Przechytrzyć Mitologia Odchodzące

zająca strona 18 afgańska strona 24 pokolenie strona 59

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 39 (661) 27 września 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

strona 8
Loteria
pomysłów

Błękitna
hybryda strona 51

KOŁOBRZEG, 2009 ROK
I D E O L O
Skrzydła motyla
Verdun dwukrotnie
przesądziło o losach II RP.
D
awno, dawno temu filozofowie wymy-
ślili ontologię. To nauka o bycie, o cha-
rakterze i strukturze rzeczywistości.
Głosi ona, że w świecie panuje porządek.
Wszystkie zdarzenia są ze sobą powiązane,
a jedne determinują drugie. Obserwujemy zatem
wszechzwiązek rzeczy i zjawisk. W tego rodzaju
zależnościach wypadki nie są równoczesne. Mu-
si upłynąć czas, by zdarzenie–przyczyna wywo-
łało zdarzenie–skutek. Prawidła, którym zależ-
ności podlegają, umożliwiają prognozowanie. Są
one zatem „ontologicznymi podstawami przewi-
dywania przyszłości”. W tym, że takie poznanie
jest możliwe, utwierdza nas inny dział filozofii:
gnoseologia (teoria poznania); wynikają z niej
gnoseologiczne (poznawcze) podstawy przewi-
dywania przyszłości.
Jesteśmy więc w stanie poznać pewne zdarze-
nia (stany bądź procesy) oraz cechujące je zależ-
ności (świat jest poznawalny, aczkolwiek niepo-
znany). Wyraża to sentencja Augusta Comte’a:
„Savoir pour prevoir pour pouvoir”, czyli wie-
dzieć, żeby przewidywać, by móc działać. Kie-
dyś, jeden z wyznawców praw Murphy’ego (te-
go od zasady, że „jeżeli coś może się nie udać, to
się nie uda”), niejaki Muir, ogłosił własny ka-
non: „Ilekroć usiłujemy zająć się jedną sprawą,
zaraz okazuje się, że jest ona podwiązana do
wszystkiego innego we wszechświecie”. Zwo-
lennicy tego poglądu twierdzą nawet, że przelot
J A S N O W I Z O R
motyla nad Szanghajem przyczyni się do torna-
da nad Florydą. Podążając tym tropem, można
powiedzieć, że ów kataklizm wpłynie następnie
na chwilowe zboczenie sroki z wybranego szla-
ku nad Doliną Kościeliską. Z kolei konsekwen-
cją tego…
Powyższe seminarium było nam niezbędne,
by dobrze zrozumieć teorię profesora Ludwika
Stommy „Verdun a Polska”. Przypomina on, iż
Antoni Gołubiew, lekceważąc wszelkie analizy
i teorie, trwał uparcie przy tezie, że I wojna świa-
towa wybuchła, bo „mężczyźni się nudzili”.
Istotnie, wybuchowi rzezi towarzyszył niepojęty
entuzjazm we wszystkich obozach. Trwało to aż
do bitwy pod Verdun, na które postanowił ude-
rzyć generał Erich von Falkenhayn. W każdym
innym miejscu łatwiej było przełamać front, lecz
on nie myślał o strategii i taktyce. Swe credo wy-
łożył krótko: „Wykrwawimy tę armię jedyna-
ków”. Po półrocznej rzezi pochowano 360 tysię-
cy Francuzów i 335 tysięcy Niemców. Po obu
stronach frontu masakra miała atoli pewien niu-
ans. Otóż marszałek Philippe Pètain konse-
kwentnie rotował swe oddziały. Niemcy prze-
ciwnie, uzupełniali wykrwawione bataliony re-
krutami, by ponownie rzucać je do kolejnego
zdobywania przeklętego fortu Douaumont.
Lecz gdzie tu jest polski żołnierz pogrzebany?
Przez piekielny młyn Verdun przeszło 86 pro-
cent młodych Francuzów, lecz już tylko 10 pro-
FOT. STUDIO IWONA/ISW
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
cent ich pruskich rówieśników. Dlatego po woj-
nie większość narodu francuskiego zapowiadała
solennie, że już nigdy nie da się zbałamucić
kłamcom, którzy pchnęli ją w okopy ostatniego
kręgu wojennego piekła. Tymczasem 90 pro-
cent żołnierzy niemieckich (w tej liczbie także
feldfebel Adolf Hitler), nie doświadczywszy
najgorszego, przyjęło kapitulację jako wyjęcie
im broni z ręki i wbicie noża w plecy. Chcieli
walczyć! Militarny zapał nie opuścił Niemców
aż do Stalingradu. Francuzi zaś owacjami wita-
li premiera Édouarda Daladiera, wracającego
z Monachium po sprzedaniu Czechosłowacji.
On sam rozumiał więcej, gorzko komentując
pacyfistyczny aplauz: „Jakże wolałbym, by
mnie wygwizdali”. Jednak żaden francuski pre-
mier, używający wojennych haseł, nie mógł li-
czyć na najmniejsze poparcie. Lewica nie dopu-
ściła przecież nawet do interwencji w Hiszpanii.
Ponieważ wiadomo było, że bez Francji nie bę-
dzie walczyć Anglia, Linia Maginota wyznacza-
ła granice alianckiej pomocy dla Polski na długo
przed 1 września 1939 roku. Rację ma zatem
Ludwik Stomma, uważając, że „na zdruzgota-
nych milionami pocisków polach pod Verdun
dokonały się jednocześnie i narodziny, i zgon
II Rzeczypospolitej”. Czy dało się to przewi-
dzieć? Jeśli nawet, to pożytek byłby z tego taki,
jaki z prognozy trzęsienia ziemi, którego nie po-
trafimy zatrzymać. 
POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 3
 K R Ó T K A
ARTUR GOŁAWSKI
Loteria
pomysłów
MIKROURZĄDZENIA rozpoznawcze,
samokonfigurujące się sieci łączności
– te pomysły mogą się urzeczywistnić.
MAREK SARJUSZ-WOLSKI
Mitologia
afgańska
OPINIA PUBLICZNA nie może poznać
nawet 10 procent tego, co polscy żołnierze
robią w Afganistanie.
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski,
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365,
845 685, faks: 845 503;
sekretariat@redakcjawojskowa.pl
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa
ZASTĘPCA DYREKTORA
REDAKCJI WOJSKOWEJ
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ”
Wojciech Kiss-Orski,
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222;
wko@redakcjawojskowa.pl
ZASTĘPCA DYREKTORA
REDAKCJI WOJSKOWEJ
ppłk Lech Mleczko
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl,
tel.: +4822 684 56 85;
REDAKTORZY PROWADZĄCY
Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 02
27, CA MON 840 227; Joanna Rochowicz
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
4 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
S E R I A
ARMIA BEZPIECZEŃSTWO
8 | ARTUR GOŁAWSKI 43 | KRZYSZTOF GŁOWACKI
Loteria pomysłów Hańba Zachodu
16 | MAREK PIELACH 47 | TOMASZ STOKARSKI
Koniec złudzeń Atrakcyjny Czarny Ląd
18 | PIOTR BERNABIUK 49 | MARCIN KACZMARSKI
Przechytrzyć zająca Granice partnerstwa
24 | MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
50 | ROBERT CZULDA
Francuski łącznik
8 Mitologia afgańska 51 | TADEUSZ WRÓBEL
27 | MARCELI KWAŚNIEWSKI Błękitna hybryda
Jedyny taki korpus 53 | MAREK
30 | MAREK PIELACH ORZECHOWSKI
Ratunek dla OC Topniejąca misja
32 | MARCELI KWAŚNIEWSKI 55 | ANDRZEJ JONAS
Betonowy spadek Nici z tarczy
36 | BOGUSŁAW PACEK 58 | ROMAN KUŹNIAR
Magiczne słowo „sponsor” Dr Strangelove po polsku
MILITARIA HORYZONTY
37 | MICHAŁ NITA 59 | AARON WELMAN
Rosomak po francusku Odchodzące pokolenie
24 40 | ROBERT CZULDA
Staruszek Harrier
64 | ZDZISŁAW NAJDER
Uszlachcić wszystkich Polaków
42 | KRZYSZTOF WILEWSKI 66 | ANDRZEJ FĄFARA
Zapomniany skarb Twardzi ze Świętoszowa
tel.: +4822 684 52 30, CA MON 845 230; FOTOREPORTER
Aneta Wiśniewska, tel.: +4822 684 52 13, Jarosław Wiśniewski, ZDJĘCIE
CA MON 845 213; tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229; NA OKŁADCE
polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl WSPÓŁPRACOWNICY Studio Iwona/
Robert Czulda, Andrzej Fąfara, Krzysztof ISW
KIEROWNICY DZIAŁÓW Głowacki, Janusz Grochowski, Paweł Henski,
Anna Dąbrowska, ppłk Artur Goławski, Andrzej Jonas, Marcin Kaczmarski,
Marek Pielach, Tadeusz Wróbel, Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar,
tel.: +4822 684 03 55, CA MON 840 355; Damian Markowski, Zdzisław Najder, Marek
Orzechowski, Bogusław Pacek, Roman Redaktor
PUBLICYŚCI Przeciszewski, Marek Przybylik, Henryk Suchar wydania
WARSZAWA: Piotr Bernabiuk, Paulina JOANNA
Glińska, Małgorzata Schwarzgruber, DZIAŁ GRAFICZNY ROCHOWICZ
Aaron Welman, tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170;
tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244; Marcin Dmowski (kierownik), Paweł Kępka, PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229; Monika Klekociuk, Andrzej Witkowski Garmond PRESS, GLM.
BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski, Informacja: +4822 684 04 00
tel.: +4852 378 25 90, CA MON 415 200; OPRACOWANIE STYLISTYCZNE
GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24 tel.: +4822 684 55 02, CA MON 845 502; KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
13, CA MON 262 413; Renata Gromska (kierownik), Małgorzata Bellona SA, tel.: +4822 457 04 37,
KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek, Mielcarz, Aleksandra Ogłoza 6879 041, CA MON 879 041
Jacek Szustakowski,
tel.: +4812 455 17 80, CA MON 131 780; BIURO REKLAMY I MARKETINGU DRUK
POZNAŃ: Marceli Kwaśniewski, Adam Niemczak (kierownik), Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina
Piotr Laskowski, CA MON 572 446, Anita Kwaterowska (tłumacz), Numer zamknięto: 21.09.2009 r.
mjr Tomasz Szulejko, tel.: +4861 857 52 40, Małgorzata Szustkowska,
CA MON 572 240; tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
WROCŁAW: Bogusław Politowski, 684 55 03, faks: +4822 CA MON 845 387;
tel.: +4871 765 38 53, CA MON 653 853; reklama@redakcjawojskowa.pl

Polska bez tarczy
Amerykanie ogłosili 17 września decyzję o rezygnacji
z umieszczenia w Polsce i Czechach baz obrony
antyrakietowej.
A merykański prezydent
Barack Obama i minister
obrony Robert Gates podkreślili,
że zmiana nie oznacza rezygnacji
z obrony USA i Europy przed irań-
skimi rakietami, a jedynie przesu-
nięcie nacisku z systemów obrony
przed rakietami dalekiego zasięgu
na obronę przed rakietami krótkie-
go i średniego zasięgu.
Premier Donald Tusk uważa, że
zmiana strategii amerykańskiej nie
powinna wpłynąć na bezpieczeń-
stwo Polski ani Europy. Według
szefa ministerstwa spraw zagranicz-
Poselska poprawka
N ajpilniejsze zakupy dla woj-
ska na misjach zagranicz-
nych będą możliwe z pominię-
ciem offsetu, postanowił sejm,
nowelizując ustawę o zamówie-
niach kompensacyjnych.
Posłowie przyjęli poprawkę,
zgodnie z którą minister obrony
może decydować o zakupach
uzbrojenia i sprzętu potrzebnego
wojsku za granicą bez zatwier-
dzania tych umów przez rząd.
Wodowanie Gawrona
Korwetę typu Gawron zwodowano
16 września w Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni.
O kręt nie jest jeszcze wykoń-
czony, nie ma nadbudówek
i uzbrojenia. „Jednostka przejdzie
próby przechyłów. Potem zostanie
podniesiona z wody i będzie cze-
kać na uzbrojenie, którego dostawa
leży w gestii zleceniodawcy prac
– ministerstwa obrony”, wyjaśniał
Roman Kraiński, prezes Stoczni
Marynarki Wojennej. Szef MON
Bogdan Klich podkreślał, że nie
jest to zakończenie programu jej
budowy, a jedynie testowanie ka-
dłuba. Dodał też, że prace nad kor-
wetą po zwodowaniu technicznym
zostaną zawieszone.
„Nie stać nas na to, aby wydać
ponad miliard złotych na jego kon-
tynuację”, powiedział i przypomi-
nał, że o budowie korwety zdecy-
dowały poprzednie rządy. Pierwsze
nych Radosława Sikorskiego, stro-
na amerykańska zapewniła, że Pol-
ska dostanie rakiety Patriot, które
będą uzbrojone i zostaną wyposa-
żone w elementy systemów łączno-
ści i dowodzenia. „Umożliwią one
wpięcie tego systemu do polskiej
obrony przeciwlotniczej i przeciw-
rakietowej, czyli coś, na czym nam
od dawna zależało”, podkreślił.
Minister Bogdan Klich mówił
natomiast 19 września w Szczeci-
nie, że decyzja Amerykanów jest
argumentem wzmacniającym pol-
skie oczekiwania dotyczące sprzętu
Musi jednak poinformować Radę nie procedur związanych z zaku-
Ministrów oraz sejm o dokona- pami wyposażenia dla żołnierzy
nych w tym trybie transakcjach za granicą.
do 31 marca każdego ro-
ku. Dotychczas, zgod-
Nowelizacja
nie z ustawą offseto- ustawy
wą, każdemu zaku- offsetowej jest
powi powyżej 5 mi- częścią „pakietu
lionów euro musiał afgańskiego”.
towarzyszyć offset.
W połowie sierpnia
rząd zapowiedział uproszcze- w ramach misji ISAF. (MS) 
FOT. TOMASZ GOS
plany zakładały wzmocnienie Ma-
rynarki Wojennej siedmioma Gaw-
ronami. Ze względów finansowych
plany resortu obrony zostały szyb-
ko ograniczone do dwóch, a następ-
nie jednej korwety. Prace nad nią
miały zakończyć się w 2005 roku.
Cięcia wydatków na obronę spra-
wiały, że przedsięwzięcie się opóź-
niało. Kilka miesięcy temu minister
Klich mówił, że Marynarka Wo-
jenna powinna otrzymać gotową
– w pełni wyposażoną i uzbrojoną
– korwetę w 2012 roku. (TG)  Ambrozińskiego”. (ATU)
M E L D U N E K
W O J S K A L Ą D O W E
Inspekcja
ŚWIĘTOSZÓW. Inspekcję
zgodnie z traktatem o konwen-
cjonalnych siłach zbrojnych
FOT. ARMYBASE
w Europie (CFE) przeprowadził
w 10 Brygadzie Kawalerii
Pancernej zespół inspekcyjny
Białorusi wraz z przedstawicie-
i uzbrojenia naszego kontyngentu lami Republiki Kazachstanu
w Afganistanie. „Powinno ich to i Ukrainy. Inspektorów oraz
zmobilizować, aby lepiej zadbali zespół towarzyszący z podpuł-
o polski kontyngent”. (AD)  kownikiem Jarosławem
Więcej o tarczy na stronach Piórkowskim na czele przywitał
16, 55 i 58 dowódca generał brygady
Andrzej Reudowicz.
Praktyki
ŻAGAŃ. Od 14 do 18 wrze-
śnia w 11 Batalionie Remonto-
Nowelizacja ustawy wym pod okiem specjalistów
offsetowej jest częścią grupa żołnierzy z 34 Brygady
„pakietu afgańskiego” Kawalerii Pancernej doskonali-
przyjętego przez rząd. ła umiejętności z zakresu eks-
Zakłada on między in- ploatacji, obsługi napraw i re-
nymi zwiększenie wy- montów uzbrojenia oraz sprzę-
datków na wyposażenie tu wojskowego. Wykonywali
polskiego kontyngentu prace obsługowo-remontowe
uzbrojenia i podwozia czołgu
PT-91 Twardy, podwozia samo-
chodów ciężarowo-terenowych,
Przygotowani osobowo-terenowych i agrega-
tów prądotwórczych. 
na porwania M A R Y N A R K A W O J E N N A
K omentując przywoływane
w mediach apele przywód-
ców Al-Kaidy o porywanie cu-
Wizyta
ŚWINOUJŚCIE. Wymiana
dzoziemców w Afganistanie, by doświadczeń z zakresu
umożliwić ich wymianę na za- obrony przeciwminowej była
trzymanych wcześniej talibów, głównym tematem rozmów ofi-
minister Bogdan Klich zapewnił cerów marynarki wojennej
16 września, że wojsko jest przy- Portugalii z kadrą 8 Flotylli
gotowane na takie zdarzenia. Jak Obrony Wybrzeża. Gośćmi
poinformował, kilka miesięcy te- polskich marynarzy byli koman-
mu został wprowadzony specjal- dor Henrique Eduardo
ny program ochrony oraz odzy- Passaláqua de Gouveia
skiwania naszych żołnierzy e Melo, dowódca dywizjonu
i współpracujących z nimi oby- okrętów podwodnych, oraz
wateli polskich, gdyby zostali po- komandor podporucznik
rwani. „Ten mechanizm na szczę- Fernando Vasco Duarte da
ście nie został jeszcze urucho- Conceiçao, dowódca grupy płe-
miony, z wyjątkiem stanu goto- twonurków minerów. Goście
wości, kiedy nie były jeszcze zna- złożyli wizytę w 8 Flotylli, zwie-
ne losy ciała kapitana Daniela dzili Port Wojenny w Świnouj-
 ściu i w Gdyni. 
POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 5
 M E L D U N E K
SZCZECIN

Dekada
korpusu
POKAZY MUSZTRY
PARADNEJ, koncerty,
zwiedzanie okrętów wo-
jennych, wystawa ciężkie-
go sprzętu – takie atrak-
cje dla mieszkańców
Szczecina przygotowało
19 i 20 września dowódz-
two Wielonarodowego
Korpusu Północno-
-Wschodniego z okazji
dziesiątej rocznicy utwo-
rzenia Kwatery Głównej
Korpusu. W oficjalnych
obchodach 19 września
wzięli udział ministrowie
obrony Polski, Danii i Litwy
oraz przedstawiciele
władz wojskowych i cywil-
nych z 11 krajów, których
wojska wchodzą w skład
korpusu. Otwarto też no-
wy budynek biurowo-kon-
ferencyjny na terenie Ko-
szar Bałtyckich. (AD) 
Więcej o korpusie
na stronie 27

Nowelizacja Cywilom dziękujemy

podpisana N a razie resort obrony nie pla-
nuje w 2010 roku pozyskiwać
w sprawie stawek uposażenia za-
sadniczego żołnierzy pełniących
zasadniczą służbę wojskową i są
już przeszkolone. Docelowo, gdy

T ak zwaną dużą nowelizację

ustawy o powszechnym obo-
wiązku obrony podpisał 18 wrze-
śnia prezydent Lech Kaczyński.
Nowela, uchwalona przez sejm
pod koniec sierpnia, między inny-
mi umożliwia służbę wojskową
kobietom na zasadach ogólnych
i wprowadza Narodowe Siły Re-
zerwy. Znosi też przeszkolenie
wojskowe studentów. Ustawa wej-
dzie w życie od początku przy-
szłego roku. (ANN)  B
Drogiej Koleżance
pani redaktor
MARYLI JANOWSKIEJ
wyrazy głębokiego
współczucia i szczerego żalu
z powodu śmierci
OJCA
składają
koleżanki i koledzy
z Redakcji Wojskowej.
kandydatów na szeregowych z cy-
wila i nie będzie ich przyuczać do
żołnierskiego rzemiosła w ośrod-
kach szkolenia. Informacja o tym
znalazła się w opublikowanym
w Biuletynie Informacji Publicz-
nej MON uzasadnieniu do projek-
tu nowelizacji rozporządzenia
Lotniska dla samorządów
yłe lotniska wojskowe lub ich
części zostały przekazane na
potrzeby lotnictwa cywilnego.
Akty wyrażające zgodę na doko-
nanie darowizny lub użyczenia
tych nieruchomości wręczono
wojewodom 16 września.
„Część lotnisk będzie wyłącz-
nie wojskowa, ale w pozostałych
obiektach zdecydowaliśmy się na
maksymalne ograniczanie naszej
wojskowej obecności i czasowe,
częściowe bądź na trwałe przeka-
zanie części tych nieruchomości
podmiotom cywilnym”, tłuma-
służbę kandydacką.
W dokumencie wskazano, że ze
względu na duże zainteresowanie
żołnierzy rezerwy podejmowaniem
służby zawodowej nabór do korpu-
su szeregowych w 2010 roku pla-
nuje się prowadzić tylko w drodze
powołań tych osób, które odbyły
czył minister Bogdan Klich. Sa-
morządy w ramach darowizny
dostały osiem lotnisk: w Modli-
nie, Poznaniu, Białej Podlaskiej,
Zielonej Górze, Pile, Nowym
Mieście nad Pilicą, Katowicach,
Szymanach–Szczytnie. Cztery
lotniska użyczono samorządom
na co najmniej 30 lat: Kraków–
–Balice, Gdynia–Kosakowo, So-
chaczew i Radom; a pięć nieru-
chomości (Zielona Góra, Szyma-
ny–Szczytno, Wrocław, Byd-
goszcz, Kraków–Balice) dostała
Polska Agencja Żeglugi Powietrz-
do ośrodków szkolenia będą tra-
fiać elewi – corocznie około
dwóch tysięcy na kwartał – bę-
dzie im przysługiwało uposażenie
w wysokości 20 procent najniż-
szego uposażenia zasadniczego
żołnierza zawodowego; dziś było-
by to 500 złotych. (AG) 
nej w użytkowanie wieczyste.
Łącznie przekazano 3145 hekta-
rów terenów, a docelowo, zgodnie
z nowelizacją z 2008 roku ustawy
o gospodarowaniu niektórymi
składnikami mienia Skarbu Pań-
stwa oraz o Agencji Mienia
Wojskowego, jednostkom samo-
rządu terytorialnego zostanie
przekazanych prawie pięć tysięcy
hektarów.
„Stworzy to szansę na rozwój
biznesu w lotnictwie cywilnym”,
uważa minister infrastruktury
Cezary Grabarczyk. (ANN) 

6 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009

 Lotnicze manewry
„Bold Avenger 2009” to największe
tegoroczne ćwiczenia lotnicze NATO w Europie.

P onad 40 samolotów bojo- mandatu ONZ. Ćwiczono tanko-

wych, wspieranych przez dzie- wanie w powietrzu, zadania typu
więć maszyn zabezpieczających CAS (Close Air Suport), czyli bez-
M A R Y N A R K A

Ćwiczenia
W O J E N N A

– w tym AWACS i tankowce – oraz pośrednie wsparcie lotnicze, oraz USTKA. Prawie sześćdziesię-
samoloty walki elektronicznej, OCA (Offensive Counter Air) pole- ciu marynarzy z 8 Dywizjonu
wzięło udział 14–25 września gające na torowaniu drogi i osłania- Przeciwlotniczego z Dziwnowa
w „Bold Avenger 2009”. niu samolotów uderzeniowych. wzięło udział w zintegrowanym
Polskie Siły Powietrzne re- Maszyny państw NATO sta- szkoleniu bojowym wojsk
prezentowało sześć F-16 Polskie cjonujące w duńskiej bazie obrony przeciwlotniczej
z 10 Eskadry Lotnictwa Siły Powietrzne Kraup prowadziły opera- Marynarki Wojennej. W szkoleniu,
Taktycznego z Łasku, reprezentowało cje lotnicze w ramach oprócz dziwnowskiego
wspieranych przez spe- sześć F-16 z 10 „BAR ’09” głównie dywizjonu, wzięli także udział
cjalistów z 32 Bazy Eskadry Lotnictwa nad terytorium Danii, żołnierze z 9 Dywizjonu Przeciw-
Lotniczej – ogółem Taktycznego Norwegii, Wielkiej Bry- lotniczego oraz pluton
ćwiczyło 60 osób perso- z Łasku. tanii, Szwecji i krajów przeciwlotniczy z Centrum
nelu latającego i techniczne- nadbałtyckich. Wsparcia Teleinformatycznego
go, w tym 12 pilotów. Dowodzenie Celem tak szeroko zakrojonych i Dowodzenia. 
i kierowanie lotami powierzono Po- manewrów było doskonalenie pla-
Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A
łączonemu Komponentowi Sił Po- nowania i prowadzenia skompliko-
wietrznych (Joint Force Air Com- wanych operacji lotniczych, anga-
ponent, JFAC). żujących wielonarodowe załogi, „Black Bear ’09”
Polskie F-16 wspólnie z innymi duże ilości samolotów różnych ty- VYŠKOV (CZECHY). 16 wrze-
statkami powietrznymi wykonywa- pów i o różnym przeznaczeniu oraz śnia 2009 roku w obozowisku
ły zadania w ramach fikcyjnego sprawdzenie zdolności lotnictwa „Eagel”, zajmowanym przez Wie-
scenariusza uwzględniającego pro- sojuszu północnoatlantyckiego do lonarodowy Batalion Policji
wadzenie operacji na podstawie połączonego działania. (ATD)  Wojskowej NATO, nastąpiło ofi-
cjalne przekazanie narodowych

Strategia na zimę Piloci pododdziałów pod komendę do-

wództwa batalionu. Od tej chwili

Konieczna jest zmiana strategii NATO w Afganistanie po studium rozpoczął się właściwy etap ćwi-
czeń, których najważniejszym
oraz jej pilne wdrożenie jeszcze w sezonie zimowym.
W Wyższej Szkole Oficerskiej
Sił Powietrznych w Dęblinie
celem jest zgrywanie pododdzia-
łów. Przedstawiciele wszystkich

M ówił o tym generał Franci-

szek Gągor, szef Sztabu
Generalnego Wojska Polskiego,
postulował też konieczność przeglą-
du procedur dowodzenia, szczegól-
nie narażonymi na ataki zespołami
po raz pierwszy promowano absol-
wentów 20-miesięcznego kursu
szkolenia pilotów samolotów trans-
czterech policji wojskowych pod-
pisali porozumienie, zgodnie
z którym przekazali dowodzenie
18–20 września w Lizbonie pod- doradczo-łącznikowymi, i zapoznał portowych oraz śmigłowców. Ofi- nad wydzielonymi przez siebie
czas Konferencji Komitetu Wojsko- uczestników obrad z najnowszym cerami zostali 18 września także pododdziałami dowódcy batalio-
wego NATO. Jej pierwszy dzień planem wyposażenia polskiego studenci rocznego studium oficer- nu podpułkownikowi Ludovitowi
był poświęcony operacjom prowa- kontyngentu w dodatkowy sprzęt. skiego. W tym roku dęblińską Bálintowi. 
dzonym przez sojusz, szczególnie Podczas obrad omawiano również szkołę kończy w sumie 73 absol-
L O G I S T Y K A
w Afganistanie. nową koncepcję strategiczną NATO wentów, w tym 22 kobiety. Wśród
Szef SGWP zwrócił uwagę na
wzrastającą aktywność zbrojnej
i skupiono się na jej aspektach woj-
skowych. Generał Gągor zwrócił
studentów rocznego studium
najlepszymi słuchaczami okazali VI zmiana
opozycji związanej głównie z ru- tutaj uwagę, że należy utrzymać do- się podporucznik Arkadiusz BYDGOSZCZ. Koledzy, rodzi-
chem talibów. Wyraził również za- tychczasowy potencjał wojskowy Grzegorowski, a w grupie absol- ny oraz przełożeni pożegnali
niepokojenie niewielkim postępem i struktury wojskowe sojuszu jako wentów 20-miesięcznego kursu 107 żołnierzy 1 Pomorskiej Bry-
w poprawie funkcjonowania afgań- gwarancję zachowania obecnego – podporucznik Agnieszka gady Logistycznej, wyjeżdżają-
skiej administracji lokalnej. Generał charakteru NATO. (ANN)  Poradowska. cych na VI zmianę PKW Afgani-
Szkolenie lotnicze w ramach stu- stan. Bydgoska brygada wysta-
O G Ł O S Z E N I E dium oficerskiego to nowa forma wiała Narodowy Element Wspar-
kształcenia personelu latającego cia (NSE), kompanię logistyczną
W WOJSKOWEJ AKADEMII TECHNICZNEJ W WARSZAWIE przy w WSOSP. Oferta jest skierowana oraz komendę bazy. Dowódca
współudziale uniwersytetów: Warszawskiego, Jagiellońskiego i Kar- do tych absolwentów wyższych 1 Brygady generał brygady
dynała Stefana Wyszyńskiego oraz Polskiego Uniwersytetu na Ob- uczelni cywilnych, którzy spełniają Dariusz Łukowski tradycyjnie już
czyźnie w Londynie odbędzie się 7 października konferencja nauko- wymagania zdrowotne, fizyczne przekazał wyjeżdżającym figurkę
wa, nad którą patronat objął minister obrony narodowej: „Profesjo- oraz zdadzą egzaminy i mogą zo- słonia, która ma przynieść im
nalizacja sił zbrojnych a powszechny obowiązek obrony RP”. stać pilotami. (ATD)  szczęście. 

POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 7

 P E R Y S K O P
ARTUR GOŁAWSKI
zajmuje się tematyką
związaną z rozwojem
Wojska Polskiego

Mikrourządzenia rozpoznawcze,
samokonfigurujące się sieci łączności
– te pomysły mogą się urzeczywistnić.

Loteria
pomysłów
POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

N
a wykonanie prac badawczych
i celowych w dziedzinie obron-
ności w tegorocznym budżecie
Ministerstwa Nauki i Szkolni-
ctwa Wyższego zarezerwowano
304 miliony złotych. Grażyna Żywiecka, za-
stępca dyrektora Departamentu Finansowania
Sfery Budżetowej Ministerstwa Finansów, po-
dała 15 lipca na posiedzeniu sejmowej komisji
obrony, że minister nauki Barbara Kudrycka
dobrowolnie zaproponowała zredukowanie wy-
datków na ten cel o 160 milionów złotych, czy-
li przeznaczyła na prace badawcze o znaczeniu
militarnym tylko 140 milionów!
Stało się tak, mimo że dwa lata wcześniej po-
przednia Rada Ministrów przyjęła „Strategię
konsolidacji i wspierania rozwoju polskiego
przemysłu obronnego w latach 2007–2012”
wskazującą, jak zamierza wspomóc realizację
przez podmioty tej branży stawianych przed ni-
mi zadań wynikających z członkostwa naszego
kraju w Unii Europejskiej. W dokumencie zapi-
sano, że dla prawidłowego funkcjonowania
zbrojeniówki niezbędny jest istotny wzrost na-
kładów na badania naukowe i prace rozwojowe
oraz skoncentrowanie zwiększonych środków
na zadaniach priorytetowych.
W „Strategii konsolidacji” rząd odwołał się
do opracowanego przez trzy resorty (nauki,
obrony i gospodarki) „Programu badań nauko-
wych i prac rozwojowych na rzecz polskiego
przemysłu obronnego” i obiecał wydać nań
w ciągu 3–5 lat około 2,5 miliarda złotych z bu-
dżetu resortu nauki. Gwarantowano więc dzie-
sięciokrotny wzrost nakładów na badania mili-
tarne i prace rozwojowe w stosunku do wydat-
ków w 2006 roku. Może się okazać, że przed-
siębiorstwa i instytuty nie dostaną z obiecanej
kwoty nawet miliarda.

