Metabolizm kwasow tluszczowych ‘huscze porwalaja wydajnie zmagazynowae energle (schemat po prawe stronie), Synteza kwasow thueeczowych (praygotowanie do praechowania erergil i ich degradacia (przygotowarie dojej wykorzystania) sq pod wieloma wegledami procesami Ne ‘odrotnymi, Badania prowadzone na myszach ujawnity powazania tych szlakow, a takze biochemicane podtoze laknienia ikontroli masy ciala[(powyze}) © Jackson/ Visuals Unlimited} 1zejdziemy teraz od metabolizmu weglowodanéw do metabolizmu kwas6w tuszezowych. Kwasy thuszczowe to dlugie taficuchy weglowodorowe zakor- czone grupa karboksylowa. Mozna wyréénié cztery podstawowe fizjologiczne funkeje kwas6w tluszezowych. Po pierwsze, kwasy tluszczowe magazynujg energie. Sa przechowywane w formie triacylogliceroli (nazywanych takze tlusz czami obojeinymi lub triglicerydami), czyli estréw kwas6w thuszezowych i gli - cerolu, Triacyloglicerole nie posiadajg ladunku (rys. 22.1). Kwasy tluszezowe uwalniane z triacylogliceroli sq utleniane w celu zaspokojenia zapotrzebowania Komérki lub organizmu na energie. W czasie wypoczynku lub niewielkiego vwysitku, takiego jak na prayklad spacer, kwasy tluszczowe sq naszym gléw- rym érddlem energii. Po drugie, kwasy tluszezowe sq materialem budulcowym Iwiacylogicerot Rozdzial 22. SR W ogdinym zarysie 221 Triacyloglicerole sq skondensowanym zrédtem energi 22.2 Wykorzystanie energii kwasow tluszczowych wymaga ich obrobki wetrzech etapach 22.3 Proces rozkladu kwas6w thuszczowych nienasyconych lub majacych nieparzysta licebe atomow wegla wymaga dodatkowych etapow 224 Réine szlaki metaboliczne prowadza do rozkladu i biosyntezy kwasow tluszczowych 22.5 Karboksylaza koenzymu A odgrywa kluczowg role w regulacji metabolizmu kwaséw thuszcrowych 22.6 Wydluzanie kwaséw thussczowych | worowadzanie wigzaf nienasyconych to procesy kierowane praez dodatkowe uklady enzymatycane 617Sosfolipidéw i glkolipidéw. Te amfipatyczne czasteczki stanowia Wazny sklad- nik blon biologicznych, co oméwiono w Rozdziale 12. Po trzecie, wiele bialek podlega modytikacjom polegajacym na kowalencyjnym przylaczeniu kwasow ttuszezonych, co pozwala na skierowanie ich i wlaczenie do blon komérkonych (. 340). Po cawarte, pochodnymi kwasdw tluszczowych sq niekt6re hormony i wewngtrzkomérkowe preekazniki sygnaléw. W tym rozdziale skupimy sig na rozkladzie i biosyntezie kwas6w tluseczowych. Rozklad i biosynteza kwaséw tluszczowych sa swoim odzwierciedleniem Pod wzgledem nastepujacych po sobie reakeji chemicznych Rozklad i biosynteza kwas6w Huszezowych skladaja sie 2 czterech etapow, kt6re pod wzglediem chemicznym sq swoja odwrotnoscig, Rozklad jest procesem utle- niania, przeksztaleajqcym kwasy tluszczowe w zestaw aktywowanych reszt octana (acetylo-Coa), ktdre moga zostaé wlaczone w cykl kwasu cytrynowego (rys. 22.2), Aktywowany kwas tluszczowy jest utleniany w celu wprowadzenia podwejnego wiazania, po czym nastepuje uwodnienie podwdjnego wigzania w celu wprowe dzenia grupy hydroksylowej, powstaly alkohol jest utleniany do ketonu, W koricu kwas tluszezowy jest odcinany przez CoA, dajac acetyio-CoA i kwas thusaczowy, was tluszczowy ma parzyst licebe atoméw Rys. 221 Mikrografia elektronowa adypocytu. Waskie pasmo cytoplazmy i otacza duty xlog tiacylogliceroli skrécony 0 dwa atomy wegla. Jes [Biophoto Associates/Phata Researchers ROZKLAD KWASOW TLUSZCZOWYCH ‘SYNTEZA KWASOW TEUSZCZOWYCH 9 » Tl . be a Be Noe A, fy ff kywowana grup aeylowa pee (weydluzona 0 da | ven “rom | t 7 [rsa I ° Neg a 4 | A eee, | eine * ry e |e : 9 RAY my f ff me YN KA [se Fo fa 1 if eae I , 9 Ra a q f, Rt Neo gt Fa Li [ome ‘ Yantras AL ? ani he - + Fr AN, skywowana grup alow akiynowana ‘Ghcone odo fps ocane A ‘tory wee) raps oleae ys. 22.2 Etapy rozkladu i syntezy kwasow tluszczowych. Pod wieloma wagledami te dwa procesy sa dla siebie lustrzanym odbiciem. 618la i jest nasycony, opisany proces powtarza sig, aZ utleniany kwas tluszezowy ie calkowicie przeksztalcony do jednostek acetylo-CoA. Biosynteza kwasGw tluszezowyeh jest zasadniczo odwrotnoscia opisanego ie] procesu. Proces rozpoczyna sig od jednostek, kt6re maja byé pokyczone, ptym przypadku aktywowanych grup acylowych (najprosciej, octanowych) i jed- jimalonianu (patrz rys. 22.2), Jednostka malonianu kondensuje z jednostka 'w czteroweglowy laricuch. Aby taki aricuch powstal, grupa karboksylowa ga redukeji do metylenowej w trzech etapach: redukeji, odwodnienia i kolej- jredukeji. Reakcje te sq odwrotnoscia reakeji zachodzacych w czasie rozkadu rasow tluszczowych. Produktem redukeji jest butyrylo-CoA. Kolejna aktywo- reszta malonianu kondensuje z jednostka butyrylowa (maslanu). Proces fen powtarza sie tak dlugo, az powstanie kwas tluszczowy Cy. 221 Triacyloglicerole sq skondensowanym zrédtem energii incyloglicerole sq zwiazkami stanowigcymi wysoce skondensowany zas6b gi metabolicane}, poniewaz.s zredukowane i beswodne. Calkowite utlenie- le kwasév tluszezowyeh pozwala uzyskaé energie raed 38 Kg (9 kcalg') ‘W pordwnaniu z 17 kg” (4 kcakg") w przypadku weglowodanow i bialek. rédlem tak duze} r6inicy w kalorycznej wydajnosci utleniania tych zwiazk6w jst t, 2e tusecze sq znacznie bardziej zredukowane. Ponadto, triacyloglicerole ‘sq niepolarne i dlatego sq praechowywane w formie niemal bezwodnej, nato- -miast o wiele bardzie} polarne bialka i weglowodany pozostajg silnie uwodnione. Na przyklad 1 gram glikogenu wiaie 2 g wody. W konsekweneji g niemal bez- wodnego tluszezu gromadzi szesciokrotnie wigcej energii niz gram wwodnionego lady lifatyznego| sway shsecrewe trincloglcerole smonoacylogicroelicerole sa ponownie rozkladane do kwas6w tluszezowych i monoacyloglice- wymaga ich obrobki w trzech etapach ki moga uzyskaé energie z lipidéw zmagazynowanych w tkance thusz- jj w wyniku ich trdjetapowe] obrobki, Po pierwsze, lipidy musza zostaé homione, Odbywa sig to w procesie degradagji triacylogliceroli do kwaséw zowyeh i glicerolu. Kwasy thuszezowe uwalniane sa z tkanki Huszezowe| adzie ulegna degradacji. Po trzecie, kwasy tluszezowe sa stopniowo roz- edo acetylo-CoA, ktdry zostaje whaczony do cyklu kwasu cytrynowego. Zanim tuszcze zostana wykorzystane jako paliwo komérkowe ich forma za- | jaka sa triacyloglicerole, ulega hydrolizie uwalniajacej kwasy tluszczowe. ja ta jest katalizowana przez lipaze regulowang hormonalnie, W warunkach ogicanych czlowiek razpoczynajacy dzien biegiem ,dysponuje” glukagonem ling, W adypocytach hormony te ,uruchamiajq” receptory TTM, kire ja cyklaze adenylanowa (s. 383). PodwyZszony poziom cyklicanego AMP A, bialko zasocjowane z kropelkami tluszczu, ilipaze wracliwa na obec- hormonéw, Fosforylacja perilipiny A tak przeksztalca kropelki tluszezu, triacloglicerole staja sig bardzie} dostepne dla lipazy wradliwej na hormony. faa ipa Iysolizetaelgheerol, wins kvany heave A Be cceniat. “apa tricyoglicerol tae w ey Rance sa rozpuszczalne w osoczu krwi. W krwio- Juzy jako przenosnik. Tym sposobem wolne kwasy tluszczowe b ae \ diacyloglicerol lipaza icerol triacyloglicerol paca Rys. 226 Uruchamianie triacylogliceroli. W tance tluszczowe} ‘triacyloglicerole sq praeksztalcane do wolnych kwasew thiszezowych i glicerolu i uwalniane do krwiobiegu, w odpowiedz na sygnaty hormonalne. Proces ten inicjuje lipaza wratliwa nna dziatanie hormonow. Skrot: 77M ~ siecem helistransblonowych, 621622 ROZDZIAL 22 Metabolizm kwasow thuszcrowyeh ~adenina acyloadenylan Powstajacy w wyniku lipolizy glicerol jest wehlaniany przez watrobe i fos- forylowany. Nastepnic jest utleniany do fosforanu dihydroksyacetonu, a ten ulega izomeryzacji do aldehydu 3-fosfoglicerynowego. Czqsteczka ta jest pro- duktem posrednim w szlakach glikolizy i glukoneogenezy. wot NOH + He ae Nasal pion ‘¢ — ot a detydrogenora % ‘ Gr,070,?- _ siedtetranonn ‘aiz0P0,> crn0r09 \Sosogicet foslodtyérokayacelon — ldehydoosfoglcerneny Zatem glicerol moze w watrobie, dzieki obecnosci odpowiednich enzyméw, byé praeksztalcony w pirogronian lub glukoze (rys 22.7). Odwrotny proces mote prebiegaé poprzez redukeje fosfodihydroksyacetonu do 3-fosfoglice- rolu. Hydroliza 3-fosofogliceorlu, reakcja zachodzaca przy udziale fosfatazy, daje ponownie glicerol. Zatem glicerol i produkty posrednie glikolizy ulegaja wwzajemnym przeksztalceniom, KOMORKA WATROBY | hp skoiza KOMORKA TEUSZCZOWA —_ ( IC alicerol a gh ‘tiacyloglceral tewasy INE TKANK! ffustczowe uutlenianie kwasow tusaczonych nan a etV0-COA Rys.227 W myniku lipolizy powstaja kwasy thuszczowe i glicerol. Kwasy thssczowe sq rodlem energi dla wielu thane Watroba rnatoriast przeksztalcaglicerol w slau -likolizy lub glukeneogenezy,zaletnie ‘od metabolicznego zapotrzebowania, kro: KC — oykl kwasy cyttynowego, es Przed utlenieniem, kwasy tluszczowe sa przytaczane do koenzymu A W 1949 roku Eugene Kennedy i Albert Lehninger wykazali, ze kwasy thusz- czowe sa utleniane w mitochondriach. Pééniej wykazano, Ze zanim dotra do matriks mitochondriéw musza ulec aktywacji przez utworzenie tioestro- wego wigzania z koenzymem A. Energia potrzebna do powstania wiazania tioestrowego pomiedzy grupa karboksylowa kwasu tluszezowego a grupa sul hydrylowa CoA pochodzi z adenozynotrifosforanu (ATP). Aktywacja prae- biega na zewnetrznej blonie mitochondrialnej. Reakcje katalizuje synietaza acylo-CoA (nazywana réwniez tiokinaza kwasdw tluszczowych). AIP AMP + PP, Paul Berg wykazal, Ze aktywacja kwasdw thiszczowych przebiega dwu- stopniowo. Najpierw w reakeji kwasu thiszezowego z ATP powstaje acyloade- nylan. Powstaje mieszany bezwodnik, w ktérym grupa karboksylowa kwasu tluszezowego wiaée sie z fosforanem AMP. Pozostale dwie grupy fosforanowe substratu, jakim byt ATP, sq uwalniane w postaci pirofosforanu. Nastepnicgrupa sulfhydrylowa CoA atakuje silnie 2wigzany z enzymem acyloadenylan, by utworzyé acylo-CoA i AMP. ° ° ct em, — a7 awe sewas tuszexowy aqyloadenyian @ Te czastkowe reakcje sq tatwo odwracalne, Stata réwnowagi sumy tych reak- jest niemal réwna 1. Jedno wiazanie wysokoenergetyczne jest przecinane omigdzy PP; i AMP), a jedno powstaje (wigzanie tioestrowe acylo-CoA). ak dochodzi do przesunigcia réwnowagi reakeji w kicrunku tworzenia acylo- -CoA? Ot6i pirofosforan jest natychmiast hydrolizowany przez pirofosfataze, sumaryezne réwnanie reakeji jest takie: wgsokoenergetyczne