ALINTI KELMELERDE SON TREME

Glden SAOL YKSEKKAYA*

ZET
Bir kelimede aslnda bulunmayan bir sesin
sonradan ortaya kmasna ses tremesi denir. Ses
tremesinin eidi vardr: n treme, i treme, son
treme. Son treme, kelimenin aslnda bulunmayan bir
nl veya nszn kelime sonunda belirmesidir. rnei
fazla olmamakla birlikte son seste de hem nl hem de
nsz tremesi grlr. Ancak treyen sesler standart
olarak btn lehe ve azlarda ortak deildir. Treyen
baz sesler belli bir blge ierisinde younlarken, baz
blgelerde grlmemekte veya sadece birka, hatta bir
rnekle snrl kalabilmektedir. Bu almada Trkede
alnt kelimelerdeki son treme rnekleri zerinde
durulacaktr.
Anahtar Kelimeler: Trk dili, son treme, alnt
kelimeler.
THE EPITHESIS IN THE LOAN WORDS
ABSTRACT
Anaptyxis is a sound appearing that is not found in
the original structure of the word. There are three types of
anaptyxis: prothesis, epenthesis and epithesis. Epithesis is
a vowel or consonant appearing at the end of a word which
is not found in the original structure of it. Although, there
isnt not so much example, both vowel and consonant
reproduction is seen even in the last sound of the word; but
the derivative sound isnt the same, standard in the whole
dialects and accents. Nevertheless some derivative sounds
have an intense in a specific region, they arent seen in the
other areas or has rare example. In this study, the epithesis
in the loan words in Turkish will be emphasized.
Key Words: Turkish language, epithesis, loan
words.
*
Prof. Dr. Marmara niversitesi Fen Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve
Edebiyat Blm guldensagol@marmara.edu.tr

Turkish Studies

International Periodical For the Languages, Literature

and History of Turkish or Turkic

Volume 5/1 Winter 2010

Alnt Kelimelerde Son Treme

91

Bir kelimede aslnda bulunmayan bir sesin sonradan ortaya

kmasna ses tremesi denir. Ses tremesinin eidi vardr: n
treme, i treme, son treme. Son treme, kelimenin aslnda
bulunmayan bir nl veya nszn kelime sonunda belirmesidir.
Ses tremesi asndan Trkeye baktmzda, kalc ses
tremelerinin yan sra baz ses tremelerinin yaz dili hline
gelememi azlarda veya blgeden blgeye deiebilen ve bir ksm
yaz diline aktarlmayan geici ses tremeleri biiminde olduklar
grlmektedir. Baka bir deyile treyen seslerin standart olarak btn
lehe ve azlarda ortak olmad grlr. Treyen baz sesler belli bir
blge ierisinde younlarken, baz blgelerde grlmemekte veya
sadece birka, hatta bir rnekle snrl kalabilmektedir.
Trk dili, kendi ses dzenine uygun olmayan alnt
kelimelere, genellikle kendi kurallarn uygular. Dilin bir tr
dzenlemesi olarak da deerlendirilebilecek bu uyarlama sonucunda
meydana gelen eitli ses olaylarndan biri de nl tremesidir.
Genellikle kaynaklarda yaz dilimizde sadece n ve i seste nl
tremesi grld belirtilmekle birlikte, aslnda rnei fazla
olmamakla birlikte son seste de hem nl hem de nsz tremesi
grlr:1 servi / selvi < Far. serv, cemi okluk < Ar. cem, defi
taraflardan birinin kendisine alan davada bortan kurtulmak iin
bavurduu her trl yol < Ar. def, talih < Ar. tli, kehribr <
kehrubr < Far. keh-rub, peydahlamak < Far. peyd gibi.2 Ayn
durum dier leheler iin de sz konusudur. Tabii ki btn son ses
tremelerinin uyarlama olduu iddia edilemez.3
Ses tremesi genellikle bir szcn syleyiini
kolaylatrmak iin nl ya da nsz tremesi olay olmakla birlikte
1

