You are on page 1of 54

Havaclk ve Uzay

Kronolojisi

Yazdm kitaplarda tarihe blm iin ok zaman harcadm.


Aratrma ve eviri titiz yapldnda bu bedel denecektir mutlaka.
Elimdeki tariheleri birletirip bir kitap haline getirme fikri, tezlerini
yazarken benden yardm isteyen rencilerim sayesinde sonradan
olutu.
Byle bir kronoloji yanl bilinen bir ok gerein de ortaya
kmasna neden oldu. Aradan geen srede gncellendi ve
rencilerimin yardm ve katklar ile bu eklini ald.
Sondan bir nceki betimlemesini havaclkta ok kullanrm.
Gerei yanstmas asndan nemli bir cmledir. Bu nedenle asla
kronolojinin son hali demiyorum. Sizler aratrdka yenilenecek ve
ihtiyaca gre gncellenmeye devam edecek.
Tarihini bilmeyenler geleceklerini kuramazlar.
Sevgilerimle

Servet BAOL
ATCo 156
FOO 56

Bilerek Bo Brakld

1767-xx-XX lk Uan Balon Fikri.


Balon fikri ilk kez 1766 ylnda hidrojeni bulan Henry Cavendishin bu gazn
havadan hafif olduunu grmesi ve 1767de Joseph Blackn, hafif bir aracn
hidrojenle doldurulduu zaman uabileceini ne srmesiyle dodu.
1783-06-05 lk Balon uuu.
Jacques ve Joseph Montgolfier kardeler, Annonay-Fransa; ilk scak hava
balonunu uurdular. lk uu 5 Haziran 1783 tarihinde Fransz Joseph Michel
Montgolfier (1740-1810) ve Jacques Etienne Montgolfier (1745-1799) kardeler
tarafndan Annonay kynde ap 10,5 metre olan ketenden bir torbay scak
havayla doldurarak olmutur. Balon, 450 metre kadar ykselerek 10 dakikada 1,5
millik mesafe kat etmitir.
1783-08-27 lk Hidrojen dolumlu balonun uuu.
Fiziki Jacques A. Cesar Charles (Paris), A. J. ve M. N. Robertin hidrojen ile
doldurulmu 4 m apndaki balonun yapmna ve uurulmasnda gzlemcilik
yapm ve balon yaklak yerden 3000 ft ykselmi ve havada kald 45 dakikalk
srenin 16 dakikasnda da yol almtr.
1783-09-19 Balonla ilk canl uuu.
Montgolfier Kardeler sonraki uularn 19 Eyll 1783 tarihinde, aralarnda
Benjamin Franklinin de bulunduu kalabalk karsnda Pariste yapmlardr. 6
millik uuta balonun sepetine bir horoz, bir rdek ve bir koyun koymulardr.
1783-10-15 lk insanl uular.
Jean Piltre de Rozier adl Fransz, ilk defa balon ile ykselen kii olmutur.
21 Kasmda ise Marquis d'Arlandes ile birlikte ilk uuunu 152,40 m ykselip, 20
dakika sreyle havada kalm ve 8,85 kilometre yol katederek yapmtr.
1784-01-19 imdiye kadar yaplm en byk Scak Hava Balonu,
Le Flesselle adn verdikleri Montgolfier kardelerin yapt bu balon, 70.000
cu/ft hacminde ve 3000 ft yksee kabiliyordu.
1784-xx-XX lk G ile ynetilen Balon.
Gen. Jean Baptiste Marie Meusnier pervane itili ilk balonu gelitirdi. Eliptik
balon, adet tek aft gdml pervane ile saatte 5 km srat yapabilmekte idi.
1784-06-04 Balonla ilk uan kadn
Lyons, France dan bir opera sanats olan Bayan Elisabeth Thible, ilk balonla
uan kadn nvanna sahiptir.

1793-01-09 Amerikada ilk balon uuu.


Fransz Jean Pierre Blanchard, Philadelphiadan Woodbury, N.Jye 45 dakika
zerinde bir uu gerekletirdi.
1793-11-20 Balon Kullanan ilk pilot ve uan Yolcu.
Montgolfier Kardelerin 20 Kasm 1793 ylnda uurduklar scak hava
balonu, Fransz fiziki Jean Franois Pilatre de Rozier (1756-1783) ve bir
arkadan da tam, bylece Montgolfier Kardeler, tarihte balon kullanan ilk
pilotlar olmulardr.
1797-10-22 lk parat atlay.
Andr-Jacques Garnerin Paris Monceau Parkna 7 metre apnda adr
bezinden yapt parat ile bir hidrojen balonun sepetinden 700 m yksekten
atlamas ile modern parat dodu (fr parachute=Dmeye kar, dme engelleyici
demektir). Seyirciler arasnda bulunan o zamann fizikilerinden Lalande paratn
ini sresince zellikle yere temas ederken byk tehlikelere sebep olan rakkas
hareketini nlemek iin paratn tepe noktasnn delinmesini teklif eder. Bu delik
bugnk paratlerde dengeli d, buradan kaan hava sayesinde saglayan,
baca ad verilen tepe deliinden baka bir ey deildir.
1804-xx-XX lk Bilimsel Uu.
Fransz fiziki Jean Baptiste Biot (1774-1862) ve Joseph Louis Gay-Lussac
(1778-1850), Scak Hava Balonu ile 6,5 km ykseklie karak bu ykseklikteki
havann bileimini snadlar ve dnyann manyetik alannn doasn incelediler.
Bu bilimsel amal olarak yaplan ilk uutu.
1815-xx-XX Sir George Cayley 'Aerodinamiin Babas',
1.52 m uzunluunda burgulu bir kol kullanarak havann eitli durumlarda
nasl srtnme ve kaldrma karakteristii gsterdiini lmeye almtr. Elde
ettii bulgulardan, belki de dnyada ilk defa bir planr tasarlam (havadan-ar
insan tayacak makine) ve yapmtr. (1773-1857),
1838-01-06 Samuel Mors ve Alfabesi
Telgraf sistemini ve kendi buluu olan Mors Alfabesini Morristown, New
Jersey de tantt.
1843-03-28 lk Pervaneli Uak Patenti.
lk defa projelendirilen ve detaylandrlan pervane ile uabilecek olan uak
tasarm, William Samuel Henson (1805-1888) tarafndan patenti alnd ve
Londrada buhar gc ile alan uak tasarm yaynland.

1852-09-24 lk Kontrol Edilebilir Balon.


Henri Giffard, bir Fransz mhendis, buhar gc ile ilk kontrol edilebilir
balon uuunu gerekletirdi. 44 m uzunluunda ve 12 m apnda, 2,5 m3
hacminde kmr gaz (havgaz) ile 11 km/saat sratle Paris - Trappe arasnda gitti.
1856-12-XX Jean Marie Le Bris lk Planr
Bir Fransz Denizci olan Kaptan Le Bris, mit Burnu civarnda grd
Albatros kuundan ok etkilenmi ve Cabo da Boa Esperana knda birini
yakalayarak incelemelerde bulunmutur. 1856 Aralk aynda Albatros kuunun bire
bir kopyas olan planr yapm ve goal olarak da Sahte Albatros adn vermitir.
Bir kanad 7m uzunluunda ve 20 m2 yzeyli tahta ats ve kuma kapl kanatlar
olan bu planr, bir atl araba zerinde hzlanarak umu ama iniinde hasarlanm,
Le Bris de ayan krmtr. 1867 sonu 1868 bandaki denemede ise 15m
ykselmi ve 180m szlerek umutur. Bundan sonraki denemeleri, ne yazk ki
baarl olamamtr.
1864-xx-XX Arthur Cayley - ngiliz Matematiki ve Hukuku.
Arthur Cayley, kvrk ve eimli bir kanadn, dz bir kanada gre yzeyindeki
kvrmn oluturaca alak basn nedeniyle daha ok kaldrma gcne sahip
olacan (Bernoulli teoremi) ne srmtr. Ayrca, kular gzlemleyerek bugn
ki (aspect ratio) kanat yzeyi oran ifadesini de gndeme getirmi ve bu konuda
ilk defa tek ve ift kanat tasarmlar yapmtr.
1867-07-19 lk Delta Kanatl Uak Tasarm.
ngiliz J.W. Butler ve E. Edwards, delta kanatl tek ve ift kanat uak
tasarmlar iin buhar, gaz ya da sktrlm hava ile alacak tek ve ift motorlu
uak patenti aldlar.
1871-08-18 Alphonse Pnaud; Yapsal Dengeli ilk uak modeli.
Alphonse Pnaud, ilk defa yapsal dengeli model ua Tuileries Gardens,
Parisde Socit de Navigation Arienne kurumu gzetiminde 11 saniyede 40m
uurarak havaclk da yeni bir r at. Planophore adn verdii bu model
uak, tarihte ilk yapsal dengeli uaktr. Buna benzer bir oyuncak, Wright
kardelerin ocukken ok ilgilerini ekmiti.
Fransz Alphonse Pnaud, kanat yaplar ve aerodinamik prensipleri model
uaklara, helikopterlere ve planrlere uygulamas ile bilinir. tme gc olarak
kvrlm lastik erit kullanr. En mehur modeli olan Planophore 45 cm kanat
geniliine sahipti. Kanatlar yukar doru ykselen ve uca doru sivrileen bir
forma sahipti. (Bu gnki modern kanat ekli) Kuyruk ise, yatay konumlamay
salamas iin ayarlanabilir yapda ve ayn kanat zelliklerine sahip idi.

1871-xx-XX lk Rzgar Tneli.


Basn ve srat zerine yaplan ilk rzgr tneli, Wenham ve John
Browning tarafndan yaplmtr. Havann Hareketi-Aerial Locomotion, basn ve
srat ilikisi zerine yaplan ilk alma metnidir. Yzeysel alanlar eit olmakla
birlikte daha uzun bir kanadn, derinlii fazla olan bir kanat yapsna gre daha
fazla kaldrma gc saladn deneylerle ilk olarak Wenham ispatlamtr
(Aspect Ratio teorisi). Ayrca kaldrma gcnn artmas iin, kanat geniliinin
fazla olmamas gerektiini de deneyleri ile vurgulamtr. Amerikadaki
Smithsonian Institution, bu almalar 1895de Wilbur Wright ve kardeine,
destek olmak iin vermitir.
1874-xx-XX Felix du Temple; Tarihde ilk Baarl Uu.
Brest-Fransada tm aluminyum kullanarak yaplm, kanat akl 13 m
olan ve pilotsuz arl 80 kg gelen bu havadan ar, kendi gc ile uan ilk
uak, kardei M. Luis ve Felix du Temple tarafndan yaplmtr. Bir ka denemesi
yaplan uak, kendi gc ile yerde bir ka sekme yaparak koturmu, kendi gc
ile yerden bir ka defa kesilmi, ve tarihdeki ilk uuu gerekletirerek salimen
yere konmutur. Bu uak, 1878 Universal Dnya Fuarnda sergilenmitir. Motoru,
stn tasarm ile buhar makinalarnda devrim yaratan bir modeldir.
1874-10-09 Posta Birlii ve Heinrich Von Stephan
GPU Bern Antlamas, svirenin Bern Kentinde, Alman Posta Memuru
Heinrich Von Stephan tarafndan gndeme getirilmi ve 22 lkenin katlm ile
General Postal Union ad altnda serbest posta dolamn salamak amac ile
imzalanmtr. 9 Ekim Posta gn olarak halen kutlanmaktadr.
1875-07-01 Trkiye GPU yesi oldu.
Ad sonradan UPU olan General Postal Uniona Trkiye katld. Bu
birliin amac, posta datm usul ve kurallarn Uluslararas bir seviyede
yapabilmek ve postann serbest dolamn salamaktr. u an 191 yesi
bulunmaktadr.
1878-10-09 General Postal Union (GPU), Universal Postal Union (UPU)
Uluslararas posta trafiindeki art ve posta servisindeki uluslararas
ibirliinin artmas ile adn UPU (Universal Postal Union) olarak deitirdi.
1880-09-09 Uluslararas nsan Haklar rgt.
Oxfort'daki toplant gndemine, Havaclk konusunu ilave etti.
1883-10-08 Elektrik gc kullanan ilk balon.
Fransz kardeler, Albert ve Gaston Tissandier, dnyada ilk defa elektrik gc
ile balon ynetmilerdir.

1884-xx-XX Alexander F. Mozhaisky. Gerekleen ikinci uu.


Felix du Temple deneyinden sonra dnyadaki havadan ar ve buhar gc ile
gerekleen ikinci uu, Mozhaiskynin tek kanatl ua ile, Krasnoye Selo - Sn.
Petersburg yaknlarnda gereklemitir. traktr motorlu ua I.N.Golubev
kullanmakta idi ve meyilli bir araziden kalkarak 30 m umutur.
1888-08-12 Havagaz kullanan ilk kontroll balon. (dirigible)
Alman Wolfert, balonuna koyduu 2 hp gcnde Daimler Benz pervaneli
motorlarn havagaz ile altrarak Seelbergden 4 km tede Kornwestheima
umutur.
1889-05-06 lk Uluslararas Havaclk Kongresi; Paris
Paris'de, Brazilya, Fransa, Byk Britanya, Meksika, Rusya ve Amerika
Birleik Devletleri katlmlar ile, 12 senede 5 defa toplanacak olan ilk
Uluslararas Havaclk Kongresi yapld (06-05/06-11). Fransa Devriminin
yznc yl nedeniyle, ok byk etkinliklerin yerald bu kongre, dier
etkinliklerin arasnda yaplan en nemli kongredir. Tabii Gustave Eiffel'in
Kulesinin mimari yarmada birinci seilmesinden sonra.
1890-11-09 Clement Adlerin Ader Eole ua ile uuu.
Clement Adler, Adler Eole adn verdii buhar gc ile alan ilk uan
yapt. (Aeolos = Greko-Romencede rzgar Tanrsnn ad) ncekiler gibi kanatlarn
rplmas ile deil, yarasa kanadnn mekanik kopyas kanatlarla kaldrmay
amalayarak uamaya almas bir nclkt. ok ok hafif bir buhar makinas,
uan nndeki pervaneyi evirmakte idi.
Bu makina ile 9 Ekimde Brie-Chateau dArmainvilliersde 50 m lik bir uu
gerekletirdi. Uak, yaklak 20 cm yerden ykselmi ve arlk-g oranna gore,
byle bir tasarm ve g ile alnabilecek en gzel neticeyi almt. Deneyi
gzlemleyenler, daha iyi bir havada, daha iyi bir sonu alnabileceini ifade
etmilerdir. Yn kontrol mekanizmas olmayan bu uak ile Aderin, Eyll 1891de
100 m, 1892de 200 m umu olduu sylenmekle birlikte, bu uular,
belgelenmemitir.
1891-xx-XX Otto Lilienthal, ilk mhendislik Planr test pilotu.
Kendi arlnn yer deimesi ile ynlenen ilk planr yapmtr. 1891de
bir kaza sonucu derek ld 9 Aug 1896ya kadar yaklak 2000 deneysel uu
yapm ve lmeden nce syledii Urunda lnecektir de sz gnmze kadar
gelmitir. 1894de gelitirdii Segelapparat adn verdii Standard Szlen
Makina, sonralar Ingiliz, rlanda, Rusya, Fransa, Arjantin, Amerika ve
Almanyada diger uuculara rnek tekil etmitir.
Lilienthalin deiik kanat yzeyleri iin hazrlad Lift & Drag tablosu
(Kaldrma ve Srtnme), 1871de Ingilterede Francis Wenham ve John Browning
tarafndan hazrlanan Rzgar Tneli, Smithsonian Enstits tarafndan desteklenen
Wright kardelerin yaptklar almalarnn nemli bir blmn oluturmutur.

1894-06-19 Frederick W. Lanchester ve Aerodinamik.


