Militarne Wojny Starcie

algorytmy strona 14 hakerów strona 42 o tankowce strona 55

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 33 (655) 16 sierpnia 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

Próba
sił i woli
Przed wyborami prezydenckimi wzrosła liczba
strona 8

ataków na siły koalicji. Polski kontyngent

szykował się do tej ofensywy od roku.

HISTORYCZNY PARK NARODOWY, VALLEY FORGE, USA 2009 ROK
I D E O L O
Droga do Tipperary
Szlak jest daleki,
ale mój dom jest właśnie tam.
J
ack Judge skomponował „It’s a Long
Way to Tipperary” w jedną noc. I sam ją
zagrał w Grand Theatre, w Stalybridge,
31 stycznia 1912 roku. Nie przypuszczał wów-
czas, że zakład o 5 szylingów z przyjaciółmi
(nie wierzyli, że to zrobi) przyniesie mu sławę
w całym Commonwealsie. Że piosenka będzie
śpiewana przez wszystkich żołnierzy królowej,
gdziekolwiek przyjdzie im za nią ginąć. Że bę-
dzie podkładem muzycznym wzruszeń Bry-
tyjczyków. Że 31 stycznia 1953 roku na ścia-
nie tawerny Newmarket, gdzie pieśń powstała,
zawiśnie pamiątkowa tablica, a pomnik Jacka
Judge’a stanie przed Old Victoria Market
Hall.
O co właściwie chodziło kompozytorowi?
Jego rodzice byli Irlandczykami, a dziadkowie
przybyli do północno-zachodniej Anglii wła-
śnie z irlandzkiego miasteczka Tipperary. Dla-
tego w piosence występuje „najsłodsza dziew-
czyna świata”, która została w Tipperary, pod-
czas gdy jej ukochany wyjechał do Londynu.
Skoczna, chojracka nuta, banalna treść, żad-
nych patriotycznych czy wojennych uniesień.
Błahe odwołanie do archetypu raju utracone-
go, których stworzono tysiące, lecz tylko nie-
liczne (jak „Strawberry fields”) zagospodaro-
wały masową wyobraźnię.
I oto do portu w Marsylii przypływa z Indii
irlandzki regiment Connaught Rangers z 3 Dy-
J A S N O W I Z O R
wizji Lahore. Żołnierzami „The Devil’s Own”
rzucało już po całym świecie (Irlandia, Anglia,
Indie, Malta, Cypr, Afryka Południowa, Egipt,
Sudan). Wielokrotnie okryli się wojenną sławą,
lecz prawdziwy rozgłos przyniósł im dopiero
reportaż George’a Curnocka, korespondenta
wojennego „Daily Mail”. Opisał on pełen faso-
nu przemarsz 2 Batalionu Rangersów przez Bo-
ulogne 13 sierpnia 1914 roku. Kiedy 18 sierp-
nia artykuł został opublikowany, całe imperium
dowiedziało się, że irlandzkie diabły śpiewały
nieznaną nikomu piosenkę „Długa droga do
Tipperary”. Już w listopadzie 1914 roku świa-
towej sławy irlandzki tenor John McCormack
nagrał ją na płytę. Ruszyła lawina, która nie za-
trzymała się do dziś. „Tipperary” szybko prze-
kroczyło granice frontów i wojen. Śpiewali ją
Amerykanie, żołnierze Wehrmachtu (a także
Krigsmarine, o czym zaświadcza film „Das
Boat”). Marsz trafił do repertuaru Chóru Alek-
sandrowa, a jego chojrackie nuty można odna-
leźć w filmach „Most na rzece Kwai” czy „Jak
rozpętałem II wojnę światową”.
Śpiewał i śpiewa ją rzecz jasna 1 Batalion
Grenadierów Gwardii, znany całemu światu
z niedźwiedzich czap (o które ostatnio upo-
mnieli się ekolodzy). Polscy telewidzowie mo-
gli niedawno obejrzeć brytyjski film doku-
mentalny o tej jednostce. Kamera towarzyszy
żołnierzom przez wiele miesięcy w londyń-
FOT. WWW.314.TH.ORG
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
skich koszarach Wellington oraz w Afganista-
nie. Śledzi przygotowania rekrutów do Tro-
oping the Colour, parady z okazji urodzin kró-
lowej, oraz akcje bojowe w prowincji Hel-
mand. Ci sami żołnierze najpierw w parad-
nych kurtkach filmowani są przez japońskich
turystów, potem piszą listy do najbliższych, któ-
re zostaną przekazane na wypadek ich śmierci,
by następnie, w polowych mundurach, pokry-
wać się afgańskim kurzem i własną krwią.
Przypadek sprawia, że młodziutki blondyn opo-
wiada kamerze na lotnisku, jak strzegąc królo-
wej, nie mógł się doczekać wylotu. Następnie
jesteśmy świadkami jego śmierci, powrotu
w trumnie i pogrzebu. Niosą go na ramionach
koledzy z 1 Batalionu Grenadierów Gwardii
w niedźwiedzich czapach i czerwonych kurt-
kach. Dowódca przykazał im przed inhumacją,
by nie myśleli o koledze. Potem będzie czas na
wzruszenia, lecz w kościele mają być perfek-
cyjni. Zupełnie jak autorzy filmu bez fałszy-
wych emocji rejestrujący rozmowę grenadie-
rów, którzy dochodzą do wniosku, że nie potra-
filiby walczyć za premiera czy prezydenta, jak
inne narody. Oni, na szczęście, mają królową.
Dlaczego w Polsce nie mogą powstawać ta-
kie filmy? Redaktor Tadeusz Wróbel odparł
rezolutnie, że z banalnego powodu: „Nasz ba-
talion reprezentacyjny nie jeździ na misje”.
Ale obaj wiemy, że nie o to chodzi. 
POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 3
 K R Ó T K A S E R I A

ARMIA 45 | ROBERT CZULDA

Obrona przez atak
8 | ARTUR GOŁAWSKI, 46 | JAKUB NAWROCKI
TADEUSZ WRÓBEL Terrorystyczne show
Próba sił i woli 48 | MARCIN KACZMARSKI
14 | ARTUR GOŁAWSKI, Sojusz czeka na strategię
TADEUSZ WRÓBEL 49 | ANDRZEJ JONAS
Militarne algorytmy
ARTUR GOŁAWSKI, TADEUSZ WRÓBEL
Kim jesteś, Rosjo?
20 | TOMASZ SZULEJKO
Próba sił Wojsko mile widziane
50 | TOMASZ GOS

i woli 8 24 | PAULINA GLIŃSKA

Deszcz Kassamów
Przed wyborami prezydenckimi wzrosła liczba Śmiercionośny dolar 54 | ROMAN KUŹNIAR
ataków na siły koalicji. POLSKI KONTYNGENT NATO i prawa kobiet
szykował się do tej ofensywy od roku.
28 | PAULINA GLIŃSKA
Ani kija, ani marchewki
34 | MAGDALENA GOLISZEK HORYZONTY
Rockowe wojsko
36 | BOGUSŁAW PACEK 55 | ARTUR GOŁAWSKI
Modernizacja duchowa Starcie o tankowce
60 | ROBERT CZULDA
BEZPIECZEŃSTWO
Dlaczego 15 sierpnia?
62 | BOGUSŁAW POLITOWSKI
37 | WŁODZIMIERZ NOWAK
Wiano po saperach
WŁODZIMIERZ NOWAK Siecioobrona
64 | ZDZISŁAW NAJDER
Siecioobrona 37
41 | TADEUSZ WRÓBEL
Kłopoty z definicją Miłość i obowiązek
Mówi się, że w XXI wieku każdy konflikt będzie
rozpoczynał się od CYBERATAKU. Jest wysoce 42 | MAREK PIELACH 66 | ANDRZEJ FĄFARA
prawdopodobne, że tak właśnie będzie.
Wojny hakerów Walka wszystkich stanów

tel.: +4822 684 52 30, CA MON 845 230; FOTOREPORTER

Aneta Wiśniewska, tel.: +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, KIEROWNICY DZIAŁÓW
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, Anna Dąbrowska, ppłk Artur Goławski,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Tadeusz Wróbel, tel.: +4822 684 03 55,
845 685, faks: 845 503; CA MON 840 355;
sekretariat@redakcjawojskowa.pl
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa PUBLICYŚCI
WARSZAWA: Piotr Bernabiuk, Paulina
ZASTĘPCA DYREKTORA Glińska, Marek Pielach, Roman
REDAKCJI WOJSKOWEJ Przeciszewski, Małgorzata Schwarzgruber,
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” Aaron Welman,
Wojciech Kiss-Orski, tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244;
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
wko@redakcjawojskowa.pl BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
tel.: +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
ZASTĘPCA DYREKTORA GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
REDAKCJI WOJSKOWEJ 13, CA MON 262 413;
ppłk Lech Mleczko KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił Jacek Szustakowski,
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, tel.: +4812 455 17 80, CA MON 131 780;
tel.: +4822 684 56 85; POZNAŃ: Piotr Laskowski, CA MON 572 446,
mjr Tomasz Szulejko,
REDAKTORZY PROWADZĄCY tel.: +4861 857 52 40, CA MON 572 240;
Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 02 WROCŁAW: Bogusław Politowski,
27, CA MON 840 227; Joanna Rochowicz tel.: +4871 765 38 53, CA MON 653 853;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Jarosław Wiśniewski, ZDJĘCIE
tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229; NA OKŁADCE
WSPÓŁPRACOWNICY Jarosław
Norbert Bączyk, Robert Czulda, Andrzej Wiśniewski
Fąfara, Krzysztof Głowacki, Janusz
Grochowski, Paweł Henski, Mariusz
Jędrzejko, Andrzej Jonas, Marcin Kaczmarski,
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar, Damian
Markowski, Marek Orzechowski, Bogusław Redaktor
Pacek, Marek Przybylik, Henryk Suchar wydania
JOANNA
DZIAŁ GRAFICZNY ROCHOWICZ
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170;
Marcin Dmowski (kierownik), Paweł Kępka, PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
Monika Klekociuk, Andrzej Witkowski Garmond PRESS, GLM.
Informacja: +4822 684 04 00
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE
tel.: +4822 684 55 02, CA MON 845 502; KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
Renata Gromska (kierownik), Małgorzata Bellona SA, tel.: +4822 457 04 37,
Mielcarz, Aleksandra Ogłoza 6879 041, CA MON 879 041
BIURO REKLAMY I MARKETINGU DRUK
Adam Niemczak (kierownik), Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina
Anita Kwaterowska (tłumacz), Numer zamknięto: 10.08.2009 r.
Małgorzata Szustkowska,
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03, faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009

M E L D U N E K

POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 5

 M E L D U N E K
WROCŁAW

Promocje
W SZKOŁACH
PODOFICERSKICH Wojsk
Lądowych we Wrocławiu,
Poznaniu, Zegrzu i Toruniu
odbyły się promocje
na pierwszy stopień
podoficerski. Gościem
honorowym uroczystości
we Wrocławiu był minister
obrony narodowej
Bogdan Klich, który prze-
mawiając do zebranych,
odniósł się do dalszych
planów związanych z reor-
ganizacją szkolnictwa
wojskowego, a konkretnie
do połączenia dotychcza-
sowych czterech szkół
podoficerskich Wojsk
Lądowych w jedną,
która będzie miała
siedzibę w Poznaniu.
Jak powiedział minister,
w każdym rodzaju sił
zbrojnych będzie funkcjo-
nowała tylko jedna szkoła
dla przyszłych podofice-
rów. (PG) 

Zginął Dłużej w Libanie? Trening

polski oficer
W dystrykcie Ajiristan w pół-
nocno-zachodniej części
prowincji Ghazni 10 sierpnia tali-
bowie zaatakowali polsko-afgański
patrol pieszy. Doszło do intensyw-
nej wymiany ognia, podczas której
ranni zostali czterej polscy żołnie-
rze, a kapitan Daniel Ambroziński
zaginął. Akcja poszukiwawcza pro-
wadzona przez polskich, afgańskich
i amerykańskich żołnierzy zakoń-
czyła się odnalezieniem jego ciała.
Oficer zmarł w wyniku ran postrza-
łowych. Życiu pozostałych żołnie-
rzy nie zagraża niebezpieczeństwo.
Kapitan Daniel Ambroziński
w Afganistanie pełnił obowiązki
specjalisty w Zespole Doradczo-
-Łącznikowym. Na co dzień służył
w 1 Batalionie Kawalerii Powietrz-
nej w Leźnicy Wielkiej. Miał 32 la-
FOT. TADEUSZ WRÓBEL
Rząd skierował wniosek do prezydenta Lecha
Kaczyńskiego o przedłużenie pobytu polskiego
kontyngentu wojskowego w Libanie.
W niosek w tej sprawie przed-
łożył minister obrony naro-
dowej Bogdan Klich, a dotyczy
on przedłużenia obecności pol-
skich żołnierzy i pracowników woj-
ska w Libanie do końca grudnia
2009 roku. Na mocy postanowienia
prezydenta nasi żołnierze mają
przebywać w tym regionie do koń-
ca sierpnia 2009 roku. Do głów-
nych zadań tymczasowych sił ONZ
w Libanie należy utrzymanie poko-
ju i bezpieczeństwa w regionie oraz
wsparcie tamtejszego rządu w od-
budowie jego zwierzchności nad
południową częścią kraju po wyco-
faniu się z tego terytorium sił izra-
elskich. (PG)  nostek specjalnych w czasie po-
prasowców
W Dowództwie Wojsk Spe-
cjalnych odbył się I Tre-
ning Wojsk Specjalnych w Ra-
mach Informowania Publicznego.
Trwające w Krakowie 28–29 lip-
ca 2009 warsztaty prowadzili
przedstawiciele US Special Ope-
rations Command Europe.
Uczestnicy dyskutowali o funk-
cjonowaniu biur prasowych jed-
koju, kryzysu i wojny. Szkolenie
pozwoliło na wymianę doświad-
czeń w przekazywaniu informacji
opinii publicznej, a także na wy-
pracowanie wstępnej koncepcji
współpracy biur prasowych w ra-
mach wykonywania połączonych
operacji specjalnych.
19 lutego 2009 roku Bogdan
Klich, minister obrony narodowej,

ta. Pozostawił żonę i córkę. W bazie KONTYNGENT liczy do 500 i Robert Gates, sekretarz obrony
Ghazni odbyły się uroczystości po- Polaków. Koszty związane USA, podpisali umowę ustanawia-
z jego użyciem w 2009 roku
żegnalne, następnie poległy żoł- wyniosą ponad 57 milionów
jącą Stany Zjednoczone partnerem
nierz został przetransportowany do złotych, z czego około strategicznym dla polskich Wojsk
bazy Bagram. (PG)  19 milionów refunduje ONZ. Specjalnych. (PG) 

6 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009

 H istoria naszego kraju zna wiele
wydarzeń pełnych chwały pol-
skiego oręża. Jedna z najwspanial-
szych dat na jej kartach, 15 sierpnia,
jednomyślnie została wybrana na święto Wojska
Polskiego. Był to wybór oczekiwany i powszechnie
akceptowany, gdyż 15 sierpnia 1920 roku Polacy,
odnosząc wielkie narodowe zwycięstwo, nazywane
cudem nad Wisłą, wykazali się niezwykłym patrio-
tyzmem i odpowiedzialnością za swoje państwo.
15 sierpnia jest świętem żołnierzy, lecz również
dniem obywatelskiej refleksji nad narodowym bez-
pieczeństwem. Doświadczenia wydarzeń sprzed
89 lat dowodzą, że obronność Ojczyzny to wartość
podlegająca wspólnej trosce. Wspominając cud
1920 roku, mówimy bowiem nie tylko o nadzwy-
czajnej żołnierskiej odwadze wykazanej w bitwie
z wrogiem. Mówimy również o zasługującej na naj-
wyższe uznanie niezwykłej sprawności młodego
państwa polskiego oraz głębokim patriotyzmie
kształtującego się społeczeństwa, które znalazło si-
łę i mądrość do zjednoczenia się wokół konieczno-
ści powołania armii zdolnej przeciwstawić się nad-
ciągającemu zagrożeniu.
FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI
Ś więto Wojska Polskiego, tak istot-
ne dla wojskowej społeczności
jest okazją do podziękowania oraz
uhonorowania wszystkich, którzy co-
dzienną służbą i pracą wnoszą szczególne zasługi
w umacnianie obronności Polski. Jest ono wyrazem
hołdu dla tradycji i dorobku polskiego oręża.
Służba wojskowa to wymagająca wielu wyrzeczeń
K A R T O T E K A i poświęcenia szkoła życia. Chcemy, aby to była szko-
ła najlepsza. Dokładamy wszelkich starań, by mundur
Pułkownik żołnierza polskiego był niezmiennie symbolem hono-
YUVAL BAZAK ru, dyscypliny oraz oddania najwyższym wartościom.
został nowym attaché obrony Jedną z tych wartości jest dbałość o sprawne wykony-
i wojska przy Ambasadzie Pań- wanie zadań stojących przed wojskiem, zarówno
stwa Izrael w Warszawie. Za- w kraju, jak i poza jego granicami.
stąpił na tym stanowisku puł- Wychodząc naprzeciw nowym wyzwaniom, zmie-
kownika Atara Dagana. rzamy ku armii bogatszej o doświadczenia z misji za-
granicznych, zmodernizowanej i profesjonalnej.
Pułkownik Z okazji Święta Wojska Polskiego słowa uznania
ERDOĞAN BAYKAL i gorące pozdrowienia kieruję do Polek i Polaków
jest nowym attaché wojsko- w żołnierskich mundurach, którzy służą pokojowi
wym Republiki Turcji w Polsce. w odległych regionach świata: w Afganistanie, Cza-
Zastąpił na tym stanowisku dzie, na Bliskim Wschodzie, Bałkanach, w rejonie Za-
pułkownika Muammera Inara. toki Perskiej, na Kaukazie i w innych miejscach. Po-
zdrawiam Was gorąco, doceniając wysiłek, nierzadko
wymagający odwagi, hartu ducha i odporności psy-
W szystkim Żołnierzom
i Pracownikom Wojska
pełniącym służbę w kraju i po-
chicznej. Składam Wam, żołnierzom i pracownikom
wojska, wyrazy najwyższego szacunku.
Nasza obecność w Afganistanie jest wyrazem soli-
za jego granicami dużo zdro- darności sojuszniczej wobec innych krajów członkow-
wia i pogody ducha oraz suk- skich NATO. Jest to misja trudna, ale pouczająca. Po-
cesów w służbie i pracy zawo- wierzenie Polsce zadań w prowincji Ghazni jest woj-
dowej życzy skowym wyzwaniem, ale również wyrazem dużego za-
Jadwiga Zakrzewska, ufania naszych sojuszników. Dlatego też z ogromnym
wiceprzewodnicząca uznaniem odnoszę się do sumienności i odwagi
sejmowej Komisji wszystkich dowódców, żołnierzy, którzy z honorem
Obrony Narodowej. pełnią służbę na afgańskiej ziemi. Każdego dnia zda-
Dzisiaj, znacznym wysiłkiem całego społeczeń-
stwa, budujemy Siły Zbrojne III RP na miarę wy-
zwań XXI wieku. Konsekwentnie tworzymy armię
profesjonalną i ochotniczą, doskonale wyszkoloną
i nowocześnie wyposażoną. Gotową do samodziel-
nego i sojuszniczego przeciwstawienia się każdemu
z potencjalnych współczesnych zagrożeń naszej
wolności i niepodległości.
Korzystając ze sposobności, jaką jest Święto
Wojska Polskiego, pragnę serdecznie podziękować
wszystkim żołnierzom i pracownikom za codzienną
troskę o bezpieczeństwo Polaków. Szczególne sło-
wa szacunku i troski kieruję do osób toczących ty-
siące kilometrów od naszych granic zmagania, któ-
re historycy w przyszłości być może ocenią jako ko-
lejną bitwę decydującą o losach świata. Dziękuję
wszystkim rodakom, którzy doświadczeniem i zaan-
gażowaniem wspierają polskich żołnierzy w wypeł-
nianiu przez nich powinności wobec Ojczyzny.
Wszystkich Państwa proszę o przyjęcie najserdecz-
niejszych życzeń wszelkiej pomyślności.
Bogdan Klich,
minister obrony narodowej
jecie egzamin sprawności i odpowiedzialności, uzy-
skując cenne doświadczenie na przyszłość.
W dniu Święta Wojska Polskiego wspominamy
tych, którzy służąc pokojowi, oddali życie daleko od
naszych granic. Łączę się myślami z rodzinami
poległych żołnierzy. Strata Waszych najbliższych
dotknęła nas wszystkich. Będziemy zawsze o Nich
pamiętać.
Szczególne słowa kieruję do żołnierzy rannych
i poszkodowanych w misjach poza granicami kraju.
Wasza postawa jest odzwierciedleniem najlepszych
cnót żołnierskich – honoru, patriotyzmu i poświęce-
nia. Życzę Wam wszystkim szybkiego powrotu do
zdrowia.
Dziękuję żołnierzom i pracownikom wojska wyko-
nującym zadania w kraju za codzienne zaangażowa-
nie i poświęcenie. Dowódcom wszystkich szczebli
dziękuję za sumienne, patriotyczne wychowanie,
wszechstronne kształcenie i szkolenie podkomend-
nych oraz umacnianie gotowości bojowej jednostek.
Pozdrawiam żołnierzy służących w sojuszniczych
instytucjach, dowództwach i sztabach. Wasza służba
jest doskonałym świadectwem profesjonalizmu ka-
dry podnoszącej kwalifikacje w środowiskach mię-
dzynarodowych.
Zwracam się do kombatantów, którzy tworzyli hi-
storię Polski, walcząc o jej wolność. Niech zdrowie,
troska otoczenia oraz satysfakcja z dokonań towarzy-
szą Wam każdego dnia.
15 sierpnia jest świętem całej społeczności woj-
skowej. Jeszcze raz życzę wszystkim żołnierzom,
pracownikom wojska, żołnierzom rezerwy, komba-
tantom oraz Ich rodzinom szczęścia, zdrowia,
a także wszelkiej pomyślności w życiu osobistym.
Generał Franciszek Gągor,
szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego
POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 7
 P E R Y S K O P
ARTUR GOŁAWSKI TADEUSZ WRÓBEL
zajmuje się tematyką zajmuje się armiami
związaną z rozwojem zagranicznymi
Wojska Polskiego i pozaeuropejskimi
konfliktami zbrojnymi

Próba sił
Przed wyborami prezydenckimi wzrosła liczba
ataków na siły koalicji. Polski kontyngent
szykował się do tej ofensywy od roku.

8 POLSKA ZBROJNA NR 32 | 9 SIERPNIA 2009

 ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

S
ytuacja jest niestabilna, zagrożenie
wysokie”, to sformułowanie zawie-
rają teraz wszystkie meldunki do-
cierające do Warszawy z Ghazni.
W jednym z lipcowych tygodni
w całym Afganistanie wydarzyły się 504 in-
cydenty, wymierzone głównie w miejscowe
władze, policję i wojsko, z tego 23 w pro-
wincji Ghazni. Zdarzało się, że nasi żołnie-
rze uczestniczyli w kilku potyczkach dzien-
nie. Atakowani są najczęściej w czasie
patroli, rzadziej podczas konwojów czy w ba-
zach. Niemal codziennie udzielają pomocy
napadanym przez rebeliantów afgańskim żoł-
nierzom i policjantom. Przykładem jest atak
z 10 sierpnia na polsko-afgański patrol w gó-
rzystym dystrykcie Ajiristan na północnym za-
chodzie prowincji. W zasadce zginął polski
oficer, kapitan Daniel Ambroziński, a czte-
rech polskich żołnierzy zostało rannych. Straty
poniosła też armia afgańska.
Meldunki służb operacyjnych sugerują, że
napastnicy modyfikują taktykę. Zamiast
„uderz i uciekaj” preferują zasadę „uderz

i woli
i poczekaj”. Doskonalą mechanizmy oraz
metody detonacji improwizowanych ładun-
ków wybuchowych (odnotowano ich co naj-
mniej dziesięć), których masa sięga kilku-
dziesięciu kilogramów, co świadczy wciąż
o sprawnym zaopatrzeniu lub dostępie do du-
żych zapasów.
Bojownicy uporczywie starają się znaleźć
słabe punkty Rosomaków, i choć żaden nie
wpadł w ich ręce, kilka uszkodzili. Ostrzeli-
wując bazy z moździerzy, robią poprawki
w kierunku i odległości. Nie stronią od kom-
pleksowych ataków i koordynują działania po-
szczególnych grup. W akcjach posiłkują się
odwodami. Ataki filmują, żeby mieć dowody
dla sponsorów lub w celach propagandowych.
Wykorzystują znajomość terenu i ograni-
czenia mandatowe w zasadach użycia siły
przez wojska koalicji. Wiedzą, że nie znajdą
schronienia na odludziu, bo nie zdążą dotrzeć
do kryjówek przed kontruderzeniem lotnictwa
bądź artylerii. Ukrywają się więc wśród współ-
ziomków, w wioskach i miasteczkach. Nie li-
czą się przy tym z ofiarami wśród postron-
nych, jeśli żołnierze ruszą ich tropem. Taki
sposób działania zaczyna przypominać strate-
gię nękania Izraelczyków przez Hezbollah
FOT. WOJCIECH KALISZCZAK

z Libanu.

RACZEJ ULSTER NIŻ GROZNY

W czerwcu polski kontyngent przeprowa-
dził 441 patroli, wysłał 43 grupy alarmowe
(szybkiego reagowania), 81 konwojów,

POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 9

 P E R Y S K O P

Operacja „Czysta Przestrzeń” Rashidan

Miejsce i czas – dystrykt Rashidan; 21–26 lipca 2009 roku. GHAZNI

SIŁY – około 500 żołnie-
rzy polskich, afgańskich
i amerykańskich oraz
afgańscy policjanci; śmi-
głowce amerykańskie
– dwa AH-64 i dwa
CH-47 oraz polskie czte-
ry Mi-17 i dwa Mi-24W;
około 60 pojazdów
pancernych Cougar
i Rosomak.

DZIAŁANIA CIMIC – roz- ŚMIGŁOWCE

dano 850 kilogramów MI-17
produktów spożywczych, dostarczały
ubrania, koce, 160 ze- zaopatrzenie
stawów szkolnych i hi- w rejon operacji. 21 LIPCA wieczorem trzy fale
gienicznych.
śmigłowców CH-47 eskortowane
przez maszyny szturmowe przerzuciły
WYNIKI OPERACJI
około 100 polskich żołnierzy
– przeszukano kilka RASHIDAN podzielonych na pięć grup,
wiosek; znaleziono broń 23 LIPCA którzy zorganizowali posterunki
i amunicję; zniszczono nad ranem obserwacyjne wokół doliny
stanowiska startowe, siły główne Rashidanu.
z których rebelianci dotarły w rejon
ostrzeliwali District Cen- District Center.
ter; Grupa Rozpoznaw-
cza wykryła laborato- 25 LIPCA talibowie
rium wykorzystywane do GHAZNI

GRAFIKA: PAWEŁ KĘPKA

szkolenia w podkładaniu
improwizowanych
ładunków wybuchowych
(IED); zatrzymano
osobę podejrzaną
o ich podkładanie.
urządzili zasadzkę
na polskich 22 LIPCA do dystryktu wjechały
żołnierzy. Jeden siły główne. Zgrupowanie
z Polaków został Bojowe „A” wsparte przez
ranny i uszkodzono amerykański Patrol Saperski
KTO Rosomak. (EOD) i Zespół Oczyszczania
Dróg (RCP) oraz siły afgańskie

101 eskort i zorganizował dziesięć
operacji poszukiwania bojowników.
Udzielał też wsparcia humanitarnego
tubylcom (medyczne „białe piątki”).
Gdy w zaatakowanym patrolu lub
konwoju nie było rannych, żołnierze
próbowali dobrać się napastnikom do
skóry. Jeśli ich koledzy odnieśli ob-
rażenia – najpierw skupiali się na od-
parciu napastnikówi ewakuacji po-
szkodowanych do szpitala. Potem,
zależnie od sytuacji, ruszali za prze-
ciwnikiem bąd ź się wycofywali.
W drugim przypadku wysyłano z ba-
zy pododdział alarmowy, czasem do
akcji wkraczały śmigłowce. Kontr-
atakujący żołnierze muszą w dwój-
nasób uważać.
Po pierwsze, często zdetonowanie
miny pułapki czy ostrzał moździerzo-
wy obozu bywają wstępem do wcią-
gnięcia interweniujących w zasadzkę.
Po drugie, reakcja z użyciem nad-
miernej siły może doprowadzić
do ofiar po stronie przypadkowych
cywilów.
Głównodowodzący Międzynaro-
dowymi Siłami Wsparcia Bezpie-
czeństwa (ISAF) generał Stanley
McChrystal wydał 2 lipca skorygo-
waną dyrektywę taktyczną, której
fragmenty po raz pierwszy w historii
operacji upubliczniono, w dodatku
na witrynie internetowej NATO.
Wskazał tam, że konfliktu nie uda
się wygrać dzięki większej liczbie
zabitych talibów, lecz dzięki umiejęt-
ności oddzielania bojowników od
ludności: „Musimy uniknąć popad-
nięcia w pułapkę odnoszenia zwy-
cięstw taktycznych i przegrywania
w wymiarze strategicznym przez po-
wodowanie ofiar wśród cywilów lub
nadmiernych zniszczeń. Utrata po-
parcia społecznego w tej walce bę-
dzie decydująca. Talibowie nie mogą
nas militarnie pokonać, ale możemy
to zrobić sami”.
Generał McChrystal zalecił
dowódcom korzystanie ze wsparcia
lotniczego oraz z artylerii przeciwko
celom usytuowanym w terenie za-
mieszkałym pod ściśle określonymi
(ograniczonymi i wciąż niejawnymi)
warunkami. Zgodnie z nowymi zale-
ceniami, przeszukiwań afgańskich
domostw powinni dokonywać miej-
scowi żołnierze, a interwencję nale-
ży przeprowadzać z poszanowaniem
wyjątkowego statusu kobiet. Żołnie-
rze koalicji powinni tam wchodzić tylko wte-
dy, gdy zostaną wyraźnie poproszeni przez
afgańskich kolegów.
TRZECI KORDON
Żołnierze sił ISAF nie mogą wchodzić do
meczetów i obiektów historycznych ani do
nich strzelać, z wyjątkiem sytuacji mających
na celu samoobronę. Niestety, przeciwnik czę-
sto wykorzystuje je do prowokacji. Wszystkie
rewizje lub wizytacje w takich miejscach mają
MIMO zatem być zlecane Afgańczykom. Krótko mó-
WYKRYWANIA wiąc, żołnierze muszą bardziej naśladować
większości min Brytyjczyków zwalczających IRA w latach
pułapek,
powodują one osiemdziesiątych w Irlandii Północnej niż
w Afganistanie Grozny szturmowany przez Rosjan dekadę
aż 65 procent później. Nie ma tu miejsca na samowolne, pro-
strat ludzkich
filaktyczne i nieprecyzyjne ostrzały nierozpo-
w siłach koalicji.
znanych obiektów.
Siły ISAF to siły wsparcia bezpieczeństwa,
a nie interwencyjne czy okupacyjne. My
wspieramy Afgańczyków. Bez poparcia tubyl-
ców nie da się walczyć. Nasi żołnierze to rozu-
mieją i odpowiednio działają. W akcjach typu
„otocz i przeszukaj” stanowią trzeci, zewnętrz-
ny kordon. Na czele są policjanci, za ich pleca-
mi idą afgańscy żołnierze, na zewnątrz za bez-
pieczeństwo odpowiadają Polacy.
Przykładem jest operacja „Czysta prze-
strzeń”, którą w ostatniej dekadzie lipca prze-

10 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009

 A R M I A

C O M M E N T A R I U M

41 kandydatów
mowy z talibami i próby włą-
czania ich w struktury władzy,
a przy tym być może konsoli-
MARCIN RZEPKA
dację opozycji. Wygrana
Kto wygra i jak będzie Abdullaha, Tadżyka, okazała-
by się rewolucyjna.
wyglądał Afganistan Byłby to trzeci przypadek w hi-
po wyborach? storii Afganistanu, gdy władzę
sprawowałby nie-Pasztun.