Zeynep Korkmaz azlarda ok az rastlanan sonda nl tremesinin yaz

dilinde rneinin bulunmadn belirtiyor (Korkmaz 1992, 136),
2
Bu rneklerin says arttrlabilir. Karamanl az: tesel(l)h < tesell <
teselli, zinahkr, zinahker < zinkr, barem < bari, eerim < eer, illem < ille,
zirem < zira gibi (Eckmann 1950a, 200).
3
Zaten son treme sadece alnt kelimelerde deil, Trke kelimelerde de
grlebilir: Krgz Trkesi: tize < tz diz (Bada 2008, 207); uva.: puji bo,
serbest < bo (Ceylan 1997, 205); Kpak Trkesi: boy < boy boy T, TZ, BM,
byi < by BM rmcek (Anadolu: by, by) (Karamanlolu 1994, 14); Dou
Trkistan Hoten az: Hot. bi be (Emet 2008, 213); Edirne (Dal-GacalPomak): karkana < kar iken (Kalay 1998: 38); Malatya: ne var k < ne var ki
(Glseren 2000, 68); Kbrs: giderkana < giderken, anidene < aniden (Saracolu
2004, 34) gibi.
Tabii ki kelime sonunda sadece nl tremesi deil, nsz tremesi de
grlebilir: Kumuk Trkesi: at et- yemek yapmak; Gagavuz Trkesi: zerm
(B.T.) < Far. zir, peint < pein (zkan 1996, 92); Kbrs: ikindin < ikindi
(Saracolu 2004, 53-54) gibi.

Turkish Studies

International Periodical For the Languages, Literature

and History of Turkish or Turkic

Volume 5/1 Winter 2010

92

Glden SAOL YKSEKKAYA

Trkede nl tremesi rnekleri, nsz tremesi rneklerinden daha

oktur. Alnt kelimeler asndan bakldnda aslnda genellikle n
ve i seste grlen nl tremesi, baz lehelerde ve azlarda son
seste de tespit edilir. Bu almada Trkede alnt kelimelerin son
sesinde grlen nl tremesi rnekleri zerinde durulacaktr.4
1. ift nszle biten tek heceli alnt kelimelerin sonundaki
bu ift nsz ounlukla nszlerin arasna sokulan bir nlyle
zlr (rzk > rzk, fikr > fikir, vasf > vasf vd.), ama Trkede
birtakm lehe ve azlarda sz konusu ift nsz son nszn ardna
eklenen bir nlyle de zlebilmekte ve ikili biimler bir arada
kullanlabilmektedir.5
1.1. ift nszle biten tek heceli alnt kelimelerde son
nszn ardnda nl tremesi: servi / selvi < Far. serv gibi. Bu
durumun baz az ve lehelerde rnekleri mevcuttur.
Karamanl az: bahtu 275: 8 < Far. baht; butarza 6: 5 <
bu + Ar. tarz bu tarz, bu biim (Kahya 2008b, 381), Rize az:
vehiyi < vahy (Gnay 2003, 74).
Krgz Trkesi: aps < Ar. nefs nefis, k < Ar. k
ak (Kasapolu engel 2005, 83), napsi < Ar. nefs nefis
(Karasayev 1986, 209), kutpa < Ar. kutb kutup; kutup yldz,
ubakt < Ar. vakt vakit (Bada 2008, 206-207); krz < Fars.
grz, karc < Fars. harc masraf (Glensoy 2004, 43), apu < Ar.
afv merhamet apu et- affetmek (Yudahin 1985, 62), akti, akt
kl- < akt hareketsiz (Yudahin 1985, 39), fakt < fakt delil.
Bakurt Trkesi: f af (Uraksin 1996, 154).
Karakalpak Trkesi: npsi nefis (Baskakov 1958,
479).
Trkmen Trkesi: servi < Far. serv (Saryev 1998, 79).
4

Bu alma 15-16 Mays 2009da Nevehirde Trk Dil Kurumu ve Nevehir

niversitesi tarafndan dzenlenen Karamanl Trkesi ve Grek Harfli Trke
Metinler Sempozyumunda tarafmdan sunulan bildiriden yola klarak
hazrlanmtr.
5
ift nszle biten birden fazla heceli alnt kelimelerde ift nszn sonunda
nl tremesi rneine rastlamadk, ama Tatar Trkesinde muhtemelen Trke olan
kk kelimesinin kiosk biimi bulunmaktadr: Trk. kk > kiosk > Tatar Trkesi
kiosk kulbe, dkkan (ner 1998, 30).
proyektile-, proyektilik < Rus. proyekt proje, avansla- < Fr. avance
avans, dialektini < dialektni gibi rnekler ise -baz kaynaklarda son ses tremesi
rnei olarak deerlendirilmekle birlikte- son ses tremesi olarak deil orta hece
tremesi rnekleri olarak deerlendirmek gerekir.

Turkish Studies

International Periodical For the Languages, Literature

and History of Turkish or Turkic

Volume 5/1 Winter 2010

Alnt Kelimelerde Son Treme

93

Krm Tatar Trkesi: selbi < Far. serv (Asanov vd.

