ALIMA

ORTAMI
ISSN 1302-3519

ki Ayda Bir kar / Say : 126

l

Ocak - ubat 2013

SALII
GVENL
ERGONOM
HJYEN
EVRE
TOPLUM RGTL
OCUK EME
KADIN
SOSYAL POLTKA
NFUS
SOSYAL HEKMLK

ocuk Cephesinde Yeni Birey Yok

Toplum Hekimliine Gnl Verenler - 11

i Doktoru: Dr. Engin Tongu

ocuk Haklar Stratejisi ve Uygulama Plan : Hayal mi?

l

HESler : Tehlikelerimizi Bilelim, Neden zlelim

l

Mavi Tuna Anadolu Topraklarnda

Sal Gvenlii Eitimi: Ne Zaman Balamal? Veya Nereden Balamal?

l

Abdullah Batrk Edebiyat dllerinde 10. Yl

l

ki Dakika Dn: Tehlikeyi Tanyalm :

www.sek.org.tr

Bir Binada D Cephe Onarm

alan ocuklara Vefa Borcunuzu

demek ster misiniz?

l
Y
.
31 Yl
n

n n 21.

s
tit mn
s
n
a
ek E a Ort

1
i
F lm
a

ocuk
Haber

ocuk Cephesinde Yeni Birey Yok

Taner AKPINAR*

ocuk haber kesinde, ocuklar hakknda, ocukla- maktadr. Elmas gibi deerli bir taa doal olarak sahip
rn mutluluklarn haber yapp paylamak ne kadar olmann baz bedelleri olmazsa olmaz. Bu tr lkeler gegzel olurdu. Birgn bunu da yapacamza dair nellikle bunun bedelini i savalarla demektedir ki, Sierra
umutlarmz yitirmememiz lazm Ne yazk ki, varolan Leone de bundan istisna deildir. Bu lkede ocuklar madurumda ocuklar ac ekiyor ve doaldr ki ocuk haber denlerde altrlmalarnn yannda i savata da kullanlkesinde bu acnn feryad yanklanacaktr.
maktadr.(7)
Feryadn en yrek yakcs Suriyeden ykselmektedir. Suriyede devam eden i karklklar, ocuklar
zerinde derin tahribatlar yaratmaktadr. Sregiden
atmalarda ocuklarn da kullanlmasndan geri durulmamaktadr. ocuklar scak atmalara girmenin
yan sra silah tama, gzclk yapma gibi ileri de
grmektedir.(1) Ancak atmalar iddetlendike ocuklar zerindeki smr bununla snrl kalmamaktadr. Ksa bir sre nce yaanan okul saldrsnda
len 29 renci ve bir retmenin dramatik lm(2)
daha belleklerde tazeyken blgeden yeni gelen haberler, insan olan insanlndan utandran cinstendir.
Bu konuda yaanan bir olay insann kann iliini dondurmaktadr. nternet ortamna den bir grntde
kart grten olan ve elleri-ayaklar bal bir ekilde
yere yatrlm birisi, eline kl tututurulan bir ocu- Yanbamzda, yoksulluk ve aresizlik ocua iddeti douruyor.
(Resim, haber.sol.org.tr/dunyadan/osodan-akil-almaz-vahset-cocuklara-kafaa infaz ettirilmektedir.(3)
Kongoda politik ortam yeniden gerilirken, gemi kestirip-tekbir-getiriyorlar-haberi-63948 adresinden alnmtr.)
Engelli ocuklara ilikin bir haberle bitirelim. Dnyann
deneyimler hatrlandnda, bu durumun ocuklar asndan yaratt tehdit karsnda dehete kaplmamak ola- birok yerinde, engelli insanlar yalnzca ve yalnzca yeternakl deil. 1998-2003 arasnda len 5 milyon kiinin 2.7 siz altyap nedeniyle gndelik aktivitelerden dlanmaktamilyonu ocuktu. kiyzbinden fazla kadn tecavze ura- dr. Daha vahimi, bu insanlarn, sosyal olarak da toplumun
mt ve bunlar arasnda ok sayda kz ocuklar da vard. dna itilmeleridir. rnein, Togoda, bu nedenle engelli
ocuklar ellerine silah verilerek atmalarda da kullanl- ocuklarn toplumdan izole edildii ve yllarca kapal tumtr. Trmanan gerilimin, eline silah tututurulan ocukla- tulduu (kimi zaman karanlk odalarda) sylenmektedir.(8)
rn saysnda yeniden arta yol at rapor edilmektedir. Meksikada ise kimsesiz ocuklar ve engelli ocuklarn ok
Tecavzden insan ticaretine kadar ocuklar zerindeki s- kt koullara sahip bakm evlerine terk edildii belirtilmektedir. ocuklarn buralarda ikence grd, zorla altmrnn binbir trnn artacandan korkulmaktadr.(4)
Kenya, Peru ve Nepali kapsayan bir aratrmann rld ve fuhu yaptrld rapor edilmektedir.(9)
ocuklarn urad bu smr ve iddeti toplumsal
sonularna gre, krsal kesimdeki ocuklar altrlmak
zere kentsel alanlara g ettiklerini dahas, kimi zaman, yaayn zorunlu bir sonucu olarak m grmek gerek?
aynen kle gibi, iverenlere satldklarn ortaya koymak- yle olsayd batl-doulu, kuzeyli-gneli, Asyal-Avrupal,
tadr. Byk ounluu 12 ve daha kk yata olan bu Afrikal-Amerikal, nc dnya-beinci ya da her nasl niocuklar fuhutan fabrika iiliine kadar birok farkl ite telendiriliyorsa o toplumlarn btnnde benzer smr ve
iddet rntlerini grmek gerekmez miydi? Sz konusu
altrlmaktadr.(5)
Bamsz uzman sfatyla Paulo Srgio Pinheiro tara- smr ve iddet ortaya kt toplumlarn zgl sorunu
fndan kaleme alnan Birlemi Milletler Kaynakl bir rapora mudur? Yoksa, sorunun kayna, kimi ynleriyle, bu tr sogre ocuklarn urad smr ve iddetin bilinenin te- runlarn varolmad harikalar diyarlarna kadar uzanmakta
sinde bilinmeyen rtl bir boyutu da vardr. Bunun balca mdr?
Dipnotlar
nedenleri arasnda smrye uraya ocuklara ulaacak
(1) Syria: Opposition Using Children in Conflict, http://www.hrw.org/
bir mekanizmann olmamas ve ocuklarn da en bata news/2012/11/29/syria-opposition-using-children-conflict
yaadklar korku nedeniyle bunu da vuramamalardr.
(2) http://haber.sol.org.tr/dunyadan/samda-katliam-muhalifler-29Dahas, birok lkede dzenli bir doum kayd sistemi ol- ogrenciyi-katletti-haberi-63617
(3) http://haber.sol.org.tr/dunyadan/osodan-akil-almaz-vahsetmad iin birok ocuun varlndan bile kimse habercocuklara-kafa-kestirip-tekbir-getiriyorlar-haberi-63948
dar deildir. Benzer ekilde ailelerinin zoruyla evlendirilen
(4) Children and armed conflict: the Democratic Republic of Congo,
birok ocuk, bu konuda bir kaydn olmamas deniyle bilin- http://www.crin.org/docs/Children%20and%20Armed%20Conflict(6)
DRC%20FINAL.pdf
memektedir.
(5) ILO-International Labour Organization (2012), Child migrants
Paha biilmez elmas, sahip olana lks salamaktadr. in child
labour: An invisible group in need of attention, ILO and Child
Buna karn retildii yerlerin banda gelen, zengin elmas Helpline International, http://www.ilo.org/ipecinfo/product/download.
madenlerine sahip Sierra Leonede, milyonlarca ocuu do?type=document&id=20535
(6) World Report on Violence Against Children by Paulo Srgio
okuldan alkoymaktadr. Elbette bu durum ocuklarn kendi
Published by the United Nations,
http://www.unicef.org/
lkelerinde elmas gibi deerli bir tan doal olarak bulun- Pinheiro,
violencestudy/1.%20World%20Report%20on%20Violence%20against%20
masnn onlara salad refahtan ileri gelmemektedir. Tam Children.pdf
(7) SIERRA LEONE: Diamonds lure children out of school, http://www.
tersine yoksulluun bir sonucu olarak elmas madenlerinde
almak zorunda olmalarndan ileri gelmektedir. Binlerce irinnews.org/Report/96982/SIERRA-LEONE-Diamonds-lure-children-outocuk gndelii 3-6 dolardan elmas madenlerinde al- of-school
(8) TOGO: Relieving disabled children from crippling customs, http://
* Yrd.Do.Dr. Akdeniz niversitesi BF alma Ekonomisi ve Endstri
likileri Blm ve Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem
Merkezi Vakf Gnlls

ALIMA ORTAMI

www.crin.org/resources/infodetail.asp?id=28796
(9) Abandoned&Disappeared, Mexicos Segregation and Abuse of
Children and Adults with Disabilities, http://www.crin.org/docs/Mex-ReportEnglish-Nov30-finalpdf.pdf

Ocak - ubat 2013

Anmsa
TOPLUM HEKMLNE GNL VERENLER - 11

DOKTORU : DR. ENGN TONGU

Uygarlk, eitlik, hakasna paylalacak bir bolluk ve
mutluluk getirecek bir Cumhuriyete inanm bir kuaktk.
Ne var ki, lkenin alma yaamna katldmz yllarda,
kendimizi giderek hzlanan bir bozulma, bir yozlama
srecinde bulduk. alma yaammz bunun iinde,
inanlarmz dorultusunda rpnp durmakla geti.
Onun iin bu anlarda sevinlerden ok d krklklar,
mutluluklardan ok aclar vardr. Ama yeniden yaama
olana bulunsayd, tm olumsuz koullara karn,
yaam hakkm ben yine byle kullanrdm.
(Engin Tongu, Umut Yolu Sergi Yaynevi 1984).

Dr. Engin Tongu

Ankara SSK Ulus Hastanesi Hastalklar Uzman iken...
(.H. Tongu Belgelii)

Tongu Ailesi - 1940

Engin, Yalm, Nafia ve smail Hakk Tongu
(.H. Tongu Belgelii)

1. Babanzn en uzun sre eittii rencisisiniz.

Ondan ne rendiniz?
ocukluum ve babamn yaam sresince, babam
tarafndan eitildiimin ayrmna hi varmadm. Sonradan
yaptm deerlendirmede unu dndm: Onun eitmekten anlad, eitilecek olan aka ynlendirmek deildi. Eitici, amacna gre, eitilecek olana sadece uygun
koullar hazrlamal, o koullar ierisinde onun kendi kendine yolunu bulmasn salamal, ok zorunlu az saydaki
olaylar dnda, dorudan ynlendirmelere girmemeliydi.
Eitme yntemi buydu. rnein, eitilene okuma alkanl kazandrmak istiyorsa, seecei kitaplar dayatmamal, yalnzca onun kitaplara erimesini salayacak koullar
hazrlamalyd. Bylece ben, ok gereksiz ve yararsz kitaplar da okudum. Ama sonunda kendi kendime doru
kitaplar semesini rendim.
Byle bir eitme yntemi sonunda, etkilendiimin ayrmna sonradan vararak, ondan rendiklerimi yle zetleyebilirim:
ALIMA ORTAMI

Hereyden nce, her konuda akln kullanmak, aklnn

szgecinden geirmeden hibir eyi kabullenmemek, en
nemli ilkeydi. Akln kullanmay bir baa, bir efe havale ederek, akln kullanmann sorumluluundan, yknden
kurtulan insanlarn ounlukta olduu bir toplumda, bu ilke,
amalanan uygar ve ileri toplumu oluturacak vatandalar
yetitirmekte kullanlacak temel eitim yntemiydi.
almann ve iin en yce, en kutsal deer olduu.
Bedensel ve zihinsel her trden iin, bir ayrm, bir derecelendirme, bir kmseme yaplmadan nemsenmesi
gerektii. Buna inanarak, bir i yapan, bir ey reten her
kiiye sayg duymay rendim.
Kendi iini kendi grmek. ok zorunluluk olmadka, bakalarnn yardmna bavurmadan kendi ilerininin kendi gcyle stesinden gelmek, kendi sorunlarn
kendisi zmek. Ve yaptklarnn sorumluluunu tamak,
bakasna atmamak. Bu yntem sonucu, rnein benim
okul yaammda baar da, baarszlk da sadece benim
sorunum sayld, hibir zaman bir vme, sulama nedeni
olmad.
alma yaamnda belirli bir amac olmak ve bu amaca ynelik olarak en elverisiz koullarda bile yaratclk
yollar bulmak, uygun koullar yaratmaya almak, koullarn yetersizliini ileri srerek iten kamamak. Hep yetersiz koullarda altm ve o koullarda zmler retmeye
abaladm. Fabrikada, iyerlerinde yatakl revir, kk laboratuvar, eczane amak, uygunsuz,dar bir yapda, ynetimce ideal bulunan bir i hast. klinii kurmak gibi...
Dnlerini, grlerini aklamaktan ekinmemek,
bunu da laf dolandrmadan, ksa, yaln, ak, kolay anlalabilir ekilde yapmak. Gereksiz ve anlamsz, uzun konumalardan kanmak. Bu zellikler brokrasi iinde hep
yabanc kalmamla sonuland. Brokratlar gibi konumasn beceremiyor, dndm ksa ve yaln olarak apak
syleyiveriyordum.. Bu da onlarda rahatszlk yaratyordu.
Szcklerimiz bile deiikti; beyefendi, arz ederim,ise de,
tezekkr ederiz, badema, badehu, tensip etmek, ittilaa
sunmak, trnden szckleri hi kullanmadm, kullanamadm.
Ocak - ubat 2013

Anmsa
2. Babanz ky ve ky ocuklar zerine younlamken; siz iilerin salna younlatnz.
Neden?
i sal zerinde younlamam meslek yaammn doal sonucudur. Hekimlie ilk adm attm gnlerden balayarak, hep iilerle ilikim oldu: Askeri fabrikada
yedek subaylk ve sivil hekimlik, SSKda hekimlik gibi i
alanlarmda hekim olarak hep iilerin salk sorunlaryla
uratm. Ve uygulanan salk hizmetlerinin yetersizliinden rahatszlk duydum. Yntemde bir eksiklik vard; hastalklar saaltyor, hizmeti orada noktalyorduk. Bu insanlarn yaadklar, altklar koullarla ilgilenmiyorduk. Bir
ksr dng iinde dnp duruyorduk. Oysa ki, alanlarn
salk bozukluklarnn birou, ortam koullardan kaynaklanyordu. Bu rahatszlm beni i salna yneltti.
3. Yaamnzdaki krlma noktalar, yapmak zorunda
kaldnz seimler nelerdir?
Krlma Noktalarn olumlu ve olumsuz gelimelerin
olduu anlar olarak ele alacam, bunlarn bence nemli
olanlarndan birkan zetlemeye alacam.
1946-1950deki tutucu-gerici reaksiyoner CHP iktidar
srasnda, henz tp rencisi iken, solcu Trkiye Genler
Derneine ye olduum iin filendim, izlenmeye balan-

dm. Soyadmn da bunu kolaylatran bir etkisi olduunu

sanyorum. Tm yaamm boyunca, zellikle baz olaylar
nedeniyle bu izlemenin srdn biliyorum. Bunun etkisi ilk olarak Tp Fakltesini bitirince uzmanlk iin kendi
hesabma Almanyaya gitme giriimimde ortaya kt. Giderleri kendimizce karlanacak bile olsa, renim iin
darya gidilerde M.Eitim Bakanlnn izni gerekiyordu.
Bana neden gsterilmeden bu izin verilmedi. Ancak iki yl
sonra, Bakanlk Mstearnn deimesi, beni engelleyenin yerine, rencilii srasnda babamdan yardm grm
bir kiinin Mstear olmas ile izin kt. lkemizde ou
kez yaammz planlamalar deil, rastlantlar saptar! ki
yllk bir sreyi yitirmi olmam, o zamanki grlerim nedeniyle, beni ok etkileyen ilk krlmadr. Daha sonralar,
zaman yitirmelerin ve beklemelerin bizimki gibi toplumlarda olaan oluu kafama dank edecekti.
lk olumlu krlma ise, o engellenme sreci iinde askerliimi yapp, yedek subay olarak MSB. Ankara Ordudonatm Ana Tamir Fabrikasnda, Fabrika Hekimi olarak
hekimlik yaamma balamamla ilgilidir. Burada meslek
yaamma yn verecek olan kii ile karlatm. Bu kii
Fabrikann Mdr Makine Yksek Mhendisi Binba
Reat Taykutdur (daha sonra generallie kadar yksele-

