844 ROZPORZADZENIE MINISTRA PRACY | POLITYKI SOCJALNEJ 2 dnia 26 wrzesnia 1997 F, Na podstawie art. 237" § 1 Kodeksu pracy zarzadza sig, co nastepuje: OZIALI Przepisy wstepne § 1. 1, Rozporzadzenie okresla ogélnie obowiazuja- ce przepisy bezpieczenstwa i higieny pracy w zakla- dach pracy, w szczegé!nosci dotyczace: 1) obiektéw budowlanych, pomieszezen pracy i tere- nu zaktadéw pracy, 2) proceséw pracy, 3) pomieszezen i urzadzen hi jienicznosanitarnych. 2. Przepisy rozporzadzenia nie dotycza srodkow transportu kolejowego, lotniczego, morskiego i wod- nego srédladowego. § 2. Ilekroé w rozporzadzeniu jest mowa o: 1) ,ostonie” — rozumie sig przez to element lub ze- staw elementéw konstrukcyjnych sluzacy do ochrony cztowieka przed niebezpiecanymi lub uciazliwymi wptywami pracujacych czesci, mecha- nizméw i uktadéw roboczych maszyny lub innego urzadzenia technicznego, 2) , pomieszezeniach higienicznosanitamych” — rozu- mie sig przez to szatnie, umywalnie, pomieszczenia Zz natryskami, pomieszczenia higieny osobistej ko- biet, ustepy, palarnie, jadalnie, 2 wyjatkiem stot wek, pomieszczenia do ogrzewania sie pracowni- kéw oraz pomieszezenia do prania, odkazania, su- szenia i odpylania odziezy roboszej lub achronne}, 3) ,pomieszczeniu pracy” — rozumie sig przez to po- mieszczenie przeznaczone na pobyt pracownikéw, w ktorym wykonywana jest praca. Nie uwaza sie za Przeznaczone na pobyt pracownikéw pomiesz- zen, w ktérych: a) taczny czas przebywania tych samych pracowni- kow w ciagu jednej zmiany roboczej jest krotszy nig 2 godziny, a wykonywane czynnosci maja charakter dorywezy bad? praca polega na krét- kotrwatym przebywaniu zwiqzanym z dozorem lub konserwacja urzadzen albo utrzymaniem ezystosei i porzadku, b) majq miejsce procesy technologiczne nie po- zwalajace na zapewnienie odpowiednich warun- kéw przebywania pracownikéw w celu ich ob- stugi, bez zastosowania Srodkéw ochrony indy- widualne] i zachowania specjalnego rezimu or- ganizacji pracy, ¢) jest prowadzona hodowla roslin lub zwierzat, niezaleznie od czasu przebywania w nich pra- cownikéw zaimujacych sig obsluga, 4) ,pomnieszozeniu statej pracy” — rozumie sig przez to pomieszezenie pracy, w ktérym taczny czas prze- bywania tego samego pracownika w ciagu jednej doby przekracza 4 godziny, 5) .pomieszczeniu czasowe| pracy” — rozumie sie przez to pomieszczenie pracy, w ktérym taczny czas Przebywania tego samego pracownika w ciagu jednej doby trwa od 2 do 4 godzin, 6) ,przepisach techniczno-budowlanych” — rozumie sig przez to przepisy ustawy — Prawo budowlene oraz aktow wykonawezych do tej ustawy,Deiennik Ustaw Nr 129 7) ,tyzyku zawodowym” — rozumie sig przez to praw- dopodobienstwo wystapienia niepozadanych zda- rzefi zwigzanych 2 wykonywana praca, powoduja- oych straty, w szczegdinosci wystapienia u pracow- nikow niekorzystnych skutkéw zdrowotnych w wy- niku zagrozen zawodowych wystepujacych w sro- dowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy, 8) ,stanowisku pracy” — rozumie sig przez to prze- strzefi pracy, wraz z wyposaieniem w_ érodki i przedmioty pracy, w kt6rej pracownik lub zespot pracownikow wykonuje prace, 9) ,,grodkach ochrony indywidualne|” — rozumie. sig przez to Srodki przeznaczone do ochrony cztowieka przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami wystepujacymi pojedynczo lub tacznie w srodowi- sku pracy. Do srodkéw ochrony indywidualnej za- licza sie odziez ochronna oraz érodki ochrony: kon- czyn dolnych i gornych, gtowy, twarzy i oczu, ukta- du oddechowego, stuchu, sprzet chroniacy przed upadkiem pracownika z wysokosci oraz srodki izo- lujace caty organizm, 10) ,Srodkach ochrony zbiorowej" — rozumie sig przez to Srodki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym i pojedynezych osdb, przed nie- bezpiecznymi i szkodliwym! czynnikami wystepu- jacymi pojedynczo lub tacznie w srodowisku pracy, bedace rozwiazaniami technicznymi stosowanymi w pomieszezeniach pracy, maszynach i innych urzadzeniach, 11) ,Srodowisku pracy” — rozumie sie przez to warun- ki Srodowiska materiainego (okresionego ¢zyn kami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi), w ktorym odbywa sig proces pracy, 12) ,urzadzeniach ochronnych” — rozumie sig przez to ostony lub takie urzadzenia, ktore spetniaja jedna lub wigcej z nizej wymienionych funkcj —2apobiegaja dostepowi do stref niebezpiecz- nych, —powstrzymuja ruchy elementow niebezpiecz- nych, zanim pracownik znajdzie sig w strefie nie- bezpiecznej, —nie pozwalaja na wiaczenie ruchu elementow niebezpiecznych, jesli pracownik znajduje sie w strefie niebezpiecznej, — zapobiegaja naruszeniu normainych warun- kéw pracy maszyn i innych urzadzen\ technicz- nych, — nie pozwalaja na uaktywnienie innych czynni- kow niebezpiecznych lub szkodliwych, 13) ,zagrozeniu” —rozumie sig przez to stan srodowi ska pracy mogacy spowodowaé wypadek lub cho- robe. DZIAt I Obiekty budowlane i teren zaktadu pracy § 3. Budynki i inne obiekty budowlane, w ktérych majduja sig pomieszczenia pracy, powinny byé zbudo- wane i utrzymywane zgodnie 2 wymaganiami okresio- nymi w przepisach techniczno-budowlanych. — 3971 — Poz. 844 § 4. 1. Pracodawca jest obowiazany zapewniénate- renie zaktadu pracy wykonane i oznakowane, zgodnie. z Polskimi Normami i wlasciwymi przepisami, drogi komunikacyjne i transportowe, zwane dalej_,droga- mi", drogi dla pieszych, zwane dale|_,przejéciami", i dojazdy pozarowe oraz utrzymywae je w stanie nie stwarzajacym zagroien dla _uzytkownikéw. Drogi i preejécia oraz dojazdy pozarowe nie moga prowadzié przez miejsca, w ktérych wystepuja zagrozenia dla ich uiytkownikéw. 2. Drogi i przejscia powinny posiadaé wymiary od- powiednie do liczby potencjalnych uzytkownikow oraz rodzajéw i wielkosci stosowanych urzqdzen transpor- towych i przemieszezanych tadunkéw. Minimalne wy- miary drég i przejsé okreslaja Polskie Normy. 3. Nawierzchnia drég, placéw manewrowych, po- stojowych i sktadowych, dojazdéw pozarowych i przejsé. powinna byé réwna i twarda lub utwardzona oraz posia- daé nosnos¢ odpowiednia do obciaenia wynikajacego ze stosowanych érodkéw transportowych oraz prze- mieszczanych i sktadowanych materialow, 4, Drogi, przejgcia oraz place manewrowe, postojo- we i sktadowe powinny posiadaé urzadzenia lub inne rozwigzania techniczne zapewniajace odprowadzanie wod opadowych. § 5. 1. Na drogach transportowych i w magazynach nie powinny wystepowaé progi ani stopnie. W przy- padku zrdznicowania pozioméw podtogi, réznice te powinny byé wyréwnane pochyiniami o nachyleniu dostosowanym do rodzaju uzywanego srodka trans- Portu, ale nie wigkszym niz 8%. 2. Pochylnie powinny umoiliwiaé bezpieczne poru- szanie sig pracownikéw i dogodny transport tadun- kow. § 6. 1. Miejsca w zaktadzie pracy, w ktérych wyste- puja zagrozenia dla pracownikow, powinny by6 ozna- kowane widecznymi barwami i/lub znakami bezpie- czeristwa, zgodnie z Polskimi Normami. Znaki bezpie- czefistwa powinny byé umieszezone odpowiednio do linii weroku — w miejscu lub w najblizszym otoczeniu ‘okreslonego zagrozenia, a w przypadku ogélnego za- grozenia — przy wejsciu na teren, gdzie wystepuje ta- kie zagroienie. 2. Jezeli oznakowanie, o ktérym mowa w ust. 1, nie jest wystarczajgce dla zapewnienia bezpieczenstwa ‘ochrony 2drowia pracownika, miejsca niebezpiecant powinny byé wylaczone z uzytkowania poprzez ich od- powiednie wygrodzenie lub w inhy sposob. 3. Otwory i zagiebienia powinny byé zamkniete od- powiednimi pokrywami, a jezeli jest to niemozliwe — wtasciwie ogrodzone i oznakowane. 4, Miejsca niebezpieczne na przejéciach zagraiaja- ce potknigciem sie, upadkiem lub uderzeniem (np. stopnie) powinny by¢ pomalowane barwami bezpie- czenstwa zgodnie z Polskimi Normami. 5. Na drogach — w miejscach, w ktérych moiliwe jest niespodziewane wtargniecie pieszych, nalezy usta-Deiennik Ustaw Nr 129 wic barierki lub zastosowaé inne skuteczne urzadzenia ochronne. § 7. 1. Drég, przejsé i dojazdéw pozarowych nie wolno zastawiaé materiatami, srodkami transportu, sprzetem i innymi przedmiotami, 2. Na skrzyzowaniach drég powinna byé zapew na dobra widocznosé. § 8. Wtunelach przeznaczonyeh do state) komuni- kacii nie powinny znajdowaé sig rurociagi stuzace do transportu substangji chemicznych toksycznych lub Zracych oraz substancji z innych wegledéw niebez- Piecznych. Wymég ten nie dotyczy przewodow stura- cych do ogrzewania tunelu, jezeli temperatura czyn ka grzewezego nie przekracza 95°C § 9. 1, Pracodawea jest obowigzany zapewnié dro- gi ewakuacyjne ze wszystkich pomieszezen obiektu bu- dowlanego, w ktérych moga przebywac pracownicy, umoiliwiajace szybkie wydostanie sie pracownikow na otwarta prestrzen. 2. Wymagania dla drog ewakuacyinych i warunki ewakuacji okresiaja przepisy techniczno-budowlane i dotyczace ochrony przeciwpozarowej, § 10. 1. We wszystkich migjscach na terenie zakta- du pracy, w ktorych moga przebywaé pracownicy, pra- codawca jest obowiazany zapewnié owietlenie elek- tryezne w porze nocnej lub jezeli oswietlenie dzienne jest niewystarczajgce. Wymagania dotyczace oswietle- nia okreslajg Polskie Normy. 2. instalacje i urzadzenia elektryczne powinny byé tak wykonane i eksploatowane, aby nie naracaly pra- cownikow na porazenie pradem elektrycznym, prze- pigcia atmosferyczne, szkodliwe oddzialywanie pol elektromagnetycznych oraz nie stanowily, zargnzania. pozarowego, wybuchowego i nie powodowaly innych szkodliwych skutkow. § 11. Zaklad pracy powinien byé wyposatony ‘w urzadzenia zapobiegajace zanieczyszczeniu lub skaze- niu, w stopniu szkodliwym dla zdrowia ludzkiego — po- wiettza, gruntu oraz wod — substancjami chemicznymi, Srodkami promieniotwérezymi albo biologicznie zakaé. nymi, w awiazku z produkeja bad? inna dziatalnoscia 2a- kladu pracy. $12. Pracodawea jest obowiazany zapewnié ochro- ne obiektéw budowlanych i urzadzen technicznych przed gromadzeniem sig tadunkéw i wyladowaniami elektrycznosci statyczne] — stwarzajacymi zagrotenia w érodowisku pracy. $13. 1. Pracodawca jest obowigzany zapewnié do. stateczna ilosé wody zdatnej do picia oraz do celdw hi- gienicznosanitarnych, gospodarezych i przeciwpozaro- wych. 2. llosé wody do celéw higienieznych preypadajaca dziennie na kaédego pracownika jednoczesnie zatrud- nionego nie moze byé mniejsza ni 1) 120 | — przy pracach w kontakcie 7 substancjami szkodliwymi, trujacymi lub zakaznymi albo powodu- — 3972 — Poz. 844 Jacymi silne zabrudzenie pytami, w tym 90 | w prey- padku korzystania z natryskow, 2)90 | — przy pracach brudzacych, wykonywanych w wysokiej temperaturze lub wymagajacych za- pewnienia nalezyte] higieny procesow technolo- gicznych, w tym 60 i w przypadku korzystania z na- tryskow, 3) 30 | — przy pracach nie wymienionych w pkt 112. 3. Niezaleinie od ilosci wody, okreslonej w ust. 2, naledy zapewnié wodg niezbedna do utrzymania czy- stosci pomieszczen i terenu zaktadu pracy w ilosei co najmniej 1,5 na dobe na kazdy metr kwadratowy po- wierzchni_ podtogi, wymagajace| zmywania, oraz co najmniej 2,5 | na dobe na kaédy metr kwadratowy po- wierzchni terenu poza budynkami, wymagajace| pole- wania (tereny zielone, utwardzone ulice, place itp.). OzIAt I Pomieszezenia pracy Rozdzial 1 Przepisy ogéine § 14, Pracodawca jest obowiazany utrzymywaé po- mieszczenia pracy w czystosci i porzadku oraz zapew- ni¢ ich okresowe remonty i konserwacje w celu zacho- wania wymagah bezpieczeristwa i higieny pracy. § 15. 1. Pomieszczenia pracy i ich wyposazenie po- winny zapewniaé pracownikom bezpieczne i higienicz- ne warunki pracy. W szczegéinosci w pomieszczeniach pracy nalezy zapewnié oswietlenie naturalne i sztucz- ne, odpowiedniq temperature, wymiane powietrza oraz zabezpieczenie przed wilgocia, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nastonecznieniem, drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciaéliwosciami. 2. W pomieszczeniach pracy, w ktorych wystepuja czynniki szkodliwe dla zdrowia (wysoka temperatura, hatas, drgania, promieniowanie, gazy, pyly, pary itp.) powinny byé zastosowane rozwiazai techniczne uniemozliwiajace przedostawanie sie tych czynnikow do innych pomieszczen pracy oraz do pomieszczen hi- gienicznosanitarnych. 3. Sciany i sufity pomieszozeri pracy, w ktorych wy- dzielaja sig substancje szkodliwe dla zdrowia pracow- nikow lub pyty niebezpiecene pod wagledem wybu- chowym, powinny mieé pokrycie ochronne, zabezpie- czajace przed adsorpcja i gromadzeniem sig pytu oraz powinny byé przystosowane do tatwego czyszczenia lub zmywania. 4, Jezeli ze wzgledu na rodzaj wykonywanych robot lub rodzaj stosowanych urzadzeri mode zachodzié nie- bezpieczeristwo wybuchu, stropy, dachy i gciany po- mieszozef pracy powinny byé wykonane zgodnie z wy- maganiami bezpieczenistwa dla tego rodzaju robot lub znajdujacych sie tam urzadzen oraz zgodnie z przepisa- mi techniczno-budowlanymi.Dziennik Ustaw Nr 129 § 16. 