Dziennik Ustaw Nr 169 = 11614 — Poz. 1649 i 1650 1650 OBWIESZCZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY | POLITYKI SPOLECZNEJ z dnia 28 sierpnia 2003 r. w sprawie ogtoszenia jednolitego tekstu rozporzadzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogéInych przepiséw bezpieczeristwa i higieny pracy 1, Na podstawie § 2 rozporzadzenia Ministra Pra- cy i Polityki Spotecznej z dnia 11 czerwea 2002 r. zmie- niajacego rozporzadzenie w sprawie ogdinych przepi- séw bezpieczeristwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 91, poz. 811) ogtasza sie w zalaczniku do niniejszego ob- wieszczenia jednolity tekst rozporzadzenia Ministra Pracy i Polityki Socjainej z dnia 26 wrzesnia 1997 r. w sprawie ogdlnych przepiséw bezpieczeristwa i hi- gieny pracy (Dz. U. Nr 129, poz. 844), 2 uwzgledni niem zmian wprowadzonych rozporzadzeniem Mini- stra Pracy i Polityki Spotecznej z dnia 11 czerwea 2002 r. zmieniajacym rozporzadzenie w sprawie ogdl- nych przepisow bezpieczenstwa i higieny pracy (Dz, U. Nr 91, poz. 811) oraz zmian wynikajacych 2 przepisow ogtoszonych przed dniem 28 sierpnia 2003 r. 2. Podany w zataczniku do niniejszego obwieszcze- nia tekst jednolity rozporzadzenia nie obejmuje § 3 roz- porzadzenia Ministra Pracy i Polityki Spotecznej z dnia 11 czerwca 2002 1. zmieniajacego rozporzadzenie w sprawie ogdInych przepiséw bezpieczenstwa i higie- ny pracy (Dz. U. Nr 91, poz. 811), ktéry stanowi: 48 3, Rozporzadzenie wehodzi w 2 12 miesiecy od dnia ogtoszenia. ie po uptywie Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Spotecznej: J. HausnerDziennik Ustaw Nr 169 = 11615 — Poz. 1650 do obwieszezenia Ministra Gospodarki, Pracy ‘Spotecznej zdnia 28 sierpnia 2003 r. (poz. 1660) ROZPORZADZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ z dnia 26 wrzesnia 1997 r. w sprawie ogéInych przepiséw bezpieczeristwa i higieny pracy Na podstawie art. 23775 § 1 Kodeksu pracy zarzadza sig, co nastepuje: oziAtt Przepisy wstepne § 1. 1. Rozporzadzenie okresla ogéinie obowiazuja- ce przepisy bezpieczenstwa i higieny pracy w zakta- dach pracy, w szczegélnosci dotyczace: 1) obiektow budowlanych, pomieszczen pracy i tere- nu zaktadow pracy; 2) proceséw pracy; 3) por jieszezen i urzadzen higienicznosanitarnych. 2. Praepisy rozporzadzenia nie dotyeza srodkow transportu kolejowego, lotniczego, morskiego i wod- nego érédladowego. § 2. llekroé w rozporzadzeniu jest mowa o: 1) ,ostonie” — rozumie sig przez to element ub ze- staw elementéw konstrukcyinych stuzacy do ochrony cztowieka przed niebezpiecznymi lub uciailiwymi wptywami pracujacych czesci, mecha- nizméw i uktadéw roboczych maszyny lub innego urzadzenia technicznego; 2)" ,pomieszczeniach higienicznosanitarnych” — ro- zumie sie przez to szatnie, umywalnie, pomieszoze- niaznatryskami, ustepy, palarnie, jadalnie, z wyiat- kiem stotowek, pomieszczenia do ogrzewania sig pracownikéw oraz pomieszczenia do prania, odka- iania, suszenia i odpylania odziezy roboczej lub ochronnej; 3) ,pomieszezeniu pracy” — rozumie sie przez to po- mieszczenie przeznaczone na pobyt pracownikow, w ktérym wykonywana jest praca. Nie uwaia sie za przeznaczone na pobyt pracownikéw pomiesz- ezeri, w ktorych: a)?) taczny czas przebywania tych samych pracow- nik6w w ciagu jednej zmiany roboczej jest krot- © Ze zmiang wprowadzona przez § 1 pkt 1 lit. a rozporzadze- nia Ministra Pracy i Polityki Spotecznej z dnia 11 czerwea 2002 r. zmieniajgcego rozporzadzenie w sprawie ogdinych przepiséw bezpieczeristwa i higieny pracy (Dz. U. Nr $1, poz. 811), ktére weszio w Zycie z dniem 29 czerwca 2003 r. 2) W bramieniu ustalonym przez § 1 pkt 1 lit. b rozporzadze- nia, 0 ktérym mowa w odnosniku 1. szy niz 2 godziny, a wykonywane czynnosci ma- ja charakter dorywezy badz praca polega na krétkotrwalym przebywaniu zwigzanym z dozo- rem albo konserwacja urzadzen lub utrzyma- niem czystosci i porzadku, b) maja miejsce procesy technologiczne niepo- zwalajace na zapewnienie odpowiednich wa- runkéw przebywania pracownikow w celu ich obstugi, bez zastosowania srodkéw ochrony dywidualnej i zachowania specjalnego rezimu ¢} jest prowadzona hodowla roslin lub zwierzat, niezaleznie od czasu przebywania w nich pri cownikéw zajmujacych sie obstuga; 4) ,pomieszczeniu statej pracy” — rozumie sie przez to pomieszezenie pracy, w ktorym taczny czas prze- bywania tego samego pracownika w ciagu jednej doby przekracza 4 godziny; 5) »pomieszczeniu czasowej pracy” — rozumie sie przez to pomieszczenie pracy, w ktérym taczny czas przebywania tego samego pracownika w ci@- gu jednej doby trwa od 2 do 4 godzin; 6) .przepisach techniczno-budowianych” — rozumie sig przez to przepisy ustawy — Prawo budowlane oraz aktéw wykonawezych do tej ustawy; 7) aryzyku zawodowym” — rozumie sig przez to prawdopodobieristwo wystapienia niepozadanych zdarzen zwiazanych z wykonywana praca, powo- dujacych straty, w szczegéinosci_wystapienia u pracownikéw niekorzystnych skutkow zdrowot- nych w wyniku zagrozen zawodowych wystepuja- eych w srodowisku pracy lub sposobu wykonywa- nia pracy; 7a)®)_,terenie zaktadu pracy” — rozumie sig przez to przestrzent wraz z obiektami budowlanymi, bedaca w dyspozycji pracodawcy, w ktérej pracodawca or- ganizuje miejsca pracy; 7b)" ,miejscu pracy” — rozumie sig przez to miejsce wyznaczone przez pracodawee, do ktérego pra- cownik ma dostep w zwiazku 2 wykonywaniem pracy; 8) ,,stanowisku pracy” — rozumie sig przez to prze- strzen pracy, wraz z wyposaieniem w srodki 3) Dodany przez § 1 pkt 1 lit. ¢ rozporzadzer wa w odnosniku 1. © ktérym mo-Dziennik Ustaw Nr 169 i przedmioty pracy, w ktérej pracownik lub zespot Pracownikow wykonuje prace; 9) ,$rodkach ochrony indywiduainej” — rozumie sie przez to wszelkie srodki noszone lub trzymane przez pracownika w celu jego ochrony przed jed- nym lub wigksza liczba zagrozen zwiazanych z wy- stepowaniem niebezpiecznych lub szkodliwych czynnikow w srodowisku pracy, w tym rowniez wszelkie akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu. Do srodkéw ochrony indywiduainej nie zali- cza si — rwyktej odziezy robocze] i munduréw, ktére nie a specialnie przeznaczone do zapewnienia bez- pieczenistwa i ochrony zdrowia pracownika, — rodk6w_ochrony indywidualnej uzywanych przez wojsko, Policje i inne stuzby utrzymania porzadku publicznego, — wyposaienia stosowanego przez stuzby pierw- 82ej pomocy i ratownicze, — Srodkéw ochrony indywiduainej stosowanych na podstawie przepisow Prawa 0 ruchu drogo- wym, — wyposaienia sportowego, — Srodkéw stuéacych do samoobrony lub do od- straszania, — przenosnych urzadzen do wykrywania oraz sy- gnalizowania zagrozen i naruszania porzadku publicznego; 10) ,8rodkach ochrony zbicrowej” — rozumie sie przez to érodki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym i pojedynezych oséb, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami wystepujacymi pojedynczo tub tacznie w srodowi- sku pracy, bedace rozwiazaniami technicznymi stosowanymi w pomieszczeniach pracy, maszy- nach i innych urzadzeniach; " .,Stodowisku pracy” — rozumie sie przez to warun- ki srodowiska materialnego (okresionego czynni- kami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi), w ktérym odbywa sie proces pracy; 12) ,urzadzeniach ochronnych” — rozumie sie przez to ostony lub takie urzadzenia, ktore spetniaja jed- na lub wiecej z nizej wymienionych funkeji — zapobiegaja dostepowi do stref niebezpiecz- nych, — powstrzymuja ruchy elementéw niebezpiecz- nych, zanim pracownik znajdzie sie w strefie niebezpieczne, — nie pozwalaja na wtaczenie ruchu elementow niebezpiecznych, jesli pracownik znajduje sie w strefie niebezpiecznej, W bremieniu ustalonym przez § 1 pkt 1 lit. d rozporzadze- nia, o ktérym mowa w odnosniku 1. = 11616 — Poz. 1650 — zapobiegaja naruszeniu normalnych warunkow pracy maszyn i innych urzadzen technicznych, —nie pozwalaja na uaktywnienie innych czynni- kéw niebezpiecznych lub szkodliwych; 13) ,zagrozeniu” — rozumie sig przez to stan Srodowi- ska pracy mogacy spowodowaé wypadek lub cho- robe; 14)5) ,,punkcie pierwszej pomooy" — rozumie sig przez to — w zaleznosci od wielkosci zaktadu pracy, ro- dzaju prowadzonej dziatainosci i zwigzanych z nia zagrozeri — pomieszczenie lub wyodrebnione miej- sce 0 wystarczajacej powierzchni, umoiliwiajace wniesienie noszy, wyposazone w niezbedny sprzet i inne Srodki do udzielania pierwszej pomocy; 15)9) ,znaku bezpieczenistwa” — rozumie sig przez to. znak utworzony przez kombinacje ksztaltu geome- trycznego, barwy i symbolu graficznego lub obraz~ kowego (piktogramu) albo tekstu, przekazujacy okreslona informacje zwiazana z bezpieczenstwem lub jego zagrozeniem; 16)*) ,sygnatach bezpieczeristwa” — rozumie sie przez to sygnaly Swietine i dawiekowe, komunikaty stow- ne lub sygnaty reczne, przekazujace informacje istotne dla zachowania bezpieczenstwa i ochrony zdrowia pracownikow; 17)®) ,,sygnale éwietInym” — rozumie sig przez to sy- gnal emitowany przez urzadzenie wykonane z prze- zroczystych lub pétprzezroczystych materiatow, podswietlonych od wewnatrz lub z tylu, tak aby da- wato to efekt swiecacej powierzchni; 18)°) ,sygnale déwigkowym” — rozumie sig przez to sygnat akustyczny (dawigkowy) emitowany przez urzadzenie przeznaczone do tego celu, bez uzycia gtosu ludzkiego i nieemitujace tego glosu, wskazu- jacy na zaistnienie oraz —w razie potrzeby — trwa- nie i zakoniczenie niebezpiecznej sytuacii; 19)®) ,sygnale recznym” — rozumie sig przez to ustalo- ny ruch lub uktad rak i dtoni, stuzacy do kierowania osobami wykonujacymi czynnogci mogace stwa- rzaé zagrozenia dla bezpieczeristwa pracownikow; 20)°) ,komunikacie stownym” — rozumie sig przez to ustalona, krétka i jednoznaczna, informacje stowna wypowiadana przez cztowieka lub emitowana jako gtos ludzki, nakazujaca okreslone postepowanie Ww celu zachowania bezpieczeristwa i ochrony zdro- wia pracownikow. DZIAt Il Obiekty budowlane i eren zaktadu pracy § 3. Budynki i inne obiekty budowlane, w ktrych znajduja sie pomieszczenia pracy, powinny byé zbudo- wane i utrzymywane zgodnie z wymaganiami okreslo- nymi w przepisach techniczno-budowlanych. 5) Dodany przez § 1 pkt 1 lit. € rozporzadzenia, o ktérym mo- wa w odnosniku 1.Dziennik Ustaw Nr 169 § 4. 1. Pracodawca jest obowiazany zapewnié na te- renie zaktadu pracy wykonane i oznakowane, zgodnie 2 Polskimi Normami i wlasciwymi przepisami, drogi komunikacyjne i transportowe, zwane dale} _,droga- mi”, drogi dla pieszych, zwane dalej_,przejgciami”, i dojazdy pozarowe oraz utrzymywaé je w stanie nie stwarzalacym zagrozeh dla _uzytkownikow. Drogi i przejscia oraz dojazdy pozarowe nie moga prowadzié przez miejsca, w ktérych wystepuja zagrozenia dla ich uiytkownikow. 2. Drogi i przejécia powinny posiadaé wymiary od- powiednie do liczby potencjainych uzytkownikéw oraz rodzajéw i wielkosci stosowanych urzadzeh transpor- towych i przemieszczanych tadunkow. Minimalne wy- miary drég i przejg¢ okreslaja Polskie Normy. 3. Nawierzchnia drég, placow manewrowych, po- stojowych i sktadowych, dojazdéw pozarowych \r2ej8¢ powinna byé rowna i twarda lub utwardzona oraz posiadaé nognosé odpowiednia do obciazenia wy- nikaigcego ze stosowanych Srodkéw transportowych oraz przemieszczanych i sktadowanych materiatow. 4, Drogi, przejscia oraz place manewrowe, postojo- we i sktadowe powinny posiadaé urzadzenia lub inne rozwigzania techniczne zapewniajace odprowadzanie wd opadowych. 55. 1. Na drogach transportowych i w magazynach nie powinny wystepowaé progi ani stopnie. W przy- padku zréznicowania poziomdw podtogi, réznice te powinny byé wyréwnane pochyiniami o nachyleniu dostosowanym do rodzaju uzywanego srodka trans- portu, ale nie wigkszym niz 8 %. 2. Pochyinie powinny umoiliwiaé bezpieczne poru- szanie sig pracownikéw i dogodny transport tadun- kow. § 6. 1.5 Miejsca w zaktadzie pracy, w ktorych wy- stepuja zagrozenia dla pracownikow, powinny byé oznakowane widocznymi barwami lub znakami bez- pieczenstwa zgodnie z wymaganiami okreslonymi w zataczniku nt 1 do rozporzadzenia i w Polskich Nor- mach. 2. Jezeli oznakowanie, o ktérym mowa w ust. 1, nie jest wystarczajace dla zapewnienia bezpieczenstwa i ochrony zdrowia pracownika, miejsca niebezpieczne powinny byé wytaczone z uzytkowania poprzez ich od- Powiednie wygrodzenie lub w inny sposob. 3. Otwory i zagtebienia powinny byé zamknigte od- powiednimi pokrywami, a jezeli jest to niemoiliwe — wlaéciwie ogrodzone i oznakowane. 4, Miejsca niebezpieczne na przejéciach zagrataja- ce potknigciem sie, upadkiem lub uderzeniem (np. stopnie) powinny byé pomalowane barwami bezpie- ezeristwa zgodnie z Polskimi Normami. ® W bramieniu ustalonym przez § 1 pkt 2 lit. a rozporzadze- nia, o ktérym mowa w odnosniku 1. = 11617 — Poz. 1650 5.7! Na drogach — w miejscach, w ktorych moiliwe jest niespodziewane wtargniecie pieszych, w szczegdl- nosci przed bramami, drawiami i przejsciami, nalety ustawié barierki lub zastosowaé inne skuteczne Srodki ochronne. § 7. 1. Drég, przejsé i dojazdow potarowych nie wolno zastawiaé materiatami, srodkami transportu, sprzgtem i innymi przedmiotami. 2. Na skrzyzowaniach drég powinna byé zapewnio- na dobra widocznosé. § 8. W tunelach przeznaczonych do state] komuni- kacji nie powinny znajdowaé sig rurociagi stuzace do transportu substancji chemicznych toksycznych lub iracych oraz substancji z innych wzgledéw niebez- piecznych. Wymdg ten nie dotyczy przewodéw stuia- cych do ogrzewania tunelu, jezeli temperatura czynni- ka grzewczego nie przekracza 95 °C. 59. 1.9! Pracodawca jest obowiazany zapewnic dro- gi ewakuacyjne ze wszystkich pomieszczei obiektu bu- dowlanego, w ktorych moga przebywaé pracownicy, umoiliwiajace szybkie wydostanie sie pracownik6w na otwarta przestrzen. Drogi ewakuacyjne oraz dojgcia do nich prowadzace nie moga byé zastawiane. 2. Wymagania dla drég ewakuacyjnych i warunki ewakuacji_ okreslajq_przepisy techniczno-budowlane i dotyczace ochrony przeciwpozarowe} 5 10. 1. We wszystkich miejscach na terenie zakta- du pracy, w ktérych moga przebywaé pracownicy, pra- codawea jest obowiazany zapewnié oswietlenie elek- tryczne w porze nocnej lub jezeli oswietlenie dzienne jest niewystarczajace. Wymagania dotyczace oswietle- nia okreslaja Polskie Normy. 2. Instalacje i urzadzenia elektryczne powinny byé tak wykonane i eksploatowane, aby nie narazaty pra- cownikéw na porazenie pradem elektrycznym, prze- pigcia atmosferyczne, szkodliwe oddziatywanie pdl elektromagnetycznych oraz nie stanowity zagrogenia Pozarowego, wybuchowego i nie powodowaly innych szkodliwych skutkow. § 11. Zaktad pracy powinien byé wyposatony w urzadzenia zapobiegajace zanieczyszczeniu lub ska- Zeniu, w stopniu szkodliwym dla zdrowia ludzkiego — powietrza, gruntu oraz w6d — substancjami chemi nymi, srodkami promieniotwérczymi albo biologicznie zakainymi, w 2wiazku z produkeja badz inna dziataino- Sciq zaktadu pracy. 5 12. Pracodawca jest obowiazany zapewnié ochro- ne obiektow budowianych i urzadzen technicznych przed gromadzeniem sie tadunkow i wytadowaniami elektrycznosci statycznej — stwarzajacymi zagrozenia w Srodowisku pracy. 7) W bremieniu ustalonym przez § 1 pkt 2 lit. b rozporzadze- nia, o ktérym mowa w odnosniku 1. 8! Ze zmiana wprowadzona przez § 1 pkt 3 rozporzadzenia, © ktérym mowa w odnosniku 1.Dziennik Ustaw Nr 169 § 13. 1. Pracodawea jest obowigzany zapewnié do- stateczna ilos¢ wody zdatnej do picia oraz do celéw hi- gienicznosanitarnych, gospodarczych i przeciwpozaro- wych. 2. lloSé wody do celéw higienicznych przypadajaca dziennie na kaidego pracownika jednoczesnie zatrud- nionego nie moge byé mniejsza niz: 1) 120 | — przy pracach w kontakcie z substancjami szkodliwymi, trujacymi lub zakaznymi albo powo- duigcymi silne zabrudzenie pytami, w tym 90 | w przypadku korzystania z natryskow; 2) 90 1 — przy pracach brudzacych, wykonywanych w wysokiej temperaturze lub wymagajacych za- pewnienia nalezyte} higieny proceséw technolo- gicznych, w tym 60 | w przypadku korzystania z na- tryskow; 3) 30 | — pray pracach niewymienionych w pkt 1 i 2. 3. Niezaleznie od ilosci wody, okresionej w ust. 2, nalezy zapewni¢ wode niezbedna do utrzymania czy- stosci pomieszczefi i terenu zaktadu pracy w ilosci co najmniej 1,5 | na dobe na kazdy metr kwadratowy po- i podtogi, wymagajacej zmywania, oraz co 2,5 na dobe na kazdy metr kwadratowy po- wierzchni terenu poza budynkami, wymagajacej pole- wania (tereny zielone, utwardzone ulice, place itp.).. DZIAt Ill Pomieszezenia pracy Rozdzial 1 Przepisy ogéine § 14, Pracodawca jest obowiazany utrzymywaé po- ieszczenia pracy w czystosci i porzadku oraz zapew- nig ich okresowe remonty i konserwacje w celu zacho- wania wymagan bezpieczeristwa i higieny pracy. § 15. 1. Pomieszczenia pracy i ich wyposazenie po- winny zapewniaé pracownikom bezpieczne i higienicz- ne warunki pracy. W szczegdlnosci w pomieszczeniach pracy nalezy zapewnié ogwietlenie naturaine i sztucz- ne, odpowiednia temperature, wymiane powietrza oraz zabezpieczenie przed wilgocia, niekorzystnymi warunkami ciepInymi i nastonecznieniem, drgania oraz inaymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciadliwosciami 2. W pomieszczeniach pracy, w ktérych wystepuja czynniki szkodliwe dla zdrowia (wysoka temperatura, hatas, drgania, promieniowanie, gazy, pyty, pary itp.) powinny byé zastosowane rozwigzania techniczne uniemozliwiajace przedostawanie sie tych czynnikow do innych pomieszczen pracy oraz do pomieszczen hi- gienicznosanitarnych. 3. Sciany i sufity pomieszczen pracy, w ktérych wy- dzielaja sie substancje szkodliwe dla zdrowia pracow- = 11618 — Poz. 1650 nikéw lub pyly niebezpieczne pod wzgledem wybu- chowym, powinny mieé pokrycie ochronne, zabezpie- czajace przed adsorpcja i gromadzeniem sig pytu oraz powinny byé przystosowane do tatwego czyszczenia lub zmywania 4, Jeteli ze wzgledu na rodzaj wykonywanych robét lub rodzaj stosowanych urzadzeh mode zachodzié nie- bezpieczeristwo wybuchu, stropy, dachy i sciany po- mieszczen pracy powinny byé wykonane zgodnie z wy- maganiami bezpieczenstwa dla tego rodzaju robot lub znajdujacych sig tam urzadzeri oraz zgodnie z przepisa- mi techniczno-budowlanymi. 5 16. 1.2 W pomieszczeniach oraz na drogach znaj- dujacych sie w obiektach budowlanych podtogi powin- ny byé stabilne, réwne, niesliskie, niepylace i odporne na écieranie oraz nacisk, a takie tatwe do utrzymania wezystosci. 2. W pomieszezeniach, w ktorych moga wystapié mieszaniny wybuchowe painych par, pylow lub gazow z powietrzem, powierzchnie podtég powinny byé wy- konanez materiatu niepowodujacego iskrzenia mecha- nicznego lub wyladowan elektrostatycznych. 