OSTRZEŻENIE
DLA PODATNIKÓW
Istnieje ryzyko, że oszczędności odbiją się
najpierw na konkurencyjności i innowacyjności
przemysłu oraz instytutów naukowych, następ-
nie na wojsku, które nie będzie mogło kupić
tańszego sprzętu w kraju, a na duży import nie
będzie go stać. W efekcie przymusowe skaza-
nie armii na sprowadzanie nowoczesnej broni
z zagranicy – skoro nie będzie ona dostępna
u rodzimych producentów – uderzy w przemysł
i ośrodki konstrukcyjne.
Dlatego podatnikom należy się ostrzeżenie.
FOT. BEBECO

Jeśli czarny scenariusz się ziści, nie uda się bez

bankructw i likwidacji dostosować potencjału
wytwórczego oraz badawczo-rozwojowego do

POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 9

 P E R Y S K O P
To się rozwija
Ministerstwo nauki
w VIII konkursie wybrało
do sfinansowania prace:
 Żołnierz jako broń precyzyjna – pakiety

FOT. WŁODZIMIERZ KALETA

i zestawy: ochrona przed NBC i zagrożenia-
mi środowiskowymi; żywienie i farmako-
terapia (przetrwanie w trudnych warun-
kach i optymalizacja wydolności psycho-
fizycznej); medyczny (opatrunki aktywne
biologicznie).
 Programowalny nabój kalibru 35x228 mili-
W najbliższych trzech latach siły zbrojne zamierzają pozyskać dwadzieścia
metrów do przeciwlotniczego zestawu arty- dwa zestawy samolotów bezzałogowych.
leryjskiego.
 Pocisk rakietowy precyzyjnego rażenia.
 Laserowy system rozpoznania elementów
terenu i ich własności fizykochemicznych
w formacie 3D do zastosowań na platfor-
mach bezzałogowych.
 Zdalnie sterowany moduł uzbrojenia. Los
 Bezzałogowy śmigłowiec robot. programu
 System kierowania ogniem nowej genera- „Loara”
cji do zestawów przeciwlotniczych rakieto- powinien być
wych, artyleryjsko-rakietowych i zdalnie przestrogą.
sterowanych modułów uzbrojenia.
 Kamera termowizyjna z matrycowym de-
tektorem fotonowym do systemów obser-
wacyjnych uzbrojenia.
 Lotniczy zasobnik strzelecki.
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (2)

Nie wszystkie te projekty będą wdrożone.

potrzeb odbiorców krajowych oraz szans eks-
portowych. Nie powiedzie się zamiar rozsze-
rzenia oferty firm zbrojeniowych i kapitałowo-
-technologicznego ich wzmocnienia. Nie
wzrośnie polski eksport broni i sprzętu, który
w 2012 roku miał osiągnąć wartość 2 miliardów
złotych rocznie. Pod znakiem zapytania stanie
zdolność przemysłu do wykonania zadań na wy-
padek zagrożenia bezpieczeństwa państwa.
OSZCZĘDNE KONKURSY
Na posiedzeniu sejmowej komisji sekretarz
stanu w MON Czesław Piątas wyjaśnił, że
wniosek o redukcję wydatków na prace bada-
cze pochodził od minister Kudryckiej, a resort
obrony nie ma wpływu na decyzje o przezna-
czeniu środków na badania. W ministerstwie
nauki działa stały Zespół Badań na Rzecz
Obronności i Bezpieczeństwa, który w trybie
konkursowym ocenia projekty przedstawiane
przez konsorcja naukowo-przemysłowe pod ką-
tem zasadności i szans na osiągnięcie sukcesu,
także w czasie ich trwania. „Nie wszystkie pro-
jekty w trakcie realizacji dobrze rokują i dlate-
go mogą być zawieszone”, twierdził wicemini-
ster obrony. „Pojawia się wówczas kwota nie do
wykorzystania”.
Bartosz Loba, rzecznik resortu nauki, wy-
jaśnił „Polsce Zbrojnej”, że w budżecie na rok
2009 faktycznie na badania i projekty celowe,
czyli zgłaszane z własnej inicjatywy przez ze-
społy konstruktorsko-przemysłowe, związane
z całą sferą obronności przewidziano 439 mi-
lionów złotych. Zobowiązania z tytułu przed-
sięwzięć rozpoczętych wcześniej miały pochło-
nąć 217 milionów. Na nowe planowano wydać
222 miliony. To byłby duży zastrzyk finansowy
dla instytutów i firm gotowych przedstawić no-
we pomysły w dziedzinach określonych przez
MON i MSWiA.
„W wyniku nowelizacji budżetu, również na
skutek wewnętrznych przesunięć w nim, udało
się zagwarantować oszczędności na ponad
140 milionów”, stwierdził rzecznik. „Ustalenie
takiej kwoty w połowie roku wynikało głównie
z analizy przebiegu konkursów na projekty ba-
dawcze, rozwojowe i celowe”.
Tomasz Korza, naczelnik Wydziału do
spraw Badań na rzecz Obronności i Bezpie-
czeństwa Departamentu Wdrożeń i Innowacji
MNiSW podkreślił, że kwota 2,5 miliarda zło-
tych nie jest bezzwrotną dotacją, którą minister
nauki zobowiązany jest wypłacać zakładom
i instytutom: „Środki te zapewniają finansowa-
nie dojrzałych projektów, gwarantujących wdro-
żenie do produkcji nowoczesnego sprzętu
i uzbrojenia, zgłaszanych przez konsorcja na-
ukowo-przemysłowe. Gdy takich zgłoszeń nie
ma zbyt wiele, a wśród zgłaszanych wniosków
sporo jest słabych merytorycznie i odrzuca-

10 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009

 A R M I A

ARTAMENTU
BUDŻET DEP prace na-
nauki MON na 32 milio-
Inwestycje
oło
ukowe to ok
w tym roku. W 2009 roku Departament Przemysłu Zbrojeniowego MON
nów złotych sposób wie-
te n
Zdobyta w a ma do rozdysponowania 138,5 miliona złotych.
a posłuży do kształceni
dz wojsko-
ch
w akademia -

torów oraz
nowej broni
ch konstruk
wych przyszły kowników
uż yt
i sprzętu.
N a koniec lipca departa-
ment rozdysponował
117 milionów złotych (84,6
procent) i prowadził postępo-
wania za 11 milionów (8 pro-
cent). Za zrealizowane uznano
prace rozwojowe i wdrożenio-
we: Topola-S (pojazd saperski),
Gunica (stacja rozpoznania po-
kładowych systemów radio-
elektronicznych) i Aktyn (strze-
lecka amunicja antyrykoszeto-
wa). Prowadzone wciąż po-
stępowania dotyczyły
prac rozwojowych
przy KTO w wersjach wozu do-
wodzenia i wozu rozpoznania
technicznego, a także Raka
– modułu samobieżnych moź-
dzierzy kalibru 120 milimetrów
(na zdjęciu). Finalizowano wdro-
żenie modułu funkcjonalnego
dla wojsk rakietowych i artylerii
do systemu dowodzenia Sza-
fran-ZT oraz urządzenia IP-
krypto Szałwia.
Na zlecenie DPZ szyko-
wane są: zautomatyzowa-
ny system rozpoznawczo-
zakłócający, kołowy transpor-
ter opancerzony – wóz rozpo-
znawczy (KTO R1 i R2), KTO
– wóz dowodzenia, KTO
– wóz pomocy technicznej,
modernizacja
BWP-1, transponder systemu
identyfikacji Mark XIIA z możli-
wością identyfikacji obiektów
pola walki, dywizjonowy moduł
MLRS (Homar), modernizacja
Loara-AHEAD, niszczyciel min
Kormoran, zaawansowane in-
dywidualne systemy walki
(Tytan), mobilny most składany
MLC-70/110, most towarzy-
szący na podwoziu gąsienico-
wym, kołowy transporter rozpo-
znania inżynieryjnego, gąsieni-
cowy transporter rozpoznania
inżynieryjnego, gąsienicowy
transporter wsparcia inżynie-
ryjnego, kontenerowe łaźnia
polowa i pralnia polowa, sy-
stem kierowanych min przeciw-
pancernych. Niektóre z nich
wykonywane są obecnie bez-
nakładowo. 
nakładowo

FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

rzymskimi lub arabskimi). Tematy prac zgła- nym w 2007 roku, z obszaru technologicznego
FOT. WWW.SXC.HU

szanych do konkursów o charakterze militar- „Ochrona i przetrwanie na polu walki”, zakwa-

nych, trudno zrozumieć zarzut o niskim wzro-
ście nakładów na militarne prace badawcze
i rozwojowe”.
SZUKANIE PATENTU
Resort prowadzi liczne konkursy w różnych
dziedzinach i dla porządku je numeruje (ozna-
czając je, w zależności od dziedziny, cyframi
Energia skierowana
nym są rozpatrywane pod kątem osiągania ko-
lejnych zdolności obronnych i określonych
przez wojsko priorytetów, zawartych w doku-
mencie „Priorytetowe kierunki badań z obszaru
techniki i technologii obronnych na lata 2009–
–2021”.
Do konkursów badawczych o charakterze
militarnym, rozpoczętych po 2007 roku (po
przyjęciu rządowej „Strategii konsolidacji”),
zgłoszono: do 36. konkursu – 49 projektów, do
37. – 39 projektów. Do najnowszego, 38. kon-
kursu, Departament Nauki i Szkolnictwa Woj-
skowego MON zarekomendował wykonanie
czterech badań wynikających z umieszczenia
ich w resortowym „Planie badań naukowych,
prac rozwojowych i studyjnych na 2009 rok”.
lifikowano 18 wniosków, dotyczących między
innymi automatycznej platformy gąsienicowej
do zadań logistycznych i bojowych, robota in-
żynieryjnego, czołgu lekkiego na bazie wielo-
zadaniowej platformy bojowej, autonomiczne-
go systemu wykrywania i niszczenia min nie-
metalowych, a także podsystemu dowodzenia
pola walki dla żołnierza.
W maju 2008 roku ministerstwo ogłosiło na-
bór wniosków rozwojowych na VI konkurs
z obszaru obronności i bezpieczeństwa, okre-
ślonego w „Programie badań naukowych”, przy
wiodącym temacie „Sensory i obserwacja”.
W październiku 2008 roku wybrano do finan-
sowania 37 projektów rozwojowych.
W VII konkursie (bezpieczeństwo wewnętrz-

P racą naukową zasługującą na miano hi-

tu ma być krajowy projekt „Energia skie-
rowana”. W jego realizacji może wziąć
udział konsorcjum złożone z ponad 20 pod-
miotów, a budżet przedsięwzięcia przekro-
czy 200 milionów złotych. Od dawna nie za-
inwestowano tak dużo pieniędzy w projekty
naukowe o aplikacji militarnej.
„Zasadniczo zlecamy opracowanie demonstra-
torów, ale są obszary i potrzeby wymagające
wykonania analiz i metodyk”, wyjaśnił pułkow-
nik Józef Wrona, wicedyrektor tego departa-
mentu. „Takie tematy stanowią jednak zdecy-
dowaną mniejszość”.
Losy konkursów rozwojowych były różne.
Do dofinansowania w V konkursie, ogłoszo-
ne) zgłoszono 77 projektów, w VIII (broń pre-
cyzyjna i uzbrojenie) – 67 projektów. W tym
ostatnim do finansowania wybrano 31 wnio-
sków na kwotę 16,6 miliona w 2009 roku
i 166,8 miliona w latach następnych. Obecnie
trwa IX konkurs, rozwojowy, który dotyczy do-
wolnego obszaru technologicznego. Zgłoszono
156 projektów na kwotę 92 milionów w 2009

POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 11

 P E R Y S K O P

FOT. US DOD
Kto i jak decyduje?
Proces ustanawiania programów o znaczeniu badaniami i technologiami obron- dawczego czy rozwojowego, reali-
obronnym podzielony jest na kilka etapów. nymi. W kolejnych etapach poddaje zowanego jako projekt krajowy lub
się analizie dostępne na rynku kra- międzynarodowy – przedstawia

O dpowiedzialne za nie są ko-

mórki Sztabu Generalnego WP
i departamenty MON. W pierwszym
etapie identyfikowane są przez
sztabowców, na podstawie analizy
zagrożeń oraz zobowiązań sojuszni-
czych, potrzeby operacyjne sił zbroj-
nych, których zaspokojenie jest nie-
zbędne do osiągnięcia lub poprawy
zdolności obronnych. Wyniki prze-
glądu tych potrzeb są wykorzysty-
wane do opracowania ogólnych wy-
magań odnośnie do uzbrojenia
i sprzętu, które wojsko chce pozy-
skać. Z tego wynikają również zada-
nia dla podmiotów zajmujących się
jowym oraz międzynarodowym
rozwiązania i technologie w celu
podjęcia decyzji o możliwej formie
pokrycia potrzeb wojska. Reko-
mendację do rozpoczęcia procesu
pozyskania uzbrojenia – w formie
zakupu gotowego uzbrojenia, usta-
nowienia projektu naukowo-ba-
ministrowi obrony Rada Uzbroje-
nia, której przewodniczy podsekre-
tarz stanu do spraw uzbrojenia
i modernizacji w MON. Stałym or-
ganem opiniodawczo-doradczym
RU jest zespół naukowo-przemy-
słowy, złożony z ekspertów cywil-
nych i wojskowych. 

roku, a łącznie – w kolejnych latach – 775 mi-
lionów. Wyniki mają być znane jesienią, ale
jak dowiedziała się „PZ”, kilkadziesiąt propo-
zycji zostanie odrzuconych, gdyż uznano, że
„są słabe”.
„Program badań naukowych” pozwala też
dofinansować projekty celowe. W 2008 roku
zawarto 15 umów na realizację tego rodzaju
przedsięwzięć badawczo-rozwojowych, doty-
czących choćby budowy opancerzonego pojaz-
du klasy MRAP, pojazdu minowania narzuto-
wego, radia programowalnego, a także opraco-
wania i wdrożenia do produkcji nowych gatun-
ków stali pancernej oraz technologii produkcji
korpusów startowych silników rakietowych.
CENNE PROJEKTY
W 2009 roku do resortu nauki firmy i insty-
tuty badawczo-rozwojowe zgłosiły dziewięć
wniosków w sprawie dofinansowania militar-
nych projektów celowych. Komisja przyznała
pieniądze na osiem z nich.
Międzyresortowy „Program badań nauko-
wych i prac rozwojowych” uznaje, że podmioty
branży obronnej powinny skupić działalność
badawczo-rozwojową i produkcyjną na: zapew-
nieniu bieżącej eksploatacji uzbrojenia i sprzętu
znajdującego się w arsenale sił zbrojnych, roz-
woju i produkcji amunicji, pocisków rakieto-
wych, materiałów wybuchowych i broni strze-
leckiej, rozwoju i produkcji zaawansowanej
elektroniki (sensorów, zautomatyzowanych sy-
stemów dowodzenia i łączności, szczególnie
systemów kryptograficznych), rozwoju i pro-
dukcji sprzętu opancerzonego oraz sprzętu
i środków indywidualnego wyposażenia żołnie-
rzy, a także ochrony przed bronią masowego
rażenia.
W takim profilu mieszczą się starania o ser-
wis myśliwców F-16 w Bydgoszczy, przedsię-
wzięcia związane z produkcją Rosomaków
w Siemianowicach Śląskich, nowe rodzaje
amunicji strzeleckiej ze Skarżyska-Kamiennej,
broń strzelecka z Tarnowa oraz projekty senso-
rów ze stołecznej Wojskowej Akademii Tech-
nicznej. W tematach prac można przebierać.
Tylko czy na pewno na wszystkie dobre projek-
ty znajdą się pieniądze?
„Obecnie łączna wysokość nowo przyzna-
nych środków do wypłaty w 2009 roku
to 67 milionów złotych. Pozostawione nam do
dyspozycji na cały rok 140 milionów na prace
o aplikacjach militarnych pozwolą opłacić
wszystkie dobre i cenne projekty, jakie zostaną
zgłoszone”, przekonuje rzecznik MNiSW.
„Nie obawiamy się, że będzie to kwota niewy-
starczająca”.
KONIEC „PÓŁKOWNIKÓW”
Tematem wiodącym w dziewiątym konkur-
sie rozwojowym są nowoczesne materiały, rów-
nież wysokoenergetyczne i inteligentne. Ale
z treści konkursu wynika, że może on zaowoco-
wać opracowaniem zarówno ultralekkich mate-
riałów do ochrony balistycznej i budowy arma-
tohaubic, materiałów na pontony, mosty i środ-

12 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009


ki ich transportu, mikrourządzeń rozpoznaw-
czych do przekazywania obrazu i dźwięku we-
wnątrz budynku, jak i systemem nahełmowego
sterowania uzbrojeniem śmigłowca W-3 PL
Głuszec czy zdalnie sterowanym bezpilotow-
cem bojowym dla szczebla brygady. Takich
ofert oczekiwało MNiSW.
Zestaw tematów robi wrażenie, ale czy
wszystkie zasygnalizowane przez stronę woj-
skową potrzeby technologiczne są uzasadnio-
ne? Czy wyniki prac zostaną spożytkowane
w produkcji, czy powtórzą losy technologii
opanowanych przy programie „Loara”, który
skończył się wyprodukowaniem przez Radwar
jednego czołgu przeciwlot-
niczego? Albo szerokopas-
mowego systemu łączności
Krokus z Wojskowego In-
Zestaw
stytutu Łączności, który
kosztował kilka milionów tematów robi
wrażenie, ale
złotych, lecz po badaniach
i stwierdzeniu przez komi-
czy wszystkie są
sję, że powstał zgodnie z za-
mówieniem, wojsko nie zde-
cydowało się go wdrożyć?
Pułkownik Wrona,
uczestniczący od lipca 2009
uzasadnione?
roku w pracach Zespołu Ba-
dań na rzecz Obronności i Bezpieczeństwa
MNiSW, wyjaśnił, że konsorcja naukowo-prze-
mysłowe mogą zgłaszać własne pomysły do
konkursów, ale największe szanse na akcepta-
cję mają tylko te, które są zgodne z „prioryteto-
wymi kierunkami badań” i wynikają z potrzeb
sił zbrojnych. „Może kiedyś będzie osiągalna
technologia teleportacji, która pozwoli osiąg-
nąć nowe zdolności obronne, ale teraz poszuku-
jemy raczej technologii do wykrywania i neu-
tralizowania bomb pułapek”. I stanowczo za-
pewnia, że nie ma mowy o produkcji tak zwa-
nych półkowników.
NIE ZAWSZE SUKCES
Finansowane przez budżet państwa prace ba-
dawczo-rozwojowe mają prowadzić do wypro-
dukowania nowych typów i rodzajów uzbroje-
nia oraz sprzętu zapewniającego sprawne i bez-
pieczne działanie żołnierzy na współczesnym
teatrze działań, a nie kończyć się raportami po-
krywającymi się kurzem w archiwach. „Chce-
my dostarczyć żołnierzom nowoczesne techno-
logie”, wyjaśnił pułkownik Wrona. „Raporty
nas nie zadowalają”.
Z tego właśnie względu resorty nauki i obro-
ny sformułowały wymaganie, żeby oferty kon-
kursowe były składane przez konsorcja nauko-
wo-przemysłowe. To słuszne. Nie ma bowiem
nowych technologii bez przemysłu mogącego
je wykorzystać. Co więcej, wymagany czas rea-
lizacji zatwierdzonych projektów wynosi do
24 miesięcy, a efektem musi być zaawansowany
technicznie demonstrator o wysokim poziomie
przydatności do wykorzystania w dalszych pra-
cach wdrożeniowych. O wprowadzeniu do pro-
A R M I A
dukcji można myśleć, gdy badane technologie
i rozwiązania osiągają VI poziom gotowości.
Pułkownik Wrona potwierdził, że wśród
projektów zgłoszonych do konkursów minister-
stwa nauki są rozwiązania podatne na imple-
mentację, a więc demonstratory o VI lub wyż-
szym poziomie zaawansowania. Ale też zda-
rzają się tematy zbyt ambitne, których nikt nie
jest w stanie podjąć, bo nie ma zdolności wy-
konawczych.
W Departamencie Nauki i Szkolnictwa Woj-
skowego MON takim tematem okazała się
w 2008 roku „Persefona”, mająca doprowadzić
do pozyskania enzymatycznego odkażalnika,
skutecznego w róż-
nych warunkach kli-
matycznych, mogą-
cego zastąpić odka-
żalniki chemiczne,
powodujące korozję
sprzętu i zanieczysz-
czające środowisko.
Szefostwo Obro-
ny Przed Bronią
Masowego Rażenia
i DNiSzW spodzie-
wały się, że zgłosi
się firma, instytut
lub konsorcjum, potrafiące przedstawić w ciągu
roku demonstrator o VII poziomie zaawansowa-
nia. Ale do przetargu nie zgłoszono żadnej ofer-
ty, która spełniałaby kryteria zamówienia.
W MNiSZW podpisano w 2008 roku umowę
z konsorcjum, którego liderem jest WAT, na
przygotowanie odkażalnika enzymatycznego
w węższym zakresie niż planowano wstępnie.
Według pułkownika Wrony, „ze względu na
nowatorski charakter pracy potrzebne jest stop-
niowe zdobywanie doświadczeń i rozwiązań,
które w przyszłości pozwolą na pełne zaspoko-
jenie zidentyfikowanej potrzeby operacyjnej”.
I jest on optymistą, wierzy, że będą pieniądze
na wspieranie prac naukowych oraz badawczo-
rozwojowych i nie zabraknie zgłoszeń do kolej-
nych konkursów, choć jest jasne, że nie wszyst-
kie projekty zakończą się sukcesem i wdroże-
niem do arsenału armii.
BŁĄD NIEOBECNOŚCI
Pułkownik Józef Wrona wykonuje obowiąz-
ki krajowego dyrektora do spraw badań i tech-
nologii obronnych, uczestniczy w pracach na-
towskiej Organizacji do spraw Badań i Techno-
logii (NATO Research and Technology Organi-
zation – RTO) oraz unijnej Europejskiej Agen-
cji Obrony (European Defence Agency – EDA).
Wraz z generałem brygady Andrzejem Duk-
sem, dyrektorem DPZ MON, reprezentuje mi-
nistra obrony w działającym w MNiSW Zespo-
le Badań na rzecz Obronności i Bezpieczeń-
stwa, gdzie obaj mają wgląd w projekty zgła-
szane do konkursów oraz wpływ na ich ocenę.
Nie boi się, że krajowy rynek uzbrojenia
i sprzętu wojskowego, określony rozmiarem
C O M M E N T A R I U M
Słabe
projekty
TOMASZ KORZA
Kwoty 2,5 miliarda
złotych nie należy
traktować jako
bezzwrotnej dotacji,
którą zobowiązani
jesteśmy wypłacić
przedsiębiorcom.
M
inisterstwo nauki podpisuje umowy
na cały okres trwania projektów. Stąd
faktyczna kwota zagwarantowana
umowami na wykonanie projektów z „Progra-
mu badań naukowych i prac rozwojowych” na
31 sierpnia wynosiła około 500 milionów zło-
tych. Mogłaby być większa, gdyby autorzy pro-
jektów wykazywali się większą dyscypliną w wy-
konaniu zobowiązań – czekamy jeszcze na
przesłanie do resortu 33 umów na realizację
projektów rozwojowych w rozstrzygniętym w
czerwcu tego roku VIII konkursie. Łącznie na te
umowy przyznaliśmy ponad 72 miliony złotych.
Kwestia wartości obiecanego w przyjętym poro-
zumieniu trójstronnym wsparcia dla przedsię-
biorców wymaga wyjaśnienia. To nie jest, jak
się powszechnie mówi, bezzwrotna dotacja,
którą minister zobowiązany jest wypłacać. Środ-
ki te zapewniają finansowanie dojrzałych pro-
jektów (programów), gwarantujących wdrożenie
do produkcji nowoczesnego sprzętu i uzbroje-
nia, a opracowywanych i zgłaszanych przez kon-
sorcja naukowo-przemysłowe. Gdy takich zgło-
szeń nie ma wiele, a także jeśli wiele wniosków
jest bardzo słabych pod względem merytorycz-
nym, trudno zrozumieć zarzut o niewielkim
wzroście nakładów na prace badawcze i rozwo-
jowe. Duży odsetek projektów jest odrzucanych.
W IX konkursie też wiele nie znajdzie uznania
recenzentów i zespołu badań na rzecz obronno-
ści i bezpieczeństwa.
Zapewne wśród przyjętych do finansowania
znajdą się te, które nie zakończą się sukcesem
lub wyrób nie uzyska uznania sił zbrojnych. Czy
będą to stracone pieniądze? Absolutnie nie.
Zdobyte doświadczenie, opanowane nowoczes-
ne technologie, nawiązane kontakty i w efekcie
przekroczone pewne bariery niewątpliwie za-
owocują w kolejnych programach. 
TOMASZ KORZA jest naczelnikiem Wydziału
do spraw Badań na rzecz Obronności i Bezpie-
czeństwa Departamentu Wdrożeń i Innowacji
Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 13
 P E R Y S K O P
C O M M E N T A R I U M

Ograniczyć
biurokrację
RYSZARD WOŹNIAK
Resort nauki bardzo dobrze
wywiązuje się z zawieranych umów.


W czołówce
pomiotów
najbardziej
N
asza akademia, tak jak
i inne uczelnie oraz ośrod-
ki naukowo-badawcze,
może ubiegać się o finansowanie
bądź dofinansowanie projektów
badawczych przez MNiSW. W tym
celu kierownik projektu musi opra-
sach należałoby ograniczyć do nie-
zbędnego minimum biurokrację to-
warzyszącą składaniu wniosków
oraz uprościć procedury przetargo-
we, ale to ostatnie nie zależy od
MNiSW. Ponadto trzeba wydłużyć
z dwóch do trzech lat okres realiza-
kreatywnych
i aktywnych
cować stosowny wniosek (należa- cji projektów rozwojowych, bo cza-
w prowadzeniu łoby go zdecydowanie uprościć) so- i pracochłonne przetargi, towa-
prac badawczych i przedstawić na ogłoszonym przez rzyszące pozyskaniu na przykład
i rozwojowych resort konkursie. Jeżeli wniosek aparatury naukowo-badawczej,
są WAT, PIAP, ITTI.
(temat projektu i uzasadnienie) uniemożliwiają wykonanie projek-
znajdzie uznanie recenzentów tu w tak krótkim czasie. 
Trafione pomysły i komisji, oraz zostanie skierowa-
ny do finansowania, wówczas pro- Pułkownik rezerwy
Priorytety badań na lata 2009–2021 jekt jest realizowany. Z tej ścieżki doktor inżynier

M inisterstwo obrony przydzieli

pieniądze z własnego bu-
dżetu oraz ukierunkuje środki
z puli ministra nauki, przeznaczo-
ne na obronność, na rozwój ba-
dań w następujących dziedzinach:
technologie informacyjne i siecio-
we, sensory i obserwacja, broń
precyzyjna, platformy bezzałogo-
we, ochrona i przetrwanie, nowo-
czesne materiały, w tym wysokoe-
nergetyczne i inteligentne.
Za technologie futurystyczne pla-
niści uznali między innymi roboty-
kę i sztuczną inteligencję oraz mi-
niaturowe urządzenia MEMS. 
pozyskiwania pieniędzy korzysta-
łem w wypadku projektu rozwojo-
wego „Modułowy system broni
RYSZARD
WOŹNIAK jest
kierownikiem
strzeleckiej MSBS-5,56”. Zakładu Konstruk-
Uważam, że resort nauki bardzo cji Specjalnych
dobrze wywiązuje się z zawiera- Instytutu Techniki Uzbrojenia
nych umów. W celu zachęcania na- Wydziału Mechatroniki Wojskowej
ukowców do startowania w konkur- Akademii Technicznej.

uzawodowionych sił zbrojnych, okaże się za ma-
ły, by wykorzystać rezultaty licznych prac ba-
dawczo-rozwojowych: „Czasy myślenia o pro-
dukcji tylko na rynek krajowy powinny się skoń-
czyć. Innowacyjne projekty mają pozwolić pol-
skim firmom zdobyć zamówienia eksportowe”.
Obecność polskich podmiotów naukowych
i przemysłowych w projektach międzynarodo-
wych EDA i RTO zapobiega popełnieniu błędu
niepartycypowania w rozwijaniu nowych zdol-
ności obronnych na miarę nieobecności Polski
w budowie i rozwijaniu technologii telefonii
komórkowej. Projektem o takiej nowatorskiej
randze jest unijny program ESSOR („Europej-
skie zabezpieczone (kodowane) programowal-
ne radio”). Ma on doprowadzić do umożliwie-
nia firmom z zainteresowanych krajów produ-
kowania po 2012 roku nowoczesnych radiosta-
cji, interoperacyjnych, współpracujących
z urządzeniami zarówno europejskimi, jak
i amerykańskimi. Wielonarodowe konsorcjum
wniosło do ESSOR 118 milionów euro, w tym
Polska 10 milionów.
„Nikt nam nie zarzuci, że w dziedzinach,
którymi zainteresowaliśmy się przy projektach
prowadzonych przez EDA i w panelach RTO,
polskie produkty będą przestarzałe w stosunku
do zagranicznej konkurencji”, gwarantuje puł-
kownik Wrona. „Jeśli chodzi o niektóre techno-
logie, jedziemy z innymi państwami europejskimi
tym samym pociągiem naukowo-badawczym,
w przedziale tej samej klasy. A nasi naukowcy
i konstruktorzy potrafią być na peronie, z którego
ma odjechać kolejny pociąg, przynajmniej na
kwadrans przed odjazdem”.
NA MIĘDZYNARODOWĄ SKALĘ
Departament Nauki i Szkolnictwa Wojsko-
wego MON finansuje udział polskich podmio-
tów naukowych i przemysłowych w pracach
RTO oraz EDA. Gdy powstał w 2007 roku
i przejął odpowiedzialność za badania naukowe
od bratniego Departamentu Polityki Zbrojenio-
wej, Polskę w jednym projekcie EDA reprezen-
towała w Fabioli tylko Wojskowa Akademia
Techniczna (detekcja skażeń biologicznych)
z wkładem 700 tysięcy euro. Dziś dwadzieścia
polskich podmiotów naukowych i przemysło-
wych połączonych w konsorcja partycypuje
w kilku projektach różnych kategorii z wkła-
dem 22 milionów euro. „Zdobywają tam wie-
dzę, tworzą wspólne standardy, pracują nad
uzyskaniem dostępu do nowych rynków zbytu
dla swoich pomysłów”, wyjaśnia pułkownik
Józef Wrona. „Pieniądze inwestuje MON po-
przez nasz departament”.
Budżet programów EDA, w których uczest-
niczy Polska, sięga już 200 milionów euro,
a więc za 10-procentową składkę polski mini-
ster obrony zyskuje prawa własności intelektu-
alnej do wytworzonej przez międzynarodowe
konsorcja naukowo-przemysłowe wiedzy oraz
do demonstratorów technologii. Firmy za zgo-
dą MON będą mogły tę wiedzę zastosować
w prototypach nowego sprzętu i uzbrojenia oraz
wdrożyć do produkcji. Zasadniczo projekty
EDA trwają trzy lata, ale w przypadku bardzo
złożonych prac uzyskanie demonstratora tech-
nologii może wymagać pięciu lat.
RTO jest platformą integracji środowiska na-
ukowego w celu skupienia jego wysiłków na
priorytetowych dla NATO obszarach technolo-
gicznych przez wymianę wiedzy zdobytej dzię-
ki projektom krajowym. Polscy uczestnicy będą
realizować w tej organizacji rekomendowane
przez MON projekty krajowe, finansowane
przez MNiSW w ramach ogłaszanych konkur-
sów. Polska do tej pory przewodziła jednej gru-
pie roboczej, zajmującej się problematyką zwią-
zaną z wczesnym ostrzeganiem przed zagroże-
niami terrorystycznymi. 

14 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009

ul. Poznańska 129/133, 05-850 Ożarów Mazowiecki
tel.: (+48 22) 7312500, fax: (+48 22) 7312501
http://www.wb.com.pl, e-mail: info@wb.com.pl

POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 15

 T A R C Z A
Koniec złudzeń
MAREK PIELACH
„Zostańmy przyjaciółmi”, powiedziała Ameryka, rezygnując z tarczy
antyrakietowej, po wielu deklaracjach miłości z naszej strony. I dobrze.
Może w końcu zauważymy tę interesującą sąsiadkę, której na imię Europa.
O
czywiście złamane serce boli.
Oczywiście wspaniale byłoby
mieć bliskie relacje z najpo-
tężniejszym państwem na
świecie. Szanse na to jednak
były nikłe. Nie jesteśmy wpływowym Izra-
elem ani świetnie negocjującą Turcją. Nie
mówimy po angielsku tak jak Brytyjczycy,
a i naszej gospodarce daleko do niemieckiej
czy francuskiej. „Specjalne relacje z Amery-
ką” były tylko wymówką polskich polityków
wszystkich barw. Mogli oni obrażać się na
Moskwę, krytykować Berlin i Paryż oraz tra-
cić wszystkie szanse w polityce zagranicznej
dlatego, że w razie czego miał nam kto po-
móc. Ameryka stanowiła najlepsze alibi.
Przecież gdyby nawet wszystko się zawaliło,
to zawsze przypłynęłyby lotniskowce, z któ-
rych wystartowałyby amerykańskie myśliwce
i zrobiły porządek z tymi, którzy mieli wobec
nas złe zamiary.
ZAPOMNIAŁ O POLSCE
Przyznam, że na początku lat dziewięć-
dziesiątych i ja tak naiwnie to sobie wyobra-
żałem. Myślałem o tym nawet w 1999 roku,
kiedy z wielką pompą przyjmowano nas do
NATO. Złudzenia straciłem w 2003 roku,
gdy Stany Zjednoczone wybierały sobie so-
juszników do ataku na Irak. Turcja dostała
wtedy miliony dolarów za samo użyczenie
przestrzeni powietrznej. My poszliśmy na
wojnę, która przyniosła nam straty polityczne
16 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
A N T Y R A K I E T O W A
w Europie, praktycznie za darmo i bezwarun-
kowo. Nie ceniono nas, bo sami siebie nie ce-
niliśmy.
Ostatecznym dowodem był epizod z kam-
panii prezydenckiej w 2004 roku. Kiedy
John Kerry na palcach jednej ręki policzył
kraje zaangażowane w tę wojnę, George
W. Bush krzyknął: „za-
pomniałeś o Polsce!”.
„You forgot Poland!”,
Czy wycofanie się
stało się na długo popu- z projektu tarczy
l a r ny m d owc i p e m
w USA. No bo gdzie jest antyrakietowej
ta Polska, o której zapo-
mniał Kerry? Czy moż-
w Polsce i Czechach
na sobie wyobrazić mniej obniża nasze
znaczące państwo? Nie
dziwiłem się zwykłym bezpieczeństwo?
Amerykanom, dla któ-
rych poparcie ze strony Polski znaczy mniej
więcej tyle, ile dla nas znaczyłby sojusz
z Burkina Faso. Dziwiłem się naszym poli-
tykom i dziennikarzom, którzy z niekłamaną
dumą donosili, że byliśmy jednym z tematów
kampanii wyborczej w USA.
Popatrzmy jednak na całą rzecz – tak jak
Amerykanie – do bólu realistycznie. Czy wy-
cofanie się z projektu tarczy antyrakietowej
w Polsce i Czechach zmniejsza nasze bezpie-
czeństwo? Nie. Rzecz w tym, że tarcza mo-
głaby je jeszcze zwiększyć. Nie dlatego, że
jest tak skuteczna. Na razie jej elementy nie
działają podobno najlepiej. Z naszego punktu
widzenia mogłyby jednak nie działać wcale.
Ważne jest tylko to, że do jej obsługi przyje-
chałoby kilkudziesięciu amerykańskich żoł-
nierzy. Znaczenie tego faktu wytłumaczył mi
kiedyś off the record jeden z pułkowników
Wojska Polskiego. Wyobraźmy sobie, że ktoś
atakuje instalacjętarczy na naszym teryto-
rium. Jak nam się uda
odeprzeć atak, to do-
brze. Jak się nie uda, to
jeszcze lepiej, bo wtedy
giną amerykańscy żoł-
nierze. To idzie na czo-
łówki wszystkich gazet
świata, więc za chwilę
mamy u nas połowę
amerykańskiej armii,
która musi odpowie-
dzieć odwetem”, mówił
z przenikliwością godną Sun Tzu.
DRUGI IZRAEL
Czy można sobie wyobrazić, że kraj, któ-
rego terytorium chroni (przynajmniej poten-
cjalnie) połowa amerykańskiej armii, nie jest
bezpieczny? Oczywiście, że jest. Dopiero
w takich warunkach bylibyśmy drugim Izra-
elem. Ta szansa odeszła jednak wraz z admi-
nistracją George’a W. Busha. Barack
Obama, choć mówi co innego, z pro-
jektu tarczy wycofał się w ogóle. I to
mało dyplomatycznie. W 70. rocznicę
wkroczenia Armii Czerwonej do Pol-
 A R M I A

ski poinformował, że można zbudować tylko
taką instalację, jaka spodoba się Moskwie.
Nie na polskim terytorium, ale na okrętach,
i nie od razu, ale najwcześniej w 2015 roku.
Nawet Władimir Putin sformułowałby to ła-
godniej.
Trudno o zimniejszy prysznic dla naszych
polityków mówiących o miliardach dolarów,
które mamy otrzymać w zamian za skrawek
terytorium. O danych wywiadowczych dzie-
lonych z Amerykanami i o bateriach rakiet
darczy dotknął przecież wszystkich,
a ceny surowców powoli rosną. W tej
sytuacji współpraca Moskwy z Berli-
nem będzie jeszcze bardziej inten-
sywna. Nietrudno sobie też wyobra-
zić upadek traktatu lizbońskiego i po-
dział Unii na kilka grup państw z od-
dzielną polityką. Coraz silniejszą Ro-
sję współpracującą z coraz silniejszy-
mi Niemcami ku uciesze Stanów
Zjednoczonych. Historyczny horror
na tarcza, która może u nas powstać,
to tarcza NATO. Nie uda się zaś jej
zbudować bez wcielenia w życie eu-
ropejskiej polityki bezpieczeństwa
i obrony. Tej z kolei nie będzie bez
wejścia w życie traktatu lizbońskie-
go, który nadal czeka na podpis na-
szego prezydenta i powtórne referen-
dum w Irlandii.
Przygotujmy w końcu komplekso-
wą politykę europejską. Oczywiście


Patriot. Gdybyśmy teraz w ramach pociesze- Europy Środkowej powraca. negocjowanie i budowanie sojuszów
nia dostali chociaż ten ostatni element, to już z 26 państwami nie jest tak proste
byłby sukces. Na razie minister spraw zagra- BEZLITOSNA GEOGRAFIA jak wysyłanie laurek do Waszyngto-
nicznych Radosław Sikorski zapewnia, że Najbliższe Polski silne państwo nu (co zresztą nadal powinniśmy ro-
dostaniemy rakiety uzbrojone i przystosowa- nazywa się Niemcy. Kolejne to Fran- bić). To w Europie należałoby jed-
ne do działania w naszym systemie obrony cja. Za kanałem La Manche leży nak ulokować swoje uczucia. Może
przeciwlotniczej. Pytanie brzmi: czy cał- Wielka Brytania. Tę wiedzę niczym ma ona trudny charakter, ale w razie
GDYBYŚMY
kiem za darmo i czy do 2012 roku Amery- TERAZ uczniowie w podstawówce muszą te- czego powinna być dla nas opar-
kanie, tak jak obiecali, utworzą garnizon w ramach raz opanować nasi politycy. ciem. Gdy zaś będziemy atrakcyjni
wojsk wspierający baterię? Jest jeszcze co pocieszenia Geografia jest bez- dla niej, może i Ameryka za nami
negocjować. dostali chociaż litosna. Jedy- zatęskni. 
baterię rakiet
Patriot, to już Więcej o tarczy antyrakietowej
HORROR POWRACA byłby sukces. czytaj na stronach 55 i 58.
Ten mroźny wiatr, który powiał do nas
z Waszyngtonu, nie jest jednak niczym nie-
spodziewanym ani tragicznym. Tego, że
Barack Obama prowadzi politykę zbliżenia
z Rosją i Chinami nie dowiedzieliśmy się
przecież dzisiaj. Inna sprawa, że Rosja w za-
mian za niewielkie przysługi dostaje niepro-
porcjonalnie wiele. Obietnica nieprzeszkadza-
nia w Iranie i zgody na obustronne ogra-
niczenie liczby głowic nuklearnych to
przecież żaden przełom. Iran z bombą
atomową nie jest na rękę również Ro-
sji, a dotychczasowej liczby gło-
wic Moskwa i tak nie była
w stanie utrzymać.
Korzyści, które od-
niesie ten kraj, są wie-
lokrotnie większe. Ro-
sja dostaje na tacy przy-
chylność Ameryki, upo-
korzoną Europę Środkową
i możliwość dzielenia całe-
go kontynentu. Kryzys gospo-
FOT. US DOD

POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 17

 N A C E L O W N I K U

Przechytrz
18
zająca
POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
 A R M I A
Z generałem dywizji TADEUSZEM
BUKIEM o tym, jak widzi swoją rolę
dowódcy Wojsk Lądowych, rozmawia
PIOTR BERNABIUK
POLSKA ZBROJNA: Trudno zadać ory-
ginalne pytanie generałowi będącemu od
pewnego czasu postacią na wskroś medial-
ną. Wiemy, że jest „kieleckim scyzory-
kiem”, a w jednym z tygodników występu-
je nawet jako „Buk wojny”...
TADEUSZ BUK: Dobrze, że z taką pisow-
nią, bo trochę byśmy się zapędzili. Oświad-
czam jednak, że był to efekt chwili, gdyż nie
mam parcia na szkło, a przynajmniej staram
się kontrolować niezdrowe zapędy. Stąd na
rozmowie z „Polską Zbrojną” postanowiłem
zakończyć festiwal medialny, w którym na-
zbyt długo już uczestniczę.
POLSKA ZBROJNA: Zapadnie cisza?
TADEUSZ BUK: Wrócimy do normalności.
Zgodnie z obowiązkiem wobec społeczeń-
stwa i powszechnie przyjętymi zwyczajami
będziemy informować media o zdarzeniach
w Wojskach Lądowych. Najchętniej na poli-
gonach, bo tam widać, jak robota idzie.
POLSKA ZBROJNA: Prezydent Lech Ka-
czyński, wręczając Panu nominację, pod-
kreślił, że przed nowym dowódcą Wojsk
Lądowych „staje trudne i odpowiedzialne
zadanie”.
TADEUSZ BUK: Zwierzchnik Sił Zbroj-
nych RP bardzo delikatnie to sformułował.
POLSKA ZBROJNA: Jakie więc zada-
nie staje przed nowym dowódcą Wojsk
Lądowych?
TADEUSZ BUK: Można by o tym mówić
zyć
bardzo długo. Ujmując rzecz w jednym
zdaniu, powiem tak: postawiono przede
mną zadanie utrzymania wymaganego po-
ziomu zdolności bojowej Wojsk Lądowych
w warunkach drastycznego braku środków
na ten cel.
POLSKA ZBROJNA: Kryzys może być
znakomitą przykrywką do nicnierobienia.
TADEUSZ BUK: Może być również dobrą
okazją do wykonania wielkiej roboty, do
usprawnienia obszarów, które niekoniecznie
muszą pochłaniać ogromne środki, takich jak
organizacja, struktury, procedury...
FOT. JSYLWIA GUZOWSKA
POLSKA ZBROJNA: Czy nowy dowódca
przychodzi z gotową koncepcją?
TADEUSZ BUK: Byłbym arogancki, mó-
wiąc, że wiem wszystko o tym, co mam ro-
bić. Mimo że w tej medialnej biesiadzie po-
kazano mnie jako człowieka niepokornego,
zapewniam, znajduję w sobie tyle pokory, by
dogłębnie zapoznawać się z problemami, za-
nim podejmę ostateczną decyzję o sposobie
ich rozwiązania. Mam również swoje wizje,
przemyślenia i zamiary, które będę starał się
realizować.
POLSKA ZBROJNA: Czy na szczeblu ro-
dzajów sił zbrojnych jeszcze się dowodzi,
czy raczej się zarządza?
TADEUSZ BUK: Zarządzanie w wojsku jest
bardzo potrzebne choćby dlatego, żeby do-
wodzenie było skuteczne. Jeśli dowódcy
– jak bardzo często się to działo i nadal dzie-
je – biorą na siebie zarówno dowodzenie, jak
i zarządzanie, to system się zadławi.
POLSKA ZBROJNA: Jak jedno od dru-
giego oddzielić?
TADEUSZ BUK: Dowódcy, podejmując de-
cyzje, wytyczają kierunek, a sztaby, działa-
jąc, powodują, że cały system, wszyscy wy-
konawcy idą w tym kierunku i osiągają po-
stęp. Sztab nie może „wskakiwać na plecy”
podległym dowódcom niższych szczebli. Po-
winien zarządzać nimi w taki sposób, aby sy-
stem nie dryfował.
POLSKA ZBROJNA: Do tego trzeba mieć
partnerów, którzy potrafią współpracować
na oczekiwanym poziomie.
TADEUSZ BUK: Trzeba też umieć się z ni-
mi odpowiednio komunikować; muszą wie-
dzieć, czego się od nich oczekuje.
POLSKA ZBROJNA: Generał broni Wal-
demar Skrzypczak powiedział „Polsce
Zbrojnej”: „Często brakowało wsparcia,
bo nim udało się przeprowadzić istotną
zmianę, trzeba było tyle barier pokonać, że
normalnemu człowiekowi dawno by się
odechciało”. Mówił też, że widzi problem
„w ludzkiej niewiedzy albo wręcz niechęci
do działania”.
TADEUSZ BUK: Z definicji nie zakładam
złej woli ludzi. Diabeł zwykle tkwi w szcze-
gółach i blokuje rozwiązanie problemu. Bar-
dzo często jest to niewiedza, często realny
brak środków, bywa, że zapętlenie organiza-
cyjne. Czasem też na przeszkodzie stoją kosz-
ty społeczne czy polityczne, których my, woj-
skowi, zwykle nie dostrzegamy.
POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 19
 N A C E L O W N I K U
Musimy zdefiniować misję sił zbrojnych, ich przeznaczenie, a wówczas automatycznie wyjdą nam zadania. Bo to wszystko jest, tylko trzeba to ubrać w system, spiąć.
POLSKA ZBROJNA: Generał
Skrzypczak powiedział też, że świat
pędzi jak szalony, i jeśli nie ruszy-
my z kopyta, to za dwa czy trzy lata
znowu znajdziemy się gdzieś tam
z tyłu, ogromnie zdziwieni, że nam
wszystko pouciekało.
TADEUSZ BUK: Podpisałbym się
mocno pod tym, że trzeba dokony-
wać radykalnych zmian. Czasem na-
wet idąc na skróty.
POLSKA ZBROJNA: Na skróty?
To nie brzmi dobrze w ustach do-
wódcy tak wysokiego szczebla.
TADEUSZ BUK: Posłużę się tu
myśliwskim przykładem. Gdyby
pies gonił zająca tak, jak on ucieka,
to nigdy by go nie złapał, bo szarak
jest zwinniejszy i szybszy. Dobry
pies myśliwski jednak umie przewi-
dzieć, w którą stronę zając skręci,
i tam go dopada. Trzeba wiedzieć,
co można pominąć, żeby osiągnąć
tą metodą efekt, nie trafiając
w pustkę.
20 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
POLSKA ZBROJNA: Czy szykują
się zmiany personalne w Wojskach
Lądowych?
TADEUSZ BUK: Zawsze, stając na
czele brygad czy dywizji, zakłada-
łem, że nie tylko muszę, ale i chcę
pracować z podwładnymi, których
tam zastałem. Nie powinno się bo-
wiem traktować ludzi jak pionki na
szachownicy. A im wyższy szcze-
bel, tym trudniej zmieniać, bo nie
można ich rekrutować jak kiedyś
marynarzy w porcie – jak się taki
obudził i wytrzeźwiał, to był na peł-
nym morzu, daleko od brzegu.
W sztabach nie ma prostej roboty,
szorowania pokładu. Potrzebni są
odpowiednio przygotowani fachow-
cy, dochodzący do stanowisk lata-
mi, zbierający po drodze doświad-
czenia i zdobywający wiedzę.
POLSKA ZBROJNA: Program
restrukturyzacji sił zbrojnych,
w którego efekcie będą likwidowa-
ne jednostki i całe garnizony,
FOT. ARCHIWUM 1. WDZ
w dużej mierze wpłynie na ludzkie losy.
W tym dla wielu bolesnym, często szokują-
cym procesie, chcąc nie chcąc, będzie Pan
uczestniczył.
TADEUSZ BUK: Pozwolę sobie w tym
miejscu na odrobinę klasyki: jak nie teraz, to
kiedy? A jak nie my, to kto? Mam świado-
mość konieczności zmian, likwidacji struktur
Tracimy ludzi, zbędnych, archaicznych, budowania zamiast
ponieważ nich nowoczesnych formacji, często z ko-
bierzemy udział nieczności w innych miejscach. A nic za dar-
w walkach.
I trudno założyć,
mo na tym świecie nie ma. Mądrość ludzi na
że strat nie wysokich szczeblach powinna sprowadzać
będzie. Należy się do wyważenia kosztów i efektów, w tym
jednakże uczynić również kosztów społecznych, ludzkich. Nie
wszystko, co
możliwe, żeby
mogą one jednak przysłonić celu będącego
było ich jak dobrem wyższego rzędu, zdolności obronnej
najmniej. państwa.
POLSKA ZBROJNA: Czy dowódca Wojsk
Lądowych widzi przejrzystą drogę do tego
celu?
TADEUSZ BUK: Nie zapominajmy, że ist-
nieją takie dokumenty jak strategia bezpie-
czeństwa. Niestety, nie możemy w tej rozmo-
wie dyskutować o jej szczegółach. Osobiście,

jako Tadeusz Buk, a nie dowódca rodzaju sił
zbrojnych, uważam, że pewne treści i pojęcia
wymagają doprecyzowania. Jeśli bowiem
mamy narodową strategię bezpieczeństwa, to
za nią musi iść wojskowa strategia bezpie-
czeństwa.
POLSKA ZBROJNA: Sedno sprawy za-
wiera się więc w definicjach?
TADEUSZ BUK: Gdy zgłębiałem wiedzę
o systemach, mądrzy ludzie uczyli mnie, że
jeśli czegoś nie potrafię nazwać, zdefinio-
wać, to tego nie ma. Musimy więc na przy-
kład zdefiniować misje sił zbrojnych, ich
przeznaczenie, a wówczas z tej definicji wyj-
dą zadania. To wszystko jest, tylko trzeba
ubrać to w system, spiąć, zrobić klarowne
i – jak się ładnie dziś mówi – transparentne.
POLSKA ZBROJNA: W sumie wiemy
więc, dokąd idziemy?
TADEUSZ BUK: Wiemy, ale jeszcze sporo
wokół nas mgły.
POLSKA ZBROJNA: Delikatnie powie-
dziane. Tymczasem ludzie trwające od lat
zmiany odbierają często jako chaos.
TADEUSZ BUK: Zawsze jest tak, że jeśli
wiesz mniej niż chciałbyś lub powinieneś
wiedzieć, to chaos wydaje się większy, niż
jest w rzeczywistości.
POLSKA ZBROJNA: A może najłatwiej
byłoby wielkie sprawy przełożyć na prosty
język?
TADEUSZ BUK: Kiedy nasz niesłychanie
złożony świat ze swej natury zawiera wiele
niewiadomych.
POLSKA ZBROJNA: Rozmawialiśmy kie-
dyś o tym, że nie do końca wiemy, jakie
jeszcze formacje będziemy tworzyli, co
nam się przyda w systemach obronnych,
bo nie jesteśmy w stanie do końca określić
czekających nas wyzwań.
TADEUSZ BUK: W ubiegłym roku we
Francji, na konferencji dowódców wojsk lą-
dowych z Europy, również dyskutowaliśmy
na ten temat. Wszyscy widzą konieczność
zdefiniowania tych potrzeb w bliższej i dal-
szej perspektywie. I wszyscy mają z tym ja-
kiś kłopot. Chodzi o to, żeby był on coraz
mniejszy.
POLSKA ZBROJNA: Jak daleko należa-
łoby sięgać w przyszłość?
TADEUSZ BUK: Powinniśmy mieć dwu-
etapową wizję, na dekadę i na najbliższe po-
kolenie. I ktoś to musi zrobić. Ponownie więc
wypadałoby zadać sobie pytania: Jak nie my,
to kto? I jak nie teraz, to kiedy?
POLSKA ZBROJNA: Porozmawiamy
o misjach wojennych?
A R M I A
TADEUSZ BUK: O operacjach stabiliza-
cyjnych.
POLSKA ZBROJNA: Chociaż nieustan-
nie mówimy o misjach... o operacjach sta-
bilizacyjnych, zarówno uprzednio w Iraku,
jak i teraz w Afganistanie, to czy nie jeste-
śmy nieustannie na wojnie?
TADEUSZ BUK: Nie jesteśmy na wojnie. Do-
wódca Wojsk Lądowych czy inny dowódca
operacyjny nie mogą mówić o wojnie, ponie-
waż formalnie uczestniczymy w operacji stabi-
lizacyjnej. Mimo że bierzemy udział w walkach
i tracimy ludzi. Musimy być w tym względzie
profesjonalnie konsekwentni i dosłowni. O woj-
nie może mówić żołnierz, gdy zostaje zaatako-
wany w górskiej zasadzce. Dla jednego żołnie-
rza nie ma znaczenia, czy
bierze udział w ćwiczeniu
plutonowym czy dywizyj- Chodzi o to, żeby
nym, gdyż w obu przypad-
kach wykonuje to samo za- infekcję pozornego
danie, w składzie podod-
działu. Jeśli w Afganistanie
wygodnictwa
jego pluton wpada w za- i trwania
sadzkę, to dla tego plutonu
też to jest wojna. w okopach
POLSKA ZBROJNA:
zwalczyć do
Wielka w tym przewrot-
ność...
końca. Zresztą,
TADEUSZ BUK: Na widzę ten atawizm
amerykańskim kanale te-
lewizyjnym The History
również u siebie
Channel w teleturniejach
przewija się pytanie: Ile
i zmagam się
wojen prowadziły od 1945 z nim
roku Stany Zjednoczone?
Ludzie podają różne liczby, ale prawidłowa
odpowiedź brzmi: Nie prowadziły ani jednej.
Z punktu widzenia państwa i sił zbrojnych.
POLSKA ZBROJNA: Mamy serię tragicz-
nych przypadków, zginęli nasi żołnierze.
To budzi zrozumiałe emocje w społeczeń-
stwie, jeszcze większe w szeregach. W jed-
nym z tygodników dziennikarz cynicznie
pisze, że lepiej, gdy giną żołnierze w walce,
bo są do tego przeznaczeni, niż na przy-
kład cywile w katastrofie.
TADEUSZ BUK: Takie teksty są absurdal-
nie głupie. Rozumiałbym równie boleśnie cy-
niczne stwierdzenie, że może lepiej, że nasi
żołnierze giną tam niż tu, na naszej ojczystej
ziemi. Byłoby to jednak również moralnie
niedopuszczalne. Powiem inaczej: dobrze, że
interesów naszego bezpieczeństwa bronimy
tak daleko od własnego domu.
POLSKA ZBROJNA: Tracimy ludzi, bo
brakuje sprzętu, pancerzy, aparatów bez-
załogowych...
TADEUSZ BUK: Przede wszystkim trzeba
zacząć od tego, że tracimy ludzi, ponieważ
bierzemy udział w walkach. I trudno zało-
żyć, że strat nie będzie. Należy jednak uczy-
nić wszystko co możliwe, żeby było ich jak
najmniej.
POLSKA ZBROJNA: Jak dużo da się jesz-
cze zrobić, by je zminimalizować?
TADEUSZ BUK: Jeżeli chcemy zbliżyć się
do zera, to zawsze będzie dużo do zrobienia.
POLSKA ZBROJNA: Może inaczej: czy
w tym względzie są jakieś rażące zanie-
dbania?
TADEUSZ BUK: Na to pytanie jeszcze od-
powiedzieć nie mogę, bowiem z Afganistanu
wróciłem w czerwcu 2007 roku. Wkrótce tę
sytuację poznam bliżej. Dziś nie mam pod-
staw do twierdzenia, że są
rażące zaniedbania, nie
wykluczam jednak, że po-
pełniono jakieś błędy.
POLSKA ZBROJNA:
Za wcześnie zapytałem?
TADEUSZ BUK: Przede
wszystkim niewłaściwą
osobę. Nigdy nie unikam
odpowiedzi, nawet na naj-
trudniejsze pytania, ale
formalnie nie jestem do
takiego osądu uprawnio-
ny, bo to jest domena Szta-
bu Generalnego i Do-
wództwa Operacyjnego.
Pamiętajmy zawsze o tym,
że Wojska Lądowe są for-
ce providerem, a zatem
organizacją działającą
w obszarze przygotowania sił zbrojnych,
a nie ich użycia.
POLSKA ZBROJNA: Przed dwoma laty
w Afganistanie jako jeden z zastępców do-
wódcy Combined Security Transition
Command – Afganistan zajmował się Pan
kompatybilnością i współdziałaniem af-
gańskich sił bezpieczeństwa z siłami
NATO, koordynacją międzynarodowego
wsparcia dla tych sił, a także szkolenia Af-
gani National Army i Afgani National Poli-
ce. Jak, biorąc pod uwagę ówczesny punkt
widzenia, wygląda dziś wiarygodność af-
gańskiego systemu bezpieczeństwa?
TADEUSZ BUK: W operacjach stabiliza-
cyjnych stworzenie lokalnego systemu bez-
pieczeństwa jest zawsze najlepszą strategią
wyjścia. Do tego należy dołożyć zorganizo-
wanie systemu administracyjnego, bo to dwa
ściśle związane ze sobą elementy. Z moich
doświadczeń irackich i afgańskich wynika,
że w porównaniu z wojskiem policja zawsze
była spóźniona i z profesjonalizmem, i z ja-
kością. Dotyczy to również morale i lojalno-
ści. Częściowo zapewne bierze się to z tego,
POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 21
 N A C E L O W N I K U
że jako żołnierze łatwiej dogadujemy się
z wojskiem. Nie ujmując zasług tym, którzy
próbowali rozwijać policję.
POLSKA ZBROJNA: Może po prostu nie
potrafimy dogadać się z tak odmiennymi
od nas społecznościami?
TADEUSZ BUK: Nie możemy oskarżać Eu-
ropejczyków czy Amerykanów o to, że nie są
do końca w stanie uwzględniać lokalnych
uwarunkowań, obyczajów czy tradycji, bo je
uwzględniają. A że popełniamy błędy? Trud-
no, by było inaczej, skoro pracują tam ludzie,
którzy lokalnej kultury i zwyczajów uczą się
najczęściej w trakcie kontaktów z miejscowy-
mi. Byłbym jednak bardzo ostrożny z formu-
łowaniem uogólnionych zarzutów. Jest to
problem obiektywny.
Postawiono przede mną zadanie utrzymania
poziomu zdolności bojowej Wojsk Lądowych
przy drastycznym braku środków na ten cel
POLSKA ZBROJNA: W Iraku rozpoczę-
liście IX zmianę w krytycznej sytuacji. Po
paru miesiącach przywróciliście z genera-
łem Ireneuszem Bartniakiem panowanie
nad prowincją. Właśnie wówczas o dowód-
cy IX zmiany PKW Irak zaczęto pisać
„Buk wojny”. Wielkie doświadczenie,
przygoda dowódcza, żołnierska...
TADEUSZ BUK: I ludzka, bo tam człowiek
poznaje siebie, doświadcza, czym jest strach
o swoich ludzi i o własną skórę. A z tym pa-
tosem w określeniach dajmy już spokój.
POLSKA ZBROJNA: A co z doświadcze-
niami? Ciągle nie ma formalnego przero-
bu tego, co przywoziliśmy z Iraku, a obec-
nie zdobywamy w Czadzie i Afganistanie.
Za długo wszystko trwa, a przecież gdy do-
wódcy robią coś „na gębę”, to biorą na sie-
bie wielkie ryzyko.
TADEUSZ BUK: System zbierania i pożyt-
kowania doświadczeń wymaga jak najszyb-
szego uporządkowania. I nad tym też się dzi-
siaj pracuje. Natomiast wnioski sformułowa-
ne i zweryfikowane w terenie operacyjnym
należy wdrażać szybko, bo to jest często gra
o ludzkie życie. Tylko nie będzie się to odby-
wało ani szybko, ani energicznie, dopóki
problemy bojowe będziemy usiłowali rozwią-
zywać za pomocą metod pokojowych.
POLSKA ZBROJNA: We współczesnym
świecie chyba już żadna struktura nie ist-
nieje bez informatyki. Jakim cudem więc
funkcjonują siły zbrojne? Sztaby i dowódz-
22 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
twa, które porozumiewają się między sobą
faksami?
TADEUSZ BUK: Trudno mi na obecnym
etapie oceniać tę sytuację, jednak brak jedno-
litego systemu informatycznego na najwyż-
szym szczeblu jest wielkim problemem. We
własnej 1 Dywizji Zmechanizowanej długo
uświadamiałem ludziom, jak korzystne bę-
dzie dla nich użytkowanie nowoczesnych
urządzeń w codziennej pracy. Bardzo często
woleli coś wykonywać tradycyjnie, tak jak to
się „zawsze” robiło, niż poświęcić nieco cza-
su, nauczyć się, aby móc się przekonać, jakie
to łatwe, o ile szybsze i bardziej skuteczne.
POLSKA ZBROJNA: Bardzo trudno jest
wyplenić stare nawyki.
TADEUSZ BUK: Nie przypadkiem Mojżesz
prowadzał Izraelitów przez czterdzieści lat po
pustyni, aż całe pokolenie wymarło, zanim
ich przyprowadził do Jerozolimy. Cóż, nie
idziemy przez pustynię. Mamy ciąg przeka-
zu, z pokolenia na pokolenie. Chodzi o to, że-
by tę infekcję pozornego wygodnictwa i trwa-
nia w okopach zwalczyć do końca. Zresztą,
widzę to również u siebie i zmagam się
z tym.
POLSKA ZBROJNA: Pozostało jeszcze
wiele pytań dotyczących struktury Wojsk
Lądowych. Między innymi, czy trzynaście
planowanych brygad bojowych to nie prze-
rost ambicji? Ile śmigłowców trzeba kupić,
by za trzy lata tworzona brygada lotnictwa
WL nie istniała jedynie na papierze?
TADEUSZ BUK: Szef Sztabu Generalne-
go nakazał mi opracowanie memorandum
zawierającego sprawy najpilniejsze dla
Wojsk Lądowych, a także, jak moim zda-
niem powinniśmy wyglądać w dalszej per-
spektywie. Pracuję nad tym, mam swoje
przemyślenia, dopóki jednak nie przedsta-
wię ich przełożonemu, dopóty nie można
oczekiwać, że powiem publicznie, ile po-
trzebuję docelowo brygad, jak uzbrojonych
i wyposażonych. Wypowiadanie się w tych
kwestiach jest domeną Zarządu Planowania
Strategicznego.
POLSKA ZBROJNA: Dwaj Pana po-
przednicy rozwijali siłę korpusu podofi-
cerskiego, postawili chorążych na czele
szkół podoficerskich, powołali pomocni-
ków dowódców do spraw podoficerów. Czy
ta idea będzie kontynuowana?
TADEUSZ BUK: Również moim zdaniem
korpus podoficerski jest kręgosłupem sił
zbrojnych. Tylko trochę inaczej to widzę.
Korpus podoficerski musi zostać odmłodzo-
ny. Odejść z niego będą musieli tak zwani
kapciorowi – ludzie, którzy przez całe woj-
skowe życie odpowiadali za umowne onuce,
a nie za dowodzenie w walce. Wielu z nich
trzeba będzie podziękować, a korpus podofi-
cerski budować od dołu, z najlepszych szere-
gowych. Błędem było szkolenie kandydatów
na kaprali werbowanych z cywila.
POLSKA ZBROJNA: Błąd ten wreszcie
naprawiono.
TADEUSZ BUK: Tak, ale długo jeszcze bę-
dziemy odczuwać jego skutki, pracując nad
doszkalaniem tych ludzi. Wykształceni bo-
wiem często byli, przychodzili nawet z licen-
cjatami wyższych uczelni, ale wojska trzeba
będzie uczyć ich jeszcze długo.
POLSKA ZBROJNA: Co nowy dowódca
Wojsk Lądowych chciałby powiedzieć swo-
im żołnierzom?
TADEUSZ BUK: Najkrócej? Nie taki diabeł
straszny, jak go malują. A szerzej, to powie-
działem już swoim podwładnym w dowódz-
twie: zdaję sobie sprawę, że wielu ludzi z en-
tuzjazmem przyjęło moją obecność na tym
stanowisku. Zrobię wszystko, żeby ich nie
rozczarować. Inni sceptycznie patrzą na mój
awans. Zrobię wszystko, żeby ich obawy roz-
wiać jak najszybciej. A wszystkim chcę po-
wiedzieć, że nic się tu nie zdarzyło takiego,
co byłoby dziejową rewolucją. Razem, wspól-
nym wysiłkiem przebrniemy przez ten trudny
czas kryzysu. 
WIZYTÓWKA
Generał dywizji TADEUSZ
BUK, dowódca Wojsk Lą-
dowych SZRP, jest z wy-
kształcenia pancernia-
kiem. Ukończył Akademię Obrony Narodo-
wej i studium dowódczo-operacyjne w Sta-
nach Zjednoczonych. Karierę dowódczą roz-
począł od plutonu czołgów, służył również w
6 Brygadzie Desantowo-Szturmowej. Tworzył
podwaliny 25 Brygady Kawalerii Powietrz-
nej, dowodził 34 Brygadą Kawalerii Pancer-
nej i 1 Warszawską Dywizją Zmechanizowa-
ną. W latach 2005–2006 piastował stano-
wisko zastępcy dyrektora Centrum Szkole-
nia Sił Połączonych NATO w Bydgoszczy.
Dwukrotnie służył w Iraku – jako zastępca
dowódcy, a następnie dowódca Wielonaro-
dowej Dywizji Centrum–Południe. Generało-
wi bliskie są również problemy afgańskie,
bowiem przed dwoma laty pełnił w tym kra-
ju funkcję zastępcy dowódcy Połączonego
Dowództwa ds. Budowania Afgańskiego Sy-
stemu Bezpieczeństwa.

ci, którzy zaliczyli cztery szkolenia, kończąc na
kursie dowódcy klucza, przebywali w Stanach
Zjednoczonych o trzy–cztery miesiące krócej,
a ich naukę wyceniono na 2,5 miliona dolarów.
Piloci wyszkoleni na F-16 w zakresie podsta-
wowym (do basic course) przebywali za oce-
anem półtora roku, zainwestowano w nich po
mniej więcej dwa miliony dolarów.
Koszty szkolenia naszych pilotów F-16 są
pokrywane z dwóch źródeł: z polsko-amery-
kańskiego kontraktu na zakup samolotów (umo-
wa PL-D-SAC, finansowana z kredytu zacią-
gniętego w USA przez polski rząd, z której to
wydzielono na ten cel łącznie 61 milionów do-
larów) oraz z bezzwrotnej pomocy wojskowej
rządu USA – wartej 83 miliony dolarów (umo-
wa PL-D-TAB dotycząca przeszkolenia 36 pi-
lotów na F-16 w zakresie podstawowym oraz
umowa PL-D-TAD dotycząca przeszkolenia
pilotów na samolocie T-38C).
A R M I A

ATUTAMI
STARSZYCH
PILOTÓW
są ogromne
doświadczenie,
rozsądek,
solidność,
których często
brakuje
rywalizującym
ze sobą młodym
lotnikom.
FOT. USAF
Do dziś przeszkoliliśmy w Stanach Zjedno-
czonych 43 pilotów F-16. Czterdziestu z nich
lata „Jastrzębiami”, trzech już nie – z powo-
dów zdrowotnych. Jeden odszedł do cywila,
dwóch jest uziemionych, ale niewykluczone,
że jednemu uda się wrócić za stery odrzutow-
ca. „Takie ubytki są rzeczą naturalną”, komen-
tuje generał dywizji pilot Anatol Czaban.
Szef szkolenia Sił Powietrznych przypomina,
że pierwsze „Jastrzębie” przybyły do Krzesin
w listopadzie 2006 roku. Według Ameryka-
nów, współczynnik strat kadrowych za trzy la-
ta powinien być większy. „Pod tym względem
jest więc dobrze”, mówi generał.
BYĆ JAK MIKE
Opinię, że to nie wiek, lecz kondycja organi-
zmu przesądza o zdolności do pilotowania no-
woczesnych odrzutowców, potwierdza major
Ireneusz Nowak. Ma 37 lat, jest szefem szko-
FOT. ARTUR WEBER
C O M M E N T
Generał dywizji pilot
ANATOL CZABAN
szef szkolenia
Sił Powietrznych:
C
ieszy mnie decyzja o tegorocznym na-
borze na kierunek pilotażu do WSOSP.
Zawsze opowiadałem się za tym, by nie
robić przerw w szkoleniu pilotów – by
szkolić nawet mniejsze grupy, ale regular-
nie. Z powodu tych przerw mamy dziś
ukompletowanie w grupie osobowej pilo-
tów na poziomie 71 procent. Powstała
dziura, bo były ubytki do rezerwy, a szkoła
nie wypuszczała absolwentów. Ostatnia
promocja pilotów odbyła się w 2004 roku.
Może z ówczesnych analiz wynikało, że
mamy za dużo lotników, ale raptem zrobi-
ło się ich za mało. Nowi bardzo się przyda-
dzą, bo szkolenie na F-16 chcemy prowa-
dzić już tylko w kraju i siłami naszych
instruktorów. Dobrze to zaplanowaliśmy:
3 Eskadra Lotnictwa Taktycznego w Krze-
sinach jest przeznaczona między innymi
do szkolenia, a wyszkoleni piloci dużo dla
siebie latać już nie muszą. Problemy, któ-
rych obawialiśmy się dwa lata temu, dziś
przestają istnieć.
lenia 10 Eskadry Lotnictwa Taktycznego w Ła-
sku. Podczas kursu w Stanach Zjednoczonych
spotykał wielu instruktorów w wieku 45–50 lat,
a generał dowódca skrzydła w Tucson przekro-
czył pięćdziesiątkę. „Pracujący z nami obecnie
w Łasku instruktor Mike ma ponad 45 lat i no-
si na ramieniu naszywkę z informacją, że na
F-16 wylatał ponad 4 tysiące godzin. Tacy jak
on są najlepszymi nauczycielami lotniczego
rzemiosła”, ocenia major Nowak. Przyznaje
jednak, że w amerykańskich jednostkach bojo-
wych dominują kapitanowie przed trzydziest-
ką. Nie tak doświadczeni, ale bardzo ambitni.
To oni latają na wojny. „Pięćdziesięciolatko-
wie nie latają już wyczynowo. Ich atutami są
ogromne doświadczenie, rozsądek, solidność,
chłodna ocena sytuacji, których często brakuje
rywalizującym ze sobą młodym lotnikom.
Dlatego nadają się do prowadzenia szkolenia”,
uważa Ireneusz Nowak.
POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 23
 M I S J E
MAREK SARJUSZ-WOLSKI
Mitologia afgańska
Opinia publiczna nie może poznać nawet
10 procent tego, co polscy żołnierze robią w Afganistanie.
P
rzyczyny są oczywiste: za-
leżą od tego ich bezpieczeń-
stwo i powodzenie kolej-
nych akcji. I to jest główną
przyszczyną braku rzeczowej i kate-
gorycznej odpowiedzi na dezynwoltu-
rę polskich publicystów i obsesjoni-
stów, którzy zza biurek kreślą apoka-
liptyczne wizje.
Czwarta zmiana Polskiego Kontyn-
gentu Wojskowego w Afganistanie,
która przed rokiem przejęła prowincję
Ghazni, miała dwa zasadnicze cele:
urządzenie się i rozpoznanie sytuacji.
Nie zginął wówczas żaden polski żoł-
nierz, a dowódca kontyngentu pułkow-
nik Rajmund Andrzejczak starał się
24 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
nawiązać jak najlepsze stosunki z lo-
kalnymi przywódcami i starszyzną ple-
mienną. Dziś władze prowincji w sa-
mych superlatywach wypowiadają się
o Polakach. Jednym z najważniejszych
tego powodów jest fakt, że od czasu
przejęcia kontroli przez polski kontyn-
gent w Ghazni nie zginął żaden cywil.
PARK PO BITWIE
Dlatego dowódca został wyznaczo-
ny także na V zmianę. Lecz ta miała
już inne zadanie. Używając ezopowe-
go języka wojskowych komunikatów,
dostała rozkaz „obniżyć potencjał
i zdolności bojowe przeciwnika”. Po-
ruczenie tym bardziej trudne, że od
NIEBO prowincji jest
non stop penetrowane przez
amerykańskie BSR, a obraz
z nich dociera bezpośrednio
do polskich sztabów.
granicy pakistańskiej przez prowincję kontrolo-
waną przez Polaków ciągnęły w głąb Afgani-
stanu posiłki najemników. Rebelianci dokładnie
wiedzą, którędy przebiegają granice odpowie-
CORAZ WIĘCEJ dzialności poszczególnych kontyngentów. Kie-
INFORMACJI dy Polacy rozpoczynali akcję, uciekali do Ame-
o podłożonych rykanów lub Rumunów. I odwrotnie. Dlatego
bombach
pochodzi rozpoczęto wspólne planowanie operacji
od miejscowych. z dwoma sąsiednimi brygadami US Army. Na-
Gdyby nie to, wiasem mówiąc, chociaż amerykańskie od-
w powietrze działy mają od trzech do ośmiu tysięcy żołnie-
mogłoby
wylecieć rzy, nie mogą pochwalić się lepszymi rezulta-
około setki tami niż Polacy. Analogicznie wygląda sytu-
Rosomaków. acja wokół bazy Warrior, sąsiadującej z rumuń-
ską strefą odpowiedzialności.
Obecna zmiana polskiego kontyngentu prze-
prowadziła o 80 procent więcej operacji niż