KONFLIKTU nie uda
się wygrać dzięki
większej liczbie
zabitych talibów,
FOT. US DOD
P
lanowane na 20 sierp-
nia wybory prezydenc-
kie w Afganistanie
znacznie różnią się od tych
z 2004 roku. Za te odpowia-
dają sami Afgańczycy. Ponad-
to inny jest klimat polityczny
niż pięć lat temu. Dawny entu-
zjazm ustąpił miejsca rozcza-
rowaniu, które wynika z braku
bezpieczeństwa, niewydolno-
ści państwa i korupcji. W obiet-
nicach przedwyborczych,
a jest ich wiele, zważywszy na
41 zarejestrowanych kandy-
datów, padają propozycje roz-
wiązania tych problemów. Po-
stulaty zgłaszają również tali-
bowie, a mułła Omar we wzno-
wionej właśnie książce prze-
obrona dóbr Afgańczyków i ich
życia. Wzywa przy tym do boj-
kotu wyborów, które traktuje
jako wyraz poparcia dla oku-
pantów.
Rodzą się zatem pytania: kto
wygra i jak będzie wyglądał
Afganistan po wyborach? Naj-
poważniejszym kandydatem
jest Karzaj, który mimo krytyki
utrzymuje wysoką pozycję,
choć ta raczej nie gwarantuje
mu wygranej w pierwszej tu-
rze. Poza nim liczą się Ashraf
Ghani i Abdullah, byli współ-
pracownicy prezydenta. Pierw-
szy jako minister finansów,
drugi – minister spraw zagra-
nicznych. Wydaje się, że to
między nimi rozegra się walka.
Zwycięstwo Ghaniego, Pasztu-
na z Gizlajów, podniosłoby pre-
stiż Afganistanu na arenie
międzynarodowej, choć nieko-
niecznie zadowolenie społe-
czeństwa. W tej sytuacji naj-
lepszym rozwiązaniem byłby
Karzaj.
Jest i taka możliwość: zwycię-
stwo talibów. Byłby to bojkot
wyborów albo niemożność ich
przeprowadzenia na połu-
dniu, co w konsekwencji po-
tęgowałoby izolację politycz-
ną Pasztunów, a ta wzrost
radykalizmu. 
Doktor MARCIN RZEPKA
jest pracownikiem Uniwersytetu

lecz dzięki umiejętności Papieskiego Jana Pawła II

oddzielania bojowników konuje, że największym zada- Jeśli prezydentem zostanie w Krakowie oraz Uniwersytetu
od ludności. niem obecnego dżihadu jest Karzaj, można liczyć na roz- Jagiellońskiego.

prowadzono w dystrykcie Rashidan, w połu-
dniowo-wschodniej części prowincji Ghazni.
Obok Polaków i Amerykanów wzięli w niej
udział afgańscy policjanci i żołnierze. Opera-
cje takie mają zwiększyć bezpieczeństwo
w regionie przed zaplanowanymi na 20 sierp-
nia wyborami prezydenckimi i do władz lo-
kalnych. Stanowią one pewien etap w procesie
stabilizacji Afganistanu, co jest podstawowym
celem misji NATO.
Temu też służy rozbudowa i podnoszenie
jakości afgańskich sił bezpieczeństwa – armii
i policji – by jak najszybciej osiągnęły zdolność
do samodzielnego zapewniania bezpieczeństwa
i stabilności ojczystego kraju. Zapowiedziano
zwiększenie liczebności armii do 240 tysięcy,
a policji do 160 tysięcy. Ze względu jednak na
specyfikę społeczną i kulturową ich sprawność
oceniać należy wobec trochę innych kryteriów
niż w świecie zachodnim.
INWESTYCJE W RELACJE
Przeciwnik rozumie znaczenie formowania
struktur władzy, uznawanej za swoją przez
większość mieszkańców. Stąd krwawa, przed-
wyborcza próba sił. Bojownicy próbują nękać
i zastraszać lokalne społeczności, by zniechę-
cić je do udziału w elekcji prezydenckiej, któ-
rej faworytem jest urzędująca głowa państwa
Hamid Karzaj.
W kraju wyznaczono blisko siedem tysięcy
lokali wyborczych, a do oddania głosu zareje-
strowało się, zależnie od źródeł, od około 18 do
19 milionów osób (w porównaniu z 15 miliona-
mi w 2005 roku, gdy wybierano parlament).
Wojsko nie będzie się mieszało do elekcji, choć
ma czuwać nad bezpieczeństwem. To będzie
także zadanie naszych żołnierzy.
Polakom działanie ułatwia to, że mają pod
opieką jedną prowincję, gdzie odpowiadają za
całokształt sytuacji, wspomagani przez mie-
szany, amerykańsko-polski zespół odbudowy
prowincji PRT. Dowódca polskich sił pułkow-
nik Rajmund Andrzejczak dysponuje także
służbą współpracy cywilno-wojskowej. Różni-
ca między PRT a CIMIC sprowadza się do te-
go, że pierwsza działa na korzyść władz lokal-
nych, stara się wszechstronnie wspierać roz-
wój danego regionu i dysponuje większymi
pieniędzmi, natomiast druga służba pracuje na
korzyść kontyngentu.
W 2008 roku polskie Ministerstwo Spraw
Zagranicznych wydało na PRT około 3 milio-
nów złotych. W tym roku zaplanowano na ten
cel aż 23,5 miliona. Dotąd ukończono dwa
projekty za około 208 tysięcy dolarów. W trak-
cie realizacji jest jedenaście o wartości ponad
2,8 miliona dolarów, tyle samo innych zaak-
ceptowano, a osiem kolejnych przedłożono do
zaakceptowania. Projekty CIMIC opłaca do-
wódca kontyngentu z funduszy Ministerstwa
Obrony Narodowej.
Inwestycje w infrastrukturę – budowa most-
ku, placów zabaw dla dzieci, studni, aranżacja
terenów zielonych, instalacja lamp ulicznych,
remont oddziału położniczego w szpitalu, od-
nowienie i wyposażenie sierocińca, moderni-
zacja bazaru, zakup pomocy dla szkół czy re-
monty lub budowa dróg – od początku do koń-
ca powstają przy współpracy z Afgańczykami.
To oni zgłaszają potrzeby (od starszyzny wio-
ski lub gubernatora prowincji). Wykonują też
prace fizyczne, ponieważ przestrzegany jest
warunek, że co najmniej połowa pracowników
ma pochodzić z najbliższej okolicy.
Polscy wojskowi z zadowoleniem odnoto-
wują, że nie było problemów z akceptacją tych
projektów. Nie zniszczono ich. Dlatego zamie-
rzają nadal inwestować w szpital w Ghazni
(największy z trzech w prowincji, liczącej
1,4 miliona mieszkańców), dostęp do wody,
ułatwienia dla producentów żywności, budo-
wę dróg na odcinkach do kilku kilometrów.
Ma to zapewnić poprawę warunków życia lud-
ności. Daje też nadzieję na ograniczenie wpły-
wów antyrządowych grup, a zarazem ma za-
chęcić tubylców do współpracy.
Działalność CIMIC i PRT to pomoc Afgań-
czykom w budowie państwa od dołu, a nie od
góry. Szczególną wagę przywiązuje się do

POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 11

 P E R Y S K O P
FOT. BUNDESHEER.AT

C O M M E N T A R I U M

Talibowie nie śpią

KRZYSZTOF LIEDEL
Udane wybory mogą
poważnie zaszkodzić talibanowi.

Z
bliżają się wybory w Afgani-
stanie. Kraj ten, destabilizo-
wany przez ciągłe walki koali-
cji antyterrorystycznej pod egidą
NATO z talibanem, który siłowo pró-
buje powrócić do władzy, będzie miał
szansę na wdrożenie jednego z naj-
ważniejszych mechanizmów stano-
wiących o istnieniu demokratyczne-
go państwa. Konsekwencje przepro-
wadzenia uczciwych wyborów, w któ-
rych zamanifestuje się i zostanie
spełniona wola wyborców, mogą być
bardzo poważne.
Będzie to sygnał, że do realizacji ce-
lów politycznych nie musi służyć ani
terroryzm, ani narzędzia militarne.
Ponadto każdy, kto twierdzi, że jedy-
nym możliwym sposobem prowa-
dzenia przez niego walki politycznej
talibowie zrobią wszystko, aby społe-
czeństwo afgańskie nie wzięło ak-
tywnego udziału w wyborach. Aby
zastraszyć ludzi i zdestabilizować
mechanizmy wyborcze, może dojść
do wielu ataków terrorystycznych.
Mogą one zostać skierowane prze-
ciwko różnorodnym celom – od
osób zaangażowanych w organiza-
cję wyborów, przez ludzi przebywa-
jących w lokalach wyborczych, aż
po przedstawicieli administracji pu-
blicznej. Prawdopodobieństwo jest
zresztą tym większe, że wybory po-
tencjalnie mogą stanowić krok na
drodze do stabilizacji Afganistanu
i umocnienia jego państwowości,
a tym samym ograniczenia wpływów
talibanu.  POLSKI KONTYNGENT
liczy prawie 2 tysiące
FOT. ALEKSANDER RAWSKI

jest przeprowadzanie ataków terro- KRZYSZTOF żołnierzy, a w odwodzie

rystycznych i zabijanie niewinnych LIEDEL strategicznym
jest dyrektorem do ewentualnego
cywilów, kłamie. Udane wybory użycia czeka
Centrum Badań
– niezależnie od ich wyniku – mogą nad Terroryzmem w kraju 200 kolejnych.
poważnie zaszkodzić talibanowi. Collegium
Dlatego można się spodziewać, że Civitas.

spoprawnych relacji z miejscowymi
władzami, od starszyzny wioskowej
do gubernatora prowincji. Nasi żoł-
nierze zauważyli, że jeśli osoby mają-
ce autorytet w środowisku lokalnym
popierają władze lub zachowują neu-
tralność, w okolicy jest z reguły spo-
kojnie. Dlatego spotykają się z nimi
co najmniej cztery razy w miesiącu.
ZYSKI Z KONCENTRACJI
Ocenia się, że ponad połowa
improwizowanych ładunków wybu-
chowych na terenie prowincji jest
wykrywana jeszcze przed zdetono-
waniem. W czerwcu odnotowano
35 przypadków zastosowania takich
pułapek.
Polski kontyngent zyskał dzięki
koncentracji i zwiększeniu liczebno-
ści. Dziś trudno uwierzyć, ale przez
pięć lat, od marca 2002 roku do marca
2007, nasze zaangażowanie w opera-
cje wojskowe sojuszników na terenie
Afganistanu ograniczało się do utrzy-
mywania około stuosobowego kontyn-
gentu w bazie lotniczej Bagram, złożo-
nego z saperów oczyszczających teren
wokół lotniska, zaopatrujących ich lo-
gistyków oraz odpowiadających za
ochronę komandosów lub żołnierzy
jednostek rozpoznawczych. Polacy nie
brali wówczas udziału w „działaniach kinetycz-
DZIAŁALNOŚĆ nych” – akcjach zaczepnych czy patrolach.
CIMIC I PRT Wiosną 2007 roku, gdy zmniejszył się na
to pomoc
Afgańczykom dobre nasz kontyngent w Iraku, wysłaliśmy
w budowie do Afganistanu (w miejsce saperów) 1,2 ty-
państwa od dołu, siąca żołnierzy przygotowanych do działań
nie od góry. operacyjnych oraz sztabowców z Wielonaro-
dowego Korpusu Północ-Wschód do dowódz-
twa kompozytowego sił ISAF w Kabulu.
SKUPIENIE SIŁ
Ponadroczne doświadczenie z funkcjono-
wania w rozproszeniu w ugrupowaniu sił pod-
ległych Dowództwu Regionalnemu Wschód
wykazało, że wzorem większości kontyngen-
tów powinniśmy skoncentrować pododdziały.

12 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009

 A R M I A

Z dala od urn
Koalicja postanowiła w dniu wyborów
w Afganistanie pozostać w cieniu.

W Ghazni, podobnie jak

w innych prowincjach,
afgańska administracja zdecy-
dowała się zmniejszyć liczbę
centrów wyborczych z 404 do
368. Dwóch mieszkańców
Ghazni ubiega się o fotel prezy-
denta, zaś do Rady Prowincji
kandydują 93 osoby.
„Jeśli chodzi o sam dzień wybo-
rów, to Polskie Siły Zadaniowe
przygotowują się na różne sce-
nariusze, w tym również te naj-
bardziej niebezpieczne i skom-
plikowane”, zapewnia ich do-
wódca, pułkownik Rajmund
Andrzejczak. Polacy, podobnie
jak inne kontyngenty Między-
narodowych Sił Wsparcia Bez-
pieczeństwa, odpowiadać bę-
dą 20 sierpnia za trzeci krąg
zabezpieczenia wyborów prezy-
denckich i do władz lokalnych.
Mają reagować w sytuacjach
kryzysowych, dokonując mię-
dzy innymi przerzutu powietrz-
nego jednostek reagowania.
Koalicja postanowiła pomóc
w stworzeniu warunków, by wy-
bory w Afganistanie się odbyły,
ale w dniu elekcji Jej siły pozo-
stawać będą w odległości oko-
ło pięciu kilometrów od lokali
wyborczych.
Pierwszy krąg, czyli ochrona
konwojów, kandydatów, zagra-
nicznych obserwantów będzie
zadaniem afgańskiej policji.
Drugi ma stanowić afgańska
armia, która odpowiadać bę-
dzie za zapewnienie bezpie-
czeństwa w centrach wybor-
czych, chronić konwoje z ma-
teriałami wyborczymi i reago-
wać w razie pojawienia się kło-
potów. 

FOT. WOJCIECH MAJERAN

Bojownicy starają się znaleźć słabe punkty Rosomaków i choć żaden

nie wpadł w ich ręce, kilka uszkodzili.

Zdecydowano o skupieniu ich w jednej pro-
wincji, czemu towarzyszyło zwiększenie li-
czebności kontyngentu do 1,6 tysiąca osób,
włączając w to komandosów „odzyskanych”
z okolic Kandaharu.
Dzięki temu naszym żołnierzom udało się
przejąć w listopadzie 2008 roku odpowiedzial-
ność za bezpieczeństwo w prawie całej Ghazni.
Prawie, gdyż nadal niektóre oddalone miejsca
trudno kontrolować. Obecnie najtrudniejsza sy-
tuacja jest na południu prowincji, na przykład
w dystrykcie Nawa. W tym miejscu Ghazni wbi-
ja się klinem między prowincje Zabol i Paktika,
stanowiąc obszar tranzytowy między nimi.
Od maja bieżącego roku polski kontyngent
liczy prawie 2 tysiące żołnierzy, a w odwodzie
strategicznym do ewentualnego użycia czeka
w kraju 200 kolejnych. Około 70 wojskowych
pracuje w międzynarodowym porcie lotni-
czym w Kabulu, zajmując się utrzymaniem
ruchu lotniczego w miejscu bardziej zatłoczo-
nym niż warszawskie Okęcie.
SPOKOJNA ZIMA
Afgańczycy mają w Ghazni około 3 tysięcy
własnych wojskowych z 3 Brygady 203 Kor-
pusu Afgańskiej Narodowej Armii, których
szkolą trzy operacyjne zespoły doradczo-łącz-
nikowe i prawie tysiąc policjantów, do których
szkolenia oddelegowaliśmy dwa zespoły do-
radcze złożone z żandarmów. Działa też mię-
dzynarodowy zespół doradców policyjnych.
W październiku skończy się służba grupy
KAIA (kontrolerów lotniczych i ich towarzyszy)
w Kabulu, choć zapewne kilku Polaków pozo-
stanie tam, gdyż etat portu lotniczego przezna-
cza stanowiska dla każdej nacji gotowej wes-
przeć funkcjonowanie służb lotniskowych.
Zimą prawdopodobnie będzie spokojnie,
gdyż surowa aura zniechęca bojowników do
walki. Nie nastąpi zatem zwiększenie liczeb-
ności sił w Ghazni. Zmiany w strukturze kon-
tyngentu będą kosmetyczne, ale wczesną je-
sienią ma do niego trafić 16 nowych Rosoma-
ków. Wiosną 2010 roku natomiast uda się do
Afganistanu na drugą turę do dowództwa sił
ISAF personel z kwatery korpusu w Szczeci-
nie, w tym kilkudziesięciu Polaków. 

POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 13

 N A C E L O W N I K U

Militarne
14
algorytmy
POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009
 A R M I A
Z generałem FRANCISZKIEM
GĄGOREM o sytuacji sił zbrojnych
po roku obowiązywania rządowego
programu profesjonalizacji rozmawiają
ARTUR GOŁAWSKI i TADEUSZ WRÓBEL
POLSKA ZBROJNA: Nie żałuje Pan, że zna-
jąc sytuację finansową wojska, został na dru-
gą kadencję szefem Sztabu Generalnego Woj-
ska Polskiego?
FRANCISZEK GĄGOR: Nikt nie obiecywał,
że będzie lekko.
POLSKA ZBROJNA: Czy w obecnej sytuacji
wypada mówić o rozwoju sił zbrojnych, czy to
już stagnacja?
FRANCISZEK GĄGOR: Wciąż mówimy
o rozwoju. Jest to proces ważny, trudny i kosz-
towny. Ważny, bo bez sprawnych, dobrze wypo-
sażonych sił zbrojnych trudno wyobrazić sobie
bezpieczne funkcjonowanie państwa. Kosztow-
ny, bo rozwój naukowo-techniczny nie pozosta-
wia złudzeń: chcąc mieć nowoczesne siły zbroj-
ne, zdolne do funkcjonowania w warunkach śro-
dowiska bezpieczeństwa XXI wieku, państwo
musi ponosić poważne nakłady. Planowanie roz-
woju sił zbrojnych nigdy nie było łatwe, a skala
trudności rośnie wraz ze złożonością, zmienno-
ścią i nieprzewidywalnością świata. Wychodząc
naprzeciw wyzwaniom, staramy się elastycznie
określać bieżące priorytety sił zbrojnych, nie za-
pominając o powinnościach konstytucyjnych
oraz zobowiązaniach międzynarodowych.
POLSKA ZBROJNA: Co zatem jest przed-
miotem Pańskiej troski w tym roku?
FRANCISZEK GĄGOR: Operacje zagranicz-
ne, zwłaszcza ta w Afganistanie, gdzie żołnie-
rzom musimy zapewnić wszystko, co jest nie-
zbędne do bezpiecznego wykonywania postawio-
nych przed nimi zadań, oraz postępy moderniza-
cji technicznej i problemy wywołane przez
skromniejszy budżet obronny.
POLSKA ZBROJNA: Czy nie obawia się
Pan, że po roku od ogłoszenia rządowego pro-
gramu profesjonalizacji sił zbrojnych straci-
my formułę 1,95 procent produktu krajowego
brutto? To byłby paradoks.
FRANCISZEK GĄGOR: Wprowadzona
w 2001 roku formuła ustalania budżetu resortu
obrony na poziomie 1,95 procent PKB roku po-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
przedniego gwarantuje, że przyjęte zobowiąza-
nia sojusznicze i kierunki rozwoju sił zbrojnych
są i będą realizowane zgodnie z ustalonym har-
monogramem. Przewidywalny poziom finanso-
wania wojska pozwolił nam opracować mecha-
nizmy racjonalizujące zasady planowania i za-
spokajania potrzeb w zakresie nowoczesnego
uzbrojenia i sprzętu. Przygotowując „Program
rozwoju SZRP w latach 2009–2018”, stworzyli-
śmy w Sztabie Generalnym nowatorski algorytm
oceny i weryfikacji zadań, który uwzględnia
sprzężenie systemów funkcjonalnych w jeden
globalny system obrony państwa, z uwzględnie-
niem możliwości przemysłu zbrojeniowego. Nie-
stety, niedofinansowanie budżetu państwa w IV
kwartale 2008 roku podważyło użyteczność tego
algorytmu pozyskiwania nowego uzbrojenia.
POLSKA ZBROJNA: Jak podoba się Panu
określenie, że „co zostało zaplanowane, nie
musi być koniecznie wykonane”?
FRANCISZEK GĄGOR: Brak stabilnego fi-
nansowania jest sprzeczny z zasadą planowania
wieloletniego i w dłuższej perspektywie unie-
możliwia usystematyzowane rozwijanie zdolno-
ści operacyjnych sił zbrojnych. Dlatego trudno
jest mi zgodzić się z tezą, że „co zostało zaplano-
wane, nie musi być koniecznie realizowane”. Te-
mat ten podnoszony był podczas ostatniego spo-
tkania ministrów obrony państw NATO w czerw-
cu w Brukseli. Sekretarz generalny sojuszu
zwrócił wszystkim państwom uwagę, że w wy-
datkach obronnych powinny dążyć do uzyskania
co najmniej 2 procent udziału w PKB. Podkre-
ślił, że bez stabilnego finansowania nie będzie
rozwoju zdolności obronnych całego NATO.
Wolę więc nie myśleć, co by było, gdyby budżet
MON miał być kształtowany doraźnymi i nie-
przewidywalnymi transzami.
POLSKA ZBROJNA: Które ze skutków
ograniczeń finansowych są najbardziej do-
kuczliwe?
FRANCISZEK GĄGOR: Najbardziej boleję
nad tym, że w tym roku nie mamy możliwości
uruchomienia niektórych planowanych uprzed-
nio zakupów. Gwarancja kształtowania budżetu
resortu w latach kolejnych na przyjętym pozio-
mie pozwala jednak nam myśleć o systemowym
pozyskiwaniu potrzebnego uzbrojenia, choć pla-
ny się zweryfikowały i rozciągnęły w czasie.
POLSKA ZBROJNA: Najbardziej kryzys
odczują marynarze. Podwodniakom grozi
zwolnienie ze służby – nie będą mieli czym
pływać.
FRANCISZEK GĄGOR: Mamy pięć okrętów
podwodnych: cztery typu Kobben i jeden typu
POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 15
 N A C E L O W N I K U
877E. Z uwagi na kończące się resursy technicz-
no-eksploatacyjne Kobbeny powinny zostać
wycofane z eksploatacji do końca 2012 roku, na-
tomiast ORP „Orzeł” do 2022 roku. Uwzględ-
niając konieczność utrzymania potencjału bojo-
wego MW w obszarze podsystemu rażenia
(zwalczania celów nawodnych i podwodnych),
a także zwiększenia zdolności podsystemu roz-
poznania planujemy pozyskać do 2018 roku
jeden nowy okręt podwodny. W posiadanie dru-
giego chcielibyśmy wejść po 2018 roku.

POLSKA ZBROJNA: Także śmigłowce ze-

szły na plan dalszy. A potrzebne są w Afgani-
stanie i trudno wyobrazić sobie, że w ewentu-
alnej nowej operacji, na przykład grup bojo-
wych Unii Europejskiej, mielibyśmy się bez
nich obejść.
FRANCISZEK GĄGOR: Ze względu na
rosnące potrzeby w zakresie reagowania kryzy-
sowego, w tym wzmocnienie kontyngentów
komponentem lotniczym oraz prowadzenie in-
tensywnego szkolenia lotniczego, pozyskanie
nowych śmigłowców jest konieczne. Z analiz
wynika, że MON będzie w stanie kupić 51 śmi-
głowców, co zaspokoi tylko najpilniejsze potrze-
by sił zbrojnych.

POLSKA ZBROJNA: Czy w tej liczbie za-

wierają się także śmigłowce SW-4 dla „Szkoły
Orląt” do szkolenia podchorążych?
FRANCISZEK GĄGOR: W tym przypadku
mówimy o kupnie bardziej bojowych maszyn.
Natomiast zakupy śmigłowców SW-4 są już re-
alizowane na potrzeby szkolenia lotniczego.
POLSKA ZBROJNA: Wojsko ma też proza-
iczne problemy: opóźnienie wypłat należności
czy ograniczenie aktywności poligonowej ze
względu na brak paliw.
FRANCISZEK GĄGOR: Niestety, kryzys
ogólnoświatowy przełożył się na nasze siły
zbrojne także w postaci opóźnień w wypłacie
niektórych należności pieniężnych. Inspektorat
Wsparcia zareagował jednak na to, przesuwając
część środków planowanych na inwestycje infra-
strukturalne na zapewnienie ciągłości wypłat na-
leżności. To powinno rozwiązać problem. Nato-
miast w szkoleniu wojsk ograniczenia budżeto-
we spowodowały, że musieliśmy na nowo ustalić
priorytety. Są nimi teraz szkolenie jednostek
i pododdziałów wydzielanych do zadań sojuszni-
czych, zabezpieczenie procesu kształcenia
w szkolnictwie wojskowym, a także podtrzyma-
nie zdolności do realizacji narodowych zadań
obronnych w wybranych najważniejszych spe-
cjalnościach. Ćwiczenia poligonowe odbywają
się zgodnie z modyfikowanym planem.
POLSKA ZBROJNA: Czy nie grozi nam, że
profesjonalizując siły zbrojne w czasie kry-
zysu stworzymy „papierowe wojsko”?
Ochotnicze, bardziej zdyscyplinowane, tyle
że w dużej mierze mające przestarzały
sprzęt, więc warte mniej, niż sądzą
podatnicy.
FRANCISZEK GĄGOR: Obalmy
ten fałszywy z gruntu mit, że musimy
mieć wszystko najnowocześniejsze. Na-
wet najbogatsze państwa nie mogą so-
bie pozwolić na kompleksowe wyposa-
żenie jednostek wojskowych wyłącznie
w nowe uzbrojenie i sprzęt. Proces mo-
dernizacji ma charakter ewolucyjny
NIESTETY,
i podyktowany jest resursami eksploata-
kryzys
ogólnoświatowy cyjnymi. Dziś użyteczność uzbrojenia
przełożył się i sprzętu wojskowego poddawanych
na nasze siły modernizacji sięga nawet 40–50 lat.
zbrojne także
w postaci
opóźnień POLSKA ZBROJNA: Wobec tego,
w wypłacie z jakich zdolności obronnych zrezy-
niektórych gnujemy, skoro zapewne nie będzie
należności
pieniężnych.
nas stać na utrzymanie wszystkich na
zadowalającym poziomie? Może wy-
cofamy się z tworzenia grup bojo-
wych UE?
FRANCISZEK GĄGOR: Nadrzęd-
nym naszym zadaniem jest posiadanie
zdolności do obrony kraju. Z doskona-
lenia tych konstytucyjnych zdolności
zrezygnować nie możemy. Pozostałe
budujemy zgodnie z określonymi prio-
rytetami. Sztab zajmuje się koordynacją
realizacji naszych zobowiązań wobec
NATO i UE, których zasadniczym ce-
lem jest rozwój zdolności obronnych,
a także tych niezbędnych do wykonania
zadań i operacji NATO oraz UE – ze
szczególnym naciskiem na zwiększanie
interoperacyjności. Zapewniam, że za-
kres celów Sił Zbrojnych NATO ustala-
my na podstawie realnych możliwości
budżetowych. A z udziału w grupach
unijnych nie zrezygnujemy. Przecież
Polska zamierza uczynić tematykę
obronną jedną z wiodących kwestii na-
szej prezydencji w UE w 2011 roku.
POLSKA ZBROJNA: Wie Pan, ja-
kie pytanie najbardziej chcieliby Pa-
nu zadać żołnierze, ale boją się lub
nie mają okazji? Otóż: kiedy ogło-
szona zostanie lista garnizonów, któ-
re będą „wygaszane”?
FRANCISZEK GĄGOR: Spotykam
się często z żołnierzami i zapewniam, że
się nie boją i mają szanse pytać. To już
nie te czasy, że trzeba się bać generałów.
Dla wszystkich jest jasne, że zasób in-
frastruktury wojskowej ilościowo prze-
wyższa potrzeby sił zbrojnych,
a stan użytkowanych obiektów odbiega
od współczesnych standardów i norm.
Oczekujemy, że komasacja jednostek,

16 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009


FOT. SGWP
zwłaszcza rodzajów wojsk, ułatwi dowodzenie
oraz zmniejszy koszty szkolenia żołnierzy. Ko-
nieczne jest więc dążenie do dyslokowania jedno-
stek w garnizonach (bazach) o dużym potencjale
szkoleniowym (przy poligonach). Skutkiem bę-
dzie zmniejszenie liczby garnizonów wojsko-
wych, co ma przynieść oszczędności finansowe,
które przeznaczymy na modernizację uzbrojenia.
POLSKA ZBROJNA: I jak bardzo zmieni się
wtedy mapa Polski garnizonowej, która wisi
u Pana w gabinecie?
FRANCISZEK GĄGOR: Proces ten jest i bę-
dzie realizowany przez znoszenie nieperspekty-
wicznych garnizonów oraz ich łączenie. Obecnie
zmierzają ku końcowi prace związane z noweli-
zacją rozporządzenia MON z 21 października
2004 roku w sprawie utworzenia garnizonów
oraz zadań, siedzib i terytorialnego zasięgu wła-
ściwości ich dowódców. Po jego wejściu w życie
zostanie połączonych kilkanaście garnizonów ze
względu na bliskość położenia. Obecnie mamy
ich 126, a docelowo pozostawimy 103. Wykaz
garnizonów oraz ich terytorialny zasięg zostaną
opublikowane w „Dzienniku Ustaw” po zakoń-
czeniu procesu legislacyjnego.
POLSKA ZBROJNA: Dopóki minister tego
nie zatwierdzi, dopóty nie możemy wymie-
niać nazw. Proszę jednak wyjaśnić, skąd
A R M I A
Sztab Generalny wie, że się nie myli, propo-
nując likwidacje bądź fuzje konkretnych gar-
nizonów?
FRANCISZEK GĄGOR: Na kształt zmian w
strukturze organizacyjnej sił zbrojnych istotny
wpływ miała przyjęta ich liczebność oraz wpro-
wadzenie do końca 2010 roku profesjonalizacji.
Wszystkie zmiany, skutkujące przebudową struk-
tur wojska, poddaliśmy wszechstronnym anali-
zom, ze szczególnym uwzględnieniem zasady
„koszt–efekt” w kontekście potrzeb obronnych,
efektywnego wydatkowania pieniędzy z budżetu
państwa, a także potencjalnych skutków dla spo-
łeczności lokalnych. Będą one zatem wynikiem
kompromisu między potrzebami a możliwościa-
mi. Realizując zaplanowane zamierzenia, Polska
zbuduje armię zdolną do wykonywania zadań
w kraju i poza jego granicami w wymiarze naro-
dowym, sojuszniczym i koalicyjnym.
POLSKA ZBROJNA: Jak się zmieni system
dowodzenia na szczeblu centralnym?
FRANCISZEK GĄGOR: Wszystkie armie,
w tym polska, poświęcają wiele uwagi sprawne-
mu systemowi dowodzenia, widząc w operatyw-
ności organów dowodzenia olbrzymie rezerwy,
które w pełni uruchomione i wykorzystane mogą
zdynamizować rozwój sił zbrojnych, a tym sa-
mym zapewnić warunki pełnego wykonania po-
stawionych im zadań. Planowane przez nas zmia-
ny pozwolą połączyć zasadę jedności dowodze-
nia z zasadą rozdzielenia kompetencji dowódców
(szefów) odpowiedzialnych za poszczególne sys-
temy funkcjonalne. Wierzę, że redyslokacja do-
wództw rodzajów sił zbrojnych zwiększy ich ope-
ratywność, przyspieszy proces decyzyjny i przy-
gotowania sił, zapewni sprawne dowodzenie.
Tym samym stworzone zostaną warunki do szyb-
szego i pełnego osiągania celów militarnych.
W najbliższych latach zmieni się dyslokacja Do-
wództwa Wojsk Lądowych. Ograniczymy w ten
sposób do minimum konieczność przemieszcze-
nia stanowiska dowodzenia w sytuacji ewentual-
nego zagrożenia, a także utrzymamy właściwy
poziom funkcjonowania dowództwa przy racjo-
nalnym wykorzystaniu potencjału telekomunika-
cyjnego garnizonu Wrocław. W późniejszym
okresie przewidujemy także przemieszczenie Do-
wództwa Sił Powietrznych do Poznania.
POLSKA ZBROJNA: Ma powstać Cen-
trum Doktryn i Szkolenia SZRP. Kiedy
i gdzie?
FRANCISZEK GĄGOR: Siedzibą nowej in-
stytucji będą obiekty jeszcze funkcjonującego
dowództwa Pomorskiego Okręgu Wojskowego
w Bydgoszczy. W pierwszym etapie, do końca
bieżącego roku, zacznie działalność grupa or-
ganizacyjno-przygotowawcza w składzie
15 oficerów. Rozwinięcie centrum do 85 pro-
cent stanowisk wraz z rozpoczęciem funkcjono-
wania jest zaplanowane na 2010 rok. Przewidu-
jemy, że CDiS osiągnie pełną zdolność w 2011
roku.
POLSKA ZBROJNA: Aż chce się powie-
dzieć: „wreszcie”. Gdyby centrum już istnia-
ło, może lepiej funkcjonowałoby zbieranie
doświadczeń z działalności kontyngentów.
Słyszeliśmy, że system lessons learned wciąż
kuleje.
FRANCISZEK GĄGOR: Nie zgadzam się
z tą opinią. Choć system wykorzystania doświad-
czeń jest u nas nowością, to poddany został kon-
troli problemowej przez Departament Kontroli
MON w 2008 roku. Inspektorzy uznali, że repre-
zentuje dobry poziom. Ten system traktuje misje
poza granicami kraju jako główne źródło pozy-
skiwania informacji. Na przykład nasz kontyn-
gent w siłach ISAF sporządza z działalności w re-
jonie misji raporty, meldunki czy wnioski doty-
czące swego działania. Materiały te przesyłane są
do Dowództwa Operacyjnego SZ, które część
z nich, zgodnie z kompetencjami, rozpatruje na
swoim poziomie, a inne wnioski, wymagające
decyzji szefa SGWP, przesyłane są do Sztabu
Generalnego, a następnie kierowane do instytucji
mającej możliwości ich rozpatrzenia i podjęcia
działań naprawczych. Dużą rolę w tym systemie
odgrywają także dowództwa rodzajów sił zbroj-
nych. Po dwóch latach funkcjonowania systemu
opracowano nową koncepcję rozwoju narodowe-
go systemu zbierania oraz upowszechniania
wniosków i doświadczeń w siłach zbrojnych.
POLSKA ZBROJNA: Zgadujemy – wybrani
żołnierze dostaną nowe obowiązki po stare-
mu, czyli nieetatowo?
FRANCISZEK GĄGOR: Właśnie, że nie. Ten
dokument zakłada utworzenie małych etatowych
struktur dla uczestników systemu oraz w kontyn-
gentach, a także utworzenie specjalistycznych
komórek w powoływanym Centrum Doktryn
i Szkolenia SZRP. Zasadniczymi zadaniami
CDiS będzie analiza wniosków, przygotowywa-
nie propozycji rozwiązań oraz nadzorowanie
działań naprawczych. Będzie ono kooperowało
z komórkami systemu narodowego i podobnymi
strukturami NATO, jak Joint Analysis Lessons
Learned Centre.
POLSKA ZBROJNA: Jak daje sobie radę
wojsko bez żołnierzy służby zasadniczej?
W jednostkach nie przybyło gwałtownie za-
wodowców ani nie ubyło zadań.
FRANCISZEK GĄGOR: O tym, że pobór zo-
stanie zawieszony i w sierpniu tego roku z jedno-
stek odejdą ostatni żołnierze służby zasadniczej,
wiedzieliśmy od dawna i przygotowaliśmy się do
nowej sytuacji. Armia zawodowa może się obyć
bez żołnierzy służby zasadniczej, wymaga to tyl-
ko dobrej organizacji służby i pracy.
POLSKA ZBROJNA: Gdyby było to takie
proste, pewnie armię zawodową mielibyśmy
już od wstąpienia do NATO.
FRANCISZEK GĄGOR: Zawieszenie pobo-
ru niosło za sobą konsekwencje przede wszyst-
kim w trzech obszarach: ochrony jednostek
POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 17
 N A C E L O W N I K U
wojskowych, utrzymania na ich terenie czysto-
ści oraz żywienia żołnierzy. W ochronie jed-
nostek i instytucji wojskowych w ostatnich la-
tach sukcesywnie odchodziliśmy od wart woj-
skowych na rzecz ochrony przez specjalistyczne
uzbrojone formacje ochronne i oddziały wart
cywilnych. Uniknęliśmy w ten sposób znaczą-
cego zaangażowania pododdziałów zawodo-
wych w ochronę i obronę obiektów po odejściu
zasadniczej służby wojskowej. Podobnie zmie-
niony został system pełnienia służb dyżurnych
przez ich integrację i zredukowanie liczby zaan-
gażowanych w jej pełnienie żołnierzy do absolut-
nego minimum.
POLSKA ZBROJNA: Czy faktycznie
zaoszczędzimy na zawieszeniu służby za-
sadniczej?
FRANCISZEK GĄGOR: Najszybciej
oszczędności pojawią się dzięki zmniejszeniu
zużycia prądu i wody w koszarach. W tej chwili
trudno jednak oszacować te kwoty, bo ceny me-
diów i usług mogą wzrosnąć. Myślę, że sumę tę
poznamy na początku przyszłego roku. Nie wy-
kluczam, że więcej wydamy na utrzymanie czy-
stości pomieszczeń i terenów zielonych tam,
gdzie pracują żołnierze zawodowi i pracownicy
wojska, bo część tych miejsc porządkowali żoł-
nierze służby zasadniczej. Duże oszczędności
przyniesie natomiast zmniejszenie liczby żywio-
nych w jednostkach wojskowych.
POLSKA ZBROJNA: Ta sprawa wzbudza
wśród żołnierzy kontrowersje. Komu osta-
tecznie w 2010 roku będzie przysługiwało nie-
odpłatne wyżywienie?
18 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009
FRANCISZEK GĄGOR: Departa-
ment Prawny MON przygotowuje
właśnie rozporządzenie w sprawie
bezpłatnego wyżywienia żołnierzy za-
wodowych i kandydatów na żołnierzy
zawodowych. Przewiduje ono, że
uprawnienia takie będą mieli tylko żoł-
nierze nadterminowi, kandydaci na
żołnierzy zawodowych oraz żołnierze
zawodowi w określonych sytuacjach,
takich jak: pełnienie całodobowych
służb dyżurnych, szkoleń i ćwiczeń
w garnizonie lub na poligonie czy peł-
nienie dyżurów bojowych i ratowni-
BRAK stabilnego czych. Szacujemy, że na żywienie
finansowania w 2010 roku wydamy około 64 milio-
jest sprzeczny
nów złotych. W stosunku do roku 2009
z zasadą
planowania będzie to mniej o prawie 100 milionów.
wieloletniego Dla porównania, w 2008 roku żołnierze
i w dłuższej służby zasadniczej żywieni byli cały rok
perspektywie
uniemożliwia
i kosztowało to 237 milionów.
usystematyzowa-
ne rozwijanie POLSKA ZBROJNA: Jak siły zbroj-
zdolności ne dojdą do stanu etatowego 100 ty-
operacyjnych
sił zbrojnych.
sięcy żołnierzy służby czynnej
z obowiązującego stanu ewidencyjne-
go 140 tysięcy?
FRANCISZEK GĄGOR: Na koniec
2012 roku wojsko ma mieć do 120 ty-
sięcy żołnierzy. Na stanowiskach służbę
będzie pełniło do 100 tysięcy żołnierzy
służby czynnej oraz do 10 tysięcy żoł-
nierzy Narodowych Sił Rezerwy
w 2010 roku i do 20 tysięcy żołnierzy
NSR w 2011 roku. Zatem docelowo
stan etatowy Sił Zbrojnych RP będzie
FOT. SGWP
równy stanowi ewidencyjnemu, bo-
wiem Narodowe Siły Rezerwy będą
uzupełnieniem SZRP do etatu na czas
kryzysu.
POLSKA ZBROJNA: Te limity
przełożą się na funkcjonowanie
jednostek.
FRANCISZEK GĄGOR: Także z te-
go powodu chcemy łączyć jednostki
o identycznej strukturze i bliźniaczym
wyposażeniu, aby usprawnić szkolenie
żołnierzy i racjonalnie gospodarować
posiadanymi zasobami ludzkimi. Trans-
formacja rodzajów i komponentów sił
zbrojnych ukierunkowana będzie na
wzrost liczby jednostek o wysokiej go-
towości bojowej, zdolnych do podjęcia
natychmiastowych działań w kraju i za
granicami, w układzie narodowym i so-
juszniczym. Wprowadzane zmiany za-
pewnią poprawę stosunku stanów oso-
bowych jednostek walczących do jed-
nostek zabezpieczających. Nie wyklu-
czam, że z powodu limitów kadrowych
niektóre z jednostek przeformujemy
w bazy materiałowo-techniczne.
POLSKA ZBROJNA: Przy 100-ty-
sięcznym czynnym wojsku nieunik-
nione będą redukcje korpusów ofice-
rów i podoficerów, bo mniej ich po-
trzeba w takiej armii niż w 140-ty-
sięcznych siłach zbrojnych.
FRANCISZEK GĄGOR: Faktycz-
nie, stajemy wobec konieczności prze-

