Rozszerzony: moduł III (s.117-141) Dodatkowo Piotr Winczorek: Wstęp do nauki o Państwie (wyd. 3 lub późniejsze), Wyd. LIBER, Warszawa 1998: · Problem celu i funkcji państwa: ss.121-129 · Trzy funkcje państwa: ss.129-137 · Problem typologii państw: ss.137-143 · Problem formy rządów. Monarchia i Republika: ss.153-158 · Podział i jedność władzy w państwie: ss.159-165 · System prezydencki: ss.169-175 · System parlamentarno-gabinetowy: ss.175-181 · Mieszane formy rządów i system konwentu: ss.181-185 Państwo • polityczna organizacja społeczeństwa, • wyposażona w suwerenną władzę, • jest też organizacją terytorialną i przymusową Polityka Rodzaj koncepcji Definicja polityki polityki Ogólne znaczenie Samodzielna działalność kierownicza Dyrektywno- Sztuka dokonywania celów i podejmowania decyzji organizatorska w skali państwowej oraz skutecznej ich organizacji
politologiczna Zorganizowana działalność mająca na celu
zdobycie i utrzymanie władzy Socjologiczna Strefa realizacji potrzeb i interesów społecznych Konsensualna Sztuka rozstrzygania konfliktów na drodze kompromisu Konfliktowa Sposób rozstrzygania konfliktów w drodze walki Regulacyjno- Strefa legalnego stosowania przymusu represyjna Inne równie ważne teorie • Teoria patriarchalna- Robert Filmer (XVIIw.)- państwo powstało ze wspólnoty rodzinnej; władca jest „ojcem” poddanych • Teoria patrymonialna- J. von Haller; ziemia własnością władcy; własność podzielona • Teorie socjologiczne- Leon Duguit, A. Comte, H. Spencer- grupy ludzi dzielą się zajęciami; specjalizują się; naturalny podział społeczeństwa • Teoria psychologiczna-Max Weber, akceptacja przez społeczeństwo władzy: legitymizacja władzy- przekonanie, że należy respektować decyzje władzy, gdyż zostały podjęte prawomocnie (autorytet: tradycja, charyzma, prawo) • Andora jest monarchią konstytucyjną z jednoizbowym parlamentem - Radą Generalną, która liczy 28 członków. Powołuje ona rząd z premierem na czele. Andora znajduje się pod formalnym zwierzchnictwem Francji i Hiszpanii, a głową państwa są współksiążęta: prezydent Francji i biskup hiszpański z miasta Seo de Urgel. Pełnią oni funkcję reprezentacyjną. Posiadają także prawo weta w sprawach międzynarodowych. • Malezja to federalna monarchia konstytucyjna. Głową państwa jest król, wybierany co 5 lat przez Zgromadzenie Władców (władcy i gubernatorzy stanów - sułtani). Władza ustawodawcza należy do 2- izbowego parlamentu ( Izba Posłów (180 przedstawicieli )o kadencji 5-letniej i Senat (69 przedstawicieli) o kadencji 6-letniej. W 2001 wybrano królem Syed Sirajuddin Syed Putra Jamalullaill Republika • Forma rządów, w której najwyższe organy państwowe (jednoosobowe lub kolegialne) pochodzą z wyboru na określoną kadencję • Prezydent, Rada Państwa, Rada Najwyższa, Kapitanowie- Regenci (San Marino) Relacje między organami władzy państwowej (głowa państwa- rząd- parlament) System rządów parlamentarnych • Rząd powoływany przez głowę państwa • Premier i ministrowie muszą uzyskać poparcie w parlamencie (wotum zaufania) • Możliwość łączenia mandatu w parlamencie ze stanowiskiem rządowym • Polityczna odpowiedzialność rządu przed parlamentem (zapytania, interpelacje, wotum nieufności) • Odpowiedzialność za działania głowy państwa (kontrasygnata- podpis odpowiedniego ministra i premiera) • Odpowiedzialność konstytucyjna rządu i głowy państwa • Ograniczone funkcje głowy państwa • Rozdzielenie głowy państwa i szefa rządu (egzekutywa otwarta)