Dr.Engin Tonguun Hekimlik Hizmetinde ne kan Kimi Nitelikler

Prof.Dr.smail TOPUZOLU

r.Engin Tonguun anlar erevesinde yaynlanan

kitaplarnda (1,2) hekimlik yaam olduka ayrntl
biimde yer almaktadr. Bu kitaplarn kimi arpc
zellikleri yle zetlenebilir. nemli anlatmlar gemi
yllara ilikin olmasna karn, tarih itibariyle gn gnne belirtilmektedir. Bu yntem, anlarn, titizlikle tutulmu
arive ya da en azndan dzenli bir almaya dayandna iaret etmektedir. Yazarn yaam felsefesi, grev ve
sorumluluk anlaylar sz edilen kitaplarda net olarak
meydana kmaktadr. Bu nedenlerle, Dr.E.Tonguun
yaptlar, belli bir dnemin, ulusal salk hizmetleri tarihine k tutacak niteliktedir.
Dr.E.Tongu yaam felsefesini yle tanmlamaktadr: Yaam, her eyden nce, topluma hizmet edebilmek ise (SSK Ynetiminde 2 Yl sayfa 5). Baka bir
kitabnda, tp renciliinden sz ederken hocas Prof.
Nusret Karasunun u grnn altn izmektedir: Hi
edebiyat, felsefe, toplumbilimle uramadan tp renimi yaplabilir mi? (Umut Yolu sayfa 103). Bu satrlar,
Dr.E.Tonguun kendisine nasl bir yol izdiini gstermektedir.
Baka bir deyile, yaamn amac topluma hizmet,
hekimlik bu hizmet trnn bir uygulama alan, toplum
hekimlii biiminde alglanabilir. Toplum hekimlii deyimi, kapsaml bir grle koruyucu hekimlik ve klinik hekimlik bralarn iine alan bir kavramdr. Dr.E.Tonguun
hekimlik yaam zellikle SSK Salk Hizmetlerinde geen etkinlikleri Toplum Hekimlii uygulamalarnn tipik bir
rnei saylmaldr.
Dr.E.Tonguun SSK Salk Hizmetlerindeki grev
sresi 1964-1980 yllar dnemini kapsamaktadr. nce
SSK Ankara Hastanesinde i hastalklar uzman olarak
ie balam, dnml biimde yatakl servis sorumlusu ve poliklinik hekimi olarak almtr. Sonra meslek
hastalklar sorumlusu, bahekimi ve 1978-1980 yllarnda SSK st dzey yneticilii, SSK Salk Hizmetlerinden sorumlu Genel Mdr Yardmcl yapmtr.
Deiik Dzeylerdeki SSK hekimlii deneyimleri ayrntl zellikleriyle Dr.E.Tonguun kitaplarnda yer almakta. dari glkler, siyasi basklar, ii, iveren st
dzey ynetimdeki temsilcilerinin tutum ve davranlar

ALIMA ORTAMI

derin analizleri Dr.E.Tonguun yaptlarnda yer bulmaktadr. Bana gre, ayrntlar arasnda hi gzden kamayan nokta, i Sal ve Gvenlii ( Sal ve
Gvenlii) konusunun srarla zerinde durulmasdr. Bu
konularn ciddiyetle ele alnmas vurgulanmaktadr. Sonu, Trkiyede Meslek Hastalklar Hastanelerinin kurulmas baarsdr.
Dr.E.Tongu, Sal ve Gvenlii alanndaki nemli
katklarn, kendi istei ile, SSKdan ayrlp emekli olduktan sonra da srdrmtr. Bu balamda, Trk Tabipleri
Birliinin (TTB) Trkiyede ilk olarak geni apta ele ald meslek ii eitim niteliindeki Hekimlii Eitimi kurslarnda, gnll olarak grev almtr. Eitim kurslarndaki
dersleri yan sra Almancadan evirdii brorlerdeki
Sal ve Meslek Hastalklar konularnn Trkiye mevzuatndaki hkmlerine ayr ayr gndermeler yaparak,
nemli bir yapt olan Meslek Hastalklar Klavuzunu
hazrlamtr (3). Bu kitap, uzun sre Trke tek kaynak
niteliini tamtr. Ayrca gene TTB yayn Hekimlii
Ders Notlar kitaplarndaki ders metinleri, Hekimliine
yaplm unutulmaz katklar olarak kalacaktr.
Dr.E.Tonguun 1970lerde deindii Sal ve
Gvenlii Hizmetlerinin Genel Salk Hizmetlerine integrasyonu halen de gncelliini korumaktadr. Bizde
1970lerde Tm Salk Bakm (TMSAB) projesi olarak
Dr.E.Tongu ve arkadalar tarafndan ele alnan i sal hizmetinin genel salk hizmetine integrasyonu, gnmzde Salkta Dnm plannda Salk Bakanl
ve alma-Sosyal Gvenlik Bakanl arasnda yeniden
gndeme gelmi ise de henz netlik kazand sylenemez. Ne tuhaftr ki, benzeri konu ABDde ancak 2000li
yllarda ele alnm ve yedi yldr dev endstriyel kurulularda, i sal hizmetinin alt aylk dnemlerde bilimsel
deerlendirilmelerle srdrlmekte olduu gzlenmektedir (4).

KAYNAKA :
1. Tongu E. : SSK Hizmetlerinde 2 Yl (176 sayfa) Baar Yaynlar
1981.
2. Tongu E. : Umut Yolu (215 sayfa) Gldiken Yaynlar 1983
3. Tongu E. : Meslek Hastalklar Klavuzu (670 sayfa) TTB Yayn
1992.
4. www.CDC/ NIOSH / TWH Eriim : June 2012.

Ocak - ubat 2013

Anmsa
rek MSB.Ar-Ge Bakanl yapmtr). Bana, tp renimimiz srasnda hi sz edilmeyen i sal, iyeri hekimlii, meslek hastalklar konularn renme yolunu aan,
fabrikada tam anlam ile bir iyeri hekimlii yapma olanaklarn salayan sayn Reat Taykuta sonsuz teekkr
borluyum. Meslek yaammn ynn deitiren bilgi ve
uygulamalar bir tp adamnn deil de, bir mhendisin salam olmas lkemize has, bir batl tarafndan akl erdirilemeyecek zgnlklerdendir. Olayn bir baka zgn yan
da, solcu olarak izlenen bir kiinin, o gn iin ok nemli
olan bir askeri kurumda byle bir alma yapma olanan
bulmu olmasdr. Trkiye bir elikiler ve rastlantlar lkesidir ve belki de insann bu lkede en olumsuz koullarda
bile iyimser olabilmesi de bu gibi zgn zelliklerden kaynaklanmaktadr.
Bir baka krlma noktas , Hamburg Tp Fakltesindeki i hastalklar asistanlmdan sonra, 1958de yurda
dnnce girmek zorunda olduum uzmanlk snav ile ilgili olaylardr. Ayrntlara girmeyeceim. Bunlar ve daha
nce zetlediklerimi an kitabmda yazdm (Umut Yolu ,
zm.1984 ve Ank.1998). O olaylarn etkisiyle, Almanyadaki
hocalarmn Trkiyeye dnnce mutlaka akademik kariyere girmem tlerini gzard ederek, niversiteye girme
yolunu kesin olarak kapadm. Bundan da piman olmadm.
niversiteye girseydim, byk olaslkla, her darbeden, her
siyasal deiimden sonra herhalde atlrdm. Girmeme kararm, bana kendi yaamm kendi bildiimce dzenleme
olanan da verdi.
1972 Yl meslek yaamm bakmndan nemli bir dnm noktasdr: i Sal ve Gvenlii Merkezi (S-

Dr. Mstesna ve Dr. Engin Tongu Amasya eker Fabrikasnda

altklar yllarda -1958-1960. (.H.Tongu Belgelii)

GM) Mdr Sayn Do. Dr. smail Topuzolu ile i sal alanndaki ibirliimiz balad. Topuzolu, Taykutdan
sonra benim bu alanda kendimi yetitirmemi salayan
ikinci nemli kiidir. Eer i sal ve meslek hastalklar
konularnda baz baarlarm olmusa, bunu byk lde
Topuzoluna borluyum. SSK ve SGM arasnda TMSAB Projesi ile balayan ibirliinin Meslek Hastalklar
Klinik/Hastaneleri kurulmasna kadar varmas, ortak almalarmzla gereklemitir. Burada ayrntlara girmiyorum. Ama Topuzoluna iten teekkrlerimi vurgulamak
isterim.

Dr.Mstesna Tongu : Mucizelerle doluydu kalbiyle, ruhuyla glerdi

Mstesna hanmn, i yaamnz
zerinde etkisi konusunda neler syleyebilirsiniz? sorusunu yle yantlyor Engin Tongu : Eimin hekim oluu, hekimlik anlaymz ve alma
yntemlerimizin ayn olmas, eimin
yalnz e olarak deil, benimle uyumlu bir meslekta olarak da yaamas,
almalarmda bana kolaylk ve destek salamtr.
Mstesna hanm, ailenin kz
ocuundan biri olarak Somada dnyaya geldi. Babasnn bir un fabrikas
vard ve o dnem iin ok ileri bir adm
atarak, kzn da okuttu. Bir kz tp
fakltesini bitirerek fizyoloji profesr, dieri hukuk fakltesine bitirerek
avukat ve Mstesna da tp fakltesini
bitirerek Trkiyenin ilk kadn, kadn
hastalklar ve doum uzman oldu.
Gnde 60 doum yaptrrken, kendi ocuunu douracak
frsat bulamad.
54 yllk yaam dostu Engin Tongu: Onu ilk kez
Hamburgda tp fakltesinin yemekhanesinde grmtm. Tantktan bir yl sonra, konsoloslukta nikahmz
kydk. Konsolosluktan iki kii bize ahitlik etti. Ne kadar
mutluyduk o gn.(...)
1958 ylnda yurda dndmzde, hi bir yerde i
bulamadk ve Amasya eker Fabrikasnda doktorlua
baladk. Mstesna, ok idealistti ve sadece bir fabrika
doktoru olarak kalmak istemiyordu. nce fabrikann yanndaki bir binada yatakl revir kurdu. iler civar hastanelere gitmek yerine orada tedavi oldular. Ardndan
fabrikann eczanesini atk. lalar toptan ucuza alarak
fabrikann kar etmesini saladk. Bu davranmzla, evALIMA ORTAMI

redeki eczaclarn nefretini kazandk. Bir

muayenehane atysak da, bize uymadn
anlayarak 15 gn iinde kapattk. Bir daha
da yaam boyu bir muayenehanemiz olmad.
1960 ylnda Ankaraya dndmzde, yine isizlik bizi bekliyordu. Drt yl
sonra ben SSKda, Mstesna da Ankara
Doumevinde greve baladk.
Mstesna Tongu, Doumevinde ilk
hormon laboratuvarn kurdu. Bata tepki
alsa da direndi. Devlet onu, kendini gelitirmesi iin yurt dna gndermek istediinde yant u oldu: Benim amacm devletin
parasn almak deil, devlete hizmet etmek.
Ben zaten Hamburgda bunun eitimini aldm. 1980 ylnda emekli olana kadar bu
grevini srdrd.
55 yanda emekli olduunda, SomaTurgutalpe dndk. nce kendi ilkokuluna
bir bilgisayar laboratuvar kurdu. zmirdeki Yeni Kuak
Ky Enstitleri Derneinin kurulmasna ve ayakta kalmasna byk katk yapt. lmeden nce en byk hayali
ise, doduu yere, bir kz renci yurdu kazandrmakt.
Bunu onun adna gerekletirmi olmann mutluluunu tayor Engin Tongu. Daha nce kz renci pansiyonculuu alannda yetkinlemi bir kurum olan Ege
ada Eitim Vakfnn (EEV) yrtclnde Dr.
Mstesna Tongu EEV Kz renci Pansiyonu 175 kz
renciye barnma olana salayacak ve onlarn yeni
ufuklara doru ynelmelerine destek olacak.
Aramzdan ayrldnda doumunu yaptrd yzlerce evlad onu uurlamt; imdi yzlercesi onun yolundan yryecek.
(Sabah Gazetesi, 30.12.2010 ve 31.12.2012)

Ocak - ubat 2013

Anmsa
Bir baka olumlu krlma noktas 1970li yllarda Sayn
Prof.Dr.Nusret Fiek ile yaknlamamdr. Hazrlayacam
bir inceleme ve rapor nedeniyle ksaca Sosyalizasyon
Yasas dediimiz dzenleme konusunda kendisinden
bilgi istediim Sayn Fiek, Ankara yresindeki uygulama blgesinin denetimine beni de birlikte gtrd. Btn
bir gn uygulama yaplan kylerdeki salk ocaklarn,
Etimesgutdaki merkezi dolatk, yasay ve uygulamalar
yaratcsndan dinlemek byk ayrcalkt. Ve o gn arplm gibi oldum; sanki salk hizmetlerinin en iyi ekilde
grld bir baka lkedeydik! Daha sonra, T.Tabipleri
Birliinde, lkemizin salk sorununun zmn bulmu
bu byk insann evresinde bulunmak ok retici ve kvan verici idi.
Krlma noktalar olarak daha ok yaamm ynlendiren olumlu olaylara deindim. Bunlar birok tartma,
ekime, istifalar gibi olumsuzluklardan daha nemli bulduum iin byle yaptm. Bu blme son vermeden nemsediim birka olay belirtmek istiyorum: 1961de YN bildirisini, Kenan Evren dneminde Aydnlar Dilekesi denen
metni imzalam olmam ve SSK Genel Mdrl Yardmclndan ayrlrken T.Tabipleri Birlii adna Bakan Erdal
Atabekin imzas ile aldm teekkr mektubu bana onur
veriyor. (Mektubun metni SSK Ynetiminde ki Yl kitabmda vardr).

4. Ky Enstitleri ve Enstitllerin yaamnzdaki

yeri..
1960da babamn lmnden sonra ocukluk ve genlik yllarnda tan olduum ky enstitleri konusu ile ilgilenmek durumunda kaldm. Evdeki belgeliin deerlendirilmesi ve tanklktan kamamak bunu gerektiriyordu.
Bir neden daha vard: Ky enstitleri tam anlatlamam
ve anlalamamt. inde alanlar bile deiik yorumlar yapyorlard. Ky enstitlerinden yetienlerle birlikte,
almaya baladk. Ben 32 yandaydm. Bundan sonra,
yaamm boyunca, ky enstitleri konusu, i salnn yannda ikinci uram olacakt. Bu konuda ok altm, ok
savam verdim, ok yazlar yazdm, konumalar yaptm,
kitaplar kardm. Bunlarn bazlar gnmzde yaplan
aratrmalarda kaynak olarak kullanlyor. Evdeki belgelii
deerlendirerek .Hakk Tongu Belgelii Vakfn kurdum.
Ky enstitlerinin doru anlalmasnda, doru yorumlanmasnda nemli katklarm olduunu dnyorum. ki ayr
konumun olmas beni tek yanl olmaktan, bir konuya bal
kalmaktan kurtard, kiiliimi yitirmeden bu konulara eilmemi salad. Bu bakmdan mutluyum.
Ky Enstits kl birok kii ile yakn dostluum, arkadalm oldu. Bunlar yaamm anlamlandrd, zenginletirdi. Her iki konumdaki yaknlklar, arkadalklarn, en
salam dostluklarn ortak almalar ve abalar ierisinde
kurulabildiini gsterdi; H.Tonguun retisini dorulad.

Neden ve Meslek Hastalklar Uzmanl ?