budowy struktury kadry. Będziemy sukcesywnie
zmniejszać liczebność korpusów oficerów i pod-
oficerów oraz szybko rozbudowywać korpus
szeregowych. Zmniejszenie liczby stanowisk dla
oficerów i podoficerów nie oznacza ich przymu-
sowego zwalniania ze służby. To zbyteczne
– przewidujemy, że do końca 2012 roku, w sto-
sunku do sytuacji dzisiejszej, ubędzie nam ewi-
dencyjnie około 1,6 tysiąca oficerów i blisko 1,4
tysiąca podoficerów, czyli niemal tyle, ile w do-
brym roku pozyskiwaliśmy podporuczników
i kaprali ze szkół. Jednocześnie przybędzie około
26,7 tysiąca szeregowych zawodowych, co ozna-
cza wzrost z prawie 21,3 tysiąca do około 48 ty-
sięcy, wliczając w to NSR. Osiągniemy to mię-
dzy innymi przez przejście żołnierzy nadtermi-
nowych do korpusu szeregowych zawodowych.
POLSKA ZBROJNA: Jak będzie prowadzo-
ny nabór szeregowych – tak jak do tej pory
przez jednostki czy przez centra szkolenia,
a więc bez rejonizacji naboru, co zwiększyło-
by mobilność służbową szeregowych?
FRANCISZEK GĄGOR: Są i będą dwa głów-
ne nurty pozyskania szeregowych. Do służby
kontraktowej w tym korpusie powołuje się żoł-
nierza służby kandydackiej mającego ukończone
gimnazjum, po odbyciu przez niego szkolenia
wojskowego – po złożeniu zobowiązania do peł-
nienia zawodowej służby, a także żołnierza rezer-
wy, który odbył czynną służbę wojskową oraz
ukończył co najmniej gimnazjum i ma przygoto-
wanie zawodowe lub kwalifikacje przydatne
w korpusie osobowym, w jakim ma pełnić służ-
bę wojskową – po złożeniu wniosku.
POLSKA ZBROJNA: Kryzys zmusił nas do
wycofania się z misji ONZ. Pan też służył pod
błękitną flagą. Nie żal tego dorobku Wojska
Polskiego?
FRANCISZEK GĄGOR: Rządowa decyzja
o wycofaniu kontyngentów z misji ONZ jest
konsekwencją cięć w budżecie MON oraz reali-
zacją „Strategii udziału Sił Zbrojnych RP w ope-
racjach międzynarodowych”. Dziś priorytetem,
z punktu widzenia polskiej racji stanu, są dla nas
operacje sojuszu północnoatlantyckiego i Unii
Europejskiej. Takie są twarde polityczne i ekono-
miczne realia.
POLSKA ZBROJNA: Czy zaangażowanie
naszego wojska w misję afgańską w kolejnym
roku wzrośnie?
FRANCISZEK GĄGOR: Wypełniając przyję-
te zobowiązania sojusznicze planujemy w tym
roku, od VI zmiany, skierować do misji dodatko-
we komponenty: trzeci zespół łącznikowo-szko-
leniowy OMLT szczebla batalionu, dwie grupy
ochrony do dwóch zespołów szkoleniowych po-
licji ANP – POMLT, zespół dyrektora do spraw
wsparcia szkolenia i wyposażania armii afgań-
skiej, dyżurną służbę operacyjną oraz sekcję
współpracy cywilno-wojskowej w sztabie pol-
A R M I A
skiego kontyngentu. Wprowadzenie tych zmian
będzie możliwe po wycofaniu zgrupowania od-
powiedzialnego za kierowanie międzynarodo-
wym portem lotniczym w Kabulu i nie będzie
skutkować zwiększeniem etatu kontyngentu.
POLSKA ZBROJNA: Wakaty będą utrzy-
mywane jako rezerwa dla przyszłorocznego
posłania do dowództwa ISAF w Kabulu Pola-
ków z korpusu w Szczecinie?
FRANCISZEK GĄGOR: Skierowanie w re-
jon operacji żołnierzy z Korpusu Północ–
–Wschód do tak zwanego do-
wództwa kompozytowego ope-
racji od lutego do sierpnia
Najbardziej
2010 roku odbędzie się przy boleję nad tym,
utrzymaniu obecnej wielkości
kontyngentu. Wymagać będzie że w tym roku
jednak reorganizacji jego
struktury.
nie mamy
możliwości
POLSKA ZBROJNA: Czy
żołnierze jednostki GROM uruchomienia
nadal będą włączeni do
PKW, działając w siłach
niektórych
ISAF i na rzecz polskiego planowanych
kontyngentu?
FRANCISZEK GĄGOR: zakupów
Nie planujemy zmian w do-
tychczasowym podporządkowaniu i dowodzeniu
zgrupowaniem wojsk specjalnych. Będzie ono
nadal wykonywało zadania sił ISAF, z tymi sa-
mymi zasadami użycia siły – RoE, a ich prioryte-
tem pozostanie prowincja Ghazni. Jeżeli chodzi
o dowodzenie gromowcami, to dowódca Wojsk
Specjalnych sprawuje dowodzenie narodowe nad
tą częścią kontyngentu, ale nie stawia jej zadań.
To jest kompetencją Dowództwa Komponentu
Sił Specjalnych (SOCC), podległego dowódcy
ISAF. Jemu bowiem bezpośrednio podlegają ko-
mandosi w tej misji.
POLSKA ZBROJNA: Skąd takie wyjątkowe
potraktowanie komandosów?
FRANCISZEK GĄGOR: Dyktują to potrzeby
operacyjne. Zapewniam, że na takich samych za-
sadach działają wszystkie narodowe komponen-
ty sił specjalnych przydzielone do ISAF.
POLSKA ZBROJNA: Czy jest sens utrzymy-
wania personelu w natowskiej misji w Iraku?
Nie szkoda wydawać na niego 2 milionów
złotych?
FRANCISZEK GĄGOR: Priorytetem okre-
ślonym przez Radę Ministrów w strategii misyj-
nej są operacje NATO i UE. Misja szkoleniowa
w Iraku prowadzona jest właśnie przez sojusz
północnoatlantycki. Od początku jej działalności
polski personel aktywnie brał udział w wykony-
waniu stawianych przez nią zadań. Obecnie
w misji zaangażowanych jest trzynaście państw,
w tym dwanaście z krajów NATO. Polski kom-
ponent liczy do 20 wojskowych (prawie jedna
dziesiąta jej personelu). Nasi żołnierze w zespole
doradczo-łącznikowym doradzają pododdziało-
wi irackiemu oraz pełnią służbę na odpowie-
dzialnych stanowiskach w strukturze misji, a tak-
że jako doradcy w ministerstwie obrony w Iraku.
Zgodnie z deklaracjami politycznymi i postano-
wieniem prezydenta RP, polski komponent bę-
dzie służył w tej misji do końca 2009 roku,
z możliwością przedłużenia w przypadku dal-
szego zaangażowania NATO w misję.
POLSKA ZBROJNA: Czy w obecnej sytu-
acji powinniśmy uczestniczyć w misjach
„Air Policing” i „Active
Endeavour”?
FRANCISZEK GĄGOR:
Przecież one też są natowskie.
Zgodnie z wcześniej złożony-
mi deklaracjami strona polska
zgodziła się na wydzielenie
personelu i środków lotni-
czych do patrolowania prze-
strzeni powietrznej państw
bałtyckich („Air Policing”)
w maju–sierpniu 2010 roku.
Według przyjętej procedury
w NATO siły deklaruje się mi-
nimum na dwa lata przed roz-
poczęciem operacji. Jednocze-
śnie państwo je wysyłające
pełni rolę wiodącego. Jeżeli chodzi o zaangażo-
wanie w „Active Endeavour”, której celem jest
działalność antyterrorystyczna, zapobieganie
nielegalnej emigracji, przemytowi broni oraz
kontrola żeglugi, udział w tej operacji jest przed-
sięwzięciem związanym bezpośrednio z ochroną
strefy odpowiedzialności NATO. Dlatego zade-
klarowaliśmy udział niszczyciela min typu Kro-
gulec w Stałym Zespole Sił Obrony Przeciwmi-
nowej NATO – Grupa 1 (SNMCMG 1) na trzy
miesiące w roku w latach 2009–2011 oraz wy-
dzielenie dowództwa i sztabu zespołu SNMCMG
1 zaokrętowanego na jednostce ORP „Kontrad-
mirał X. Czernicki” od stycznia 2010 roku do
stycznia 2011 roku. Udział w tych misjach jest
motorem zmian w naszych Siłach Powietrznych
i Marynarce Wojennej. Warto zatem kontynu-
ować to zaangażowanie. 
WIZYTÓWKA
Generał
FRANCISZEK GĄGOR
Od 2006 roku jest szefem
Sztabu Generalnego
Wojska Polskiego. W latach 2004–2006
był polskim przedstawicielem wojskowym
przy komitetach wojskowych NATO i Unii
Europejskiej w Brukseli. W 2003 roku,
w randze zastępcy sekretarza generalnego
ONZ, kierował misją obserwacyjną ONZ
w Iraku i Kuwejcie, po czym pełnił funkcję
dowódcy Sił Narodów Zjednoczonych do
spraw Nadzoru Rozdzielenia Wojsk na
Wzgórzach Golan.
POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 19
 L O T N I C T W O
TOMASZ SZULEJKO
Wojsko
mile
widziane
Cisza na niebie jest dla mieszkańców
Świdwina powodem do niepokoju.
Ś
widwinianie uważają, że li-
kwidacja tutejszej bazy lot-
niczej mogłaby być drama-
tem dla całego regionu. Na
Pomorzu Środkowym bez-
robocie należy do największych w kra-
ju. Świdwin nie ma przemysłu ani wa-
lorów przyciągających inwestorów.
Znajduje się wprawdzie w pasie nad-
morskim, ale trudno mu rywalizować
na przykład z leżącym nad Bałtykiem
Kołobrzegiem. Od kurortu oddalony
jest co prawda tylko o 46 kilometrów,
ale czasem jest to aż 46 kilometrów.
Załatwienie jakiejkolwiek sprawy
w wojewódzkim Szczecinie wymaga
pokonania 120 kilometrów w jedną
stronę. Dlatego w mieście mającym
15 tysięcy mieszkańców wszystko krę-
ci się wokół jednostki wojskowej.
PÓŁSTOLICA
W Świdwinie stacjonuje dowódz-
two 1 Skrzydła Lotnictwa Taktycz-
nego (1 SLT). W praktyce oznacza
to, że garnizon jest lotniczą stolicą
dla połowy Polski. Podległe skrzydłu
dziesięć jednostek (cztery bazy lotni-
cze, pięć eskadr lotnictwa taktyczne-
go oraz batalion remontu lotnisk)
rozmieszczonych jest od Świdwina
i Mirosławca, przez Elbląg i Mal-
bork, po Mińsk Mazowiecki. Lotnicy
z 1 SLT używają myśliwców MiG-29
oraz samolotów szturmowo-bombo-
wych Su-22M4, a podstawowe ich
zadania to obrona powietrznych gra-
nic państwa, wspieranie Wojsk Lądo-
20 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009
wych oraz współdziałanie z Mary-
narką Wojenną.
Powstałe z 1 Brygady Lotnictwa
Taktycznego, w wyniku kolejnej re-
strukturyzacji, skrzydło jest od 1 stycz-
nia 2009 roku spadkobiercą wszyst-
kich jednostek lotniczych ziemi świ-
dwińskiej. Oprócz dowództwa 1 SLT
na lotnisku stacjonują także 21 Baza
Lotnicza (21 BLot) oraz 7 i 40 eskadry
lotnictwa taktycznego, mające samolo-
ty Su-22M4.
Atutem tutejszego kompleksu lotni-
skowego jest samowystarczalność – peł-
na infrastruktura lotniskowa. W garni-
zonie działają: pralnia, kasyno, duża
stołówka koszarowa oraz klub garnizo-
nowy. Jednostka ma atestowaną strzel-
nicę. Ewenement stanowi własna, jedna
z najnowocześniejszych w Wojsku Pol-
skim, oczyszczalnia ścieków.
W Świdwinie placówkę ma także
żandarmeria. W razie potrzeby znaj-
dzie się nawet izba zatrzymań. W woj-
skowym osiedlu w pobliżu jednostki
jest szkoła podstawowa, zapewniająca
naukę dzieciom żołnierzy.
Świdwinianie mają także dyżurne-
go przeciwnika. Co rok rywalizują
w wywodzącym się ze średniowiecz-
nej tradycji turnieju miast z pobliskim
Białogardem w ,,Bitwie o krowę”.
W drużynie ze Świdwina startują mun-
durowi. W garnizonie jest więc właści-
wie wszystko. Brakuje jedynie żołnie-
rzy służby zasadniczej.
Przed laty było ich nawet ponad ty-
siąc. Teraz jednostka się wyludniła.

W ŚWIDWINIE
stacjonuje dowództwo
1 Skrzydła Lotnictwa
Taktycznego (1 SLT).
Oznacza to, że
garnizon jest lotniczą
stolicą dla połowy
Polski.
Brak hałasu
odrzutowców
w Świdwinie rodzi
spekulacje co do
przyszłości
jednostki
wojskowej.
W czerwcu ze świdwińskich koszar odeszli do
cywila ostatni żołnierze z powszechnego pobo-
ru. Na dworcu kolejowym nie spotkamy więc
już mundurowych udających się na przepustki
lub wracających z urlopów. Za to na parkingu
przy jednostce zrobiło się ciaśniej. Przybyło aut
osobowych. Oczywiście prywatnych, należą-
cych do kadry – głównie do szeregowych zawo-
dowych i nadterminowych.
Liczba poborowego wojska zmniejszała się
stopniowo. W ciągu minionego roku odeszło do
rezerwy prawie trzystu chłopaków. To na nich
w dużej mierze opierała się do tej pory bieżąca
działalność 21 BLot. Służyli w pododdziałach
logistycznych i wykonywali proste zadania
związane z utrzymaniem ciągłości funkcjono-

wania jednostki. Byli przydatni, bo lotniskowe
służby pracują w trybie ciągłym przez cały rok.
W Świdwinie działa wojskowy port lotniczy,
który pozostaje w gotowości do przyjęcia każ-
dego samolotu wojskowego NATO.
,,Szoku nie było. Przygotowywaliśmy się do
przejścia na struktury zawodowe od kilku lat.
Zawieszenie wcieleń do zasadniczej służby
wojskowej potraktowaliśmy jako naturalny etap
profesjonalizacji sił zbrojnych”, przekonuje szef
sekcji wychowawczej 21 BLot major Jerzy
Krauczunas.
Kadrowcy ze Świdwina nie marnowali cza-
su. Zachęcali do podjęcia służby nadterminowej
szeregowych służby zasadniczej, zanim jeszcze
oficjalnie rozpoczął się proces uzawodowienia.
A R M I A
Byli skuteczni, dzięki czemu stanowiska prze-
widziane dla tego korpusu obsadzone są dziś
w bazie w ponad 60 procentach. To pozwala
sprawnie wykonywać wszystkie zadania.
Gdyby w lutym 2009 roku nie wstrzymano
rekrutacji do armii kandydatów z cywila, uda-
łoby się w Świdwinie obsadzić wszystkie stano-
wiska przeznaczone dla szeregowych. Zabrakło
kilku miesięcy. „Nasza praca w połączeniu
z ubiegłoroczną kampanią medialną promującą
zawód żołnierza przyniosła zaskakująco dobre
efekty”, podkreśla szef sekcji organizacyjno-
kadrowej 1 SLT major Mieczysław Róż.
Wkrótce problemem w 21 BLot, podobnie
jak w innych jednostkach, będzie motywowanie
do służby szeregowych, którym nie można za-
FOT. TOMASZ SZULEJKO
planować ścieżki rozwoju w perspektywie dłuż-
szej niż 12 lat, dopóki pozostają w mocy obec-
ne zapisy ustawy pragmatycznej. Niestety, nie
każdy z nich zostanie kapralem. Ci, którym się
to nie uda z mocy prawa, będą musieli odejść ze
służby w młodym wieku, nawet jeśli zostali wy-
szkoleni w niszowych specjalnościach lotni-
czych za duże pieniądze.
300 HEKTARÓW
ZA PRZEPUSTKĘ
Udało się rozwiązać kilka innych spraw.
Tam, gdzie to możliwe, żołnierzy służby zasad-
niczej zastąpili pracownicy. Na przykład jako
kucharze zajmują się przygotowywaniem obia-
dów dla kadry oraz służb dyżurnych. Również
POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 21
 L O T N I C T W O
Stare, ale niezawodne
Samoloty szturmowo-bombowe Su-22 pojawiły się
w Świdwinie w latach 1985–1988.
W tamtym czasie zmieniły
sposób myślenia o zada-
niach lotnictwa wojskowego
wego osiągnięcia techniki.
Jednak wojskowi nie narzekają
na sprzęt. Technik samolotu
oraz systemie szkolenia. Dziś Su-22M4 starszy plutonowy
daleko im do miana szczyto- Jarosław Prygiel zna maszynę
ochrona koszar przeszła w ich ręce, te-
raz zajmuje się tym specjalistyczna
uzbrojona formacja ochrony.
,,Zmodyfikowaliśmy system pełnie-
nia służb dyżurnych. Skończyły się pro-
blemy z kompletowaniem składu warty
spośród żołnierzy odrywanych od swo-
ich zajęć”, mówi szef sekcji wycho-
wawczej 1 SLT major Wiesław Gasek.
Nowy system ochrony, uzupełniony
urządzeniami monitorującymi, jest
szczelny, mimo że obiekty lotniskowe
zajmują 300 hektarów. Zawodowi pra-
cownicy ochrony, w przeciwieństwie
do sporadycznie pełniących służbę war-
towniczą żołnierzy zasadniczej służby
wojskowej, znają wszystkie niuanse
chronionej jednostki. Naramiennik z ge-
neralską szarżą czy karta biblioteczna
nie robią na nich wrażenia. Od generała
do szeregowego, wszyscy muszą wyle-
gitymować się przepustką.
„Jesteśmy efektywni”, zapewnia pra-
cownica ochrony Wioletta Biskupska.
„Wykonujemy pracę, do której zostali-
śmy przygotowani. Nikt nie postawi nas
na baczność, nikt nie wejdzie na piękne
oczy. Znamy nasze zadania”.
SZEREGOWY
NA GRANICY PRAWA
Zadań lotnikom nie ubyło. Loty od-
bywają się w systemie dwuzmiano-
wym i nikogo nie dziwi pełna aktyw-
ność bazy oraz eskadr lotnictwa tak-
22 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009
jak własną kieszeń: ,,Pracuję
przy Su-22 od czternastu lat.
To świetne samoloty. Właści-
wie obsługiwane, odpłacają
niezawodnym działaniem”. 
tycznego nawet w piątkowy wieczór.
Kadrowe braki, zwłaszcza w sezonie
urlopowym, rekompensuje jakość
służby. ,,Sprzęt musi być sprawny. To
absolutny priorytet. Od tego zależy
bezpieczeństwo naszych pilotów. Nie
ma taryfy ulgowej”, przekonuje do-
wódca kompanii remontowej 21 BLot
kapitan Ryszard Sochaj. Nie ukry-
wa, że normalną pracę remontowców
utrudnia konieczność pełnienia służb
dyżurnych w pododdziałach. Podczas
wakacji zdarza się, że żołnierze mają
nawet po siedem–osiem różnych
służb. Jednak świdwińscy lotnicy szu-
kają pomysłów na ograniczenie liczby
posterunków – w mniej licznych pod-
oddziałach udaje się łączyć służby,
robiąc z trzech jedną, wspólną.
Podobnie ma się sprawa ze szkole-
niem. Tam, gdzie to możliwe, łączy się
zajęcia kilku pododdziałów. W przy-
padku żołnierzy zawodowych zupełnie
inaczej wyglądają również kwestie
dyscypliny i motywacji do służby. Dziś
stoją one na wyższym poziomie, co
powoduje, że podnoszenie kwalifikacji
zawodowych przez samokształcenie
jest bardziej realne niż w przeszłości.
Po odejściu żołnierzy z poboru po-
rządek dnia się nie zmienił. Od pobud-
ki i podniesienia flagi państwowej na
maszt do jej opuszczenia i capstrzyku
toczy się normalne życie. W koszarach
stale są żołnierze służby nadtermino-
wej, pojawiają się też od czasu do czasu rezer-
wiści. Zdecydowana większość kadry mieszka
w Świdwinie i okolicach. Dla tych, którzy nie
mają mieszkań, są pokoje w internatach,
a w najgorszym przypadku zaadaptowana do
warunków hotelowych sala żołnierska w bu-
dynku koszarowym na terenie jednostki. Gdyby
szeregowy mieszkający w jednostce chciał za-
prosić do siebie narzeczoną, a do kolacji zapro-
ponowałby kieliszek wina, przynajmniej dwa
razy złamałby przepisy o dyscyplinie wojsko-
wej. Nikt nie ryzykuje.
JEDNOSTKA MIASTOTWÓRCZA
FOT. TOMASZ SZULEJKO
Pracownicy świdwińskiego magistratu
o współpracy z wojskiem mówią w samych su-
perlatywach. Nie ukrywają, że stacjonowanie
w prowincjonalnym Świdwinie dowództwa
1 SLT oraz podległych mu jednostek ma wy-
miar miastotwórczy.
„Widać, że wojsko uczestniczy w życiu mia-
sta”, twierdzi major Gasek, radny Świdwina.
„To naturalne, skoro żołnierze z rodzinami sta-
nowią prawie 35 procent mieszkańców”.
Mundurowi pomagają w wielu sytuacjach.
Najczęściej jest to niewymierna, ale istotna po-
moc w organizacji przedsięwzięć patriotycz-
nych lub kulturalnych. Żony żołnierzy pracują
w urzędach, szkołach oraz placówkach służby
zdrowia i kultury. Wojskowi emeryci i renciści
udzielają się w radach osiedli mieszkaniowych.
„Jednostka wojskowa kształtuje miasto
i środowisko. Przyczynia się do aktywizacji
zawodowej naszej społeczności”, zapewnia
zastępca burmistrza Świdwina Krzysztof
Wasicionek, liczący na dalszy rozwój garni-
zonu dzięki inwestycjom w infrastrukturę lot-
niskową. Upatruje w nich szansy na redukcję
ŚWIDWIŃSKI bezrobocia w regionie. Już dziś widać symp-
PARADOKS – im tomy ożywienia gospodarczego – do przetar-
głośniej, tym
gów włączają się lokalne przedsiębiorstwa.
spokojniej. Jeśli
odrzutowce Pracownicy urzędu miasta wiążą to z profe-
hałasują na sjonalizacją sił zbrojnych.
niebie, to znaczy, ,,Wojsko zleca wiele zadań firmom zewnętrz-
że wojsko się
szkoli. Spokój
nym. Dotyczy to szeroko rozumianej logistyki
bywa natomiast oraz ochrony koszar”, mówi Wasicionek, przy-
złowrogi niczym znając, że środowisko wojskowe przyczynia się
cisza przed burzą. do utrzymania miejsc pracy w handlu oraz rze-
miośle na terenie Świdwina. Żołnierze zarabia-
ją i wydają pieniądze głównie na miejscu.
Mieszkańcy Świdwina nie narzekają na ha-
łasujące odrzutowce. Lotnisko wpisało się
w lokalny krajobraz w 1953 roku. I choć mia-
sto stale się rozrasta, plany zagospodarowania
przestrzennego tworzone są z uwzględnieniem
stref ochronnych. „W przeciwieństwie do Po-
znania, u nas nie było protestów ani skarg.
Nikt nie pisał petycji w sprawie likwidacji lot-
niska”, twierdzi zastępca burmistrza. Zawie-
sza na chwilę głos, by nie przekrzykiwać huku
nadlatującego odrzutowca. Po czym dodaje:
„Wszyscy mieszkańcy zdają sobie sprawę, że
bez lotniska byłoby nam ciężko. Wojsko jest
szansą dla całego regionu”. 
Przemys³owy Instytut Telekomunikacji S.A.

Obiekt SDP-20 SAMOC

Stanowisko dowodzenia jednostkami wojsk rakietowych
“SAMOC” jest komponentem systemu gotowoœæ) umo¿liwia ocenê zagro¿enia
dowodzenia i kierowania obron¹ powietrzn¹ i automatyczne przydzielanie œrodkom ogniowym
szczebla taktycznego, przeznaczonym do celów do zwalczania, zapewnia wsparcie bojowe
kierowania ogniem naziemnych stanowisk poprzez wydawanie rozkazów i kontrolowanie
obrony powietrznej w systemach narodowych statusów operacyjnych pododdzia³ów
i koalicyjnych. “SAMOC” monitoruje status dysponuj¹cych aktywnymi œrodkami walki.
operacyjny œrodka ogniowego (po³o¿enie,

www.pit.edu.pl

Laureat nagrody DEFENDER 2008

23
POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009
 B I O T E R R O R Y Z M

PAULINA GLIŃSKA

Śmiercionośny dolar
Dla terrorystów broń biologiczna jest atrakcyjna, bo tania, wania wielu czynników biologicznych są rów-
skuteczna i łatwa w produkcji. Dziś nie należy już więc pytać „czy”, nież dostępne w internecie. „W wielu krajach
nadal prowadzi się badania nad środkami broni
lecz „kiedy” i „gdzie” nastąpi atak z jej użyciem.

D
ane Sztokholmskiego Międzynaro-
dowego Instytutu Badań nad Poko-
jem (SIPRI) wskazują wprost:
koszty ataku, który wywoła straty
na obszarze kilometra kwadratowego, przy
użyciu broni konwencjonalnej wynoszą 2 tysią-
ce dolarów, przy użyciu broni nuklearnej – 800
dolarów, a broni biologicznej – zaledwie dolar.
To dlatego bioterroryzm jest specjalnością
państw, które nie mają silnego zaplecza mili-
tarnego, a broń biologiczną nazywa się bronią
masowej zagłady dla ubogich. W laboratoriach
mikrobiologicznych lub zakładach farmaceu-
tycznych można ją wyprodukować nawet w cią-
gu kilku tygodni. Jej zdobycie jest bardzo ła-
twe, bo nie nastręcza problemów wymiana in-
formacji i możliwość pozyskania szczepów
z terenów epidemicznych. Receptury otrzymy-
biologicznej pod pozorem produkcji szczepio-
nek i prowadzenia prac biotechnologicznych.
W takich przypadkach udowodnienie wytwa-
rzania takiej broni jest niezwykle trudne”, wy-
jaśnia profesor doktor habilitowany Krzysztof
Chomiczewski, konsultant krajowy do spraw
epidemiologii w działaniach związanych
z obronnością kraju.
Sam atak biologiczny z użyciem bezwon-
nych i niewidzialnych substancji jest niezwy-

24 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009

 A R M I A

WYPRODUKOWANIE
czynników
biologicznych
jest proste,
a atak z użyciem
bezwonnych
i niewidzialnych
substancji trudno
wykryć.

Dobra współpraca
Dzięki Amerykanom ośrodek w Puławach
ma specjalistyczną aparaturę naukową.

W 1995 roku rozpoczęła

się współpraca WIHiE
z instytucjami wojskowymi i cy-
jąc najwyższe kwalifikacje
istotne do identyfikacji bakte-
rii. Dużym postępem we współ-
pracy będzie włączenie ODZZB
w Puławach do amerykańskie-
go systemu GEIS. 
wilnymi USA, której celem była
wymiana informacji i doświad-
czeń w dziedzinie obrony przed

FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (2) , ARCHIWUM WIHIE

bronią biologiczną. Delegacja
polska wizytowała wówczas
wiele amerykańskich ośrod-
ków badawczych i poligono-
wych, brała udział w konferen-
cjach naukowych oraz ćwicze-
niach laboratoryjnych. Strona
amerykańska wyposażyła
w specjalistyczną aparaturę
laboratorium BSL-3 w Puła-
wach. Pracownicy ośrodka
kształcą się w USA, zdobywa-

kle trudno wykrywalny. Pierwsze jego oznaki
– niespodziewana liczba zachorowań – poja-
wiają się zwykle dopiero po pewnym czasie.
Dla terrorystów chcących posłużyć się w ata-
ku czynnikami biologicznymi istotna jest też
łatwość komunikacji. Globalny transport tylko
ułatwia ewentualny atak w dowolnym miejscu
na ziemi. Ogromny jest również zasięg użycia
takiej broni: 100 kilogramów przetrwalnika
wąglika uwolnionych w sprzyjających warun-
kach atmosferycznych może zabić od 300 ty-
sięcy do 3 milionów osób.
CORAZ DOSKONALSZA?
Eksperci jeszcze do niedawna uważali, że
broń biologiczna ma jednak wiele cech, które
z wojskowego punktu widzenia czynią ją mniej
przydatną niż broń konwencjonalna. „Dziś,
dzięki osiągnięciom inżynierii genetycznej, re-
alne stało się uzyskanie idealnego środka bio-
logicznego spełniającego wszystkie kryteria
wojskowe”, tłumaczy profesor nadzwyczajny,
doktor habilitowany Michał Bartoszcze, za-
stępca dyrektora Wojskowego Instytutu Higie-
ny i Epidemiologii (WIHiE), kierownik Ośrod-
ka Diagnostyki i Zwalczania Zagrożeń Biolo-
gicznych w Puławach. Co prawda nadal jej
skuteczność, choć może być bardzo wysoka,
zależna jest od warunków atmosferycznych,
działania promieniowania ultrafioletowego za-
wartego w świetle słonecznym czy wrażliwo-
ści patogenów na wysuszenie. Również prze-
chowywanie tej broni wymaga ściśle określo-
nych warunków, mających zapewnić prepara-
tom biologicznym zachowanie jak najdłuższej
aktywności.
Bez wątpienia jednak największą niewiado-
mą, gdy chodzi o zastosowanie czynników
biologicznych, są trudne do przewidzenia
skutki ich użycia, przez co broń biologiczna
pozostaje wciąż niezwykle trudna do kontrolo-
wania. Bioczynniki użyte w ataku mogą się
swobodnie rozmnażać i mutować, a zatem za-
każenie ludzi i skażenie środowiska naturalne-
go może być większe, niż zakładają atakujący.
Sytuacja ta powoli się jednak zmienia, bo jak
przyznaje profesor Bartoszcze, drobnoustroje
można już programować genetycznie w taki
sposób, aby w odpowiednim czasie uległy sa-
mounicestwieniu zgodnie z planem napastni-
ka. „Należy jednak pamiętać o tym, że oprócz
bezpośrednich skutków samego ataku mierzo-
nych liczbą jego ofiar, tragiczne mogą być
skutki pośrednie: panika społeczna, psychoza,
a nawet paraliż instytucji państwowych”, tłu-
maczy zastępca dyrektora WIHiE.
CENNY CZAS
Eksperci zajmujący się kwestiami bioterro-
ryzmu nie ukrywają, że Polska jako członek
NATO, zaangażowana w różnego rodzaju mi-
sje, może stać się celem ataku bioterrorystycz-
nego czy z użyciem środków biologicznych.

POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 25

 B I O T E R R O R Y Z M
„Główne niebezpieczeństwa związane są
przede wszystkim z bardzo szybkim rozprze-
strzenianiem się drobnoustrojów, trudnościami
z natychmiastowym rozpoznaniem przyczyny
zachorowań i zgonów, mylącymi objawami
w okresie inkubacji choroby oraz niedostat-
kiem bądź brakiem skutecznych leków. Gdy
podejrzenie epidemii już nastąpi, pozostanie
jeszcze precyzyjna identyfikacja patogenu, co
jest dość trudne, bo poza klasycznymi mogą
być użyte czynniki zmodyfikowane genetycz-
nie”, mówi profesor Chomiczewski.
„W Polsce najgroźniejszy byłby scena-
riusz z masowymi stratami, ponieważ mo-
głyby powstać problemy z niewydolnością
służby zdrowia oraz innych pomocniczych
służb ratowniczych. Panika, dezorganizacja
i chaos to także problemy trudne do opano-
wania. Pojawienie się na pokładzie samolo-
tu lądującego na lotnisku Okęcie pasażerów
chorych na ospę niewątpliwie stworzyłoby
wiele trudnych do rozwiązania problemów.
Taki scenariusz jest możliwy”, wyjaśnia
profesor Bartoszcze. Koniecznością stają
się zatem efektywne systemy rozpoznawa-
nia, monitorowania oraz profilaktyki i likwi-
dacji skutków ataku biologicznego.
NA MIARĘ MOŻLIWOŚCI
Polska nie jest przygotowana w stu procen-
tach na atak z użyciem czynników biologicz-
nych, podobnie jak inne państwa, bo to po pro-
stu jest niemożliwe. Z pewnością jednak w cią-
gu ostatnich kliku lat podjęto w kraju tyle dzia-
łań w tym kierunku, że można mówić o znacz-
nej poprawie bezpieczeństwa. „Najwięcej zro-
biono, jeśli chodzi o rozpoznanie zagrożenia.
Podniesiono poziom diagnostyki w laborato-
riach mikrobiologicznych wojewódzkich stacji
sanitarno-epidemiologicznych, a personel zo-
stał przeszkolony w najnowszych technikach
masowej (usuwania i dezaktywacji substancji
szkodliwych). Podobny zestaw znajduje się
również w Centrum Reagowania Epidemiolo-
gicznego Sił Zbrojnych.
Nie udało się niestety wprowadzić w Polsce
systemu nadzoru epidemiologicznego, zapo-
czątkowanego w 2003 roku przez głównego
inspektora sanitarnego. „Meldunki o zachoro-
waniach miały być kierowane do wojewódz-
kich stacji sanitarno-epidemiologicznych dro-
gą elektroniczną, z wykorzystaniem sieci rzą-
dowej. System był testowany w trzech woje-
wództwach i zakładano, że jeśli się sprawdzi,
wówczas obejmie cały kraj. Niestety, ekspery-
ment się nie udał. Dziś nadal polegamy na
meldunkach o zachorowaniach i podejrzeniach
zachorowań na choroby zakaźne zgłaszanych
do Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Lepsza
sytuacja panuje w dziedzinie współpracy mię-
Długa historia
Broń biologiczna
znana była już w starożytności.
P ierwsze informacje o jej zastosowaniu po-
chodzą z czasów Aleksandra Macedoń-
skiego. W średniowieczu ciała zmarłych na dżu-
mę (czarną śmierć) przerzucano przez fortyfika-
cje obronne nieprzyjaciół. Największy rozwój
broni B miał miejsce w czasie II wojny światowej
i po jej zakończeniu – zajmowały się nią naj-
większe mocarstwa: Niemcy, ZSRR, Japonia,
Stany Zjednoczone i Wielka Brytania.
dzynarodowej, gdyż Polska jest włączona do
systemu wczesnego ostrzegania o chorobach
zakaźnych Unii Europejskiej i Światowej
Organizacji Zdrowia”, tłumaczy profesor
Chomiczewski.
W ŚLAD ZA WIRUSAMI
System ochrony przed bronią biologiczną
i bioterroryzmem w Wojsku Polskim tworzy
siedem zespołów rozpoznania biologicznego
(ZRB): pięć z nich działa przy każdym woj-
skowym ośrodku medycyny prewencyjnej,
a dwa pozostałe w Centrum Reagowania Epi-
demiologicznego Sił Zbrojnych (CRESZ).
„Centrum to zostało powołane w 2005 roku,
a do głównych jego zadań należy prowadzenie
rozpoznania oraz sprawowanie nadzoru sani-
tarnohigienicznego i epidemicznego wojsk
i terenu na wskazanym obszarze, a także prze-

FOT. US DOD

wykrywania czynników zagrożenia biologicz-

nego. Obecnie mamy pododdział zakaźny
w Wojewódzkim Szpitalu Zakaźnym w War-
szawie, gdzie znajdują się trzy pomieszczenia
o wysokim stopniu izolacji, w każdym są po
dwa łóżka. Podobna jednostka jest w Poznaniu.
Ponadto w kraju są już dostępne specjalne na-
mioty spełniające wszelkie kryteria bezpieczeń-
stwa; można je umieścić w salach szpitalnych,
zapewniając odpowiednie warunki izolacji dla
chorych”, wyjaśnia konsultant krajowy do
spraw epidemiologii w działaniach związanych
z obronnością kraju.
Poprawiło się też zaopatrzenie placówek
służby zdrowia, Państwowej Inspekcji Sanitar-
nej i służb ratowniczych, głównie Państwowej
Straży Pożarnej, w odpowiednie kombinezony
ochronne. Zakupiono specjalne nosze przysto-
sowane do transportu osób dotkniętych nie-
bezpiecznymi chorobami zakaźnymi, zapew-
niające warunki pełnej izolacji. Dla Państwo-
wej Straży Pożarnej kupiono pięć mobilnych
zestawów na kontenerach do dekontaminacji
Broń
przestępców
Po biotechnologię coraz częściej
sięgają organizacje przestępcze.
K onwencję o zakazie produkcji, magazyno-
wania i stosowania broni biologicznej pod-
pisano w 1972 roku. W 2000 roku sygnatariu-
szami były 162 państwa, z czego 144 ją ratyfi-
kowały. Do dziś nie ma pewności, czy wszyst-
kie spośród krajów, które to zrobiły, przestrze-
gają zawartych w niej zasad. Obawy budzą ra-
porty ośrodków analizujących i monitorujących
zagrożenia bezpieczeństwa międzynarodowe-
go, z których jednoznacznie wynika, że na
przestrzeni ostatnich dziesięciu lat wzrosło za-
interesowanie biotechnologią ze strony organi-
zacji przestępczych różnych państw. 

26 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009

 A R M I A

prowadzanie badań laboratoryjnych
i dochodzeń epidemiologicznych w
ogniskach epidemicznych chorób za-
kaźnych”, wyjaśnia konsultant krajo-
wy do spraw epidemiologii.
Od 2002 roku w Puławach działa
ponadto wyspecjalizowane laborato-
rium trzeciego stopnia hermetyczno-
ści BSL-3, a także sześć BSL-2,
a w WIHiE pracuje grupa ekspertów
do spraw broni biologicznej – organ
konsultacyjno-doradczy szefa Inspek-
toratu Wojskowej Służby Zdrowia.
„Obecnie w Puławach prowadzimy
we współpracy z uniwersytetem w Po-
znaniu badania naukowe nad nanode-
tektorami, które można zastosować
w wykrywaniu zagrożeń biologicznych
u żołnierzy. Zaawansowane są badania
nad użyciem wirusów do zwalczania
bakterii antybiotykoopornych. Ostatnio
uzyskaliśmy granty z DARPA USA na
ambitne projekty badawcze. Przedsta-
wiciele ośrodka szkolą wojska NATO
w Niemczech w problematyce obrony
przed bronią biologiczną. Wydaliśmy
tłumaczenie publikacji WHO «Reago-
wanie służby zdrowia na incydenty che-
miczne, radiacyjne i biologiczne», pu-
blikujemy także artykuły poświęcone
tej problematyce”, profesor Bartoszcze
wylicza osiągnięcia ośrodka. „Włączeni
będziemy też do amerykańskiego syste-
mu GEIS, dotyczącego monitorowania
niektórych zagrożeń wirusowych”.
W tym roku w ośrodku w Puła-
wach ruszyły prace nad utworzeniem
ogólnoeuropejskiej genetycznej bazy
danych wybranych bakterii w ramach EDA.
„Chodzi o to, aby każdy niebezpieczny szczep
rozpoznać do tego stopnia, by móc utrwalić je-
go «genetyczny odcisk palca». W razie ataku
bioterrorystycznego, korzystając z tej bazy, do-
wiemy się, skąd przyszło zagrożenie”, wyja-
śnia profesor Bartoszcze. Ośrodek w Puła-
wach jako jedyny w siłach zbrojnych przygoto-
wany jest do wykrywania takich wirusów jak
H5N1 czy A/H1N1.
ZMNIEJSZANIE RYZYKA
Na pytanie, czy można skutecznie uchro-
nić się przed atakiem z użyciem środków
biologicznych, eksperci odpowiadają, że nie-
stety nie. „Wcześniejsze ostrzeżenie, spraw-
nie działające służby medyczne oraz wypo-
sażenie ludności w maski przeciwgazowe
i przeciwbiologiczne, odzież ochronną oraz
odpowiednie przeszkolenie mogą jedynie

Uwaga, zagrożenie! w pewnym stopniu ograniczyć skutki użycia

OSPA PRAWDZIWA – bardzo niebezpieczna wirusowa choroba zakaźna
o ostrym przebiegu, szybko się rozprzestrzeniająca. Zakażenie odbywa się
drogą kropelkową, wziewną (kurz) lub przez kontakt z przedmiotami chore-
go. Okres wylęgania wynosi od dziesięciu godzin do dwóch dni. Pierwszym
z objawów jest nieżyt nosa. W Polsce ostatnie zachorowanie na ospę odno-
towano w 1963 roku we Wrocławiu, a ostatnie na świecie w 1976 roku
w Etiopii. W 1992 roku zaprzestano szczepień masowych przeciw tej choro-
bie we wszystkich krajach.
Wirus ospy obecnie uznany jest za pokonany, ale może on być w posiada-
niu niektórych krajów podejrzanych o prowadzenie prac nad bronią biolo-
giczną. Praktycznie nie ma dzisiaj na świecie osoby całkowicie odpornej na
SZCZEPIONKI tę chorobę. Niektóre kraje gromadzą zapasy szczepionki przeciwko ospie.
mogą zapobiegać
niektórym WĄGLIK – czynnik wywołujący tę chorobę jest łatwy do wyprodukowania
chorobom, i stosowania. Występuje na całym świecie, powoduje głównie choroby zwie-
jednak ten sposób
zabezpieczenia jest rząt. U człowieka występuje pod trzema postaciami: postać skórna – okres
bezwartościowy, wylegania od kilku godzin do dziesięciu dni; postać jelitowa – od jednego
gdy czynnik do siedmiu dni; postać płucna – od dwóch do sześćdziesieciu dni. W 2001
patogenny nie jest roku w USA na dwadzieścia dwie osoby zarażone wąglikiem pięć zmarło,
znany odpowiednio
wcześniej. a 32 tysiącom podano antybiotyk. Zarodniki B.anthracis mogą przetrwać
w ziemi kilkadziesiąt lat.
EBOLA – wykryty w 1976 roku w Yambuku. Wywołana przez niego go-
rączka krwotoczna wystąpiła w południowym Zairze i w południowym
Sudanie. Siedlisko choroby nie jest znane. Zakażenie następuje pod-
czas kontaktu z chorym. W 1995 roku w Kikwit w Zairze pojawiło się no-
we ognisko gorączki krwotocznej Ebola z bardzo gwałtownym przebie-
giem i około 80-procentową śmiertelnością wśród
hospitalizowanych. Dotychczas nie wynaleziono
skutecznego lekarstwa.
JAD KIEŁBASIANY – najsilniejsza z trucizn bak-
teryjnych, której zaledwie gram wystarcza na za-
trucie wielu milionów osób. U człowieka okres wylę-
gania wynosi od dwunastu do czternastu dni. W pierwszym sta-
dium rozwoju następuje porażenie mięśni poprzecznie prążkowanych,
a następnie dochodzi do zatrzymania oddychania.
RYCYNA – otrzymuje się ją z nasion rącznika pospolitego (Ricinus
communis). Hamuje syntezę białek. Jest łatwa do otrzymania. Brak
możliwości leczenia.  bucji w sytuacji zagrożenia”.
broni biologicznej”, tłumaczy profesor
Chomiczewski. „W praktyce jednak nie ma
możliwości skutecznej ochrony większych
skupisk ludzkich. Szczepionki mogą zapo-
biegać niektórym chorobom, jednak ten spo-
sób zabezpieczenia jest bezwartościowy, gdy
czynnik patogenny nie jest znany odpowied-
nio wcześniej. Ponadto na większość poten-
cjalnych patogenów, które mogą być użyte
w ataku, szczepionek nie mamy. Również po-
dawanie antybiotyków może nie być skutecz-
ne, dopóki nie jest zidentyfikowany drobno-
ustrój, i nigdy nie będzie skuteczne, gdy ma-
my do czynienia ze szczepami naturalnie an-
tybiotykoopornymi lub otrzymanymi meto-
dami inżynierii genetycznej”.
Jak przyznają eksperci, jedynym sposobem
walki z bioterroryzmem jest zapobieganie.
Ogromną rolę odgrywają: skuteczne rozpozna-
nie zamiaru użycia takiej broni, posiadanie
sprawnego i zintegrowanego systemu nadzoru
epidemiologicznego oraz sieci wyspecjalizo-
wanych laboratoriów mikrobiologicznych zdol-
nych do szybkiej i precyzyjnej diagnostyki.
Niezbędne są też odpowiednia baza szpitalna,
zapasy antybiotyków i szczepionek oraz środ-
ków odkażających. Równie istotne pozostają
kwestie bezpieczeństwa laboratoriów, zabez-
pieczania przechowywania i transportu patoge-
nów, bezpieczeństwo sprzętu, badań oraz kon-
trola osób zaangażowanych w prace związane
z biotechnologią. Ze względu na specyfikę
ważne jest także współdziałanie państw. Profe-
sor Chomiczewski uważa, że „wykorzystując
doświadczenia poszczególnych krajów, można
opracować efektywne procedury postępowa-
nia. Niezwykle pożyteczna może okazać się
wymiana informacji i doświadczeń między za-
interesowanymi krajami na temat sposobu gro-
madzenia rezerw materiałowych, w tym anty-
biotyków, surowic, szczepionek, środków de-
zynfekujących, ich przechowywania i dystry-


POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 27

 D Y S C Y P L I N A
Ani kij,
ani marchewka
Z pułkownikiem STANISŁAWEM PIWOWAREM
o najważniejszych zmianach w wojskowej
dyscyplinie rozmawia PAULINA GLIŃSKA
POLSKA ZBROJNA: Wielu żołnierzy
sprowadza dyscyplinę do metody kija i mar-
chewki. Czy faktycznie oddaje ona całą isto-
tę tego zagadnienia?
STANISŁAW PIWOWAR: Uważam, że to
duży skrót myślowy, traktowanie ludzi in-
strumentalnie. Dyscyplina wojskowa to
sformalizowane przepisy, które mają wpły-
wać na postawy. I wbrew pozorom nie cho-
dzi o to, by żołnierzy karać, ale by dać im
większe możliwości pozytywnego motywo-
wania do służby. Nowe przepisy te możli-
wości zwiększają.
28 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego ustawę
o dyscyplinie trzeba było tworzyć od nowa?
Czy aby dopasować się do profesjonalnej
armii, trzeba było aż tak dużych zmian?
STANISŁAW PIWOWAR: Reforma woj-
skowych przepisów dyscyplinarnych trwa już
od jakiegoś czasu. Każde wprowadzane zmia-
ny okazywały się niewystarczające. Przepisy
wewnętrzne nowelizacji ustawy o dyscyplinie
z 1963 roku w 1991 roku, dotyczącej przysto-
sowania przepisów polskich do konwencji
prawa międzynarodowego, wprowadzone do-
piero w 1994 roku, okazały się bardzo niedo-
skonałe i w dalszym ciągu nie spełniały wy-
mogów państwa prawa. Kolejne zmiany wy-
musiło uchwalenie Konstytucji RP w 1997 ro-
ku, kiedy trzeba było system prawa karnego
i dyscyplinarnego dostosować do norm kon-
stytucyjnych. Choć nowa ustawa o dyscypli-
nie wojskowej, obowiązująca od 1 września
1998 roku, była już zgodna z normami mię-
dzynarodowymi i zasadami państwa prawa,
a także dawała żołnierzowi pełne możliwości
obrony, to w 2001 roku przeprowadzono ko-
lejną, bardzo ważną nowelizację. Zmieniona
została prawie połowa przepisów ustawy. Jak
się jednak okazało, i te zmiany nie były wystar-
czające. Nowa sytuacja, w jakiej znalazło się
polskie wojsko, spowodowała, że dziś mamy
kolejny etap tej wielkiej reformy. W zasadzie od
2003 roku prowadzone były pierwsze prace do-
tyczące nowelizacji ustawy. Większość przepi-
 A R M I A

Przykręcanie śruby
Przy okazji prac nad ustawą o dyscyplinie wojskowej planowane są także
zmiany w kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia.

W szelkie wykroczenia
popełnione przez żoł-
nierzy w czasie wojny
i w stanach nadzwyczaj-
nych oraz poza granicami
państwa podlegałyby roz-
patrzeniu dyscyplinarne-
mu. Wykroczenia popełnio-
ne przez żołnierzy w kraju,
niełączące się z możliwo-
ścią orzeczenia kary zaka-
zu prowadzenia pojazdów
mechanicznych, nawiązki
lub przepadku przedmiotu,
będą mogły być rozpatrzo-
ne fakultatywnie: dyscypli-
narnie lub karnie. Zmiana
ta pozwoli dowódcom
sprawniej reagować na
drobne wykroczenia zwią-
zane ze służbą, często
przypominające swoim
charakterem typowe prze-
winienia dyscyplinarne. 

Koniec „fali” dyscyplina oraz przestrzeganie standardów

Wraz z zakończeniem służby
zasadniczej można mieć nadzieję,
że bezpowrotnie odejdzie z wojska
również „fala”.
i norm. W jakim stopniu mająca wejść
w styczniu 2010 roku ustawa o dyscyplinie
uwzględnia zmiany zachodzące w polskim
wojsku oraz fakt, że stajemy się armią za-
wodową?
STANISŁAW PIWOWAR: Przede wszyst-
kim wzięliśmy pod uwagę ochotniczy charak-
ter służby i tym samym zrezygnowaliśmy z kar
ograniczenia wolności, które w nowych wa-
runkach nie miałyby racji bytu, jak areszt ko-
szarowy oraz zakaz opuszczania wyznaczone-
go miejsca przebywania. Poza tym, uwzględ-
niliśmy tworzenie Narodowych Siły Rezerwy,
a także specyfikę funkcjonowania polskich
żołnierzy poza granicami kraju. Dotychczaso-
wa ustawa działa jedynie w warunkach poko-
ju. Nowe przepisy rozciągają się natomiast
także na czas wojny i stanów nadzwyczajnych.

I stnieje jednak obawa, że w związku z tym

częściej będą pojawiać się przypadki
Zmiany wynikają też z naszych dotychczaso-
wych doświadczeń w stosowaniu przepisów
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (2)

mobbingu. Trudno wyrokować, że tak się dyscyplinarnych.

sów wymagała zmian, a i tak nie byli-
śmy zadowoleni z efektów. W 2006 ro-
ku doszliśmy do wniosku, że ustawy
nie da się znowelizować, że trzeba ją
napisać od nowa, ruszyć filary. Stąd
całkiem nowa ustawa.
POLSKA ZBROJNA: Czy nowa
oznacza też lepsza?
STANISŁAW PIWOWAR: Na pew-
no zmiany będą miały duże konse-
kwencje dla praktyki, której dotąd
brakowało w postępowaniu dyscypli-
narnym. W lipcu zeszłego roku, po
pierwszych konsultacjach, wręczyli-
śmy projekt nowej ustawy i ustawę
dotychczasową dowódcom w pięciu
jednostkach: od dowódcy drużyny po
dowódcę batalionu. Poprosiliśmy ich
stanie, zwłaszcza że nowe przepisy, bar-
dziej czytelne i klarowne, stanowią dobry POLSKA ZBROJNA: Jeszcze zanim roz-
grunt dla prawidłowych relacji w stosun- poczęto prace nad nową ustawą, wiele osób
kach przełożony–dowódca. Ten drugi bę- podkreślało, że przepisy dyscyplinarne na-
dzie mógł poza tym swobodniej korzystać
leży dopasować do realiów życia w jednost-
z przepisów dyscyplinarnych. 
kach, skrócić procedury i czas ich wykony-
wania. Wiadomo już, że nowe przepisy ma-
o przestudiowanie tych aktów praw- ją usprawnić reakcję dowódców, gdy chodzi
nych. Następnie przeprowadziliśmy CHCEMY o dyscyplinę.
badania ankietowe, których wyniki ZARYZYKOWAĆ STANISŁAW PIWOWAR: Biurokratyczne
i dać władzę
pozwoliły nam wstępnie ocenić, jak dyscyplinarną procedury powodowały, że przepisy ustawy
odbierany jest ów projekt. Dla żołnie- dowódcom nie zawsze były stosowane przez dowódców.
rzy nowe przepisy okazały się bar- drużyn. Bywały przypadki, że gdy żołnierz dopuścił
dziej przejrzyste, zrozumiałe, upo- się tak zwanego przestępstwa wnioskowego,
rządkowane. Co istotne, większość dowódca jednostki wojskowej, mimo że nie
przyznała, że poradziłaby sobie z ich musiał tego robić, dla własnej wygody składał
stosowaniem w praktyce. Z pewno- wniosek do prokuratora o ściganie żołnierza.
ścią więc możemy oczekiwać, że no- W 2001 roku tylko z tego względu mieliśmy
wa ustawa ułatwi dowódcom działal- o blisko trzy tysiące więcej żołnierzy objętych
ność dyscyplinarną. postępowaniem karnym. Zdarzało się też, że
zamiast zastosować wprost przepisy ustawy,
POLSKA ZBROJNA: Po katastro- dowódca za karę nie puszczał żołnierza na
fie samolotu CASA minister obrony przepustkę. Przepisy traktowano wybiórczo.
narodowej Bogdan Klich jedno- Sprawa Casy była kolejnym przykładem na to,
znacznie stwierdził, że podstawą jak bardzo brakuje dobrych przepisów dyscy-
profesjonalnego wojska muszą być plinarnych, a zwłaszcza praktyki we właściwej

POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 29

 D Y S C Y P L I N A

Nowa armia, nowy program

W maju 2008 roku zapoczątkowano „Program naprawczy dyscypliny
wojskowej w Siłach Zbrojnych RP na lata 2008–2009”.

P odstawowym celem pro-

gramu jest dostosowanie
dyscypliny wojskowej do
zmieniającej się polskiej ar-
mii. Mowa jest w nim między
innymi o:
– wprowadzeniu nowych woj-
skowych przepisów dyscypli-
narnych oraz zmian w prawie
karnym;
– przekształceniu aresztów
dyscyplinarnych w izby zatrzy-
funkcje, z podporządkowa-
niem ich Żandarmerii Woj-
skowej;
– wyposażeniu jednostek
wojskowych w urządzenia do
pomiaru elektronicznego na
zawartość alkoholu w organi-
zmie, a służby zdrowia w te-
stery narkotykowe,
– wprowadzeniu od 1 stycz-
nia 2010 roku do pododdzia-
łów nowego przedmiotu „pro-
wa”, a także kursów na sta-
nowiska wychowawcze, zwią-
zane z dyscypliną wojskową,
dla obsług izb zatrzymań oraz
szkoleń dla rzeczników i prze-
łożonych dyscyplinarnych;
– zmianach w systemie oce-
niania dyscypliny wojskowej,
w tym włączeniu przetwarza-
nia danych o dyscyplinie do
powstającego systemu tele-
informatycznego zarządzania


FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

mań spełniające dodatkowe filaktyka i dyscyplina wojsko- zasobami osobowymi.

procedurze postępowania z żołnierzem, które- obrony. Zdarzały się sytuacje, że żołnierze

mu zarzuca się naruszenie obowiązków służ-
bowych. Chcieliśmy zatem stworzyć dowódcy
możliwość rozpatrywania wszystkich spraw
związanych ze służbą wojskową. Przyjęliśmy
rozwiązania podobne do tych, jakie zastoso-
wano w innych służbach mundurowych, a mia-
nowicie wprowadziliśmy niezależną od innych
ustaw możliwość ponoszenia przez żołnierza
odpowiedzialności dyscyplinarnej.
POLSKA ZBROJNA: Jak to będzie wyglą-
dało w praktyce?
STANISŁAW PIWOWAR: Jeśli żołnierz jed-
nocześnie naruszy zasady dyscypliny wojskowej
i przepisy karne, to nie trzeba będzie czekać na
zakończenie wobec niego postępowania karnego
i orzeczenie winy, ale od razu będzie można roz-
począć wobec niego postępowanie dyscyplinar-
ne za naruszenie dyscypliny wojskowej. Dowód-
ca będzie miał możliwość natychmiastowego re-
agowania i wyciągania odpowiednich konse-
kwencji dyscyplinarnych, za którymi pójdą de-
cyzje kadrowe. Nowe przepisy pozwolą zatem
wyeliminować takie sytuacje, z jakimi spotykali-
śmy się dotychczas, a mianowicie, że część
sprawców nie odpowiadała dyscyplinarnie
w ogóle, bo prokuratura lub sąd dość długo pro-
wadziły śledztwo, następnie odstępowano od sta-
wiania zarzutów lub orzekania w trybie karnym,
a w postępowaniu dyscyplinarnym sprawa się
przedawniała. Ponadto, przy wszczętym postę-
powaniu karnym i braku postępowania dyscypli-
narnego dowódca nie mógł zawiesić żołnierza
w czynnościach służbowych. Po wprowadzeniu
od stycznia 2010 roku odpowiedzialności nieza-
leżnej zyska taką możliwość.
POLSKA ZBROJNA: Trudniej zatem
będzie żołnierzowi uniknąć odpowie-
dzialności?
STANISŁAW PIWOWAR: Tak, ale i żoł-
nierz będzie miał większe możliwości
byli zwalniani ze stanowiska zanim orze-
czono karę, czyli, krótko mówiąc, działania
kadrowe wyprzedzały działania dyscypli-
narne. Zmiany mają przywrócić pra-
widłową kolejność. Jeśli przyczy-
Wbrew
na odwołania żołnierza ze sta- pozorom nie chodzi
nowiska służbowego czy usu- o to, by żołnierzy
nięcia ze służby wojskowej karać, ale by stworzyć
jest dyscyplinarna, to wów- większe możliwości
motywowania ich do
czas musimy najpierw dopro- służby.
wadzić do orzeczenia dyscypli-
narnego, a dopiero prawomocne
orzeczenie skutkować może określonymi
konsekwencjami kadrowymi. POLSKA ZBROJNA: Nowe przepisy
zwiększają liczbę wyróżnień…
POLSKA ZBROJNA: Bardzo ważną zmia- STANISŁAW PIWOWAR: Tak, będzie ich
ną, a na dodatek dość kontrowersyjną, wy- szesnaście. Będą to wyróżnienia indywi-
daje się nadanie dowódcom drużyn upraw- dualne dla żołnierzy, ale także dla całych
nień przełożonych dyscyplinarnych… pododdziałów, oddziałów i instytucji woj-
STANISŁAW PIWOWAR: Jest to logicz- skowych. Nowe przepisy przywracają zasa-
ne rozwiązanie, bo każdy dowódca powi- dę sprzed kilkunastu lat, mówiącą o tym, że
nien mieć władzę dyscyplinarną, choć żołnierz, który ma być uhonorowany naj-
oczywiście w odpowiednim zakresie ważniejszymi rodzajami wyróżnień, nie mo-
i zgodnie z kompetencjami. W poprzednich że być karany. W związku z tym, pierwszym
nowelizacjach ustawy identyczne upraw- wyróżnieniem ma być zatarcie ukarania
nienia otrzymali dowódcy kompanii i do- przed wyznaczonym w ustawie terminem.
wódcy plutonu będący oficerami. Uznali- Druga zmiana dotyczy zatarcia kary. Jako
śmy wtedy, że jest to ten szczebel dowo- nadrzędną przyjęliśmy potrzebę wyróżnia-
dzenia, który powinien poradzić sobie ze nia, w związku z tym uprościliśmy procedu-
stosowaniem przepisów dyscyplinarnych. ry i zasady. Dotychczas robił to ten, kto karę
Teraz chcemy zaryzykować i dać władzę wymierzał. Od nowego roku zatrzeć karę
dyscyplinarną dowódcom drużyn. Zapis ten będzie mogła osoba, która ma uprawnienia
budzi jednak uzasadnione kontrowersje. do wyróżniania. Na przykład karę, którą wy-
Jak wynika bowiem z doświadczeń, jedy- znaczy dowódca jednostki, będzie mógł za-
nie 5 procent spośród wszystkich kar dys- trzeć dowódca drużyny. Zamierzamy także
cyplinarnych wymierzonych zostało przez przeprowadzić pewne zmiany, jeśli chodzi
dowódców plutonów. To bardzo mało i ist- o honorową broń białą. Chcemy upowszech-
nieją obawy, czy nie będzie to martwy nić niektóre jej rodzaje, przywrócić wyróż-
przepis. Zaryzykowaliśmy jednak tę zmia- nianie prymusa szkoły oficerskiej przez pre-
nę, bo jeśli dowódca drużyny ma czuć się zydenta RP. Chcemy wprowadzić nowe ro-
dowódcą, to niech ma również tę władzę dzaje tytułów honorowych i odznak. Wyróż-
i niech czuje się odpowiedzialny. nienia zbiorowe będą mogły otrzymywać

30 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009


również instytucje wojskowe, na
przykład uczelnie, instytuty nauko-
wo-badawcze, bazy materiałowo-
-techniczne i tym podobne.
POLSKA ZBROJNA: Kar bę-
dzie mniej, czy… będą bardziej
dotkliwe?
STANISŁAW PIWOWAR: Wpro-
wadzona zostanie kara aresztu izo-
lacyjnego wobec wszystkich żoł-
nierzy, ale będzie mogła być orze-
kana tylko w warunkach wojny, sta-
nów nadzwyczajnych oraz poza
granicami państwa. Przywrócili-
śmy karę z przepisów sprzed 2004
roku, a mianowicie: ostrzeżenie
o niepełnej przydatności na zajmo-
wanym stanowisku służbowym.
Kara ta nie będzie jednak warun-
kiem koniecznym do orzeczenia
kary zasadniczej, czyli odwołania
z zajmowanego stanowiska służbo-
wego. Podobnie jak kara ostrzeże-
nia o niepełnej przydatności do
służby wojskowej nie będzie obli-
gatoryjnym warunkiem wymierze-
nia kary usunięcia z tej służby. Po-
zostawiliśmy karę pieniężną, ale
A R M I A
zwiększyliśmy jej wysokość z pię-
ciu do dziesięciu stawek dziennych.
To kara szeroko stosowana
– w 2008 roku wymierzono ich
około pięciuset.
POLSKA ZBROJNA: W projekcie
ustawy pojawia się też nowy środek
zapobiegawczy w postaci niedo-
puszczenia do wykonywania czyn-
ności służbowych. W jakich przy-
padkach będzie stosowany?
STANISŁAW PIWOWAR: Przede
wszystkim w przypadku podejrze-
nia, że żołnierz znajduje się pod
wpływem alkoholu lub narkotyków.
Ze względu na bezpieczeństwo
służby nie możemy dopuszczać do
sytuacji, w których wojskowy w ta-
kim stanie wykonuje czynności
związane na przykład z użyciem
broni. Konsekwencje idą nawet da-
lej. Jeśli żołnierz faktycznie okaże
się „niezdolny” do wykonywania
zadań służbowych i dowódca odeśle
go do domu, to za ten dzień nie tyl-
ko nie otrzyma uposażenia, ale zo-
stanie w stosunku do niego wszczę-
te postępowanie dyscyplinarne.
Prawa
i obowiązki
W nowym systemie
główny nacisk
zostanie położony na
dyscyplinę służbową.
N owe przepisy zobowiążą
dowódcę do reakcji na
każde, najmniejsze nawet
naruszenie prawa. Żołnierz
z kolei nie będzie miał już ty-
lu okazji do unikania odpo-
wiedzialności, ale jednocze-
śnie zyska większe możliwo-
ści obrony. Te nowe zapisy
mają przyczynić się do po-
prawy dyscypliny służbowej.
Obecnie najwięcej obaw bu-
dzi korpus szeregowych za-
wodowych. Dlatego też wpro-
wadzenie w nim dyscypliny
na jak najwyższym poziomie
ma być dla armii prioryte-
tem. Optymizmem napawa
to, że w zeszłym roku sytua-
cja pod tym względem się
poprawiła, choć jeszcze
w 2007 roku w korpusie tym
było gorzej niż wśród żołnie-
rzy służby zasadniczej. 
POLSKA ZBROJNA: Jakie zmiany w od-
niesieniu do postępowań dyscyplinarnych
czekają żołnierzy w styczniu 2010 roku?
STANISŁAW PIWOWAR: Od początku
prac nad ustawą zmierzaliśmy do tego, żeby
postępowanie było proste, bez zbędnych pro-
cedur biurokratycznych. Podzieliliśmy postę-
powania dyscyplinarne na prowadzone w try-
bie uproszczonym i zwykłym (dwuinstancyj-
nym). To nowe rozwiązanie, które, ogólnie
mówiąc, polega na tym, że postępowania dys-
cyplinarne prowadzone w trybie zwykłym
mają dotyczyć spraw bardziej skomplikowa-
nych, a w sprawach drobnych, oczywistych,
OBOWIĄZUJĄCA kiedy wina żołnierza nie wzbudzi żadnych
DOTYCHCZAS
USTAWA działa
wątpliwości, można go będzie, po wezwaniu
jedynie do raportu dyscyplinarnego, nawet w tym sa-
w warunkach mym dniu, szybko ukarać. I tego dotyczy ten
pokoju. Nowe tryb uproszczony. Z trybem zwykłym wiąże
przepisy
rozciągają się
się wiele innych zmian. Żołnierz zyska moż-
natomiast także liwość dobrowolnego poddania się karze. Po-
na czas wojny za tym nieusprawiedliwiona nieobecność żoł-
i stanów nierza nie będzie go zwalniać z postępowania
nadzwyczajnych.
dyscyplinarnego, a kara będzie mogła być
wymierzona zaocznie. Nie uda się uniknąć
odpowiedzialności także tym żołnierzom,
którzy przeciągali sprawy, korzystając mię-
dzy innymi z długotrwałego zwolnienia le-
karskiego, aż sprawa się przedawniała. Od
POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 31
 Trzeźwe spojrzenie
Jednym z największych problemów
jest utrzymanie trzeźwości w służbie.

