Zakład Obróbki Cieplnej i Spawalnictwa

Imię i nazwisko: Semestr: Wydział: Kierunek: Grupa:

Paweł Łukaszewicz III BMiZ ZiIP 3
Temat ćwiczenia:

Data wykonania ćwiczenia: Nazwisko prowadzącego: Ocena:

26.10.2009 dr. inż. Michał Kulka

1. Obróbka cieplna stopów aluminium i miedzi.

1. Celem ćwiczenia było zapoznanie się ze sposobami obróbki cieplnej, jakie stosuje się do
stopów miedzi i aluminium. Podczas ćwiczenia próbki poddaliśmy wyżarzaniu oraz utwardzeniu
dyspersyjnemu.

2. Pierwsze
ćwiczenie
Oznaczenie Si Cu Mg Mn Zn Ti Inne
polegało na
PA6N 0.5 4.4 0.4 0.8 - - -
poddaniu
utwardzaniu
dyspersyjnemu próbki PA6N (skład chemiczny poniżej).

Próbkę poddano następującym operacjom:

• Przesycanie – w temp. 520ºC, 20min, chłodzone w wodzie
• Starzenie sztuczne – w temp. 150ºC, 20min, chłodzone w powietrzu

Przed oraz po każdym zabiegu obróbki cieplnej mierzono twardość danej próbki. Pomiaru
twardości dokonywano metodą Brinella, używając kulki o średnicy 2.5 mm. Używane obciążenie
wynosiło 613 N, a próbka była mu poddawana przez 30 sekund. Pomiar ten polegał na
mierzeniu średnicy odcisku, jaki pozostawiła kulka, a następnie z tablic wyznaczenia dokładnej
twardości dla odczytanej wartości. Pomiary po kolejnych zabiegach obróbki cieplnej na danej
próbce przedstawia tabela:

Wiekość odcisku kulki [mm] Twardość [HB]

Przed przesycaniem 0.862 104
Po przesycaniu 0.938 87.2
Po starzeniu sztucznym 0.812 116

Powyższe wyniki jednoznacznie stwierdzają, że stopy aluminium do obróbki plastycznej (PA), po

całej operacji utwardzania dyspersyjnego uzyskują wyższą twardość niż przed nią. Wiąże się to
z wydzielaniem się z przesyconego roztworu faz Θ, czyli faz międzymetalicznych wydzielających
się na granicach ziaren roztworu α. Próbka po samym przesycaniu uzyskuje jednak strukturę
nierównowagową roztworu stałego α, przez co jej twardość znacznie spada. Można to zjawisko
wykorzystać do łatwej obróbki plastycznej stopów aluminium w tym właśnie stanie.

3. Drugie ćwiczenie polegało na wyżarzaniu próbek ze stopu aluminium A1 w postaci cienkich

blaszek oraz pomiaru ich tłoczności. Poniższa tabela prezentuje otrzymane wyniki dla
poszczególnych wyżarzeń.

Próbka Stan obróbki cieplnej Tłoczność

 A1 Bez zmian 2 mm
A1 Wyżarzanie: 150ºC, 1 minuta 2 mm
A1 Wyżarzanie: 520ºC, 1 minuta 4.6 mm
Z powyższych danych wynika, że wyżarzanie w temperaturze 150ºC nie dało żadnego efektu.
Wyżarzanie w temperaturze znacznie wyższej, tzn. w 520ºC, czyli wyżarzanie rekrystalizujące,
pozwoliło na usunięcie umocnienia spowodowanego zgniotem oraz umożliwiło dalszą obróbkę
plastyczną (tłoczność wzrosła).

2. Obróbka cieplno-chemiczna
1. Celem ćwiczenia było zapoznanie się z metodami obróbki cieplno-chemicznej takimi jak
azotowanie.

2. Próbkę z cienkiej folii żelaza poddano azotowaniu w temperaturze 550ºC w czasie 40 minut.
Schemat układu do azotowania znajduje się poniżej:

Zawartość azotu w próbce obliczono metodą wagową:

%N=mk-mpmp∙100%+%N0

W naszym przypadku N0=0, początkowa waga próbki to 0.35844g, a końcowa to 0.36567g.

%N=0.36567-0.358440.35844∙100%+0

%N=2,017 %