FOT. US DOD
poprzednia. Każda z nich składa się z czterech
faz. Najpierw trzeba uzyskać akceptację lokal-
nych władz. Z tym nigdy nie było problemu.
Potem przychodzi kolej na dokładne rozpo-
znanie terenu i precyzyjne wyznaczenie ce-
lów. Trzecim stadium jest atak, czyli, jak to
określają żołnierze, „działania kinetyczne”.
Lecz najważniejszy jest etap czwarty, podczas
którego przeprowadza się akcję propagando-
wą, likwiduje szkody oraz rozpoczyna projek-
ty dla mieszkańców. Mało kto wie, że nie do-
tyczą one tylko szkół, szpitali czy zaopatrzenia
w wodę. Polacy budują także… parki. Coś,
czego w Afganistanie nigdy nie było. Skwerem
stworzonym w stolicy prowincji gubernator
chwali się przed każdym gościem.
SZTUKA POZOSTANIA
Piąta zmiana przeprowadziła już czternaście
dużych operacji, dwie trwają, a dwie znajdują
się w planach. Wszystkie prowadzone są wspól-
nie z armią afgańską. To jest największe wy-
zwanie kontyngentu: wyszkolić taką liczbę
Afgańczyków, by jak najszybciej mogli prze-
jąć odpowiedzialność za prowincję. To wła-
śnie będzie wyznacznikiem sukcesu naszej
misji. Polscy oficerowie oceniają, że armia
afgańska jest na dobrym poziomie. Niebawem
A R M I A
ma się rozpocząć szkolenie kolejnego batalio-
nu. Tylko z gotowymi żołnierzami afgańskimi
można rozpoczynać nowe operacje. Nie sztuką
jest bowiem przejść przez jakiś obszar i wrócić
do bazy, zostawiając pole przeciwnikowi. Sztu-
ką jest zostać. Tak jak w Adżiristanie, gdzie
w niedługim czasie zacznie rządzić armia
afgańska, a polskie patrole będą musiały poja-
wiać się w takich miejscach jedynie jako
wsparcie w przypadku sytuacji kryzysowych.
ZŁY POLICJANT
Gorzej jest z policją, do której trudno mieć
zaufanie. Policjantów, w odróżnieniu od żoł-
nierzy, rekrutuje się
z miejscowej ludności.
Są często zastraszani Najpilniej
lub przekupywani
przez rebeliantów. Dla- strzeżoną
tajemnicą
tego pełne ręce roboty
mają służby wywiadu
i kontrwywiadu oraz
żandarmeria. Ta ostat-
nia jeździ na akcje ra-
naszego
zem z oddziałami
szturmowymi. Jej za- kontyngentu jest
daniem jest odróżnie-
nie „złego człowieka”
od „dobrego”. A wy-
rozpoznanie
starczy, by bojownik pozbył się karabinu i już
może udawać miłującego pokój wieśniaka.
Dlatego polscy żandarmi używają skanerów
do wykrywania prochu na rękach i ubraniu.
W wioskach położonych przy bazach wywiad
fotografował mieszkające tam rodziny przed
ich domostwami. Odbitki dostali żołnierze
z patroli. Łatwiej im teraz sprawdzić, kto
mieszka tam na stałe, a kto tylko udaje człon-
ka rodziny. Na bieżąco uzupełniana jest także
baza danych.
Ostatnio wywiad odkrył, że rebelianci przy-
bywają i uciekają tunelami długimi nawet na
kilkaset metrów. To one pozwalają im dosłow-
nie „zapadać się pod ziemię”. Uprzednio
ostrzeliwują polskie posterunki z wiejskich za-
gród, w nadziei, że Polacy odpowiedzą ogniem
i będzie można oznajmić światu, że „okupanci
strzelają do mieszkańców”. W polskiej strefie
nigdy do tego nie doszło. Właśnie dlatego nie
otwiera się bezpośredniego ognia. Zawsze wy-
syłane są patrole, które z bliska muszą ocenić
sytuację.
Najpilniej strzeżoną tajemnicą naszego kon-
tyngentu jest rozpoznanie. Działa ono na wie-
lu płaszczyznach. Żaden wywiad nie opiera
się bowiem na jednym źródle lub jednej tech-
nice. Służą one zresztą różnym celom. Wieża
rozpoznania, której budowa kończy się wła-
śnie w bazie Giro, zwiększy jej bezpieczeń-
stwu. Trudniej będzie rebeliantom podłożyć
minę w sąsiedztwie bazy, tak jak to zdarzyło
się ostatnio z tragicznym dla polskiego żołnie-
rza skutkiem. Śledztwo, które trwa w tej spra-
wie, nie rozstrzygnęło jednak jeszcze, kiedy
mina została podłożona. Mogła zostać zako-
pana przed wieloma miesiącami, a partyzanci
czekali na dogodny moment jej odpalenia. Ta-
kie sytuacje zdarzały się już w Iraku.
Zresztą, kto zna bazę Giro, ten wie, że teren
wokół niej jest szalenie trudny do upilnowa-
nia. Wokół jest mnóstwo pagórków, które spra-
wiają, że pole obserwacji pełne jest martwych
stref. Po dziewiętnastej w Afganistanie zapa-
da ciemność, co sprawia, że widoczność jest
ograniczona do dwóch metrów. Polacy nie
mają własnych bezzałogowych środków roz-
poznania, jednak nie oznacza to, że ich
w Ghazni nie ma. Niebo prowincji jest non
stop penetrowane przez
amerykańskie BSR,
a obraz z nich dociera
bezpośrednio do pol-
skich sztabów.
Podobnym mitem jest
brak śmigłowców. Rze-
czywiście, z polską sza-
chownicą na ogonie lata
ich mało. Jednak w ba-
zie Ghazni ląduje co-
dziennie od 50 do 70
helikopterów. Skąd się
biorą? Otóż Combined
Joint Task Force (CJTF)
posiada własną brygadę statków powietrznych
na użytek kontyngentów alianckich. Są do na-
szej dyspozycji i pojawiają się na każde we-
zwanie. Polacy nie mają także na miejscu wła-
snych samolotów. A jednak nasi żołnierze na-
prowadzają bojowe maszyny na cele. Podczas
tych operacji nie zginął ani jeden cywil, co
oznacza, że polscy żołnierze są świetnie wy-
szkoleni i nie poddają się panice.
ROSOMAKI W SZYKU
Piąta zmiana wyszła w pole i skutki tego są
wyraźnie odczuwalne. Nie tracimy panowania
nad prowincją, a wręcz odwrotnie. Liczba in-
cydentów zbrojnych w stosunku do liczby pa-
troli wyraźnie spada. Kilkanaście razy zwięk-
szyła się wykrywalność „ajdików” (spolszcze-
nie akronimu IED – improvised explosive de-
vice; improwizowany ładunek wybuchowy).
Coraz więcej informacji o podłożonych bom-
bach pochodzi od miejscowych. Gdyby nie to,
w powietrze mogłoby wylecieć około setki
Rosomaków. Tymczasem dokonano na nie po-
nad pięćdziesięciu ataków. Tylko jeden żoł-
nierz zginął, a siedmiu zostało rannych. Dzie-
więtnaście wozów wraca do producenta, bo
naruszona została ich konstrukcja. Reszta jest
naprawiana na miejscu. W szyku pozostaje
wciąż ponad 70 transporterów.
To wojenny paradoks, że trzech polskich żoł-
nierzy zginęło w czasie, kiedy zagrożenie pozo-
staje na niezmienionym poziomie, a w ostatnim
tygodniu wręcz się zmniejszyło. Piąta zmiana
PKW Afganistan kończy swoją misję za sześć
tygodni. 
POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 25
 N A T O

26 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009


K
iedy 18 września 1999 roku trzy
państwa powoływały pierwszy
natowski korpus z kwaterą na te-
renie kraju byłego bloku wschod-
niego, był to gest polityczny.
„Chodziło o to, by pokazać dobrą wolę NATO,
chęć współpracy i to, że Polsce bardzo zależy na
członkostwie w tej organizacji”, mówi generał
broni Zdzisław Goral, dowódca Wielonarodo-
wego Korpusu Północno-Wschodniego, a w la-
tach 2000–2001 zastępca dowódcy korpusu.
Stąd umieszczenie dowództwa i sztabu Wielo-
narodowego Korpusu Północno-Wschodniego
(MNC NE) w Szczecinie, na styku granic Danii,
Niemiec i Polski. Generał dla porządku przypo-
mina, że najpierw była decyzja o powołaniu kor-
pusu i podpisanie konwencji, potem wstąpienie
Polski do NATO, a pół roku później w korpus za-
czął działać. Dziś praktyczny wymiar współpracy
żołnierzy z jedenastu państw tworzących kwaterę
główną korpusu przeważa nad gestami,
a efektem tego są wspólne ćwiczenia i współdo-
wodzenie siłami ISAF w Afganistanie.
„Właściwie to dwie operacje”, poprawia ge-
nerał Goral. Pierwsza z nich miała miejsce
w 2007 roku i była zarazem pierwszą misją,
w której uczestniczył korpus o niskiej gotowości
operacyjnej, taki jak szczeciński. Państwa NATO
sformowały dziewięć wielonarodowych korpu-
sów. Siedem z nich jest gotowych do przerzutu
w rejon działań w ciągu 60 dni, a dwa – koło
greckich Salonik i w Szczecinie – mają być goto-
we do przejęcia dowodzenia w ciągu 90–180 dni.
Druga tura misji w Afganistanie zacznie się dla
personelu MNC NE w lutym 2010 roku. Przygo-
towania do niej rozpoczęto już pół roku temu.
Służba w kwaterze głównej sił ISAF to jedno
z dwóch najważniejszych wydarzeń w dziesię-
cioletniej historii korpusu. Poprzedziło je osią-
gnięcie pełnej gotowości operacyjnej (Full Ope-
rations Command – FOC) w 2005 roku i zdoby-
cie certyfikatu, który spo-
wodował, że korpus stał się
pełnoprawną częścią struk-
Żeby dostać się
tury wojskowej NATO. do korpusu, trzeba
„Od początku nazywali-
śmy go korpusem nowego być specjalistą
millenium albo korpusem
sukcesu”, mówi z dumą ge-
w danej dziedzinie
nerał Goral. „I rzeczywi- wojskowej
ście mamy sukcesy; naj-
młodszy korpus natowski, wzorowo wypełniają-
cy obowiązki, zauważalny dzięki osiągnięciom,
po raz drugi wysyłany na misję. Polska powinna
być dumna z goszczenia kwatery korpusu”.
WIELONARODOWOŚĆ
W skład 223-osobowego zespołu kwatery
korpusu wchodzi 77 Polaków, 58 Niemców
oraz 20 Duńczyków. Oni stanowią trzon do-
wództwa i sztabu. Pozostałe kraje mają od dwóch
do czterech reprezentantów.
„Ta wielonarodowość jest bardzo ważna”,
uważa pułkownik Peter Beierl, oficer odpowie-
A R M I A
MARCELI KWAŚNIEWSKI
Jedyny taki korpus
Tu nie wystarczy wydać rozkaz. Tu trzeba przekonać
innych, by poszli za tobą, zanim się go wyda. Ale to działa.
dzialny za zagadnienia związane z elektroniczną
komunikacją w korpusie. Niemiecki oficer słu-
żył wiele lat w Eurokorpusie i zapewnia, że choć
tamta formacja istnieje od 50 lat, to przedstawi-
ciele tworzących ją nacji trudniej się dogadują
niż Duńczycy, Niemcy i Polacy w młodym
MNC NE.
„W moim oddziale G6, zajmującym się łącz-
nością i systemami informatycznymi, znakomi-
cie się porozumiewamy”.
Wielonarodowość, zdaniem generała Gorala,
umożliwia poznanie kultury pracy i myślenia in-
nych nacji, co przydaje się podczas misji takich
jak afgańska. „Często zda-
rza się tak, że polski żoł-
nierz jest sam w wielona-
rodowej komórce i wtedy
wiedza o tym, kim jest
Duńczyk, Rumun czy
Słowak okazuje się po-
mocna w codziennej
współpracy. Często też od
tego zależy funkcjonowa-
nie grupy podczas operacji. Ci, którzy byli na
misji, dobrze to rozumieją”.
„Wielonarodowość oznacza także kompro-
mis”, dodaje pułkownik Beierl. „Dziwne słowo
w wojsku, ale właśnie na nim muszą się opierać
decyzje. W przeciwnym razie każdy dowódca
ciągnąłby w swoją stronę, a to nie miałoby sensu.
Każdy z czegoś rezygnuje i coś uzyskuje, w ten
sposób powstaje nowa wartość. I specyficzna
atmosfera tego korpusu. Tu nie wystarczy wydać
rozkaz. Trzeba przekonać innych, by poszli za to-
bą. To zajmuje więcej czasu niż w armii narodo-
wej. Ale działa”.
FOT. WKPW
Pułkownik Jerzy Fela, szef oddziału rozpo-
znania, jest także starszym oficerem narodowym
w korpusie. Jego zadaniem jest dbałość o intere-
sy polskich żołnierzy. On także podkreśla zna-
czenie wielokulturowości korpusu. „Musimy się
nawzajem słuchać, żeby osiągnąć cel. Potrzebna
jest nam nie tylko wiedza, ale także swoista dy-
plomacja, która ułatwia wspólne życie”.
WIZJA EUROPEJSKIEJ ARMII
Z tym kompromisem jest jak z ustalaniem
kroku marszowego na uroczystości 10-lecia kor-
pusu. Choć wszystkie armie mają odmienne re-
gulaminy musztry i różny krok, w MNC NE
udało się wypracować porozumienie. „To zna-
czy, że tego dnia wszyscy maszerują jak polscy
żołnierze”, śmieje się starszy sierżant sztabowy
Arnold Weber. I zaznacza, że nikt nie robi z te-
go narodowej tragedii.
Według pułkownika Beierla, wielonarodo-
wość to nieunikniona przyszłość Europy. „Nikt
już nie jest w stanie utrzymywać armii broniącej
kraju przed wszystkimi zagrożeniami. Kiedy
wstępowałem do wojska w 1973 roku, Niemcy
mieli 12 dywizji, a dziś mają trzy, za to wyspe-
cjalizowane. I to jest kierunek, w którym idą
wszyscy – podział zadań i konieczność posiada-
nia wspólnych europejskich sił zbrojnych, które
powstaną, jak sądzę, za jakieś 25 lat”.
Wielonarodowość oznacza także stałe szlifo-
wanie języka angielskiego, w tym wojskowego
slangu. „Ważne jest i to, że tutaj do perfekcji moż-
na opanować procedury natowskie, zgodnie
z którymi pracujemy”, komentuje generał Goral.
„A to przydaje się w dalszej służbie w NATO
i pewnie dlatego jest wielu chętnych, by u nas słu-
POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 27
 N A T O
FOT. WKPW
Zupełna wyjątkowość
Wiele państw dużo by dało,
żeby mieć na swoim terytorium taki korpus.
W ciągu trzech lat
służby (kadencja)
personel kwatery trenu-
wszystkim symulacje
i gry wojenne na ekra-
nach komputerów. Sce-
je wszystkie możliwe pro- nariusze tych gier opiera-
cedury i procesy decyzyj- ją się na realnych opera-
ne, stosując przede cjach przeprowadzanych
żyć przez te trzy lata”. Tyle trwa służba w kor-
pusie, choć zdarzają się wyjątki – dopiero
w zeszłym roku MNC NE pożegnał dwóch duń-
skich oficerów, którzy służyli w Szczecinie od
początku.
Żeby dostać się do korpusu, trzeba być znako-
mitym specjalistą w danej dziedzinie wojskowej.
„Trzymamy się tej zasady i to wychodzi korpuso-
wi na dobre”, wyjaśnia generał Goral.
ZMIANY PO MISJI
Półroczny wyjazd do Afganistanu w 2007 ro-
ku, gdzie żołnierze kwatery korpusu obsadzili
wiele ważnych stanowisk w dowództwie sił ISAF
w Kabulu, był prawdziwym sprawdzianem zdol-
ności funkcjonowania, przygotowania do misji
i koncepcji korpusów niskiej gotowości. „Byli-
śmy pierwszym takim korpusem, który wykony-
wał misję, i według wszelkich ocen żołnierze
spisali się znakomicie”, generał Goral wcale nie
ukrywa dumy.
Korpus niskiej gotowości może być o połowę
mniejszy pod względem liczebności niż korpus
szybkiego reagowania. „Mniejszy nie znaczy
gorszy”, podkreśla dowódca. „I tego dowiedli-
śmy w Afganistanie”.
Okazało się także, że zachowując wysoką ja-
kość działania, jest on tańszy w utrzymaniu od
pozostałych wielonarodowych kwater korpu-
śnych wysokiej gotowości, które mają nawet po
450 żołnierzy w czasie pokoju. W dobie kryzy-
su, gdy niektóre państwa członkowskie wycofują
żołnierzy z sił NATO, to kolejny argument prze-
mawiający na korzyść MNC NE.
Zaraz po powrocie z Afganistanu 30 żołnierzy
korpusu poleciało do USA, by tam przekazywać
doświadczenia 101 Dywizji Powietrznodesanto-
wej, gdyż wkrótce miała ona trafić do tego kraju.
28 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
W SKŁAD
223-osobowego
zespołu kwatery
korpusu wchodzi
77 Polaków,
58 Niemców
i 20 Duńczyków.
Oni stanowią
trzon dowództwa
i sztabu.
przez siły NATO, co
daje szkolonym żołnie-
rzom wyjątkowe do-
świadczenie, którego nie
uzyskają w żadnej innej
jednostce.  porównań i wyciągania wniosków. Także, jeśli
Podczas ćwiczeń „Kryształowy orzeł 2008”
uczestnicy misji dzielili się wiedzą z kolegami
z Estonii, Łotwy, Niemiec i Polski. Po powrocie
wprowadzono też zmiany w kwaterze korpusu.
„W oddziale G2 pojawiło się stanowisko spe-
cjalisty od operacji specjalnych i drugie stanowi-
sko dla oficera bezpieczeństwa”, komentuje puł-
kownik Fela. Zmieniła się też struktura dowódz-
twa, co wskazuje, jak ważny jest udział w praw-
dziwych operacjach. „Jest on także nobilitujący,
bo od czasu Afganistanu jesteśmy rozpoznawal-
ni w siłach NATO i mówi się o nas”, zauważa
generał Goral. Jego zdaniem kwatera korpusu
jest partnerem dla kolegów z NATO, o czym
świadczy wyznaczenie jej do następnej misji.
Przygotowania do niej już trwają, choć opóźniają
się nieco z powodu zmian w samym NATO.
„Mamy nowego sekretarza generalnego i nowy
podział zadań. W Afganistanie będą teraz dwa
dowództwa, jedno odpowiedzialne za szczebel
strategiczny, a drugie za operacyjny”. Właśnie
w tym drugim znajdą się żołnierze ze Szczecina.
W codziennej pracy żołnierzy korpusu wspie-
rać zaczyna udoskonalona wersja Szafrana – pol-
skiego zautomatyzowanego systemu wsparcia
dowodzenia. Batalia o Szafrana była długa i za-
cięta. Do rywalizacji z nim stanęły niemiecki
Heros i duński Deaccis. Przez półtora roku
(2005–2006) zespoły ekspertów testowały te
systemy.
Ostatecznie za najlepszy uznały Szafrana,
dzieło Przemysłowego Instytutu Telekomunika-
cji. W 2008 roku zdał on natowski egzamin bez-
pieczeństwa i kompatybilności. Od tej pory jest
systemem komunikacji korpusu. „Każdy z dzie-
więciu korpusów ma własny system”, mówi ge-
nerał Goral. „I wszystkie muszą ze sobą współ-
działać. Jednak nie wszystkim, tak jak Szafrano-
wi, udało się uzyskać wszelkie atesty bezpie-
czeństwa i niezawodności”.
Generał Goral od początku był za wprowa-
dzeniem Szafrana, idąc za wskazówkami po-
przednika, generała broni Egona Rammsa. Tak-
że i dziś ten system jest oczkiem w głowie nie-
mieckiego pułkownika Beierla. „Miałem przy-
jemność wdrażać go w 2008 roku. Używaliśmy
jego elementów także podczas ćwiczeń, pokazu-
jąc je niemieckim generałom. Chcemy pracować
nad kolejną wersją Szafrana, ale dopiero po po-
wrocie z kolejnej misji w Afganistanie. Tego sys-
temu trzeba się dobrze nauczyć, jednak efekty,
jeśli się dobrze przeszkoli personel, mogą być
znakomite”, zapewnia. Szafran służy także szko-
leń dla żołnierzy kwatery, przygotowujących do
prowadzenia misji natowskich.
BRUKSELA NA POŻEGNANIE
Dziesięciolecie istnienia korpusu prawie zbie-
ga się w czasie z czterdziestoleciem służby gene-
rała Gorala. „Od 1969 roku służyłem dokładnie
20 lat w jednym systemie politycznym i dokład-
nie 20 lat w drugim systemie. To daje okazję do
chodzi o korpus. Osiem lat temu 150 żołnierzy
z trzech państw założycielskich pełniło służbę
w tych samych Koszarach Bałtyckich, w których
teraz jest ich prawie 200”.
Przez ten czas koszary się nie powiększyły, na
ich terenie powstał natomiast nowy budynek au-
dytoryjno-biurowy, zwany Brukselą. Przestronną
aulę na 250 miejsc otwarto w dniu jubileuszu
korpusu.
„Wreszcie nie będziemy musieli przeprowa-
dzać ćwiczeń w sali gimnastycznej czy w gara-
żach”, cieszy się generał. O ile nowoczesna
Bruksela jest sukcesem, o tyle organizacja kwa-
tery pozostawia, jego zdaniem, jeszcze trochę do
życzenia. „Nie mamy oddziałów G7, odpowie-
dzialnego za szkolenia, i G9, odpowiadającego
za współpracę cywilno-wojskową. Do pełnej ob-
sady brakuje nam około piętnastu stanowisk”.
Specjaliści z tych brakujących oddziałów od
dawna pracują w G3 i G7, ale jak dotąd monity
generała o utworzenie odrębnych elementów G7
i G9 nie spotkały się z odzewem ze strony prze-
łożonych. „Chciałbym, żeby to udało się mojemu
następcy, bo dopiero wtedy będziemy mieli
w pełni natowską strukturę”. Ale o tym muszą
zadecydować wspólnie państwa ramowe tworzą-
ce korpus.
Za największy sukces mijających dziesięciu
lat, poza afgańską misją, generał uznaje to, że
korpus wciąż istnieje i wciąż zgłaszają do niego
akces nowe państwa. Wkrótce będą afiliowane
przy nim międzynarodowy batalion żandarmerii
i rumuńska brygada. „Należy mieć nadzieję,
że restrukturyzacja i nowe zadania stawiane
przed NATO nie spowodują redukcji sił i likwi-
dacji MNC NE, ponieważ ten korpus się spraw-
dził”, akcentuje dowódca. „Co więcej, może być
wzorem dla innych, szczególnie jednostek sił na-
rodowych”. 
A R M I A

POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 29

 K O N F E R E N C J A
Kiedy w Nowym Jorku samolot
pełen pasażerów wylądował
na rzece Hudson, natychmiast
zjawiła się pomoc – były
łodzie, byli strażacy i lekarze.
Uratowano wszystkich.
FOT. MARK SCHWARTZ
MAREK PIELACH
Ratunek dla OC
„Czy Obrona Cywilna wymaga obrony?” – takie
pytanie zadamy na konferencji w Warszawie 24 września.
P
ytanie jest retoryczne, bo
Obrona Cywilna prak-
tycznie nie istnieje. Udo-
wodniliśmy to w dziesię-
ciu publikacjach na ten te-
mat, które od marca ukazały się w „Pol-
sce Zbrojnej”. Owszem, na podstawie
konwencji genewskich, które Polska ra-
tyfikowała w 1991 roku, musimy mieć
jakieś mundury i pojazdy z przytwier-
dzonym pomarańczowym kołem z nie-
bieskim trójkątem w środku (między-
narodowy znak OC). Owszem, w sa-
morządach działają centra zarządzania
kryzysowego. Owszem jest parę firm,
które mają pracowników ubranych
w kurtki z napisem „Obrona Cywilna”.
Nie zmienia to jednak faktu, że wszyst-
ko jest ze sobą słabo powiązane. Straża-
cy, na których barkach spoczywa Obro-
na Cywilna, radzą sobie z powodziami,
skażeniami i ratownictwem. Na tym
jednak koniec.
„Nie jesteśmy przygotowani na nie-
spodziewane” – mówił w pierwszej
rozmowie z cyklu doktor Andrzej
30 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
Karkoszka, i podał przykład: „Samolot
pełen pasażerów wylądował na rzece
Hudson w Nowym Jorku. Natychmiast
zjawiła się pomoc – były łodzie, byli
strażacy i lekarze. Uratowano wszyst-
kich. A teraz przykład z naszego po-
dwórka: niecałe dwa lata temu w War-
szawie nie można było uratować jedne-
go pilota awionetki, który lądował na
Wiśle. Nie bardzo było nawet wiado-
mo, kto ma mu pomóc”.
Doktor Karkoszka wymienił też
inne zagrożenia. „W tej chwili na
obrzeżach Warszawy tli się konflikt
chińsko-wietnamski. W miarę wzro-
stu liczby imigrantów może się on
jednak zaostrzyć, mogą zjawić się
tamtejsze mafie i zacząć do siebie
strzelać”. Przypomniałem sobie te
słowa, gdy usłyszałem o pożarze hali
targowej w Wólce Kosowskiej. Zagro-
żenia, które jeszcze pół roku temu
wydawały się nieco abstrakcyjne, dziś
stają się faktem. Takich problemów,
do których wojsko to za dużo, a poli-
cja za mało, będzie coraz więcej. Nie
poradzi sobie z nimi papierowa formacja, któ-
ZAGROŻENIA, rej głównym celem było ewakuowanie ludności
które jeszcze w czasie wojny, i to w dodatku atomowej. Stąd
pół roku temu
wydawały się
pierwsze pytanie:
nieco
abstrakcyjne, 1. PO CO NAM
dziś stają się OBRONA CYWILNA?
faktem. Takich
problemów, do
Wielokrotnie słyszałem od sfrustrowanych sa-
których wojsko morządowców, że tę formację należy zlikwido-
to za dużo, wać. Po zniesieniu obowiązkowej służby wojsko-
a policja za mało, wej nikt nie będzie przecież służył w OC. Nie
będzie coraz
więcej. ma na nią pieniędzy, a większość obowiązków,
które i tak mało kto wykonuje, jest zapisana
w ustawie o powszechnym obowiązku obrony
sprzed... ponad 40 lat.
Podobnie wypowiadają się strażacy – obecni
gospodarze OC. „Nazwa Obrona Cywilna zakła-
da, że normalnym stanem jest wojna
i wynikające z niej zagrożenia, a to przecież od
dawna nieprawda”, usłyszałem niedawno
w Komendzie Głównej Państwowej Straży Po-
żarnej. Dlatego strażacy pracują nad ustawą
o ratownictwie i ochronie ludności. Ochrona lud-
ności trwa bowiem stale, a tylko w czasie wojny
zmieniałaby szyld na Obronę Cywilną. W pro-
jekcie tej ustawy w ogóle nie ma szefa OC. To
 A R M I A

Po cichu mówią to i sami strażacy. Zwracają O G Ł O S Z E N I E

też uwagę, że mają obowiązki, a brakuje struktur
i ludzi. Tym wszystkim dysponuje na przykład
wojewoda. Trudno sobie jednak wyobrazić na-
XIII Konferencja
wet komendanta wojewódzkiego PSP wydające- Naukowo-Szkoleniowa
go rozkazy wojewodzie, który jest przedstawi- Wojskowej Służby Zdrowia
cielem rządu w terenie. Dlatego najlepszym
z rozwiązań, które już u nas funkcjonowało, ale
krótko, jest powierzenie spraw Obrony Cywilnej
właśnie cywilowi. Optymalnie, gdy będzie to
Strażacy muszą
radzić sobie wiceminister właściwy do spraw wewnętrz-
nych. Obie funkcje w latach 2005–2007 łą- Problemy zabezpieczenia
z powodziami, medycznego
skażeniami czył Paweł Soloch. „Gdy przypiszemy
Obronę Cywilną jednej formacji, to z natury
w dobie transformacji
i ratownictwem.
sił zbrojnych
rzeczy będzie się ona interesowała w pierw-
szej kolejności zabezpieczeniem własnych inte-
resów: nowymi etatami, dodatkowymi pieniędz-
mi”, wyjaśniał w wywiadzie dla „Polski Zbroj-
Warszawa/Rynia
nej”. Pieniądze to w ogóle szerszy problem. Dla- 9–10 listopada 2009 roku
tego zadamy również trzecie pytanie:
FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ

zaś prowadzi do drugiego pytania – kto powinien
nim być?
2. CZYJA MA BYĆ
OBRONA CYWILNA?
Nadzór nad Obroną Cywilną, którą powołano
do życia pod tą nazwą w 1973 roku, na początku
sprawowało wojsko. Wszystkie kluczowe przepi-
sy można było więc znaleźć w dziale IV wielo-
krotnie nowelizowanej ustawy o powszechnym
obowiązku obrony. Na początku lat 90. OC po-
wierzono Państwowej Straży Pożarnej. Współau-
tor tego rozwiązania były wiceminister spraw
wewnętrznych i administracji Antoni Podolski
uzasadniał to rodzajem zagrożeń, z jakimi mamy
do czynienia w Polsce. „W przypadku powodzi,
pożarów czy innych zdarzeń niebezpiecznych
dla zdrowia i życia ludności najbardziej kompe-
tentni są strażacy i ratownicy. Rzeczywiście, od
tamtej pory pojawiły się jednak kolejne zagroże-
nia, które zrodziły konieczność przyjęcia nowych
rozwiązań”, przyznał na naszych łamach.
Rekomendacje PZ
1. Szybkie uchwalenie ustawy o ratownictwie
i ochronie ludności.
2. Jednoczesne powołanie cywilnego szefa
Obrony Cywilnej – najlepiej wiceministra
spraw wewnętrznych i administracji. Mógłby
on być także szefem Rządowego Centrum
Bezpieczeństwa.
3. Wprowadzenie odpisów podatkowych dla
firm i obywateli świadczących na rzecz OC.
4. Wyjaśnienie wątpliwości związanych
z ustawą o zarządzaniu kryzysowym.  się będą spory o Obronę Cywilną.
Miejsce obrad:
3. JAK PRZEKONAĆ DO I dzień – Wojskowy Instytut Medyczny,
ŚWIADCZEŃ NA RZECZ OC? 04-141 Warszawa, ul. Szaserów 128
Oczywiście nie chodzi o to, żebyśmy byli dru- II dzień – WDW w Ryni, 05-127 Białobrzegi,
gą Szwajcarią, gdzie wszyscy obywatele mają ul. Wczasowa 59
miejsce w schronach, a każdy dorosły mężczy-
zna trzyma w szafie broń. Nie jesteśmy narodem Zakwaterowanie: WDW w Ryni
ani tak małym, ani tak bogatym. Chodzi o proza-
iczne rzeczy – żeby wójt organizujący ćwiczenia Koszty uczestnictwa:
• opłata konferencyjna
Obrony Cywilnej w swojej gminie nie musiał
– 200 zł (płatne przelewem
brać w nich udziału sam. Często bowiem praco-
na konto bankowe)
dawcy każą pracownikom wykręcać się od tego • zakwaterowanie (ze śniadaniem)
obowiązku. Nic dziwnego: dzień pracy swoje – 80 zł/dobę (płatne na miejscu)
kosztuje. Kosztuje też sprzęt, który można by
wypożyczyć do zadań Obrony Cywilnej – na Rejestracja i informacje
przykład samochody terenowe. W Niemczech organizacyjne:
ich właściciele sami się zgłaszają, bo dzięki te- Zakład Organizacji Ochrony Zdrowia Wojsk
mu mogą uzyskać korzystny odpis podatkowy. i Zdrowia Publicznego Wojskowego
W Polsce każdy, kto może, ucieka przed tym sła- Instytutu Medycznego,
bo płatnym obowiązkiem. tel. wojsk. 444 265 (275), tel. cyw.:
042 75 04 265, faks wojsk. 445 565,
4. CZY COŚ faks cyw. 042 75 05 565,
e-mail: oozw@wim.mil.pl
JESZCZE TRZEBA ZMIENIĆ?
Najbardziej ożywioną dyskusję w naszym cy-
klu wywołała jednak nowelizacja ustawy Opłatę konferencyjną
o zarządzaniu kryzysowym. Padły ostre słowa. prosimy przekazywać
„Putinizacją nazywam to, że ludzie z bronią na konto:
przyjmują na siebie rolę administracji cywilnej, WDW w Ryni, Bank Śląski SA,
co cofa nas trochę do Ameryki Łacińskiej lat Oddział w Legionowie,
70.”, mówił Paweł Soloch (obecnie BBN) w od- numer rachunku:
niesieniu do zwiększenia roli ABW w tej noweli- 04-1050-1012-1000-0005-0241-6688
zacji. „Nigdzie w znanych mi państwach demo-
kratycznych zwalczaniem terroryzmu nie zajmu-
ją się urzędnicy administracji cywilnej”, polemi-
zował Antoni Podolski, do niedawna szef Rzą-
dowego Centrum Bezpieczeństwa, które przygo-
towało nowe przepisy. Ostatecznie 6 sierpnia
podpisał je prezydent Lech Kaczyński, ale
o zbadanie jednego z artykułów ustawy poprosił
Trybunał Konstytucyjny. Na wyrok możemy
czekać nawet dwa lata, więc dyskusja o kolejnej
nowelizacji ustawy o zarządzaniu kryzysowym
na pewno jeszcze potrwa. Tak samo jak toczyć


POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 31

 N I E T Y L K O
FOT. DIGART.PL/DZIADEK 77
MARCELI KWAŚNIEWSKI
Betonowy spadek
Jedynie co dziesiąty mieszkaniec Poznania w razie zagrożenia
mógłby ukryć się w schronie, których jest 444 w tym mieście.
Czy są więc dziś w ogóle potrzebne?
O
statni ze schronów wybu-
dowano w latach siedem-
dziesiątych i od tego cza-
su nikt ich nie moderni-
zował. Poszukujący bezpieczeństwa
ludzie zastaliby więc prawdopodobnie
nieszczelne drzwi, niedziałające filtry
i centralki telefoniczne o muzealnej
wartości. „Schrony to spadek po PRL,
z którym nie wiadomo co zrobić”, przy-
znaje Waldemar Paternoga, dyrektor
Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządza-
nia Kryzysowego w Wielkopolskim
Urzędzie Wojewódzkim. „Budowano
je na wypadek jednego zagrożenia:
wojny. Obecnie jest ono dużo mniej
realne niż klęska żywiołowa, katastro-
fa kolejowa czy atak terrorystyczny
z użyciem broni biologicznej. Tych
zagrożeń nie da się przewidzieć”,
dodaje.
Podpisana w 1949 roku konwencja
genewska jest jednym z trzech obowią-
zujących w Polsce dokumentów regulu-
jących kwestie Obrony Cywilnej i schro-
nów. „I właśnie konwencja robi to najle-
piej”, uważa Michał Szymański, in-
32 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
W O J S K O
spektor do spraw logistyki w Wydziale
Zarządzania Kryzysowego i Bezpie-
czeństwa Urzędu Miasta Poznania. Po-
zostałe dwie ustawy to rozporządzenie
Rady Ministrów z 2002 roku, określają-
ce zakres kompetencji i działań szefów
Obrony Cywilnej Kraju, i ustawa o po-
wszechnym obowiązku obrony z 1967
roku. W żadnej z nich nie ma słowa
o prawnym umocowaniu schronów, ani
ich definicji.
BUNKIER WOJEWODY
„One fizycznie istnieją, ale dla nas
praktycznie ich nie ma”, przyznaje dy-
rektor Paternoga. „Zgodnie z prawem
wojewoda nie jest ani właścicielem, ani
administratorem schronów. Nie ma też
żadnych kompetencji, by ich właścicie-
lom cokolwiek nakazywać”, dodaje.
Ewidencja schronów w Wielkopolsce,
prowadzona przez Wydział Zarządza-
nia Kryzysowego, to efekt dobrej woli
dyrektora, który zdaje sobie sprawę
z tego, że ta wiedza może się kiedyś
przydać. „Wiemy, ile ich jest i gdzie się
znajdują. Obecnie nie przewidujemy
jednak żadnej formy wykorzystania schronów.
Tym bardziej że w przepisach brakuje koncepcji
na budowle ochronne”.
Kiedyś pod Poznaniem istniał „bunkier woje-
wody”. Dawno został już jednak przekazany lo-
kalnym władzom i teraz służy jako atrakcja dla
zwiedzających. „Mieściło się tam SKOC, czyli
stanowisko kierowania OC. Obecnie nie mamy
zamiaru w razie niebezpieczeństwa chować wo-
jewodę do bunkra. Jego miejsce jest w Woje-
SYRENY wódzkim Centrum Zarządzania Kryzysowego,
to przeszłość.
Kto przy
znajdującym się tu, w wydziale”, wyjaśnia dy-
zdrowych rektor Paternoga.
zmysłach będzie Służby kryzysowe wojewody stawiają na in-
się uczył formacje i komunikaty, które w razie zagrożenia
dźwiękowych
sygnałów
mają być podawane w lokalnych mediach, oraz
alarmowych? na system syren alarmowych, rozmieszczonych
w mieście i na terenie województwa.
Z syrenami także jest problem, bo większość
urządzeń ma już swoje lata. Do tego znajdują
się głównie w śródmieściu. Budując nowe
osiedla, nikt nie myślał o syrenach. Zdaniem
Waldemara Paternogi syreny to przeszłość. Te-
raz trzeba pomyśleć o głośnikach, przez które
można by przekazywać komunikaty. „Kto przy
zdrowych zmysłach będzie uczył się dźwięko-
wych sygnałów alarmowych? I na jak długo je
zapamięta?”, zastanawia się dyrektor.
Do tego w każdym województwie w Polsce
sieć syren działa inaczej. Szesnastoma systema-
mi zajmują się dwie konkurujące ze sobą firmy,

SKORO SCHRONY są,
to nie ma sensu ich
burzyć. Problem
w tym, jak i do czego
mają być używane.
które uniemożliwiają podłączenie elementów
swojego układu do innego. Każdy wojewoda kil-
ka lat temu dostał polecenie, by zorganizować
system ostrzegania, ale nikt nie pomyślał o jed-
nym: aby był to spójny model krajowy. „Podob-
nie jest z wykrywaniem skażeń”, dodaje dyrek-
tor Paternoga. „W Wielkopolsce postawiliśmy
na wyspecjalizowane służby, które na co dzień
się tym zajmują, i to one w razie czego mają nas
informować. W niektórych województwach są to
natomiast drużyny nauczycieli, które spotykają
się raz do roku na ćwiczeniach”.
Ochrona schronów to dziś zadanie trudne, tym
bardziej że nie ma pewności co do ich statusu
prawnego, liczby i stanu technicznego. Na doda-
tek systematycznie ich ubywa, ponieważ są prze-
rabiane na kawiarnie, piwnice, garaże, magazy-
ny i sklepy. „Zgodnie z prawem cywilnym schron
należy do właściciela budynku”, wyjaśnia
Michał Szymański. „Może go przebudować,
korzystając z ustawy o prawie budowlanym. Jeśli
więc właściciel dostanie pozwolenie na rozbiór-
kę czy przebudowę, to my nic nie możemy zro-
bić”. Obiekty znikają z ewidencji, część nawet
bez żadnych pozwoleń. Nowych zaś nie ma za co
budować. Sytuację w Polsce doskonale obrazuje
fakt, że w latach 2000–2001 w kraju przekazano
do użytku tylko jeden nowy schron na 50 miejsc
oraz pięć tak zwanych ukryć dla 1 200 osób. Ile
jest ich dzisiaj w Polsce? Nie wiadomo dokład-
nie, ponieważ najbliższą inwentaryzację zapla-
A R M I A
OBOWIĄZEK
utrzymania
schronu
spoczywa
na właścicielu.
nowano na rok 2010. „Biorąc pod uwagę dane
z 2002 roku, należy stwierdzić, że w całej Polsce
znajdowało się 14,3 tysiąca budowli ochronnych,
których pojemność wynosiła 1 609 550 miejsc”,
mówi Tomasz Kołodziejczyk, naczelnik Wy-
działu Planowania Ochrony Ludności i Obrony
Cywilnej.
PIENIĄDZE, PIENIĄDZE
Michał Szymański sądzi, że schrony wciąż
mogą być bardzo przydatne w wypadku klęsk ży-
wiołowych i zagrożeń takich jak tornado. Obec-
nie nie ma żadnej regulacji prawnej, która naka-
zywałaby budowę schronów. I żaden deweloper
tego nie zrobi, bo nikt mu za to nie zapłaci.
W ogóle kwestia finansowa jest bardzo drażli-
wa, ponieważ obowiązek utrzymania schronu
spoczywa na właścicielu, którego ogranicza je-
dynie prawo budowlane. A ono nic nie mówi
o wyposażeniu obiektu w instalacje i zabezpie-
czenia. Nie może go też zmusić do dbałości o już
istniejące ani do ich systematycznych kontroli.
Tym bardziej że żadna władza – ani miejska, ani
wojewódzka – nawet złotówki do utrzymania
schronu nie dołoży, bo – ustawowo – nie może.
Jak wyjaśnia inspektor Szymański, choćby
z tych powodów nie można obecnie mówić
o kontroli schronów, a co najwyżej o oględzi-
nach czy wizytacjach, ponieważ tak naprawdę to
ani on, ani nikt inny nie ma uprawnień do żąda-
nia udostępnienia schronu. Nawet gdyby ktoś
FOT. MARCELI KWAŚNIEWSKI (3)
chciał pomóc i z pasji zadbać o swój schron i je-
go wyposażenie, to miasto nie ma mu jak po-
móc. „Chętnie rozdalibyśmy filtry powietrza,
które leżą w naszym magazynie, bo są sprzed
trzydziestu lat. I trochę masek gazowych. A tak
poza tym to mamy worki jutowe na piasek i ło-
dzie”, mówi Michał Szymański.
„Maski to dziś absurd”, denerwuje się dyrek-
tor Paternoga. „W świetle dzisiejszych zagrożeń
musiałyby mieć specjalne filtry HEPA, a takich
nie mamy. Poza tym, jeśli będą w magazynie na
obrzeżach miasta, to kto i kiedy zdąży je rozdać
ludziom? To podważa sens ich posiadania”.
A schrony? Tu dyrektor jest ostrożniejszy. Skoro
są, nie ma sensu ich burzyć. Problem w tym, jak
i do czego mają być używane.
„Prezydent miasta jako szef Obrony Cywilnej
może nakazać właścicielowi schronu doprowa-
dzenie go do stanu gotowości, ale tylko w sytu-
acji zagrożenia wojną i tylko wtedy, gdy władze
miasta przeznaczą odpowiednie środki na re-
fundację kosztów właścicielowi”, wyjaśnia
Szymański.
Na zakończenie rozmowy wybieramy się na
ulicę Żydowską, by obejrzeć wzorcowy schron
pod starą kamienicą, którego właścicielem są
władze gminy. Miał być „doskonale wyposażony
i całkowicie sprawny – w razie czego”. Na miej-
scu okazało się, że wejście do schronu jest nie-
możliwe. Po nocnej burzy była w nim woda po
kolana. 
POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 33
 R O Z P O Z N A N I E

Rozgrzewka
Żołnierze kompanii rozpoznawczej
z 17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej
przeprowadzili w okolicach Międzyrzecza zwiad
w głąb ugrupowania przeciwnika.