Otomobilin nclerinden ve Havac Frederick W. Lanchester,
Birminghamdaki Doa Tarihi ve Felsefe Derneinde Hava Akm ve Dolam
teorisini aklar. Bu aklama, daha sonralar, Aerodinamik biliminin temelini
oluturacaktr.
1895-xx-XX Smithsonian Enstits ve Wright Kardeler.
Havaclkdaki gelimelerden lke olarak geri kalmamak iin, gnmzdeki
adyla Pittsburg niversitesi, o zamanki adyla Smithsonian Enstits - USA,
Lilienthalin Lift & Drag tablosu ile birlikte Wenham ve John Browningin
1871deki rzgar tneli almasn Wright kardelere verdi.
1896-05-06 Samuel P. Langley; Aerodrome VI uuu.
1891de ilk Aerodrome model uak ile denemelere balayan Langley, drt
senelik almalarnn sonunda, buhar gc ile alan Aerodrome No.V in 30 m
ykselerek 1006 m yol katetmesini salamtr. (Aerodrome latince - Hava Kousu
demektir) Srati ise saatte 32 km idi. Bir sonraki modeli Aerodrome No.VI ise
Kasm 1896da bu sefer 1280 m umu ve 1 dakdan fazla havada kalmtr. Bu
pilotsuz uular Sava Bakanl ($50,000) ve Smithsonian Enstits ($20,000)
tarafndan, pilotlu uu iin desteklenmitir.
1897-xx-XX Carl Rickard Nyberg.
Buhar Makinalar, uaklar, gemi pervaneleri ve digger eitli makinalar
zerine gelitirme almalar yapmas ile nldr. En nlendii saha ise FlygNyberg adnn takld uak almasdr. Evinde yapt Flugan (Uu), ua
ile sadece ksa zplamalar yapabilmi ve pek de baarl olamamtr.
1897-11-03 David Schwarz. lk kontrol edilebilir Uan-Kasal Balon.
Alman Ordusunun istei zere, ilk kontrol edilebilir Kasal Balon, Berlin
yaknlarndaki Tempelhofda denenmitir. Pervane kaynn kopmas sonucu gemi
kontrol kaybedip aklm, hrvat asll mhendis David Schwartz ikinci test
uuunu gremeden, Alman Ordusunun projesini kabul ettiini bildiren telgraf
okurken sevinten kalp krizi geirerek lmtr.
Bu ilk denemeyi seyreden Kont Ferdinand von Zeppelin, dul bayan
Schwartzdan planlar 1898de satn alm ve gelitirilen ikinci modele adn
vermitir. Bu model, dnyada tm ile metal, aluminyum malzemeden yaplan ilk
uan gemi olmutur. Bu ilk geminin de akbeti birincisinden farkl deildir.
Sonraki modeler, tarihe Zeppelin adn yazdrmakta gecikmeyecektir.

1899-04-XX Gustav Weisskopf - Pittsburgh, Pennsylvania uuuAmerika Birleik Devletlerinde tek kanatl ve buhar motorlu havadan ar
uan ilk pervaneli uak, Alman Gustav Weisskopf (Amerikallar bu Almana, isminin
Ingilizce tercmesi ile Whitehead demektedirler!) tarafndan uuruldu. Uak ilk
uuunda yerden ancak 7.5 m havaland ve yolu zerindeki katl bir binay
aamayarak ona arpt.
1899-05-17 Augustus. M. Herring - Atsz Asr - uuu.
Bisiklet tasarmcs ve hafif uak motor reticisi olarak tannan Herring, ilk
uuunu yaptnda, Atsz Asr adl mecmua, bu uuu yeni bir asrn balangc
olarak sekin okurlarna 17 May 1899daki says ile duyurmutu.
Derginin bast resme bakarak ok ilgin tesbitler yaplmaktadr. rnein
Wright kardelerin ilk uaklar, bu tasarmn ayns olmakla birlikte, Herringin
kontrol yzeyleri, onlarn yaptklar ilk uakta yoktu. Wright kardeler bu kontrol
mekanizmalarn ancak ilk uaklarndan 4 sene sonra gelitirdikleri yeni uaklarna
uygulayabileceklerdi.
1899-05-18 Lahey Konferans
Laheyde toplanan ve zellikle uluslararas hukukun gelimesine nemli
katklar olan konferanslarn ilkidir. Bar ve silahszlanma konularn ele almak
zere 26 lkenin katlm ile yaplmtr. bu konferansta kabul edilen szleme
ve deklarasyon 31 temmuz 1899'da imzalanan sonu bildirgesinde toplanmtr.
1899-10-11 Augustus Herringin ift Kanatl Uak ile uuu.
1896da, insann kulland, havadan ar, motor gc ile, control edilebilen
bir Uan Makina patenti iin USA patent ofisine mracaat etmitir.
Octave Chanute ve Augustos Herring'in ua, ift kanatl ve sktrlm
hava ile umakta idi. Octave Chanutenin planr tasarmn esas alarak yapt
uak ile, Michigan Gl kumsalndaki ilk uuunda 15 m yol almt.
22 Ekim gn yaplan denemede ise 8 ila 10 saniye havada kalan uak, 22 m
yol ald.
1900-04-26 Guglielmo Markoni ve ilk telsiz patenti
lk defa Londrada ayarlanabilir dalga boyu iin 26 Nis 1900de patent iin
mracaat etti ve 13 Nis 1901de 7777 nolu ngiliz patentini ald.

1900-07-02 lk Baarl Zeppelin Uuu


1896da ilk kasal balonunu yapan hrvat asll mhendis David Schwarz,
buluunu Alman ordusuna satmak ister. Alman ordusu uzun bir sre sonra teklifi
kabul ettiini bildiren mektubu Schwarza yollar. Mektubu okuyan David Schwarz,
sevinten kalp krizi geirerek lr.
Ei Melanie, Ferdinand Zeppelinin projeyi satn alma isteini geri evirmez.
15 000 mark karl projeyi satar ve Ferdinand, projeye kendi soyadn vererek
Alman Ordusuna Zeppelin retir.
Alman Kont Ferdinand von Zeppelin, bu yeni modeli baar ile uururken
satte 27 km srat yapm ve 5 km yol almt. Dmen kilitlenince yere indi.
1900-xx-XX Wright Kardeler Planr uuruyor.
Wright Kardeler, Alman Otto Lilienthal, Octave Chanute ve Samuel P.
Langleyi rnek alarak planr uurmaya baladlar. lk planr denemesini 1900
ylnda ve ikinci denemelerini de 1901 ylnda yaptlar. Octave Chanute, Avrupada
yazt lider havaclardan Louis Mouillard, Gabriel Voisin, John J. Montgomery,
Louis Blriot, Alberto Santos Dumont ve Percy Pilcher ile yazarak elde ettii tm
bilgileri Wright Kardelere iletiyordu. Smithsonian Enstits de dnya apndaki
diger gelimelerden Wright Kardeleri bilgilendirmeye devam ediyordu.
1901-10-19 Hzl Balon Yarmas; Brazilyal Alberto Santos Dumont
Brazilyal Alberto Santos Dumont, St.Cloud parkndan kalkp, Eiffel Kulesi
atrafndan en ksa srede geri dnecek olana verilecek olan Deutsch de la
Meurthenin koyduu 10.000FF lk (309.583$) birincilik dln, 30 dakikann
altnda katederek kazand.
1901-06-30 Herr Berson ve Prof. Sringin Balon Ykseklik Rekoru.
Berliner Verein fr Luftschiffahrt (Berlin Uu/Uucular Dernei) yesi Berson
ve Sring, bu ok tehlikeli deneyi gerekletirmek iin, 241 m3 lk bir balonla
Prusyada 10.080 m ykseklie kmay baarmlardr. Bu kaytl bir, dnyann
ilk Balonla Ykseklik Rekorudur.
1901-08-14 Gustav Weisskopf - Bridgeport Connecticut uuu
Gustav Weisskopf, 1899dan sonra tek kanatl ve buhar motorlu havadan ar
Number-21 model ua ile bu sefer drt uu gerekletirdi. Biri sabah, diger
leden sonra yaplan bu uularn en baarlsnda, yerden 61 m ykseklikte
2500m yol katetti.
1901-11-XX Wright Kardelerin Rzgar Tneli.
Wright Kardeler, Wenham and John Browning almas olan rzgar tnelini
kurdular (Uzunluu 183 cm) .

1901-12-12 Guglielmo Markoni ve Telsiz


Yeryz eiminden dalga boyunun etkilenmediini ispatlad ve ilk defa telsiz
dzenei yaynn atlantikde Poldu, Cornwall (ngiltere) ile St. Jhons,
Newfoundland (Kanada) aras 3439 kmlik mesafeye baar ile iletti. Bu iletide ilk
defa Mors Alfabesinden S harfi ( . . . ) kullanld. Daha sonralar denizciler S.O.S
(Save Our Souls - - - - . . .) sinyalini ska kullanacaklardr.
1902-xx-XX lk Meteorolojik Balon Uuu.
Fransz Meteorolog Leon Philippe Teisserenc de Bort (1855-1913) insanlarn
kamad ykseklikler iin lm aletleri yerletirilmi insansz balonlar
uurmutur. Bu yntemle atmosfer scaklnn 11 km ykseklie kadar dzenli
olarak dtn, ulaabildii daha ykseklerde ise scakln sabit kaldn tespit
etmitir. Yapt 200den fazla deneyden sonra atmosferi katlara blp,
"troposphere" ve "stratosphere" isimlerini vermitir.
1902-01-17 Gustav Weisskopf Connecticut uuu
Gustav Weisskopf, 1901den sonra bu sefer karosen yakt kullanan Number22 ua ile (yinede Amerikallar bu Almana, isminin ingilizce tercmesi ile Whitehead
demektedirler.) iki uu denemesinde bulundu. lk uuu 3200 m, ikinci uuunda
ise 11.300 m yol almtr. (Wright Kardeler ise 259.7 m yol alabileceklerdi.) Hi bir
zaman Amerikan vatandalna gemeyen Alman Gustav Weisskopf, 1927
senesinde kalp krizinden lmtr.
1903-03-23 Wright Kardelerin Patent bavurusu.
Wright kardeler, 1902de yapm olduklar ikinci (gelitirilmi) planr
modelini esas alarak, motorlu uu makinas iin patent bavurusunda
bulundular.
1903-12-17 Wilbur ve Orville Wright kardelerin uuu.
Wilbur ve Orville Wright kardeler, Wilburn rettii, 12 hP motorlu ilk
uaklarn, 36,5 m ve 12 saniye sre ile uurdular. Ayn gn yaptklar ikinci
deneyde, 259,7 m mesafeyi 59 saniyede aldlar. (Gustav Weisskopf ise 11.3 km
umutu.) The Wright Brothers, had not allowed public viewing of the flight.!
1905-03-16 S. H. Maloneyin Szl Rekoru.
Santa Clara niversitesi profesrlerinden John J. Montgomerynin yapt
planr ile profesyonel parat S.H.Maloney, ilk yksekten yere szlerek inii
gerekletirdi.
1906-01-17 kinci model LZ-2 Zeppelin uuu.
Constance gl zerinde gerekleen denemede ikinci model LZ-2, 40
km/saat srate eriti ve baarl bir uu gerekletirdi.

1906-03-18 Trajan Vuia ve lk Serbest Uu.


Uan kanatlarna yeni kontrol yzeyleri uygulayan Romen Trajan Vuia, ilk
denemesini Parisde yapt. Saat 15:00de motoru altrd ve 5 dakika sonra
koturmaya balad. 50m kadar koturduktan sonra havalanan Araba-Uak (Vuia1), yerden 1 m kadar ykselerek 12 m yol aldktan sonra motorun susmas sonucu
ini yapt. Bu uuun zellii, Wright Kardelerin ya da bakalarnn yapt gibi
harici yardm alarak deil (Hzlanma Raylar, Mancnk, tme, vs.) kendi gc ile
Havadan Ar ve Ynetilebilen (autonomous) ilk uu olmasdr. Doal olarak bu
tip bir uu, dnya basnnda yer buldu ve byk bir heyecan yaratt.
1906-09-13 Brezilyal Alberto Santos-Dumont
Brezilyal Alberto Santos-Dumont, Parisin Bagatelle Alannda kendisinin
rettii ilk havadan ar makinesini uurdu. Arkadan pervaneli, kutu uurtma
benzeri bu ilgin uak, 50 beygirlik V tipi 8 silindirli bir motorla alyordu ve
Bis-14 modeli diye anlmakta idi.
1906-10-23 Brezilyal Alberto Santos-Dumont Hz Rekoru
220 metreyi 21 saniyede alarak hz rekorunun sahibi oldu. Romen Trajan
Vuia nn Vuia-1 modelinden sonra dardan hi bir destek almadan kalkan ve inen
ikinci devrimci modeldir Bis-14.
1906-11-12 Brezilyal Alberto Santos-Dumont Mesafe Rekoru
Alberto Santos-Dumont, resmi gzlemcilerin denetiminde 219 m uarak
Fransz Havaclk Kulubnn 100 m zeri uanlara verdii dl kazand.
1928'de Brezilya'ya dnen Santos-Dumont, uaklarn savalarda kullanlmaya
balamas nedeniyle bunalma girerek intihar etti.
1907-03-16 Ferdinand Leon Delagrange
Ferdinand Leon Delagrange, kendisi iin yaplan ve pilot Charles Voisinin
kulland Voisin-Delagrange modeli uak ile havacla adm att. Voisin
modelinde kk deiiklikler yaparak Italyaya gitti. 23 Hazda 18 dakika 30
saniye havada kald. 6 Temda Henry Farman, havada kal rekorunu Gent
kasabasnda 20 dak 20 san ile krd. 06 Eyllde Issyde Delagrange 25 km utu,
02 Kasmda Henry Farman, Champ de Chalonsda 40 km yol ald.
Ferdinand Lon Delagrange, 04 Ock 1910da, bu ekimeyi kazanmak iin 50
beygir gcndeki Bleriot XI model ua ile Paudan havalanrken, motorunun ok
gl olmasndan kaynaklanan bir kaza ile kalkta derek hayatn kaybetti.

1907-06-15 2.ci Lahey Konferans


44 lkenin katlm ile toplanan ikinci konferansta sava hukuku konusunda
ok nemli gelimeler kaydedilmitir. Bu iki Lahey konferansn uluslararas hukuk
asndan nemi u noktalardadr:
- Hukukun evrensellii ve eitlii
- Soyut hukuk konusunda ilk dzenlemeler
- Uluslararas hukukun yasallatrlmas
- Devletler arasndaki uyumazlklarn bar zm iin komisyonlar ve
rgtler kurulmas
Uluslararas hukuk, bu konferanslarla geliimini srdrm ve bir anlamda
Sivil Havaclk Hukukunun olumasna yardmc olmutur.
1907-06-21 Trajan Vuia ve Vuia-2
Romen Trajan Vuia, bu sefer 24 beygir gcnde Antoinette motoru ve ilk
defa tekerleklere amortisr uygulamas ile Vuia-2 modelini retti. Paristeki bu
denemesinde ise, 5 m ykseldi ve 20 m uarak yere indi.
Asl nemli buluu, iten yanmal buhar makinesinde 100 atmosferlik basn
elde etmeyi baarm olmasdr. Bu sistem hala kullanlmaktadr.
1907-07-25 Louis Bleriot.
Louis Peyret yapm bisiklet modeli tek kanatl ua ile Issy-lesMoulineauxda Bleriot No.VI ile 150 metre utu. Dikey kontrol, oturduu
tekerlekli sandalyenin ne ve arkaya kaymas ile salamakta idi. Monoplane-Tek
Kanat modelin gelimesinde, byk katklar vardr.
1907-09-19 Maurice Volumard - lk Pilotlu Helikopter Uuu
Fransann kuzeyinde Douaida, ilk pilotlu helikopter uuunu Maurice
Volumart gerekletirdi. Yerden ilk seferinde 60 cm ykselen helikopteri, daha
sonralar bu ykseklii 1 mnin zerine tad. Kontrol kaybolmasn diye yerden
iplerle bu kalk kontrol edilmekte idi.
1907-10-26 Henry Farman
Santos Sumont tarafndan dzenlenen Archdeacon Kupasnda, Voisin
Farman I model ua ile Ingiliz Henry Farman, 771 myi 52.6 saniyede alarak
dnya rekoru krd.
1907-11-10 Louis Bleriot
lk defa Bleriot No.VIIyi yaparak zeri kapal, nde tek motorlu, tek kanat ve
kuyruk dzeni ile gnmzn modelini yaratmtr.

1907-11-13 Paul Cornu - Helikopterle lk Serbest Uuu.