W prowadzenie nowych
mechanizmów praw-
nych głównie ma poprawić
bezpieczeństwo pełnionej
służby i zdyscyplinować żoł-
nierzy. Dowódcy będą mo-
gli zlecić badanie podwład-
nych na obecność alkoholu
lub narkotyków i na podsta-
wie wyników zastosować
w razie potrzeby środki za-
pobiegawcze: niedopusz-
czenie do wykonywania
czynności służbowych lub
osadzenie w izbie zatrzy-
mań nietrzeźwego albo bę-
dącego pod wpływem nar-
kotyków żołnierza.

stycznia nawet w przypadku usprawiedliwio- STANISŁAW PIWOWAR: Mam taką na-

nej nieobecności żołnierza postępowanie dys-
cyplinarne będzie zawieszane, a okres postę-
powania zawieszonego nie zostanie wliczony
do okresu przedawnienia.
POLSKA ZBROJNA: Przepisy przepisa-
mi, ale jak kształtować dyscyplinę? Kiedy
zaczynać i od czego?
STANISŁAW PIWOWAR: Na pewno nie
powinno się jej wprowadzać kampanijnie, bo
to może czasem przynieść więcej szkód niż
pożytku, a poza tym nie uczy to zdyscyplino-
wania na co dzień. Sprężamy się okazyjnie
i reagujemy najczęściej wtedy, kiedy coś już
się wydarzy. A reagować trzeba dużo wcze-
śniej. Część dowódców, wiedząc, że nie może
wszcząć postępowania dyscyplinarnego, a nie
chcąc wprowadzać sankcji karnych wobec żoł-
nierza, po prostu nie reaguje. Nie możemy so-
bie pozwalać na tak daleko idącą pobłażliwość
czy zbytnią tolerancję.
POLSKA ZBROJNA: A świadomość praw-
na żołnierzy?
STANISŁAW PIWOWAR: Też jest nie-
zwykle istotna. Już w 2001 roku rzecznik
praw obywatelskich w swoim raporcie sej-
mowym wskazał, że poprawiła się świado-
mość prawna w siłach zbrojnych, a jednym
z zasadniczych czynników, które temu słu-
żyły, była ustawa o dyscyplinie wojskowej,
którą mniej lub bardziej wszyscy znają.
Oczywiście w praktyce jest tak, że nie za-
wsze ustawę się czyta. Przełożony także od-
kłada jej lekturę na później, tłumacząc so-
bie, że jak coś się wydarzy, to wówczas się
nią zainteresuje. Wtedy jednak może być za
późno. Warto więc znać te przepisy wcze-
śniej, by móc szybko i odpowiednio zare-
agować. Myślę, że nowa ustawa będzie mo-
gła być stosowana bez trudu, bo zawiera
w większości jasno brzmiące przepisy.
POLSKA ZBROJNA: Panie Pułkowniku,
czy uważa Pan, że zawodowi żołnierze
dzięki nowym przepisom łatwiej wyrobią
w sobie poczucie współodpowiedzialności
za dyscyplinę w oddziale, pododdziale czy
jednostce?
dzieję, choć wiem, że nie będzie to łatwe.
Z pewnością w tym wspólnym poczuciu
dyscypliny niezwykle ważna będzie integra-
cja korpusów osobowych. Najbardziej oba-
wiamy się o szeregowych zawodowych, któ-
rzy – jako ten najmłodszy korpus, wywo-
dzący się w zasadzie ze służby zasadniczej
– może być nadal traktowany jak służba za-
sadnicza i tak się zachowywać. Dlatego trze-
ba zmienić podejście do nich. Jeśli bowiem
ktoś jest traktowany po partnersku, zaczyna
inaczej myśleć, szanuje innych, a w konse-
kwencji jego samego obdarza się większym
zaufaniem. Ponadto pewnym zagrożeniem
dla dyscypliny jest pojawiające się dosyć
często podejście do codziennych obowiąz-
ków jak do zwykłej pracy. Brak poczucia, że
pełni się służbę wojskową, powoduje inny
stosunek do odpowiedzialności, zarówno
w kontekście obowiązków, jak i uprawnień
własnych oraz innych żołnierzy. Wygląda to
tak, jakby po wejściu na teren jednostki woj-
skowej żołnierz przestawał być obywatelem
i człowiekiem, a z drugiej strony, po wyjściu
z koszar, żołnierzem. Nowe przepisy dyscy-
plinarne i spójne z nimi znowelizowane pra-
wo karne dają podstawy do profesjonalnego
podejścia do obowiązków służbowych
– własnych i wykonywanych przez podpo-
rządkowanych żołnierzy. 
WIZYTÓWKA
Pułkownik STANISŁAW
PIWOWAR od 13 lat zaj-
muje się dyscypliną woj-
skową, najpierw w Do-
wództwie WLOP, a następnie w Sztabie Ge-
neralnym WP. Obecnie kieruje Oddziałem
Dyscypliny Wojskowej w Departamencie
Wychowania i Promocji Obronności MON.
Jest między innymi pomysłodawcą zasadni-
czych zmian w formach wyróżniania żołnie-
rzy, w funkcjonowaniu wojskowych aresz-
tów dyscyplinarnych i izb zatrzymań, stoso-
wania środków zapobiegawczych, a także
głównym autorem projektu nowej ustawy
o dyscyplinie wojskowej.

32 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009

POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 33
 W O O D S T O C K

Na festiwalu „Przystanek Woodstock 2009”

17 Wielkopolska Brygada Zmechanizowana
zorganizowała miasteczko wojskowe.

M iasteczko zaznaczone na
woodstockowej mapie ja-
ko „strefa wojsko” dosłownie za-
lewały potoki festiwalowych go-
ści. „Woodstockowicze pytają
o moc, uzbrojenie, a szczegól-
nie o doświadczenie, jakie zdo-
byliśmy na misji”, mówi dowód-
ca KTO Rosomak, starszy szere-
gowy Przemysław Otulak. Na
pytania o zasięg czy skutecz-
ność ognia karabinu wyborowe-
go odpowiadał zamaskowany
i ukryty tuż przy wejściu do bazy
strzelec wyborowy wyposażony
w TRG-22 SAKO kalibru 7,62
milimetra. 

Rockowe
MAGDALENA GOLISZEK

34 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009

 A R M I A

DUŻYM zainteresowaniem
cieszyła się armata przeciwlotnicza
ZU-23-2 (na zdjęciu) oraz GROM
– każdy chciał chociaż przez
chwilę poczuć ciężar tego
przenośnego przeciwlotniczego
zestawu rakietowego.

e wojsko FOT. MAGDALENA GOLISZEK (5)

POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 35


F E L I E T O N
BOGUSŁAW
PACEK
Modernizacja duchowa
S
zef MON pożegnał ostat-
nich rezerwistów służby
zasadniczej. Na wspólnym
pamiątkowym zdjęciu na
schodach przy Klonowej,
które pojawiło się w internecie, mło-
dzi chłopcy stojący z ministrem obro-
ny nie śpiewają „Rezerwy” i nie ma-
chają chustami z frędzelkami.
Pewnie martwią się, że wraz z ich
odejściem sporo facetów nie będzie
miało co robić w wojsku. No bo kogo
będzie teraz wychowywał cały aparat
wychowawczy? Na zawodowca nikt
już niewychowanego nie weźmie.
Profesjonaliści muszą być dobrze wy-
selekcjonowani, a ich dalsze wycho-
wanie będzie głównie sprawą dowód-
ców, którzy własnym przykładem
wskazywać winni pożądane postawy.
Nie będą potrzebni liczni wychowaw-
cy ani do umoralniania, ani do po-
uczania, jak wojsko i Polskę kochać
należy. No, może wciąż będzie po-
trzebny ktoś, kto dopilnuje, by wszyst-
ko grało podczas uroczystości.
„Zabezpieczenie czasu wolnego”,
które przez dziesięciolecia stanowiło
jakże istotne wychowawcze zadanie,
niedługo będziemy znali tylko z opo-
wiadań starych wiarusów, którzy kie-
dyś parami za rączkę do kina byli
prowadzani. Zawodowy szeregowy
może też z kimś za rączkę do kina
pójdzie, ale po pracy i najpewniej
z żoną lub dziewczyną. Psycholog
w jednostce, który często albo zaj-
mował się pomaganiem chłopcom,
co to po wcieleniu nie mogli jeszcze
poradzić sobie bez dragów, albo ro-
bił za nianię tym, którzy dopiero
co puścili się maminej spódnicy,
36 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009
W samo sedno
Zmienią się zadania kapelana w jednostce, a oficerowie
wychowawczy nie będą się głowić nad wypełnieniem
żołnierzowi czasu wolnego.
pewnie jeszcze będzie miał zajęcie,
ale przecież nie na taką skalę jak do
tej pory. Może teraz znajdzie czas,
by doradzać temu, któremu od po-
czątku należało doradzać w pierw-
szej kolejności, czyli dowódcy?
Wreszcie kapelan, który też przez
lata w koszarach swoją posługą
i pomocą służył głównie żołnie-
rzom służby zasadniczej. Niejeden
pewnie będzie miał kłopot, żeby
uzasadnić potrzebę swojego funk-
cjonowania. To będzie zupełnie in-
na armia, w której zawodowy szere-
gowy, tak samo jak zawodowy puł-
kownik, gdy będzie chciał, poma-
szeruje w niedzielę do kościoła i nie
ma co liczyć za bardzo, że będzie
rwał się w tygodniu do spotkania
z kapelanem czy szukał w kosza-
rach kaplicy. Zawodowy żołnierz
będzie do maksimum poświęcał
swój czas na sprawy zawodowe i nie
będzie miał go na poddawanie się
obróbce duchowej
przez oficera wycho-
wawczego i kapelana
w godzinach pracy.
Nikogo nie dziwi, że
zawodowi pułkowni-
cy nie chodzą zbio-
rowo do spowie-
dzi w jedno-
stce na Wielkanoc, a więc wkrótce nie będzie
też dziwiło, że i zawodowy szeregowy pójdzie
w jego ślady i wybierze do tego bardziej in-
tymne miejsce, pewnie w swoim kościele pa-
rafialnym. Kapelani są potrzebni w misjach.
Część z nich będzie mogła przejść do kościo-
łów garnizonowych, a mamy ich sporo, nawet
w paru garnizonach, gdzie już dawno nie ma
wojska. Widać, że jak nas nie stać na szybką
modernizację techniczną, to nadrabiamy mo-
dernizacją duchową, i to na dużą skalę.
Wszystko dobrze, tylko w interesie wojska
jest, aby kapelani byli tam, gdzie jest wojsko,
a nie tam, gdzie są kościoły garnizonowe. Py-
tanie, ilu żołnierzy w niedzielę chodzi do ko-
ścioła garnizonowego, a ilu do swoich para-
fialnych, pozostawiam jako retoryczne. To
trudne tematy, a i odwagi wymagają niemałej.
Nie nawołuję do rewolucji, ale sprawę trzeba
przemyśleć. Jeżeli rezerwiści stojący obok mi-
nistra martwią się o zajęcie dla wielu z tych,
którzy zajmowali się ich duchem, to pewnie
mają sporo racji. 
FOT. WWW.SXC.HU
 BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
WŁODZIMIERZ NOWAK
zajmował się
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL

informatyzacją
resortu obrony

Czy wojskowym sieciom

teleinformatycznym grozi
atak cyberterrorystów?

Siecioobrona
FOT. PAWEŁ KĘPKA

POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 37

 T E R R O R Y Z M
 WOJSKO
jest organizacją
specyficzną, a więc
niekiedy potrzebuje
innych rozwiązań
niż sfera cywilna.
Siecioobrona
P
rawdopodobieństwo, że
dojdzie do ataku cyber-
terrorystów na nasze sie-
ci, jest małe, gdyż sieci
teleinformatyczne ważne
z punktu widzenia wojska i obronno-
ści państwa są odseparowane od sieci
publicznych. Nie ma więc możliwości
ich zaatakowania przez internet. I na-
wet zdolny haker nie będzie w stanie
się do nich włamać.
Wyjątkiem jest tu wojskowy seg-
ment sieci internet, nazywany Inter-
MON, który spełnia funkcję wojsko-
wego portalu informacyjnego
i jest udostępniany społeczeństwu
tak jak wszystkie inne portale inter-
netowe. W przypadku Inter-MON
stosowane są zabezpieczenia (fire
wall) przed modyfikowaniem przez
osoby nieuprawnione zamieszcza-
nych tam informacji o wojsku. Ale
z punktu widzenia zadań, jakie wy-
konuje wojsko, informacje te nie ma-
ją istotnego znaczenia.
Mimo że wojskowe sieci teleinfor-
matyczne są obecnie bezpieczne, nie
należy bagatelizować zagadnień
obrony przed cyberatakiem. Coraz
częściej bowiem nasze systemy tele-
informatyczne korzystają z sieci
ogólnodostępnych i internetu. Prze-
stają być zatem fizycznie odseparo-
wane. Dołączenie wykonuje się przez
tak zwane bramy międzysystemowe,
które umożliwiają komunikację mię-
38 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009
dzy niejawnymi a jawnymi sieciami
teleinformatycznymi (w ograniczo-
nym zakresie) i istnieje ryzyko, że
osoba nieuprawniona dostanie się do
sieci wojskowej. Analizy wskazują,
że takie prawdopodobieństwo jest
jednak niewielkie.
Istnieją jeszcze inne zagrożenia
– pośrednie. Podatne na ataki cyber-
terrorystów mogą być elementy in-
frastruktury krytycznej: systemy
zarządzania siecią transmisyjną
(wojskowe i operatorów telekomu-
nikacyjnych), czy też system ener-
getyczny wraz z jego systemami ste-
rowania i nadzoru.
ATAKI SELEKTYWNE
Najpoważniejsze zagrożenie stwa-
rza wykorzystywanie różnego rodza-
ju połączeń i dostępów bezprzewo-
dowych, coraz powszechniejszych
zarówno wśród użytkowników w do-
wództwach i sztabach, jak i wśród
żołnierzy na polu walki.
Powstaje wiele systemów i podsys-
temów bazujących na połączeniach
bezprzewodowych o różnym zasię-
gu. Zabezpieczone są przed włama-
niami z zewnątrz, lecz nie zawsze ta
ochrona jest wystarczająco skutecz-
na. Wzrasta więc zagrożenie, że ktoś
nieuprawniony włamie się do sieci,
z której wojsko korzysta w czasie
działań bojowych. Połączenia bez-
przewodowe są stosowane na potrze-
by rozpoznania i dowodzenia. Włamanie do
takiego systemu mogłoby umożliwić modyfi-
kację danych, a tym samym spowodować dez-
informację odbiorcy. Jest to zatem inny wy-
miar cyberterroryzmu niż ten, którego do-
świadczyła Estonia.
W cywilno-strategicznym wymiarze cy-
berterroryzm ukierunkowany jest na sparali-
żowanie państwa. Zaatakowane mogą być
systemy informatyczne administracji pań-
stwowej, bankowe, energetyki, telekomunika-
cji i podobne – w tym obszarze wojsko może
wspierać odpowiednie struktury państwowe.
W obszarze militarnym natomiast celem cy-
berterrorystów mogą być systemy dowodze-
nia, rozpoznania i logistyki, czyli te, których
uszkodzenie może upośledzać funkcjonowa-
nie armii lub uniemożliwiać prowadzenie
działań bojowych.
Mówi się, że w XXI wieku każdy konflikt
będzie rozpoczynał się od cyberataku. Jest
wysoce prawdopodobne, że tak właśnie bę-
dzie. Przez sparaliżowanie funkcjonowania
instytucji państwowych oraz wojskowych sys-
temów rozpoznania i dowodzenia zyskuje się
przewagę nad zaatakowanym. Należy jednak
rozdzielać zagrożenia, jakie cyberterroryzm
powoduje dla funkcjonowania państwa, od
tych, jakie niesie on dla wojska. Cyberatak na
systemy informatyczne państwa w niewiel-
NIEDOUCZONY
administrator kim stopniu wpłynie na sprawność działania
może poczynić armii, a z kolei zaatakowane systemy wojsko-
większe szkody we nie spowodują zaburzeń w funkcjonowa-
w systemie
teleinformatycz-
niu państwa. Dlatego, posługując się pojęcia-
nym niż mi „cyberatak” czy „cyberterroryzm”, nie
cyberterrorysta. należy generalizować zagrożenia. Uważam,
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

C O M M E N T A R I U M nieważ w porównaniu z systemami wykorzy-

stującymi sieci stacjonarne jest narażony na

Cyberświadomość
czeństwem, formułowania
strategii obrony, proponowa-
nia zmian prawnych w szero-
ILMAR TAMM
ko pojętym obszarze ochrony
Najtrudniejszą rzeczą krytycznej infrastruktury in-
formatycznej.
w zwalczaniu cyberataków jest Polska również może brać
zmiana świadomości społecznej. udział w tych pracach. Pierw-
szym krokiem jest podpisanie
przechwycenie bądź zakłócenie funkcjonowa-
nia, i nie ma redundancji (czyli alternatyw-
nych możliwości przekazania informacji).
W tym obszarze będzie toczyła się prawdziwa
cyberwojna, w której udział weźmie tylko
wojsko.
Jedna cecha jednak jest wspólna dla
wszystkich działań zabezpieczających przed
cyberatakiem – to centralne monitorowanie

Z
rozumieliśmy to w Es-
tonii jeszcze przed
słynnymi atakami na
nasz kraj w 2007 roku. Prace
nad powołaniem ośrodka zaj-
mującego się zwalczaniem
cyberterroryzmu zaczęły się
znacznie wcześniej – kiedy
gwałtownie wzrosło użycie
systemów informatycznych
i e-usług w całym państwie.
FOT. ARTUR GOŁAWSKI
skich NATO. W ten sposób
powstało międzynarodowe
Centrum Doskonałości do
spraw Współpracy w Dziedzi-
nie Obrony przed Atakami
Cybernetycznymi przy NATO
(ang. Cooperative Cyber De-
fence Centre of Excellence
– CCD CoE).
Nie jesteśmy jednak odpo-
wiedzialni 24 godziny na do-
wielostronnego porozumienia
o funkcjonowaniu CCD CoE.
Wszelkimi szczegółami na te-
mat wolnych miejsc pracy,
kwalifikacji niezbędnych do
ich objęcia i finansowych obo-
wiązków państw członkow-
skich dysponuje estońskie
ministerstwo obrony.  dotum. Nie w ilości, lecz jakości zatem siła.
Pułkownik
i zarządzanie systemami. Oznacza to, że nie
można do walki z cyberterroryzmem wysłać
plutonu, kompanii czy batalionu informaty-
ków, lecz należy mieć zespół analityków
wspierany przez instytut bądź inną placówkę
naukową zajmującą się projektowaniem i pro-
gramowaniem systemów informatycznych,
zdolny do opracowania odpowiedniego anti-
Szybkiej dystrybucji w sieci tak przygoto-
wanego oprogramowania dokona odpowied-

Zaczęliśmy się zastanawiać, bę przez siedem dni w tygo-
jak przerwa w ich funkcjono- dniu za odpieranie ataków na
waniu wpłynęłaby na nasze sieci w krajach NATO. Nasze
bezpieczeństwo. Wsparło nas główne zadania dotyczą pro-
siedem państw członkow- wadzenia badań nad bezpie-
że cyberterroryści będą selektywnie oddzia-
ływać na wybrane obszary funkcjonowania
państwa lub armii.
KLUCZ DO SUKCESU
O skuteczności przeciwdziałania cyberter-
roryzmowi będą decydowały jasne procedury
postępowania, odpowiednio skonstruowane
struktury organizacji odpowiedzialne za prze-
ciwdziałanie tym zagrożeniom, dobrze przy-
gotowani ludzie oraz odpowiednie narzędzia
informatyczne.
Procedury postępowania w połączeniu
z logicznie ustalonymi kompetencjami są ko-
niecznym warunkiem sprawnego przeciw-
działania zagrożeniom pochodzącym z cy-
berprzestrzeni. Kompetencje powinny być
tak określone, by obejmowały możliwość
przeciwdziałania w całym łańcuchu teleko-
munikacyjnym w warstwie sieciowej infra-
struktury i były podzielone między poszcze-
gólnych administratorów (instytucjonalnych)
systemów dziedzinowych w warstwie aplika-
cji. Struktury muszą być dostosowane do ska-
li zagrożeń w każdym obszarze. Najbardziej
należy je rozbudować na szczeblu centralnym
i w miejscach, gdzie znajdują się centra za-
rządzania lub administrowania poszczegól-
nych systemów i podsystemów.
Kluczem do sukcesu są ludzie. Każdy sys-
tem lub podsystem powinien być zabezpie-
czany przez profesjonalnie przygotowany
zespół administratorów, w tym kilku dyspo-
nujących wiedzą na poziomie eksperckim
(odpowiedni certyfikat). Administratorzy
powinni być systematycznie szkoleni na kur-
ILMAR TAMM
jest dyrektorem
Cooperative
Cyber Defence
Centre of Excel-
lence w Estonii.
sach krajowych i zagranicznych. Niedouczo-
ny administrator może poczynić większe
szkody w systemie teleinformatycznym niż
cyberterrorysta.
Odpowiednie narzędzia informatyczne są
niezbędne do skutecznego przeciwdziałania
wszelkim niepożądanym sytuacjom, jakie
mogą wydarzyć się w sieci teleinformatycz-
nej. Do najistotniejszych
należy zaliczyć tu systemy
zarządzania i monitorowa-
Mówi się,
nia, programy antywiruso- że w XXI wieku
we i naprawcze.
Przeciwdziałanie ata- każdy konflikt
kom cybernetycznym od-
bywa się głównie z central-
będzie rozpoczynał
nego poziomu zarządzania się od cyberataku
poszczególnymi systema-
mi i podsystemami. I tam właśnie powinny
być zespoły posiadające wiedzę i umiejętno-
ści, w jaki sposób najskuteczniej przeciw-
działać nieprawidłowościom.
ZBĘDNY BATALION
Wojsko w porównaniu z administracją pań-
stwową jest organizacją specyficzną, a więc
niekiedy potrzebuje innych rozwiązań niż
sfera cywilna. Oprócz sieci stacjonarnej
dla dowództw i sztabów istnieje bowiem,
bądź będzie w przyszłości, wiele sieci mo-
bilnych z dostępem bezprzewodowym, co
wymaga zastosowania odpowiednich zabez-
pieczeń organizacyjnych, proceduralnych
i technicznych.
Mobilne sieci bezprzewodowe to najbar-
dziej wrażliwy i istotny dla armii obszar, po-
nie centrum zarządzania. Systemem tej dys-
trybucji mogą być objęte jednostki wojskowe
zarówno w kraju, jak i na misjach. W więk-
szości może się to odbywać bez wiedzy użyt-
kownika systemu czy bez określonego opro-
gramowania. Małe znaczenie ma też to, gdzie
taki zespół się znajduje i gdzie znajdują się
instytuty bądź placówki naukowe, które go
wspierają. Poza nielicznymi bowiem przy-
padkami można zdalnie przeprowadzić za-
bezpieczenie sieci, systemów czy aplikacji
i nie wymaga to fizycznej obecności osób do-
konujących tych operacji.
Zespół „jajogłowych” może być więc prze-
ciwwagą dla cyberterrory-
stów. Wolę jednak pisać
o profesjonalistach (w mun-
durach lub bez nich), którzy
niekoniecznie dostaną piątkę
z wychowania fizycznego czy
strzelania, ale za to mają
szóstkę z plusem z wiedzy
w dziedzinie informatyki.
Czy to oznacza, że w jed-
nostkach nie potrzebujemy informatyków?
Jest na odwrót – potrzebujemy ich tam, ale ta-
kich, którzy mają inne umiejętności. Potrzeb-
ni są więc nie tyle wyspecjalizowani ludzie,
ile raczej bardziej uniwersalni. Informatyk
w jednostce wojskowej ma pełnić funkcję ad-
ministratora, doradcy, instruktora, technika
i musi się orientować w wielu dziedzinach in-
formatyki. To on powinien być partnerem dla
eksperta, który będzie zdalnie nadzorował
sieć w jego jednostce czy w czasie działań
bojowych. To ten informatyk będzie określał
potrzeby i wymagania względem zabezpie-
czenia sieci w działaniach sojuszniczych czy
koalicyjnych i będzie też – jeśli w danym
momencie nie da się tego zrobić zdalnie
– konfigurował urządzenia sieciowe i stacje
robocze u użytkowników systemu.

POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 39

 T E R R O R Y Z M
Zdecydowanie należy również wziąć pod
uwagę zwiększenie potencjału intelektual-
nego i technicznego komórek odpowiedzial-
nych za rozpoznanie i przeciwdziałanie ra-
dioelektroniczne, bo w tym obszarze będzie
się toczyła bezwzględna walka o dominację.
Ten, kto ją przegra, utraci możliwość sku-
tecznego dowodzenia i rozpoznania na polu
ZAGROŻENIE
walki.
cyberterroryzmem
dla wojskowej
GROZI NAM POSTĘP sieci teleinforma- wej. Musimy liczyć się z takimi zda-
W przyszłości zagrożenie cyberatakiem tycznej bazującej rzeniami.
będzie się zwiększało, choć postęp technicz- na połączeniach
wykorzystujących
ny daje nam coraz więcej możliwości sku- światłowody jest trzeba edukować użytkowników
tecznej obrony. Wynika to stąd, że im bar- niewielkie.
dziej uzależniamy się od komputerów i sieci
teleinformatycznych, tym bardziej łakomym
kąskiem są te sieci dla naszych przeciwników
i tym więcej pieniędzy inwestują oni w to, by
znaleźć sposób, jak zdestabilizować ich funk-
cjonowanie. Na przykładzie internetu widać,
ile nowych wirusów pojawia się co miesiąc,
a każdy kolejny jest „inteligentniejszy” od
poprzedniego.
Wojsko musi liczyć się ze wszystkimi za-
grożeniami. Sieci militarne są coraz bardziej
rozbudowane i obsługują coraz więcej syste-
mów i użytkowników – liczba korzystających
z naszej rozległej sieci wojskowej przekro-
40 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009
czyła już 20 tysięcy. Przewiduje to
teoria osiągania sieciocentryzmu, to
znaczy, że centralnym ogniwem łą-
czącym systemy i użytkowników jest
wspólna sieć teleinformatyczna. Ze
względu na coraz większy jej zasięg
i rosnącą liczbę osób z niej korzysta-
jących trzeba brać pod uwagę, że
może dochodzić do przenoszenia się
wirusów z internetu do sieci wojsko-
Aby minimalizować zagrożenia,
i jednocześnie objąć ich komputery
centralnym nadzorem. Już dzisiaj
staramy się, by każdy, kto korzysta
z wojskowej sieci teleinformatycznej,
był objęty systemem centralnej dys-
trybucji oprogramowania antywiru-
sowego i aktualizacji oprogramowa-
nia. Dużą część użytkowników już
taki system objął.
Świadomość, że ktoś czuwa nad
aktualnością oprogramowania i funk-
cjonowaniem sieci, jest czynnikiem
zapewniającym pewien komfort pra-
cy użytkownikom. Jednocześnie ma
to wpływ dyscyplinujący, pozytyw-
nie wpływa na bezpieczeństwo sieci
i systemów teleinformatycznych.
Czy więc jesteśmy przygotowani
na cyberatak? Wszyscy się przygo-
towują na taką ewentualność,
ale śmiem wątpić, czy ktoś jest
w 100 procentach gotów. Spraw-
dzianem będzie dopiero sytuacja,
w której trzeba będzie sobie pora-
dzić z prawdziwym atakiem, ale te-
go nikomu nie życzę. Dobrze by by-
ło w odpowiednio dużej skali prze-
ćwiczyć niektóre założenia walki
z cyberterroryzmem, ale jest to
przedsięwzięcie bardzo trudne
i kosztowne. Dlatego przy ocenie
stopnia zabezpieczeń bazuje się na
dość wiarygodnych symulacjach.
Nie są one jednak tożsame z realny-
mi działaniami. 
Autor jest generałem brygady, twórcą
„Strategii informatyzacji resortu obrony
narodowej”, w latach 2007–2008
był dyrektorem Departamentu Informatyki
i Telekomunikacji MON.
Więcej o zaangażowaniu NATO
w zwalczanie cyberterroryzmu
można przeczytać na stronie 45.

TADEUSZ WRÓBEL
Kłopoty z definicją
Trudno ocenić poziom zagrożenia cyberterroryzmem,
gdy brakuje powszechnej zgody co do samej jego definicji.
Niemniej jednak internet stał się już polem walki informacyjnej.
P
roblem z cyberterroryzmem
zaczyna się już na etapie
zdefiniowania, czym on jest
– zwrócił uwagę Krzysztof
Liedel, dyrektor Centrum Badań nad
Terroryzmem Collegium Civitas,
podczas poświęconego tej tematyce
seminarium zorganizowanego przez
Fundację „Promilitaria XXI”. Nie ist-
nieje wiążąca definicja terroryzmu
w sieci. W Polsce używa się tego
określenia dość szeroko w odniesie-
niu do różnych incydentów.
WAŻNE INTENCJE
Krzysztof Liedel wskazał inne po-
dejście do tej kwestii Amerykanów.
Za Atlantykiem działania hakerskie
traktuje się jako cyberterroryzm, gdy
dokonują ich podmioty uznawane za
terrorystyczne. Musi więc istnieć mo-
tyw polityczny tych działań. Tak więc
próba dostania się do sieci wojsko-
wych i rządowych, której celem jest
kradzież tajnych informacji, jest ra-
czej formą szpiegostwa.
Włamania do systemów banko-
wych, by oczyścić konta, to działal-
ność kryminalna. W tym kontekście
niedawne ataki na sieci komputerowe
w Korei Południowej czy wcześniej-
sze podobne wydarzenia w Gruzji lub
Estonii to walka informacyjna, działa-
nia potrzebne do uzyskania przewagi
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
informacyjnej nad przeciwnikiem
i oczywiście osiągnięcia wcześniej
zamierzonych celów politycznych
oraz wojskowych.
Krzysztof Liedel zauważył, że ze
strategicznego punktu widzenia terro-
rystom nie opłacają się ataki cyberne-
tyczne, ponieważ nie osiąga się po-
przez nie efektów psychologicznych.
Te daje jak największa liczba zabi-
tych. Dlatego duże ugrupowania ter-
rorystyczne wykorzystują internet
głównie do szerszenia swej propagan-
dy i rekrutacji nowych członków. Cza-
sami drogą elektroniczną przekazy-
wane są informacje, jak skonstruować
ładunek wybuchowy, czy wskazówki
dla lokalnych grup, które cele powin-
ny atakować. Dużym zagrożeniem
byłby natomiast zamach połączony
– klasyczna detonacja jednej lub wię-
cej bomb, której towarzyszyłyby, na
przykład, próba sparaliżowania sieci
telefonicznej czy atak na infrastruktu-
rę krytyczną. Pogłębiłoby to chaos,
a tym samym zwiększyło psycholo-
giczny efekt aktu terroru. Dyrektor
Centrum Badań nad Terroryzmem
Collegium Civitas zauważył jednak,
że terroryści preferują raczej cele
miękkie, słabo chronione.
Konflikt gruzińsko-rosyjski poka-
zał, jak można wykorzystać internet
podczas wojny. Bartosz Odorowicz
FOT. LOCKHEED MARTIN
z Fundacji „Promilitaria XXI” stwierdził, że
w dzisiejszych czasach każdy obywatel może
stać się cyberterrorystą czy, jak kto woli,
uczestnikiem walki informatycznej.
POSPOLITE RUSZENIE
W czasie konfliktu odnotowano dużą ak-
tywność nie tylko hakerskich środowisk. Zwy-
kli użytkownicy internetu w Rosji mogli za-
opatrzyć się w specjalne oprogramowanie,
umożliwiające im włączenie się do atakowa-
nia gruzińskich portali. W dniu rozpoczęcia
się rosyjskiej agresji pojawiła się strona, na
której można było znaleźć porady, jak stać się
uczestnikiem cyberwojny, a także listę celów.
ZWYKLI Efekt działań był widoczny 7 sierpnia 2008 ro-
UŻYTKOWNICY ku – zablokowane zostały gruzińskie portale,
INTERNETU
w Rosji mogli strony rządowe, bankowe, a także niektórych
zaopatrzyć się zachodnich ambasad.
w specjalne Istnieją podejrzenia, że strona Stop Georgia.ru
oprogramowanie, była obsługiwana przez komputery należące
dzięki któremu
byli w stanie do wywiadu wojskowego Rosji. Dowodów na
włączyć się zaangażowanie rosyjskich instytucji państwo-
do atakowania wych w ataki cybernetyczne przeciwko Gruzji
gruzińskich
nie ma. Istnieją tylko poszlaki, ale jak zauwa-
portali.
żył jeden z uczestników seminarium,
w Rosji nie ma miejsca na takie „nieprzewi-
dziane i spontaniczne” sytuacje.
Działania rosyjskie w cyberprzestrzeni mia-
ły też inne formy. Dążono między innymi do
tego, aby w świadomości społecznej zaistniał
tylko jeden przekaz o sytuacji. Przejawiało się
to w doborze artykułów z prasy zachodniej,
których tłumaczenia na rosyjski trafiały do in-
ternetu. Rosjanie starali się też podważać wia-
rygodność informacji strony przeciwnej. Tym
samym pokazali, jak groźny może być cyber-
netyczny wymiar wojny. 
POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 41
 T E R R O R Y Z M
POLSKA ZBROJNA: Czy wyobraża Pan
sobie wojnę, w której jedyną bronią będą
podłączone do internetu komputery?
ROBERT KOŚLA: Nie. Ataki w cyberprze-
strzeni będą jedynie rozszerzały arsenał tra-
dycyjnych środków. Szczególnie że, tak jak
w przypadku użycia broni jądrowej, trudno
ograniczyć skutki tych ataków jedynie do za-
sobów przeciwnika. Prowadzący totalny atak
na infrastrukturę sieciową ogranicza również
swoje możliwości dalszego działania.

POLSKA ZBROJNA: Nastoletni hakerzy

będą jednak żołnierzami przyszłości?
ROBERT KOŚLA: Pewnie tak. W przypad-
ku cyberprzestrzeni nie ma znaczenia wiek W PRZYPADKU
„żołnierza”, ale jego wiedza i umiejętności cyberprzestrzeni
nie ma znaczenia
przełamywania zabezpieczeń. Nie liczy się wiek „żołnierza”,
jego sprawność fizyczna czy wytrzymałość ale jego wiedza
na polu walki, ale sprawność intelektualna. i umiejętności
Nie bez znaczenia jest również odporność przełamywania
zabezpieczeń.
na stres i ograniczanie czasu snu – a tutaj
młodzi ludzie, potrafiący spędzać noce na
grach sieciowych, udowadniają swoje predys-
pozycje.