34 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009

 A R M I A

 GŁÓWNYM
CELEM zadania
było zdobycie
niezbędnych
informacji
o przeciwniku.

Żołnierze oprócz broni nieśli też 30-kilogramowe plecaki.

P ięć uzbrojonych czteroo-

sobowych grup zwiadow-
ców po przejściu kilku kilome-
trów niedaleko strzelnicy Nie-
toperek wykryło czteroosobo-
wy patrol przeciwnika. Dowód-
ca podjął decyzję o przechwy-
ceniu go i zlikwidowaniu.
Po przebyciu kolejnych dzie-
sięciu kilometrów żołnierze
musieli rozpoznać przeszkodę
wodną oraz przeprawić się na
jej drugi brzeg pontonem.
Pod koniec dnia zbudowali
prowizoryczną bazę. W no-
cy rozpoczęli zasadniczą
część swojej misji – rozpo-
znanie przeciwnika w rejo-
nie stacjonowania jednego
z jego pododdziałów. Jak
zapewniał szef sekcji rozpo-
znania 17 WBZ major
Norbert Iwanowski, był to
dopiero przedsmak tego, co
będą robić podczas zgrupo-
wań w górach czy na poli-
gonach. 
kapitan SZCZEPAN

GŁUSZCZAK

zwiadowców

POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 35


F E L I E T O N
BOGUSŁAW
PACEK
Magiczne słowo „sponsor”
G
ęsto musieli tłuma-
czyć się policyjni mi-
nistrowie i generało-
wie za udział w pikni-
ku, na który zapro-
szono pewnego ViP-a. Miał on być
może interes w „skumaniu się” z po-
licyjną bracią. Przy okazji zaczęto
dochodzić, skąd wzięły się na biesia-
dzie jadło i trunki dla gości. Stoły
musiały być nieźle zastawione, skoro
nikt nie chciał wierzyć, że na wszyst-
ko starczyła składka po 20 złotych
od każdego.
Myślę, że w czasie, gdy media roz-
szarpywały uczestników policyjnego
spotkania, także w wojsku niejeden
dowódca zastanowił się, co by to by-
ło, gdyby trafiło na przykład na świę-
to jego jednostki. Święto to święto.
Nie ma wyjścia. Samą zbiórką i roz-
daniem listów gratulacyjnych sprawy
się nie załatwi. Istnieje coś, co nazy-
wamy polską tradycją. Gdy zaprasza
się gości, wypada poczęstować ich
chociaż żołnierską grochówką i pi-
wem. A jak gości jest kilkuset? Prze-
cież od lat na zrobienie takiej imprezy
w budżetach jednostek nie ma ani
grosza. Skąd więc wziąć pieniądze
i na grochówkę, i na piwko? A może
jeszcze na małe lub duże „co nieco”?
I tu zaczyna się problem, który, gdy
ktoś zacznie dopytywać o źródło po-
chodzenia wojskowego poczęstunku,
bardzo łatwo może stać się rozdmu-
chaną aferą. Jeśli bowiem nie było
służbowych pieniędzy, to skąd się
wzięły rarytasy na stole? Dziś już nikt
nie zaprowiantuje „na lewo” dodat-
kowych 200 żołnierzy, mała też
szansa na danie kadrze nagród,
które „dobrowolnie” oddadzą na
36 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
W samo sedno
Nie ma co się dziwić, że ci, co dają,
czasami oczekują czegoś w zamian.
składkową imprezę. Przed kolejnymi
świętami i uroczystościami pojawia
się słowo-klucz: „sponsor”, określają-
ce kogoś, kto sprezentuje jednostce
albo produkty żywnościowe i trunki,
albo wyłoży na nie pieniądze. Niby
nic w tym złego. Mówią, że jak dają,
to trzeba brać, a jak biją – uciekać.
Problem polega na tym, że rzadko da-
ją bezinteresownie.
Nie ma więc co się dziwić, że ci, co
dają, czasami czegoś w zamian ocze-
kują. Trudno nie zaprosić na wojsko-
we uroczystości hojnego sponsora,
dzięki któremu impreza jest udana.
Ale też nie można dziwić się sponso-
rowi, jeżeli na imprezie zastanawia
się, jak zrobić porządny biznes dzię-
ki nawiązanym kontaktom, a nie zno-
wu bezinteresownie wyłożyć swoje
pieniądze.
Media, które docierają wszędzie
i czasami są bardziej dociekliwe niż
policja i prokuratura, zapytają wkrót-
ce nie tylko o to, skąd
się wzięły smakołyki,
ale także, czy sponsor
odprowadził podatek od
przekazanej darowizny.
I znowu będzie
kuku. Sam byłem
dowódcą przez
wiele lat. Co
robić? Nie dadzą poszaleć jak za dawnych cza-
sów. Świętować chcą wszyscy, a biorąc pod
uwagę warunki w wielu jednostkach, zbiórka
po 20 złotych od każdego żołnierza nie spo-
tkałaby się przecież z aplauzem. A co daje
składka po 20 złotych na porządną imprezę?
Byli i tacy, którzy próbowali wprowadzać na
wzór zachodnich sąsiadów odpłatny wyszynk
dla gości. Ale polski gość nie jest przyzwycza-
jony do płacenia, gdy zapraszają. I na naszym
gruncie się to nie przyjęło.
A może wziąć przykład z tych zachodnich
sąsiadów, którym nawet do głowy nie przy-
chodzi szukać sponsora na mundurową impre-
zę? Po prostu wpisują określony wydatek
w budżet jednostki. Bez szaleństw, ale odważ-
nie kupują za służbowe pieniądze jadło i trun-
ki, i nikt ich nie ściga za marnowanie społecz-
nej kasy. Jak mają pieniądze, to coś robią i za-
praszają, a jak nie mają – nie robią. Im szyb-
ciej zmienimy sposób myślenia w tej dziedzi-
nie, tym mniejsza szansa, że i wojsko stanie
się medialnym bohaterem po sponsorowa-
nych biesiadach. 

MILITARIA MICHAŁ NITA
zajmuje się
techniką
Rosomak
po francusku
Do wyposażenia armii francuskiej wchodzi
nowy kołowy bojowy wóz piechoty przygotowany
do działań sieciocentrycznych.
W
pierwszej połowie lat siedem-
dziesiątych minionego wieku
do uzbrojenia francuskich jed-
nostek zmechanizowanych
wszedł gąsienicowy bojowy wóz piechoty
AMX-10P. W ciągu długiego okresu użytkowa-
nia powstało wiele jego wersji. Obecnie wciąż
służy on w Armee de Terre, czyli wojskach lą-
dowych. Nie od dziś wiadomo jednak, że jest
to już konstrukcja wyeksploatowana. Dlatego
też francuscy wojskowi od dłuższego czasu
myśleli o zastąpieniu jej nowym pojazdem.
Wybór padł na kołowy VBCI, czyli vehicule
blinde combat infanterie.
Po sformułowaniu wymagań, którym miał
sprostać nowy BWP, zbudowano prototyp (we
Francji podstawą podziału pojazdów na KTO
MILITARIA
MILITARIA
i BWP jest ich uzbrojenie, a nie podwozie).
Oprócz istniejącej jeszcze kilka lat temu firmy
GIAT w program była zaangażowana także
firma Renault Trucks. Po zakończeniu testów
wszystkich prototypów oraz zatwierdzeniu
ich pozytywnych wyników, zarówno przez
przemysł, jak i siły zbrojne Francji, zdecydo-
wano o rozpoczęciu produkcji seryjnej nowe-
go pojazdu.
Producentem wozu jest znana francuska firma
zbrojeniowa Nexter (dawny GIAT). Pierwszych
następców AMX-10P armia francuska odebrała
w 2008 roku. Rocznie w fabryce w Roanne ma
być produkowanych około stu pojazdów. Po-
czątkowo zapowiadano, że kupionych zostanie
700 VBCI. Uwzględniając ostatnie zamówienie
z początku września na 332 egzemplarze, naby-
MILITARIA
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL
FOT. NEXTER
to ich jak dotąd 650, z czego 520 pojazdów
w wersji bojowej. Do armii francuskiej trafiło
ich już ponad sto. Koszty programu to 2,86 mi-
liarda euro.
Pierwszą jednostką, która dostała nowe BWP,
jest 35 Pułk Piechoty stacjonujący w Belfort.
Wchodzi on w skład 7 Brygady Pancernej z Be-
sancon. Pod koniec ubiegłego roku VBCI trafiły
też do ośrodka szkoleniowego w Canjures.
W dalszej kolejności nowe pojazdy mają trafić
do pułków 152. i 92. z Colmar i Clermont-Fer-
rand. Kompania zmechanizowana ma się skła-
dać z czterech plutonów, a w każdym z nich ma-
ją być cztery VBCI.
W marcu tego roku we wschodniej Francji,
w pobliżu Valdahon przedstawiciele francuskie-
go resortu obrony obejrzeli pokaz działania
POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 37
 B O J O W Y
pododdziałów zmechanizowanych operujących
na VBCI.
Firma Nexter promuje nowy produkt także
poza Francją. W kwietniu zaprezentowano go
armii hiszpańskiej, która planuje zakup następcy
transportera BMR-600. Także w kwietniu 2009
roku wstępne zainteresowanie wozem z Francji
wyraziły siły zbrojne Grecji. Mimo to nie sposób
wyrokować, która armia zdecyduje się na jego
zakup.
UKŁAD KLASYCZNY
W prawej przedniej części kadłuba VBCI
umieszczono przedział napędowy, w lewej znaj-
duje się stanowisko kierowcy, a za nim dowód-
cy. Tylną część kadłuba, jak w każdym BWP,
zajmuje przedział desantu. Są w nim miejsca
dla ośmiu żołnierzy z wyposażeniem, uzbrojo-
nych w karabiny FAMAS kalibru 5,56 milime-
tra. W przedziale desantu przewidziano też
miejsca dla dwóch 84-milimetrowych granatni-
ków przeciwpancernych AT-4, 51-milimetro-
wego lekkiego moździerza
LGI oraz lekkiego karabinu
maszynowego Minimi. De-
Rocznie w fabryce
sant wchodzi do pojazdu w Roanne ma być
i wychodzi z niego przez
produkowanych
opuszczaną do dołu rampę.
Żołnierze siedzą zwróceni
twarzami do siebie, podob-
około stu
nie jak w polskim Rosoma- pojazdów
ku. Kierowca, prowadząc
VBCI, obserwuje przedpole przez trzy perysko-
py. Przy czym środkowy z nich może być szyb-
ko zamieniony na pasywny przyrząd do obser-
wacji w nocy.
Pancerz VBCI składa się z zespawanych ze
sobą aluminiowych płyt. Dla zwiększenia
ochrony wozu w jego konstrukcji zastosowano
także warstwę przeciwodłamkową. Na kadłub
można jeszcze założyć dodatkowe opancerze-
nie chroniące załogę. W przyszłości być może
VBCI zostanie wyposażony w pancerz reak-
tywny. Projektując pojazd, konstruktorzy po-
święcili również wiele uwagi ochronie przeciw-
minowej.
MAŁA WIEŻA
Francuzi zdecydowali się wyposażyć wersję
bojową VBCI w wieżę załogową, której podsta-
wowym uzbrojeniem jest 25-milimetrowa arma-
ta M811 z zespołem napędowym i dwudrożnym
doprowadzeniem amunicji. Do strzelania z niej
działonowy i dowódca mają 169 pocisków tak
zwanej pierwszej gotowości. Wśród nich jest
117 pocisków odłamkowo-zapalających (HEI)
i 52 przeciwpancerne (APFSDS). Te ostatnie
z odległości jednego kilometra przebijają pan-
cerz o grubości 80 milimetrów. Przy użyciu ar-
maty, której kąt podniesienia zawiera się w gra-
nicach od – 8 do + 45 stopni, można zwalczać
cele oddalone o 2,5 kilometra. Dodatkowym
uzbrojeniem jest karabin maszynowy kalibru
7,62 milimetra sprzężony z armatą i zamontowa-
38 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
W Ó Z P I E C H O T Y
VBCI
ny w prawej części przodu wieży. Napęd do usta-
wiania armaty na żądany kąt podniesienia oraz
obracający wieżą jest elektryczny. Sama armata
jest także stabilizowana. Dzięki temu możliwe
jest prowadzenie skutecznego ognia podczas
jazdy. Ponadto na wieży i z tyłu kadłuba za-
w liczb
montowano wyrzutnie granatów dymnych. Wóz
może być wyposażony w głowicę zakłócającą
systemy naprowadzające przeciwpancernych
pocisków kierowanych.
W wieży jest jedynie stanowisko działono-
wego. Żołnierz ten, używając celownika VTI,
naprowadza armatę i sprzężony z nią karabin
maszynowy oraz strzela z obu rodzajów broni.
Celownik działonowego ma dwa tory, dzienny
i nocny (termowizyjny), o wąskim oraz szero- Uzbrojenie
25-milimetrowa armata (strzelająca ogniem
kim polu widzenia. Do pomiaru odległości do
pojedynczym i seryjnym) i 7,62 mm karabin
celu służy dalmierz laserowy. Sytuację z przodu maszynowy
i po bokach wieży można obserwować przez
peryskopy.
Siedzący za kierowcą dowódca wozu rów-
Jednostka ognia
409 nabojów do armaty
nież widzi przedpole dzięki trzem perysko- (w tym 169 pierwszej gotowości)
pom dziennym. Na jego 2000 nabojów do karabinu maszynowego
stanowisku znajdują się
monitor, pulpity z przyci- Amunicja do armaty
skami i wyświetlacze. Wóz
naboje przeciwpancerne (APFSDS)
i odłamkowo-zapalające (HEI) – 25x137
wyposażono też w system
SIT, służący do wymiany
Załoga
informacji i zarządzania po-
lem walki. Może on działać
3 + 8 żołnierzy desantu
na szczeblach kompanii
i batalionu. Pokazuje rów- Masa
nież położenie wozu względem stanowiska do-
wodzenia. Oprócz systemu SIT w pojeździe bojowa
znajdują się także odbiornik nawigacji satelitar- 28 ton
nej GPS i radiostacja PR-4G. Wewnątrz wozu
żołnierze rozmawiają przez interkom. W przy-
szłości przewiduje się wyposażenie VBCI
w IFF (identyfikacja „swój-obcy”). Omawiany
BWP ma też układ przeciwpożarowy, obejmu-
jący przedział napędowy i załogowy, ochrony
ABC oraz klimatyzację. Wóz można wyposa-
żyć w stabilizowane dzienno-nocne urządzenie
obserwacyjne MOP obracające się o 360 stop-
ni. W płaszczyźnie pionowej zakres jego obser-
wacji wynosi od 24 do 35 stopni. Omawiany
BWP jest przygotowany do działań sieciocen-
trycznych.
Na stanowisku dowódcy wozu wyświetlona
jest mapa rejonu działania, pokazująca położenie
wojsk własnych i przeciwnika. Choć dowódca
nie siedzi w wieży, może również wycelowywać
armatę i strzelać z niej tak samo jak działonowy.
Wówczas korzysta z możliwości wyłączenia na-
prowadzania uzbrojenia ze stanowiska działono-
wego i skierowania armaty na groźniejszy cel.
W takiej sytuacji system kierowania ogniem nie
bierze pod uwagę sygnałów nadchodzących ze
stanowiska działonowego. Dowódca może też
korzystać z zamontowanego w wieży celownika
VTI. W przypadku VBCI dowódca pojazdu jest
jednocześnie dowódcą desantu i może on w razie
konieczności opuścić pojazd razem z ośmioma
żołnierzami. 
 M I L I T A R I A

Pokonywanie Siedem do przodu, dwa do tyłu

W czasie jazdy w terenie włączany
przeszkód terenowych jest napęd na wszystkie koła.
– wzniesienie o nachyleniu 60 procent
– nachylenie boczne 30 procent
– brody o głębokości do 1,5 metra N a jednostkę napę-
dową VBCI wybra-
i dwa do tyłu. Układ
jezdny VBCI ma

bach
no sześciocylindrowy osiem kół. W czasie
Współczynnik silnik wysokoprężny jazdy w terenie włą-
Volvo D12 o mocy czany jest napęd na
mocy jednostkowej
14,5 kW/t
405 kW, który połączo- wszystkie koła.
no z układem napędo- Układ kierowniczy ma- po-
wym ZF 7HP 902. jący wspomaganie obej- sażono
Prędkość maksymalna
100 km/h
Skrzynia przekładniowa muje cztery przednie też w cen-
wozu ma siedem prze- koła, a w piastach kół tralny układ
Zasięg
750 km
łożeń do jazdy w przód są hamulce. VBCI wy- pompowania opon. 

Napęd
6-cylindrowy silnik
wysokoprężny Volvo D12
o mocy 410 kW

Układ8x8,napędu
z możliwością
przełączenia na napęd 8x6

Zawieszenie
niezależne

Oczekiwanie
na rodzinę
Drugą wersją VBCI, która wejdzie
do służby, jest wóz dowódczy VPC.

J ak to zwykle bywa,
przy okazji powsta-
nia nowego wozu, jego
utworzy dwóch żołnie-
rzy, a w miejscu, gdzie
w VBCI znajduje się
kadłub jest wykorzysty- przedział desantu,
wany do budowy wersji w VPC będzie przedział
specjalnych. do pracy dla pięciu ofi-
Drugą wersją VBCI, któ- cerów. Oprócz tych dwu
ra wejdzie do służby, wersji VBCI firma
jest wóz dowódczy Nexter na jego bazie
VPC. Łatwo go odróż- planuje też budowę wo-
Wymiary
długość – 7,80 m
nić od bojowego, gdyż zu zabezpieczenia
nie ma on wieży, technicznego, saper-
szerokość – 2,98 m
a uzbrojeniem tej wer- skiego i uzbrojonego
wysokość – 2,26 m
prześwit – 0,50 m sji jest wielkokalibrowy w moździerz kalibru
karabin maszynowy 81milimetrów. Trudno
12,7 milimetra zamon- jednak przewidzieć,
towany na stropie ka- kiedy i czy w ogóle wej-
dłuba. Jego załogę dą one do służby. 

Rozmiary
ogumienia
FOT. NEXTER

395/90 R22 XML

POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 39

 L O T N I C T W O

ROBERT CZULDA

FOT. FIGHTGLOBAL.COM
Staruszek Harrier
Swoje najlepsze lata mają już za sobą, ale ich niezwykłe zdolności – przede wszystkim pionowego
startu i lądowania – sprawiają, że jeszcze niemal przez dziesięć lat będą wykorzystywane przez Brytyjczyków.

Ż
ywot Harrierów przedłuży-
ła umowa z kwietnia 2009
roku, kiedy to brytyjskie
ministerstwo obrony pod-
pisało wart 574 miliony funtów kon-
trakt z BAE Systems na pełne serwi-
sowanie maszyn do 2018 roku. Firma
będzie odpowiedzialna za wszelkie
naprawy i utrzymanie sprawności ma-
szyn, aż do ich całkowitego wycofa-
nia ze służby. W styczniu 2009 roku
podpisano wartą 198 milionów fun-
tów umowę z firmą Rolls-Royce, do-
tyczącą silników.
Zawarcie tak kosztownych kontrak-
tów na kilka lat przed wycofaniem
maszyny – i to w okresie kryzysu gospodar-
czego – jest najlepszym dowodem na nieusta-
jącą przydatność Harrierów w działaniach bo-
jowych. „Samoloty Harrier odgrywają nie-
zwykle ważną rolę w operacji w Afganista-
nie”, zdradził Quentin Davies, minister do
spraw zaopatrzenia. „Umowa oznacza, że
wszystkie maszyny zachowają pełną zdolność

Odnowiona konstrukcja
Harrier GR9 jest mocno zmodernizowaną
wersją GR7, który pojawił się w 1990 roku.
Pułap
13 tysięcy metrów Silnik
Rolls-Royce
Prędkość
1065 kilometrów/godzinę
Pegasus 105/107

Wprowadzenie
2006 rok
do służby
Wycofanie
2018 rok
ze służby
Załoga
1 osoba

Uzbrojenie
AIM-9 Sidewinder,
Maverick,

Wysokość Paveway II,

Paveway III,
Enhanced
3,5 metra
Paveway,
amunicja
kasetowa

Długość
14 metrów
40 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009

bojową”. Nie bez znaczenia jest wyposażenie
Harrierów w bomby precyzyjne Paveway IV.
KLUCZOWE POMYSŁY
Harrier GR9 jest mocno zmodernizowaną
wersją GR7, który pojawił się w 1990 roku,
a pięć lat później zaliczył swój chrzest bojowy
w wojnie w byłej Jugosławii. Kolejną wersją
rozwojową był Harrier GR7A, który wyróż-
niał się przede wszystkim usprawnionym silni-
kiem Pegasus firmy Rolls-Royce. Kontrakt na
nowy napęd został zawarty pod koniec 1999
roku. Jego wdrożenie wymagało wielu moder-
nizacji i przebudowy konstrukcji.
W kwietniu 2002 roku firma BAE Systems
podpisała pierwszy kontrakt dotyczący rozwo-
ju wersji GR9/GR9A, a w maju 2003 roku od-
był się pierwszy lot nowej maszyny. Do służby
weszła ona ostatecznie w październiku 2006
roku. Wyróżnia się zmodernizowaną i ulep-
szoną awioniką oraz uzbrojeniem (Integrated
Weapons Programme – IWP).
Jest zdolna do przenoszenia
amunicji precyzyjnej.
M I L I T A R I A
Wyposażona została w nowy system nawiga-
cyjny GPS/INS, a także nowoczesny identyfi-
kacji samolotów (Friend or Foe), który ułatwia
współdziałanie z siłami powietrznymi państw
sojuszniczych.
Szczególnie istotne było to, żeby Harrier
miał możliwość przenoszenia naprowadza-
nych bomb i rakiet, takich jak Paveway IV,
Brimstone, AGM-65H/K Maverick. Dzięki te-
mu może on, podobnie jak inne maszyny
wyposażone w ten system (Tornado GR4,
Typhoon), atakować cele niezależnie od wa-
runków atmosferycznych i widoczności. Klu-
czowa okazuje się zdolność przenoszenia do
sześciu bomb Paveway IV, które jeszcze przed
lotem lub w czasie jego trwania mogą być za-
programowane przez pilota. Można też okre-
ślić warunki uderzenia w cel, w tym kąt oraz
kierunek. Pomyślne wykorzystanie bomb
przez Harriery w Afganistanie sprawiło, że
Paveway IV będą też podwieszane do samolo-
tów Tornado i Typhoon.
Jednym z elementów modernizacji floty
Harrierów było wyposażenie części z nich
(GR9A) w mocniejsze silniki, dzięki czemu
maszyny lepiej radzą sobie w trudnych warun-
kach klimatycznych (na przykład w Afganista-
Do służby
wersja GR9/GR9A
weszła ostatecznie
w październiku
2006 roku.
nie). Łączny koszt zmodernizowania około
70 egzemplarzy do standardu GR9 wyniósł
ponad 500 milionów funtów. Trzydzieści zo-
stało wyposażonych w silniki Pegasus 107.
Modernizacja objęła również szkolne Harriery
T10, które zmodyfikowano do wersji T12, jed-
nak z zachowaniem silników Pegasus 105.
OSTATNIE LATA SŁUŻBY
Harriery latają obecnie w czterech eska-
drach sił RAF, a od 2006 roku również w ra-
mach skrzydła lotniczego Royal Navy, które
wykorzystuje wersje GR7, GR7A i GR9. Uży-
wane są między innymi w Afganistanie. Wy-
nika to z faktu, że w 2006 roku wycofano ze
służby w marynarce wojennej Sea Harriery,
bazujące na brytyjskich lotniskowcach.
Około 2012 roku trzy pierwsze maszyny te-
stowe F-35B trafią do Wielkiej Brytanii (za su-
mę ponad 400 milionów funtów). Dopiero na
podstawie testów wojskowi mają podjąć decy-
zję, czy uzbroją dwa nowe lotniskowce („Queen
Elizabeth” i „Prince of Wales”) w nowe maszy-
ny pionowego startu i lądowania. Według pla-
nów, miałoby to nastąpić w 2018 roku. Zanim
jednak tak się stanie, na niebie panować będą
nadal nieustępliwe Harriery. 
Rozpiętość
9,2 metra
POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 41
 M I L I T A R I A
FOT. K. WILEWSKI
KRZYSZTOF WILEWSKI
Zapomniany skarb
Choć były lepsze od radzieckich, nie trafiły do naszej armii.
Jedyny ocalały wielozadaniowy transporter MTS-360 jest dziś perełką
kolekcji Pomorskiego Muzeum Wojskowego.
M
iłośnicy militariów, którzy
bardzo licznie odwiedzają
bydgoskie muzeum wojsko-
we, choć zwracają uwagę na
dumnie prezentujące się czołgi, uwagę kon-
centrują jednak na innym eksponacie. Nie-
pozorny, stojący przy płocie gąsienicowy po-
jazd oznaczony enigmatycznym skrótem
MTS-360, to jeden z dziesięciu wyproduko-
wanych pod koniec lat siedemdziesiątych
ubiegłego wieku w Łabędach prototypowych
średnich transporterów gąsienicowych.
JEDYNY NA ŚWIECIE
Dyrektor pomorskiego muzeum Arkadiusz
Kaliński nie kryje, że MTS-360 to perełka
bydgoskiej kolekcji. „Pod koniec lat siedem-
dziesiątych Bumar Łabędy wyprodukował
prototypową serię ciągników gąsienicowych
dla naszej artylerii o oznaczeniu MTS. Tra-
fiły one na testy do naszej armii, ale choć
uzyskały pozytywne oceny, nie zostały skie-
rowane do masowej produkcji. Z tego, co
wiemy, nasz MTS to jedyny ocalały egzem-
plarz”, wyjaśnia Arkadiusz Kaliński, doda-
jąc z uśmiechem: „To światowy unikat”.
Dlaczego MTS-360 nie weszły do pro-
dukcji? Odpowiedź jest banalnie prosta: by-
ły za dobre. „Jak na tamte czasy stanowiły
wyjątkową konstrukcję. Podczas gdy podob-
ne radzieckie wozy tego typu ważyły około
26–27 ton, opracowany przez Łabędy gąsie-
nicowy ciągnik, wyposażony w silnik od
T-72, ważył mniej więcej 22 tony. Wagę
ograniczono dzięki zastosowaniu nowator-
skich stopów żelaza i aluminium.
MTS był więc zwrotniejszy i palił mniej
od sowieckich konstrukcji, a możliwości
42 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
uciągu miał takie same, jeśli nie większe. To
się nie spodobało radzieckim wojskowym
i Łabędy dostały czerwone światło na jego
produkcję”, wyjaśnia Adam Nitka, konser-
wator z PMW, który zajmuje się przywróce-
niem dawnego blasku MTS-owi.
CZERWONE ŚWIATŁO
Wyprodukowanego w 1976 roku ciągnika,
zanim trafił do bydgoskiego muzeum, przez
sześć lat używano w Centralnym Ośrodku
Szkolenia Służby Czołgowo-Samochodowej
w Chełmnie. Dziekan Korpusu Oficerów
FOT. POW
Siła tradycji
P omorskie Muzeum Wojskowe powstało
31 grudnia 2003 roku na bazie utwo-
rzonego w 1973 roku Muzeum Tradycji Po-
morskiego Okręgu Wojskowego. Ma jeden
z najliczniejszych zbiorów sprzętu wojsko-
wego w naszym kraju. Na ekspozycję ple-
nerową składa się ponad 50 egzemplarzy
ciężkiego sprzętu wojskowego pogrupowa-
nych według przeznaczenia.  jazdu i przekaże je muzeum, a także w mia-
MTS-360
Liczba miejsc w kabinie 1 + 1
Liczba miejsc na pace 12
Masa własna 22 t
Ładowność 10 t ładunku
na pace, 15 t holowanej armaty lub sprzętu
Długość 7,82 m
Szerokość 3,25 m
Wysokość 2,048 m
Prześwit 0,450 m
Prędkość maksymalna
(na drodze)
około 60 km/h bez ładunku, około 25 km/h
z holowanym ładunkiem
Głębokość brodzenia 1,7 m
Typ silnika wysokoprężny
W46-2S1 (jak w T-72)
Moc silnika 522 kW
(710 KM)
Pomorskiego Okręgu Wojskowego podpuł-
kownik Waldemar Trzeszczkowski, który
służył w ośrodku w latach osiemdziesiątych,
wspomina, że choć pojazdy służby czołgo-
wo-samochodowej były testowane głównie
w Poznaniu, to Chełmno także miało duży
wkład w badania wdrażanego do naszej ar-
mii sprzętu. Testowanie prototypowego MTS
jest według niego niezbitym tego dowodem.
Niestety, brak zgody na produkcję MTS-a
oznaczał koniec jego wojskowej kariery. Po-
jazd, który miał niecałe dwa tysiące kilome-
trów na liczniku, trafił do muzeum w Byd-
goszczy. Tam, postawiony w rogu placu wy-
stawowego i nieco zapomniany, dotrwał do
czasów, gdy postanowiono przywrócić mu
dawny blask.
Co bardzo ważne, nie wymaga to dużo
pracy. Najgorzej jest z kabiną, którą kilka-
naście lat temu ktoś „dla bezpieczeństwa”
zaspawał. Teraz toczy ją rdza, ale na szczę-
ście woda, która dostała się do środka, nie
wyrządziła większych szkód. Układ mecha-
niczny MTS-360 jest w bardzo dobrym sta-
nie. Adam Nitka żartuje, że gdyby wsadzić
do wozu akumulatory, odpaliłby bez proble-
mu. Na poważnie dodaje jednak, że silnik
wymaga przynajmniej przeglądu i byłoby
dobrze, gdyby zajęli się tym specjaliści, naj-
lepiej inżynierowie producenta – Bumaru
Łabędy.
Rzeczniczka prasowa firmy Ewa
Kubisiewicz-Boba była bardzo zaskoczona
tym, że w Bydgoszczy znajduje się ocalały
MTS-360. Zapowiedziała, iż firma poszuka
w swoich archiwach dokumentacji tego po-
rę możliwości pomoże w renowacji. 
 BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
KRZYSZTOF GŁOWACKI
zajmuje się polityką
Redaktor działu MAREK PIELACH

międzynarodową

Hańba
Zachodu
Ciągłe wojny, tysiące zabitych cywilów,
miliony uchodźców. Afryka wykrwawia się
z dala od kamer światowych mediów.
FOT. PULITZERCENTER

POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 43

 A F R Y K A
Hańba Zachodu
FOT. SHANE BAUER
T
ysiące dzieci, kobiet i męż-
czyzn giną podczas kon-
fliktów, które zwykło się
określać jako zapomniane.
Ich dramat rozgrywa się z dala od ka-
mer światowych mediów. Te, zaprząt-
nięte modnymi tematami, nie chcą
przybliżać dramatów małych państw
i odległych ludów.
Wśród regionów, w których szcze-
gólnie często toczą się wojny, pierw-
sze miejsce należy właśnie do Afryki.
Tam wciąż trwa wiele konfliktów,
mniej lub bardziej zapomnianych.
Wojenny walec przetoczył się przez
Liberię, Wybrzeże Kości Słoniowej,
Demokratyczną Republikę Konga,
Angolę, Burundi, Somalię, Sudan
i Ugandę.
Dziś Afryka ma już dość przemo-
cy. Pozbycie się jej nie jest jednak ła-
twe. Wojna domowa w Sudanie trwa
44 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
już ponad 50 lat. Rozpoczęła się
w 1956 roku, tuż po ogłoszeniu przez
ten kraj niepodległości. Początkowo
rozgrywała się między Arabami za-
mieszkującymi północ kraju a ludami
murzyńskimi żyjącymi na południu.
Od 2003 roku w Darfurze, zachodniej
części kraju, trwają nowe walki – po-
między arabskimi wojownikami
Dżandżawidami a niearabskimi
mieszkańcami Sudanu.
TRAGEDIA CYWILÓW
Wielka liczba ofiar, zwłaszcza
wśród ludności murzyńskiej, a także
ogromna liczba uchodźców sprawiły,
że konflikt doprowadził do najwięk-
szego obecnie kryzysu humanitarne-
go na świecie. Szacuje się, że w jego
wyniku cierpi ponad 4 miliony ludzi:
2 miliony żyje w obozach dla uchodź-
ców, pozostali żyją natomiast dzięki
pomocy, którą znaleźli w sąsiednich rejonach.
Około 235 tysięcy osób uciekło do pobliskie-
go Czadu. Oprócz nich jest jednak jeszcze
2,5 miliona ludzi pozbawionych jakiejkolwiek
pomocy, którzy znajdują się w samym cen-
trum wojny domowej. Ponad milion z nich sta-
nowią dzieci. Ich codzienność to terror, głód
i choroby.
Nie lepiej wygląda sytuacja w Somalii, któ-
ra od lat boryka się z wszechogarniającą anar-
chią. Co prawda w 2000 roku powstał Tym-
czasowy Rząd Federacyjny, władza wykonaw-
cza jest jednak słaba i nie ma poparcia wśród
mieszkańców kraju. Udręczeni Somalijczycy
w większości popierają ruch islamski. Świec-
ka władza nie może się z tym pogodzić. Po-
dejrzewając islamistów o powiązania z Al-Ka-
OFIARĄ WOJNY idą, ogłosiła wojnę z wahabitami, która trwa
„wszystkich do dziś i pochłonęła już życie tysięcy osób.
ze wszystkimi”
Obecna Somalia to de facto kilka niezależ-
padają
najczęściej nych państewek, takich jak Republika Somali-
bezbronni cywile. landu oraz Puntland. Dziś to jedyne terytoria
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

WSCHODNIA
CZĘŚĆ KONGA stanowi
dziś ziemię niczyją.
Rząd w Kinszasie
nie ma tu żadnej władzy.