1. W pomieszezeniach oraz na drogach znaj- dujacych sie w obiektach budowlanych podtogi powin- ny byé réwne, niesliskie, niepylace i odporne na écie- ranie oraz nacisk, a takze powinny byé przystosowane do tatwego utrzymania w czystosci 2. W pomieszczeniach, w ktorych moga wystapié mieszaniny wybuchowe palnych par, pytéw lub gazow 2 powietrzem, powierzchnie podtég powinny byé wy- konane z materiatu nie powodujqcego iskrzenia me- chanicznego lub wyladowai elektrostatycznych. 3. Jezeli podtoga jest wykonana 2 materiatu beda- ego dobrym przowodnikiem ciepla lub jeéeli przy wy- konywaniu pracy wystepuje je] zamoczenie, w prze)- Sciach oraz w miajscach do stania i siedzenia powinny 2najdowaé sig podesty izolujace od zimna lub wilgoci albo powinny byé stosowane inne srodki izolujace. Po- desty powinny byé stabilne, wytrzymate, zabezpiecza- jace przed poslizgiem i potknieciem oraz tatwe do utrzymania w czystos 8 17. W pomieszczeniach magazynowych i na dro- gach znajdujacych sie w obiektach budowlanych po- winny byé umieszczone informacje o dopuszczalnym obciaéeniu stropow. § 18. 1. Pomieszczenia statej pracy nie powinny byé okalizowane ponize| poziomu otaczajqcego terenu, 2 wyiatkiem pomieszczen, 0 ktérych mowa w ust. 2, oraz jezeli wymaga tego rodzaj produkeji (w chiod. niach, rozlewniach win itp.). 2. Ponizej poziomu otaczajacego terenu moga znaj- dowaé sie pomieszczenia pracy w garazu, kotlowni i warsztatach podrecznych, pomieszczenia handlowe, ustugowe i gastronomiczne w ulicznych przejéciach Podziemnych, w podziemnych stacjach komunikacyj- hych i tunelach, w domach handiowych i hotelach oraz w obiektach zabytkowych, pod warunkiem zachowania wymagan przepiséw techniczno-budowlanych i po uzyskaniu zgody wlasciwego panstwowego woje- wodzkiego inspektora sanitarnego, wydanej w porozu- mieniu 2 okregowym inspektorem pracy. 3. Na warunkach okreslonych w ust. 2 i w przypad- ku zapewnienia oswietlenia dziennego, pomieszezenia state} pracy moga znajdowaé sie w suterenach lub piw- nicach. § 19. 1. Powierzchnia i wysokos¢ pomieszczen pra- cy powinny zapewniaé spetnienie wymagan bezpie- czenstwa i higieny pracy, z uwzglednieniem rodzaju wykonywanej pracy, stosowanych technologii oraz czasu przebywania pracownikow w tych pomieszoze- niach, 2. Na kaidego z pracownik6w jednoczesnie zatrud- nionych w pomieszczeniach state] pracy powinno przy- pada¢ co najmnie| 13 m? woinej objgtosci pomieszcze- ia oraz co najmniej 2 m? wolne| powierzchni podtogi {nie zajetej przez urzadzenia techniczne, sprzet itp.). 5 20. 1. Wysokosé pomieszczenia statej pracy nie mote byé mniejsza niz: 1) 3 m w Swietle — jezeli w pomieszczeniu nie wyste- Puja czynniki szkodliwe dla zdrowia, — 3973 — Pov. 844 2) 3,3 m w Swietle — jezeli w pomieszczeniu prowa- dzone sq prace mogace powodowaé wystepowa- nie substanoji szkodliwych dla zdrowia. 2, Wysokos¢ pomieszczen, o ktérych mowa w ust. 1, mode byé obnizona w przypadku zastosowania ki matyzacji — pod warunkiern uzyskania zgody par stwowego wojewédzkiego inspektora sanitarnego. 3. Wysokos¢ okresiona w ust. 1 pkt 1 moze byé zmniejszona do: 1) 2,5 m w Swietle: a) jezeli w pomieszezeniu zatrudnionych jest nie wiece] niz 4 pracownikow, a na kaidego 2 nich Przypada co najmniej po 18 m® wolnej objetosci pomieszczenia lub b] w pomieszczeniu ustugowym lub produkcyinym drobnej wytwérezosci mieszczacym sie w bu- dynku mieszkainym, jezeli pry wykonywanych Pracach nie wystepuia pyty lub substancje szko- dliwe dla zdrowia, hatas nie preekracza dopusz- czalnych wartosci poziomu déwieku w budyn- kach mieszkainych, okresionych w Polskich Nor- mach, a na jednego pracownika przypada co najmniej 15 m3 woinej objetosci pomieszczenia, 2} 2,2 m w Swietle — w dyzurce, portierni, kantorze, kiosku ulicznym, dworcowym i innym oraz w po- mieszczeniu usytuowanym na antresoli otwartej do wigkszego pomieszezenia. 4. Wysokosé pomieszezenia czasowej pracy nie moie byé mniejsza 1) 2,2 m w Swietle — jezeli w pomieszezeniu nie wy- stepujg caynniki szkodliwe dla zdrowia, 2) 2,5 m w Swietle — jezeli w pomieszezeniu prowa- dzone sq prace mogace powodowaé wystepowa- substancji szkodliwych da zdrowia, 5. W pomieszczeniu o stropie pochylym wymaga- nia okresione w ust. 1, 3 i 4 stosuje sig do srednie} wy- sokosci pomieszczenia, prey czym w najnizszym mie|- Sou wysokos¢ pomieszczenia nie moze byé mniejsza w Swietle niz 1,9 m (liczac od poziomu podtogi do naj- nize] potozonej czesci konstrukcyjnej sufitu). § 21, 1, Do pomieszczen i stanowisk pracy potozo- hych na réanych poziomach powinny prowadzié bez- Pieczne dojscia stalymi schodami lub pochylniami 2, Nawierzchnie schodéw, pomostw i pochylni nie powinny byé Sliskie, a w miejscach, w ktérych moe wystepowaé zaleganie pytow — powinny byé azuro- we, 3. Zamocowane na state drabiny lub klamry moga byé stosowane jako dojgcia dodatkowe oprécz scho- dow, a zamiast schodéw — tylko w_ wyjatkowych przy- padkach uzasadnionych wzgledami uzytkowymi lub gdy nie ma technicznych mozliwosei ich zastosowania. 4. Wymagania, jakie powinny spetniaé schody i po- chyinie, okresiaja przepisy techniczno-budowlane. § 22. 1. Wymiary otworéw drzwiowych w kazdym, pomieszezeniu powinny byé odpowiednie do liczbyDziennik Ustaw Nr 129 pracownikéw z nich korzystajgcych oraz do rodzaju iwielkosci uzywanych urzadzen transportowych i prze- mieszczanych tadunkow. Wymiary otworéw drzwio- wych okresla Polske Norma, 2. Sposéb otwierania drzwi z pomieszczeh pracy i 2 pomieszezen higienicznosanitarnych Powinien od- powiadaé wymaganiom przepiséw techniczno-bu- dowlanych i dotyczacych ochrony przeciwpoiarowej. 3. Drzwi rozsuwane musza byé wyposazone w urza- dzenia zapobiegajace ich wypadnigciu z prowadnic, 4. Drzwi i bramy otwierajace sie do géry musza byé wyposazone w urzadzenia zapobiegajace ich przypad- kowemu opadaniu, 5. Wrota bram powinny byé wyposazone w urza: dzenia zapobiegajace ich przypadkowemu zamknieciu. 6. Wahadtowe drwii bramy musza byé przezroczy- ‘ste lub posiadaé przezroczyste panele. 7. Drewi i bramy przezroczyste powinny byé wyko- Nane z materiatu odpornego na rozbicie lub ze szkla hartowanego oraz odpowiednio oznakowane w wi- docznym miejscu. 8. Pomigdzy pomieszczeniami nie nalezy wykony- waé progow, chyba #e warunki techniczne wymagaja ich zastosowania. W takich praypadkach naleiy je oznaczyé w sposdb widoczny. § 23. Pomieszczenia pracy, w ktérych preebywaja pracownicy, nie moga byé zamykane w sposob unie- moiliwiajacy wyjscie z pomieszczenia. Jezeli istnieja wagledy wymagajace zamykania pomieszozeri w cza- sie pracy przed osobami nie upowaznionymi, nalezy stosowaé przy drzwiach zamki uniemoiliwiajace wej- Scie z zewnatrz, a jednoczesnie umoéliwiajgce wyjscie zpomieszczenia bez uzycia klucza. W takiej sytuacjl na- lezy przewidzieé modliwosé powiadamiania pracowni- kow znajdujacych sig w takich pomieszczeniach o nie- bezpieczeitstwie grozacym z zewnatrz. § 24. 1. Szyby w oknach oraz inne przedmioty i po- wierzchnie szklane, znajdujqce sie w pomieszczeniach racy, narazone na uszkodzenia w zwiazku z rodzajem prowadzonyeh prac, powinny byé od strony, po ktorej moga znajdowaé sie ludzie, ostonigte siatka zabezpie- czajaca przed odiamkami szkta, 2. Przezroczyste sciany dziatowe, znajdujace sie w pomieszezeniach pracy, w poblizu takich pomiesz- cre lub wzdtué przejsé — musza byé jednoznacznie oznakowane oraz wykonane z materiatu odpornego na rozbicie lub tak ostonigte, aby niemoziiwe byto zetknig- cie sig pracownika ze Sciana lub jego zranienie w razie rozbicia tej sciany. Rozdziat 2 Oéwietlenie § 25, W pomieszozeniach statej pracy naleiy za- pewnié oswietlenie dzienne, chyba ze jest to niemosli- we lub niewskazane ze wzgledu na technologie pro- — 3974 — Poz. 844 dukcji, a na stosowanie ogwietlenia wytacznie elek- trycanego pracodawca uzyskat zgode wiasciwego pan- stwowego wojewddzkiego inspektora sanitarnego wy- dana w porozumieniu z okregawym inspektorem pra- cy. § 26. 1. Oswietlenie dzienne na poszezegdinych sta- nowiskach pracy powinno byé dostosowane do rodza- ju wykonywanych prac i wymaganej dokladnosei oraz powinno spetniaé wymagania okresione w Polskiej Normie. 2. Niezaleznie od oswietlenia dziennego w po- mieszczeniach pracy nalezy zapewni¢ ogwietlenie elek- tryczne o parametrach zgodnych z Polskimi Normami. $ 27. 1, Stosunek wartosci Srednich natezenia oswietlenia w pomieszczeniach sasiadujacych ze soba, przez ktére odbywa sig komunikacja wewnetrzna, nie powinien byé wigkszy niz § do 1, 2. Pray wyjéciu z pomieszezen, w ktérych ze wegle- dow technologicanych praca jest wykonywana w ciem- nosci (np. ciemnnie optyczne), powinny by¢ zapewnione warunki umoiliwiajace stopniowa adaptacje wzroku. § 28. W pomieszczeniach i miejscach pracy, w kté- tych w razie awarii oswietlenia moga wystapic zagro- Zenia dla zycia lub zdrowia pracownikéw, nalezy za- pewnié oswietlenie awaryjne o odpowiednim nateze- niu, zgodnie z Polska Norma. § 29. 1. Okna, Swietliki i nagwietla w pomieszoze- niach pracy 0 duzej wilgotnosci powietrza powinny byé wykonane w sposéb zapobiegajacy skraplaniu sig w nich pary wodnej. W przypadku szczegdlnie duzego zaparowania pomieszczenia i moéliwosci_ spadania kropel wody na stanowisko pracy nalezy zainstalowaé rynienki lub inne urzadzenia odprowadzajace wode Z okien, éwietlikéw i naswietli 2. Szyby w oknach i Swietlikach powinny byé czyste oraz przepuszczaé dostateczna ilosé swiatta. Do mycia okien i swietlikow powinien byé zapewniony dogodny i bezpieczny dostep. 3. Okna i swietliki powinny byé wyposazone w od- powiednie urzadzenia eliminujace nadmierne opero- wanie promieni stonecznych padajacych na stanow!- ska pracy. 4. Okna i Swietliki, przeznaczone do wietrzenia po- mieszozen, nalezy wyposazyé w urzadzenia pozwalaja- ce na otwieranie ich w sposdb tatwy i bezpieczny z po- ziomu podtogi oraz ustawienie czesci otwieranych w pozadanym potozeniu. Rozdziat 3 Ogrzewanie i wentylacja 5 30. W pomieszczeniach pracy nalezy zapewni¢ temperature odpowiednia do rodzaju wykonywane} pracy (metod pracy i wysitku fizycznego niezbednego do je] wykonania) nie nizszq niz 14°C (287 K), chyba ze wzgledy technologiczne na to nie pozwalaja. W po- mieszezeniach pracy, w ktorych jest wykonywana lek-Dziennik Ustaw Nr 129 ka praca fizyczna, i w pomieszezeniach biurowych tem- peratura nie mote byé nizsza niz 18°C (291 K). § 31. Pomieszczenia i stanowiska pracy powinny byé zabezpieczone przed nie kontrolowana emisiq cie~ Pla w drodze promieniowania, przewodzenia i konwek- oji oraz przed naptywem chtodnego powietrza z ze- whatrz. § 32. 1. W pomieszczeniach pracy powinna byé za- pewniona wymiana powietrza wynikajaca z potrzeb uzytkowych i funkeji tych pomieszczen, bilansu ciepta i wilgotnosci oraz zanieczyszczen statych | gazowych. Niezbedna wymiana powietrza w pomieszczeniach Pracy, w ktérych wydzielaja sig substancje szkodliwe dla zdrowia, powinna zapewnié czystosé powietrza co najmniej w granicach nie przekraczajacych wartosci Rajwyzszych dopuszczalnych stezen tych substancii, prey caym: 1) jezeli w pomieszczeniu wydzielajq sie dwie lub wie- ej substangji szkodliwych, a dziatanie kaédej z nich na organizm jest inne i niezalezne od dziatania po- zostatych substanoji, wymiana powinna zapewnié co najmniej ilos¢ powietrza niezbedna do rozcien- czenia stezenia tej substangji, ktora wymaga naj wigksze] objetosci powietrza do rozcieticzenia do wartosci najwyzszego dopuszczalnego stezenia, 2) jezeli w pomieszczeniu wydzielaja sie dwie lub wie- cej substangji szkodliwych, a ich dzialanie na orga~ nizm jest analogiczne lub gdy jednoczesne ich wy- stepowanie wzmaga dzialanie poszczegélaych substaneji, wymiana powinna zapewnié co naj- Mniej ilosé powietrza rowna sumie jego objetosci Potrzebnych do rozciefczenia stezenia kaidej 2 tych substancji do wartosci najwyészego dopusz- czalnego stezenia, 2. W nie klimatyzowanych pomieszczeniach pracy niezaleznie od wymiany powietrza, 0 ktore| mowa w ust. 1, powinna byé zapewniona stata wymiana po- wietrza nie mniejsza niz 0,5-krotna w ciqgu godziny. Za stata wymiang nie uwaéa sig wymiany uzyskiwane| wylacznie w drodze wentylacji mechanicznej, 3. Wymagania dotyczace parametrow powietrza w pomieszczeniach pracy okreslaja odrebne przepisy i Polskie Normy. $33. W pomieszczeniach pracy, w ktorych nastepu- je wydzielanie sig ciepta przez promieniowanie w ilosci przekraczajacej na stanowiskach pracy kJ - godz. Tn nalezy stosowaé nawiewna wentylaci miejscowa. Pa- rametry nawiewanego powietrza powinny speiniag wymagania dla mikroklimatu goracego, okreslone w prrepisach w sprawie najwyaszych dopuszczainych stezen i nateien czynnikow szkodliwych dla zdrowia w Srodowisku pracy. 2500 § 34. Urzadzenia lub ich czesoi, z ktorych moga wy- dzielaé sie szkodliwe gazy, pary lub pyty, powinny byé zhermetyzowane. W razi¢ niemozliwosci zhermety: wania, urzadzenia te powinny byé wyposazone w miej- scowe wyciagi. — 3975 — Poz. 844 § 35. 1. Powletrze doprowadzane do pomieszozent Pracy 2 zewnatr2 za pomoca wentylacji nawiewne} po- winno byé oczyszczone z pytow i substangji szkodli- wych dia zdrowia. 2. Wentylacja nie powinna powodowaé przecia- gow, wyziebienia lub przegrzewania pomieszozeh pra- cy. Nie dotyczy to wentylacji awaryjnej. 