Państwo- pojęcia, typologia

Podstawowy: moduł III (s.79-90)

Rozszerzony: moduł III (s.117-141)
Dodatkowo Piotr Winczorek: Wstęp do nauki o Państwie (wyd. 3 lub
późniejsze), Wyd. LIBER, Warszawa 1998: · Problem celu i funkcji państwa:
ss.121-129 · Trzy funkcje państwa: ss.129-137 · Problem typologii państw:
ss.137-143 · Problem formy rządów. Monarchia i Republika: ss.153-158 ·
Podział i jedność władzy w państwie: ss.159-165 · System prezydencki:
ss.169-175 · System parlamentarno-gabinetowy: ss.175-181 · Mieszane formy
rządów i system konwentu: ss.181-185
 Państwo
• polityczna organizacja
społeczeństwa,
• wyposażona w suwerenną
władzę,
• jest też organizacją
terytorialną i przymusową
 Polityka
Rodzaj koncepcji Definicja polityki
polityki
Ogólne znaczenie Samodzielna działalność kierownicza
Dyrektywno- Sztuka dokonywania celów i podejmowania decyzji
organizatorska w skali państwowej oraz skutecznej ich organizacji

politologiczna Zorganizowana działalność mająca na celu

zdobycie i utrzymanie władzy
Socjologiczna Strefa realizacji potrzeb i interesów
społecznych
Konsensualna Sztuka rozstrzygania konfliktów na drodze
kompromisu
Konfliktowa Sposób rozstrzygania konfliktów w drodze
walki
Regulacyjno- Strefa legalnego stosowania przymusu
represyjna
 Inne równie ważne teorie
• Teoria patriarchalna- Robert Filmer (XVIIw.)- państwo
powstało ze wspólnoty rodzinnej; władca jest „ojcem”
poddanych
• Teoria patrymonialna- J. von Haller; ziemia własnością
władcy; własność podzielona
• Teorie socjologiczne- Leon Duguit, A. Comte, H.
Spencer- grupy ludzi dzielą się zajęciami; specjalizują
się; naturalny podział społeczeństwa
• Teoria psychologiczna-Max Weber, akceptacja przez
społeczeństwo władzy: legitymizacja władzy-
przekonanie, że należy respektować decyzje władzy,
gdyż zostały podjęte prawomocnie (autorytet: tradycja,
charyzma, prawo)
• Andora jest monarchią konstytucyjną z jednoizbowym
parlamentem - Radą Generalną, która liczy 28 członków. Powołuje
ona rząd z premierem na czele. Andora znajduje się pod formalnym
zwierzchnictwem Francji i Hiszpanii, a głową państwa są
współksiążęta: prezydent Francji i biskup hiszpański z miasta Seo
de Urgel. Pełnią oni funkcję reprezentacyjną. Posiadają także prawo
weta w sprawach międzynarodowych.
• Malezja to federalna monarchia konstytucyjna. Głową państwa
jest król, wybierany co 5 lat przez Zgromadzenie Władców (władcy i
gubernatorzy stanów - sułtani). Władza ustawodawcza należy do 2-
izbowego parlamentu ( Izba Posłów (180 przedstawicieli )o kadencji
5-letniej i Senat (69 przedstawicieli) o kadencji 6-letniej.
W 2001 wybrano królem Syed Sirajuddin Syed Putra Jamalullaill
 Republika
• Forma rządów, w której najwyższe organy
państwowe (jednoosobowe lub kolegialne)
pochodzą z wyboru na określoną kadencję
• Prezydent, Rada Państwa, Rada
Najwyższa, Kapitanowie- Regenci (San
Marino)
 Relacje między organami władzy państwowej
(głowa państwa- rząd- parlament)
System rządów parlamentarnych
• Rząd powoływany przez głowę państwa
• Premier i ministrowie muszą uzyskać poparcie w parlamencie (wotum zaufania)
• Możliwość łączenia mandatu w parlamencie ze stanowiskiem rządowym
• Polityczna odpowiedzialność rządu przed parlamentem (zapytania, interpelacje, wotum
nieufności)
• Odpowiedzialność za działania głowy państwa (kontrasygnata- podpis odpowiedniego
ministra i premiera)
• Odpowiedzialność konstytucyjna rządu i głowy państwa
• Ograniczone funkcje głowy państwa
• Rozdzielenie głowy państwa i szefa rządu (egzekutywa otwarta)