Dr.Haldun SRER
945-46 yllarnda zorunlu bir sigorta olarak kurulan mizi bu yeni dalda eitiyorduk, hem de endstrimizin tm
i Sigortalar Kurumunun bir dal i kazalar ve dallarn ieren fabrikalara gidiyor ve interaktif bir alma
meslek hastalklar sigortas idi. Bu da ok kstl sa- yapyorduk. ()
1976-1979 yllar bu kliniklerin sessiz bir gelime evyda iiye uygulanyordu. kazalarnn saptanmas ok
kolayd. Kazann iyerinde olmas yeterli idi ve tm salk resiydi. Aniden Dr.Engin Tonguun, genel mdr yardmkurulularnda tehis ve tedavisi sratle yaplyordu.(...) clna atanmas hepimize rahat bir nefes aldrd. Onun
O tarihlerde, meslek hastalklar olarak yalnz pnmo- srarl ve kararl tutumu ile stanbul-Kartalda 300 yatakl
konyozlar, SSKnn bir sanatoryumunda inceleniyor ve stanbul Meslek Hastalklar ve Mesleki Rehabilitasyon
SSK Genel Mdrlnde bir dahiliye uzman tarafndan Merkezi, Ankarada 100 yatakl Ankara Meslek Hastalklar Hastanesi kuruldu. Hatta bir ara hemire okulu vae
karara balanyordu.
misafirhane yaplaca dedikodular dolayordu. Binalar
1969 ylnda SGM Mdrlne Dr.smail To- hazr olur olmaz tanld ve sratle laboratuvarlar olutupuzolu atanmt. Dr.Topuzolu, Amerikada, i hijye- ruldu. lkenin her tarafndan ve d lkelerden bu alanda
ni alannda eitim grmt, konuyu ok iyi biliyordu. bilgi ve beceri sahibi hekim, mhendis ve psikologlar buSGMn almalar iyerlerindeki lmlere dayan- lunup atanyordu. Bu arada Dr.Engin Tonguun bu ileri
yordu. () Yine o tarihlerde, bu alana gnll gen bir yaparken neler ektiini yakinen bilen bir insanm. Birden
dahiliye mtehasss olan sevgili dostum Dr.Engin Ton- bire muarzlarmz o kadar oald ki, armamak elde
gu da, Ankara Ulus Hastanesinde kendisine ayrlan 10 deildi. ()
yatakta meslek hastalklarn tedavi ediyordu. Bunlar l12 Eyll 1980den sonra Dr.Engin Tongu emekliliini
kemizdeki, pnmokonyoz dnda tedavi edilen ilk mesistedi. ()
lek hastalklardr.
Bugn bu laboratuvarlardan biyokimya, ufak fakat hala
Dr.Topuzolu ile Dr.Tongu kolaylkla anlatlar. Enstitnn hastane blm bulunmutu. imdi de ok eitli ok gl bir i hijyeni laboratuvar, rntgen ve grntleendstri dallarn kapsayan bir SSK dispanserine ihtiya me merkezi. Sreyyapaa Hastanesinden yararlanyor.
vard. O da bulundu. stanbulda Bakrky Osmaniyede 30 yatak ve bu alanda 20 yldan fazla alm iki i hasbu zellikleri ieren bir SSK Dispanseri vard. Benim de, talklar uzman, yakn bir gelecekte Salk Bakanlmz
SSK iinde, ii sal almalarm da bylece bala- tarafndan i ve meslek hastalklar diplomas verilmesini
m oldu. Daha ilk bulumamzda anlama oldu. Adn bekliyor. Ankara Meslek Hastalklar Hastanesinde, bu
Topuzolunun koyduu TM-SAB projesi de ortaya k- alandaki son hekimlerin bir baka alana naklediklerini
maya balad. Bu proje ile bir yataksz enstit (SGM) duydum. Esasen yeni bir binaya nakledilerek 100 yatave Ankara Ulus Hastanesinde bir meslek hastalklar a karlan hastanede, tpk stanbul Meslek Hastalklar
servisi ve Osmaniyede 10.000 iiye seslenen bir alan- Hastanesi gibi, nce genel hastane yapldn rendim.
()
da, 25 uzman hekim ile alan bir dispanser.
Meslek hastalklar hastanelerinin altrlmamas
TM-SAB projesinde mzn almalar, lkenin
ii sal sorunlarn bir bir ortaya karmaya balyor- iin elden ne geldi ise yaplmtr. SSKnn idari ve zellikle salk yneticileri bu konuda el birlii etmilerdir. Budu. Bir tabu yklmt. ()
1976-1980 arasnda, stanbul Eyp Hastanesinde ve gn bile bunun gerek nedenini anlamakta glk ekAnkara Ulus Hastanesinde kurulan meslek hastalklar mekteyim.
(Neden ve Meslek Hastalklar Uzmanl?
klinikleri, i hijyeni, i psikolojisi ve i fizii laboratuvarlaDr.Vahide Bilir tarafndan yaplan sylei)
rnn geniletilmesi almalar balatld. Hem hekimleri-

ALIMA ORTAMI

Ocak - ubat 2013

Anmsa

salna emek verenler yllar sonra Birinci Ulusal Salk Kongresinde bir arada: Dr. Haldun Sirer, Prof.Dr. Turhan Akbulut, Dr.
Engin Tongu, Prof.Dr. smail Topuzolu. (Bir Tutam Umut in
SSK Anlar, Engin Tongu Gldikeni Yaynlar, 1991)

5. Meslek hastalklar hastaneleri ve onun kuruluuna giden yolda TM-SAB almasn anlatr msnz?
Tm-Sab Projesi ve Meslek Hast. Kliniklerinin almas konularn tm ayrntlaryla SSK Ynetiminde ki
Yl (zm.1991) ve 2.bask Bir Tutam Umut inbal ile
2.bask, (Ank.1999) kitabmda anlattm. O ayrntlardan da
anlalaca gibi, projenin yrtlmesi ve kliniklerin almas , Sayn Prof.Dr. smail Topuzolu ve Sayn Dr.Haldun
Sirer ile birlikte yrttmz ok zorlu uralardan sonra
gerekletirilebilmitir. Zorluk o zamanki SSK ynetiminin
salk hizmeti ve bu hizmetin yrtmndeki anlayndan
kaynaklanyordu. Onlara gre, salk hizmeti hekim-hastahastalk geninde gerekleen bir olayd ve ynettikleri
SSK hastalk sigortas hastalanan saaltmakla snrlyd.
Biz ise bu gene bir drdnc boyutu, salk bozukluklarna yol aan etkenlerin bulunduu evre gesinin (zellikle alma ortam koullarnn) katlmasn, SSKnn da
buna gre rgtlenmes gerektiini savunuyorduk. SSK
ynetimi ise bunun grev alanlar dnda kald grndeydi. Oysa ki; ileri lkelerde yaplm aratrmalar,
hastalk sigortas fonlarnn bir blmnn iyeri ortam
koullarnn da dikkate alnmas, incelenmesi ve dzeltilmesine yardmc olarak harcanmasnn, son hesaplamada
hastalk sigortas harcamalarn azalttn kantlyordu.
Ama ynetimin iyeri olumsuz koullarna ilgisizlii o denli
kat idi ki, dorudan bu koullarla ilgili olmas gereken
Kazas ve Meslek Hastalklar Sigortas fonlarn bile, SSK
yasasna aykr olarak, giderek batma yolunda olan Emeklilik Sigortas aklarn kapatmakta kullanyorlard. Bunun
sonucu ise, i kazas ve meslek hast. alanlarna yaplacak
yatrmlarn yaplmamas oluyordu. Bu sigorta kolunda gelirler yllardan beri fazlalk veriyordu. Ksacas, i sal
ve meslek hastalklar, ynetim asndan, zerine gidilmesi istenmeyen konulard. Bu konularn, dier tp dallarna
gre, ok kolaylkla siyasallamas da (iveren karlar
gibi!) ynetimi rahatsz ediyordu. te yandan, snrl da
olsa, hekimler ve sadece bir iki sendikada i sal ve
meslek hast. konularna kar bir ilgi de belirmeye balamt. 1978de reformcu olma savnda yeni bir iktidarn ibana gelmesi de savammzda bize g veriyordu. O
iktidarn gszl anlalana kadar, arkamzda bu destek varmasna SSK ynetimi ile olan tartmalarmz
srdrdk ve iktidar deiikliinden sonraki birka aylk bir
sre iinde, SSKda Genel Mdr Yardmcs olarak, Meslek Hastalklar Kliniklerinin kurulma kararlarn, bunlarn
allm kliniklerdekilerden ok deiik olan kadrolarn,
iyerleri ile klinikler arasnda yakn ibirliini oluturacak
yeni alma esaslarn dzenleyen ynergeleri SSK Ynetim Kurulundan kartabildim. Ama ynetim konuyu hiALIMA ORTAMI

bir zaman benimsemedi, hep souk bakt ve ilk frsatta da,

siyasal dengeler deiince, o klinikleri kltt, ilevlerini
snrlad.
6. Sizce Trkiyede i Salnn Amaz Nerede
Yatyor?
Trkiyede ii sal alannda gelimenin bir trl
salanamamasndaki temel neden, hak sahibi alanlarn yeterince haklarnn bilincinde olmamalar, bu haklar
almak iin rgtlenememeleri, sendikalarna bu ynde
bask yapamamalardr. Bu durumda ilerlemeyi salayacak siyasal g de oluamamaktadr. Sendikacln dar
anlaml bir cret sendikacl anlayyla srdrlmesi, ii
sal konularna yeterli ilginin gsterilmemesi en byk noksandr. Hak sahiplerinin gc, basks ynetimlere,
politikaya ve iktidarlara yansmadka i sal alannda
gelime gerekleemez. Dn olduu gibi bugn de i salna ilgi duyan, bunun iin aba harcayan snrl sayda
bir hekim grubudur. Hak sahibi alanlar arlklarn koyamadklar srece yalnz bu grubun almalaryla ancak
snrl baarlar elde edilebilir, i sal alannda gelimi
lkeler dzeyine ulalamaz.
7. Her zaman ii doktorluu yapmay sevdiniz ve
yaptnz. Brokratl ise hi sevmediniz ve yalnzca iki
yl yaptnz. Sizi daha iyi anlayabilmemiz iin bu farkll biraz daha aar msnz?
SSK Genel Mdr Yardmcs olarak altm 19781980 yllarna ilikin drt anmla konuyu biraz daha am
olaym :
Birinci anm
SSKnn salk hizmetleri srekli olarak yaknma ve
eletiri konusu oluyordu. Basnda her gn byle yazlar
kyor, SSK Genel Kurullarnda bile ii temsilcileri salk
ilerimizi kyasya eletiriyorlar; bu da onlara iyi oy getiriyordu. nsan, tm abalarmzn ierisinde bir tek olumlu
i de yok mu, demekten kendini alamyordu. O gnlerde
karamsarlk ierisinde bir denetim gezisindeyim, resmi
araba ile Karadeniz Erelisinden Zonguldaka doru gidiyorum. Bir yol kavanda yol sormak iin bir kahvenin
nnde durduk. Zonguldaka gidecek bir maden iisi varm, onu da gtrmemizi istediler. Orta yal bir Karadenizli madenci. ofrn yanna oturdu. Dudanda bir yara
izi var. Cilt kanseriymi, SSK Okmeydan Hastanesindeki
Onkoloji Blmnde tedavi grm, oradan geliyormu. O
Blm, o gnlerde yneticisi, alanlar, teknik donanm
ve olanaklar ile lkemizdekilerin en iyilerindendi. zel dal
blmleri kurmaya ilke olarak kar olan SSK ynetiminin
nasl olup da byle bir blm kurmu olduuna hep aardm. Adama -SSK hastanelerinde de sigortallara hi iyi
bakmyorlarm, kt davranyorlarm , dedim. Bir kzsn!
Sylenmeye balad: -Yahu sen ne biim adamsn? Bilmeden oralar niye ktlyorsun? Bana o kadar iyi baktlar,
o kadar iyi davrandlar ki!. Karadenizli konutuka daha
da sinirleniyor, elinden gelse beni arabadan indirecek. ofr glmemek iin kendini zor tutuyor. Adam uyarmamas
iin ona iaret ettim. Adam dozunu giderek arttrtarak bana
attka nasl rahatlyorum, nasl seviniyorum! Oh , sonunda SSKdan honut olan biri kt, diyorum. Zonguldaka
geldik. nerken bizim sigortalya kartm verdim, ii olursa
beni aramasn syledim. Ama Karadenizli bana o kadar
kzgnlkla inip gitti ki, herhalde kart da okumadan atmtr!
alma gcm tazeleyen, karamsarlm gideren o
maden iisini bugn bile sevecenlikle anyorum.
kinci anm ...
alma yaammn son iki ikibuuk yl dnda tm,
hekimlik yaparak geti. O son yllarda ilerine katldm
brokrasi ile bir trl uyuamadm, anlaamadm.
Gn.Md. Yardmcs olarak imzam iin nme gelen
dosyalardan biri dikkatimi ekti: kazas sonucu iki eli biOcak - ubat 2013

Anmsa
leinden kopmu bir ii protez taklmas iin bavurmutu, ama buna olumsuz yant veriliyordu. lgili blmn
sorumlusunu ardm. Daire Bakan Yardmcs bir bayan
grevliydi. Olumsuz yantn gerekesini sordum.-Efendim
yol olur!. Sigortalnn istediini yaparsak ayn durumda
olanlarn hepsine yle davranmak zorunda kalrmz, bu
da harcamalar arttrrm! -Peki Trkiyede bir ylda ka
iinin iki eli birden i kazasyla kopuyor?. Elbette buna
yant yoktu. Adamn isteini yerine getirmenin yasal ykmllmz olduunu anlatmaya altmsa da bayan
grevlinin direncini kramadm. Sonunda sabrm tkendi:Bana bak, imdi sana bir ey syleyeceim. Bir hanm
olarak iki elin yokken tuvalete girdin, ne yaparsn?. Bu
da etkisiz kald, ne ona, ne de dier grevlilere olumlu yant yazsn yazdramadm. Ama ben imzalayarak adamn
protez taklmas ve gereken eitimi grmesi iin Avrupaya
gnderilmesini saladm. Birka ay sonra bu ilemler yaplm olarak bana teekkre gelen iinin gzlerindeki
mutluluu ve grevlinin, hele bir bayan olduu iin, duygusuzluunu, duyarszln unutamam.
SSK brokrasisi niin iiden bu denli uzak ve kopuktu, bu denli anlaysz ve acmaszd?
nc anm ...
Genel Mdrln koridorunda dier genel mdr yardmclarndan biri ile karlatm. Kolunda havlular, terlik
v.b.gibilerle tam bir hamam takm vard, tela iinde koturuyordu. Bakan rahat alabilmek iin genel mdrlk
binasnda kendisine bir alma odas hazrlanmasn istemi. Buna bir de tuvalet ve banyo eklemiler. Hamam
takm oraya gtrlyormu. Birka gn sonra bir i iin
Tefti Kurulu Bakannn odasna gitmitim. Bakann ok
skntl bir hali vard. Nedenini sordum. Grkemli alma
masas ve makam koltuunun arkasndan geen bir pis su
borusunu gsterdi. Tam stnde Bakan iin yaplan banyo
ve tuvalet varm. Oradan gelen pis su borusunu buradan
geirmiler. Yukardan sifon ekilince pis sular grlt ile
tam arkasndan akyormu! Glmekten kendimi alamadm. O boruyu oradan geirmek kanlamaz teknik bir
zorunluluk muydu, yoksa mfettilerle ba derde girmi bir
teknik grevlinin giriimi miydi? Ama asl sorgulanmas
gerekenler, herhalde, bro olarak yaplm bir binada, bro

ALIMA ORTAMI

odalar arasndan birini hamama dntrme karar vermi olanlard. Bakann soyunup dknp brolar arasndaki bu banyodan yararlanp yararlanmadn bilmiyorum,
merak da etmedim.
Drdnc anm ...
Uzun ve ok zor geen tartma ve ekimelerden sonra SSKya satn aldmz la Fabrikasn iletmeye amaya alyoruz. Burada alanlarn sendikas ile SSK
arasnda yaplacak toplu i szlemesi bir trl sonulanamyor. Genel mdrlk adna grmeleri yrten kurulda
ben yokum (zaten olsaydm, aardm). Bizimkiler fabrikada alacaklara SSK hastanelerinde alan hizmetlilere
(mstahdemler) verilen haklardan fazlasn vermek istemiyorlar. Onlara gre, bunu yaparlarsa emsal olurmu. i
temsilcileri ise, fabrikada alacaklarn mstahdem deil
sanayi iisi olduklarn savunarak daha fazla cret istiyor.
Ben de fabrikay bir an nce aabilmenin tela iinde, iki
taraf arasnda bir uyuma zemini yaratabilmek iin koturup duruyorum. Son olarak bizim kurul yelerine hizmetliii ayrmn anlatmaya alrken, Kurul Bakan olan st
dzey SSK makam sahibi, bilgi bir tavrla; i ii deyip
duruyorsunuz , ben gittim grdm. Makinann bir dmesine basyor, oradan ila haplar kyor. Yapt i bu kadar
basit, dedi. O zaman kadar korumaya altm soukkanllm birden yitirdim: -te o adama btn dnyada
ii diyorlar. sterseniz o dmelere siz basn deyiverdim.
Bir suskunluk oldu, yant veremediler! Toplu szleme grmesi daha yukarsnn, Babakanln araya girmesi ile
sonulandrlabildi.
Yneticilik yaptm (ya da yapmaya altm) resmi
meslek yaammn son yllarn uradm bir i kazas
diye nitelendiririm. O ortama hi alamadm. Orada birok
ey benim dncelerime, inandklarma, yaam ama ve
anlayma uymuyordu. Bunun nedenlerini geni ve derinlemesine aklamalar yerine gndelik birka basit olay
aktararak anlatmaya altm. Ve emekliliimi isteyerek
o ortamdan kurtulunca da kendimi eimin kyne attm.
Burada meyva, sebze yetitiriyoruz, kendimiz iin. Taze
domatesler, salatalklar, patlcanlar, fasulyalar
Kabaklar da iek at. Kabak iekleri o kadar gzel,
temiz, drst ve sevecen ki!..

Ocak - ubat 2013

Sosyal
Politika

OCUK HAKLARI STRATEJS VE UYGULAMA PLANI :

Hayal mi?