1988, 180).
Tatar Trkesi: Minski < Minsk, blank > blank form
kd (ner 1998, 30).6
Sibirya Tatar Trkesi: ustolba < Rus. stolb direk,
stun (Alkaya 2008, 144).
Kumuk Trkesi: ilmu ilim < Ar. ilm, iznu izin < Ar.
izn, zulmu zulm < Ar. zulm, aslu kk, esas, asl; asl, nesil; boy,
asru asr, yzyl, hukmu, naslu nesil, kuak, nazmu iir,
nazm, nazru adak, nezir; ant, ahit; yemin treni; pahmu
kabiliyet, yetenek; istidat; qahru hiddet, fke, gazap, kzgnlk;
sertlik, iddet, qutbu kutup; rahmu merhamet, acma, i'ru
iir; manzum; zr ~ zr muhta; mazeret, makbul sebep,
zarbu marka, damga; darp, darp etme; nak, desen, motif; tasvir,
zulmu zulum, zahru < Far. zehr, rzq (Pekacar 2006, 55-57);
pikru fikir, dnce < Ar. fikr (Pekacar 2006, 66); zikru zikir
(Uyank 2002, 238); sihru sihir, kasbu meslek < kesb (Merhan
2008, 24).
1.1.1. Karamanl aznda ift nszle biten tek heceli Arapa
kelimelerin ou, yardmc fiille beraber kullanldklarnda son
nszlerinin ardnda nl tremesi grlr. Sz konusu azda bunun
pek ok rnei vardr: defni et- AO 41: 14 defnetmek, defni ol(un)AO 103: 3 defnolunmak; emri eyle-, et- La 75: 5, AO 234: 26, sp
183: 4 emreylemek, emretmek; gamz et- AO 42: 4 gamzetmek;
katl et- AO 51: 12 katletmek; kavl et- AO 212: 24 kavillemek
< kavlet-; nakl eyle- AO 254: 21 nakletmek; kr et- Syn 407: 34
kretmek; terki et- AO 46: 7 terk etmek; zapt olun- AO 35: 13
zaptolunmak; zikri et- sp 182: 18 zikretmek (Eckmann 1950a,
179-180); fehmi et- (106: 5), fehmi it- (106: 7) (Kahya 2008a, 493);
arz et- 215: 18, ahd et- 275: 11 (Kahya 2008b, 381).
2. Son sesinde ikiz nsz bulanan tek heceli alnt
kelimelerde sonda nl tremesi. Yaz dilimizde veya Trkiye
Trkesi azlarnda bu kapsamda deerlendirilebilecek hac < Ar.
hcc hac farizasn yerine getiren, hacca giden kimse;
amm/emmi/emi < Ar. amm amca gibi biimler bulunmaktadr.
Karamanl az: zamm et- AO 38: 29 zammetmek;
zann et- Syn 383: 1 zannetmek (Eckmann 1950a, 179-180).

Tatar Trkesinde u rnek de yer alyor: uastok > uask alan, tarla
(ner 1998, 30).

Turkish Studies

International Periodical For the Languages, Literature

and History of Turkish or Turkic

Volume 5/1 Winter 2010

94

Glden SAOL YKSEKKAYA

Krgz Trkesi: ac < Ar. hacc hac, ak < Ar. hakk

hak (Kasapolu engel 2005, 83).
Kazak Trkesi: a hak (Trk Dnyas Aratrmalar
Vakf 1984, 11).
3. Baz seslerle biten birtakm alnt kelimelerin sonunda
nl tremesi. Muhtemelen rnekler arttrldka baka nszlerle
biten alnt kelimelerin sonunda da nl tremesine tesadf
edilecektir, yani son tremenin bu nszlerle biten kelimelere zg
olduunu ileri srmek yanl olur. Ancak r ile biten alnt kelimelerin
sonunda nl tremesi rneinin daha fazla olduu sylenebilir.
Trkiye Trkesi azlar: hemi < Far. hem Karamanl,
Adana, Osmaniye, Krehir, Kahramanmara, Kars azlar (Kahya
2008b, 381; Yldrm 2006, 96; Gnen 2000, 51; Kl 2008, 35;
Ercilasun 1983, 98); ham < Far. hem Keban, Baskil, An azlar
(Buran 1997, 47); gdra < kadar, kadna < kadar, severe < sefer
Edirne ili azlar (Dal, Gacal ve Pomak azlarnda) (Kalay 1998,
38); kadara < kadar Krklareli, Trabzon ve yresi, Urfa Merkez
azlar (anl 1994, 119, Demir 2006, 213, zelik 1997, 37);
gadara < kadar Ordu ili ve yresi, Adana ve Osmaniye azlar
(Demir 2001, 78,7 Yldrm 2006, 96); megere < meer Erzurum az
(Gemalmaz 1995, 147); egere < eer Rize, Erzurum azlar (Gnay
2003, 74, Gemalmaz 1995, 147); zatana Urfa Merkez az (zelik
1997, 37); edrese < Fr. adresse adres Erzurum az (Gemalmaz
1995, 147); adresa adres < Fr. adresse Krehir az (Gnen 2000,
51); dokturu ~ doptiri < Fr. docteur Balkanlar merkez blge
(Glensoy 1993, 31).
Trkmen Trkesi: kepderi < Far. kebter gvercin
(Saryev 1998, 79).
Krgz Trkesi: spra < Ar. sefer defa, kere (Bada
2008, 206), staj < Fr. stage staj (Kasapolu engel 2005, 83),
bara < Far. per kanat, dene < Far. ten ten (Bada 2008, 206207) gibi.8