3.10! Jezeli podtoga jest wykonana z materiatu be- dacego dobrym przewodnikiem ciepta lub jezeli pray wykonywaniu pracy wystepuje je) zamoczenie, w przejsciach oraz w miejscach do stania i siedzenia powinny znajdowaé sig podesty izolujace od zimna lub wilgoci albo powinny byé stosowane inne srodki izolujace. Podesty powinny byé stabilne, wytrzymate na obciazenie uzytkowe, zabezpieczajace przed posli- zgiem i potknigciem oraz tatwe do utrzymania w czy- stosci. § 17. W pomieszczeniach magazynowych ina dro- gach znajdujacych sig w obiektach budowlanych po- winny byé umieszczone informacje 0 dopuszczainym obciazeniu stropéw. 5 18. 1. Pomieszczenia statej pracy nie powinny byé lokalizowane ponize| poziomu otaczajacego terenu, z wyiatkiem pomieszczen, o ktérych mowa w ust. 2, oraz jezeli wymaga tego rodzaj produkeji (w chtod- niach, rozlewniach win itp.). 2. Ponizej poziomu otaczajacego terenu moga znaj- dowaé sig pomieszczenia pracy w garazu, kottowni i warsztatach podrecznych, pomieszczenia handlowe, ustugowe i gastronomiczne w ulicznych przejgciach podziemnych, w podziemnych stacjach komunikacyj- nych i tunelach, w domach handlowych i hotelach oraz wobiektach zabytkowych, pod warunkiem zachowat wymagan przepiséw techniczno-budowlanych i po uzyskaniu zgody wiasciwego pafstwowego woje- wodzkiego inspektora sanitarnego, wydanej w porozu- mieniu z okregowym inspektorem pracy. ®) W brzmieniu ustalonym przez § 1 pkt 4 lit. a rozporzadze- nia, o ktérym mowa w odnosniku 1. 1 Ze zmiang wprowadzong przez § 1 pkt 4 lit.b rozporzadze- nia, o ktérym mowa w odnosniku 1.Dziennik Ustaw Nr 169 3. Na warunkach okreslonych w ust. 2 iw przypad- ku zapewnienia oswietlenia dziennego, pomieszczenia statej pracy moga znajdowag sig w suterenach lub piw- nicach, § 19. 1. Powierzchnia i wysokosé pomieszczeh pra- cy powinny zapewniaé spetnienie wymagan bezpie- czenstwa i higieny pracy, z uwzglednieniem rodzaju wykonywanej pracy, stosowanych technologii oraz czasu przebywania pracownik6w w tych pomieszcze- niacn. 2. Na kaédego z pracownikéw jednoczesnie zatrud- nionych w pomieszczeniach state pracy powinno przy- padaé co najmniej 13 m? wolnej objetosci pomieszcze- nia oraz co najmniej 2 m? wolnej powierzchni podtogi (niezajetej przez urzadzenia techniczne, sprzet itp.) § 20. 1. Wysokosé pomieszczenia state] pracy nie moie byé mniejsza nit; 1)3 mw Swietle — jezeli w pomieszczeniu nie wyste- Puja czynniki szkodliwe dla zdrowia; 2)"113,3 mw Swietle —jeéeli w pomieszczeniu prowa- dzone sq prace powodujace wystepowanie czynni- k6w szkodliwych dla zdrowia. 2. Wysokosé pomieszczen, 0 ktérych mowa Ww ust. 1, moze byé obnizona w przypadku zastosowa- nia klimatyzacji — pod warunkiem uzyskania zgody paristwowego wojewddzkiego inspektora sanitarnego. 3. WysokoSé okresiona w ust. 1 pkt 1 moze byé zmniejszona do: 1) 2,5 m w swietle: a) jezeli w pomieszczeniu zatrudnionych jest nie wigcej niz 4 pracownikw, a na kaédego z nich przypada co najmniej po 15 m? wolnej objetosci pomieszezenia lub b w pomieszczeniu ustugowym lub produkcyjnym, drobnej wytwérezosci mieszczacym sie w bu- dynku mieszkalnym, jeéeli przy wykonywanych pracach nie wystepuia pyly lub substancje szko- dliwe dla zdrowia, hatas nie przekracza dopusz- czalnych wartosci poziomu déwieku w budyn- kach mieszkalnych, okreslonych w Polskich Nor- mach, ana jednego pracownika przypada co naj- mnie] 1 m? wolnej objetosci pomieszczenia; 2) 2,2 m w Swietle — w dyzurce, portierni, kantorze, kiosku ulicznym, dworcowym i innym oraz w po- mieszczeniu usytuowanym na antresoli otwarte| do wiekszego pomieszczenia. 4. Wysokosé pomieszczenia czasowej pracy nie moie byé mniejsza niz: 1) 2,2 m w Swietle — jezeli w pomieszczeniu nie wy- stepuja czynniki szkodliwe dla zdrowia; 1) Ze zmiana wprowadzona przez § 1 pkt § rozporzadzenia, ‘0 ktérym mowa w odnosniku 1. = 11619 — Poz. 1650 2)" 2,5 mw Swietle — jeieli w pomieszczeniu prowa- dzone sa prace powodujace wystepowanie czynni- kéw szkodliwych dla zdrowia. 5.W pomieszczeniu o stropie pochytym wymaga- nia okresione w ust. 1, 3 i 4 stosuje sie do éredniej wysokosci pomieszczenia, przy czym w najnizszym miejscu. wysokosé pomieszczenia nie mote byé mniejsza w Swietle niz 1,9 m (liczac od poziomu pod- togi do najnizej potozonej czesci konstrukcyjnej sufitu). § 21. 1. Do pomieszczen i stanowisk pracy poto- zonych na réznych poziomach powinny prowadzi¢ bezpieczne dojécia stalymi schodami lub pochyl- niami 2. Nawierzchnie schodéw, pomostéw i pochylni nie powinny byé Sliskie, aw miejscach, w ktorych moze wy- stepowaé zaleganie pylow — powinny byé azurowe. 3, Zamocowane na state drabiny lub klamry mo- ga byé stosowane jako dojscia dodatkowe oprécz schoddw, a zamiast schodéw — tylko w wyjatkowych przypadkach uzasadnionych wzgledami uzytkowy! lub gdy nie ma technicznych moiliwosci ich zastoso- wania 4, Wymagania, jakie powinny spetniaé schody i po- chyinie, okresiaja przepisy techniczno-budowlane. § 22. 1. Wymiary otworéw drzwiowych w kaédym pomieszczeniu powinny byé odpowiednie do liczby pracownikéw z nich korzystajacych oraz do rodzaju i wielkosci uzywanych urzadzen transportowych i prze- mieszczanych tadunkow. Wymiary otworéw drzwio- wych okresla Polska Norma 2. Spos6b otwierania drawi z pomieszczeh pracy iz pomieszczen higienicznosanitarnych powinien od- powiadaé wymaganiom przepis6w techniczno-bu- dowlanych i dotyczacych ochrony przeciwpozarowej, 3. Drewi rozsuwane musza byé wyposazone w urza- dzenia zapobiegajace ich wypadnieciu z prowadnic. 4. Drawi i bramy otwierajace sig do gory musza byé wyposazone w urzadzenia zapobiegajace ich przypad- kowemu opadaniu. 5. Wrota bram powinny byé wyposazone w urza- dzenia zapobiegajace ich przypadkowemu zamknigciu. 6. Wahadtowe drzwi i bramy musza byé przezroczy- ste lub posiadaé przezroczyste panele. 7. Drawi i bramy przezroczyste powinny byé wyko- nane z materiatu odpornego na rozbicie lub ze szkta hartowanego oraz odpowiednio oznakowane w wi- docznym miejscu: 8. Pomiedzy pomieszczeniami nie nalezy wykony- waé progéw, chyba Ze warunki techniczne wymagaja ich zastosowania. W takich przypadkach nalezy je ‘oznaczyé w sposéb widoczny.Dziennik Ustaw Nr 169 9."2) Drawi i bramy otwierane i zamykane mecha- nicznie powinny tak funkcjonowaé, aby nie stwarzaly zagrozenia urazem. Drzwi takie powinny mieé zamon- towane tatwo rozpoznawalne i tatwo dostepne z obu stron urzadzenie do ich zatrzymywania, a takze powin- ny byé przystosowane do recznego otwiera § 23, Pomieszczenia pracy, w ktorych przebywaja Pracownicy, nie moga byé zamykane w sposdb unie- moiliwiajacy wyiscie 2 pomieszczenia, Jeéeli istnieja wagledy wymagajace zamykania pomieszozen w cza- sie pracy przed osobami nieupowaénionymi, nalezy stosowaé przy drzwiach zamki uniemoiliwiajace wej- Scie 2 zewnatrz, a jednoczesnie umoiliwiajace wyjscie z pomieszczenia bez uzycia klucza. W takie} sytuacji na- leiv przewidzieé moiliwos¢ powiadamiania pracowni- kéw znajdujacych sig w takich pomieszczeniach o nie- bezpieczeristwie grozacym z zewnatrz. § 24, 1. Szyby w oknach oraz inne przedmioty i po- wierzchnie szklane, znajdujace sig w pomieszczeniach pracy, narazone na uszkodzenia w zwiazku z rodzajem prowadzonych prac, powinny byé od strony, po ktérej moga znajdowaé sie ludzie, ostonigte siatka zabezpie- czaiaca przed odtamkami szkta. 2, Preezroczyste sciany dziatowe, znajdujace sie w pomieszczeniach pracy, w poblizu takich pomie: czeh lub wedtué preejéé — musza byé jednoznacznie ‘oznakowane oraz wykonane z materiatu odpornego na rozvicie lub tak ostoniete, aby niemoiliwe byto zetknig- cie sie pracownika ze éciana lub jego zranienie w razie rozbicia tej éciany. Rozdziat 2 Oswietlenie 5 25. W pomieszczeniach statej pracy nalezy zapew- nié ogwietlenie dzienne, chyba ze jest to niemozliwe lub niewskazane ze wzgledu na technologie produkgji, ana stosowanie oswietlenia wytacznie elektrycznego praco- dawea uzyskat zgode wlasciwego paristwowego woje- wédzkiego inspektora sanitarnego wydana w porozu- mieniu z okregowym inspektorem pracy. 526. 1, OSwietlenie dzienne na poszczegéinych sta- nowiskach pracy powinno byé dostosowane do rodza- ju wykonywanych prac i wymaganej doktadnoéci oraz Powinno spetniaé wymagania okreslone w Polskie] Normie. 2. Niezaleznie od oswietlenia dziennego w po- mieszczeniach pracy nalezy zapewnié oswietlenie elek- tryczne o parametrach zgodnych z Polskimi Normami. § 27. 1. Stosunek wartosci srednich natezenia oéwietlenia w pomieszczeniach sasiadujacych ze soba, przez ktére odbywa sig komunikacja wewnetrzna, nie powinien byé wiekszy niz 5 do 1. 2) Dodany przez § 1 pkt 6 rozporzadzenia, 0 ktérym mowa wodnosniku 1. = 11620 — Poz. 1650 2. Przy wyjéciu 2 pomieszczen, w ktérych ze wzgle- déw technologicznych praca jest wykonywana w ciem- nosci (np. ciemnie optyczne}, powinny byé zapewnione ‘warunki umoiliwiajace stopniowa adaptacje wzroku. § 28. W pomieszczeniach i miejscach pracy, w kt6- rych w razie awarii ogwietlenia moga wystapié zagro- zenia dla Zycia lub zdrowia pracownikéw, naledy za- pewnié oswietlenie awaryine 0 odpowiednim nateze- niu, zgodnie z Polska Norma. § 28a." Instalacje oswietleniowe w pomieszoze- iach, w ktérych znajduja sig miejsca pracy, oraz w ko- rytarzach powinny byé dobrane i wykonane tak, aby nie narazaty pracownika na wypadek powodowany ro- dzajem zainstalowanego oswietlenia. § 29. 1. Okna, Swietliki i nagwietla w pomieszcze- niach pracy 0 duzej wilgotnosci powietrza powinny byé wykonane w sposdb zapobiegaijacy skraplaniu sie wich pary wodnej. W przypadku szczegéInie duzego zaparowania pomieszezenia i moiliwoéci spadania kropel wody na stanowisko pracy nalezy zainstalowaé tynienki tub inne urzadzenia odprowadzajace wode z okien, Swietlikow i naéwietli. 2. Szyby w oknach i éwietlikach powinny byé czyste oraz przepuszczat dostateczna ilosé swiatta. Do mycia okien i Swietlikéw powinien byé zapewniony dogodny i bezpieczny dostep. 3. Okna i swietliki powinny byé wyposazone w od- powiednie urzadzenia eliminujace nadmierne opero- wanie promieni stonecznych padajacych na stanowi- ska pracy. 4. Okna i wietliki, przeznaczone do wietrzenia po- mieszczen, nalezy wyposaiyé w urzadzenia pozwalaja- ce na otwieranie ich w sposdb tatwy i bezpieczny z po- ziomu podtogi oraz ustawienie czesci otwieranych w poiadanym potozeniu. Rozdziat 3 Ogrzewanie i wentylacja § 30. W pomieszczeniach pracy nalezy zapewnié temperature odpowiednia do rodzaju_wykonywanej pracy (metod pracy i wysitku fizycznego niezbednego do je] wykonania) nie nidsza ni 14 °C (287 K), chyba ze wagledy technologiczne na to nie pozwalaja. W po- mieszczeniach pracy, w ktérych jest wykonywana iek- ka praca fizyczna, iw pomieszczeniach biurowych tem- peratura nie mode byé nigsza niz 18 °C (291 K). § 31. Pomieszczenia i stanowiska pracy powinny byé zabezpieczone przed niekontrolowana emisja cie- pla w drodze promieniowania, przewodzenia i konwek- oji oraz przed naptywem chtodnego powietrza z ze- wnatrz. ™ Dodany przez § 1 pkt 7 rozporzadzenia, o ktérym mowa wodnogniku 1.Dziennik Ustaw Nr 169 § 32. 1." W pomieszczeniach pracy powinna byé zapewniona wymiana powietrza wynikajaca z potrzeb uzytkowych j funkeji tych pomieszczen, bilansu ciepta \gotnosci oraz zanieczyszczeh statych i gazowych. 2.14 W pomieszczeniach pracy, w ktérych wydzie- laja sie substancje szkodliwe dia zdrowia, powinna byé zapewniona taka wymiana powietrza, aby nie byty przekraczane wartosci najwyészych dopuszczainych stezen tych substancji. 3. Wymagania dotyczace parametréw powietrza w pomieszezeniach pracy okreslaja odrebne przepisy i Polskie Normy. § 33. W pomieszezeniach pracy, w ktérych nastepu- je wydzielanie sie ciepta przez promieniowanie w ilosci przekraczajacej na stanowiskach pracy nalezy stosowaé nawiewna wentylacje miejscowa. Pa- rametry nawiewanego powietrza powinny spetniaé wymagania dla mikroklimatu goracego, okreslone w przepisach w sprawie najwyzszych dopuszozalnych steZen i natezen czynnikéw szkodliwych dia zdrowia w Srodowisku pracy. § 34, Urzadzenia lub ich czesci, z ktérych moga wy- dzielaé sig szkodliwe gazy, pary lub pyly, powinny byé zhermetyzowane. W razie niemoiliwosci zhermetyzo- wania, urzadzenia te powinny byé wyposazone w miej- scowe wyciagi. § 36. 1.'5) Powietrze doprowadzane do pomiesz- czeh pracy z zewnatrz przy zastosowaniu klimatyzacjl lub wentylacji mechanicznej powinno byé oczyszczone z py{ow i substangji szkodliwych dla zdrowia. 2.15) Klimatyzacja lub wentylacja nie moze powo- dowaé przeciagéw, wyziebienia lub przegrzewania po- mieszczeni pracy. Nie dotyczy to wentylacji awaryine}. 3. Strumieh powietrza pochodzacy 2 urzadzef wen- tylacji nawiewnej nie powinien byé skierowany bezpo- Sreanio na stanowisko pracy. § 36. 1. Maksymalna temperatura _nawiewane- go powietrza nie powinna przekraczaé 70 °C (343 K) przy nawiewie powietrza na wysokosci nie mniejszej niz 35m od poziomu podtogi stanowiska pracy i 45 °C (318 K) — w pozostatych przypadkach. 2. W pomieszezeniach pracy, w ktérych wystepuja tatwo palne lub niebezpieczne pod wzgledem wybu- chowym pyly, gazy lub pary, maksymalna temperatu- Ta _nawiewanego powietrza powinna byé zgodna 2 przepisami w sprawie ochrony przeciwpozarowej. § 37." 1. W praypadku zastosowania systemu kli- matyzagji lub wentylacji mechanicznej nalezy zapewt 18 W brzmieniu ustalonym przez § 1 pkt 8 rozporzadzenia, © ktorym mowa w odnosniku 1. +9) W bramieniu ustalonym przez § 1 pkt 9 rozporzadzenia, © ktérym mowa w odnosniku 1. *® W bramieniu ustalonym przez § 1 pkt 10 rozporzadzenia, (© kt6rym mowa w odnosniku 1. — 11621 — Poz. 1650 1) odpowiednia konserwacje urzadzen i instalacji kli- matyzacyjnych i wentylacyjnych w celu niedopusz- ezenia do awarii; 2) stosowanie srodkéw majacych na celu ogranicze- ie natezenia i rozprzestrzeniania sie hatasu i drgait powodowanych praca urzadzen klimatyza- cyjnych i wentylacyjnych. 2, Jezeli w zwiqzku z wydzielai w procesie pracy substangji szkodliwych dla zdrowia awaria wen- tylacji moze zagrazaé zdrowiu pracownikow, nalezy za- stosowaé system kontroiny sygnalizujacy stan zagro- zenia. § 38. 1. Pray stosowaniu w pomieszczeniach pracy wentylacji mechanicznej z recyrkulacja powietrza ilos¢ powietrza éwiezego nie powinna byé mniejsza niz 10% 0gélngj ilogci wymienianego powietrza. 2. W powietrzu wprowadzanym do pomieszezeh pracy przy stosowaniu recyrkulacii zanieczyszczenie czynnikami szkodliwymi dla zdrowia nie powinno prze- kraczaé poziomu, przy ktérym suma stosunk6w steien Poszczegdinych substanoji do odpowiadajacych im wartogci najwyészych dopuszezalnych stezen przekre 62a 0,3. 3. Recyrkulacja powietrza nie powinna byé stoso- wana w pomieszczeniach pracy, w ktérych wystepuje Narazenie_na_mikroorganizmy chorobotworcze lub znajduja sig substancje trujace, cuchnace albo moili- we jest nagte zwiekszenie steZenia szkodliwych sub- stancji, a take w przestrzeniach zagrozonych wybu- chem. DZIAL IV Procesy pracy Rozdzial 1 Praepisy ogéine § 39, 1. Pracodawea jest obowiazany oceniaé i do- kumentowaé ryzyko zawodowe, wystepujace przy okregionych pracach, oraz stosowaé niezbedne srodki profilaktyczne zmniejszajace ryzyko. W szczegdInosci Pracodawca jest obowiazany: 1)") zapewnié organizacje pracy i stanowisk pracy w sposéb zabezpieczajacy pracownikéw przed za- grozeniami wypadkowymi oraz oddziatywaniem czynnikéw szkodliwych dla zdrowia i uciadliwosci —zuwzglednieniem moiliwosci psychofizycznych pracownikow; 2 zapewnié likwidacje zagrozen dla zdrowia i zycia pracownikow gidwnie przez stosowanie technolo- gii, urzadzen, materiatow i substancji niepowodu- Jacych takich zagrozen. ) W bramieniu ustalonym przez § 1 pkt 11 lit. a rozporzadze- nia, 0 ktérym mowa w odnosniku 1.Dziennik Ustaw Nr 169 2. Jeieli ze wzgledu na rodzaj procesu pracy likwi- dacja zagrozen nie jest mozliwa, nalezy stosowa¢ od- powiednie rozwigzania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie srodki ochrony zbiorowej, ograni ezajace wptyw tych zagrozen na zdrowie i bezpieczen- stwo pracownikow. 3. W sytuagii gdy ograniczenie zagrozen w wyniku zastosowania rozwiazat organizacyjnych i technicz- nych nie jest wystarczajace, pracodawca jest obowia- zany zapewnié pracownikom srodki ochrony indywi- dualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu zagrozen. 4.1®) Pracodawca powinien zapewnié pracownikom informacje 0 istniejacych zagrozeniach, przed ktorymi chronié ich beda Srodki ochrony indywiduainej oraz in- formagje 0 tych srodkach i zasadach ich stosowania, Szozegdtowe zasady stosowania srodkéw ochrony in- dywidualnej okresia zatacznik nr 2 do rozporzadzenia. 5.18 Przy pracach stwarzajacych niebezpieczen- stwo, gdy wymaga tego sytuacja, do kierowania ludé- mi wykonujacymi te prace powinny byé stosowane sy- gnaty bezpieczeristwa — reczne lub komunikaty stow- ne, zgodnie 2 wymaganiami okreslonymi w zataczniku nr'1 do rozporzadzenia. § 40. 1. Pracodawea jest obowiazany zapewnié sys- ‘tematyczne kontrole stanu bezpieczenstwa i higieny pracy ze szczegéInym uwaglednieniem organizacji procesow pracy, stanu technicznego maszyn i innych urzadzen technicznych oraz ustalié sposoby rejestracji nieprawidtowosci i metody ich usuwania. 2. W razie stwierdzenia bezposredniego zagrozenia dla zycia lub zdrowia pracownikéw, osoba kierujaca Pracownikami jest obowiazana do niezwlocznego wstrzymania prac i podjecia dzialai w celu usunigcia tego zagrozenia, § 41. 1. Pracodawca jest obowiazany udostepnié pracownikom, do statego korzystania, aktuaine in- strukeje bezpieczeristwa i higieny pracy dotyczace: 1) stosowanych w zaktadzie proceséw technologicz- nych oraz wykonywania prac zwiazanych z zagro- zeniami wypadkowymi lub zagrozeniami zdrowia pracownikow; 2) obstugi maszyn i innych urzadzer technicznych; 3) postepowania z materiatami szkodliwymi dla zdro- wia i niebezpiecznymi; 4) udzielania pierwszej pomocy. 2."9) Instrukeje, o ktorych mowa w ust. 1, powinny w sposdb zrozumiaty dla pracownikéw wskazywaé czynnosci, ktére nalezy wykona¢ przed rozpoczeciem danej pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykony- wania pracy, czynnosci do wykonania po je) zakonicze- 18 Dodany przez § 1 pkt 11 lit. b rozporzadzenia, 0 ktérym mowa w odnosniku 1. 18) W brzmieniu ustalonym przez § 1 pkt 12 rozporzadzenia, (0 ktérym mowa w odnogniku 1. = 11622 — Poz. 1650 niu oraz zasady postepowania w sytuacjach awaryj- nych stwarzajacych zagrozenia dla zycia ub zdrowia pracownikow. Instrukoje dotyczace prac zwiazanych ze stosowaniem niebezpiecznych substangji i preparatow chemicznych powinny uwzgledniaé informacje zawarte wkartach charakterystyki tych substangji i preparatow. § 42. Zmiany w procesie technologicznym, zmiany konstrukeyine urzadzen technicznych oraz’ zmiany w sposobie uzytkowania pomieszczen powinny byé poprzedzone ocena pod wzgledem bezpieczenstwa i higieny pracy, w trybie ustalonym przez pracodawee. § 43. 