A.Grhan FEK*

ile ve Sosyal Politikalar Bakanl tarafndan gndeme

getirilen ocuk Haklar Stratejisi ve Uygulama Plan
(2012-2016) hala yaynlanamad. 20 Nisan 2012 tarihinde aklanan Belge Tasla, vizyonunu ocuk Haklar
Hayalimiz bal altnda aklyor. Ama ayrntl bir irdeleme, sz ile eylem uyumunun olmadn ortaya koyuyor.
almalar 13 Ekim 2010da balam; ama bugn, yani
2013 banda hala sonulanamamtr. Sz byk, adm
kktr.
Biz bu olguyu daha nce de grm ve iaret etmitik.
Bakanlk, hayalini aklarken, bunun Trkiye ile snrl
olmadn ortaya koymaktadr. Bylece daha ilk admda snrlar amakta. Bunu gnll bir rgt yapabilir; ama kamu
kuruluu, baka lkelerin egemenlik alanlarndaki ocuklar
iin hayal kuramaz. Kurarsa bu bo olur. Bakanlk, yalnzca
ulusal snrlar aan hayal kurmakla kalmamakta, kendisini
uluslararas rgtlerin yerine koymaktadr : Bu deiim ve
dnm, mevcut verili dnya koullarnn almasn ierdii iin bugn ve gelecei de kapsayan tarih ve medeniyet
bakn tar. (s.1) demektedir.Bu kendi apn amaktr.
Tm uzmanlarn zerinde bititii olgu, ocuk haklar
alannda lkemizde baarnn tek admda ve birdenbire gerekletirilemeyeceidir. Bunun iin, hedefler ksa erimli ve
uzun erimli olmak zere ikiye blnmtr. Ksa erimde, ocuklarn zararn en aza indirecek nlemler ne srlrken;
uzun erimde kkl zmlere iaret edilmektedir.
Bugn hapishanelerde mrleri ryen sulanan
ocuklar, 18 yan altnda olduu halde evlendirilen ya da
tre cinayetlerine kurban giden kzlarmz, sanayi sitelerinde
kk cierleri-dizleri-kulaklar ypranan bedenler, tecavz
kurbanlar ve gelecekleri yok edilmi kuaklarn lkemizdeki
varln en duyarsz kulaklar bile duydu.
Durum byleyken, onlarn sorunlarn baka lkelerin
tarihleri ve medeniyete baklar ile yarglamaya olanak yoktur. lkemizde, ocuklar iin yaplacaklar ok ey vardr; bunun banda da sosyal devletin yapmas gereken zorunlu
hizmetler gelmektedir.
Strateji belge taslanda, paydalarn nerilerinin alnd ve ayrntl olarak irdelendii sylenmektedir. Ama ortada
ne bir plan, ne de bir eylem vardr. Bu sylenenler kulak
ard edilmitir. Yoksa yukarda saydmz sorunlarla ilgili iyi
niyetli admlarn varln farketmi olmalydk.
Bakanlk, hayalini aklarken, hkumet programnn
(yani AKP seim bildirgesinin) tesinde, lke lekli genel
bir stratejik yaklam benimsendiini belirtmektedir. O zaman ocuk Haklar Stratejisi ve Uygulama Plannn gerekelerine gz atarak, hem siyasal yaklam ve hem de bo
olup, olmad irdelenmelidir. Belge Tasla 2.sayfasnda
gerekelerini ylece sralamaya balamaktadr :
1. ocuk haklar stratejisi, nasl bir dnya istediimizle
ilgilidir.
2. ocuk sorunu, ncelikle, bugnn dnyasnda var
olan egemenlik ilikilerinin yaratt uygarlktan kaynaklanan bir sorundur.
3. Her medeniyet en iyisini nce ocua vermeyi amalamadka, dnya ocuklarnn sorunlar zlemez
ve ocuklarn gzel bir dnyada yaama haklar gerekleemez.
4. I.Trkiye ocuk Haklar Stratejisi ve Uygulama Plan,
uzun vadeli ve btncl bir medeniyet yaklamna
ve birikimine sahiptir.

* Prof.Dr., Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakf Genel
Ynetmeni ve Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi alma Ekonomisi ve
Endstri likileri Blm - Hukuku ve Sosyal Gvenlik Anabilim Dal retim yesi

ALIMA ORTAMI

5. ocuun iyi olma hali endeksi gereklidir.

6. Trkiye,
Birlemi
Milletler
ocuk
Haklar
Szlemesine taraf olan bir lke olarak ocuun btn haklar ve esenliinin salanmas iin yasal ve
idari nlemleri almak amacyla bu belge taslan hazrlamtr.
Bu gerekelerin nda, 10 ncelikli yaklam sralanmtr (Baknz : Kutu No.1). Ama bunlar ne sorun ne de hedef odakldrlar. Dolaysyla bunlar bir nceliklemeden ok
bir niyet mektubu olarak grmek yerinde olacaktr.
Szler ssl, hayaller geni ama eylem clzdr. Szler ssl, ama zrldr. Bakanln adnda balayan bu
zrllk, belge taslann diline de yansmaktadr. yle
ki : Bakanln ad, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanldr.
Oysa ki, sosyal politika oul deildir; oul olan hizmetlerdir. Oysa bu hizmetlere yn veren, ats altna alan politika
tektir. Burada olduu gibi, medeniyet de oul olamayacak
bir kavramdr. eitli tarih ve retim ilikileri dnemleriyle
evrelendirilebilse de, kavram olarak tek bir kavramdan sz
ediyoruz. Medeniyetleri oul olarak alma zrll Huntington tarafndan ortaya atlm olup; din eksenli bir yaklamla zihinleri kartrmay denemektedir.
Bu zrl yaklam, etkilerini uygarla bak asnda
da koymaktadr. ocuk sorunu,egemenlik ilikilerinin yaratt uygarlktan kaynaklanan sorun olarak grlmektedir.
Bu teknolojiye ve onu retene kzp, onu yanl amalarla
kullanan insann sorumluluunu gzard etmeye benzemektedir. Uygarl dman bellemek, yakn tarihimizde,
dillerden dmeyen iki kart dnceyi ve bu iki kart
dncenin ideolojik kklerini anmsatmaktadr. Bu dncelerden biri Mehmet Akif Ersoya aittir ve medeniyeti tek
dii kalm canavar olarak nitelemektedir. Dier dnce ise
Mustafa Kemal Atatrke aittir ve ada uygarlk dzeyini,
ulalmas gereken en nemli hedef olarak tanmlamaktadr.
Trkiye, 23 Nisan 1920de kurulduu dakikadan balayarak
hep daha iyisini yapmaya, daha ileri gitmeye ve geri kalmamaya almtr. Bunu yaparken de, bir aya ulusalda, bir
ayaa evrenselde olmutur. Kendi kltrn yceletirmemi (fetiletirmemi); ada olan ne varsa onu renmek
iin dnyann teki ucuna gitmeyi gze alm ve bugne
dein geri braktrlmlnn sorumluluunu bakalarna
ykmamtr.
Bunun yan sra, Belge Tasla, ksr bir medeniyet
algsna sahiptir. ocuk haklarnn yorumlanmasnda, medeniyet deerleri olan, dil, inan, ahlak, adalet/hukuk, iyilik,

alan ocuklar Vakf Fotoraf Arivi 2008, Velittin Kalnkara.

Ocak - ubat 2013

Sosyal
Politika

alan ocuklar Vakf Fotoraf Arivi 2008, Mehmet akr.

doruluk, gzellik/estetik, temel deerlerdir. (s,5) Belge,

medeniyet (uygarlk) kavramnn bunlarla snrl sanmaktadr. Bu medeniyet deerlerinin, dokunulmaz olduu ve
bir toplumdan tekine farkllk gsterdii iddias da baka
bir yanlgdr. Ek olarak, bu alg ve yanlg, ocua sayg
anlay ile balantlandrlmaktadr. Btn bunlar, strateji
belgesine yn verecek olan medeniyet deerleri olarak nitelendirilmektedir.
Belge tasla, yeterince ilenmemi, nasl belirlenecei
aklanmam kavramlar iermektedir. ocuun iyi olma
endeksi bunlardan biridir.
ocuun iyi olmas hi kukusuz nemlidir. Belge Tasla bunu gerekelendirmektedir. ocuun byme ve gelime srecine toplumsal katlm, potansiyellerini gerekletirmesi ve bunun izlenmesi gereklidir. Bunun iin bir endeks
oluturmak istenmektedir. ocuun iyi olma endeksi iin
u sekiz alanda oluturulan gstergelerden yararlanlmas
amalanmaktadr :
Maddi durum
Salk
Eitim
Ev ve evre koullar
G koullar ve gvenlik
Katlm
Sosyal ilikiler
znel iyi olma hali.
Bu endeksin btncl bir baka olanak verdii ne srlmektedir. Oysa yntem bilimsel (metodolojik) ynden bu
saylanlar, eit deerlere sahip lekler olmad gibi, her bir
gstergenin kendi iinde puanlandrlmas iin de daha ileri
almalara gerek vardr. Burada bir endeksten ok, ocu-

NCELKLER

irinci Trkiye ocuk Haklar Stratejisi ve Uygulama Plan, ocuk haklar odakl uygulamalar iin 10 ncelikli
yaklam u ekilde belirlemitir :
1. ocuk haklarnn yasal dzenlemelerle kabul ve
BM ocuk Haklar Szlemesinin fiilen kalkm bulunan 17., 29. ve 30.maddelerine konulmu ekincelerin kaldrlmas,
2. Yasalarda kabul edilen ilke ve ltleri uygulamaya
dntrecek kurumsal yaplarn oluturulmas ve
var olanlarn glendirilmesi,
3. Sorumlu kurulularca ulusal ocuk politikalarnn
faaliyet, uygulama ve eylem planlarnn bireyin, toplumun ve devletin katlmyla hazrlanmas ve gerekletirilmesi,
4. ocuk haklar politikalar ve uygulamalar konusunda kamuoyunda bilin ve duyarllk oluturulmas,
5. ocuk haklar politikalar ve uygulamalarndan sorumlu kurum ve kurulularn yaklamlarnn geliti-

10 ALIMA ORTAMI

un iyi olma halini etkileyen etmenlerin art arda sralanmas

vardr. Bu olsa olsa, bir raporun iindekiler blmn oluturabilir. Bu endeksin, uluslararas almalar ile karlatrmal veriye olanak tand ne srlmektedir. Oysa ki, bu
endeks, Bakanlk tarafndan icat edilmi olup, uluslararas
planda bir karl bulunmamaktadr. Ulusal dzeyde ise
224 sayl Salk Hizmetlerinin Sosyalletirilmesi Hakknda
Kanun ile benzeiklik gstermektedir. Salkta iyi olma hali
kavram, 1961 tarihli bu Yasada ele alnmaktadr. Yasann
giriinde, bedensel, ruhsal ve sosyal iyilik halinden sz
edilmektedir. Bakanlk, sunduu bu endeksin btn zrllne karn, ondan byk bir beklenti ierisindedir. Neredeyse, Strateji ve Uygulama Belgesinin Baar Karnesi
olarak alglanmaktadr. Belge Taslanda bu beklenti yle
aklanmaktadr : ocuklarn gereksinmelerinin uygulanabilir ve talep edilebilir bir hak olarak tanmlanabilmesi
asndan, stratejinin hayata geirilebilmesi, lme ve deerlendirme, izleme ve denetleme almalar iin nemli
ve belirleyici bir sistem grevini yerine getirecektir. Trkiye,
ocukla ilgili gvenilir, karlatrlabilir veri, bilgi ve gsterge
oluturacak sistemi kurarak, bu stratejinin uygulamalar iin
deerlendirme klavuzlar oluturacaktr. (s.4)
Ne yazk ki, ocuun yi Olma Hali gibi berrak olmayan
bir baar ltne dayanlarak yaplandrlan hayaller bo
olmasa da, uygulayanlarn eli bo kalacaktr. Hayal kurmak iyi bir eydir; gelimenin tetikleyicisidir. Ama bo hayal,
insan bouna yorar ve bir adm teye gtrmez.
Her ne kadar bu Belge Taslann AKP ve hkumet
programndan bamsz olduu ne srlmekteyse de, davran biiminde byk bir benzerlik vardr. Belge Taslanda
sz ve eylem birlii bulunmamaktadr. Bu Strateji Belgesine, BM ocuk Haklar Szlemesinin temel lt olan
ocuun yksek yarar ilkeleri yn verecektir. (s.4) denilmesine karn, bugn hapishanelerde zgrlnden
yoksun braklan ocuklarn % 90 henz sulu deillerdir.
Mahkemelerinin sonularn hapishanelerde beklemekte ve
ocukluk yllarn tketmektedirler. Buna karn BM ocuk
Haklar Szlemesi, sulanan ocuklarn zgrlklerinin
asl olduunu, yine Belge Taslanda belirtildii gibi, ...
yaamas,yetitirilmesi ve geliiminin salanmasn ve katlmn temel ilke olarak benimsemektedir.
Yine Belge Taslanda, ocuklarn salkl byyecekleri, iyi bir eitim alacaklar, g koullarda kalmalar durumunda korunacaklar ve ayrlacak kaynak ve gerekleecek
hizmetlere eriebilecekleri lke lekli btncl bir ocuk
Koruma Sisteminin gereklemesine ynelik genel amalar ve somut eylemleri iermektedir. Strateji ile temel haklara
sayg denetimi uygulamas iin yeni yaplar ve yaklamlara nclk edilecektir. Bu strateji belgesi, Trkiyenin ocuk
haklarn koruma ve gelitirme amacyla ortaya koyduu iradenin somut ifadesidir denilmektedir (s. 4). Bunu okuyan,
rilmesi; btncl, disiplinler aras, ok sektrl ve
e gdml alma anlaynn karar ve uygulama
birimlerinde glendirilmesi,
6. Ulusal ocuk politikalar ve faaliyet planlarna dayal uygulama programlar hazrlanmas ve ocuklarn ilgili haklardan yararlanmalarnn salanmas,
7. ocuklara salanan haklarn korunmas ve gelitirilmesi,
8. ocuk hak ihlalleri karsnda bavuru sisteminin
kurulmas ve yaygnlatrlmas,
9. ocuk haklar uygulamalarnn btn srelerine
ocuk ve yetikin bireylerin, toplumun, sivil toplum
kurulularnn, yerel ynetimlerin, niversitelerin,
medyann ve hkumet kurulularnn etkin katlm
ve ibirlii ortamlarnn hazrlanmas,
10. ocuk ve yetikin paydalnda etkin uygulama,
deerlendirme, denetleme, izleme ve raporlama
sisteminin kurulmas.

Ocak - ubat 2013

Sosyal
Politika

, Salk Bakanl, ileri Bakanl, Adalet Bakanl, Yerel Ynetimler. lkemizde bir kurumun baka kurumlar iin
bitii grevlerin yerine getirilmedii ve bu tablolarn daha
yazldklar anda ilevsiz kalmaya mahkum olduklar, bir ok
deneyle grlmtr. Brokrasi, bir baka bakanln kendisini sorumlu dierini ilgili gsterdii eylemleri; tokmak
onun elinde, davul ise benim yaklamyla yadsmaktadr.
Ne yazk ki, bu Belge Tasla, Trkiyede (ve dnyada)
ocuklarn yazgsn deitirebilme gcnden yoksundur.
Bunu hala kesinleememesinden ve eyleme dntrlememesinden de anlamak olasdr.
Hep eletirerek, hep yaplmak istenenleri kmseyerek
de bir yere varlamamaktadr. Bunun iin, yazara den, somut ve sonu alc hedef gstermektir. Almas gereken en
nemli engel, yoksulluun ve isizliin bir iddet arac olarak
kullanlmasnn engellenmesidir. Bunun iin, isizliin szlklerden silinmesi anlamna gelen Tam stihdam hedefi
benimsenmelidir. Yoksulluun szlklerden silinmesi iin,
kiilerin, kendi haklarn savunabilmelerinin, rgtlenmelerinin ve seslerini ykseltmelerinin n almaldr. Tepeden
inme nerilerle deil, sorunlar yaayanlarn haklarn savunmalar temelinde eylemler ykseltilmelidir. Ancak bylesi ortamlarda yetien ocuklar, ynlendirilmeden dnp davranabilen, hem ksa erimde ve hem de uzun erimde
haklarna kavuabilirler.

> Sayfa 23n yant

K DAKKA DN

ALIMA ORTAMI

alan ocuklar Vakf Fotoraf Arivi 2009, Mehmet Can.