Fransa Lisieuxde Paul Cornu, 24 beygirlik Antoinette motoru ile 1.50 m
ykseldi ve indi.
1908-01-13 Henry Farman lk Dairesel uu (1 km).
Fransada yaplan Grand Prix dAviation Deutsche-Archdeacon yarmasn,
Henry Farmannn Voisin-Farman ua, bir kilometre apndaki dn 1 dak 28
saniyede tamamlayarak byk dln sahibi oldu.
1908-02-08 Lon Levavasseur
Lon Levavasseur, Gastambide-Mengin I modeli uana 50 hp Antoinette
motorunu koyarak Issy-les-Moulineauxda test uularna balad.
1908-03-21 Henry Farman - Dairesel uu (2 km).
Henri Farman nceki rekorunu ikiye katlayarak, Voisin-Farman No.1 Bis
modeli ua ile Issy-les-Moulineauxda 2004 myi 3 dak 31 sande uarak
gelitirdi.
1908-03-28 Leon Delagrange lk yolculu uu.
Leon Delagrange, Tekkanatl Voisin modeli uana yolcu olarak Henry
Farman alarak ilk yolculu uuu Issy-les-Moulieauxde gerekletirdi.
1908-04-11 Leon Delagrange
Voisin-Delagrange N 2 modeli ua ile Leon Delagrange, 3925 metreyi 6
dak, 30 sande uarak bir yeni bir rekorun sahibi oldu.
1908-06-04 Amerikann ilk Resmi uuu ve Glenn H.Curtis
Amerikada en hafif motorlar yapan Glenn H. Curtiss, Alexander Bellin
ars zerine Aerial Experiment Association iin bir uak retir. June Bug adn
verdii bu uak, dardan yardm almadan kalkyordu. Amerikann ilk resmi
Havadan Ar Ua ve Uuudur. Amerikan ordusu, hep onunla almay
tercih etti nki Wright Kardeler hala serbest umay renememilerdi.
Amerikann havaclktaki en nemli ncs olma unvann Avrupadaki
yarmalarda da ispatlayan Curtis, 29 Maysta Hudson nehri zerinden New
Yorka umu, Hrriyet heykelini turlam ve Joseph Pulitzerin 10.000$ lk 200
km zeri uu yarmasn 220 km yi 153 dakda uarak kazanm ve Manhattan
zerinde gsteri uuu yapmtr. 8 Haz 1911de Aero Club of Americann ilk
lisansl pilotu olmutur. (Wright Kardeler ise 4 ve 5 Nolu lisanslara sahiptirler.)
Daha sonra Wright Kardeler ile hukuk mcadelesine girecek olan Curtis, patent
davasn 1913de kaybetti.

1908-07-04 Aerial Experiment Association Yarmas


Alexander Bell ve ei Mabel Bell desteinde 01.10.1907de Kanada
Torontoda kurulan Aerial Experiment Association, Scientific American
desteinde 1 km zerinde uacak olana verilecek $25.000 lk bir yarma
dzenledi. Yarmann tek art dardan destek almadan umak olunca, Wright
Kardeler yarmadan ekildiler. Yarmay Glenn H. Curtiss, June Bug Ua ile 1
kmnin zerinde uarak kazand.
1908-09-03 Orville Wrightn ilk Dairesel Uuu
Orville Wright, Fort Meyer, Virginiada ilk defa dairesel uuunu
gerekletirdi. Sahay 1,5 defa turlad.
1908-09-05 Kanatl Gouppynin ilk uuu.
Fransz Ambroise Goupy tarafndan Voisin Frresnin yaratt Gouppy, Leon
Levavasseurn rettii 50 bg gcnde Renault model bir motora sahip kanatl
ilk modeldir.
1908-10-30 Henry Farman lk ehirler aras uu
Camp de Chalonsdan Rheimse (27 km.) 17 dakda 95 k/s hzla uarak,
dnyada ilk ak arazi ve ilk ehirleraras uuu gerekletirdi.
1908-12-04 John.T.C. Moore - Lord Brabazon
Ingiliz John T.C.Brabazon (sonralar Lord Brabazon olarak anlacaktr), Fransa
Issy-les-Moulineauxde tek kanatl Voisin model ua ile 411 m utu. almalar
ile ngiliz havaclna k tutacak olan Brabazon, ilk ngiliz Pilot Lisans
sahibidir. kinci lisans sahibi ise Charles Rollsdur. Sava dnemi ve sonrasnda
Ulatrma Bakan olarak ngiliz Havaclnn gelimesinde byk katklar vardr.
1908-12-19 Dnyann ilk Havaalan
Dnyann ilk havaalan, Port Aviation ad altnda Parisin 19 km dnda
ald.
1908-12-24 lk Havaclk Fuar
Her sene Paris Grand Palaisde alan senelik otomobil fuar, bu sene NewYork Paris otomobil yar ile nlendi. Bu mthi olayn yan sra, ilk defa uaklar
da sergilendi. Fransz Cumhurbakan, serginin ikinci blmnn aln yapt.
1909-01-23 Louis Blriot ve Blriot XI
Fransz Blriot, kendi gelitirdii Blriot XI modeli ile ilk deneme uuunu
yapt. Bu model, I.ci dnya sava ncesi gelitirilmi en baarl tek kanat modeli
uaktr.

1909-02-11 Yeni Zelandada ilk uu.


Yeni Zelandal nc Vivian C. Walsh, Howard-Wright modeli ift kanatl
ua Aucklandda uurarak, bu yeni ktadaki ilk uan oldu.
1909-04-06 Henry Farman III (HF1) ve ilk Kanatklar.
Havaclarn nclerinden Hanry Farman, kendi adn verdii nc modeli,
Hanry Farman III, ya da yeni bir tasarm olduu iin HF1 olarak isimlendirdikleri
uan Fransann Bouy kasabasnda uurdu. Bu uan zellii, ilk defa ift
kanatl uan kanat firar ularna kanatk uygulam olmasdr. (Aileron =
Franszca Kanatk demektir)
1909-06-05 lk 1 saat zeri uu.
ngiliz Hubert Latham, Antoinette IV motorlu tek kanatl ua ile 1s.7d.37sn
uarak, bu snr aan ilk kii oldu. Bu deneme almalar, Man denizini uarak
ama yarmasna hazrlkt.
1909-06-12 Blriot ve ilk yolcular.
Londrada yaynlanmakta olan "Daily Mail" gazetesinin at Man geene
verilecek olan 1.000 luk yarmann hazrlk safhasnda, Blriot XI tek kanatl
uanda, 25hplk Anzani motoru ile Chauviere yapm ift kollu pervaneyi
denedii uua Alberto Santos - Dumont ve Andr Fournieri de alarak ilk defa
uanda iki yolcu tayan kii olmutur.
1909-07-25 Man Denizini ilk geen pilot Louis Blriot
Gl rakipleri Hubert Latham ve Charles de Lambert arasndan kendi yapm
Blriot XI modeli tek kanatl ua ile Fransa-Les Baraques Calaisden yanan
ayana ramen kalkarak, Dover kylarna erimi ve kt hava artlarna ramen
belirlenen yere sorunlu da olsa ini yapmtr. Bu yar tmyle 37 dakika
srmtr.
(SRN4 Mk3 Hoovercraft ise Dover / Calais arasn 35 dakikada almaktadr).
Blriot, bu baardan cesaretle 1910 senesinde l'Arobus (ngilizcesi; Airbus)
modelini yaratm ve test pilotu Lon Lemartin, 7 yolcu uurarak uakla dnya
yolcu tama rekoru krmtr.
1909-08-22 Dnyann ilk ve en byk Havaclk Gsterisi
-Reims-Btheny- International Cup of Aviation
Bthenyde yaplan bu gsteriye 23 Avrupa lkesinden katlanlar, bir haftada
87 uu yapmlar ve teknoloji al-verii asndan ok youn hareketlik
yaanmtr. Bu toplantnn havacln gelimesi ve ilerlemesine olan katks ok
byktr.

1909-08-28 International Cup of Aviation Gordon Bennett Trophy


Bu havaclk gsterisi bir yarma ile sonlanm olup, bu yarmada;
Glenn H.Curtis, iki turu (20 km) 15 dak 50 san de atarak;
Hanry Farman, iki yolcu ile turu 10 dak 39 san de atarak;
Hanry Farman en uzun mesafe rekorunu krarak,
yarma birincileri olmulardr.
1909-10-16 Dnyann lk Ticari Havayolu - Zeppelin
Alman Kont Ferdinand von Zeppelin, dnyann ilk ticari havayolunu kurar.
1914de adn verdii bu kontroll balonlar, 172.535 km yol yapm ve 34.028
yolcu tamlard. 1936da Atlantik ar ilk seferde Frankfurt-New Jersey 60
saatte, New Jersey-Frankfurt 50 saatte alnd. O senelerde balonla Atlantik ar
1.300 yolcu ve birka bin ton yk tanmtr.
1910-01-26 lk Denizden kalkan Uak
Glenn H. Curtis, bu sefer de San Diegoda Gemiye inebilen ve gemiden
kalkabilen D modelini ve devamnda da, denize inip kalkabilen Triad A-1 modeli
uan denedi.
1910-03-08 lk Ruhsatl Bayan Pilot Raymonde de la Roche
Fransz Elise Deroche, uma tutkunu bir barones idi ve Pariste verilen lisans
No.36 ile dnyann ilk kadn pilotu unvanna sahiptir.
1910-03-10 lk Gece Uuu - Emile Aubrun
Fransz Emile Aubrun, Arjantinde Bleriot yapm bir tek kanatl uak ile
karanlkta Buenos Airesden 20 kilometre tede 2 yere gidip dnen ilk pilottur.
1910-03-28 Dnyann ilk Deniz Ua - Hydroavion
Fransz Henry Fabre, sadece denizde kullanlacak olan Hydroavion adl ua,
La Mede Liman-Martiguesde uurdu. Uak 2 m ykseklikte 488 m yol ald.
1910-05-18 Paris Anlamas Uluslararas Havacla Gei
Uluslararas Havaclk Ulatrma Konferans, ICAO konferansnn
balangcdr. Fransa'nn ars ile, D leri Bakanlnda Trkiye dahil 20
lkenin katlm ile yapld. Kurulan 4 komisyon, lke Kanunlar, dari ve Teknik,
Gmrk ve Hava Ulam zerine idi. Hava Ulam komisyonu 3 ek zerinde
alyordu: (05-18/06-29)
a) Milliyet areti ve Kayt
b) Uak Karakteristii,
c) Hava Trafik Kurallar.

1910-06-02 Man Denizini iki ynl gei.


Charles Rolls, Man denizini, ua ile 1 saat 35 dakikada Dovera gidip
dnerek yeni bir geliimde bulundu. Frederick Henry Royce ile araba retim
ortakl srmekte iken (Rolls ve Royce) havacla daha ok nem veren Charles
Rolls, John.T.C. Mooredan sonra 2 numaral pilot lisans sahibidir.
1910-06-15 Dnyann en gen Pilotu
15 yandaki Fransz Marcel Hanriot, 15 numaral Pilot Lisans sahibi ve
dnyann en gen pilotudur.
1910-06-30 Dnyann ilk Sava Ua
Uak ile havadan ilk bombalama deneyi, Amerikal G.H. Curtis tarafndan,
New York yaknlarndaki Keuka Glndeki bir sava gemisinin ektii hedefe
yalanc bomba atarak gerekletirmitir.
1910-11-14 Dnyann ilk Uak Gemisi
Tek kanatl Curtis uann bir gemiye inip kalkabileceini ispatlamak iin
Glenn H.Curtis, Virginiada USS Birmingham savas gemisinde 25m lik platform
kurdu. Bu platformdan kalkan ve inen deneme pilotu Eugine Ely, ilk uak
gemisinden kalkan ve inen pilot olmutur.
1911-02-01 Amerikada ilk Lisansl Uak reticileri
Burgess ve Curtiss, Amerikann ilk lisansl uak reticileridirler.
1911-02-18 Dnyada ilk Resmi Hava Posta Uuu - Henri Pequet
Dnyada ilk Resmi Hava Posta uuu, Fransz Henri Pequet tarafndan
Hindistanda yaplmtr. Humber-Sommer tipi uakla alt bin mektup ve posta
kart, Allahabaddan alnarak 8 km uzaklktaki Nainiye gtrlr.
1911-03-16 ngilterenin ilk Uabilirlik sertifikas
ngilteredeki ilk uabilirlik sertifikas, Faranboroughdaki balon fabrikas
mfettii Mervyn OGorman tarafndan ngiliz Ordusu iin satn alnan Farman III
model uak iin 1910 senesinin ikinci yars iin verilmitir.
1911-04-12 lk Londra-Paris aktarmasz uu.
Pierre Prier, hi inmeden Londradan Parise yolcu tamtr.
1911-06-28 lk Uak Kiralama (Charter).
Dnyadaki ilk Uak Kiralama yolu ile havayolu tamacl, ngiliz Havac
Thomas Sopwithin tamir edilen gzlklerin New Yorkdan Philadelphiaya
ulatrlmas iin New Yorklu tccar W.A.Burpee tarafndan kiralanmtr.

1911-06-28 lk Trk Pilotlar Fesa ve Yusuf Kenan Beyler


28 Haziran 1911'de yaplan snavda en yksek notu alan Svari Yzba Fesa
ile stihkam Temen Yusuf Kenan Beyler, uu eitimi iin Temmuz 1911'de
Fransa'daki Bleriot Fabrikas'nn uu okuluna gnderilmitir. Svari Yzb. Fes
Evrensev ve stihkm Tm. Yusuf Kenan Beyler, 21 ubat 1912 ylnda
eitimlerini tamamlayarak 780. ve 797. sra nolu Fransz havaclk diplomalaryla,
1912 Nisan aynda stanbula dndler ve Trk ordusunun ilk pilotlar oldular.
Trk Hava Kuvvetleri' nin 1 numaral sava pilotu brvesine sahip olan ve Trk
havaclk tarihine geen bu pilot, Yzba Fesa Bey 'dir.
1911-08-02 ABDde ilk lisansl kadn Pilot
ABDlerindeki ilk lisansl kadn pilot, bir drama eletirmeni olan Harriet
Quimbydir.
1911-09-09 Ingilterede ilk Posta
Ingilterede tanan ilk posta, Kral George Vin bir mesajnn diger Kraliyet
ailesi fertlerine iletilmesi iin Windsor Kalesine tanan mektup ile balamtr.
Mr Gustav Hamelin kulland uan kanat altlarna Hava Postas yazlmt.
1911-10-23 Dnyann lk Askeri Hava Gzlem Uuu
talya, Osmanl mparatorluuna sava ilan edip dnyann ilk hava gzlem
uuunu ve topu at ynlendirmesini Yzba Piazza ile gerekletirdi.
1911-11-05 Dnyann lk Askeri Hava Saldrs
talyan Yzb. Gavotti, imparatorluk snrlar ierisinde yer alan Trablusgarp
bombalad. Bu saldrnn sonucunda kiisel deneyimlerin tesine geemeyen
havacln nemi devlete anlald ve orduda havac birliklerin oluumu iin
resmi almalar balatld. mparatorluk tarafndan havaclk komisyonu kuruldu.
1911-12-15 lk Yerden Havaya Atealmas
Uaa kar ilk topu ve taciz atei Osmanl birlikleri tarafndan, 15 Aralk
1911de Yb. Robertinin uana kar almtr.
1912-xx-XX Trklerin lk Havaclk Komisyonu
1912 ylnda havaclk komisyonu, tayyare okulu ve ordu tayyare tekilat iin
devletten denek istedi, Avrupada incelemelerde bulundu. Alman, ngiliz ve
Fransz eitmen ve teknisyenlerle anlald. Ylsonunda 4 eitim, 10 keif ve
bombardman ua hizmete hazr durumdayd. Siyasi anlamazlklar nedeniyle
tayyare mektebi inaat durduruldu.
1912-01-05 lk Psikolojik Hava Harekat
talya, Osmanl mparatorluuna sava ilan edip Araplara beyanname atarak
dnyann ilk psikolojik hava muharebesini yapt.