wigzanie. Jest to kolejny przyktad powtarzajqcego sig biochemii ,tematu”: liczne reakeje biosyntezy staiq sig nicodwracalne dzieki iydroliie nieorganicznego pirofosforanu, Rowniez inny ,powtarzajacy sie motyw” powraca w omawianej reakeji aktywacji. Zwigzany z enzymem produkt posredni — acyloadenylan po- sie nie tylko w syntezie acylo-CoA. Acyloadenylany powstajg czesto w re- jiach biochemicznych, w ktrych dochodzi do aktywacji grup karboksylowych. dezas biosyntezy bialka, w podobny sposdb ulegaja aktywacji aminokwasy 862), chociaz enzymy, kt6re katalizuja ten proces, nie sq homologami synte- agylo-CoA. Moina wigc powiedzieé, ze aktywacja poprzez adenylacie jest s6w tluszczowych do matriks mitochondrialne} vasy tluszezowe sq aktywowane na zewnetrznej blonie mitochondrialne), natomiast utleniane sa w matriks mitochondrium. Do przeniesienia czasteczek aeylo-CoA zawierajgcych dlugie laricuchy weglowodorowe przez wewnetrzna mitochondrium potrzebny jest specjalny mechanizm transportujacy. sy tluszezowe musza zostaé przylgczone do karnityny, alkoholu, kt6ry ma A na grupe hydroksylowa karnityny ~ tworzac acylokarnityne. Reakcja jest ktalizowana przez acylotransferaze karnitynowg I, nazywana take palmitylo- nsferaza karnitynowg (CPTI). Enzym ten jest zwiqzany z zewngtrzng blong mitochondrialna. et Neh aay SS, — ne Ot NG, 1c Hc Hse gjlo-con bearmityna, acylokarnityna Acylokarnityna jest przenoszona przez wewnetrzna blong mitochondrialna 2 udzialem odpowiedniej translokazy (rys. 22.8). W blonie wewnetrznej, 623 22.2 Rorklad kwaséw thiszczowych Rys.228 Translokaza acylokarnitynowa. Acylokamityna praedostaje sie do matiks mitochondtialnej za postednietwem trarslokazy. Kamityna powraca na eytoplazmatyczng strone weivnetrane} blony mitochondkium, wymieniana 1a acylokamityne.624 ROZDZIAL 22 Metabolizm kwasow tluszezowych i J dé po stronie matriks mitochondrialnej, reszta acylowa jest ponownie prze- noszona na CoA. Reakcja jest katalizowana przez acylotransferaze karity= nowg I, (palmitylotransferaze karnitynowg IL). Proces ten jest odwréceniem reakcji, ktora przebiega w cytoplazmie. Przeniesienie grupy acylowej z alko- holu na grupe sulfhydrylowa CoA jest mozliwe termodynamicznie. Wigzanie O-acylowe migdzy karnityna a reszta acylowa ma duza katwost do oddawania grupy acylowe), Wynika to najprawdopodobniej z charakteru chemicznego karnityny i ej estr6w, ktdre sq jonami obojnaczymi, i w zwigzku z tym ich sol- watacja jest inna niz pozostalych alkoholi i ich estréw. Na koricu translokaza przenosi karnityng z powrotem na strong cytoplazmatycena, wymieniajac ja na wprowadzana do mitochondrium, acylokarnityne. TB Wiele chor wigze sig 2 niedoborem karnityny,jej transferazy lub translokazy. Zakres objaw6w rozciaga sig od lagodnyeh skurczdw migsni, poprzez silne ostabienie, az do smierci. Uszkodzeniom ulegaja przede wszystkim migsnie, nerki i serce. Ostabienie migsni podezas przedhuzonego wysitku to wazna cecha, charakterystyczna dla niedoboru acylotransferazy karnitynowej, poniewaz energia dla dlugotrwalego wysitku migsni jest do- starczina przez kwasy tluszezowe. Kwasy tluszezowe o laricuchach stednie| dlugosci (Cy-Cio), ktOre nie potrzebuja karnityny, by przedostaé sie do mito- chondridw, sa u takich pacjentéw normalnie utleniane, Zauwazmy, Ze zak. cenie przeplywu metabolitu z jednego przedzialu komérki do innego mote powodowa¢ stany chorobowe. Acetylo-CoA, NADH i FADH powstaja w kaédym cyklu utleniania kwasow tluszczowych Nasycony laricuch tluszczowy acylo-CoA jest degradowany w powtarzajacej sig sekwengji ezterech reakeji: utlenienia odbywajacego sie z udzialem dinukle- otydu flawinoadeninowego (FAD), uwodnienia, utlenienia przy udziale NAD* i tiolizy pray udziale CoA (rys. 22.9). W wyniku tych reakcji powstaje ADH, NADH i acetyl-CoA, a faricuch kwasu thiszezowego zostaje skrécony 0 dwa atomy wegla. Poniewaz utlenianie dotyczy atomu wegla B, ta seria reakeji jest nazywana szlakiem P-oksydacji. Pierwszq reakeja kazdego cyklu degradacji jest utlenienie acylo-CoA Z udzialem dehydrogenazy acylo-CoA, a produktem jest enoilo-CoA z podwej- nym wigzaniem trans miedzy atomami wegla C-2 i C-3. acylo-CoA + E-FAD ——> trans-A?-enoilo-CoA +E-FADH) ‘Tak jak w przypadku odwodorowania bursztynianu w cyklu kwasu cytryno- wego, to FAD, a nie NAD* jest akceptorem elektronu, poniewaz wartosé AG tej reakeji nic jest wystarczajaca, by doszlo do redukeji NAD*. Elektrony z FADH2, grupy prostetycznej, ztedukowane} dehydrogenazy acylo-CoA, 8q przenoszone na druga flawoproteing, nazywang flawoproteing preenoszacq elektrony (ang. electron transfer flavoprotein) (ETF). ETF przekazuje elektrony na bialko Zelazo-siarkowe: reduktaze ETR-ubichinon. W ten sposdb ubichinon ulega redukeji do ubichinolu, kt6ry dostarcza elektrondw 0 wysokim potenejale do drugie} pompy protonowe; laricucha oddechowego (6. 512). W konsekwendj, na tym etapie odwodorowania,z | wytworzonej czasteczki FADH> powstaje 1,5 czasteczki ATP, tak jak podezas utleniania bursztynianu do fumaranu, R-Gb- GR) GFAD ETOH eS aero) bin! eomciw Seramiio® crew res onan atin 3 Nastepnym etapem jest uwodnienie podwéjnego wiazania miedzy C-2iC-3 przez hydrataze enoilo-CoA. trans-\?-enoilo-CoA + HoO ——> L-3-hydroksyacylo-CoA.dratacja enoilo-CoA jest stereospecyficzna. W trakcie hydratacji podw6j- nego wiazania trans-A? powstaje tylko izomer 1-3-hydroksyaeylo-Cod. ‘Ten ‘sam enzym moze katalizowaé hydratacje podwéjnego wigzania cis-A”, lecz wtedy produktem reakeji jest izomer D, Wrdcimy do tego zagadnienia przy omawianiu utleniania nienasyconych kwasdw tuszezowych, Hydratacja enoilo-Coa jest wstepem do kolejnej reakgji uileniania, ktdra Powoduje przeksztaleenie grupy hydroksylowe} przy alomie C-3 w ketonowa, ozeniem NADH. Reakcja utleniania jest katalizowana przez dehydro- ze L-3-hydroksyacylo-CoA, specyficzna wobec izomeru L substratu hydrok- lowego. -3-hydroksyacylo-CoA + NAD* == 3-ketoacylo-CoA + NADH + H* Popracdnic reakeje utlenialy grupe metylenowa przy atomie wegla C-3, ketonowej. Ostatnim etapem jest cigcie 3-ketoacylo-CoA. przez. grupe tiolowa inne} czqsteczki koenzymu A, w wyniku czego powstaje czasteczka etylo-CoA i acylo-CoA — skrocona o dwa atomy wegla. To tiolityczne cigcie st katalizowane przez f-ketotiolaze. 3-ketoacylo-CoA + HS-CoA == (natomow wea) acetylo-CoA + acylo-CoA (n= 2 atomw wegla) bela 22.1 podsumowuje kolejne reakeje utleniania kwas6w tluszczowych. Skrécony acylo-CoA wehodzi w drugi cykl utleniania, ktory zaczyna od reakeji katalizowanej przez dehydrogenaze acylo-CoA (rys. 22.10). 2 oma tery» dagoel ol 12d 18 ator wey gle >padku B-ketotiolazy, dehydrogenazy hydroksyacylowe} ihydratazy enoilo-CoA, t6nych substratami sq kwasy thuszezowe 0 niemal dowolnej dlugosci wyniku catkowitego utlenienia palmitynianu powstaje 106 czasteczek ATP ‘Moiemy teraz obliezy¢ ilosé energii uzyskanej z utleniania kwas6w tluszcz0- syych. W kafdym cyklu, kiedy acylo-CoA jest skracany o dwa atomy wegla, _povstaje po jednej czasteczce, odpowiednio: FADH3, NADH i acetylo-Coa. Ge acylo-CoA + FAD + NAD* + H,O + CoaA——> Cy -zacylo-CoA + FADH + NADH + acetylo-CoA + H* Rozklad palmitylo-CoA (Cis acyl-CoA) przebiega w siedmiu cyklach, W ostatnim cyklu Cy-ketoacylo-CoA ulega tiolizie do dwéch czasteczek Weta 22.1 Podstawowe reakcje utleniania kwaséw tluszcrowych Rys.22.9_Kolejne reakcje rozkladu kwasow tluszczowych. Kwasy tlussczowe 19 rozktadane w wyriku ezterech powtarzajacych sie reakcj:utlenienia, Luwodnienia, utlenienia i tiolizy fap Reales Ey 1 ivas duszczowy CoA + ATP=— acylo-CoA » AMP « Ph 2 Katyna + seylo-CoA == aeylokanityna «CoA 3 Aeylo-Cod + EFAD—+ tanst?-enolo-COA +EFADH, 4 ans enolo-CoA + HO = L-hydrckayacylo-CoA 5 Hydroksyacylo-CoA + NAD" = Sketoacylo-CoA + NADH + HY 6 3 etoacylo-CoA + CoA = scetylo-CaA + aeylo-CoA (shrdcony 0 Go) Sytetaza vcylo-CoA fazynana ted Gling lovasbw Uuseczowych Tligaza kena tuszcronyeCon* Aeylotansferazakaritynow (nazywana te palmtylranserasg kamtynowa) Dehycrogeraraaylo-CoA fikaioenaymow wykanuacych rang Specyficenoie w tosinku do dlp ancuchs) ydrataza enailo-CoA nazywana tz krotonaza lub hyeolaza hy roksyacylo-CoA) Dehycogenaza -3-hydroksyacylo-Cok fketetiolza(nazywana tate tla] 625Rys. 2210 Pierwsze tray cykle rozkladu palmitynianu. Dwuweglowe jednostki sa sukcesywnie usuwwane 2 kefica karboksylowego kwasu tluszczowego, 626 acetylo-CoA. Stad, stechiometria utleniania palmitynianu jest naste- pujaca: palmitylo-CoA + 7 FAD + 7 NAD* + 7 CoA + 7H}O0—> 8 acetylo-CoA + 7 FADH; + 7 NADH + 7H* Podezas utleniania w taricuchu oddechowym kazdej z czasteczek NADH powstaje w przyblizeniu 2,5 czasteczki ATP, az kadde} z czqs- teezek FADH} ~ 1,5 ezasteezki ATP, poniewad ich elektrony wehodza do lasicucha oddechowego na poziomie ubichinolu. Przypomnijmy sobie, Ze utlenienie acetylo-CoA w cyklu kwasu cytrynowego daje 10 czasteczek ATP. Stad, liczac czasteczki ATP, ktére powstaja w wy- niku utlenienia palmitylo-CoA, mamy: 10,5 2 7 czasteczek FADE, 17,5 2 7 czasteczek NADH i 80 2 8 czasteczek acetylo-CoA, co razem daje liczbe 108 czasteczek ATP. Do aktywacji palmitynianu zudywana jest energia rownowazna dwu czasteczkom ATP, ktére sa rozkladane do AMP i dwoch czasteczek Pj. Zatem, w wyniku catkowitego utlenienia palmitynianu powstaje 106 czqsteczek ATP. 223 Proces rozkdadu kwasow ttuszczowych nienasyconych lub majacych nieparzysta liczbe atoméw wegla wymaga dodatkowych etapow Szlak P-oksydacji kwassw tluszeowych zapewnia calkowity rozklad nasy- conych kwasdw tluszezowych 0 parzystej liczbie atoméw wegla. Wigksz0sé kwas6w tluszezowych ma taky budowe, ze wzgledu na sposdb ich biosyntezy 6, 636). Jednak nie wszystkie sq tak prosto zbudowane, Utlenienie kwas6w thusz- czowych, zawierajacych podwéjne wiazania, wymaga dodatkowych ctapéw, podobnie jak kwascw thuszezowych o nieparzystej liczbie atoméw wegla. Do utleniania nienasyconych kwaséw tluszczowych potrzebne sq izomeraza i reduktaza Utlenianie nienasyconych kwaséw tuszczowych stwarza pewne trudnosei, leez wiele wlasnie takich kwas6w tluszezowych wehodzi w sklad naszego pozywie- nia. Wigksz0s¢ reakeji degradagji jest taka sama jak w praypadku nasyconych kwasow tluszezowych. Do rozkladu r6znych nienasyconych kwas6w thuszez0- wych potrzebne sq tylko dwa dodatkowe enzymy ~ izomeraza i reduktaza, Wedmy pod uwage utlenianie palmitooleinianu, Ten nienasycony kwas tluszezowy Cie, posiadajacy jedno wigzanie podwéjne pomiedzy atomami wegla C-9 i C-10, jest aktywowany i transportowany przez wewnetrang blong mitochondrium w taki sam spossb jak nasycone kwasy tluszezowe. Palmitooleilo-CoA. podlega wtedy trem cyklom degradacji, przeprowadza- nym przez te same enzymy, kt6re uczestnicza W utlenianiu nasyconych kwas6w tluszczowych. Jednak w trzecim cyklu powstaje cis-A°-enoilo-CoA, kt6ry nie jest substratem dia dehydrogenazy acylo-CoA. Obecnosé wiazania podw6}- nego pomiedzy atomami wegla C-3 i C-4 uniemodliwia powstanie podwéjnezo wiazania pomigdzy C-2 i C-3. Impas przezwycigza nowa reakeja, polegajaca na przesunigciu i zmianie konfiguragji podwojnego wigzania cis-A°, Izomeraza enoilo-CoA przeksztatca wiqzanie w podwéjne wigzanie trans-A°. Kolejne reak- cje sa takie same, jak w szlaku utleniania nasyconych kwaséw thuszczowych, gdzie trans-A?