Necati Demir bir kelimede grd bu tremeyi konuann dikkatsizliine

balamaktadr (Demir 2001, 78), ama ayn tremenin baka az ve lehelerde de
grldn unutmamak gerekir.
8
eitli kaynaklarda son treme rnekleri arasnda gsterilen birtakm alnt
kelimelerin aslnda alntlanan dillerdeki orijinal biimleri nl ile bitmektedir.
mendil kelimesi buna rnektir, kelime aslnda Yunanca kaynakldr ve orijinal biimi
mantelidir. Bu durumda kelimenin mesela Krgz Trkesindeki mandili biimi son
treme rnei olarak kabul edilemez.

Turkish Studies

International Periodical For the Languages, Literature

and History of Turkish or Turkic

Volume 5/1 Winter 2010

Alnt Kelimelerde Son Treme

95

Karakalpak Trkesi: dene < Far. ten ten (Baskakov

1958, 170).
4. Uzun nl ieren alnt kelimelerde son treme. Bu durum
asl olarak telaffuz edilmesi bizim amzdan zor olduu iin uzun
nl ieren tek heceli kelimelerde grlr. Trkiye Trkesinde yaz
dilinde de kullanlan hac < Ar. hcc hac farizasn yerine getiren,
hacca giden kimse kelimesi bu durum iin de rnek olabilir.
Krgz Trkesi: bac < Far. p vergi, ali < Ar. hl
hl (Bada 2008, 207), laac ~ ilaac < Ar. ilc ila (Karasayev
1986, 123), taac < Far. tc ta (Karasayev 1986, 251).
Dou Trkistan Hoten az: Hot. butu < bu:t but (Emet
2008, 213).
Sibirya Tatar Trkesi: tiy9 < Far. dv dev (Alkaya
2008, 145).
Bunlarn dnda son treme rnei gibi grlebilecek
birtakm rnekler vardr, ama aslnda bunlarda kelimeye dhil edilen
son ses, kalplam hldeki teklik nc ahs iyelik ekidir. Bu
sebeple bir nceki, dn deil daha nceki, evvelki, eskiden
anlamlarnda kullanlan evveli ~ eveli, hasl, ve hasl kadar olmasa
bile yaz dilinde de yaygn olarak kullanlan velhasl ~ velasl ve
sirin iyelik ekli biimi olan baka, teki, dier anlamndaki
sayr ~ sayru vb. biimler bu almaya dhil edilmedi. Ayrca
eitli kaynaklarda son treme rnekleri arasnda yer alan klli ve
mesela, sz gelii anlamyla kullanlan temsili gibi kelimeler de
sonlarnda treme olarak grlen ses, aslnda nispet eki olduu iin
bu almann dnda tutuldular.
Baz kaynaklarda son ses tremesi olarak deerlendirilmekle
birlikte ekleme srasnda ortaya kan nlleri son ses tremesi olarak
deil orta hece tremesi olarak deerlendirmek gerekir: Krgz
Trkesi: proyektile-, proyektilik < Rus. proyekt proje (Yudahin
1985, 113), avansla- < Fr. avance avans (Yudahin 1985, 19),
tankga < tankga tanka, fonduga < fondgo fona; dialektini <
dialektni az (ner 1998, 30);10 Kumuk Trkesi: ahller
aileler (Uyank 2002, 238) gibi. Ama u da bir gerek ki ekleme
srasnda treyen nller, rnekseme yoluyla yaln hlde de

9
Muhakkak ki Far. dv kelimesinin Sibirya Tatar Trkesinde tiy biimine
dnmesinin uzun nlnn etkisinin dnda baka sebepleri de vardr.
10
Bu tr rnekler kaynaklarda son treme rnekleri arasnda verilmitir, bk.
Glensoy 2004, 43.