Ne yaplmal ?
1. Asl iveren, taeronun iilerini bu ekilde altrmasna izin vermemeli,
2. Korkuluklu alma platformu salanamayan 1,82
cmden daha yksek almalarda ok emicili halat
olan parat tipi emniyet kemeri kullanlmal, bu kemerin balanabilecei uygun ankraj noktas ya da yatay yaam hatt olmal,
3. 2 nci madde belirtilen nlemin teknik olarak alnmasnn mmkn olmamas durumunda standardlara
uygun geici iskele kurulmal,
4. 2 nci madde dikkate alnarak alma seperi (platformu) balanabilen vinlerden yararlanlmal,
5. ilerin salk durumlarnn yksekte almaya uygun olduu, ie giri ve periyodik salk muayeneleri
ile belirlenmeli,
6. ilerin mesleki eitim sertifikalar olmal,
7. iler i sal ve gvenlii, yksekte almada i
sal ve gvenlii vb. eitimleri alm olmal,
8. Aa debilecek malzeme dikkate alnarak, tehklikeli blgeye kimsenin girmemesi iin fiziki nlem
(paravanalarla evrilmesi gibi) nlem alnmal ya da
aada bir gzc grevlendirilmeli, alttan kimsenin
gemesine izin verilmemeli,
9. Yukarda alan ve aada bulunan iiler baret, i
gvenlii ayakkabs, i elbisesi, i gvenlii gzl
gibi kiisel koruyucu donanmlarn kullanmaldr.

tek bana ve snrsz bir egemenlik kuran AKP iktidarnn

11.ylnda olduumuzu, bu szlerin tm seim beyannamelerinde ve hkumet programlarnda rastlandn anmsamakta ve neden hala szde kaldn merak etmektedir. Bu
AKPnin olduu gibi, 11 yllk dnemde deiik adlarla karmza km bile olsa ilgili Bakanln sz ve eylem birlii
iinde olmadn ortaya koymaktadr.
Belge Taslanda dikkat eken noktalardan biri de, katlmdan sz edildiinde ocuk ve yetikin bireylerin yan
yana ele alnmasdr. Bu ncelikler ile ilgili kutumuzda
grlebilmektedir. Tpk 4+4+4 formlnde somutlaan yeni
eitim yasasnda olduu gibi, ocuk, yetikinin glgesinde
ve onun tarafndan ynlendirilmesi gereken bir ham madde olarak grlmektedir. Bamsz ve gelecek dnceleri
olan bir varlk olarak kabul edilmemektedir. Bunun iin de,
ynlendirilmesi gerekmektedir. Nitekim, eitli konularda
grlerini dile getiren niversite genleri de tepki ile karlanmaktadr. En ar biimde zgrlklerinden yoksun
braklmakta; niversiteden uzaklatrmakta; ar g kullanmyla yaralamakta; grlerinin nasl ifade edileceine
ilikin kstlamalar, nasl yetimeleri ve yetitirilmeleri gerektii konusunda bilgiliklerle karlalmaktadr. ocuklarn
hata yapma zgrlkleri olduu bile dnlmeksizin, yetikinlerce saysz hatalar yaplmaktadr.
Belge Taslann ana temalarn ieren ilk 6 sayfann
ardndan gelen 16 sayfa bir ok tekrar iermektedir. Szgelimi, balang blmnde, gerekeler ve nceliklerden sz
edilmiken; sonra, iki kez daha stratejik amalardan szed.
ilmektedir. lkinde ksa dnemde atlmas gereken admlar
ve hedeflerin sonular, stratejik amalar bal altnda belirtilmektedir. Bu amalar yle sralanmtr :
ocua sayg kltr
ocuun katlm hakk
Medeni haklar ve zgrlkler
ocuk haklar retimi ve bilim, sanat ve spor eitimi
ocuun saln ve sosyal gvenliini salamaya
ynelik hizmetler
Aile ve ocua ynelik destek ve zel koruma hizmetleri
ocuk adalet sistemi
ocuk dostu medya.
Stratejik amalardan bir kez de, Ek-1de Strateji Belgesi Uygulama Plannda sz edilmektedir. Burada sralanan
amalarn, dizilii ve ierikleri farkllk gstermektedir.
Belgenin sonu ve neriler blm ise yalnzca bir sayfann te biridir. Bu blm de tekrara dmekten kurtulamamtr.
- Sonu-neriler blmnde yeniden vurgulanan, dnyada ocuk haklarnn izlenmesi ve savunulmasna ynelik
uluslararas ilev, yazmzn banda ap-am olarak grlmt. Ayn biimde, bakanlk, baka bakanlklarn konusuna giren konular da eylem plan taslana alarak, bu kez
ulusal dzeyde ap-am gerekletirmektedir. yle ki :
ocuk Haklar retimi ve Bilim, Sanat ve Spor Eitimi, Milli Eitim Bakanl ve Spordan Sorumlu Devlet Bakanlnn yetki alanna girmektedir.
ocuun Saln ve Sosyal Gvenliini Salamaya
Ynelik Hizmetler, Salk Bakanl ile alma Sosyal Gvenlik Bakanlnn yetki alanna girmektedir.
ocuk Adalet Sistemi, Adalet Bakanlnn ve mahkemelerin yetki alanna girmektedir.
Bu saptamalarmz Ek-1 Strateji Belgesi Uygulama
Plannda sorumlu kurulu olarak oklukla Aile ve Sosyal
Politikalar Bakanl gsterilirken; ilgili kurulular bal
altnda saylan kurumlar ile yukarda yazdklarmz dorulanmaktadr. Szgelimi Toplumsal hayatn btn srelerinde ocua sayg anlayn esas almak eyleminin, u kamu
kurulularnca yaplmas istenmektedir : Milli Eitim Bakanl-

Ocak - ubat 2013

11

 Sal
Gvenlii

HESler: Tehlikelerimizi Bilelim, Neden zlelim

Mustafa TAYREK*
(mustafatasyurek@fisek.org.tr)

Eyvah yine bana hsran,

bana yine hasret var,
yine bana esmer gnler dt.
Kayahan
I
SAPTAMALAR
BR TRL DETREMEDMZ YAZGI :
Yln ilk gnlerinde (07 Ocak 2013) yazl ve grsel basn Trkiye Takmr Kurumunun Kozlu Messesesine
ait kmr ocanda (ani) metan gaz (boalmas) patlamas sonucu oluan gkte(?) 8 ii hayatn kaybetti(1),
Bir nceki yln [SGK 2011 ylnn] i kazalar ve meslek
hastalklar istatistiklerine bakldnda [Tablo 1 ve Tablo 2]
rakamlar gidiatn iyi olmadn gsteriyor.

Geen senede de durum farkszd: 15.05.2012 tarihinde Giresunun Dereli lesi Kzlta Kynde bir HES
inaatnda toprak kaymas meydan geldi. 4 ii hayatn
kaybetti. Bir ii ar yaraland. len iilerden birinin (6
aydr) sigortasz alan 16 yanda bir ocuk/gen (Eren
E.) olduu ortaya k(m)t(4).
HESlerde ciddi kazalar olabiri. renein; 17 Austos 2009, (Sibiryann Yenisei Irmanda)
SayanoShushenskaya Hidroelektrik Santralndaki (bir nitede ki
teknik bir arza sonucu yaplan bakm srasnda oluan)
kazada 75 kii ld, 85 kii yaraland, 40 ton trafo ya
Yenisei nehrine karmt(6) !

Tablo 1 5510 sayl kanunun 4-1/a maddesi kapsamndaki aktif sigortallarn i kazas ve meslek hastal sonucu lmlerin
lm sebeplerine gre dalm
lm Sebebi
Kazas
Meslek Hastal
Toplam

2007 2008 2009

1.043
865 1.171
1
1
0
1.044
866 1.171

2010 2011
1.444 1.700
10
10
1.454 1.710

Kaynak: SGK 2011 statistik Yll

Tablo 2
5510 sayl kanunun 4-1/a maddesi kapsamndaki aktif
sigortallarn srekli i grmezlik sebebinin i kazas ve
meslek hastalna gre dalm

Srekli
2007 2008 2009 2010 2011
Grmezlik
Sebebi
Kazas
1.550 1.452 1.668 1.976 2.093
Meslek hastal
406 242
217 109
123
Toplam
1.956 1.694 1.885 2.085 2.216
Kaynak: SGK 2011 statistik Yll

Resim 1(a,b) HESde kelebek vana ve patlad yer

Hidroelektrik Santralinde Vana Patlad: 4 l, 2 yaral (18.03.2008)(5)

Kahramanmaran Andrn ilesinde Krsulu ay
zerine Emirler Ky yaknlarnda kurulum aamasndaki Karaayr Reglatr ve Deirmenst Hidroelektrik Santralndak (HES) dev su borusuna monte edilen
vanann patlamas sonucu 4 ii ld, 2 ii yaraland.
HESteki trbinlere balanan dev borulara monte edilen
vana (19.03.2008) 07.30 sralarnda patlad. iddetli suyun
patlatt, montaj devam eden dev vana devreden knca
tazyikle akan su iileri evreye savurdu. Vanann monte
edildii dikey tnel eklindeki alana annda 10 metre yksekliinde su birikti. iler arpma ve boulma sonucu
hayatn kaybetti(5).

lkemizde ne yazk ki i kazas sonucu lmler ve srekli i grmezlikler dikkati ekecek bir ekilde artmaya
devam ediyor. Kayahann dedii gibi eyvah yine i sal
ve gvenlii alanlarna esmer gnler dyor.
YA HESLERDEK KAZALAR :
Samsunun aramba lesinde (08.01.2013 tarihinde) Gkeakmak Barajnda zel gvenlik grevlisi 26
yandaki Murat T. ile 28 yandaki Fuat B., gvenlik kulbesinde teneke iinde yaktklar mangal odunundan zehirlenerek ld(2). Bu arada hayatn kaybeden Fuat B.n,
ayn yerde alan aabeyi Osman B.n rahatsz olmas
nedeniyle aabeyinin yerine nbete kald renildi(3).
kazalar asndan 2013 hi de iyi balamad.
* Kim. Mh., Sal+letme Ynetimi Bilim Uzman

alma Bakanl Eski Gvenlii Mfettii (1978-1985)

Gvenlii Uzman (A Snf Sertifikal)
Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakf Denetim
Kurulu yesi

12 ALIMA ORTAMI

Resim 2 Dip savak kapann patlamas sonras(8)

ki Karde Gksu Nehrinde Bouldu (16.09.2011)

16 Eyll 2011 tarihinde akam saatlerinde (16.30)
Adana- Kozana bal Marangeili ky Gkdere Ayck
mevkii Gksu rma kenarnda piknik yapan bir ailenin
yzmek-serinlemek iin Gks rmana giren oullar Zafer D. (18) ve Naif D.(12) (iddiaya gre) aniden artan/
ykselen sulara kaplarak hayatlarn kaybetti(7).
Ocak - ubat 2013

 Sal
Gvenlii
Baraj naatnda Kapak Patlad (24.02.2012)
24.02.2012 tarihinde; ADANAnn Kozan lesine bal
Ergenua Ky yaknlarnda, Gksu Irma zerindeki Gkdere Kpr Baraj kapann patlamas nedeniyle
baraj havzasnda alan iilerden bazlar suya kapld.
Meydana gelen facia 5 iinin lmne, 5 iinin ise kaybolmasna neden oldu(9).

Resim 3 Su yatana yaplan geit

Ei ve Bebei Gz nnde Azgn Sulara Kaplp

Bouldu (19.12.2012)
19 Aralk 2012 tarihinde Mulann Dalaman lesine
bal Grleyik Kynde, 7 aylk bebei Ceylin .i bezle srtna balayp gn nce kiraladklar eve eya tarken,
stnden getii (taze) ahap kprde dengesini kaybeden 37 yandaki ei Bircan . ve bebeinin gz nnde
sulara kaplan Mehmet .,(10) cenaze treninde olay yle
anlatt: Taze Kprden ilk ben karya getim. Su seviyesi
yaklak 70 - 80 santimetre civarndayd. Hemen ardndan
eim srtnda kzmzla birlikte geliyordu. Geri dndmde getiimiz kprnn altnda suyun bir anda .. yaklak
2,5 3 metre ykseklie ulatn grdm. Hanm suyun
aniden ykselmesini grnce bam dnd, ne olduysa
sersemledi dt...
nemli Bir Yanlg : Kendisini elektrik santralinin
yaktn sanyor
al Deresi zerinde Hidroelektrik Santrali (HES) bulunduunu ve kendisini elektrik santralinin yaktn kaydeden
Mehmet ., (santralden dereye kontrolsz) su salnd,
orada yaklak 2 saat ierisinde en az 3, 4 sefer su bir oalyor 2,5 3 metre ykseliyor, sonra suyu bir kesiyorlar
su seviyesi 60 -70 santimetreye dyor .. (eim ve kzm
bu nedenle suya
dt ve ld) en
sevdiklerimi gabdrdm gitti, ah, gitti (Mehmet .) diyor
ve santral iletmecilerine kzgnln
belirtiyor.(11,12)
HESlerin yapm
aamasnn
ok
tehlikeli olduu gibi,
devreye alma ve iletme aamasnda
da ciddi riskleri vardr. HES inaas ve
iletmesi ilk seferde
dorunun yaplmas
gereken iler arasndadr. nk kt
sonular alanlar
etkiledii gibi topluResim 4 Trabzon Arakl-ankaya aras tarihi mun da ciddi ekilde
kpr.
cann actabilir.
ALIMA ORTAMI

Acaba Mehmet .,yi elektrik santralm yakt, yoksa

bu corafyada yaan toplumun gvenlik kltr m yakt !
Ya da her ikisi de birden mi ? Basna yansyan resim ve video grntlerine bakldnda yaklak bir yl nce yklan
kprnn/geitin yerine yaplan (taze) kprnn her iki
yannda tutunacak bir korkuluun olmad grlyor.
Yetitii kyde, beldede ya da mahallede (belkide ocukuundan itibaren yllarca) korkuluu olmayan kprden,
geitlerden geenler, alma hayatnda da yaptklar platformun veya kprnn yanna yeterli salamlkta korkuluk
yapmay alkanlk haline getirmedikleri anlalyor.
Yaptklar kprnn yanlarna korkuluk yaplsayd byk bir olaslkla Bircan(lar) ve Ceylin(ler) dp suda boulmayacakt Mehmet(ler)in bar yanmayacak, belki de
HESleri iletenleri sulamayacakt.
[HESlerde i kazalar iin Bkz: Mehve Evin, 1 Maysta
HES lmleri, 01.05.2012 Milliyet(13)]
BAKANLAR DA DER
Grcistan Cumhurbakan (Mihail Saakavili)nn,
(23.12.2012 tarihinde) bir gezi dn kk bir derenin
zerindeki iki kiinin smad yaklak drt metre uzunluundaki tahta kprden (iki grevlinin bir aacn birer
ucundan tutarak oluturduu korkulua tutunarak) geerken temkinli admlarna ramen aya kayd (oluturulan
korkuluun bir ucu ndeki grevlinin elinden kmasyla)
ve dereye dt(14,15). Hakikat bazen ok basit ve ok yalndr [E](16).
II
GENEL BLGLER
Hidroelektrik enerji, suyun potansiyel enerjisinin kinetik
enerjiye dntrlmesiyle salanan bir enerji trdr. Suyun st seviyelerden alt seviyelere dmesi sonucu aa
kan enerji, trbinlerin dnmesini salamakta ve elektrik
enerjisi elde edilmektedir. Hidrolik potansiyel, ya rejimine baldr.
4628 sayl Elektrik Piyasas Kanunu erevesinde
zel sektrce gerekletirilen projelerin (2011 Mart
Ay tibariyle)(DS, 2011) Genel Toplam 1595.
letmedeki HESlerin says (2011 Ocak Ay tibariyle, EPDK, 2011) 212 adet.
naatlar Devam Eden HESlerin says ise (2011
Ocak Ay tibariyle, EPDK, 2011) 525dir(19) .

ekil 1- Konvansiyonel Hidroelektrik santrali (17)

Ocak - ubat 2013

13

 Sal
Gvenlii

Resim 5- Radyal kapak almadan

nce

ekil 2- Dere ve kk nehirlere kurulan HES(18)

Baz HESlerde bir veya birka derenin suyu (DS tarafndan belirlenen miktarlardaki can suyu ve balk geidine braklan su dnda kalanlar) bentler, relatrler vb.
su yaplar ile toplanr, enerji tnelleri, elik, cam takviyeli
polyester (CTP), HDPE vb. borularla (hidrolik potansiyel
kazandrmak iin) kilometrelerce uzaa, tepelerin, dalarn, vadilerin dier tarafna tanr. Sularn alnd yer
ile HESden kan suyun dkld su yata arasnda
kalan yerdeki su miktar ve HESden kan suyun akt
dere veya rman su debisi mevsime, hava durumuna ve
aada belirtilen dier durumlara gre gn ierisinde defalarca deiebilir.
[Bir Hidroelektrik Santralinde Santralin retimden kmas veya tekrar retime gemesi ile ilgili bir
olayn tanmna (gerek) bir rnek : Saat 09:06'de ...
TM(Trafo Merkezi) enerji kesintisi ve Hat Fiderinde
Toprak arzas nedeniyle hat koruma rlesi ..., Generatr 1 ve Generatr 2 koruma rlesi ... sinyalinden
nite 1 ve nite 2 servis harici oldu . Saat 09:09'
de enerji alnd. Gerekli kontroller yapld. Rle arza
sinyalleri resetlendi. Saat 09:25' de nite 2 servis,
saat 09:30 nite 1 servise alnd.]
Barajdan (bentden) cebri boruyla 110 m /saniye
su alarak 27 megavat (MW) elektrik reten bir HES,
tam kapasitede almasna ramen barajn stten
tamamas yapya zarar vermemesi (beklenmedik
bir felakete neden olmamak) iin (Resim 5 ve 6da
grld gibi 07.01.2013) barajn radyal kapandan su yatana 134 m3/saniye su brakmaktadr.
3

