Cztery Turecki Wojny

kąty strona 25 gambit strona 46 z przyszłości strona 59

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 43 (665) 25 października 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

Najlepsze strona 8

wojsko świata?

RÓŻAN, 2009 ROK
I D E O L O
Czarne i białe w kolorze
Donoszę o zbrodni komunistycznej
przywódców wolnego świata.
D
la publiczności wszystko było proste jak
w westernie. Były imperia: zła i siły
wolności, toczące bezpardonową wojnę
o wyzwolenie ciemiężonych, w której używały
nawet kosmicznego oręża. Ponieważ kolejne od-
cinki „Gwiezdnych wojen” trafiały w owym cza-
sie na ekrany kin globalnej wioski, widownia
miała pełną jasność, komu trzeba kibicować, a na
czyj rychły koniec z niecierpliwością czekać.
„Panie Gorbaczow, zburz pan ten mur!”, tym
berlińskim wezwaniem z 1987 roku Ronald
Reagan przeszedł do historii cywilizacji. Tym-
czasem Michaił Siergiejewicz Gorbaczow
twierdzi, że na murze nie zależało mu od chwi-
li, kiedy zdobył władzę na Kremlu. Niedawno
wyznał dziennikarzowi „Le Figaro”, że ogłosił
to już w marcu 1985 roku Honeckerowi,
Ceausescu, Kadarowi i innym żałobnikom, któ-
rzy pogrążeni w rozpaczy przybyli do Moskwy
towarzyszyć Konstantinowi Ustinowiczowi
Czernience w przejściu na wieczną, komuni-
styczną wartę. Przywódcy partii robotniczych
byli tak głęboko pogrążeni w żałobie, że zapo-
mnieli poinformować o tym drobiazgu swego
dyktatora, czyli proletariat, jak również postępo-
wą inteligencję pracującą.
Michaił Siergiejewicz Gorbaczow obstaje
przy swoim: „Obiecałem im, że nie będziemy in-
terweniować i przecież nie interweniowaliśmy”.
Jeżeli uwierzyć jego słowom, oznacza to, że
J A S N O W I Z O R
właśnie wówczas przestała obowiązywać dok-
tryna, która oficjalnie nie obowiązywała, bo jej
nie było. Przynajmniej na socjalistycznych uni-
wersytetach.
Dwója, którą ongiś dostałem na Wydziale Na-
uk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu
Warszawskiego, była właśnie za nieznajomość
granic ludzkiego poznania w warunkach realne-
go socjalizmu. „W przyrodzie nie ma czegoś ta-
kiego jak doktryna Breżniewa!”, wyjaśniał mi
wstrząśnięty egzaminator z wiosennego naboru
docentów. Socjalistyczna nauka oparta była bo-
wiem na założeniu, że suwerenność (nasza i są-
siadów) nie jest niczym ograniczona, a Czesi sa-
mi poprosili, by rosyjskie tanki przyjechały do
Pragi (a polskie do Hradca Králové). Piosenka,
którą śpiewali głupi studenci („Była wolność
i swoboda, była demokracja, w Hradcu Králo-
wém, w Hradcu Králowém – polska okupacja”),
była bolesnym skutkiem ich braku socjalistycz-
nej wiedzy oraz politycznego wyrobienia.
Ale czy ówże deficyt zarzucić można
Margaret Thatcher, która w reaganowskim ry-
dwanie ognia grała rolę żelaznej damy? „The Ti-
mes” ujawnił ostatnio gorące prośby, jakie bry-
tyjska premier zanosiła na Kremlu przed maje-
stat Gorbiego: „Nie chcemy zjednoczonych Nie-
miec. To prowadziłoby do zmiany powojennych
granic. Nie możemy na to pozwolić, bo zdestabi-
lizowałoby to sytuację międzynarodową i zagro-
FOT. TOMASZ SZULEJKO
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
ziłoby naszemu bezpieczeństwu”. Znana ze
skromności londyńska dama prosiła moskiew-
skich dżentelmenów, by nie protokołowali jej
słów: „Rozpad Układu Warszawskiego nie leży
w interesie Zachodu. Europa Zachodnia nie bę-
dzie naciskała na wyciągnięcie wschodu konty-
nentu z objęć komunizmu. Zachód nie zrobi też
niczego, co naraziłoby na szwank bezpieczeń-
stwo ZSRR”.
Wtórował jej prezydent miłujących wolność
Francuzów François Mitterrand. Miał nawet
zaproponować ZSRR sojusz wojskowy, by nie
dopuścić do zniesienia żelaznej kurtyny. Na po-
trzeby kinomanów alians miał być powołany do
stawiania czoła klęskom żywiołowym. Kiedy
3 listopada 1989 roku szef KGB Władimir
Kriuczkow doniósł, że „na ulice Berlina i innych
niemieckich miast wyjdzie jutro pół miliona lu-
dzi”, minister spraw zagranicznych Eduard
Szewardnadze dokonał odkrycia: „Może było-
by lepiej, gdybyśmy sami zburzyli mur?”. I tylko
Ronald Reagan pozostał do końca wierny swym
westernowym kreacjom. Nie poszedł w ślady
Talleyranda, Churchilla, Kissingera czy
wreszcie Franklina Delano Roosevelta, który
zapytany w 1939 roku o krwawego dyktatora Ni-
karagui Anastasio Somozę Garcíę, odparł słyn-
ną frazą: „Somoza may be a son of a bitch, but
he’s our son of a bitch”. Nasze „sons of a bitch”
do dziś trzymają się mocno. Czuwaj! 
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 3
 K R Ó T K A S E R I A

ARMIA 46 | DOMINIK JANKOWSKI

8 | MAGDALENA Turecki gambit
KOWALSKA-SENDEK 48 | ROBERT CZULDA
Najlepsze wojsko świata? Bolesna przyjaźń
13 | ARTUR GOŁAWSKI 49 | TADEUSZ WRÓBEL
Reglamentacja wojowników Strażnicy republiki
14 | ARTUR GOŁAWSKI 51 | MAŁGORZATA
Co nagle, to po diable SCHWARZGRUBER
MARCELI KWAŚNIEWSKI
21 | PAULINA GLIŃSKA Niechciane reformy
Maskowanie Do you speak English? 52 | MARCIN KACZMARSKI
Trzeci gracz
szczeliny 28 25 | BOGUSŁAW POLITOWSKI
Cztery kąty
53 | MAREK PIELACH,
WYJAZD NA POLIGON staje się nagrodą MAŁGORZATA
28 | MARCELI KWAŚNIEWSKI
za ciężką pracę przygotowawczą, a nie nudnym SCHWARZGRUBER
rutynowym obowiązkiem. Maskowanie szczeliny
Statki pod specjalnym
31 | PIOTR BERNABIUK nadzorem
Major robi swoje 55 | ANDRZEJ JONAS
36 | BOGUSŁAW PACEK Żołnierze przeciw Strażnikom
Los felietonisty 58 | ROMAN KUŹNIAR
Matki na wojnie
MILITARIA
37 | PAWEŁ HENSKI HORYZONTY
Era robotów 59 | BOLESŁAW MADEJ
PAWEŁ HENSKI 40 | ROBERT CZULDA Wojny z przyszłości
Twierdza na gąsienicach 62 | ZDZISŁAW
Era NAJDER
robotów 37 BEZPIECZEŃSTWO
43 | MAGDALENA
Za wolność naszą i waszą
64 | ANNA DĄBROWSKA
DO SŁUŻBY W ARMII AMERYKAŃSKIEJ
wchodzą kolejne wersje lądowych robotów, KOWALSKA-SENDEK, Madziarska epopeja
działające autonomicznie pojazdy kołowe MAREK PIELACH 66 | MAREK PRZYBYLIK
oraz mikropojazdy latające.
Drugorzędny kontynent A świstak zawija…

tel.: +4822 684 52 30, CA MON 845 230; WSPÓŁPRACOWNICY

Aneta Wiśniewska, tel.: +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, KIEROWNICY DZIAŁÓW
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, Anna Dąbrowska, ppłk Artur Goławski,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Marek Pielach, Tadeusz Wróbel,
845 685, faks: 845 503; tel.: +4822 684 03 55, CA MON 840 355;
sekretariat@redakcjawojskowa.pl
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa PUBLICYŚCI
WARSZAWA: Piotr Bernabiuk, Paulina
ZASTĘPCA DYREKTORA Glińska, Małgorzata Schwarzgruber,
REDAKCJI WOJSKOWEJ Aaron Welman,
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244;
Wojciech Kiss-Orski, tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
wko@redakcjawojskowa.pl tel.: +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
ZASTĘPCA DYREKTORA 13, CA MON 262 413;
REDAKCJI WOJSKOWEJ KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
ppłk Lech Mleczko Jacek Szustakowski,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił tel.: +4812 455 17 80,
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, CA MON 131 780;
tel.: +4822 684 56 85; POZNAŃ: Marceli Kwaśniewski,
Piotr Laskowski, CA MON 572 446;
REDAKTORZY PROWADZĄCY WROCŁAW: Bogusław Politowski,
Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 02 tel.: +4871 765 38 53,
27, CA MON 840 227; Joanna Rochowicz CA MON 653 853;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Robert Czulda, Andrzej Fąfara, Krzysztof ZDJĘCIE
Głowacki, Janusz Grochowski, Paweł Henski, NA OKŁADCE
Andrzej Jonas, Marcin Kaczmarski, Bumar SA
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar,
Damian Markowski, Zdzisław Najder, Marek
Orzechowski, Bogusław Pacek, Roman
Przeciszewski, Marek Przybylik, Henryk Suchar
FOTOREPORTER Redaktor
Jarosław Wiśniewski, wydania
tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229; ANETA
WIŚNIEWSKA
DZIAŁ GRAFICZNY
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170; PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
Marcin Dmowski (kierownik), Paweł Kępka, Garmond PRESS, GLM.
Monika Klekociuk, Andrzej Witkowski Informacja: +4822 684 04 00
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
tel.: +4822 684 55 02, CA MON 845 502; Bellona SA, tel.: +4822 457 04 37,
Renata Gromska (kierownik), Małgorzata 6879 041, CA MON 879 041
Mielcarz, Aleksandra Ogłoza
DRUK
BIURO REKLAMY I MARKETINGU Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina
Adam Niemczak (kierownik), Małgorzata Numer zamknięto: 19.10.2009 r.
Szustkowska, Anita Kwaterowska (tłumacz),
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03, faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009

 M E L D U N E K

W O J S K A L Ą D O W E

Rocznica
ELBLĄG. 9 października ob-
chodzono 60. rocznicę powsta-
nia 16 Batalionu Zaopatrzenia.
Do udziału w tegorocznych ob-
chodach dowódca batalionu
podpułkownik Jerzy Neumann

Rotacyjne Patrioty
zaprosił władze miasta i regionu,

FOT. NATO
dowódców jednostek, byłych żoł-
nierzy zawodowych oraz mło-
dzież szkolną. Uroczystą zbiórkę
Wkrótce w Polsce zostanie umieszczona, w systemie rotacyjnym, w kinie „Orzeł” uświetnił koncert
uzbrojona bateria Patriotów, zdolna współdziałać z polskim systemem obronnym. Reprezentacyjnego Zespołu Arty-
stycznego Wojska Polskiego.

Z apowiedział to podsekretarz
stanu do spraw polityki
obronnej w MON Stanisław
Jerzy Komorowski 15 paździer-
nika, pod koniec dwudniowego
posiedzenia polsko-amerykań-
skiej Grupy Wysokiego Szczebla
do spraw Obronnych. Głównym
tematem spotkania były nowe
propozycje złożone przez prezy-
denta Baracka Obamę odnośnie
rakiet Patriot w najbliższych latach
zgodnie z deklaracją z sierpnia
2008 roku”, powiedział przewod-
niczący delegacji amerykańskiej,
asystent sekretarza obrony do
spraw bezpieczeństwa międzyna-
rodowego Aleksander Vershbow.
„Jesteśmy bardzo zainteresowani,
aby Polska była krajem gospoda-
rzem dla jednego z dwóch naziem-
nych zestawów SM-3”.
służących obronie przed rakieta-
mi krótkiego i średniego zasięgu
zamiast wyrzutni rakiet prze- Zlot młodzieży
chwytujących dalekiego zasięgu. PALMIRY. Od 14 do 17 paź-
Zdaniem władz USA, nowy sys- dziernika pod honorowym patro-
tem będzie skuteczniejszy, po- natem ministra obrony Bogdana
zwoli też objąć ochroną wszystkie Klicha w 70. rocznicę wybuchu
państwa członkowskie NATO. II wojny światowej odbył się
Równie ważną częścią polsko-
-amerykańskich rozmów były in-
ne formy współpracy wojskowej

do polskiego miejsca w obronie
antyrakietowej.
„Przedstawiliśmy kilka szcze-
gółów dotyczących rotacji baterii
Amerykański rząd zaoferował
Polsce rozmieszczenie elemen-
tów nowego systemu obrony prze-
ciwrakietowej – pocisków SM-3
FOT. MSW.PTTK.ORG
związanej z modernizacją naszych
sił zbrojnych oraz ze stałą obecno-
ścią wojsk amerykańskich na na-
szym terytorium. (AD) 

Większa odprawa Grupy bojowe 49. Centralny Zlot Młodzieży „Pal-

miry 2009”. Uczestniczyły w nim

N a ostatnim posiedzeniu sejmo- ną przy wypłacie odprawy, z 10 do

wej podkomisji pracującej nad 12 metrów kwadratowych; w przy-
ustawą o zakwaterowaniu sił zbroj- padku gospodarstwa jednoosobo-
U dział Polski i Niemiec w gru-
pach bojowych Unii Euro-
pejskiej omówili szef Sztabu Ge-
drużyny składające się z członków
Polskiego Towarzystwa Turystycz-
no-Krajoznawczego, działających
nych przyjęto korzystniejsze zapi- wego jest to 16 metrów kwadrato- neralnego Wojska Polskiego ge- w szkołach, na uczelniach, w jed-
sy dotyczące wypłaty odprawy wych. Przy normie będzie brana nerał Franciszek Gągor i inspek- nostkach wojskowych, a także tu-
mieszkaniowej. Zgodnie z nowy- pod uwagę nie tylko sytuacja ro- tor generalny Bundeswehry gene- ryści indywidualni. 
mi regulacjami jej wysokość wy- dzinna żołnierza, ale także rał Wolfgang Schneiderhan
M A R Y N A R K A W O J E N N A
niesie trzy procent wartości przy- uwzględniane jego stanowisko w czasie wizyty niemieckiego ge-
sługującego lokalu miesz-
kalnego za każdy rok
służbowe.
Po wejściu w życie no-
nerała w Polsce 14–15 październi-
ka. Ważnym aspektem współpracy Obrady
podlegający zaliczeniu Podwyższono wych przepisów odprawa sił zbrojnych Polski i Niemiec jest GDYNIA. Już po raz drugi
wskaźnik do
do wysługi lat. Nie mieszkaniowa dla żoł- bowiem ich zaangażowanie w przy- Gdynia gościła przedstawicieli
wyliczenia wartości
może być ona niższa przysługującego nierza posiadającego gotowanie dwóch grup bojowych stowarzyszeń i organizacji rezer-
niż 45 procent i wyż- lokalu z 1,45 trzy normy i piętnaście UE, w których Polska będzie pań- wistów i weteranów sił zbrojnych
sza niż 80 procent do 1,66. lat służby wyniesie stwem ramowym. Jedna z nich to „Baltic Sea Cooperation 2009”.
wartości lokalu. w zaokrągleniu 105 tysię- Grupa Bojowa 2010, zaczynająca W międzynarodowym forum
Wprowadzono też kilka cy złotych (45 procent należ- dyżur w pierwszym półroczu 2010 uczestniczyły delegacje Niemiec,
innych korzystnych zmian. Pod- ności), a po uzyskaniu pełnej wy- roku, tworzona wspólnie z Niemca- Danii, Szwecji, Finlandii, Norwe-
wyższono wskaźnik do wylicze- sługi – 187 tysięcy złotych (80 pro- mi, Litwą, Łotwą i Słowacją, a dru- gii Estonii, Łotwy, Litwy i Polski.
nia wartości przysługującego lo- cent). Według obowiązujących do- ga – Weimarska Grupa Bojowa Honory gospodarza pełniła Fede-
kalu z 1,45 do 1,66. Zwiększono tychczas przepisów żołnierz w ana- 2013, w której obok Polski uczest- racja Rezerwistów i Weteranów
też przypadającą na osobę upraw- logicznej sytuacji otrzymuje odpo- niczą Niemcy i Francja. Przewi- Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej
nioną maksymalną podstawową wiednio 54 tysiące złotych i 96 ty- dziana jest ona do dyżuru w 2013 Polskiej. Tematem dwudniowych
powierzchnię użytkową, nalicza- sięcy złotych. (PG)  roku. (ATU)  obrad były sprawy rekonwersji. 

POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 5

 M E L D U N E K
POZNAŃ

Raróg
2009
OSTRZAŁ
MOŹDZIERZOWY stano-
wiska dowodzenia to jeden
z wielu epizodów ćwiczeń
„Raróg 2009”, których ce-
lem było sprawdzenie go-
towości dowództwa
2 Skrzydła Lotnictwa Tak-
tycznego i podległych jed-
nostek do wykonywania
zadań w warunkach bojo-
wych. Od 12 do 16 paź-
dziernika w 31 Bazie Lot-
nictwa Taktycznego prze-
ćwiczono między innymi
atak strzelca wyborowego
na personel latający, pod-
łożenie ładunku wybucho-
wego oraz próbę wniesie-
nia środka biologicznego
na teren jednostki. W ma-
newrach wzięło udział tak-
że osiem samolotów F-16,
które ćwiczyły pełnienie
dyżuru bojowego, zwalcza-
nie celów naziemnych
oraz powietrznych. (ANN) 

Stabilny partner K A R T O T E K A

T ematem spotkania przebywają-

cego w Polsce z wizytą wice-
premiera, ministra obrony Izraela
Ehuda Baraka z ministrem
Bogdanem Klichem była sytuacja
na Bliskim Wschodzie, w Afgani-
stanie i Iranie. „Rozmawialiśmy na
kilka kluczowych z punktu widze-
nia Polski i Izraela tematów”, mó-
wił 14 października szef polskiego
MON. Ministrowie rozmawiali
również o sytuacji na Bliskim
Wschodzie i zagrożeniu ze strony
Iranu. Jak przyznał Ehud Barak,
program nuklearny tego kraju sta-
nowi zagrożenie dla całej Europy
Ponad szczytem
i dlatego trzeba mu efektywnie
przeciwdziałać. Gość podziękował
ministrowi Klichowi za polskie za-
MICHAŁ ŚWITALSKI
jest od 15 październi-
dzie pełnił pułkownik Eugeniusz
Orzechowski.
angażowanie na wzgórzach Golan. ka prezesem Wojsko-
Tematem dyskusji była również wej Agencji Mieszka- Komandor porucznik
dwustronna współpraca wojskowo- niowej. Wcześniej był WOJCIECH
techniczna obu krajów. „Izrael jest zastępcą prezesa WAM. CHRZANOWSKI
pod tym względem jednym z na- jest od 12 październi-
szych najbardziej stabilnych partne- Generał brygady ka nowym dowódcą
rów”, podkreślił minister Klich. RYSZARD 8 Kołobrzeskiego Batalionu Sape-
Dodał, że jest zadowolony z zaan- JABŁOŃSKI, rów. Komandor związany był już
gażowania izraelskich przedsię- dotychczasowy za- wcześniej z tą jednostką, w której
biorstw w polski przemysł zbroje- stępca dowódcy piastował stanowisko szefa logistyki
niowy oraz z tego, że izraelskie fir- 1 Warszawskiej Dywizji Zmechani- oraz szefa sztabu batalionu – za-
my dobrze wywiązują się z zobo- zowanej, od 8 października szefuje stępcy dowódcy.
wiązań offsetowych. (AD)  tej jednostce. Zastąpił na tym sta-
nowisku generała dywizji Tadeusza Komandor porucznik
Buka, który od września jest do-
wódcą Wojsk Lądowych.
DARIUSZ
WICHNIAREK

Z naczne ilości broni i amunicji

przejęli i zniszczyli podczas
trzydniowych (11–13 październi-
ka) działań w Ajiristanie żołnie-
rze polscy, amerykańscy i afgań-
scy w ramach trwającej w tym
dystrykcie operacji Polskich Sił
Zadaniowych pod kryptonimem
„Over The Top”. Zniszczono tak-
że talibski ośrodek dowodzenia
i zatrzymano kilku rebeliantów,
w tym jednego z lokalnych przy-
wódców talibów. Jak podsumo-
wał dowódca Polskich Sił Zada-
niowych pułkownik Rajmund
Andrzejczak, „operacja powinna
zwiększyć poziom bezpieczeń-
stwa w tym dystrykcie”. (ATD) 
Generał brygady
DARIUSZ
dowodzi Morską Jed-
nostką Działań Spe-
cjalnych Formoza. Zastąpił na tym
ŁUKOWSKI, stanowisku komandora porucznika
dowódca 1 Brygady Jana Pawłowskiego. Nowy szef For-
Logistycznej, został mozy pracował ostatnio w Dowódz-
zastępcą szefa sztabu w Kwaterze twie Wojsk Specjalnych, gdzie mię-
Głównej ISAF. Na czas nieobecno- dzy innymi stał na czele Wydziału
ści generała jego obowiązki bę- Planowania. (AD) 

6 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009

 Pożegnanie saperów
„Ż ołnierz nie umiera, żoł-
nierz odchodzi na wiecz-
ną wartę”, powiedział 15 paź-
dziernika generał Franciszek
Gągor, szef Sztabu Generalnego
Wojska Polskiego, podczas cere-
monii pogrzebowej kaprala Rado-
sława Szyszkiewicza. Uroczystość
odbyła się w kościele parafialnym
i na cmentarzu w Iwanowicach ko-
ło Kalisza Wielkopolskiego. Dzień
wcześniej w Szczecinie rodzina,
koledzy i przedstawiciele władz
wzięli udział w pogrzebie kaprala
Szymona Graczyka. „Chcemy po-
żegnać dzielnego żołnierza, sapera
i podziękować mu za solidną służ-
bę i odwagę”, mówił w homilii
podczas mszy w kościele Wniebo-
wzięcia Najświętszej Maryi Panny
w Szczecinie-Dąbiu biskup polowy
Wojska Polskiego generał dywizji
biskup Tadeusz Płoski.
Prezydent Lech Kaczyński od-
znaczył obu poległych Krzyżami
Kawalerskimi Orderu Krzyża Woj-
skowego i Gwiazdami Afganista-
nu, a minister Bogdan Klich awan-
sował ich na stopień kaprala. Żoł-
nierze zginęli 9 października
w eksplozji ładunku wybuchowego
w Afganistanie. (AD)  ważniejszych na świecie konfe-
M A R Y N A R K A W O J E N N A
Sympozjum
NEWPORT (USA). Dowódca
Marynarki Wojennej RP wicead-
mirał Andrzej Karweta wziął
udział w międzynarodowym sym-
pozjum „International Seapo-
wer” organizowanym przez Stany
Zjednoczone. Spotkanie poświę-
cone było budowie partnerstwa
pomiędzy flotami. To jedna z naj-
rencji dowódców sił morskich na

Prawdziwi żołnierze temat przyszłości i roli sił zbroj-

nych na morzu. 

Ż ołnierzy, którzy od lipca do

września zostali w Afganista-
do wojska, to znaczy, że jest pełen
wewnętrznej siły. To są żołnierze
Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A

nie ranni, a teraz przechodzą

w kraju rehabilitację, odwiedził
w Wojskowym Instytucie Me-
FOT. PIOTR ŁYSAKOWSKI
z prawdziwego zdarzenia”, mówił
szef resortu obrony po spotkaniu Dla pamięci
z siedmioma rannymi. BYDGOSZCZ. Żandarmi

dycznym 12 października mini-
ster Bogdan Klich.
„Jestem pod wrażeniem ich de-
terminacji. Jeżeli ktoś ma dwa
przeszczepy, kuleje albo jest
w gorsecie po złamaniu dwóch
Również szef Sztabu General-
nego Wojska Polskiego generał
Franciszek Gągor wyraził dla
nich uznanie. „Wierzę, że wrócą
do takiego zdrowia, aby spełniło
się ich pragnienie i mogli wrócić
wzięli udział w uroczystości od-
słonięcia tablicy pamiątkowej po-
święconej generałowi brygady
Aleksandrowi Krzyżanowskiemu
„Wilkowi”. Oddział Żandarmerii
Wojskowej wystawił asystę hono-

Konsorcjum kręgów i mówi, że chce wrócić do boju”. (ATD)  rową przy obelisku z wmurowaną
tablicą. Uroczystości odbywały

dla śmigieł Strategiczne porozumienie się pod patronatem prezydenta

Bydgoszczy Konstantego

P olskie i ukraińskie wojskowe

zakłady lotnicze rozważają
powołanie konsorcjum, które
wspólnie będzie modernizowało
śmigłowce serii Mi, znajdujące
Resort obrony zapowiedział zakup 30–40 MRAP-ów
na potrzeby naszego kontyngentu w Afganistanie.
Dombrowicza z udziałem między
innymi córki generała pani Olgi
Krzyżanowskiej. 
P orozumienie o współpracy mię- MAXX Pro. Według Edwarda
dzy Grupą Bumar a Navistar Nowaka, polskiej armii potrzebne
L O G I S T Y K A

się w polskim wojsku. Poinfor-

mował o tym minister Bogdan
Defense, LLC, w wytwarzaniu są nie tylko MRAP-y, ale też unifi-
i dystrybucji produktów amerykań- kacja stosowanych w nich podwozi. Święto
Klich 16 października, pod ko- skiej firmy w Polsce podpisano Podpisaniu porozumienia towarzy- BYDGOSZCZ. Trzecią roczni-
niec swojej dwudniowej wizyty 13 października w Wojsko- szyła prezentacja pojazdu mino- cę wręczenia sztandaru obcho-
na Ukrainie. O możliwościach wym Instytucie Techniki odpornego MAXX Pro dzono w Dowództwie Narodowe-
Ponad
modernizacji śmigłowców serii Pancernej i Samocho- 1200 Dash. Navistar oferuje go go Elementu Wsparcia (NEW),
Mi szef polskiego resortu obrony dowej w Sulejówku. MRAP-ów polskiemu resortowi wchodzącego w skład 1 Pomor-
rozmawiał w ukraińskich zakła- Pod dokumentem użytkują obrony, który zapowie- skiej Brygady Logistycznej.
dach Awiakom. podpisy złożyli w Afganistanie siły dział zakup 30–40 eg-
W Kijowie natomiast spotkał Edward E. Nowak,, amerykańskie. zemplarzy na potrzeby
się z pełniącym obowiązki mini- prezes Bumar sp. z o.o., naszego kontyngentu
stra obrony Ukrainy Walerijem i Archie Massicotte,, pre- w Afganistanie. Dzień wcze-
Iwaszczenką. Szefowie resortów zes Navistar Defense. śniej BAE Systems podpisał po-
omówili stan prac związanych „Ten projekt jest tak ważny, że rozumienie o współpracy na zasa-
z powołaniem polsko-ukraińsko- mógłbym go nazwać strategicz- dach wyłączności z Hutą Stalowa
-litewskiej brygady sił pokojo- nym”, oświadczył prezes Nowak. Wola SA. Zawarto w nim ustalenia
wych. Poruszono również kwestie Navistar jest czołowym producen- związane z ulokowaniem w Polsce W uroczystości uczestniczyli: byli
współpracy wojskowo-technicz- tem pojazdów minoodpornych, produkcji minoodpornego pojazdu dowódcy NEW, dowódca 1 Bry-
nej, w tym między innymi udzia- czyli MRAP-ów, oraz samochodów RG31 Mk5. Dalsze losy obu poro- gady generał brygady Dariusz
łu strony ukraińskiej w remoncie ciężarowych. Dostarczył amery- zumień zależą od tego, który Łukowski, kadra oraz przedsta-
siłowni polskich okrętów rakieto- kańskim siłom zbrojnym ponad sie- z MRAP-ów zostanie wybrany dla wiciele władz miejskich i samo-
wych. (ATU)  dem tysięcy pojazdów z rodziny naszej armii. (TW)  rządowych. 

POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 7

 P E R Y S K O P

MAGDALENA
KOWALSKA-SENDEK

Najlepsze
wojsko świata?
Albo wszyscy żołnierze są
rzeczywiście idealni,
albo system opiniowania
służbowego jest ułomny.

8 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009

ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

K
adrowcy zgodnie przyznają,
że opiniowanie w wojsku
sprowadzono do pewnego ro-
dzaju formalności, którą trze-
ba załatwić, bo jest przewi-
dziana ustawowo. Żołnierze nieoficjalnie mó-
wią, że na dobrą sprawę opiniowanie nie ma
znaczenia. W większości przypadków wysta-
wiane są oceny bardzo dobre albo co naj-
mniej dobre. Niższe należą dziś do rzadkości.
Jak więc na podstawie takich opinii przełoże-
ni mają wybierać najlepszych, prognozować
rozwój karier służbowych?

WRAŻENIE WYJĄTKOWOŚCI
Zasady opiniowania żołnierzy zawodo-
wych reguluje szczegółowo – na podstawie
ustawy pragmatycznej – rozporządzenie mi-
nistra obrony z 20 maja 2008 roku, które
można przeczytać w „Dzienniku Ustaw”
z 3 czerwca 2008 roku i w serwisie interneto-
wym Departamentu Kadr MON. Zgodnie
z ustawą żołnierza ocenia się na podstawie
obowiązków wymienionych w karcie opisu
stanowiska, przy czym przewidziano skalę
ocen od dwójki do piątki.
Opiniowanie zaczyna się pół roku przed
upływem kadencji lub wygaśnięciem kon-
traktu na pełnienie służby terminowej
i w przypadku zwolnienia ze stanowiska
w trakcie trwania kadencji, jeśli żołnierz słu-
żył na nim co najmniej rok. Wystawia się opi-
nię także za okres służby za granicą. Można
się od niej odwołać do wyższego przełożone-
go, który zaskarżoną opinię może utrzymać,
zmienić, uzupełnić lub uchylić i wydać nową.
I wtedy jest ona ostateczna.
Większość żołnierzy 21 Brygady Strzel-
ców Podhalańskich podczas ostatniego
opiniowania dostała oceny bardzo dobre. Tak
samo było w 6 Brygadzie Powietrznodesan-
towej, w 2 Brygadzie Saperów oraz w 3 Puł-
ku Przeciwlotniczym. Bez obawy o popełnie-
nie błędu nadinterpretacji można założyć, że
zjawisko to powtarza się w pozostałych jed-
nostkach. Różnice są niewielkie. Piątkowicze
stanowią około 80 procent wszystkich oce-
nionych, czasem jest ich trochę więcej,
czasem trochę mniej. Oceny dostateczne,
choć się zdarzają, wystawiane są stosunkowo
rzadko, niedostateczne zaś to już pojedyncze
przypadki. Można zatem odnieść ogólne wra-
żenie, że w naszym wojsku służą niemal sami
FOT. BUMAR SA

piątkowi żołnierze.
Zdaniem pułkownika Waldemara
Zakrzewskiego, dowódcy 2 Brygady Saperów,

POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 9

 P E R Y S K O P
 Większość
żołnierzy zgadza
się z tym,
że sposób
opiniowania nie
jest doskonały.
Największym
jego minusem
jest to, że nie
służy
on promowaniu
najlepszych
żołnierzy.
FOT. ALEKSANDER RAWSKI
przyczyną tak powszechnego wystawiania
żołnierzom czwórek i piątek jest konstrukcja
systemu opiniowania: „Żołnierz oceniany jest
według karty opisu stanowiska – jeśli wszyst-
kie swoje zadania wykonuje właściwie, do-
staje piątkę, jeśli coś wychodzi mu słabiej
– dostaje czwórkę. Potem ze wszystkich ocen
cząstkowych, wystawionych na podstawie
karty opisu stanowiska, wyciąga się średnią
arytmetyczną, która daje notę końcową”.
CZWÓRKA BOLI
Pułkownik Zakrzewski przyznaje, iż ten
sposób oceniania mocno uśrednia wyniki. Na
przykład żołnierz o średniej 4,5 otrzymuje ta-
ką samą ocenę końcową (dobrą) jak ten, któ-
remu średnią wyliczono na 3,6.
„Przy małej liczbie ocen cząstkowych żoł-
nierz ambitny, oceniany przez wymagającego
przełożonego, może dostać tę samą notę co żoł-
10 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
nierz przeciętny, oceniany formalnie zgodnie
z zasadą, by podwładnemu nie zrobić krzyw-
dy”, tłumaczy dowódca 2 Brygady Saperów.
Szef Oddziału Uzupełnień i Spraw Personal-
nych 2 Korpusu Zmechanizowanego pułkownik
Marek Szczudliński przyznaje, że w 2 KZ
ocen niższych od piątki jest niewiele: „Podczas
niedawnego opiniowania kilkunastu żołnierzy
dostało oceny dobre, a dwóch dostateczne.
W przypadku tych ostatnich przełożeni zgodnie
z obowiązującą procedurą wystąpili z wnioska-
mi o zwolnienie ich z zawodowej służby woj-
skowej, co zostało wykonane na podstawie sto-
sownych decyzji”.
Wydaje się, że wśród pozytywnie opiniowa-
nych, nie tylko w krakowskim korpusie, ale
w całym wojsku, znaczącą większość stanowią
żołnierze piątkowi, nie zaś czwórkowi. Major
Jacek Popławski, rzecznik 2 Korpusu Zme-
chanizowanego, uważa, że piątka jest oceną

podstawową, a czwórka – obniżoną: „Żołnierz
dostaje czwórkę, gdy nie udaje mu się sprostać
wszystkim wymaganiom. A to może zaważyć
na jego dalszej drodze zawodowej”.
Słowa majora potwierdza kapitan Sławomir
Chmurzyński, oficer sekcji kadrowej 3 Puł-
C O M M E N T
Major RAFAŁ KOWALIK,
szef sekcji personalnej
21 BSP
W prowadzenie oceny wzorowej mogłoby
pomóc w wyróżnieniu najlepszych żoł-
nierzy, pod warunkiem że szóstka nie spow-
szechniałaby tak jak dzisiejsza piątka. Gdyby
się okazało, że za służbę i zaangażowanie
dostawaliby ją wyjątkowi żołnierze, z pewnoś-
cią pomogłoby to w promowaniu właściwych

osób.