W SUDANIE
konflikt
doprowadził
do największego
obecnie kryzysu
humanitarnego
na świecie. Dwa
miliony ludzi żyje
w obozach dla
uchodźców,
a około 235

FOT. BUNDESHEER.AT (2)

tysięcy uciekło
do pobliskiego
Czadu.

mające względnie mocną strukturę i cieszące
się mianem najbezpieczniejszych regionów.
Pozostałe obszary, wraz ze stolicą państwa,
Mogadiszu, zostały opanowane przez wataż-
ków i rozdarte pomiędzy nimi.
Organizacja Praw Człowieka bije na alarm.
Tylko w ciągu ostatnich kilku tygodni z ogar-
niętej wojną domową stolicy wyjechało 30 ty-
sięcy osób. W ciągu ostatnich dziewięciu mie-
sięcy – ponad milion. W rezultacie Mogadiszu
wygląda jak wymarłe miasto. Somalijczycy
uciekają, gdzie się da. Przekraczają granice
Kenii, Jemenu i Dżibuti. Szacuje się, że obec-
nie ponad 3 miliony uchodźców potrzebuje
pomocy humanitarnej. Niestety, Zachód mil-
czy. Somalii nikt nie chce pomóc, bo wszyscy
boją się powtórki scenariusza filmu „Black
Hawk Down”.
Sytuacja w Demokratycznej Republice Kon-
ga również nie napawa optymizmem. Wojna,
która trwa tam od 1994 roku, pochłonęła po-
nad 3 miliony istnień ludzkich, a końca wciąż
nie widać. Co prawda na głównej osi konfliktu
walki ucichły, lecz w poszczególnych prowin-
cjach wciąż trwa „brudna”, cicha wojna.
Wschodnia część Konga stanowi dziś istne
Conradowskie „jądro ciemności” – ziemię ni-
czyją. Rząd w Kinszasie nie ma tu żadnej wła-
dzy. Kontrolę nad terytorium sprawują rebe-
lianckie ugrupowania (Kongijski Związek na
rzecz Demokracji i Ruch Wyzwolenia Konga),
wspierane przez Rwandę, uchodźcy Hutu
z Burundi, a także lokalni watażkowie i ich
prywatne armie.
Ofiarą wojny „wszystkich ze wszystkimi”
najczęściej padają bezbronni cywile. Zdemo-
ralizowani, źle wyszkoleni i opłacani żołnierze
z ugrupowań rebelianckich mordują i rabują
bez skrupułów. Na tym jednak nie koniec.
Każda ze zbrojnych grup porywa dzieci. Są
zamykane w specjalnych obozach i biciem,
narkotykami oraz indoktrynacją szkolone na
bezwzględnych zabójców. Czasem służą za
mięso armatnie. We wschodniej części Konga
masowych gwałtów na dziewczynkach doko-
nują żołnierze wszystkich stron konfliktów. Są
zdemoralizowani i czują się zupełnie bezkarni.
Z drugiej strony, miejscowe milicje traktują
masowe gwałty jako jedną z podstawowych
form prowadzenia walki, którą stosuje się, aby
sterroryzować i złamać miejscową ludność.
Dlatego gwałtom towarzyszy niesłychana bru-
talność, przejawiająca się w okaleczaniu
i mordowaniu ofiar. Inną formą przestępczości
seksualnej jest porywanie dziewcząt przez
zbrojne grupy i zmuszanie ich do pełnienia ro-
li seksualnych niewolnic. Rezultatem tego pro-
cederu jest nie tylko osobista tragedia gwałco-
nych kobiet, ale i szybkie rozprzestrzenianie
się AIDS oraz innych chorób przenoszonych
drogą płciową.
WYJĘCI SPOD PRAWA
Niestety, sytuacja w Demokratycznej Repu-
blice Konga nie budzi dziś większego zainte-
resowania na świecie. Kiedy wojna miała jesz-

POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 45

 A F R Y K A
FOT. UN
W DEMOKRATYCZNEJ REPUBLICE KONGA stacjonuje kontyngent sił pokojowych ONZ, znany jako
MONUC, liczy on jednak jedynie 15 tysięcy słabo wyposażonych żołnierzy.
cze charakter międzynarodowy, mediacja
ONZ i państw afrykańskich okazała się na ty-
le skuteczna, by doprowadzić do wycofania
obcych wojsk z terytorium Konga i skłonienia
głównych stron konfliktu do przerwania ognia.
Gdy jednak najważniejsi aktorzy zaprzestali
walki, zainteresowanie spadło.
Raz na jakiś czas, gdy napięcie w regionie
rośnie, ONZ zdobywa się na dyplomację pre-
wencyjną. To, że wschodnie Kongo stanowi
dziś obszar wyjęty spod prawa, nie budzi już
jednak emocji. Rząd w Kinszasie nie jest
w stanie zaprowadzić porządku na tym obsza-
rze, a projekty Unii Afrykańskiej są na razie
w stadium planowania. Miejscowa ludność
może więc liczyć tylko na
siebie.
Co prawda w Demokra- ONZ do dziś
tycznej Republice Konga
stacjonuje kontyngent sił
nie może się
pokojowych ONZ, znany doprosić żołnierzy
jako MONUC, liczy on jed-
nak jedynie 15 tysięcy sła- i pieniędzy na misję
bo wyposażonych żołnie-
rzy. Pozbawieni ciężkiego
w Darfurze
sprzętu, rozproszeni na
ogromnym obszarze, nie są w stanie zapewnić
bezpieczeństwa mieszkańcom tego regionu.
Sami zresztą często padają ofiarą ataków roz-
maitych bojówek. Szczególnie wyraźnie wi-
dać ich bezsilność w prowincji Ituri, gdzie nie
mogą zahamować międzyplemiennych walk.
46 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
Nie lepiej wygląda sytuacja w rejonie mia-
sta Bunia. Żołnierze ONZ często przyglądali
się bezczynnie, jak grupy paramilitarne napa-
dają na miejscowych cywilów. Do historii
przejdzie hańbiące „błękitne hełmy” wydarze-
nie, kiedy rebelianci spalili żywcem kilkuna-
stu mieszkańców wioski, podczas gdy żołnie-
rze ONZ stacjonowali zaledwie 200 metrów
dalej. Niezbyt chwalebny pozostanie także
podbój ważnego strategicznie miasta Bukavu
przez paramilitarny oddział Tutsich. Gdy rebe-
lianci maszerowali w stronę miasta, wojska or-
ganizacji wycofały się stamtąd, choć rozkazy
mówiły wyraźnie, że mają bronić ludności,
również przy użyciu siły. Zabito wówczas
dziesiątki ludzi, a kilka-
set kobiet i dzieci padło
ofiarą gwałtu.
POŻAR TRWA
Na to, że świat mil-
czy wobec tych trage-
dii, wpływa kilka oko-
liczności. Wojna we
wschodnim Kongu jest
konfliktem niezrozu-
miałym dla przeciętnego odbiorcy i z racji
swojego charakteru zdecydowanie mało me-
dialnym. W porównaniu z Irakiem czy Afga-
nistanem nie ma siły przebicia. Poza tym, ma-
ło kto chciałby angażować siły i środki w tym
zapadłym regionie, gdzie niewiele państw pro-
wadzi jakieś interesy. Tym z kolei, które to ro-
bią, chaos jest na rękę.
Fiasko misji ONZ w Kongu może mieć
daleko idące konsekwencje. Niechybnie ozna-
czać będzie klapę operacji w sąsiednim Suda-
nie, gdzie pod nadzorem ONZ trwają przygo-
towania do zapowiedzianego na 2011 rok
plebiscytu w sprawie niepodległości południo-
wego obszaru. ONZ do dziś nie może się
doprosić żołnierzy, śmigłowców i pieniędzy
na misję pokojową w Darfurze. Tymczasem,
widząc bezradność wspólnoty międzynarodo-
wej, rząd z Chartumu i byli partyzanci z połu-
dnia już zbroją się na przyszłą wojnę.
Na przemoc rozgrywającą się z dala od
„spokojnej” Europy czy Ameryki Północnej
można oczywiście przymknąć oczy. Można je
też jednak szeroko otworzyć, by zobaczyć aż
nazbyt wyraźnie, że pokój (podobnie jak do-
brobyt) jest wartością będącą udziałem tylko
części mieszkańców naszego globu. Zapomi-
nanie o reszcie może na dłuższą metę okazać
się zawodne. Pożar bowiem, choć rodzi się da-
leko i zaczyna od małej iskierki, w końcu do-
ciera jako niszcząca siła w najmniej oczekiwa-
nym czasie i miejscu. 
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

P
rzez wiele lat Afryka znajdowała
się na obrzeżach światowej poli-
tyki. Kontynent był pozostawio-
ny sam sobie ze swoimi proble-
mami. Doskonałym tego przykła-
dem może być Somalia. Społeczność między-
narodowa w połowie lat dziewięćdziesiątych
zrezygnowała z jakichkolwiek prób ustabilizo-


wania tego zanarchizowanego państwa.
Tę bezczynność widać było też, gdy dokony-
wano ludobójstwa w Rwandzie czy podczas
licznych wojen domowych. Sytuacja zaczęła się
zmieniać po 11 września 2001 roku. Dostrzeżo-
no wtedy, że niektóre pogrążone w chaosie pań-
stwa afrykańskie mogą się stać nowymi ma- NAJBARDZIEJ
tecznikami międzynarodowego terroryzmu. zaangażowanym
Z kolei Europa, zwłaszcza jej południowa militarnie
część, zaczęła coraz bardziej odczuwać wzbie- w Afryce krajem
europejskim jest
rającą falę nielegalnej emigracji. Nie były to je- od dziesięcioleci
dyne powody zwrotu w postrzeganiu Afryki. Francja, która
Tak jak w przeszłości, zaczęto zwracać uwagę zachowała bazy
na jej zasoby naturalne, zwłaszcza złoża surow- wojskowe
w niektórych
ców energetycznych. swoich byłych
koloniach.
ODRĘBNE DOWÓDZTWO
Symbolem nowej strategii było zaangażowa-

FOT. EUFOR/TCHAD/RCA
nie militarne Amerykanów na Czarnym Lą-
dzie. Na początku skoncentrowali oni się
na wschodzie Afryki, gdzie w październiku
2002 roku rozpoczęli operację militarną pod

TOMASZ STOKARSKI

Atrakcyjny Czarny Ląd

Afryka staje się obszarem cichej rywalizacji między mocarstwami.
Rosnące zainteresowanie Czarnym Lądem ma również wymiar militarny.
nazwą „Combined Joint Task Force–Horn of
Africa” (CJTF-HOA). Kwaterą główną jest
Camp Lemonier w Dżibuti.
W misji uczestniczy około dwóch tysięcy
żołnierzy wszystkich rodzajów sił zbrojnych.
Podejmują oni działania na rzecz stabilności
w regionie oraz poprawy bezpieczeństwa w po-
szczególnych krajach, tak by mogły one zwal-
czać zagrożenie terroryzmem. Operacja nie
ogranicza się do sfery militarnej. Amerykanie
udzielają także pomocy między innymi me-
dycznej, humanitarnej oraz w rozwoju regionu.
Ważnym momentem świadczącym o szcze-
gólnym traktowaniu Afryki było utworzenie od-
rębnego dowództwa – US Africa Command.
Jego powstanie ogłosił w lutym 2007 roku pre-
zydent George W. Bush. Dotąd sprawy afry-
kańskie podlegały dowództwu sił amerykań-
skich w Europie.
Kwatera główna US Africa Command znaj-
duje się w Kelley Barracks w Stuttgarcie. Ame-
rykanie podkreślają jednak, że utworzenie do-
wództwa dla Afryki nie oznacza, że Stany Zjed-
noczone chcą odgrywać główną rolę w kwe-
stiach bezpieczeństwa tego kontynentu czy też
lokować tam duże bazy wojskowe.
Zadaniem US Africa Command jest koordy-
nacja długofalowej współpracy z zainteresowa-
nymi państwami i organizacjami regionalnymi.
W grę wchodzi też pomoc materialna oraz
szkolenie miejscowych armii (i policji), tak by
Afrykanie zwiększyli własne możliwości
w dziedzinie bezpieczeństwa i sami mogli prze-
ciwstawić się terroryzmowi.
Temu służy też druga obok CJTF-HOA misja
na kontynencie, „Operation Enduring Freedom
Trans Sahara”, obejmująca dziesięć państw Afry-
ki Północnej, Zachodniej i Sahelu. Tu również
Amerykanie zapewniają partnerom szkolenia,
dostawy sprzętu wojskowego oraz doradztwo.
Sama operacja stanowi militarne wsparcie regio-
nalnego programu zwalczania terroryzmu
„Trans Sahara Counter Terrorism Partnership”
pod auspicjami Departamentu Stanu USA.
STALE OBECNI
W sprawy afrykańskie zaangażowane są też
Unia Europejska i NATO. Pierwsza z tych orga-
nizacji ma za sobą już kilka operacji militar-
nych. Przykładem zaangażowania wojskowego
UE w Afryce jest roczna misja w Czadzie
i Republice Środkowoafrykańskiej oraz opera-
cja antypiracka w rejonie Zatoki Adeńskiej.
Wspólnota europejska była szczególnie aktyw-
na w Demokratycznej Republice Konga.
Sojusz północnoatlantycki dostarczył przed
kilku laty do pogrążonego w wojnie domowej
Darfuru samoloty transportowe do przerzutu sił
pokojowych Unii Afrykańskiej. Włączył się też
w operacje przeciwko somalijskim piratom.
Współpracuje również z państwami północno-
afrykańskimi w ramach Partnerstwa Śródziem-
nomorskiego.

POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 47

 A F R Y K A
Najbardziej zaangażowanym militarnie
w Afryce krajem europejskim jest od dziesię-
cioleci Francja, która zachowała bazy wojskowe
w niektórych swoich byłych koloniach. Najsil-
niejszy francuski garnizon stacjonuje w Dżibu-
ti, w pobliżu strategicznej Cieśniny Adeńskiej.
Tworzy go około trzech tysięcy żołnierzy, któ-
rzy mogą liczyć na wsparcie eskadry dziesięciu
samolotów bojowych Mirage 2000, podobnej
liczby śmigłowców, samolotu transportowego,
okrętu desantowego i dwóch barek. Siły lądowe
zgrupowania dysponują artylerią i pojazdami
pancernymi.
Mniejsze francuskie kontyngenty znajdują
się w Senegalu (1200) i Gabonie (980). Jako
czwarta afrykańska baza wymieniana jest, nale-
żąca do Francji, wyspa Reunion na Oceanie In-
dyjskim, gdzie wraz z garnizonem na wyspie
Majotta w archipelagu Komory znajduje się
prawie 1500 wojskowych. Okazale prezentuje
się komponent morski tego zgrupowania – dwie
fregaty, trzy patrolowce i desantowiec. Poza sta-
łymi bazami kolejnych około 2,5 tysiąca żołnie-
rzy francuskich jest rozlokowanych w trzech
państwach Afryki, Czadzie, Wybrzeżu Kości
Słoniowej i Republice Środkowoafrykańskiej
w ramach operacji narodowych bądź misji po-
48 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
AMERYKANIE udzielają pomocy między innymi medycznej, humanitarnej
oraz w rozwoju regionu. Na zdjęciu powyżej budowa szkoły podstawowej
w Dżibuti.
Symbolem
nowej strategii
Amerykanów jest
ich obecność
na Czarnym
Lądzie.
kojowych Organizacji Narodów Zjed-
noczonych. Francuskie siły morskie
zaangażowane są również w zwalcza-
nie piratów u wybrzeży Somalii.
W ostatnich latach pojawiły się pro-
blemy związane z aktywnością Francji
w Afryce. Niedawne ataki na obiekty
tego państwa w Gabonie były pierw-
szymi takimi incydentami. Przed kilku
AFRYKA,
tak jak laty antyfrancuskie hasła pojawiły się
w przeszłości, podczas demonstracji antyrządowych
kusi bogactwami na Wybrzeżu Kości Słoniowej. Część
naturalnymi, społeczeństwa w byłych francuskich
zwłaszcza nowo
odkrywanymi koloniach sygnalizuje, że ma dość ku-
złożami ropy rateli dawnej metropolii.
naftowej i gazu.
CHRAPKA
NA SUROWCE
Czarny Ląd, tak jak w przeszłości,
kusi bogactwami naturalnymi, zwłasz-
cza nowo odkrywanymi złożami ropy
naftowej i gazu. Tym razem jednak Eu-
ropa i USA natrafiają tam na potężne-
go rywala, mianowicie na łaknące
afrykańskich zasobów Chiny. Co praw-
da kraj ten nie ma tam stałych baz woj-
skowych, ale niedawno wysłał w po-
FOT. US DOD (3)
bliże wschodnich wybrzeży Afryki
okręty wojenne, żeby zwalczały sze-
rzące się tam piractwo.
Chiny są ważnym partnerem gospo-
darczym wielu państw tego kontynen-
tu. Istotnym elementem tej współpracy
jest handel bronią. Sprzedając ją, Chiń-
czycy nie stawiają miejscowym polity-
kom trudnych do spełnienia warun-
ków, dotyczących poszanowania praw
człowieka. Popularność chińskiego
uzbrojenia nie wynika tylko z działań
politycznych. Jest ono coraz lepsze
i nowocześniejsze, a jednocześnie
znacznie tańsze, niż oferowane przez
producentów europejskich czy amery-
kańskich. Także Rosja stara się odbu-
dować swą pozycję w regionie. Oferu-
je Afrykanom broń oraz sprzęt wojsko-
wy i, podobnie jak Pekin, nie jest zbyt
wymagająca wobec swoich klientów.
Biorąc pod uwagę zwiększające się
zapotrzebowanie na surowce, nietrud-
no przewidzieć, że znaczenie Afryki
będzie rosło. Nasili się też zapewne ry-
walizacja o dostęp do zasobów tego
kontynentu. 

Na Wsch dzie  bez zmian?
W
spółpraca z Niemcami jest
stałym elementem rosyjskiej
polityki zagranicznej od po-
czątku istnienia Federacji Ro-
syjskiej. Jej źródeł można się doszukiwać
w końcowym okresie zimnej wojny, w zgodzie
ówczesnego Związku Radzieckiego na zjedno-
czenie obu państw niemieckich, wycofanie
swoich wojsk oraz członkostwo w NATO.
W latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stule-
cia współpraca na linii Moskwa–Berlin miała
w dużej mierze charakter symboliczny, nabie-
rając tempa wraz z dojściem do władzy
Władimira Putina. Zacieśnianiu relacji nie
przeszkodziły kolejne zmiany na stanowisku
kanclerza Niemiec, chociaż zarówno Gerhard
Schroeder, jak i Angela Merkel przed obję-
ciem rządów deklarowali gotowość do zdystan-
sowania się do Rosji. Jednak za każdym razem
naciski niemieckich kręgów gospodarczych,
zainteresowanych rynkami wschodnimi, powo-
dowały, że zamiast ochłodzenia relacji dwu-
stronnych, wchodziły one na wyższy poziom
współpracy.
Określenie „partnerstwo strategiczne” jest po-
jęciem nadużywanym w dzisiejszym świecie.
Jednak w przypadku stosunków rosyjsko-nie-
mieckich odpowiada ono rzeczywistości. Ne-
gatywnym symbolem tego partnerstwa w Eu-
ropie Środkowej jest Gazociąg Północny
(Nordstream), mający łączyć rosyjskie złoża
z niemieckimi odbiorcami.
Współpraca rosyjsko-niemiecka nie ograni-
cza się jednak wyłącznie do sfery energetycz-
nej (chociaż RFN są największym klientem
Gazpromu). Niemiecki biznes operuje w Rosji
na uprzywilejowanych warunkach. Rzucone
w zeszłym roku przez ministra spraw zagranicz-
nych Franka-Waltera Steinmeiera hasło „za-
cieśnienie przez zbliżenie”, będące odpowiedzią
na objęcie stanowiska prezydenta przez
Dmitrija Miedwiediewa, otworzyło drzwi ma-
łym i średnim przedsiębiorstwom do ekspansji
w Rosji. Nie przypadkiem państwo niemieckie
jako pierwsze zyskało prawo tranzytu sprzętu
i żołnierzy do Afganistanu przez terytorium FR.
Kryzys z kolei stał się okazją dla rosyjskich in-
westycji. Przy poparciu rządu niemieckiego ro-
syjsko-kanadyjskie konsorcjum Sbierbank-Ma-
gna zostało nowym właścicielem koncernu sa-
mochodowego Opel. Strona rosyjska przejęła też
bankrutujące stocznie (obiecując im zamówienia
państwowe) oraz zamierza wykupić producen-
tów półprzewodników Infineon oraz Qimonda.
Niemiecki Siemens zrezygnował z aliansu
w dziedzinie energetyki nuklearnej z francuską
firmą Areva na rzecz rosyjskiego Rosatomu.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
MARCIN KACZMARSKI
Granice partnerstwa
Zacieśnianie relacji między Rosją i Niemcami wywołuje
niepokój zwłaszcza w Europie Środkowej. Czy jest on uzasadniony?
KONSORCJUM
Sbierbank-Magna
zostało nowym
właścicielem koncernu
samochodowego Opel.
Zbliżenie Moskwy i Berlina wywołuje niepo-
kój, zarówno w krajach Europy Środkowej
(głównie z przyczyn historycznych), jak i w Sta-
nach Zjednoczonych (obawiających się utraty
wpływów w Europie). Pojawia się pytanie, jak
daleko mogą sięgnąć relacje rosyjsko-niemiec-
kie i czy mogą one trwale zaszkodzić integracji
europejskiej oraz współpracy transatlantyckiej
w dziedzinie bezpieczeństwa (czyli w praktyce
NATO).
Cele rosyjskie są dość przejrzyste – poprzez
strategiczne partnerstwo z Niemcami Kreml
usiłuje doprowadzić do odrodzenia modelu
„koncertu mocarstw”, osłabiając tym samym
wpływ mniej przychylnych sobie państw oraz
organów unijnych na ład europejski, zarówno
w sferze politycznej i bezpieczeństwa, jak
i ekonomicznej oraz energetycznej. Niemcy
z kolei konsekwentnie utrzymują względną
równowagę między interesami swoich partne-
rów unijnych i chęcią zacieśniania współpracy
z Rosją. Na postawę Berlina bez wątpienia
wpływa coraz bardziej widoczne usamodziel-
nianie się Niemiec oraz wzrost ambicji
w wymiarze nie tylko europejskim, ale
i globalnym.
Odmienna wizja porządku bliskowschodnie-
go, sposobu walki ze zmianą klimatu czy przy-
FOT. CARADVICE
szłości NATO oddala Niemcy od Waszyngtonu.
Korzystna sytuacja energetyczna (dywersyfika-
cja dostaw surowców naturalnych) powoduje, że
Berlin nie rozumie środkowoeuropejskich obaw
o uzależnienie od Rosji.
Wydaje się, że zbliżenie z Rosją jest jednym
z elementów stopniowego wzrostu znaczenia
Niemiec na arenie międzynarodowej. Elity nie-
mieckie są przekonane, że wciąganie Moskwy
do Europy jest jedynym praktycznym sposobem
na trwałą stabilizację na kontynencie i nie po-
strzegają tego procesu jako stojącego w sprzecz-
ności z integracją europejską czy współpracą
w ramach NATO. Biorąc pod uwagę znaczenie
rynku rosyjskiego dla niemieckiego biznesu,
gwarantuje to, że współpraca Berlina z Moskwą
pozostanie stałym elementem europejskiego
krajobrazu politycznego. 
WIZYTÓWKA
MARCIN
KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje
również w Instytucie Stosunków Międzynaro-
dowych Uniwersytetu Warszawskiego, autor
książki „Rosja na rozdrożu”.
POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 49
 S O J U S Z
C na to  NATO
Generał Stéphane Abrial
ROBERT CZULDA
Francuski łącznik
Pierwszy raz w historii Europejczyk objął tak wysoką
funkcję w amerykańskim dowództwie NATO. I do tego Francuz.
U
roczysta ceremonia zmiany
szefa Dowództwa Sił Sojuszni-
czych NATO do spraw Transfor-
macji (ACT) w Norfolk odbyła
się na pokładzie lotniskowca USS „Dwight
D. Eisenhower”. Sekretarz generalny
Anders Fogh Rasmussen określił to wyda-
rzenie mianem „historycznego, które
wzmocni cały sojusz transatlantycki”. Wy-
bór Francuza to wyraźny ukłon w stronę
Paryża, który utrzymuje 3 tysiące żołnierzy
w Afganistanie.
KREDYT ZAUFANIA
Powołanie francuskiego generała
Stéphane’a Abriala, który zastąpił
na stanowisku amerykańskiego generała
Jamesa Mattisa z US Marines, jest
jednak dużym zaskoczeniem. Do tej pory
dla Europejczyków zarezerwowane było
co najwyżej stanowisko zastępcy szefa
jedynego dowództwa NATO w Stanach
Zjednoczonych. Co więcej, nominacja przy-
szła w bardzo ważnym dla NATO momen-
50 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
P Ó Ł N O C N O A T L A N T Y C K I
Francja
ma dostać
co najmniej
17 ważnych
stanowisk
w sojuszu.
FOT. US NAVY
cie. Sojusz przygotowuje się bowiem do
opracowania nowej strategii, która ma wska-
zać jego kierunki i cele w XXI wieku.
Utworzone w 2003 roku dowództwo
ACT jest odpowiedzialne za opracowywa-
nie analiz i strategii dotyczących charakte-
ru przyszłych konfliktów zbrojnych i opera-
cji połączonych NATO. Dowództwo zajmuje
się też badaniami naukowymi, szkoleniami
i treningami. Pracuje choćby nad metodami
neutralizacji przydrożnych min pułapek, któ-
re stanowią zmorę sił ISAF w Afganistanie.
Jednym słowem – nad przyszłością sojuszu
północnoatlantyckiego. Jako dowódca ACT,
generał Abrial – były szef francuskich sił
powietrznych – będzie odpowiedzialny za
transformację militarnych struktur NATO,
zwiększanie skuteczności sił sojuszu oraz
zdolności współpracy pomiędzy poszcze-
gólnymi członkami.
Nominacja jest zaskakująca z jeszcze
jednego powodu. Zaledwie kilka miesięcy
temu Francja pozostawała poza wojskowy-
mi strukturami NATO. Rozdźwięk pomię-
dzy Francuzami a pozostałymi członkami
sojuszu, głównie Amerykanami, był owo-
cem odmiennej wizji polityki obronnej
prezentowanej przez prezydenta Charlesa
de Gaulle’a, który najpierw postawił na
tworzenie samodzielnych sił odstraszania
atomowego, a następnie – w 1966 roku
– wycofał Francję ze struktur wojskowych
sojuszu.
POWRÓT
ZA STANOWISKA
Nowe rozdanie przynosi
dopiero prezydentura Nicolasa
Sarkozy’ego, który uznał, iż dalsze
Sarkozy’ego
trzymanie się na uboczu jest dla
Francji szkodliwe. Obecnemu prezydento-
wi nie przeszkadza całkowita dominacja
Stanów Zjednoczonych w NATO, co tak
bardzo niepokoiło de Gaulle’a.
Kwestia powrotu Francji do sojuszu po-
jawiła się już w 1995 roku, kiedy to gaulli-
sta Jacques Chirac zgłosił gotowość na ta-
ki krok prezydentowi Billowi Clintonowi.
Sarkozy okazał się bardziej stanowczy
w swym działaniu – za powrót do NATO
Francja ma dostać co najmniej 17 ważnych
stanowisk w sojuszu. Umowa jest już reali-
zowana. W lipcu stanowisko szefa Połą-
czonego Dowództwa w Lizbonie objął
Francuz, generał Philippe Stoltz. Dzięki
temu Francja ma wpływ na antypiracką
operację „Allied Protector” i siły szybkie-
go reagowania NATO (NRF).
Wybór przedstawiciela Francji, która od
dawna wyraża większą chęć wzmacniania
wojskowych instrumentów Unii Europej-
skiej niż sojuszu północnoatlantyckiego,
nie jest przypadkowy. Amerykanie mają
nadzieję, że Francja tchnie w NATO nowe-
go ducha i wzmocni coraz słabszy sojusz.
Waszyngton po cichu liczy, że to właśnie
Paryż wymusi na europejskich partnerach
– Włoszech, Hiszpanii, Holandii czy też
Polsce – modernizacje swoich niedofinan-
sowanych sił zbrojnych.
„De Gaulle obawiał się, że Francja mo-
że zostać wciągnięta w konflikt, w którym
nie chce uczestniczyć”, wyjawił filozofię
Paryża generał Abrial. „Francja jest głów-
nym członkiem każdej militarnej operacji
NATO. Pojawia się więc zasadnicze pyta-
nie: jaki jest sens bycia poza militarnymi
strukturami skoro i tak uczestniczymy za
każdym razem w operacjach sojuszu? Pora
skończyć z nieufnością. Lepiej być w klu-
bie niż poza nim”. 