Turkish Studies

International Periodical For the Languages, Literature

and History of Turkish or Turkic

Volume 5/1 Winter 2010

96

Glden SAOL YKSEKKAYA

grlebilir: Karamanl az: ky ky < kyler kyler, kyde

kyde gibi.
Muhakkak ki alnt kelimelerdeki son treme rnekleri daha
nceki dnemlerde de grlyordu, fakat Arap harfli metinlerde son
tremeyi ayrt etmek o kadar da kolay deildir. Bu metinlerde son ses
tremesi olarak kabul edilebilecek rnekler, metin neirlerinde
ounlukla yazlp da okunmayan sesler olarak kabul edilmilerdir.11
Ama aslnda en azndan Kpak grubu metin neirlerinde bu hususta
daha dikkatli olmakta fayda vardr. Aada stanbul Sleymaniye
Ktphanesi Ayasofya Blm 1360 numarada kaytl olan Kpak
sahasna ait Kitbu fil-Fkh adyla bilinen eser12, alnt kelimelerdeki
son ses tremesinin daha nceki dnemlerde de mevcut olduunu
gsteriyor. Tabii bu rnekler sadece bu metne has olamaz, ama baka
metinlerden de rnek verilebilmesi, metin neri yaplrken eserlerdeki
btn zelliklerin gizlenmeden kaydedilmesiyle mmkn olabilir.

11
Osman F. Sertkayann Grek Harfleriyle Yazlm Anadolu Karamanl
Az Metinleri zerine yazsnda Osmanlca Okumak Bilenlere htar bal
altnda Grek harflerinin Arap alfabesinde hangi harfe tekabl ettiini gsteren listede
yazlp da okunmayan harflerden bahsediliyor ve defi yazlp def okunduu,
vaz yazlp vaz okunduu belirtiliyor (Sertkaya 2004, 4).
12
Eser ile ilgili ayrntl bilgi iin bk. Kuanbayev 2006.

Turkish Studies

International Periodical For the Languages, Literature

and History of Turkish or Turkic

Volume 5/1 Winter 2010

Alnt Kelimelerde Son Treme

23a/1 (bu vatada defe eylemez )

Turkish Studies

International Periodical For the Languages, Literature

and History of Turkish or Turkic

Volume 5/1 Winter 2010

97

98

Glden SAOL YKSEKKAYA

133a/2, 3 ( anna eylerin ) ( fikri bile )

Turkish Studies

International Periodical For the Languages, Literature

and History of Turkish or Turkic

Volume 5/1 Winter 2010

Alnt Kelimelerde Son Treme

99

Alnt kelimelerin sonunda yer alan nllerin treme

olmayp Arapa konuma dilinin tesiriyle girdii gr de mevcuttur.
Johannes Benzing Kumuk Trkesindeki Arapa kkenli
kelimelerdeki son tremenin Arapadaki yaln hldeki biimlerinin
etkisiyle ortaya ktn ileri srmtr (Benzing 1959). Bu gr
dorultusunda B. Scherner, bugnk Kumuk Trkesinde ayn alnt
kelimenin sese ve anlamca birbirlerinden farkl olan iftlerine tesadf
edilmesinden hareketle bu dillerden Kumuk Trkesine kelime
geiinin iki ayr dnemde gerekletiini belirterek Arapa veya
Farsadaki denklerine gre anlamca ve sese daha fazla deiiklik
grlen kelimelerin eski dnemde, dierlerinin ise yeni dnemde
getiini ileri srer (Scherner 1973). etin Pekacar ise B.
Schernerden farkl olarak Arapa alnt kelimelerin Kumuk
Trkesine Farsann araclnn henz sz konusu olmad ok
daha eski dnemlerde girmeye balad fikrindedir (Pekacar 2006).
Ancak bu almada grld zere son treme rnekleri Arapadan
alntlanan kelimelere mahsus deildir. stelik son treme sadece
alnt kelimelere has olmayp Trke kelimelerde de son tremeye
rastlanabilir: Kumuk Trkesi at et- yemek yapmak, Krgz
Trkesi tize < tz diz, kence < ken, uva. puji bo, serbest <
bo, Karakalpak Trkesi dize diz Dou Trkistan Hoten az bi
be, Trkiye Trkesi karkana < kar iken, ne var k < ne var
ki, giderkana, anidene, ikindin < ikindi gibi. Trke biimleri bir
yana brakrsak sayca Arapadan alnan kelimelerden daha az
olmakla birlikte baka dillerden alnan kelimelerin de son seslerinde
treme grlebiliyor: eere < Far. eer, meere < meer, zerm <
Far. zir, zahru < Far. zehr, peint < Far. pein, dokturu < Fr.
docteur, staj < Fr. stage staj, ustolba < Rus. stolb gibi. Tabii bu
rneklerin says arttrlabilir ve bu rneklerin says arttrldka
Arapa asll kelimelere rnekseme olabilecekleri iddiasnda
bulunmak da zorlar.
Bu alma azlar ve leheler zerinde yaplan
incelemelerdeki treme bahisleri taranarak oluturulmutur.13 Taranan
eserlerin bir ksmnda son tremenin genellikle ok az rnei
bulunduu iin gz ard edildikleri tespit edilmitir. Netice olarak
Trkede son ses tremesinin rnekleri burada verilenlerle snrl
olamaz. Geni bir metin taramas yapld takdirde, alnt
kelimelerdeki son ses tremesinin muhtemelen sadece bu rneklerle
ve bu lehelerle/bu azlarla snrl kalmad grlecektir. stelik

13

almann bibliyografya ksmnda iinde treme rnei bulunsun

bulunmasn taranan btn eserler sralanmtr.