ku Przeciwlotniczego, w którym
w czasie ostatniego opiniowania na
62 żołnierzy zawodowych 57 dostało
piątki: „Czwórka żołnierza boli.
W większości przypadków, gdy żoł-
nierz ma pewne braki, dostaje czwór-
kę. Ocena dostateczna wiąże się już
z negatywnymi konsekwencjami”.
PO PIERWSZE
KOLEŻEŃSTWO
Opiniowanie powinno być prowa-
dzone rzetelnie i bezstronnie. Tyle te-
oria, w życiu często bywa zupełnie
inaczej. Zdarza się, że o ocenie decy-
dują przede wszystkim koleżeńskie
relacje między żołnierzami, choć for-
malnie oparte są one na zależności
przełożony–podwładny. Postawienie
trójki oznacza, że w sprawę zostanie
A R M I A
ze
Piątkowic koło
o
stanowią wszyst-
0 proc ent
8
ionych,
kich ocen ich
m je st
czase
cej,
trochę wię chę
za sem tro
c
mniej.
włączony dowódca jednostki, w któ-
rego kompetencjach leży pozostawie-
nie w służbie bądź zwolnienie z niej
nisko ocenionego żołnierza. Tymcza-
sem żołnierze, dowódcy i podwładni
często mieszkają na tych samych
osiedlach, ich rodziny są zaprzyjaź-
nione, utrzymują prywatnie kontakty.
W takiej sytuacji o obiektywizm rze-
czywiście trudno.
„Nie mam wpływu na to, jak pod-
porucznik oceni plutonowego”, wy-
jaśnia pułkownik Zakrzewski. „Nie
mam też wpływu na to, czy ocena
jest wystawiona obiektywnie, czy
po koleżeńsku. Nie mogę wyciągać
żadnych konsekwencji, bo opinia
z zasady powinna być niezależna
i wystawiana przez bezpośrednich
przełożonych. Zależy to od sumie-
FOT. BUMAR SA
nia żołnierzy, ja nie mam prawa w to inge-
Ocenianie jest rować”.
indywidualną Major Popławski przyznaje, że są sytua-
sprawą każdego
opiniującego, cje, w których relacje prywatne przenoszone
obowiązkiem, ale są na grunt zawodowy. Wtedy prawdziwe sta-
również przywile- je się powiedzenie o tym, że najtrudniej do-
jem, w który nikt wodzić kolegami.
postronny nie
może ingerować. „Powinniśmy podchodzić poważnie do obo-
wiązków”, przekonuje major. „Gdy ocenia się
podwładnych, nawet jeśli to serdeczni koledzy,
też powinniśmy zachować właściwe propor-
cje. A kolega, jeśli naprawdę nim jest i jedno-
cześnie to profesjonalista, powinien rozgrani-
czyć to, co służbowe, od tego, co prywatne”.
„Nie umiem powiedzieć, czym kieruje się
dowódca plutonu, który ocenia dowódców
drużyny. Zgodnie z przepisami powinien być
obiektywny, oceniać predyspozycje, kwalifi-
kacje, zaangażowanie, postawę moralną, chęć
pełnienia służby i tak dalej”, uważa major
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 11
 P E R Y S K O P
Same ideały
W 2008 roku opiniowaniu służbowemu podlegało 11 708 żołnierzy zawodowych, w tym ośmiu
zajmujących stanowiska generalskie, 854 oficerów starszych, 1596 na stanowiskach ofice-
rów młodszych oraz 6807 podoficerów i 2443 szeregowych zawodowych. Przełożeni wystawili im
w 98 procentach oceny dobre i bardzo dobre. Dostatecznych było zaledwie 176, natomiast niedo-
stateczne otrzymało tylko 15 podoficerów i szeregowych. (AG)
Rafał Kowalik, szef sekcji personalnej
21 Brygady Strzelców Podhalańskich. „Czy na
jego opinię wpływają także inne sprawy, tego
nie wiem. W każdym razie nie powinny”.
Rzecznik 2 KZ dodaje, że rozwiązaniem
problemu może być poproszenie o opinię na
temat ocenianej osoby kogoś, kto będzie
obiektywny, na przykład zastępcy. „To po-
zwoli mi zachować właściwy dystans w sytu-
acji, gdy muszę ocenić przyjaciela albo oso-
bę, której nie darzę sympatią”.
KUKUŁCZE JAJO
Drugim przykładem nieskuteczności syste-
mu opiniowania jest ocenianie na wyrost po
to, by ułatwić komuś awans, mimo że na to
nie zasługuje.
„Zdarza się, że chociaż wiemy, iż opinio-
wany nie wywiązuje się dobrze z obowiąz-
ków i nie ma z niego żadnego pożytku, na
odchodne daje się mu bardzo dobrą ocenę,
byle się go pozbyć”, czytamy na jednym z fo-
rów internetowych. Żołnierze przyznają, że
czasami dochodzi do absurdalnej sytuacji,
gdy ktoś dzwoni do jednostki zasięgnąć opi-
nii o żołnierzu, który jest potencjalnym kan-
dydatem na inne – najczęściej wyższe – sta-
nowisko. Zapewnia się wtedy telefonicznie
rozmówcę o wyjątkowych predyspozycjach
tego kandydata. Podobne zdarzenia nie nale-
żą do częstych, ale tak bywa i jest to krzyw-
dzące dla osób, które z należytą starannością
przykładają się do pracy. Nie można więc
chować głowy w piasek i mówić, że problem
nie istnieje.
12 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
FOT. BUMAR SA
 pominała dzisiejszej piątki. Przede wszyst-
Dlaczego dochodzi do takich sytuacji? Czy
wynikają one z możliwości, jakie daje niedo-
skonały system oceniania żołnierzy, czy też
są efektem zwykłej, ludzkiej ułomności, po-
legającej na ułatwianiu sobie życia?
Pamiętać należy, że ocenianie jest indywi-
dualną sprawą każdego opiniującego, obo-
wiązkiem, ale również przywilejem, w który
nikt postronny nie może ingerować. Wysta-
wienie oceny, jeśli nie ma od niej odwołania,
nie powoduje przecież dla opiniującego żad-
nych bezpośrednich konsekwencji.
Kadrowcy dostrzegają jeszcze problem
związany z umiejętnością wystawiania oceny.
Mogłoby się zdarzyć, że żołnierz przez dwie
różne osoby byłby oceniony całkowicie ina-
czej. Dla jednego oceniającego samo wywią-
C O M M E N T
Major JACEK POPŁAWSKI,
rzecznik 2 Korpusu
Zmechanizowanego
O bowiązujący system opiniowania żoł-
nierzy zawodowych, choć nie jest zły,
nie służy promowaniu najlepszych. Powin-
no się go doskonalić. Rozwiązaniem mo-
głoby być przywrócenie skali ocen od
dwóch do sześciu, która kiedyś w wojsku
obowiązywała. Szóstkę dostawał ktoś wy-
bitny. Dzisiaj też są tacy ludzie w armii
– wkładają serce w pracę i robią dużo wię-
cej, niż się od nich wymaga. W takim
przypadku ocena bardzo dobra nie
jest miarodajna.  fesjonalizacją wojska, warte są dyskusji. 
zywanie się z obowiązków zasługiwałoby na
piątkę, dla innego niezbędne byłoby również
zaangażowanie w pracę, i dopiero obie te ce-
chy zasługują na ocenę bardzo dobrą. To
sprawa indywidualnego wyczucia. Rozporzą-
dzenie ministra obrony dopuszcza tu uzna-
niowość.
SZÓSTKI ŻAL
Większość żołnierzy zgadza się z tym, że
sposób opiniowania nie jest doskonały. Naj-
większym chyba jego minusem jest to, że nie
służy on promowaniu najlepszych żołnierzy.
Bo jak ich znaleźć pośród rzeszy piątkowi-
czów?
„Jeśli mamy 90 procent ocen bardzo do-
brych, to dla mnie oznacza, że mamy 90 pro-
cent najlepszych żołnierzy”, mówi major
Rafał Kowalik, szef sekcji personalnej 21
BSP. „Nie uważam, aby opiniowanie było złe,
choć można je udoskonalić, proponuje major
Popławski. „Dobrym rozwiązaniem mogłoby
być na przykład przywrócenie ocen wzoro-
wych rzeczywiście wybitnym żołnierzom”.
Szóstka zniknęła z opinii wiele lat temu.
Żołnierze żałują tej decyzji, bo jak twierdzą,
ówczesna ocena wzorowa w niczym nie przy-
kim była rzadkością, a ten, który ją otrzymy-
wał, musiał się mocno wyróżniać spośród ko-
legów, mieć wyjątkowe predyspozycje, osiąg-
nięcia i kwalifikacje.
WZORZEC DLA WZOROWYCH
Na ulepszenie systemu opiniowania żołnie-
rzy mogłoby też wpłynąć wprowadzenie
ograniczeń w wystawianiu ocen bardzo do-
brych. Dla przykładu mogłoby ich być w da-
nej jednostce 10–15 procent, nie więcej. Jed-
nak takie rozwiązanie dla niektórych byłoby
krzywdzące. Major Popławski uważa, że ob-
ostrzenia niczemu nie służą. Ograniczenia
w wystawianiu ocen bardzo dobrych stosują
jednak w niektórych rodzajach sił zbrojnych
Amerykanie. Ich przepisy kadrowe wymu-
szają na przełożonych uczciwe opiniowanie
podwładnych. Jeśli wystawią zbyt dużo pią-
tek, muszą liczyć się z ingerencją swoich
zwierzchników, którzy sprawdzą, czy fak-
tycznie dana komórka lub pododdział zgro-
madziły wybitnych żołnierzy. Amerykanie,
aby awansować, muszą mieć w opiniach
piątki.
Czy to, że polskie wojsko składa się
w większości z piątkowiczów, pozwala nam
wierzyć, że w armii służą najlepsi z najlep-
szych? Złych przecież nie mamy. Czy jest po-
trzeba stworzenia, a jeśli tak, to według ja-
kich zasad, systemu ocen, który pozwoliłby z
tłumu piątkowiczów wyłowić tych faktycznie
wartych awansu? Czy armia polska może so-
bie pozwolić na „piątkową” przeciętność?
Takie pytania, w związku z postępującą pro-

ARTUR GOŁAWSKI
Reglamentacja wojowników
Nie więcej niż 49 procent opiniowanych oficerów amerykańskich wojsk
lądowych może dostać oceny bardzo dobre.
G
dy decydenci w amerykańskich
wojskach lądowych dostrzegli, że
oceny wystawiane oficerom i cho-
rążym były coraz lepsze dla coraz
większej liczby opiniowanych, wdrożyli nowe
zasady polityki kadrowej. Są one rozbudowa-
ne, ale ciekawe. Dotyczą żołnierzy w służbie
czynnej, jak i rezerwistów.
Od polskich metod oceny odróżnia je mię-
dzy innymi to, że powstają dwie odrębne opi-
nie – samego opiniowanego o sobie, i opinia
jego dwóch przełożonych, bezpośredniego
i wyższego. Opiniowany wymienia i ocenia
własne osiągnięcia w danym okresie, musi też
podać w jednej z rubryk ocenę z ostatniego
sprawdzianu kondycji fizycznej, wzrost i wa-
gę, a w innej zaproponować trzy funkcje (sta-
nowiska), w których mógłby się w przyszłości
najlepiej zawodowo spełnić.
Jego bezpośredni i wyższy (dowódca jed-
nostki) przełożony wystawiają mu na innych
formularzach opinie i oceny opisowe. Co istot-
ne, bezpośredni przełożony ma obowiązek
spotkać się osobiście z opiniowanym w ciągu
pierwszego miesiąca okresu, za który będzie
wystawiona opinia, by wyjaśnić mu kryteria
oceny. Później takie spotkania – mające służyć
rozwojowi osobowości danego żołnierza – po-
A R M I A
winni odbywać co kwartał. Ten mechanizm ma
zapewniać lepszą komunikację interpersonalną
w pododdziałach (zespołach) – podwładni znają
swoje zadania, dowódcy kontrolują ich rozwój
oraz osiąganie założonych celów.
Być może najważniejsze w systemie jest to,
że wyższy przełożony tworzy także osobny ra-
port (na ustalonym formularzu) z ocen, jakie
Przejrzyste kryteria
Bezpośredni przełożony ma
do dyspozycji oceny:
 wybitne osiągnięcia – koniecznie awansować;
 zadowalające osiągnięcia – można awansować;
 osiągnięcia niesatysfakcjonujące – nie awan-
sować;
 inne (musi pisemnie wyjaśnić).
Wyższy przełożony natomiast może
ocenić oficera/chorążego tak:
 najlepiej wykwalifikowany;
 w pełni wykwalifikowany;
 nie awansować;
 inne (z pisemnym wyjaśnieniem).
Ponadto musi wskazać, gdzie sytuuje danego żoł-
nierza na tle wszystkich mu podległych mających
ten sam stopień:
 powyżej średniej;
 w średniej;
 poniżej średniej – utrzymać w służbie;
 poniżej średniej – nie zatrzymywać w służbie.
wystawił w jednostce lub zespole za dany
okres. Ten dokument musi terminowo przesłać
do departamentu wojsk lądowych. Tam posłu-
ży on do zweryfikowania poprawności opinio-
wania prowadzonego przez tegoż wyższego
przełożonego, którego obowiązkiem jest takie
wystawianie ocen, aby nie więcej niż 49 pro-
cent opiniowanych oficerów dostało oceny
bardzo dobre (powyżej średniej), predestynu-
jące do awansu.
Oficerowie US Army uważają, że raporto-
wanie ocen służy dyscyplinowaniu pracy wyż-
szych przełożonych i zapewnieniu tego, by
najlepsi oficerowie byli trafnie oceniani, gdy
rozważa się ich awansowanie lub wyznaczenie
na bardziej odpowiedzialne stanowisko. Sy-
stem „reglamentowanego podziału ocen” ma
też dać odpowiedź na pytanie: których żołnie-
rzy należy utrzymać w służbie, których zacho-
wać w osiągniętym stopniu wojskowym, a któ-
rych się pozbyć.
W wydanej w 2007 roku instrukcji AR 623-3
napisano wprost: „Opiniujących zobowiązuje
się, aby dostarczali kierownictwu departamentu
wojsk lądowych i zwierzchnikom wojskowym
wiarygodnych danych, gdyż mają one olbrzymi
wpływ na to, które osoby zostaną przywódcami
i jak nasze wojska wypełniają swoje zadania”. 
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 13
 P EO R SY ŁS UK ŻO BP I E

Co nagle,
14
to po diab
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
 A R M I A
Z generałem brygady
ANDRZEJEM DUKSEM o zbyt długim
czasie projektowania i kupowania
nowego uzbrojenia oraz przepaści
dzielącej nas od sojuszników
rozmawia ARTUR GOŁAWSKI
POLSKA ZBROJNA: W tej kwestii żołnie-
rze są niecierpliwi i mają rację: nowe ro-
dzaje broni i sprzętu, chroniące ich zdrowie
i życie, dające przewagę nad przeciwni-
kiem, powinni dostawać jak najszybciej. Co
Pan na to?
ANDRZEJ DUKS: Specyfika prac nauko-
wych, badawczych, rozwojowych i wdrożenio-
wych powoduje, że trwają one znacznie dłużej
niż zakup na rynku. I to jest naturalne. Mój
departament zajmuje się tylko pracami rozwo-
jowymi i wdrożeniami. Staramy się je skrócić,
ale pewnych barier pokonać nie można.
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego?
ANDRZEJ DUKS: Nie przeskoczymy ogra-
niczeń narzucanych przez technikę. Rozwiąza-
nie nowych problemów, niezależnie od wiel-
kości posiadanych środków, wymaga czasu,
a nawet zamrożenia prac, dopóki inżynierowie
projektanci nie znajdą właściwych odpowiedzi
lub do momentu pojawienia się nowych tech-
nologii. Proces „od pomysłu do przemysłu”
musi trwać długo, aby być racjonalny i pozwo-
lić na pełne zweryfikowanie nowych rozwiązań
technicznych. W 2005 roku wprowadzono de-
cyzję MON numer 57, dotyczącą procedur pro-
wadzenia prac rozwojowych i wdrożeniowych.
Jako jej uzupełnienie powstała decyzja 157,
obejmująca procedury związane z zakupami
uzbrojenia.
POLSKA ZBROJNA: Co z tych decyzji wy-
nika?
ANDRZEJ DUKS: To, że proces pozyskania
uzbrojenia zaczyna się od prowadzonej przez
Sztab Generalny WP identyfikacji potrzeb
operacyjnych. Sztabowcy, zestawiając zagro-
ble
żenia, stan sił zbrojnych, dostępny budżet, zo-
bowiązania sojusznicze i inne czynniki, usta-
lają potrzeby operacyjne wojska, które są defi-
niowane w wymiarze zdolności, a nie konkret-
nego uzbrojenia czy sprzętu. Następnie formu-
łowane są wymagania operacyjne. Odpowia-
dają one na pytania, w jaki sposób możemy
uzupełnić braki lub posiąść nowe zdolności
militarne. Kolejny krok należy do Rady Uzbro-
jenia, która rekomenduje ministrowi obrony
sposób osiągnięcia wymaganej zdolności.
Konkretną zdolność można osiągnąć różnymi
sposobami, nie tylko przez pozyskanie nowe-
go uzbrojenia, ale również przez zmianę dok-
tryny szkoleniowej lub struktur związków tak-
tycznych czy oddziałów.
POLSKA ZBROJNA: Dziś rozmawiamy
o pozyskiwaniu nowego uzbrojenia.
ANDRZEJ DUKS: Nowe nie znaczy, że po-
chodzące prosto z linii produkcyjnej. Może to
być uzbrojenie mające określoną liczbę lat, ale
po modernizacji. Po decyzji, że potrzebną
broń lub sprzęt pozyskujemy w trybie pracy
rozwojowej, każdy ważny etap tej pracy pod-
dajemy ocenie Rady Uzbrojenia. Jeśli uzyska-
my jej akceptację, uruchamiamy kolejną fazę
projektu. Każde postępowanie przechodzi do-
datkowo przez Biuro do spraw Procedur Anty-
korupcyjnych.
POLSKA ZBROJNA: Jak szybko możecie
uruchomić pilny zakup broni?
ANDRZEJ DUKS: Mamy potrzeby pilne,
bieżące i perspektywiczne. Potrzeby perspek-
tywiczne powinny być zaspokojone w ciągu
10–15 lat i stanowić główny efekt przeglądu
potrzeb operacyjnych. Potrzeby bieżące wyni-
kają z tego, że jakiś sprzęt w wojsku się starze-
je, trzeba go więc zastąpić lub modernizować.
Pilne potrzeby są zaś skutkiem zmian uwarun-
kowań, które w planowaniu długoterminowym
były nie do przewidzenia, jak na przykład
zmiana sposobu działania żołnierzy w misji
w Afganistanie. Obecnie od momentu zgło-
szenia przez gestora pilnej potrzeby do mo-
mentu przekazania dokumentacji do Departa-
mentu Zaopatrywania SZ w celu uruchomie-
nia przetargu mogą minąć nie więcej niż
44 dni robocze. Każda instytucja zaangażowa-
na w tę procedurę ma określony czas na proce-
dowanie przewidzianych dla niej zadań.
POLSKA ZBROJNA: Czy potrzeby pilne
nie przytłaczają bieżących i perspektywicz-
nych?
ANDRZEJ DUKS: Nie wyobrażam sobie,
aby na rzecz pilnej potrzeby operacyjnej pro-
wadzić prace rozwojowe. Wszak jak coś jest
pilne, to nie może trwać pięć lat. Choć ta pil-
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 15
 N A C E L O W N I K U
ność różnie bywa postrzegana. Dla jednego
jest to jutro, dla innego 6–12 miesięcy. Ja opo-
wiadam się za tym, by pilne potrzeby były za-
spokajane pozyskiwaniem tego, co jest dostęp-
ne na rynku. Jeśli trzeba trochę skorygować
dany wyrób, to można zlecić tak zwane mi-
niwdrożenie. Obecnie na przykład pojawiła
się taka potrzeba – śmigłowiec uzbrojony
w wielolufowy karabin. Dostępny jest śmigło-
wiec, jest karabin, ale brak interfejsu mecha-
nicznego do ich integracji.

POLSKA ZBROJNA: Dlaczego nie można

po prostu kupić karabinów i zamontować
na śmigłowcach w wojskowych warszta-
tach?
ANDRZEJ DUKS: Choćby dlatego, że trze-
ba taką integrację dokładnie przebadać
i sprawdzić, czy nie dojdzie do odstrzelenia
wirnika bądź belki ogonowej albo czy załoga
nie zostanie poszkodowana. Tu wymagane są
poważne badania pod kątem bezpieczeństwa.
Dopuściłbym zatem nie tryb pracy rozwojo-
wej, a wdrożenie pod wojskowym nadzorem
tej integracji. Alternatywą jest kupno gotowe-
go wyrobu, z jego zaletami i wadami.

POLSKA ZBROJNA: Upiera się Pan przy

pracach rozwojowych.
ANDRZEJ DUKS: Jeśli mamy w Polsce go-
towy wyrób odpowiadający zapotrzebowaniu
armii, to nie będziemy ryzykować czasu i pie-
niędzy na pracę rozwojową. Decydując się na
import, rezygnujemy ze wspierania polskich
naukowców, konstruktorów i robotników w za-
kładach zbrojeniowych, z wpływu większych
podatków do budżetu państwa, które częścio-
wo wracają do nas jako budżet MON, z praw
własności patentowej, z możliwości oferowa-
nia polskiego wyboru bez pytania kogokol-
wiek o licencje na eksport. Nie mamy też żad-
nych praw do modyfikacji tego uzbrojenia bez
wiedzy dostawcy.

POLSKA ZBROJNA: Tylko że rozwój

i wdrożenia trwają koszmarnie długo.
ANDRZEJ DUKS: Wiemy, że nie pracujemy
dla siebie. W Afganistanie, Czadzie, Iraku czy
na Bałkanach są żołnierze, którzy potrzebują
odpowiedniego uzbrojenia i wyposażenia.
Czy pan wie, że pracami rozwojowymi
i wdrożeniowymi w całych siłach zbrojnych
kieruje 25 osób? Nie departament, który ma
LECLERC – od zatwierdzenia programu do wprowadzenia francuskiego wozu do służby minęło dziewięć lat.
66 pracowników i żołnierzy, tylko 25 z nich!
A prace rozwojowe i wdrożenia muszą POLSKA ZBROJNA: Ile powinna trwać my daną pracę rozwojowo-wdrożeniową”.
przejść pełen cykl i trudno określać dla nich praca rozwojowo-wdrożeniowa? I w zależności od stopnia skomplikowania,
sztywne normy czasowe. Zresztą z naszych ANDRZEJ DUKS: Na identyfikację potrzeb różnie nam to wychodzi. Staramy się je zamy-
informacji wynika, że okres realizacji prac i zdefiniowanie wymagań operacyjnych przez kać w cyklu pięcioletnim. Byłoby najlepiej,
rozwojowych w Polsce wcale nie jest dłuższy Sztab Generalny WP przeznacza się do dwóch gdyby udawało się w trzy lata, ale to bardzo
niż w USA czy Francji. Kraje rozwinięte lat. Około roku zajmuje przygotowanie stu- ambitny cel – dwa lata na pracę rozwojową
z roku na rok zwiększają liczbę tych prac, dium wykonalności. Dopiero gdy mamy za- i rok na wdrożenie.
wiedząc, że jest to przepustka do przyszłości. pewnione pieniądze, czyli odpowiednie zada-
Dlaczego nie korzystać ze sprawdzonych nie w planie modernizacji technicznej, może- POLSKA ZBROJNA: Czy któreś prace
wzorców? my włączyć stoper i powiedzieć: „uruchamia- traktujecie priorytetowo?