TADEUSZ WRÓBEL
Błękitna hybryda
Większa liczba żołnierzy i policjantów uczestniczących
w misjach pokojowych Organizacji Narodów Zjednoczonych
nie świadczy niestety o skuteczności operacji.
Z
łośliwi twierdzą, że jedy-
nym sukcesem misji poko-
jowych ONZ jest to, że ist-
nieją. Przypominają przy-
padki, w których żołnierze w błękit-
nych hełmach nie potrafili zapobiec
kolejnym zbrojnym konfliktom, jak
chociażby między Indiami a Pakista-
nem czy na Bliskim Wschodzie. Si-
łom ONZ udawało się wprawdzie wy-
gasić niektóre ogniska zapalne, ale
tylko na pewien czas. Powodowało to
konieczność wysyłania nowych misji
pokojowych. Tak właśnie było
w przypadku Libanu i Konga.
Powody niskiej skuteczności „błękit-
nych hełmów” są rozmaite. Przeszkodą
w działaniu bywa mandat misji, często
nieadekwatny do sytuacji w rejonie ope-
racji. Tak się zdarzyło w przypadku hy-
brydowej operacji Unii Afrykańskiej
i ONZ w sudańskim Darfurze. W zało-
żeniu miała ona nadzorować porozu-
mienie pokojowe kończące krwawą
wojnę domową. Tymczasem walki jak
trwały, tak trwają, a „błękitne hełmy”
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
często stają się celem ataków zbrojnych
grup. Powodem słabych mandatów są
ciągłe przetargi między stałymi człon-
kami Rady Bezpieczeństwa ONZ, bę-
dące odzwierciedleniem odmiennych
interesów politycznych i gospodar-
czych. To sprawia, że niektóre operacje
zaczynają się z opóźnieniem lub też
w ogóle do nich nie dochodzi. Ostatnim
przykładem jest postawa Rosji wobec
misji obserwacyjnej ONZ w Gruzji.
Weto Moskwy spowodowało, że man-
dat międzynarodowych wysłanników
nie został przedłużony.
PIĘTA
ACHILLESOWA
Nieskuteczność operacji pokojowych
wynika też z postawy stron konfliktu.
Z tego powodu przed rokiem trzeba by-
ło zakończyć misję na pograniczu Etio-
pii i Erytrei. Siły ONZ rozmieszczono
tam po krwawej wojnie. Po pewnym
czasie władze erytrejskie uznały, że
obecność sił międzynarodowych nie
przynosi oczekiwanych efektów.
FOT. STUDIO IWONA/ISW
Osobnym problemem są niedostatki sprzęto-
we. Trudno to zrozumieć, bo przecież na misje
pokojowe wydaje się miliardy dolarów. Szcze-
gólną bolączką jest brak śmigłowców, które są
niezbędne w operacjach obejmujacych setki ty-
sięcy kilometrów kwadratowych.
Kolejną piętą achillesową misji pokojowych
jest biurokracja. „ONZ musi się poważnie zasta-
nowić nad sposobem działania organizowanych
przez siebie operacji. W misjach Unii Europej-
skiej i NATO dowódcy odpowiadają za elemen-
ty zarówno bojowe, jak i zabezpieczające, czyli
decydują o całości. Natomiast w ONZ-owskich
istnieją dwa piony: wojskowy i cywilny z zabez-
pieczeniem logistycznym, który jest oddzielony
od dowódcy. Chcąc załatwić cokolwiek, trzeba
uzyskać zgodę Nowego Jorku”, twierdzi generał
dywizji Bogusław Pacek, który był zastępcą do-
wódcy operacji unijnej w Czadzie i współpraco-
POWODEM
wał z misją ONZ w sudańskim Darfurze.
słabych
mandatów są Ta dwuwładza bywa dużą przeszkodą, gdy
ciągłe przetargi trzeba podjąć akcję militarną. Działania takie
między stałymi nigdy nie będą skuteczne, jeśli zabraknie zgrania
członkami Rady
sztabowców oraz – nie ma co ukrywać – różny
Bezpieczeństwa
ONZ. będzie poziom wyszkolenia policjantów i żołnie-
rzy. Wynika to często z podejścia poszczegól-
nych krajów do misji ONZ. Wiele państw trze-
ciego świata traktuje udział żołnierzy i policjan-
tów w operacjach pokojowych jako formę nagro-
dy, gdyż żołd płacony „błękitnym hełmom” jest
wielokrotnie wyższy, niż ten otrzymywany
w kraju.
W latach dziewięćdziesiątych XX wieku pań-
stwa europejskie zaczęły się wycofywać z misji
pokojowych organizowanych pod błękitną flagą.
Między innymi dlatego, że po zakończeniu zim-
POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 51
 O N Z
nej wojny własne operacje rozpoczęły NATO
i Unia Europejska. Sojusz atlantycki w 1995 ro-
ku wysłał na Bałkany dziesiątki tysięcy żołnie-
rzy, którzy mieli nadzorować porozumienie po-
kojowe kończące krwawą i brutalną wojnę do-
mową w Bośni i Hercegowinie. Siłom natow-
skim udało się to, czego nie potrafiły dokonać
„błękitne hełmy”. W Europie z jednej strony
zwiększała się liczba wspólnych operacji,
a z drugiej trwała redukcja sił zbrojnych będąca
efektem zakończenia zimnej wojny. Musiano
więc wybierać i większość państw postawiła na
organizacje regionalne, takie jak NATO i Unia
Europejska. Był też inny aspekt wycofywania się
krajów zachodnich z uczestnictwa w misjach
ONZ. Coraz głośniej większego udziału w tych
operacjach zaczęły domagać się kraje trzeciego
świata. Nie bez wpływu na tu były też stare anty-formę nagrody,
kolonialne resentymenty.
REGUŁA Z WYJĄTKIEM
Odstępstwem od tego trendu jest operacja po- wielokrotnie
kojowa w Libanie. Po izraelskiej interwencji w kraju.
zbrojnej latem 2006 roku powstała potrzeba
wzmocnienia rozmieszczonych tam sił ONZ.
Organizacja ta zwróciła się z prośbą o wsparcie
do państw członkowskich UE, uznając, że są one
zdolne wysłać do Libanu duże i dobrze wyposa-
żone kontyngenty. Obecnie Tymczasowe Siły
Zbrojne ONZ w Libanie (United Nations Interim
Force in Lebanon – UNIFIL) liczą ponad 12 ty-
sięcy żołnierzy, w tym około 8,7 tysiąca z Euro-
py. To misja, w której jedyne swoje kontyngenty
pod błękitną flagą mają Włochy, Hiszpania,
Niemcy, Belgia czy Turcja. W UNIFIL mają też
największe ze swych kontyngentów Polska
i Francja. Nieprzypadkowo najwięcej
żołnierzy do misji libańskiej wysłały
państwa śródziemnomorskie. Niektóre
z nich łączą bowiem wielowiekowe
więzi z regionem Bliskiego Wschodu,
zwanym Lewantem, którego częścią
jest dzisiejszy Liban.
Misja libańska to jednak przypadek
szczególny. Na liście krajów dostarcza-
jących personel wojskowy i policjantów
na potrzeby ONZ pierwsze z państw
europejskich zajmuje dopiero 10. miej-
WIELE PAŃSTW sce (Włochy – 2701 osób, w tym 2673
TRZECIEGO
w UNIFIL). Polska (1143 wojskowych
ŚWIATA traktuje
udział żołnierzy i policjantów) otwiera trzecią dziesiąt-
i policjantów kę. Jesteśmy jednak trzecim z najwięk-
w operacjach szych kontrybutorów na Starym Konty-
pokojowych jako
nencie (za Włochami i Francją).
gdyż żołd płacony Zaangażowanie często bywa skut-
„błękitnym kiem historycznych więzi. Drugi (poza
hełmom” jest stacjonującym w Libanie) kontyngent
wyższy, niż ten
francuski uczestniczy w misjach w Cza-
dzie i Republice Środkowoafrykańskiej.
W przeszłości oba te kraje były kolonia-
mi Francji. Podobnie jest z Wielką Bry-
tanią, której jedyny kontyngent w ope-
racji pokojowej stacjonuje na Cyprze.
W latach 1878–1960 ta śródziemno-
morska wyspa była częścią Imperium
Brytyjskiego.
Innym powodem uczestnictwa w mi-
sjach są bieżące interesy polityczno-
-ekonomiczne. Dlatego Chiny mają swe
kontyngenty wojskowe w obu opera-
cjach Narodów Zjednoczonych na tery-
torium Sudanu. Kraj ten jest ważnym
dla Pekinu partnerem gospodarczym ze
względu na dostawy ropy naftowej.
Swoją drogą Chiny są obecnie najbar-
dziej zaangażowanym w misje pod błę-
kitną flagą stałym członkiem Rady
Bezpieczeństwa ONZ.
Na drugim biegunie spośród stałych
członków rady bezpieczeństwa są
USA, których uczestnictwo sprowadza
się do zaledwie 89 osób, w tym 70 po-
licjantów.
Według danych z końca lipca, pod
błękitną flagą służy w różnych regio-
nach świata ponad 93,5 tysiąca wojsko-
wych i funkcjonariuszy policji ze 118
państw. Przed pięciu laty było ich nieca-
łe 59 tysięcy, a przed dziesięciu – zaled-
wie ponad 12 tysięcy. Obecnie 19 misji
ONZ określa się jako operacje pokojo-
we. Najwięcej, osiem, jest prowadzo-
nych w Afryce.
Niemal co trzeci uczestnik misji
ONZ pochodzi z państw Azji Południo-
wej: Bangladeszu, Indii, Nepalu, Paki-
stanu i Sri Lanki. Ważnymi kontrybuto-
rami są też kraje Czarnej Afryki oraz
Bliskiego Wschodu. Coraz bardziej wi-
doczni w operacjach pokojowych są
przedstawiciele Ameryki Łacińskiej,
szczególnie Urugwaju i Brazylii.
PO DRUGIEJ STRONIE
Niestety rosnąca liczba uczestników
misji pokojowych nie idzie w parze z ja-
kością tych operacji. Jednym z proble-
mów jest to, że trafiają do nich kontyn-

Partnerstwo w imię pokoju

Spośród 63 misji w historii ONZ więcej UNDOF
UNIFIL Syria
niż jedna trzecia miała miejsce w Afryce, która Włochy Liban (wzgórza Golan)
– 2701 – 12 130
pozostaje najbardziej niestabilnym regionem świata. – 1045

Nepal
UNOCI Egipt – 4159
Wybrzeże MINURCAT – 3146
Kości Słoniowej Czad, Republika
– 8394 Środkowo-
afrykańska Jordania
– 3248
UNMIL – 2623
MINUSTAH Liberia
– 11 511
Haiti – 9158 Nigeria
– 5977

Ghana UNAMID
Sudan (Darfur)
– 3160
MONUC – 16 961 Indie
– 8753
Demokratyczna UNAMIS
Republika Konga Sudan (Południe)
– 18 739 – 9644
Pakistan
Najliczniejsze – 10 620
misje Rwanda
– 3608
Najwięksi
kontrybutorzy

52 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

genty z państw, w których toczą się konflikty

wewnętrzne i armiom zarzuca się łamanie praw
człowieka. Wojskowi, przyzwyczajeni do bez-
karności we własnym kraju, zachowują się po-
dobnie pod flagą ONZ. W ostatnich latach do-
chodziło do skandali z udziałem uczestników
operacji pokojowych. Padały zarzuty o wykorzy-
stywanie seksualne nieletnich oraz gwałty. Przed-
stawiciele niektórych państw byli też zamieszani
w przemyt złota, kamieni szlachetnych czy kości
słoniowej, a nawet w sprzedaż broni rebeliantom,
których zgodnie z mandatem mieli rozbrajać.
Pojawiły się opinie, iż należałoby zrezygno-
wać z usług niektórych państw. Na razie jednak
nic w tym kierunku nie zrobiono. Dla ONZ to
trudna decyzja, gdyż na misjach ciągle brakuje
ludzi. Na przykład mandat operacji w Demokra-
tycznej Republice Konga, gdzie wojska Naro-
dów Zjednoczonych są zaangażowane w walki

FOT. US DOD
z antyrządowymi milicjami, określa wspólne siły
na 22 tysiące żołnierzy i policjantów, a w rzeczy-
wistości jest ich około 18,7 tysiąca. W Darfurze
potrzeby oceniono na 26 tysięcy personelu mun- MAREK ORZECHOWSKI

Topniejąca misja
durowego, a jest tam niecałe 17 tysięcy. Blisko
trzytysięczny wakat ma sąsiednia misja w Cza-
dzie i Republice Środkowoafrykańskiej. Na razie
nie dysponuje ona nawet połową planowanych sił.
Znacznie lepiej jest na południu Sudanu, gdzie
brakuje tylko około tysiąca osób. Nie należy Wojska NATO, potrzebne do wzmocnienia sił koalicji
oczekiwać, że to się zmieni, gdyż ciągle pojawia- w Afganistanie, opuszczają Kosowo. Jaki jest bilans ich pobytu?

B
ją się koncepcje nowych misji ONZ. I choć ich
skuteczność pozostawia wiele do życzenia, są rytyjczycy odjadą w połowie wrze- atmosfery i zapewnienia porządku w Koso-
one akceptowalne przez społeczność międzyna- śnia – 167 żołnierzy. Ich śladem wie stacjonowało prawie 50 tysięcy wojska.
rodową, czego nie da się powiedzieć o operacjach podąży 600 żołnierzy hiszpań- Razem weszliśmy i razem wyjdziemy – za-
prowadzonych pod innymi skich. Jesienią swoją obecność klinali się wówczas zachodni politycy, przede
auspicjami.  w Kosowie znacznie zredukuje Bundeswehra wszystkim niemieccy, dla których działania
– dzisiaj stacjonuje tam jeszcze 2200 niemiec- w Kosowie były pierwszą próbą ogniową nie-
kich żołnierzy, to jeden z najliczniejszych kon- mieckiej Bundeswehry. Dzisiaj największą
tyngentów. W sumie do końca roku z Kosowa troską Kwatery Głównej NATO, a i amery-
wycofanych zostanie ponad cztery tysią- kańskiego sekretarza obrony Gatesa,
Bangladesz ce sojuszniczych żołnierzy. Amery- Do końca jest to, aby zapowiadane odejście
– 9342 kański sekretarz obrony Robert roku z Kosowa z tej dawnej serbskiej prowincji
Gates zapowiada, że niebawem wycofanych właśnie tak wyglądało – razem
w Kosowie pozostanie jedynie zostanie ponad i w sposób skoordynowany, a nie
„odstraszająca” ekstremistów gru- cztery tysiące każdy na własną rękę. Według za-
żołnierzy
pa natowskich pododdziałów. sojuszu. mierzeń sztabowców z kwatery
głównej sojuszu w Brukseli, za dwa
WYCHODZIMY RAZEM lata w Kosowie pozostanie nie więcej
Po dziesięciu latach obecności NATO za- niż dwa tysiące żołnierzy.
czyna opuszczać Kosowo, i to nie tylko dlate-
go, że sytuacja w tej do niedawna serbskiej GŁĘBOKIE RANY
enklawie już się uspokoiła, ale dlatego, iż W Kosowie z telewizyjną kamerą byłem
trudno jest angażować swoje siły zbrojne na dwukrotnie, w 1999 i 2000 roku. Ten drugi
dwóch frontach jednocześnie. Priorytetem raz podążałem śladem zniszczeń, które zrobi-
jest Afganistan i ceną za wzmocnienie obec- ły na mnie bardziej przygnębiające wrażenie
ności w tym kraju jest wycofanie się z Koso- niż same działania, od których i tak byłem ze
wa. Dzisiaj stacjonują tam wojska z państw względów bezpieczeństwa oddalony. Widzia-
UNMIT NATO i innych – razem 33 kraje. Mandat nad łem wprawdzie akcje samolotów bojowych
Timor Wschodni ich obecnością rozciągnęło ONZ. i słyszałem huk spadających bomb, ale prze-
GRAFIKA: PAWEŁ KĘPKA

– 1615
Tymczasem w Kosowie pozostanie jeszcze raziły mnie dopiero wystraszone twarze wy-
– w pierwszej fazie – około 10 tysięcy żołnie- nędzniałych i głodnych ludzi oraz ich do-
rzy. To niewiele w porównaniu z sytuacją za- szczętnie zniszczone domostwa.
raz po zakończeniu działań wojennych Przemierzałem Kosowo pełen obaw o jego
w 1999 roku, kiedy dla uspokojenia napiętej przyszłość i życie jego mieszkańców, wśród

POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 53

 O N Z
WEDŁUG zamierzeń sztabowców z kwatery głównej sojuszu w Brukseli, za dwa lata w Kosowie pozostanie nie więcej niż dwa tysiące żołnierzy.
których nie brakowało Serbów. Zadane sa-
mym sobie przez mieszkańców Kosowa rany
pozostawiły widoczne blizny. Już następne-
go dnia po zawieszeniu broni sojusznicze
wojsko musiało chronić serbskie cerkwie
i klasztory niszczone w ramach krwawych
porachunków.
W tym samym czasie inni podpalali już
domy nielicznych Serbów, a nawet odcinali
od świata całe wioski, tak że nie było w nich
ani wody, ani prądu, ani chleba, ani lekarstw.
W tych wyjętych spod prawa enklawach pie-
niądze nie miały żadnej wartości, były tam
kompletnie zbędne. Mydło i wodę, aspirynę
i chleb dowoziło zamkniętym tam ludziom
wojsko.
WYMIAR EKONOMICZNY
Odcięci od świata Serbowie mówili, że
NATO powinno zostać w Kosowie nawet
i sto lat, jeżeli nie dłużej. Tak długo jednak
nie zostanie, i zapewne za pięć lat, jeżeli nie
wcześniej, w Kosowie nie będzie już ani
jednego alianckiego żołnierza poza oficera-
mi łącznikowymi. Wojska niewątpliwie po-
mogły w uspokojeniu sytuacji i zapewniły
bezpieczny przebieg procesu budowy samo-
dzielnego państwa.
Dzisiaj ich rola nie ogranicza się jednak
tylko do militarnej obecności. KFOR, we-
dług szacunków, i jego żołnierze zapewniają
tej młodej i niedoświadczonej republice aż
54 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
10 procent jej krajowego produktu brutto.
Żołnierze sojuszu nie tylko pilnują tam po-
rządku, ale są też elementem ożywiającym
tamtejszą gospodarkę – potrzebują bowiem
stolarzy, krawców, praczek, sprzątaczek,
murarzy, piekarzy czy hydraulików. Średni
zarobek w Kosowie wynosi w miesiącu oko-
ło 200 euro, ale ten, kto pracuje dla KFOR,
zarabia dwa albo i trzy razy więcej. Odejście
wojska oznaczać więc będzie spore kłopoty
gospodarcze dla wielu pracujących dzisiaj
dla NATO rodzin: co siódmy mieszkaniec
Kosowa żyje w nędzy i ma do dyspozycji
nie więcej niż jedno euro dziennie. Ponad
70 procent mieszkańców Kosowa nie ma
jeszcze 30 lat. Nędza i brak perspektyw do-
tyczą więc głównie młodego pokolenia.
W Kosowie żyje się albo z tego, co przy-
ślą z zagranicy emigranci, pracujący w ba-
Dni grozy
W ojna o Kosowo rozpoczęła się 24 mar-
ca 1999 roku. Bombardowania Serbii
przez sojusz trwały 79 dni. Do dzisiaj niezna-
ne są dokładne dane dotyczące zniszczonych
celów i liczby ofiar. Kwatera Główna NATO dys-
ponuje natomiast innymi liczbami – samoloty
sojusznicze odbyły nad byłą Jugosławią 38 ty-
sięcy lotów, z których 10,5 tysiąca z precyzyj-
ną bronią na pokładzie.  szłością.
FOT. KFOR
rach, hotelach czy fabrykach, albo z kra-
dzieży i przestępstw. Dziesięć lat temu do-
szło jeszcze jedno źródło utrzymania – ob-
sługa sojuszniczego wojska. Bezpośrednich
inwestycji zachodnich firm praktycznie tam
nie ma, bo nie istnieje odpowiednia infra-
struktura, a miliardy euro, które popłynęły
do Kosowa, po wojnie „wsiąkły w piach”,
trafiły do kieszeni nielicznych, więc inwe-
storzy wyciągnęli z tego wnioski.
Ani ONZ, ani Unia Europejska nie mają
pojęcia, gdzie podziały się pieniądze, które
powinny Kosowo postawić na nogi. Wiado-
mo tylko, że nie ma ich tam, gdzie powinny
być. Nieliczne elektrownie są przestarzałe
i ulegają awariom, infrastruktura gospodar-
cza po wojnie nie została odbudowana, a za-
kłady przemysłowe rozgrabiono. Brakuje
prądu, węgla, wody.
Kosowo wprawdzie żyje, ale nawet nie na
kredyt, bo go na nie stać. Wyjście wojsk
NATO z tego kraju tylko pogorszy sytuację.
Zachód nie może sobie jednak pozwolić na
wojnę na dwóch frontach, a Kosowo koszto-
wało już dużo. Odejście z niego pomoże so-
juszowi bardziej skoncentrować się na woj-
nie w Afganistanie, która – jak mówili sami
politycy NATO w Brukseli, kiedy operacja
w Kabulu właśnie się rozpoczynała – udo-
wodni, czy sojusz naprawdę istnieje i do
czegoś się nadaje, czy jest już tylko prze-

 Mi g a w k i z e ś w i a t a
Nici z tarczy
Lekcja, którą dostaliśmy w związku z tarczą,
jest bardzo pouczająca i może nawet pożyteczna
na zasadzie: „wszystko, co nie zabija, wzmacnia”.
C
iekaw jestem, co powie-
dzą analitycy o stanie
naszego bezpieczeń-
stwa teraz i w czasach,
gdy pomysłu zainstalo-
wania w Polsce elementów tarczy an-
tyrakietowej jeszcze nie było. To praw-
da, jesteśmy po przejściach. Po wzro-
ście i po spadku nadziei na ściślejszy
polityczny i militarny związek z USA,
traktowany przez wielu jako dodatko-
wy, ale kluczowy czynnik bezpie-
czeństwa państwa. Lecz w bilansie
trzeba też wziąć pod uwagę wzrost
zagrożenia wynikający ze stania
się celem dla kogoś, kto
chciałby rakietami atako-
wać Stany Zjednoczone.
Po stronie „winien” zapi-
sać by też należało posta-
wę Rosji.
Bieg zdarzeń o kryptoni-
mie „tarcza” przypomina
trochę stary żart o kozie
i rabinie. Tylko odwrotnie.
Nie mieliśmy jej, nie ma-
my, i nie wiadomo, czy
mieć będziemy. Ale mie-
liśmy ją mieć… Pozosta-
ło poczucie straty.
Czy mimo to nasze bez-
pieczeństwo nie jest dziś
większe niż w czasach
sprzed tarczy? Po stronie
amerykańskiej pozostały
konkretne zobowiązania,
a dodatkowo potrzeba odzy-
skania wiarygodności, nie tyl-
ko w naszych oczach, niewątpli-
wie nadwątlonej. Spektakularna
F E L I E T O N
(nocne telefony, specjalne delegacje,
oświadczenia prezydenta i sekreta-
rza obrony) rezygnacja z tarczy
będzie interpretowana raczej jako
dowód słabości, a nie siły. I z tym
Waszyngton będzie musiał coś zro-
bić, bo między bajki wkładam rze-
kome zbliżenie z Rosją oraz utratę
zainteresowania Europą. Na tych po-
lach obserwujemy jakieś ruchy, ale
nie tak zasadnicze, by sygnalizowały
odwrócenie sojuszy.
ANDRZEJ
JONAS
redaktor
naczelny
„The Warsaw
Voice”
Barack Obama poszedł za głosem tych do-
radców, którzy stoją na twardym gruncie re-
aliów. Tarcza to atrakcyjne cacuszko, są jednak
i przeciwwskazania. Po pierwsze, jeszcze jej
nie ma, po drugie, zagrożenie ze strony Korei
Północnej i Iranu jest bardziej niż hipotetyczne,
po trzecie, kosztuje kupę forsy, której brak,
a po czwarte europejscy sojusznicy bardzo krę-
cą nosem. I jeszcze ta Rosja.
Najszerzej rozdzierają szaty na piersiach
amerykańscy i nieamerykańscy zwolennicy
Partii Republikańskiej. Motyw jest,
moim zdaniem, cał-
kowicie ideologicz-
ny. Ale decyzja
Obamy nie jest zasko-
czeniem, a ośmielam się
przypuszczać, że i republikanie
programu tarczy w pełni by nie zre-
alizowali.
Rezygnacja z tarczy będzie
interpretowana raczej jako
dowód słabości, a nie siły.
I z tym Waszyngton będzie
musiał coś zrobić
Pozostajemy my i nasi politycy. Realnie
dbający o polskie bezpieczeństwo i roz-
grywający równocześnie patriotyczny
mecz przedwyborczy. Działać trzeba i na
tej, i na tej płaszczyźnie. Lekcja, którą do-
staliśmy w związku z tarczą, jest bardzo
pouczająca i może nawet pożyteczna, na
zasadzie „wszystko, co nie zabija, wzmac-
nia”. Wystarczy, że analizy i działania
układać się będą w realistyczny ciąg strate-
giczny. Tylko tyle, i aż tyle. 
POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 55
 B E Z G R A N I C

NATO

Apel sekretarza

FOT. NATO
ANDERS FOGH RASMUSSEN, sekretarz generalny NATO, zaapelował w ubiegłym tygodniu o dialog z Rosją. Uważa on, że należy tak działać, aby
zmniejszyć napięcia w Europie i stawić czoło wspólnym zagrożeniom. Według Rasmussena, sojusz powinien uwzględniać „uprawnione obawy
Moskwy dotyczące bezpieczeństwa”. Jako jedno z możliwych nowych powodów do konfliktu wymienił zmiany klimatyczne, zwłaszcza w Arktyce,
w których wyniku nasila się rywalizacja między członkami sojuszu a Rosją o zasoby naturalne tego regionu. (WW) 

Cios za cios Nadzieja Obamy

Unia Afrykańska zaapelowała 18 września
o zwiększenie pomocy wojskowej dla walczącego
z islamistami somalijskiego rządu.
SOMALIA. Wezwanie pojawiło
się dzień po tym, gdy terroryści
zaatakowali bazę sił pokojowych
Unii Afrykańskiej w Mogadiszu.
Zginęło 17 osób, w tym czterech
zamachowców-samobójców i za-
stępca dowódcy misji UA generał
major Juvenal Niyoyunguruza
z Burundi. Lekko ranny został jej
dowódca ugandyjski generał
Nathan Mugisha. Co najmniej
29 rannych żołnierzy ewakuowa-
no do szpitali w Kenii. Do ataku
przyznała się powiązana z Al-Ka-
idą organizacja islamistów
Al-Szabab. Napastnicy wjechali
na teren bazy, znajdującej się na
stołecznym lotnisku, wypełniony-
mi materiałami wybuchowymi
samochodami, które nie zostały
skontrolowane przez strażników,
ponieważ miały oznaczenia misji
Organizacji Narodów Zjednoczo-
nych. Pojazdy były skradzione.
W odpowiedzi na atak siły UA
ostrzelały kontrolowaną przez
islamistów dzielnicę Mogadiszu,
w wyniku czego miało zginąć
16 osób. Zamach na bazę był od-
wetem za akcję amerykańskich sił
specjalnych z 14 września, choć
pojawiły się też informacje, że jej
uczestnicy nosili mundury fran-
cuskie. Śmigłowce w rejonie por-
towego miasta Barawe ostrzelały
samochód, którym jechał Saleh
Ali Nabhan. Terrorysta był po-
szukiwany za zamach na izraelski
hotel w kenijskiej Mombasie,
w którym zginęło przynajmniej
siedem osób. Stał też za próbą ze-
strzelenia startującego z tamtej-
szego lotniska izraelskiego samo-
lotu pasażerskiego. Komandosi
zabrali ciało Nabhana. Po ataku
Al-Szabab wystosowała apel
o wsparcie do zagranicznych bo-
jowników muzułmańskich. (W) 
USA. Prezydent USA Barack
Obama wyraził nadzieję, że nowe
plany obrony przeciwrakietowej
w Europie poprawią stosunki z Mo-
skwą, ale zaprzeczył temu, by rezy-
gnacja ze stałych baz w Polsce
i Czechach była próbą zjednania jej
sobie. „Rosjanie nie determinują
naszej postawy obronnej. Podjęli-
śmy decyzję o tym, co będzie naj-
lepsze dla obrony Amerykanów
oraz naszych żołnierzy w Europie
i naszych sojuszników”, zadeklaro-
wał 20 września w telewizji CBS.
Modlitwa za żołnierzy
WŁOCHY. 20 września, podczas
spotkania z wiernymi w Castel
Gandolfo, papież Benedykt XVI
modlił się za żołnierzy międzyna-
rodowych sił stacjonujących
w Afganistanie oraz poległych
w niedawnych zamachach.
17 września w wyniku samobój-
czego ataku w Kabulu zginęło sze-
ściu włoskich żołnierzy. Papież
przypomniał o tym zdarzeniu:
„Jeśli produktem ubocznym tej de-
cyzji będzie to, że Rosjanie poczują
się trochę mniej paranoicznie i bę-
dą chcieli współpracować z nami
bardziej efektywnie, aby przeciw-
działać zagrożeniom, takim jak
irańskie rakiety balistyczne czy roz-
wój programu nuklearnego, to jest
to korzyść”, uważa prezydent USA,
choć zastrzega, że tarcza antyrakie-
towa nigdy nie była wymierzona
przeciwko Rosji. Rezygnację z sys-
temu w Europie Środkowej skryty-
kowali republikanie. (WW) 
„W tych dniach wiadomość o cięż-
kim zamachu na włoskich żołnie-
rzy w Afganistanie wywołała we
mnie głęboki ból”. Podkreślił, że
myśli z takim samym współczu-
ciem o innych międzynarodowych
kontyngentach, które ostatnio tak-
że poniosły ofiary i które działają
na rzecz krzewienia pokoju i roz-
woju instytucji, tak potrzebnych
dla ludzkiej koegzystencji. (WR) 

56 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

Pierwotny cel
Najpierw nowa strategia, a potem posiłki
– zapowiedział prezydent Barack Obama w odniesieniu
do misji w Afganistanie. Mniej Patriotów
TURCJA. Telewizja CNN Turk
AFGANISTAN. 20 września generał napisał, że potrzebne są podała 18 września, że zdaniem
w wywiadzie dla telewizji CNN posiłki do czasu, gdy zwiększą się tureckich wojskowych ewentual-
prezydent Barack Obama powie- możliwości miejscowych sił bez- ny realny koszt zakupu amery-
dział, że nie ma wyznaczonego pieczeństwa. Jego zdaniem rów- kańskiego systemu antyrakieto-

FOT. US DOD
terminu wycofania stamtąd wojsk nie ważna jest nowa strategia. wego Patriot wyniesie miliard do-
USA, ale zapewnił też, że nie ma Uważa, że bez niej nie ma sensu larów na przestrzeni sześciu lat.
mowy o bezterminowej okupacji. wysyłanie dodatkowych oddzia- Generał major Ferit Guler, rzecz-
Oświadczył, że zamierza łów. O potrzebie wzmocnie- wódca afgańskich talibów Mułła nik tamtejszego sztabu general-
wrócić do pierwotnego nia sił w Afganistanie Omar. W wydanym oświadcze- nego, podał, że zostaną kupione
Nie ma
celu operacji afgańskiej, wyznaczonego mówił, występując niu przyrzekł rodakom porażkę cztery baterie rakiet. Oznacza to
jakim było schwytanie terminu wycofania w ubiegłym tygodniu wojsk NATO, przypominając klę- znaczącą redukcję w stosunku
przywódców Al-Ka- z Afganistanu przed senacką komisją ski wcześniejszych najeźdźców, do wcześniejszych planów zaku-
idy. W telewizji ABC amerykańskich sił zbrojnych przewod- poczynając od Aleksandra pów. Odpowiedzialna za zagra-
Obama przekonywał, wojsk. niczący Kolegium Po- Wielkiego. Zaapelował też do niczną współpracę amerykańska
że chce poczekać na usta- łączonych Sztabów ad- mieszkańców Zachodu, by nie ufa- Defense Security Cooperation
lenie odpowiedniej strategii mirał Mike Mullen
Mullen. Jednak li słowom prezydenta USA, uspra- Agency poinformowała 9 wrze-
sił amerykańskich w Afganistanie, administracja Obamy może mieć wiedliwiającym wojnę afgańską. śnia Kongres USA o możliwości
zanim zdecyduje, czy wysłać tam problem ze spełnieniem tego po- „Ludzie Zachodu nie powinni tak- sprzedaży Patriotów za 7,8 mi-
dodatkowych żołnierzy. stulatu. O tym, że inicjatywa ta że dać się zwieść słowom sekreta- liarda dolarów. W grę wchodziła-
Opinia prezydenta jest zbieżna może napotkać opór, ostrzegło rza generalnego NATO i premiero- by dostawa 13 „jednostek
z ocenami naczelnego dowódcy kilku senatorów z prezydenckiej wi Wielkiej Brytanii, których zda- ognia” (baterii) z 48 wyrzutniami
sił NATO w Afganistanie genera- Partii Demokratycznej. niem wojna w Afganistanie ma na i 287 pociskami różnych wersji,
ła Stanley’a McChrystala. W ra- W przeddzień medialnej ofen- celu obronę Zachodu” napisał w tym 72 PAC-3, oraz wszelkim
porcie, który wyciekł do mediów, sywy Obamy głos zabrał przy- Omar. (WR)  niezbędnym wyposażeniem; cho-
dzi między innymi o radary i sta-

Operacja
na Jawie
INDONEZJA. Podczas operacji
antyterrorystycznej indonezyj-
skich służb bezpieczeństwa na
przedmieściach Solo w central-
nej części Jawy zginął 17 wrze-
śnia poszukiwany w całym re-
gionie ter rorysta Nurdin
Mohammad Top. Poza nim
śmierć poniosło trzech jego
współpracowników, z których je-
den sam wysadził się w powie-
trze. Tożsamość Topa potwier-
dziły badania odcisków palców.
Policji udało się zatrzymać
trzech innych podejrzanych.
Operacja miała na celu schwy-
tanie sprawców podwójnego za-
machu bombowego na hotele JW
Marriott i Ritz-Carlton w Dża-
karcie, do którego doszło 17 lip-
ca. Zginęło wtedy siedem osób,
a ponad 50 zostało rannych. Po-
chodzącego z Malezji Topa po-
szukiwano w związku z kilkoma
innymi zamachami, między in-
nymi na Bali w 2002 roku, gdzie
życie straciły 202 osoby. (TED) 
Śmierć rzeźnika
PAKISTAN. Schwytany przez
armię pakistańską pod koniec
ubiegłego tygodnia jeden z klu-
czowych dowódców talibów Sher
Muhammad Qasab zmarł
w areszcie. Jako powód śmierci
podano obrażenia odniesione
w potyczce z oddziałem armii
17 września w rejonie głównego
miasta Doliny Swat – Minory.
W walce zginęło trzech synów
Qasaba. Ze względu na swe
okrucieństwo lider rebeliantów
miał przydomek „Rzeźnik”.
Pomimo wyeliminowania
w ostatnich tygodniach wielu
Masakra cywilów
JEMEN. Trwają walki z rebe-
liantami z szyickiej grupy Zaj-
dytów, zwanymi Houthis (od
ich duchowego lidera Yahii
Badreddina al-Houthiego), a si-
łami rządowymi. 16 września,
w nalocie przeprowadzonym
przez lotnictwo rządowe miało
zginąć ponad 80 osób. Według
świadków, zaatakowany został
przywódców talibów końca wojny
nie widać. Najstraszniejszą bronią
rebeliantów są zamachy samobój-
cze. Zginęły 33 osoby, a 56 zosta-
ło rannych, gdy terrorysta zdeto-
nował samochód-pułapkę na ba-
zarze w miasteczku Ustarzai, nie-
daleko garnizonowego miasta Ko-
hat. Atak miał podłoże religijne,
ponieważ miejscowość tę zamiesz-
kują przedstawiciele mniejszości
szyickiej. 15 września grupa rebe-
liantów próbowała zaatakować
największy terminal naftowy
w kraju, w mieście Karaczi na po-
łudniu Pakistanu. (WRT)  wywiadowczych, ale milczały
obóz uchodźców koło frontowe-
go miasta Horf Sufyan. Przywód-
ca plemienny szejk Mohammed
Hassan podał, że nalot spowodo-
wał 87 ofiar, w większości ko-
biet, starców i dzieci. Władze
w Sanie twierdzą, że samolot od-
powiedział ogniem na ostrzał ze
strony rebeliantów, którzy wmie-
szali się w tłum cywilów. (W) 
nowiska dowodzenia.
Drodzy szpiedzy
USA. Dennis Blair, koordyna-
tor służb specjalnych w admini-
stracji prezydenta Baracka
Obamy, ujawnił, że w minionym
roku budżetowym działalność
tych służb kosztowała amerykań-
skich podatników 75 miliardów
dolarów. Dane dotyczą 16 agen-
cji, zatrudniających około 200 ty-
sięcy osób, oraz wydatków Depar-
tamentu Obrony na rozpoznanie
w Afganistanie i Iraku. Dotych-
czas władze USA podawały tylko
budżety poszczególnych instytucji
o ogólnej kwocie. W ubiegłym ro-
ku administracja prezydenta
George’a W. Busha ujawniła jed-
nak, że wydatki na cywilne agen-
cje wynoszą 47,5 miliarda dola-
rów, a w 2007 roku było to
43,5 miliarda dolarów. Wcześniej
o całkowitych kosztach pojawiały
się tylko przecieki. Pomyłkowo
opublikowane dane w 1994 roku
opiewały na sumę 26,7 miliardów
dolarów, w tym 16,3 miliarda na
sferę cywilną. (W) 

POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 57


F E L I E T O N
ROMAN
KUŹNIAR
szef Zakładu Studiów
Strategicznych
w Instytucie Stosunków
Międzynarodowych UW
Dr Strangelove po polsku
W
ubiegłym tygo-
dniu rząd Sta-
nów Zjednoczo-
nych ogłosił, że
nie będzie kon-
tynuował projektu systemu antyrakie-
towego w wersji zainicjowanej przez
administrację George’a W. Busha.
Decyzję tę podjęto po starannym na-
myśle. Wcześniej urealniono ocenę za-
grożeń i dostosowano do niej środki
budowy bezpieczeństwa Ameryki. Jak
wiadomo, Amerykanie lękają się
o swoje bezpieczeństwo znacznie bar-
dziej niż ktokolwiek inny na świecie.
Czasem, wbrew legendzie Dzikiego
Zachodu, mogłoby się wydawać, że
nie ma bardziej strachliwego narodu.
Decyzja Waszyngtonu wywołała
w Warszawie prawdziwą histerię. Pra-
wicowi politycy i większość mediów
bili w dzwony na trwogę. Chciano wy-
wołać poczucie zagrożenia, jak gdyby
Turcy bądź Tatarzy podchodzili do gra-
nic. I te podszyte strachem pytania:
Czy ta decyzja osłabia nasze bezpie-
czeństwo? Czy oznacza kapitulację
wobec Rosji? Co otrzymamy w za-
mian (ciekawe, że mieliśmy otrzymać
coś w zamian za coś, czego nie było)?
Czy staliśmy się nieważni dla Amery-
ki? Wszystkie te głosy świadczyły
o strategicznym analfabetyzmie, poli-
tycznej naiwności lub o serwilistycz-
nej skłonności do spełniania każdego
życzenia naszego sojusznika, zanim
zostało ono pomyślane. Najbardziej
było mi żal rodzimych epigonów neo-
konserwatyzmu, którzy już widzieli
się u boku Ameryki spra-
wującej global-
ną hegemo-
58 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
Powiększenie
Przypadek tak zwanej tarczy był przykrym doświadczeniem
niedojrzałości niemałej części polskiej klasy politycznej,
ale także środowisk opiniotwórczych, mediów i ekspertów.
nię, a w naszym polskim wymiarze
dyktujących warunki Moskwie.
Przypadek tak zwanej tarczy był
przykrym doświadczeniem niedojrza-
łości niemałej części polskiej klasy po-
litycznej, ale także środowisk opinio-
twórczych, mediów i ekspertów. Przy-
kre jest i to, że tych, którzy próbowali
wmówić Polakom, że chroniąca Ame-
rykę tarcza jest niezbędna dla naszego
szczęścia, nie stać dzisiaj na przyzna-
nie, że popełnili błąd w ocenie projek-
tu, a popierali go tylko dlatego, że
tak chciała administracja Busha. Uzna-
li, że lepiej poszukać winnego gdzie
indziej. Winien jest rząd Donalda
Tuska. Nie starał się należycie,
a wręcz sabotował rozmowy z Ame-
rykanami. Znamienny był wywiad
udzielony w końcu sierpnia przez pre-
zydenckiego wiceministra, kiedyś
głównego negocjatora w tej sprawie,
który został zdymisjonowany przez
rząd za to, że reprezentował w tych
rozmowach amerykański punkt widze-
nia. Twierdzi on na łamach poczytnego
dziennika, że winę ponosi Tusk, który
nigdy nie chciał tarczy antyrakietowej
w Polsce. Winna jest opieszałość jego
rządu oraz domaganie się rekompen-
saty za lokalizację bazy systemu w Pol-
sce. Prezydent, jego wiceminister oraz
całe to środowisko polityczne uważali,
że należy zaakceptować projekt na
amerykańskich warunkach. W tym
celu demonizowali nawet
rosyjskie zagro-
żenie oraz podawali w wątpliwość wartość
NATO jako gwarancji naszego bezpieczeństwa.
Na wizji bliskich związków z USA budowano
strategię asertywności wobec Rosji. Nie ma tu
miejsca, aby zbijać po kolei ich argumenty. Nie
dostrzegają przy tym, że ich pozycję całkowicie
dezawuuje przypadek Czech. Przecież Praga bez
większego targowania się podpisała znacznie
wcześniej umowę z Waszyngtonem, a mimo to
nie będzie ona realizowana. Baza nie powstanie
wbrew interesom USA, nawet gdybyśmy sami
wykopali silosy pod te rakiety.
Sieroty po tarczy dwoją się i troją, aby uza-
sadnić swoje bezkrytyczne i niesłużące naszym
interesom bezpieczeństwa poparcie dla tego
projektu. Wiceminister i jemu podobni przypo-
minają słynnego doktora Strangelove z filmu
pod tym samym tytułem. Jego bohater samo-
wolnie i osobiście dosiadł bomby atomowej,
aby zaatakować Sowietów, ponieważ uważał, że
jego rząd ociąga się w tej sprawie. Tylko pa-
trzeć, jak nasz polski doktor Strangelove zbu-
duje atrapę tarczy pod Słupskiem. Tylko rakiet
brak… 
DECYZJA WASZYNGTONU
WYWOŁAŁA W WARSZAWIE
PRAWDZIWĄ HISTERIĘ
 HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTY
AARON WELMAN
zajmuje się alternatywną
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA

sztuką wojenną

Odchodzące
pokolenie
Jak wielu jest wśród nas weteranów walczących
w II wojnie światowej?
Z jakimi problemami się borykają?