-enoilo-CoA jest naturalnym substrate. Inny problem pojawia sie w przypadku wielonienasyconych kwas6w tlusz- czowych. Dobrym praykladem jest linolan, wielonienasycony kwas thiszezowy Cig 2 wiazaniami podw6jnymi cis-A” i cis-A (rys. 22.11). Wiazanie podwojne cis-A°, powstajace po trzech cyklach B-oksydacii, jest przeksztatcane w wiaza- nie podwdjne trans-A? pray udziale wspomnianej wy2¢) izomerazy. Acylo-CoA,FAD FADH, ‘dehycrogenaza acjo-Cok ppowstaly w Kolejnym cyklu B-oksydacji, zawiera wiqzanie podwéjne cis-A', W wyniku odwodorowania tego zwigzku przez dehydrogenaze acylo-CoA po- “Wslajeintermediat 2,4-dienoilowy, ktGry nie jest substratem nastepnego enzymu 1 Proksydagji. Z. tego impasu pozwala wyjsé reduktaza 2,4-dienoilo-CoA, enzym wykorzystujacy NADPH do redukeji 2,4-dienoilowego intermediatu ‘do trans-A*-enoilo-CoA. Izomeraza cis-A°-enoilo-CoA przeksztalca w6wezas ins-A°-enoilo-CoA. do formy trans-A?, normalnego intermediatu szlaku Jroksydacj, Preedstawione katalityczne strategie sq eleganckie i ckonomicane. Iko dwa dodatkowe enzymy sa potrzebne, Zeby utleni¢ dowolny nienasycony was tluszezowy. Z nieparzystymi wiazaniami podwéinymi radzi sobie izome- raza, az parzystymi: redukiaza i izomeraza. Produktem ostatecznej tiolizy taricuchow kwaséw tluszczowych onieparzystej liczbie atoméw wegla jest propionylo-CoA Kvasy tluszezowe 0 nieparzystej liczbie atoméw wegla wystepuja rzadko. $4 one utleniane w taki sam sposdb jak kwasy thiszczowe 0 parzystej liczbie atoméw wegla, z tym wyjatkiem, iz podczas ostatniego cyklu ich rozktadu zamiast dwéch czasteczek acetylo-CoA. powstajq: acetylo-CoA i propionylo- -CoA. Aktywowana tréjweglowa jednostka propionylo-CoA wlacza sig w cykl kwasu cytrynowego, po jej przeksztatceniu w bursztynylo-CoA. Szlak syntezy bursztynylo-CoA z propionylo-CoA jest szezegolnie interesu- jacy, poniewa# zachodzi w nim reakcja wymagajaca preeksztalcenia zaleznego od witaminy By» (nazywane} tez kobalaming). Propionylo-CoA ulega karboksy- lagji za cene hydrolizy jednej czasteczki ATP, w wyniku czego powstaje izomer D-metylomalonylo-CoA (rys. 22.12). Reakeja karboksylacji jest katalizowana przez karboksylaze propionylo-CoA, enzym zawierajacy biotyne, homologiczny i wykorzystujacy podobny mechanizm reakgji jak karboksylaza pirogronia- nowa (s. 462), Izomer D metylomalonylo-CoA ulega racemizacji do izomeru L. Ten izomer jest substratem mutazy, ktéra poprzez wewngirzczasteczkowe prze- 627 22.3 Rozktad nienasyconych kwasow ‘tluszczonych 9 » eee (ake GE trans-s?-enoilo-CoA 2A-dienoilo-Con Rys,22.11_ Utlenianie linolilo-CoA. Izomeraza enoilo-CoA i reduktaza 2,4-dienoilo-CoA umodliwiala calkowite ttlenienie dwunienasyconego kwasu ‘tluszezowego ~ linolanv. propionylo-Con628 ‘-metylomalonylo-CoA ‘cmetylomalonylo-CoA ‘bursrtyylo-CoA Rys. 2212 Praeksztalcenie propionylo-CoA do bursztynylo-CoA. Propicnylo-Com, powstajacy 2 levas6w tluszcrowych 0 nieparayste) liczbie atoméw wegla, a takée 7 niektdrych aminokwasow, jest pracksztalcany w intermediat cyklu kwasu cytrynowego— bursztynylo-Coa. grupowanie praeksztaica go w bursztynylo-CoA, Grupa ~CO-S-CoA jest prze- noszona z atomu wegla C-2 na C-3, a atom wodoru jest przenoszony z atomu wegla C-3 na C-2. Ta wyjatkowa izomeryzacja jest katalizowana przez mutaze ‘metylomalonylo-CoA, kt6rej koenzymem jest pochodna kobalaminy, Witamina B,2 zawiera pierscien korynowy i atom kobaltu Enzymy zawierajace kobalaming wystepuja u wigkszosei organizméw i ke- talizuja trey typy reakeji: (1) preegrupowania wewngtraczasteczkowe: (2) ‘metylacje, jak w przypadku syntezy metioniny (s, 691); i (3) redukeje ryboru- Kleotydéw do deoksyrybonukleotydéw (Sekeja 25.3). U ssak6w tylko divie re- akeje wymagaja obecnosci koenzymu Bix: przeksztakcenie L-metylomalonylo- -CoA w bursztynylo-CoA i synteza metioniny przez metylacje homocysteiny. Ta ostatnia reakcja jest szczegslnie wazna, poniewaé metionina jest niezbedna do syntezy koenzyméw uczestniczacych w biosyntezie puryn i tyminy, potrzeb- nych do syntezy kwasdw nukleinowych, Rdzeti kobalaminy to piersciei korynowy z centralnie umiejscowionym atomem kobaltu (rys, 22.13). Pierscien korynowy, podobnie jak porfiryna, ‘ma cztery pierscienie pirolowe. Dwa z nich sq bezposrednio ze soba zwiazane, a pozostale, podobnie jak w przypadku porfiryn — sq powigzane mostkami metenylowymi. Piersciet korynowy jest bardziej zredukowany niz porfirynowy ima inne podstawniki. Atom kobaltu jest zwigzany z.czterema atomami azot pierscieni pirolowych. Pigtym podstawnikiem przylezonym do atomu kobaltu | koenzym Bi —{_ (Gtdeckeyadenozylokobalamina) ae yjanokobalamina ‘metylokobalamina Rys. 2213 _Struktura koenzymu Bp (5-deoksyadenozylokobalamina). Podstawienie reset ‘cyjanowych i metylowych odpawiada cjano- i metylokobalaminie.jest pochodna dimetylobenzimidazolu, zawierajaca rybozo-3-fosforan i ami- noizopropanol. Jeden z atoméw azotu dimetylobenzimidazolu jest pokyczony zatomem kobaltu. W koenzymie By, szdsiym podstawnikiem przylaczonym do atomu kobaltu jest jednostka $'-deoksyadenozylowa, Pozycja ta moze by¢ _takze zajmowana przez reszte cyjanowa, metylowa lub inne ligandy. W wymie- -nionych zwigzkach kobalt wystgpuje w stopniu utlenienia +3. “Mechanizm: mutaza metylomalonylo-CoA katalizuje przegrupowanie prowadzace do powstania bursztynylo-CoA Reakeje przegrupowania, w ktérych bierze udzial koenzym By, polegaja na wy- nianie dwoch grup przylaczonych do sasiednich atoméw wegla (rys. 22.14). Atom wodoru migruje od jednego atomu wegla do nastepnego, a grupa R (np. grupa —CO-S-CoA, wehodzaca w sklad metylomalonylo-CoA) prze- mieszeza sig jednoczesnie w kierunku przeciwnym. Pierwszym etapem tego wewngtrzczasteczkowego przegrupowania jest rozszczepienie wigzania we- ie > seskenscnsyninbalaiy, 2 poyelaien esaim By (Co™) i rodnika deoksyadenozylowego, —CHg: (rys. 22.15). W tej reakeji rozszczepienia homolitycanego jeden elektron wigzania Co—C pozostaje przy atomie Co (redukujac go ze stanu utlenienia +3 do +2), podezas gdy drugi pozostaje przy atomie wegla, tworzac wolny rodnik. Prawie wszystkie inne -reakje cigcia w ukladach biologicznych sa heterolityezne — para elektrondw jest _przenoszona na jeden z dwéch atoméw, uprzednio polaczonych. RN oi hhomoliyezne cigeie wigzanig kobatamina (forma Co) aka jest rola tego niezwyklego rodnika —CH>? Ta wysoce reaktywna grupa przyciqga atom wodoru substratu, by utworzyé S'leoksyadenozyng irodnik substratu (rys. 22.16). Rodnik substratu ulega spontanicznemu prze- rupowaniu: grupa Karbonylowa CoA przemieszeza sig w miejsce poprzednio aajmowane przez H sqsiedniego atomu wegla, tworzac inny rodnik. Powstaly rodnik przyciqga atom wodoru grupy metylowej 5-deoksyadenozyny i koriczy przegrupowanie, powodujac powrst jednostki 5'-deoksynozylowe} do postaci rodnika, Rola koenzymu Bj w wewngirzezqsteczkowych wedrdwkach jest dostar- czanie wolnych rodnikéw, odrywajacych aiomy wodoru Istotng wlasciwoseig koenzymu By> jest stabasé wigzania wegiel-kobalt, coulatwia rozszczepienie doprowadzajace do powstania rodnika. Zeby ulatwié Be cecnpee ay “J me ie L Ca sar A aH ow oH HH pA ay R # SR sadn Saotpatncees pala ys. 2216 Powstanie bursztynylo-CoA w reakcji preegrupowania. Wolny rodnik przejmuje atom wodoru podczas preegrupowania metylomalonylo-Coa de bursetynylo-Coa, Rys.22.14 Reakcje przegrupowania katalizowane przez enzymy zawierajace kobalaming. Grupa R moze byé grup aminowa, hydroksylowa lub podstawionym atomem wegla Rys.22:15 Powstawanie rodnika Stdeoksyadenozylowego. Reakcja katalizowana praez mutaze ‘metylomalonylo-CoA zaczyna sie ‘od homalitycanego rozsaczepienia ‘wigzania tacracego Co™ 2 weglem rybory cexeéci adenozylowe). W wyniku tej reakcj powstaje rodhik S-decksyadenozylowy i dochodsi do redukcji Co” do Co* 629Rys. 2218 Mikrografiaelektronowa peroksysomu z komérek watroby. Wevnatrz organelli widoceny jest krysatat coksydazy moczanowel, zwiazany przez pojedyncza dwuwarstwowa btone, Ciemne granularne struktury poza preoksysomem to czasteczkiglikogenu. [Dzieki Dr. George Palade] 630 / kobalamina preesunigty rmetylomalonylo-Coa ia ” benzoimidazol pened 2 His Cecie wigzania pry atomie kobalty prowodzi do powstania ‘odiika, try pryciage ator Ht “ip, R822. Centrum aktywne mutazy metylomalonylo-CoA. Zouviog, rescta histydyny enzymu wigze kobalt w miejsce benzimidazolu, Uloteniesubstratu ‘ koenzymu w centrum aktywnym uatwia rozszczepienie wigzania kobalt~weglel a nastepnie oderwanie atomu wodoru substatu,[Za: REQ.pdb } rozszezepienie tego wigzania, enzymy takie jak mutaza metylomalonylo-CoA. odsuwaja grupe benzimidazolowa od atomu kobaltu i ustawiajq kobala- ming w okreslone} orientagji za posrednictwem resety histydyny (tys. 22.17) Ostabieniu wiqzania kobalt-wegiel sprzyja dude zggszczenie atoméw wok6l tego wigzania w obrebie pierscienia korynowego. kwasy tluszczowe sq utleniane takte w peroksysomach Chociaz utlenianie wigkszosci kwaséw tluszezowych zachodzi w mitochon- Griach, pewna ich czgs¢ jest utlenianiana w organellach kom@rkowych 2Wa- nych peroksysomami (rys. 22.18). Te male otoczone blona organelle wystepuia W komérkach wiekszosci eukariot6w. Utlenianie kwassw thuszczowych w tych organellach zatrzymuje sig na poziomie oktanylo-CoA, co pravidopodobnie study skracaniu