3. Strumien powietrza pochodzacy z urzadzen wen- tylagji nawiewnej nie powinien byé skierowany bezpo- Srednio na stanowisko pracy. 5 36, 1. Maksymaina temperatura nawiewanego po- wietrza nie powinna przekraczaé 70°C (343 K) przy nawie- wie powietrza na wysokosci nie mniejszej nit 3.5 m od poziomu podtogi stanowiska pracy i 45°C (318 K) —w. po- zostalych przypadkach. 2. W pomieszczeniach pracy, w ktérych wystepuja fatwo palne lub niebezpieczne pod wagledem wybu- chowym pyty, gazy lub pary, maksymaina temperatu- ra_nawiewanego powietrza powinna byé zgodna z przepisamni w sprawie ochrony przeciwpozarowej 5 37. Pray urzadzeniach wentylacyjnych naledy sto- sowaé Srodki zmniejszajace natezenie i rozprzestrze- nianie sig hatasu i drgah powodowanych praca tych urzadzen. § 38. 1. Pray stosowaniu w pomieszczeniach pracy wentylacji mechanicznej z recyrkulacja powietrza ilose powietrza swiezego nie powinna byé mniejsza niz 10% ogéInej ilosci wymienianego powietrza. 2. W powietrzu wprowadzanym do pomieszczen Pracy przy stosowaniu recyrkulacji zanieczyszozenie czynnikami szkodliwymi dia zdrowia nie powinno prze- kraczaé poziomu, przy ktérym suma stosunkéw stezen poszezegélnych substancji do odpowiadajacych im wartosci najwydszych dopuszezalnych stezen przekra- za 0, 3. Recyrkulacja powietrza nie powinna byé stoso- wana w pomieszczeniach pracy, w ktorych wystepuje Narazenie_na_mikroorganizmy chorobotworcze lub znajduja sig substancje trujace, cuchnace albo moili we jest nagie zwigkszenie stezenia szkodliwych sub- stangji, a takze w przestrzeniach zagrozonych wybu- chem. OzIAt IV Procesy pracy Rozdziat 1 Przepisy ogéine § 39. 1. Pracodawea jest obowiazany ocenia¢ i do- kumentowaé tyzyko zawodowe, wystepujace przy okreslonych pracach, oraz stosowaé niezbedne srodki profilaktyczne zmniejszajace ryzyko. W szczegdinogci Pracodawea jest obowiqzany: 1) zapewnié organizacje pracy i stanowisk pracy w sposdb zabezpieczajacy pracownikow przed za-Dziennik Ustaw Nr 129 grozeniami wypadkowymi oraz oddziatywaniem ezynnikow szkodliwych dla zdrowia i ucigdliwosci, 2) zapewnié likwidacje zagrozen dla zdrowia i dycia Pracownikéw gtéwnie przez stosowanie technolo gil, urzqdzef, materiatow i substancji nie powodu- jacych takich zagrozen. 2. Jedeli ze wzgledu na rodzaj procesu pracy likwi- dacja zagrozen nie jest mozliwa, nalezy stosowaé od- powiednie rozwigzania organizacyine i techniczne, w tym odpowiednie srodki ochrony zbiorowej, ograni ozajace wplyw tych zagrozen na zdrowie i bezpieczen- stwo pracownikow. 3. W sytuagji gdy ograniczenie 2agrozen w wyniku zastosowania rozwiazah organizacyjnych i technicz- nych nie jest wystarczajace, pracodawca jest obowi zany zapewnié pracownikom Srodki ochrony indywi dualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu zagrozen. § 40. 1. Pracodawca jest obowiazany zapewnic sys- tematyczne kontrole stanu bezpieczenstwa i higieny pracy ze szczegdInym uwzglednieniem organiza Procesow pracy, stanu technicznego maszyn i innych urzadzert technicznych oraz ustalié sposoby rejestracji nieprawidtowosci i metody ich usuwania. 2. W razie stwierdzenia bezposredniego zagrozenia dla zycia lub zdrowia pracownikéw, osoba kierujaca Pracownikami jest obowigzana do niezwlocznego wstrzymania prac i podjgcia dziatan w celu usunigcia tego zagrozenia § 41. 1. Pracodawea jest obowiazany udostepnié Pracownikom, do statego korzystania, aktualne in- strukeje bezpieczenstwa i higieny pracy dotyczqce: 1) stosowanych w zaktadzie proceséw technologicz- nych oraz wykonywania prac zwiazanych z zagro- Zeniami wypadkowymi lub zagrozeniami zdrowia pracownikow, 2) obstugi maszyn i innych urzadzef technicenych, 3) postepowania z materiatami szkodliwymi dia zdro- wia i niebezpiecznymi, 4) udzielania pierwszej pomocy. 2. Instrukeje, o ktérych mowa w ust. 1, powinny ad- powiednio okreslaé ezynnosci do wykonywania przed rozpoczeciem danej pracy, zasady i sposoby bezpiecz- nego wykonywania danej pracy, czynnosci do wykona- nia po jej zakonczeniu oraz zasady postepowania w sy- tuacjach awaryjnych stwarzajacych zagrozenia dla 2y- cia lub zdrowia pracownikow. § 42. Zmiany w procesie technologicznym, zmiany konstrukeyine_urzadzent technicznych oraz | zmiany w sposobie uiytkowania pomieszczen powinny byé poprzedzone ocena pod wzgledem bezpieczenstwa ihigieny pracy, w trybie ustalonym przez pracodawce. § 43. 1. Jezeli w pomieszczeniu pracy, w ktérym za- trudniona jest tyiko jedna osoba, moga w sytuacji awa- ryine] wystapié zagrozenia dla zdrowia lub zycia pra- cownikéw, a w szozegéinosci zagrozenia: pozarowe, wy- buchowe, poraienia pradem elektrycznym, wydzielania = 3976 — Poz. 844 sig trujgoych i szkodliwych gazéw lub par — pracodaw- ca powinien wprowadzic obowiazek meldowania sie tej osoby w ustalony sposob w oznaczonych porach. 2. Pracodawca powinien ustali¢ rodzaje pomiesz- ¢zeri, 0 ktérych mowa w ust. 1, a takze okreslié sposob meldowania sig oraz postepowania w razie braku mel- dunkow. § 44, 1. Pracodawca jest obowiazany zapewnié pra- cownikom sprawnie funkclonujacy system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz $rodki do udzielania Pierwszej pomocy. W szczegéInosci pracodawea powi- nien zapewni 1) punkty pierwszej pomocy w wydziatach (oddzia- tach), w ktérych wykonywane sq prace powoduj ce duze zagrozenia wypadkowe lub wydzielanie sie Per, gazow albo pytow szkodliwych dia zdrowia — wyposazone w niezbedny sprzet i inne grodki do udzielania pierwszej pomocy; 2) apteczki w poszezegéinych wydziatach (oddziatach) zaktadu pracy. 2. Ilosé, usytuowanie i wyposazenie punktow pierwszej pomocy i apteczek powinny byé ustalone Ww porozumieniu z lekarzem sprawujacym profilaktycz- Na opieke zdrowotna nad pracownikami, z uwzglednie- niom rodzajéw i nasilenia wystepujacych zagrozen. 3. Obstuga punktéw i apteczek, o ktérych mowa Ww ust. 1, na kazdej zmianie powinna byé powierzana wyznaczonym pracownikom, przeszkolonym w udzie- laniu pierwszej pomocy. 4. W punktach pierwszej pomocy | przy apteczkach, w widocznych miejscach, powinny byé wywieszone in- strukcje 0 udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypad- ku oraz wykazy pracownikow, o ktérych mowa w ust. 3. 5. Punkty pierwszej pomocy i miejsca usytuowania apteczek powinny byé odpowiednio oznakowane, zgodnie z Polska Norma, i tatwo dostepne, Rozdziat 2 Organizacja stanowisk pracy § 45, 1. Stanowiska pracy powinny byé urzadzone stosownie do rodzaju wykonywanych na nich czynno- Sci oraz psychofizycznych wlaéciwosci pracownikow, przy czym wymiary wolnej (nie zajete] przez urzadz nia) powierzchni stanowiska pracy powinny zapewnié Pracownikom swobode ruchu wystarczajaca do wyko- nywania pracy w spos6b bezpieczny, 2 uwzglednie- niem wymagar ergonomii. 2. Stanowiska pracy, na ktérych wystepuje ryzyko pozaru, wybuchu, upadku lub wyrzucenia przedmio- t6w albo wydzielenia sie substancji szkodliwych dla 2drowia lub niebezpiecznych, powinny byé zaopatrzo- ne w urzadzenia ochronne zapewniajace ochrone pra- cownikow przed skutkami tego ryzyka. 3, Stanowiska praoy, na ktérych wykonywane prace powoduja wystepowanie czynnikéw szkodliwych dla zdrowia lub niebezpiecznych, powinny byé tak usytu-Dziennik Ustaw Nr 129 owane i zorganizowane, aby pracownicy zatrudnieni na innych stanowiskach nie byti narazeni na te czynt § 46. 1. Na stanowiskach pracy nalezy zapewnié wynikajaca z technologii powierzchnig oraz odpowied- nie urzadzenia pomocnicze przeznaczone na sktadowa- nie materiatow, wyrobow, pryrzad6w, narzedzi i odpa- dow. 2. Na stanowiskach pracy nie wolno przechowywaé surowodw, gotowych wyrobow, materiatow pomocr ‘ezych i odpadow w ilosciach wiekszych od wynikaja. cych 2 potrzeb technologicznych, umoiliwiajaeych utrzymanie ciaglosci pracy na danej zmianie. Odpady produkeyjne powinny by sukcesywnie usuwane. 3. Szmaty, tampony, trociny itp. nasycone lub 2a- nieczyszczone substancjami tatwo. zapalnymi, utlenia- Jacymi sig lub szkodiiwymi dla zdrowia albo wydziela- jace ucigzliwe zapachy — nalezy przechowywac w za- mknigtych naczyniach z materiatu niepalnego oraz co najmniej raz na dobe usuwaé z pomieszczen pracy i niszezyé w spos6b okreslony w instrukcji, 0 ktérej mo- wa w § 41, § 47. 1. Do kazdego stanowiska Pracy powinno byc zapewnione bezpieczne i wygodne dojgcie, przy czym jego wysokosé na cate} dlugosci nie powinna byé mniejsza w swietle 2m. 2. W przypadkach uzasadnionych wzgledami kon- strukeyinymi maszyn i innych urzadzen technicznych dopuszeza sig zmniejszenie wysokosci dojécia do 1.8m przy jego odpowiednim zabezpieczeniu i oznako- waniu znakami bezpieczeristwa zgodnymi 7 Polska Norma. 3, Przejécia migdzy maszynami a innymi urzadze- niami lub Scianami przeznaczone tylko do abstugi tych urzadzeh powinny mieé szerokosé co najmniej 0,75 m; jezeli w przejsciach tych odbywa sig ruch dwukierun. kowy, szerokos¢ ich powinna wynosié co najmniej 1 m. § 48. Pracodawea zatrudniajacy pracownikéw nie- petnosprawnych powinien zapewnié dostosowanie stanowisk pracy oraz dojs¢ do nich — do potrzeb imoz- liwosei tych pracownikow, wynikajacych ze zmniejszo- nej sprawnosci. § 49, 1. Przy wykonywaniu pracy nie wymagajacej stale pozycji stojacej nalezy zapewnié pracownikom moiliwos¢ siedzenia. . Pray wykonywaniu pracy wymagajacej stale po- 2yoji stojacej lub chodzenia nalezy zapewnié pracowni kom mozliwosé odpoczynku w poblizu miejsca pracy w pozycji siedzace). 3. Siedziska powinny spetniaé wymagania Polskich Norm. 550. 1. Stosowane w zaktadach pracy drabiny prze- Nogne powinny spetniac wymagania Polskich Narm. 2. Przy uzywaniu drabin Przenosnych niedopusz- czaine jest w szczego|nosci: 1) stosowanie drabin uszkodzonych, — 3977 — Por. 844 2) stosowanie drabiny jako drogi statego transportu, a takze do przenoszenia cigzaréw 0 masie powyie] 10 kg, 3) uzywanie drabiny niezgodnie z przeznaczeniem, 4) uzywanie drabiny rozstawnej jako przystawnej, 5) ustawianie drabiny na niestabilnym podtozu, 6) opieranie drabiny przystawnej o Sliskie ptaszezy- zny, 0 obiekty lekkie lub wywrotne albo o stosy ma- teriatow nie zapewniajace stabilnosci drabiny, 7) stawianie drabiny przed zamknigtymi drewiami, je- Zeli nie sq one zamknigte na klucz od strony usta wianej drabiny, 8) ustawianie drabin w bezposrednim sasiedztwie maszyn i innych urzadzeni — w sposdb stwarzajacy zagrozenia dla pracownikéw uzywajacych drabiny, 9) wehodzenie i schodzenie z drabiny plecami do niej, 10) przenoszenie drabiny 0 dtugosci powyzej 4 m przez jedna osobe. 3. Drabina przystawna powinna wystawadé ponad powierzchnie, na ktéra prowadzi, co najmniej 0.75 m, a kat jej nachylenia powinien wynosié od 65° do 75°. Rozdziat 3 Obstug: i stosowanie maszyn, narzedzi urzadzen technicznych nyc $51. 1. Maszyny i inne urzadzenia techniczne, zwa- ne dale] ,maszynami”, powinny spetniaé wymagania bezpieczeristwa i higieny pracy oraz ergonomii, okre- Slone w Polskich Normach i wtagciwych przepisach, przez caty okres ich uzytkowania, 2. Montai, eksploatacja i obstuga maszyn powinny byé zgodne z dokumentacja techniczno-ruchowa. § 52. 1. Maszyny z wlasnymi napedami powinny mieé urzadzenia do wiaczania i wytaczania tatwo do- stepne dla obstugujacego, sprawnie dzialajace i zabez- pieczone pred przypadkowym wiaczeniem. 2, Maszyny z wigcej niz jednym elementem sterow- niczym, z wytaczeniem maszyn przenosnych trzyma- nych w reku lub prowadzonych reka, powinny byé wy- Posazone w wytaczniki awaryine wyrdéniajace sig bar- wa i ksztattem, Konstrukcja i usytuowanie wytacznika powinny, w razie zagroienia, zapewniaé: moiliwose szybkiego wylaczenia napedu maszyny, takée przez osobe nie zatrudniong przy je] obstudze. 3. Maszyny powinny byé wyposaéone w tatwo od- rSzniajace sig i odpowiednio oznakowane urzadzenia do odtaczania od wszystkich érddet energii. 4. Ponowne przytaczenie maszyny do érédia ener- gii nie powinno stanowié zagrozenia dla obstugi. § 63. 1. Maszyny wielostanowiskowe ze stanowi- skami pracy niewidocznymi 2 glownego stanowiska sterowania powinny byé na kazdym stenowisku obstu gi wyposaione w wylaczniki awaryjne umieszezone w widocznych i dogodnych miejscach, umoiliwiajaceDeiennik Ustaw Nr 129 Ww razie zagrozenia szybkie wytaczenie napedu maszy- ny takze przez osoby nie zatrudnione przy ich obstudze. Ponowne wlaczenie powinno byé moiliwe jedynie w gtéwnym punkcie sterowania po sprawdzeniu i usu- nigciu przyezyn wytaczenia. 2. Maszyny wielostanowiskowe powinny byé wy- posazone w urzadzenia sygnalizacji akustyozne| lub ‘optycznej automatycznie uprzedzajace o ich urucho- mieniu. Sygnaly powinny byé odbierane na wszystkich stanowiskach pracy przy danej maszynie oraz powinny wyprzedzaé jej uruchomienie. $54. W przypadku zespotowe| obstu; maszyny lub ‘gdy stwarza ona zagrozenie dla otoczenia, nalezy za- Pewnié sygnalizacje ostrzegawcza i alarmowa — tatwo dostrzegaina i zrozumiata. § 58. 1. Elementy ruchome i inne czesci maszyn, ktore w razie zetknigcia sig z nimi stwarzaja zagrozenie, powinny byé do wysokosci co najmnie 2,5 m od pozio- mu podtogi (podestu) stanowiska pracy ostonigte lub zaopatrzone w inne skuteczne urzadzenia ochronne, Zz wyiatkiem przypadkéw, gdy spetnienie tych wyma_ gait nie jest mosliwe ze wzgledu na funkcje maszyny. 