1912-01-XX Trkiyenin lk Hava Alan


1912de gene Mahmut evket Paann emriyle Ayastefonos (Yeilky) ile
Safraky (Sefaky) arasnda ilk havaalan yapld. 700 metre geniliinde ve 1500
metre uzunluundaki imlerle kapl bu alanda, 16ar metre yksekliinde iki de
hangar bulunuyordu.
1912-01-31 lk Savata Yaralanan Pilot
Osmanl mparatorluu ile Trablus Garbda savaan talyan Yzb. Carlo
Montu, havada ilk yaralanan yardmc pilot olmutur.
1912-02-22 Fokker Havaclk Kuruldu
Hollanda doumlu Alman Antony Herman Gerard Fokker, berlinde 20.000
Mark sermayeli Forkker Havaclk irketini kurdu. Hollandann Haarlem
kasabasnda doup byyen Fokker, havaclk ideallerini gelitirmek iin
Almanyaya gm ve ilk ua olan Spider-1i Almanyada 1910larda
yaratmt.
1912-03-31 Dnyann lk Deniz Ua Yarmas
Monakoda dzenlenen dnyann ilk Deniz Ua yarmasn Belikal
Jules Fisher kazand. Bu yarmada hep Tek Kanatl Uaklar baarl oldular.
Sekiz yarmac arasnda Fransz olmayan iki yarmacdan biri idi ve bir Hanry
Farman ua kullanmaktayd.
1912-xx-xx lk Hava Keif Fotoraf
lk hava keif fotorafn Osmanl mparatorluu ile Trablus Garbda
savanda talyan Yzb. Piezza ekmitir.
1912-04-16 Ingiltere-Fransa Aras uan ilk kadn. (Harriet Quimby)
Gustave Hamelin rencisi Bayan Harriet Quimby, Doverdan kalkarak
Calais yaknlarna Bleriot Type-I model ua ile indi.
1912-04-22 Ingiltere-Irlanda Aras ilk uu. (St.Georges Channel)
ngiliz Denys Corbert Wilson, ngiltere ile rlanda arasndaki St. George
kanaln uarak geen ilk kii oldu.
1912-06-07 Uaa ilk Makinal Tfek Monte edilii.
Amerikan Ordusundan Temen Thomas Milling, Marylandde Wright Model
B uana Lewis marka bir makineli tfek monte etmi ve Yzba Charles
Chandler bu uakla havalanp at yapmtr.

1912-06-11 lk Gece Bombardman


lk gece bombardman, Yzb. Morengo tarafndan, Aziziye blgesindeki
birliklerimize yaplmtr.
1912-07-03 Trklerin lk Uu Okulu
Yeilky'de (Ayestefanos) Hava Okulunun (uu okulu) almasyla Trk
Ordusu, uucu subaylarn lkesinde yetitirmeye balamtr. Trk askeri
havaclnn gelimesinde ve glenmesinde en nemli aamalardan birisi olan
Hava Okulu'nun almasndan sonra Trk Ordusu'nda havaclk almalar
hzlanm, personel says oalm ve ksa zaman ierisinde birliklerde hava
blkleri (tayyare blkleri) kurularak havaclar aktif kt'a grevi yapmaya
balamlardr.
1912-08-25 lk Hava Harp Kurban
Atm. Manzini uayla denize derek ilk hava harp kurban oldu. Trkler
tarafndan tutsak edilen Moizzo, tarihin ilk hava esiri oldu (10 Eyll 1912).
Moizzo'nin ua Nieuport, Trkler tarafndan tarihte ele geirilen ilk dman
ua oldu (10 Eyll 1912).
1912-12-18 Ktalar Aras lk Uu - Roland Garros
Rolland Garros, tek bir uu ile Avrupa ve Afrika ktalarn birletiren ilk
havacdr. Blriot model tek kanatl ua ile Fransann gneyi Frjusden
Tunusda Bizerteye inmitir. Akdenizi geerken 285 km yol kat etmitir.
1913-xx-XX lk Mhendis Pilotumuz
1913 ylnda temel uu eitimini tamamlayan pilot (Ord. Prof. Dr.) Ali YAR,
dnyann ilk uak mhendisinden biridir. Paris niversitesinden 1911 de
"Licencie" olarak mezun oldu. 1915 de Darlfnun Fen Fakltesi Cebr-i Ala
muallim muavinliine ve 1924 tarihinde mderrislie terfi etti. 1 Austos1933
tarihinde de Ordinarysle ykseltildi. 1933-1938 yllar arasnda Fen Fakltesi
Dekanl yapt ve 1955 tarihinde emekliye ayrld.
Daha sonra Trkiyenin olanak snrllklarna karn yerli sanayi oluturma
abalar sz konusu iken, II. Dnya Savandan sonra balayan Marshall yardm
ile birlikte uak retimi durmu, yeni projeler THK Uak ve Motor Fabrikalarnn
retim faaliyetlerini sekteye uratmtr.
1913-04-17 Non-Stop 4 saat 18 dakika Uu
Doverdan Klne 4s 18dak.da uan Gustav Hamel, Blriot XI kullanyordu.
1913-06-10 Pommeroy Kupas, Warova
Marcel Brindejone des Moulinais, gn doumu ve gn batm arasnda 1448
km uarak Pommeroy kupasn kazand.

1913-05-13 Dnyann ilk ok Motorlu Ua Russki Vityaz


Dnyann ilk ok Motorlu Ua, Igor Sikorsky tarafndan tasarlanan ve
RBVZ [Russko-Baltijskij Vagonnyj Zavod (Russo-Baltic Cart Works)] Rus-Baltk
Araba leri fabrikas tarafndan yaplan Russki Vityaz, Russian Knight Rus
valyesi 4 motorlu, ift kanatl ve 8 yolcu tayabilmekte idi. lk defa yolcu
kabininde Tuvalet bulunan uaktr.
(Rus valyeleri ad altnda uu gsterileri yapan bir akrobasi ekibi halen mevcuttur)

1913-07-13 Paris-Berlin Direk Uu En Uzun Mesafe


Lon Letort, Morane-Saulnier modeli tek kanatl, 80 bg gcndeki deki
Rhone motorlu ua ile 1037 kmyi tam 8 saatte alarak, kendinden nceki Eugene
Gilbertin 24 Nisanda spanyada Villacoublay-Vittoria aras 825,5 km lik
mesafeyi 8,5 saatte alarak krd rekoru gelitirdi.
1914-xx-XX lk Trk Teknik Havaclk Kitab
Tayyareci stemen Mithad Nuri, Vasta-i Tayyare isimli ilk Trke teknik
havaclk kitab yazd.
1914-02-12 lk Trk Posta Uuu
stanbul-Kahire hava seferinde, Nuri Beyin utuu Prens Cellaleddin isimli
uak Deperdussin tipindedir, Fethi Beyin utuu uak ise Bleriot modelidir.
stanbuldan, bugn Yeilky olarak bilinen Ayastefanosta kurulmu olan Tayyare
Mektebinden hareket etmilerdir. 12 ubat 1914 tarihinde, Pilot Yzba Nuri ve
Gzlemci Yzba smail Hakk beylerin kulland Prens Celaleddin adl uakla
Lefke-Bilecik arasnda ilk postay tar. Kahire yolunda Fethi Bey, Teberiye Gl
yaknlarnda 27 ubat 1914te ehit olmu, Nuri bey ise 11 Mart 1914te Yafada
ehit olmutur. 14 Mart 1914de amda Selahaddin Eyyubi Trbesine
gmldler. Trk Hava Kuvvetlerinin ilk ehitleridir. Bu ilk Hava ehitlerinin
ansna, stanbulun Fatih semtinde 1914 ylnda bir ant yaplmasna balanm ve
ant 1916 ylnda bitirilerek trenle almtr. Bu antn alnda yaplan tren,
ayn zamanda Trk Hava ehitleri iin dzenlenmi olan ilk anma gn olmutur
14 Mart.
1914-01-15 Amerikann lk Tarifeli Seferi
Amerikada Benoist irketi, St.Petersburg ile Tampa arasnda, Benoist XIV
Uan Bot deniz ua ile tarifeli seferlere balar.
1914-02-11 Balon ile uulan en uzun mesafe.
Kara zerinde gerekleen en uzun uu, Almanyann Bitterfeldt
kasabasndan Rusyada Kirgischano ya kadar olan 3,040 km lik yolu alan H.
Berliner tarafndan gerekletirilmitir.

1914-02-12 En byk ve drt motorlu uak


Igor Sikorsky, geen senein Balshoi Baltiskii modelinden de byk ve
gelimi Ilya Muromets adl tek kanatl 4 motorlu dev uan uurur.
1914-02-14 Amerikada En Uzun Mesafe
Temen Towsend ile avu Herbert Marcus, US. Signal Corpsun Burgess H.
ift kanat ua ile 404 km mesafeyi 4 saat 43 dakikada alarak Amerika rekoru
krar.
1914-06-18 Uaklarda Kullanlan ilk Jiroskop - Elmer A. Sperry
1817 de J. Bohnenberger tarafndan icat edilen ve dnyann dn hareketini
incelemek zere yapt deneyler srasnda J. Foucault tarafndan 1852 de
jiroskop ad verilen bu alet, Alman bilim adam Maximillian Schullerin
gelitirdii ve hassaslatrd denge, yn ve yer bulucu (ki biz ona INS diyoruz
imdilerde) gemicilikte oka kullanlmakta idi. Emler .A.Sperry, bu buluu
uaklara uygulanabilecei hususunda olu Lawrence uyard. Fransadaki baarl
uygulamalar ile havaclkta yeni bir a balad. Sperry, hala retimdedir.
1914-07-22 ngilizlerin ilk Tarifeli Uular
Leeds-Bradford aras ksa srede olsa da ngilizlerin ilk tarifeli yolcu
tamacl, yarm saat aralklarala yaplmtr.
1916-02-06 Almanlarn ilk Kargo seferleri.
Alman Hava Yollar -Deutsche Luft Reederei- Berlin ve Weimar aras dzenli
kargo tamaclna balar.
1916-03-20 Santiagao-ili, ilk Pan-Amerikan Havaclk Konferans.
Santiagao-ilide ilk Pan-Amerikan Havaclk Konferans toplanr.
Konferansn amac, lke ii ve lkeler aras Havaclk Huku yaratlmas iindi.
1916-05-22 Trkiyede ilk Hava Hukuk Metni
19 maddelik kanun Trkiyede hava hukukuna ait ilk metin Sefaini Hamiyeye
ait Memaliki Memnun Nizamnamesi saylabilir. Yasak blgelere ait olup askeri
amalar iin karlmtr. Bu kanun tamamen iptal edilmemi olmakla beraber
hkmleri 9 Eyll 1925 tarihli "Seyrseferi havai talimatnamesi" ile byk lde
deiiklie uramtr.
1916-09-12 lk Pilotsuz Uak denemesi.
Dnyann ilk pilotsuz uak denemesi, zerinde 200 kg bomba ykl kk bir
ift kanatl ua 75 km lik yolda uzaktan radyo kontrol ile uurarak ABD
gerekletirdi.

1917-06-11 lk baslan Uak Posta Pulu - Italya


talya Posta daresi tarafndan ilk resmi uak posta pulu, Torino-Roma
deneme uuu ansna bastrlr.
1917-09-12 Elmer Sperry ve Peter Hewitt
Elmer Sperry ve Peter Hewitt, oto-pilot kullanlan ilk ua uurdular. Kasm
aynda 48 km apl saha ierisinde 3 km hata ile hedefi bulmay baardlar.
1919-02-05 Almanlarn ilk Tarifeli Yolcu seferleri.
Alman Hava Yollar -Deutsche Luft Reederei- bu sefer de Berlin ve Weimar
aras dzenli yolcu tamaclna balar.
1919-02-08 Avrupada lkeler aras ilk Tarifeli uu.
Farman Kardeler, M.Lucien Bossoutrot pilotluunda F-60 Goliath model
uaklar ile Toussus le Noble ile ngilterenin gneyindeki Kenleye askeri yolcu
tamaya balar.
22 Mart 1919 da bunu 2:30 saatlik Paris-Brksel seferi takip eder. 25 Austos
1919 da da Air Travel Lts. (British Airwaysin ilk uuu olarak kabul edilir) Tek
Rolls-Royce motorlu DH-16 ua ile 2:50 saatlik Hounslow Heat/Londra-Paris/Le
Bourget uuu balar.
1919-02-17 Professor Earle M. Terry ve ilk ses yayn.
Wisconsin niversitesi Radio stasyonu (9XM) ilk anlalabilir ses yaynn
yapmay baard.
1919-04-28 lk Kontroll Parat atlay.
Floyd Smith tarafndan tasarlanan kontroll parat (atladktan sonra istee
bal alabilen) ile Amerikal Lesli Irvin, Dayton-McCook meydanna ilk
atlayn gerekletirmitir.
1919-05-16 Deniz Ua ile Atlas Okyanusunun Almas
Deniz uayla Kuzey Atlas Okyanusu ilk kez ald. (16-17 Mays). Albert
Cushing Read deniz uayla Newfoundlanddan Horta' ya (Asor Adalar), sonra
da Lizbon' a utu.
1919-06-14 Atlas Okyanusunun dorudan almas
Kuzey Atlas Okyanusu ngiliz Sir John William Alcock ve Sir Whitten
Brown ynetimindeki Vickers Vimy model bombardman uayla, Saint Jhon's
(Newfoundland) - Clifden (rlanda) arasnda ilk kez ald (14-15 May). 3221
kmyi 16 saat 27 dakidada almlardr.

1919-06-25 Dnyann ilk en Modern Ua


Dnyann en modern ua Junkers F-13, Dassau-Almanyada utu.
Tamamiyle metalden yaplm olan bu uakta bkk kanat yaps vard ve etrafda
hibir tel ya da payanda grlmemekteydi.
1919-08-28 IATAnn Kuruluu
Uluslar aras Hava Trafik Birlii (IATA-Intenational Air Traffic Association),
Hollandann Hague ehrinde kuruldu. Bu kuruluta sadec Avrupal lkeler
yeralmaktayd. 1939da Pan-Americann katlm ile evrenselleti ve 16 Nisan
1945 ylndaki Havana toplants ile bu gnki halini ald
(International Air Transport Association).
1919-10-13 The Paris Convention Paris Konferans
06 Mar - 13 Ekim 1910 daki Diplomatik Konferans verileri zerine kurulu
Hava Ulam Kurallar ilk defa Paris'de imzaland. Alnan kararlarn banda
Havclk Kurallar Uluslararas Komisyonu (International Commission on Air
Navigation - ICAN) kurulmas iin karar alnmt. 1910 Paris konferansnda
temellerini att, sonradan ICAO adn alacak olan bu kurumun bana, Fransz
Albert ROPER getirildi. ICAN ats altnda Albert ROPER, 8 Ek (Annex)
gelitirdi.
Annex A - Uaklarn Snflandrlmas, tanmlar ve Tantm aretleri
Annex B - Uabilirlik Belgesi
Annex C - Kayt Defterleri
Annex D - Hava Trafik Kurallar, iaretler ve klandrma
Annex E
- letecek Ekip
Annex F
- Havaclk Haritalar ve Yer aretleri
Annex G - Meteorolojik Bilgilerin toplanmas ve yaynlanmas
Annex H - Gmrk
Hava Ulatrma Szlemesi yirmi yedi devlet tarafndan imzalanm ve 11
Temmuz 1922'de yrrle girmitir.
Szleme'nin 1.ci maddesinde her devletin lkesi zerindeki hava sahasnda
"Mutlak ve Mnhasr Egemenlii" prensip olarak belirtilmitir.
1920-02-07 lk Resmi Srat Rekoru
Birinci dnya savandan sonra, Uluslar aras Havaclk Federasyonu (FAI Federation Aeronautique Internationale) resmi srat rekorunu, Nieuport-Delage
29V ua ile 1 kmyi saatte 276 km ile uan Fransz Sadi Lacointe krmtr.
1920-08-15 lk Keif Uuumuz
Vecihi Hrku stiklal Savann ilk keif uuunu ve son uuunu yapmtr. Bu
byk ve nemli tarihin 85. yl dnmnde (15.08.2005) PTT kiisel an pulu bast.