16 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009



NASZA HAUBICA
była gotowa do
wdrożenia
natychmiast po
ukończeniu fazy
rozwojowej.
Wtedy jednak
zabrakło
pieniędzy.
GŁUSZEC – modyfikacja i moderni-
zacja śmigłowca Sokół. Praca
wdrożeniowa do końca tego roku
powinna zostać sfinalizowana.
ANDRZEJ DUKS: Dla nas wszystkie prace są
ważne, ale określamy dla każdego z oddziałów
departamentu priorytety na dany rok. Dla od-
działu systemów uzbrojenia są nimi wersje spe-
cjalne KTO Rosomak, bo na nie wojsko czeka.
Ważna jest też amunicja antyrykoszetowa, po-
nieważ wiele strzelnic pozamykano, i na nią też
wojsko czeka. Ważąc jedno i drugie, dojdziemy
do wniosku, że istotniejszy jest wyspecjalizo-
wany transporter, bo on jest potrzebny żołnie-
A R M I A
rzom do działań bojowych. Nacisk kładziemy
więc właśnie na takie zadania.
POLSKA ZBROJNA: Czy na tle sojuszni-
ków wypadamy bardzo źle?
ANDRZEJ DUKS: Według mnie, nie. Do-
brym przykładem ilustrującym długotrwałość
rozwoju i wdrożenia broni jest francuski czołg
Leclerc. Od zatwierdzenia programu jego bu-
dowy do wprowadzenia wozu do służby minęło
dziewięć lat. Różne problemy w trakcie tej pra-
cy były rozpatrywane, łącznie z analizą prze-
jezdności dróg we Francji, bo mogłoby się oka-
zać, że Leclerc nie pasuje do istniejącej infra-
struktury.
POLSKA ZBROJNA: Polskim odpowiedni-
kiem Leclerca jest haubica Krab. Od zawar-
cia przez MON umowy z Hutą Stalowa Wo-
la na wykonanie pracy Regina minęło właś-
nie dziewięć lat. Haubic wciąż nie ma w jed-
nostce.
ANDRZEJ DUKS: Francuzi nie mieli takiego
problemu jak my.
POLSKA ZBROJNA: Politycznego...
ANDRZEJ DUKS: Politykę pomińmy. Dla
mnie liczy się aspekt finansowy. Francuzi nie
mieli przerwy w wykonaniu programu, więc
ciągły czas pracy wyniósł dziewięć
lat. Nasza haubica była gotowa do
wdrożenia natychmiast po ukoń- Naukowców
czeniu fazy rozwojowej. Wtedy za-
brakło pieniędzy. Lata 2007–2008 pracujących
były lepsze dla MON, więc zdecy-
dowano o powrocie do zamrożo-
dla wojska nie
nej Reginy – dywizjonowego mo- pozyskuje się
dułu ogniowego haubic kalibru
155 milimetrów. Od ubiegłego ro- z dnia na dzień,
ku prowadzimy pracę wdrożenio-
wą. Mam nadzieję, że tym razem
jak robotników
wystarczy nam wytrwałości i pie-
niędzy do zakończenia programu.
budowlanych
Jest on na liście programów zaak-
ceptowanych przez ministra do realizacji do
2018 roku.
POLSKA ZBROJNA: A może Kraba zastą-
pi Kryl?
ANDRZEJ DUKS: To nowy projekt, który
jest ciągle w fazie analiz i nie został jeszcze for-
malnie uruchomiony. Kryl, czyli samobieżna
haubica kalibru 155 milimetrów na podwoziu
kołowym, miałby raczej uzupełnić Kraby.
POLSKA ZBROJNA: Czyli zastąpiłby Da-
ny. Słowacy zrobili to dawno, nie budując ni-
czego od nowa.
ANDRZEJ DUKS: Zmodernizowali swoje
Dany, zamieniając działo o kalibrze 152 mi-
limetrów na działo 155-milimetrowe. My-
śmy się na to nie zdecydowali, bo mieliśmy
dużo amunicji do Dan. Byłoby nierozsądne
uzyskiwać kompatybilność w kalibrze i od-
dawać na utylizację lub wyprzedawać za
ułamek wartości tysiące ton nagle zbędnej
amunicji.
POLSKA ZBROJNA: Nie boi się Pan, że
obecne problemy finansowe MON zahamują
wdrożenie potrzebnych typów broni? Że mi-
mo opracowania świetnych konstrukcji woj-
sku zabraknie środków na zakupy?
ANDRZEJ DUKS: Trudno mi dziś wyroko-
wać, które prace za pięć lat doczekają się wdro-
żeń, nawet jeśli rozwój zakończy się sukcesem.
Nie wiadomo bowiem, czy będzie nas stać na
wdrożenie. Mam więc pewne obawy.
POLSKA ZBROJNA: Może się też okazać,
że stać nas na wdrożenie, ale po pięciu czy
dziesięciu latach wojsko i sztab już nie ze-
chcą zbyt długo projektowanego sprzętu.
ANDRZEJ DUKS: Zna pan przypadek, aby
z tego powodu skasowano jakiś projekt?
POLSKA ZBROJNA: Nie. Wojsko cierpi na
taki deficyt nowości, że każdą broń i sprzęty,
które dostanie, traktuje jak gwiazdkę z nie-
ba. Nie znam też dlatego, że jako główny po-
wód zaniechania podaje się brak pieniędzy.
ANDRZEJ DUKS: Dziewięćdziesiąt pięć pro-
cent naszych prac kończy się z wynikiem pozy-
tywnym. Na palcach jed-
nej ręki mogę policzyć
te, które się nie powiod-
ły. Dlatego gdy tylko
mogę, przekonuję decy-
dentów, że skoro powie-
dzieliśmy A, rozpoczy-
nając pracę rozwojową,
to mówmy B, doprowa-
dzając do wdrożenia.
Przecież to nie my gene-
rujemy potrzeby – one
wychodzą od gestorów
sprzętu, którzy są odpo-
wiedzialni za kierunki
rozwoju swojego arsenału. Uzyskujemy więc
dla nich to, na co wojsko naprawdę czeka.
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego więc tak
długo powstają specjalistyczne warianty
Rosomaków?
ANDRZEJ DUKS: Ludzie narzekają, że
idzie to wolno, ale ja, abym mógł włączyć
stoper, muszę mieć podstawy merytoryczne,
na przykład wstępne założenia taktyczno-
techniczne. Skoro ich nie ma, nie mogę uru-
chomić pracy rozwojowej. W tym przypadku
prowadzone są osobne procedury na każdą z
wersji specjalnych. Niestety, postępowania
były zamykane i wszczynane po raz kolejny
ze względu na uchybienia formalne ze strony
oferentów. Sądzę, że do obecnie realizowa-
nych wersji rozpoznawczych wkrótce dołączą
wozy dowodzenia oraz rozpoznania technicz-
nego.
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 17
 N A C E L O W N I K U
W PRZYPADKU ROSOMAKÓW prowadzone są osobne procedury na każdą z wersji specjalnych. Niestety, postępowania były zamykane i wszczynane po raz ko-
lejny ze względu na uchybienia formalne ze strony oferentów.
POLSKA ZBROJNA: Czym się możecie
przed żołnierzami pochwalić?
ANDRZEJ DUKS: Głuszcem – modyfikacją
i modernizacją śmigłowca Sokół. Rozwój za-
kończył się pozytywnie, a praca wdrożeniowa
do końca tego roku powinna zostać sfinalizo-
wana, łącznie z wyszkoleniem pilotów i obsługi
naziemnej. Dowiedliśmy zatem, że potrafimy
konstruować w kraju mocno zaawansowane
śmigłowce. Dobrym pomysłem jest Daglezja,
most towarzyszący na podwoziu kołowym i gą-
sienicowym, zaprojektowany i wykonany przez
gliwicki OBRUM.
POLSKA ZBROJNA: Generał Waldemar
Skrzypczak skrytykował ten program – że
zamiast śmigłowców do Afganistanu kupuje-
my mosty.
ANDRZEJ DUKS: Te mosty są nam potrzeb-
ne choćby dla zabezpieczenia przepraw czoł-
gów Leopard. Mało która armia będzie taki
sprzęt posiadać, więc istnieje szansa na ich eks-
port. Mamy też prace, o których się nie mówi,
ponieważ są niejawne. Ich wykonawcą jest Woj-
skowy Instytut Łączności, a dotyczą one mię-
dzy innymi kryptografii i łączności utajnionej.
Warto docenić prace w dziedzinie morskiej. Na
nasze zlecenie powstał Głuptak – samobieżny
ładunek podwodny do niszczenia min. Kolejny
świetny produkt to zautomatyzowany system
wsparcia dowodzenia Szafran ze stołecznego
PIT. Zwyciężył w rywalizacji z systemem nie-
18 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
mieckim i służy już sztabowcom w Wielonaro-
dowym Korpusie Północno-Wschodnim.
POLSKA ZBROJNA: Ponoć jest pomysł,
aby Szafran stał się systemem dowodzenia
całymi siłami zbrojnymi.
ANDRZEJ DUKS: Chcemy rozwijać Szafra-
na, dodając mu nowe aplikacje. Jest koncepcja,
aby podpiąć do niego systemy dowodzenia ro-
dzajami sił zbrojnych i rodzajami wojsk: Dunaj,
Podbiał, Łeba, Rega, Topaz. Marzy nam się,
aby docelowo mieć jeden system potrafiący
tworzyć wspólny obraz operacyjny na jednym
ekranie.
POLSKA ZBROJNA: Mimo tych osiągnięć
nie podoba mi się rozdrobnienie wysiłku:
jedna Loara, trzy Głuszce, osiem Krabów.
Wygląda na to, że wojsko inwestuje w wiele
projektów wdrażanych w pojedynczych eg-
zemplarzach. W ten sposób tylko iluzorycz-
nie zwiększa się zdolności operacyjne.
ANDRZEJ DUKS: Wszczynając pracę Regi-
na, wiedzieliśmy, że mamy doprowadzić do po-
wstania modułu dywizjonowego. Byliśmy świa-
domi, że jest on malutkim wycinkiem tego, co
Sztab Generalny WP przewidział do wdrożenia
do sił zbrojnych. Zatem konkretne wielkości
potrzeb są zawsze zdefiniowane.
POLSKA ZBROJNA: Tak jak w przypadku
czołgu przeciwlotniczego Loara.
ANDRZEJ DUKS: Loarę wdrożono.
POLSKA ZBROJNA: W jednym egzem-
plarzu.
ANDRZEJ DUKS: Jest sukces? Jest! Praca
rozwojowo-wdrożeniowa zakończyła się sukce-
sem w stu procentach. Nie do mnie należy tłu-
maczenie, dlaczego kupiono jeden egzemplarz.
Już nie jako dyrektor, ale zwykły żołnierz uwa-
żam, że to był błąd. Założenia były zupełnie in-
ne – miały być kupowane zestawy artyleryjskie
i rakietowe dla jednostek pancernych, zmecha-
nizowanych. Stało się, jak się stało. Czy
przeważyła polityka, czy ekonomia, nie mnie
rozsądzać.
POLSKA ZBROJNA: Najnowszą inicjaty-
wą jest uruchomienie Tytana – pracy mają-
cej doprowadzić do zbudowania zintegrowa-
nego indywidualnego systemu walki dla żoł-
nierzy. Czy tu włączył Pan stoper?
ANDRZEJ DUKS: Tu stoper już pracuje.
Tytan zaczyna wychodzić na zewnątrz. Zde-
finiowano już założenia programu. Dwunastu
potencjalnych oferentów pobrało warunki
przetargu. Do 21 października mają czas na
złożenie propozycji. To jest skomplikowane
przedsięwzięcie, bo wiele elementów wcho-
dzi w jego skład – od uzbrojenia, przez wy-
posażenie, środki łączności i dowodzenia, po
pakiety żywnościowe. I skoro cieszy się ta-
kim zainteresowaniem, to nie wiem, czy bę-

dzie nam łatwo zakończyć to pierwsze postę-
powanie.
POLSKA ZBROJNA: Ależ to tylko etap
wstępny – przetarg na określenie założeń do
projektowania. Tu nie zarobi się milionów.
ANDRZEJ DUKS: Trzeba się liczyć z protesta-
mi, bo wbrew pozorom jest to łakomy kąsek dla
biznesu. Zwycięzca tego etapu nie musi być pro-
ducentem czy finalnym integratorem Tytana, ale
nawet tworząc dokumentację, może
mieć korzyści, choćby poprzez pozy-
skanie szerokiej wiedzy dotyczącej
Kraje starej
systemu, co w konsekwencji może
zaowocować możliwością udziału w
Unii
fazie opracowywania prototypu sy- Europejskiej
stemu i jego wdrażania.
wydają
POLSKA ZBROJNA: Tytan tra-
fi do niewielu żołnierzy.
na badania
ANDRZEJ DUKS: Sztab Gene- i rozwój trzy
ralny WP przewiduje, że docelowo
system będzie kupiony w tysiącach razy więcej
egzemplarzy. Pierwsze Tytany po-
winny być testowane w 2012 roku.
niż my
POLSKA ZBROJNA: Jakimi pieniędzmi
dysponujecie w ciągu roku?
ANDRZEJ DUKS: Dostajemy środki na
wykonanie konkretnych zadań. Jesteśmy reali-
zatorami fragmentu planu modernizacji tech-
nicznej, dokładnie dwóch jego części – prac
rozwojowych i prac wdrożeniowych. Zadań
kontynuowanych i nowych prowadzimy około
70 rocznie – to wielkość uśredniona. Zadania
nowe stanowią 40 procent, 60 procent jest kon-
tynuacją. Są one warte około 1 procenta budże-
tu MON, czyli jakieś 200 milionów złotych.
POLSKA ZBROJNA: To równowartość
dwóch myśliwców F-16 lub 20 bojowych Ro-
somaków. Skromnie.
ANDRZEJ DUKS: Z Amerykanami się nie
porównujmy, bo z nimi nawet Europejczycy nie
są w stanie rywalizować w tej dziedzinie.
Z wiarygodnych danych wynika, że stara Unia
Europejska wydaje na badania i rozwój trzy ra-
zy więcej niż my, a z kolei te 15 krajów ocenia,
że Stany Zjednoczone przeznaczają na ten cel
siedem razy więcej niż one. Nas i USA dzieli
więc przepaść.
POLSKA ZBROJNA: Czy gdybyśmy wyda-
wali trzy razy więcej na badania i rozwój
niż teraz, to nasze zaplecze naukowo-kon-
struktorskie byłoby w stanie wchłonąć takie
pieniądze?
ANDRZEJ DUKS: Mam co do tego wątpli-
wości. Nauka rządzi się nieco innymi prawami
niż ekonomia czy biznes. Naukowców nie po-
zyskuje się z dnia na dzień jak robotników bu-
dowlanych. Konieczne jest wieloletnie świado-
me budowanie zaplecza naukowo-przemysło-
wego, ukierunkowanego na wybrane specjalno-
A R M I A
ści, istotne z punktu widzenia interesu narodo-
wego. Taka jest praktyka w rozwiniętych kra-
jach. W badaniach i rozwoju szuka się przede
wszystkim wiedzy, a nie gotowego produktu.
A mój departament dąży do tego, by produkt
był wdrożony do sił zbrojnych.
POLSKA ZBROJNA: Dla mnie jest poraż-
ką to, że wojsko nie może kupić bezzałogo-
wych samolotów rozpoznawczych krajowej
produkcji. Przecież mamy
jeszcze przemysł lotniczy
i ośrodki projektowe!
ANDRZEJ DUKS: O ile wy-
produkowanie płatowca jest
proste, o tyle miniaturowa
elektronika, pozwalająca mu
spełniać rolę środka rozpozna-
nia, a nie celu pozornego dla
artylerii przeciwlotniczej, jest
zbyt skomplikowana. Głowice
optoelektroniczne możemy
składać w kraju, ale zminiatu-
ryzowane krytyczne elementy
systemów rozpoznania działa-
jących w podczerwieni czy
w paśmie radiowym są jeszcze poza naszym
zasięgiem. Wiem, że firma WB Electronics ma
własny bezzałogowiec; próbowała go sprzedać
resortowi obrony Węgier. Bez powodzenia,
choć kontrakt był podpisany. Firma nie zdołała
na czas wypełnić jednego z warunków umowy.
ITWL też ma bezzałogowiec, i to odrzutowy,
ale wymaga on dopracowania i instytut stara się
o kolejny grant z MNiSW.
POLSKA ZBROJNA: Dlatego nie stać na to,
by mieć wszystko…
ANDRZEJ DUKS: Powinniśmy skupić wysi-
łek na przemyślanych priorytetach. Niestety, od
dwóch i pół roku próbuję od przemysłu wydobyć
informację, co nasze zakłady są w stanie zrobić
samodzielnie, wykorzystując własny potencjał,
do czego muszą mieć kooperantów zagranicz-
nych, a co jest poza ich zasięgiem. Nigdy nie
uzyskałem pełnej odpowiedzi na te pytania.
Szkoda, bo wiedzielibyśmy, w które nisze należy
inwestować, aby je z wielostronną korzyścią roz-
wijać – dla wojska, dla przemysłu, dla nauki. No-
tabene, brakuje nam instytucji, która zajęłaby się
rutynowo współpracą z przemysłem. Trudno się
z nim współpracuje – przedstawiciele zakładów
narzekają, że nie znają planu zamówień, nie wie-
dzą, na co się nastawić, jak planować strategię
rozwoju. Wydaje mi się, że aż takich niewiado-
mych z naszej strony nie ma, choćby dlatego, że
minister cyklicznie spotyka się z przedstawicie-
lami przemysłu, a w zeszłym roku włączyliśmy
do naszego kalendarza tak zwane „Dni Przemy-
słu”, organizowane przez pion uzbrojenia i mo-
dernizacji jako forum wymiany informacji.
POLSKA ZBROJNA: Czy Polska jest w sta-
nie własnymi siłami stworzyć narodowy sy-
stem obrony przeciwlotniczej? Wiemy, że za
kilka lat będziemy musieli wymienić cały
sprzęt poradziecki. Czy nas będzie na to stać
– przemysłowo i finansowo?
ANDRZEJ DUKS: Będzie to dość kosztowne
i trudne przedsięwzięcie. Bumar i MBDA
upubliczniły własną ofertę, która może być
konkurencyjna do propozycji amerykańskich
związanych z tarczą antyrakietową lub też mo-
że je uzupełniać. Przewiduje ona duży zakres
polonizacji. Francuskim wkładem byłyby głów-
nie rakiety, resztę natomiast – system dowodze-
nia, radary, wyrzutnie rakiet – miałyby dostar-
czyć polskie firmy. Propozycja wymaga szcze-
gółowej analizy.
POLSKA ZBROJNA: Istnieją jednak pro-
gramy Wisła, San, Narew...
ANDRZEJ DUKS: Na razie tylko na papie-
rze, jako definicja potrzeb w zakresie obrony
przeciwlotniczej, tak by zapewnić naszemu
państwu pełną osłonę, od krótkiego do dale-
kiego zasięgu.
POLSKA ZBROJNA: Czy można byłoby je
wykonać metodą pracy rozwojowo-wdroże-
niowej?
ANDRZEJ DUKS: Jest to możliwe, oczywi-
ście z udziałem niezbędnej kooperacji zagra-
nicznej, albo można by pozyskać gotowy pro-
dukt z rynku, skoro Bumar i MBDA zaczęły już
prace w tej dziedzinie. Zapewne jednak nawet
w tym przypadku niezbędne będą prace rozwo-
jowe związane z integracją systemów już funk-
cjonujących w naszych siłach zbrojnych z ofe-
rowanymi przez wymienione konsorcjum. 
WIZYTÓWKA
Generał brygady
ANDRZEJ DUKS
Od marca 2007 roku jest
dyrektorem Departamentu
Polityki Zbrojeniowej MON. Absolwent WSO
Wojsk Zmechanizowanych, Akademii Obro-
ny Narodowej oraz Command and General
Staff College w Ft. Leavenworth (USA). Ofi-
cer z bogatym doświadczeniem dowód-
czym i sztabowym: dowodził plutonem
i kompanią rozpoznania w 12 Pułku Zme-
chanizowanym, był oficerem operacyjnym
i szefem sztabu 9 Pułku Zmechanizowane-
go i 6 Brygady Kawalerii Pancernej, szefem
wydziału CIMIC 12 Dywizji Zmechanizowa-
nej, szefem sztabu 16 DZ, a na III zmianie
misji w Iraku – szefem sztabu Wielonaro-
dowej Dywizji Centrum–Południe. Od mar-
ca 2005 roku służył w Sztabie Generalnym
WP, na początku jako szef Zarządu Plano-
wania Rozwoju Sił Zbrojnych, a następnie,
po nominacji na generała brygady, jako za-
stępca szefa Zarządu Planowania Strate-
gicznego. 
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 19
 20 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009