Hatta blgeye yaan ar ya ve/veya eriyen

kar suyuna bal olarak doal beklenen nedenlerle
gelen kapasitesinin dolmas ile 1000 m3/saniye su
brakmak zorunda kalmaktadr.
Bazen iletim hatlarndaki arzalar ya da periyodik bakmlar, ya da TEAS tarafndan herhangi bir bildirim sonucu
HESler retimi durdurmakta, su depolama olana olanlar
(baraj, bent) belirli bir sre can suyu ve balk geidinden
yasal olarak braklmas gereken suyun dnda su brakmamaktadr. Hatta yaps uygun olan baz HESler Elektrik
Yk Tevzi Merkezlerininin (sekonder frekans kontrol vb
gerekelerle) yk al (belirtilen miktarda elektrik ret), yk
at (belirlenen miktarda retimi dr) emri ya da kumanda14 ALIMA ORTAMI

Resim 6 - Radyal kapak ok az aldktan 5 daika sonras

s ile santrallardan su yataklarna gnn belli saatlerinde

ani su verilii veya azalt olabilir.
III
UYARILAR
Hidroelektrik Santrallar (HESler) Tehlikeli mi?
Hidroelektrik santrallar bend, reglatr veya baraj yaplaryla, zerine kurulu olduklar akarsuya etki eden tesisler
olduundan, baz potansiyel tehlikeleri de beraberinde getirebilir. Gvenliiniz iin sizlere hidroelektrik santraldaki
olas tehlikeler ve bunlara ilikin uyarlarda bulunarak daha
gvende olmanz salamak istiyoruz.
Gvenliiniz iin !
Baraj ve hidroelektrik enerji tesislerine yaklamak tehlikelidir. Bu nedenle, gvenliiniz iin barajlara, bentlere,
reglatrlere, su yaplarna, hidroelektrik santrallerine ve
onlar evreleyen su yollarna yaklamaynz (20) .
Grevliler sizi gremez !
Baraj / reglatr tesisleri ile ynetim birimi birbirlerinden (baz tesislerde 15 -20 km, hatta daha fazla) uzaktr ve
uzaktan(da) kumanda edilirler. Bu yzden grevliler baraj
/ reglatr ve su yatanda(ki ani) deiiklikleri gremeyecekleri iin herhangi bir tehlike annda sizi fark edemezler.
Santral alanlar suyun akn kontrol etmek, gndz
veya gece elektrik ihtiyacndaki deiime gre tesisi altrmak ve durdurmak iin baraj (su yaplarnn) kapaklarn, trbin giri vanalarn defalarca aar veya kapatrlar.
Bunun sonucu olarak su seviyesinde ve su aknda tehlike tekil edecek deiimler olur. Su, sakin grnse bile
aniden tehlikeli ykselme ve dalgalanma gsterebilir, hzla
akabilir. stelik tm bunlar herhangi bir uyar olmakszn
ok hzl ve sk gerekleebilir.
Hzl akan su gzle grlmeyen tehlikeli trblans ve
gl alt akntlar oluturur. Bu deiimler yaknnda bulunanlar iin boulmaya, srklenmeye, arpmaya, yaralanmaya veya lme sebep olabilir.
Bu gibi durumlardan korunmak iin zellikle baraj ve
hidroelektrik tesislerinin su kndaki, stndeki, yaknndaki su alanlarndan uzak durunuz.
Ocak - ubat 2013

 Sal
Gvenlii
Tehlikeli Noktalar(20)

ekil 3 Tehlikeli noktalar

1) Tesise gelen su tarafnda (memba)

A- Hzl deiimlerin, trblans (burga) ve akntlarn oluabilecei nokta
C- Baraj / reglatr kapaklarnn zerinde ve knda
gl beklenmedik akntlar
G- Su altndaki gizli tehlikeler
H- Ak savaklar (sularn dkld aklklar) barajn /
reglatrn zerinden grlmeyebilir
J- Barajn yaknlarnda oluan buz, ounlukla ince ve
gvensizdir.

ekil 4-Tehlikeli noktalar

2) Tesiste
A- Hzl deiimlerin, trblans (burga) ve akntlarn oluabilecei nolta
B- Baraj kapaklarndan ani su tehlikesi
C- Baraj / reglatr kapaklarnn zerinde ve kknda
gl beklenmedik akntlar

ekil 5- Tehlikeli noktalar

3) Tesisten kan su (mansap)

B- Baraj kapaklarndan ani su tehlikesi
C- Baraj / reglatr kapaklarnn zerinde ve knda
gl beklenmedik akntlar
D- Otomatik jeneratrlerden gelen ani trblansl tahliyeler
E- Savaklarn altnda aldatc ters akmlar, girdaplar
G- Su altnda gizli tehlikeler

Hidroelektrik tesislerinin etrafnda nlemler :
Sizi korumak iin konulan gvenlik iaretlerine, tel
rg snrlarna, bariyerlere uyunuz
Barajn ve santralin su k ynndeki su yata
durgun ve kuru grnse bile uzak durunuz
Bir barajn ve santralin su k tarafnda asla durmaynz. Aniden deien su seviyesi ve su aklar
sizi bir anaforun ie ekebilir
Gvenlik iaretleri, bariyerler, tel rglere gvenli bir
mesafede durunuz
Su yollarnn kenarlarndan uzak durunuz nk
kenarlar kaygan olabilir ve bastnzda ayanzn
kaymasna sebep olabilir.
Ak halindeki suda yrmeyiniz, suya dalmaynz.
ayet su seviyesinde veya ak hznda art fark
ederseniz su yolundan derhal uzaklanz.
Her zaman dikkatli olun !
Hidroelektrik santral, bend ve baraj yaknnda su yatana girmek, yzmek, balk avlamak, hayvan ykamak
vb. can emniyeti bakmndan tehlikelidir. Siz baraj veya
elektrik santralini gremeseniz bile nehir yatandaki su
seviyesi aniden artabilir. Deien aklardan kaynaklanan
potansiyel tehlikelerin farknda olmak ve santrallerin ve barajlarn yaknndaki sulardan uzak durmak ok nemlidir.
Bu alanlarn gvensiz olduunu unutmaynz.

F- Baraj / reglatr yapsnda ve kysnda kaygan yzeyler

H- Ak savaklar (sularn dkld aklklar) barajn /
reglatrn zerinden grlmeyebilir
I- Baraj / reglatrn stnden ve iinden geensrklenen paralar, molozlar, dkntler
J- Barajn yaknnda oluan buz, ounlukla ince ve gvensizdir
ALIMA ORTAMI

Ocak - ubat 2013

15

 Sal
Gvenlii
ocuklarnz koruyun !
Hidroelektrik santralleri evresini dinlenme ve elence
alan olarak kullanmaynz. ocuklarnza baraj / reglatrlerin bulunduu hidroelektrik santraller ve onlar evreleyen
su yollarndan uzak durmay ve gvende kalmay retiniz,
onlar yalnz brakmaynz (21,22).
Bamza cat karma !
Devir icat kartma devri(23). Ayrca; Irmaklarn, derelerin ve evlerin nnden geen kanallarn zerine yaplan
kprlere, geitlere, platformlara en az 90 cm yksekliinde, her ynden gelebilecek 100 kglk bir kuvvete dayanacak korkuluklar yap(tr)lmaldr.
Yollarn, kaldrmlarn, geit olarak kullanlan yerlerin
kenarnda 122 cmden daha fazla dlebilecek bir boluk
var ise (yerel ynetimler, iyerleri veya o mlkn sahipleri
tarafndan) standardlara uygun korkuluk(lar) yaptrlarak
gvenlik kltr yaygnlatrlmaldr.

Resim 7- Korkuluk rnei

alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnn Mfettileri

saylar ve riskleri hzla artan HESleri yapm (alan ocuk
emeine ve hatta cannna mal olan) ve iletme aamasnda daha sk denetlemelidir. Bu denetimlerde, Sal ve
Gvenlii Kanunun 11 nci maddesinde belirtilen;(HESler)
i ekipman ile evre artlarn dikkate alarak meydana
gelebilecek acil durumlar nceden deerlendirerek, alanlar ve alma evresini etkilemesi mmkn ve muhtemel acil durumlar belirler ve bunlarn olumsuz etkilerini nleyici ve snrlandrc tedbirleri alr. Acil durumlarn
olumsuz etkilerinden korunmak zere gerekli lm ve
deerlendirmeleri yapar, acil durum planlarn hazrlar vb.
hkmnn beklenen dzeyde karlanp karlanmadn
belirlemelidir.
Su yapsnda (baraj, bent, reglatr) hangi aralklarla
(periyotlarla) denetim gerekletirilecek, izleme ve lm
iin (Titreen telli piyezometre, Harici kme rperi, Su seviye sensr, Termometreli deformasyon ler, Ekstensometre, Derz ekil deiim, Sabit referans rperi, V-savak
akm ler, Inclometre, Gerilim ler gibi) hangi baraj
kontrol sensrleri (enstrmantasyon) bulunacak ve kullanlacak. Bu enstrmanlarn bakm ve kalibrasyonlar hangi
sklkta yaplaca ve denetim sonular deerlendirilecei
DS ve SG Bakanl ynetmelikler veya teblilerle belirlemelidir.
16 ALIMA ORTAMI

Vahim olaylarla karlalmamas iin Radyo ve televizyonlarda Devlet Su leri (DS), Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl, EPDK gibi resmi ya da dernek ve vakf
gibi sivil toplum kurulularnca hazrlanan veya hazrlatlan
HESlerin bulunduu nehir, dere gibi su yollarnn civarnda yaayan halk olas tehlikeler ve alnabilecek nlemler
konusunda bilgilendirici ve eitici nitelikteki kamu spotlar
televizyon ve radyolarda yaynlatlmaldr (Bkz: 8/8/2012
tarih ve 2012/45 sayl Kamu Spotlar Ynergesi).
III
HERKESE BR GREV DYOR
zerinde HESlerin kurulduu rmak ve dere yataklarnda; HESlerden kilometrelerce uzaklarda halkn (eskiden
beri) piknik yapma alkanl olduu yerlerde ve yerleim
birimlerinde olaan aktan ok fazla miktarda su geldiini
bildiren siren, anons gibi kl ve sesli uyar sistemler kurulabilir. Bunu kim talep edecek, kim kuracak, kim bakm ve
onarmn yapacak?
DS tpk karayollarnn yol kenarlarna konulan trafik
uyar iaretleri gibi (ayn kalitede) gvenlik levhalarn; halkn rmak ve dere kenarlarna yaklama, balk tutma, suya
girme vb.olasl olan yerlere koymaldr.
HES ileticileri; tesislerinden etkilenebilecek blgedeki
rencileri, kurulular ksaca halk hazrlatacaklar ksa filimler, brorler, kitapklar ve afilerle gvenlik kltrn
arttracak bilgilendirme ve uyar grevlerini yerine getirebilir.
TEAn yeni yaplan bir yksek gerilim iletim hattnn
devreye alnma, elektrik verme ncesinde radyo veya yazl basn aracl ile duyurduu, ya da denizcilere ve balklara duyurulur cmlesi ile biten Meteoroloji Genel Md.
(vb). denizlerdeki hava durumunu bildiren raporlar gibi
topluma- uygun aralarla duyurular yaplabilir.
Herkesin bakalarn uyarmak gibi, topluma bir vefa
borcu var. Biz bu borcumuzu Dergimizde yazdmz yazlarla yerine getiriyoruz. Ya siz ? Yalnzca bu yazy okumu
olmak yeter mi?
Kaynaka:
http://www.hurriyet.com.tr/gundem/22308858.asp
http://www.hurriyet.com.tr/gundem/22315345.asp
http://www.turkiyegazetesi.com/haberdetay.aspx?HaberID=560945
http://www.focushaber.com/hem-16-yasinda-hem-sigortasiz--h-138228.
html
http://www.milliyet.com.tr/default.aspx?aType=HaberDetay&Kategori=yasa
m&ArticleID=507783&Date=21.03.2008
http://en.rian.ru/russia/20100817/160229361.html
http://www.hurriyet.com.tr/gundem/18756522.asp
http://www.dha.com.tr/dhaalbumdetay.asp?kat=19657&page_number=21
http://www.iha.com.tr/baraj-kapagi-patlamasi-davasi-suruyor-250931haber
http://www.haberartiturk.com/Haber/uydu-yapan-buyuk-ulke-insaninakopru-yapamadi.html
http://www.haberler.com/cal-deresi-nde-bogulan-anne-ve-bebegi-topraga4187897-haberi/
http://www.bugun.com.tr/son-dakika/cal-deresi-nde-bogulan-anne-vebebegi-topraga-verildi-haberi-129739
http://cadde.milliyet.com.tr/2012/12/31/YazarDetay/1534687/1-mayis-tahes-olumleri
http://www.hurriyet.com.tr/planet/22219487.asp
http://www.trthaber.com/haber/dunya/gurcu-lider-dereye-dustu-68274.html
http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/22162019.asp
http://cangrier-m.com/machines/index.htm
http://practicalaction.org/micro-hydro-power-3
http://www.imo.org.tr/resimler/dosya_ekler/d8c5e9986a1c41b_
ek.pdf?dergi=260
http://www.ferc.gov/industries/hydropower/safety/guidelines/signage/report/_Safety_Signage_Report.pdf
http://www.opg.com/pdf/watersafe_eng.pdf
http://www.akenerji.com.tr/_UserFiles/File/Surdurulebilir/HES%20akenerji%20brosur%20AKKUR.PDF
http://www.dha.com.tr/hisarciklioglu-devir-icat-cikartma-devri-icatcicocuklar-yetistirin_408208.html

Ocak - ubat 2013

Toplum
Tuna Merginle Syleiler: 6

Mavi Tuna Anadolu Topraklarnda

Erdoan BOZBAY
Sevgili Tuna;
yun te yanna ynelmi, Tunada, Dobrucada, Silistrede
Byk dedenlerin Romanyadan anmsad son kare- somutlam. Bu zavall muhacirlerin (gmenlerin) kadedir Tuna. Hemen, hemen Avrupada dolamad lke kal- rinde hep doduu topraklara zlem ekmek varm anlamayan bu yorgun nehir, son bir gayretle Karadenize ula- lan. nsan sormadan edemiyor. Bundan be alt yz sene
mann tela iindedir Kstencede. Genliinde her trl nce Anadoluda, en yakn il merkezini bile grmemi, delgnl yapm, mrnn son demlerini srmekte olan, il Tunay, kynden geen dere dnda hibir akarsuyun
bir aya ukurdaki insanlar misali boynu bkk masumu adn dahi duymam insanlar, nasl oldu da Balkanlar,
oynamaya soyunmaktadr. Her eye ramen byleyicili- Deliorman, Dobrucay, Tuna boylarn vd. yurt edindiler.
inden hibir ey kaybetmedii, hala saysz, iire, trkye Acaba ne aclar, ne ileler ektiler. Oralarda kk salabilmek
konu oluundan bellidir.
iin ne diyetler dediler. u an Anadoluda ad yada soyalk genlik yllarna adm attmz gnlerde bizden d, Tuna, Tunalolu, Tunal, Gktuna, Zorlutuna, ztunal,
nceki kuan(ayn trky annemden de duymuluum Akartuna, Grtuna, Byktuna, Mavituna, Tunaboyu vb.
var) syledii bir trk/mar vard. Aradan onca yl geme- olan saysz insan yayor. Neden bu soyadlarn aldlar?
sine ramen zaman, zaman dilime dolanr durur.
Oysa hepsinin belki de Anadoludan hatta Orta Asyadan
getirdii boy, airet adlar, aile lakaplar vard.
Tuna nehri akmam diyor,
Sevgili Tuna, ite bu nedenle adn, biraz da aile taEtrafm ykmam diyor,
rihimizin zeti gibi oldu. Kklerini unutmaman, arayp
an byk Osman Paa
sorman, bulman, renmen, sorgulaman iin. Bir baka
Plevneden kmam diyor.
neden de yzlerce yl yaadklar topraklar yurt bellemi,
Kastamonuda Gagavuz bir opera sanatsndan dinle- Anadoluya, anayurda dndkten sonra da, lnceye kadiim, byk dedenin de ok iyi bildiini sandm, o gze- dar geldikleri yerleri bir kez daha dnya gzyle grebilme
hayaliyle yaayan atalarmza vefa borcu demek istedik.
lim trky de unutamam.
Madem ki onlar Tunay bir daha gremeden ldler, maOglan oglan kalk gidelim
dem ki bizim de oralar adm, adm gezip grme ansmz
Tuna boylarnda koyun gdelim.
yok, o halde biz de Tunay Anadoluya getirelim, bu topYa, Nazm Hikmetin dizelerinden notalara aktarlm raklarda aktalm istedik. Ve bunun sonucu olarak 8.kasm
2011 den bu yana, yaam denen gzelim vadide akn
u ezgiye ne dersin
srdrmektesin sevgili Tuna. Suyun duru, bereketin bol,
Gkte bulut yok, stler yamurlu,
yolun uzun, salk, ans, huzur, mutluluk hep yan banda
Tunaya rastladm sular amurlu
olsun, seninle birlikte akp gitsin.
Hey, Hikmetin olu, Hikmetin olu
Sen vadinde usul, usul akarken bir de trk tuttururTunann suyu olaydn,
san ora havalarndan hepimizi mutlu edersin sevgili mavi
Karaormandan geleydin
Tuna, hem de ok mutlu edersin
Karadenize dkleydin
Tunann suyu olaydn
Mavileeydin
Karaormandan geleydin
Geeydin Boaziinden
Karadenize dkleydin
Banda stanbul havas
Mavileeydin
arpaydn Kadkyde iskeleye
Geeydin Boaziinden
arpaydn Kadkyde iskeleye
Atalarmzn, bir film karesi gibi beyinlerine kaznan
Tuna grntleri neden onlar yaamlar boyunca brak..
mad? Mezara bile birlikte gmldler sanki. Karadenize
Kadky iskelesine arpmakla kalmadn sevgili Tuna,
dklen Tuna da pelerini brakmam anlalan. amu- oradan zmite, derken Eskiehire, Kayseriye ve giderek
rundan, toprandan, kirinden pasndan arnm, mavile- cumhuriyetin bakenti Ankarann yreine dokundun,
erek Kadky iskelesinde Anadolu topraklaryla pm hem bakentin, hem de bizlerin
olmal. Anadoluya duyulan yzyllarn zlemi, bu kez su-

Son Trk adasyd: Adakale, (Resim, http://tr.wikipedia.org/wiki/

Adakale adresinden alnmtr.)