11. Typ gabinetowo-parlamentarny (Wielka Brytania), westminsterski
• Rząd obok parlamentu posiada inicjatywę ustawodawczą. • Gdy rządząca partia posiada dominującą przewagę w parlamencie, w rządzie zasiada kierownictwo partii a jej członkowie są zobowiązani do dyscypliny partyjnej w głosowaniu to w praktyce oznacza, że rząd ma przewagę nad parlamentem • Możliwość rozwiązania parlamentu przez rząd (za pośrednictwem monarchy) 2. Typ parlamentarno-gabinetowy (Polska, Włochy, Belgia, Dania, Hiszpania, Holandia) 3. Typ kanclerski (Niemcy)- silna pozycja premiera (kanclerza) w rządzie i wobec parlamentu Relacje między organami władzy państwowej • System rządów prezydenckich 1.Egzekutywa zamknięta (głowa państwa i szef rządu to jedna osoba) 2. Prezydent ma całkowity wpływ na obsadę urzędów państwowych (administracja) 3. Brak odpowiedzialności politycznej przed parlamentem 4.Odpowiedzialność konstytucyjna 5. Parlamentarzyści nie mogą łączyć funkcji w administracji 6. Prezydent nie ma prawa rozwiązać parlamentu 7. Prezydent nie ma prawa inicjatywy ustawodawczej Przykłady państw; większość w Amerykach Relacje między organami władzy państwowej • System, półprezydencki (mieszany, neoprezydencki, parlamentarno-prezydencki) Egzekutywa otwarta Polityczna odpowiedzialność rządu przed parlamentem Inicjatywa ustawodawcza rządu Prawo do rozwiązania parlamentu przez głowę państwa Wybory powszechne na prezydenta Może wydawać ustawy z kontrasygnatami Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej Deputowani nie mogą być członkami rządu Parlament wobec rządu i ministrów może uchwalić wotum nieufności Przykłady: Francja, Rosja, Finlandia, Grecja Relacje między organami władzy • System państwowej parlamentarno- komitetowy- Szwajcaria • Zasada jednolitości władzy • Całość władzy należy do parlamentu • Rząd to komitet wykonawczy- Rada Federalna • Głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu przed końcem kadencji • Rząd ma 4 letnią kadencję Rada Federalna Państwa złożone • Unia personalna- łączy osoba władcy • Unia realne- wspólne główne instytucje państwowe • Federacja • Konfederacja Cechy federacji • Państwo nie jest jednolitą całością- składa się z podmiotów federacji (land, stan, prowincja, kanton,emirat,republika), któe nie mają praw pełnego uczestnictwa w stosunkach międzynarodowych • Podmioty federacji rozporządzają władzą ustrojodawczą i ustawodawczą, tzn. mają prawo przyjęcia własnej konstytucji i uchwalenia, w ramach podziału kompetencji, ustaw obowiązujących na danym terytorium (ale działa zasada subordynacji czyli zgodności z ustawodawstwem federalnym) • Istnieje podwójne obywatelstwo (obywatelstwo związku oraz podmiotu federacji) • Podmioty mogą mieć własny system prawny i sądowy • Istnieje podział kompetencji między federacją i jej częściami składowymi • Parlament zazwyczaj dwuizbowy- interesy podmiotów reprezentuje wyższa izba • Przykłady państw (ponad 30): USA, Meksyk, Brazylia, Argentyna Kanada, Indie, Pakistan, Australia, Rosja, Belgia, Austria, RFN, Szwajcaria, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Malezja Pojęcie autonomii • Wewnętrzne samozarządzanie częścią terytorium państwa na podstawie kompetencji ustawodawczych, dotyczących spraw o lokalnym znaczeniu • Przykłady: Dania- Grenlandia, Wyspy Tererskie; Finlandia- Wyspy Alandzkie; Hiszpania- Kraj Basków, Katalonia; Wielka Brytania –Szkocja, Irlandia Płn.; Włochy- Dolna Aosta