1. Jezeli w pomieszezeniu pracy, w ktérym za- trudniona jest tylko jedna osoba, moga w sytuacji awa- ryinej wystapié zagrozenia dla zdrowia lub iycia pra- ‘cownikéw, a w szczegéinosci zagrozenia: pozarowe, Wy- buchowe, porazenia pradem elektrycznym, wydzielania sig trujaoych i szkodliwych gazéw lub par — pracodaw- ca powinien wprowadzié obowiazek meldowania sie tej osoby w ustalony sposéb w oznaczonych porach. 2. Pracodawca powinien ustali¢ rodzaje pomiesz- zen, 0 ktorych mowa w ust. 1, a takze okreslié sposdb meldowania sie oraz postepowania w razie braku mel: dunkow. § 44. 1. Pracodawea jest obowiazany zapewnié pra- cownikom sprawnie funkcjonujacy system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz srodki do udzielania pierwszej pomocy. W szczegéinosci pracodawea powi- nien zapewnié 1)?! punkty pierwszej pomocy w wydziatach (oddzia- tach), w ktérych wykonywane sa prace powoduja- ce duze zagrozenia wypadkowe lub wydzielanie sig par, gazéw albo pytéw szkodliwych dla zdrowia — wyposaione w umywalki z ciepta i zimna woda oraz w niezbedny sprzet i inne srodki do udzielania pierwszej pomocy: 2) apteczki w poszczegéInych wydziatach (oddzi tach) zakladu pracy. 2. Wosé, usytuowanie i wyposazenie punktow pierwszej pomocy i apteczek powinny byé ustalone w porozumieniu z lekarzem sprawujacym profilaktycz- na opieke zdrowotna nad pracownikami, z uwzglednie- niem rodzajéw i nasilenia wystepujacych zagrozen. 3. Obstuga punktow i apteczek, 0 ktérych mowa w ust. 1, na kazdej zmianie powinna byé powierzana wyznaczonym pracownikom, przeszkolonym w udzie- laniu pierwszej pomocy. 4, W punktach pierwszej pomocy i przy apteczkach, wwidocznych miejscach, powinny byé wywieszone in- strukoje o udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypad- ku oraz wykazy pracownikow, o ktérych mowa w ust. 3. 5. Punkty pierwszej pomocy i miejsca usytuowania apteczek powinny byé odpowiednio oznakowane, zgodnie z Polska Norma, i tatwo dostepne. 201 Ze zmiana wprowadzona przez § 1 pkt 13 rozporzadzenia, ‘0 ktérym mowa w odnosniku 1Dziennik Ustaw Nr 169 Rozdziat 2 Organizacja stanowisk pracy § 45. 1. Stanowiska pracy powinny byé urzadzone stosownie do rodzaju wykonywanych na nich czynno- Sci oraz psychofizycznych wlasciwosci pracownikow, przy czym wymiary wolnej (niezajetej przez urzadze- nia) powierzchni stanowiska pracy powinny zapewnié pracownikom swobode ruchu wystarczajaca do wyko- nywania pracy w sposéb bezpieceny, 2 uwzglednie- niem wymagah ergonomii 2. Stanowiska pracy, na ktérych wystepuje ryzyko poiaru, wybuchu, upadku lub wyrzucenia przedmio- téw albo wydzielenia sie substancji szkodliwych dla zdrowia lub niebezpiecznych, powinny byé zaopatrzo- ne w urzadzenia ochronne zapewniajace ochrone pra- ‘cownikéw przed skutkami tego ryzyka. 3. Stanowiska pracy, na ktérych wykonywane prace powoduja wystepowanie czynnik6w szkodliwych dla zdrowia lub niebezpiecznych, powinny byé tak usytu- owane i zorganizowane, aby pracownicy zatrudnieni na innych stanowiskach nie byli narazeni na te czynniki. 4.20) Stanowiska pracy znajdujace sig na zewnatr pomieszozeri powinny byé tak usytuowane i zorganizo- wane, aby pracownicy byli chronieni przed zagrozenia- mi zwiazanymi w szczegéInosci 1) z warunkami atmosferycanymi, w tym opadami, niska lub wysoka temperatura, silnym wiatrem i spadajacymi przedmiotami; 2) ze szkodliwym dla zdrowia hatasem, jak rowniez szkodliwymi gazami, parami lub pytami. W razie niebezpieczenstwa powinno byé motliwe szybkie opuszczenie stanowisk pracy przez pracowni- kow lub, w razie potrzeby, udzielenie im szybkiej po- mocy. § 46. 1. Na stanowiskach pracy nalezy zapewnié wy- nikajaca z technologii powierzchnig oraz odpowiednie urzadzenia pomocnicze przeznaczone na sktadowanie materiatow, wyrobow, przyrzadow, narzedzi i odpadow. 2. Na stanowiskach pracy nie wolno przechowywaé surowcéw, gotowych wyrobéw, materiatéw pomocni- ezych i odpadow w ilogciach wiekszych od wynikaja- eych z potrzeb technologicznych, umotliwiajacych utrzymanie ciagtosci pracy na danej zmianie. Odpady produkcyjne powinny byé sukcesywnie usuwane. 3, Szmaty, tampony, trociny itp. nasycone lub za- nieczyszczone substancjami tatwo zapainymi, utlenia- jacymi sig lub szkodliwymi dla zdrowia albo wydziela- igce uciazliwe zapachy — naledy przechowywaé w za- mknigtych naczyniach z materiatu niepalnego oraz co najmniej raz na dobe usuwac z pornieszczen pracy 20 Dodany przez § 1 pkt 14 rozporzadzenia, o ktorym mowa wodnosniku 1. — 11623 — Poz. 1650 iniszezyé w sposéb okreslony winstrukgji, 0 ktérej mo- wa w § 41, § 47. 1. Do kaédego stanowiska pracy powinno byé zapewnione bezpieczne i wygodne dojécie, prey czym jego wysokosé na catej dlugosci nie powinna byé mniejsza w swietle niz 2 m. 2. W przypadkach uzasadnionych wzgledami kon- strukcyjnymi maszyn i innych urzadze technicznych dopuszeza sie zmniejszenie wysokosci dojécia do 1,8 m przy jego odpowiednim zabezpieczeniu i oznako- waniu znakami bezpieczenstwa zgodnymi z Polska Norma. 3. Praejécia migdzy maszynami a innymi urzadze- niami lub scianami przeznaczone tylko do obstugi tych urzadzen powinny mieé szerokosé co najmniej 0,75 m; jezeli w przejsciach tych odbywa sig ruch dwukierun- kowy, szerokos¢ ich powinna wynosié co najmniej 1m. § 48, Pracodawca zatrudniajacy pracownikéw nie- petnosprawnych powinien zapewnié dostosowanie stanowisk pracy oraz dojs¢ do nich — do potrzeb i moi- liwosci tych pracownikéw, wynikajacych ze zmniejszo- nej sprawnosci. § 49. 1. Pray wykonywaniu pracy niewymagajace] stale pozygji stojacej nalezy zapewnié pracownikom moiliwos¢ siedzenia. 2. Przy wykonywaniu pracy wymagajacej stale po- zycji stojacej lub chodzenia nalezy zapewnié pracowni- kom mozliwosé odpoczynku w pobligu miejsca pracy w pozy¢ji siedzace}. 3. Siedziska powinny spetniaé wymagania Polskich Norm. § 50. 1. Stosowane w zaktadach pracy drabiny prze- nogne powinny spetniaé wymagania Polskich Norm. 2. Przy uzywaniu drabin przenognych niedopusz- ezine jest w szczegélnosci: 1) stosowanie drabin uszkodzonych; 2) stosowanie drabiny jako drogi statego transportu, a takée do przenoszenia cigzarow o masie powyze] 10kg: 3) uaywanie drabiny niezgodnie z przeznaczeniem; 4) uzywanie drabiny rozstawnej jako przystawnej; 5) ustawianie drabiny na niestabilnym podtozu; 6) opieranie drabiny przystawnej 0 Sliskie ptaszczy- zny, 0 obiekty lekkie lub wywrotne albo o stosy ma- teriatow niezapewniajace stabilnosci drabiny; 7) stawianie drabiny przed zamknigtymi drawiami, je- Zeli nie sq one zamknigte na klucz od strony usta- wianej drabiny; 8) ustawianie drabin w bezposrednim sasiedztwi maszyn i innych urzadzeh — w sposdb stwarzaja-Dziennik Ustaw Nr 169 cy zagrozenia dla pracownikéw uzywajacych dra- biny; 9) wehodzenie i schodzenie z drabiny plecami do niej; 10) przenoszenie drabiny 0 dtugosci powyzej 4 m przez jedna osobe. 3. Drabina przystawna powinna wystawaé ponad powierzchnie, na ktora prowadzi, co najmniej 0,75 m, a kat jej nachylenia powinien wynosié od 65° do 75°. Rozdziat 3 Obstuga i stosowanie maszyn, narzedzi iinnych urzadzen technicznych § 51.22) 1, Maszyny i inne urzadzenia techniczne, zwane dale} ,maszynami”, powinny spetniaé wymaga- nia bezpieczenistwa i higieny pracy, okreslone w odreb- nych przepisach, przez caty okres ich uzytkowania. 2. Montaz, demontai i eksploatacja maszyn, w tym, ich obstuga, powinny odbywaé sig przy zachowaniu wy- magah bezpieczeristwa i higieny pracy oraz ergonomi uwzgledniajacych instrukcje zawarte w dokumentacji techniczno-ruchowej. Miejsce i sposéb zainstalowania oraz uzytkowania maszyn powinny uwzgledniaé mit malizacie ryzyka zawodowego, w szczegélnosci poprzez: 1) zapewnienie dostatecznej przestrzeni pomiedzy ruchomymi czesciami maszyn a ruchomymi lub statymi elementami otoczenia; 2) zapewnienie, aby wszystkie uzywane lub produko- wane materiaty badé energia byty w bezpieczny spos6b dostarczane i odprowadzane ze stanowi ska pracy. § 52.22) 1. Kazda maszyna powinna byé wyposaio- naw element sterowniczy przeznaczony do jej catkowi- tego i bezpiecznego zatrzymywania. . Gdy jest to konieczne w zwiazku z zagrozeniami, jakie stwarza maszyna, i je] nominalnym czasem za trzymania sig, maszyna powinna byé wyposazona w urzadzenie do zatrzymywania awaryjnego. 3. Elementy sterownicze maszyn majace wptyw na bezpieczeristwo musza by¢ widoczne i mozliwe do zi- dentyfikowania oraz oznakowane zgodnie 2 wymaga- niami okreslonymi w Polskich Normach. 4. Elementy sterownicze nie moga stwarzaé jakich- kolwiek zagrozen, w szczegdlnosci spowodowanych ich niezamierzonym uzyciem. $53.2) Maszyny powinny byé wyposazone w tatwo odréiniajace sig i odpowiednio oznakowane urzadze- nia do odtaczania od wszystkich érédet energii. Wta- czenie zasilania energia nie moze powodowaé zagroie- nia dla obstugi. 2) W brzmieniu ustalonym przez § 1 pkt 15 rozporzadzenia, (© ktérym mowa w odnosniku 1. = 11624 — Poz. 1650 § 54. 1.29 W przypadku zespotowej obstugi maszy- ny lub gdy stwarza ona zagrozenie dla otoczenia, nal 2y zapewnié sygnalizacje ostrzegawcza i alarmowa — tatwo dostrzegalna i zrozumiata. 2.24 Maszyny wielostanowiskowe powinny byé wyposaione w urzadzenia sygnalizacji déwiekowe] lub Swietlnej automatycznie wysytajace sygnaty uprzedza- jace 0 uruchomieniu maszyny. Sygnaty powinny byé odbierane na wszystkich stanowiskach pracy przy da- nej maszynie. § 55. 1. Elementy ruchome i inne czeéci maszyn, ktore w razie zetknigcia sie z nimi stwarzaja zagrozenie, powinny byé do wysokosci co najmniej 2,5 m od pozio- mu podtogi (podestu) stanowiska pracy ostoniete lub zaopatrzone w inne skuteczne urzadzenia ochronne, 2 wyjatkiem przypadkéw, gdy spetnienie tych wyma- gari nie jest moiliwe ze wzgledu na funkcje maszyny. 2. Pasy, taricuchy, taSmy, kota zebate i inne elemen- ty uktadéw napedowych oraz czesci maszyn zagraéaja- ce spadnigciem, znajdujace sig nad stanowiskami pra- cy lub przejsciami na wysokosci ponad 2,6 m od pozio- mu podtogi, powinny by¢ ostoniete co najmniej od do- tu trwatymi ostonami. 3. Ostony stosowane na maszynach powinny unie- moiliwiaé bezposredni dostep do strefy niebezpiecz- nej. Ostony niepetne (wykonane z siatki, blachy perfo- rowanej, pretow itp.) powinny znajdowaé sie w takiej odlegtosci od elementéw niebezpiecznych, aby przy dane} wielkosci i ksztatcie otwordw nie byto moiliwe bezpoérednie dotknigcie tych elementéw. Odlegtosci bezpieczeristwa okreslaja Polskie Normy. 4.25) Maszyny powinny byé oznakowane znakami i barwami bezpieczenstwa, zgodnie z wymaganiami okreslonymi w zataczniku nr 1 do rozporzadzenia oraz w Polskich Normach. § 56. 1. Urzadzenia ochronne stosowane przy ma- szynach powinny speiniaé nastepujace ogéIne wyma- gania: 1) zapewnia¢ bezpieczeristwo zaréwno pracownikowi zatrudnionemu bezposrednio przy obstudze ma szyny, jak i osobom znajdujacym sie w jej poblizu; 2) dziataé niezawodnie, posiadaé odpowiednia trwa- 1o8¢ i wytrzymatose; 3) funkcjonowaé samoczynnie, niezaleinie od woli i uwagi obstugujacego, w przypadkach gdy jest to celowe i moiliwe; 4) nie moga byé tatwo usuwane lub odtaczane bez pomocy narzedzi; 2) Oznaczenie ust. 1 nadane przez § 1 pkt 16 rozporzadze! ‘© ktérym mowa w odnosniku 1. 24 Dodany przez § 1 pkt 16 rozporzadzenia, o ktérym mowa w odnosniku 1. 25) W brzmieniu ustalonym przez § 1 pkt 17 rozporzadzenia, © ktérym mowa w odnosniku 1.Dziennik Ustaw Nr 169 5) nie moga utrudniaé wykonywania operacji techno- logicznej ani ograniczaé motliwosci siedzenia jej przebiegu oraz nie moga powodowaé zagrozeri i dodatkowego obciazenia fizycznego lub psychicz- nego pracownikéw. 2. Urzadzenia ochronne przy maszynach szczeg6I- nie niebezpiecznych powinny byé tak skonstruowa- ne, aby: 1) zdjgcie, otwarcie lub wytaczenie _urzadzenia ochronnego powodowato natychmiastowe zatrzy- manie maszyny badz jej niebezpiecznych elemen- téw lub niemoiliwe byto zdjecie albo otwarci ostony podczas ruchu ostanianych elementéw; 2) ponowne zatozenie, zamknigcie lub wtaczenie urzadzenia ochronnego nie uruchamiato automa- tyeznie maszyny. 3. Uzywanie maszyny bez wymaganego urzadzenia ochronnego lub przy jego nieodpowiednim stosowa- niu jest niedopuszezaine. 4, Szczegdtowe wymagania dla urzadzent ochron- nych okreslaja Polskie Normy. § 57. Maszyny i narzedzia oraz ich urzadzenia ochronne powinny byé utraymywane w stanie spraw- nosci technicznej i czystosci zapewniajace} uzytkowa- nie ich bez szkody dla bezpieczenstwa i zdrowia pra- cownikéw oraz stosowane tylko w procesach i warun- kach, do ktérych sq przeznaczone. $58. 1. O dostrzezonych wadach lub uszkodzeniach maszyny pracownik powinien niezwtocznie zawiado- mié przetozonego. 2. Maszyny, ktérych uszkodzenie_stwierdzono w ezasie pracy, powinny byé niezwlocznie zatraymane iwytaczone z zasilania energia. Wznowienie pracy ma- szyny bez usunigcia uszkodzenia jest niedopuszczalne. 3. Maszyny niesprawne, uszkodzone lub pozostajace Ww naprawie powinny byé wycofane 2 uzytkowania oraz wyrainie oznakowane tablicami informacyjnymi i zabez- pieczone w sposdb uniemoiliwiajacy ich uruchomienie. § 59. 1. Maszyn bedacych w ruchu nie wolno pozo- stawia¢ bez obstugi lub nadzoru, chyba ze dokumenta- ¢ja techniczno-ruchowa stanowi inacze). 2. Pracodawca jest obowiazany ustalié rodzaje ma- szyn, ktore wymagaja statej obstugi, a pozostawianie ich bez niej moze byé przyczyna katastrofy, wybuchu lub pozaru, oraz ustalié szczegétowe warunki obstugi inadzoru nad praca tych maszyn 5 60. 1. Maszyn bedacych w ruchu nie wolno napra- wiaé, czyscié i smarowaé, 2 wyjatkiem smarowania za pomoca specjalnych urzadzen okreslonych w doku- mentacji techniczno-ruchowe) 2. Pracownicy zatrudnieni przy obstudze maszyn zruchomymi elementami nie moga pracowaé w odzie- = 11625 — Poz. 1650 dy z lunymi (2wisajacymi) czesciami, jak np. luéno za- koriczone rekawy, krawaty, szaliki, poly, oraz bez na- kryé gtowy okrywajacych wiosy. § 61. 1.29 Jeieli obstuga, naprawa, remont lub kon- serwacja maszyn powoduje zagrozenia dla bezpie- czeristwa lub zdrowia pracownikéw — pracodawca po- winien zapewnié, aby czynnosci te wykonywane byty przez pracownikow upowainionych i posiadajacych odpowiednie przygotowanie. 2. W czasie ruchu maszyny niedopuszczalne jest reozne zaktadanie i zrzucanie paséw pednych, lin i taSm. Czynnoéci te moga byé wykonywane wytacznie przy uéyciu specjalnych urzadzen przeznaczonych do tego celu. 3. Pednie powinny posiadaé urzadzenia do zawie- szania pasow pednych zapobiegajace zetknigciu sig zrzuconych paséw, lin lub tagm z czesciami pedni be- dacymi w ruchu: 4, Pasy pedne, liny i tamy pedne moga byé napi- nane, naprawiane, taczone, skracane i smarowane po unieruchomieniu napedu maszyny. Rozdziat 4 ‘Transport wewnetrzny i magazynowanie § 62. 1. Pracodawca powinien zapewnié zastosowa- nie odpowiednich rozwiazah organizacyjnych i tech- nicznych, zwtaszcza w zakresie wyposaienia technicz- nego, w celu wyeliminowania potrzeby recznego prze- mieszczania cigzaréw. 2. Jesli nie ma moéliwosci uniknigcia recznego prze- mieszczania cigiaréw, nalezy podjaé odpowiednie przedsiewzigcia, w tym wyposazyé pracownikéw w nie- zbedne Srodki w celu zmniejszenia uciadliwosci i zagro- eh zwigzanych z wykonywaniem tych czynnosci.. § 63. 1. Reczne przemieszczanie i przewoienie cig- Zaréw 0 masie przekraczajacej ustalone normy jest nie- dopuszezalne. 2.21) Szczegdtowe wymagania dotyczace recznego transportu okreslaja przepisy w sprawie bezpieczei- stwa i higieny pracy przy recznych pracach transporto- wych oraz przepisy 0 pracach wzbronionych kobietom imtodocianym § 64. 1. Masa tadunkéw przemieszczanych przy uzyciu srodkow transportowych nie powinna przekra- ezaé dopuszczalnej nognosci lub udéwigu danego Srodka transportowego. 2. Masa i rozmieszezenie tadunku na srodkach transportowych powinny zapewniaé bezpieczne wa- runki przewozu i przefadunku. 26) W brzmieniu ustalonym przez § 1 pkt 18 rozporzadzenia, (© ktérym mowa w odnogniku 1. 27 Ze zmiana wprowadzona przez § 1 pkt 19 rozporzadzenia, (0 ktérym mowa w odnosniku 1.Dziennik Ustaw Nr 169 3, tadunek powinien byé zabezpieczony w szcze- géInosci przed upadkiem, przemieszczeniem i zsypy- waniem sig ze Srodka transportu. § 64a.2°) Stosowane do zaladunku i roztadunku po- mosty i rampy powinny byé odpowiednie do wymia- réw i masy tadunkéw przeznaczonych do transportu. Na pomost i rampe powinno prowadzié co najmniej jedno wejécie. § 65. Przy obstudze urzadzen transportu zmechani zowanego moga byé zatrudniane tylko osoby o kwalifi- kacjach wlasciwych do obstugi okreslonego urzadze! § 66. 1. Pracodawca jest obowiazany zapewni¢ opra- cowanie zasad ruchu na drogach wewnatrzzaktado- wych, zgodnych z przepisami prawa o ruchu drogowym. 2. Wzasadach ruchu, wymienionych w ust. 1, nale- iy okreslié w szczegélnosci_ maksymalne predkosci Srodkéw transportu i komunikacji na drogach we- wnatrzzaktadowych oraz w pomieszczeniach zaktadu pracy, uzaleinione od szerokosci drég, natezenia ru- chu, widocznosci itp. 3, Drogi powinny byé oznakowane znakami drogo- wymi zgodnymi z przepisami prawa o ruchu drogowym. § 67. Wymagania dotyczace transportu przy uzyciu dawignic, przenosnikow, w6zk6w jezdniowych z nape- dem silnikowym oraz kolei_wewnatrzzaktadowych okreslaja odrebne przepisy. § 68. 1. Materialy i inne przedmioty, zwane dalej »materiatami”, powinny byé magazynowane w po- mieszezeniach i miejscach do tego przeznaczonych. Pomieszczenia magazynowe powinny spetniaé wyma- gania bezpieczerstwa, stosownie do rodzaju i wtasci- wosci sktadowanych w nich materiatéw. 2. Pray sktadowaniu materiatow nalezy: 1 okreslié dla kazdego rodzaju sktadowanego mate- riatu miejsce, sposéb i dopuszczaina wysokosé sktadowania; 2 zapewnié, aby masa sktadowanego tadunku nie przekraczata dopuszczalnego obciazenia urzadzen przeznaczonych do sktadowania (regatéw, pode- stow itp.); 3) zapewnié, aby mesa sktadowanego tadunku, tacz- nie z masa urzadzeh przeznaczonych do jego skta- dowania i transportu, nie przekraczaia dopuszczal- nego obciazenia podtdg i stropéw, na ktérych od- bywa sig sktadowanie; 4) wywiesié czytelne informacje 0 dopuszczainym obciazeniu podtdg, stropowi urzadzen przeznaczo- nych do sktadowania. 5 69. 1. Regaly powinny mieé odpowiednio wytrzy- mata i stabilng konstrukeje oraz zabezpieczenia przed ich przewréceniem sig. 29) Dodany przez § 1 pkt 20 rozporzadzenia, o ktérym mowa wodnosniku 1. — 11626 — Poz. 1650 2. Szerokosé odstepéw miedzy regatami powinna byé odpowiednia do stosowanych srodkéw transpor- towych oraz powinna umoiliwiaé bezpieczne opero- wanie tymi Srodkami i tadunkami. § 70, 1. Sposéb uktadania materiatéw na regatach iich zdejmowania nie moze stwarzaé zagrozen dla bez- pieczenstwa pracownikow. 