ALIMA ORTAMI

Tuna Nehri'nin incisi "Budapete" (Resim, http://www.cnnturk.

com/fotogaleri/yasam/gezi/2010/06/28/tuna.nehrinin.incisi.
budapeste/8486.10/index.html adresinden alnmtr.)

Ocak - ubat 2013

17

Kitap
Tantm

Sal Gvenlii Eitimi:

Ne Zaman Balamal? Veya Nereden Balamal?

Betl GRLER*

alkl yaamak iin her eyden nce salk gvenlik

kavramlarnn iselletirilmesi gerekir. Su ier gibi,
konuur gibi, yrr ya da koar gibi, tehlikeleri sezme ve nlemlerini almay da bilinaltmzn bir paras haline getirmemiz gerek. Bu kolay m? Deil. Hele belirli bir
yaa geldikten sonra hi kolay deil.
Aa yaken eilir ataszn, eitimin ok erken yalarda baladn anlatmak iin kullanrz. Ama eitimde
ocua neler vermeli; neyi iselletirmesini beklemeliyiz?
te bu noktada ok farkl grler ve politikalar ortaya kmaktadr.
Yaadmz dnem bilgi toplumu
olarak adlandrlr. Bilgi toplumu iftiden
retmene, ev kadnndan engellilere ve
ocuklara kadar toplumun her kesimini;
devlet veya belediyehizmetlerindensanayinin rekabet gcne kadar; kentlemeden inovasyona kadar toplumun
her konusunu, etkinliini ve her sektrkapsayan bir kavramdr. Bu tanmdan
yola karsak; toplumda i sal gvenlii bilincini oluturmak, yaygnlatrmak
ve bir kltr olarak srdrmek de bilgi
toplumunun sorun alandr. Her toplumsal dnemde olduu gibi bilgi toplumunda da eitimin nemi gz ard edilemez.
Eitim sistemi, okul yoluyla toplumun
kltr mirasnn aktarlmas, bireylerin
toplumsallamas, yeniliki ve deimeyi salayc birey yetitirme gibi ilevleri
yerine getirir. Eitimin bu temel ilevleri
artk yalnzca rgn eitim kurumlarnda deil yaamn her
alannda geerli hale gelmitir veya bilgi toplumu olmak iin
gelmelidir. Yaam boyu eitim kavram da bilgi toplumuna
geilmesiyle birlikte literatre katlm ve bireyin yaamn
ilgilendiren her trl mesleki ve meslek d konuda srekli
eitimden sz edilmeye balanmtr. Bu balamda i sal ve gvenliinin bir kltre dnebilmesi iin i sal
ve gvenlii eitimine kk yalarda balamak gerektii
taraflarca (politikaclar, SG profesyonelleri, sosyal taraflar,
eitimciler, vd.) kabul edilmektedir.
sal ve gvenliinin toplumsal yaamnn bir parasna dnmesi kendiliinden gerekleecek bir sre
deildir. Bunun iin uygun politika ve stratejiler gelitirilmeli
ve yaama geirilmelidir. sal ve gvenlii uygulamalarnda nemli yol alm olan Avrupa Birlii lkelerinde de,
i sal gvenlii eitimlerinin okul ncesinden balayarak bireylerin i ve zel yaamlarnn her alanna yaygnlatrld grlebilir. Birlik yesi lkelerde bu kapsamda
hangi uygulamalarn gerekletii konusunda Avrupa Birlii Sal ve Gvenlii Ajansnn (EU- OSHA) yaymlad bir raporda incelemeye deer, ayrntl bilgiler yer almtr. 2004 ylnda Sal ve Gvenliinin Eitimin Temeline Yerletirilmesi: Okul Eitimi ve Mesleki Eitimde yi
Uygulamalar adyla yaymlanan raporun amac yalnzca
iyi rnekleri sunmak deil, AB dzeyinde eitime i sal
gvenliini katmak iin uygun sistematik stratejiler gelitirmek olarak aklanmtr. Okullardan ve dier eitim kurulularndan uygulayc ve araclar, politika belirleyenleri ve
sosyal ortaklar hedefleyen raporda belirlenmi bir eitim
* Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakf Gnlls.

18 ALIMA ORTAMI

ve retimin nleme ve koruma kltrn glendirecek

nemli bir etmen olduu vurgulanmtr. Dile getirilen temel
anlaya gre gelecein igcnn salk ve gvenlii, bugn eitime i sal ve gvenliini katmakla mmkndr.
sal ve gvenlii eitimine alma yaamndan nce,
okullarda ve mesleki eitim kurumlarnda balanmas gerektii bu raporun temel karmlarndan biridir. ne kan
dier iki temel nokta da aadadr:
- sal ve gvenlii eitimini eitim sisteminin bir
bileenine dntrmek; okullarda, dier eitim kurumlarnda ve iyerlerinde
salk ve gvenlik kltrn gelitirmek
iin ocuklara ve genlere salk ve gvenlik tutum ve davranlar kazandrmak anlamna gelmektedir.
-
ocuklar ve genleri i sal
ve gvenlii asndan alma yaamna hazrlamak ve eiticileri ve retmenleri gelitirmek iin zel olarak tanmlanm ilevsel hedefler gereklidir.
Aslnda eitim politikalar, Avrupa
Birlii dzeyinde ikincil bir alandr. Baka bir anlatmla, eitim her ye devletin
kendi karar ve sorumluluk alandr. Birlik dzeyinde tek ve ortaklatrlm bir
politika uygulanmas beklenmez. Buna
gre, i sal ve gvenliinin eitim
sistemine katlmasn salayacak tek ve
ortak bir politikadan sz edilemeyecei
iin, Birlik dzeyinde bu konuda uygun
politika terimi kullanlmtr. 2003 ylnda Sal ve Gvenliinin Eitime Katlmas: Yarnn
alanlar ismiyle Romada gerekletirilen toplantda
onaylanan Roma Bildirgesi uygun politika konusunda yol
gsteren bir belgedir. 2004 ylnda yaymlanan raporda
da tek tek ye lkelerde bu konuda ne yapldn sistematik bir yaklamla snflandrarak tantmtr. temel
yaklam temelinde (btnsel yaklam, ders program
yaklam, i ortamnn durumu yaklam) yaplan snflandrmada 36 iyi uygulama deerlendirilmi ve 14 farkl uy-

Resim, www.google.com/imgres?imgurl=http://akiza.com/images/ohsas18001-is-sagligi-guvenligi-dokumentasyon adresinden alnmtr.

Ocak - ubat 2013

Kitap
Tantm

Resim,http://www.google.com/imgres?imgurl=http://ec.europa.eu/
commission adresinden alnmtr.

gulama ayrntlaryla aklanmtr. 14 uygulamann her biri

iin: projenin ana noktalarna ve tantmna, uygulamann
arka planna, amalarna, etkinlik alanlarna, sonularna,
yaanan sorunlara, baar ve/veya baarszlk alanlarna,
aktarlabilirliine ve projeyle ilgili ayrntl bilgi iin iletiime
geilecek kii veya kurumlarn iletiim bilgilerine yer verilmitir. lkemizde de i sal ve gvenlii kavramyla ve eitimiyle tanma yann almaya balama yana
kadar uzamasnn gecikme anlamna
geldiiyle ilgili saptamalar dnldnde EU-OSHA tarafndan hazrlanan bu raporda yer verilen rneklerin
incelenip deerlendirilmesinin nemli
olduu sylenebilir.
sal ve gvenliini rgn ve
yaygn eitim ortamlarna yaygnlatrma hedefine kararllkla yryen Avrupa Birliinde, EU OSHAnn bu konuda
yaplan almalarla ilgili 2011 ylnda
yaynlad baka bir rapor da, Risk
Eitimi Vermeleri in retmenlerin
Eitimi: retmen Yetitirme Programlarna Sal ve Gvenliinin
Katlmas balkl belgedir. Eitimde
ve okullarda i sal ve gvenliinin
yaygnlatrlmasnda retmenlerin
byk rol oynayaca n kabul ile bu
kez ye lkelerde retmenlerin kendi eitim veya meslek yaamlarnda i sal ve gvenliiyle tanmalar ve
eitimlerine yanstmalar iin ne tr uygulamalar yapld
anlatlmtr. rnekler yukarda anlan dier yayndakine
benzer bir sistematikle sunulmutur. Bu raporda okullarda
risk eitimini destekleyecek temel baar etmenlerinin aadaki zellikleri tamas gerektii belirtilmitir.
- rencilerin ve personelin kendi gvenliklerine
olumlu katk yapabilecekleri btnsel okul yaklam
uygulamalar,
- Mdrn ve belirlenen ekirdek/merkez personelin
katlm, destei, liderlii ve gdlenmi retmenler,
- rencilerin, velilerin, retmenlerin, okul yneticilerinin, sosyal taraflarn ve yerel makamlarn temsilcilerinin katlm,
- Eer mmknse uygun ve yeniliki eitim aralarnn cretsiz salanmas,
- Sal ve gvenlii yetkililerinin okullar bu konuda desteklemesi,
- sal gvenlii ve eitim profesyonelleriyle dier
ilgili taraflarn her dzeyde ibirlii,
ALIMA ORTAMI

- sal gvenlii ve eitim yetkililerinin kabul ettikleri uyumlu, birbiriyle ilikili stratejiler,
- Srecin baars ve geerlilii iin yasal uygulamalarla desteklenmesi gereklilii.
Bu zellikler yalnzca AB yeleri iin deil, i sal ve gvenliini btnsel bir bak asyla ele almak ve
eitim sistemine katmak isteyen dier lkeler iin de temel ltledir ve yol gstericidir. Bu adan, yukarda ad
geen raporlar lkemizde SG kltrn yaygnlatrmak
ve srdrmekten sorumlu tm resmi ve sosyal kurum ve
taraflarca deerlendirilmelidir. Zira Sal ve Gvenlii
Kanununun da yrrle girmesiyle tm taraflarn zellikle
de politika oluturan ve uygulayan kurumlarn sorumluluklar daha da belirginlemitir.
EU OSHAnn i sal ve gvenliinin yaygnlatrlmasn destekleyen baka bir etkinlii de, retmenler iin
NAPO giriimidir. NAPO Konsorsiyumu ile birlikte ilkretim rencilerine temel salk ve gvenlik bilgisi alamay
hedefleyen bu projeyle retmenlerin evrimii eriebilecekleri eitli eitim yardmlar yaplmaktadr. 7 - 11 yalar
arasndaki ocuklar hedef alan projede, EU-OSHAnn i
sal ve gvenlii hakkndaki iletileri ocuklara izgi film
karakteri NAPO araclyla aktarlmaktadr. Okullarda i
sal ve gvenlii eitimini yaygnlatrmak iin eitim
aralarn cretsiz salama gereinden yola klarak, anlan NAPO filmlerinin retmenlere cretsiz salanaca da ayrca belirtilmelidir.
Btn bunlar, sal ve gvenlii
benimseyen bir toplum oluturmann n
koullarndan birini bize gsteriyor. Bu
durum nemli ve gerekli bir ilk admdr
ama asla tek bana yeterli olamayacaktr. Yalnzca ocuklar eiterek, i sal
gvenlii kltr ile yorulmalarn salayarak, iyerlerinde i sal gvenliinin
salanacan dnrsek, boa hayal
kurmu oluruz.
Bu bilgilerle donanm kuaklarn, iyerlerinde almaya baladklarnda, rendiklerinin tersiyle karlatklarnda ne
yapacaklarn da hayal etmemiz gerekir.
Ataszlerini sralamaya devam edelim :
Doru syleyeni dokuz kyden kovarlar.
ocuklara hak aramay ve bunun iin rgtlenmeyi de retmeliyiz. Onlarn iyerlerinde, rettiklerimizi uygulamak istediklerinde i gvencelerini salayabilmeli
ve i tefti sistemini de bu gereksinmelere yant verecek
biimde dzenlemeliyiz.
Gven rkek bir ku gibidir derler. lkokuldan balayarak, i sal gvenlii eitimini vererek yetitirdiimiz
genlerimizi, yaamda yapayalnz ve retilenlere ihanet
edenlerle ba baa brakrsak, bir daha bize hi gvenmezler. O zaman da, i sal gvenliini salamak bo
bir hayal olur.
Kaynaklar:
BALAY, R., Kreselleme, Bilgi Toplumu ve Eitim, Ankara
niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Dergisi, yl: 2004, cilt: 37,
say: 2, 61-82
EU-OSHA, Mainstreaming Occupational Safety and Health
into Education: good practice in school and vocational education
http://osha.europa.eu/en/publications/reports/313
EU-OSHA, Training teachers to deliver risk education
Examples of mainstreaming OSH into teacher training programmes http://osha.europa.eu/en/publications/reports/teacherstraining-risk-education_TE3111358ENN
lkretim Okullarnda izgi Film le Gvenlik ve Salk Eitimi http://egitimajansi.com/ilkogretim/ilkogretim_okullarinda_cizgi_film_ile_guvenlik_ve_saglik_egitimi.html (11 Eyll 2012)

