Professional Documents
Culture Documents
O stanie naszego organizmu jak i o wszystkich docierajcych do niego bodcach informuj nas
wyspecjalizowane struktury receptory. S one strukturami nerwowymi zdolnymi do odbioru bodcw i
ich przekazywania. Zasada ich dziaania opiera si na przetwarzaniu energii bodca na potencja generujcy,
czyli miejscow zmian potencjau bonowego, przekazywanego nastpnie do orodkowego ukadu
nerwowego w postaci potencjaw czynnociowych wkien aferentnych. Receptorami mog byd
pojedyncze komrki receptorowe, jak i obwodowe zakooczenia neuronw czuciowych.
Rodzaj zmysu
Receptor
Narzd zmysu
such
wch
smak
dotyk/ucisk
ciepo/zimno
bl
dugod minia
napicie minia
cinienie ttnicze krwi
I.
zakooczenia nerwowe
komrki kbkowe
zakooczenia nerwowe
PODZIA RECEPTORW
1
Micha Piktel (m.piktel@hotmail.com)
Adaptacja spadek wielkoci potencjau generujcego podczas utrzymujcego si dziaania bodca. Jak
opisano wczeniej wyrniamy receptory szybko- i wolnoadaptujce si.
4.
II.
Rol receptorw jest przetworzenie energii bodca w potencja czynnociowy lub pobudzenia wydzielenia
neuromediatora wywoujcego potencjay czynnociowe, ktre przewodzone s nastpnie drogami
czuciowymi do orodkowego ukadu nerwowego. Pierwszym etapem jest transdukcja bodca, czyli jego
zamiana na tzw. potencja generujcy, wyzwalajcy nastpnie (jeli osignie odpowiedni wartod)
potencja czynnociowy.
2
Micha Piktel (m.piktel@hotmail.com)
3
Micha Piktel (m.piktel@hotmail.com)
2. Receptory toniczne
Receptory wolnoadaptujce si (toniczne), np. wrzecionko nerwowo-miniowe, wyadowania nastpuj
przez cay czas trwania bodca , charakteryzuj si dwufazow odpowiedzi, skadajc si z:
fazy dynamicznej powstaje w niej krtki i wysoki potencja generujcy w czasie pocztku dziaania
bodca adekwatnego wyduania minia szkieletowego (we wrzecionku odopowiadaj za ni
receptory piercienno spiralne)
fazy statycznej zachodzcej przez cay czas trwania bodca (utrzymujcego si rozcigania minia),
gdy potencja generujcy utrzymuje si na staym poziomie, nieco niszym ni w fazie dynamicznej
(we wrzecionku odpowiadaj za ni receptory kwiatowate)
2.1.Receptory miniowe
Receptory obecne w miniach to proprioreceptory, ktre przekazuj do OUN sygnay o rozciganiu mini i
ich skurczu. Najwaniejsz rol w procesach sterowania ruchami maj wrzecionka nerwowo-miniowe i
receptory cigniste Golgiego.
4
Micha Piktel (m.piktel@hotmail.com)
5
Micha Piktel (m.piktel@hotmail.com)
6
Micha Piktel (m.piktel@hotmail.com)
Jednostka czuciowa jeden neuron wraz ze wszystkimi zakooczeniami zbierajcy informacj z danego
obszaru, kada jednostka czuciowa ma swoje okrelone pole recepcyjne, czyli powierzchni, z ktrej dana
jednostka czuciowa moe byd pobudzona. Wielkod pola recepcyjnego jest odwrotnie proporcjonalna do
zagszczenia receptorw najbardziej wraliwe na dotyk obszary s mae (opuszki palcw) i zawieraj
2500 receptorw/cm2, najmniej wraliwe obszary s due (skra plecw, ydek) i zawieraj 100 razy mniej
receptorw
7
Micha Piktel (m.piktel@hotmail.com)
Prawo swoistej energii nerwowej (Mllera) mwi, e pobudzenie drg nerwowych prowadzcych
impulsacje z konkretnego narzdu zmysu do kory mzgu powoduje odczucie charakterystyczne dla tego
receptora, bez wzgldu na to jak wywoano pobudzenie i w ktrym miejscu wzdu tej drogi nerwowej
(prawo projekcji). Praktycznie oznacza to, e pobudzenie nerwu aferentnego w np. poowie jego dugoci,
wywoa odczucie takie samo jak jego pobudzenie przez receptor (prawo projekcji), pozwala take na reakcj
siatkwki manifestujc si byskiem wiata przy silnym pocieraniu oka. Jest take przyczyn tzw. blw
fantomowych powstajce w kbkach nerww (nerwiakach) w pozostaej czci kooczyny impulsy nerwowe,
docieraj do swoich orodkw czucia w korze mzgu, ktra odbiera je jako bl amputowanej kooczyny mimo
jej braku.