2. Pasy, taricuchy, tasmy, kota zebate iinne elemen- ty uktadéw napedowych oraz czgsci maszyn zagraiaja- ce spadnieciem, znajdujace sig nad stanowiskami pra- cy lub przejsciami na wysokosci ponad 2,5 m od pozio- mu podtogi, powinny byé ostoniete co najmniej od do- tu trwatymi ostonami. 3. Ostony stosowane na maszynach powinny unie- moiliwiaé bezposredni dostep do strety niebezpiecz- hej. Ostony niepetne (wykonane z siatki, blachy perfo- rowanej, pretéw itp.) powinny znajdowaé sie w takie] odlegtosci od elementow niebezpiecznych, aby przy danej wielkosci i ksztaicie otworéw nie bylo mozliwe bezposrednie dotknigcie tych elementow. Odlegtosci bezpieczeristwa okreslajq Polskie Normy. 4, Maszyny powinny byé oznakowane znakami i barwami, zgodnie 2 wymaganiami okreslonymi w Palskich Normach. § 56. 1. Urzadzenia ochronne stosowane przy ma- szynach powinny spetniaé nastepujace ogéIne wyma- gania: 1) zapewniaé bezpieczenstwo zaréwno pracownikowi zatrudnionemu bezposrednio przy obstudze ma- szyny, jak i osobom znajdujacym sig w jej poblizu, 2) dziataé niezawodnie, posiadaé odpowiednia trwa- to8¢ i wytrzymatosé, 3) funkcjonowaé samoczynnie, niezaleinie od woli i uwagi obstugujacego, w przypadkach gdy jest to celowe i moiliwe, 4) nie moga byé tatwo usuwane lub odtaczane bez po- mocy narzedzi, 5) nie moga utrudniaé wykonywania operacji techno- logicznej ani ogranicza modliwosci siedzenia je) przebiegu oraz nie moga powodowaé zagrozen i dodatkowego obciazenia fizycznego lub psychicz- nego pracownikow. — 3978 — Poz. 844 2. Urzadzenia ochronne prey maszynach szczegél- nie niebezpiecenych powinny byé tak skonstruowane, aby: 1)_zdjgcie, otwarcie lub wylaczenie urzadzenia ochronnego powodowato natychmiastowe: zatrzy- manie maszyny bad jej niebezpiecznych elemen- téw lub niemoiliwe byto zdjecie albo otwarcie ostony podezas ruchu ostanianych elementow, 2) ponowne zaloenie, zamknigcie lub wtaczenie urzq- dzenia ochronnego nie uruchamiato automatycz- nie maszyny. 3. Uiywanie maszyny bez wymaganego urzadzenia ochronnego lub przy jego nieodpowiednim stosowa- niu jest niedopuszezalne. 4, Szezegdtowe wymagania dla urzedzen ochron- nych okreslaja Polskie Normy. 3.87. Maszyny i narzedzia oraz ich urzadzenia ochronne powinny byé utrzymywane w stanie spraw- Nosci technicznej i czystosci zapewniajace| uzytkowa- nie ich bez szkody dia bezpieczenistwa i zdrowia pra- cownik6w oraz stosowane tylko w procesach i warun- kach, do ktorych sq przeznaczone. § 58. 1. O dostrzezonych wadach lub uszkodzeniach maszyny pracownik powinien niezwiocznie zawiado- mié przetozonego. 2. Maszyny, ktorych uszkodzenie_stwierdzono w czasie pracy, powinny byé niezwtocznie zatrzymane iwytaczone z zasilania energia. Wznowienie pracy ma- szyny bez usunigcia uszkodzenia jest niedopuszczaine. 3. Maszyny niesprawne, uszkodzone lub pozostaja- ce w naprawie powinny byé wycofane 2 uzytkowania oraz wyraénie oznakowane tablicami informacyjnymi i zabezpieczone w sposéb uniemodliwiajacy ich uru- chomienie. § 59. 1. Maszyn bedacych w ruchu nie wolno pozo- stawiaé bez obstugi lub nadzoru, chyba e dokumenta- ja techniczno-ruchowa stanowi inaczej. 2. Pracodawca jest obowiazany ustali¢ rodzaje ma- szyn, ktére wymagaja statej obstugi, a pozostawianie ich bez nie] moze byé prayczyna katastrofy, wybuchu lub pozaru, oraz ustalié szczegétowe warunki obstugi inadzoru nad praca tych maszyn, § 60. 1. Maszyn bedacych w ruchu nie wolno napra- wiaé, czyScié i smarowad, z wyjatkiem smarowania za Pomoca specijalnych urzadzen okreslonych w doku- mentagji techniczno-ruchowej. 2. Pracownicy zatrudnieni pry obstudze maszyn zruchomymi elementami nie moga pracowaé w odzie- ay z lugnymi (awisajacymi) czesciami, jak np. iuino za- kontezone rekawy, krawaty, szaliki, poty, oraz bez nakryé gtowy okrywajacych wlosy. § 61. 1. Do obstugi pedni i jej czesci oraz do nakta- dania, smarowania i oczyszczania paséw, lin i tasm na- lezy wyznaczyé na state pracownikow przygotowanych do wykonywania tych prac w sposéb bezpieczny.Dziennik Ustaw Nr 129 2. W czasie ruchu maszyny niedopuszczaine jest reczne zaktadanie i zrzucanie paséw pednych, lin itasm. Czynnosci te moga by¢ wykonywane wylacznie przy uzyciur specjalnych urzadzen przeznaczonych do tego celu. 3. Pednie powinny posiadaé urzadzenia do zawie- szania pasow pednych zapobiegajace zetknieciu sig zrzuconych paséw, lin lub tasm z czesciami pedni be- dacymi w ruchu. 4. Pasy pedne, liny i tagmy pedne moga byé napi- ane, naprawiane, taczone, skracane i smarowane po unieruchomieniu napedu maszyny. Rozdziat 4 ‘Transport wewnetrzny i magazynowanie $62. 1. Pracodawca powinien zapewnié zastosowa- nie odpowiednich rozwiazan organizacyinych | tech- nicznych, zwlaszcza w zakresie wyposazenia technicz- nego, w celu wyeliminowania potrzeby recznego prze- mieszczania cigzarow. 2. Jesli nie ma moiliwosci uniknigcia recznego przemieszczania cigzarw, nalezy podjac odpowiednie preedsiewziecia, w tym wyposaiyé pracownikow w niezbedne Srodki w celu zmniejszenia uciaZliwoscl i zagrozen zwiazanych 2 wykonywaniem tych czynno- Sci. 5 63. 1. Reczne przemieszczanie i preewo?enie cig- zaréw o masie przekraczajacej ustalone normy jest nie- dopuszezalne. 2. Szezegdlowe wymagania dotyczace recznego transportu okreslaja przepisy w sprawie bezpieczen- stwa j higieny pracy pracownikéw zatrudnionych przy recznym déwiganiu i przenoszeniu cigzaréw oraz prze- pisy 0 pracach wzbronionych kobietom i mtodocia- nym, § 64. 1. Masa tadunkow przemieszczanych prey uzyciu srodkéw transportowych nie powinna przekra- czaé dopuszczalne|_nosnosci lub udéwigu danego Srodka transportowego. 2, Masa i rozmieszczenie tadunku na srodkach transportowych powinny zapewniaé bezpieczne wa- runki przewozu i przetadunku. 3. Ladunek powinien byé zabezpieczony w szcze- gdlnosci przed upadkiem, przemieszczeniem i zsypy- waniem sig ze Srodka transportu. § 65. Przy obstudze urzadzen transportu zmechani zowanego moga byé zatrudniane tylko osoby o kwalifi kacjach wlasciwych do obstugi okreslonego urzadzenia. § 66. 1. Pracodawea jest obowiazany zapewnié opracowanie zasad ruchu na drogach wewnatrzzakta- dowych, zgodnych z przepisamni prawa o ruchu drogo- wym. 2. Wzasadach ruchu, wymienionych w ust. 1, nale- ay okreslié w szczegdlnosci maksymaine predkosci — 3979 — Por. 844 Srodkow transportu i komunikacji_na drogach we- wnatrzzaktadowych oraz w pomieszczeniach zaktadu pracy, uzaleznione od szerokosci drég, natezenia ru- chu, widocznosci itp. 3. Drogi powinny byé oznakowane znakami drogo. wymi zgodnymi z przepisami prawa o ruchu drogo- wym. 5 67. Wymagania dotyczace transportu przy uzyciu déwignic, przenosnikow, wozk6w jezdniowych 2 nape- dem silnikowym oraz _kolei_wewnatrzzaktadowych okreslaja odrebne przepisy. § 68. 1, Materiaty i inne przedmioty, zwane dalej »materiatami”, powinny byé magazynowane w po- mieszczeniach i miejscach do tego przeznaczonych. Pomieszczenia magazynowe powinny spetniaé wyma- gania bezpieczenstwa, stosownie do rodzaju i wlasci- wosci skladowanych w nich materiatow. 2. Pray sktadowaniu materiatéw nalezy: 1) okreslié dla kaidego rodzaju skladowanego mate- riatu_ miejsce, sposéb i dopuszczalng wysokosé sktadowania, 2) zapewnié, aby masa sktadowanego tadunku nie przekraczala dopuszozainego obciazenia urzadzen Przeznaczonych do skladowania (regatow, pode- stow itp.), 3) zapewnic, aby masa sktadowanego tadunku, tacz- nie 2 masa urzadzen przeznaczonych do jego skla- dowania i transportu, nie przekraczata dopuszczal- nego obciazenia podtdg i stropéw, na ktorych od- bywa sig sktadowanie, 4) wywiesié czyteine informacje o dopuszczainym ob- igzeniu podtdg, stropéw i urzadzen preeznaczo- nych do sktadowania, $69. 1. Regaly powinny mieé odpowiednio wytrzy- mata i stabilng konstrukeje oraz zabezpieczenia przed ich przewréceniem sig. 2. Szerokos¢ odstepow migdzy regatami powinna by€ odpowiednia do stosowanych Srodkow transpor- towych oraz powinna umoiliwiaé bezpieczne opero- wanie tymi Srodkami i tadunkami. § 70. 1. Spos6b uktadania materiatow na regatach ‘ich zdejmowania nie moie stwarzaé zagrozen dia bez- pieczeristwa pracownikow. 2. Predmioty tatwo tlukace sie, niebezpieczne sub- stancje i preparaty chemiczne oraz materialy 0 naj- wigksze] masie powinny byé sktadowane na najniz- szych potkach regatow. § 71. Przedmioty, ktorych wymiary, ksztatt | ma- sa decyduja o ich indywidualnym sposobie sktado- wania, powinny by¢ ustawiane lub ukladane stabil- hie, z uwzglednieniem potogenia ich grodka cigzko- Sci, tak aby zapobiec ich wywréceniu sig lub spad. nigciu. 572. 1. Pray sktadowaniu materiatéw w stosach na- lezy zapewnié:Daiennik Ustaw Nr 129 1) statecznos¢ stosow poprzez skladowanie na wyso- kosé uzalezniong od rodzaju materiatow (ich wy- miaréw, masy, ksztattu) oraz wytrzymatosci opako- wari, 2) wiazanie miedzy warstwami, 3) uktadanie stosow tak, aby srodek cigzkosci przed- miotéw sktadowanych pozostawal wewnatrz obry- su stosow, 4) zachowanie odlegtosci miedzy stosami, umosliwia- ice] bezpieczne uktadanie i przemieszczanie mate- jow. 2. Rozladunek stos6w powinien byé prowadzony kolejno poczawszy od najwyiszych warstw. Niedo- puszezalne jest wyjmowanie materiatéw ze Srodka sto- sow. $73, Pray sktadowaniu materiatow na paletach lub w kontenerach stosuje sie odpowiednio przepis § 69 ust. 2, 5 74, 1. Pray skladowaniu materiatow sypkich lu- zem naleiy zapewnié: 1) powierzchnie sktadowa, ktéra pray zachoweniu ta Zsypu naturalnego umoiliwi zachowanie przejsé lub preejazdéw wokdt hatdy lub zwatu, 2) wytrzymatosé zapor odpowiednia do parcia sktado- wanego materiaiu sypkiego, 3) w miare potrzeby wynikajqcej z ochrony sasiednich stref pracy oraz technicznych motliwosci — szczel- ne obudowanie miejsca przetadunku i urzadzen przetadunkowych oraz potaczenie ich 2 urzadzenia- mi odciagajacymi pyt w miejscu jego powstawa- nia, 4) bezpieczne metody pracy, szezegéinie przy recz- nym pobieraniu i przenoszeniu materiatow. 2. Wehodzenie pracownikéw na zwaty materialow sypkich grozacych zasypaniem dozwolone jest jedynie Ww przypadkach wyjatkowej koniecznosci z zastasowa- niem pomostow lub innych urzadzen zapewniajacych bezpieczenstwo, a takie przy zapewnieniu asekuracji przez drugiego pracownika oraz odpowiedniego nadzoru. § 75. 1. Pray skladowaniu materiatow pylacych lu- zem naledy zapewnic szczelne ogrodzenie co najmnie| do wysokosci 0,5 m ponad wysokosé sktadowanago materiatu, 2. Transport materiatow, o ktérych mowa w ust. 1, moze odbywaé sig wytacznie specjalnymi srodkami transportu lub w zamknigtych pojemnikach (np. konte- nerach), § 76. Pray skladowaniu materiatow sktonnych do samozapalenia sig nalezy je zabezpieczyé przed samo- zaptonem, a w szczegdlnosci ograniczyé wysokosé sktadowania, stosowaé kominy. wentylacyjne oraz Przesypywat lub czesto przerzucaé haldy i zwaly. § 77. Niedopuszczalne jest sktadowanie materia- tow bezposrednio pod elektroenergetycznymi liniami napowietrznymi lub w odleglosc’ mniejsze| (liczac w poziomie od skrajnych przewodow) niz: —— 3980 — Pox, 844 1) 2m—od lini niskiego napiecia, 2) 5 m—od lini wysokiego napiecia do 15 kV, 3) 10 m — od linii wysokiego napiecia powyzej 15 kV. Rozdziat 5 ‘Ochrona przed hatasem § 78. 1, Pracodawea jest obo. iqzany zapewnié ochrone pracownikéw przed zagrozeniami zwiazanymi 2 narazeniem na halas, a w szczegolnosei zapewnié stosowanie: 1) proceséw technologicznych nie powodujacych nadmiernego hatasu, 2) maszyn i innych urzadzeri technicznych powoduja- cych moiliwie najmniejszy hatas, nie przekraczaja- ey dopuszezalnych wartosci, 3) rozwiazah obnizajacych poziom halasu w proce- sach pracy. 2. Dopuszezalne wartosci hatasu w srodowisku pra- cy okreslaja wlasciwe przepisy i Polskie Normy. § 79. 1. Na stanowiskach pracy, na ktérych mimo zastosowania moéliwych rozwiazan technicznyeh i or- ganizacyjnych poziom hatasu przekracza dopuszczaine hormy, pracodawca ma obowiazek zapewni¢: 1) ustalenie przyczyn przekroczenia dopuszczalnego poziomu hatasu oraz opracowanie i zastosowanie programu dziatan technicanych i organizacyjnych, majacych na celu najskuteczniejsze zmniejszenie narazenia pracownikéw na halas, 2) zaopatrzenie pracownikéw w indywidualne ochro- ny stuchu, dobrane do wielkosci charakteryzuia- cych hatas i do cech indywidualnych pracownikow oraz ich stosowanie, 3) ograniczenie czasu ekspozycji na hatas, w tym sto- sowanie przerw w pracy, 4) oznakowanie stref zagrozonych halasem, a takie, gdy jest to uzasadnione ze wzgledu na stopien 2a. grozenia oraz moiliwe, ograniczenie dostepu do tych stref poprzez ich odgrodzenie. 2. W odniesieniu do stanowisk pracy, o ktérych mo- wa w ust. 1, nalezy zapewnié pracownikom informacie na temat: — wynikéw pomiarow hatasu i zagrozenia dla zdro- wia wynikajacego z naragenia na hatas, — dziatan podjetych w awiazku z przekroczeniem na okreslonych stanowiskach dopuszczalnych warto- Sci hatasu, — wiasciwego doboru i sposobu uzywania indywidu- alnych ochron stuchu, Rozdziat 6 Prace szczegétnie niebezpieczne A, Przepisy ogéIne 580. 