1921-01-21 100 Kiilik lk Uak


Dnyada ilk defa talyada retilen 100 yolcu kapasiteli kanatl 25 tonluk
uak, talyada Maggiore glnden havaland ama havada tutunamayarak, burun
st gle aklarak paraland.
1921-12-29 Havada en uzun kalma rekoru
Edward Stinson ve Lloyd Bertaud, BMW-motorlu Junkers-Larsen model
uaklar ile Roosevelt meydannda havada 26 saat 18 dak ve 35 san kalarak yeni
bir dnya rekoru krdlar.
1921-xx-XX lk Kule ve/veya ilk ATC
lk Hava Trafik Kontrol hizmeti, Londrann ilk havaalanlarndan olan
Croydon Havalimannda (gnmzde Lambert - St. Louis Int. Airport diye bilinir)
belki de dnyann ilk Hava Trafik Kontrolr diye anlan Archi League tarafndan
verilmi saylr. Elindeki bayraklar ile trafii idare etmesi bir ilktir!
1922-03-30 Gneyden Atlas Okyanusunu Ama.
Portekizli Sacadura Cabral ve Gago Coutinho ynetimindeki Deniz ua,
Lizbon'dan Rio de Jeneiro' ya uarak Gney Atlas Okyanusu' nu ilk kez at.
(30 Mart-5 Haziran). Takip edilen yol konaklama u ekilde idi.
Las Palmas (Canrias), Gando, S.Vicente, S.Tiago, S.Pedro ve S. Paulo,
Fernando de Noronha, Recife, Baia, Porto Seguro, Vitria ve Rio de Janeiro.
Gago Coutinho, bu uu iin deiik bir sextant hazrlayarak, yapay ufuk
kullanmnda yeni bir r amtr.
1923-06-XX Trkiyede ilk Hava Yolcusu tama.
Vecihi Hrku, Trk topraklar zerine gerekletirdii ilk yolcu seferinde
Edirne - Caproni Breda aras dokuz yolcu tad.
1923-02-10 lk Yaklama Iklarnn Kullanl
ngiltere Croydondan kalkan bir uak, bu deneme uuunda radyo temas ile
Paris Le Bourget meydanndaki gece klandrmasn da kullanarak ini yapt.
1923-03-20 5.ci Pan-Amerikan Konferans
Santiagao-ili de 5.ci Pan-Amerikan Konferansnda Ticari Havaclk kavram
ile Sivil Havaclk Kanun ve Kural almalar yapld.
1923-06-09 lk Dner Kanat Uuu. (Gyroplane)
stn zeks ile mehur spanyol Matematiki Juan de la Cierva, tasarlad
dner kanatl uan, Temen Gomez Spencer, baar ile uurdu.

1923-06-27 Havada lk Yakt kmali


26-27 Haziran San Diego' da Lowell Smith ve J.P Richter ynetimindeki
uak, uu srasnda ilk kez ikmal yapt ve 37 s. 15 dak. havada kalma rekoru krd.
1923-07-15 Rusyada ilk Tarifeli Yolcu ve Yk Tamacl Dobrole.
Dobrolet; Sivil ve Devlet ortakl ile kurulan ilk Rus Havayolu, Moskova ile
Nizhniy Novgorod aras (400 km) Alman Junkers F-13 ler ile yolcu tamaclna
balad.
1924-04-19 lk Modern Helikopter
Fransada Arjantinli Marquis de I. Pescara, helikopteri ile 777 myi 4 dak.
11.sde alarak bir rekor krmtr. Yeni helikopterin en byk zellii, imdilerde
bile hala cankurtaran grevini stlenen, motor durduunda rotora serbest dn
imkn salayan sistemi uygulam olmasdr. Bu bulu ayrca kontrol ve kalkta
ok byk kolaylklar salamaktadr.
1924-08-28 UPU 8.ci Stocholm kongresi.
8.ci UPU Stocholm kongresinde, hava posta kavram gndemlerine girdi.
1925-01-25 lk Trk tayyaresi - Vecihi K VI
Havacla gnl vermi, Kurtulu Sava'na tayyareci olarak katlan Vecihi
Hrku, kendi tasarlad Vecihi K VI adl ua imal etti (1924 zmir). Ua iin
uu msaadesi istemi, uabilirlik sertifikas iin bir teknik heyet oluturulmu,
ancak teknik heyetin ierisinde tayyareyi uuracak ve kontrol edecek personel
bulunmadndan gecikmitir. lk uuu 25 Ocak, 1925'te gerekletirildi. zin
almadan utuu iin cezalandrlnca da, istifa ederek Hava Kuvvetlerinden ayrlp
Ankaraya gider ve kurulmakta olan Trk Tayyare Cemiyetine (T.Ta.C.) katlr.
T.Ta.C. Fen ubesini organize etmekle grevlendirilir.
1925-02-16 Trk Tayyare Cemiyeti kuruldu.
ATATRKn emriyle, daha sonra 1935 ylnda Trk Hava Kurumu (THK)
adn alacak olan, Trk Tayyare Cemiyeti kuruldu.
1925-xx-XX lk Planr malathanesi
Trk Tayyare Cemiyetinin Ankara-Akkprde kurduu marangoz atlyesi,
daha sonralar Planr imalathanesi halini ald.

1925-08-15 Tayyare Otomobil ve Motor Trk Anonim irketi kuruldu


TOMTA, Alman Junkers Flugzeugwerke A.G firmas ve Trk Tayyare
Cemiyeti (TTaC)'nin ortak giriimi olarak kurulan bir irkettir. I. Dnya
Savandan yenilgiyle ayrlan Almanyann Versay Antlamas ile kstlanm
uak imalatlar sonucu elindeki birikimlerini eski mttefikleri olan Trklere
aktararak havaclk almalarna devam etme istekleri byk etken oldu. Yaplan
antlama sonucu Trk Hava Kuvvetlerinin ihtiyac olan her trl ua ve motoru
reterek bunlarn revizyonunu yapacak ve her trl makine aksam Junkers firmas
tarafndan karlanacak olan Kayseri Uak ve Eskiehir Bakm Tesisleri kuruldu.
1925-08-25 Air Transport Travel Ltd.
Uluslararas Londra-Paris uularna balad.
Sonradan British Airways olarak adn duyuracak olan bu irket, tek RollsRoyce motorlu ua ile Hunslow Le Bourget arasn 2 saat 30 dakikada
alyordu.
1925-09-09 Seyrseferi Havai Talimatnamesi,
Lozan Antlamasnn 100. maddesi ile taahht edilmi bir zorunluluu yerine
getirmek zere lkemizde kaleme alnan ikinci yasadr.
"Madde 100 - Trkiye gemite yapm olduu antlama veya anlamazlklar
birletirmeyi veya onlar kabul etmeyi taahht eder:
Bu kanun hazrlanrken 13 Eyll 1919 tarihli Paris Hava Seyrsefer
Szlemesi esas alnm ve hatta kanunun baz maddeleri bu szlemeden
alnmtr. Bakanlar Kurulunca kabul edildii iin kararname mahiyetindedir ve
daha ok hava kamu hukukuna ait hkmleri ihtiva etmektedir.
1925-11-06 C.I.T.E.J.A Kuruldu
Fransz Hkmetinin giriimi ile ilk defa zel Hava Hukuku Uluslararas
Konferans dzenlendi. 27 Ekim - 06 Kasm tarihleri arasnda gerekleen
toplantda, Havayollarnn Sorumluluklar incelendi, bu sorumluluklar
erevesinde zel Hukuk oluturma almalar yapld ve sonunda yaplan bir
Protokol ile bu konulara zm getirmek iin uzmanlardan oluan bir komitenin
oluturulmasna ve Konferansn gzetiminde almasna karar verildi.
Kurulan komitenin ad Comit International Technique d'Experts Juridiques
Ariens, C.I.T.E.J.A. olarak belirlendi. 48 lkeden katlan 77 delege, International
Commission on Air Navigation (ICAN) Genel Sekreteri Dr.Albert ROPERi, bu
Konferansn da bana getirdiler.
Bu konferansn gzetim ve denetiminde alan CITEJA komitesi, meydana
getirilen 21 maddelik metni 6 Kasm 1925te imzalad. ok nemli zel Hava
Hukuku kavramlar gelitirmi olup Konferans sonras bu teklifler, bir sonraki
Uluslararas zel Hava Hukuku Konferansnda kabul grecektir.

1926-02-15 Kontratl Posta Tamacl


Ford Motor irketi, Anlamal Hava Posta uular iin CAM-6 Detroit ve
Chicago hattnda, CAM-7 Detroit ve Cleveland hattnda posta tar.
1926-04-23 Tayyare Makinist Mektebi hizmete alr.
Trk Havaclnn gereksinimi olan teknik personelin eitilmesi amacyla
Trk Tayyare Cemiyeti, "Tayyare Makinist Mektebi"ni hizmete at.
1926-05-26 lk CITEJA Toplants
6 Kasm 1925te kurulan CITEJA ilk toplantsn Pariste 27 lkenin katlm
ile gerekletirdi. Bu toplantda drt komisyon kuruldu.
lk komisyon
1- Uan Milliyeti
2- Havaclk Sicil Kaytlar
3- Sahibi, e-sahibi, yapm ve transfer
4- Haklar, rehinler, tercih ve elkoyma.
II.nci komisyon
1- Hava Nakliyat sistemleri
2- Hava Tama Senetleri
3-Yolcu ve Kargo zerinde taycnn sorumluluklar
4- Kargo ve fazla arlklarn atlmas
III.nc komisyon
1- Sorumluluun snrlar
2- nc ahs zararlarna kar sorumluluklar
3- Sigorta
IV.nc komisyon
1- Kazalarda personel sigortas
2- Yolcunun durumu
3- Kaptan ve personelinin hukuksal durumlar
4- Uakta ilenen sulara uygulanacak kanun
konular zerinde alt.
1926-06-01 lk Trk Havaclk Dergisi
Trk Tayyare Cemiyeti (Sonradan THK), Hava Mecmuas adyla dergi
kmaya balad. Trk Hava Kurumuyla yat olan bu dergi, 1929 da "Havaclk ve
Spor" adn ald. 1950 ylna kadar bu adla yayn hayatn srdren dergi 19501954 yllar arasnda kesintiye urad. 1954'den bu yana ise Uantrk adyla yayn
hayatna kesintisiz devam ediyor.

1926-xx-XX Eskiehir Uak Fabrikas


TOMTA dneminde fabrikada teknisyen olarak alan, Kurtulu Sava
pilotlarndan Vecihi HRKU, Vecihi-14 adyla bir uak gelitirildi ama baarl
olunamad. 1930da, Fransada eitimini tamamlayarak yurda dnen Selahaddin
Reit (ALAN) Beyin tasarmn yapt MMW-1 tipi eitim uann zerinde
alld. Uan prototipi 1932de tamamland. Hz 200 km/saat, havada kalma
sresi 2,5 saat olan ve baz paralarnn Kayseri Fabrikasnda imal edilen uan
uu testleri tamamlanamadan proje yarda kesildi. Eskiehir fabrikas, uak bakm
faaliyetlerine 1960l yllardan sonra jet uak ve motorlarnn bakmlarn
stlenerek devam etti.
1926-11-01 ber-Amerikan Hava Ulatrma Konferans - Madrid
Madrid'de ber-Amerikan Hava Ulatrma Konferans (Convenio Ibero
Americano de Navigacion Aerea-ICANA) yapld. Tm katlmclarn eit oy
hakkna sahip olduu ve st uu hakkn ilk olarak tannd konferansdr. 21
Avrupa, 1 Amerika Devleti imzalamtr.
1927-05-02 ber-Amerikan Hava Ulatrma Konferans -Washington
Havaclkta hibir ey karmak istemeyen Amerika, 6 ay sonra
Washingtonda bu toplantya evsahiplii yapmak istedi. Yaplan bu toplantda da
1919 Paris toplants kararlar esas alnd (02-19 Mays) .
1927-03-22 lk Uluslararas Hava Posta Kongresi
Rusya UPU'yu resmen toplayarak, ilk Uluslararas Hava Posta Kongresini
yapt. (22 Mar-22 Apr)
1927-05-19 New York Paris yar (Orteig dl).
Bu yar Charles Lindbergh kazanr. Bylece Atlantik zeri ktadan ktaya ilk
dorudan uu gereklemi olur. Tek kanatl Ryan modeli Spirit of St. Louis isimli
ua ile Long Island - Paris aras 6,667 kmyi, 33 1/2 saatte alr. Bu uuta sreyi
Longines Saat irketi lmtr.
1927-09-01 Resmi Posta Tayclar - Havayollar
Rusya Posta Ofisi resmi ars ile bu sefer Hague-Hollanda toplants 79
yeden 35inin katlm ile yapld ve Havayolu Tayclar, ilk defa resmi posta
taycs olarak kabul edildiler. Ayrca bu toplantda Par Avion damgas ve
renginin de mavi olmas karar altna alnmtr. Hava yolu ile tanmayan ama bu
damgaya sahip postann ise zerinin arp ile iaretlenmesi alnan kararlardan
biridir. Posta tama creti ilk defa bu toplantda karar altna alnd (01-10 Eyl).
(Metrik-Ton bana 6 Postal Altn Frank.)

1927-10-14 Atlantii Gneyden lk Dorudan Gei


Dieudonne Costes ve Joseph le Brix, bir Breguet 19 ile Senegal den
Brazilyaya direk utular (14-15 Ekim).
1927-xx-XX lk Trk Hava Fotorafl
Junkers F 13 ua ve Zeiss-jena'dan bir el resim kameras (HMK C/12,
13x18 cm, f=21 cm) ve bir otomatik seri resim kameras (RMK C/3, 18x18 cm,
f=21 cm) ve bir adet rdresman (SEG C/3, 18x24 cm) satn alnd.
1928-01-06 Havana Konferans
Havana-Kba da 6.c Pan-Amerikan Konferans topland. Havana Konferans,
zellikle zel Ticari Uular iin yarar salad. Ticari Havaclk Konferans
kurallar ilk defa burada imzaland. Paris Konferanslarndan sonra en nemli
Havaclk Konferansdr. (01-06/02-20)
1928-09-18 Dner Kanat ile Man Geildi.
Juan de la Cierva, gelitirdii C-8L model dner kanad ile man denizini
geti.
1928-09-18 Zeppelin LZ-127 ve Atlantik Ar uular.
LZ-127 Graf Zeppelin, imdiye kadar retilmi en modern uan gemidir.
Tm ile aluminyumdan yaplm olup Avrupa ile Gney Amerika aras dzenli
uarak milyonlarca kilometre yapm ve seferden kaldrld 1940 ylna kadar,
13.100 yolcu tamtr.
1928-10-06 Kayseri Uak Fabrikas Resmen Ald.
120 Alman ve 50 Trkten oluan ekip fabrikay 1926 ylnda retim iin tesis
etmi ve dnemin Milli savunma Bakan Recep Peker kuruluundan iki sene sonra
aln yapmtr. Trk-Alman ortak retim irketi arasnda yksek maliyet ve
igcne dayal anlamazlk mahkemeye intikal ettirilmi ve retimi planlan
Junkers A-20 ile Junkers F-13 Limosine uaklarnn retime geirilmesi
durdurulmu, 28.05.1928de TOMTAn lav edilmesiyle fabrika kapatlmtr.
Anlamazln temelinde ise, Trkiyenin tm Boksit ve petrol depolarnda
Almanyann, haklarnn olduu iddiasnn olduu ileri srlmtr. 400 milyon
tonluk Trkiye boksit rezervine ortak olmak gibi bir niyeti olan Alman irketinin
bu iddialarnn nn kesmek iin Trk Teyyare Cemiyeti anlamay feshetmi ve
Junkersin tm hisselerini satn alarak, fabrikay 1930da Milli Savunma
Bakanlna devretmitir.
Fabrika sonradan Hava Mfettiliinin emrine verildi. 1932 ylna kadar
burada 15 adet Junkers A-20 imal edildi. Bunlar tamamen metal yapm olup Trk
Hava Kuvvetlerinin ilk telsizli uaklaryd.

1932 den sonra ilk anlama Amerikan Curtis-Wright grubuyla yapld.