2. Przedmioty tatwo tlukace sig, niebezpieczne sub- stancje i preparaty chemiczne oraz materialy 0 nai wiekszej masie powinny byé sktadowane na naji szyeh potkach regatow. § 71. Przedmioty, ktorych wymiary, ksztatt i masa decyduja o ich indywidualnym sposobie sktadowania, powinny byé ustawiane lub uktadane stabilnie, z uwzglednieniem potozenia ich srodka ciezkosci, tak aby zapobiec ich wywréceniu sie lub spadnigciu. § 72. 1. Przy sktadowaniu materiatéw w stosach na- ledy zapewnic: 1) statecznosé stoséw poprzez sktadowanie na wyso- kosé uzalezniong od rodzaju materiatéw (ich wy- miaréw, masy, ksztattu) oraz wytrzymatosci opa- kowai; 2) wigzanie migdzy warstwami; 3) uktadanie stosdw tak, aby srodek cigzkosci przed- miotéw sktadowanych pozostawat wewnatrz obry- su stoséw; 4) zachowanie odlegtosci migdzy stosami, umoil wiajacej bezpieczne uktadanie i przemieszczanie materiatow. 2. Roztadunek stos6w powinien byé prowadzony koleino poczawszy od najwyészych warstw. Niedo- puszczaine jest wyjmowanie materiatow ze srodka sto- sow. 5 73. Przy sktadowaniu materiatéw na paletach lub w kontenerach stosuje sie odpowiednio przepis § 69 ust. 2. 5 74. 1. Pray sktadowaniu materiatéw sypkich lu- zem nalezy zapewnié: 1) powierzchnig sktadowa, ktéra przy zachowaniu ka- tazsypu naturalnego umoiliwi zachowanie przejéé lub przejazdéw wokot hatdy lub zwatu; 2) wytrzymatosé zapér odpowiednia do parcia skta- dowanego materiatu sypkiego; 3) w miare potrzeby wynikajace] z ochrony sas nich stref pracy oraz technicznych moiliwogci — szozelne obudowanie miejsca przetadunku i urza- dzef przetadunkowych oraz potaczenie ich z urza- dzeniami odciagajacymi pyt w miejscu jego po- wstawania; 4) bezpieczne metody pracy, szozegdinie pray recz- nym pobieraniu i przenoszeniu materiatow.Dziennik Ustaw Nr 169 2. Wehodzenie pracownik6w na zwaty materiatow sypkich grozacych zasypaniem dozwolone jest jedynie w przypadkach wyjatkowej koniecznosci z zastosowa- niem pomostéw lub innych urzadze zapewniajacych bezpieczenstwo, a takie przy zapewnieniu asekuracii przez drugiego pracownika oraz odpowiedniego nadzoru. § 75. 1. Pray sktadowaniu materiatéw pylacych lu- zem nalezy zapewnié szczelne ogrodzenie co najmniej do wysokosci 0,5 m ponad wysokosé sktadowanego materiatu. 2. Transport materiatéw, o ktérych mowa w ust. 1, mode odbywaé sie wylacznie specjalnymi srodkami transportu lub w zamknigtych pojemnikach (np. konte- nerach). § 76. Przy sktadowaniu materiatéw sklonnych do samozapalenia sig nalezy je zabezpieczy¢ przed samo- zaptonem, a w szczegdInosci ograniczyé: wysokosé sktadowania, stosowaé kominy wentylacyjne oraz przesypywac lub czesto przerzuca¢ hatdy i zwaty. § 77. Niedopuszczaine jest sktadowanie materia- téw bezposrednio pod elektroenergetyeznymi liniami napowietrznymi lub w odlegtosci mniejszej (liczac w poziomie od skrajnych przewodow) nid: 1) 2m —od lini niskiego napigcia; 2) 5 m — od linii wysokiego napiecia do 15 kV; 3)°9) 10 m — od linii wysokiego napigcia do 30 kV; 49 15 m — od lini wysokiego napigcia powyiej 30 KV. Rozdziat § Ochrona przed hatasem § 78. 1. Pracodawea jest obowiazany zapewnié ‘ochrone pracownikéw przed zagrozeniami zwiazanymi z narazeniem na hatas, a w szczegdinosci zapewnié stosowanie: 1) proceséw _technologicznych nadmiernego hatasu; niepowodujacych 2) maszyn i innych urzadzeni technicznych powoduja- cych moiliwie najmniejszy hatas, nieprzekraczaja- cy dopuszczalnych wartosci; 3) rozwiazan obnizajacych poziom hatasu w proce- sach pracy. 2. Dopuszczaine wartosci hatasu w srodowisku pra- cy okreslaja wtasciwe przepisy i Polskie Normy. § 79. 1. Na stanowiskach pracy, na ktérych mimo zastosowania mozliwych rozwiazan technicznych i or- 29) W brmieniu ustalonym przez § 1 pkt21 lit. a rozporzadze- nia, 0 ktorym mowa w odnosniku 1. 31 Dodany przez § 1 pkt 21 lit. b rozporzadzenia, 0 ktorym mowa w odnosniku 1. — 11627 — Poz. 1650 ganizacyjnych poziom hatasu przekracza dopuszczalne normy, pracodawca ma obowiazek zapewnic: 1) ustalenie przyczyn przekroczenia dopuszczalnego poziomu hatasu oraz opracowanie i zastosowanie programu dziatan technicznych i organizacyjnych, Majacych na celu najskuteczniejsze zmniejszenie narazenia pracownikéw na hatas; 2) zaopatrzenie pracownikéw w indywiduaine ochro- ny stuchu, dobrane do wielkogci charakteryzuj cych hatas i do cech indywidualnych pracownikow oraz ich stosowanie; 3) ograniczenie czasu ekspozycji na hatas, w tym sto- sowanie przerw w pracy; 4) oznakowanie stref zagrozonych hatasem, a takée, ady jest to uzasadnione ze wzgledu na stopien za- grozenia oraz moiliwe, ograniczenie dostepu do tych stref poprzez ich odgrodzenie. 2.W odniesieniu do stanowisk pracy, 0 ktérych mo- wa w ust. 1, nalezy zapewnié pracownikom informacje na temat: — wynik6w pomiarow hatasu i zagrozenia dla zdro- wia wynikajacego z narazenia na hatas, ~ dziatan podjgtych w zwiazku z przekroczeniem na okreglonych stanowiskach dopuszczainych warto- Sci hatasu, — wlasciwego doboru i sposobu uzywania indywi- dualnych ochron stuchu. Rozdziat 6 Prace szczegélnie niebezpieczne A. Przepisy ogéIne § 80. 1. Przez prace szczegdinie niebezpieczne rozu- mie sig prace, o ktorych mowa w niniejszym rozdziale, oraz prace okreslone jako szczegdlnie niebezpiecene w innych przepisach dotyczacych bezpieczeristwa i hi- gieny pracy lub w instrukcjach eksploatacji urzqdze instalacji, a take inne prace o zwiekszonym zagroie- niu lub wykonywane w utrudnionych warunkach, uznane przez pracodawee jako szczegdinie niebez- pieczne. 2. Pracodawca jest obowiazany do ustalenia i aktu- alizowania wykazti prac szczegélnie niebezpiecznych wystepujacych w zaktadzie pracy. § 81. Pracodawca powinien okresli¢é szozegdtowe wymagania bezpieczenstwa i higieny pracy przy wyko- nywaniu prac szczegélnie niebezpiecznych, a zwiasz- za zapewnic: 1) bezposredni nadzér nad tymi pracami wyznaczo- nych w tym celu oséb; 2) odpowiednie srodki zabezpieczajace;Dziennik Ustaw Nr 169 3) instruktad pracownikow obejmujacy w szczegdino: a) imienny podziat pracy, b) kolejnosé wykonywania zadan, ) wymagania bezpieczeristwa i higieny pracy przy poszozegdlnych czynnosciach. B. Roboty budowlane, rozbiérkowe, remon- towe i montazowe prowadzone bez wstrzy- mania ruchu zaktadu pracy lub jego czesci § 82. Roboty budowiane, rozbidrkowe, remontowe i montazowe prowadzone bez wstrzymania ruchu za- ktadu pracy lub jego czesci w miejscach przebywania Pracownikdw zatrudnionych przy innych pracach lub dziatania maszyn i innych urzadzen technicznych po- winny byé organizowane w spos6b nienarazajacy pra- cownikéw na niebezpieczenstwa i ucigéliwosci wynika- jace z prowadzonych robst, z jednoczesnym zastoso- waniem szczegdinych srodkéw ostroznosci. § 83. 1, Przed rozpoczeciem robét, o ktérych mowa w § 82, pracodawea, u ktérego maja byé prowadzone roboty, i osoba kierujgca robotami powinni ustalié wpodpisanym protokole szczegétowe warunki bezpie- czenstwa i higieny pracy, z podziatem obowiazkow wtym zakresie. 2. O prowadzonych robotach oraz o niezbednych Srodkach bezpieczeristwa, jakie naley stosowaé w cza- sie trwania prac, pracodawca powinien poinformowaé pracownikow przebywajacych lub mogacych przebywat na terenie prowadzenia robot albo w jego sasiedztwie. 3. Teren prowadzenia robét, 0 ktorych mowa w5 82, powinien byé wydzielony i wyraznie oznakowa- ny. W miejscach niebezpiecznych nalegy umieécié zna: ki informujace o rodzaju zagrozenia oraz stosowa¢ in- ne Srodki zabezpieczajace przed skutkami zagrozeh (siatki, bariery itp.). § 84. 1. Spawanie wykonywane w ramach robot, © ktérych mowa w § 82, powinno byé prowadzone na podstawie pisemnego pozwolenia wydanego w trybie ustalonym u danego pracodawey. 2. Szczegdtowe wymagania bezpieczenistwa i hi gieny pracy przy spawaniu i cigciu metali reguluja od- rebne przepisy. C. Prace w zbiornikach, kanatach, wnetrzach urzadzen technicznych i w innych niebezpiecznych przestrzeniach zamknietych § 85. Przepisy niniejszej czesci dotycza pracy w zbiornikach, kanatach, studniach, studzienkach ka- nalizacyjnych, wnetrzach urzadzen technicznych iw in- nych zamknietych przestrzeniach, do ktérych wejécie ‘odbywa sie przez wlazy lub otwory o niewielkich roz- miarach lub jest w inny sposdb utrudnione, zwanych dalej ,zbiornikami”. = 11628 — Poz, 1650 § 86. 1. Podigcie i prowadzenie pracy w zbiornikach moie nastapié jedynie na podstawie pisemnego po- zwolenia wydanego w trybie ustalonym przez praco- dawee. 2. Pray pracy w zbiornikach naledy zapewnié staty nadz6r. Osoba wydajaca polecenie wykonania takie] pracy powinna sprawdzié, czy przygotowania organi- zacyjne i techniczne zapewniaja bezpieczenistwo pra- cownikom podczas wykonywania pracy. 3.3 Pracownikowi znajdujacemu sie w zbiorniku nalezy zapewnié moiliwosé udzielenia natychmiasto- wej pierwszej pomocy w razie nagtej potrzeby lub wy- padku. § 87. 1. Prace wz wadzone, z zastrzeze pujacych wymagar: 1) zbiornik nalezy opréénié i wstepnie oczyscié przez przemycie, przedmuchanie para lub gazem obojet- nym oraz przedmuchanie powietrzem; preedmu- chiwanie zbiornika tlenem jest niedopuszczaine; niku moga byé podiete i pro- m ust. 2, po spetnieniu naste- 2) eli praca w zbiorniku moie byé 2 Grozeniem pozarowym, nalezy stosowa¢ niezbed- ne Srodki ochrony przeciwpozarowej; 3) odtaczyé doplyw do zbiornika materiatow, sub- stangji i czynnikéw z innych zbiornikéw, przewo- dw, aparatury itp.; 4) znajdujace sie we wnetrzu zbiornika grzejniki, urza- dzenia ruchome i inne mogace stworzyé zagroze- nie nalezy odtaczyé od érddet zasilania; 5) na czas trwania prac w zbiorniku nalezy wytaczyé zruchu lub unieruchomié tory kolejowe, zwrotnice, przenoéniki, miejsca zsypu itp., znajdujace sie nad zbiornikiem; 6) bezposrednio przed przystapieniem do pracy we- wnatrz zbiornika powietrze w zbiorniku nalezy zba- daé na zawartosé tlenu oraz gaz6w i par substancji toksycznych i palnych; 7/2) temperatura powietrza w zbiorniku nie powinna sig réznié od temperatury otoczenia o wigcej niz 5°C (5K); 8)%9) zapewnienie niezbednych Srodkéw ochrony zbiorowej i indywidualnej. 2. Wymagania okreslone w ust. 1 pkt 1 nie dotycza przygotowania kanatu do wykonywania w nim pracy, a pkt 3 — kanatu i studzienki kanalizacyinej. Preed wy- konywaniem prac w kanale lub studzience nalezy prze- wietrzyé dany odcinek kanatu, pozostawiajac otwarte 3 W bremieniu ustalonym przez § 1 pkt 22 rozporzadzenia, ‘0 ktérym mowa w odnosniku 1 22) Wbramieniu ustalonym przez § 1 pkt 23 lit. a rozporzadze- nia, 0 ktérym mowa w odnosniku 1. #9) Ze zmiana wprowadzona przez § 1 pkt 23 lit. b rozporza- dzenia, o ktérym mowa w odnosniku 1.Dziennik Ustaw Nr 169 wlazy, oraz wylaczyé ten odcinek kanalizacyjny, a jeze- lito nie jest mozliwe — maksymalnie ograniczyé sptyw Sciekow. § 88, Bezposrednio przed przystapieniem pracow- nikéw do pracy w zbiorniku osoba kierujaca pracowni- kami jest obowiazana poinformowaé ich 1) zakresie pracy, jaka maja wykonac; 2) rodzaju zagrozen, jakie moga wystapi¢; 3) niezbednych srodkach ochrony zbiorowej i indywi- dualnej oraz 0 sposobie ich stosowania; 4) sposobie sygnalizacji migdzy pracujacymi we- wnatrz zbiornika a asekurujacymi ich na zewnatrz zbiornika; 5) postepowaniu w razie wystapienia zagrozenia. § 89. 1. Pracownik lub pracownicy wykonujacy pra- ee wewnatrz zbiornika powinni byé asekurowani co najmniej przez jedna osobe znajdujaca sie na zewnatrz. Osoba asekurujaca powinna byé w stalym kontakcie z pracownikami znajdujacymi sig wewnatrz zbior oraz mieé moiliwosé niezwtocznego powiadomienia innych os6b mogaeych, w razie potrzeby, niezwtocznie udzielié pomocy. 2. Pracownik wehodzacy do wnetrza zbiornika po- winien byé wyposazony w odpowiednie srodki ochro- ny indywidualnej, a w szczegéInoéci: 1) szelki bezpieczeristwa z inka umocowana do od- powiednio wytrzymatego elementu konstrukcji ze- wnetrznej; 2) hetm ochronny i odziez ochronna; 3) sprzet izolujacy ochronny uktadu oddechowego. 3. Wyposaienie w érodki ochrony indywiduainej osoby asekurujacej powinno byé takie, jak wyposaie- nie pracownikéw wehodzacych do wnetrza zbiornika. 4. Niestosowanie ochron uktadu oddechowego jest dopuszezaine wytacznie w warunkach, gdy zawartosé tlenu w powietrzu zbiornika wynosi co najmniej 18 % oraz gdy w powietrzu tym nie wystepuja substancje szkodliwe dla zdrowia w stezeniu przekraczajacym naj- wytsze dopuszczalne stezenia czynnikéw szkodliwych dla zdrowia w srodowisku pracy ani nie istnieje niebez- pieczenstwo ich wystapienia podczas przebywania pracownika w zbiorniku. 5. Decyzje © niestosowaniu przez pracownikow ochron ukladu oddechowego w zwiazku ze spetnie- niem warunkéw, 0 ktérych mowa w ust. 4, moze pod- jaé iedynie osoba kierujgca pracownikami. § 90. 1. W czasie przebywania pracownikéw we- wnatrz zbiornika wszystkie wlazy powinny byé otwar- te, a jeieli nie jest to wystarczajace do utrzymania wy- maganych parametrow powietrza w zbiorniku — nale- dy w tym czasie stosowaé staly nadmuch powietrza. = 11629 — Poz. 1650 2. Wnetrze zbiornika powinno byé ogwietlone prey uiyciu érédta Swiatta elektrycznego o bezpiecznym na- pieciu. 3. Transport narzedzi, innych przedmiotéw i mate- riatow wewnatrz zbiornika powinion odbywaé sie w sposdb niestwarzajacy zagrozen i ucigéliwosci dla zatrudnionych tam pracownikow. 4. Jezeli istnieje moZliwosé powstania stezen wy- buchowych w zbiorniku, nalezy zastosowaé grod pobiegajace wybuchowi. 5. Jeieli praca ma byé wykonana wewnatrz zbiorn ka zawierajacego materiaty plynne lub sypkie, w kto- tym istnieje mozliwosé utoniecia lub zasypania pra- cownika — niezaleinie od zabezpieczenia odpowiedn mi Srodkami ochrony indywidualnej — pracownik po- inien byé opuszczany do wnetrza na pomoscie lub in- nym urzadzeniu umoiliwiajacym bezpieczne wykona- nie pracy. D. Prace przy uzyciu materiatow niebezpiecznych § 91. Materiatami niebezpiecznymi w rozumieniu rozporzadzenia sa w szczegdinosci substancje i prepa- raty chemiczne zaliczone do niebezpiecznych, zgodnie z przepisami w sprawie substancji chemicznych stwa- rzajacych zagrozenia dla zdrowia lub zyci § 92. 1.54 Pracodawca jest obowigzany informo- waé pracownikow o wlasciwosciach fizycznych, che- micznych i biologicznych stosowanych w zaktadzie pracy materiatow, pétfabrykatéw i wyrobow gotowych oraz o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeristwa pracowni- kw zwiazanym 2z ich stosowaniem, a takie 0 sposo- bach bezpiecznego ich stosowania oraz postepowania z nimi w sytuacjach awaryinych. 2. Materiaty o nieznanych wtasciwosciach, do cza- su ich zbadania, moga byé stosowane tylko w warun- kach laboratoryjnych, do celéw badawczych i doswiad- czalnych, przy zastosowaniu wzmozonych srodk6w ostroénosci. § 93. 1, Materialy niebezpieczne naleiy przechowy- wat w miejscach i opakowaniach przeznaczonych do tego celu i odpowiednio oznakowanych. 2. Pomieszczenia, aparatura, Srodki transportu, zbiorniki i opakowania, w ktérych sq stosowane, prze- mieszczane lub przechowywane materiaty niebez pieczne powinny byé odpowiednie do wtasciwosci tych materiatow. 3. W czasie transportu, sktadowania i stosowania materiatow niebezpiecznych nalezy stosowaé odpo- wiednie srodki ochrony zbiorowej i indywiduaine| — chronigce pracownikéw przed szkodliwym lub niebez- piecznym dziataniem tych materiatow. 34 Ze zmiana wprowadzona przez § 1 pkt 24 rozporzadzenia, ‘© ktérym mowa w odnosniku 1.Dziennik Ustaw Nr 169 § 94. 1. Zbiorniki, naczynia i inne opakowania stu- ace ao przechowywania materiatow niebezpiecznych powinny byé: 1) oznakowane w sposdb okreslony w odrebnych przepisach; 2) wykonane z materiatu niepowodujacego niebez- piecznych reakoji chemicznych z ich zawartoscia i nieulegajacego uszkodzeniu w wyniku dziatania 2najdujacego sie w nich materiatu niebezpiecznego; 3) wytrzymate i zabezpieczone przed uszkodzeniem z zewnatrz odpowiednio do warunkéw ich stoso- wania; 4) odpowiednio szczeine i zabezpieczone przed wy- dostawaniem sig z nich niebezpiecznej zawartosci lub dostaniem sie do ich wnetrza innych substan- ji, ktére w kontakcie z ich zawartoscia moga stwo- rzyé stan zagrozenia; 5) wypetnione w sposéb zapewniajacy wolna prze- strzeh odpowiednio do motliwosci termicznego rozszerzania sie cieczy w warunkach przechowy- wania, transportu i stosowania. 2. Opréénione pojemniki po materiatach niebez- piecznych przeznaczone do wielokrotnego uzycia po- winny spetniaé wymagania okresione w ust. 1 pkt 14. 3. Przechowywanie materiatow niebezpiecznych w pojemnikach i opakowaniach stuzacych do srodkow spoiywczych jest niedopuszezaine. § 95. 1. Pray przechowywaniu ciektego mate niebezpiecznego w statych zbiornikach nalezy: 1) stosowaé odpowiednie zabezpieczenia przed roz- lewaniem i rozprzestrzenianiem sig zawartosci zbiornika w razie jego uszkodzenia, jak np. wanny, rynny, koryta, zbiorniki rezerwowe: 2) zapewnié urzadzenie do bezpiecznego pomiaru ilo- Sci cieczy zawartej w zbiorniku; 3) uniemoiliwié dostep osdb niepowotanych do miejsc, w ktorych znajduja sie zbiorniki. 2. Zbiorniki z ciektymi materiatami niebezpieczny- mi oraz cieczami goracymi moga byé umieszczane nad stanowiskami pracy lub przejsciami wytacznie w przy- padkach wymuszonych przez proces technologiczny. W takich przypadkach naleiy stosowaé urzadzenia chroniace przed oblaniem pracownikéw znajdujacych sig pod tymi zbiornikami 3. Nad pomieszezeniami, w ktérych znajduja sie state zbiorniki z gazami sprezonymi, skroplonymi lub rozpuszezonymi pod cignieniem nie moga byé organi- zowane stanowiska pracy. § 96. 1. Pakowanie, sktadowanie, zaladunek i trans- port materiatow niebezpiecznych z innymi materiata stwarzajacymi dodatkowe zagrozenie na skutek wza- jemnego oddziatywania tych materiatéw w przypadku uszkodzenia opakowania jest niedopuszezaine. — 11630 — Poz. 1650 2, W magazynach powinny byé wywieszone in- strukeje okreslajace sposéb skladowania, pakowania, zatadunku i transportu_materiatéw niebezpiecznych; z trescia instrukcji nalezy zapoznaé pracownikow za- trudnionych przy tych pracach. § 97. 1. Pomieszczenia przeznaczone do sktadowa- nia lub stosowania materiatow niebezpiecznych pod wzgledem pozarowym lub wybuchowym oraz w kté- rych istnieje niebezpieczenstwo wydzielania sie sub- stangji trujacych albo tworzacych z powietrzem mie- szaniny wybuchowe, powinny byé wyposazone w: 1) urzadzenia zapewniajace sygnalizacie o zagroze- niach; 2) odpowiedni sprzet i srodki gasnicze, srodki neutra- lizujace, apteczki oraz odpowiednie srodki ochrony zbiorowej i indywiduainej, stosownie do wystepu- jacych zagrozen. 