4. Drogi czuciowe
Informacja z receptorw przenoszona jest odpowiednimi drogami czuciowymi do podrzdnych orodkw
czuciowych w obrbie rdzenia nerwowego i pnia mzgu. Std s przekazywane bezporednio do
podrzdnych orodkw ruchowych i jednoczenie do nadrzdnych orodkw czuciowych i ruchowych,
znajdujcych si przede wszystkim w korze mzgu. Drogi czuciowe dzielimy na swoiste i nieswoiste.
8
Micha Piktel (m.piktel@hotmail.com)
9
Micha Piktel (m.piktel@hotmail.com)
III.
ODRUCHY
Odruch jest to odpowied narzdu wykonawczego (efektora) wywoana przez bodziec dziaajcy na
receptor i zachodzca za pomoc orodkowego ukadu nerwowego.
Podoem morfologicznym odruchu jest uk odruchowy, czyli droga po ktrej przebiegaj impulsy
wywoujce odruch. Wyrnia si pid skadowych czci uku odruchowego:
1) Receptor np. receptor cignisty
2) Droga dorodkowa, czyli neuron aferentny przewodzcy informacj przez korzeo grzbietowy nerwu
rdzeniowego do rdzenia krgowego np. wkna typu Ib
3) Orodek odruchu, czyli motoneurony i neurony porednie (przekazujce informacj do motoneuronw)
4) Droga odrodkowa, czyli akson motoneuronu, ktry przekazuje informacje do jednostek motorycznych
minia.
5) Efektor, czyli komrki miniowe poprzecznie prkowane, gadkie oraz komrki wydzielnicze
2. Odruch na rozciganie
Zaliczamy go do odruchw monosynaptycznych, zachodzi on w efekcie szybkiego rozcignicia minia np.
poprzez uderzenie moteczkiem neurologicznym w cigno danego minia. Nastpujce elementy stanowi
czci skadowe tego uku odruchowego:
receptorem s receptory piercienno spiralne wkien miniowych intrafuzalnych
drog dorodkow stanowi wkna aferentne typu Ia
orodek ruchu stanowi motoneurony , i
drog odrodkow stanowi aksony motoneuronw
efektorem s wkna miniowe ekstrafuzalne i intrafuzalne
10
Micha Piktel (m.piktel@hotmail.com)
1)
2)
3)
4)
5)
6)
11
Micha Piktel (m.piktel@hotmail.com)
4. Odruch zginania
Jest to odruch polisynaptyczny, nazywany take odruchem obronnym, w ktrym dochodzi do
zsynchronizowanych skurczy mini antagonistycznych w stosunku do siebie, obu kooczyn. Elementami
uku odruchowego s:
receptory nocyceptywne (blu), ktrych bodcem adekwatnym jest czynnik potencjalnie uszkadzajcy
tkanki
drog dorodkow stanowi wkna aferentne od receptorw
nocyceptywnych
orodek ruchu stanowi wiele interneuronw oraz motoneuronw
drog odrodkow tworz aksony motonerunw
efektorem s wkna miniowe
Przebieg uku odruchowego:
1) Receptory nocyceptywne odbieraj bodziec i generuj w odpowiedzi
na niego potencja generujcy wyzwalajcy potencja czynnociowy o
proporcjonalnej amplitudzie
2) Wkna aferentne od receptorw nocyceptywnych przewodz
informacje do rdzenia krgowego, ktre ulegaj tam dywergencji w
istocie szarej
3) Pobudzane s liczne sieci interneuronw, zarwno hamujcych jak i
pobudzajcych, ktre oddziaywaj:
pobudzajco na motoneurony zginaczy dranionej kooczyny
hamujco na motoneurony prostownikw dranionej kooczyny
pobudzajco na motoneurony prostownikw drugiej kooczyny
hamujco na motoneurony zginaczy drugiej kooczyny
Odruch zginania nie uczestniczy jedynie w reakcjach obronnych neurony uczestniczce w tym ruchu
otrzymuj rwnie impulsy z orodkw nadrdzeniowych, koordynujc ruchy w czasie ruchw dowolnych np.
poprzez odpowiedni sekwencj skurczu zginaczy i prostownikw w czasie chodzenia.
12
Micha Piktel (m.piktel@hotmail.com)
13
Micha Piktel (m.piktel@hotmail.com)