ich dlugich taricuchéw, czynige je podatniejszymi substra- tami B-oksydacji w mitochondriach. Utlenianie w peroksysomach rééni sie od B-oksydacj pierwszq reakcja odwodorowania (rys. 22.19). W peroksysomach dehydrogenaza flawoproteinowa przenosi elektrony na O, wytwarzajac HO) zamiast wylapywaé elektrony 0 wysokim potencjale energetycznym w postaci FADHp, tak jak to sie dzieje podczas p-oksydacji w mitochondriach. W pe- roksysomach, w wysokich stezeniach wystepuje enzym katalaza, skutecznie rozkladajac H202, do wody i O2. Pozostale etapy przebiegaja tak samo jak w mitochondriach, jednak z udzialem innych izoform odpowiednich enzyméw. - U pacjentéw z zespolem Zellwegera peroksysomy nie dziataja Zaburzenia w rozwoju i funkeji watroby, nerek i migsni sq zwykle przy- czyng Smierci juz w wieku szesciu lat. Przyezyna wystepowania tego schorzenia jest uszkodzenie importu enzyméw do peroksysoméw. Obserwowany stan pa- tologiczny wynika z niewlasciwego rozmieszezenia enzyméw w komérce.0; H:02 Tay? M20 + 02 = a om wa dehydrogenaza —_dehydrogenaza G agylo-Con agylocoa 0: dalxe Hy (FAD (FADH: iG utleniony) ——ztedukowary) ff Ha we (Cti)o — (CH)y Hse ie Kiedy w komérce przewaza rozktad tluszczow, z acetylo-Co powstaja ciata ketonowe tcetylo-CoA, Ktéry powstaje podezas utleniania kwas6w tluszezowych, jest vigczany do cyklu kwasu cytrynowego tylko w warunkach zréwnowazone} gradacji tluszez6w i weglowodandw. By wejSé w szlak kwasu cytrynowego, lo-CoA musi sig polaczyé ze szczawiooctanem, Podaé szczawiooctant zy z kolei od podazy weglowodanéw. Przypomnijmy sobie, ze szczawio- powstaje awykle z pirogronianu, produktu rozkladu glukozy w procesie Kiedy brak weglowodandw lub sq one niewlasciwie wykorzystywane, stezenie szczawiooctanu maleje i acetylo-CoA nie moze wejsé w szlak kwasu gytrynowego. Ta zaleznos¢ jest podstawa molekularnego przyslowia: tluszcze aja sie w ogniu weglowodandw. U os6b bedacych na czczo i cukrzykw szczawiooctan jest wykorzy- rany do syntezy glukozy w szlaku glukoneogenezy (6. 461). Jest wtedy aiedostepny dla kondensacji z acetylo-CoA. W takich warunkach acetylo- -CoA jest wykorzystywany do syntezy acetooctanu i D-3-hydroksymastanu etooctan, D-3-hydroksymaslan i aceton sq czesto nazywane cialami keto- ym. Nienaturalnie wysoki poziom cia ketonowych utrzymuje sig w krwi jeleczonych cukrzykow (s. 777). Synteza acetooctanu z acetylo-CoA przebiega w trzech etapach (rys. 22.20). Dwie czasteczki acetylo-CoA kondensuja do acetoacetylo-CoA. Reakcja fa, kalalizowana przez tiolaze, jest odwrotnoscia reakeji tiolizy, zachodzace} iczas utleniania kwasdw tluszezowych. Acetoacetylo-CoA reaguje wow- zacetylo-CoA i z czasteczkq wody, dajgc 3-hydroksy-3-metylogiutarylo- A (HMG-CoA) i CoA. Kondensacja ta przypomina reakeje kondensacji Cty 6 223, Rorklad nienasyconych kwasow ‘tluszczowych Rys. 22.19 Inicjacja degradac|i kwaséw ‘tluszczowych w peroksysomach. Pierwsza reakcja odwodorowania w trakcie degradacji kwas6w tluszczowych w peroksysornach wymaga dehydrogenazy flawoproteinowej przenoszacej elektrony ‘na O; Powstaje HO; acetoacetylo-CoA S-hydroksy-3-metylo- acetooctan aceton ‘lutarylo-CoA 2220 Powstawanie ciat ketonowych. Ciata ketonowe: acetoactan, 0-3- droksymaslan i aceton powstaja z acetylo-CoA praede wszystkim w watrobie. y katalizujace te reakeje to: I) 3-ketotiolaza, (2) syntaza hydroksymetyloglutarylo- oA, (3) enzym rozszczepiajacy hydroksymetylaglutarylo-CoA, (4) dehydrogenaza D-- hydroksymaslanu, Aceton powstaje w wyniku spontaniczne) dekarboksylacji acetooctanu:632 ROZDZIAL 22 Metabolizm kwasow tluszerowych GLODOWKA lub CUKRZYCA katalizowana przez syntaze eytrynianowa (S. 482). Ta reakcja, 0 korzystnej stale} réwnowagi, ze wzgledu na hydrolize wigzania tioestrowego, kompen- suje nickorzystng stalg réwnowagi syntezy acetoacetylo-CoA. 3-Hdroksy-3- metyloglutarylo-CoA ulega rozszezepieniu do acetylo-CoA i acetooctanu, Suma tych reakej jest nastepujaca: 2acetylo-CoA + HyO——> acetooctan + 2 CoA + H* Hydroksymaslan powstaje w wyniku redukeji acetooctanu w ma- triks mitochondrialnej, w reakeji katalizowanej przez dehydrogenaze D-3- -hydroksymaslanu, Stosunek hydroksymaslanu do acetooctanu zalezy od sto- sunku NADH/NAD* wewnatrz mitochondridw. Acetooctan jest B-ketokwasem, a zatem réwnied acetooctan ulega powol- nj, spontanicznej dekarboksylaeji do acetonu. Zapach acetonu jest wyczu- walny w oddechu osoby, ktdra ma wysoki poziom acetooctanu we krwi. W niektérych tkankach gtéwnym paliwem komérkowym, sq ciata ketonowe Glownym miejscem produkeji acetooctanu i 3-hydroksymastanu jest watroba. Substancje te dyfunduja z mitochondrigw watroby do krwi isa transportowane do tkanek docelowych (rys. 22.21). Acetylooctan i 3-hydroksymaslan sq nor- malnym paliwem komérkowym wykorzystywanym w oddychaniu i ilosciowo watnym Zrédlem energii, Migsien serca i Kora nerek prefereneyjnie wykorzys- tuja raczej acetooctan niz glukoze. Natomiast u prawidtowo odzywiajacych sig KREW KOMORKA WaTROBY ey kwasy tuszcrowe ol glicerol amma glukora —| kwasy ‘fussczowe kwasy © scetylo- KOMORKA MIESNIA SERCOWEGO WMuszczowe™ -COA ‘KOMORKA KORY NERKI KOMORKA MOZGU PODCZAS CLODU — etonowe a tego produktu posredniego jest przenoszona na acetylo-CoA, two- ‘rage malonylo-CoA. biotyna-enzym + ATP + HCOs == COr-biotyna-enzym + ADP + P; COrbiotyna-enzym + acetylo-CoA ——+ malonylo-CoA + biotyna-enzym nzym ten jest wainym regulatorem metabolizmu kwas6w tluszczowych (Gekcja 22.5). Produlty posrednie syntezy kwaséw tluszczowych sa praytaczone “do biatkowego nosnika reszt acylowych Produkty postednie syntezy kwaséw thuszczowych sa przykaczone do bialko- nosnika reszt acylowych (ACP), a dokladniej — do tiolowej grupy fosfo- ntoteiny. Podezas rozktadu kwas6w thuszezowych grupa fosfopantoteinowa jest czgscia koenzymu A (s. 422), natomiast podezas biosyntezy jest przyky- ‘ezona do resaty seryny ACP (rys. 22.24). Zatem ACP — pojedynczy taricuch peplydowy zbudowany z 77 reszt aminokwasowych mozna uznaé za ogromnq grupe prostetyezna ,makro CoA”. fostopanteteinowa binthowy nodni reset acylowych hoenzym A ‘Rys.2224 Fosfopantoteina. Reaktywna jednostia biatkowego nosrika reszt acylowych ‘i koenzymu A jest fosfopantoteina‘Testa 222 _Podstawowe reakcje syntery kwas6w tluszczowych u bakterii Bap Reakeja Enaym v ‘Acetylo-CoA + HCO; + ATP_—> malonylo-CoA » ADP +R Acetylo-Co + ACP —* acetylorACP + Cos Malonylo-CoA + ACP-=—== malonylo-ACP + CoA Acetylo-ACP + malonylo-ACP—> acetoacetyla-ACP + ACP + CO, Acetoacetylo“ACP + NADFH + H" === D-Hhydroksybutyrylo-ACP + NADP* 3-Hydroksybutyrylo-ACP — kratonylo-ACP + HO Krotonylo-ACP + NADPH + H? —> butyrylorACP » NADP ° Im HyC™ acetylene ° i id NP ee Se fi, ‘malonylo-acP A ress fa ci I Hye A . Fe acetoacetylo-ACP NADPH ~ redukcje AP ee Fy bbutyrto-ace Rys.2225 Synteza kwas6w thiszczowych, Kwvasy tluszczowe sa syntetyzonane przez powtarzanie nastepujace} sekwwencji reakcji:kondensacj,redukci, odwodnieria i redukcjt.Intermediaty przedstawione ra rysunku powstaja w pierwszyi cyklu synteny, 636 Karbokaylaza aceiylo-Coa “Transacylaza acetylowa Tiansacylaza malonylowa Enzym kondensujacy aeylo-malonylo: ACP ReduktazaBketoacylo-ACP Dehydrataza 3-hydroksyacylorACP Reduktaza enoilo-ACP Biosynteza kwaséw ttuszczowych jest seria reak redukcji, odwodnienia i redukeji ‘ondensacji, Uktad enzymatyczny, ktéry katalizuje synteze nasyconych kwaséw tluszczo- ‘wych o dlugich laricuchach weglowodorowych z acetylo-CoA, malonylo-CoA i NADPH, jest nazywany syntazq kwasdw tuszezowych. Syntaza jest komplek- sem réznych enzyméw. Enzymy wehodzace w sklad kompleksu bakteryjne} syntazy kwas6w tluszczowych, po rozbiciu komérki dysocjuja. Dostepnosé tych rozdzielonych enzyméw ulatwila biochemikom zbadanie poszczegéinych eta- Ow syntezy kwasow thuszezowych (tab. 22.2). Reakeje prowadzace do syntezy kwasdw thiszezowych u wyészych organizméw sq bardzo podobne do tych, przebiegajacych u bakterii, Faza wydluzeniowa, syntezy kwasdw tuszezowych rozpoczyna sig od po wstania acetylo-ACP i malonylo-ACP. Reakeje te sq katalizowane przez trans- acylaze acetylowa i transacylaze malonylowa. acetylo-CoA + ACP = acetylo-ACP + CoA. malonylo-CoA + ACP == malonylo-ACP + CoA Transacylaza malonylowa jest wysoce specyficzma, podezas gdy transacylaza acetylowa moie przenosié grupy inne niz octanowa, chocia? znacznie wol- nig). Kwasy tluszczowe 0 nieparzystej liczbie atoméw wegla sq syntetyzowane poczawszy od propionylo-ACP, ktéry powstaje z propionylo-Coa, w reakeji katalizowanej przez transacylaze acetylowa. Acetylo-ACP i malonylo-ACP reaguja, tworzac acetoacetylo-ACP (rys. 22.25), Ponitsza reakeje kondensacji Katalizuje enzym kondensujacy acyloma- lonylo-ACP. acetylo-ACP + malonylo-ACP ——> acetoacetylo-ACP + ACP + COs W reakeji kondensagji jednostka czteroweglowa powstaje z jednostek dwuweglowe} i trzyweglowe), z wydzicleniem CO>. Dlaczego czterowegiowa Jednostka nie powstaje z dwéch jednosiek dwuweglowych? Innymi dlaczego substratami sq acetylo-ACP i malonylo-ACP. a nie dwie acetylo-ACP? Odpowieds jest nastepujaca: stata rdwnowagi reakcji syntezy acetoacetylo-ACP z dwéch czasteczek acetylo-ACP jest wysoce niekorzystna. Natomiast stala réwnowagi jest korzystna, kiedy reakeja przebiega z wdzialem malonylo-ACP, poniewai jego dekarboksylacja przyczynia sie do istotnego obni- enia energii swobodnej. W ostatecanym rozrachunku ATP ,napedza” reakeje kondensacji lecz bezpostednio w niej nie uczestniczy. ATP zostaje natomiast wykorzystany do karboksylacji acetyl-CoA do malonylo-CoA. Energia swo- bodna, zmagazynowana w malonylo-CoA, jest uwalniana w trakcie dekarbo- ksylacji, przyczyniajac sig do powstania acetoacetylo-ACP. Chociaz HCO; jest potrzebny do syntezy kwas6w thuszczowych, jego atom wegla nie pojawia W jej produkcie. Wszystkie atomy wegla kwasdw tluszczowych zavvierajgcych parzysiq liczbe tych atoméw pochodzq z acetylo-CoA. Kolejne tray etapy syntezy kwasdw tluszczowych prowadza do redukeji ‘grupy ketonowej C-3 do grupy metylenowej (rys, 22.25). Po pierwsze, dochodzido rediukeji acctoacetylo-ACP do D-3-hydroksybutyrylo-ACP. Ta reakeja r6éni ig pod dwoma wzgledami od odpowiadajacej reakeji, przebiegajace] w trakcie degradacji kwas6w thuszezowych: (1) powstaje izomer D, a nie L; (2) NADPH st czynnikiem