2. Pracownicy zatrudnieni w pomieszezeniach wy- mienionych w ust. 1 powinni mieé zapewniony stay dostep do srodkow tacznosci na wypadek awarii, wy- buchu tub pozaru, 3, Pracodawea jest obowiazany ustalié i podaé do wiadomosci pracownikéw warunki, jakie powinny byé spetnione przed wejsciem pracownikéw do pomiesz- zen, 0 ktorych mowa w ust. 1 5 98. W pomieszczeniach, w ktérych w wyniku awa- rii moga wydzielaé sie substancje toksyczne lub paine, w ilosciach mogacych stworzyé zagrozenie wybu- chem, pracodawca powinien zapewnié awaryina wen- tylacje wyciagowa uruchamiana od wewnatrz i z ze- wnatrz pomieszczeni — zapewniajaca wymiang powie- trza_dostosowana do przeznaczenia pomieszczen zgodnie z wlasciwymi przepisami i Polskimi Normami, § 99. 1. Sposéb sktadowania i stosowania materia- t6w niebezpiecznych powinien zapewniaé: 1) zachowanie temperatur, wilgotnosci i_ochrone przed nastonecznieniem stosownie do rodzaju ma- teriatéw niebezpiecznych i ich wtasciwosci 2) preestrzeganie ograniczen dotyczacych wspélne- go sktadowania i stosowania materiatow; 3) ograniczenie ilosci_ jednoczesnie_sktadowanych materialow do ilosci dopuszczainej dla danego materiatu i danego pomieszczenia; 4) przestrzeganie zasad rotacji z zachowaniem do- puszezalnego czasu sktadowania poszczegdInych materiatow; 5) zachowanie dodatkowych wymagan specyficz- nych dla sktadowania materiatow i ich stosowania; 6) rozmieszczenie materiatow w spos6b umoiliwiaja- cy prowadzenie kontroli sktadowania i skladowa- nych materiatow. 2. Szczegétowe warunki sktadowania i stosowania materiatow niebezpiecznych powinny byé okreslone w instrukejach ustalajacych co najmnie| wymaganiaDziennik Ustaw Nr 169 wymienione w ust. 1 oraz zasady postepowanie w sy- tuacjach awaryjnych. § 100. 1. Przetadunek materiatow niebezpiecznych powinien odbywaé sie w miejscu do tego przystoso- wanym, przy wykorzystaniu odpowiednich do tego ce- lu urzadzen oraz grodkéw ochrony zbiorowej i indywi- duainej chroniacych przed zagrozeniami i skutkami grozen, szozegdInie pochodzacych od elektrycznosci statycznej oraz wystepujacych przy przelewaniu cieczy. 2. W miejscu przetadunku materiatow niebozviecz- nyen nie moga przebywaé osoby niezatrudnione przy tych pracach. § 101. 1. Jezeli procesy pracy powoduja wystepo- wanie czynnikéw rakotwérezych, biologicznych o dz faniu zakatnym i innych stwarzajacych niebezpieczen- stwo dla zdrowia i Zycia pracownikow — pracodawca powinien podjaé przedsigwzigcia w kierunku zasiapie- nia tych proceséw innymi, w ktérych czynniki 12 nie wystepuja. 2. Jezeli przedsigwzigcia, o ktorych mowa w vist. 1, nie sa technicznie moiliwe, pracodawca jest obowiaza- ny w szczegélnosci: 1) ograniczyé do minimum liczbe pracownikow nara- Zonych na czynniki, o ktérych mowa w ust. 2) ograniczyé do minimum wystepowanie tych czyn- nikéw w srodowisku pracy; 3) zapewnié stosowanie srodkéw ochrony zbierowej, a gdy naraienie nie moze byé 2likwidowan w in- Ay sposdb — srodkéw ochrony indywidualiie); 4) zapewnié stosowanie przez pracownikow wyma- gat higieny, aw szczegéinosci niedopuszczanie do spozywania positkow, picia i palenia tytoniu w miejscach pracy; 5) okreslié w instrukcjach, o ktorych mowa w § 41, od- powiednie zasady postepowania w razie powsta- nia nieprzewidzianych sytuacji powodujacych po- waine zagrozenia dla pracownikow; 6) zapewnié oznaczenie miejsc stwarzajacych ryzyko dla 2drowia pracownikow zwiazane 2 wystepowsniem czynnik6w rakotworczych, poprzez umieszczenie w miejscach naraéenia pracownikéw na te czynniki ‘odpowiednich napiséw i znak6w ostrzegawezych; 79) zapewnié pomieszczenia, instalacie i urzadzenia przystosowane do regularnego i skutecznego czyszczenia. 3. Wykaz substangji, czynnikéw i procesow techno- logicznych 0 dziataniu rakotwérczym i prawdopoaob- nym dziataniu rakotworczym, sposdb ich rejestracji oraz warunki sprawowania nadzoru nad stanem zdro- wia pracownikow zawodowo narazonych na dzsa’anie substanoji i czynnikow rakotworczych okresione sq wodrebnych przepisach. 35) Dodany przez § 1 pkt 25 rozporzadzenia, 0 ktérym mowa w odnosi — 11631 — Poz. 1650 § 102. 1. Pracodawea jest obowiazany poinformo- waé pracownikéw 0 mozliwoéci powstania nieprzewi- dzianych sytuacji, podczas ktérych mogtyby wystapié powazne zagrozenia dla zdrowia lub zycia, zwiazane z wystepowaniem czynnikow, o ktérych mowa w § 101 ust. 1 2. W razie powstania zagroten, o ktérych mowa wust. 1, do czasu usunigcia tych zagrozeh nalezy: 1) dopuseié do pracy w warunkach zagrozen jedynie pracownikéw niezbednych do usuniecia awarii, z pewniajac im odpowiednie do tych prac srodki ochrony indywidualnej oraz ograniczajac do mi mum ezas przebywania w tych warunkach; 2) pracownikom niezatrudnionym prey pracach, © ktorych mowa w pkt 1, zakazaé wstepu do zagro- zonych miejsc. § 103. 1.9 Jezeli podezas proceséw pracy wyste- puje niebezpieczeristwo oblania pracownikéw srodka- mi zracymi lub zapalenia odziezy na pracowniku — nie dalej niz 20 m w linii poziomej od stanowisk, na ktérych wykonywane sq te procesy, powinny byé zainstalowa- ne natryski ratunkowe (prysznice bezpieczenstwa) do ‘obmycia catego ciata oraz oddzieine natryski (pryszni ce) do przemywania oczu. 2.37) Natryski, 0 ktérych mowa w ust. 1, powinny, w razie potrzeby, umoiliwiaé ich natychmiastowe uri chomienie samoczynne lub w inny sposéb — 2 uwrglednieniem ograniczonej sprawnosci oséb Z nich korzystajacych. Natryski powinny byé zasilane woda nieogrzewana i dziataé niezawodnie bez wzgle- du na warunki atmosferyczne. 3. Pray wyjgciu 2 pomieszezenia, w ktérym odbywa sig prace przy uiyciu materiatow zakaénych lub tok- syeznych powinna znajdowaé sig co najmniej jedna umywalka z doprowadzona do niej ciepta woda — na kaidych dwudziestu pracownikow jednoczesnie za- trudnionych, lecz nie mnie) niz jedna umywalka przy mnieiszej liczbie zatrudnionych. § 104, Szezegétowe warunki przechowywania, transportt i stosowania materiatow niebezpiecznych okresiaja odrebne przepisy. E. Prace na wysokosci § 105. 1. Praca na wysokosci w rozumieniu rozpo- rzadzenia jest praca wykonywana na powierzehni znaj- dujacej sie na wysokosci co najmniej 1,0 m nad pozio- mem podtogi lub ziemi. 2. Do pracy na wysokosei nie zalicza sie pracy na powierzchni, niezaleznie od wysokosci, na jakiej sie znajduje, jezeli powierzchnia ta: inieniu ustalonym przez § 1 pkt 26 lit. a rozporzadze- nia, o ktorym mowa w odnosniku 1. 30 Ze zmiang wprowadzona przez § 1 pkt 26 lit. b rozporza- dzenia, 0 ktérym mowa w odnosniku 1,Dziennik Ustaw Nr 169 1) ostonigta jest ze wszystkich stron do wysokosci co najmnie} 1,5 m petnymi scianami lub scianami z oknami oszklonymi; 2) wyposazona jest w inne state konstrukcje lub urza- dzenia chroniace pracownika przed upadkiem zwysokosci. § 106. 1. Na powierzchniach wzniesionych na wy- sokos¢ powyzej 1,0 m nad poziomem podtogi lub zie- mi, na ktorych w zwiazku z wykonywana praca moga przebywaé pracownicy, lub stuzacych jako przejscia, powinny byé zainstalowane balustrady skladajace sig Zporeczy ochronnych umieszczonych na wysokosci co najmniej 1,1 m i kraweznikow o wysokosci co najmnie| 0,15 m. Pomigdzy porecza i kraweznikiem powinna byé umieszczona w potowie wysokosci poprzeczka lub przestrzen ta powinna byé wypetniona w sposéb unie- moiliwiajacy wypadnigcie os6b. 2. Jezeli ze wzgledu na rodzaj i warunki wykonywa- nia prac na wysokoéci zastosowanie balustrad, o kté- rych mowa w ust. 1, jest niemoiliwe, nalezy stosowaé inne skuteczne Srodki ochrony pracownikéw przed upadkiem z wysokosci, odpowiednie do rodzaju i wa- runkéw wykonywania pracy. 3. Wymagania okresione w ust. 1 nie dotyoza ramp przetadunkowych. § 107. Prace na wysokosci powinny byé organizo- wane i wykonywane w sposéb niezmuszajacy pracow- nika do wychylania sig poza porecz balustrady lub ob- rys urzadzenia, na ktérym stoi. § 108. Przy pracach na: drabinach, klamrach, rusz- towaniach i innych podwyészeniach nieprzeznaczo- nych na pobyt ludzi, na wysokosci do 2 m nad pozio- mem podtogi lub ziemi niewymagajacych od pracow- nika wychylania sie poza obrys urzadzenia, na ktorym stoi, albo przyjmowania innej wymuszonej pozycji ta grodacej upadkiem z wysokosci, nalezy zapewnié, aby: 1) drabiny, klamry, rusztowania, pomosty i inne urza- dzenia byly stabilne i zabezpieczone przed nieprze- widywana zmiana potozenia oraz posiadaty odpo- wiednia wytrzymatosé na przewidywane obciaze- nie; 2) pomost roboczy spetniat nastepujace wyma- gania: a) powierzchnia pomostu powinna byé wystarcza- jaca dla pracownikéw, narzedzi i niezbednych materiatow, b) podtoga powinna byé pozioma i réwna, trwale umocowana do elementéw konstrukcyjnych pomostu, ©) w widocznym miejscu pomostu powinny byé umieszczone czytelne informacje 0 wielkosci dopuszezalnego obciaienia. § 109. 1. Przy pracach wykonywanych na rusztowa- niach na wysokosci powyéej 2 m od otaczajacego po- = 11632 — Poz. 1650 ziomu podtogi lub terenu zewnetrznego oraz na pode- stach ruchomych wiszacych nalezy w szozegélnosci: 1) zapewnié bezpieczeristwo przy komunikacji piono- wej i dojscia do stanowiska pracy; 2) zapewnié stabilnosé rusztowan i odpowiednia ich wytrzymatosé na przewidywane obciazenia; 3) przed rozpoczeciem uzytkowania rusztowania na- lezy dokonaé odbioru technicznego w trybie okre- Slonym w odrebnych przepisach. 2. Rusztowania i podesty ruchome wiszace powin- ny spetniaé wymagania okreslone odpowiednio w od- rebnych przepisach oraz w Polskich Normach. § 110. 1. Przy pracach na: stupach, masztach, kon- strukcjach wiezowych, kominach, konstrukejach budow- lanych bez stropow, a takée przy ustawianiu lub rozbiér- ce rusztowaii oraz przy pracach na drabinach i klamrach na wysokosci powyzej 2 m nad poziomem terenu ze- wnetrznego lub podtogi nalezy w szczegélnosci: 1) przed rozpoczeciem prac sprawdzié stan technicz- ny konstrukcji lub urzadzen, na ktorych maja byé wykonywane prace, w tym ich stabilnosé, wytrzy- matos¢ na preewidywane obciazenie oraz zabez- pieczenie przed nieprzewidywana zmiang potote- nia, a takze stan techniczny statych elementow konstrukeji lub urzadzen majacych stuzyé do mo- ‘cowania linek bezpieczeristwa; 2) zapewnié stosowanie przez pracownikéw, odpo- wiedniego do rodzaju wykonywanych prac, sprze- tu chroniacego przed upadkiem z wysokosci jak: szelki bezpieczenistwa z linka bezpieczenstwa przy- mocowana do statych elementow konstrukcji, szel- ki bezpieczenistwa z pasem biodrowym (do prac w podparciu — na stupach, masztach itp.); 3) zapewnié stosowanie przez pracownikow het- mow ochronnych przeznaczonych do prac na wy- sokosci. 2. Wymagania okreslone w ust. 1 dotycza rowniez prac wykonywanych na galeriach, pomostach, pode- stach i innych podwyiszeniach, 0 ktérych mowa w § 108, jezeli rodzaj pracy wymaga od pracownika wychylenia sie poza balustrade lub obrys urzadzenia, na ktérym stoi, albo przyjmowania inne] wymuszone} iata grozace] upadkiem z wysokosci. DZIAt V Pomieszezenia i urzadzen tarne oraz zaopatrzeni w napoje i srodki hi gienicznosani- pracownikow jeny osobiste} § 111. 1. Pracodawea jest obowiazany zapewnié pracownikom pomieszczenia i urzadzenia higieniczno- sanitarne, ktorych rodzaj, ilos¢ i wielkosé powinny byé dostosowane do liczby zatrudnionych pracownikow, stosowanych technologii i rodzajéw pracy oraz warun- kéw, w jakich ta praca jest wykonywana.Dziennil Ustaw Nr 169 2.33) Wymagania dla pomieszczef i urzadzen higie- nicznosanitarnych okresia zatacznik nr 3 do rozporza- dzenia. § 112. Pracodawca jest obowiazany zapewnié wszystkim pracownikom wode zdatna do picia lub in- ne napoje, a pracownikom zatrudnionym stale lub okresowo w warunkach szczegéinie uciaéliwych za- pewnié oprécz wody, inne napoje. llosé, rodzaj i tem- Peratura tych napojow powinny byé dostosowane do warunkow wykonywania pracy i potrzeb fizjologicz- nych pracownikéw. Szczegstowe zasady zaopatrzenia w napoje pracownikéw zatrudnionych w warunkach szozegdinie uciailiwych okreslaja odrebne przepisy. § 113. 1. Miejsca czerpania wody zdatnej do picia powinny znajdowaé sig nie dalej niz 75 m od stanowisk pracy. 2. Zbiorniki, przewody i miejsca czerpania wody powinny byé zabezpieczone przed zanieczyszczeniem lub zakazeniem. Czerpanie wody ze zbiornikéw powin- no odbywat sie wytacznie z zaworéw czerpalnych. 3. Miejsca czerpania wody nienadajacej sig do picia powinny byé oznakowane zgodnie z Polska Norma, § 114, 1.39) Pracodawea zatrudniajacy pracownikow przy_pracach wykonywanych w pomieszozeniach, w ktérych temperatura spowodowana procesami tech- nologicznymi jest stale wyisza niz 30 °C (303 K), jest obowiazany zapewnié klimatyzowane pomieszczenie do wypoczynku, wyposazone w stoty oraz krzesta Z oparciem spetniajace wymagania ergonomii. Liczba miejsc siedzacych powinna byé nie mniejsza niz jedno migjsce na pieciu pracownikow korzystajacych z po- mieszczenia, zatrudnionych na najliczniejszej zmianie. Odlegtosé od najdalszego stanowiska pracy do po- mieszczenia klimatyzowanego nie powinna przekra- czaé 75m. 2, Pracownikom zatrudnionym w warunkach, o kté- rych mowa w ust. 1, nalezy stworzyé moiliwosé obmy- cia ciata, szczegdinie w cieptej porze roku — poprzez umieszczenie w poblizu pomieszczen pracy natryskow recznych na gietkich przewodach, z doprowadzeniem cieptej wody. 38) W brzmieniu ustalonym przez § 1 pkt 27 rozporzadzenia, © ktérym mowa w odnosniku 1. 39) Ze zmiana wprowadzona przez § 1 pkt 28 lit. a rozporza- dzenia, 0 ktérym mowa w odnogniku 1 — 11633 — Poz. 1650 3.49) Jako pomieszczenia do wypoczynku moga byé wykorzystane jadalnie, 0 ile spetniaja wymagania okreslone w ust. 1. § 115. Pracodawea jest obowiazany zapewnié do- starczanie pracownikom srodkéw higieny osobistej, ktérych ilosé i rodzaje powinny byé dostosowane do rodzaju i stopnia zanieczyszczenia ciata przy okreslo- nych pracach. DZIAt VI Przepisy przejsciowe i koicowe § 116. Przepisy § 27 ust. 2 rozporzadzenia oraz § 14 ust. 213, § 23 ust. 4 § 28 zatacznika do rozporzadze- nia”) nie dotyoza zaktadéw pracy powstalych przed dniem wejécia w Zycie rozporzadzenia, natomiast prze- pisy § 55 ust. 1 i 2 rozporzadzenia nie dotycza maszyn, w ktére wyposaione zostaly stanowiska pracy przed wejsciem w zycie rozporzadzenia. $117. Traci moe: 1) rozporzadzenie Ministrow: Pracy i Opieki Spotecz- nej, Zdrowia, Przemystu, Odbudowy, Administracj Publicznej oraz Ziem Odzyskanych z dnia 6 listopa- da 1946 r. 0 ogéinych przepisach dotyczacych bez- pieczenstwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 62, poz. 344, 2.1947 r. Nr 45, poz. 240 i z 1959 r, Nr 53, poz. 316); 2 rozporzadzenie Rady Ministrow z dnia 21 sierpnia 1959 r. w sprawie ogélnych warunkow higienicz~ no-sanitarnych w nowo budowanych lub przebu- dowywanych zaktadach przemystowych (Dz. U. Nr 53, poz. 316, z 1963 r. Nr 18, poz. 97 iz 1976 r. Nr 13, poz. 77). § 118. 1. Rozporzadzenie wchodzi w zycie po uply- wie 6 miesigcy od dnia ogtoszenia‘, z zastrzezeniem ust. 2. 2. Preepisy § 103i § 114.ust. 1 rozporzadzenia oraz § 3 ust. 1, § 34 ust. 21 § 38 zatacznika do rozporzadzenia?) wchodza w Zycie po uptywie 2 lat od dnia ogtoszenia. *) Dodany przez § 1 pkt 28 lit. b rozporzadzenia, 0 ktérym mowa w odnogniku 1 #0 Zatacanik do rozporzadzenia otraymat oznaczeni nik nr 3 nadane przez § 1 pkt 29 rozporzadze mowa w odnoéniku 1. #2) Rozporzadzenie zostato ogtoszone dnia 23 paddziernika 1997 r, zatacz- 10 ktorym,Dziennik Ustaw Nr 169 — 11634 — Poz. 1650 Zatqczniki do rozporzadzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalne| z dnia 26 wrzesnia 1997. Zatgcznik nr 1°) ‘SZCZEGOLOWE ZASADY STOSOWANIA ZNAKOW | SYGNALOW BEZPIECZENSTWA, Rozdziat 1 Przepisy ogéIne § 1. 1. Pracodawca powinien zapewnié stosowanie znakow lub sygnatow bezpieczeristwa wszedzie tam, adzie nie moina zlikwidowaé zagrozenia srodkami ochrony zbiorowej lub innymi Srodkami stosowanymi w organizacji pracy. 2. W zaleznosci od rodzaju stosowanego transpor- tu — w zaktadzie pracy powinny byé stosowane znaki i sygnaly uzywane w transporcie drogowym, kolejo- wym, srédladowym, morskim i powietranym. § 2. Pracodawca powinien zapewnié pracownikom, instrukeje dotyczace stosowanych w zaktadzie pracy zna- kéw i sygnatéw bezpieczenstwa, obejmujace w szcze- gdlnosci znaczenie znakéw i sygnatow oraz zasady za- chowania sig pracownikéw, ktérych moga one dotyczyé, § 3. Znaki i sygnaly bezpieczenistwa powinny byé stosowane do przekazywania informacji okreslonych w niniejszym zataczniku oraz powinny spetniac wyma- gania w nim zawarte. Wymagania dotyczace znakow bezpieczeristwa nieuregulowane w zataczniku, w tym wzory tych znakéw, a okreslone w Polskich Normach. § 4. 1. Znaki zakazu, ostrzegaweze, nakazu, ewaku- acyjne i informacyjne powinny byé stosowane jako znaki state. 2. Miejsca, w ktérych istnieje ryzyko upadku lub ko- lizji z przeszkodami, powinny byé¢ na stale oznaczone barwa bezpieczeristwa lub znakiem bezpieczenstwa. 3. Drogi powinny byé na state oznaczone barwa bezpieczenstwa. 5 5. 1. Sygnaty éwietine, sygnaly déwiekowe i ko- munikaty stowne powinny byé stosowane, ady wyma- ga tego sytuacja, w celu zasygnalizowania niebezpie- czenstwa i wezwania ludzi do podjecia okresionych dziatah albo do ewakuacji. 2. tacznie moga byé stosowane: 1) sygnaty swietine i sygnaty déwiekowe; 2) sygnaty swietIne i komunikaty stowne; 3) sygnaty reczne i komunikaty stowne. *) Dodany przez § 1 pkt 31 rozporzadzenia, o ktérym mowa w odnosniku 1 § 6. 1. Stosowane znaki i sygnaty powinny byé od- powiednio czytelne, widoczne i styszaine. Ich czytel- nosé, widocznosé i styszainosé nie moze byé zmni szana przede wszystkim przez: 1) jednoczesne stosowanie znakow lub sygnatow te- go samego rodzaju. W szczegéinosci nalezy unika a) umieszezania zbyt wielu znakow lub sygnatéw blisko siebie, bi jednoczesnego stosowania dwéch sygnatéw swietInych, ktére tatwo moga byé pomylone, c} stosowania sygnatu swietinego blisko innego érédta swiatta, di uiywania jednoczegnie dwéch sygnatéw diwig- kowych, e} stosowania sygnatéw diwiekowych przy zbyt duzym natezeniu hatasu tla (otoczenia); 2) zastosowanie nieodpowiedniego wzoru znaku; 3) niewystarczajaca liczbe znakow lub sygnatow oraz h nieodpowiednie umiejscowienie; 4) niewystarczajaca dbatos¢ o stan techniczny lub prawidtowe funkcjonowanie urzadzeh sygnaliza- eyjnych. 2. Znaki bezpieczeristwa i urzadzenia sygnalizacyj- ne powinny byé sprawdzane, czyszozone i konserwo- wane w regularnych odstepach czasu oraz, w zalezno- Sci od potrzeb, naprawiane i wymieniane, tak aby za- pewnié spetnianie przez nie funkoji informacyjne] i sy- gnalizacyinej. 