PAWEL_NR43_2009.indd 20 2009-10-20 10:17:36


PAULINA GLIŃSKA
Do you speak English?
Żołnierze to jedna z grup zawodowych, które najlepiej posługują się
angielskim. Tak przynajmniej wynika ze statystyk.
N
auka języków obcych, a przede
wszystkim angielskiego od kilku-
nastu lat, jest w wojsku prioryte-
tem. Świadczy o tym wzrost liczby
żołnierzy, którzy mają udokumentowaną zna-
jomość tego języka.
CORAZ LEPIEJ
W 1999 roku językiem angielskim na róż-
nych poziomach posługiwało się niecałe 6 ty-
sięcy oficerów i 640 podoficerów. W 2008 ro-
ku już ponad 16 tysięcy oficerów i 13,5 tysią-
A R M I A
ca podoficerów. Statystykę w obu przypad-
kach uzupełniali ci, którzy znali mowę
Szekspira, lecz nie mieli potwierdzającego to
certyfikatu.
Dziś angielski znają najlepiej żołnierze Sił
Powietrznych: aż 98 procent oficerów
i 40 procent podoficerów ma certyfikaty.
Wprowadzony w 2007 roku wymóg stosowa-
nia języka angielskiego jako jedynie obowią-
zującego w kontaktach radiowych wszystkich
samolotów i śmigłowców naszej armii sprawił,
że jego znajomość stała się wręcz koniecznoś-
FOT. KRZYSZTOF WILEWSKI
cią. Ponadto piloci F-16 oprócz egzaminów ję-
zykowych według STANAG 6001 przechodzą
dodatkowe, półroczne szkolenie językowe
w Stanach Zjednoczonych. Najsłabiej ze zna-
jomością języka angielskiego jest w Wojskach
Lądowych (75 procent oficerów i 31 procent
podoficerów). W Marynarce Wojennej nato-
miast 93 procent oficerów oraz 37 procent
podoficerów ma udokumentowaną znajomość
tego języka.
PRIORYTETOWY ANGIELSKI
Udział Polski w misjach międzynarodo-
wych z pewnością przyczynił się do tego, że
żołnierze w znacznie bardziej zaawansowa-
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 21
 E D U K A C J A
nym stopniu niż jeszcze kilka lat temu posługu-
ją się językiem angielskim. „Kształcenie języ-
kowe w Siłach Zbrojnych RP jest jednym z
priorytetów w systemie szkolnictwa wojskowe-
go, co wynika przede wszystkim z zobowiązań
akcesyjnych oraz, w ich konsekwencji, przyję-
cia i wdrożenia norm językowych sojuszu pół-
nocnoatlantyckiego”, tłumaczy szef Oddziału
Koordynacji Kształcenia i Szkolenia w Depar-
tamencie Nauki i Szkolnictwa Wojskowego
MON pułkownik Dariusz Podbielski.
Nie bez znaczenia jest także fakt, że przez
ostatnie kilkanaście lat szeregi armii zasilili
nowi żołnierze zawodowi – absolwenci szkół
średnich i wyższych, w których angielski był
przedmiotem obowiązkowym. Szkolna znajo-
Językowe niuanse
Ministerstwo obrony podjęło wiele działań, które mają zwiększyć efektywność
kształcenia i obiektywność procesu egzaminowania.
 Powołano resortowy Zespół Doradczy do
spraw Edukacji Językowej, który gwarantuje
ciągłą adaptację systemu kształcenia języ-
kowego do potrzeb Sił Zbrojnych Rzeczypo-
spolitej Polskiej.
 Dla wszystkich rodzajów sił zbrojnych wpro-
wadzono jednolity system kształcenia języ-
kowego, którego pełny cykl obejmuje 1800
godzin.
 Wybrano jedenaście ośrodków, które mają
uprawnienia do kształcenia i egzaminowa-
nia na trzecim poziomie. Uzupełnienie
wiedzy i umiejętności egzaminatorów
w RSZ jest możliwe dzięki organizowanym
cyklom szkoleń prowadzonych przez CKEJO
MON, które kończą się egzaminem oraz wy-
daniem odpowiedniego certyfikatu.
 Zmieniono również system egzaminowania
na poziomie trzecim, wprowadzając nową
Zmiany w znajomości języka angielskiego w resorcie
obrony w latach 1999–2008
ËÓÓÓÓ
oficerowie
podoficerowie
ÊÎÓÒÒ
ÊÎÏÎÒ
ÊÎÓÓÓ
ÊÎÍÒÒ
ÊÌÎÏÎ
ÊËËÍÊ
ÊÓÓÓÓ
ÒÊÏÊ
ÎÒÒÓ
ÎÒÏÒ
ÎÓÓÓ ÏÊÑÓ
ÍÍËÓ
ËÓËÎ ÌÑÎÓ
ÊËÎÏ
ÏÍÊ
Ó
ÊÒÒÒ ËÓÓÓ ËÓÓÊ ËÓÓË ËÓÓÌ ËÓÓÍ ËÓÓÎ ËÓÓÏ ËÓÓÐ ËÓÓÑ
22 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
mość języka wystarcza do swobodnego poro-
zumiewania się, ale wojsko wymaga certyfika-
tu. Dlatego szkolnictwo wojskowe wytworzyło
cały system doskonalenia znajomości języków.
Żołnierze mogą korzystać z kilkumiesięcz-
nych kursów, za które płaci Ministerstwo
Obrony Narodowej, a na które rekrutację pro-
wadzi Departament Nauki i Szkolnictwa Woj-
skowego MON.
„Standardy STANAG 6001 określają
wszystkie wymogi dla kolejnych poziomów
znajomości języków. Obecnie kształcenie to
jest realizowane na poziomach pierwszym,
drugim i trzecim, natomiast egzaminy są pro-
wadzone na poziomach od pierwszego do
czwartego”, wyjaśnia pułkownik Podbielski.
zasadę, że testy egzaminacyjne w sprawno-
ści: czytanie, słuchanie i pisanie, po wypełnie-
niu są przekazywane do siedziby CKEJO
i sprawdzane przez jej etatowych pracowni-
ków; jedynie sprawność mówienia jest oce-
niana przez podkomisję w miejscu prowadze-
nia egzaminu. Dodatkowo zostały opracowa-
eh}srwzlhug}rqhm
}qdmrpr«fl
sr}lrpÌ
sr}lrpË
sr}lrpÊ
ÊÏÊÑÍ
ÊÎÎÊË
ÊÎÊÐÓ
ÊÌÎÏÌ
ÊÓÌÎÒ
FOT. KRZYSZTOF WILEWSKI
ÐÍËÌ
Znajomość języka obcego określa się stan-
dardowym profilem językowym (SPJ), który
jest zestawieniem poziomów w obrębie po-
szczególnych sprawności językowych, w ko-
lejności: słuchanie (S), mówienie (M), czyta-
nie (C), pisanie (P). Poziom każdej z tych
sprawności wpisuje się osobno na świade-
ctwie znajomości języka obcego. Certyfikaty
wydawane są bezterminowo.
NA KOSZT WOJSKA
Głównym ośrodkiem nauczania języków
w Siłach Zbrojnych RP jest Wojskowe Stu-
dium Nauczania Języków Obcych w Łodzi.
„Jako jedyni prowadzimy naukę nie tylko an-
gielskiego, ale też francuskiego, niemieckiego,
rosyjskiego i ukraińskiego. Jesteśmy również
przygotowani do nauczania innych języków,
stosownie do bieżących potrzeb sił zbrojnych
związanych z udziałem w misjach pokojowych
i stabilizacyjnych w różnych rejonach świata”,
wyjaśnia komendant WSNJO pułkownik
ne i wdrożone nowe specyfikacje i modele
egzaminów na poziomach 1–4.
 Precyzyjnie określono także zasady kwalifiko-
wania kandydatów na kursy językowe. Postę-
powanie to jest prowadzone w dwóch eta-
pach: pierwszy – administracyjny, w którym
są uwzględniane takie priorytety,
jak: realizacja celu sił zbrojnych w zakresie
umiejętności językowych, przygotowanie do
szkolenia i na stanowiska za granicą, wymo-
Znajomość
języka an
giel-
skiego w
śró
podoficeró d
w

Aleksy Romaniuk. „Powszechnie jed-
nak wiadomo, że w wojsku nauczanie
językowe zdominowane jest przez an-
gielski, w którym rocznie doskonali się
ponad 3,5 tysiąca żołnierzy”.
Obok studium w Łodzi także na in-
nych uczelniach wojskowych działają
studia języków obcych. Prowadzą na-
uczanie kandydatów na żołnierzy za-
wodowych oraz skierowanej na szkole-
nie kadry zawodowej.
„Dowódcy rodzajów sił zbrojnych
dysponują także lektoratami oraz
ośrodkami doskonalenia znajomości
języka angielskiego, gdzie prowadzo-
ne są kursy dla żołnierzy z centrów
szkolenia. Tam również kształcenie ję-
zykowe elewów realizują szkoły pod-
oficerskie”, tłumaczy pułkownik
Podbielski. „Tak przyjęta struktura or-
ganizacyjna pozwala objąć nauką i do-
skonaleniem znajomości języków ob-
gi określone w karcie opisu stanowiska
i szczególne potrzeby sił zbrojnych. Drugi etap
postępowania kwalifikacyjnego jest prowa-
dzony przez ośrodki kształcenia językowego
i polega na przeprowadzeniu testu sprawdza-
jącego, poprzedzającego kształcenie języko-
we, którego celem jest ocena poziomu znajo-
mości języka obcego oraz zakwalifikowanie
kandydatów do odpowiednich grup szkolenio-
wych w ramach danego poziomu nauczania.
A R M I A
cych około 4 tysięcy żołnierzy zawo- zostali chcą po prostu podnieść swoje kwalifi-
dowych rocznie”. W 1999 roku kacje”, tłumaczy podpułkownik rezerwy
językiem
W poznawaniu języka obcego nie- angielskim Adam Drewnicki, kierownik lektoratu języ-
zwykle ważna jest ciągłość. Często bo- na wszystkich ków obcych w Centrum Szkolenia Wojsk Lą-
wiem bywa tak, że umiejętności zdo- poziomach dowych w Poznaniu.
byte podczas kursów są po prostu za- posługiwało się Wielu dowódców znajduje swoje sposoby
niecałe 6 tysięcy
pominane. „Dużą bolączką jest to, że oficerów i 640 na to, by żołnierze mieli żywy kontakt z an-
po odbyciu kursu językowego podoficerów. gielskim i tym samym utrzymywali stałą, wy-
i zdaniu egzaminu wiedza i sprawność W 2008 roku już soką znajomość tego języka. Tym bardziej że
żołnierza w posługiwaniu się językiem ponad 16 tysięcy niektórzy z nich nie mają możliwości zagra-
oficerów
nie zawsze są wykorzystywane. Bywa, i 13,5 tysiąca nicznych wyjazdów służbowych, a co za tym
że żołnierz po uzyskaniu trzeciego po- podoficerów. idzie, praktycznego wykorzystywania zdoby-
ziomu znajomości języka nie jest kie- tych umiejętności. Ich kontakt z językiem
rowany na tak zwaną linię pierwszego ogranicza się zazwyczaj do korzystania z ory-
rzutu językowego, lecz idzie pracować ginalnej literatury fachowej oraz słuchania
za biurkiem. Choć wymagania odnoś- i oglądania anglojęzycznych programów in-
nie do znajomości języków obcych na formacyjnych.
poszczególnych stanowiskach określa Jako pierwsza praktyki językowe wprowa-
właśnie karta opisu stanowiska służbo- dziła 1 Pomorska Brygada Logistyczna
wego, to w praktyce ten wymóg jest w Bydgoszczy, gdzie od maja 2009 roku stu-
w 80 procentach przypadków powo- denci Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej
dem wysłania żołnierza na kurs. Po- w Bydgoszczy odbywają staż, ucząc żołnie-
rzy języka angielskiego. Jak dotąd swój angiel-
ski podszkoliło 80 z nich. „W wojsku znajomość
W przypadku niezaliczenia testu sprawdza- języka jest dziś koniecznością. Stąd pomysł
jącego kandydat zostaje skierowany do jed- współpracy z uczelnią. Kurs językowy odbywa
nostki z informacją o potrzebie uzupełnie- się u nas w ramach szkolenia w pododdziałach,
nia znajomości języka na kursach dokształ- co dla żołnierzy jest o tyle istotne, że uczą się
cających lub samodzielnie.  w miejscu pełnienia służby”, tłumaczy dowódca
iudqfxvnl 1 Brygady generał brygady Dariusz Łukowski.
lqqh
Uczelnia pomaga także w zdobyciu grantu euro-
qlhplhfnl pejskiego, o który wojsko nie może się ubiegać,
a który pozwoliłby na podpisanie umowy
na kształcenie językowe także w innych garnizo-
urv|mvnl nach.
By zachować ciągłość nauki języka, w niektó-
rych jednostkach i instytucjach wojskowych od-
bywają się zajęcia uzupełniające prowadzone
przez etatowych lektorów. Nauka z reguły pro-
wadzona jest w taki sposób, by w możliwie naj-
mniejszym stopniu kolidowała z pracą.
Znajomość
innych ję
zyków
NA MISJACH „IN ENGLISH”
obcych Obok wojskowych form szkolenia języko-
wego doraźnie organizuje się także kursy
sr}lrpË komercyjne. W 2008 roku na
sr}lrpÊ
potrzeby Ministerstwa Obrony
Narodowej uruchomiono dwa
rodzaje kursów języka angiel-
skiego, zorganizowane przez
Warsaw Study Centre: kurs
odświeżający, którego celem
było podtrzymanie umiejęt-
ności językowych, oraz kurs
specjalistyczny.
„Dotyczył on przede wszyst-
sr}lrpÌ kim zagadnień z zakresu wystąpień
eh}srwzlhug}rqhm publicznych, negocjacji, procedur
}qdmrpr«fl
wojskowych, terminologii Organiza-
cji Traktatu Północnoatlantyckiego
Znajomość i Unii Europejskiej oraz bezpieczeństwa mię-
języka dzynarodowego”, mówi Luiza Wójtowicz,
angielskiego dyrektor do spraw nauczania w WSC. „Kurs
wśród oficerów skierowany był do tych żołnierzy, którzy chcą
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 23
 E D U K A C J A
Udział Polski w misjach międzynarodowych z pewnością przyczynił się do tego, że żołnierze w znacznie bardziej zaawansowanym stopniu niż jeszcze kilka lat
temu posługują się językiem angielskim.
sprawnie funkcjonować w międzynarodowych
strukturach”.
W 2009 roku szkolenia prowadzone przez
Warsaw Study Centre są jedynymi w ofercie
MON. Wiosną zorganizowano pierwszą edy-
cję (cztery grupy szkoleniowe), obecnie trwa
druga. „Kierowani na kurs oficerowie z resor-
tu obrony są osobami pełniącymi nie tylko
funkcje kierownicze, ale także zaangażowany-
mi w proces współpracy międzynarodowej.
Przykładamy szczególną wagę do celowości
uczestnictwa oficerów w takim szkoleniu (wy-
jazdy zagraniczne, korespondencja zagranicz-
na, wystąpienia publiczne na forach między-
narodowych, negocjacje z partnerami zagra-
nicznymi i tym podobne) oraz odpowiedniego
poziomu znajomości języka angielskiego: mi-
nimum 2222 według normy STANAG 6001”,
wyjaśnia starszy specjalista w Wydziale Do-
skonalenia Zawodowego DNiSW MON
Aleksander Skrzypek.
Na kursach komercyjnych szkoli się rocznie
około 80 osób. Najlepszym egzaminem zna-
jomości języka są jednak dla żołnierza wy-
jazdy na misje czy zagraniczne kontrakty, bo
dopiero wtedy widać, kto w jakim stopniu
opanował obcy język. I choć nie wszyscy wy-
jeżdżający na misję mają obowiązek posługi-
wania się angielskim (nie na każdym stano-
wisku jest on wymagany), to nieoficjalnie
niektórzy przyznają, że wśród tych, którzy
znać go powinni, zdarzają się przypadki „ję-
zykowej abstrakcji”. Częściej jednak słyszy
się opinie, że polscy żołnierze w konwersa-
24 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
cjach z przedstawicielami innych narodowo-
ści radzą sobie całkiem nieźle. „Owszem,
wśród polskich żołnierzy jest duże zróżnico-
wanie językowe, bo jedni mają większy kon-
takt z innymi nacjami, inni mniejszy. Takich,
którzy mówią na poziomie podstawowym,
też pewnie jest sporo, ale wynika to po prostu
C O M M E N T
Pułkownik
ALEKSY ROMANIUK,
komendant Wojskowego
Studium Nauczania
Języków Obcych w Łodzi
P roblem doskonalenia specjalistycznej
terminologii w armii jest złożony. Wy-
starczy uświadomić sobie, że w języku woj-
skowym funkcjonuje od kilkudziesięciu do
kilkuset tysięcy pojęć i zwrotów wojskowo-
specjalistycznych, w głównej mierze w ob-
szarze organizacji wojsk, przebiegu służby,
sprzętu i uzbrojenia, taktyki, sztuki opera-
cyjnej i strategii, kierowania wojskami i lo-
gistyki. Wojskowe słowniki zawierające naj-
częściej używaną leksykę obejmują 40 ty-
sięcy słów i wyrażeń oraz ponad 4 tysiące
podstawowych znaków i skrótów. W po-
szczególnych rodzajach sił zbrojnych, wojsk
i służb szacunkowo używa się – zależnie od
stopnia ich organizacji, rodzaju działalności
i wyposażenia – od kilkuset do kilkunastu
tysięcy słow. Absolwent wojskowego kursu
językowego na poziomie zaawansowanym
powinien znać około 4 tysięcy słów.  zadań koalicyjnych.
FOT. WOJCIECH KALISZCZAK
z wymagań danego stanowiska. Z pewnością
jednak z naszym angielskim jest nieźle
i z każdym rokiem widać postęp. Pewien An-
glik powiedział mi kiedyś, że tak długo nie
ma między nami nieporozumień, jak długo
wiemy, co mamy wspólnie zrobić. I my tak
działamy”, mówi rzecznik prasowy Dowódz-
twa Operacyjnego Sił Zbrojnych podpułkow-
nik Dariusz Kacperczyk i dodaje: „Zanim
zaczęliśmy uczestniczyć w przedsięwzię-
ciach międzynarodowych, nasza znajomość
angielskiego była książkowa. Dzięki udziało-
wi w misjach stała się bardziej praktyczna.
Ważny pod tym względem był Irak, gdzie
bardzo szybko musieliśmy nauczyć się posłu-
giwania językiem w takim stopniu, by móc
stosować amerykańskie procedury, prowa-
dzić anglojęzyczną korespondencję”.
Wszyscy rozmówcy przyznają, że ostatnie
kilka lat to stały wzrost poprawy znajomości ję-
zyków obcych, zwłaszcza angielskiego wśród
polskich żołnierzy. Również minister obrony
narodowej Bogdan Klich, odpowiadając
w 2008 roku na interpelację sejmową, przyznał,
że żołnierze poczynili ogromny postęp, co od-
zwierciedlają opinie ich przełożonych pełnią-
cych służbę na stanowiskach w strukturach so-
juszu północnoatlantyckiego, Unii Europejskiej
i innych organizacji międzynarodowych oraz
tych, którzy uczestniczą w misjach. Te pochwa-
ły jednak nie zwalniają kadry Wojska Polskiego
z nauki i doskonalenia języka, którego znajo-
mość jest po prostu niezbędna do wykonywania