redukujacym, podczas gdy NAD* jest czynnikiem utleniaja- ym podczas f-oksydacji, Ta 16znica jest przykladem ogélne} zasady, iz NADPH wykorzystywany w reakcjach biosyntezy, a NADH powstaje w reakcjach uivalniajgcych energie. Wtedy, D-3-hydroksybutyrylo-ACP ulega dehtydratacji trakcie B-oksydacji. Enzym, atalizuje te reakeje — reduktaza enoilo-ACP, jest blokowany przez triklo- przeciwbakteryjny stodek o szerokim spektrum dzialania, Triklosan jest soWany W wielu produktach, takich jak pasty do zebdw, mydta, kremy. Trzy ie reakcje ~ redukcja, dehydratacja i kolejna redukeja ~ przeksztalcaja cetoacetylo-ACP w butyrylo-ACP, koriezac pierwszy cykl elongacji. -W kolejnym cyklu syntezy kwasu tluszezowego butyrylo-ACP kondensuje onylo-ACP do Cy-B-ketoacylo-ACP. Reakeja ta jest podobna do reakeji szego cyklu, w kiGrej acetylo-ACP kondensuje z malonylo-ACP do Cy- ketoacylo-ACP. Redukeja, odwodnienie i druga redukeja, przeksztalcaja Ketoacylo-ACP w Cy-acylo-ACP, gotowy do trzeciego cyklu wydluzania, Cykle wydluzania powtarzajg sig az do powstania Cyg-acylo-ACP. Ten inter- su tluszczowego. Synteza kwasdw tluszczowych 0 diuzszych Jaricuchach stanie oméwiona w Sekeji 22.6. ‘Ussakéw, syntaza jest dimerem dw6ch identycznych podjednostek o masie kDa, kaada. Kaédy laticuch jest zwinigty w trzy domeny pokyczone ela -zuymi tejonami, kt6re pozwalaja na przemieszczanie sig domen, co jest po- zebne do wspéldziatania migdzy centrami aktywnymi (rys, 22.26), Domena —wigqea substrat i kondensujaca, zawiera transferazg acetylowa, transferaze wejécie substratu uwolnienie palmitynianu HS SH translokacja hy: 2226, Schematyczny rysunek zwierzgce) syntazy kwaséw thuszczowych. Kaidy Zidentycanych laicuchéw dimerycenego biatka zawieratrzy domeny. Domena 1 (kolorniebieski) Zier transferaze acetylowa (AT), transferaze malonylowa (MT) i enzym kondensuiacy(CE) Damera 2 olor 25tty) zawierabiatkowy nosnik grup acylowych {ACP}, reduktaze frketoacylowa ‘ACP (KR) dehycrataze (DH) i reduktaze encilowg {ER}, Domena 3 {kolor czerwony) zawiera ticesteraze (TE. lastyczna grupa fosfopantoteiny (kolorzielony}preenosi lanicuch acylowy _ednego miesca katalitycznego do drugiego,takie pomiedky lancuchami dimeru [Wedlug: Y-Tsukamoto,H. Wong, S. Mattick). Wakil. Bol. Cher. 258(1983}8312-15322} 637 224 Synteza kwas6w tluszczowych638 ROZDZIAt 22. Metabolizm kwasdw tluszezowych Liary Enzymy katalinjace rozsczepienie wit 2h C=C,C—O lub C-N przez eliminacie. W tych reakejach ponstaje wiganie po: dvdjne. malonylowa i syntetaze B-ketoacylowa (enzym kondensujacy). Domena 2 - jed- nostka redukujaca, zawiera bialkowy nosnik reszt acylowych (ACP), reduktaze B-ketoacylowa, dehydrataze i reduktaze enoilowa. Domena 3 jednostka wwalniajaca palmitynian, zawiera tivesteraze. W ten sposob w jednym taricuchu olipeptydowym wystepuje siedem réinych miejsc katalitycanych. Mimo ze kaidy faricuch zawiera wszystkie enzymy potrzebne do syntezy kwas6w tluszczowych, ‘monomery nie sq aktywne, Potrzebna jest dimeryzacja, Liczne wieloenzymatycane kompleksy cukariotGw sq zbudowane 2 wie- lofunkcyjnych bialek, w ktdrych rézne enzymy sq kowalencyjnie polaczone. Zaleta takiej organizacj jest to, Ze atwiej Koordynowaé funkcje wieloenzyma- tycznego kompleksu, sktadajacego sie z kowaleneyjnie polaczonych enzyméw. Ponadto, intermediaty moga byé wydajnie przenoszone z jednego miejsca aktywnego do drugiego, nie opuszczajac kompleksu. Taki kompleks jest sta- bilniejszy niz kompleks enzyméw polaczonych nickowalencyjnic, Wyduje si¢ prawdopodobne, ze wielofunkeyine enzymy, takie jak syntaza kwasbw tlusz- czowych, powstaly w trakcie ewolucji eukariot6w poprzez tasowanie egzondw, poniewaz kaady ich enzymatyczny skladnik jest rozpoznawalnym homologiem bakteryjnego odpowiednika. Synteza palmitynianu wymaga 8 czasteczek acetylo-CoA, 14 czasteczek NADPH i 7 czasteczek ATP acetylo-CoA + 7 malonylo-CoA +14 NADPH +20 H* ——> palmitynian + 7 CO) + 14 NADP* + 8 CoA + 61,0 Rownanie dla syntezy malonylo-CoA wykorzystanego w poprzedniej reakeji: 7 acetylo-CoA + 7 CO; + 7 ATP——> 7 malonylo-CoA + 7 ADP + 7P; + 14H* Stad calkowita stechiometria syntezy palmitynianu jest nastepujaca: 8 acetylo-CoA + 7 ATP + 14 NADPH + 6H ——> palmitynian + 14 NADP* + 8 CoA + 6 HO +7 ADP +72; Cytrynian przenosi grupy octanowe niezbedne do syntezy kwasow tluszczowych z mitochondriéw do cytozolu Kwasy thuszezowe sa syntetyzowane w cytozolu, podczas gdy acetylo-CoA po- \wstaje z pirogronianu w mitochondriach, W zwigzku z tym acetylo-CoA musi zostaé przeniesiony z mitochondri6w do cytozolu. Mitochondria nie sa szcze- gélnie przepuszczalne dla acetylo-CoA. Przypomnijmy sobie, ie karnityna przenosi tylko kwasy tluszczowe o dlugich laricuchach, Bariere dla acetylo-CoA pozwala ominaé cytrynian, Ktdry przenosi reszty octanu przez wewnetrang blone mitochondridw. Cytrynian powstaje w matriks mitochondriow, w wyniku kon- densagji acetyl-CoA ze szczawiooctanem (rys, 22.27). Jesti cytrynian osigga duie stezenie, jest transportowany do cytozolu, gdzie jest rozszczepiany praez liaze ATP-cytrynianowa. cyttynian + ATP + CoA + Hj0 —> acetylo-CoA + ADP + P; + szezawiooctan W ten spos6b acetylo-CoA i szezawiooctan sq przenoszone z mitochondriéw do cytozolu kosztem hydrolizy czasteczki ATP.MrTocHONDRIUM. ys.2227 Transfer acetylo-CoA do cytoplazmy. Acetylo-CoA jest praenoszony 2 mitochondri6w {0 cytoplazmy. Rownoczesnie potencjah redokcyiny NADIA jest praeksrtalcany w NADPH. irogronian: Sine 2rodta NADPH do syntezy kwasow tluszczowych jooctan powstaly podezas transferu reszt octanu do cytozolu musi ‘é do mitochondri6w. Wewnetrana blona mitochondrialna jest nieprze- pigkszosé NADPH, poirzebnego do syntezy kwas6w tluszezowych. Najpierw ;czawiooctan jest redukowany do jablezanu przez NADH. Reakcie te katali- ‘ie dehydrogenaza jablecanowa, obecna w cytozolu. szezawiooctan + NADH + H* == jablezan + NAD* Nastepnie, ublezan ulega oksydacyjnej dekarboksylacji 2 udzialem enzymu jablecanowego, zwiqzanego z NADP* iblezan + NADP* ——+ pirogronian + CO, + NADPH owstaly w tej reakeji pirogronian tatwo przedostaje sig do mitochondriéw, “pirogronian + CO, + ATP + HjO——> szczawiooctan + ADP + P| +2 H* ADP* + NADH + ATP + H3O—> NADPH + NAD* + ADP + P; + H* W ten sposdb podezas transport jednej czasteczki acetylo-CoA z mito- ondridw do eytozolu powstaje jedna czqsteczka NADPH. A wigc, kiedy czasteczek acetylo-CoA potrzebnych do syntezy palmitynianu wedruje Jo cytozolu, powstaje 8 czasteczek NADPH. Szesé dodatkowych czsteczek IDPH, potrzebnych w tym procesie, pochodzi ze szlaku pentozofosforano- ‘ego (Sekeja 20.3). Akumulacja prekursordw biosyntezy kwaséw thuszczowych jest doskona- m praykladem skoordynowanego dziatania wielu szlak6w metabolicznych. CykI kwasu cytrynowego, transport szezawiooctanu z mitochondriéw i szlak tozofosforanowy dostarczaja atoméw wegla i sily redukujgcej, a glikoliza fosforylacja oksydacyjna dostarczaja czasteczek ATP potrzebnych do syntezy _kwas6w thuszczowych (rys. 22.28).640 ROZDZIAL 22. Metabolizm kwaséw thuszczowych Rys.22.28 INTEGRACJA SZLAKOW: synteza kwaséw tluszczowych. Synteza kwas6w tluszezowych wymaga wspoldziatania wielu szlakow metabolicenych zlokalizowanych \w rinych praedriatach komorkowych, slukoza MITOCHONDRIUM 4 sito ideo Ce.) pirogronian————-+—=> pirogronian nt a {osforanowy jablezan rybulozo-S-fostoran scetylo.com _saczawioactan ‘oytrynian< —- Sasa Inhibitory syntezy kwas6w tluszczowych moga by¢ uéytecznymi lekami Syntaza kwas6w tluszczowych ulega nadmiernej ekspresji w nowotwo- rach, Badacze zaintrygowani ta obserwac)a testowali inhibitory syntazy kwaséw tluszczowych na myszach, Zeby sprawdzié, jak inhibitory wplywaig na wzrost tkanki rakowe}. Inhibitory w spos6b istotny hamowaly wzrost nowo- tworu, prawdopodobnie indukujac apoptoze. Poczyniono jednak inna bardzo cickawa obserwacj¢: u myszy traktowanych inhibitorami enzymu kondensujgcego wystqpil znaczny spadek wagi, poniewaz myszy te mniej jadly. Zatem, inhibitory syntazy kwasow thuszczowych moga by¢ interesujace jako potencjalne leki za pobiegajgce nowotworom, a takie otylosci. spciesrtesciecatilen ls laceeiiialaiaealidie sas a 22.5. Karboksylaza acetylo-CoA odgrywa kluczowa role w regulacji metabolizmu kwaséw ttuszczowych Metabolizm kwas6w tuszezowych jest scisle regulowany, a procesy ich syntezy i rozkladu odpowiadaja na fizjologicene zapotrzebowanie organizmu. Synteza kowas6w tluszczowyeh osiaga maksimum, kiedy wystepuje dostatek wegolwoda- ndw i energii oraz kiedy brakuje kwas6w thuszczowych. Karboksylaza acetylo- CoA petni istoing funkeje w regulacji syntezy i degradacji kwaséw tuszczowych, Przypomnijmy sobie, ze ten enzym katalizuje reakeje bedaca decydujacym eta- em biosyntezy kwasGw thuszczowych: produkeje malonylo-CoA (aktywowanego donora jednostki dwuweglowej). Ten wazny enzym podlega regulacji wewnatrz- komérkowej i hormonalne}, Przesledzimy teraz obydwa stopnie te} regulacj Karboksylaza acetylo-CoA jest regulowana stanem komérki Karboksylaza acetylo-CoA odpowiada na zmiany w jej bezpostednim otocze- niu. Karboksylaza acetylo-Cod jest wylaczana przez fosforylacje i aktywowana przez defosforylacj¢ (rys. 22.29). Modyfikacja pojedynezej reszty seryny przez kinaze bialkowa zaleing od AMP ang. AMP dependent protein kinase (AMPK) przeksztatca karboksylaze w forme nieaktywna. AMPK dziata jak wskaznik are ADP ee ce ee ys. 2229 Regulacja karbokaylary acetylo-CoA vite ba Karbolaylaza acetyl-CoA Jest inattywowana preer fosforylacie. Lf #0= jest aktywowana przez AMP i hamowana przez ATP. Zatem kar- aksylaza jest inaktywowana, kiedy zapas energii jest na niskim poziomie, luszcze nie sq syntetyzowane, gay wystepuje zapotrzebowanie na energie. “Karboksylaza jest takée stymulowana allosterycanie przez cytrynian, jan dziata w sposdb niezwykly na nieaktywna karboksylaze acetyloko- nu A, kidra wystepuje w formie dimeru: ulatwia polimeryzacje dimersw wlokna (rys. 22.30). Polimeryzacja indukowana przez. cytrynian ‘ezesciowo znies¢ inhibicje wynikajaca z ufosforylowania enzymu (ry. 2.31). Poziom cytrynianu jest wysoki, kiedy w nadmiarze wystepuja zarswno oA, jak i ATP, wskazujgc, 3e ,materialy wyjsciowe” i energia dla syntezy kwa- ‘uszezowych sq dostepne. Stymulujacy wplyw cytrynianu na karboksylaze est moszony przez palmitylo-CoA — ktrego jest duzo, kiedy wystepuje nadmiar 6w tluszczowych. Palmitylo-CoA powoduje dysocjacie whokien do nieak- form dimerycznych, Palmitylo-CoA inaktywuje teZ translokaze prae~ ;oz0-6-fosforanu, ktGra wytwarza NADPH w szlaku pentozofosforanowym. ‘Karboksylaza acetylo-CoA uczestniczy take w regulacji rozkladu kwasGw |. Malonylo-CoA, produkt reakeji katalizowanej przez. ten enzym, ute stezenie, kiedy czqsteccki bedace palivem komérkowym wystepua -wigkszyeh ilosciach. W stanie sytosci malonylo-CoA inaktywuje acylotransferaze iynong I, blokuige transport do matriks mitochondrialnej laicuchéw kwas6w ch praylgczonych do CoA. Malonylo-CoA jest szezegsinie efektywnym hibitorem acylotransferazy karnitynowej I w sercu iw migsniach ~ tkankach ma- ch niewielkie zdolnosci do samodzielne} syntezy kwas6w tluszezowych. W tych ikach karboksylaza acetylo-CoA moze byé enzymem czysto regulatorowym. 