3. Liczba i umiejscowienie znakéw bezpieczeristwa i urzadzen sygnalizacyjnych powinny byé uzaleznione od wieikosci terenu, na ktorym sq stosowane, oraz od rodzajéw i poziomu wystepujacych zagrozen. § 7. Jesli zdcInosé styszenia lub widzenia pracow- nikéw jest ograniczona, w szczegélnogci w zwigzku ze stosowaniem srodkéw ochrony indywidualnej, znaki i sygnaty bezpieczenstwa powinny byé dostosowane do moiliwosci percepcyjnych pracownikow. 5 8. 1. Znaki i sygnaty bezpieczeristwa, wymagajace zasilania energiq elektryczna, w razie przerwy wdoptywie tej energii powinny mieé zapewnione zasilanie awaryjne, chyba ze przerwa ta spowoduje ustanie zagrozer 2. ®rzed zastosowaniem sygnatow éwietinych lub sygnaicw déwiekowych nalezy upewnic sie, ze dziata- ia poprawnie i niezawodnie.Dziennik Ustaw Nr 169 3. Zadziatanie _sygnatu swietinego lub sygnatu déwiekowego powinno nastapié w czasie, kiedy jest to niezbedne z uwagi na bezpieczenstwo pracownikow; dziatanie tego sygnatu powinno trwaé do czasu usta- nia zagrozenia Rozdziat 2 Wymagania dotyczace stosowania znakéw bezpieczeristwa § 9. 1. Znaki bezpieczenstwa powinny byé umiesz- czone odpowiednio do linii wzroku — w miejscu lub w najblizszym otoczeniu okreslonego zagrozenia, aw przypadku ogdinego zagrozenia — pray wejsciu na teren, na ktérym wystepuje zagrozenie. 2. Miejsce, w ktérym znajduja sig znaki bezpieczeri- stwa, powinno byc dobrze oswietlone, tatwo dostepne iwidoczne. W przypadku gdy znaki znajduja sig w miej- cu 0 niedostatecznym poziomie oswietlenia dzienne- g0, miejsce to powinno byé oswietlone swiattem elek- trycznym albo powinny byé zastosowane znaki wyko- nane z materialu posiadajacego zdolnosé emisji Swia- tla po usunigciu Zrédta wzbudzajacego lub pokryte ta- kim materiatem. § 10. Znak bezpieczeristwa powinien byé usuniety, ady przestanie istnieé zagrofenie, ktérego on dotyczy. § 11. Wymagania dotyczace stosowania znakéw ewakuacyinych i znakow dotyczacych ochrony prz ciwpozarowe} okreslajq odrebne przepisy i Polskie Normy. Rozdziat 3 Wymagania dotyczace oznaczania przeszkéd, niebezpiecznych miejse i drég 5 12. 1. Miejsca w zaktadzie pracy, do ktérych pra- cownicy maja dostep podczas pracy, a w ktorych istnie- je ryzyko kolizji z przeszkodami, upadku lub spadania przedmiotow, powinny byé oznakowane skognymi pa- sami — na przemian Zoitymi i czarnymi lub czerwony- mii bialymi: 2. Wymiary oznaczenia, o ktérym mowa w ust. 1, powinny byé odpowiednie do rozmiaru przeszkody lub niebezpiecznego miejsca 3. Zolte i czarne lub biate i czerwone pasy powinny byé narysowane pod katem okoto 45° i powinny mieé zbiizone wymiary. § 13. 1. Drogi w budynkach powinny byé wyrainie wyznaczone za pomoca ciaglych pasow o dobrze wi- docznej barwie (z uwzglednieniem barwy podtoza) — nailepiej Z6ttej lub biatej 2. Rozmieszczenie pasow wyznaczajacych drogi powinno uwzgledniaé niezbedna (bezpieczna) odle- gtosé migdzy pojazdami i jakakolwiek przeszkoda mo- gaca znajdowae sie w poblizu oraz migdzy pieszymi ipojazdami — 11635 — Poz. 1650 3.Przepis ust. 1 dotyczy réwnie? stalych drég na ze- wnatrz budynk6w, 0 ile drogi te nie sq otoczone odpo- wiednimi barierami lub chodnikami. Rozdziat 4 Wymagania dotyczace sygnatéw swietinych § 14. 1. Swiato emitowane przez urzadzenie sygna- lizacyine powinno kontrastowaé odpowiednio z oto- czeniem i warunkami jego stosowania; nie moze ono byé zbyt silne, aby nie powodowato olgnienia, ani zbyt slabe, aby nie powodowato zie] widocznosci sygnatu. 2. Powierzchnia swiecaca moze byé tylko w jednym kolorze lub zawieraé symbol obrazkowy (piktogram) na okresionym tle — zgodnie z wymaganiami okresiony- mi w Polskich Normach. § 15. 1. Jezeli urzadzenie moze wysytaé sygnat SwietIny ciaaty i przerywany (migajacy) — sygnat prze- rywany powinien byé uzywany do informowania © wiekszym niebezpieczenstwie lub o pilniejszej po- trzebie interwencji albo podjecia okresionej akcji, niz to wskazuje sygnat ciagty. Czas trwania kazdego blysku i czgstotliwosé btyskéw w sygnale przerywanym po- winny byé tak dobrane, aby zapewnié dobra percepcie informagji i uniknaé pomylenia z réznymi sygnatami SwietInymi przerywanymi lub z sygnatem ciagtym. 2, Jezeli sygnat Swietiny przerywany jest uzywany zamiast lub razem z sygnatem déwiekowym, kod tego sygnalu powinien byé taki sam. 3. Urzadzenie do wysytania sygnatéw Swietinych, uzywane w przypadku powainego niebezpieczen- stwa, powinno zapewniaé ciagtosé wysylania sygna- tow, w szczegéInosci poprzez zainstalowanie dodat- kowego rédta swiatta lub systematyczne kontrole urzadzenia. Rozdziat 5 Wymagania dotyczace sygnatéw dézwigkowych § 16. 1. Sygnat déwigkowy powinien: 1) byé dobrze styszalny — 0 poziomie déwigku odpo- wiednio wyészym niz poziom hatasu tla (otocze- nia), a jednoczesnie nie moze byé nadmiernie gto- Sny lub przykry; 2) byé tatwo rozpoznawalny, zwlaszcza gdy chod © czas trwania impuls6w oraz przerw migdzy im- pulsami i grupa impulsow; 3) tatwo odréiniaé sie od innych sygnatéw déwigko- wych oraz hatasu tla (otoczenia). nej czestotliwosci powinien byé uzywany do informo- wania o wigkszym niebezpieczenstwie lub 0 pilniejszej potrzebie interwencji albo podjecia okreslonej akcji, niz to wskazuje sygnat o state} czestotliwosci.Dziennik Ustaw Nr 169 — 11636 — § 17. Déwiekowy sygnat wzywajacy do ewakuacji powinien byé ciagly. § 18. Wymagania dotyczace projektowania sygna- tow déwigkowych okreslone sq w Polskich Normach. Rozdziat 6 Wymagania dotyezace stosowania komunikatow stownych § 19. 1. Komunikat stowny wysytany przez nadaw- ce lub urzadzenie emitujace do jednego lub wielu od- biorcéw powinien mieé forme’ krétkich tekstéw, zwro- t6w, stow pojedynezych lub grup stow. 2. Komunikaty stowne powinny byé moiliwie jak najkrotsze, najprostsze i najbardzie] przejrzyste — przy- stosowane do zdolnosci werbainej nadawcy i zdolno- Sci styszenia odbiorcy lub odbioreéw. 3. Komunikat stowny moie byé przekazywany bez posrednio (wypowiadany przez cztowieka) lub posred- no (emitowany za pomoca odpowiedniego urzadzenia). § 20. 1. Osoby, bedace nadaweami i odbiorcami ko- munikatu powinny dobrze znaé jezyk, w ktorym jest sformutowany, aby mogty go poprawnie wyméwié oraz zrozumieé i w efekcie przyja odpowiednie zacho- wanie zgodne z wymaganiami bezpieczeristwa i ochro- ny zdrowia. 2. Jezeli komunikat stowny jest uzywany zamiast lub razem z sygnatami recznymi, a nie stosuje sie spe- cialnych kodéw, nalezy uzyé takich stow jak: —start — oznaczajace rozpoczecie kierowania, —zatrzymaé — oznaczajace przerwe lub zakoriczenie jakiegos ruchu, Poz. 1650 —koniec — — oznaczajace zatrzymanie dziatani: —szybko — — oznaczajace koniecznosé przyspiesze- nia ruchu ze wegledéw bezpieczeristwa, —wolno — — oznaczajace koniecznos¢ powolnego wykonywania ruchu, —do géry —w znaczeniu _,podniesé tadunek do gory”, —dodotu —wznaczeniu ,opuscié tadunek w dot”, —do przodu — oznaczajace kierunek ruchu, ktéry —do dotu jednoczeénie powinien byé skoordy- —wprawo —_ nowany z odpowiednimi sygnatami —wlewo recznymi, —stop — oznaczajace koniecznos¢ zatraymania w nagtym przypadku. Rozdziat 7 Wymagania dotyczace stosowania sygnaléw recznych § 21. 1. Sygnat reczny powinien byé precyzyjny, prosty, tatwy do wykonania i do zrozumienia, a takie odréiniaé sig od innych sygnatéw. 2. Jeéli podezas sygnatu recznego konieczne jest uzywanie obu rak naraz — ich uzycie powinno odby- wat sie w sposéb symetryczny i dotyczyé tylko jedne- 90 sygnatu. § 22. Osoba przekazujaca sygnaly reczne — sygna- lista lub hakowy — zwana dalej ,sygnalista”, wykonu- je za pomoca rak lub dtoni okresione w poniiszej tabe- Ii gesty, przekazujac w ten sposdb instrukcje dotyczace okreslonych manewréw osobie odbierajacej sygnat, zwanej dalej ,operatorem”.Driennik Ustaw Nr 169 — 11637 — Poz. 1650 Znaczenie sygnatu Opis sygnalu Tlustracja 1 2 3 | A. Sygnaty ogéIne START Obie rece wyciagniete Uwaga! poziomo, dtonie zwrécone |Poczatek kierowania |wewnetrzng strong do i przodu ZATRZYMAC Prawa reka skierowana do Przerwa - gory, Z wewnetrzng strong koniec ruchu dloni skierowang do przodu KONIEC Obie rece potgezone na Zatrzymanie dzialania | wysokosci klatki piersiowej Zakodowane gesty sterujace RUCH SZYBKI ruchem, przedstawione w tabeli, wykonywane sq w szybkim tempie Zakodowane gesty sterujace RUCH POWOLNY |ruchem, przedstawione w tabeli, wykonywane sq bardzo powoliDziennik Ustaw Nr 169 — 11638 — Poz. 1650 1 B. Ruchy pionowe 4 . \O, PODNIESC Prawa reka skierowana do DO GORY gory z dtoniq skierowang \G iF wewnetrzng strong do . przodu — wykonuje wolno ruch okrezny opusci¢ Prawa reka skierowana do DO DOLU dotu z dtoniq skierowang wewnetrzng strong do przodu - wykonuje wolno ruch okrezny ODLEGLOSC Dionie pokazuja PIONOWA odpowiednig odlegtosé C. Ruchy poziome RUCH DO PRZODU Obie rece zgigte, dionie skierowane wewnetrang, strong do gory, przedramiona —_ wykonuja powolne ruchy w kierunku ciata RUCH DO TYLU Obie rece zgigte, dlonie skierowane wewnetrzna strong na zewnatrz, przedramiona nuja powolne ruchy od siebieDziennik Ustaw Nr 169 — 11639 — Poz. 1650 1 2 3 RUCH WPRAWO |Prawa eka wyciagnicta ODSYGNALISTY — |poziomo z dtonig zwrécona| <— wewnetrzng strona do dolu, wykonuje mate powolne ruchy w prawo RUCH W LEWO Lewa reka wyciagnigta ODSYGNALISTY | poziomo z dionig zwrécona wewnetrzng strona do dolu, wykonuje mate powolne ruchy w lewo ODLEGLOSC Dionie pokazuja POZIOMA odpowiednig odlegtosé D. Niebezpieczetistwo Obie rece wyciagnigte do strong do STOP Zatrzymanie w naglym| géry, — dtonie przypadku wewnetrzng przodu zwrécone i @ W Uwaga: Wszystkie zakodowane gesty, przedstawione w tabeli, nie wykluczaja uiycia, zwtaszcza w pewnych sektorach dzi talnoéci, innych dodatkowych gestéw, stosowanych na podstawie przepiséw szczegdlowych. § 23. 1. Sygnalista kieruje manewrami w taki spo- 86b, aby ich wykonywanie zapewniato bezpieczeristwo pracownikom znajdujacym sie w poblizu. 2. Sygnalista powinien mieé mozliwosé kontrolo- wania wszystkich manewréw — bez ryzyka narazenia na zagrodenia zwiazane z wykonywaniem tych ma- newréw. Jezeli wymdg ten nie moze byé w peini spet- niony przez jednego sygnaliste — pracodawca powi- nien zatrudnié jednego lub kilku dodatkowych sygna- listow. 3. Jezeli operator nie moze wykonaé otrzymanych ‘od sygnalisty polecen z zachowaniem wymagan bez~ pieczenstwa — powinien wstrzymaé wykonywanie rozpoczetego manewru i zazadaé nowych instruke} § 24. Sygnalista powinien byé wyposaiony w jeden lub wigcej elementéw rozpoznawezych, takich jak kurt- ka, kamizelka, kask, opaska. Elementy rozpoznawcze powinny mieé jaskrawe, najlepiej jednakowe kolory, takie jak pomarariczowy, Z6tty lub czerwony, uzywane wylacznie przez sygnaliste.Dziennik Ustaw Nr 169 = 11640 — Poz. 1650 Zatgeznik nr 24°) SZCZEGOLOWE ZASADY STOSOWANIA SRODKOW OCHRONY INDYWIDUALNEJ 1. Srodki ochrony indywidualnej powinny byé stosowane w sytuacjach, kiedy nie mozna uniknaé za- grozef lub nie moina ich wystarczajqco ograniczyé za pomoca srodkéw ochrony zbiorowej lub odpowiedniej organizacji pracy. § 2. Dostarczane pracownikom do stosowania Srodki ochrony indywidualnej powinny: 1) by6 odpowiednie do istniejacego zagroienia i nie po- wodowaé same z siebie zwigkszonego zagrozen 2) uwzgledniaé warunki istniejace w danym miejscu pracy; 3) uwzgledniaé wymagania ergonomii oraz stan zdrowia pracownika; 4) byé odpowiednio dopasowane do uzytkownika — po wykonaniu niezbednych regulacji § 3. W przypadku wystepowania wiecej niz jedne- go zagroienia i koniecznosci jednoczesnego stosowa- nia kilku Srodkow ochrony indywidualnej — srodki te powinny daé sie dopasowaé wzgledem siebie bez zmniejszenia ich wlasciwosci ochronnych. § 4. W zaleznosci od stopnia zagrozenia, czestosci narazenia na zagrozenie, cech stanowiska pracy kazde- {go pracownika i skutecznosci dziatania érodkéw ochro- ny indywidualnej — pracodawca powinien okresli¢ wa- runki stosowania Srodkéw ochrony indywiduainej, a w szczeg6Inosci czas i prypadki, w ktérych powinny byé uzywane. 8 5. Srodki ochrony indywidualnej powinny byé przeznaczone do osobistego uiytku. W wyjatkowych przypadkach srodek ochrony indywidualne} moze byé uiywany iz jedng osobe, 0 ile zastosowa- no dziatania wykluczajace niepozadany wptyw takiego uzytkowania na zdrowie lub higiene uzytkownikow. 56. 1. Srodki ochrony indywidualnej powinny byé stosowane zgodnie ze swoim przeznaczeniem, z wy- taczeniem szczegdinych i wyjatkowych sytuacji — zgodnie z instrukoja przekazana przez pracodawce. W razie potrzeby — w celu zapewnienia wtasciwego uaywania srodkow ochrony indywidualnej — praco- dawca powinien zorganizowa¢ pokazy uzywania tych Srodkow. 2. Instrukcja, o ktérej mowa w ust. 1, powinna byé zrozumiata dla pracownik6w oraz powinna okreslaé sposoby uZywania Srodkéw ochrony indywidualnej, ich kontroli i konserwacji 57. 1. Przed nabyciem srodkéw ochrony indywidu- alne} pracodawea powinien ocenié, czy srodki, ktére zamierza zastosowaé, spetniaja wymagania okresione w § 213, Ocena taka powinna obejmowat: 1) analize i ocene zagrozen, ktérych nie mozna unik- naé innymi metodami; 2) okreglenie cech, jakie muszq posiadaé grodki ochrony indywidualnej, aby skutecznie chronity przed zagrozeniami, o ktorych mowa w pkt 1, uwzgledniajac wszelkie ryzyko, jakie moga stwa- rzaé te Srodki same z siebie; 3) poréwnanie cech dostgpnych na rynku srodkéw ochrony indywiduainej z cechami, o ktérych mowa w pkt 2. 2. Ocena, 0 ktdrej mowa w ust. 1, powinna byé po- nawiana w sytuacji wystapienia zmian ktéregokolwiek 2 je) elementow. 5 8. Przy ustalaniu Srodkéw ochrony indywidualnej niezbednych do stosowania przy okreslonych pracach pracodawca powinien uwzgledniaé wskazania zawarte wtabelach nr 1—3.Dziennik Ustaw Nr 169 = 11641 — Poz. 1650 Tabela or 1 ZAGROZENIA, PRZY KTORYCH WYMAGANE JEST STOSOWANIE SRODKOW OCHRONY INDYWIDUALNEJ ‘NajezeSciej zagrozone czeSci ciala ~ Glowa Koticzyny | Kofiezyny Inne Zagrozenia gome dolne 3 3 28/8 y Aad? le lela |e |e fisisitargd le leis le lls § |é 2qog0 a # \28)2 i 2{3lats{felt7[sl[s{ i funy 2 fs x x [x x ° x x x |x[x |x| x § 5 4 2 X/x x [x [x| x [x[x Poslizgnigeia, x x| x A upadki g Drgania (wibracja) x |x 1x al. ‘Wysoka xx x |x |x |x~x |x 2] | someon 3 ogi 5 2 e Zimno x x|x|x x x Elektryczne x [x x x x o | Jonizujace x/x x x x | x aa £8) Niconiziice XYx x x Halas x = | Pyly, widkna x x g 2|§ Dymy x x § < ‘Mgla xk [xX x [| x & Zanurzenie x x[ x lz Chlapanie, x]xX x px ix? x |x fx z pryskanie Gazy, pary x[x x ‘Szkodliwe bakierie x[x x x g | Sekoative wiry x |x & ‘Grzyby x x x “3 | Biologiczne antygeny FA | inne niz mikroorganizmy x Pierwotniaki i zwierzgta bezkregowe x xDziennik Ustaw Nr 169 — 11642 — Poz. 1650 ‘Tabela nr 2 RODZAJE PRAC, PRZY KTORYCH WYMAGANE JEST STOSOWANIE SRODKOW OCHRONY INDYWIDUALNEJ Lp. | Rodzaje Srodkéw | Rodzaje prac, przy ktérych wymagane jest stosowanie Srodkéw ochrony ochrony indywidualnej indywidualne} 1 2 3 Odziez ochronna Prace w narazeniu na dzialanie wody, czynnikow chemicznych, pylowych, mechanicznych i biologicznych oraz wysokicj i niskiej temperatury — stwarzajace ryzyko dla zdrowia lub bezpieczetistwa pracownikéw, w tym w szezegélnosci: a) prace w narazeniu na dzialanie szkodliwych dla zdrowia substangji chemicznych i biologicznych oraz pytéw, b) prace w narazeniu na dziatanic substancji rakotwérczych, c) prace w kanatach éciekowych, rowach, podziemnych kryptach, studzienkach, cysternach, kadziach, zbiornikach lub innych podobnych miejscach - w narazeniu na kontakt z wilgotnymi lub mokrymi Sciankami, d) prace na zewnatrz pomieszezeti - w narazeniu na deszcz lub chidd, e) prace w pomieszczeniach o bardzo niskiej temperaturze, w tym w komorach chlodniczych, f) przenoszenie tadunk6w 0 wysokiej temperaturze lub przebywanie w ich poblizu oraz prace w wysokiej temperaturze (pochodzenia technologicznego), g) spawanie, kucie oraz odlewanic metali, h) prace stwarzajace ryzyko zapalenia odziezy od plomicnia, goracych odpryskéw metali lub zuzla, i) prace w kontakcie z przedmiotami 0 szorstkich powierzchniach, ostrych krawedziach i inne stwarzajace ryzyko urazu, |i) oczyszczanie odlewSw, piaskowanie albo _rutowanie wyrobéw, k) prace narazajace na zamoczenie ciata lub przesiqknigcie odziezy w wyniku stosowania wody, roztwordw, kapieli, mas cieklych, olei, tuszczdw lub innych substancji_plynnych, wilgotnych, oleistych lub ttustych, 1) prace w narazeniu na zanieczyszczenie ciala substancjami podatnymi na gnicie lub zainfekowanymi albo odpadami, w tym w zakladach oczyszczania miasta, zaktadach zajmujacych sig opréznianiem szamb lub zbiomik6w na gnojéwke, w laboratoriach biologicznych, w ubojniach, rzeéniach, wytwémiach konserw migsnych lub rybnych, zakladach przetwérstwa podrobéw i wszelkie inne prace, przy ktérych istnieje ryzyko podobnych zanieczyszczen,Dziennik Ustaw Nr 169 = 11643 — Poz. 1650 1 2 3 ] 1) prace, podezas ktérych pracownicy musza byé dobrze widoczni, w tym wykonywane na torach kolejowych, w migjscach 0 wzmozonym ruchu pojazdéw, w transporcie dotowym kopalt i! w transporcie wewnatrzzaktadowym 2 jrodki ochrony glowy |) hetmy ochronne |Prace narazajgce pracownik6w na urazy glowy, w tym w szezegélnosci: a) prace budowlane, zwlaszeza na rusztowaniach i w_ ich sqsiedztwie, przy wznoszeniu i demontazu szalowania, przy rozbiérkach obiekt6w budowlanych, prace montazowe i instalacyjne, b) prace na mostach, konstrukcjach stalowych, masztach, | wiezach, stalowych konstrukcjach hydraulicznych, wielkich piecach, w stalowniach, walcowniach, duzych zbiomikach i rurociagach, stacjach energetycznych, prace remontowo- -montazowe przy kottach i ich instalacjach, prace ziemne i skalne, prace w wykopach, rowach, szybach i tunelach, d) prace w — podziemnych —wyrobiskach, —_kopalniach odkrywkowych, przy wydobywaniu wegla i innych surowcéw mineralnych, e) prace z materialami wybuchowymi, f) prace przy wielkich piecach, w zaktadach przerébki rud, kuéiach i odlewniach metali, g) prace w sasiedztwie urzqdzeh do podnoszenia, déwigéw ij przenosnikéw, h) prace przy piecach przemystowych, i) prace w stoczniach okretowych, i) prace manewrowe na kolei. } ¢ |2) nakrycia glowy |Prace stwarzajace ryzyko pochwycenia wlos6w, zamoczenia | glowy lub zanieczyszczenia substancjami_ i materialami toksycznymi, draznigcymi, zracymi, podatnymi na gnicie lub mogacymi byé érédiem infekcji oraz wykonywane w warunkach niskiej i wysokiej temperatury, a w szczegdlnosci: a) prace W narageniu na dziatanie pyl6w toksycznych albo substaneji argcych lub drazniqcych, przenoszenie, na glowie lub ramionach, péltuszy zwierzgcych, skér lub innych produktéw podatnych na gnicie, pochodzacych z uboju zwierzat, paczek z niezdezynfekowanymi kawatkami materialu lub substancji pochodzenia zwierzgcego (nawet jesli sq suche) mogacych byé érédiem infekcji (w tym worki z koSémi