1. Przez prace szczegoInie niebezpieczne rozu- mie sig prace, o ktérych mowa w niniejszym rozdziale,Dziennik Ustaw Nr 129 oraz prace okreslone jako szczegdinie niebezpieczne winnych przepisach dotyczacych bezpieczeristwa i gieny pracy lub w instrukcjach eksploatacii urzadzen iinstalagji, a takée inne prace o 2wigkszonym zagroie- niu lub wykonywane w utrudnionych warunkach, uznane przez pracodawee jako szczegdlnie niebe- pieczne. 2. Pracodawca jest obowiazany do ustalenia i aktu- alizowania wykazu prac szczegéinie niebezpiecznych wystepujgoych w zaktadzle pracy. § 81, Pracodawca powinien okreslié szezegétowe wymagania bezpieczenstwa i higieny pracy przy wyko- nywaniu prac szezegdinie niebezpiecznych, a zwlasz- cza zapewni 1) bezposredni nadz6r nad tymi pracami wyznaczo- nych w tym celu os6b, 2) odpowiednie srodki zabezpieczajace, 3) instruktaz pracownikéw obejmujacy w szczegéIno- Sei a) imienny podziat pracy, b) kolejnosé wykonywania zadan, ©) wymagania bezpieczeristwa i hi poszczegdinych czynnosciach, ieny pracy prey B. Roboty budowlane, rozbiérkowe, remonto- we i montazowe prowadzone bez wstrzyma- nia ruchu zaktadu pracy lub jego czesci § 82. Roboty budowlane, rozbiérkowe, remontowe i montazowe prowadzone bez wstrzymania ruchu za- Kiadu pracy lub jego czesci w miejscach przebywania pracownikow zatrudnionych przy innych pracach lub dziatania maszyn i innych urzadzen technicznych po- winny by organizowane w spos6b nie narazajacy pra- cownikow na niebezpieczeristwa i uciaéliwosci wynika- jace 2 prowadzonych robét, z jednaczesnym zastoso- waniem szczegolnych srodkéw ostroznoéci. $83. 1. Przed rozpoczgciem robot, o ktérych mowa w § 82, pracodawea, u ktorego maja byé prowadzone roboty, | osoba kierujaca robotami powinni ustal w podpisanym protokole szczegstowe warunki bezpi czeristwa i higieny pracy, z podziatem obowigzkow w tym zakres 2. 0 prowadzonych robotach oraz 0 niezbednych Srodkach bezpieczerstwa, jakie nalezy stosowaé w cza sie twania prac, pracodawea powinien poinformowaé pracownikéw przebywajacycts lub mogacych preebywaé na terenie prowadzenia robot albo w jego sasiedztwie. 3. Teren prowadzenia robét, 0 ktérych mowa w § 82, powinien byé wydzielony i wyradnie oznakowe- ny. W miejscach niebezpiecznych nalezy umiescié zna- Ki informujace o rodzaju zagrozenia oraz stosowaé.in- ne Srodki zabezpieczajace przed skutkami zagrozen (siatki, bariery itp.). § 84. 1. Spawanie wykonywane w ramach robot, © ktorych mowa w § 82, powinno byé prowadzone na podstawie pisemnego pozwolenia wydanego w trybie ustalonym u danego pracodawcy. — 3981 — Poz. 844. 2. Szczegdtowe wymagania berpieczenstwa i hi- gieny pracy przy spawaniu i cieciu metali reguluja od- Tebne przepisy. C. Prace w zbiornikach, kanatach, wnetrzach urzadzen technicznych i w innych niebez- piecznych przestrzeniach zamknietych § 85. Przepisy niniejszej czeéci dotycza pracy w zbiornikach, kanatach, studniach, studzienkach ka~ nalizacyjnych, wnetrzach urzadzeti technicznych i w is nych zamknigtyoh przestrzeniach, do ktérych wejscie odbywa sie przez wazy lub otwory 0 niewielkich roz- miarach lub jest w inny sposéb utrudnione, zwanych dale} ,zbiornikami”. 5 86. 1. Podiecie i prowadzenie pracy w zbiornikach moie nastapié jedynie na podstawie pisemnego po- zwolenia wydanego w trybie ustalonym przez praco- dawce. 2. Przy pracy w zbiornikach nalezy zapewnié staly nadz6r. Osoba wydajaca polecenie wykonania taki pracy powinna sprawdzié, czy praygotowania organi- acyjne i techniczne zapewniaja bezpieczenstwo pra- cownikom podezas wykonywania pracy. 3.W czasie pracy w zbiorniku nalezy zapewnié moz iwosé udzieleniapracownikowi _natychmiastowej pierwszej pomocy w razie naglej potrzeby lub wypad- ku, § 87. 1. Prace w 2biorniku moga byé podjete i pro- wadzone, z zastrzezeniem ust. 2, po speinieniu naste- pujacych wymagan: 1) zbiornik nalezy opréini¢ i wstgpnie oczysci¢ przez przemycie, przedmuchanie para lub gazem obo- igtnym oraz przedmuchanie powietrzem; prze- dmuchiwanie zbiornika tlenem jest niedopusz- czaine, 2) jezeli praca w zbiorniku moie byé zwiazana z za- grozeniem pozarowym, nalezy stosowaé niezoed- ne Srodki ochrony przeciwpozarowej, 3) odtaczyé doptyw do zbiornika materialow, substan- ¢ji | czynnikow z innych zbiornikow, preewodow, aparatury itp., 4) znajdujace sig we wnetrzu zbiornika grzejniki, urza- dzenia ruchome i inne mogace stworzyé zagroze- nie nalezy odtaczyé od érédet zasilania, 5) na czas trwania prac w zbiorniku nalezy wytaczyé zruchu lub unieruchomié tory kolejowe, zwrotnice, przenoéniki, miejsca zsypu itp., znajdujace sie nad zbiornikiem, 6) bezposrednio przed praystapieniem do pracy we- wnatrz zbiornika powietrze w zbiorniku nalezy zba- daé na zawartosé tlenu oraz gazéw i par substangji toksycznych i patnych, 7) temperatura powietrza w zbiorniku powinna byé rowna temperaturze otoczenia, 8) zapewnienie niezbednych srodkdw ochrony zbioro- wej lubji indywidualnej,Dziennik Ustaw Nr 129 2. Wymagania okreslone w ust. 1 pkt 1 nie dotyeza przygotowania kanatu do wykonywania w nim pracy, a pkt 3 — kanatu i studzienki kanalizacyjnej. Przed wy- konywaniem prac w kanale lub studzience nalezy prze- wietrzyé dany odcinek kanatu, pozostawiajgc otwarte wlazy, oraz wylaczyé ten odcinek kanalizacyiny, a jeze- ito nie jest mozliwe — maksymalnie ograniczyé sptyw Sciekow. § 88. Bezposrednio przed przystapieniem pracow- nikéw do pracy w 2biorniku osoba kierujgca pracowni- kami jest obowiqzana poinformowaé ich o: 1) zakrasie pracy, jaka maja wykonaé, 2) rodzaju zagroien, jakie moga wystapié, 3) niezbednych srodkach ochrony zbiorowej i indy duainej oraz 0 sposobie ich stosowania, 4) sposodie sygnalizacii_migdzy pracujacymi we- wnatrz zbiornika a asekurujacymi ich na zewnatrz zbiornika, 5} postepowaniu w razie wystapienia zagrozenia, $89. 1. Pracownik Itib pracownicy wykonujacy pra- ce wewnatrz zbiornika powinni byé asekurowani co najmniej przez jedna osobe znajdujaca sig na zewnatrz. Osoba asekurujaca powinna byé w stalym kontakcie Z pracownikami znajdujacymi sig wewnatrz zbiornika oraz mieé moiliwosé niezwlocznego powiadomienia innych osdb mogaeych, w razie potrzeby, niezwtocznie udzielié pomoxy. 2. Pracownik wehodzacy do wnetrza zbiornika po- winien byé wyposazony w odpowiednie srodki ochro- ny indywidualnej, a w szczegolnosci 1) szelki bezpieczeristwa z linka umocowana do odpo- wiednio wytrzymatego elementu konstrukeji ze- wnetranej, 2) helm ochronny i odziez ochronna, 3} sprzet izolujacy ochronny uktadu oddechowego. 3. Wyposaienie w srodki ochrony indywidualne| ‘osoby asekurujace] powinno byé takie, jak wyposaie- nie pracownikow wchodzacych do wnetrza zbiornika. 4. Niestosowanie ochron uktadu oddechowego jest dopuszczalne wyiacznie w warunkach, gdy zawartosé Ulenu w powietrzu zbiornika wynosi co najmniej 18% oraz gdy w powietrzu tym nie wystepuja substancje szkodliwe dla zdrowia w stezeniu przekraczajacym naj- wyzsze dopuszozaine stezenia czynnikéw szkodliwych dla zdrowia w srodowisku pracy ani nie istnieje niebez- pieczenistwo ich. wystapienia podezas _przebywani Pracownika w zbiorniku. 5. Decyzie 0 niestosowaniu przez pracownikow ochron ukladu oddechowego w zwiazku ze spetnie- niem warunkow, o ktérych mowa w ust. 4, moze pod- jaé jedynie osoba kierujaca pracownikami. § 90. 1. W czasie przebywania pracownikow we- wnatrz zbiornika wszystkie wlazy powinny byé otwar- te, a jezeli nie jest to wystarczajace do utrzymania wy- maganych parametréw powietrza w zbiorniku — nale- zy w tym ezasie stosowat staly nadmuch powietrza — 3982 — Poz. 844 2. Wnetrze zbiornika powinno byé ogwietlone przy uiyciu érédta éwiatla elektrycznego o bezpiecznym na- pieciu. 3. Transport narzedzi, innych przedmiotéw i mat riatéw wewnatrz zbiornika powinien odbywaé si w spos6b nie stwarzajacy zagrozen i uciazliwoéci dla zatrudnionych tam pracownikow. 4. Jozeli istnieje mozliwosé powstania steien wy- buchowych w zbiorniku, nalezy zastosowac srodki za- pobiegajace wybuchowi. 5. Jedeli praca ma byé wykonana wewnatrz zbiorr ka zawierajacego materiaty ptynne lub sypkie, w kt tyM istnieje modliwosé utonigcia lub zasypania pra- cownika — niezaleznie od zabezpieczenia odpowiedni- mi Srodkami ochrony indywidualnej — pracownik po- winien byé opuszozany do wnetrza na pomoscie lub in- nym urzadzeniu umoiliwiaiacym bezpieczne wykona- nie pracy. D. Prace przy uzyciu materiatow niebezpiecznych § 91. Materiatami niebezpiecznymi w rozumieniu rozporzadzenia sq w szczegéInosci substancje i prepa- raty chemiczne zaliczone do niebezpiecznych, zgodnie z przepisami w sprawie substaneji chemicznych stwa- rzajacych zagrozenia dla zdrowia lub iycia. § 92. 1, Pracodawea jest obowiazany informowaé Pracownikéw © wtasciwosciach fizycanych, chemicz- nych i biologicznych stosowanych w zakladzie pracy materiatow, potfabrykatow i wyrobow gotowych oraz ‘0 stop ich szkodliwosci dia zdrowia pracownikow, a takze 0 sposobach bezpiecznego ich stosowania oraz Postepowania z nimi w sytuacjach awaryjnych. 2. Materialy 0 nieznanych wtasciwosciach, do cza- su ich zbadania, moga byé stosowane tylko w warun- kach laboratoryjnych, do celow badawezych i doswiad- czalnych, przy zastosowaniu wzmozonych srodkow ostroznosci. $93. 1. Materiaty niebezpieczne nalezy przechowy- waé w miejscach i opakowaniach przeznaczonych do tego celui odpowiednio oznakowanych. 2. Pomieszezenia, aparatura, grodki transportu, zbiorniki i opakowania, w ktérych sq stosowane, prze- mieszczane lub przechowywane materiaty niebez- pieczne powinny byé odpowiednie do wlasciwosci tych materiatow. 3. W czasie transportu, sktadowania i stosowania materiatow niebezpiecznych nalezy stosowaé odpo- wiednie Srodki ochrony zbiorowej i indywidualnej — chroniace pracownikow przed szkodliwym lub niebez- piecznym dziataniem tych materiatow. § 94. 1. Zbiorniki, naczynia i inne opakowania stu- zace do preechowywania materiatow niebezpiecznych powinny byé: 1) oznakowane w sposdb okreslony w odrebnych przepisach,Dziennik Ustaw Nr 129 2) wykonane z materiatu nie powodujacego niebez- piecznych reakcji chemicznych z ich zawartoscia ‘nie ulegajacego uszkodzeniu w wyniku dziatania znajdujacego sie w nich materiatu niebezpieczne- go, 3) wytrzymate i zabezpieczone przed uszkodzeniem z zewnatrz odpowiednio do warunkéw ich stoso- wania, 4) odpowiednio szczeine i zabezpieczone przed wydo- stawaniem sig z nich niebezpiecznej zawartoscl lub dostaniem sie do ich wnetrza innych ‘substangji, Ktére w kontakcie z ich zawartoscig moga stworzyé stan zagrozenia, 5) wypetnione w sposdb zapewniajacy wolna prze- strzeh odpowiednio do moiliwosci termicznego rozszerzania sig cieczy w warunkach przechowy- wania, transportu i stosowania. 2. Opréénione pojemniki po materiatach niebez- piecznych przeznaczone do wielokrotnego utycia po- winny spetniaé wymagania okreglone w ust. 1 pkt 1—4, 3. Przechowywanie materiatow niebezpiecznych w pojemnikach i opakowaniach stuzacych do srodkw spozywezych jest niedopuszczalne, § 95. 1. Przy przechowywaniu ciektego materiatu niebezpiecznego w statych zbiornikach nalezy: 1) stosowaé odpowiednie zabezpieczenia przed rozle- waniem i rozprzestrzenianiem sig zawartosci zbior- nika w razie jego uszkodzenia, jak np. wanny, ryn- ny, koryta, zbiorniki rezerwowe, 2) zapewnié urzadzenie do bezpiecznego pomiaru ilo- Sci cieczy zawartej w zbiorniku, 3) uniemoiliwié dostep osdb niepowotanych do miejsc, w ktérych znajduja sig zbiorniki. 2. Zbiorniki z cieklymi materiatami niebozpieczny- mi oraz cieczami goracymi moga byé umieszczane nad stanowiskami pracy lub przejsciami wytacznie w przy- padkach wymuszonych przez proces technologiczn W takich przypadkach nalezy stosowaé urzadzenia chroniace przed oblaniem pracownikéw znajdujacych sie pod tymi zbiornikami, 3. Nad pomieszczeniami, w ktérych znajduja sie state zbiorniki z gazami sprezonymi, skroplonymi lub rozpuszczonymi pod cignieniem nie moga byé organi- zowane stanowiska pracy. § 96. 1. Pakowanie, sktadowanie, zatadunek i port materiatow niebezpiecznych z innymi mater stwarzajacymi_ dodatkowe zagrozenie na skutek wza- jemnego oddziatywania tych materiatow w przypadku uszkodzenia opakowania jest niedopuszczalne. 2. W magazynach powinny byé wywieszone in- strukcje okreslajace sposéb sktadowania, pakowania, zatadunku i transportu materiatow niebezpiecznych; z trescia instrukcji nalezy zapoznaé pracownikow za- trudnionych przy tyeh pracach, $97. 1. Pomieszczenia przeznaczone do sktadowa- nia lub stosowania materiatow niebezpiecenych pod Poz. 844 wzgledem pozarowym lub wybuchowym oraz w ktd- rych istnieje niebezpieczenstwo wydzielania sie sub- stancji trujacych albo tworzacych z powietrzem mie- szaniny wybuchowe, powinny byé wyposazone w: 1) urzadzenia zapewniajace sygnalizacje 0 zagroze- niach, 2) odpowiedni sprzet i Srodki gasnieze, érodki neutra- lizujace, apteczki oraz odpowiednie Srodki ochrony zbiorowej i indywiduaingj, stosownie do wystepu- jacych zagroien. 2. Pracownicy zatrudnieni w pomieszczeniach wy- mienionych w ust. 1 powinni mieé zapewniony staly dostep do érodk6w tacznosci na wypadek awarii, wy- buchu lub pozaru. 