2231 Zaletnost katalitycenej aktywnoici karboksylazy ‘CoA od stetenia cytrynianu. (A) Cytryrian sforylowana forma karboksylazy jest wysoce aktywna, wet pry braku cytrynianu. Cytrynian czeSciowo znosi Inhibicig dekarboksylazy spowodowana fosforylacia [Wedlug: GM. Mabrouk, LM Henry. KG Thampy 1S]. Wakil aktywnose karboksylazy acetylo-CoA o 3 Karboksylaza acetylo-CoA jest regulowana przez rézne hormony poksylaza jest regulowana przez glukagon, adrenaling i insuling, ktérych dzialania na ten enzym odzwierciedla stan energetyczny organizmu, ina stymuluje synteze kwasow tluszezowych, a glukagon i adrenalina hamuja. ulacja przez glukagon i adrenaline. Ponownie wezmy pod uwage -esobe, kt6ra wlasnie obudzila sig z nocnego snu i rozpoczyna éwiezenia gim- tycane. Wspominalismy juz wezesnie}, de w tej sytuacji zapasy glikogenu ‘sj male, a lipidy sq gotowe do uruchomienia, Jak juz. stwierdzilismy, hormony, glukagon i adrenalina, obecne w warun- glodéwki i wysilku, beda stymulowaé uwalnianie kwas6w tluszezowych tiacylogliceroli w komérkach thuszczowych i ich transport do krwi. Ten sam “proces zachodzi najprawdopodobniej w komérkach migsni, z tym Ze kwasy ‘tluszezowe zostang natychmiast wykorzystane jako paliwo komérkowe. Te same hhormony beda hamowaly synteze kwas6w tluszezowych, blokujac aktywnosé oonm Rys. 2230 Wlokna karboksylazy acetylo-CoA. Mikrografia elektronowa praedstawia aktywma, wloknista forme karboksylazy acetylo-Coa z watroby kurczaka Forma nigaktyvina jest ‘oktamerem 0 masie 256kDa podjednastek, [Dzieki Dr. M, Daniel Lane] ® defosforylowana | os 4 = oan [ein Silnie fosforylowana {Biol Chem. 265(1990}6330-6338,] ‘frynian (mm) 641642 ROZDZIAL 22 Metabolizm kwas6w thuszezowych karboksylazy acetylo-CoA. Chociaz doktadny mechanizm dzialania tych hormonéw nie jest znany, to jego skutkiem jest zwielokrotnienie efektu inhi- bitorowego pojawiajacego sig przy udziale kinazy zaleznej od AMP. Efekt ten ‘daje sig mie€ sens fizjologiczny: Kiedy zasoby energetyczne komérki sa male, na co wskazuje duze stezenic AMP, i zapasy energetyczne organizmu sa male, co sygnalizuje obecnosé glukagonu, tluszcze nie powinny byé syntetyzowane. Adrenalina, ktra sygnalizuje natychmiastowe zapotrzebowanie na energig, powieksza ten efekt. A wigc, hormony kataboliczne wylgczajq synteze kwasdw tuszczowych, utrzymujae karboksylaze w nicakiywne}, ufosforylowane} formic, Regulacja przez insuline. Zastanéwmy sie nad sytuacja, kiedy biegacz poza- koriczeniu treningu zjadl posilek. W tej sytuaeji insulina hamuje uwalnianie kwaséw tluszezowych i stymuluje ich akumulacje w postaci triacylogliceroli wmiesniach iw tkance tluszczowej. Insulina takZe stymuluje biosynteze kwa- s6w tluszezowych, aktywujac karboksylaze acetylo-CoA. Insulina stymuluje karboksylaze 2a posrednictwem fosfatazy bialkowej, ktéra defosforyluje, a zatem aktywuje karboksylaze acetylo-CoA. W ten spos6b czasteczki sy- gnalne: glukagon, adrenalina i insulina dziataja zgodnie w procesie regulacji metabolizmu triacylogliceroli i aktywnosci karboksylazy acetylo-CoA, pre- eyzyjnie regulujge wykorzystanie i odkladanic kwasdw tluszezowych, Odpowiedz na diete. Zmiany w tempie syntezy i degradacji enzyméw uczest- niczgcych w syntezie kwasow tluszczowych sq obiektem dlugoterminowe) kon- troli, U zwierzat, ktére glodowaly, a nastepnie przyjely pokarm niskotlusz~ czowy, za to bogaty w weglowodany, obserwuje sig znaczacy wzrost poziomu karboksylazy acetylo-CoA i syntazy kwas6w thuszczowych. Wzrost ten utrzy- muje sig przez kilka dni. Regulacja ta odbywa sie na poziomie transkrypcj, a uczestnicza w niej glukoza i insulina. 22.6 Wydtuzanie kwas6w ttuszczowych i wprowadzanie wiazani nienasyconych to procesy kierowane przez dodatkowe uktady enzymatyczne Glownym produktem syntazy kwas6w thuszezowych jest palmitynian. U euka- riot6w dluzsze kwasy thuszezowe powstaja przez reakeje wydluzania, katalizo- wane przez enzymy znajdujace sie na cytozolowej powierzehni bfony retikulum endoplazmatycznego. Reakcje polegaja na dodawaniu kolejnych dwuweglowych jednostek do karboksylowego kosica nasyconych lub nienasyconych, acylowych Jaricuchéw kwas6w tuszezowyeh zwiazanych z CoA. W tym procesic malony- lo-CoA jest donorem jednostek dwuweglowych. Kondensacja jest ponownie »napedzana” przez dekarboksylacje malonylo-CoA. Nienasycone kwasy tluszczowe powstaja z udziatem enzyméw zwigzanych z blonami Uklady enzymatyczne retikulum endoplazmatycznego wprowadzaja wigzania podwéjne takée do reszt acylo-CoA o dlugich taficuchach, Na przyktad pod- czas przeksataleenia stearoilo-CoA w oleoilo-CoA, podwéjne wigzanie cis-A\ wprowadza oksydaza, wykorzystujaca czgsteczke tlenu i NADH (ub NADPH). stearoilo-CoA + NADH + H* +07 — oleoilo-CoA +NAD* + 2H;0 Reakeja ta jest katalizowana przez kompleks trzech enzyméw zwiazanych z blona: reduktazy cytochromu bs, zaleznej od NADH, cytochromu bs i desa- turazy (rys. 22.32). Elektrony sq najpierw przcnoszone z NADH na FAD, zwiqzany z reduktaza cytochromu bs, zalezng od NADH. Atom #elaza hemu, cytochromu bs, ulega nastepnie redukeji do Fe**. Niehemowy atom zelaza de-Epi ecoo:y rears pe teem ‘ftochromu Bs (NADH) 2232. tafcuch transportu elektronéw przy wprowadzaniu nienasyconych wigzaf sow thusaczowych, yy przechodzi z kolei w stan Fe”*, co pozwala mu reagowaé z Op i z sub- nasyeong reszta alifatyczna acylo-CoA. Powstaje podwéjne wiazanie, Inieniem dwéch czasteczek H2O. Dwa elektrony pochodza z NADH, pojedynczego wigzania acylo-CoA o dlugim taricuchu alifatycznym, ‘Wiele réznych, nienasyconych kwas6w tluszezowych moze powstaé z ole- anu poprzez Kombinacjg reakeji wydluzania i wprowadzania podwéjnego vania. Na przyklad: oleinian moze zostaé wydluzony do kwasu tluszezo~ ML es-A!l; moze zostaé wprowadzone drugie wigzanie podwéjne dajge tluszezowy 18:2 cis-A®, A. Podobnie, palmitynian (16:0) mode zostaé niony do palmitooleiniany (16:1 eis A"), ten za$ moze zostaé wydluzony Jocis-wakcenianu (18:1 cis-A!"), -Nienasycone kwasy tluszczowe ssakéw pochodza od palmitooleinianu fi), oleinianu (18:1), linolanu (18:2) lub tinoleniana (18:3). Liezba atoméw a od kovica w powstalego, nienasyconego kwasu tluszczowego, do najbliz- go wiqzania podwojnego, pozwala okreslié jego prekursor. ‘Ssaki nie dssponujg enzymami mogacymi wprowadzaé wiqzania podwéjne zy atomach wegla znajdujacymi sie dale|nié w pozycji C-9 taricucha kwasu szczowego. Dlatego nie moa syntetyzowaé linolanu (18:2 cis-A’, A'), i finolenianu (18:3 cis-A®, AY, A), Linolan i linolenian to dwa egzogenne tluszezowe. To, ze 54 egzogenne, oznacza, iz musza zostaé dostarczone eniem, poniewaz organizm ich potrzebuje, lecz. ich nie syntetyzuje. as linolowy i linolenowy, dostarczone z pozywieniem, stajq sig substratami syntezy wielu innych, nienasyconych kwas6w tluszezowych, Hormony ikozanoidowe sq pochodnymi wielonienasyconych wasow tuszczowych idonian, kwas tuszezowy 20:4, pochodzacy od linolanu, jest giéwnym. irsorem wielu klas czasteczek sygnalowych: prostaglandyn, prostacyklin, omboksandw i leukotriendw (rys. 22.33). Prostaglandyna to 20-weglowy kwas tluszczowy, zawieraiacy piecioweglowy ier (rys. 22.34). Klasa prostaglandyn jest wytwarzana przez reduktazy ‘itomerazy. Gléwne klasy prostaglandyn oznacza sig symbolami: od PGA PGI, a indeks dolny oznacza liczbe podw6jnych wigzan poza pierscieniem, staglandyny z dwoma podwojnymi wigzaniami, jak PGE, pochodza od ara- anu, pozostake dwa podw6jne wiqzania tego prekursora zostaly utracone, leukoteieny lipoksygenazy lips OAG fostolipidy imp [arathidonian]| <== ciacyloglcerole syntaza rostaglendynowe a imi nite | ots Prostacykdi inne tromboksany prostaglandyny 643 206 Wydtuzanie | wprowadzanie wiazan nienasyconych kwas6w tluszczowych Prokursor Wise Unolenian(o3)——_ chs-(Cr =O Linolan (0-6) Cly-(CHile-ch Palmitooleinian (0-7) CHy-(CHils-CH=CH-R leinian (o-9) CFs{CHab-CH=CH-R, Rys. 2233 Arachidonian jest gtewnym prekursorem hormonéw ikozanoidowych, Syntaza prostaglandynowa katalizuje pierwszy etap w szlaku prowadzacym do prostaglandyn, prostacytkin | tromboksandw. Lipoksygenaza katalizuje reakcje pierwszego etapu syntezy leukotrienéw.644 to =508 we ROZDZIAL 22 Metabolizm kwasow ttaszczowych 4 ° Pst Paap: AANA CDA tt HG, ‘OH OK OH Prostaglandyna E, Prostacyklina (PGI) oF NN c00- r ° ik a CH. WAI fA Se NAR C POY es on Se tings tromboksan A (4) leakation Be Rys. 2234 Wzory strukturalne niektorych ikozanoidow. kiedy powstawal pigcioweglowy pierscient. Prostacykliny i tromboksany sa po- krewnymi zwiazkami, produkowanymi z nowo zsyntetyzowanych prostaglandyn. Powstaja z udzialem, odpowiednio: syntazy prostacyklinowej i syntazy trombo- ksanowej. Arachidonian moze réwniez zostaé praeksztalcony w leukotrieny ~ z udzialem lipoksygenazy. Zwiazki te, po raz pierwszy odkryte w leukocytach, zawieraja trzy sprzgione wigzania podwdjne — stad ich nazwa, Prostaglandyny, prostacykliny, tromboksany i leukotrieny sq nazywane ikozanoidami (od grec kiego cikosi ~ dwadziescia), poniewaz zawieraja 20 atomow wegla. Prostaglandyny i inne ikozanoidy sq hormonami dziatajgcymi lokalnie, ze wzgledu na ich nietrwalosé. Zmieniaja aktywnosci komérek, w kt6rych sa wytwarzane, i komérck sqsiednich, wigzqe sig do ich receptoréw 7TM. Istota ich dziatania zmienia sig w zaleznosci od typu komérki, w przeciwieristwie do bardziej jednolitego dziatania hormonéw o dziataniu ogélnoustrojowym, takich jak insulina czy glukagon. Prostaglandyny stymuluja stany zapalne, re- guluja przeplyw krwi do poszczegélnych narzadéw, kontroluja przeplyw jondw przez blony, zmieniaja przewodnictwo synaps i indukuja sen. Przypomniimy sobie, Ze aspiryna blokuje dostep do centrum aktywnego enzymu przeksztalcajacego atachidonian w prostaglandyng Hp (6. 