Turkish Studies

International Periodical For the Languages, Literature

and History of Turkish or Turkic

Volume 5/1 Winter 2010

100

Glden SAOL YKSEKKAYA

daha ok rnek tespit edildii takdirde son ses tremesiyle ilgili kesin
yarglara varmak da mmkn olabilecektir.
KAYNAKA
AKAR, Ali (2004). Mula Azlar, Mula: Mula niversitesi
yaynlar.
ALKAYA, Ercan (2008). Sibirya Tatar Trkesi, Ankara: Turkish
Studies.
ASANOV, . A., GARKAVETS A. N., USENOV S. M. (1988).
Krmtatar Tili Fonetikas, Morfologiya ve mlasn Kska
Tasviri, Krmtatarca Rusa Lugat (KrmskotatarskoRusskiy Slovar, Kiev.
BANGUOLU, Tahsin (1974). Trkenin Grameri, stanbul: Baha
Matbaas.
BASKAKOV, N. A. (1975). Grammatika Hakasskogo Yazka,
Moskova.
BASKAKOV, N. A. (1973). Grammatika Nogayskogo Yazka,
Fonetika i Morfologiya, erkessk.
BASKAKOV N. A. (1958). Karakalpaksko-Russkiy SlovarKarakalpaka-Rusa Szlik, Moskova.
BASKAKOV, N. A. (1952). Karakalpakskiy Yazk II, Fonetika i
Morfologiya, Moskova.
BADA, Cahit (2008). Krgz Trkesinde nl Tremesi.
Turkish Studies, 3/7 Fall, s. 1-8.
BAYATLI, Hidayet Kemal (1996). Irak Trkmen Trkesi, Ankara:
Trk dil Kurumu yaynlar.
BEKTAYEV, Kaldbay (1999). lken Kazaka-Orsa SzdikBoloy Kazahsko-Russkiy, Russko-Kazahskiy Slovar,
Almat: Altn Kazna.
BENZNG, Johannes (1959). Das Kumkische. Philologiae
Turcicae Fundamenta, I, 391-406.
BOSNALI,
Sonel
(2007).
ran Azerbaycan Trkesi,
Toplumdilbilimsel Bir nceleme, stanbul: Kebike
yaynlar.
BURAN, Ahmet (1997). Keban, Baskil ve An Yresi Azlar,
Ankara: Trk Dil Kurumu yaynlar.

Turkish Studies

International Periodical For the Languages, Literature

and History of Turkish or Turkic

Volume 5/1 Winter 2010

Alnt Kelimelerde Son Treme

101

CAFEROLU, Ahmet (1964). Anadolu ve Rumeli Azlar nl

Deimeleri,TDAY Belleten 1964, 1-33.
CEYLAN, Emine (1997). uvaa ok Zamanl Ses Bilgisi,
Ankara: Trk Dil Kurumu yaynlar.
COKUN, Volkan (2000). zbek Trkesi Grameri, Ankara: Trk
Dil Kurumu yaynlar.
CUMAKUNOVA, Glzura (2008). Krgz Trkesinde Arapadan
Alnt Kelimeler, Hacettepe niversitesi Trkiyat
Aratrmalar Enstits Trkiyat Aratrmalar Dergisi,
Yl: 5, Say: 9, Gz, s. 101-118.
DEMR, Necati (2001). Ordu li ve Yresi Azlar: ncelemeMetinler-Szlk, Ankara: Trk Dil Kurumu yaynlar.
DEMR, Necati (2006). Trabzon ve Yresi Azlar, I-III, Ankara:
Gazi Kitabevi.
DIRENKOVA, N. P. (1940). Grammatika Oyrotskogo Yazka,
Moskova.
DMTRYEV, N. K. (1948). Grammatika Bakirskogo Yazka,
Leningrad.
ECKMANN, Jnos (1950a). Anadolu Karamanl Azlarna Ait
Aratrmalar, I: Phonetica. Ankara niversitesi Dil ve
Tarih-Corafya Fakltesi Dergisi, VIII, 165-200.
ECKMANN, Jnos (1950b). Yunan Harfli Karamanl mlas
Hakknda, Trk Dili ve Tarihi Hakknda Aratrmalar,
ed. H. Eren ve T. Halasi-Kun, 27-31.
EMET, Erkin (2008). Dou Trkistan Uygur Azlar, Ankara: Trk
Dil Kurumu yaynlar.
ERCLASUN, Ahmet B. (1983). Kars li Azlar: Ses Bilgisi,
Ankara: Gazi niversitesi yaynlar.
ERGN, Muharrem (1980). Trk Dil Bilgisi, 5. bask, stanbul.
GEMALMAZ, Efrasiyap (1995). Erzurum li Azlar, I, Ankara:
Trk Dil Kurumu yaynlar.
GKDA, Bilgehan A. (2006). Salmas Az: Gney Azerbaycan
Trkesi zerine Bir nceleme, orum: KaraM.
GLENSOY, Tuncer (1988). Ktahya ve Yresi Azlar, Ankara:
Trk Dil Kurumu yaynlar.