lub porozem, paczki zawierajqce wiosie, welng, skéry), prace w kanalach éciekowych, rowach, podziemnych kryptach, studzienkach, cysteach, kadziach, zbiornikach lub innych b) °Dziennik Ustaw Nr 169 = 11644 — Poz. 1650 1 2 3 podobnych miejscach, zanieczyszczonych osadami albo odpadami z jakichkolwiek substancji lub opanowanych przez robactwo, 4) prace na zewnatrz pomieszczeri - w narazeniu na deszcz albo dziatanie niskiej lub wysokiej temperatury, ©) prace w komorach chlodniczych, f) prace, przy ktérych wlosy pracownikéw sq narazone na weiagnigcie przez ruchome czeSci maszyn lub urzadzen mechanicznych, 8) prace w narazeniu na dziatanie substancji rakotwérezych 3 | Srodkiochrony |Prace stwarzajace ryzyko urazéw koriczyn dolnych (w tym koriezyn dolnych | oparzenia), ich zamoczenia lub zanieczyszezenia substancjami i materialami toksycznymi, draéniqcymi, zracymi, podatnymi na gnicie lub mogacymi byé Zrédtem infekeji oraz wykonywane W warunkach niskiej lub wysokiej temperatury, a w szczegélnosci: a) prace przy rozbiérce, prace budowlane, prace przy wznoszeniu rusztowai, prace przy deskowaniu lub zdejmowaniu deskowania konstrukeji betonowych oraz inne prace na budowie w narageniu na zranienie stp przez gwoddzie lub ostre przedmioty, prace na mostach, konstrukejach stalowych, masztach, wiezach i déwigach, prace przy wielkich piecach, w stalowniach, walcowniach, stacjach energetyeznych, duzych zbiornikach i rurociagach, 4) prace w kopalniach odkrywkowych, przy wydobywaniu wegla, przy wybieraniu i obrébce materialéw skalnych, €) oczyszczanie odlewSw lub piaskowanie albo srutowanie jakichkolwiek przedmiotow, ) prace w kuéniach lub przy odlewaniu stopionych metali, g) prace w narazeniu na kontakt nég z bardzo goracymi lub bardzo zimnymi materiatami, h) prace w komorach chtodniczych, i) prace przy wytwarzaniu i obrdbce szkla plaskiego i szklanych pojemnikéw, |i) prace formierskie podezas produkeji wyrobéw ceramicznych i materiatéw budowlanych, k) prace remontowe i renowacyjne, 1) prace w stoczniach, prace manewrowe na kolei, 2) transport i magazynowanie cigzkich element6w, ktérych upadek na stope moze spowodowaé jej zranienie, m) prace w narazeniu na ryzyko upadku z wysokoéci na skutek zeSlizgnigcia, w tym prace na dachu, n) prace z uéyciem pilarki taficuchowej, w tym przycinanie i écinanie drzew, 0) prace w kanatach Sciekowych, rowach, podziemnych kryptach, studzienkach, cystemach, kadziach, zbiornikach, stawach, b) ©)Driennik Ustaw Nr 169 chemicznych), prace w kontakcie 2 woda, substancjami toksycznymi, zracymi lub drazniqcymi, z materialami podatnymi na gnicie i innymi mogacymi byé érédtem infekoji oraz prace w niskiej temperaturze, w tym w szezeg6Inosci: a) prace z uzyciem przedmiotéw lub materiatéw ostrych, tnacych, Ktujacych, parzacych lub szczegéInie chropowatych albo inne narazajgce na uszkodzenia rak, z wylaczeniem prac przy obstudze maszyn, przy ktérych istnieje niebezpieczerstwo weiagnigcia rekawicy, b) spawanie lub cigcie metali przy pomocy tuku elektrycznego i wszelkie inne czynnoSci wymagajace uzycia lamp tukowych lub tez innych érédet promieniowania ultrafioletowego, ©) oczyszezanie odlewSw lub piaskowanie albo Srutowanie jakichkolwiek przedmiotéw, Iub tez odlewanie stopionych metali, 4) prace, przy ktérych przedramiona sq narazone na poranienie lub rozpryskiwanie materialéw zarzacych sie, €) cigcie migsa i usuwanie koSci za pomoca nozy, f) przenoszenie ladunkéw o wysokiej temperaturze, g)prace narazajgce pracownikéw na dziatanie substancji chemicznych i biologicznych niebezpiecznych dla zdrowia, h) prace, przy ktérych rece pracownikéw narazone sq na kontakt z substancjami toksyeznymi, Zracymi lub draznigcymi, i) prace w narazeniu na dzialanie substancji rakotwérezych, j) prace, przy ktérych rece pracownikéw sq narazone na kontakt z zainfekowanymi zwierzetami lub padling, szczatkami zwierzat lub substancjami pochodzenia zwierzecego nicnadajacymi sig do spozycia, w tym w miejscach przeznaczonych do rozbioru péltuszy zwierzecych i laboratoriach biologicznych, k) prace w kontakcie ze zwlokami lub z substancjami z nich pochodzacymi, 1) prace pray Sciekach i innych instalacjach kanalizacyjnych oraz ezynnosei zwigzane z reeznym ezyszezeniem rur i zbiomikow Tub inne czynnosci wymagajace kontaktu rak ze Sciekami, — 11645 — Poz. 1650 rT 2 _ 3 ciekach wodnych lub innych podobnych miejscach zawierajacych ciecze lub bloto, p) prace, przy ktérych modliwe jest wylanie lub wyciek cieczy, w narazeniu na zamoczenie stép przez te ciecze, w tym w plywalniach lub myjniach, q) prace w narazeniu na zanieczyszczenie st6p substancjami toksycznymi, 2racymi hub draznigcymi, 1) prace w narazeniu na zanieczyszczenie stép substancjami organicznymi podatnymi na gnicie lub odpadami 4 Srodki ochrony |Prace stwarzajqce ryzyko uraz6w rak (zwiqzanych réwniez z koriczyn gémnych |dzialaniem wysokiej temperatury, wibracji oraz _substancjiDziennik Ustaw Nr 169 — 11646 — Poz. 1650 1 2 ~ 3 ~ _ ~] 1) prace w kontakeie z brudng bielizng lub brudng odzieza, szmatami i starymi, niczdezynfekowanymi —ubraniami, émieciami, m) wszelkie prace, podczas ktérych rece sq narazone na kontakt z substancjami mogacymi zawieraé zarazki, n)_prace w komorach chlodniczych 5 redid ochrony |Prace, przy ktérych twarz lub oczy pracownikow sq narazone na twarzyioczu |urazy albo podraznienia w wyniku dzialania czynnikow niebezpiccznych i szkodliwych dla zdrowia, w tym w szczegdlnosci: a) prace, przy ktrych oczy sq narazone na kontakt z substancjami © wyraénym dziataniu draziacym wzrok, jak py! paku, pyt weglowy i inne czqsteczki lub opary substancji zracych, spawanie lub cigcie metali przy pomocy palnika lub tuku elektrycznego, c) prace z laserami, 4) obserwowanic intensywnych punktéw $wietInych, w tym wnetrza pieca lub substancji silnie rozzarzonych, takich jak toztopiona stal albo szkto, prace wymagajace zastosowania promieni podezerwonych lub wywolujace intensywne promieniowanie ciepIne, f) prace wymagajace uzycia lamp tukowych lub innych érédet promieniowania ultrafioletowego, ) szlifowanie na sucho, oczyszczanie lub usuwanie kamienia kotlowego przy uzyciu mlota oraz inne prace powodujgce rozpryskiwanie mogacych przedostaé sig do oczu ostrych czasteczek, stopionych metali lub zracych plynow, h) prace przy maszynach do obrébki skrawaniem materiatu, podezas ktérej powstaja widry odpryskowe, i) _prace w narazeniu na dzialanie substancji rakotwérezych, |i) prace przy rozpylaniu plynéw, k) prace z kwasami i roztworami #racymi, érodkami odkazajacymi i substancjami do usuwania korozji b) é 6 | Srodki ochrony |Prace w warunkach ryzyka naradenia na nadmieme| ukladu. | zanieczyszezenie powietrza czynnikami szkodliwymi lub w oddechowego | warunkach niedoboru tlenu w powietrzu, w tym w szezegdlnosei: a) prace w zbiomikach, w ograniczonym obszarze i w gazowych piecach przemystowych, gdzie moze wystepowaé szkodliwy gaz lub niedobér tlenu, b) prace w narazeniu na wdychanie szkodliwych pyléw, gazéw, par lub dymu, ©) prace w sasiedztwie otworéw spustowych wielkich pieodw, gdzie moga wystepowaé opary metali cigzkich, @) prace w sqsiedztwie konwerterw gazowych i przewod6w gazowych wielkich piecdw,Dziennik Ustaw Nr 169 = 11647 — Poz. 1650 1 2 3 @) prace przy wyktadaniu piecdw i kadzi, gdzie moze wystepowaé zapylenie, f) prace w chiodniach, gdzie istnieje niebezpieczetistwo wycieku ezynnika chlodniczego, g) prace w szybach, kanalach écickowych i innych obiektach podziemnych polaczonych kanalami, h) prace w narazeniu na dzialanie substancji rakotwérezych 7 | Srodkiochrony |Prace w warunkach, w ktérych poziom halasu przekracza) stuchu najwyzsze dopuszczalne natezenie, w tym w szczeg6lnos a) prace pray obstudze pras do metalu, b) prace przy uzyciu narzedzi pneumatycznych, ©) prace obstugi naziemnej na lotniskach, 4) prace pray woijaniu pali, ©) cigcie drewna przy uzyciu pilarki tarczowej lub pilarki z pita laticuchowg 8 rodki ochrony |Prace wykonywane w warunkach narazajacych na upadek z przed upadkiem | wysokosci, w tym w szezegdlnosci: zwysokoci_ ja) prace na rusztowaniach, b) montaz elementéw prefabrykowanych, c) prace na masztach, stupach, d) prace w kabinach wysokich déwigow, ©) prace w wysoko pologonych kabinach —urzadzeri magazynowych, f) prace na wiezach wiertniczych, masztach, czworonogach i trdjnogach, g) prace w szybach i kanatach Sciekowych 9 | Dermatologiczne |Prace narazajqce na podraznienia skéry, w tym w szczegélnosei: Srodki ochrony a) prace w narageniu na dziatanie pytu paku albo innych pyl6w | indywidualne} lub oparéw wywierajgcych na skére podobne dzialanie draznigce, b) przetwarzanie materialéw powlekanych, ©) garbowanie skéry, 4) prace Ww narazeniu na wdychanie_chromianéw, dwuchromian6w alkalicznych, kwasu chromowego lub innych substancji zracych lub dragniqcych, wplywajgcych na owrzodzenia lub perforacjg przegrody nosowe}Dziennik Ustaw Nr 169 — 11648 — Poz. 1650 ‘Tabela nr 3 RODZAJE SRODKOW OCHRONY INDY WIDUALNEJ Lp. Rodzaje srodkéw ochrony indywidualnej 1 2 3 1 Odziez ochronna ubrania kombinezony kurtki, bluzy_ kamizelki spodnie fartuchy fartuchy przednie plaszeze peleryny ochraniacze barku ochraniacze klatki piersiowej ‘ochraniacze brzucha ‘ochraniacze posladkow_ ‘ostony tulowia ostony glowy i karku kamizelki ostrzegaweze kurtki ostrzegaweze spodnic ostrzegaweze narzutki ostrzegaweze inne rodzaje odziezy ochronne} 2 Srodki ochrony glowy _ [helmy ochronne helmy ochronne z wyposazeniem dodatkowym czapki czepki i stozki kapelusze | kaptury berety | chustki inne nakrycia glowy 3 | Srodki ochrony koriczyn | rekawice ochronne gérnych ochraniacze palcéw ochraniacze dioni ochraniacze nadgarstka ochraniacze nadgarstka i przedrat ochraniacze tokcia ‘Ochraniacze przedramienia i ramienia inne §rodki ochrony rakDziennik Ustaw Nr 169 = 11649 — Poz. 1650 z Stodki ochrony koticzyn dolnych buty polbuty trzewiki saperki polsaperki kalosze sandaly trey ochraniacze stopy ochraniacze golenia ‘ochraniacze kolana ‘ochraniacze uda getty inne Srodki ochrony nég Srodki ochrony twarzy i ocza okulary pogle ostony twarzy, w tym poloslony i prayibice tareze inne Srodki ochrony twarzy | oczu rodki ochrony stuchu wkladki przeciwhatasowe nauszniki przeciwhalasowe helmy przeciwhalasowe inne Srodki ochrony shuchu Srodki ochrony ukladu ‘oddechowego Spragt oczyszezajacy do pracy ciaghe), w tym fillrujacy, filtrujgco-pochtani et zolujacy do pracy ciagte}, w tym autonomiczny stacjonarny sprzgt ucieczkowy oczyszczajacy, w tym pochtaniacze 1 filtropochtaniacze sprzgt ucieczkowy izolujacy, w tym aparaty powietrae butlowe i regeneracyjne inne rodzaje spragtu ochrony ukladu oddechowego Srodki izolujace caty organizm| Srodki z doprowadzeniem powictrza Srodki umosliwiajace stosowanie izolujqcego spragtu ‘ochrony uktadu oddechowego Srodki umozliwiajqce doprowadzenie powietrza lub stosowanie sprzetu ochrony uktadu oddechowego Srodki ochrony przed upadkiem z wysokosci uuprzgze, w tym szelki bezpieczekstwa i pasy biodrowe Tinki bezpieczeristwa ‘amortyzatory ‘urzadzenia samohamowne inne Srodki chronigce przed upadkiem z wysokosci, Dermatologiczne Srodki ochrony skéry Srodki ostaniajace skére — kremy, pasty, masci Srodki oczyszczajace skorg Srodki regenerujace skoreDziennik Ustaw Nr 169 = 11650 — Poz. 1650 Zatacznik nr 3) WYMAGANIA DLA POMIESZCZEN | URZADZEN HIGIENICZNOSANITARNYCH*) Rozdziat 1 Przepisy ogéine 5 1. 1.45) Pomieszczenia higienicznosanitarne po- winny znajdowaé sig w budynku, w ktérym odbywa sie praca, albo w budynku potaczonym z nim obudowa- nym przejéciem, ktére w przypadku przechodzenia 2 ogrzewanych pomieszczen pracy powinno byé row- niez ogrzewane. Wymdg ten nie dotyczy pomieszczen higienicznosanitarnych, o ktérych mowa w § 27 ust. 4 saa, 2. Pomieszczenia higienicznosanitarne powinny byé usytuowane w spos6b uniemotliwiajacy pracow- nikom korzystajacym z nich przechodzenie przez po- mieszczenia, w ktérych stosowane sq substancje truja- ce lub materialy zakaéne albo wykonywane sq prace szezegdinie brudzace, jezeli nie pracuja oni w kontak- cie z tymi czynnikami 3. Pomieszozenia higienicznosanitarne powinny byé ‘ogrzewane, oswietlone i wentylowane zgodnie z przepi sami techniczno-budowlanymi i Polskimi Normami. 4, Wysokos¢ pomieszczen higienicznosanitarnych nie powinna byé w swietle mniejsza niz 2,5 m. Dopusz- cza sig zmniejszenie wysokosci pomieszczen higienicz- nosanitarnych do 2,2 m w swietle — w przypadku usy- tuowania ich w suterenie, piwnicy lub na poddaszu. § 2. 1. Pracodawea jest obowiazany utrzymywaé po- mieszczenia higienicznosanitarne oraz znajdujace sie w nich urzadzenia w stanie zapewniajacym bezpieczne ihigieniczne korzystanie z nich przez pracownikow. 2. Podtoga oraz éciany pomieszczef higienicznosa- nitarayen powinny byé tak wykonane, aby mozliwe by- to tatwe utrzymanie czystosci w tych pomieszczeniach. Sciany pomieszeze do wysokosci co najmnie] 2 m po- winny byé pokryte materiatami gtadkimi, nienasiakli- wymi i odpornymi na dziatanie wilgoci. 3. W pomieszczeniach umywalni i natryskow na podtogach wykonanych z materiatow o duzym prze- wodhnictwie ciepta nalezy utozyé w miejscach mycia sig podktadki izolujace (podesty). § 3. 1.47 Szatnie, umywalnie, pomieszczenia z na- tryskami i ustepy powinny byé urzadzone oddzielnie “9 Oznaczenie zalacznika nadane przez § 1 pkt 29 rozporza, dzenia, 0 ktérym mowa w odnosniku 1. +8) Tytul zatacznika ustalony przez § 1 pkt 30 lit. a rozporza dzenia, o ktorym mowa w odnosniku 1. #81 Ze zmiang wprowadzong przez § 1 pkt 30 lit. b rozporza- dzenia, o ktorym mowa w odnosniku 1. "71 Ze zmiana wprowadzona przez § 1 pkt 30 lit. c tiret pierw- sze rozporzadzenia, 0 ktérym mowa w odnosniku 1 dla kobiet i mezczyzn. Nie dotyczy to zaktadu pracy, w ktorym jest zatrudnionych do dziesieciu pracowni- kéw na jednej zmianie — pod warunkiem zapewnienia moiliwosci osobnego korzystania przez kobiety i mez- ezyzn z tych pomieszczen, 2.8) Pracodawea zatrudniajacy do dwudziestu pra- cownikéw powinien zapewnié im co najmniej ustepy i umywalki, a takze warunki do higienicznego przecho- wywania odziezy wtasnej (domowej), roboczej i ochronnej oraz do higienicznego spozywania posit- kéw. Jezeli w zaktadzie pracy takiego pracodawcy nie wystepuja czynniki szkodliwe dla zdrowia i prace bru- dzace lub nie wystepuja szczegélne wymagania sani- tarne, miejsca do spozywania positkw, przechowywa- nia odziezy oraz umywalki moga znajdowaé sig w jed- nym pomieszczeniu. § 4. 1. Odziez powinna byé przechowywana w szat- niach lub odpowiednio w pomieszczeniach, o ktérych mowa w § 3 ust. 2. 2.49) Pracownicy zatrudnieni w pomieszezeniach biu- rowych moga przechowywaé swoja odzie? w przezna- czonych do tego miejscach w pomieszczeniach pracy. § 5, Pracodawea zatrudniajacy pracownikow nie- petnosprawnych powinien zapewnié dostosowanie urzadzen higienicznosanitarnych oraz dojsé do nich do potrzeb i moéliwosci tych pracownikow wynikaja- cych ze zmniejszonej sprawnosci, zgodnie z przepisa- mi techniczno-budowlanymi. Rozdziat 2 Szatnie Przepisy ogéIne § 6, Szatnie powinny byé urzadzone w oddzielnych lub wydzielonych pomieszczeniach. § 7. 1. Pomieszczenia przeznaczone na szatni winny byé suche i, w miare moiliwosci, 08 Swiatlem dziennym. po- lone 2. Szatnie moga byé urzadzone w suterenach lub w piwnicach, pod warunkiem zastosowania odpowied- izolaoji cian zewnetrznych i podtég zabezpieczaja- cej pomieszezenia przed wilgocia i nadmiernymi stra- tami ciepta oraz zapewnienia warunkéw ewakuacji lu- dzi z tych pomieszczen. 4) Ze zmiang wprowadzona przez § 1 pkt 30 lit. c tiret drugie rozporzadzenia, o ktOrym mowa w odnosniku 1 4°) Ze zmiana wprowadzona przez § 1 pkt 30 lit. d rozporza- dzenia, o ktérym mowa w odnosniku 1Dziennik Ustaw Nr 169 3. W szatniach nalezy zapewnié przynajmniej czte- rokrotna wymiane powietrza na godzine, a w szatniach wyposazonych w okna otwieralne przeznaczonych dla nie wigcej niz 10 pracownikow wymiana powietrza nie moie byé mniejsza niz dwukrotna na godzing. 4.59) Szatnie, o ktérych mowa w ust. 2, przeznaczo- ne dla ponad 25 pracownikéw powinny byé wyposazo ne w wentylacje mechaniczna. 58. 1.51 Wszatni powinny byé zapewnione miejsca siedzace dla co najmniej 50 % zatrudnionych na najlicz- iejszej zmianie. 2. Szerokosé przejsé migdzy dwoma rzedami szaf oraz gtéwnych przejsé komunikacyjnych powinna byé nie mniejsza niz 1,5 m. Szerokosé przejsé miedzy rze- dami szaf a Sciana powinna byé nie mniejsza nit 1,1 m. zafy na odziez powinny spetniaé wymagania Normy. 59. 1. Szatnie powinny byé dostosowane do rodza- ju prac, stopnia narazenia pracownika na zabrudzenie ciata i zanieczyszczenia jego odziezy substancjami szkodliwymi, trujacymi lub materiatami zakaznymi 2. Szatnie dzieli sig na 1) szatnie odziezy wiasnej pracownikow — przezna- czone do przechowywania odziezy nalezacej do Pracownikéw (domowe)), jezeli ze wagledow higie- nicznych odziez ta nie powinna sig stykaé z odzie- 4q robocza i srodkami ochrony indywidualnej; 2 szatnie odziezy robocze] i ochronnej — przeznaczo- ne do przechowywania odziezy i obuwia robocze- go oraz Srodkéw ochrony indywiduainej; 3) szatnie podstawowe — przeznaczone do przecho- wywania odziezy wlasnej pracownikéw oraz odzie- 4y roboczej i Srodkéw ochrony indywidualnej; 4) szatnie przepustowe — sktadajace sig z ezesci prze- znaczonej na odzie? wtasna pracownikow, czesci przeznaczonej na odziez robocza i Srodki ochrony indywidualnej oraz przepustowego zespotu sani- tarnego z natryskami, taczqcego obie te czesci § 10. 1. W zespole szatni przeznaczonym dla pra- cownik6w zatrudnionych przy pracach powodujacych znaczne zabrudzenie odziezy (stwarzajace mozliwosé zanieczyszczenia wnetrza szafy) lub je| zamoczenie, oraz dla pracownikéw, ktérych odziez robocza, z uwagi na rodzaj wykonywanej pracy, musi spetniaé szczegol- ne wymagania higienicznosanitarne, powinny znajdo- waé sig pomieszczenia wyposaione w urzadzenia do odkazania, odpylania i suszenia odziezy oraz czyszcze- nia obuwia —- odpowiednio do potrzeb. W przypadku zainstalowania jednoczesnie kilku urzadzen, katde 5®) Ze zmiang wprowadzong przez § 1 pkt 30 lit. e rozporza- dzenia, 0 ktérym mawa w odnosniku 1. 5 Zdanie drugie skreslone przez § 1 pkt 30 lit. frozporzadze- nia, o ktorym mowa w odnosniku 1. = 11651 — Poz. 1650 z nich powinno byé umieszczone w oddzielnym po- mieszczeniu. 2. Na kazdego pracownika korzystajacego z suszar- ni powinno przypada¢ co najmniej 0,2 m? powierzchni podtogi. 3, Wydajnoéé i ilosé urzadzen, o ktérych mowa w ust. 1, powinny zapewniaé oczyszczenie i wysusze- nie odziezy i obuwia w czasie trwania jednej zmiany. Szatnie odziezy wiasnej pracownikow § 11. 