Professional Documents
Culture Documents
PNB i PKB odwołują się do DÓBR FINALNYCH, przez które rozumiemy dobra nabywane przez
ostatecznego użytkownika – bez względu na to, czy mają charakter dóbr konsumpcyjnych
(gospodarstwa domowe – np. żywność), czy inwestycyjnych (przedsiębiorstwa – np. maszyny).
Nie są dobrami finalnymi DOBRA POŚREDNIE – stanowiące nakład w procesie produkcji i
zużywane w jej trakcie.
WARTOŚĆ DODANA jest to przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcji.
Wartość dodaną danego przedsiębiorcy oblicza się odejmując od wartości wytworzonych przez
niego dóbr sumy kosztów poniesionych na rzeczowe czynniki wytwórcze zużyte do produkcji
tych dóbr – a więc od przychodów ze sprzedaży wszystkich jego dóbr odejmuje się wydatki na
zakup dóbr pośrednich. W skali gospodarki wartość dodana równa jest sumie wydatków na
dobra finalne i jest to wielkość określająca PKB oraz dochody czynników wytwórczych.
2. Wzrost gospodarczy
Wzrost gospodarczy: powiększanie się realnej wartości produktu krajowego brutto w
gospodarce najczęściej w okresie roku. Można wyróżnić wzrost gospodarczy równomierny
(najlepszy dla gospodarki) oraz przyśpieszony (niesie ze sobą negatywne konsekwencje,
więcej przeznacza się na inwestycje niż na konsumpcję).
Wzrost gospodarczy jest kategoria ilościową. Rozwój gospodarczy jest pojęciem szerszym i
obejmuje również aspekty jakościowe.
• wskaźniki ilościowe:
○ syntetyczne (np. PKB, PNB), najbardziej ogólne, gospodarka postrzegana jako
całość
○ szczegółowe (np. wielkość zbiorów zboża z hektara), wg dziedzin gospodarki
○ symptomatyczne, wzrost gospodarczy wybranych dziedzin, posiadają
zdolność do zdiagnozowania całej gospodarki (np. ilość PC z Internetem na
1000 gospodarst)
• wskaźniki jakościowe
○ HDI (Human Development Index), którego wartość obliczana jest na
podstawie trzech wielkości:
indeksu przewidywanej długości życia ludzkiego (żywotność)
indeksu edukacji (wiedza)
indeksu PKB (standard życia)
○ wskaźnik rozwoju względem płci GDI (Gender Development Index) – opiera się
na tych samych wskaźnikach, co HDI i pozwala uchwycić różnice w rozwoju
pomiędzy kobietami i mężczyznami
○ wskaźnik aktywności zawodowej kobiet GEM (Gender Empowerement
Measure), mierzy udział kobiet w życiu ekonomicznym i politycznym
○ Wskaźnik HPI (Human Povery Index), wskaźnik ubóstwa dla krajów
słaborozwiniętych obliczany jest na podstawie:
prawdopodobieństwa niedożycia 40 lat,
wskaźnika analfabetyzmu dorosłych
procentowej liczby ludności pozbawionej bezpiecznego źródła wody
pitnej
procentowej liczby dzieci z niedowagą w danej grupie wiekowej
○ Indeks wolności gospodarczej na podstawie następujących wolności
gospodarczych: przedsiębiorczości, handlu, monetarnej, tzw. od rządu,
fiskalnej, własności, inwestycyjnej, finansowej, od korupcji, pracy
3. Cykl koniunkturalny
Cykl koniunkturalny to wzrosty i spadki poziomu aktywności gospodarczej w stosunku do
długookresowego trendu wzrostowego w gospodarce.
1. Faza kryzysu:
1. Faza depresji.
1. Faza ożywienia.
1. Faza rozkwitu.
4. Bezrobocie
Bezrobotny:
• osoba w wieku produkcyjnym (M – 18-65, K – 18-60),
• zdolna i gotowa do podjęcia pracy,
• pozostaje bez pracy mimo podjęcia poszukiwań pracy
5. Inflacja
Inflacja - proces wzrostu ogólnego poziomu cen.