339), Poniewaé arachidonian jest prekursorem innych prostaglandyn, prostacyklin i tromboksanéw, zablokowanie tego etapu wplywa na wiele szlakow sygnalizacyj- nych. To wlasnie tlumaczy tak szeroki zakres efekt6w wywieranych przez aspi- ryne i jej podobne 2wiazki na stany zapalne, gorgczke, boli krzepliwos¢ krv —— Streszczenie 22.1 Triacyloglicerole sq skondensowanym irodtem energii Z fizjologicznego punktu widzenia kwasy tluszezowe sq waéne jako: (I) paliwo komérkowe, (2) skladniki fosfolipidéw i glikolipidéw, (3) czas- teczki sluzqce do hydrofobowe} modytikacji bialek, (4) hormony i prze- kaZgniki wewnatrzkomérkowe, Sq one przechowywane w tkance thuszez0- we), w postaci triacylogliceroli, czyli thuszczu pozbawionego ladunku. 22.2 Wykorzystanie energii z kwasow tluszczowych wymaga ich obrobki w trzech etapach Triacyloglicerole sq uruchamiane przez hydrolitycene dzialanie lipaz, pozostajacych pod kontrola hormonéw. Glukagon i adrenalina stymuluja ozklad kwaséw tuszezowyeh aktywujge lipaze, natomiast insulina ha- ‘muje lipolize. Kwasy tluszczowe sq aktywowane do czasteczek acylo-CoA,fransportowane przez wewnetrzng blong mitochondrialng z udzialem kar- 645 tyny i degradowane w matriks mitochondriéw, w wyniku powtarzajace} Streszczenie sig sekweneji caterech reakeji: utleniania przez FAD, uwodnienia, utlenia- przez NAD zudzialem CoA. Powstale w procesie utleniania FADH) i NADH przenosza swoje elektrony na O2 za posrednictwem laricucha oddechowego, a powstaly na etapie tiolizy acetylo-CoA jest wla- czany w eykl kwasu cytrynowego, przez kondensacje ze szezawiooctanem. Ssaki nie mogq przekszialcaé kwasw tluszezowych w glukoze, poniewaz nie posiadajg szlaku bezposrednie} produkeji szczawiooctanu, pirogro- nianu i innych intermediat6w glukoneogenezy z acetylo-CoA. 223 Proces degradacji kwaséw tluszczowych nienasyconych lub majacych nieparzysta liczbe atoméw wegla wymaga dodatkowych etapow W procesie degradacji kwas6w thuszczowych, kt6re zawieraja podwéjne wigzania albo nieparzysta liczbe atoméw wegla, potrzebne s4 dodatkowe, pomocnicze etapy. Izomeraza i reduktaza s4 potrzebne do utlenienia nie- nasyconych kwas6w thuszezowych, a propionylo-CoA, produkt degradacji laricuch6w o nieparzystej liczbie atoméw wegla, wymaga do praeksztalce- nia w bursztynylo-CoA, enzymu zaleznego od witaminy By 224 Réine szlaki metaboliczne prowadza do biosyntezy i rozktadu kwasow tluszczowych Kwasy tluszczowe sq syntetyzowane w cytozolu w odrebnym szlaku anizeli B-oksydacja. Synteza zaczyna sig od karboksylacji acetylo-CoA do ma- Ionylo-CoA — jest to etap decydujacy. ,Napedzana” przez ATP reakcja jest katalizowana przez karboksylaze CoA, enzym zawierajacy biotyne. Intermediaty syntezy kwas6w tluszezowych sq przylaczone do bialkowego nosnika reszt acylowych. Acetylo-ACP powstaje z acetylo-CoA, a malo- nylo-ACP z malonylo-CoA. Acetylo-ACP i malonylo-ACP. kondensuja do acetoacetylo-ACP, reakcja jest .napedzana” przez uwolnienie COz z aktywowanej jednostki jablezanu. Po tym nastgpuja reakeje: redukcji, dehydratacjii kolejnej redukej Na tych etapach reduktorem jest NADPH. Powstaly w ten spossb butyrylo-ACP jest przygotowany do drugiego cyklu wydluzania, zaczynajacego sig od przylaczenia dwuweglowej jednostki, pochodzacej z malonylo-ACP. Siedem cykli wydluzenia daje palmitylo- ACP, ktéry jest hydrolizowany do palmitynianu, U wyiszych eukariotGw enzymy przeprowadzajace synteze kwas6w tluszczowych sq kowalency} polaczone w wielofunkeyjny kompleks enzymatyczny. Cykl reakeji pole- gajqoych na syntezie i rozszezepieniu cytrynianu przenosi grupy octanowe Z mitochondriGw do cytozolu. NADPH, potrzebny do syntezy, powstaje podezas transferu réwnowaznik6w redukeyjnych z mitochondridw, przez wahadlo jablezan-pirogronian i szlak pentozofosforanowy. 225 Karboksylaza koenzymu A odgrywa kluczowa role w regulacji metabolizmu kwaséw tluszezowych Procesy syntezy i rozkladu kwas6w tluszczowych sq wzajemnie regulo- wane i nie moga przebiegaé jednoczesnie, Karboksylaza acetylo-CoA, gléwny punkt regulacji, jest fosforylowana i tym sposobem inaktywowana przez kinaze zaleinq od AMP. Defosforylacje przeprowadza bialkowa fosfataza, Cytrynian, ktory sygnalizuje dostepnos¢ budulca i energii, cze- Sciowo znosi inhibicje przez fosforylacje. Karboksylaza jest stymulowana uling oraz hamowana za posrednictwem glukagonu i adrenaliny sylosci, pochodzace z rozkladu tluszezowesw, czasteczki acylo- CoA nie sq transportowane do matriks mitochondriéw, poniewaz malo- nylo-CoA hamuje aktywnos¢ acylotransferazy karnitynowej I. 22.6 Wydtutanie kwas6w tuszczowych i wprowadzanie wiazai nienasyconych to procesy kierowane przez dodatkowe uklady enzymatyczne Wydlluzanie i wprowadzanie wiazan podwejnych do kwasdw tluszczowych to reakcje przeprowadzane przez. uklady enzymatyczne zwiqzane z blona re-646 ROZDZIAL 22 Metabolizm kwaséw tluszczowych tikulum endoplazmatyeznego. Wprowadzanie wiqzar nienasyconych wymaga NADH i Op i jest przeprowadzane przez kompleks skladgjacy sie 2 flawopro- teiny, cytochromu i nichemowego bialka, zawierajgcego Zelazo. Ssakinie maja enzyméw wprowadzajacych podw6jne wigzania poza atom wegla C-9 i dla- tego w pozywieniu potrzebujg obecnosci kwasu linolowego i linolenowego. Kwas arachidonowy, pochodna linolanu, jest niezbednym.prekurso- tem prostaglandyn i innych czasteczek sygnalowych. Ten wielonienasy- cony kwas tuszezowy 20:4 jest prekursorem kilku klas czasteczek sy- gnalowych — prostaglandyn, prostacyklin, tromboksanéw i leukotriendw ~ dzialajacych ze wzgledu na swojq nietrwalos¢ jako lokalne przekaZniki i hormony. Nazywa sig je ikozanoidami, poniewaz zawieraja 20 atoméw wegla. Aspiryna (acetylosalicylan), lek przeciwzapalny i przeciwzakrze- powy, nieodwracalnie blokuje synteze ikozanoid6w. Pojecia kluczowe triacyloglicerol (tluszez obojetny, tri- acylogliceryd) (s. 617) acyloadenylan (6. 622) karnityna (8. 623) Beoksydlacja (6. 624) wwitamina Bj2 (Kobalamina) (8. 627) Peroksysom (8. 630) (ACP) (8. 634) cialo ketonowe (6. 631) bialkowy nosnik reszt acylowych syntaza kwas6w tluszczowych (3, 634) malonylo-Coa (s. 635) karboksylaza acetylo-CoA (s, 635) kkinaza bialkowa zalezna od AMP (AMPK) (s. 640) arachidonian (6. 643) prostaglandyna (S. 643) ikozanoid (6. 644) Wyb6r pismiennictwa Literatura wprowadzajaca Rinaldo, P, Matern, ,, and Bennet, M. J. 2002. Fatty acid oxida- tion disorders. Ann Rev. Pio. 64:477-802, Rasmussen, B. B, and Wolfe, R. R. 1999. Regulation of fatty acid ‘oxidation in skeletal muscle. Annu, Rex. Nutr 19. 463-488 Semenkovich, C.F. 1997, Regulation of faty acd synthase (FAS) Prog. Lipid Res, 364%. Sul, H.S, Smas, C.'M,, Wang, D, and Chen, L. 1998, Regulation of fat synthesis and adipose differentiation, Prog. Nucleic ed Fes. Mot Biol. 60:317-¥45, Wolf, G. 1996, Nutritional and hormonal regulation of fay acid synthase. Nia Rev. 34:122-123 Munday, M. R., and Hemingway, C. J. 1999. The regulation of acetyl-CoA ‘carbonyase: A. potential target for the action of hypolipidemiec agents. dh, Eneyme Regal 39:205-254, Ksigtki Vance, D. E. and Vance, J.B, (Eds). 1996. Biochemistry of Lipids, Lipoproteins, and Membranes. Elsevier Stipanuk, M. H, (Ed.). 2000. Biochemical and Physiological Aspeets of Human Nutrtion, Saunders, Utlenianie kwaséw thuszezowych Saha, P. K., Kojima, H., Marinez-Botas, J., Sunchag, A. L., and Chan-L., 2004, Metabolic adaptations in absence of perilipin, J-Biol.Chem, 279:35150-35158. Baryeki, J.J, O'Brien, LK, Strauss, A.W. and Banaszak, LJ 2000. ‘Sequestration of the active site by inferdomain shifting Coystallographic and spectroscopic evidence for distinct confor. mations of L-3-hydroxyacylCoA dehydrogenase. J. Biol. Chem. 275:27186-27196, Ramsay, R. R. 2000, The carnitine acyltransferases: Modulators of acyl-CoA-dependent reactions. Biochem, Soc. Trans. 28:182- 186, Eaton, 8, Bartlett, K, and Pourfarzam, M. 1996, Mammalian mic tochondrial B-oxidation, Biochem, J. 320:345-351, ‘Thorpe, C., and Kim, J.J. 1995, Structure and mechanism of action of the acyl-CoA dehydrogenases. FASEB J. 9718-725, Synteza kwas6w tluszcrowych Witkowski, A., Ghosal, A., Joshi, A. K., Witkowska, HL E. Asturias, FJ, and Smith, 2004, Head of the subunits of the animal fatty acid synthase. Chem. Biol, 11:167-1676, Ming, D., Kong, ¥., Wakil, 8. J. Brink, J, and Ma, J. 2002 Domain movements in human fatty acid synthase by quantized elastic deformational model. Proe. Natl. Acad. Sci, U. S. A 199:7895~7809, Zhang, Y-M., Rao, M. S.. Heath, R. I., Price, A. C, Olson, A.J, Rock, C. O., and White, S. W. 2001, Identification and analysis of the acyl carrier protein (ACP) docking site on f-ketoacyl- ACP synthase III.J. Biol. Chem. 276:8231-8238, Davies, C., Heath, R. J., White, $, W., and Rock, C.O. 2000, The 1.8 A crystal structure and active-site architecture of f-ketoacyl- acyl carrier protein synthase III (FabH) from Escherichia eo Structure Fold Des, 8:185-195. Denton, R. M., Heesom, K. J., Moule, $, K., Edgell, N. J, and Burnett, P. 1997. Signalling pathways involved in the stimu lation of fatty acid synthesis by insulin. Biochem. Soe. Trans 25:1238-1242, ‘Stoops, J. K., Kolodziej, 8. J., Schroeter, J.P, Bretaudiere, JP, and ‘Wakil, S. J. 1992, Structure-function relationships of the yeast fatty acid synthase: Negative-stain, cryo-eleetron microscopy, and image analysis studies of the end views of the structure. Proc. Natl. Acad, Sct. U.S. A, 89:6585-6589, Loftus, T. M,, Jaworsky, D. E., Frehywot, G. L., Townsend, C. A, Ronnett, G. V., Lane, M. D., and Kuhajda, F. P2000. Reduced food intake and body weight in mice treated with fatty acid synthase inhibitors. Science 288:2379-2381. Karboksylaza acetylo-CoA Munday, M. R. 2002, Regulation of acetyl CoA carboxylase Biochem. Soe. Trans. 