Anlamada Curtisden av, yolcu ve Fledgling uaklar alnmas planland. Bununla
beraber Curtis-Wright uaklarnn montajnn Kayseride yaplmasna karar verildi.
Bu anlama sonrasnda yaplan anlamalarla fabrika, II. Dnya Savana kadar
ilerinde Alman Gotha 145, ngiliz Miles-Magister gibi uaklarnda bulunduu
112 adet uak imal etti.
1939da fabrikann uak retim, bakm ve yenileme (revizyon) hakk Trk
Hava Kuvvetlerine verildi.
II. Dnya Savandan sonra balayan Amerikan yardm sebebiyle uak
retimi durduundan yeni projeler devreye konulmad, tesisler uak bakm ve
onarm amacyla 1950de Kayseri Hava kmal ve Bakm Merkezi oldu.
1928-12-12 lk Uuun 25.ci Yl.!
A.B.D. Washington'da Wright Kardeler ve lk Uuun 25.ci yl ad altnda
bir Uluslararas Sivil Havaclk konferans dzenledi. Dnyaya lk Uuun 25.ci
Yl diye ilan edilen bu konferansa, lk Uu yalan yznden hi bir devlet
resmen katlmad. Tarihte kaytlara "Gzel bir kutlama" diye geti. (12-14 Aralk)
The International Civil Aeronautics Conference: No international
agreements or conventions were produced by the conference, as none were
intended. Its most lasting legacies may well be the two U.S. postage stamps issued
to commemorate it. In the end, State Department officials may have correctly
categorized it as "nothing but a celebration".
http://www.icao.int/secretariat/PostalHistory/1928_the_international_civil_aeronautics_conference.htm

1929-09-27 En Uzun Uu Rekoru


Atlantii gneyden ilk defa dorudan geen Dieudonne Costes ve Maurice
Bellonte bu sefer de en zor olann setiler ve Parisin gney batsndaki
Villacoublay kasabasndan New Yorka, kar rzgr ile umay denediler. 13
Temmuzda Soru areti isimli (Point d'Interrogation) Breguet 19 Sper Bidon
modeli uaklar ile Atlantii tersine gemeyi denediler. Kalktan 17 saat sonra
kt hava artlarndan dolay geri dnmek zorunda kalmlard.
Bunun zerine 27 Eyllde baka bir rekor denemesine kalktlar ve Paris
Qiqitar, in arasn (7905 km) hi durmadan uarak en uzun mesafe rekorunu
krdlar. Bu rekor onlara yine yetmedi ve 15-17 Aralk 1928de bu sefer dairesel
uu ile 8029 km yol alarak bu rekoru gelitirdiler.
Dieudonne Costes ve Maurice Bellonte, yine de Atlantii tersine geecek olan
ilk pilotlardr.
1929-09-30 lk Fze Motorlu Uak.
Bir fze motoruyla frlatlan ilk uak Fritz Von Opel ynetiminde 3 km utu.

1929-09-24 James H.Doolittle - Aletli Uuu Gelitiren Pilot


Guggenheim Laboratuar ile birlikte, aletli uu cihazlar zerinde almalar yapt
ve kt hava artlarnda bu cihazlar kullanlabilecek hale getirdi. Bu denemelerin
semeresini 24 Eyllde aletle kalk, uu ve ini yapan ilk pilot olarak almtr. Bir
sonraki kariyer olarak Shell firmasnda Avgaz zerine almalar yapacaktr.
1929-10-04/12
Varova Anlamas
Varovada ikinci Uluslar aras zel Hava Hukuku Konferans dzenlendi.
33 lke temsilcilerinin Polonyann Varova ehrindeki konferansda CITEJAnn
teklifinin kabul etmesi ile mehur 1929 Varova Anlamas vcut buldu. CITEJA
tarafndan teklif edilen ve son haliyle Havayolu ile Milletleraras Tamalara likin
Baz Kaidelerin Birletirilmesi Hakknda Anlama 23 lke tarafndan imzaland.
Amerika Birleik Devletleri bu toplantya katlmam ama bir gzlemci gndermiti.
Anlamann baarsn grnce 15 Haziran 1934de anlamay imzalad. Bu
anlama, Havayolu Tayclarna hasar, gecikme ve kayp karsnda Uluslararas
sorumluluk ile snrl parasal ceza kavramlarn getirdi. Bu komisyonun asl
gerekleen en nemli baars, Uluslar aras Sivil Havaclk Kanunlarnn
yrrle girmesi ile Havaclk Hukukunun resmi temellerinin atlm olmasdr.
1929-xx-XX THK, FAI yeliine Kabul edildi.
1927 ylnda Trk Hava Kurumu havaclk faaliyetlerinin dnya apnda
gelimesini salayan ve sportif havaclk konusunda uluslararas boyutta en st
dzeyde organ olan Uluslararas Havaclk Federasyonu'na (FAI) yelik bavurusunda bulundu. 1929da, tam yelie Kabul edildi. Kurum, o gnden beri lkemizi,
hava sporlar konusunda, yurt iinde ve yurt dnda baaryla temsil etmektedir.
1930-09-01 Atlantii Tersine Dorudan lk Geenler
Atlantii tersine geme arzusu, nihayet 01-02 Eyllde gerekleir. Dieudonne
Costes ve Maurice Bellonte, yine ilgin isimli Soru areti Breguet 19 Sper Bidon
uaklar ile Atlantii tersine gemeyi baarrlar. Parisin gney batsndaki Villacoublay
kasabasndan New Yorka olan 6200 kmlik bu mesafeyi 37sa. 18dak. da almlardr.
1930-09-16 Vecihi K-XIV
1930 yl yllk iznini 2 ay cretsiz olarak uzatp Kadkyde bir keresteci
dkknn kiralayarak 3 ay iinde ilk Trk sivil uan, aslnda ikinci ua Vecihi
K-XIV uan ina etmitir. lk uuunu 16 Eyll 1930da Kadky Fikirtepede
byk bir kalabalk ve basn topluluu karsnda yapmtr. Uak iki kiilik, tek
motorlu spor ve eitim uadr. Ua ile birlikte uarak Ankaraya dnm,
Ankara zerinde bir gsteri yapm, Babakan smet nn ve baz komutanlar
tarafndan ua incelenerek tebrik edilmi.
Uabilirlik sertifikas verilmesi iin ktisat Bakanlna mracaat ederek
msaade istemi, 14 Ekim 1930da, Tayyarenin teknik vasflarn tespit edecek
kimse bulunmadndan gereken vesika verilmemitir cevabn almtr.

1931-xx-XX Vecihi K-XIV ile Trkiye Turnesi


THK Vecihi Hrkuu, kendi atlyesinde rettii Vecihi K-XIV ua ile bir
Trkiye turu yapmasn ister. Uu, byk bir baaryla tamamlanmtr.
Kurum ubeleri balarla zenginlemitir, ama 3 Kasm 1931 tarihli telgrafta
byk yardmcs makinisti Hamitin iine son verilir.
Hrkua denen uu tazminat kesilerek Vecihi XIV ua uutan men
edilir.
1932-04-21 lk Trk Sivil Pilot okulu
Vecihi Hrku, ilk Trk Sivil Tayyare Mektebini kurar. kisi kz olmak zere
12 renci kaydolur. 27 Eyll 1932de eitim ve retime balanr.
Okulun amac Trk genliini havacla altrmak, tayyareci kuaklar
yetitirerek Trkiye Cumhuriyeti hava ordusunun yedek gc olmakt.
Okulun motorlu ve motorsuz iki ubesi olacakt. Eitim teorik ve uygulamal
olarak yaplyordu. Byk bir atlyesi vard. Kalamta bir hangar ve uu alan
olarak kullandklar kk bir sahas, bir de Fikirtepesinde uu alanlar vard.
lk 12 renci Sait, Tevfik, Muammer, Abdurrahman, Salih, Osman, Rza,
Hikmet, Hseyin, Kenan, Bedriye ve Eribe idi. rencilerin eitim srasnda hibir
kazas olmamtr.
Zor koullarda eitim yaparken baz kurumlarn, rnein Tekel daresinin ve
Bankasnn reklmlarn yapm, baz vatansever yetkili kurulularn da
yardmlar olmutur.
1932-05-20 lk Transatlantik Ar Uan Kadn Pilot
Harbour Grace, Newfoundland ile Derry, Kuzey Irlanda ars 3,752 kmyi 15
sa. 18 dak. da Lockheed Vega ua ile aan Amelia Earhart olmutur.
1932-xx-XX Selahattin Reit Bey ve MMV-1
Trk Tayyare Cemiyet'inin yurt dnda eittii mhendislerden Selahattin
Reit Bey ve ekibi, motor ve pervanesi dnda tm paralar Trk mal olan ikinci
ulusal tipteki uamzn (MMV-1) prototipini retti.
Bu retim, btn yurtta ok byk heyacan yaratt.
(lk reten V.Hrku 1924-zmir).
1933-05-20 Havayollar Devlet letme daresi (HD)
Hava hukukumuzla ilgili ilk yaynlanan metin Hava Yollan Devlet letme
Tekilt hakkndaki 20 Mays 1933 tarih ve 2186 sayl kanundur.
Havayollar Devlet letme daresi (HD), Trkiyede sivil havayollar
kurmak ve hava tama yapmak zere grevlendirildi.

1933-05-15/29
Roma Anlamas
Romada dzenlenen nc Uluslar aras zel Hava Hukuku Konferans,
yeni geliimlere de sahne oldu. Bunlar;
1- Yabanc bir uan, yerde nc kiilere verecei zarar ile ilgili eitli
kurallarn birletirilmesi iin Konvansiyon,
2- Uak Karmay nleyici eitli kurallarn birletirilmesi iin Konvansiyon.
Bu her iki Konvansiyon kararlar, 29 Mays 1933de 20 lke tarafndan
imzaland. Bu Konvansiyonlarn amac, yerde hasar gren nc ahslarn snrl
da olsa belirli limitlerde hasarlar tazmin edilirken, bu sorumluluu tayan
Havayollarnn da gelimesine engel olmayacak ekilde kurallar uluslararas
biimde dzenlemek olmutu.
Bu Konvansiyon ile ilk defa aksine bir yazl belge olmamas durumunda
mal sahibi, var ise iletici sorumlu tutulmu ama bu sorumluluk yine snrlanarak
havacln gelimesini engellemesinin nne geilmitir.
1933-08-XX lk Kadn Pilotumuz - Bedriye Tahir GKMEN
Bedriye Tahir GKMEN, Vecihi Sivil Tayyare Mektebi mezun olan ilk kadn
pilotumuzdur.
1933-09-25 7.ci Pan-Amerikan Konferans - Uruguay
Montevideo-Uruguay da 7.ci Pan-Amerikan Konferans topland. Bu
toplantda Uzman Komisyon fikri hayata geirildi.
1933-xx-XX Trkiyede Kurumlar aras anlama
Posta idaresi ile hava yollar devlet iletme idaresi kapsamnda 9 maddelik
anlama, bir kararname ile kabul edilmitir.
1935-05-03 Trk Hava Kurumu (THK)
Kongre kararyla Trk Tayyare Cemiyet'in ismi "Trk Hava Kurumu" (THK)
olarak deitirildi.
1935-05-03 Trkkuu kuruldu.
Kongre kararyla Trk Tayyare Cemiyet'in ismi "Trk Hava Kurumu" (THK)
olarak deitirilirken yine ayn kongre kararyla Atatrk'n yllar boyu her gittii
yerde konumalar yaparak genlie vermek istedii havaclk ak, havaclk
cokusu, ksa srede sonuca ulat ve Trkkuu kuruldu.
Genler akn akn Trkkuu'na komaya balad. Kurum, vatan gklerine
aralarnda Atatrk'n manevi kz ve dnyann ilk kadn sava pilotu Sabiha
GKEN'in de bulunduu, birok deerli elemanlar yetitirdi.

1935-05-27 23.c ICAN toplants


Brksel de 23.c ICAN toplants yapld. (05-27/06-01)
1935-10-XX lk Trk kadn Parat
lk parat Yldz Uman Rus R-5 uandan yapt atlay ile Trkiye'nin
ilk kadn parats oldu.
1935-10-XX Air Route Traffic Control Center (ARTCC)
lk Hava Trafik Kontrol Merkezi Newark Havaliman, New Jerseyde
Havayollar Birliince zel bir kurulu olarak kuruldu. Bundan 10 ay sonra, 08
Tem 1935de devlet, bu sorumluluu alarak lke apnda kurumsallamaya
balad.
1935-xx-XX Ceza Hkmleri Karara Baland
2744 sayl kanunla 2186 nolu kanunda baz deiiklikler yaplm ve Hava
Yollar Devlet letme daresi Mill Savunma Bakanlndan alnarak Bayndrlk
Bakanlna balanmtr.
2186 sayl kanunun seyrsefere ait dzenleyici hkmleri, ayrca bir kanun
ile tespit edilinceye kadar Devlet Demiryollarnda tatbik edilen cezai hkmlerin,
devlet havayollarnda da tatbik edileceini kabul etmitir.
1936-xx-XX Nuri Demira ve NuD-36
Nuri Demira stanbul Beikta'ta, dizayn ve prototip almalar yapacak
byk bir atlye ile Sivas-Divriide seri imalat yapacak bir uak fabrikas ve
havaclk okulu kurma giriimde bulundu. SelahaddinALANn ve Alman
uzmanlarn yardmyla 1937 ylnda Beikta-Barbaros Hayrettin skelesinde Ett
Atlyesini ve 1941 ylnda Divriide ok sayda pilot ve teknisyenin yetiecei
Gk Uu Okulunu kurdu. lk parat imalat da DEMRAn almalar
arasnda yerini ald. Ett Atlyesi; montaj atlyesi, dkmhane, motor ve pervane
imalathanesi, malzeme muayene ve teknik laboratuarlar olan bu okul, uak imalat
fabrikas haline getirildi. Nuri DEMRA Yeilkyde, imdi Atatrk Hava
Liman olarak kullanlan arazide, uu sahas da yaptrd. Beikta'taki atlyelerde
uak mhendisi Selahattin Reit Alan ynetiminde ilk uak, 1936'da yaplr ve tek
motorlu bu uaa NuD-36 ad verilir.
1936-xx-XX HD Talimat
"Hava yollar devlet iletme idaresi yolcu ve hamule tarifesi ve artlar"
yaynlanmtr.
1936-xx-XX nn Planr Kamp
nn Planr Kamp hizmete girdi.

1937-xx-XX Vecihi Hrku ve Mhendislik Diplomas


Vecihi Hrku, Atatrk'n emriyle Uak Mhendislii eitimi almas iin
Almanyada Weimar niversitesine gnderilir. 1939'da Tayyare Mhendisi
diplomas alarak yurda dnen Hrku'a, iki ylda mhendis olunmaz" denilerek
mhendislik ruhsat verilmez. Hrku ruhsat, Dantay karar ile alr.
Eitim iin gittiinden beri Trk Hava Kurumunda da ynetim deimi,
vazifeleri bakalarna verilmitir. O gnk koullarda teknik imkann olmad
Vana tayin edilir.! Bunun zerine istifa ederek kurumdan ayrlr.
1937-xx-XX Etimesgut Motorlu Uu Kamp
Etimesgut Motorlu Uu Kamp ve ayn yl yaplan Ankara ve zmir Parat
kuleleri, binlerce gencimizi biraraya getirir.
1937-05-06 Hindenburg Facias
Hindenburg Hava Gemisi (Zeppelin), New Jerseye iniinde yanmay balar.
Gemideki 97 kiiden 36s; 13 yolcu, 22 ekip ve bir yer personeli hayatlarn
kaybederler. Bu kaza, byk bir kalabaln gzleri nnde meydana gelir.
Kazann filmi ekilir, resimlenir ve ok byk bir sansasyon yaratr. Ertesi gn
Graf Zeppelin II, Brezilyadan dner ve bu Zeppelinlerin son uulardr.
1937-06-12 Emrullah Ali Yldz Dnya Rekortmeni
lk dl tek kiilik planr ile 18 saat 35 dakika havada kalarak Trkiye
rekoru krarak almtr. Bu rekor lk Trkiye rekorudur. Daha sonra ki kiilik
planr ile yannda muallim namzedi Sezai GKSU ile birlikte 12 Haziran 1937de
14 saat 20 dakika havada kalarak,13 saat 59 dakika olan dnya rekorunu 21 dakika
daha fazla uarak krmtr. Rekor denemesini nn de C tepesinden kalkarak
krmtr. ki kiilik bir planrle 172 km uarak krd mesafe rekoru da
mevcuttur.
1937-09-15 Teknik ierikli Pan-Amerikan Toplants
Lima-Arjantin de Teknik ierikli Pan-Amerikan toplants yapld. Avrupa'dan
da temsilcilerin katld toplantda Daimi Amerikan Havaclk Komisyonu
(Permanent American Aeronautical Commission-CAPA) kurulmasna ve burada
resmi havaclk uzman ve teknisyenlerinin grev almasna, bu komisyonun da
uluslararas genel ve zel havacln birletirilmesi, kodlanmas, havaclk haklar,
teknik konularda birliktelik ve ibirlii, ortak Ulusal-Uluslararas-Amerika Hava
Sahalarnn oluturulmas ve gelitirilmesi gibi grevler verdiler.
Daha zgn bir deyile, ICAN ve CITEJA gibi kurulularn grevlerini
birletirdiler bir bakma. (International Commission for Air Navigation-ICAN ve
Comite International Technique d'Experts Juridisques Aeriens-CITEJA)
(15-25 Eyll).