3. Pracodawca jest obowiazany ustali¢ i podaé do wiadomosci pracownikéw warunki, jakie powinny byé spetnione przed wejgciem pracownikéw do pomiesz- czeh, 0 ktérych mowa w ust. 1. § 98, W pomieszozeniach, w ktérych w wyniku awa- moga wydzielaé sig substancje toksyczne lub paine, w iloSciach mogacych stworzyé zagroienie wybu- chem, pracodawea powinien zapewnié awaryina wen- tylacie wyciagowa uruchamiang od wewnatrz i z ze- wnatrz pomieszczeri — zapewniajaca wymiane powie- trea dostosowang do przeznaczenia_ pomieszcze zgodnie z wlasciwymi przepisami i Polskimi Normami. § 99. 1. Spos6b sktadowania i stosowania materia- tow niebezpiecznych powinien zapewnia 1) zachowanie temperatur, wilgotnosci i ochrone przed nastonecznieniem stosownie do rodzaju ma- teriatéw niebezpiecznych i ich wlasciwosci, 2) przestrzeganie ograniczen dotyczacych wspéinego sktadowania i stosowania materiatow, 3) ograniczenie ilosci jednoczesnie sktadowanych materiatw do ilosci dopuszczainej dla danego ma- teriatu i danego pomieszczenia, 4) przestrzeganie zasad rotacji z zachowaniem do- puszczalnego czasu sktadowania poszczegélnych materiatow, 5) zachowanie dodatkowych wymagan specyfieznych dla sktadowania materiatow | ich stosowania, 6) rozmieszczenie materiatow w spos6b umoiliwiaja- cy prowadzenie kontroli sktadowania i sktadowa- nych materiatow. 2. Szczegdtowe warunki sktadowania i stosowania materiatow niebezpiecznych powinny byé okresione w instrukojach ustalajacych co najmniej wymagania wymienione w ust. 1 oraz zasady postepowania w sy- tuacjach awaryjnych. § 100. 1, Przetadunek materiatéw niebezpiecznych powinien odbywat sie w miejscu do tego przystoso- wanym, przy wykorzystaniu odpowiednich do tego ce- lu urzqdzen oraz Srodkéw ochrony zbiorowel i indywi- duainej chronigcych przed zagrozeniami i skutkami za- Groen, szczegdlnie pochodzacych od elektrycznosci ‘Statycznej oraz wystepujacych przy przelewaniu cieczy.Dziennik Ustaw Nr 129 2. W miejscu przetadunku materiatow niebezpiecz- nych nie moga przebywa¢ osoby nie zatrudnione przy tych pracach. § 101. 1. Jedeli procesy pracy powoduja wystepo- wanie czynnikéw rakotwérezych, biologicanych o dzia. taniu zakaznym i innych stwarzajaoych niebezpieczen- stwo dla zdrowia i zycia pracownikow — pracodawea powinien podja¢ przedsiewzigcia w kierunku zastapie- nia tyeh procesow innymi, w ktérych czynniki te nie wystepuja. 2. Jezeli przedsigwzigcia, o kt6rych mowa w ust. 1, nie sq technicznie mozliwe, pracodawea jest. obowiaza- ny w szczegolnos: 1) ograniczyé do minimum liczbe pracownikow nara- Zonych na ezynniki, o ktérych mowa w ust. 1, 2) ograniczyé do minimum wystepowanie tych czyn- nikow w srodowisku pracy, 3) zapewnié stosowanie srodkéw ochrony zbiorowej, a gdy narazenie nie moze byé zlikwidowane w inny sposéb — srodkow ochrony indywiduainej, 4) 2apewnié stosowanie przez pracownikbw wyma- gah higieny, a w szezegéInosci niedopuszczanie do spoiywania positkow, picia i palenia tytoniu w miejscach pracy, 5) okreslié w instrukcjach, 0 ktérych mowa w § 41, od- powiednie zasady postepowania w razie powsta- nia nieprzewidzianych sytuacji powodujacych po- waine zagrozenia dla pracownikow, 6 zapewnié oznaczenie miejsc stwarzajacych ryzyko dla zdrowia pracownikow zwiazane z wystepowe- niem ezynnikéw rakotworczych, poprzez umiesz- ezenie w miejscach narazenia pracownikow na te czynniki odpowiednich napiséw i znakéw ostrze- gawezych. 3. Wykaz substangji, czynnikéw i proceséw techno- logicznych 0 dziataniu rakotworczym i prawdopodab- nym dziataniu rakotworczym, sposdb ich rejestrac|i oraz warunki sprawowania nadzoru nad stanem zdro- wia pracownikow zawodowo narazonych na dziatanie substancji i czynnikow rakotwérczych okreslone sa w odrebnych przepisach. § 102. 1. Pracodawca jest obowigzany poinformo- waé pracownikéw 0 moiliwosci powstania nieprzewi- dzianych sytuac|i, podczas ktérych moglyby wystapié Powaine zagrozenia dla zdrowia lub iycia, zwiazane Zwystepowaniem czynnikéw, o ktorych mowa w § 101 ust. 1. 2. W razie powstania zagrozen, o ktérych mowa w ust. 1, do czasu usunigcia tych zagrozen nalezy: 1) dopuscié do pracy w warunkach zagroiei jedynie pracownikéw niezbednych do usuniecia awarii, za- pewniajac im odpowiednie do tych prac srodki ochrony indywidualnej oraz ograniczajac do m mum czas przebywania w tych warunkach, 2) pracownikom nie zatrudnionym prey pracach, © ktorych mowa w pkt 1, zakazac wstepu do zagro- zonych miejsc. — 3984 — Por. 844 § 103. 1. W pomieszezeniach, w ktérych wystepuje iebezpieczenstwo oblania pracownikow srodkami dracymi lub zapalenia odziedy na pracowniku, powinny byé zainstalowane wodne natryski ratunkowe do ob- mycia catego ciata oraz oddzielne urzadzenia do ptuka- nia oczu. 2, Natryski i urzadzenia, 0 ktérych mowa w ust. 1, powinny, w razie potrzeby, umozliwia¢ ich natychmia- stowe uruchomienie samoczynne lub w inny sposob — 2 uwzglednieniem ograniczonej sprawnosci os6b 2 nich korzystajacych. Natryski i urzadzenia powinny byé zasilane woda nie ogrzewang i dziataé niezawod- nie bez wzgledu na warunki atmosferyczne. 3. Pray wyjéciu 2 pomieszezenia, w ktérym odbywa sie praca przy uzyciu materiatéw zakaznych lub tok- sycznych powinna znajdowaé sie co najmni jedna umywalka z doprowadzona do nie| ciepta woda — na kazdych dwudziestupracownikéw jednoczesnie za- trudnionych, lecz nie mnie} niz jedna umywatka pray mniejszej liczbie zatrudnionych. § 104. Szezegdtowe warunki przechowywania, transportu i stosowania materialow niebezpiecznych okreslaja odrebne przepisy. E. Prace na wysokoéci § 105. 1. Praca na wysokosci w rozumieniu rozpo- rzqdzenia jest praca wykonywana na powierzchni zna dujacej sig na wysokosci co najmniej 1,0 m nad pozio- mem podtogi lub ziemi. 2. Do pracy na wysokosci nie zalicza sig pracy na powierzchni, niezaleznie od wysokosci, na jakiej sie znajduje, jezeli powierzchnia ta: 1) ostonigta jest ze wszystkich stron do wysokosci eo najmniej 1,5 m petnymi écianami lub cianami 2 oknami oszklonymi, 2) wyposaiona jest w inne state konstrukeje lub, urzadzenia chroniace pracqwnika przed upadkiem Zwysokosci. § 106. 1. Na powierzchniach waniesionych na wy- soko&é powyzej 1,0 m nad poziomem podtogi lub zie- mi, na ktorych w zwiazku z wykonywana praca moga przebywaé pracownicy, lub sluzacych jako przejscia, powinny by¢ zainstalowane balustrady sktadajace sie Zporeczy ochronnych umieszezonych na wysokosci co ‘najmnie} 1,1 m i kraweznikéw o wysokosci co najmniej 0,15 m. Pomigdzy porecza i kraweénikiem powinna byé umieszczona w potowie wysokosci poprzeczka lub Przestrzen ta powinna byé wypetniona w sposdb unie- moiliwiajacy wypadnigcie oséb. 2. Jezeli ze wegledu na rodzaj i warunki wykonywa- nia prac na wysokosci zastosowanie balustrad, 0 ktd- rych mowa w ust. 1, jest niemoéliwe, nalezy stosowaé inne skuteczne Srodki ochrony pracownikow przed upadkiem z wysokosci, odpowiednie do rodzaju i wa- runkéw wykonywania pracy. 3. Wymagania okreslone w ust. 1 nie dotycza ramp przetadunkowych,Dziennik Ustaw Nr 129 § 107. Prace na wysokosci powinny byé organizo- wane i wykonywane w sposdb nie zmuszajacy pracow- nika do wychyiania sig poza porecz balustrady lub ob- rys urzadzenia, na ktorym stoi. § 108. Pray pracach na: drabinach, klamrach, rusz- towaniach i innych podwyészeniach nie przeznaczo- nych na pobyt ludzi, na wysokosci do 2 m nad pozio- mem podtogi lub ziemi nie wymagajacych od pracow- nika wychylania sie poza obrys urzadzenia, na ktorym stoi, albo przyjmowania innej wymuszonej pozycji ta grozacej upadkiem z wysokosci, naledy zapewnic, aby: 1) drabiny, klamry, rusztowania, pomosty i inne urza- dzenia byly stabilne i zabezpieczone przed nie prze- widywana zmiana potozenia oraz posiadaly odpo- wiednia wytrzymalosé na przewidywane obciaie- nie, 2) pomost roboczy spetniat nastepujace wymagania: a) powierzchnia pomostu powinna byé wystarcza- jaca dla pracownikow, narzedzi i niezbednych materiatow, bj podtoga powinna byé pozioma i rowna, trwale umocowana do elementow konstrukcyjnych po- mostu, ©) w widocznym miejscu pomostu powinny byé umieszczone czytelne informacje o wielkosci do- puszezalnego obciazenia. § 109. 1. Przy pracach wykonywanych na rusztowa- niach na wysokosci powyzej 2 m od otaczajacego po- ziomu podtogi lub terenu zewnetrznego oraz na pode- stach ruchomych wiszacych nalezy w szczegdlnosci: 1) zapewnié bezpieczenistwo prey komunikagji piono- wej i dojscia do stanowiska pracy, 2) zapewnié stabilnosé rusztowan i odpowiednia ich wytrzymatosé na przewidywane obciazenia, 3) przed rozpoczeciem uzytkowania rusztowania nale- 4y dokona¢ odbioru technicznego w trybie okreslo- nym w odrebnych przepisach, 2. Rusztowania i podesty ruchome wiszace powin- ny spetniaé wymagania okreslone odpowiednio w od- rebnych przepisach oraz w Polskich Normach. § 110. 1. Pray pracach na: stupach, masztach, kon- strukcjach wlezowych, kominach, konstrukcjach bu- dowlanych bez stropéw, a takée pray ustawianiu lub rozbiérce rusztowah oraz przy pracach na drabinach i klamrach na wysokosci powyéej 2m nad poziomem terenu zewnetrznego lub podtogi nalezy w szczegél- nosci: 1) przed rozpoczeciem prac sprawdzié stan technicz- ny konstrukoji lub urzadzen, na ktérych maja byé wykonywane prace, w tym ich stabilnogé, wytray- matosé na przewidywane obciazenie oraz zabez- pieczenie przed nie przewidywang zmiang potoze- nia, @ takée stan techniczny stalych elementow konstrukeji lub urzadzen majqcych stuyé do moco- wania linek bezpieczerstwa, 2) zapewnié stosowanie przez pracownikew, odpo- wiedniego do rodzaju wykonywanych prac, sprze- — 3985 — Por. 844 tu chroniacego przed upadkiem z wysokoéci jak: szelki bezpieczenstwa z linka bezpieczeristwa przy- mocowana do stalych elementéw konstrukeji, szel- ki bezpieczeristwa z pasem biodrowym (do prac w podparciu — na stupach, masztach itp.), 3) zapewnié stosowanie przez pracownikow hetmow ochronnych przeznaczonych do prac na wysokosci. 2. Wymagania okreslone w ust. 1 dotyeza réwniez prac wykonywanych na galeriach, pomostach, pode- stach i innych podwyészeniach, 0 ktérych mowa w § 108, jedeli rodzaj pracy wymaga od pracownika wy- chylenia sie poza balustrade lub obrys urzadzenia, na ktérym stoi, albo przyjmowania inne| wymuszonej po- zycji clata grozacej upadkiem z wysokosci, DZIAL V Pomieszezenia i urzadzenia higienicznosani- tarne oraz zaopatrzenie pracownikéw w na- poje i érodki higieny osobistej § 111. 1. Pracodawea jest obowiazany zapewnié pracownikom pomieszezenia i urzadzenia higieniczno- sanitarne, ktérych rodzaj, ilosé i wielkos¢ powinny byé dostosowane do liczby zatrudnionych pracownikow, stosowanych technologii i rodzajéw pracy oraz warun- kw, w jakich ta praca jest wykonywana. 2. Wymagania dla pomieszczen i urzadzen higie- nicznosanitarnych okresione zostaly w zataczniku do rozporzadzenia, § 112. Pracodawca jest obowiazany zapewnié wszystkim pracownikom wode zdatna do picia lub in- ne napoje, a pracownikom zatrudnionym stale lub okresowo w warunkach szczegdlnie uciaéliwych za- Pewni€ oprécz wody, inne napoje. llosé, rodzaj i tem- peratura tych napojow powinny byé dostosowane do warunkéw wykonywania pracy i potrzeb fizjologicz- nych pracownikow. Szczegotowe zasady zaopatrzenia Ww napoje pracownikéw zatrudnionych w warunkach szezegdlnie uciazliwych okreslaja odrebne przepisy. § 113. 1. Miejsca czerpania wody 2datnej do picia powinny znajdowat sig nie dalej niz 75 m od stanowisk pracy. 2. Zbiorniki, przewody i miejsca czerpania wody powinny byé zabezpieczone przed zanieczyszczeniem lub zakazeniem, Czerpanie wody ze zbiornikaw powin- no odbywaé sig wytacznie z zaworéw czerpalnych. 3. Miejsca czerpania wody nie nadajacej sig do pi cia powinny byé oznakowane zgodnie z Polska Norma. § 114, 1, Pracodawea zatrudniajacy pracownikow przy pracach wykonywanych w pomieszczeniach, w ktérych temperatura spowodowana procesami tech- nologicznymi jest stale wyzsza niz 30°C (308 K), jest obowigzany zapewnié klimatyzowane pomieszczenie do wypoczynku, wyposazone w wygodne i higieniczne meble do siedzenia. Liczba miejsc siedzqcych powinna by¢ nie mniejsza niz jedno miejsce na pieciu pracowni- kow korzystajacych z pomieszczenia, zatrudnionych na najliczniejsze} zmianie, Odlegtosé od najdalszego sta-Dziennik Ustaw Nr 129 nowiska pracy do pomieszezenia klimatyzowanego nie powinna przekraczaé 76 m. 2. Pracownikom zatrudnionym w warunkach, 0 kté- rych mowa w ust. 1, nalezy stworzyé mosliwos¢ obmy- cia ciata, szczegdinie w cieptej porze roku —- poprzez umieszezenie w poblizu pomieszezeh pracy natryskdw recznych na gigtkich przewodach, z doprowadzeniem ciepte} wody, § 115. Pracodawea jest obowiazany zapewnié do- starczanie pracownikom srodkéw higieny osobistej, ktérych ilosé i rodzaje powinny byé dostosowane do rodzaju i stopnia zanieczyszczenia ciata prey okreslo- nych pracach. DZIAt Vi Przepisy przejéciowe i koicowe 8116, Przepisy § 27 ust. 2 rozporzadzenia oraz § 14 ust. 213, § 23 ust. 4, § 281 § 37 ust. 2 zatacznika do roz- porzadzenia nie dotyeza zaktadéw pracy powstatych przed dniem wejgcia w zycie rozporzadzenia, nato- miast przepisy § 55 ust. 11 2 rozporzadzenia nie doty- za maszyn, w ktore wyposazone zostaly stanowiska pracy przed wejgciem w Zycie rozporzadzenia, — 3986 — Poz, 844 $117. Traci moe: 1) rozporzadzenie Ministrow: Pracy i Opieki Spotecz- nej, Zdrowia, Przemystu, Odbudowy, Administra- ¢ji Publicznej oraz Ziem Odzyskanych 2 dnia 6 listo- pada 1946 r. 0 ogdlnych przepisach dotyczacych bezpieczenstwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 62, poz. 344, z 1947 r. Nr 45, poz. 240 iz 1959 r. Nr 53, poz. 316), 2) rozporzadzenie Rady Ministréw z dnia 21 sierpnia 1959 r. w sprawie ogélnych warunkéw higieniczno- sanitarnych w nowo budowanych lub przebudo- wywanych zaktadach przemystowych (Dz. U. Nr 53, poz. 316, z 1963 r. Nr 18, poz. 97 i z 1976 r. Nr 13, poz. 77) § 118. 