30: 1059-1064, ‘Thoden, J.B., Blanchard, C, Z., Holden, H. M., and Waldrop, G. L 2000, Movement of the biotin carboxylase B-domain asia result of ATP binding. J. Biol, Chem. 275:16183-16190, Kim, K. H. 1997. Regulation of mammalian acetyl-coenzyme A carboxylase. Annu. Rev, Nutr, 17:77-99, Mabrouk, G. M., Helmy, I. M., Thampy, K. G., and Wakil, S.J 1990. Acute hormonal control of acetyl-CoA carboxylase: The roles of insulin, glucagon, and epinophrine. J. Biol. Chem 265:6830-6338,im, K.H., Lopez, C.F, Bai, D, H., Luo, X., and Pape, M.E. 1989, Role of reversible phosphorylation of acetyl-CoA carboxylase in ong-chain faty acid synthesis. FASEB J 3:2250-2256. jitters, L. A, and Kemp, B. E. 1982. Insulin activation of acetyl- CoA carboxylase accompanied by inhibition of the 5-AMP- activated protein kinase. J. Biol. Chem. 267:2864-2807. and Hardie, D. G, 1991, The actions of cyclic AMP on bioynthetic processes ate mediated indirectly by cyclic AMP- -depenclent protein kinases. Biochim. Biophys. Acta 1094: 292-299, ne, F, Weekes, J., and Hardie, D. G. 1991. Evidence that AMP triggers phosphorylation as well as direct allosteric ac- Livation ofrat liver AMP-activated protein kinase: A sensitive ‘mechanism to protect the cell against ATP depletion. Eur. J Biochem. 199:691-697, |. T., and Nara, T, ¥. 2004, Structure, function, and dictary regulation of and desaturases. Annu. Rex. Nutr —24:345-316, Matkowski, M.G., Ginel, 8. L., Smith, W. Land Garavito, R. M. +2000. The productive conformation of arachidonic acid bound to prostaglandin synthase. Science 289:1933-1937 “Smith, T,, McCracken, J., Shin, Y.-K., and DeWitt, D. 2000. ‘Arachidonic acid and nonsteroidal ant-inflammatory dregs induce conformational changes in the human prostaglandin -endoperaxide Ha synthase-2 (eyclooxygenase-2)... Biol. Chem 27540407-40415, Kalgukar, A. S., Crews, B. C., Rowlinson, 8, W., Gamer, C., Seibert, K, and Marnett L. 1.1998, Aspirin-like molecules that covalently inactivate cyclooxygenase-2. Science 280+1268-127. Lands, W.E. 1991. Biosynthesis of prostaglandins. Annu. Rev. Nutr T8160. Zadania_ 647 ‘Sigal, E. 1991. The molecular biology of mammalian arachidonic acid metabolism. An. J. Physiol. 260:L.13-L28. Weissmann, G, 1991. Aspirin, Sci. Am. 264(1):84-90, ‘Vane, I. R., Flower, R.J., and Botting, R. M. 1990, History of aspi- rin and its mechanism of action. Stroke (12 suppl.) 1V12-1V23, Choroby genetyczne Brivet, My, Boution, A., Slama, A., Costa, C., Thuillies, L., Demaugre, F., Rabiet, D., Saudubray, J. M., and Bonnefont, LP. 1999, Defects in activation and transport of Fatty acids, J Inherited Metab, Dis, 22428441, Wanders, R. J, van Grunsven, E. G., and Jansen, G. A, 2000, Lipid metabolism in peroxisomes: Enzymology, funetions and dysfunctions of the fatty acid a- and -oxidation systems in humans. Biochem. Soe. Tans. 8:141-149. Wanders, Ru1., Vreken, B, den Boer, M. E., Wijburg, FA. van Gemnip, A. H., and Ist, L. 1999. Disorders of mitochondrial fatty aey-Coa p-oxidation.J. Inherited Metab. Dis. 2:442-487. Kerner, J, and Hoppel, C. 1998, Genetic disorders of carnitine ‘metabolism and their nutritional management, Ann Rev. Nutr 18:179-206. Bartlet, K., and Pourfarzam, M. 1998. Recent developments in the detection of inherited disorders of mitochondrial f-oxidation, Biochem. Soe. Trans. 26:145-152 Polit, R.J. 1995, Disorders of mitochondrial long-chain fatty acid oxidation. J. Inherited Meta. Dis. 18473190 Roe, C.R,, and Coates, P.M. 1995, Mitochondrial fatty acid oxida- tion disorders. In The Metabolic Bass of Inherited Diseases (7th a pp. 1501-1534), edited by C. R-Sorver, A. L. Beaudet, W. S. Sly, D. Valle, J.B. Stanbury, . B. Wyngaarden, and D. S. Fredrickson, McGraw-Hill Tadania 1. Po lipolizie. Napisz réwnanie przeksztalcenia glice- oli w pirogronian. Jakie enzymy sq potrzebne poza tymi ze sdlaku glikolizy? 2. Od kwaséw tluszczowych do cial Ketonowych. Napisz r6w- manie przeksztalcenia stearynianu w acetooctan, 3. Kontrapunkt, Porswnaj utlenianie i synteze kwasdw thusz- ezowych pod wzgledem: () miejsca, w ktérym sig odbywa, (b) nosnika reszty acylowej (9 reduktordw i utleniaczy. () stereochemii intermediat6w. (© poczatkowego i koricowego zwigzku w trakcie syntezy irozkladu, () organizacji ukladu enzymatyeznego. 4, Zrédla. Dia kazdego z ponizszych, nienasyconych kwaséw tlaszezowych, wskad, czy prekursorem jego biosyntezy u zwie~ rit est: palmitynian, oleinian, linolan czy linolenian? (18:1 cis-al! (@) 20:3 cis-a8, a8, a!” (b) 18:3 cis-A®, A’, A"? (e) 22:1 cis-A! © 202 cisala® (226 cis-at,a’, al, al, a6, al 5. Szukanie atoméw wegla. Wemy pod uwage ekstrakt ko- nirkowy, KtGry aktywnie syntetyzuje palmitynian, Zakszmy, 4 syntaza. kwasdw tluszczowych z tego ckstraktu produkuje ‘wprzyblizeniu jedng czasteceke palmitynianu w ciagu 5 minut. Dodajemy do tego ukladu duza ilosé malonylo-CoA, znako- vwanego "C, w katdej pozyeii reszty jablezanu, a po 1 minucie zatraymujemy synteze kwas6w thuszczowych, przez.zmiane pH. Kwasy tluszczowe z supernatantu analizujemy pod wegledem radioaktywnosei. Ktory atom palmitynianu powstalego w tym ukladzie jest bardziej radioaktywny —C-1 czy C-14? 6. ,Napedzana” przez dekarboksylacje. Jaka jest rola dekar- boksylacji w biosyntezie kwas6w tluszczowych? Wymier Kluczowe reakcje innych szlakéw metabolicznych, ktdre ‘wykorzystujg ten sam mechanizm. 7. Nadmiar kinazy. Przypusémy, #e mutacja w sekwencji promotora prowadzi do nadprodukeji kinazy bialkowej A ww tkance tluszczowe}. Jak taka mutacja moze zmienié meta- bolizm kwas6w tuszezowych? 8. Niepostuszny mutant. Reszta seryny karboksylazy acety- lo-CoA, bedaca celem kinazy bialkowej zalezne} od AMP, zmutowala do alaniny. Jaki jest prawdopodobny skutek takiej mutacji? 9. Zablokowane Srodki. Obecnosé czasteczek magazynu- jigeych energie w cytozolu nie gwarantuje, ze zostana one efektywnie wykorzystane. Podaj dwa przyklady, w ktdrych uszkodzony transport metabolit6w migdzy przedzialami komsrki powoduje choroby. 10. Eleganckie przeksztatcenie. Petoksysomy maja alterna- tywny szlak utleniania wielonienasyconych kwasdw tlusz- czowych. Zawieraja hydrataze, kt6ra przeksztalea D-3- -hydroksyacylo-CoA w trans-A*-enoilo-CoA. Jak ten enzym moze 7ostaé wykorzystany do utleniania ezgsteczek acylo-648 ROZDZIAL 22 Metabolizm kwasow tluszczowych -CoA, 2 wiazaniem cis pray parzystym atomie wegla (np. wiazanie cis-A'? linolenianu)? U1, Kowalencyjna katastrofa. Jakie potencjalne zagrozenie wynika 2 wystepowania wielu centréw aktywaych na jed- nym, bardzo dlugim larfeuchu polipeptydowym? 12. Brakujqce dehydrogenazy acylo-CoA. Opisano liczne niedobory genetyczne dehydrogenaz acylo-CoA. Niedobér ten ujawnia sig we wezesnym okresie zycia, po glodéwee. Objawy to wymioty, letarg, czasami spiqczka. Poziom glu. kozy we krwi jest niski (hipoglikemia), lec indukowana glo- dem ketoza nie wystepuje. Podaj biochemicane wyjasnienie tych dweich astatnich obserwagji 13, Deialanie Klofibratu, Wysokie stgzenia triacyloglicery- dow we krwi towarzysza zawalom serca i wylewom. Klofibrat jest lekiem zwiekszajacym aktywnosé peroksysoméw i cza- sami stosuje sig go do leczenia pacjentow w takim stanie, Jakie sa biochemiczne podstawy takiego leczenia? 14. Inny rodzaj enaymu. Rysunek 22.31 pokazuje zmiany aktywnosci karboksylazy acetylo-CoA pod wplywem zmie- niajacego sig stezenia cytrynianu, Wyjasnij jego wplyw ww Swietle allosterycane) regulacji aktywnosci tego enzymu przez cytrynian. Sprobuj przewidzie¢ wplyw awigkszajacego sig stezenia palmitylo-CoA. Zagadnienia zwigzane z mechanizmem reakcji 15. Wariacje na temat. Struktura tiolazy jest homologiczna do enzymu kondensujacego. Na podstawie tej obserwacji zapro- onuj mechanizm rozszezepienia 3-ketoacylo-Co przez CoA. 16. Do dvwich dodaj try, Zeby dostaé eztery. Zaproponuyj me- chanizm reakeji kondensacji jednostki octanu z jednostka jablezanu, dajacej w efekcie acetooetan, podezas syntezy kwaséw tluszezowych, Zagadnienia integrujace wiedze 17, Zia dieta. Preypuscmy, Ze z jakichS dziwacenych po- wod6w zdecydowales si¢ Zé na diecie zlozone} wylacznie 2 tranu foki i wieloryba. (@)_ W jaki sposob brak weglowodanéw wplynie na twoja zdolnosé do wykorzystania thusze26w? (b) Jak bedzie pachniat tw6j oddech? (©) Jeden z twoich najlepszych kolegow, po nieudanych pré- bach przekonania cie do porzucenia takiej diety, prosi, bys obiecal spozywa¢ odpowiednia dawke kwaséw tluszezowyeh © nieparzyste} liczbie atoméw wegla. Czy koledze zalezy na twoim zdrowiu? Wyjasni. 18. Tluszeze i glikogen. Zwierze jest karmione kwasem stearynowym, radioaktywnie znakewanym izotopem wegla [SC]. Biopsja watroby wykazuje obecnosé glikogenu znako- wanego ["'C]. Jak to mozliwe, skoro wiadomo, Ze zwierzeta nie moga przeksztateaé tluszezu w weglowodany? Zagadnienia zwigzane z interpretacja danych 19. Zmutowany enzym, Praemiana acylo-Coa o dlug 3 cuchach w acylokarnityne, kt6rq katalizuje palmitylotrans- feraza karnitynowa I (CPTI), jest niezbedna do transportu kwas6w luszezowych do mitochondrisw, a nastepnie i ich degradacji. Skonstruowano zmutowany enzym, ze zmi niona reszta aminokwasowa w pozyeji 3: z kwasu glutami nowego na alaning. Rysunki, od A do C, przedstawiajg dane uzyskane 2 badari nad wplywem tej mutacji na aktywnosé enzymu [dane z: J. Shi, H. Zhu, D.N. Arvidson i G. J. Wodegiorgis. J. Biol. Chem. 274(1999); 9421-9426} (@) Jaki wplyw ma mutacja na aktywnosé enzymu, kiedy zmienia sig stezenic karnityny (rys. A)? Jakie sq wartosci Kyy 1 Via dla enzymu zmutowanego i typu dzikiego? ‘mutant pete ts ae 0 3505007501000 1250 a) Ikarnityna), Mt (b) Jakiezmiany obserwujemy, kiedy eksperyment powtdrzon0 zmieniajgc stgzenie palmitylo-CoA (tys. B)? Jakie sq wartosci Kyri Vina dt enzymu zmutowanego i typu dzikiego? fal 5 € ‘typ dziki BE EE20| B _ in Oia © [palmitoito-coal, uM (©) Rysunek C przedstawia hamujace dzialanie malonylo- CoA na enzym zmutowany i typu dzikiego, ktory z nich jest bardziej podatny na hamowanie malonylo-CoA? 0 0| «| mutant iki bey Too 200-500 400 500 [malonylo-CoA], unt aktywmosé CPTI (ab kontrol) (@) Zalszmy, Ze stezenie: palmitylo-CoA = 100 uM, karni- tyny = 100 WM i malonylo-CoA = 10 uM. Jaki jest najbar dziej widoczny wplyw mutagji na aktywnos¢ enzymu w tych vwarunkach? (©) Jakie mozna wyciagnaé wnioski, dotyczace funkeji acylotransferazy karnitynowej I i roli glutaminianu w po- 2ycji 3?