BOGUSŁAW POLITOWSKI
Cztery kąty
Kwatera dla żołnierza zawodowego nie jest przywilejem.
M
edia informują, że wojsko kusi
do zawodowej służby mieszka-
niami, a gwarancje socjalne są
dla wielu osób jedyną zachętą
do podjęcia pracy w armii. Dziennikarze za-
pominają przy tym jednak, że kwatera dla woj-
skowego nie jest przywilejem. W wielu ar-
miach świata własny dach nad głową dla żoł-
nierza i jego rodziny oraz inne profity socjalne
są standardem.
SPROSTAĆ
UZAWODOWIENIU
Aneks do „Programu rozwoju Sił Zbrojnych
RP w latach 2007–2012” zakłada osiągnięcie
na koniec 2011 roku stanu ewidencyjnego Sił
Zbrojnych RP na poziomie do 100 tysięcy żoł-
nierzy służby czynnej oraz do 20 tysięcy
żołnierzy Narodowych Sił Rezerwy. Zakoń-
czył się pobór do wojska i żołnierze służby za-
sadniczej zniknęli z koszar. Armia stała się
w pełni zawodowa, a to znaczy, że praktycznie
wszystkim noszącym mundury musi zapewnić
dach nad głową.
Czy zadanie takie w dobie kryzysu jest wy-
konalne? Wojskowa Agencja Mieszkaniowa
(WAM) musi się dwoić i troić, aby sprostać
wyzwaniom związanym z uzawodowieniem.
Nie będzie to łatwe w sytuacji, gdy oprócz
zwiększonego zapotrzebowania na mieszkania
A R M I A
dla kadry trwa jednocześnie proces wyprowa-
dzania jednostek wojskowych i instytucji z du-
żych aglomeracji, szykuje się redyslokację
niektórych dowództw, rozformowanie bądź łą-
czenie poszczególnych jednostek, a nawet li-
kwidację całych garnizonów.
Aby sprawdzić, jak WAM radzi sobie z wy-
pełnianiem statutowej funkcji, jak planuje wy-
C O M M E N T
ZDZISŁAW NIEDZIELA,
dyrektor oddziału
regionalnego WAM
w Zielonej Górze
N asz oddział bardzo dobrze współpracu-
je z gminami. Dzięki nieodpłatnie pozy-
skiwanym gruntom pod budownictwo agen-
cja może budować dużo i po konkurencyj-
nych cenach. Najniższe stawki mieszkania
wybudowanego przez nas i wykończonego
„pod klucz” to niespełna 3 tysiące złotych
za metr kwadratowy. Ostatnio ponad hek-
tar gruntu pozyskaliśmy w Żaganiu, gdzie
rozpoczęliśmy budowę 70 mieszkań. Prze-
szło 8 tysięcy metrów kwadratowych grun-
tu bezpłatnie dostaliśmy także w Czerwień-
sku. Stanie tam blok dla 40 wojskowych ro-
dzin. Spore środki na zakwaterowanie żoł-
nierzy WAM pozyskuje między innymi ze
sprzedaży, wynajmu i dzierżawy nierucho-
mości będących w naszych zasobach.
FOT. US DOD
pełnić trudne i kosztowne zadanie w przyszło-
ści, odwiedziliśmy jednostki 11 Lubuskiej Dy-
wizji Kawalerii Pancernej z Żagania oraz
spotkaliśmy się z dyrektorem działającego na
tym terenie oddziału regionalnego WAM.
Zdzisław Niedziela, dyrektor oddziału
WAM w Zielonej Górze, jednego z jedenastu
w agencji, zapewnia, że sytuacja mieszkanio-
wa na terenach jemu podległych, a w szcze-
gólności w garnizonach „jedenastej”, wygląda
całkiem dobrze. Według danych na koniec
sierpnia 2009 roku, na wydanie decyzji o pra-
wie zamieszkiwania w lokalu mieszkalnym
oczekiwało w dywizji 308 żołnierzy służby
zawodowej. Jeśli zaś chodzi o miejsca interna-
towe, w każdym garnizonie potrzeby lokalowe
są zaspokojone i nawet jest rezerwa miejsc dla
nowo przyjmowanych do pracy szeregowych
zawodowych.
Dyrektor informuje, że w 2009 roku rozpo-
częto, lub lada chwila ruszy, kilka ważnych
dla wojska inwestycji. I tak w Żaganiu przy
ulicy Koszarowej trwa budowa 27-rodzinne-
go bloku; ma zakończyć się w przyszłym ro-
ku. Tuż obok w 2010 roku oddany zostanie
drugi budynek dla 40 wojskowych rodzin.
W przyszłym roku sześć mieszkań dostanie
kadra w Krośnie Odrzańskim. W Świętoszo-
wie trwa natomiast modernizacja internatu na
190 miejsc.
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 25
 M I E S Z K A N I A
W 2010 roku na terenie odpowiedzialności
zielonogórskiego oddziału WAM planuje się
uruchomienie kolejnych inwestycji, między in-
nymi budowę 40-rodzinnego bloku przy uli-
cy Zachodniej w Międzyrzeczu. Trwają też
przygotowania do budowy dla 40 rodzin bu-
dynku w Czerwieńsku.
Z dyrektorem Niedzielą spotkaliśmy się
w Międzyrzeczu, gdzie stacjonuje 17 Wiel-
kopolska Brygada Zmechanizowana. Była
okazja do obejrzenia najnowszych inwestycji
oddziału WAM. Kilka tygodni wcześniej
w garnizonie przekazano do zasiedlenia drugi
w tym roku budynek dla 24 rodzin. Jest gu-
stownie zaprojektowany i robi wrażenie. Wnę-
trza są ładnie wykończone, nie zapomniano
też o otoczeniu. Obok nowego domu wojsko-
wi lokatorzy mają już gotowe drogi, odpo-
wiednią liczbę miejsc parkingowych oraz pla-
ce zabaw dla dzieci. Na osiedlu zainstalowano
nawet system kamer, dzięki którym każdy z lo-
katorów może na ekranie telewizora podglądać
stojący na parkingu samochód lub sprawdzić,
co na placu zabaw robi jego dziecko.
OCZEKIWANIE NA USTAWĘ
Wiadomo, ile mieszkań wojsku i żagań-
skiej dywizji jest potrzebnych. Jednak kon-
kretna informacja na temat potrzeb całej ar-
mii na najbliższe lata będzie znana dopiero
po znowelizowaniu ustawy o zakwaterowaniu
sił zbrojnych, nad którą trwają właśnie prace
legislacyjne. Ma się w niej znaleźć zapis
o świadczeniu pieniężnym przysługującym
żołnierzowi, który zrezygnuje z mieszkania
służbowego.
Ile wyniesie to świadczenie, jeszcze nie
wiadomo. Jego wysokość będzie zróżnicowa-
na w zależności od garnizonu. Niewykluczo-
ne, że gdy będzie duże, wielu żołnierzy zre-
zygnuje z kwatery przydzielanej przez woj-
sko. Dowodzą tego wyniki sondażu przepro-
wadzonego w 2008 roku. Jego tematem były
preferencje mieszkaniowe żołnierzy zawodo-
wych, kandydatów na żołnierzy zawodowych,
słuchaczy szkół podoficerskich i podchorą-
żych wyższych szkół oficerskich. Z udzielo-
nych przez te osoby odpowiedzi wynikało, że
około 60 procent żołnierzy oraz przyszłych
żołnierzy wybrałoby świadczenie finansowe,
gdyby jego kwota oscylowała w granicach
600 złotych.
Agencja ustala teraz ostateczne dane o licz-
bie żołnierzy, którzy podejmą służbę w po-
szczególnych garnizonach do końca bieżące-
go roku. Oprócz szacunków na szczeblu cen-
tralnym rozeznanie robią poszczególne od-
działy regionalne agencji. Ten w Zielonej
Górze rozesłał do wszystkich jednostek sta-
cjonujących w obszarze jego działania ankiety
umożliwiające określenie preferencji żołnie-
rzy co do formy korzystania z przysługującego
im prawa do zakwaterowania po wejściu w ży-
cie nowelizacji ustawy kwaterunkowej.
26 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
FOT. ELŻBIETA KUŹMIŃSKA
Osiedle oficerskie
na Starym Bemowie
w Warszawie
Beret bez dachu
W pierwszych latach II Rzeczypospolitej
dla kilkuset oficerów zabrakło mieszkań.
W ojskowi ci – jeżeli wie-
rzyć informacjom pra-
sowym oraz pamiętnikom
ty. W końcu w 1927 roku po-
wstała instytucja cywilna pod
nazwą Fundusz Kwaterunku
z tamtych czasów – nocowali Wojskowego (FKW) z siedzi-
często na dworcach, w schro- bą w Warszawie. Jej zadania-
niskach lub kątem u ludzi. mi były: wznoszenie budyn-
Paradoksalnie brzmiały w tej ków mieszkalnych przezna-
sytuacji słowa ustawy o pod- czonych na kwatery stałe dla
stawowych prawach i obo- osób uprawnionych, utrzyma-
wiązkach oficerów Wojska nie i konserwacja tych bu-
Polskiego, w której zapisano, dynków oraz pokrywanie do-
że: „oficerowie mają być tak płat na rzecz gmin z tytułu
uposażeni, aby mogli bez tro- wynajmu lokali mieszkalnych
ski o byt codzienny pełnić su- na osobne kwatery stałe.
miennie obowiązki swego za- FKW miał zarząd, dyrekcję
wodu, wyłącznie im się po- i komisję rewizyjną. Zarząd
święcając”. był kolegialnym organem
Żołnierzom zawodowym działającym na podobnej za-
mieszkania zapewniano sadzie jak rada nadzorcza,
wówczas na różne sposoby. zawodowa dyrekcja nato-
Świadczeniami tymi często miast stanowiła właściwy or-
zajmowały się gminy i powia- gan administracyjny. 
Wynikiem sondażu jest 406 an- Potrzeby zależeć będą od tempa
kiet zwróconych do oddziału WAM. przyjmowania do służby nowych żoł-
Chęć skorzystania z przydziału kwa- nierzy oraz zapisów znowelizowanej
tery albo lokalu mieszkalnego de- ustawy. Mimo niewiadomych widać
klaruje obecnie 58 procent żołnie- symptomy wskazujące, że sytuacja
rzy. Z zakwaterowania tymczasowe- mieszkaniowa w wojsku może rady-
go w internacie lub kwaterze inter- kalnie się poprawić.
natowej chciałoby korzystać tylko Jak powiedział dyrektor Niedziela,
5 procent ankietowanych. O wypłatę jego pracownicy prowadzą stały mo-
świadczenia mieszkaniowego ma nitoring istniejących i przewidywa-
KONKRETNA zaś zamiar ubiegać się 37 procent nych potrzeb mieszkaniowych. Ści-
INFORMACJA żołnierzy. Zważywszy jednak na to, sła współpraca z szefami jednostek
na temat potrzeb że istotne znaczenie dla wielu osób i dowództwem dywizji pozwala we-
mieszkaniowych
będzie miała wysokość świadczenia ryfikować i ustalać realne braki
całej armii na
najbliższe lata pieniężnego, które ma być wprowa- w kwestii kwater oraz podejmować
będzie znana dzone nową ustawą, mimo badań decyzje w zakresie planowania inwe-
dopiero po trudno określić rzeczywiste prefe- stycji. Raz w miesiącu w jednostkach
znowelizowaniu
ustawy
rencje żołnierzy nie tylko w woje- odbywają się spotkania z poszcze-
o zakwaterowa- wództwie lubuskim, ale także w ca- gólnymi dowódcami, gdzie omawia
niu sił zbrojnych. łej armii. się sprawy zakwaterowania stałego
 A R M I A

Żołnierze czekają

W edług stanu na 31 sierpnia 2009 ro-

ku, na wydanie decyzji o prawie za-

FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI

mieszkiwania w lokalu mieszkalnym oczeki-
wało 5995 żołnierzy, w tym 4003 mających
rodzinę oraz 1992 samotnych. Żołnierzom
w okresie oczekiwania Wojskowa Agencja
Mieszkaniowa zapewnia zakwaterowanie
tymczasowe. 

C O M M E N T
Generał brygady SŁAWOMIR
WOJCIECHOWSKI,
dowódca 17 Wielkopolskiej
Brygady Zmechanizowanej

S ytuacja mieszkaniowa w brygadzie jest

dobra. To wynik wieloletniej współpracy
między jednostką, oddziałem WAM, wła-
W Międzyrzeczu
wojskowy budynek dzami lokalnymi oraz różnymi instytucjami.
wyposazono Dla każdego dowódcy jest ważne, aby pod-
nawet w system władni mieszkali z rodzinami, a nie dojeż-
monitoringu dżali do nich setki kilometrów.
oraz zadbano
o otoczenie.
C O M M E N T
Podporucznik
DAWID BUTLAK,
17 Wielkopolska Brygada

Front inwestycji Zmechanizowa

W 2009 roku Wojskowa Agencja Mieszkaniowa W brygadzie służę od roku. Przyszedłem

tutaj po szkole i zamieszkałem w in-
ternacie. Później zaproponowano mi kawa-
będzie miała dla żołnierzy zawodowych 917 mieszkań. lerkę w Wędrzynie. Zrezygnowałem z niej,

O d początku roku oddano

już do zasiedlenia 293
mieszkania na terenie całej Pol-
ski, w tym: 218 z realizacji no-
wych budów (48 w Hrubieszo-
wie, 50 w Elblągu, 36 w Mię-
dzyrzeczu, 40 w Sulechowie
i 44 w Lublińcu), 61 z moderni-
zacji (w Zegrzu, Świętoszo-
wie, Wędrzynie i Wrocławiu),
a 14 uzyskano w drodze zaku-
pu na rynku nieruchomości.
Dodatkowo w Poznaniu-Strze-
szynie oddano 74 lokale wybu-
dowane przez Wojskowe Towa-
rzystwo Budownictwa Społecz-
nego „Kwatera”. Dzięki temu
docelowo wojsku przybędzie
414 mieszkań do 2010 roku.
bo mam dziewczynę i we wrześniu posta-
nowiliśmy się pobrać. Zależało mi więc na
większym mieszkaniu. Klucze do nowego
Niedługo zakończone zostaną lokum otrzymałem tuż przed ślubem. To
inwestycje między innymi w Ust- trochę tak, jakby wojsko zrobiło mi prezent
ślubny. Żona jest bardzo zadowolona. Na
ce i Pruszczu Gdańskim oraz
naszych 55 metrach kwadratowych może-
w Poznaniu, w którym do użyt-
my stanowić prawdziwą rodzinę.
ku trafi 48 mieszkań. 

i tymczasowego. Ponadto raz na kwartał
sprawdza się i aktualizuje rejestry złożonych
wniosków. Powyższe działania służą nie tyl-
ko przygotowywaniu nowych inwestycji, ale
także planowaniu modernizacji istniejących
obiektów.
PEŁEN SERWIS
W sprawie zapewnienia należytej obsługi
klientów pracownicy oddziału WAM w Zie-
lonej Górze zrobili znacznie więcej niż od
nich wymagano. Nie dość, że budują jak trze-
ba, to starają się jeszcze ułatwić życie rodzi-
nom zasiedlającym nowe domy. Z myślą
o nich powołali program szybkiego zasiedla-
nia budynków. Polega on na tym, że pracow-
nicy agencji udają się do miejsca stacjonowa-
nia żołnierzy, którzy otrzymali właśnie nowe
mieszkania, i tam załatwiają niezbędne for-
malności. Na ten sam dzień i w to samo miej-
sce WAM zaprasza także dostawców mediów.
Lokator ma zatem możliwość otrzymać tytuł
prawny, zawrzeć umowę na media komunal-
ne oraz ustalić termin spisania protokołu
przejęcia lokalu w jednym miejscu.
Takie wzorcowe urzędnicze podejście do
petenta zapobiega jeżdżeniu do odległych
miejscowości i skraca czas zasiedlania mieszka-
nia z kilku dni nawet do jednej doby. W niektó-
rych przypadkach, tak jak w tym roku w Mię-
dzyrzeczu, zasiedlanie budynków 12- i 24-ro-
dzinnego trwało zaledwie pięć godzin.
„Program szybkiego zasiedlania prezento-
wałem na odprawie, w której uczestniczyli
dyrektorzy oddziałów rejonowych WAM
z całego kraju. Wiem, że w nasze ślady po-
szły już niektóre oddziały regionalne. Ten
system jest szczególnie ważny w garnizonach
oddalonych od siedzib agencji, w których nie
mają biur dostawcy mediów komunalnych”,
przekonuje dyrektor Niedziela. „Dzięki ze-
braniu w jednym miejscu wszystkich specja-
listów i urzędników jesteśmy w stanie zaosz-
czędzić żołnierzom wiele czasu”.
Kapral Jarosław Kędra od pięciu lat słu-
ży w 17 Wielkopolskiej Brygadzie Zmecha-
nizowanej. Jest dowódcą drużyny. Trzy lata
temu się ożenił. W lipcu 2009 roku dostał
klucze do nowego mieszkania. Dzięki po-
mocy pracowników WAM wszystkie sprawy
związane z zasiedleniem załatwił szybko
i sprawnie. „Pochodzę z Kalisza. W ostatnim
czasie byłem weekendowym mężem i ojcem.
Synów widywałem raz w tygodniu, a czasa-
mi rzadziej. Teraz mam unormowane życie
rodzinne”, cieszy się kapral. „Otrzymałem
ładne dwupokojowe mieszkanie na osiedlu
blisko jednostki. Nie muszę już co tydzień
dojeżdżać do rodziny i mogę spokojnie praco-
wać”. 

POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 27

 W O J S K A L Ą D O W E


WOJSKO musi być
przygotowane na każdy
scenariusz zagrożeń,
tak więc szkoli się je
wielozadaniowo.

MARCELI KWAŚNIEWSKI

Maskowanie szczeliny
Wyjazd na poligon staje się nagrodą za ciężką
pracę przygotowawczą, a nie nudnym rutynowym obowiązkiem.