1, Szatnia odziezy wtasne| pracownikow po- winna byé wyposazona w szafy przeznaczone do indy- widualnego uzytku kazdego pracownika 2. W pomieszczeniu szatni, o ktorej mowa w ust. powinno przypadaé co najmniej 0,3 m? wolnej po- wierzchni podtogi na kazdego pracownika korzystaja- cego 7 tej szatni. § 12. 1. Szatnia odziezy wlasnej pracownikow mi ie byé urzadzona w formie szatni wieszakowej, jezeli nie ma do tego przeciwwskazan ze wzgledu na rodzaj pracy, warunki je] wykonywania, rodzaje wystepuja- cych zanieczyszczen itp. oraz jezeli jest zapewniona szybka obstuga. Szatnia taka powinne: odpowiadaé na- stepujacym wymaganiom: 1) powinna byé urzadzona osobna szatnia dla mei- czyzn i osobna dla kobiet; w przypadku zatrudnie- nia mniej niz pigciu pracownikow na jednej zmia- nie szatnie moga byé wspdine dla mezczyzn i ko- biet, z tym ze powinny byé urzadzone kabiny do przebierania sie; 2 przyimowanie odziezy do szatni i wydawanie ‘odziezy powinno byé wykonywane przez special- nie do tego wyznaczony personel; 3) powinna byé wyposaiona w stojaki wieszakowe na odziez wtasna pracownikéw; odziez ta powinna byé przechowywana, na indywidualnych wiesza- kach; 4) stojaki wieszakowe powinny byé jednopoziomowe i mieé w doinej czeéci siatkowe potki na obuwie, w gornej zaé — pétki na nakrycia gtowy, teczki itp.; 5) szerokos¢ przejscia dla obstugi szatni powinna wy- Nosié co najmniej 1,1 m miedzy rzedami wiesza- kéw na dwéch sasiednich stojakach, zaé co naj- mnie] 0,95 m migdzy sciana a zewnetranym rze- dem wieszakow; 6 powinna w niej znajdowaé sie przebieralnia wypo- sazona w miejsca do siedzenia i wieszaki na odziez; liczba miejsc do siedzenia powinna wynosié co najmniej 30 % liczby zatrudnionych na najliczniej- szej zmianie, 2. Szatnie wieszakowe przeznaczone dla pracowni- kéw niemajacych obowiazku stosowania odziezy robo- c2ej i ochronnej moga nie spetniac wymagan okreslo- nych w ust. 1 pkt 16.Dziennik Ustaw Nr 169 Szatnie odziezy roboczej i ochronnej § 13. 1. Szatnia odziezy roboczej i ochronnej powin- na byé urzadzona — niezaleznie od szatni odziezy wta- snej pracownikow — dla pracownikow zatrudnionych Przy pracach powodujacych znaczne zabrudzenie odziezy (stwarzajace mozliwosé zanieczyszczenia wnetrz szafy do przechowywania odziezy) lub jej zamo- ezenie oraz dla pracownikow, ktérych odziez robocza, z uwagi na rodzaj wykonywanej pracy, musi spetniaé szozegdélne wymagania higienicznosanitarne. 2. Szatnia, o ktérej mowa w ust. 1, powinna byé wy- posazona w szafy przeznaczone do indywidualnego uzytku kazdego pracownika, 3. W pomieszezeniu szatni, o ktorej mowa w ust. 1, powinno przypadaé co najmniej 0,3 m? wolnej p wierzchni podtogi na kaidego pracownika korzystaja- ego z tej szatni. 4, Szatnia odziezy roboczej i ochronnej powinna mieé bezposrednie potaczenie 2 umywalnia, z natry- skami i szatnia odziezy wtasnej pracownikéw. Szatnie podstawowe § 14, 1. Szatnia podstawowa moie byé urzadzona zamiast osobnych szatni odziezy wlasnej pracownikow oraz szatni odziezy roboczej i ochronnej dla zatrudnio- nvch przy pracach, podezas ktérych zabrudzenie odzi 2y roboczej i srodkéw ochrony indywiduainej wystepu- je w tak matym stopniu, 2e nie stwarza ryzyka za ezyszczenia odziezy wlasne] pracownikow. Szatnia ta powinna mieé bezposrednie potaczenie 2 umywalnia. 2. W szatni, 0 ktérej mowa w ust. 1, powinno przypadaé co najmniej 0,5 m? wolnej powierzchni podtogi na kazdego pracownika korzystajacego z tej szatni. 3. Szatnia, o ktérej mowa w ust. 1, powinna byé wy- posazona w dwie szafy pojedyncze lub jedna szafe po- dwéina dla kaidego pracownika korzystajacego z tej szatni. Jedna szafa pojedyncza lub jedna czes¢ szafy podwéjnej powinna byé przeznaczona na odziez robo- cza i srodki ochrony indywidualnej, 28 druga — na odziez wiasna pracownikow. § 15, Do szatni podstawowej mona stosowaé od- powiednie przepisy § 12, z tym ze stojaki wieszakowe powinny byé osobne na odziez wlasna pracownikow i osobne na odzie? robocza i ochronna. Szatnie przepustowe § 16. 1. Szatnia przepustowa powinna byé urzadzo- na dla pracownikéw zatrudnionych przy pracach zwia- zanych ze stosowaniem lub wydzielaniem sie substan- i trujacych, zakaénych, promieniotworezych, drazniq- eych lub uczulajacych oraz innych substangji o nieprzy- jemnym zapachu, a takze przy pracach pylacych, w wil- gotnym i goracym mikroklimacie lub powodujacych intensywne brudzenie. = 11652 — Poz. 1650 2. Szatnia przepustowa powinna spetniaé nastepu- jace wymagania: 1) czeSé szatni przeznaczona na odzie# robocza i grod- ki ochrony indywiduainej powinna odpowiadaé wymaganiom okreslonym w § 13 ust. 2 i 3; 2) czesé szatni przeznaczona na odziez wlasna pra- cownikéw powinna odpowiadaé wymaganiom okreslonym w § 11 lub § 12; 3) ruch uzytkownik6w szatni przepustowej pomigdzy obu jej czesciami powinien odbywaé sie wytacznie przez zespot sanitarny z natryskami. 3. Dla pracownikow majacych kontakt z substancja- mi trujacymi lub zakaénymi powinna by¢ przeznaczona ‘odrebna szatnia przepustowa, speiniajaca wymagania okresione w ust. 2. Rozdziat 3 Umywalnie i pomieszezenia z natryskami § 17. W sktad zespotu szatni powinny wchodzié umywalnie tatwo dostepne dla pracownikéw i zapew- niajace bezkolizyjny ruch pracownikéw juz umytych i przebranych w odziez wlasna. § 18. 1. Umywalnia powinna byé wyposazona wumywalki emaliowane lub wykonane z materiatu od- pornego na korozje, zgodne z Polska Norma. 2.52 Do umywalek powinna byé doprowadzona woda biezaca — ciepta i zimna. 3. Szerokosé przejécia miedzy umywalkami a éciang przeciwlegta powinna wynosié nie mniej niz 1.3m, a mig- dzy dwoma rzedami umywalek — nie mniej niz 2m. § 19. 1. Na kaédych dziesigciu pracownik6w najlicz- niejszej zmiany powinna w umywalni przypadaé co najmniej jedna umywalka indywidualna, a przy pra- cach brudzacych i w kontakcie z substancjami szkod! ‘wymi lub zakaznymi—co najmniej jedna umywalka na kazdych pigciu pracownikéw — lecz nie mniej niz jed- na przy mniejszej liczbie zatrudnionych. W przypadku zastosowania umywalek szeregowych do mycia zbio- rowego (np. na placach budowy) powinno przypadaé co najmniej jedno stanowisko do mycia (zawér czer- palny wody) na kazdych pieciu pracownikéw jednocze- Snie zatrudnionych. 2. Na kaédych trzydziestu medczyzn lub na kazde dwadziescia kobiet jednoczesnie zatrudnionych pray pracach biurowych lub w warunkach zblizonych do tych prac powinna przypadaé co najmniej jedna umy- walka, lecz nie mniej niz jedna umywalka przy mnie)- szej liczbie zatrudnionych. Umywalki powinny byé stalowane w pomieszczeniach ustepow lub w ich przedsionkach izolacyjnych. ©2) Wbremieniu ustalonym przez § 1 pkt 30 lit. g rozporzadze- nia, 0 kt6rym mowa w odnosniku 1Dziennik Ustaw Nr 169 5 20. Dla pracownikow narazonych na zabrudze- nie nég przy pracy powinny byé instalowane w umy- walniach brodziki do mycia nég z doprowadzeniem ciepte} wody, w ilogci co najmniej jeden brodzik na kazdych dziesigciu uzytkownikéw. Brodziki nie sa wy- magane dla pracownikéw zatrudnionych przy pra- cach na otwartej przestrzeni — poza terenem zaktadu pracy. § 21. 1. W zespole szatni powinny znajdowaé sig pomieszczenia z natryskami, jesli wymagaia tego wa- runki pracy lub ochrona zdrowia pracownikéw. 2. Pomieszczenia z natryskami powinny byé tatwo dostepne dla pracownikow i zapewniaé bezkolizyiny ruch pracownikéw juz umytych i ubranych w odziez wlasna. § 22. 1. Na kaidych o$miu pracownikéw najliczni szej zmiany wykonujacych prace powodujace zabru- dzenie ich ciata powinna przypadaé co najmniej jedna kabina natryskowa, a przy pracach, o ktérych mowa w § 16 ust. 1, co najmniej jedna kabina natryskowa na kaidych pieciu pracownikéw — iecz nie mniej niz jed- na przy mniejszej liczbie zatrudnionych. 2. Wymiary kabin natryskowych powinny byé zgodne z przepisami techniczno-budowlanymi. Szero- koSé przejscia miedzy dwoma rzedami kabin, pray za- stosowaniu zaston zasuwanych lub Scianek ostaniaja- cych powinna wynosié co najmniej 1,30 m, a miedzy kabinami i sciana — co najmniej 0,90 m. § 23. 1. W pomieszezeniu z natryskami poszczegél- ne sitka powinny byé zainstalowane w oddzielnych ka: binach i umieszczone w taki sposdb, aby strumien wo- dy sptywat na ramiona, a nie na gtowe. 2. Pomieszezenie z natryskami, w ktorym znajduje sig wigcej niz szeéé sitek, powinno byé oddzielone od szatni pomieszezeniem izolujacym. 3. Do natrysk6w powinna byé doprowadzona woda biezaca zimna i ciepta. Woda zuzyta powinna byé od- prowadzana do kanalizacji. 4, Pray pomieszczeniach z natryskami_ powinna znajdowaé sie wydzielona kabina z jedna miska uste- powa na kaide driesieé natryskow, lecz nie mniej niz jedna. § 24, 1, Temperatura wody ciepte| doprowadzonej do umywalek, natryskéw i brodzikéw przy stosowaniu centrainej regulacji lub zbiorowego mieszania wody powinna wynosi¢ od 35°C do 40 °C (od 308 K do 313 K), aw przypadku indywidualnego mieszania wody — od 50 °C do 60 °C (323 K do 333 K). 2. W pomieszczeniach umywalni naleiy zapewnié co najmniej dwukrotna wymiang powietrza w ciagu godziny, natomiast w pomieszczeniach z natryskami wymiana ta nie powinna byé mniejsza niz pieciokrotna w ciagu godziny. = 11653 — Poz. 1650 Rozdziat 4 Ustepy § 25. 1. Ustepy powinny byé zlokalizowane w odle- glosci nie wiekszej niz 75 m od stanowiska pracy. Od- legtosé ta moze byé wieksza jedynie dla pracownikow pracujacych stale na otwarte] przestrzeni, lecz nie po- winna przekraczaé 125 m od najdalszego stanowiska pracy. 2. W budynkach ustepy powinny byé urzadzone na kaidej kondygnacji. Jezeli_ na kondygnacji_pracuje mnie niz dziesigé 056b, ustepy moga znajdowat sie nie dalej nig na sasiedniej kondygnaci § 26. 1. Wejécia do ustepow powinny prowadzié bezposrednio z pomieszczen, korytarzy lub drég stuza- cych do kornunikaeji ogéinej. izolujace wyposazone w umywall pie} i zimnej wody w ilogci co najmniej jedna umywal- kana trzy miski ustepowe lub pisuary, lecz nie mniej niz jedna umywalka. 3. Drzwi prowadzace do pomieszczenia izolujacego oraz drawi taczace je z dalsza czeécia ustepu powinny zamyka¢ sig samoczynnie. § 27. 1. Zainstalowane w ustepach miski ustepowe i pisuary powinny byé splukiwane biezaca woda oraz podtaczone do kanalizacji. 2. Ustepy powinny byé wyposaione w instalacie iurzadzenia przeznaczone do utraymania wymagati hi- gienicznosanitarnych. 3. W pomieszczeniach ustepéw naledy zapewnié wymiane powietrza w ilosci nie mniejszej niz 50 m° na godzing na 1 miske ustepowa i 25 m? na 1 pisuar. 4. Dla_pracownikéw zatrudnionych na otwartej przestrzeni poza terenem zaktadu pracy przez okres nie dtuzszy niz 3 miesiace oraz zatrudnionych w budyn- kach niewyposazonych w instalacje wodociagowa i ka- nalizacyjna moga byé urzadzane ustepy wyposazone w szczelne zbiorniki nieczystosci. W takim przypadku ustepy _moga nie spetniaé wymagan okreslonych w ust. 1, 213 oraz w § 26 ust. 2. 5. Szerokosé przejéé wzdtué kabin ustepowych przy jednostronnym ich rozmieszczeniu powinna wynosi¢ co najmniej 1,3 m. Jezeli naprzeciwko kabin sq umiesz- czone pisuary, odlegtosé migdzy Sciana, na ktérej sa zainstalowane, a kabinami nie powinna byé mniejsza niz 2 m. Przejécie migdzy rzedami kabin powinno mieé szeroko$é co najmniej 2 m. § 28. 1. Na kaidych trzydziestu medczyzn zatrudnio- nych na jednej zmianie powinna przypada¢ co naj- 53) Ze zmiang wprowadzona przez § 1 pkt 30 lit. h rozporza- dzenia, 0 ktérym mowa w odnosniku 1.Dziennik Ustaw Nr 169 mnie] jedna miska ustepowa i jeden pisuar, lecz nie mnie} niz jedna miska i jeden pisuar przy mniejszej licz- bie zatrudnionych. 2. Na katde dwadziescia kobiet zatrudnionych na jednej zmianie powinna przypada¢ jedna miska uste- powa, lecz nie mniej niz jedna miska przy mniejszej liczbie zatrudnionych. Rozdziat 5 Jadalnie 5 29. 1. Pracodawca zatrudniajacy powyzej dwu- dziestu pracownikéw na jednej zmianie powinien za- pewnié pracownikom pomieszczenie do spozywania positkéw, zwane dalej ,jadalnia”. 2.54 Obowiazek okreslony w ust. 1 dotyczy réwniez pracodawcow zatrudniajacych dwudziestu i mniej pra- cownikéw, jezeli narazeni sq na kontakt ze szkodliwymi Srodkami chemicznymi lub promieniotwérczymi, ma- teriatami biologicznie zakaznymi albo przy pracach szezegéinie brudzacych. 3. W jadaini nalezy umiescié w widocznych mie}, seach napisy lub znaki informujace o zakazie palenia tytoniu. 4. Przepis ust. 1 nie dotyczy zaktadéw pracy, w kté- rych wykonywane sq prace wytacznie o charakterze biurowym § 30. Ustala sie nastepujace typy jadalni: 1) jadalnia przeznaczona do spozywania positkow wlasnych (typ I); 2) jadalnia przeznaczona do spozywania po: wlasnych i wydawania napojow (typ I); 3) jadalnia z zapleczem — przeznaczona do spozywa- nia positk6w profilaktycznych (typ I). Dopuszeza sig taczenie jadalni typu I Il § 31. 1. W pomieszczeniu jadalni typu | powinno przypadaé co najmniej 1,1 m? powierzchni na kazde- go z pracownikéw jednoczesnie spozywajacych po- sitek. 2. Powierzchnia jadalni nie por nig 8 m?, na byé mi isza § 32. Jadalnia typu Il powinna sktadaé sig 2 dwéch czesci: 1) jadaini wtasciwej odpowiadajace| wymaganiom jadaini typu | oraz 2) pomieszezen do przygotowywania, wydawania napojéw i zmywania naczyn stotowych. 58 Ze zmiang wprowadzona przez § 1 pkt 30 lit. i rozporza- dzenia, o ktorym mowa w odnosniku 1. — 11654 — Poz. 1650 § 33. Jadalnia typu Ill powinna odpowiadaé wyma- ganiom okreslonym dla jadaini typu Il oraz powinna posiadaé wezet sanitarny dia konsumentow i wezet sa- nitarny z szatnia dla pracownikow obstugi. § 34. 1.55 Dla kaidego pracownika spoiywajacego positek w jadalni nalezy zapewnié indywidualne miej- sce siedzace przy stole. 2. Jadainia powinna byé wyposazona w umywalki wilosci nie mniejszej niz jedna umywalka na dwadzie- Scia miejsc siedzacych w jadalni, lecz nie mniej niz jed- na umywalka. Przy kazdej umywalce powinny znajdo- waé sie reczniki jednorazowe lub powinna byé zainsta- lowana suszarka do rak. 3.W jadalni powinny byé zainstalowane urzadzenia do podgrzewania przez pracownika positku wtasnego oraz zlewozmywaki dwukomorowe w ilosci jeden zle- wozmywak na dwadziescia miejsc w jadalni, ale nie mniej niz jeden zlewozmywak. 4, W jadainiach typu 1 i Il lub pry nich powinny znajdowaé sig indywidualne zamykane szafki przezna- czone do przechowywania w higienicznych warunkach wlasnego positku pracownika § 35. W pomieszczeniu jadalni nalezy zapewnié przynajmniej 2-krotna wymiang powietrza w ciagu go- dziny. 5 36. 1.55 Dla pracownikéw zatrudnionych przy wy- konywaniu prac w kontakcie z materiatami zakagnymi lub trujacymi powinny byé urzadzone oddzieinie jadal- nie niedostepne dia innych pracownikow. 2. Jadalnia, o ktérej mowa w ust. 1, powinna byé oddzielona od pomieszozef pracy pomieszczeniem izolujacym, w ktérym nalezy urzadzié miejsca do pozo- stawiania odziezy ochronnej oraz zainstalowaé umy- walki z ciepta biezaca woda Rozdziat 6 Pomieszczenia do wypoczynku®”) § 37. (skreslony).5 § 38. 1. W zaktadzie pracy zatrudniajacym na jedna zmiane wigcej niz dwadziescia kobiet w jednym budyn- ku nalezy urzadzié pomieszczenie z miejscami do wy- poczynku w pozygji lezacej dla kobiet w ciazy i karmig- cych matek, przyimujac co najmniej jedno miejsce na kazdych trzysta kobiet zatrudnionych na jednej zmia- nie, lecz nie mniej niz jedno miejsce. 55) Zdanie drugie skresione przez § 1 pkt 30 it. j rozporzadze- nia, o ktérym mowa w odnosniku 1. 58) Ze zmiang wprowadzong przez § 1 pkt 30 lit. k rozporza- dzenia, o ktérym mowa w odnosniku 1. 57) Tytut rozdziatu w bramieniu ustalonym przez § 1 pkt 30 lit. | rozporzadzenia, o ktérym mowa w odnosniku 1. 59) Przez § 1 pkt 30{it. rozporzadzenia, o Ktérym mowa w od- nosniku 1Dziennik Ustaw Nr 169 2. Powierzchnia pomieszczenia, o ktérym mowa wust.1, nie moze byé mniejsza nid 8 m2. § 39. W pomieszezeniach higieny osobistej kobiet oraz w pomieszczeniach, o ktérych mowa w § 38, nale- 2y zapewni¢ przynajmniej dwukrotna wymiane powie- trza w ciagu godziny. Rozdziat 7 Palarnie § 40. 1.5% Palenie tytoniu w zaktadach pracy jest do- zwolone wylacznie w odpowiednio przystosowanych pomieszczeniach (palarniach) wyposazonych w dosta- teczna ilosé popielniczek, 2.69) Palarnie powinny byé usytuowane w sposdb nienaraéajacy oséb niepalacych na wdychanie dymu tytoniowego. § 41.5 W palarni powinno przypadaé co najmniej 0,1 m? powierzchni podtogi na kazdego pracownika najliczniejszej zmiany korzystajacego z tego pomiesz- czenia, z tym jednak, ze powierzchnia poszczegdInych pomieszczen przeznaczonych na palarnie nie powinna byé mniejsza nit 4 m2. 5 42. W palarni nalezy zapewnié przynajmniej dzie- sigciokrotna wymiane powietrza w ciagu godziny. Rozdziat 8 Pomieszczenia do pr i odpylania odziezy robocze § 43. 1, Jezeli przeznaczona do prania odziez robo- za lub ochronna moie staé sig powodem skazenia in- 59) Ze zmiana wprowadzona przez $ 1 pkt 30 lit. m tiret pierw- sze rozporzadzenia, o ktorym mowa w odnosniku 1. 8) Ze zmiana wprowadzona przez § 1 pkt 30 it, m tiret dru- gie rozporzadzenia, 0 ktérym mowa w odnogniku 1. 61 W bremieniu ustalonym przez § 1 pkt 30 it. n rozporzadze- nia, 0 ktérym mowa w odnosniku 1. — 11655 — Poz. 1650 nej odziety pranej jednoczesnie lub jezeli jest ona szczegdlnie zabrudzona, a takte gdy wymagaja tego specjalne wzgledy higieny produkcji, w zaktadzie pra- cy powinna byé urzadzona specjaina pralnia odziezy wyposaiona w urzadzenia mechaniczne do prania. 2. Przy pralni nalezy zapewnié motliwosé odpyla- nia, degazacji, dezynfekeji, suszenia oraz naprawy odziezy robovzej i ochronnej. 3. W zaktadzie pracy, w ktérym odziez pracownikow jest narazona na zanieczyszczenie substancjami truja- cymi, nalezy stosowaé urzadzenia stuzace do neutrali- zacji tych substangji. Rozdzial 9 Pomieszczenia do ogrzewania sig pracownikow § 44. 1. Pray pracach wykonywanych na otwartej, przestrzeni lub w nieogrzewanych pomieszczeniach nalezy zapewnié pracownikom w poblizu miejsc pracy pomieszczenia umoiliwiajace im schronienie sig przed opadami atmosferycznymi, ogrzanie sig oraz zmiang odziezy. Pomieszczenia te powinny byé zaopatrzone w urzadzenia do podgrzewania positkow. 2. W pomieszczeniach do ogrzewania sig pracow- nik6w powinna byé zapewniona temperatura co naj- mniej 16 °C (289 K), a na katdego pracownika najlicz- niejszej zmiany powinno przypadaé co najmniej 0,1 m? powierzchni, przy czym catkowita powierzchnia po- mieszczenia nie moze byé mniejsza niz 8 m2. 3. W razie gdy ze wzgledu na rodzaje prac wykony- wanych na otwartej przestrzeni w okresie zimowym nie jest modliwe zapewnienie pomieszczen, o ktérych mowa w ust. 1, naledy zapewnié pracownikom w pobl iu miejsca ich pracy odpowiednio urzadzone zrdia ciepta, przy zachowaniu wymagah ochrony przeciwpo- Zarowej.