Turkish Studies

International Periodical For the Languages, Literature

and History of Turkish or Turkic

Volume 5/1 Winter 2010

102

Glden SAOL YKSEKKAYA

GLENSOY, Tuncer (1993). Rumeli Azlarnn Ses Bilgisi

zerine Bir Deneme: nceleme-Bibliyografya-Metinler),
Kayseri: Erciyes niversitesi yaynlar.
GLENSOY, Tuncer (2004). Krgz Trkesi Grameri, I: Ses
Bilgisi-ekil Bilgisi, Bikek-Kayseri: Erciyes niversitesi
yaynlar.
GLSEREN, Cemil (2000). Malatya li Azlar: ncelemeMetinler-Szlk ve Dizinler, Ankara: Trk Dil Kurumu
yaynlar, 68.
GNAY, Turgut (2003). Rize li Azlar: nceleme-MetinlerSzlk, Ankara: Trk Dil Kurumu yaynlar.
HRMZL, Habib (2003). Kerkk Trkesi Szl, stanbul:
zzettin Kerkk Kltr ve Aratrma Vakf yaynlar.
KAHYA,

Hayrullah (2008a). Karamanlca Bir Esere Gre

Karamanlcada Arapa ve Farsa Kelimeler, Turkish
Studies, Volume 3/3, Spring 2008, 480-501.

KAHYA, Hayrullah (2008b). Karamanlca Bir Kitap Yei Hazne ve

Dil zellikleri (ml zellikleri ve Ses Bilgisi), Turkish
Studies, Volume 3/6, Fall 2008, 367-408.
KALAY, Emin (1998). Edirne li Azlar: nceleme-Metin,
Ankara: Trk Dil Kurumu yaynlar.
KARA, Mehmet (2005). Trkmen Trkesi Grameri, Ankara: Gazi
Kitabevi.
KARAMANLIOLU, Ali Fehmi (1994). Kpak Trkesi Grameri,
Ankara: Trk Dil Kurumu yaynlar.
KARASAYEV, H. K. (1986). zdtrlgn Szdr-Szdk,
Frunze: Krgz Sovyet
Entsiklopediyasnn bak
redaktsiyas.
KASAPOLU, ENGEL Hlya (2005). Krgz Trkesi Grameri:
Ses ve ekil Bilgisi, Ankara: Aka yaynlar.
KILI,

Mine
(2008).
Kahramanmara
Kahramanmara: Ukde Kitapl.

Merkez

Az,

KILIARSLAN, Mustafa (2005). Grek Harfli Trke Moykemmel

Yerusalim Tarihi (1.-211. Sayfalar Aras) Adl Eserdeki
Arapa-Farsa Kelimeler, Fatih niversitesi Sosyal
Bilimler Enstits Trk Dili ve Edebiyat Anabilim Dal
Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, stanbul.
Turkish Studies

International Periodical For the Languages, Literature

and History of Turkish or Turkic

Volume 5/1 Winter 2010

Alnt Kelimelerde Son Treme

103

KROLU, M. Fatih (1999). Saha (Yakut) Trkesi Grameri,

laveli ikinci bask, Ankara: Trk Dil Kurumu yaynlar.
KORKMAZ, Zeynep (1992). Gramer Terimleri Szl, Ankara:
Trk Dil Kurumu yaynlar.
KORKMAZ, Zeynep (1994a). Gney-Bat Anadolu Azlar: Ses
Bilgisi (Fonetik). Ankara: Trk Dil Kurumu yaynlar.
KORKMAZ, Zeynep (1994b). Nevehir ve Yresi Azlar, Ankara:
Trk Dil Kurumu yaynlar.
KUANIBAYEV, Ercan (2006). Kitab Fil-Fkh (Giri-MetinDizin-Tpkbasm), M.. Trkiyat Aratrmalar Enstits
Trk Dili ve Edebiyat Anabilim Dal Trk Dili Bilim Dal
Yaymlanmam Doktora tezi, stanbul.
MERHAN, Aziz (2008). Drt Kumuk Masal zerine Gramer
ncelemesi, Ankara: Grafiker Yaynclk.
MIRZABEKOV, Saparhan (1997). Kazrg Kazak Tili Fonetikas,
Almat.
MUSAYEV, K. M. (1964). Grammatika Karaimskogo Yazka,
Fonetika i Morfologiya, Moskova.
OLCAY, Selhattin (1966). Erzurum Az: nceleme-DerlemeSzlk, Ankara: Atatrk niversitesi yaynlar.
LMEZ,