M
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 59

 W E T E R A N I
Odchodzące pokolenie
W
2008 roku zagrano requiem
dla żołnierzy walczących
w I wojnie światowej. Wów-
czas zmarł, w wieku stu pię-
ciu lat, ostatni z weteranów tej wojny kapitan
Stanisław Wycech. Ostatni powstaniec śląski
– polski piekarz Wilhelm Meisel, odszedł
3 czerwca 2009 roku. Również dożył stu pię-
ciu lat. Nie żyje już także żaden z weteranów
Bitwy Warszawskiej.
Kombatanci II wojny światowej to głównie
osiemdziesięciolatkowie. Bartosz Wasiak
z Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Re-
60 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
presjonowanych mówi, że jeszcze 31 marca
tego roku zarejestrowanych było 210 tysięcy
weteranów z tego okresu. Rocznie odchodzi
jednak około 20 tysięcy z nich. Ponadto z po-
wodu wieku wielu kombatantów nie jest
w stanie uczestniczyć w uroczystościach.
Dlatego według rachunków UKiOR, na wrze-
śniowych obchodach 70. rocznicy wybuchu
II wojny światowej stawiło się zaledwie oko-
ło 16 tysięcy z nich. „Żywa” historia II wojny
światowej niedługo przeminie na zawsze,
a młodzieży pozostanie uczyć się o tych wy-
darzeniach wyłącznie z podręczników.
Wydawałoby się więc, że weterani powinni
być objęci szczególną troską i mieć zapewnione
środki na godne życie. Niestety, borykają się
z problemami finansowymi, wewnętrznymi po-
działami oraz poczuciem, że są lekceważeni
przez organy władzy państwowej. Obecnie
dwie główne ustawy regulują sytuację osób,
które walczyły z hitlerowską i sowiecką okupa-
cją: „O kombatantach oraz niektórych osobach
będących ofiarami represji wojennych i okresu
powojennego”, oraz „O zaopatrzeniu inwali-
dów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin”.
Kombatanci twierdzą, że pierwsza wersja doty-
 H O R Y Z O N T Y

cianych Więźniów Politycznych z lat 1944–

–1956 „Jaworzniacy”.

Trzy pytania do... Kombatanci wyliczają priorytety, na któ-

TOMASZA LISA,
dyrektora Biura Dyrektora
Generalnego Urzędu do
spraw Kombatantów i Osób
Represjonowanych
POLSKA ZBROJNA: Czy prezy- członków korpusu weteranów. Jest
dencki projekt ustawy „O Korpu- w tym pewna racja, ponieważ oso-
sie Weteranów Walk o Niepodle- by, które służyły w tym okresie
głość Rzeczypospolitej Polskiej” i zajmowały się zwalczaniem nie-
nie dyskryminuje tych kombatan- podległościowego podziemia, nie
tów, którzy walczyli na zasługują na miano weterana
wschodnim froncie w sze- walk o niepodległość.
regach ludowego Woj-
ska Polskiego? POLSKA ZBROJNA:
TOMASZ LIS: Usta- Czy ten projekt ma
wa nie różnicuje wete- w ogóle szanse wejść
ranów ze względu na to, w życie?
gdzie walczyli. Weteran TOMASZ LIS: Będzie
walk na zachodnim froncie bardzo trudno go uchwalić.
nie byłby bardziej faworyzowany Wyliczone w stanowisku rządowym
od tego, który nacierał ze wschodu. koszty, moim zdaniem bardziej mia-
Wykluczeni mają być jedynie ofi- rodajne niż te przedstawione w pro-
cerowie polityczno-wychowawczy. jekcie, oscylują wokół 600 milio-
Zatem projekt ustawy bierze pod nów złotych. Mieliśmy własny pro-
uwagę konkretne czyny żołnierzy, jekt nowelizacji prawa kombatanc-
a nie to, gdzie się w tamtym czasie kiego. Przewidywał on świadczenia
znajdowali. dla osób represjonowanych po 1957
do 1989 roku. Miało to pomóc dzia-
POLSKA ZBROJNA: Kto więc łaczom opozycji, którzy są w bar-
w praktyce nie dostałby nowego dzo ciężkiej sytuacji materialnej.
dodatku dla weteranów? Koszty zmian szacowano na niecałe
TOMASZ LIS: Obecnie świadcze- 200 milionów. Projekt nie został
FOT. KAROLINA PRYMLEWIECZ
rych władze powinny się skupić przy przyzna-
waniu im świadczeń. „Szczególny nacisk po-
winno się położyć na leki i pomoc medyczną”,
apeluje Henryk Strzelecki, prezes Związku
Kombatantów RP i Byłych Więźniów Poli-
tycznych. Weterani podkreślają bowiem, że
ich emerytury nie wystarczają na pomoc me-
dyczną, której, zwłaszcza teraz, potrzebują.
Przede wszystkim zależy im na lepszej dostęp-
ności do medykamentów i pierwszeństwie
w kolejce do sanatoriów.
PRAWNY GALIMATIAS
Weterani żywią urazę do polskich władz
o to, że osoby pracujące dla aparatu represji
mają wciąż dużo wyższe emerytury niż ich
ofiary. „Od 1991 roku Sojusz Lewicy Demo-
kratycznej konsekwentnie wprowadzał po-
prawki do ustawy, które uderzały w nas, a ko-
munistycznych katów uhonorowywały. Ta usta-
wa, w tej formie, obowiązuje do dziś”, stwier-
dza Leonard Kapiszewski. „Nasza federacja
wielokrotnie zgłaszała poprawki do obowiązu-
jących przepisów. Chcieliśmy, aby ustawa wró-
ciła do pierwotnej formy lub by chociaż anulo-
wano te uwłaczające nas, bardzo niesprawie-
dliwe poprawki. Niestety, prace nad zmianami
zostały wstrzymane w Ministerstwie Pracy
i Polityki Społecznej. Taka decyzja jest dla
mnie zaskakująca i wielce bulwersująca”.
Kłopoty sprawiają także nachodzące na
siebie przepisy prawne kilku ustaw i ich zła
interpretacja przez urzędników. „Weteranów
podzielono na dwie grupy: inwalidów wojen-
nych i osoby represjonowane. Zdarzają się
sytuacje, w której osoba zaliczona przez ko-

nia kombatanckie otrzymują między
innymi osoby, które służyły w ludo-
wym Wojsku Polskim po zakończe-
niu II wojny światowej w latach
1945–1947. Projekt prezydencki tej
grupy nie bierze pod uwagę jako
jednak uchwalony ze względów fi- misję lekarską jako inwalida jest przez urzęd-
nansowych. Skoro jego nie udało się nika przenoszona do grupy osób represjono-
uchwalić, to myślę, że szanse zreali- wanych. To jest jakieś nieporozumienie. Nie
zowania innej propozycji, na którą każdy, kto był inwalidą wojennym, był od ra-
potrzeba trzy razy więcej pieniędzy, zu represjonowany, i odwrotnie. Od lat chce-
są znacznie mniejsze. (AW)  my to zmienić, ale jak widać, nie można”, za-
uważa Jerzy Pruszyński.

czących ich ustaw była względnie naj-
sprawiedliwsza. Od tamtego czasu
wprowadzono jednak aż 32 poprawki,
stopniowo odbierające i tak dość
skromne świadczenia. Dodatek kom-
batancki, który miał stanowić 10 pro-
cent średniej krajowej pensji – obecnie
wynosi zaledwie 153,19 złotych.
Zmniejszono także wszelkie zniżki na
przejazdy (w przypadku kolei z 50 do
39 procent).
Teoretycznie świadczenia dla kom-
batantów powinny rosnąć, gdyż z roku
na rok jest ich coraz mniej. Nic bar-
dziej mylnego. „Jest plan włączenia
całej rzeszy osób należących do «Soli-
darności» i ruchu oporu przeciwko
władzom PRL. To też jest działalność
kombatancka, mimo że nie miała cha-
rakteru walki zbrojnej”, dodaje doktor
inżynier Leonard Kapiszewski, prze-
wodniczący komisji rewizyjnej Fede-
racji Stowarzyszeń Weteranów Walk
o Niepodległość RP (FSWWONRP),
członek Stowarzyszenia Szarych
Szeregów. „Teraz te wszystkie ustawy
próbuje się ująć w spójną całość. Do
jednego worka trafiliby kombatanci,
osoby represjonowane, inwalidzi i we-
terani. To skutkowałoby konfliktami
wewnętrznymi tych środowisk i takim
galimatiasem, że nikt by się w tym
nie zorientował”, kwituje Jerzy
Pruszyński, prezes Związku Młodo-
UHONOROWANIE CZY
PODZIELENIE?
Trwają obecnie prace nad dwoma projekta-
mi ustaw dotyczących weteranów. Pierwszy
z nich przygotowuje Ministerstwo Obrony Na-
rodowej i jest on poświęcony weteranom misji
WETERANI żywią pokojowych i stabilizacyjnych. Druga propo-
urazę do polskich zycja to prezydencki projekt ustawy „O Kor-
władz o to, że pusie Weteranów Walk o Niepodległość RP”.
osoby pracujące
dla aparatu
Kontrowersji w przypadku drugiego doku-
represji mają mentu jednak nie zabrakło. Prezydencki pro-
wciąż dużo jekt miał być dobrym rozwiązaniem dla tych,
wyższe którzy przysłużyli się w walkach o niepodle-
emerytury niż ich
ofiary. głość Polski, przyznaje im bowiem dodatkowe
świadczenia i przywileje.
FSWWONRP oficjalnie poparła tę inicjaty-
wę. „To właśnie ten dokument umocniłby po-

POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 61

 W E T E R A N I
zycję weteranów z prawdziwego zdarzenia.
Ustawa spośród wszystkich kombatantów wy-
łania bowiem grupę osób, która zbrojnie wal-
czyła o niepodległość Polski”, przekonuje
Leonard Kapiszewski. Zupełnie innego zda-
nia jest prezes Strzelecki. Uważa on, że usta-
wa dyskryminuje tych żołnierzy, którzy wal-
czyli na wschodnim froncie w szeregach Ar-
mii Ludowej: „W I wojnie światowej Polacy
służyli w armiach zaborców i strzelali do sie-
bie. Nie było przecież rozliczeń, wszyscy byli
kombatantami. Dlaczego zatem czwartak
z Armii Ludowej, który walczył w powstaniu
warszawskim, miałby nie zostać uhonorowany,
ale żołnierz AK już tak? Ci są dobrzy, bo
uznawali rząd londyński, a drudzy już nie, bo
go odrzucali?”, zastanawia się Strzelecki.
BEZ ŚWIADCZEŃ
„Gdzie jest napisane, że ktoś z ludowego
Wojska Polskiego zostałby pominięty, gdyby
przysłużył się w walce o niepodległość?”, py-
ta Jerzy Pruszyński. W praktyce jednak usta-
wa nie przewiduje świadczeń dla weteranów,
którzy służyli w LWP w latach 1945–1947.
Jak przyznaje Tomasz Lis, dyrektor Biura
Dyrektora Generalnego UKiOR, projekt z za-
łożenia ma uderzyć w oficerów polityczno-
-wychowawczych, którzy prześladowali nie-
podległościowe podziemie. Prezes Henryk
Strzelecki twierdzi jednak, że w duchu tej
ustawy poszkodowani byliby także ludzie,
którzy mieli zwykłe profesje, na przykład
w Urzędzie Bezpieczeństwa (kierowcy samo-
chodów, służba sprzątająca), i nie mieli nic
wspólnego z prześladowaniami opozycji. Na-
leży przy tym podkreślić, że prezydencki pro-
jekt nie zabierałby nikomu żadnych istnieją-
cych już kombatanckich świadczeń.
Niezależnie od tego, kto w tym sporze ma
rację, projekt ma nikłe szanse na wprowadze-
nie w życie. Pierwszym powodem wymienia-
nym przez FSWWONRP jest brak dobrej woli
i chęci sejmu. Drugi to sprzeciw silnego śro-
dowiska kombatanckiego – ZKRPiBWP. „Ten
projekt nie ujrzy światła dziennego”, stwier-
dza dobitnie Henryk Strzelecki. „Uczestni-
czyłem w jednej sejmowej komisji obrony na-
rodowej i ta sprawa została definitywnie wyja-
śniona”, podkreślił. Trzecim powodem jest
brak pieniędzy. Wyliczone przez Ministerstwo
Obrony Narodowej koszty oscylują wokół 600
milionów złotych. Projekt UKiOR zakładają-
cy zapewnienie dodatkowych świadczeń oso-
bom represjonowanym w latach 1957–1989
wymagał 200 milionów złotych na realizację,
a i tak, głównie z przyczyn finansowych, nie
został uchwalony.
GORZKI LIST
Federacja Stowarzyszeń Weteranów Walk
o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej
(składająca się z siedemnastu związków)
15 stycznia 2008 roku wystosowała list do pre-
62 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
FOT. ALEKSANDER RAWSKI
Stolica weteranom
Kombatanci zamieszkali w Warszawie objęci są między innymi
programem opieki zdrowotnej, finansowanym z budżetu miasta.
O d września 2008 roku
warszawscy kombatan-
ci oraz uczestnicy walk
nia prezydenta Warszawy
dopuszcza się obniżenie
stawek czynszu za korzysta-
We wrześniu już po raz drugi
warszawscy kombatanci oraz
osoby będące ofiarami repre-
o Warszawę w latach 1939– nie z lokalu przez organiza- sji wojennych i okresu powo-
–1945 są zwolnieni z opłat cje kombatanckie. Weterani jennego mieli możliwość
za parkowanie, jeśli mają zamieszkali w stolicy objęci uczestniczenia w imprezach
Kartę Powstańca lub Kartę są także programem opieki kulturalnych przygotowanych
Honorową, którą mogą wy- zdrowotnej, finansowanym specjalnie dla nich. Wstęp był
robić w Zarządzie Dróg Miej- z budżetu miasta. Realizo- bezpłatny po okazaniu doku-
skich. Ponadto na mocy wany jest on przez Szpital mentu potwierdzającego
uchwały Rady Miasta Praski oraz poradnię przy uprawnienia kombatanta lub
z 2009 roku oraz zarządze- ulicy Litewskiej. osoby represjonowanej. (AD) 
miera Donalda Tuska z prośbą o in- Siedemdziesiąt lat po wybuchu
SIEDEMDZIESIĄT terwencję przy odblokowaniu prac II wojny światowej weterani, za-
LAT po wybuchu nad nowelizacją ustawy o kombatan- miast odpoczywać po trudach, jakie
II wojny
światowej
tach, zakładającą przywrócenie lep- przeszli w życiu, wciąż są na placu
weterani, szych świadczeń sprzed lat oraz po- boju. Chodzi im głównie o prawo do
zamiast parcie prezydenckiego projektu usta- godnego życia. „Jesteśmy w takim
odpoczywać po wy o weteranach. Kombatanci nie do- wieku, że nie chcemy już zaszczy-
trudach, jakie
przeszli w życiu,
czekali się odpowiedzi szefa rządu, tów, tylko sprawiedliwości dziejo-
wciąż są na więc w pierwszej połowie 2009 roku wej. Nie walczymy o apanaże, tylko
placu boju. wysłali list otwarty do mediów. „Na o godne życie”, stwierdza Mirosław
oficjalnych spotkaniach i uroczysto- Spiechowicz, członek zarządu
ściach państwowych manifestuje się FSWWONRP. Henryk Strzelecki
szacunek i uznanie dla roli kombatan- wyraża z kolei pragnienie całkowitej
tów w walkach z okupantami nie- konsolidacji środowisk kombatanc-
mieckim i sowieckim. W codziennym kich. „Kombatantów nie powinno
życiu natomiast zapomina się o świad- się dzielić. My chcemy się jedno-
czeniach i opiece nad starzejącymi się czyć”. Niestety, trudna historia po-
kombatantami, schorowanymi przez wojenna sprawia, że wiele z tych
przeżycia bojowe i represje okupan- osób nie potrafi wybaczyć opraw-
tów, jak również ich popleczników com, a tym bardziej zapomnieć do-
w organach bezpieczeństwa i spra- znanych krzywd. Jest to zrozumiałe,
wiedliwości PRL. (...) Mimo zapew- lecz tego samego nie można już po-
nień najwyższych czynników władzy wiedzieć o stosunku polskiej władzy
państwowej robocze zainteresowanie do weteranów. Kombatanci nie za-
problemami kombatantów znajduje mierzają się jednak poddawać, a je-
się na bardzo dalekim planie”, głosi śli przegrają, to tylko przez czas,
ten gorzki list weteranów. którego już nie mają. 

Z ogromnym żalem żegnamy
naszą koleżankę
Marię SKORUBSKĄ
której odejście jest dla nas wielką stratą.
Z wyrazami współczucia dla BLISKICH
pracownicy wojska i kadra zawodowa
22 Polowej Technicznej Bazy
Przeciwlotniczej w Skwierzynie
Absolwenci rocznika 1962–1966
Wyższej Szkoły Marynarki Wojennej
im. Bohaterów Westerplatte
wraz ze swoim dowódcą
żegnają
swojego szefa kursu
st. chor. sztab mar. Eugeniusza
KASPEROWICZA
który odszedł na wieczną wachtę
10 września 2009 roku.
Wyrazy serdecznego współczucia
dla Rodziny Zmarłego.
Panu chor. Arkadiuszowi
GIBASZKOWI
oraz Jego NAJBLIŻSZYM
wyrazy głębokiego żalu i współczucia
z powodu śmierci
MATKI
składają
dowódca, kadra i pracownicy wojska
Oddziału Zabezpieczenia
Marynarki Wojennej.
Panu ppłk. Markowi RABA
wyrazy szczerego żalu
oraz głębokiego współczucia
z powodu śmierci
TEŚCIOWEJ
składają
szef, żołnierze i pracownicy wojska
Delegatury Departamentu Kontroli
w Warszawie.
H O R Y Z O N T Y
Panu
mjr. Jarosławowi KALISZOWI
oraz Jego DZIECIOM i RODZINIE
wyrazy głębokiego współczucia
i szczerego żalu
z powodu śmierci
ŻONY
składają
kadra i pracownicy
Szefostwa Środków Bojowych
Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych.
Z głębokim smutkiem przyjęliśmy
wiadomość o śmierci
kpt. rez. mgr. inż. Andrzeja SAŁAPY
Wyrazy żalu i najgłębszego współczucia
RODZINIE
składają
szef, kadra zawodowa
i pracownicy wojska
Rejonowego Zarządu Infrastruktury
w Krakowie.
Szczere wyrazy głębokiego żalu
i współczucia
Panu st. bsm. sztab. rez.
Ryszardowi GLUBIE
z powodu śmierci
OJCA
składają
kierownik i pracownicy wojska
Wojskowej Administracji Koszar 2.
Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
Panu st. bsm. sztab.
Ryszardowi GLUBIE
z powodu śmierci
OJCA
składają
szef, kadra i pracownicy wojska
Oddziału Zabezpieczenia
Marynarki Wojennej.
Pani Marii ZIELONKA
zastępcy głównego księgowego
Jednostki Wojskowej 3209,
w tych trudnych chwilach słowa
wsparcia i wyrazy najgłębszego
współczucia z powodu nagłej śmierci
MĘŻA
przekazują
szef i współpracownicy
Pionu Głównego Księgowego
JW 3209 Elbląg.
Serdecznemu Koledze
Panu ppłk. lek. med. Jerzemu
TYNKIEWICZOWI
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składają
żołnierze i pracownicy wojska
Dowództwa Wojsk Specjalnych.
Panu mjr. Tomaszowi KIEZIK
oraz Jego RODZINIE
wyrazy głębokiego żalu i szczerego
współczucia
z powodu śmierci
MAMY
składają
szef, żołnierze i pracownicy wojska
Delegatury Departamentu Kontroli
w Warszawie.
Panu płk. rez. dr. Januszowi
SOLAKOWI
wyrazy szczerego żalu
i głębokiego współczucia
z powodu śmierci
MATKI
składają kierownik i pracownicy
Zakładu Polityki Bezpieczeństwa
Akademii Obrony Narodowej.
POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009 63

F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
Polacy przez wiele pokoleń byli podzieleni na stany.
Jednak tylko szlachta cieszyła się pełnią praw.
Uszlachcić
wszystkich Polaków
P
o trzecim rozbiorze najważniej-
sze dla nas pytanie brzmiało:
„Czy i jak Polacy mogą wybić się
na niepodległość?”. Odpowiedzi
szukano przez 123 lata. Patrioci
usiłujący spełnić zapowiedź zawartą w Mazur-
ku Dąbrowskiego myśleli o Polakach jako ca-
łym narodzie (oczywiście nie w sensie pocho-
dzenia etnicznego ani nawet języka, ale w sen-
sie poczucia obywatelskiej przynależności do
Rzeczypospolitej). Brali za przykład naród
francuski. Jednakże Polacy przez wiele poko-
leń byli podzieleni na stany. Tylko jeden,
szlachta, cieszył się pełnią praw. Dlatego moż-
na było od niej oczekiwać najsilniejszego po-
czucia zbiorowego obowiązku.
Inaczej było z warstwą najliczniejszą, czyli
chłopami. Oczywiście wszyscy słyszeli o ko-
synierach pod Racławicami, a później o kra-
kusach, idących w bój pod wodzą generała
Dwernickiego. Śpiewano o nich pieśni. Ale
chłopskie pieśni patriotyczne miały charakter
stanowy: „Armaty pod Stoczkiem zdobywała
wiara /Rękami czarnymi od pługa”; w tym
czasie „panowie w stolicy palili cygara” i tak
dalej. Z pamiętników znane były przypadki
chłopów chłostanych przez ziemian za to, że
chcieli walczyć za Polskę zamiast odrabiać
pańszczyznę.
Dlatego emigracyjne Towarzystwo Demo-
kratyczne wystąpiło z programem, który łą-
czył w sobie elementy polityczne (wyzwole-
nie Polski), społeczne (zrównanie stanów)
i moralne (wszyscy mamy obowiązki wobec
Ojczyzny). Łączył w najprostszy sposób:
wszyscy Polacy mieli się stać szlachcicami
i zostać zrównani w prawach i obowiąz-
kach. Program poparli Adam Mickiewicz
i Juliusz Słowacki.
Ale chłopska rabacja w Małopolsce
w roku 1846 przypomniała, jak głębokie
były podziały. „Mego ojca piłą rżnęli”,
opowiada w „Weselu” syn uczestnika po-
64 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
Rycerskie sprawy
(38)
wstania listopadowego. Powstanie
styczniowe rzuciło wezwanie do
wyzwolenia – i do zniesienia pańsz-
czyzny. Część ziemiaństwa zareago-
wała wrogo, a większość chłopów
pozostała obojętna. Bolał nad tym
później Stefan Żeromski. Pamięta-
my z jego nowel obrazy chłopów
zdzierających buty z nóg zabitych
albo rannych powstańców.
Wieloletnie kłamstwa komuni-
stycznej propagandy, która przy-
właszczyła sobie hasła sprawiedliwo-
ści społecznej, przesłania nam teraz
uciążliwość i krętość drogi do wy-
zbycia się przez Polaków stanowych
podziałów. Wojna polsko-bolszewic-
ka 1920 roku zjednoczyła jednak
znaczną większość naszego narodu:
ani robotnicy, ani chłopi nie ulegli
komunistycznym pokusom.
Niepodległa Rzeczpospolita nigdy
nie uporała się do końca z wewnętrz-
nymi rozdarciami społecznymi. Ale
utworzyła system powszechnego
nauczania podstawowego. Pro-
gram szkolny był nasycony patrio-
tyzmem. I po raz pierwszy w hi-
storii wszyscy obywatele polscy
zostali objęci obowiązkiem służby
wojskowej. Spełniło się marzenie
polskich demokratów o równości
praw i obowiązków. 
Wojna
polsko-bolszewicka
1920 roku
zjednoczyła znaczną
większość naszego
narodu


Tajne agentki
KSIĄŻKA
W wywiadzie najczęściej pracowały
nierzucające się w oczy szare myszki.
N a kartach książki „Niewidzialny
front” Wilhelm Dietl przedstawił
najciekawsze przypadki działania
przedstawicielek płci pięknej w tajnych
służbach – ujawnione i opisane na
podstawie ustaleń przewodu sądowe-
go, udostępnionych akt Stasi czy doku-
mentów przekazanych przez archiwistę
KGB Wasilija Mitrochina, który uciekł
na Zachód w 1992 roku.
Niektóre sprawy były głośne już wcze-
śniej, takie jak historia Christine Keeler
(eleganckiej call-girl, która doprowadziła
do dymisji Johna Profumo, ministra obro-
ny Wielkiej Brytanii, przekazując uzyska-
ne od niego w czasie miłosnych scha-
dzek informacje agentowi KGB), Christel
Guillaume (szpiegującej na rzecz Stasi
żony sekretarza niemieckiego kanclerza
Willy’ego Brandta) czy Marity Lorenz (ko-
chanki Fidela Castro, która na polecenie
amerykańskich służb specjalnych miała
otruć kubańskiego przywódcę).
W działalność wywiadowczą z reguły by-
ły zaangażowane nierzucające się
w oczy szare myszki, chociaż agentkami
były także artystki, takie jak czołowa ak-
torka filmowa III Rzeszy, Węgierka
Marika Rokk, pracująca podobno dla
NKWD, pisarka niemiecka Ruth Werner
vel Ursula Kuczynski, zbierająca infor-
macje dla radzieckiego wywiadu GRU,
czy Margarita Konenkowa, obracająca
H O R Y Z O N T Y
się w sferach amerykańskiej bohemy,
która miała stały dostęp do Białego
Domu, kokietowała Alberta Einsteina
oraz przyjaźniła się z ojcem amerykań-
skiej bomby atomowej Robertem
Oppenheimerem.
Kobiety są bardziej pracowite, odpor-
niejsze na stres, bardziej konsekwent-
ne od mężczyzn, co pomaga im w na-
turalny sposób przeniknąć do herme-
tycznych kręgów władzy, a nawet służb
specjalnych. Ponadto są dyskretne
oraz powściągliwe, dla idei gotowe na-
rażać się na niebezpieczeństwo. Mają
także lepszą od mężczyzn intuicję,
dzięki czemu szybciej wyczuwają nie-
bezpieczeństwo.
Bardzo groźną bronią agentek jest seks.
Ofiarami sekspułapek są samotni dyplo-
maci i oficerowie wywiadu oraz samotne
sekretarki ważnych instytucji. Stroną ak-
tywną jest wówczas piękna agentka lub
przystojny werbownik. Koptowane meto-
dą „na Romea” kobiety agentki zwykle
zakochiwały się w oficerach służb spe-
cjalnych strony przeciwnej, pracowały bez
oporów przeciwko swemu krajowi i prze-
kazywały obcemu wywiadowi najtajniej-
sze dokumenty. (JP)  załamania pogody i pogar-
Wilhelm Dietl, „Niewidzialny front.
Kobiety w tajnych służbach”, Książka
i Wiedza 2009
P o s ł u ż b i e
 Nie przegap
 Warto
 Niezłe
 Nie warto

FILM
Ściana śmierci
W okresie międzywojen-
nym alpiniści zaczęli
pokonywać północne ściany
alpejskich gigantów. Wyzwa-
niem była ponadtysiąc-
metrowa ściana Eigeru,
szczytu w szwajcarskiej czę-
ści masywu. Pierwszej próby
zdobycia dokonali dwaj
wspinacze w 1935 roku. Na
skutek nagłego załamania
pogody zginęli. Kolejni śmiał-
kowie pojawili się w Grindel-
waldzie rok później. Byli
wśród nich Bawarczycy: Toni
Kurz i Anderl Hinterstoisser,
oraz Austriacy: Edi Rainer
i Willy Angerer.
Choć obraz Stölzla zawiera przekłamania, jest jednym z najcie-
kawszych filmów o górach, jakie do tej pory nakręcono.
Film w reżyserii Phillipa
Stölzla dość wiernie opisuje
to, co wydarzyło się w pół-
nocnej ścianie. Po nieudanej
próbie duetu Sedlmayer–
–Mehringer z 1935 roku
wprowadzono zakaz wspi-
naczki na Eiger. Mimo to
dwa zespoły, korzystając
z dobrej pogody, weszły
w ścianę. Początkowo wszy-
scy posuwali się szybko, ale
wypadek jednego z Austria-
ków spowolnił ich zespół.
W obliczu nadchodzącego
szającego się stanu jedne-
go z alpinistów mężczyźni
łączą swoje siły i razem po-
konują trudności. Zgodnie
POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009
podejmują decyzję o odwro-
cie, by ratować rannego
Angerera. Wtedy zaczyna
się tragedia...
Historia próby zdobycia pół-
nocnej ściany Eigeru zosta-
ła w filmie przedstawiona
także jako część walki o wi-
zerunek Niemiec – media
oraz władze chciały pierw-
szych pogromców ściany
uczynić bohaterami naro-
dowymi i podkreślić w ten
sposób siłę faszystowskie-
go kraju i wyższość rasy
aryjskiej. Wyraźnie w filmie
przeciwstawiono ich Au-
striakom – niesympatycz-
nym, przebiegłym i niepro-
fesjonalnym.
Faszystowskie Niemcy do-
stały swoich bohaterów rok
później, kiedy czterej wspi-
nacze, do których należał
Heinrich Harrer, pokonali
okrytą złą sławą Ścianę
Śmierci. Harrerowi wyczyn
ten umożliwił wyjazd na
Nanga Parbat, zwaną też
niemiecką górą, który stał
się początkiem innej do-
brze znanej historii, opisa-
nej w książce „Siedem lat
w Tybecie”. (AO) 
„Północna ściana”, reż.
Philipp Stölzl, dystrybutor:
Monolith Video
65
 Strefa sportu
F E L I E T O N

ANDRZEJ
FĄFARA
dziennikarz
sportowy
Na dwa istniejące obecnie piłkarskie zespoły Legii zwykło się mówić
„wojskowi”, choć tak naprawdę określenie to należy się drużynie
Twardego Świętoszów, którą tworzą autentyczni żołnierze.

Twardzi ze Świętoszowa
K
toś, kto znalazł się kupił w październiku 2008 roku nożnej z udziałem dwóch zespołów Legii.
w sobotę 19 września wszystko, co zostało po wojskowej Dopiero wtedy nieskomplikowana pieśń kibi-
po godzinie 20 na Legii, łącznie ze znakiem firmowym, ców z Łazienkowskiej zyskałaby właściwych
warszawskim Powi- za ponad półtora miliona złotych. Mo- adresatów.
ślu, nie mógł mieć że to właśnie ta transakcja daje kibi- To jednak nie koniec komplikacji dotyczą-
żadnych wątpliwości co do tego, ja- com prawo do używania skrótu cych armijnego futbolu. Na obydwie Legie
kim rozrywkom oddają się mieszkań- CWKS? wciąż mówi się „wojskowi”, choć tak napraw-
cy w tej części miasta. Po wieczornej Sprawa jest jednak trochę bardziej dę określenie to pasuje dziś wyłącznie do opi-
rosie niósł się śpiew piłkarskich kibi- skomplikowana, niżby to wynikało sanej niedawno na łamach „Polski Zbrojnej”
ców z pobliskiego stadionu przy z prostej pieśni kibiców z Łazienkow- drużyny Twardego Świętoszów. Tworzą ją au-
Łazienkowskiej: „Warszawa, Warsza- skiej. Istnieje bowiem wciąż zespół, tentyczni żołnierze, którzy znakomicie sobie
wa, CWKS Legia, Warszawa, War- który używa nazwy CWKS Legia. radzą w rozgrywkach IV ligi na Dolnym Ślą-
szawa”. Występuje obecnie w lidze okręgo- sku. Właśnie pokonali Nysę Kłodzko 3:0 i pro-
Tekst pieśni, choć nieskomplikowa- wej, czyli szóstej w hierarchii pol- wadzą w tabeli. Jeśli awansują, narobią kłopo-
ny, zawiera jedną bardzo istotną nie- skich rozgrywek piłkarskich. Rywali- tów swojej jednostce, czyli 10 Brygadzie Ka-
ścisłość. CWKS to Centralny Wojsko- zuje z takimi potęgami mazowieckie- walerii Pancernej, a może nawet i całej armii,
wy Klub Sportowy. Tymczasem ze- go futbolu jak Laura Chylice, KS Ło- która odcięła się w pewnym momencie od za-
spół występujący na Łazienkowskiej mianki oraz Milan (ten z Milanówka). wodowego sportu. W III lidze bowiem piłka-
nic wspólnego z wojskiem już nie ma. Spadkobiercy Lucjana Brychcego rzom Twardego trzeba by płacić premie,
Jest klubem wyłącznie piłkarskim na- i Kazimierza Deyny równie często a przede wszystkim zapewnić im boisko speł-
leżącym do holdingu przegrywają co wygrywają, więc nie niające licencyjne wymogi.
medialno-rozrywko- zanosi się na to, by w najbliższym Miejmy nadzieję, że rozkaz „nie strzelać”
wego ITI, który naj- dziesięcioleciu doszło do najbardziej jednak w Świętoszowie nie padnie. Kto wie,
częściej bywa ko- kuriozalnego spotka- może za jakiś czas prawdziwi wojskowi piłka-
jarzony z telewizją nia w historii świa- rze zagrają na Łazienkowskiej. Jako rywale
TVN. Holding wy- towej piłki Legii w Pucharze Polski. 
FOT. WWW.SXC.HUI

66 POLSKA ZBROJNA NR 39 | 27 WRZEŚNIA 2009

 LANGUSTA
wyrzutnia rakietowa WR-40

DEFENDER
2007

HUTA STALOWA WOLA S.A.

Centrum Produkcji Wojskowej
ul. Kwiatkowskiego 1, 37-450 Stalowa Wola
tel.: 015 813 73 40, fax. 015 813 49 84
e-mail: cpw@hsw.pl www.hsw.pl

155 mm samobieżna haubica

KRAB