Hale i bazyliki – architektura Krakowa w XIV

w.
Kościół Dominikanów – długi chór poł. XIII w.
Korpusy halowe XIII/XIV
- Dominikanie - pseudohala k. XIII w.
- Kościół Mariacki - korpus halowy XIII/XIV
w.
Katedra - bazylika
Chór 1320-1346
Korpus do 1364
Prezbiteria (od lat 40. XIV w.) kościoła Mariackiego w
Krakowie, św. Katarzyny na Kazimierzu i Bożego Ciała
na Kazimierzu
Korpusy bazylikowe („bazyliki krakowskie”)
Dominikanie 1365 r. do początku XV w.
Mariacki (korpus budowany od połowy XIV w. –
zasadnicza zmiana zapewne pocz. lat 80. XIV w.) do
ok. 1397
Św. Katarzyny XIV/XV
 „Kościoły Kazimierzowskie”

Wiślica, kolegiata – od ok. 1350-1352 r.

Stopnica, Niepołomice, Szydłów – od poł. XIV w.
Sandomierz, kolegiata – fund. kolegiaty przed
1370 r., konsekracja 1382 r.

Okoliczności fundacji
Układ przestrzenny (kościoły dwunawowe czy
pseudodwunawowe?)
Sklepienia
Kraków, pozostałości pierwotnego kościoła Dominikanów (obecnie refektarz)
 • Pochówek Leszka
Kraków, kościół Dominikanów, Czarnego (zm.
chór, k. XIII w. 1288)
 Kościół Mariacki

• Wieże k. XIII (do XVI

w.)
• Korpus XIII/XIV (hala)
• Olkusz, kościół św.
Andrzeja, fund. Kazimierz
Wielki przed poł. XIV w.
Kraków,
katedra
Kraków, katedra
Prezbiterium
1320-1346
Korpus 1346-
1364
 Kraków, kościół
Mariacki

• Wieże k. XIII (do XVI w.)

• Korpus XIII/XIV (hala)
• Chór ok. 1340-1360
• Korpus ok. 1392-1397
• Kościół Mariacki –
skala kościoła
Dominikanów (i
kościoła św. Krzyża
we Wrocławiu) +
detal rayonnant
Kazimierz, kościół św. Katarzyny (Augustianów)
chór 1342-1363 i 1363-1378
 Kazimierz, kościół Bożego Ciała
chór 1342-1348 i ok. 1380-1405 (konsekracja)
• Marcin Zaleski, kościół Dominikanów przed
pożarem w 1850 r.
• Marcin Zaleski, Wnętrze
kościoła Dominikanów
w Krakowie, 1849,
Muzeum Narodowe,
Warszawa
• Teodor Baltazar
Stachowicz, Widok
wnętrza kościoła
Dominikanów w
Krakowie, 1858 r.
Kraków, kościół
Mariacki, korpus
bazylikowy
do 1392-1397
• Leon
Wyczółkowski,
Wnętrze kościoła
Mariackiego w
Krakowie podczas
nabożeństwa,
1926
Kazimierz,
kościół św.
Katarzyny
Kazimierz, kościół
Bożego Ciała
Wiślica, kolegiata
• Tablica
erekcyjna
 Kraków,
katedra,
sklepienie
chóru
Niepołomice
Szydłów
Stopnica
Sandomierz
 Państwo Krzyżackie w Prusach

• Zakony rycerskie
– Joannici
– Templariusze
– Krzyżacy
• Państwo zakonne
– 1225 krzyżacy wygnani z Siedmiogrodu – początek
chrystianizacji Prus
– 1308-1309 zagarnięcie Pomorza Gdańskiego
– 1343 pokój kaliski
– 1409-1411 wielka wojna i pierwszy pokój toruński
– 1466 drugi pokój toruński
– 1525 hołd pruski
 Architektura i sztuka
w państwie krzyżackim