Mehmet (2007). Tuwinischer Wortschatz mit

alttrkischen und mongolischen Parallelen = Tuvacann
Szvarl Eski Trke ve Moolca Denkleriyle,
Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.

NER, Mustafa (1998). Bugnk Kpak Trkesi, Ankara: Trk

Dil Kurumu yaynlar.
ZELK, Sadettin (1997). Urfa Merkez Az: nceleme-MetinlerSzlk, Ankara: Trk Dil Kurumu yaynlar.
ZKAN, Nevzat (1996). Gagavuz Trkesi Grameri: Giri-Ses
Bilgisi-ekil Bilgisi-Cmle-Szlk-Metin rnekleri,
Ankara: Trk Dil Kurumu yaynlar.
ZTRK, Rdvan (1994). Yeni Uygur Trkesi Grameri, Ankara:
Trk Dil Kurumu yaynlar.
PEKACAR, etin (2006). Kumuk Trkesine Arapa ve Farsadan
Geen Kelimelerdeki Ses Olaylar, Seluk niversitesi
Trkiyat Aratrmalar Dergisi, Yaz, s. 53-71.
SARACOLU, Erdoan (2004). Kbrs Az, 3. bask, Lefkoa.
Turkish Studies

International Periodical For the Languages, Literature

and History of Turkish or Turkic

Volume 5/1 Winter 2010

104

Glden SAOL YKSEKKAYA

SARIYEV, Bedri ve Nurcan Gder (1998). Trkmencenin Grameri:

I Fonetika: Ses Bilgisi, Ankara: Trk Dnyas Genlerinin
Mahtumkulu Yayn Birlii.
SCHERNER, B. (1973). Arabische und neupersische Lehnwrter im
Kumkischen, Central Asiatic Journal, XVII, 243-252.
SERTKAYA, Osman F. (2004). Grek Harfleriyle Yazlm Anadolu
Karamanl Az Metinleri zerine, Journal of Turkish
Studies/Trklk Bilgisi Aratrmalar, Kaf Dann
tesine Varmak, Gnay Kut Armaan IV, 28/II, 1-21.
ANLI, Cevdet (1994). Krklareli Azlarnda Ses Olaylar, TDAY
Belleten, 117-122.
TANNAGAEVA, Nadejda N. Kurpeko ve AKALIN kr Halk
(1995). or Szl, Adana: Trkoloji Aratrmalar.
TAVKUL, Ufuk (2000). Karaay-Malkar Trkesi Szl,
Ankara: Trk Dil Kurumu yaynlar.
TENEV, E. R. ve TODAYEVA B. H. (1966). Yazk Jyolth
Uygurov, Moskva.
TEKN, Talt (1995). Trk Dillerinde Birincil Uzun nller,
Ankara: Simurg.
TOPARLI, Recep (1986). Kpak Trkesi, Erzurum: Atatrk
niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi yaynlar.
TURAN Zikri (2006). Artvin li Yusufeli lesi Uhum Ky Az,
Ankara: Trk Dil Kurumu yaynlar.
Trk Dnyas Aratrmalar Vakf (1984). Kazak Trkesi Szl,
stanbul.
URAKSN, Z. G. (1996). Bakirsko-Russkiy Slovar-Ba ortsaRussa Hzlk. Moskova.
YILDIRIM, Faruk (2006). Adana ve Osmaniye lleri Azlar, 1:
Giri-nceleme, Ankara: Trk Dil Kurumu yaynlar, 96.
YUDAHN, K. K. (1985). Kirgizsko-russkiy slovar', 1-2, Moskva:
zdatelstvo Sovyetskaya Entsiklopediya.
YKSEL, Zhal (1989). Polatl Krm Trkesi Az, Ankara: Trk
Kltrn Aratrma Enstits yaynlar.

Turkish Studies

International Periodical For the Languages, Literature

and History of Turkish or Turkic

Volume 5/1 Winter 2010

Copyright of Electronic Turkish Studies is the property of Electronic Turkish Studies and its content may not be
copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written
permission. However, users may print, download, or email articles for individual use.