Wskaźniki inflacyjne:
• CPI – wskaźnik cen dóbr i usług konsumpcyjnych,
• PPI – wskaźnik cen dóbr i usług produkcyjnych,
• deflator PKB – wskaźnik cen wszystkich dóbr i usług wchodzących w skład PKB.
Przyczyny inflacji:
• wadliwa struktura gospodarki
• zbyt duża emisja pieniędzy, która jest nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego,
• niezrównoważony budżet państwa,
• ingerencja państwa w politykę emisyjną banku centralnego, co prowadzi w rezultacie
do nadmiernej ilości pieniądza.
Skutki inflacji:
• zniekształcenie informacyjnej funkcji cen – wzrost niepewności i osłabienie aktywności
gospodarczej, spadek inwestycji oraz spowolnienie wzrostu gospodarczego, wzrost
ryzyka inwestycji długoterminowych,
• „ucieczka” od pieniądza, który nie ma już dużej wartości,
• redystrybucja dochodów,
• wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej tzw. menu costs,
• deficyt w bilansie płatniczym
Krzywa Phillipsa: wzrost inflacji wiąże się z malejącym bezrobociem a wzrost bezrobocia
występuje razem z niższą stopa wzrostu cen. Przy pewnej wysokości bezrobocia (stopa
bezrobocia nie podwyższająca płac) płace są stałe, stopa ich wzrostu wynosi zero, jest to
punkt równowagi na rynku pracy, czyli naturalna stopa bezrobocia.
6. Budżet państwa.
Budżet państwa: plan dochodów i wydatków państwa, projekt ustawy budżetowej jest
przedstawiany przez rząd, a potem zatwierdzany przez parlament. Jeśli budżet nie zostanie
przyjęty na czas - prezydent może zdymisjonować rząd i rozwiązać parlament.
Dochody budżetu to przede wszystkim podatki. Największy udział mają tzw. podatki
pośrednie, przede wszystkim podatek od wartości dodanej, czyli VAT. Druga grupa podatków,
to podatki dochodowe. Inne dochody pochodzą z ceł, od instytucji należących do państwa,
czy ze sprzedaży państwowego majątku.
Klasyfikacja dochodów budżetowych:
• Bezzwrotne:
○ podatki
○ cła
○ czynsze
• Zwrotne:
○ kredyty na dowód
○ pożyczki
○ weksle
○ obligacje
Pieniądz - jest to powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonuje się płatności
za dostarczone dobra lub wywiązujemy się z zobowiązań.
Funkcje pieniądza:
• środek wymiany, czyli jest powszechnie rozpoznawalny. Pieniądz spełniający funkcję
środka wymiany znajduje zastosowanie praktycznie we wszystkich czynnościach.
Pracownicy wymieniają usługi czynnika ludzkiego, jakim jest praca na pieniądz. Ludzie
kupują lub sprzedają dobra w zamian za pieniądz. Pieniądz dzięki tej funkcji ułatwia
handel i sprzyja produkcji społecznej. Upraszcza proces wymiany w porównaniu z
transakcjami barterowymi ( towar za towar) w gospodarce bezpieniężnej.
• pieniądz jako miernik wartości, jest on wartością, którą mierzy się wartość dóbr i usług.
• pieniądz jako środek przechowywania wartości ( tezauryzacji ), można go wykorzystać
do dokonania zakupów w przyszłości. Funkcja przechowywania wartości ( tezauryzacja )
związana jest ze stabilnością pieniądza. Środkiem przechowywania wartości mogą być
domy, kolekcje znaczków pocztowych a także oprocentowane wkłady w bankach.
• Ekonomiczne: transakcyjna, miernik wartości towarów, płatnicza, tezauryzacyjna
• Społeczne: zachowawcza, motywacyjna, komunikacyjna, integrująco-instytucjonalna