• Zamki
– Zamek konwentualny (zamek wysoki)
– Rozwój zamków po 1309
– Zamki krzyżackie w k. XIV-XV w.
• Katedry
• Kościoły zakonne (cystersi, franciszkanie)
• Fary
Radzyń Chełmiński (k. XIII – lata 30. XIV w.)
Gniew (od k. XIII w.)
Golub (1305-1311, attyka pocz. XVII w.)
Lidzbark Warmiński, zamek biskupów warmińskich
(od poł. XIV w.)
• wieżyczki narożne
dobudowane po 1442
r.
Malbork
Zamek wysoki
od k. XIII w.,
rozbudowany od
1331
(1309 przeniesienie
stolicy z Wenecji do
Malborka)
• Akwatinta
ok. 1799
(Friedrich
Frick rys. F.
Gilly
1895
1901
kapitularz
• Fot. 1.
tercja XX
w.
• Empora
zach. po
1331
• Rozbudowa
1331-1344
• Ok. 1340
• Kaplica św.
Anny, portal pn
• Portal pd
• Tympanon
wsch. w
przedsionku
pd.
Wielki refektarz, ok. 1320
• Pałac Wielkigo
Mistrza
• 1389-99 Nikolaus
Fellenstein
• Letni
refektarz, do
1393
• Zamek niski (przedzamcze) – XIV i pocz. XV w.
Bytów

• Nicolaus
Fellenstein
1398-1406
 Fundacje Władysława Jagiełły

• Problem gustu artystycznego

– Długosz: „… udekorował kościoły w Gnieźnie, Sandomierzu i Wiślicy rzeźbą
grecką (którą bowiem wolał od łacińskiej)”

• Uwarunkowania polityczne i religijne

– Sobór w Konstancji 1414-1418 zwołany w celu zakończenia Wielkiej
Schizmy Zachodniej
• Potepienie Husa
• Proces z polsko-krzyżacki- Jan Falkenberg, Tractatus doctoris cuiusdam de Prutenis
contra Polonos et paganos de potestate papae et imperatoris respectu infidelium -
Satyra na herezje i na nikczemności Polaków oraz ich króla Jagiełły – traktat potępiony
przez Marcina V w 1424
– Sobór w Bazylei (1431-1438) – Ferrarze (1438-1439) -Florencji (1439-1443)
– Polityka Władysława Jagiełły wobec prawosławnych i Rusinów
Poznań, Kościół Bożego Ciała (fund. 1406, przebud. 1465-
1470)
• Monstrancja podarowana przez
Władysława Jagiełłę kościołowi
Bożego Ciała w Poznaniu,
depozyt w Muzeum
Archidiecezjalnym w Poznaniu,
wykonana ok. 1400
• Lublin, kościół Brygidek,
1412-1426
• wotum za zwycięstwo
pod Grunwaldem
• Przebudowany XVII w.
Wiślica kolegiata
• Wiślica,
kolegiata,
malowidła
1397-1400
Sandomierz
• Malowidła ok.
1421, odkryte i
restaurowane
1934-1936
Lublin, kaplica Trójcy
Świętej
• Malowidła 1418
• Fragmenty
odkryte 1897
• Malowidła
odsłonięte i
restaurowane
1917-1918
Kraków,
katedra
Kraków, katedra
Nagrobek Władysława Łokietka (zm. 1333)
fund. Kazimierz Wielki, lata 40. XIV w.
 Nagrobek Kazimierza
Wielkiego (zm. 1370)
lata 70. lub 80. XIV w.
• Datowanie tumby
sporne
– Ok. 1421
– Ok. 1434
– Po 1440
• Baldachim
Giovanni Cini
1519-1524
• Maria z
Dzieciątkiem z
Regulic, ok. 1370 r.
• Madonna z
Krużlowej, 1 ćw.
XV w.
• Wierzbięty z
Branic, 1425
• Skrzydło
tryptyku
Trzebuni,
pocz. XV w.
 Rzeźba i malarstwo drugiej połowy
XV wieku

• Zmiana stosunku do tworzywa w rzeźbie

• Przemiany stylistyczne („styl łamany”)
• Zagadnienie późnogotyckiego realizmu

• Nastawa ołtarzowa (od tryptyku z kilkuosiową, „prezentacyjną”

częścią środkową do nastawy „monoscenicznej”)
• Zmiana form upamiętnienia
– nowe typy nagrobków
– nowe wątki treściowe w nagrobkach
Wit Stosz

ur. 1447, Horb nad

Neckarem, zm. 1533
Norymberga

Kraków, kościół
Wniebowzięcia Marii,
retabulum ołtarza
głównego

1477-1489
Kraków,
katedra
Kraków, katedra
 Nagrobek Kazimierza
Wielkiego (zm. 1370)
lata 70. lub 80. XIV w.
• Datowanie tumby
sporne
– Ok. 1421
– Ok. 1434
– Po 1440
• Baldachim
Giovanni Cini
1519-1524
Kraków, katedra, nagrobek Kazimierza Jagiellończyka,
1492
Wit Stosz i Jorg Huber