1. Rozporzadzenie wehodzi w éycie po upty- wie 6 miesigcy od dnia ogloszenia, z zastrzezeniem ust. 2, 2. Przepisy § 103 § 114 ust. 1 rozporzadzenia oraz 83 ust. 1, § 34 ust, 21 § 38 zatacznika do rozporzadze- nia wehodza w Zycie po uptywie 2 lat od dnia ogtosze- nia, Minister Pracy i Polityki Socjainej: T. Zielinski Zatacznike do rozporzadzenia Ministra Pracy | Polityki Sociale] zdnia 26 wreesnia 1997 r. (poz, B44} POMIESZCZENIA | URZADZENIA HIGIENICZNOSANITARNE. Rozdziat 1 Przepisy ogéIne § 1. 1. Pomieszczenia higienicznosanitarne powin- ny znajdowaé sig w budynku, w ktorym odbywa sig praca, albo w budynku potaczonym z nim obudowa- nym przejgciem, ktére w przypadku przechodzenia 2 ogrzewanych pomieszczen pracy powinno byé row- niez ogrzewane. 2. Pomieszczenia higienicznosanitarne powinny byé usytuowane w sposéb uniemotliwiajacy pracow- nikom korzystajacym z nich przechodzenie przez po- mieszozenia, w ktérych stosowane sq substancje trujq- ce lub materiaty zakazne albo wykonywane sa prace szczegdlnie brudzace, jezeli nie pracuja oni w kontak- cie z tymi czynnikami. 3. Pomieszezenia higienicznosanitarne powinny byé ogrzewane, oswietione i wentylowane zgodnie przepisami techniczno-budowlanymi i Polskimi Nor- mami 4, Wysoko$é pomieszczen higienicznosanitarnych nie powinna byé w Swietle mniejsza niz 2,5 m. Dopusz- 2a sie zmniejszenie wysokosci pomieszczen higienicz- Nosanitarnych do 2,2 m w swietle —w przypadku usy- tuowania ich w suterenie, piwnicy lub na poddaszu. 8 2. 1. Pracodawca jest obowiazany utraymywaé pomieszczenia higienicznosanitarne oraz znajdujace sig w nich urzadzenia w stanie zapewniajacym bez- pieczne i higieniczne korzystanie z nich przez pracow- nikow. 2. Podtoga oraz sciany pomieszczen higieniczno- sanitarnych powinny byé tak wykonane, aby moiliwe bylo tatwe utrzymanie czystogci w tych pomieszcze- niach. Sciany pomieszozen do wysokosci co najmnie] 2m powinny byé pokryte materiatami giadkimi, niena- sigkliwymi i odpornymi na dziatanie wilgoci. 3. W pomieszezeniach umywaini i natryskow na Podtogach wykonanych z materiatéw o duzym prze- wodnictwie ciepta nalezy utozyé w miejscach mycia sie podktadki izolujace (podesty).. 53. 1. Szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natry- skami i ustepy powinny byé urzadzone oddzielnie dla kobiet i mezczyzn. Nie dotyczy to zaktadu pracy, w kt6- rym jest zatrudnionych mniej nié pigciu pracownikbw na jednej zmianie— pod warunkiem zapewnienia moz- liwosci osobnego korzystania przez kobiety i mezczyzn Ztych pomieszczen, 2, Pracodawca zatrudniajacy do dziesieciu pracow- nikéw powinien zapewnié im co najmniej_ustepy i umywalki, a takte warunki do higienicanego przecho-Dziennik Ustaw Nr 129 wywania odziexy wlasnej (domowe)), robocze} i ochronnej oraz do higienicznego spozywania posit- kow. Jezeli w zaktadzie pracy takiego pracodawey nie wystepuja czynniki szkodliwe dla zdrowia i prace bru- dzace lub nie wystepuja szozegéIne wymagania sani- tare, miejsca do spozywania positk6w, przechowywa- odziezy oraz umywalki moga znajdowae sig w jed- nym pomieszezeniu. § 4. 1. odzie powinna byé przechowywana w szat- ich lub odpowiednio w pomieszczeniach, o ktérych mowa w § 3 ust. 2. 2. Pracownicy zatrudnieni w pomieszczeniach biu- rowych moga przechowywa¢ swoj@ odziez w pomiesz- czeniach pracy. § 5. Pracodawee zatrudniajacy pracownikéw nie- petnosprawnych powinien zapewnié dostosowanie urzadzen higienicznosanitarnych oraz dojéé do nich — do potrzeb i moéliwosci tych pracownikéw wynikaja- eych ze zmniejszonej sprawnosei, zgodnie z przepisa- mi techniczno-budowlanymi. Rozdziat 2 Szatnie Przepisy ogdine 8 6, Szatnie powinny byé urzadzone w oddzielnych lub wydzielonych pomieszczeniach. § 7. 1. Pomieszczenia przeznaczone na szatnie po- winny byé suche i, w miare moiliwoéci, ogwietlone Swiattem dziennym. 2. Szatnie moga byé urzadzone w suterenach lub wpiwnicach, pod warunkiem zastosowania odpowied- nigj izotacii Scian zewnetranych i podtdg zabezpieczaja- ej pomieszczenia przed wilgocia i nadmiernymi stra- tami ciepta oraz zapewnienia warunkow ewakuagji lu- dzi z tych pomieszczen. 3. W szatniach nalezy zapewnié przynajmniej czte- rokrotna wymiane powietrza na godzing, aw szatniach wyposazonych w okna otwieraine przeznaczonych dia nie wiecej niz 10 pracownikéw wymiana powietrza nie moe byé mniejsza niz dwukrotna na godzine. 4. Szatnie, o ktérych mowa w ust. 2, przeznaczone dla ponad 26 pracownikow powinny byé dodatkowo wyposazone w wentylacje mechaniczna. § 8. 1. W szatni powinny byé zapewnione miejsca siedzace dla co najmniej 50% zatrudnionych na najlicz- niejszej zmianie. Jako miejsca siedzace nie moga byé stosowane tawki wolno stojace. 2. Szerokosé przejsé migdzy dwoma rzedami szaf oraz gléwnych przejéé komunikacyjnych powinna byé nie mniejsza niz 1,5 m. Szerokosé przejsé migdzy rze- dami szaf a éciang powinna byé nie mniejsza niz 1,1 m. 3. Szafy na odziez powinny speiniaé wymagania Polskiej Normy. ~~ 3987 — Por, 844 59. 1. Szatnie powinny byé dostosowane do rodza- ju prac, stopnia narazenia pracownika na zabrudzenie ciata i zanieczyszczenia jego odziezy substanojami szkodliwymi, trujgcymi lub materiatami zakaznymi. 2. Szatnie dzieli sie na: 1) szatnie odziezy wiasnej pracownikow — przezna- czone do przechowywania odziezy naleiace| do pracownikow (domowe)), jezeli ze wagledéw higie- nicznych odziez ta nie powinna sig stykaé z odzieza roboeza i Srodkami ochrony indywiduainej, 2) szatnie odziezy roboczej i ochronnej — przeznaczo- ne do przechowywania odziedy i cbuwia robocze- go oraz Srodkéw ochrony indywidualnej, 3) szatnie podstawowe — przeznaczone do przecho- wywania odziezy wiasnej pracownikow oraz odzie- 2y roboczej i Srodkow ochrony indywidualnej, 4) szatnie przepustowe —sktadajace sie z czesci prze- znaczonej na odziez wlasna pracownikéw, czesci przeznaczonej na odzie? robocza i Srodki ochrony indywidualne} oraz przepustowego zespotu san tarnego z natryskami, taczacego obie te czesci. § 10. 1. W zespole szatni przeznaczonym dla pra- cownikéw zatrudnionych przy pracach powodujacych znaczne zabrudzenie odziezy (stwarzajace modliwose zanieczyszczenia wnetiza szafy) lub je) zamoczenie, oraz dla pracownik6w, ktérych odzie? robocza, z uwag na rodzaj wykonywanej pracy, musi speiniaé szczegol- ne wymagania higienicznosanitarne, powinny znajdo- waé sig pomieszczenia wyposazone w urzadzenia do odkazania, odpylania i suszenia odziezy oraz czyszcze- nia obuwia — odpowiednio do potrzeb. W przypadku zainstalowania jednoczesnie kilku urzadzen, kazde Z nich powinno byé umieszczone w oddzielnym po- mieszczeniu. 2. Na kaidego pracownika korzystajqcego z suszar- ni powinno praypadaé co najmniej 0,2 m? powierzchni podtogi. 3. Wydajnosé i ilosé urzadzen, o ktérych mowa w ust. 1, powinny zapewniaé oczyszczenie i wysusze- nie odziezy i obuwia w czasie trwania jednej zmiany. Szatnie odziezy wtasnej pracownikow § 11. 1. Szatnia odziezy wlasnej pracownikow po- winna byé wyposazona w szafy przeznaczone do indy- widualnego uzytku kazdego pracownika. - W pomieszozeniu szatni, 0 ktorej mowa w ust. 1, powinno przypadaé co najmniej 0,3 m? wolnej po- wierzchni podtogi na kaédego pracownika korzystajq- cego z tej szatni. § 12. 1. Szatnia odziezy wiasnej pracownikow mo- 3e byé urzadzona w formie szatni wieszakowej, jezel nie ma do tego przeciwwskazan ze wzgledu na rodzaj pracy, warunki jej wykonywania, rodzaje wystepuja- cych zanieczyszczen itp. oraz jeéeli jest zapewniona szybka obstuga. Szatnia taka powinna odpowiadaé na- stepujacym wymaganiom:Dziennik Ustaw Nr 129 1) powinna byé urzadzona osobna szatnia dia me2- czyzn i osobna dla kobiet; w przypadku zatrudnie- nia mniej niz pigciu pracownikéw na jednej zmia- nie szatnie moga byé wspdine dla mezczyzn i ko- biet, z tym ze powinny byé urzadzone kabiny do przebierania sie, 2) przyimowanie odziezy do szatni i wydawanie odzie- 2y powinno byé wykonywane przez specjalnie do tego wyznaczony personel, 3) powinna byé wyposazona w stojaki wieszakowe na odziez wlasng pracownikow; odziez ta powinna byé przechowywana, na indywidualnych wiesza- kach, 4) stojaki wieszakowe powinny byé jednopoziomowe i mieé w dolnej czesci siatkowe pétki na obuwie, w gornej zaé — potki na nakrycia glowy, teczki itp., 5) szerokos¢ przejécia dla obstugi szatni powinna wy- nosié co najmniej 1,1 m migdzy redami wiesza- kow na dwoch sasiednich stojakach, 2a$ co naj- mnie} 0,95 m miedzy sciana a zewnetrenym rzedem wieszakow, 6) powinna w niej znajdowaé sig przebieralnia wypo- sazona w miejsca do siedzenia i wieszaki na odziez; liczba miejsc do siedzenia powinna wynosié co naj- mnie] 30% liczby zatrudnionych na najliczniejsze] zmiani¢ 2. Szatnie wieszakowe przeznaczone dla pracowni- kow nie majacych obowiazku stosowania odziezy ro- boczej i ochronne] moga nie spetniaé wymagan okre- Slonych w ust. 1 pkt 116, Szatnie odziezy roboczej i ochronnej $13. 1. Szatnia odziezy roboczej i ochrannej powin- ha byé urzadzona ~ niezaleznie od szatni odziezy wla- snej pracownikow — dla pracownikow zatrudnionych przy pracach powodujacych znaczne zabrudzeni odziely (stwarzajace moiliwogé zanieczyszczenia wnetrz szafy do przechowywania odziezy) lub jej zamo- czenie oraz dla pracownikéw, ktorych odziez robocza, Z uwagi na rodzaj wykonywanej pracy, musi spetniac szezegdine wymagania higienicznosanitarne. 2. Szatnia, o ktorej mowa w ust. 1, powinna byé wy- Posazona w szafy przeznaczone do indywidualnego uzytku ka¢dego pracownika. 3. W pomieszezeniu szatni, o kt6rej mowa w ust. 1, powinno przypadaé co najmnie] 0,3 m? woinej po- wierzchni podtogi na kaidego pracownika korzystajq- cego z tej szatni. 4. Szatnia odziezy roboczej i ochronnej powinna mieé bezposrednie potaczenie z umywalnia, z natry- skami i szatnia odziezy wtasnej pracownikéw. Szatnie podstawowe § 14, 1. Szatnia podstawowa moie byé urzadzona zamiast osobnych szatni odziezy wlasnej pracownikow ~~ 3988 — Poz. 844 oraz szatni odziezy roboczej i ochronnej dla zatrudnio- hych przy pracach, podczas ktorych zabrudzenie odzie- 2y roboczej i srodkéw ochrony indywidualnej wystepu- je w tak matym stopniu, Ze nie stwarza ryzyka zanie- ezyszezenia odziezy wlasnej pracownikow. Szatnia ta powinna mieé bezposrednie potaczenie z umywalnia. 2. W szatni, o ktorej mowa w ust. 1, powinno przy- Padaé co najmniej 0,5 m? wolnej powierzchni podtogi na kazdego pracownika korzystajgcego z tej szatni, 3, Szatnia, o ktérej mowa w ust. 1, powinna byé wy- posazona w dwie szafy pojedyncze lub jedna szafe po- dwojna dla kazdego pracownika korzystajacego z tej szatni. Jedna szafa pojedyncza lub jedna czesé szafy podwojnej powinna byé przeznaczona na odzie3 robo- 2a i Stodki ochrony indywiduainej, zaé druga — na odziez wlasna pracownikow. § 18. Do szatni podstawowej mosna stosowaé od- powiednie przepisy § 12, z tym ze stojaki wieszakowe powinny byé osobne na odzie? wlasna pracownikow i osobne na odzied rabocza i ochronna. Szatnie przepustowe § 16, 1. Szatnia przepustowa powinna byé urzadzo- na dla pracownikow zatrudnionych przy pracach zwia- zanych ze stosowaniem lub wydzielaniem sie substan- ii trujacych, zakaénych, promieniotworczych, drainia- eych lub uczulajacych oraz innych substangji o niepray- jemnym zapachu, a takée przy pracach pylacych, w wil- gotnym i goracym mikroklimacie lub powodujacych intensywne brudzenie. 2. Szatnia przepustowa powinna spetniaé nastepu- jace wymagania: 1) ezeS¢ szatni przeznaczona na odziez robocza i Srod- ki ochrony indywidualnej powinna odpowiadaé ‘wymaganiom okresionym w § 13 ust. 2 i 3, 2) ezes¢ szatni przeznaczona na odzie# wtasna pracow- nikéw powinna odpowiadaé wymaganiom okresio- nym w§ 11 lub § 12, 3) ruch uzytkownikéw szatni przepustowej pomiedzy obu jej czesciami powinien odbywaé sie wytacznie przez zespot sanitarny z natryskami. 3. Dla pracownikéw majacych kontakt z substancja- mi trujacymi lub zakagnymi powinna byé przeznaczona odrebna szatnia przepustowa, spelniajqca wymagania okreslone w ust. 2. Rozdziat 3 pomieszezenia z natryskami 5 17. W sktad zespotu szatni powinny wehodzié umywalnie tatwo dostepne dla pracownikow i zapew- niajace bezkolizyiny ruch pracownikéw juz umytych i przebranych w odziez wlasna. § 18. 