POLSKA ZBROJNA: Rządy chyba już ich

werbują. Cyberatak na Estonię rozpoczął
dwudziestodwuletni młodzieniec.
ROBERT KOŚLA: Tak. Konstantin Goło-
skow – działacz prokremlowskiej młodzie-
żówki „Nasi”. Choć atak ten nie został bez-
pośrednio zlecony przez rosyjskie służby, to
był doskonałą okazją do sprawdzenia „w bo-
ju” metod wykorzystywanych do prowadze-
nia ataków sieciowych, których celem jest
blokowanie dostępu do usług (Denial of Se-

Wojny hakerów zdecydowanej reakcji jest podobna w obu ro-

Z ROBERTEM KOŚLĄ o możliwościach dzajach konfliktów. I podobne jest pytanie:
i konsekwencjach cyberataków czy reakcją na atak powinien być atak, a jeśli
tak, to jak ograniczyć jego zasięg, nie powo-
rozmawia MAREK PIELACH dując jeszcze większych strat?

rvice). Tworzenie przez służby specjalne i si-
ły zbrojne grup przeznaczonych do takich
ataków zaczęło się już wiele lat temu. Wer-
bunek ekspertów do podobnych grup, któ-
rych pierwotnym celem były włamania do
sieci wojskowych i firm technologicznych,
wspomagały klasyczne działania wywiadow-
cze. Ostatnim przykładem jest decyzja
z 25 czerwca o powołaniu w Wielkiej Bryta-
nii National Cyber Security Center, które ma
zatrudniać w charakterze ekspertów również
byłych hakerów.
POLSKA ZBROJNA: To wszystko przy-
pomina film „Gry wojenne” z 1983 roku,
w którym licealista, chcący się włamać do
szkolnego serwera, stawia świat na krawę-
dzi wojny atomowej.
ROBERT KOŚLA: Rzeczywiście. Ta fabuła
nie była oderwana od rzeczywistości. W ogó-
le analogii do konfliktu atomowego jest du-
żo. Problemem jest ustalenie rzeczywistego
źródła ataku (a nie zidentyfikowanie kompu-
terów jedynie pośredniczących, tak zwane
sieci zombie – botnetów). Również pokusa
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego jednak
tak trudno udowodnić, że za atakami na
Estonię nie stał tylko pryszczaty młodzie-
niec, ale Rosja, będąca w maju 2007 roku
w konflikcie z tym państwem?
ROBERT KOŚLA: Formalne udowodnie-
nie współdziałania służb rosyjskich wyma-
gałoby współpracy ze strony tamtejszego
wymiaru sprawiedliwości, a to jest bardzo
trudne. Istnieją jednak dowody pośrednie.
Analizy śladów i adresów wykorzystanych
do ataków na Estonię potwierdziły, że te sa-

42 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009


me komputery stały za atakami nie
tylko na ten kraj i Gruzję, ale też
na serwery opozycji na Białorusi (or-
ganizacja „Karta ’97”) i w samej Ro-
sji (partia kierowana przez Gari
Kasparowa – „Inna Rosja”).
POLSKA ZBROJNA: Czy tak to
rzeczywiście wygląda – agresywne
Rosja i Chiny kontra broniące się
tylko Stany Zjednoczone?
ROBERT KOŚLA: Cyberprze-
strzeń to nie film „Gwiezdne wojny”,
gdzie mamy jasną i ciemną stronę
mocy. Działaniami w sieci kierują
przede wszystkim chęć zysku i ak-
tywność polityczna. Słyszymy głów-
nie o atakach chińskich, rosyjskich,
arabskich i północnokoreańskich, bo
taki obraz kreują media, informując
o atakach na państwa demokratyczne.
W drugą stronę to już nie działa, bo
państwa zachodnie, choć prowadzą
takie działania, to się nimi nie chwa-
lą. Dżentelmeni nie chcą być złapani
na czytaniu cudzej korespondencji.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
POLSKA ZBROJNA: Może jed-
nak dzięki działalności tych dżen-
telmenów nie doszło do elektro-
nicznego 11 września? O atakach
na systemy bankowe, zderzeniach
samolotów i awariach elektrowni
czytamy tylko w trybie przypusz-
czającym.
ROBERT KOŚLA: Rzeczywiście,
o atakach na systemy bankowe sły-
szymy co pewien czas, jednak nie
mają one charakteru destrukcyjnego,
a jedynie wykorzystują luki w zabez-
pieczeniach do dokonania kradzieży
gromadzonych depozytów. Żaden
z dotychczasowych ataków nie spo-
wodował też katastrofy lotniczej lub
awarii w systemach sterowania
(SCADA). Niedawne informacje
o infiltracji przez służby chińskie
systemów sterowania w Stanach
Zjednoczonych wzbudziły jednak
grozę. Szacuje się, że modernizacja
zabezpieczeń sieci SCADA to wyda-
tek 10 miliardów dolarów rocznie.
Jednak równie niezbędne wydatki na
wzrost mocy produkcyjnej elektrowni powin-
ny wynosić aż 100 miliardów dolarów rocz-
nie. Widać więc, że zagrożenie atakami sie-
ciowymi sieciowych nie jest największym
problemem USA.
POLSKA ZBROJNA: To się chyba szybko
zmieni. Skoro chińscy hakerzy mogą wy-
kradać takie dane jak dokumentacja pro-
jektowanego myśliwca F-35, Amerykanie
będą już tylko tracić, a oni zyskiwać.
ROBERT KOŚLA: Ataki w cyberprzestrze-
ni nie zmienią globalnego układu sił. Pań-
stwa najbardziej zaawansowane technolo-
gicznie będą miały też najnowocześniejsze
środki ochrony. Nawet gdy raz na jakiś czas
tym słabszym uda się coś podejrzeć, ich po-
tencjał znacząco się nie zwiększy. Przynie-
sie to tylko oszczędności w pogoni za naj-
bardziej zaawansowanymi gospodarkami.
Tak było w przypadku kradzieży technologii
produkcji broni jądrowej przez Związek Ra-
dziecki i tak będzie, jeśli chodzi o kradzież
technologii uzbrojenia przez Chiny.
POLSKA ZBROJNA: Chyba więc amery-
kańscy generałowie, którzy ogłosili, że
na cyberatak odpowiedzą wszelkimi środ-
kami, łącznie z bronią atomową, trochę
przesadzili?
ROBERT KOŚLA: Generałowie gotowi od-
powiedzieć użyciem broni atomowej na atak
sieciowy z pewnością mieli na myśli zmaso-
wane ataki o charakterze destrukcyjnym prze-
prowadzone na infrastrukturę w Stanach
Zjednoczonych. Problem w tym, że na razie
trudno sobie coś takiego wyobrazić, bo sam
internet wykorzystywany jest przez grupy
terrorystyczne do zarabiania pieniędzy po-
ATAKI trzebnych do finansowania ich działalności
w cyberprzestrzeni oraz niejawnej komunikacji pomiędzy roz-
nie zmienią
globalnego proszonymi komórkami tych organizacji.
układu sił. Globalny atak sieciowy pozbawiłby je zatem
Państwa tych dwóch krytycznych dla nich możliwości
najbardziej i byłby ostatnim ich atakiem.
zaawansowane
technologicznie
będą miały POLSKA ZBROJNA: Amerykanie nie wy-
też najnowocze- korzystaliby jednak broni atomowej prze-
śniejsze środki
ciwko kilku terrorystom, ale przeciwko
ochrony.
konkretnemu państwu.
ROBERT KOŚLA: Tak. Atak odwetowy
z wykorzystaniem broni jądrowej mógłby
być przeprowadzony tylko w przypadku po-
twierdzenia dokonania zmasowanego ataku
przez inne państwo. Tylko jak to udowod-
nić? Kluczowym elementem obecnie dysku-
towanym w strukturach wojskowych jest tak
zwana atrybucja, czyli możliwość przypisa-
nia sprawstwa ataku innemu państwu. Ostat-
nim przykładem były lipcowe ataki na ser-
wery armii amerykańskiej i południowoko-
reańskiej przeprowadzone z terytorium
Wielkiej Brytanii z wykorzystaniem sieci
botnet liczącej ponad 170 tysięcy kompute-
POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 43
 T E R R O R Y Z M
rów przejętych przez hakerów w wielu pań-
stwach na świecie. Udało się je jednak przy-
pisać Korei Północnej. Wywiad Korei Połu-
dniowej zdobył nawet północnokoreański
dokument potwierdzający źródło ataków.
POLSKA ZBROJNA: Jak zatem bronić
się przed cyberatakami?
ROBERT KOŚLA: Przede wszystkim po-
trzebna jest świadomość zagrożeń i dostęp-
nych środków ochrony. Ta świadomość ro-
śnie. Jednak aby mówić o skutecznej ochro-
nie przed cyberatakami, niezbędne jest po-
dejście kompleksowe, wymagające zastoso-
wania sprawdzonego sprzętu, odpowiednie-
go oprogramowania – obsługiwanych przez
zaufanych i świadomych użytkowników. Ża-
den z tych elementów stosowany oddzielnie
nie zagwarantuje bezpieczeństwa.
POLSKA ZBROJNA: Czy jedyną sku-
teczną metodą nie jest po prostu niepod-
łączanie bankowości, energetyki i telefonii
do internetu?
ROBERT KOŚLA: Metoda fizycznej sepa-
racji kluczowych i niejawnych systemów te-
leinformatycznych od sieci publicznych nie
sprawdzi się na dłuższą metę. Wciąż rosną
przecież wymagania odnośnie do współ-
dzielenia się informacjami (chociażby idea
systemów sieciocentrycznych w NATO
– NATO Network Enabled Capablity). Poza
tym koszty związane z fizyczną separacją
i ograniczenie funkcjonalności takich syste-
mów nie gwarantują stuprocentowego bez-
pieczeństwa – przykłady ataków złośliwego
44 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009
ATAKI
na systemy
bankowe
nie mają
charakteru
destrukcyjnego,
a jedynie
wykorzystują
luki w zabezpie-
czeniach
do dokonania
kradzieży
gromadzonych
depozytów.
oprogramowania na izolowane systemy
NATO potwierdzają tezę, że dla własnej wy-
gody użytkownicy obejdą każde zabezpie-
czenie techniczne.
POLSKA ZBROJNA: Czy zacofanie tech-
nologiczne Polski jest w przypadku cybe-
rataków naszym atutem?
ROBERT KOŚLA: Nie postrzegałbym te-
go w taki sposób. Niski poziom dostępności
usług elektronicznych i co za tym idzie niski
stopień uzależnienia obywateli, instytucji
i przedsiębiorców od nich kosztuje gospo-
darkę znacznie więcej niż potencjalne ataki.
Więcej tracimy na zacofaniu technologicz-
nym, niż hipotetycznie zyskujemy na iluzo-
rycznej odporności na ataki sieciowe. Prze-
kładając to na realia wojskowe – dowódcy
woleliby obawiać się potencjalnych ataków
sieciowych niż braku efektywnego przepły-
wu informacji niezbędnych do podejmowa-
nia decyzji, mających często wpływ na ży-
cie podległych im żołnierzy.
POLSKA ZBROJNA: Jak ocenia Pan za-
tem „Rządowy program ochrony cyber-
przestrzeni RP na lata 2009–2011”?
ROBERT KOŚLA: Trudno mi obiektywnie
ocenić założenia programu, którego jestem
pośrednim autorem; prowadziłem wcze-
śniej, od roku 2001, prace nad budową
w Polsce krajowego systemu ochrony kry-
tycznej infrastruktury teleinformatycznej.
W 2006 roku zainicjowałem też budowę pi-
lotażowego systemu wczesnego ostrzegania
przed atakami sieciowymi na internetowe
serwery administracji publicznej – w ra-
mach wdrożenia autorskiego systemu
ARAKIS, opracowanego przez zespół
NASK CERT Polska. Cieszy mnie, że po pi-
lotażowym wdrożeniu ARAKIS-GOV kon-
tynuowane są prace nad przygotowaniem
podstaw prawnych i organizacyjno-technicz-
nych zmierzających do zapewnienia ochrony
przed cyberatakami.
POLSKA ZBROJNA: A jak wygląda za-
bezpieczenie naszego wojska?
ROBERT KOŚLA: W jednostkach nadzo-
rowanych przez ministra obrony narodowej
prowadzone są intensywne prace zmierzają-
ce do realizacji zobowiązań sojuszniczych
w dziedzinie obrony cyberprzestrzeni (Cy-
ber Defence). Budowany jest zespół reago-
wania na incydenty bezpieczeństwa w sie-
ciach teleinformatycznych – CIRC. Służba
Kontrwywiadu Wojskowego prowadzi też
działania w zakresie oceny podatności na
ataki sieciowe oraz wypracowywania sku-
tecznych metod ochrony.
POLSKA ZBROJNA: Czy systemy cywil-
ny i wojskowy w żadnym miejscu się nie
spotykają?
ROBERT KOŚLA: Spotykają się w wielu
miejscach, chociażby ze względu na wyko-
rzystywanie tych samych elementów infra-
struktury telekomunikacyjnej. Wspólne cele
w dziedzinie ochrony cyberprzestrzeni wy-
magają partnerskiej współpracy podmiotów
publicznych, prywatnych i sił zbrojnych.
Partnerzy prywatni dysponują przecież in-
frastrukturą teleinformatyczną. Ich rolą jest
zapewnianie dostępności do niej państwu
i pilnowanie jakości świadczonych usług.
Państwo z kolei powinno gwarantować pry-
watnym partnerom udział w projektach rzą-
dowych i proponować zachęty finansowe
(na przykład odpisy podatkowe na inwesty-
cje związane z bezpieczeństwem). Żadna ze
stron nie jest po prostu w stanie odnieść suk-
cesu, działając w izolacji. 
WIZYTÓWKA
Robert Kośla
Podpułkownik w stanie
spoczynku. Jest dyrekto-
rem Sektora Bezpieczeń-
stwa Narodowego i Obrony na Region
Europy Środkowej i Wschodniej
w Microsoft CEE. Pracuje w Monachium,
gdzie odpowiada za sektor bezpieczeń-
stwa w 22 krajach. Absolwent Wojskowej
Akademii Technicznej. Od 1994 do
2002 roku pracował w UOP, a w latach
2002–2006 był zastępcą dyrektora
Departamentu Bezpieczeństwa Teleinfor-
matycznego ABW. Interesuje się jazdą
konną.
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

C na to  NATO
w odniesieniu do cyberbezpieczeństwa.
Podczas szczytu w Bukareszcie oficjalnie
stwierdzono, że NATO jest gotowe wes-
przeć każdego sojusznika – na jego życze-
nie – w przypadku ataku internetowego.
W stolicy Estonii uruchomiono specjalne
centrum pod egidą NATO – CCD CoE
(Cooperative Cyber Defence Centre of
Excellence, znane też jako K5). Jego
Przykład zadaniem jest koordynowanie prac
Estonii pokazuje, i procedur, wypracowywanie
że cyberatak może rozwiązań systemowych i szko-
być kwestią lenie. CCD CoE prowadzi rów-
bezpieczeństwa
narodowego. nież badania nad kwestiami
związanymi z tak zwanymi cyber-
wojnami. Do programu współpracy
w dziedzinie cyberbezpieczeństwa
NATO być może dołączy Finlandia, która
pozostaje poza sojuszem i uczestniczy tylko
w programie Partnerstwo dla Pokoju.
NATO zaprosiło Finów do udziału w tre-
ningach „wojen cybernetycznych”. Zwolen-

FOT. NATO
nikiem takiego rozwiązania jest minister
obrony Jyri Häkämies, który zwrócił uwa-
ROBERT CZULDA gę, że Finlandia jest krajem zinformatyzo-

Obrona przez atak

wanym, a przez to narażonym na atak.
„Warto się zaangażować, aby mieć dostęp
do najlepszych i najnowszych informacji”,
powiedział fińskiej prasie wojskowej
Häkämies.
Prawdopodobnie wkrótce NATO nie tylko opracuje szczegółową
doktrynę obronną dotyczącą bezpieczeństwa w cyberprzestrzeni, OFENSYWA W SIECI
lecz także zacznie przygotowywać środki ofensywne. Coraz częściej mówi się o budowie ofen-

E
stoński prezydent Toomas
Hendrik Ilves powiedział
w 2008 roku, że do wyłączenia
infrastruktury nie potrzeba już
rakiet, można to bowiem zrobić w cyber-
przestrzeni. Te słowa najlepiej oddają cha-
rakter współczesnych zagrożeń. Każde li-
czące się państwo przystąpiło już do two-
rzenia własnej polityki w tej dziedzinie.
Amerykanie powołali cyberdowództwo pod
kierownictwem czterogwiazdkowego gene-
rała. Brytyjczycy planują działania mające
zapobiec atakom podczas olimpiady
w 2012 roku. Ogólną strategię przygotowa-
ło również NATO.
ZAGROŻENIE
ASYMETRYCZNE
Odwołanie do zagrożeń cybernetycznych
pojawiło się w czasie szczytu NATO w Ry-
dze w 2006 roku. Wówczas sojusz uznał
ataki internetowe za jedną z form zagrożeń
asymetrycznych i dostrzegł konieczność
przygotowania odpowiednich instrumentów
do stawienia im czoła. Z propozycją utwo-
rzenia specjalnego centrum pierwsza wy-
stąpiła Estonia w 2003 roku, a więc jeszcze
zanim została członkiem sojuszu.
Potrzebę stworzenia zintegrowanej poli-
tyki NATO w tej materii potwierdziły wy-
darzenia z 2007 roku, kiedy to Estonia zo-
stała poddana zmasowanemu atakowi cy-
bernetycznemu. Doprowadził on do unieru-
chomienia stron internetowych rządu,
parlamentu, mediów oraz firm komercyj-
nych. „Przykład Estonii pokazuje, że
cyberatak może być kwestią bezpieczeń-
stwa narodowego”, przyznał później rzecz-
nik prasowy NATO James Appathurai.
Pojawiło się nawet pytanie, czy artykułu
V traktatu waszyngtońskiego – o obronie
kolektywnej – nie rozciągnąć również na
ataki internetowe.
Po tych wydarzeniach przystąpiono do
działania, co doprowadziło do powstania
w styczniu 2008 roku strategii sojuszu
sywnych środków odpowiedzi. Innymi sło-
wy – być może w niedalekiej przyszłości
NATO stworzy internetowy odpowiednik
strategii odstraszania i „gwarantowanego
zniszczenia”. Zwolennikiem takiego
rozwiązania jest część amerykańskich ofi-
cerów. „Armie zawsze mają środki do ata-
ku”, przekonywał pułkownik Charlie
Williamson, były oficer wywiadu sił po-
wietrznych. „Każdy, kto będzie chciał nas
zaatakować przez internet, będzie musiał
mieć świadomość, że jesteśmy gotowi na to
odpowiedzieć”.
Lord Alan West, brytyjski admirał w sta-
nie spoczynku, wyjawił, że „rząd przygoto-
wał środki do odpowiedzi w przypadku cy-
berataku”. Brytyjski „The Guardian” suge-
ruje, że podobne ma już NATO. Jak rapor-
tował dziennikarz Bobbie Johnson, w razie
ataku sojusz dałby „przygniatającą odpo-
wiedź. Pojedynczy olbrzymi atak sparaliżo-
wałby cel i odstraszył innych przed podob-
ną próbą”. Skalę odpowiedzi NATO porów-
nano do uderzenia atomowego. 

POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 45

 T E R R O R Y Z M

Myszka Miki
w niewoli
Socjotechnice i manipulacji
są poddawane już najmłodsze
pokolenia.

W animowanych bajkach dzieciom przed-

stawia się „właściwy” obraz świata.
Ekstremiści palestyńscy
kręcą nawet filmy
z Myszką Miki,
która jest w izra-
elskiej niewoli.
W ten sposób
próbują rozbu-
dzać agresję
i nienawiść już


u małych dzieci.
WIDEOTERRORYZM
stał się towarem, który
terroryści próbują jak najszerzej
rozreklamować i sprzedać.

JAKUB NAWROCKI

Terrorystyczne show
Coraz częściej wojny wygrywa się nie za pomocą
zdalnie sterowanych rakiet, ale umiejętną psychologiczną manipulacją.
est upalny czerwcowy dzień
w afgańskiej prowincji Hel-
mand. Ktoś siedzący na stokach
tamtejszych gór nagrywa ka-
merą cyfrową wybrany odcinek drogi.
Po chwili pojawia się kolumna pojaz-
dów sił NATO. Człowiek znajdujący
się obok operatora kamery naciska coś
w telefonie komórkowym i wkrótce pod
jednym z pojazdów eksploduje impro-
wizowany ładunek wybuchowy. Na fil-
mie słychać niezwykłe poruszenie
wśród osób znajdujących się w otocze-
niu kamerzysty. Padają okrzyki „Allach
jest Wielki, a my jesteśmy jego ucznia-
mi! Chwała Allachowi!”.
ŻNIWA DŻIHADU
To był kolejny zamach bombowy na
siły sprzymierzonych. Po kilku godzi-
nach służby informacyjne sił ISAF
przyznają, że w zamachu zginęło dwóch
żołnierzy amerykańskiej piechoty mor-
skiej. Podobnych filmów przedstawiają-
cych różne metody walki fundamentali-
stów oraz terrorystów islamskich z za-
granicznymi żołnierzami są setki. Do-
kumentują akcje bombowe, zamachy
samobójcze, działania snajperów i zasadzki. Bez
problemu znajdziemy je w internecie.
Współcześni terroryści dążą do wywołania
dalekosiężnych reperkusji psychologicznych,
w czym bardzo pomaga im postęp techniczny
FILMY w elektronice. Drastyczne zdjęcia z wojen w Ira-
dla terrorystów ku, Afganistanie czy Czeczenii, których nie pu-
kręcą fachowcy. blikują oficjalne media, możemy zobaczyć w in-
Potrafią
reżyserować, ternecie. Organizacje terrorystyczne docierają
wykorzystując w ten sposób do wielkiego grona odbiorców.
socjotechnikę Każda z nich, prędzej czy później, tworzy wła-
do tego,
sną stronę internetową – przedstawia logo, anga-
by osiągnąć
zamierzony żuje własnego spikera. Są one na bieżąco aktu-
efekt. alizowane i uzupełniane nagraniami wideo z do-

46 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009


konanych ataków. Jak trafnie zauważa Krzysztof
Liedel, dyrektor Centrum Badań nad Terrory-
zmem Collegium Civitas, nie ma dziś w zasa-
dzie organizacji rebelianckiej lub terrorystycznej,
która nie miałaby strony internetowej, i to także
w języku angielskim: „Młode pokolenia islam-
skie, na przykład w Wielkiej Brytanii, Francji
czy Niemczech, chociaż posługują się tylko ję-
zykiem nowej ojczyzny, nie chcą się asymilo-
wać. Nie uznają zachodnich norm kulturowych,
obyczajowości i moralności. Dlatego te strony są
tłumaczone na języki obce”.
Można odnieść wrażenie, że wideoterroryzm
stał się towarem, który terroryści próbują jak naj-
szerzej rozreklamować i sprzedać. Legendarny
sunnicki snajper z Bagdadu, ukrywający się pod
pseudonimem „Juba”, jest bohaterem czterech
wywiadów filmowych.
Co miesiąc w internecie pojawiają się nowe
obrazy, subtelnie nazywane „żniwami w Iraku”,
które pokazują najbardziej spektakularne ataki,
na przykład na posterunki kontrolne lub obozy
szkoleniowe armii afgańskiej i irackiej, oraz ak-
cje rebeliantów, takie jak eksplozje przydrożnych
min pułapek. Wszystkie sfilmowane incydenty
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
AL JAZEERA
są opatrzone dokładną datą. Taki terroryzm nie
jest obliczony na eliminację jak największej licz-
by osób czy wywołanie ogromnych zniszczeń.
Zdaniem Krzysztofa Liedela, służy on radykali-
zacji i rekrutacji: „Z jednej strony, indoktrynuje
społeczności świata islamu, propagując prze-
moc, śmierć i tortury oraz ukazując Zachód jako
zgniły, niedobry, niezgodny z ich religią i kultu-
rą. Z drugiej strony, taka radykalizacja służy za-
pewnieniu zasilenia szeregów organizacji terro-
rystycznych przez nowych ochotników”.
UKRYTA TREŚĆ
Organizacje fundamentalistyczne często wy-
korzystują filmy i wywiady do komunikowania
się z towarzyszami broni i swoimi zagraniczny-
mi siatkami. Symbole, słowa, gesty mają ukryte
znaczenie, zrozumiałe tylko przez określone oso-
by, do których są adresowane.
Materiał filmowy to również źródło wiedzy
potrzebnej do szkoleń dla początkujących terro-
rystów lub organizacji będących we wstępnej fa-
zie rozwoju. Na witrynach internetowych pre-
zentowane jest rzemiosło terrorystów od pod-
staw: od tworzenia przydrożnych bomb pułapek,
przez wybieranie odpowiednich miejsc na za-
sadzki, kończąc na opisie, jak się zachować pod-
czas kontroli lub jak identyfikować szpiegów we
własnych szeregach. Dostępne są również do-
skonale wyreżyserowane filmy pokazujące tre-
ningi fundamentalistów.
Dezinformacja to także ulubiona forma prze-
kazu ekstremistów. Podawanie fałszywych da-
nych, zawyżonych lub zaniżonych liczb ofiar ma
nie tylko przestraszyć miejscową ludność i ogra-
niczyć ich kontakty z wojskami koalicji antyter-
rorystycznej. Celem dezinformacji są przede
wszystkim społeczności krajów wysokorozwi-
niętych. Wywołanie w nich negatywnych emocji
związanych z konfliktem ma skłonić odbiorców
– wyborców – do skorygowania decyzji władz.
VADEMECUM ŚMIERCI
Zamachy w Iraku i Afganistanie są skrupulat-
nie dokumentowane. Na filmach widać, jak przy-
szli zamachowcy samobójcy czytają testament,
uzasadniają decyzję absolutnego poświęcenia się
sprawie, są uśmiechnięci, nie zakrywają twarzy,
grożą „krzyżowcom”, twierdząc przy tym, że ta-
kich jak oni są setki, gotowych w każdej chwili
oddać życie za wiarę. Następnie modlą się ostat-
ni raz, żegnają z towarzyszami. Przychodzi czas
na prezentację pojazdu wypełnionego ładunkami
wybuchowymi i podróż na miejsce ataku.
Uśmiech nie znika z twarzy szahida (w islamie
ten, który oddaje życie w sprawie wiary, za co
ma obiecaną nagrodę wieczną, czyli życie w ra-
ju) ani na chwilę. Za pojazdem samobójcy podą-
ża samochód z kamerzystą, który uwieczni mo-
ment zamachu. Wokół celu zamachowca, w bez-
piecznej odległości, czekają też zazwyczaj inni
operatorzy, którzy z różnych stron nakręcą, a po-
tem opublikują „dzieło” terrorysty.
Internet jest również źródłem informacji wy-
wiadowczych dla terrorystów. Co pewien czas
niektóre ugrupowania publikują filmy, w których
chwalą się zdobyciem na przykład podręczników
opisujących taktykę wojsk amerykańskich, kom-
pletnych schematów budowy pojazdów wojsko-
wych czy dokładnych map rozmieszczenia baz.
W najprostszej przeglądarce internetowej można
obejrzeć satelitarne zdjęcia bazy Bagram
w Afganistanie.
Często filmy te są ostatnią szansą poszczegól-
nych ugrupowań na pozyskanie rekrutów lub
środków do prowadzenia działalności. Pokazują
wizyty w szkole i namawianie dzieci do oporu
przeciwko obowiązującemu prawu i władzy lub
to, jak rebelianci chodzą po wsi, rozdając pro-
dukty żywnościowe i ulotki namawiające do
przyłączenia się do ruchu oporu.
Te obrazy będą powstawały nadal, bo pozwa-
lają grać na ludzkich emocjach. Ich twórcy liczą
na to, że obejrzy je jak najwięcej osób. Najtraf-
niej odniósł się do tego zjawiska Brian Michael
Jenkins, amerykański ekspert od spraw terrory-
zmu: „Terroryzm jest teatrem przeznaczonym
dla tych, którzy patrzą, a nie dla tych, którzy sta-
li się ofiarami”. 
POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 47
 N A T O
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
MARCIN KACZMARSKI
Sojusz czeka
na strategię
Polska ma szanse zaistnieć
w NATO również w wymiarze intelektualnym.
P
rofesor Adam Daniel
Rotfeld został wybrany do
złożonej z dwunastu osób
tak zwanej Rady Mędrców
NATO, która ma za zadanie przygoto-
wać zarys nowej koncepcji strategicz-
nej sojuszu. To podwójne wyróżnie-
nie – zarówno dla samego profesora
Rotfelda, którego całe zawodowe ży-
cie toczyło się wokół zagadnień bez-
pieczeństwa międzynarodowego, jak
i dla Polski, mającej teraz możliwość
przekazania swojego punktu widzenia
partnerom z sojuszu.
Formalnie profesor Rotfeld nie
jest, podobnie jak pozostali człon-
kowie rady, reprezentantem swojego
kraju – zadanie wypracowania pro-
jektu nowej koncepcji państwa
członkowskie powierzyły nowemu
sekretarzowi generalnemu, i Rada
Mędrców jest jego pomysłem.
WIEDZA
I DOŚWIADCZENIE
Profesor Rotfeld wielokrotnie sta-
wał przed trudnymi zadaniami
w swojej dotychczasowej działalno-
48 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009
ści. Jest znawcą problematyki bez-
pieczeństwa i strategii z dwóch stron
– teorii i praktyki. Tę pierwszą stu-
diował zarówno w Polskim Instytu-
cie Spraw Międzynarodowych, jak
i w najlepszym europejskim ośrod-
ku – Sztokholmskim Instytucie Ba-
dań Pokoju, SIPRI, gdzie był dyrek-
torem w latach 1991–2002. Do-
świadczenie praktyczne zdobywał
zarówno w rozmowach Wschód–
–Zachód w okresie zimnej wojny,
w Ministerstwie Spraw Zagranicz-
nych (w tym jako minister w 2005
roku), jak i w polsko-rosyjskiej gru-
pie do spraw trudnych, reaktywowa-
nej w 2008 roku.
Obecne zadanie będzie podwój-
nie trudne – i w kontekście naszego
kraju, i w kontekście NATO. Dzie-
sięć lat temu Polska jako świeżo
upieczony członek sojuszu nie była
w stanie wnieść swojego wkładu
w tworzoną koncepcję strategiczną.
Doszło do paradoksalnej sytuacji
– uznano, że polską strategię bez-
pieczeństwa narodowego należy
podporządkować natowskiej. Obec-
nie Warszawa powinna bardziej zaangażo-
wać się w proces strategicznej refleksji i for-
sować na forum NATO również swoje party-
kularne interesy (które nie będą przecież
tożsame z interesami wszystkich innych
członków sojuszu). Obecność profesora
Rotfelda daje nadzieję na promocję polskie-
go spojrzenia na bezpieczeństwo bez pod-
ważania sojuszniczej solidarności.
Równie trudne jak włączenie polskich
problemów (jeśli nie trudniejsze) będzie
stworzenie spójnej koncepcji dla całego
sojuszu. Miała być ona przygotowana na
60-lecie NATO, ale jak pokazuje doświad-
czenie, pech nie opuszcza rocznicowych
szczytów. Dziesięć lat temu koncepcja była
poprawiana w ostatniej chwili, a poważnej
refleksji zabrakło z powodu toczonej przez
sojusz północnoatlantycki wojny po-
Profesor wietrznej o Kosowo.
Rotfeld jest znaw-
Obecnie też nie udało się wypra-
cą problematyki bez-
pieczeństwa i strategii cować nowej koncepcji na szczyt
z dwóch stron – teorii jubileuszowy. Tymczasem wyzwa-
i praktyki. nia stojące przed sojuszem, chociaż
znane, nie doczekały się jak dotąd
wyraźnej odpowiedzi. Ich katalog jest
dobrze znany: Afganistan, relacje z Rosją,
dalsze rozszerzanie, planowanie na wypa-
dek konfliktu (contingency planning).
Profesor Rotfeld odnosił się do tych
spraw na łamach prasy codziennej, której
udzielił obszernych wywiadów. Wynika
z nich dość jasna wizja przyszłości soju-
szu. Afganistan, który został w ostatnich
miesiącach utożsamiony z całokształtem
działalności NATO, powinien być potrakto-
wany jako zadanie, a nie jako test (bo tym
jest jedynie obrona państw członkowskich).
Stosunki z Rosją należy stopniowo popra-
wiać, ale będzie to trudne, jeśli sygnały
płynące z Moskwy wciąż będą miały kon-
frontacyjny ton. NATO jest otwarte na no-
we państwa członkowskie, ale to one same,
przez reformy wewnętrzne, muszą się doń
OBECNOŚĆ
dostosować.
profesora
Rotfelda
w Radzie DOJRZEWANIE
Mędrców DO WSPÓLNOTY
daje nadzieję
na promocję
Udział profesora Rotfelda daje nadzieję,
polskiego że Polska dojrzewa jako członek wspólnoty
spojrzenia na transatlantyckiej także w wymiarze intelek-
bezpieczeństwo tualnym. Nie wystarczy wysyłać żołnierzy
bez podważania
sojuszniczej
do Afganistanu i wypełniać bardziej skom-
solidarności. plikowanych zadań niż inni europejscy so-
jusznicy. Nie wystarczy promować członko-
stwa Gruzji i Ukrainy.
Aby polski głos liczył się na forum
NATO, potrzebny jest też wkład pod posta-
cią głębszej refleksji – u podłoża każdej po-
lityki leży bowiem jakaś koncepcja. Jak da-
lece będzie ona w przypadku NATO prze-
myślana, zależy teraz również od Polski.
I warto tę szansę wykorzystać, bo może się
nie powtórzyć. 
 Mi g a w k i z e ś w i a t a
Kim jesteś, Rosjo?
To jedno z najstarszych pytań zadawanych wciąż i wciąż
przez samych Rosjan, a także przez jej bliższych, dalszych,
a nawet najdalszych sąsiadów.
D
la nas to pytanie o to,
jaka jest Rosja, jest
superważne, a odpo-
wiedź określa nasze
postawę i działanie.
Pewien rosyjski historyk opubliko-
wał niedawno książkę, w której wy-
wodzi, że przyczyną II wojny świa-
towej była niechęć państwa pol-
skiego do wyjścia naprzeciw umiar-
kowanym niemieckim żądaniom,
przede wszystkim ustanowienia
przez polskie terytorium korytarza
drogowo-kolejowego do Prus
Wschodnich. Ten naganny
opór Warszawy, twierdzi
rosyjski uczony, był
skutkiem nacisku ży-
dowskiego lobby. Po-
gląd ten spotkał się ze
zdecydowaną krytyką ty-
godnika „Ogoniok”.
Nieco wcześniej na in-
ternetowej stronie rosyj-
skiego ministerstwa
obrony pewien historyk
– pułkownik, wygłosił
tezę podobną, pozba-
wioną jedynie żydow-
skiego tropu. Minister-
stwo błyskawicznie odcię-
ło się od tego stanowiska
i pogląd badacza ze swej
strony usunęło.
Fakty te przypomniały
mi się w związku z dzie-
sięcioleciem obecności
Władimira Putina na najwyż-
szych stanowiskach Federacji
F E L I E T O N
Rosyjskiej. Pod jego rządami wiel-
kie państwo co prawda nie przepro-
wadziło potrzebnych reform, ale
odzyskało wewnętrzną równowagę,
a przede wszystkim szacunek swo-
ich obywateli. Co prawda, uczyniło
kilka kroków wstecz na drodze ku
demokracji, prawom człowieka
i wolności słowa, ale stało się bar-
dziej obliczalne. Co prawda, nasy-
ciło się ponownie du-
ANDRZEJ
JONAS
redaktor
naczelny
„The Warsaw
Voice”
chem imperialnym, ale weszło w antyterro-
rystyczny sojusz z Zachodem.
Z punktu widzenia doraźnych potrzeb
Rosji i Rosjan wysokie notowania premie-
ra Putina są zrozumiałe. Rosji i Rosjan
wczorajszych, dzisiejszych czy jutrzej-
szych? Ilu ich jest w każdej z grup? Czym
to zmierzyć?
Zapewne siłą Putina jest to, że odnaj-
dziemy w nim i poglądy wspomnianych hi-
storyków, i ich krytyków. W pro-
porcjach, jak sądzę,
odpowiadających
stopniu poparcia
dla niego: 70 procent
poglądów historyków,
30 procent krytyków.
Chyba że tak naprawdę
Władimir Putin nie zawraca sobie gło-
wy poglądami na takie sprawy. Posługuje
się dobrym słuchem i własnymi korze-
niami. Wie i rozumie, czego pragnie
większość mieszkańców jego kraju. Dzię-
ki temu jest politykiem dla współczesnej
Rosji właściwym: ma dobry kontakt ze
społeczeństwem, jest silny, zdecydowany
i skuteczny, roztacza wizję wielkości i po-
tęgi, wciąż tak pożądaną.
Nasz pogląd na przyszłą Rosję, wy-
nikający z naszego systemu wartości,
naszych doświadczeń i naszego poczu-
cia bezpieczeństwa, jest naszym poglą-
dem. Ilu Rosjan go podziela?
Od wieków najważniejsze rosyjskie py-
tanie brzmiało: Kim jesteś, Rosjo? Odpo-
wiedź władzy, kształtująca też postawę
większości, budziła co najmniej dreszcz
niepokoju. Brak odpowiedzi bywał jesz-
cze gorszy. A jak jest teraz? 
POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 49
 M I L I T A R I A
TOMASZ GOS
Deszcz Kassamów
Palestyńscy bojownicy opracowali
jej nowy model – Nasser 3.
FOT. ONE FAMILY FOUND
Długość (cm)
Średnica (cm)
Waga (kg)
Waga materiału wybuchowego (kg)
Maksymalny zasięg (km)
P
o wybuchu powstania pale-
styńskiego, zwanego drugą
intifadą, oczy świata zwró-
cone zostały na przeprowa-
dzane przez Palestyńczyków zamachy
samobójcze. Były one najbardziej me-
dialną, efektowną metodą ataku terro-
rystycznego, gwarantującą wysoką
śmiertelność wśród ofiar. Mediom,
specjalistom od spraw bliskowschod-
nich i ekspertom od bezpieczeństwa
uszło jednak uwagi to, że w tym czasie
palestyńscy zamachowcy posiedli
umiejętność produkcji broni rakieto-
wej. Wykorzystanie tego oręża ze
względu na jego prymitywność zbaga-
telizowały początkowo również izrael-
skie służby bezpieczeństwa.
Rakiety, którymi posługuje się Ha-
mas, noszą nazwę Kassam. Ich pro-
dukcja ruszyła we wrześniu 2001 roku.
Rozmieszczono je początkowo jedynie
w Strefie Gazy. Pierwsze Kassamy ze
względu na mały zasięg zagrażały je-
dynie osadom żydowskim wewnątrz
Strefy, a głównym ich celem była osa-
da Gusz Katif.
„Pierwszą rakietę Palestyńczycy od-
palili w październiku 2001 roku”, wy-
jaśnia doktor Adam Krawczyk z Wy-
działu Nauk Społecznych Uniwersyte-
tu Śląskiego w Katowicach. Wyprodu-
50 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009
Kassam 1 Kassam 2
79 180
6 15
5,5 32
0,5 5–7
3 8–10
kował ją Adnan al-Ghoul, zwany oj-
cem Kassamów. Rakiety te konstruuje
się z rur wodociągowych lub stosowa-
nych do budowy latarni ulicznych, któ-
re wypełnia się materiałem wybucho-
wym. Mają one cztery stateczniki
brzechwowe. Obecnie produkowane są
w trzech typach. Hamas udoskonala je,
pracując jednocześnie nad kolejnym
modelem – Kassam 4, który ma mieć NASSER 3
zasięg 17 kilometrów.
TRZY TYSIĄCE POCISKÓW
W marcu 2002 roku sześć rakiet ty-
pu Kassam spadło na miasto Sderot,
którego zachodnie przedmieścia znaj-
dują się kilometr od granicy ze Strefą
Gazy. Zginęła kobieta, ciężko ranny
został mężczyzna.
Do jednego z najgroźniejszych ata-
ków doszło kilka lat później. Kassam
spadł na izraelski obóz treningowy
Zikim, leżący zaledwie kilometr na
północ od granicy ze Strefą Gazy.
Eksplodował w pobliżu wojskowych
namiotów. Odłamki trafiły 69 śpią-
cych rekrutów. Dwudziestu zostało
ciężko rannych, czterech trafiło do
szpitala w stanie krytycznym. Do ata-
ku przyznał się Islamski Dżihad.
Teraz palestyńskie rakiety bardzo
często spadają na Izrael, głównie na
Sderot. W ciągu ostatnich siedmiu lat zginęło
tam w wyniku ataków kilkanaście osób, a wiele
zostało rannych. Po uprowadzeniu dwa lata te-
mu izraelskiego żołnierza Gilada Szalita armia
przez pięć miesięcy prowadziła operację w Stre-
fie Gazy, próbując powstrzymać ataki rakieto-
we. Bezskutecznie.
Pod koniec grudnia zeszłego roku Hamas
wystrzelił w kierunku izraelskich miast 129
Kassamów. Tylko w tym roku w Strefie Gazy
eksplodowało już ponad 370 palestyńskich ra-
kiet. Izraelskie źródła wojskowe oceniają, że
Hamas ma około 3 tysięcy pocisków rakieto-
wych różnego pochodzenia.
Nazwa Kassam Groźnym następcą Kassamów jest ra-
pochodzi od nazwiska kieta Nasser 3 o długości ponad dwóch
szejka Izz ad-Dina metrów. Bojownicy wyposażyli ją
al-Kassama, który zginął w pięciokilogramową głowicę bojo-
w 1935 roku podczas
potyczki z wojskami wą, dużo większą od tych stosowa-
brytyjskimi. nych w Kassatach. Zbudowana jest
z rury wodociągowej o średnicy 110–120
milimetrów, a napęd stanowi paliwo produ-
kowane między innymi z azotanu potasu i cu-
kru. Ma trzy stateczniki brzechwowe przyspa-
wane do dolnej części pocisku. Silnik uaktyw-
Kassam 3 nia się przez zapalnik elektryczny, połączony
powyżej 200 przeważnie z mechanizmem czasowym.
17 Nasser 3 ma zasięg 10 kilometrów.
90
10 ATAK Z GOOGLE
10 Do niedawna wydawało się, że palestyńskie
rakiety domowej roboty, które spadają na izrael-
skie miasta, są wystrzeliwane na ślepo. W ze-
szłym roku prasa podała jednak, że przy plano-
waniu ataków bojownicy posługują się serwisem
internetowym Google Earth, na którym można
zobaczyć satelitarne zdjęcia każdego punktu na
ziemi, a niektóre miejsca nawet w trójwymiaro-
wych wizualizacjach.
Według brytyjskiego dziennika „The Guar-
dian”, z Google Earth od pewnego czasu korzy-
stają ekstremiści z Brygad Męczenników al-Ak-
ma największą sy. Potwierdził to Khalked Dżaabari, przywód-
głowicę bojową ca organizacji w Strefie Gazy. Natomiast kilka
ze wszystkich miesięcy temu brytyjska prasa poinformowała,
rakiet
wyprodukowa-
że używając zdjęć z Google Earth, namierzali
nych przez żołnierzy koalicji stacjonujących w Basrze oraz
palestyńskich ich bazy.
bojowników. „Ewolucja metod, jakimi posługują się terro-
ryści, jest odpowiedzią na działania wymierzone
bezpośrednio w nich, jak i w możliwość ich swo-
bodnego działania”, mówi doktor Krawczyk.
„Izrael w walce z palestyńskim terroryzmem sto-
suje różne metody, z izolacją terenów żydow-
skich w postaci muru bezpieczeństwa włącznie.
Terroryzm rakietowy przeczy gwarancjom bez-
pieczeństwa, jakie żydowskiej ludności miał za-
pewnić mur”.
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w spra-
wie sytuacji na Bliskim Wschodzie potępia ataki
z użyciem Kassamów. Jej twórcy apelują do pa-
lestyńskich przywódców, aby dołożyli wszelkich
starań w celu położenia kresu napaściom, któ-
rych najczęstszymi ofiarami są cywile. 
B E Z P I E C Z E Ń S T W O

POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 51

 LANGUSTA
wyrzutnia rakietowa WR-40

DEFENDER
2007

HUTA STALOWA WOLA S.A.

Centrum Produkcji Wojskowej
ul. Kwiatkowskiego 1, 37-450 Stalowa Wola
tel.: 015 813 73 40, fax. 015 813 49 84
e-mail: cpw@hsw.pl www.hsw.pl

155 mm samobieżna haubica

KRAB

Amerykańska ocena
Według służb specjalnych Stanów Zjednoczonych
konwencjonalne siły Rosji nie stanowią zagrożenia
dla Europy.
USA–ROSJA. Dyrektor Narodo-
wego Wywiadu emerytowany ad-
mirał Dennis C. Blair uważa, że
rosyjskie wojsko „jest cieniem
swego sowieckiego poprzednika”
i jego siły konwencjonalne „nie
stanowią bezpośredniego militar-
nego zagrożenia dla Europy Za-
chodniej lub Środkowej”. Stwier-
dzenie, które zamieścił na łamach
dziennik „Washington Post”, po-
chodzi z dokumentu przekazane-
go przez Blaira senackiej komisji
do spraw wywiadu. Koordynator
amerykańskich służb specjalnych
odnotował też zachodzące zmia-
ny, stwierdzając, że Rosja próbuje
Ostrzeżenia
Chaveza
WENEZUELA–KOLUMBIA.
Prezydent Wenezueli Hugo
Chavez oskarżył Kolumbię
o naruszenie granicy. Według
niego, grupa kolumbijskich żoł-
nierzy przepłynęła łodzią gra-
niczną rzekę Orinoko i wkro-
czyła na terytorium jego kraju.
Chavez ze względu na wzrost
zagrożenia wezwał rodaków
i siły zbrojne, by byli gotowi do
walki. Tymczasem kolumbijscy
wojskowi twierdzą, że do żad-
nego naruszenia granicy nie do-
szło. Prawdziwą osią sporu jest
zgoda prezydenta Kolumbii
Alvaro Uribe na zwiększenie
amerykańskiej obecności woj-
skowej w tym kraju. Na mocy
dwustronnego porozumienia
liczba żołnierzy wzrośnie z 300
do 800, a wraz z personelem
cywilnym Amerykanów będzie
nie więcej niż 1,4 tysiąca. Mają
oni wspomagać Kolumbijczy-
ków w walce z narkobiznesem.
Hugo Chavez uważa, że jest to
działanie skierowane przeciwko
niemu i jego sojusznikom w re-
gionie. „Te bazy mogą dać po-
czątek wojnie w Ameryce Połu-
dniowej”, oświadczył wenezu-
elski lider i zapowiedział zaku-
pienie „kilku batalionów czoł-
gów” w Rosji. (TW)  chętnych zapraszamy od godziny 10.00.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
stworzyć „mniejsze, ale bardziej
profesjonalne, bardziej mobilne
i bardziej zaawansowane techno-
logicznie wojsko”. Siły te byłyby
lepiej przystosowane do walk z ar-
miami państw sąsiednich, z wy-
jątkiem Chin. „Washington Post”
zwrócił uwagę, że kryzys gospo-
darczy i spadek światowych cen
ropy naftowej zmusił Moskwę do
zmniejszenia wydatków na obro-
nę do niecałych trzech procent
produktu krajowego brutto, pod-
czas gdy USA przeznaczają na
ten cel 4,7 procent. Pomimo pro-
blemów premier Rosji Władimir
Putin zapowiedział w ubiegłym
Stare potrzeby
AFGANISTAN. Podczas swej
pierwszej wizyty w Afganista-
nie jako nowy sekretarz gene-
ralny NATO Anders Fogh
Rasmussen zaapelował o zwięk-
szenie sił sojuszu w tym kraju.
Uważa, że nowe oddziały naj-
bardziej przydałyby się na połu-
dniu. Potrzebę wysłania do
Afganistanu nowych oddziałów
sygnalizują od dawna dowódcy
Oddaj krew
Podczas uroczystych obchodów Święta Wojska Polskiego
15 sierpnia na terenie parku Agrykola przy ulicy Myśliwiec-
kiej w Warszawie, w ambulansie imienia Jana Pawła II, prowadzona
będzie akcja honorowego krwiodawstwa zorganizowana przez Woj-
skowe Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa SP ZOZ. Wszystkich
tygodniu, że w 2010 roku wydat-
ki na zakup broni i wyposażenia
dla sił zbrojnych wzrosną
o 1,2 procent. Odpowiadający za
przemysł zbrojeniowy wicepre-
mier Siergiej Iwanow dodał na-
tomiast, że w przyszłym roku
przeznaczone zostanie na te cele
470 miliardów rubli, czyli pra-
wie 15 miliardów dolarów. Ro-
syjskie siły zbrojne dostaną mię-
dzy innymi rakiety Iskander-M
i pociski manewrujące X-102,
a także samoloty Su-27SM, Su-
30MK2, Su-34 oraz Su-35. Jako
priorytety Iwanow wymienił
rozwój strategicznych sił nukle-
arnych, prace nad rozwojem
środków kosmicznych i rakieto-
wo-kosmicznych, rozbudowę in-
frastruktury militarnej na połu-
dniu Rosji i modernizację Floty
Czarnomorskiej. (WR)  kański samolot bezzałogowy w Po-
FOT. NATO
wojskowi oraz eksperci.
Rasmussen wskazywał na ko-
nieczność zintensyfikowania
szkoleń sił afganistańskich, zwra-
cał również uwagę na to, że mi-
sja w tym kraju nie może ograni-
czać się tylko do działań militar-
nych. Według nowego szefa
NATO, ważne jest także „zapew-
nienie Afgańczykom lepszych
perspektyw życiowych”. (TED) 
POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009
R Y K O S Z E T E M
Walki wewnętrzne
PAKISTAN. Minister spraw we-
wnętrznych Rehman Malik powie-
dział 8 sierpnia, że między rywalizu-
jącymi o władzę talibskimi komen-
dantami Wali ur-Rehmanem
i Hakimullahem Mehsudem doszło
do strzelaniny. „Mamy informacje,
że jeden z nich został zabity”, dodał
szef MSW. Według pakistańskich
mediów, zginąć miał Mehsud. Poja-
wiły się też niepotwierdzone donie-
sienia o śmierci dotychczasowego
przywódcy pakistańskich talibów
Baitullaha Mehsuda. Jeden z do-
wódców rebeliantów Kafayat Ullah
podał, że miał on zginąć 5 sierpnia
w domu krewnych w wyniku ataku
przeprowadzonego przez amery-
łudniowym Waziristanie.
80 ton
SOMALIA. Stany Zjednoczone
zamierzają zwiększyć pomoc woj-
skową dla sił przejściowych władz
Somalii walczących z islamistami.
Anonimowy amerykański urzędnik
powiedział AFP, że dostaną one
80 ton broni i amunicji, dwa razy
więcej niż zapowiadano w końcu
lipca. Pierwsze 40 ton amerykań-
skiego uzbrojenia trafiło do Somalii
już w końcu czerwca. Poza wspar-
ciem materialnym Amerykanie
szkolą też somalijskich wojskowych
w swej bazie w Dżibuti.
Atlantycki patrol
ROSJA–USA. Zastępca szefa
Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych
Federacji Rosyjskiej generał pułkow-
nik Anatolij Nogowicyn potwierdził
5 sierpnia, że dwa rosyjskie okręty
podwodne o napędzie atomowym,
które widziano u wschodnich wy-
brzeży Stanów Zjednoczonych, od-
bywały rejs szkoleniowy. Podkreślił
też, że podobne amerykańskie jed-
nostki pojawiają się w pobliżu rosyj-
skich wybrzeży. Dzień wcześniej De-
partament Obrony USA wyraził za-
niepokojenie kilkudniową obecno-
ścią okrętów rosyjskiej floty w pobli-
żu wschodnich wybrzeży USA, choć
nie odnotowano z ich strony żad-
nych prowokacji. W trakcie rejsu jed-
na z tych jednostek zawinęła do por-
tu na Kubie. (W) 
53

F E L I E T O N
ROMAN
KUŹNIAR
szef Zakładu Studiów
Strategicznych
w Instytucie Stosunków
Międzynarodowych UW
NATO i prawa kobiet
A
nders Fo g h
Rasmussen, nowy
sekretarz generalny
NATO, zapowie-
dział, że jednym
z priorytetów sojuszu, do którego
będzie przywiązywał szczególną
wagę, jest operacja w Afganistanie.
Tak powinno być. Gorzej jednak,
gdy uzasadniając obecność NATO
w tym kraju, stwierdził, że sojusz
musi kontynuować swoją operację
również ze względu na prawa czło-
wieka, a zwłaszcza prawa kobiet,
które nie byłyby respektowane, gdy-
by do władzy powrócili talibowie.
Prawa kobiet są bezspornie waż-
nym problemem, a ich przestrzeganie
przedmiotem wielu regulacji między-
narodowych. Nie leżą jednak w kom-
petencjach paktu wojskowego, i niech
tak już pozostanie. Prawa kobiet to
domena ONZ, organizacji regional-
nych i pozarządowych, programów
pomocy, konwencji i mechanizmów
kontroli. Lepiej, jeśli sojusz nie bę-
dzie się zabierał za coś, na czym
zwyczajnie się nie zna. Zresztą, pra-
wa kobiet nie są głównym proble-
mem operacji w Afganistanie. Jeśli
się czyta tytuły w mediach, ma się
wrażenie, że toczy się tam II wojna
światowa lub też, że Afganistan jest
jakąś grą komputerową dla chłopców
w wieku gimnazjalnym: „Wojna Za-
chodu z talibami”, „Ofensywa Bun-
deswehry w Afganistanie”, „Afgani-
stan – decydująca bitwa”. Powodem,
dla którego NATO się tam znalazło,
jest bezpieczeństwo – w tym kraju,
w regionie, wreszcie,
bezpieczeń-
stwo ludzi
54 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009
Powiększenie
Prawa kobiet nie leżą w kompetencjach paktu
wojskowego, i niech tak już pozostanie.
Zachodu. Chodzi o to, aby do Afga-
nistanu nie wrócili terroryści, którzy
zagrażali życiu obywateli państw za-
chodnich. Sami talibowie nie stano-
wili dla nas zagrożenia. Dopóki tam
rządzili, choć nie były to rządy z na-
szej bajki, dopóty nikomu na Zacho-
dzie nie przyszło do głowy, aby po-
słać przeciwko nim wojska NATO
i zapewnić poszanowanie praw czło-
wieka, a zwłaszcza kobiet. Jeśli dzi-
siaj sojusz miałby sobie wziąć na gło-
wę troskę o ich prawa i demokrację
w Afganistanie, znaczyłoby to, że
nigdy stamtąd nie wyjdziemy.
Jeśli nowemu sekretarzowi gene-
ralnemu NATO leżą na sercu prawa
kobiet, niech zainicjuje zamykanie
domów publicznych w Europie Za-
chodniej, do których trafiają w ra-
mach procederu handlu ludźmi. Bar-
dzo często przez Kosowo, które jest
de facto natowskim protektoratem.
Jeśli szerzenie praw człowieka i tro-
ska o ich przestrzeganie jest zada-
niem sojuszu, to przecież istnieje tak-
że wiele innych miejsc na świecie,
gdzie jest w tym zakresie sporo do
zrobienia. W samym Afganistanie
NATO kojarzy się bardziej z bombar-
dowaniami niż szanowaniem praw
człowieka, więc może przydałoby się
nam w tej misji trochę więcej zdro-
wego rozsądku. Powtórzmy raz jesz-
cze: prawa człowieka nie są i nie po-
winny być zadaniem sojuszu. Nie jest
nim także budowanie szkół
i mostów czy
niszczenie upraw maku. To muszą robić inni,
przede wszystkim sami Afgańczycy. Nato-
miast sojusz, dopóki toczy tam wojnę, dopóty
nie może zajmować się szpitalami, ochroną
środowiska czy tworzeniem struktur demokra-
tycznych. Dopóki będziemy tam toczyć wojnę,
dopóty to wszystko będzie nietrwałe – nisz-
czone przez naszych przeciwników lub prze-
ciwników obcych wojsk w ogóle.
Problem jest szerszy. Jeśli nie chcemy tam
tkwić bez końca, to trzeba lepiej zdefiniować
naszą misję w Afganistanie, w tym położyć
większy nacisk na polityczne rozwiązanie kon-
fliktu. A jeśli tak, to trzeba porzucić nadzieję
na 100 procent zwycięstwa, z których 25 pro-
cent to prawa kobiet, a następne 25 procent to
zapewnienie władzy prezydenta Karzaja. Kie-
dy Rosjanie się zastanawiali, czy może prze-
dłużyć kadencję prezydenta Putina ponad
osiem konstytucyjnych lat (dwie kadencje), to
w Polsce wszystkie media pisały, że to będzie
odwrót od demokracji. W Afganistanie toczy-
my wojnę także po to, aby prezydent Karzaj
mógł pełnić swój urząd ponad dziesięć lat. 
SOJUSZ NIE POWINIEN
ZAJMOWAĆ SIĘ
PRAWAMI CZŁOWIEKA
 HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTY
ARTUR GOŁAWSKI
zajmuje się tematyką
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA

związaną z rozwojem
Wojska Polskiego

Starcie
o tankowce
Była to pierwsza bitwa morska Amerykanów
od II wojny światowej i pierwsza, w której dzięki
dostępowi do nowych technologii użyli sił połączonych.
FOT. US NAVY

POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 55

 P O W R Ó T
Starcie o tankowce
U
palnym latem 1987 roku na
wodach północnej części
Zatoki Perskiej wybuchła
wojna o tankowce. Była
ona odpryskiem konfliktu irańsko-
-irackiego. Wzięli w niej udział ame-
rykańscy komandosi, marynarze i pi-
loci. Komandor Carl E. Flanagan,
oficer Navy Seals z 31-letnim stażem,
jowialny mężczyzna o posturze niedź-
wiedzia, z tubalnym głosem i silnym
uściskiem dłoni, mógł tam być.
Od walk minęły dopiero 22 lata.
Czy młody porucznik lub kapitan,
wówczas na pewno imponujący świet-
ną kondycją, a dziś uskarżający się na
dolegliwości spowodowane kontuzja-
mi, jakich doznał na służbie, był tam
istotnie, nie zdradzi żadnemu dzienni-
karzowi. Tajemnice akcji, których
„trochę się uzbierało”, zabierze do
grobu albo opisze we wspomnieniach,
a te ukażą się, gdy już go nie będzie
na świecie.
„Mamy takie zasady”, tłumaczy.
O abordażu na irański okręt transpor-
56 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
towo-minowy opowiada jednak tak,
jakby tam był.
GIGANT NA MINIE
„Iran Ajr”, wcześniej zwany „Arya
Rakhsh”, spłynął na wodę w japońskiej
stoczni dekadę wcześniej. Miał wypor-
ność 614 ton, był długi na 54 metry.
Irańczycy używali go wraz z grupą
szybkich motorówek do stawiania min
w północnej części Zatoki Perskiej
w końcowym okresie wojny z Irakiem.
Miały one utrudnić żeglugę na akwe-
nie, zwłaszcza zatrzymać iracki eksport
ropy, co mogłoby zmusić Saddama
Husajna, odciętego od przypływu go-
tówki, do kapitulacji. Ofiarami starcia
padały jednak także statki płynące z za-
opatrzeniem czy ropą do i z Kuwejtu.
Na taki obrót wydarzeń nie mogli
przystać Amerykanie, którzy przed de-
kadą przeżyli boleśnie wraz z całym
Zachodem kryzys naftowy, na dodatek
od czasu rewolucji islamskiej i uwięzie-
nia zakładników w ambasadzie w Tehe-
ranie mający na pieńku z wojowniczy-
OSTATECZNIE irański
kuter „Joshana” na dno
posłali artylerzyści
niszczyciela
USS „Wainwright”,
rozstrzeliwując wrak
pociskami z działa
kalibru 127 milimetrów.
mi ajatollahami. Nie dysponowali jednak trałow-
cami – ostatnie złomowano pod koniec lat sie-
demdziesiątych. Bali się zatem zapuszczać dale-
ko na północ i nie mogli zapewnić właściwej
ochrony tankowcom, nawet tym pod flagą Sta-
nów Zjednoczonych. Prezydent Ronald
Reagan, zatwierdzając operację eskortową pod
kryptonimem „Earnest Will”, zgodził się, by ku-
wejckie statki „przeflagowano”, co miało im za-
pewnić większe bezpieczeństwo.
No i stało się: płynący w pierwszym konwoju
W 1987 ROKU operacji „Earnest Will” – pod banderą USA
na wodach
północnej części – kuwejcki supertankowiec „Bridgeton”, długi
Zatoki Perskiej na 353 metry, także zbudowany dekadę wcze-
wybuchła wojna śniej w Japonii, wszedł 24 lipca 1987 roku na
o tankowce, minę koło wyspy Farsi. Amerykanie błyska-
będąca
odpryskiem wicznie zareagowali. Już w pierwszych dniach
konfliktu sierpnia rozpoczęli operację „Prime Chance”.
irańsko- W przeciwieństwie do misji „Earnest Will” nie
-irackiego. nadawali jej rozgłosu. Celem było przytarcie
nosa Irańczykom.
PŁYWAJĄCE BAZY
Admirał William J. Crowe Jr., przewodni-
czący Komitetu Szefów Połączonych Sztabów,
rozkazał wyszukać pilotów śmigłowców, którzy

EKSPLOZJA zakończyła istnienie jednego z nowocześniejszych okrętów marynarki wojennej Iranu
– fregaty IS „Sahand”.
potrafiliby latać w nocy, startując i lądując na po-
kładach okrętów. Wytypowani lotnicy zostali
przeszkoleni do nowego zadania – prowadzenia
małych wiropłatów MH-6 i AH-6, należących
do 160 Pułku Lotnictwa Operacji Specjalnych
Wojsk Lądowych. Maszyny wraz z obsługą do-
tarły 5 sierpnia na okręt dowodzenia USS „La
Salle”, a następnego dnia na pokład fregaty ra-
kietowej USS „Jarrett”. Z marszu piloci wykona-
li pierwszy lot, eskortując konwój tankowców.
W tym czasie marynarze ściągali do zatoki
wynajęte od firmy cywilnej dwie barki, nazwane
„ruchomymi bazami morskimi”, „Hercules”
i „Wimbrown 7”. „Żadne z państw regionu nie
zgodziło się bowiem na odgrywanie roli gospo-
darza dla naszych sił. Poza tym, bazując na lą-
dzie, byłyby one zbyt daleko odsunięte od teatru
działań. Musieliśmy się posłużyć barkami baza-
mi”, opowiada komandor Flanagan. „Choć się
baliśmy, bo przeciwnik mógł szybko ustalić ich
położenie i zaatakować je rojem uzbrojonych
motorówek. Trudno byłoby ich bronić, dlatego
załogę stanowili doborowi żołnierze”.
Na barkach znalazły się dwa plutony koman-
dosów marynarki wojennej SEAL, podporząd-
kowane regionalnej grupie morskich operacji
H O R Y Z O N T Y
FOT. US NAVY (3)
MARINES
oglądają
podwójne
działka kalibru
23 milimetry
platformy
wiertniczej
Sassan.
specjalnych. Dostali oni rozkaz zapobiegania mi-
nowaniu akwenu lub innym sposobom szkodze-
nia żegludze. Do dyspozycji mieli łodzie sztur-
mowe Mark III z dywizjonów łodzi specjalnych,
zespół saperów minerów, zespół marines (jako
strażników baz), śmigłowce oraz kontrolerów na-
prowadzania z sił powietrznych.
NA GORĄCYM UCZYNKU
21 września amerykańskie okręty namierzyły
radarami „Iran Ajr”. Po zmroku z pokładu frega-
ty USS „Jarrett” wystartował śmigłowiec mający
dyskretnie śledzić Irańczyków. Kiedy pilot za-
meldował, że widzi, jak marynarze uzbrajają mi-
ny i wrzucają je do wody, dostał zgodę na atak.
Ostrzelał jednostkę z karabinów maszynowych
i rakiet, zabijając kilku marynarzy i zmuszając
innych do wyskoczenia za burtę.
Wkrótce na miejsce dotarł szybkimi łodziami
zespół SEAL i wykonał abordaż. Komandosi po-
liczyli ofiary: pięciu Irańczyków zabitych, dwu-
dziestu sześciu wziętych do niewoli. Zabrali zna-
lezioną na desantowcu dokumentację (w tym do-
tyczącą min). Następnego dnia ich minerzy zato-
pili zdobytą jednostkę na wodach międzynarodo-
wych. Bandera z desantowca trafiła do zbiorów
waszyngtońskiego US Navy Museum i stanowi
trofeum wojenne.
Operacja „Prime Chance” trwała do połowy
1989 roku. Towarzyszyło jej duże ryzyko strat,
ale komandosi mieli szczęście. Mniej mieli go
marynarze (po obu stronach konfliktu).
14 kwietnia 1988 roku na minę weszła fregata
USS „Samuel B. Roberts”. Eksplozja wyrwała
dużą dziurę w kadłubie i o mało nie doprowa-
dziła do zatonięcia okrętu. Załoga uratowała
fregatę bez strat w ludziach, ale okręt został wy-
eliminowany z udziału w konwojach i odholo-
wany do Dubaju.
Przybyli na miejsce zdarzenia saperzy rozbro-
ili kilka min ustawionych w okolicy wypadku
i porównali ich numery seryjne z numerami min
wiezionych na „Iran Ajr”. Konfrontacja nie pozo-
stawiała złudzeń – Amerykanie uzyskali dowód
irańskiego sprawstwa i zemścili się 18 kwietnia
operacją „Praying Mantys”, uznaną przez ich hi-
storyków za największą bitwę morską od czasów
II wojny światowej. Udało im się zatopić dwa
okręty irańskie i trzy szybkie łodzie bojowe. Po
raz pierwszy użyli w boju rakiet woda-woda.
FALE ATAKÓW
Konfrontację zaczęły równolegle wykonane
ataki na obsadzone przez Irańczyków, uzbrojo-
nych w podwójne działka kalibru 23 milimetry,
platformy wiertnicze Sassan i Sirri. Ich załogom,
pełniącym funkcje rozpoznawcze, zaoferowano
możliwość opuszczenia posterunków. Odmówi-
ły jednak, stawiając opór i ostrzeliwując amery-
kańskie krążownik, niszczyciele i fregaty.
Obrońcy byli skazani na porażkę. Amerykanie
zmietli ich ogniem artylerii pokładowej, a póź-
niej wysłali na platformy marines, aby za po-
mocą ładunków wybuchowych dokończyli
dzieła zniszczenia. Platformy odbudowano do-
piero po kilku latach.
Irańczycy przypuścili kontratak. Ich łodzie
szturmowe obrały za cel statki zaopatrzeniowe.
W odpowiedzi Amerykanie skierowali przeciw-
ko napastnikom samoloty uderzeniowe A-6E In-
truder, naprowadzane z pokładu jednej z fregat.
Dwie maszyny zrzuciły na motorówki bomby
kasetowe Rockeye, zatapiając jedną i uszkadza-
jąc kilka innych, które wycofały się do portu na
wyspie Abu Musa.
Nastąpiły kolejne fale ataków i kontrataków.
Irański kuter rakietowy „Joshan” (jeden
z dwunastu kupionych we Francji w latach
1974–1981) rzucił wyzwanie niszczycielowi
USS „Wainwright”, odpalając rakietę przeciwo-
krętową Harpoon. Amerykanie z tego starcia
wyszli bez szwanku. Odwzajemnili się trzema
rakietami RIM-66 Standard SM-2 (jedną wy-
strzelił USS „Wainwright”, dwie odpaliła fregata
USS „Simpson”), wyłączając kuter z boju. Fre-
gata USS „Bagley” wypuściła Harpoona, ale ra-
kieta nie osiągnęła celu. Ostatecznie „Joshana”
na dno posłali artylerzyści niszczyciela USS
„Wainwright”, rozstrzeliwując wrak pociskami
z działa kalibru 127 milimetrów.
POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 57
 P O W R Ó T
Irańczycy nie odpuścili – wysłali przeciw
niszczycielowi dwa myśliwce bombowe F-4
Phantom (amerykańskiej produkcji). Jeden
z atakujących wycofał się, gdy został namierzo-
ny radarem kontroli ognia okrętu, drugi konty-
nuował lot tuż nad powierzchnią morza. Mary-
narze odpalili w jego kierunku dwie rakiety
SM-2 – pierwsza miała awarię i uległa samode-
strukcji, druga trafiła w cel. Niszczycielowi za-
liczono zestrzelenie.
FREGATY JAK KACZKI
Irańska fregata IS „Sahand” opuściła port
Bandar Abbas i próbowała zaatakować Amery-
kanów, ale zauważyły ją załogi dwóch samolo-
tów A-6E, wykonujących patrol na rzecz nisz-
czyciela USS „Joseph Strauss”. Załoga „Sahan-
da” przywitała wrogich lotników rakietami prze-
ciwlotniczymi, oni zaś odpowiedzieli dwoma ra-
kietami Harpoon i czterema naprowadzanymi la-
serowo bombami AGM-123 Skipper II. Niszczy-
ciel dołożył jeszcze jednego Harpoona. Prawdo-
podobnie wszystkie uderzenia były celne. Frega-
ta stanęła w ogniu, który sięgnął w końcu maga-
zynu z amunicją. Eksplozja zakończyła istnienie
jednego z nowocześniejszych okrętów marynar-
ki wojennej Iranu.
Kilka godzin później siostrzana fregata
IS „Sabala” próbowała zestrzelić inne Intrudery.
Pilot jednego z nich odwzajemnił się bombą
AGM-123 Skipper II. To był strzał jak do kaczki
– celny. Ale lotnik otrzymał rozkaz niedobijania
58 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
IRAŃSCY
MARYNARZE
z „Iran Ajr”
na pokłądzie
amerykańskiego
okrętu
dowodzenia
„La Salle”.
FOT. US NAVY
uszkodzonego okrętu. Opuszczoną przez załogę
fregatę, częściowo zatopioną, Irańczycy wzięli
na hol i zabrali do portu. Naprawiono ją w 1989
roku, zmodernizowano i do dziś pozostaje
w służbie.
OSTATNI AKORD
Utrata dwóch fregat jednego dnia ostudziła
zapał bojowy strażników rewolucji islamskiej. Za
ostatni epizod niewypowiedzianej wojny uznać
należy zestrzelenie 3 lipca 1988 roku przez krą-
żownik rakietowy USS „Vincennes” (wezwany
na Zatokę Perską do osłony ewakuacji uszkodzo-
nego przez minę niszczyciela USS „Roberts”)
pasażerskiego Airbusa A300B2.
Krążownik pokonywał właśnie Cieśninę Or-
muz na wodach terytorialnych Iranu, gdzie wdał
się w utarczkę z kutrami patrolowymi tego kraju.
W tym czasie Airbus należący do linii Iran Air
wystartował do mającego trwać zaledwie 28 mi-
nut rejsu IR655 z Bandar Abbas do Dubaju.
Amerykańscy marynarze, od niedawna posługu-
jący się nowym skomputeryzowanym systemem
kierowania walką Aegis, błędnie zidentyfikowali
nisko lecący samolot jako atakujący ich myśli-
wiec F-14 i działając w samoobronie, odpalili
w jego kierunku rakietę. Zginęli wszyscy znaj-
dujący się na pokładzie Airbusa – 290 osób,
w tym 66 dzieci.
Irańczycy oskarżyli agresywnie działających
marynarzy o umyślną zbrodnię. Broniący na fo-
rum Rady Bezpieczeństwa ONZ żołnierzy i rzą-
du Stanów Zjednoczonych ówczesny wiceprezy-
dent George W. Bush argumentował, że był to
nieszczęśliwy zbieg okoliczności, a załoga krą-
żownika zachowała się zgodnie z procedurami.
Do dysputy włączyły się władze Związku Ra-
dzieckiego, nalegając na wycofanie sił z Zatoki
Perskiej i obiecując poparcie dla starań Rady
Bezpieczeństwa ONZ na rzecz zakończenia
wojny iracko-irańskiej. Udało się do tego do-
prowadzić, głównie jednak dzięki temu, że ar-
mie Bagdadu i Teheranu były mocno wyczerpa-
ne, do czego przyczyniła się na pewno ingeren-
cja Amerykanów.
Załogę USS „Vincennes” po powrocie do oj-
czyzny odznaczono medalami za dokonania bo-
jowe (co było rutynowo stosowane wobec
wszystkich uczestników operacji w Zatoce Per-
skiej), a dowódca okrętu komandor William
C Rogers III został kawalerem Legii Zasługi.
Geoerge W. Bush (były pilot marynarki wojen-
nej) wykorzystał „wojnę o tankowce” w kampa-
nii prezydenckiej w 1988 roku, kiedy powtarzał,
że „nigdy, przenigdy nie przeprosi za działania
Stanów Zjednoczonych, niezależnie od faktów”.
Okazana buńczuczność nie zaszkodziła mu
w elekcji.
Osiem lat później Stany Zjednoczone i Iran
porozumiały się przed Międzynarodowym Try-
bunałem Sprawiedliwości w Hadze co do od-
szkodowań za zestrzelenie Airbusa. Częścią ugo-
dy było wypłacenie 61,8 miliona dolarów rodzi-
nom zabitych pasażerów, w większości Irańczy-
ków. Stany Zjednoczone nie wzięły na siebie jed-
nak odpowiedzialności za tragedię ani nie prze-
prosiły rządu w Teheranie.
Po kolejnych siedmiu latach Międzynarodowy
Trybunał Sprawiedliwości odrzucił roszczenia
Iranu przeciw Ameryce o zapłatę reparacji za
złamanie zawartego w 1955 roku bilateralnego
traktatu o przyjaźni. Sędziowie MTS odrzucili
też analogiczną sprawę wniesioną przez Ame-
rykanów przeciwko Iranowi i jednocześnie
orzekli, że ataki na irańskie platformy wiertni-
cze w latach 1987–1988 nie były niezbędne dla
ochrony interesów bezpieczeństwa Stanów
Zjednoczonych.
Operacja eskortowa „Earnest Will” zakończy-
ła się w grudniu 1988 roku, pięć miesięcy po
ustanowieniu rozejmu między Iranem a Irakiem.
Barka „Wimbrown 7” została zwrócona właści-
cielowi, ale patrole komandosów z Herculesa
trwały do połowy 1989 roku.
Kapitan Flanagan dobrze pamięta ten czas.
Nie deliberuje nad niuansami politycznymi. Jako
dowódca docenia to, że załogi obu pływających
baz sprawdziły się w trudnych działaniach i nie
poniosły strat. Śmigłowce z lądowego pułku spe-
cjalnego sprawnie operowały w środowisku mor-
skim – dzięki umiejętnościom pilotów i mecha-
ników – i były używane precyzyjnie, między in-
nymi dzięki radiowej korespondencji z nawigato-
rami na okrętach. Małe AH-6 i MH-6 pozbawio-
ne były bowiem radarów i pozostawione same
sobie, zginęłyby nad wodą. 