1938-xx-XX Nuri Demira ve NuD-38


1938'de ift motorlu olarak yaplan ikinci uak ise NuD-38 adn alr. ift
motorlu, barta yolcu ua, savata istenildii zaman eksiksiz bir bombardman
ua grevini grecek ekilde yaplan ve saatte 270 kilometre hza ulaan, 5.500
m yksee kabilen NuD-38in yaplmas, dnya uak sanayicilerinin dikkatini
birden Trkiye'ye ve Nuri Demira'n uak fabrikasna eker.
rettii NuD-38 adn tayan ift motorlu 6 kiilik yolcu ua yurt dnda
byk ilgi grr ve bu uaklar Dnya havacl yolcu uaklar A snfna alnr.
Baarl uulardan sonra bu uaklarn seri retimlerinin yapld ve bir
ksmnn da yurtdna satld bilinmektedir.
Fakat 1939da THK, sipari ettii uaklarn imal edilen prototipe uygun
olmamas, uaklarn akrobasi kabiliyetinin bulunmamas ve zamannda teslimat
yaplmamas gerekeleriyle szlemeyi fesh eder.
Nuri DEMRAn THKya at davada bilirkiinin DEMRA hakknda
olumlu rapor vermesine ramen mahkeme THKnn lehinde karar verir ve bu karar
DEMRAn havaclk konusundaki faaliyetlerine byk lde sekte vurur.
DEMRAa spanya, Irak ve randan gelen teklifler, hkmet tarafndan
engellenir. Gk Okulu kapatlr. Yeilkydeki tesisler, havaalan yaplmak zere
istimlk edilir. Elde kalan uaklar ise, devredilemeyip hurdacya satlr. Bu gibi
olaylarn dourduu zorluklarla 1945 ylnda tesisler kapatlr.
1938-06-03 Havaclk Kanunlarnda ilk deiiklikler
3424 sayl kanun 2186 ve 2744 sayl kanunlar ilga etmitir (yrrlkten
kaldrmtr). Bu kanunda 3822, 4467 ve 5213 sayl kanunlarla baz deitirme
veya ilveler yaplmtr.
1938-06-12 Planr le Dnya Rekoru.
retmenlerinden pilot E.li Yldz, 14 saat 20 dakika sren bir planr
uuuyla dnya rekoru krd.
1938-09-30 4. Roma Konferans
19-30 Eyll tarihlerinde Romada drdnc Uluslararas zel Hava Hukuku
Konferans yapld. Bu konferansda u konularda kararlar alnd;
1- Yabanc bir uan, yerde nc kiilere verecei zarar ile ilgili eitli
kurallarn birletirilmesi iin 29 Mays 1933de imzalanan Konvansiyona
ilave yaplmas ve bu ilave ile sigortaclarn gvence altna alnmasnn
salanmas Konvansiyonu,
2- Denizdeki bir uaa ya da bir uaa Arama-Kurtarma yardm salamak
zere mevcut eitli kurallarn birletirilmesi Konvansiyonu.
1938-12-24 8.ci Pan-Amerikan Ticari Konferans - Arjantin
8.ci Pan-Amerikan Ticari Konferans Lima-Arjantinde yapld ve bir sonraki
konferansn Teknik arlkl olmas kararlatrld.

1940-xx-XX ICAN
ICAN anlamasna imza atanlarn says 33 olmutu ve ikinci dnya sava
ncesi Avrupa iin bu byk bir baar idi. Bat Avrupa da mevcut 50 hkmdar
lke olduu gz nne alnrsa, tm dnyay kapsayacak olan bir almann
nemli aamasn ifade etmektedir. nk ok az bir sre sonra, ktalar aras
uular balayacaktr.
1940-08-27 lk Jet Tepkili Motorlu Uak
talyan Caproni Campininin, hava sktrmal motoru bulmas, havaclkta
yeni bir dnemi balatacaktr. Campini,750 hp gcnde Isotta Fraschini
L.12/R.C.40 model motora bir komprasr ekleyerek, skan havay yanma odasna
gnderip yakt ile birlikte atelemi ve egzosdan kan yanan havann itmesi ile
pervanelerden ayr ve ok nemli bir itici g elde edilmesini salamtr.
Agustos aynda deneme pilotu Mario De Bernardi, bu ua uurarak,
havaclkta yeni dnemi ilan etmi oldu.
u an elimizdeki tek prototip, Romadaki Vignia di Valle Havaclk
mzesinde ve bu motorun denendii test yata ise Milanodaki Bilim ve Teknik
(Museum of Science and Technology) Mzesinde sergilenmektedir.
1941-08-17 Yeilky Tesisleri Al
Nuri Demira, uak tamir atlyesi, hangarlar ve deniz uaklar iin sahilde bir
kzaktan oluan Yeilky tesislerini 1941 ylnda gerekletirir. Okul 1943 ylna
kadar 290 pilot yetitirir, stanbul Teknik niversitesi'nin zellikle mhendislik
blm rencilerinin staj yeri olur bu okul. Hatta mhendislerin birou pilot
olur. Cumhuriyet dneminde mhendis pilotlarn ou, youn olarak bu dnemde
olmutur.
1942-xx-XX Etimesgut Uak Fabrikas
Etimesgut'ta daha nce kurulmu olan atlyelerin geniletilmesiyle Uak
Fabrikas projesini gerekletirir. Etimesgut Uak Fabrikas'nda 1200 ii ve
Trklerin yannda bata mdr Wedrychowski olmak zere 35 kadar Polonyal
mhendis ve teknisyen grev alr. Atatrk Orman iftlii arazisinde 60.000 m2'lik
bir alanda kurulur.
Fabrika iin 4.5 milyon lira, makine tehizat ile birlikte toplam 9 milyon lira
harcanr. Lisansr firma ngiliz De Havilland'dr, makineler ngiltere, Amerika ve
svire'den temin edilir. Bir sre yabanc lisansl uak motoru imalat ve onarm
yapan fabrika kapasitesinin ok altnda altrlm, pek ok yan retimde
(musluk, piston, kuyu tulumbas vb.) bulunmutur.
Etimesgut uak fabrikas giriiminin nemli zelliklerinden bir tanesi,
yurtdndan patentli uaklarn retim ve revizyonunun yannda tamam yerli
tasarm uaklar gelitirmek zere bir ett brosunu ieriyor olmasdr.

6 yksek mhendis, 4 mhendis ve 11 teknik ressam olmak zere 21 kiilik


bir ekipten oluan bu birim, 1952 ylna kadar 16 tip uak tasarm gerekletirmi,
bunlardan 12'si sonulandrlm ve bu srete 126 adet Trk tasarm uak
retilmitir.
Bu projeler arasnda deneysel delta kanat planr gibi nc teknolojilere sahip
olan THK 13, Paris'te havaclk fuarnda sergilenmi ve ilgi grm, ambulans /
turizm ua olarak tasarlanm olan THK 5/5A Danimarka'ya ihra edilmitir.
Trkiye Cumhuriyeti'nin uak retmekten vazgetii 1950'li yllarda THK-16
kodlu ve Mehmetik isminde eitime ynelik bir jet tasarmnn THK tarafndan
gelitirilmekte olduu bilinmektedir.
1942-09-09 lk Harita Subay ehitlerimiz.
Kandra'da den fotogrametri uanda, harita subay ehit oldu.
1944-07-26 lk Turbo Jet Uak
Turbo Jet Motorlu ilk uak prototipi, 18 Nisan 1941de Messerschmitt Me262 (Me 262 V1) olarak yapld. V3 modeli ise zamanmzn gerek Turbo Jet
Motoruna sahipti. Kodu PC+UC olan bu uak, 18 Temmuz 1942 Gnzburg
yaknlarndaki Leipheimda pilot Fritz Wendel tarafndan uuruldu. Almanlar,
benzer almay yrtmekte olan ngilizlerden nerede ise 9 ay nde idiler.
ngilizler George Cartern Gloster Meteor modelini 05 Mart 1943de ancak
uurabileceklerdi. II. ci Dnya Sava artlarndaki bu yar, hi de kolay geecee
benzemiyordu. Motorun mr sylendii gibi 50 saat deil, 15 saat civarnda idi.
Nihayet 26 Temmuz 1944de Lt. Alfred Schreiber, Me.262 A-1a modeli ve
W.Nr. 130017 numaral ua ile ngilizlerin De Havilland Mosquito keif uan
drmesi ile Turbo Jet devri balam oldu.
1944-11-07 (ICAO) Convention on International Civil Aviation
Amerika Birleik Devletleri ars ile Uluslararas Sivil Havaclk Konferans
dzenlendi. Komisyon Kararlar Convention on International Civil Aviation ad
altnda basld ve datld. Bu kararlarn yrrl, gelitirilmesi ve dzenlenmesi
iin International Technical Committee of Aerial Juridical Experts (CITEJA) gibi
bir kurulua gerek vard.
Kurumun olumas iin Provisional International Civil Aviation Organisation
- PICAO almalar balad. Paris Konferansndaki kararlar temel alnarak,
kurallarn yaygnlatrlmas ve gelitirilmesi hedeflendi.
Nihai Sened Mad.V ve VII, CITEJAnn kapanp almalarnn bu at
altnda devam ettirmesi dilei ve tavsiyesi mevcuttur.

1945-06-06 PICAO (Interim Agreement on International Civil Aviation)


Uluslararas Geici Sivil Havaclk Anlamas imzalanarak PICAO kuruldu.
almalara hzl bir ekilde balayan kurul, dnyadaki tm gemi almalar
birletirdi ve yaplanmaya balad.
(Geici Uluslararas Sivil Havaclk Organizasyonu-PICAO)
lk Ekleri:
a) Yer iaretleri de dhil olmak zere muhabere sistemleri ve hava seyrseferi
yardmc tesisat:
b) Hava limanlar ve pist hususiyetleri;
c) Uu kaideleri ve hava seyrseferi kontrol usulleri;
d) letme personeli ve teknisyen personele ait lisanslar;
e) Hava nakil vastalarnn havaya elverililii;
f) Hava nakil vastalarnn tescil ve alameti farikalar;
g) Meteorolojik malmatn toplanmas ve teatisi;
h) Borda defterleri;
i) Hava harita ve planlar;
j) Gmrk ve muhaceret usulleri;
k) Tehlikede bulunan hava nakil vastalar ve kazalarn tahkiki;
1945-08-17 ICAN-ICAO ve Albert Roper
Dr.Warner bakan ve Dr. Roper Genel sekreter seildiler. ICAN olarak ilk
Annexleri hazrlayan Dr.Albert Roper'in, Sivil Havaclk Kurallarnn
yaratlmasnda olduu gibi, ICAO'nun gelimesinde de ok nemli rol vardr.
Kendisi, ICAOnun babas olarak anlr.
1947-xx-XX Ankara Rzgar Tneli.
THKnn aratrma niteleri arasnda yer alan ARTnin yapmna 1947 ylnda
Milli Eitim Bakanl (MEB) tarafndan balanm, mekanik ve motor aksamlar
1950 ylnda monte edilen tnel, ksmen iler duruma gelmitir.
Ankara rzgar tneli (ART) de bu dorultuda, uak tasarm ve gelitirme
srecinde gerekli aratrma-gelitirme altyapsn ve uu ncesi lmleri salama
ileviyle ihtiya duyulmu nemli bir bileen olarak gerekletirilmitir.
Rzgar tnelleri, havada hareket eden ya da bir hava akmnn etkisinde kalan
her trl ara ve yapnn zerine etki eden aerodinamik kuvvet ve momentlerin
bulunmas, akm eklinin ve yapsnn belirlenmesinde kullanlan aralardr.
Gerek uu ncesinde lekli modeller yoluyla gzlem ve test imkan
salayan tesisler olarak rzgar tnelleri, 20. yy bandan itibaren havacln
geliiminde nemli rol sahibi olmulardr.
Etimesgut Uak Fabrikas ile e zamanl olarak rzgar tnelinin kurulmas
karar, lkedeki havaclk sanayii adna hedeflenenlerin, havacla dair
teknolojinin lke snrlar iinde retilmesini de ierdiinin nemli bir iaretidir.

na edildii dnem iin ART'nin bykl ve teknolojisi itibaryla


Balkanlar dahil yakn corafyada bir benzerinin olmad ve Avrupa'nn nde
gelen rzgar tnellerinden olduu anlalmaktadr.
1956 ylnda Genelkurmaya devredilen ve bir sre iin de depo olarak
kullanlan ART, gnmzde TBTAK-SAGE bnyesinde hizmet vermektedir.
1947-05-28 PICAO, ICAO oldu.
Geici Uluslararas Sivil Havaclk Organizasyonu-PICAO, gei dnemini
tamamlar ve ad resmen ICAO olur.
1947-10-14 lk Ses Sratini Ama
ABD' li Charles Yeager ynetimindeki bir fze motoruyla frlatlan ilk uak
(Bell X-1) utu ve yatay uuta, ilk kez ses hz ald.
1949-07-27 lk Sivil Jet Ua
36 koltuklu ngiliz BOAC (British Overseas Airline Company - imdilerde
BA), ait ilk sivil 4 motorlu jet De Havilland Comet 1 test uularna balad. lk
ticari uuunu 2 May 1952de London Johannesburg arasnda yapt.
1954-03-20 Sivil Havaclk Dairesi Bakanl Kuruldu
6382 sayl Kanun ile Ulatrma Bakanl bnyesinde "Sivil Havaclk
Dairesi Bakanl kurulur.
1954-11-29 Hrku Havayollar.
Hrku Havayollarn kuran Vecihi Hrku, Trk Hava Yollarnn seferden
kaldrd uaklardan 8 tayyareyi Ziraat Bankasndan kredi ile almt. Bir takm
glklerle uraarak, hava yollarnn sefer yapmad yerlere seferler koyarak,
izin vermediklerinde gazete tayarak almak istedi ama sabotajlar, uaklarnn
paralanmas ve sonunda uutan men edilerek engellenmesi ile uamad.
Buna ramen uslanmad, elinde kalan son uan da Maden Tetkik Arama
Enstitsnn emrinde kullanarak Gney Dou Anadoluda torium, uranium ve
fosfat arayarak zor doa koullarnda alt, sabotajlar ve engellemeler sonucunda,
havayolu irketinin faaliyetlerine son verdi (1960).
Uaklarn borlar nedeniyle hayatnn son gnlerinde zor anlar yaayan
Hrku, hayatnn sonlarnda ok sknt ekti, uamayacak duruma drlen
uaklarnn sigorta giderleri ve bunlarn faizleri de borcuna eklendiinden, I.Dnya
Sava'nda gsterdii baarlar ve vatana hizmeti dolaysyla balanan ok yetersiz
maana bile haciz kondu.
Ankara'da anlarn yazd sralarda beyin kanamasndan komaya giren
Vecihi Hrku, 16 Temmuz 1969 tarihinde Glhane Askeri Tp Akademisi
Hastanesi'nde hayata gzlerini yumdu.