Ocak - ubat 2013

19

Anmsa

Abdullah Batrk Edebiyat dllerinde 10.Yl

rkiyenin sendikal yaamnda nemli bir yeri olan, bir ok ilkler imzasn
atan ve lmnn zerinden 20 yl
gemesine karn hala sayg ve sevgiyle
anlan Abdullah Batrk bu yl da hep
birlikte andk.
10 yldr Anma Etkinlikleri, edebiyat
dlleri ile baka bir anlam kazanyor.
Trkiyede ky edebiyat alannda byk
bir birikim olmasna karn, ii edebiyat
alannda pek az eser bulunmaktadr. Ama
10 yldr verilen Abdullah Batrk Edebiyat
dlleri, hem bu eksie dikkat ekti; hem
de yarmaya katlan ve vgye deer bulunan yaptlar araclyla bir birikim yaratt. dl koyan Abdullah Batrk ailesini
ve Genel Sendikasn; seici kurul yelerini ve emekleriyle yaran sanatlar
kutluyoruz.
dl yazman Tuncer Uarol, u basn
bildirisiyle sonular aklad :
Genel- ve DSK eski Genel Bakan Abdullah Batrk (29 Mays 1929 - 21
Aralk 1991) ansna, Batrk ailesi ve
DSK/Genel- Sendikasyla birlikte bu
yl onuncusu dzenlenen yarma sonular belli oldu.
Yarmaya katlan roman, yk, iir,
an, yaamyks, gnce, rportaj, oyun,
deneme kitaplar arasnda (Ynetmelik
gerei dl sralamas, tr snrlamas
yoktur), Remzi nan, zgen Sekin, Vecihi Timurolu, Tuncer Uarol, iir Erkk
Ylmazdan oluan seici kurulca yaplan
deerlendirmelerde, oy okluu ile,
- Adil Kurtun Emein ukurovas,
- Drsaliye ahann Hikye Hrsz,
- Hseyin Akyzn Yamurda
Ku Sesleri
adl yk kitaplar dle deer grlmtr.
Anma ve dl treni Ankarada;
- 24 Aralk 2012 Pazartesi gn saat
18.30 20.00de Cumhuriyet Kltr Merkezinde, - 25 Aralk 2012 Sal gn saat
16.00 21.00de ankaya Belediyesi
ada Sanatlar
Merkezinde yaplacaktr.
dl verme gerekeleri:
- Emein ukurovas: Hzla kentleen lkemiz iinde artk pek tanmadmz rgatlar, eltik ykleyicileri, briket
iileri, kum oca alanlar, talar,
ayrca kentlerdeki lam ve inaat iileri, hurda toplayclar Karn tokluuna,
hatta lmne alan onlarn ykleri
ukuroval yoksul kesimin Toroslardan
gnmze aan krsal sz varlklaryla
eitli ynlerden baaryla anlatlyor
ilerin, yoksullarn da bir solukta okuyaca, dorudan yree ileyen ykler
- Hikye Hrsz: Erkekler, treler,
cemaat tarafndan ezilen, kylerimizde
kle gibi yaayan ev ve aile iletmesi
emekilerinin en nemlisi olan kadnlarmz Sigortas, creti, gvencesi, zgr20 ALIMA ORTAMI

l olmayan, kiiliklerini, zgrlklerini

elde etmeye alan / almayan kadnlar kitapta yedi ykde sssz bir dille
anlatlm: Hizmeti kadnn sigortal
olma abas Londraya kaak ii olarak giden ailelerde kadnn, kz ocuklarnn durumu, snmac
olma abalar... 2068 ylnn makinelemi ve Dnya Byk Patronlar Hkmet Meclisi ynetimindeki
iyerlerinde, robotlarda bile
iini yitirme korkusu, ar
almay zendiren gz
boyayc dl dzenekleri,
insanca yaama duygular ve bakaldrlar Bunlar ben de yazarm gibi grnen, son derece anlalr, inandrc, yeri
geldiinde alaysamal ykler
- Yamurda Ku Sesleri: Kentlerdeki dar gelirli ii aileleri anlatlyor Babalar lm e ve ocuklarn,
i ezen, felaketlere alan anykleri:
alan dul kadnlarn zverili dnyalar... Gurbete giden babasn her gn
bekleyen kk ocuk Emeki baba
lnce dalan aile, kt yollara den
kzlar vey babalar kici ve isiz
babalarn ocuklarnn eve
para yetitirmeye zorunlu
yaamlar Ayrca, skntl iyerlerini ferahlatan ehlikeyf bir insan Hznl,
etkili, zaman zaman iirsi
anlatmlarla rl bu yklerde, kentlerde hayata
tutunmaya
alanlarn
dnyalar haber veriliyor
okuyuculara...
Gelecekte emek tarihimize de kaynaklk edecek kitaplar.
Abdullah Batrk Anma Etkinliklerinin bir paras olan Edebiyat dllerinin
verildii dl treni 21 Aralk 2012 tarihinde ada Sanatlar Merkezinde yapld. Geni bir katlmn olduu trende,
salonu ounlukla iiler dolduruyordu.
Bu hem Abdullah Batrk anma asndan, hem de ii edebiyatna verilen
destek asndan ok nemliydi.
Bir panelin ardndan yaplan trende sunucu Hasan Uysal ve konumaclar DSK ve Genel Sendikas Genel
Bakan Erol Ekici ve ankaya Belediye Bakan Blent Tankt.
Hasan Uysal, Ayvalk
Bergama arasndaki fstk
amlarndan sz ederken,
bizi kentlerin kargaasndan karp doaya gtrd. Eskiden fazla para
Adil Kurt
etmeyen fstklarn, artk
Avrupaya ihra edildiini
ve kylnn bu fstk amlarndan byk paralar kazandn anlatt. Yolu
olmayan ancak at srtnda ulalan 14
kye artk yollar yapldn, eli para tuOcak - ubat 2013

Anmsa
Abdullah Batrkn Yaam yks
29 Mays 1929da Yalovada,
kayla (Genel-, Petrol-, Yol-, DeDastan gmeni bir ailenin ocuniz Ula-) birlikte, Konfederasyon
u olarak dnyaya geldi. Ortaokulu
ynetim kurulunu eletiren Drtler
maddi glkler nedeniyle yarda
Raporuna imza att. Bu yzden senbrakt. Genlik yllarndan baladikas geici olarak Trk-ten ihra
yarak, deiik i kollarnda alt.
edildi. Trk- iinde muhalefetini sr1955 ylnda stanbul Belediyesinde
drd ve 1976 ylnda Genel- Sentesisat olarak ie girdi. 1961 ylndikas, Trk-ten ayrlarak, DSKe
da yeni kurulan stanbul Belediyesi
geti.
Fen leri Sendikasna ye oldu ve
1977 ylnda yaplan genel kurulilk genel kurulunda genel sekreterda Devrimci i Sendikalar Konfelie seildi. Ayn yl, iileri kkrtderasyonu (DSK) Genel Bakanlt gerekesiyle, tutukland ve 42
na ve bir sre sonra da Uluslararas
gn cezaevinde yatt. Sendikasnn
Kamu Grevlileri Konfederasyonu
ulusal sendikaya dnmesi ve
(PSI) Ynetim Kurulu yeliine seilTrkiye Genel Hizmetler Sendikas
di. Faistlerin 16 Mart 1978de stanAbdullah Batrk
(Genel ) adn almasndan sonra,
bul niversitesinde gerekletirdii
(29 Mays 1929 21 Aralk 1991)
bu sendikann Genel Bakanlna
katliamdan sonra DSKin banda
seildi. 1963 ylnda ksa bir sre Trkiye i Partisine Faizme htar Eylemini gerekletirdi. 1979 ve 1980
(TP) ye oldu.
yllarndaki 1 Mays kutlamalar nedeniyle yargland.
1963 ylnda Bursa belediye iileri, onun nderli- 1980 ylnda yeniden DSK Genel Bakanlna seildi.
inde, 274-275 sayl yasalarn kmasndan sonra, ilk
12 Eyll 1980 darbesinden sonra sendikalar kapayasal genel grevi gerekletirdiler. 1964 ylnda Trk- tld ve Anayasal Dzeni Ykma (TCK madde 146) idKonfederasyonu Ynetim Kurulu yeliine seildi. 1966 diasyla DSK Davas olarak anlan nl davada idam
ylnda, orum Belediyesince iten karlan 72 temizlik istemiyle yargland. Drt yl cezaevinde kald ve beraat
iisinin Yalnayak Yrynde balarndayd. Bu y- etti. Bu yarglanma srasnda, Siz benim ancak ceketimi
ry, hem eylem biimi olarak ve hem de ald olumlu asabilirsiniz szyle antlat. Bu yarglanma srecinde
sonula, kendisinden sonrakilere rnek olmutur. Ey- yapt savunmalar, Trke ve ngilizce olarak Sendikalem, iilerin ie alnmasyla sonuland. Bu kazanm, clk Yarglanyor : Abdullah Batrkn Savunmas ad
sadece orumlu temizlik iilerinin bir kazanm olmakla altnda kitaplatrlmtr.
kalmamtr. Anayasal dzenin, yasalarla verilen alma
1985 ylnda Avrupa Sendikalar Konfederasyonu
zgrlnn, sendikal haklarn korunmas mcadelesi- (ETUC), DSKi yelie kabul etti ve Abdullah Batrk
ni ykseltmi ve yceltmitir.1967 ylnda, yine Abdullah de ETUC Ynetim Kurulu yeliine seildi. Bu grevi
Batrkn nderliinde, Manisa temizlik iilerinin gre- 1991 ylndaki lmne kadar srd. 1987 ylnda, daha
vine ve Anayasa Yryne ve daha bir ounun ey- nce bir kez Nelson Mandelaya verilen sve Sendikal
lemlerine ve haklarn almalarna da cesaret vermitir.
Hareketi zgrlk dln ald.
1987 ylnda Sosyal Demokrat Halk
Partiden (SHP) milletvekili seildi. 1990
ylnda ayn partiden
milletvekili arkadalaryla (Fehmi Iklar
vb) birlikte ayrlarak
Halkn Emek Partisini
(HEP) kurdu. 1991 ylnda, bu partiden ayrlarak, Askeri Yargtay
Karar ile yeniden kurulmasna izin verilen
DSKin bana geti.
Youn tartma ve
ekimelerin yaand, yeniden kurulu
almalar srasnda,
rahatszlk geirerek,
21 Aralk 1991de yaamn yitirdi. Zincirlikuyu Mezarlnda
yatmakta ve her yl
mezarbanda Anma
Toplants dzenlenmektedir.
Abdullah Batrk, 1969 ylnda Cumhuriyet Halk
(Muzaffer Oruolu, Zeynep Uyank, Semiha BoyPartisinden (CHP) Yozgat ve 1973 ylnda stanbul Milbek, Hseyin Tancan Kalenin almalarndan derlenletvekili oldu.
1971 ylnda, Trk- ierisinde yer alan drt sendi- mitir).
ALIMA ORTAMI

Ocak - ubat 2013

21

Toplum
tan kyllerin otomobiller aldn ve yaam standardnn
ykseldiini anlatt. Ama bu yeni yaam dzeninde artk
atlara gerek kalmamt. Kyl onlara kyamam ve doaya salmt. Orta anadoluda ylk at denilen ve lme
terkedilen bu atlar, Egede bol besin ve gzel doann
yardmyla zgr ve yabani bir yaam tutturmular, srler
halinde yaamaya balamlard. O kadar gzellemilerdi
ki, yeleleri rzgarda dalgalanyor, durularyla sanki masal
kitaplarndaki tanralar andryorlard. te zgrlk byle bir eydi. nsan gzelletiriyordu. rgtl yaam onlar
tehlikelere kar koruyor ve zgrletiriyordu. te rgtlenme byle bir eydi.

ankaya Belediye Bakan Blent Tank dl Treninde

konuurken.

ki DSK eski Genel Bakan yanyana :

Abdullah Batrk (solda) ve Kemal Trkler
Hasan Uysaln mikrofona davet ettii ankaya Belediye Bakan Blent Tank, ylk at metaforunu gelitirirek, konumalara ayr bir boyut ve renk katt. Tank, dou
anadoluda, k gelince yal atlarna bakma gc olmayan kylnn onlar doaya braktn; eer k atlatabilir,
kurtlardan kendini kurtarabilir de, kye dnebilirse, lene
kadar ona bakma grevini stlendiini anlatt. Ylk at denilen bu lme terkedilen atlarn tekmelerinden baka bir
silahlar yoktu. etin doa koullarnda, birarada yaama
tutunmaya alrlar, kurtlar evrelerini sardnda da kafa
kafaya verip arka bacaklaryla tekmeler savurmaya balarlarm. Kurtlarn boazlarna sarlmasn nlemek iin,
canlarn kurtarmak iin ve yaama tutunabilmek iin, tekmelerinden ve birlikteliklerinden baka gvenecekleri bir
ey yokmu. Tm canllar iin kafa kafaya vermek, rgtlenmek kurtulu demek... Tank bize bunu ylk at metaforunda bir kez daha anlatm oldu.
Abdullah Batrk gibi mrn rgtlenmeye ve ii dayanmasna adam bir ii snf nderini anma etkinliinde bu konumalar, salonu dolduran Genel Sendikal iiler tarafndan heyecanla alkland. Fonda Abdullah Batrk fotoraflar, nde ii ykleri anlatarak onu yaatanlar ... 10.Ylnda bu edebiyat etkinlii, Batrk anmann
ve anmsamann ne gzel bir arac oldu. Emei geenlere
teekkr ediyor, baarl bulunan yazarlar da kutluyoruz.

dl alanlar ve verenler bir arada ada Sanatlar Merkezinde.

22 ALIMA ORTAMI

Ocak - ubat 2013

Bulmaca
K DAKKA DN
Tehlikeyi Tanyalm

Bir Binada D Cephe Onarm

Mustafa TAYREK*
(mustafatasyurek@fisek.org.tr)
Durum: ki taeron iisi bir otelin d cephesinde sva, boya ve/veya yaltm almasn yapmakta, bu srada emniyet
eridi ile evrili sahann iinden bir baka ii gemektedir.
ilerin bu alma srasnda karlaabilecei tehlikeleri tanmlayabilir misiniz ?

Neler Olabilir ?
1. Binann d cephesinde alan iiler dengelerini kaybederek yksekten debilir.
2. Deprem gibi bir etkenin neden olabilecei sarsnt sonucu aa debilirler.
3. ilerin kulland aletler, aralar, malzemeler aaya debilir.
4. Emniyet eridinin iinden geen iinin bana ykarda alanlar ve / veya kullandklar ara, gere, malzeme
debilir.
> Yant 11. sayfada
* Kim. Mh., Sal+letme Ynetimi Bilim Uzman

alma Bakanl Eski Gvenlii Mfettii (1978-1985)

Gvenlii Uzman (A Snf Sertifikal)
Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakf Denetim Kurulu yesi

ALIMA ORTAMI

Ocak - ubat 2013

23

ALIMA ORTAMI DERGS

BLMSEL DANIMA KURULU
Prof. Dr. eyda AKSEL
Prof. Dr. Yasemin GNAY BALCI
Jeom. Erdoan BOZBAY
Prof. Dr. Ayen BULUT
Ecz. Dr. Aye ELKER
Prof. Dr. Murat DEMRCOLU
Prof. Dr. Necati DEDEOLU
Dr. Seyhan ERDODU
Mak. Y. Mh. Aykut GKER
Prof. Dr. Bahar GKLER
Dr. Uur GNL
Prof. Dr. Gler Okman FEK
Prof. Dr. A. Grhan FEK
Prof. Dr. Hamit FEK
Oya FEK
Prof. Dr. Alpaslan IIKLI
Prof. Dr. Ali Esat KARAKAYA
Prof. Dr. Mge ERSOY KART
Prof. Dr. Muammer KAYAHAN
Prof. Dr. Ahmet MAKAL
Prof. Dr. Ferhunde ZBAY
Prof. Dr. Nevzat ZGVEN
Prof. Dr. erife Trcan ZUCA
Mmtaz PEKER
Prof. Dr. Sarper SZEK
Kim. Mh. Mustafa TAYREK
Dr. Engin TONGU
Prof. Dr. smail TOPUZOLU
Mim. Y. Mh. Cihat UYSAL
Prof. Dr. smail STEL
Dr. Ecz. Leyla STEL
ALIMA ORTAMI DERGS
BLMSEL
DANIMA KURULUNUN
YTRDMZ
AMA HEP ARAMIZDA OLAN
YELER

Salk
Gvenlik
evre NDEK LER

OCUK HABER

ocuk Cephesinde Yeni Birey Yok ........................................................ 2

Taner AKPINAR
l

ANIMSA
Toplum Hekimliine Gnl Verenler - 11
i Doktoru: Dr. Engin Tongu ................................................................ 3

SOSYAL POLTKA
ocuk Haklar Stratejisi ve Uygulama Plan :
Hayal mi? ................................................................................................ 9
A. Grhan FEK

SALII GVENL
HESler : Tehlikelerimizi Bilelim, Neden zlelim ................................ 12
Mustafa TAYREK

TOPLUM
Mavi Tuna Anadolu Topraklarnda .......................................................... 17
Erdoan BOZBAY

KTAP TANITIMI
Sal Gvenlii Eitimi:
Ne Zaman Balamal? Veya Nereden Balamal? ................................. 18
Betl GRLER

ANIMSA
Abdullah Batrk Edebiyat dllerinde 10. Yl ..................................... 20

BULMACA
ki Dakika Dn: Tehlikeyi Tanyalm :
Bir Binada D Cephe Onarm ............................................................. 23
Mustafa TAYREK

Do.Dr. mer Tun SAVAI

Prof.Dr. Cahit TALAS
Prof. Dr. Kurthan FEK

Sahibi: Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem Merkezi

Vakf Adna
A. Grhan FEK (e-posta: agf@sek.org.tr)
Sorumlu Yaz leri Mdr:
A. Grhan FEK (e-posta: agf@sek.org.tr)

Ynetim Yeri: Selanik Cad. Ali Taha Apt. 52/4

Kzlay 06650 ANKARA (e-posta: bilgi@sek.org.tr)
Tel: 0312 419 78 11 Faks: 0312 425 28 01 - 395 22 71
Web sayfas: www.sek.org.tr

alma Ortam Dergisinde yaynlanan yazlar,

resimler kaynak gsterilerek kullanlabilir.
Bu dergide yaynlanan yazlarn sorumluluu yazarlarna aittir.
Bu bir HAKEML dergidir.

24 ALIMA ORTAMI

SALII GVENL
http://www.isguvenligi.net
http://www.osgb.sek.com.tr

ocuk Dostumuz olanlara dergi ve kitaplarmz

dzenli olarak gnderilmektedir.
Sizleri de ocuk Dostumuz olarak grmek isteriz.
alma Ortam Dergisi iki ayda bir yaynlanr.
(Yerel Sreli Yayn)
ISSN 1302-3519
Say: 126 Ocak - ubat 2013
cretsizdir
Yapm ve Basm: Byk Anadolu Medya Grup
stanbul Cad. Elif Sk. St Kemal han No:7/188
skitler 06060 ANKARA
Tel: 0312 384 30 70 (Pbx) Fax: 0312 384 30 57
Bask Tarihi : 22 Ocak 2013

Ocak - ubat 2013