1. Umywalnia powinna byé wyposatona w umywalki emaliowane lub wykonane z materiatu od- Pornego na korozje, zgodne z Polska Norma,Dziennik Ustaw Nr 129 Do umywalek powinna by¢ doprowadzona woda biezqca. W przypadku zatrudniania pracownikow przy Pracach brudzacych i w kontakcie z substancjami szko- dliwymi lub zakaznymi nalezy zapewnié umywalki 2 biezaca ciepta woda. 3. Szerokos¢ przejscia migdzy umywalkami a Sciang przeciwlegta powinna wynosié nie mnie niz 1,3m, amig- dzy dwoma rzedami umywalek — nie mniej ni 2m. $19. 1, Na kazdych dziesigciu pracownikéw naijlicz- niejszej zmiany powinna w umywaini przypadaé co. najmnie| jedna umywalka indywidualna, a prey pra- cach brudzacych i w kontakcie z substancjami szkod|i- wymi lub zakaznymi—co najmnie| jedna umywalka na kazdych pigciu pracownikow — lecz nie mniej nid jed- na przy mniejszej liczbie zatrudnionych. W przypadku zastosowania umywalek szeregowych do mycia zbio- rowego (np. na placach budowy) powinno przypadaé co najmniej jedno stanowisko do mycia (zawor czer- palny wody) na kazdych pigciu pracownikéw jednocze- $nie zatrudnionych. 2. Na kaédych traydziestu meiczyzn lub na kaide dwadziescia kobiet jednoczesnie zatrudnionych przy Pracach biurowych lub w warunkach zblizonych do tych prac powinna przypada¢ co najmniej jedna umy- walka, lecz nie mniej niz jedna umywalka przy mniej- szej liczbie zatrudnionych. Umywalki powinny byé in- stalowane w pomieszezeniach ustepdw lub w ich przedsionkach izolacyjnych. § 20. Dla pracownikow narazonych na zabrudzenie dg przy pracy powinny byé instalowane w umywal- niach brodziki do mycia nég z doprowadzeniem cieptej wody, w ilogci co najmnie| jeden brodzik na kaidych dziesieciu uzytkownikow. Brodziki nie sq wymagane dla’ pracownik6w zatrudnionych przy pracach na otwartej przestrzeni — poza terenem zaktadu pracy. § 21. 1. W zespole szatni powinny znajdowaé sig pomieszczenia z natryskami, jesli wymagaja tego wa- runki pracy lub ochrona zdrowia pracownikow, 2. Pomieszczenia z natryskami powinny byé tatwo dostepne dla pracownikew i zapewniaé bezkolizyjny ruch pracownikow ju? umytych i ubranych w odzie wlasna. § 22. 1. Na ka¢dych ogmiu pracownikéw najliczniej szej zmiany wykonujacych prace powodujace zabru- dzenie ich ciala powinna przypadaé co najmniej jedna kabina natryskowa, a przy pracach, o ktérych mowa w § 16 ust. 1, co najmniej jedna kabina natryskowa na kazdych pigciu pracownikow — lecz nie mniej nit jed- na przy mniejszej liczbie zatrudnionych. 2. Wymiary kabin natryskowych powinny byé zgodne z przepisami techniczno-budowlanymi. Szero- kosé przejécia miedzy dwoma rzedami kabin, przy za- stosowaniu zaston zasuwanych lub Scianek ostaniaja- cych powinna wynosié co najmniej 1,30 m, a migdzy kabinami i Sciana — co najmniej 0,90 m. § 23. 1. W pomieszczeniu z natryskami poszezegdl- ne sitka powinny byé zainstalowane w oddzieinych ka- — 3989 — Poz. 844 binach i umieszczone w taki sposéb, aby strumief wo- dy splywat na ramiona, a nie na gtowe. 2. Pomieszezenie z natryskami, w ktérym znajduje sig wigce} niz szesé sitek, powinno byé oddzielone od szatni pomieszczeniem izolujacym. Do natrysk6w powinna byé doprowadzona woda ‘aca zimna i ciepta. Woda zuzyta powinna byé od- prowadzana do kanalizagji. 4. Prey pomieszczeniach z natryskami powinna znajdowaé sie wydzielona kabina z jedna miska uste- powa na kazde dziesigé natryskow, lecz nie mniej niz iedna. § 24. 1. Temperatura wody cieptej doprowadzonej do umywalek, natryskow i brodzikow przy stosowaniu centrainej regulacji lub zbiorowego mieszania wody powinna wynosié od 35°C do 40°C (od 308 K do 313 K), a w przypadku indywiduainego mieszania wody — od 50°C do 60°C (323 K do 333 K). 2. W pomieszezeniach umywalni nalezy zapewnié co najmnie} dwukrotna wymiane powietrza w ciagu godziny, natomiast w pomieszczeniach z natryskami wymiana ta nie powinna byé mniejsza niz piecickrotna w ciagu godziny. Rozdzial 4 Ustepy § 28. 1. Ustepy powinny byé zlokalizowane w odle- gtosci nie wiekszej 75 m od stanowiska pracy. Od- legtosé ta moze byé wieksza jedynie dla pracownikow Pracujacych stale na otwartej przestrzeni, lecz nie po- winna przekraczaé 125 m od najdalszego stanowiska pracy. 2. W budynkach ustepy powinny byé urzadzone na kaéde]_kondygnagji. Jezeli na kondygnacji pracuje mnie} niz dziesigé os6b, ustepy moga znajdowaé sig nie daloj niz na sasiedniej kondygnacii § 26. 1. Wejécia do ustepow powinny prowadzié bezposrednio z pomieszozen, korytarzy lub drég stuza- cych do komunikagji ogdinej. 2. Ustep powinien mieé wejsciowe pomieszczenie izolujace wyposazone w umywalki z doptywem ciepte} i zimnej wody w ilosci jedna umywalka na trzy miski ustepowe lub pisuary, lecz nie mnie] niz jedna umywal- ka. 3. Drawi prowadzace do pomieszczenia izolujacego oraz drawi taczace je 2 dalsza czescia ustepu powinny zamykaé sig samoczynnie. § 27. 1. Zainstalowane w ustepach miski ustepowe i pisuary powinny byé sptukiwane biezacq woda oraz podtaczone do kanalizacji, 2. Ustepy powinny byé wyposaione w instalacje | urzadzenia przeznaczone do utrzymania wymagan hi- gienicznosanitarnych,Driennik Ustaw Nr 129 3. W pomieszczeniach ustepow naledy zapewnié wymiang powietrza w ilosci nie mniejszej niz 50 m3 na godzing na 1 miske ustepowa i 25 m3 na 1 pisuar. 4. Dla _pracownikow zatrudnionych na otwartej przestrzeni poza terenem zaktadu pracy przez okres nie dluzszy niz 3 miesiace oraz zatrudnionych w budyn- kach nie wyposazonych w instalacje wodociagowa ikanalizacying moga byé urzadzane ustepy wyposaio- ne w szczelne zbiorniki nieczystosci. W takim przypad- ku ustepy moga nie spetniaé wymagan okreslonych wust, 1,213 oraz w § 26 ust. 2. 5. Szerokosé przejsé wzdtu7 kabin ustepowych prey jednostronnym ich rozmieszczeniu powinna wynosié co najmniej 1,3 m. Jezeli naprzeciwko kabin sq umiesz- czone pisuary, odlegtosé migdzy éciana, na ktdrej sa zainstalowane, a kabinami nie powinna byé mniejsza niz 2 m. Przejgcie miedzy redami kabin powinno mieé szerokos¢ co najmniej 2m. § 28. 1. Na kazdych traydziestu mezczyzn zatrudni nych na jednej zmianie powinna przypadaé co naj mnie] jedna miska ustepowa i jeden pisuar, lecz nie mnie} niz jedna miska i jeden pisuar przy mniejszej licz- bie zatrudnionych. 2. Na kaide dwadziescia kobiet zatrudnionych na jednej zmianie powinna praypadaé jedna miska uste- powa, lecz nie mniej niz jedna miska prey mi licebie zatrudnionych. Rozdziat § Jadah 5 29. 1. Pracodawca zatrudniajacy powyzej dwu- dziestu pracownikow na jednej zmianie powinien za- pewnié pracownikom pomieszczenie do spozywania positkow, zwane dalej_,,jadalnia”. 2. Obowiazek okreslony w ust. 1 dotyczy réwnie? pracodawedw zatrudniajacych dwudziestu i mnie) pra- cownikow, jegeli narazeni sq na kontakt ze srodkami chemicznymi lub promieniotwérczymi, materiatami biologicznie zakaznymi albo pray pracach szczegdInie brudzacych. 3. W jadalni nalezy umiescié w widocznych miej- scach napisy lub znaki informujace o zakazie palenia tytoniu, 4. Preepis ust. 1 nie dotyczy zaktadow: Pracy, w kto- rych wykonywane sq prace wytacznie o charakterze biurowym. § 30. Ustala sie nastepujace typy jadalni: A)jadalnia przeznaczona do spozywania positkow wtasnych {typ I}, 2)jadalnia przeznaczona do spozywania positkow wtasnych i wydawania napojow (typ Il), 3) jadatnia z zapleczem — przeznaczona do spozywa- nia positkéw profilaktycznych (typ Ill). Dopuszeza sig taczenie jadaini typu 11 Il. — 3990 — Poz. 844 § 31. 1. W pomieszczeniu jadalni typu | powinno przypadaé co najmniej 1,1 m? powierzchni na kazdego 2 pracownikow jednoczesnie spozywajacych positek. 2. Powierzchnia jadalni nie powinna byé mniejsza niz8 m?, § 32. Jadainia typu I powinna sktadaé sig z dwoch czesci 1) jadalni wtasciwej odpowiadajace| wymaganiom ja- dalni typu | oraz 2) pomieszezeh do przygotowywania, wydawania na- pojéw i zmywania naczyii stotowych. § 33. Jadainia typu Ill powinna odpowiadaé ‘wyma- ganiom okresionym dia jadalni typu ll oraz powinna Posiadac wezet sanitary dla konsumentow i wezet sa- nitarny z szatnig dla pracownikow: ‘obstugi. 5 34. 1. Dla kaédego pracownika spozywajacego positek w jadalni nalezy zapewnié indywidualne mie} sce siedzace pray stole. Ustawianie tawek w jadalni jest niedopuszczaine. 2, Jadainia powinna byé wyposaiona w umywalki w ilosci nie mniejszej nié jedna umywalka na dwad: Scia miejsc siedzacych w jadaini, lecz nie mniej ni jed- na umywalka. Pray kazde] umywalce powinny znajdo- waé sie reczniki jednorazowe lub powinna byé zainsta- lowana suszarka do rak. 3. Wjadaini powinny byé zainstalowane urzadzenia do podgrzewania przez pracownika posilku wtasnego oraz zlewozmywaki dwukomorowe w ilosci jeden zle- wozmywak na dwadziescia miejse w jadalni, ale nie mniej niz jeden zlewozmywak. 4. W jadalniach typu 1 i ll lub przy nich powinny znajdowaé sig indywidualne zamykane szafki przezna- czone do przechowywania w higienicznych warunkach wlasnego positku pracownika. 5 35. W pomieszczeniu jadalni nalezy zapewnié przynajmniej 2-krotna wymiang powietrza w ciagu go- dziny. $8 36. 1. Dla pracownikow zatrudnionych przy wyko- nywaniu prac w kontakcie ze szkodliwymi substancja- mi albo materiatami zakaénymi lub trujacymi powinny byé urzadzone oddzieinie jadalnie niedostepne dla in- nych pracownikéw, 2, Jadalnia, 0 ktérej mowa w ust. 1, powinna byé oddzielona od pomieszczen pracy pomieszczeniem izolujacym, w ktorym nalezy urzadzié miejsca do pozo- stawiania odziezy ochronnej oraz zainstalowaé umy- walki z ciepla biezaca woda. Rozdziat 6 higieny osobistej kobiet § 37. 1. W zaktadzie pracy zatrudniajgoym od dwu- dziestu do dwustu kobiet w jednym budynku powinnaDziennik Ustaw Nr 129 by6 urzadzona w umywaini dla kobiet kabina higieny osobistej wyposazona w bidet, umywaike z ciepta bie- 2acq woda i miska ustepowa. Na kaide nastepne 200 kobiet nalezy urzqdzi¢ dodatkowa kabing. 2. Powierzchnia kabiny, o ktérej mowa w ust. 1, nie moze byé mniejsza niz 2,4 m2 $38. 1. W zaktadzie pracy zatrudniajgcym na jedng zmiang wigce| niz dwadziescia kobiet w jednym budyn- ku nalezy urzadzié pomieszczenie z miejscami do wy- poczynku w pozycji lezacej dla kobiet w cigzy i karmig- eych matek, przyjmujac co najmniej jedno miejsce na kazdych trzysta kobiet zatrudnionych na jednej zmia- nie, lecz nie mniej niz jedno miejsce. 2. Powierzchnia pomieszczenia, o ktérym mowa Ww ust. 1, nie moze byé mniejsza niz 8 m2. § 39. W pomieszczeniach higieny osobistej kobiet ‘oraz w pomieszczeniach, o ktérych mowa w § 38, nale- 2y zapewnié przynajmniej dwukrotna wymiane powie- trza wciagu godziny. Rozdziat 7 Palarnie § 40. 1. Palenie tytoniu w zaktadach pracy jest do- zwolone wytacznie w odpowiednio przystosowanych pomieszezeniach (palarniach) lub w innych wyodreb- nionych miejscach wyposazonych w dostateczna ilosé Popieiniczek. 2. Palarnie Jub miejsca przeznaczone do palenia ty- toniu powinny byé usytuowanie w sposdb nie narazaja- cy os6b niepalacych na wdychanie dymu tytoniowego. § 41. W palarni powinno praypadaé co najmniej 0,1 m? powierzchni podtogi na kazdego pracownika najliczniejszej zmiany, z tym jednak, 2e powierzchnia poszczegéInych pomieszczefi przeznaczonych na pa- larnie nie powinna byé mniejsza nid 8 m2. 5 42. W palarni nalety zapewnié praynajmniej dzie- sigciokrotng wymiang powietrza w ciagu godziny, — 3991 — Poz. 844 1 845 Rozdziat Pomieszezenia do prania, odkazania, suszenia Todpylania odziezy roboczej i ochronnej § 43. 1. Jedeli przeznaczona do prania odzie? robo- za lub ochronna moie staé sig powodem skazenia in- nej odziezy pranej jednoczesnie lub jezeli jest ona szozegélnie zabrudzona, a takte gdy wymagaig tego specjalne wzgledy higieny produkeji, w zaktadzie pra- cy powinna byé urzadzona specjaina pralnia odziezy wyposazona w urzadzenia mechaniczne do prania. 2. Przy pralni nalezy zapewnié modliwosé odpyla- nia, degazacji, dezynfekeji, suszenia oraz naprawy odziezy roboczej i ochronnej. 3. W zaktadzie pracy, w ktrym odzied pracownikow jest narazona na zanieczyszozenie substancjami truja- cymi, nalezy stosowaé urzadzenia stuéace do neutrali- Zagji tych substancji, Rozdziat 9 Pomieszezenia do ogrzewania sie pracownikow § 44. 1. Pray pracach wykonywanych na otwarte| Przestrzeni lub w nie ogrzewanych pomieszczeniach naledy zapewnié pracownikom w poblizu miejsc pracy pomieszczenia umodliwiajace im schronienie sig przed ‘opadami atmosferycznymi, ogrzanie sig oraz zmiang odziezy. Pomieszczenia te powinny byé zaopatrzone w urzadzenia do podgrzewania positkow. 2. W pomieszczeniach do ogrzewania sie pracow- nikéw powinna byé zapewniona temperatura co naj- mnie] 16°C (289 K), a na kaédego pracownika najlicz- niejszej zmiany powinno przypadaé co najmniej 0,1 m2 Powierzchni, przy czym catkowita powierzchnia po- mieszczenia nie moze by¢ mniejsza nid 8 m2, 3. W razie gdy ze wzgledu na rodzaje prac wykony- wanych na otwartej przestrzeni w okresie zimowym nie jest moiliwe zapewnienie pomieszczeri, 0 ktorych mo- ‘wa w ust. 1, nalegy zapewnié pracownikom w poblizu miejsca ich pracy odpowiednio urzadzone érédta ciepta, przy zachowaniu wymagan achrony przeciwpozarowe),