11. Typ gabinetowo-parlamentarny (Wielka Brytania), westminsterski

• Rząd obok parlamentu posiada inicjatywę ustawodawczą.
• Gdy rządząca partia posiada dominującą przewagę w parlamencie, w rządzie zasiada
kierownictwo partii a jej członkowie są zobowiązani do dyscypliny partyjnej w głosowaniu to w
praktyce oznacza, że rząd ma przewagę nad parlamentem
• Możliwość rozwiązania parlamentu przez rząd (za pośrednictwem monarchy)
2. Typ parlamentarno-gabinetowy (Polska, Włochy, Belgia, Dania, Hiszpania, Holandia)
3. Typ kanclerski (Niemcy)- silna pozycja premiera (kanclerza) w rządzie i wobec parlamentu
 Relacje między organami władzy
państwowej
• System rządów prezydenckich
1.Egzekutywa zamknięta (głowa państwa i szef rządu to
jedna osoba)
2. Prezydent ma całkowity wpływ na obsadę urzędów
państwowych (administracja)
3. Brak odpowiedzialności politycznej przed parlamentem
4.Odpowiedzialność konstytucyjna
5. Parlamentarzyści nie mogą łączyć funkcji w administracji
6. Prezydent nie ma prawa rozwiązać parlamentu
7. Prezydent nie ma prawa inicjatywy ustawodawczej
Przykłady państw; większość w Amerykach
 Relacje między organami władzy
państwowej
• System, półprezydencki (mieszany, neoprezydencki,
parlamentarno-prezydencki)
Egzekutywa otwarta
Polityczna odpowiedzialność rządu przed parlamentem
Inicjatywa ustawodawcza rządu
Prawo do rozwiązania parlamentu przez głowę państwa
Wybory powszechne na prezydenta
Może wydawać ustawy z kontrasygnatami
Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej
Deputowani nie mogą być członkami rządu
Parlament wobec rządu i ministrów może uchwalić wotum nieufności
Przykłady: Francja, Rosja, Finlandia, Grecja
 Relacje między organami władzy
• System państwowej
parlamentarno-
komitetowy-
Szwajcaria
• Zasada jednolitości
władzy
• Całość władzy należy
do parlamentu
• Rząd to komitet
wykonawczy- Rada
Federalna
• Głowa państwa nie
może rozwiązać
parlamentu przed
końcem kadencji
• Rząd ma 4 letnią
kadencję
Rada Federalna
 Państwa złożone
• Unia personalna- łączy osoba władcy
• Unia realne- wspólne główne instytucje
państwowe
• Federacja
• Konfederacja
 Cechy federacji
• Państwo nie jest jednolitą całością- składa się z podmiotów federacji
(land, stan, prowincja, kanton,emirat,republika), któe nie mają praw
pełnego uczestnictwa w stosunkach międzynarodowych
• Podmioty federacji rozporządzają władzą ustrojodawczą i
ustawodawczą, tzn. mają prawo przyjęcia własnej konstytucji i
uchwalenia, w ramach podziału kompetencji, ustaw obowiązujących
na danym terytorium (ale działa zasada subordynacji czyli
zgodności z ustawodawstwem federalnym)
• Istnieje podwójne obywatelstwo (obywatelstwo związku oraz
podmiotu federacji)
• Podmioty mogą mieć własny system prawny i sądowy
• Istnieje podział kompetencji między federacją i jej częściami
składowymi
• Parlament zazwyczaj dwuizbowy- interesy podmiotów reprezentuje
wyższa izba
• Przykłady państw (ponad 30): USA, Meksyk, Brazylia, Argentyna
Kanada, Indie, Pakistan, Australia, Rosja, Belgia, Austria, RFN,
Szwajcaria, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Malezja
 Pojęcie autonomii
• Wewnętrzne samozarządzanie częścią
terytorium państwa na podstawie
kompetencji ustawodawczych,
dotyczących spraw o lokalnym znaczeniu
• Przykłady: Dania- Grenlandia, Wyspy
Tererskie; Finlandia- Wyspy Alandzkie;
Hiszpania- Kraj Basków, Katalonia; Wielka
Brytania –Szkocja, Irlandia Płn.; Włochy-
Dolna Aosta