1955-06-13 Trkiyede ilk Uak Karma Olay.


lk hava korsan Fevzi Gkdeniz, Hrku Havayollar'nn sahibi Vecihi
Hrku'tan intikam almak iin (nk kendisine borcu olan Vecihi Hrku'a
ulaamamak kanna dokunur) stanbul-Bursa arasnda sefer yapan ua
Bulgaristan'a karmaya karar verir. 13 Haz 1955'te kararn gerekletirir de...
O gnden sonra Bulgaristan'da yaamaya balayan Gkdeniz, 1960
darbesinden sonra Trkiye'ye dner, karakola gider, "Ben uak karan Fevzi
Gkdeniz'im." diyerek teslim olur.
1955-12-16 ECAC Kuruldu
29 Kasm / 16 Aralk tarihinde toplanan Avrupa lkeleri arasndaki havaclk
faaliyetlerini dzenleyen (European Civil Aviation Conference) ECAC Avrupa
Sivil Havaclk Konferans'nn lkemiz, kurucu yesidir. Strasbourgda 1954
sonlarndaki ilk toplantnn resmiyete dnt ECAC kurucular arasnda
Trkiye de vardr.
1957-08-30 Hava Harb Okulundan mezun olan ilk Kadn Jet
Pilotumuz.
Leman Bozkurt ALTINEK, Hava Harb Okulundan mezun olan ilk Kadn
Jet Pilotumuzdur.
1957-10-04 lk Yapay Uydu Sputnik
lk insan yaps uydu Sputnik 1, Rusya tarafndan dnya yrngesine frlatld.
1958-13-12 BM Uzayn Bar Amalar dorultusunda kullanlmas.
Birlemi Milletler 792. Genel Kurul Toplantsnda 1348 (XIII), Uzayn
Bar Amalar dorultusunda kullanlmas, genel kurul tarafndan bir bildiri ile
kabul edilmitir.
1961-04-12 Uzayda ilk nsan
Uzayda seyahat eden ilk kozmonot Yuri Gagarin, Ruslarn Vostok-1 adl uzay
gemisi ile dnya yrngesine frlatld.
1963-04-01 EUROCONTROL faaliyete geti
13 Aralk I960 tarihinde EUROCONTROL adyla bilinen Avrupa Hava
Seyrsefer ve Uu Gvenlii Tekilt, 6 Bat Avrupa lkesi tarafndan
imzalanan ve 1 Mart 1963'te yrrle giren Szleme erevesinde, halen
aralarnda lkemizin de bulunduu 37 ye lkenin hava sahasnda gvenli
seyrseferi salamak amacyla faaliyete gemitir.
Szleme lkemiz tarafindan 2.12.1988 tarih ve 3504 sayl Kanunla
onaylanm, Trkiye 1.03.1989 tarihinden itibaren anlan tekilata katlmtr.

Tekiltn temel grevleri, Avrupa corafyasnda hava trafiinin ynetimini


ve hava trafik kontrol merkezlerinin iletilmesini salamak, sivil ve asker
unsurlarn birbiriyle uyumlu alabilmelerini temin etmek, hava seyrsefer
gvenliini salamak, st hava sahasndaki uu ve trafik cretlerini ye lkeler
adna tahsil etmektir.
1963-06-16 Uzayda lk Kadn
Vostok 6 ile dnya yrngesine frlatlan Rus kozmonotu Valentina
Tereshhova, uzaya seyahat eden ilk bayan oldu.
1963-08-05 Atmosferde, Fezada Ve Su Altnda Nukleer Slah
Denemelerinin Meni Hakknda Andlama
Amerika Birleik Devletleri, Byk Britanya ve Kuzey rlanda Birleik
Krall ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birlii tarafndan 5 Austos 1963
tarihinde Moskova'da imzalanan Atmosferde, Fezada ve Su Altnda Nkleer Silah
Denemelerinin Meni Hakknda Andlama, dier Devletlerin imzasna da
almtr.
1965-XX-XX lk Trk Kadn Uu Doktoru
lk kadn uu doktoru Tabip Yarbay Trkan Demirel. Gata'da uzmanlk
eitimi alarak (1965-69) Hava Kuvvetleri'nde grev yapt.
1967-01-27 Trkiye'nin ilk imzalad Uzay Andlamas
Ay ve Dier Gk Cisimleri dahil, Uzayn Keif ve Kullanlmasnda
Devletlerin Faaliyetlerini Yneten lkeler Hakknda Andlama, 27 Mart 1968
tarihinde Londra, Moskova ve Vaington'da ayn gn imzalanmtr.
1968-11-29 Trkiye'nin imzalad Astronotlarn Kurtarlmas
hakkndaki anlama
Astronotlarn Kurtarlmas, Astronotlarn Dn ve Atmosfer tesi Uzaya
Frlatlan Aralarn Geri Verilmesi Hakknda Anlama, 19 Aralk 2006 tarihinde
Londra ve Moskovada, 26 Nisan 2007 tarihinde de Vaington'da imzalamtr.
1968-12-31 lk Sesten Hzl Ticari Uu
Sesten hzl Aeroflota ait Tupolev TU-144 modeli yolcu ua ilk uuunu
gerekletirdi.
1969-03-02 Concorde-001 Anglo-French Deneme uuu.
Fransa Toulouseda spersonik tama ua Anglo-French Concordeun 001
prototipi ilk uuunu yapt.

1971-08-20 Uydular Aracl ile Telekomnikasyon Milletleraras


Tekilat ve letimi Anlamas
21 Mays 1971 tarihinde INTELSAT dzenleyen belgeler son ekli ile
imzaya ald. Trkiye, bu belgeleri 10 Eyll 1971 tarihinde Vaingtonda
imzalam ve 20 Temmuz 1973de 1709 sayl kanun ile onaylamtr.
1972.02.10 lk SHD Talimatlar
SHGM ilk defa SHD T-43 Uu Teknisyenleri Lisans ve Sertifika Talimatn
yaynlad. Ardndan 12.04.1972de SHD T-44 Uu Harekat Uzman (Dispatcher)
Lisans Ynetmelii yaynland. 1980lerde 4, 1990larda 2 olan bu tip yaynlar,
2000li yllarn sonuna doru art gsterdi.
1975-01-14 Atmosfer tesi Uzaya Frlatlan Aralarn Tesili
Anlamas
14 Ocak 1975 gn Nevyorkda imzaya alan Atmosfer tesi Uzaya
Frlatlan Aralarn Tesilleri Hakknda Anlama, 15 Eyll 1976 tarihinde yrle
girmitir. Trkiye her nekadar o gne kadar bu anlamay imzalamam olsa da,
BM Genel Kurul Karar -1721 B (XVI)- gerei
06 May 2004'de resmen szl olarak BLTEN,
13 ub 2006'da resmen szl olarak Trksat-1B, 1C ve 2A,
27 Nis 2009'da resmen szl olarak Trksat-3A,
2010 senesindeki baarsz deneme bildirimi, ve
06 Mays 2011de Andlamay yrrle soktuktan sonra da,
04 Kas 2011'de resmen szl olarak RASAT isimli uydularn bildirmitir.
1975-xx-XX Aselsann Kuruluu
Trk Silahl Kuvvetlerinin haberleme cihaz ihtiyalarnn karlanmas
amacyla kuruldu.
1976-01-21 Tarifeli lk Sesten Hzl Ticari Uular
Fransz-ngiliz ortakl ile retilen sesten hzl Concorde yolcu ua
London-Bahrain ve Paris-Rio (Dakar zerinden) dzenli uulara balad.
1977-04-XX lk Hava Kargo irketi BAL kuruldu. (1977-1981)
Bursa Hava Yollar (BAL) kuruldu ve Austos 1977 de ilk uuunu yapt.
1977-03-01 Trkiye Varova Szlemesini mzalad
2073 sayl kanun ile Trkiye 12 Ekim 1929 tarihli VAROVA szlemesini
imzalamtr.

1979-12-18 Ay ve Dier Gk Cisimleri ile ilgili aslama


Ay ve Dier Gk Cisimleri ile ilgili Devletlerin Faaliyetlerini Dzenleyen
Anlama'ya Trkiye 22 Aralk 2003 tarihinde katlmtr.
1982-xx-XX Havelsannn Kuruluu
HAVELSAN A.. 1982 ylnda Hava Kuvvetleri Glendirme Vakf
tarafndan Hava Kuvvetlerinin ileri teknoloji radarlarnn bakmn salamak
maksadyla HAVELSAN-Aydn ismi ile bir Trk-ABD irketi olarak kuruldu.
1982-09-01 Uydular Aracl ile Haberleme ve EUTELSAT
Szlemesi ve letme Anlamas
Pariste imzalanan bu anlama, 26 Mart 1985 tarihinde 3173 sayl kanun ile
onaylanarak 03 Nisan 1985 tarihinde yrrle girmitir..
1983-05-24 Meteoroloji Uydularndan Yararlanlmasn Teminen Bir
Avrupa Tekilat Kurulmas Anlamas
Bu anlamaya Trkiye, 27 Mart 1984 tarihinde 84/7854 sayl Bakanlar
Kurulu Karar ile katlmaya karar vermitir. 03 Haz 1999 tarihinde 4523 sayl
kanun ile de katlm onaylanm ve 22 Tem 1999 tarihinde bu kanun yrrle
girmitir.
1983-10-14 Trk Sivil Havaclk Kanunu
2920 sayl Sivil Havaclk Kanunu yrrle girdi. Bu kanun ile lkede zel
havayolu irketlerinin kurulmasna ve faaliyet gstermesine izin verilmitir.
1984-05-15 TUSAn Kuruluu
Trkiyede insanl ve insansz hava platformlarnn tasarm, gelitirilmesi,
modernizasyonu, imalat, entegrasyonu ve sat sonras hizmetleri alanlarnda
teknoloji merkezi konumunda olan TUSAn balca hissedarlar Trk Silahl
Kuvvetlerini Glendirme Vakf (%54.49), Savunma Sanayii Mstearl
(%45.44) ve Trk Hava Kurumu'dur (%0.06).
1990-09-11 JAA Kuruldu
1970 senesinde JAA (Joint Airworthiness Authorities) Birleik Uabilirlik
Yetkilileri olarak kuruldu.
1987 senesinde letme (Operations), yetkilendirme (Licensing), tasarm
birliktelii (certification/design standards) kapsam ierisine alnd.
11 Eyll 1990 senesinde Kbrs Anlamas ile son kimliini kazand
30 Haziran 2009 senesinde kendini fesh edene kadar almalarn srdrd.

1994-12-07 Vecihi Hrku ve Onurlandrl


ICAOnun kuruluunun 50.ci ylnda Vecihi Hrk, Trk Sivil Havaclna
olan katklarndan dolay 50.ci Yl dl ile lmnden sonra da olsa ICAO
tarafndan onurlandrld.
1995.01.01 SHGM ilk teknik talimatn
SHGM ilk teknik talimatn yaynlad. SHT-25.253 Jant-Lastik
Komponentleri le lgili Bakm Yetkisi talimat.
1995-xx-XX Trkiye JAA iin mrtacaat etti
Trkiye JAA yelii iin bavurdu.
2001-04-04 Trkiye JAAe Tam ye Oldu
lkemizin Avrupa Havaclk Otoriteleri Birliine (Joint Aviation AuthoritiesJAA) tam ye olarak kabul edildi. Bu erevede, sektrde hizmet veren tm kurum
ve kurulular Avrupa Havaclk Kurallarn (Joint Aviation Regulations-JAR)
uygulad.
2002-09-02 EASA Kurulu Karar
51.ci Yalta toplantsnda, JAAin kapatlp EASAnn kurulmasna ilikin ilk
kararlar alnd.
2003-09-28 EASA Kuruldu
EASA faaliyetine resmen balad.
2005-04-28 TUSA Kuruldu
Trk Uak Sanayi A.. (TUSA) ve TUSA Havaclk ve Uzay Sanayi A..,
TAI ats altnda birlemesi ile olutu. TAI' nin mevcut deneyimi F-16 Savaan
ahinler, CN-235 hafif nakliye/deniz karakol/gzetleme uaklar, SF-260D eitim
uaklar, Cougar AS-532 arama kurtarma (SAR), silahl arama kurtarma (CSAR)
ve genel maksat helikopterlerinin ortak retiminin yan sra, kendi tasarm olan
insansz hava arac, hedef ua ve zirai ilalama ua gibi rn gelitirme
programlarn kapsamaktadr
2005-06-24 SHGM Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun
5372 nolu Sivil Havaclk Genel Mdrl Tekilat ve Grevleri Hakknda
Kanun kabul edildi.
2005-07-07 SHGM ilk genelgesini yaynlad
Filoya Havarac lave Etme Usul ve Esaslar.

2005-08-26 JAA-EASA Gei Sreci


JAA-EASA gei sreci akland.
2005-11-18 Sivil Havaclk Genel Mdrl Kuruldu
Yrrle giren 5431 sayl Sivil Havaclk Genel Mdrl Tekilat ve
Grevleri Hakknda Kanun ile yeniden yaplandrlarak, Ulatrma Bakanl'nn
ana hizmet birimi olmaktan karlm, Bakanla bal, kamu tzel kiilii haiz,
zel bteli bir kurulu haline getirilmitir.
2006-06-21 Uzay Sorumluluk Szlemesi
Uzay nesnelerin neden olduu hasarlar iin Uluslararas Sorumluluk
Szlemesi grmelerinde (29 Mar 1972) Trkiye sadece katlmcdr.
2008-06-18 JAA Anlamas iptal edildi.
Avrupa birliine bal yeler Kbrs Antlamasn tek tarafl iptal ettiler (JAA
Kurulu Szlemesi).
2009-04-14 Yeni Montreal Szlemesini Trkiye Onaylad
Montreal Szlemesi, Varova Szlemesi'nin gnmz koullarna uyum
amacyla 10-28 Mays 1999 tarihleri arasnda Montreal'de yaplan Uluslararas
Hava Hukuku Konferansna katlan devletler tarafndan imzaya alm ve
szlemeyi lkemiz de imzalamtr. 02.04.2009 tarihli ve 5866 sayl Hava
Yoluyla Uluslararas Tamacla likin Belirli Kurallarn Birletirilmesine Dair
Szleme'nin Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun, 14.04.2009
tarihli ve 27200 sayl Resmi Gazete'de yaymlanmtr.
2009-06-30 JAA Kapand.
JAA resmen feshedildi.

Sonu;
1945 ylndan itibaren Trkiyenin hzla Amerikaya yaknlat ve savunma
gvenlik anlamalaryla Amerika tarafndan kullanm d malzemeden hibe edilen
aralarla yetinme politikasn benimsemek zorunda kaldn vurgulamakta yarar
vardr. Trkiye, 1945ten sonra zellikle SSCBye kar NATO tarafndan
kullanlan bir gvenlik duvar ilevi grm ancak, yine Bat tarafndan kalknmas
sabote edilmi bir lkedir. Trkiyenin siyasi liderlerinin Atatrk duyarllndan
koparak, gnlk hayatn akyla yaamalar sonucu Trk uak sanayinin ilk
fabrikalar birer birer kapatlmtr.
Havaclktaki gelimelerin, devlet eli ile yaplanmas, idare ve kontrol
mekanizmalarnn gelien aa ayak uyduramamas, bazen skntlara, daha ok da
umutsuzlua srklemitir. a yakalamak iin devlet zorunlu olarak yeni kurum
ve kurululara ye olmu ama Devlet anlayndan kurtulmad iin,
oluturulamayan modern anlay, altyap ve eitim sreleri kanunlarla yeterince
koruma altna alnmamasyla, gzle grlr bir ilerleme salanamamtr.
Yeni karlan kanunlar, imzalanan anlamalar ile bir kprdanma grlmekle
beraber, alanlarn katklar yeterince salanamamakta, vasfl personel yetitirme
grevi ise hukuksal dzenleme eksiklii nedeniyle yeterince yerine
getirilememektedir.

Servet BASOL
ATCo 156
FOO 56

2013-12-04 stanbul

Bilerek Bo Brakld

Bu sahada henz bu tr bir kitap yaynlanmamt.


Standart bir Kitab ve Ders Program olmayan Sivil Havaclk Y.O. larnda artlar gerei
ders vermek iin hazrladm yanslar, bu kitaplarn olumasnda en byk etkendir.
Umarm havaclkta yetiecek yeni nesillere neyi nerede bulabileceklerine dair ipucu
hem de havacla yeni bir bak as getirir.
Sevgi ve sayglarmla.

Servet BASOL
2013.12.12

You might also like