Panu kapitanowi Zbigniewowi
OSADZIE
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
MATKI
składają
dowódca oraz kadra i pracownicy wojska
22 Ośrodka Dowodzenia
i Naprowadzania Bydgoszcz.
Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
Panu ppłk. Stefanowi
KACZMARKOWI
z powodu śmierci
MATKI
składają szef, kadra zawodowa
i pracownicy wojska
Delegatury Departamentu Kontroli
we Wrocławiu.
Z głębokim smutkiem żegnamy
ppłk. Antoniego Stanisława
FILIPCZUKA
zasłużonego żołnierza
Szefostwa Wojsk Lotniczych
RODZINIE Zmarłego
wyrazy szczerego współczucia
składa w imieniu własnym, kadry,
żołnierzy i pracowników wojska
dowódca Sił Powietrznych
gen. broni pil. Andrzej Błasik.
Panu komandorowi rezerwy
Jerzemu CHŁOPECKIEMU
wyrazy głębokiego żalu
i szczerego współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składają rektor-komendant, senat, kadra,
podchorążowie i pracownicy wojska
Akademii Marynarki Wojennej
im. Bohaterów Westerplatte.
H O R Y Z O N T Y
Z przykrością zawiadamiamy,
że 28 lipca 2009 roku
zmarła nasza koleżanka, długoletnia
pracownica wojska
Pani Janina SĘDZIAK
W tej smutnej chwili łączymy się
w cierpieniu
z RODZINĄ i NAJBLIŻSZYMI
Naszej Koleżanki,
składając wyrazy żalu
i najgłębszego współczucia.
Kadra zawodowa i pracownicy
Dowództwa Śląskiego Okręgu
Wojskowego.
Wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
płk. w st. spocz. Tadeusza
CHŁOPECKIEGO
zasłużonego żołnierza Wojska Polskiego,
kawalera Krzyża Srebrnego Orderu
Wojennego Virtuti Militari SYNOM
komandorom rez. Januszowi i Jerzemu
CHŁOPECKIM
składają
kadra i pracownicy wojska
Dowództwa Marynarki Wojennej.
Z wielkim żalem żołnierze i pracownicy
Wojskowej Komendy Uzupełnień
w Suwałkach
przyjęli wiadomość o śmierci
MATKI
zastępcy dowódcy 14 Suwalskiego Pułku
Artylerii Przeciwpancernej
im. Józefa Piłsudskiego
ppłk. Wiesława WASILEWSKIEGO
Wyrazy głębokiego współczucia
i szczere kondolencje
Panu Pułkownikowi oraz Jego małżonce
Barbarze WASILEWSKIEJ
składają
wojskowy komendant uzupełnień,
kadra i pracownicy
WKU w Suwałkach.
Z ogromnym żalem zawiadamiamy,
że 1 sierpnia 2009 r.
po ciężkiej i długiej chorobie
w wieku 81 lat odszedł od nas
Ukochany Mąż, Ojciec, Dziadek
płk mgr Gwidon SOSNOWSKI
Pogrążeni w smutku
Żona, Dzieci, Wnuki
Z ogromnym żalem przyjęliśmy
wiadomość
o tragicznej śmierci
st. szer. Krystiana MOLENDY
Pogrążonym w smutku
RODZINIE i BLISKIM
wyrazy szczerego współczucia
składają
dowódca, żołnierze i pracownicy wojska
1 Batalionu Kawalerii Powietrznej
z Leźnicy Wielkiej.
Panu st. sierż. Krzysztofowi
WYRWASOWI
wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
z powodu śmierci
OJCA
składają komendant, kadra,
pracownicy wojska i słuchacze
Szkoły Podoficerskiej Wojsk Lądowych
im. Kadeta Zygmunta Kuczyńskiego
we Wrocławiu.
Panu chor. sztab. Mariuszowi
JASIŃSKIEMU
wyrazy szczerego współczucia
z powodu śmierci
MATKI
składają
komendant, kadra zawodowa oraz
pracownicy wojska
Centrum Szkolenia Wojskowych Służb
Medycznych w Łodzi.
POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 59
 P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I

ROBERT CZULDA

Dlaczego 15 sierpnia?
Święto Wojska Polskiego, a wcześniej Święto Żołnierza, to dzień, w którym Legiony Polskie Józefa Piłsudskiego czy też
tak zwana Błękitna Armia generała Józefa
oddaje się należny hołd poległym w boju za wolność ojczyzny oraz żołnierzom Hallera – miały własne tradycje, odwoływały
ofiarnie pełniącym służbę. Nie zawsze było jednak obchodzone 15 sierpnia. się do historii, w tym wielkich zwycięstw

G
enezy święta szukać
można u schyłku
XVIII wieku – wraz
z rocznicą uchwalenia
Konstytucji 3 maja
w 1791 roku, która powoływała do ży-
cia wojsko narodowe. Wraz z upad-
kiem państwowości w 1795 roku za-
przestano obchodów święta. Tradycja,
choć świeża, była nadal żywa i utrzy-
mała się wśród patriotycznie nastawio-
nej części społeczeństwa oraz żołnie-
rzy, którzy przebywali na emigracji.
Dotyczyło to przede wszystkim Legio-
nów Polskich pod dowództwem gene-
rała Jana Henryka Dąbrowskiego.
Święto Żołnierza kultywowano rów-
nież w szeregach wojsk Księstwa War-
szawskiego.
Narodowa tożsamość i świadomość
odrębności obecna była podczas
I wojny światowej, po której przywró-
cono Polskę na mapy Europy. Wszyst-
kie walczące oddziały – jak choćby
z przeszłości. Gdy w 1918 roku Polska odzy-
skała niepodległość, pojawiła się okazja stwo-
rzenia święta odwołującego się do jednego
wydarzenia, które wszystkim żołnierzom, nie-
zależnie od ich bojowego szlaku, dawałoby
możliwość identyfikacji.
KONTROWERSYJNA DATA
Ostatecznie, rozkazem z sierpnia 1919 roku,
minister spraw wojskowych generał Józef
Leśniewski, Świętem Żołnierza ustanowił
6 sierpnia. Upamiętniać ono miało wyruszenie
z Krakowa Pierwszej Kompanii Kadrowej

60 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009


ŚWIĘTO
USTANOWIŁ
w sierpniu 1923
roku generał
Stanisław
Szeptycki
(na zdjęciu),
ówczesny
minister spraw
wojskowych.
Jak napisał
w rozkazie,
„Dzień 15-ego
sierpnia jest
Świętem
Żołnierza. W dniu
tym wojsko
i społeczeństwo
czci chwałę
oręża polskiego,
którego
uosobieniem
i wyrazem jest
żołnierz”.
FOT. US DOD
w 1914 roku. „Dzień 6 sierpnia to dzień, który
każdy żołnierz polski przechowywać ma w swej
pamięci”, pisał. „W dniu tym przed pięciu laty
wydarty został przez polskiego żołnierza słup
graniczny, który wbity w żywe ciało Polski po-
dzielił ją na części. W dniu tym po długich la-
tach niewoli odżył żołnierz polski, odżyły tra-
dycje narodowej polskiej siły zbrojnej, która
przez cały czas wojny, walcząc z wrogami na
różnych frontach, umacniała cały Polski naród
w nadziei, że Ojczyzna nasza zmartwychwstać
musi i zmartwychwstanie”.
Pierwsze obchody Święta Żołnierza odbyły
się już w 1919 roku. Uświetniła je defilada jed-
nostek Garnizonu Warszawa. Przemawiający
marszałek Józef Piłsudski powiedział: „Mó-
wiąc o żołnierzu, nie unoszę się sentymentem,
który liczy ofiary poniesione obficie przez żoł-
nierza szarego, o nieznanych imionach, pod-
czas gdy triumf i sława spada na wodzów. Mó-
wię o żołnierzu jako naturalnej podstawie każ-
dej zdrowej armii, mówię o duszy żołnierza, od
której zależy wolne państwo i honor armii.
Zwyczajem, który panował w jednostkach do-
H O R Y Z O N T Y
 Gdy w 1918
roku Polska
odzyskała
niepodległość,
pojawiła się
okazja, aby
stworzyć święto
odwołujące się
do jednego
wydarzenia,
które wszystkim
żołnierzom
dawałoby
możliwość
identyfikacji.
wodzonych przeze mnie przy wielkich świętach
żołnierskich, po pierwszym toaście wzniesio-
nym dla przełożonych, następował toast po-
święcony żołnierzowi. Dziś, gdy święcim dzień
wielki, czułbym się obco, gdybym nie wzniósł
toastu: Polski żołnierz niech żyje!”.
Wskazanie 6 sierpnia na Święto Żołnierza
nie spotkało się z pełną akceptacją, przede
wszystkim weteranów z Błękitnej Armii.
Słusznie podnoszono, że dzień ten upamiętnia
jedynie męstwo części biorących udział
w I wojnie światowej Polaków, podczas gdy
inni – choćby ci walczący we Francji – zostali
pominięci. Konieczne stało się ustanowienie
nowego dnia, odwołującego się do wspólnego
wysiłku i bohaterstwa wszystkich formacji
Wojska Polskiego. Tak też wybór padł osta-
tecznie na 15 sierpnia, rocznicę pamiętnego
zwycięstwa polskich żołnierzy nad bolszewi-
kami pod Warszawą w 1920 roku.
Święto ustanowił w sierpniu 1923 roku gene-
rał Stanisław Szeptycki, ówczesny minister
spraw wojskowych. Jak napisał w rozkazie:
„Dzień 15-ego sierpnia jest Świętem Żołnierza.
W dniu tym wojsko i społeczeństwo czci chwa-
łę oręża polskiego, którego uosobieniem i wy-
razem jest żołnierz”. Aż do 1939 roku Święto
Żołnierza obchodzono na Placu Saskim w War-
szawie, przed Grobem Nieznanego Żołnierza.
Będące elementem obchodów defilady przyj-
mował marszałek Józef Piłsudski, a następnie
marszałek Edward Rydz-Śmigły. Nigdy nie
mogło zabraknąć najważniejszych przedstawi-
cieli władz, w tym także prezydenta.
ŚWIĘTO NA EMIGRACJI
Jako pierwsi na obczyźnie święto zaczęli ob-
chodzić żołnierze Samodzielnej Brygady
Strzelców Karpackich – „perły narodu”, jak na-
zywał ją Naczelny Wódz generał Władysław
Sikorski. „My, wolni i zbrojni Polacy, sku-
pieni w karnych szeregach Brygady, wołamy
z Ziemi Świętej przez morza i łańcuchy gór-
skie, poza nasze Karpaty, do Polski, jak dłu-
ga i szeroka, że nie godzimy się z Jej pohań-
bieniem, że potrafimy nasze dumne polskie
szeregi doprowadzić do Wolnej Ojczyzny”
– pisał dowódca karpatczyków pułkownik
Stanisław Kopański. „W dniu Święta Żoł-
nierza oświadczamy, że Brygada Karpacka
wraca tylko do Wolnej Polski! Tak nam do-
pomóż Bóg!”.
Święto Żołnierza stało się ważnym wyda-
rzeniem dla każdej zbrojnej formacji polskiej
walczącej w II wojnie światowej. Uroczyście
obchodzili je żołnierze wojsk lądowych, mary-
narze i lotnicy. Do tradycji odwoływali się
członkowie Polskiego Państwa Podziemnego,
którzy 15 sierpnia organizowali obchody świę-
ta zgodnie z ceremoniałem Wojska Polskiego,
nadając stopnie wojskowe i odznaczenia za
bohaterstwo wykazane w boju. Święto Żołnie-
rza obchodzone było także w obozie w Siel-
cach nad Oką, gdzie formowała się 1 Dywizja
Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, a potem
u innych oddziałów Armii Polskiej walczą-
cych u boku Armii Czerwonej.
Co ciekawe, komunistyczne władze nie zli-
kwidowały święta. Dopiero w 1950 roku Ra-
da Państwa dekretem wprowadziła Dzień
Wojska Polskiego, który miał być obchodzo-
ny 12 października dla upamiętnienia chrztu
bojowego kościuszkowców pod Lenino. Wie-
lu żołnierzy, głównie kombatantów walczą-
cych na Zachodzie, nie przyjęło tej zmiany
i nadal obchodziło Święto Żołnierza 15 sierp-
nia, odwołując się przy tym do przedwojen-
nych tradycji patriotycznych.
POWRÓT TRADYCJI
Po odzyskaniu przez Polskę pełnej suweren-
ności w 1989 roku oczywiste stało się, że kwe-
stia obchodów Święta Żołnierza stanie się te-
matem dyskusji. W tym celu Ministerstwo
Obrony Narodowej przeprowadziło badania
sondażowe. Wyniki pokazały, że 80 procent ka-
dry i 50 procent żołnierzy opowiedziało się za
zmianą daty święta. Nie było jednak zgody, ja-
ki dzień wybrać. Wojska lądowe optowały za
15 lipca, co upamiętniać miało zwycięstwo pod
Grunwaldem. Popularna była koncepcja usta-
nowienia Święta Żołnierza 3 maja (na cześć
Konstytucji 3 maja), 14 lub 15 września – na
cześć triumfów hetmana Jana Sobieskiego pod
Chocimiem i Wiedniem. Sugerowano 9 maja
jako datę zakończenia II wojny światowej. Osta-
tecznie zdecydowano się powrócić do przedwo-
jennej daty 15 sierpnia. W lipcu 1992 roku sejm
ustanowił ten dzień Świętem Wojska Polskiego
i tak też jest do dziś. 
POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 61
 P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
C O M M E N T
Major rezerwy WOJCIECH
LESZCZYŃSKI, etatowy
kustosz placówki w latach
1980–1998:

O becnie to nie jest muzeum. Było nim kie-

dyś. Dawno temu, kiedy placówka miała
własną niezależną bramę od ulicy, etatowych
pracowników i przygotowanych przewodni-
ków, odwiedzało nas nawet do trzydziestu ty-
sięcy ludzi rocznie. Może kiedyś ktoś przywró-
ci tym eksponatom i całej placówce świet-
ność, a młodzież szkolna znów zacznie przy-
chodzić do nas na lekcje historii.

Goliat – oryginał

Prototyp czołgu inżynieryjnego

BOGUSŁAW POLITOWSKI

Wiano po saperach
Dwadzieścia lat temu muzeum tętniło życiem. Dziś popada w ruinę,
eksponaty niszczeją, a opiekuje się nimi tylko jeden człowiek.

N
a terenie byłej Wyższej Szkoły
Oficerskiej Wojsk Inżynieryj-
nych we Wrocławiu, obecnego
Centrum Szkolenia Wojsk Inży-
nieryjnych i Chemicznych, jest obiekt, któ-
rego nazwę trudno określić. Tablica przy
wejściu informuje, że to Muzeum Wojsk In-
żynieryjnych.
W latach siedemdziesiątych i osiemdzie-
siątych dwa pawilony wystawiennicze oraz
dwa hektary przyległego terenu tętniły ży-
ciem. Obiekt bez zażenowania nazywano
muzeum. Placówka miała oddzielne, nieza-
leżne od jednostki wejście, a obsługa skła-
dała się z etatowego kustosza, jego zastępcy,
drużyny obsługi oraz kilkunastu przewodni-
ków, wywodzących się z plutonów podcho-
rążych różnych roczników.
Pionierskie muzeum tego rodzaju wojsk
odwiedzało wówczas rocznie od kilkunastu
do kilkudziesięciu tysięcy zwiedzających.
We Wrocławiu wojskowa placówka muzealna
znana była bardzo dobrze. Wiedzieli o niej
przewodnicy, biura podróży. Figurowała na
turystycznej mapie miasta. Kustosz ściśle
współpracował z kuratorium oświaty i wy-
chowania oraz władzami wrocławskich uczel-
ni. Po tych młodzieżowych wycieczkach
w głównej sali muzeum do dzisiaj pozostały
tarcze szkół z całej Polski.
Obecnie obiekt powoli popada w ruinę. Opie-
kuje się nim zaledwie jeden człowiek, dawny
etatowy pracownik byłego muzeum Jerzy
Maziarz. Dopiero od niedawna, gdy powstało
centrum szkolenia, przy sekcji wychowawczej
znalazło się dla niego stanowisko referenta do
spraw izby pamięci. Od miesiąca pomaga mu
były etatowy kustosz placówki (w latach 1980–
–1998) major rezerwy Wojciech Leszczyński,
obecnie na „wygospodarowanym” z planu za-
trudnienia stanowisku konserwatora. Jednak na-
wet dwie pary rąk bez odpowiednich funduszy

62 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009


nie są w stanie przywrócić placówce i ekspona-
tom właściwego wyglądu.
Mimo opłakanego stanu byłe muzeum jest
nadal odwiedzane. Wycieczki szkolne, chcące
zobaczyć historyczne dokonania polskich sape-
rów, muszą teraz najpierw uzyskać zgodę ko-
mendanta centrum. Placówka nie ma odrębnej
bramy, a całość znajduje się na strzeżonym woj-
skowym terenie. Być może także dlatego liczba
zwiedzających spadła do kilku tysięcy rocznie.
PIONIERSKI PROJEKT
Budowa Muzeum Wojsk Inżynieryjnych we
Wrocławiu ruszyła w 1974 roku i trwała dwa
lata. Inicjatorami pomysłu, by na nieużytkach
przykoszarowych ówczesnej szkoły oficerskiej
powstało pierwsze w siłach zbrojnych muzeum
rodzaju wojsk, byli dwaj następujący po sobie
ówcześni szefowie Wojsk Inżynieryjnych MON.
Najpierw generał Leopold Raznowiecki wydał
podległym jednostkom polecenie zbierania hi-
storycznego sprzętu. Następnie generał
Czesław Piotrowski odpowiednimi rozkazami
zainaugurował budowę placówki. Komendan-
tem uczelni inżynieryjnej i głównym wykonaw-
H O R Y Z O N T Y
cą był wówczas pułkownik Zdzisław
Barszczewski, dziś generał w stanie
spoczynku. Autorem projektu muzeum
oraz całej ekspozycji był pułkownik
Konstanty Machajski – twórca, arty-
sta plastyk w mundurze.
Za konstrukcje sal ekspozycyjnych
posłużyły powszechnie używane
wówczas w armii betonowo-metalowe
elementy pawilonów typu Gdynia-30.
Inżyniersko całość przedsięwzięcia
nadzorowali pułkownicy Arkadiusz
Gołacki i Antoni Jastrzębski. Środ-
ki na budowę pochodziły głównie
z funduszów gospodarczych jedno-
stek inżynieryjnych z całego kraju.
Pieniądze te wypracowali żołnierze
wykonujący różne prace na rzecz go-
spodarki narodowej. W celu groma-
dzenia tych i innych funduszy powo-
łano specjalną fundację.
Po otwarciu placówki jej obsługą
zajmowali się żołnierze – po dwóch
z każdego okręgu wojskowego. Ist-
niały stanowiska kustosza oraz jego
zastępcy. Przy muzeum działała na-
wet pracownia metaloplastyczna,
w której wykonywano repliki sprzę-
tu i uzbrojenia.
Jak zapisano na pierwszej karcie
pierwszej księgi pamiątkowej mu-
FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI (3)
zeum, pierwszy pawilon placówki
otwarto 31 sierpnia 1975 roku. W od-
ręcznym wpisie zaakcentowano, że
nastąpiło to z okazji 30-lecia zwycię-
stwa nad niemieckim faszyzmem,
w roku zbliżającego się VII zjazdu
PZPR oraz w dniu 31. promocji ab-
solwentów Wyższej Szkoły Oficer-
skiej Wojsk Inżynieryjnych.
WE WROCŁAWIU
wojskowa
placówka
POD CIEKNĄCYM
muzealna znana DACHEM
była bardzo Obecnie dawne muzeum, które
dobrze. przez prawie 30 lat dosyć szczelnie
Wiedzieli o niej otuliły posadzone kiedyś modrzewie
przewodnicy,
biura podróży. oraz inne drzewa i krzewy, składa się
Figurowała na z dwóch pawilonów wystawienniczych
turystycznej po 800 metrów kwadratowych każdy.
mapie miasta.
Do placówki przylegają dwa hektary
terenu, który częściowo zajmują eks-
ponaty. Najcenniejsze – łodzie desan-
towe, kutry, różne pojazdy inżynieryj-
ne i saperskie – zgromadzono pod wia-
tą. Perełką kolekcji jest prototyp czoł-
gu saperskiego, zaprojektowany przez
polskich konstruktorów, osadzony na
podwoziu T-55. To unikat, bo nigdy
nie wszedł do produkcji. Część ekspo-
natów, w tym mosty, znajdują się na
otwartym terenie i łączą ze sobą brzegi
specjalnie wykopanego dla celów eks-
pozycji kanału. Są tu zarówno kon-
strukcje używane podczas II wojny
POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009
światowej, jak i te, które służyły powo-
jennej odbudowie kraju.
W dwóch pawilonach eksponaty
i pamiątki podzielone są na kilka grup
tematycznych. Ciekawe są oryginalne
dokumenty związane z powojennym
rozminowywaniem kraju. Mówi się, że
jest to cała istniejąca dokumentacja na
ten temat. Ku chwale bohaterów tam-
tych dni w jednej z sal ustawiono tabli-
cę pamiątkową z ich nazwiskami. Moż-
na się dowiedzieć, że liderem w rozmi-
nowywaniu był saper Eugeniusz
Skieczyński z 5 Brygady Saperów, któ-
ry wyjął z ziemi ponad 23 tysiące nie-
wybuchów. Mało znany jest także fakt,
że po wojnie za każdy unieszkodliwio-
ny pocisk, granat czy minę saper nara-
żający życie dostawał złotówkę specjal-
nego ekwiwalentu.
Tutaj mieszczą się oryginalne ma-
tryce warszawskiego pomnika „Chwa-
ła saperom”. To, co własnoręcznie
wyrzeźbił autor monumentu profesor
Stanisław Kulon i z czego powstały
formy do odlewu, przechowywane
jest we Wrocławiu. Mimo że pomnik
powstał w czasach komunizmu, autor
na pylonach potrafił umiejętnie prze-
mycić symbole wolnej Polski. Na pła-
skorzeźbie przedstawiającej powrót
warszawiaków do zrujnowanej stolicy
widać, że jedna z kamienic tuż przy
moście ma na murach wyraźny sym-
bol Polski Walczącej.
RATUNEK POTRZEBNY
OD ZARAZ
Niestety, eksponaty niszczeją. Na
niektórych skórzanych akcesoriach
można zauważyć pleśń. Panujące wa-
runki źle wpływają szczególnie na pa-
pier, na którym spisano wiele cennych
informacji. W pawilonach nie ma żad-
nej możliwości zachowania stałej tem-
peratury. Ze starych stropów podczas
deszczu leje się woda, a na ścianach
widać grzyb.
Chociaż i centrum szkolenia,
i Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lą-
dowych, pod której kuratelą byłe mu-
zeum przez wiele lat pozostawało,
starają się jak mogą, aby chronić eks-
ponaty i utrzymywać placówkę w do-
brym stanie, to bez zdecydowanych
działań odgórnych ich wysiłki skaza-
ne są na porażkę. Takim placówkom
jak ta, znacznie przekraczającym
wielkością i stanem posiadania wy-
mieniane w decyzji ministra obrony
(numer 229 z 27 maja 2007 roku) sa-
le tradycji jednostek, potrzebne są od-
dzielne unormowania prawne, etato-
we, a przede wszystkim finansowe. 
63

F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
Dramat „Cyd” zawiera najsłynniejsze chyba literackie ujęcie znanego
dylematu: tu miłość – tam obowiązek.
Miłość i obowiązek
W
edług legendy El Cid
(z arabskiego „sayyid”,
pan) Campeador (biegły
w sztuce wojennej) to
przydomek hiszpańskiego
bohatera narodowego z XI wieku. Nazywał się
Rodrigo Diaz de Vivar i był wodzem Kastylij-
czyków, całe życie walczącym o wyzwolenie
spod muzułmańskiej okupacji. W dokumentach
przypomina raczej zuchwałego kozackiego wa-
tażkę, który to raz rozprawia się bohatersko z Ta-
tarami, a raz robi interesy z Wielką Ordą. Kult
Cyda, wypiękniający jego postać, został po raz
pierwszy utrwalony w XIII-wiecznym anonimo-
wym „Poemacie o moim Cydzie”. Utwór zaczy-
na się od starań bohatera, skłóconego w wyniku
intryg z królem Kastylii, o odzyskanie utracone-
go honoru. Dalej opowiada o jego sukcesach wo-
jennych i gromadzeniu łupów, hojnie rozdziela-
nych wśród towarzyszy broni.
Do legendy tej nawiązał Pierre Corneille, au-
tor dramatu „Cyd” (1636). Sztuka znana jest do-
brze w Polsce ze świetnych wersji Andrzeja
Morsztyna (1659) i Stanisława Wyspiańskiego
(1907) . Zawiera najsłynniejsze chyba literackie
ujęcie znanego dylematu: tu miłość – tam obo-
wiązek. U Corneille’a rozdzierane są przez ten
konflikt obie strony, zarówno mężczyzna, jak
i kobieta. A zarazem obie łączy ze sobą takie sa-
mo poczucie honoru.
Fabuła jest prosta: Don Diego jest zasłużo-
nym członkiem dworu króla Kastylii. Jego syn
Don Rodrigo kocha się w Chimenie, córce in-
nego dworzanina, ambitnego Don Gomeza.
Don Gomez, rozwścieczony powołaniem Don
Diega na wyższe stanowisko, obraża starca i szy-
WIZYTÓWKA
Profesor ZDZISŁAW NAJDER
W 1976 roku założył podziemne Polskie
Porozumienie Niepodległościowe. W latach
1982–1987 był dyrektorem Rozgłośni Polskiej
Radia Wolna Europa. Skazany w 1983 roku
zaocznie na śmierć przez Sąd Wojskowy
w Warszawie. W 1991 roku założył Klub
Atlantycki, postulujący wejście Polski do NATO,
i został jego pierwszym prezesem.
64 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009
Rycerskie sprawy
(32)
dzi z niego, wytrącając mu szpadę z rę-
ki. Don Rodrigo ujmuje się za ojcem,
wyzywa Don Gomeza i zabija go w po-
jedynku. Wtedy Chimena zwraca się
do króla, by ukarał jej ukochanego.
Treścią scenicznych tyrad są argu-
menty bohaterów uzasadniających zaj-
mowane stanowisko. Tylko Don
Gomez kieruje się pychą, ale i on ma
swoje racje: zagrożone państwo potrze-
buje sprawnych dowódców, nie podsta-
rzałych doradców. Don Rodrigo ma
obowiązek wystąpić w obronie zniewa-
żonego ojca, tym bardziej że i sam zo-
staje potraktowany jak młokos. Butny
Don Gomez ginie i teraz „powinno-
ścią” Chimeny jest żądanie sprawie-
dliwej kary. Don Rodrigo zupełnie się
z nią zgadza. Spełnił swój okrutny
obowiązek, a teraz sam apeluje, by król
wymierzył mu karę. Na szczęście wła-
śnie w tej chwili Maurowie przypusz-
czają groźny atak na miasto. Don
Rodrigo organizuje obronę, uderza na
napastników i bierze do niewoli ich do-
wódców. Zyskuje więc ogromne uzna-
nie w oczach wszystkich – ale
Chimena nadal ukrywa swoją miłość
i domaga się przed królem kary za za-
bicie ojca. Inny wielbiciel Chimeny,
Don Sancho, i wyzywa Don Rodriga
na kolejny pojedynek. Chimena, są-
dząc, że jej ukochany zginął, przyzna-
je się do swojej miłości. Wtedy król
każe jej zrezygnować z zemsty.
Don Rodrigo, już pewien uczuć
Chimeny, wyrusza na dalsze boje.
Bohaterami dramatu miotają po-
tężne uczucia, poddane jednak woli
spełniania obowiązku. Chimenę
i Rodriga łączy też szacunek, a ten
każe stawiać kochanej osobie wy-
sokie wymagania. 
Kult Cyda został
po raz pierwszy
utrwalony
w XIII-wiecznym
anonimowym
poemacie
POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009 65
 Strefa sportu
F E L I E T O N

ANDRZEJ
FĄFARA
dziennikarz
sportowy
Na trasie dawnych wyścigów dookoła Polski wojsko ścierało się
z milicją, a chłopi dawali skuteczny odpór klasie robotniczej.

Walka wszystkich stanów

Z
akończył się właśnie mość, że Quick Step ma liczebną (CSKA), to motywacja wśród naszych ekip
Wyś c i g D o o ko ł a przewagę w czołowej grupie. natychmiast wzrastała o kilkaset procent.
Polski, który znakomi- Przed laty, gdy Wyścig Dookoła Odnarodowienie rywalizacji to według
ty niegdyś kolarz Polski był bardziej przaśny, nie by- mnie jedna ze słabości dzisiejszego kolar-
Czesław Lang dopro- ło problemów z odnajdywaniem stwa zawodowego. Jakże inaczej
wadził do doskonałości. Impreza ma emocji. Na trasie od wyglądałaby walka w Tour de
wysoką rangę w między- France czy Giro d’Italia, gdyby
narodowym kalen- Włosi toczyli bój z Hiszpana-
darzu, efektowną mi, a Francuzi z Belgami. Ki-
oprawę, świetną bice w Polsce, nawet ci w śred-
obsadę, no i jest nim wieku, doskonale pamię-
transmitowana tają, jakie emocje wzbudzały
przez telewizję. boje między czterema kraja-
Dlaczego zatem od mi: Polską, Czechosłowacją,
lat oglądam Tour de NRD i ZSRR (wtedy mówi-
Pologne bez więk- ło się: bratnimi) na trasie
szych emocji? Przy- nieistniejącego już Wyści-
pominam osiemdzie- gu Pokoju.
sięciolatka z pewnej Pozostaje pytanie: kto by
amerykańskiej powie- za to płacił? Coś mi się wy-
ści, któremu znajomi daje, że właściciele dzisiej-
i rodzina gratulowali szych zespołów zawodo-
aktywności seksualnej. wych nie chcieliby z taką
„Owszem, mogę”, od- ochotą, z jaką robią to
powiadał ze smutkiem obecnie, finansować na-
starszy pan. „Ale nie rodowych reprezentacji,
sprawia mi to już przy- nie mówiąc już o eki-
jemności”. pach wojska, policji czy klasy
Ów brak przyjemności robotniczej. Walka wszystkich stanów sta-
z oglądania kolarstwa ma ła się więc pojęciem historycznym. Przy-
ścisły związek z zasadami rywaliza- początku do końca toczyła się bi- najmniej w kolarstwie… 
cji, jakie obowiązują w odnowio- twa wszystkich stanów. Wojsko
nym przez Czesława Langa wyści- (Legia) ścierało się z milicją
gu. Nie on oczywiście te reguły (Gwardia), chłopi (Ludowe Zespo- WIZYTÓWKA
wprowadził – stosowane są we ły Sportowe) dawali skuteczny od-
wszystkich zawodowych imprezach. pór klasie robotniczej (Centralna ANDRZEJ FĄFARA
Walka w dzisiejszym Tour de Polo- Rada Związków Zawodowych). Wybrał zawód dziennikarza sportowego,
gne toczy się więc między zespoła- Uczestniczyły też w Tour de Polo- gdyż wydawał mu się najłatwiejszy.
mi, których nazwy większości wi- gne ekipy z zagranicy, ale nie żad- Po co zatem przez pięć lat studiował ekono-
FOT. WWW.SXC.HUI

dzów nic nie mówią. Informacja, że
Liquigas zyskał przewagę nad
Euskaltelem, dość słabo działa na
wyobraźnię. Podobnie jak wiado-
ne Euskaltele czy Liquigasy, tyl-
ko drużyny narodowe. A jak od
czasu do czasu pojawiał się na star-
cie zespół Armii Radzieckiej
mię? Tę zagadkę próbuje rozwiązać do dziś.
Oprócz tego gra w tenisa i ogląda na żywo
wyścigi konne. Z komend wojskowych naj-
bardziej lubi „spocznij”.

66 POLSKA ZBROJNA NR 33 | 16 SIERPNIA 2009