P
o raz pierwszy i ostatni
w tym roku 21 września
2 Pułk Artylerii Legionów
z Choszczna wyjechał na
poligon. Kiedyś tętnił on życiem, dziś
ślady wozów pancernych na draw-
skim poligonie zarastają trawą. Nie
tak dawno ćwiczyli tu całymi bryga-
dami nawet goście zagraniczni. Teraz
muszą pozostać w koszarach. Wszyst-
ko z powodu pieniędzy.
Choć kiedyś jeździło się na poligon
dwa razy w roku, i to nie na dwa dni, ale
na dwa tygodnie, dowódca jednostki
pułkownik Tomasz Piotrowski jest
optymistą: „Jeszcze kilkanaście dni te-
mu trzymałem w ręku faks informujący,
że nie wyjedziemy na poligon z powo-
du braku pieniędzy na diety dla żołnie-
rzy. Dowódca dywizji długo zastana-
wiał się, czy jechać, czy nie. Analizo-
wał, czy możemy przenieść pieniądze
z jednego zadania na inne. W końcu wyszło na
to, że nie, z powodu tych diet. Dlatego wymyśli-
łem, żeby dzisiejszej nocy zrobić przerwę, wcale
nie dla wygody żołnierzy. Choć zgodnie z pro-
gramem szkolenia jedna trzecia zajęć powinna
odbywać się w nocy. Przecież kiedyś muszą się
SZKOLENIE nauczyć nocnego strzelania”.
polskiej armii Po ćwiczeniach żołnierze na noc wrócą do ko-
powinno być
bardziej
szar, a następnego dnia rano stawią się na poligo-
„misyjne” nie. Dzięki temu nie trzeba wypłacać diet po
czy „krajowe”? 2,5 tysiąca złotych. Niby to niedużo, ale pułk tych

28 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009


FOT. K. GARDAS
pieniędzy nie ma. Paliwo i wyżywienie były za-
gwarantowane wcześniej, bez względu na to, czy
żołnierze są na poligonie, czy w koszarach.
Niewątpliwym atutem choszczeńskiej jednost-
ki jest bliskość poligonu – zaledwie 30 kilome-
trów – co ma istotny wpływ na koszty paliwa.
„Właśnie z tego powodu koledzy ze Szczecina
musieli zrezygnować z ćwiczeń”, mówi pułkow-
nik. „Mają dalej od nas”.
KRYZYS KRYZYSEM, ALE…
Piotrowski jest zdania, że nie można wszyst-
kiego zwalać na kryzys finansowy i trzeba sobie
radzić. Na te ćwiczenia 2 Pułk otrzymał sto sztuk
amunicji – rakiet do wyrzutni BM-21. Pułkow-
nik cieszy się, że chociaż tu nie było ograniczeń
i nie dostał na przykład 60 sztuk, bo wtedy mu-
siałby przeznaczyć po kilka, kilkanaście poci-
sków na jeden element ćwiczeń. Dowódca ma
też koncepcję, że wówczas wybierałby się na po-
ligon kilka razy w roku, aby wystrzelić w czasie
jednego, określonego treningu kilka pocisków.
A R M I A
„Niewielką słabość można zamienić w atut”,
przekonuje. „I to może dobrze, że wyjazd na
poligon powoli staje się nagrodą za ciężką pra-
cę przygotowawczą, a nie nudnym rutynowym
obowiązkiem. Dzięki temu rośnie też świado-
mość, po co się wyjeżdża. Chociaż, z drugiej
strony, gdybym mógł, to siedziałbym tu kilka-
naście dni”.
Te sto pocisków piąta bateria, której ćwiczenia
obserwuje pułkownik, mo-
głaby odpalić z dwóch wo-
zów w kilkanaście sekund.
Kiedyś drawski
Bo każda z wyrzutni mie- poligon tętnił
ści ich czterdzieści. „I było-
by po ćwiczeniach. Tylko życiem, dziś ślady
co z tego?”, pyta pułkow-
nik. „Ja wolę zużyć po
wozów pancernych
dwie sztuki na miesiąc
i dzięki temu osiągnąć za-
zarastają trawą
mierzony efekt szkoleniowy”.
A tym efektem ma być gotowość do działania
oddziałów i pododdziałów. Można ją także szli-
fować przez trenowanie procedur na przykosza-
rowym placu. Jest on jeszcze jednym atutem
jednostki, ponieważ ma 120 hektarów i znajdu-
je się pięć minut jazdy od niej. Na poligonie na-
tomiast ćwiczy się tylko to co najważniejsze,
czyli samo strzelanie. I jak przekonuje pułkow-
nik Piotrowski, „to jest recepta na kryzys”.
DE DE SIEDEM JEDEN
Zajęcia, które właśnie trwają na poligonie,
mają dwa cele. Pierwszy z nich to przekazanie
dowódcom pododdziałów wiedzy o metodyce
prowadzenia ćwiczeń taktycznych z żołnierza-
mi. Drugi to ich przeprowadzenie i ocena stanu
przygotowania 5 Baterii Dywizjonu Rakietowe-
go, dowodzonej przez kapitana Krzysztofa
Ulikowskiego.
Przyglądają się temu kierownik ćwiczeń
major Jan Wiśniewski i szef szkolenia 12 Dy-
wizji Zmechanizowanej pułkownik Bogusław
Miksza. Każdy z elementów przygotowania jest
dokładnie sprawdzany, a jego stan odnotowywa-
ny. Po zakończeniu zajęć te materiały będą anali-
zowane. Jak podkreśla pułkownik Miksza, lepiej
jest dokładnie, od początku do końca, wykonać
kilka wybranych elementów ćwiczeń, niż całość
po łebkach, bo tylko wtedy będzie można precy-
zyjnie ocenić stan przygotowania batalionu (dy-
wizjonu) i jego dowódcy.
„Ćwiczenia czy zajęcia taktyczne?”, pyta je-
den z dowódców pododdziałów uczestniczących
w szkoleniu. Jest to prawdziwy problem, którego
nie rozwiązuje instrukcja DD7.1, dotycząca pro-
gramu prowadzenia ćwiczeń dowództw i szta-
bów. Każde z tych określeń wymaga odpowied-
nich dokumentacji, wzorów pism, rozkazów
i techniki prowadzenia związanej ze skalą przed-
sięwzięcia. To z kolei wpływa na finanse.
Po gorącej dyskusji, w której padają także ar-
gumenty za tym, by uznać wyższość instrukcji
Sztabu Generalnego WP nad instrukcjami Do-
wództwa Wojsk Lądowych, pułkownik
Piotrowski proponuje, by polubownie uznać, że
„wszyscy są dziś uczestnikami ćwiczeń, w na-
wiasie: zajęć taktycznych. Te niejasności trwają
od czasu naszego wstąpienia do NATO i nie są
niczym nadzwyczajnym”. I dodaje: „Dawne in-
strukcje są powoli zastępowane przez nowe, tak-
że w samym NATO. A instrukcja de de siedem
jeden jest podręcznikiem obowiązującym wszyst-
kie rodzaje sił zbrojnych w Polsce, od marynarki
po lotnictwo, i powinna
uwzględniać wszystkie sy-
tuacje. Ale to prawda, że
między różnymi podręczni-
kami, instrukcjami i książ-
kami czasami nie ma koor-
dynacji i stosuje się w nich
różne terminy, co nam nie
ułatwia pracy. Dlatego uwa-
żam, że powinna być do-
puszczona pewna elastyczność w jej stosowaniu,
inaczej ugrzęźniemy w biurokracji”.
DOWÓDCY BEZ DRUŻYNY
Kierownik ćwiczeń major Wiśniewski mel-
duje dowódcy, że 5 Bateria Dywizjonu Rakieto-
wego przemaszerowała z rejonu dyslokacji
i zajęła rejon wyjściowy wskazany w rozkazie
kierownika ćwiczenia, a teraz jest już na stano-
wiskach ogniowych i przygotowuje się do strze-
lania. Ponadto stanowisko kierownika ćwiczeń
zostało rozwinięte i wszyscy są gotowi do na-
stępnych zadań.
Niestety, w baterii brakuje pięciu żołnierzy,
którzy rozładowują transport z amunicją. Wła-
śnie dotarł on na poligon. Zazwyczaj było to za-
jęcie dla żołnierzy służby zasadniczej, nierzadko
z innych pododdziałów, ale od czasu ich zwol-
nienia z ukompletowaniem pododdziałów jest
krucho.
W całym 2 pa nieobsadzonych pozostaje oko-
ło 30 procent stanowisk, a wśród szeregowych aż
80 procent i z zakładanej liczby 398 jest ich obec-
nie zaledwie 64. Powodem nie jest brak chętnych
do służby. Wręcz przeciwnie, tygodniowo około
trzydziestu chętnych zgłasza się do jednostki
w poszukiwaniu pracy. Dopóki jednak dowódca
nie otrzyma większych limitów kadrowych, nie
może ich przyjąć. Na razie zapewnioną pracę
mają ci żołnierze, którzy pozostali w jednostce
jako nadterminowi; trzydziestu z nich do końca
roku przejdzie do korpusu szeregowych zawodo-
wych i pozostanie w Choszcznie, co poprawi sta-
tystykę uzawodowienia pułku.
Mimo to wiele drużyn i tak pozostanie nie-
ukompletowanych i będą miały tylko dowódcę,
z którym nie bardzo wiadomo, co zrobić i jak go
szkolić. Czy włączyć go do innej drużyny, czy
zrobić coś z nim na szczeblu pułku? Zazwyczaj
zapada decyzja, by kompletować oddziały tak,
by można było przeprowadzić ćwiczenia. Tym
bardziej że od nowego roku cykl szkoleniowy
wydłuży się z 9 do 36 miesięcy, a wstępne pod-
sumowanie będzie dopiero po pierwszych
24 miesiącach. „Między innymi temu służą te
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 29
 W O J S K A
NIEWĄTPLIWYM ATUTEM choszczeńskiej jednostki jest bliskość poligonu – zaledwie 30 kilometrów.
ćwiczenia na poligonie, byśmy mogli
wyciągnąć jakieś wnioski szkoleniowe
na 2010 rok”, przekonują oficerowie
pułku. „O sile systemu bowiem decydu-
je jego najsłabsze ogniwo”.
Słabości ujawniły się przez chwilę po
odejściu żołnierzy zasadniczej służby
wojskowej latem tego roku. Z powodów
finansowych jednostka nie mogła wy-
nająć firmy, która przejęłaby zadanie
strzeżenia koszar, co skutkowało w lip-
cu i sierpniu skierowaniem do ochrony
pułku żołnierzy nadterminowych i za-
wodowych. Oderwało to od normalnej
pracy 20 procent kadry i sprawiło, że
drastycznie zmalały możliwości szkole-
niowe pułku. Sytuacja poprawiła się,
gdy znalazły się pieniądze na cywilnych
ochroniarzy.
ZACIERANIE
ŚLADÓW
Z powodu braków kadrowych
w pododdziałach pułkownik Miksza
zaleca skupienie się na wybranych ele-
mentach ćwiczeń. Jego zdaniem, pod-
czas każdego z nich należy oceniać
część przygotowania pododdziału, by
po kilku zajęciach poligonowych dojść
do całościowej oceny.
Tu jednak pojawia się problem doty-
czący ważności poszczególnych ele-
mentów treningu. Wśród kadry do-
wódczej trwa dyskusja, czy na przy-
kład maskowanie jest bardzo istotne
i czy koniecznie trzeba kopać szczeli-
30 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
L Ą D O W E
ny przeciwlotnicze. A wszystko to ofi-
cerowie postrzegają w kontekście
udziału w misjach, w których uczestni-
czyła spora część ćwiczących, i cha-
rakteru współczesnego konfliktu zbroj-
nego. „W Afganistanie szczeliny nie
mają sensu”, zauważa podpułkownik
Krawczyk. „Ani zacieranie śladów,
gdy się broni samotnie stojącego
gdzieś mostu”.
„Doświadczenia z misji wykorzy-
stujemy także w naszych szkoleniach
poligonowych”, przekonuje pułkownik
Piotrowski. „I zmieniają całkowicie
nasze przyzwyczajenia. Jak choćby
to, by nie poruszać się po drogach. Te-
raz wręcz zaleca się, aby z drogi nie
schodzić, bo grozi to utratą życia na
minie”.
Podobnie jest ze szczelinami prze-
ciwlotniczymi, mającymi chronić
przed atakiem nisko i stosunkowo wol-
no lecących samolotów, z których
strzelano z karabinów maszynowych.
Dziś takie ataki są domeną śmigłow-
ców, a przed nimi szczeliny żołnierzy
nie ochronią. To z kolei rodzi pytanie
o kierunek szkolenia polskiej armii
i o to, czy powinien być bardziej „mi-
syjny”, czy „krajowy”. Ta rozbieżność
jest oczywista.
„Naszym podstawowym obowiąz-
kiem zapisanym w konstytucji jest
obrona terytorium Polski. I tak powin-
niśmy szkolić żołnierzy”, uważa puł-
kownik Piotrowski. „Poza tym mamy
FOT. K. GARDAS
odrębny system przygotowywania kontyngen-
tów do misji”.
Trudno jest jednak wskazać, przed kim dziś
należałoby bronić naszego terytorium. Wojsko
musi być przygotowane na każdy scenariusz za-
grożeń, tak więc szkoli się je wielozadaniowo.
DYLEMAT PRZYSZŁOŚCIOWY
Zgodnie z zapowiedziami ministra obrony od-
działy artylerii zostaną połączone. Z pięciu puł-
ków i dwóch brygad powstaną trzy pułki. Puł-
kownik Piotrowski jest przekonany, że chosz-
ZGODNIE czeński garnizon ma walory, które pozwolą mu
z zapowiedziami pozostać priorytetowym. „Myślę o tym, co już
ministra obrony
oddziały artylerii zostało zainwestowane w ludzi i infrastrukturę.
zostaną W dobie oszczędności nie bez znaczenia jest
połączone. również to, że mamy blisko poligon, a na placu
Z pięciu pułków przykoszarowym można rozlokować w przepiso-
i dwóch brygad
powstaną wych odległościach cały pułk. Ponadto mamy
trzy pułki. sprawną strzelnicę, magazyny, garaże oraz kwa-
tery dla żołnierzy i ich rodzin. Do tego towarzy-
szy nam ogromna przychylność miejscowych
władz, które nie wyobrażają sobie Choszczna
bez wojska. To kapitał, który szkoda byłoby
zmarnować”.
A sama artyleria? „Zawsze będzie potrzebna,
choć trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że
wsparcie ogniowe coraz częściej będą zapewnia-
ły śmigłowce”, przewiduje dowódca pułku. „Ale
one nie załatwią wszystkiego i nie w każdych
warunkach”.
Kierownik ćwiczeń melduje pułkownikowi, że
amunicja została właśnie rozładowana i 5 Bate-
ria jest w komplecie. Pierwsze strzały odda jed-
nak dopiero jutro rano, kiedy znowu, po nocnej
przerwie, żołnierze przyjadą na poligon. 
 A R M I A

G
ry, kursy i selekcje wychodzą-
ce poza rutynę wojskowego
szkolenia stają się coraz bar-
dziej popularne. Zanim jesz-
cze skończy się ponadmie-
sięczny Patrol, czyli polska forma kursu Ran-
gers przeznaczona dla najmłodszych dowód-
ców rozpoznania, w tej samej okolicy ruszy
kilkudniowy podoficerski kurs przywództwa.
Jego uczestnicy zostaną poddani surowej próbie
podczas pięćdziesięciokilometrowego marszu
urozmaiconego zadaniami taktycznymi.
Swoją legendę ma od lat nabór do jednostki
GROM. Podobna droga, choć może nieco
prostsza, prowadzi również do innych, uważa-
nych za elitarne, formacji. Podobną formułę
przyjmują kursy przetrwania dla personelu la-
tającego zarówno w Siłach Powietrznych, jak
i w Wojskach Lądowych.
Poza koszarami natomiast największą sławę
zyskała organizowana od kilkunastu lat Selek-
cja, niezwykle ostry sprawdzian możliwości
fizycznych i sprawności myślowej, dający
uczestnikom wyobrażenie o wojskowych tru-
dach i stanowiący pierwszy krok na drodze do
ambitnej kariery w armii.
Celem tych wszystkich przedsięwzięć jest
nie tylko wybranie ludzi do trudnych zadań. Te
wszystkie próby są także świadectwem powrotu
do „twardego szkolenia”, które w ostatnich kil-
kunastu latach, szczególnie w szkolnictwie woj-

FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

skowym, stało się znacznie łagodniejsze. Deli-
katniejsze reguły wprowadzono w imię fałszy-
wie pojmowanej humanizacji i ochrony praw
obywatelskich. Tymczasem okazuje się, że
można rzetelnie przygotowywać zawodowych
żołnierzy do ciężkiej służby. Tak jak się to czy-
ni w innych armiach na całym świecie.
Ciekawe, że zarówno kandydaci do wojska, PIOTR BERNABIUK

Major robi swoje

jak i żołnierze zamierzający związać się z naj-
bardziej wymagającymi formacjami bez opo-
rów stają do najcięższych prób. Są gotowi pod-
jąć najtrudniejsze wyzwania, by potem chlubić
się tym, że im sprostali. Ci ludzie doskonale po-
trafią odróżnić, kiedy „gnębienie” wynika z lo-
giki przedsięwzięcia i konsekwentnie prowadzi
do celu, a kiedy przeradza się w zwykłą agre-
sję, będącą zazwyczaj przejawem nieudolności
w dowodzeniu.
Od lat widać, jak absolwenci Selekcji, ekstre-
malnej gry terenowej, która wyrosła z wojsko-
wych wzorców, świetnie radzą sobie w wojsko-
wych szkołach oraz podczas służby. Również
noszona na mundurze odznaka Patrolu dodaje
prestiżu dowódcom drużyn i plutonów w roz-
poznaniu. Należy więc mieć nadzieję, że żadne
złe moce nie powstrzymają już tendencji do
twardego szkolenia.
WALKA O SPONSORÓW
Wróćmy do Selekcji, której patronowała re-
dakcja „Polski Zbrojnej”. W tym roku ten pre-
stiżowy sprawdzian odbył się już po raz dwuna-
sty. Wielkie emocje zaczęły się jeszcze w trak-
Organizatorzy Selekcji, ekstremalnego sprawdzianu możliwości
fizycznych i psychicznych, sami w tym roku przeszli próbę przetrwania.
cie przygotowań, gdyż kryzys ekono-
miczny przerzedził szeregi sponsorów.
Życzliwi szefowie poważnych firm
przez lata użyczali pojazdów, dostar-
czali napoje i żywność, ubierali uczest-
ników i instruktorów, dla których tury-
styczno-wojskowe gadżety były za-
zwyczaj jedyną zapłatą.
W tym roku przy Selekcji pozostały
firmy Mróz z wędlinami i ARPOL ser-
wująca polowe obiady podgrzewane
chemicznie, a także Summit, który
dostarczył odzież termoaktywną z po-
JESZCZE larteku i goreteksu. Nie zawiodły
KILKA DNI Yamaha Poland, której quady szalały
przed startem
XII Selekcja
po bezdrożach, i General Motors
wisiała – po raz kolejny wypożyczył cztero-
na włosku. napędowe Captivy. Doliczając do
zacnego grona Arctikę oraz Funda-
cję Odpowiedzialność, możemy za-
mknąć listę. Każdy gest był więc na
wagę złota. Niemalże w ostatniej
chwili udało się „zapiąć” imprezę,
ograniczając liczbę uczestników
i godząc się na jej skromniejszy cha-
rakter.
Strategicznym partnerem kolejnych
edycji gry jest wojsko. Od dwunastu lat
Selekcji patronuje Ministerstwo Obro-
ny Narodowej, którego szefowie niejed-
nokrotnie obserwowali to przedsięwzię-
cie, a nawet przyjmowali finalistów
w gabinecie na Klonowej. Nie znaczy
to wcale, że ów wysoki i zaszczytny pa-
tronat automatycznie otwiera wszyst-
kie drzwi w resorcie oraz dostęp do

POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 31

 S Z K O L E N I E
ZARÓWNO kandydaci do wojska, jak i żołnie-
rze zamierzający związać się z najbardziej wy-
magającymi formacjami bez oporów stają do
najcięższych prób.
Można
przygotować
żołnierzy
do ciężkiej służby
bez naruszania
praw obywatelskich
poligonów. Jeszcze na kilka dni przed startem
gra wisiała na włosku i tylko dzięki determinacji
organizatorów doszła ostatecznie do skutku.
POD GÓRĘ
Głównym pomysłodawcą Selekcji jest
z pewnością major rezerwy Arkadiusz Kups,
który po likwidacji miesięcznika „Żołnierz
Polski” i rezygnacji jego wydawcy ze współ-
pracy wziął sprawy w swoje ręce. Sparzywszy
się raz i drugi na spółkach, przez kolejne lata
starał się zachować niezależność. Jego wiel-
kim sukcesem jest to, że udało mu się zacho-
wać pierwotną ideę gry. Problem dotyczył
współpracy z wojskiem.
Firma „Combat 56”, której właścicielem
i szefem jest major Kups, nie miała statusu
stowarzyszenia czy też fundacji, a to do tego
roku był podstawowy warunek podpisania
umowy o współpracę z siłami zbrojnymi.
32 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
W wojsku porobiło się bowiem tak,
że do wypożyczenia sprzętu czy uży-
czenia terenu do prowadzenia zajęć
nie wystarczy przyzwolenie z góry.
Na przykład sprawa dotycząca zezwo-
lenia na przeprowadzenie zajęć na Ja-
ABSOLWENCI worzu, stanowiącym południowy
SELEKCJI skraj drawskiego poligonu, czy też
świetnie wypożyczenia trzech namiotów typu
radzą sobie
w wojskowych NS-10 dotarła aż do szczebla central-
szkołach oraz nego.
podczas służby. Przez kilka miesięcy trwała wy-
miana grzeczności i dokumentów,
„kwity” ginęły w przepastnych biur-
kach, by odnaleźć się w najbardziej
niespodziewanej chwili, i na dodatek
tam, gdzie się ich nikt nie spodziewał.
A wszystko to odbywało się w atmos-
ferze przyjaźni i wzajemnego zrozu-
mienia, starzy przyjaciele i sprawdze-
ni sojusznicy rozkładali bezradnie rę-
ce. Chociażby załoga Centrum Szko-
lenia Wojsk Lądowych w Drawsku,
która od początku w grę wkłada wiele
serca i traktuje ją niemalże jak swoją.
NASI OFICEROWIE
Oczywiście Selekcję można też
przeprowadzić bez współudziału woj-
ska. Tylko że wówczas straciłaby fun-
dament, zapodziałaby się gdzieś idea
przewodnia, a uczestnicy walczyliby
wyłącznie o gadżety. Bo jeśli nawet
jakaś część startujących bierze udział
w grze jedynie dla mocnych wrażeń
i przygody, to esencję stanowią kan-
dydaci do służby wojskowej.
W tym roku aż pięciu finalistów
z różnych lat ukończyło szkołę ofi-
cerską, zasilając szeregi renomowa-

TE WSZYSTKIE PRÓBY
są świadectwem
powrotu do „twardego
szkolenia”, które
w ostatnich kilkunastu
latach, szczególnie
w szkolnictwie
wojskowym, stało się
znacznie łagodniejsze.

nych jednostek sił zbrojnych. Trzech „selek-
cyjnych” podporuczników rozpoczęło służbę
na stanowiskach dowódców plutonów sztur-
mowych – Darek Pokrzywnicki w 6 Bryga-
dzie Desantowo-Szturmowej, Michał Binek
i Kuba Mazur w 25 Brygadzie Kawalerii
Powietrznej, dwóch zaś dowodzi plutonami roz-
poznawczymi – Adrian Wołowiec w 15 Bryga-
dzie Zmechanizowanej, Piotr Skrzypiński
w 12 Brygadzie Zmechanizowanej.
Major Kups po zakończeniu XII Selekcji
obiecał publicznie, że gra będzie kontynuowa-
na bez względu na sytuację. Już złożył w De-
partamencie Wychowania i Promocji Obron-
ności odpowiednie dokumenty, licząc, że dzię-
ki korzystnej zmianie przepisów o współpracy
MON z partnerami zewnętrznymi przyszło-
roczna trzynasta edycja gry otrzyma oprócz
patronatów i błogosławieństw również kon-
kretne wsparcie.
A R M I A
Krew, pot i łzy
Podczas poprzednich selekcji ostro dostali w kość, ale mimo to
wracają, by jeszcze raz stanąć oko w oko z majorem Kupsem.
A licja, którą w ubiegłym roku
wgniótł w ziemię przełado-
wany plecak, tym razem posta-
wiła na „lekkość bytu”. Chło-
paka zostawiła w Bydgoszczy,
bo po raz drugi nie przeszedł
„preski” (wstępnej selekcji).
Major Kups mruczy pod no-
sem, że jej zeszlifuje te poma-
lowane pazury.
Na szlak powrócił po czterech
latach „Osiemnastolatek”, któ-
ry płakał, gdy odpadł w ostat-
nich minutach. Dziś jest na
trzecim roku politechniki w Bia-
łymstoku. Jest też Bartek, któ-
ry ostatnim razem szedł jak bu-
rza, ale odpadł, gdy zgubił opa-
skę z numerem. Grę traktuje
o tyle serio, że po ukończeniu
studiów, kierunek turystyka z re-
kreacją, poważnie przymierza
się do szkoły oficerskiej. W tym
roku dołączył do niego starszy
brat Kuba: „Jak już przyjecha-
łem, to nie będę stał i patrzył”.
CZOŁGANIE
Pełzanie pod górę drogą czołgo-
wą, pod nisko zawieszonymi lin-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (4)
kami, przy akompaniamencie
pokrzykiwania instruktorów,
kończy się budowaniem drżący-
mi rękami, w ekstremalnie nie-
wygodnej pozycji, piramidki
z szesnastu zapałek. I potem
już tak będzie przez cały czas:
brną w wodzie po pierś, potem
bieg, następnie rozwiązują ła-
migłówki. Po każdym wysiłku,
po kolejnej dawce stresu, w naj-
bardziej niespodziewanych mo-
mentach następuje rozwiązy-
wanie zadań.
GRA W ZAPAŁKI
Podczas następnego zadania
każdy dostaje zapałki. Ich liczba
zależy od aktualnej punktacji.
Trzeba, trzymając zapałki
w ręku, przepłynąć określo-
ny dystans, następ-
nie zapalić świecz-
kę. „Osiemnastola-
tek” dostaje tylko
jedną zapałkę, która
w dodatku nie odpala. Alicja
 dostaje cztery, bo o tyle była
lepsza w punktacji. Świeczka
się pali i Alicja idzie dalej.
SPOTKANIE POETYCKIE
„Brzozom siekierą żyły otworzę,
ciachnę przez ciało, rąbnę przez
korzeń”. Zbiorowa recytacja
wiersza Juliana Tuwima, połą-
czona z „brzuszkami”, „nakryw-
kami” nogami, „pompkami”.
Major wsłuchuje się uważnie:
„Dotąd ćwiczymy, aż się na-
uczymy mówić wiersz w jednym
rytmie, wspólnie”. Kups „pom-
puje” razem z uczestnikami gry
i obserwuje, jak nie wytrzymują
kolejni zawodnicy. Jedni sami
się poddają, innym major dzię-
kuje za udział w grze. Numer
„36” dostaje szansę: zostanie,
jeśli powie cały wiersz. Nie daje
rady.
NOC Z „KAŁACHEM”
Podziemia i labirynty. W mroku
rozjaśnionym ledwie jarzącym
się światełkiem trzech zama-
skowanych, niespotykanie spo-
kojnych facetów – żandarm, po-
licjant i psycholog ze służb. Nad
nimi widać napis wykonany
„krwią”. Trzeba rozłożyć kara-
bin, starego „kałacha”, odpo-
wiadając jednocześnie na za-
dawane pytania. Wpada kolej-
ny uczestnik gry, „komisja” ani
drgnie. Wpatrują się w niego,
a ten głupieje zupełnie i pyta:
„Czy to komisja?”.
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
Numer „25”: „Skończyły mi się
pięty, nie mam butów na zmia-
nę. Zgodnie z zaleceniem leka-
rza odpuszczam”. Przeszedł
Selekcję w 2003 roku. A teraz
chciał sprawdzić, czy jeszcze
się do czegoś nadaje. Poszedł
do WKU w Piotrkowie Trybunal-
skim, ale go z tym dyplomem
wyśmieli. Nie było propozycji.
Prowadzi firmę budowlaną, gra
w siatkówkę w trzeciej lidze. Wi-
dzi, że w tej Selekcji chłopakom
strasznie zależy. Tamta była
mniej komercyjna, teraz więcej
kamer, dziwne zadania, siekier-
ka i katowski pieniek do przeci-
nania opasek...
SIERŻANT I KAPRAL
Sierżant Tomek, dowódca czoł-
gu, akurat zmienia resort, prze-
chodzi do Sił Powietrznych.
Ósmy rok w wojsku. Ogromne
obciążenie czasowe i fizyczne.
„Wiem, że zatęsknię za poligo-
nem, za żołnierskim życiem,
stąd decyzja, żeby tu przyjść,
spróbować swoich możliwości”.
Ponadto studiuje, kończy kieru-
nek wychowanie fizyczne, bo
myśli o kursie oficerskim. Ma
27 lat i poważne plany. Odpada
z gry, podobnie jak kapral, któ-
rego wyeliminowała kontuzja
nogi. Kolega mówił mu, że to
dobra zabawa, zdrowie jednak
nie dopisało. „Chciałbym potem
do najlepszych jednostek pró-
bować. Tam, gdzie służę, mo-
notonia bardzo mnie męczy”.
DZIEWIĘCIU
WSPANIAŁYCH
Selekcję kończy dziewię-
cioro uczestników, mniej
niż kiedykolwiek, wśród
nich numer „5”, którym
jest znów Alicja. Zrobiła magi-
sterkę z rehabilitacji, pracuje
jako instruktorka aerobi-
ku, chciałaby służyć
w Straży Granicznej.
Nie wiadomo tylko, jak
z tym chłopakiem... Może
za trzecim razem przejdzie
„preskę” i weźmie udział w Se-
lekcji. 
33
 W O J S K A L Ą D O W E

Nikt nie wie, ilu z nich

przejdzie finałowe ćwiczenia
na poligonie w Wędrzynie
i zdobędzie prawo do noszenia
na mundurze prestiżowej naszywki
z napisem „Patrol”.

Naszywka
34
z szacunkiem
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
 A R M I A

 Szkolenie
w eksponowanym

FOT. SZCZEPAN GŁUSZCZAK

terenie górzystym
w rejonie Masywu
Śnieżnika, Gór
Bialskich i Złotych,
obejmowało
między innymi
wspinaczkę wysoko-
górską i jaskiniową.

PATROL – pięciotygodniowy wyczer- czenia na poligonie w Wędrzynie

pujący, niezwykle trudny kurs oparty i zdobędzie prawo do noszenia na
na testach weryfikacyjnych i selekcji mundurze prestiżowej naszywki z na-
do takich formacji jak SAS czy GROM. pisem „Patrol”.
Szkolenie rozpoczęło 42 najmłod- Pułkownik Tomasz Łysek, jeden z po-
szych dowódców, od szczebla sekcji mysłodawców i autorów programu,
trolu”
dzień „Pa do plutonu, pododdziałów rozpoznaw- podkreśla, że młodym dowódcom nie
Pierwszy czny, który
czych wszystkich jednostek zależy jedynie na zaszczytach: celem
to test fizy ł bieg na
a
obejmow czas, Wojsk Lądowych. Po fazie kursu jest przygotowanie zwiadow-
a
5000 m n ion (pompki), górskiej i aeromobilnej ców do kierowania żołnierzami w sy-
m
ugięcia ra ie na drążku w grze pozostało zaledwie tuacjach skrajnie trudnych: „Szcze-
dci ąg an
po
siady. kilkunastu. Nikt nie wie, ilu gólny nacisk kładziemy na sztukę pla-
oraz przy
z nich przejdzie zwycięsko nowania i podejmowania decyzji oraz
finałowe trzydobowe ćwi- kierowania zespołem ludzi”. (PB) 
FOT. CENTRALNA GRUPA DZIAŁAŃ PSYCHOLOGICZNYCH (3)

POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 35


F E L I E T O N
BOGUSŁAW
PACEK
Los felietonisty
M
ija dokładnie dzie-
sięć miesięcy od
czasu, kiedy na ła-
mach „Polski
Zbrojnej” podją-
łem się próby dotykania sedna wojsko-
wych problemów. Podkreślam, że były
to próby, bo w końcu czytelnicy osta-
tecznie za każdym razem oceniali, czy
trafiłem w samo sedno, czy kulą
w płot. A więc prawie rok i ponad
40 felietonów, czyli kilkadziesiąt oka-
zji, by coś pokazać, czasami skrytyko-
wać, a często jedynie przemycić mię-
dzy wierszami.
Skąd ten mój zapał do felietonów?
Zawsze uważałem, że oficer powinien
mówić prawdę, nawet jeżeli jest przy-
kra lub gdy mówienie o niej nieko-
niecznie spotka się z pochwałami kole-
gów czy uznaniem przełożonych. To
oczywiste, że typowym miejscem,
gdzie żołnierz może tę prawdę głosić,
jest sala odpraw albo gabinet służbowy
przełożonego, ale i łamy wojskowego
tygodnika też nie są złym wyborem,
szczególnie gdy problem ma szerszy
zasięg albo duże znaczenie. Czy do te-
go potrzebna jest odwaga? W po-
wszechnej opinii odważny żołnierz to
taki, który dokonał bohaterskiego czy-
nu na wojnie albo uratował dziecko
z pożaru w czasie pokoju. Niestety
i otwarte mówienie o czymś dowódcy,
a czasami także pisanie w „Polsce
Zbrojnej”, wciąż jeszcze kojarzy się
z całowaniem lwa. Przyjemność wąt-
pliwa, a skutki mogą być różne.
Jak sadzę, takie myślenie jest przy-
czyną tego, że nie ma ludzi w mun-
durach chętnych do uderzania
w istotę naszych problemów nie
tylko na wojskowych łamach.
36 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
W samo sedno
Żegnam się z czytelnikami „Polski Zbrojnej”. Mam nadzieję,
że szybko zastąpi mnie ktoś w mundurze, kto w felietonach
będzie pokazywał problemy dotykające sedna wojskowych spraw.
A szkoda. Bo żołnierz czasami i pió-
rem może wiele zwojować, byle z sen-
sem i w słusznej sprawie go używał. Są
i tacy, którzy twierdzą, że krytykować
i pokazywać błędy najłatwiej. To w Pol-
sce każdy potrafi. Trudniej coś rozwią-
zać, zbudować, naprawić. Ważne, aby
problemy dostrzegać, ale jeszcze waż-
niejsze, aby umieć je rozwiązywać.
Wszyscy znamy się przecież i na służ-
bie zdrowia, i na edukacji, nie mówiąc
o obronności.
Mimo wszystko pewnie dużo ła-
twiej o celną krytykę, niż o sensowne
działanie, szczególnie w tak skompli-
kowanej materii, jaką jest obronność
państwa.
A więc poszalałem trochę w tych fe-
lietonach: próbując ratować Marynar-
kę Wojenną, bronić Akademii Obrony
Narodowej, podejrzeć przebieg profe-
sjonalizacji, poprawić byt pracowni-
ków wojska czy uzdrowić służbę zdro-
wia. Zdarzało się też zastanawiać nad
zawirowaniami związa-
nymi z generalskimi
awansami czy też lo-
sem byłych i aktualnych
TW, krytykować infra-
strukturę, albo pro-
ponować wojskowy
okrągły stół. Po-
tem było mi-
ło, gdy odzywały się telefony potwierdzające
zainteresowanie tekstem, a czasami przykro,
gdy odsądzano od czci i wiary. Taki to już los
felietonisty. Pełniąc służbę poza granicami pań-
stwa, czy też przebywając w rezerwie kadrowej,
łatwo było zachować dystans do poruszanych
spraw, dostrzegać z pewnej odległości to, co
nurtuje polskie wojsko.
Najwyższy czas, aby przejść na drugą stronę
barykady i spróbować choć w części rozwiązy-
wać to, co z łatwością dostrzegało się, stojąc
z boku. Wojskowy los daje mi taką szansę,
a trudno jednocześnie być owcą i wilkiem w tej
samej skórze. Tak więc żegnam się z czytelni-
kami „Polski Zbrojnej”. Dziękuję redakcji za
współpracę. Mam nadzieję, że szybko zastąpi
mnie ktoś w mundurze. I wcale się nie zdziwię,
gdy pojawi się wkrótce felieton, który uderzając
w moje poletko, pokaże jakiś kolejny problem
dotykający sedna wojskowych spraw. 
Generał dywizji doktor habilitowany BOGUSŁAW
PACEK zgodnie z decyzją ministra obrony
narodowej z dniem 26 października 2009 roku
objął obowiązki asystenta szefa Sztabu Generalnego
do spraw Wojsk Lądowych i Wojsk Specjalnych.
 MILITARIA
MILITARIA

MILITARIA PAWEŁ
HENSKI
MILITARIA
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL

Era
robotów
Do służby w armii amerykańskiej wchodzą kolejne
wersje lądowych robotów, działające autonomicznie
pojazdy kołowe oraz mikropojazdy latające.
FOT. US DOD

POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 37

 N O W O C Z E S N A
Era robotów
P
rzed zamachami z 11 września 2001
roku nikt w armii amerykańskiej nie
przypuszczał, że jednostki liniowe bę-
dą używać lądowych robotów oraz
mikropojazdów latających wcześniej niż po roku
2013. Takie były wówczas założenia komplekso-
wego programu unowocześnienia armii amery-
kańskiej, nazwanego Future Combat Systems.
Jako całość okazał się on jednak zbyt drogi, i na
początku 2009 roku sekretarz obrony Robert
Gates ogłosił skasowanie głównej jego części,
dotyczącej załogowych pojazdów bojowych
(Manned Ground Vehicle). Kłopoty programu
FCS nie powstrzymały jednak rozwoju technolo-
gii z nim związanych. Wymagania współczesne-
go pola walki oraz charakter konfliktów w Iraku
i Afganistanie sprawiły, że wiele spośród tych
technologii znalazło swoje zastosowanie. Doty-
czy to przede wszystkim latających i jeżdżących
pojazdów bezzałogowych. Armia amerykańska
chce przeznaczyć w 2010 roku ponad 200 milio-
nów dolarów na programy związane z rozwojem
pojazdów bezzałogowych, które wywodzą się
z anulowanego programu.
WSZĘDOBYLSKIE TRIO
Zalety małych gąsienicowych robotów armia
amerykańska odkryła już w 2002 roku w Afga-
nistanie, gdy pomagały żołnierzom w przeszuki-
waniu jaskiń, bunkrów i budynków. Prawdziwa
38 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
A R M I A
kariera wyprodukowanego przez firmę iRobot
małego gąsienicowego robota o nazwie PackBot
rozpoczęła się jednak w Iraku. Okazało się bo-
wiem, że doskonale sprawdza się on podczas po-
szukiwania oraz rozbrajania min i improwizowa-
nych ładunków wybuchowych. PackBot (złożo-
ny) ma rozmiary 40 x 70 x 20 centymetrów i wa-
ży 18 kilogramów, dlatego łatwo go przenieść
w plecaku. Jego ramię-wysięgnik, które po roz-
łożeniu ma długość 107 centymetrów, może
udźwignąć ciężar o wadze 2 kilogramów.
Na drodze PackBot rozwija prędkość do 12 ki-
lometrów na godzinę. Na jednej baterii może
przejechać ponad 25 kilometrów lub pracować
przez cztery godziny bez przerwy. Kontroluje się
go za pomocą laptopa i radia o zasięgu kilome-
tra. Wyposażony jest w odbiornik GPS, elektro-
niczny kompas i różnego rodzaju sensory, od ka-
mer po mikrofony oraz czujniki dymu, a nawet
zapachu. Armia amerykańska zainteresowana
jest kupnem około pięciuset egzemplarzy naj-
nowszej wersji tych robotów o nazwie PackBot
510/Fast Tac. Są one o 30 procent szybsze od ba-
zowej wersji, a ich wysięgnik ma udźwig około
6 kilogramów. Do ich obsługi używa się urzą-
dzenia przypominającego konsolę do gier oraz
nahełmowy monokl.
Nieco mniejszą wersją PackBota jest Small
Unmannsed Ground Vehicle. Powstał między in-
nymi dzięki sugestiom i wnioskom żołnierzy
PackBot
(z
rozmiary łożony) ma
4
centyme 0 x 70 x 20
tr
18 kilog ów i waży
ra
łatwo go mów, dlatego
p
w plecak rzenieść
u.
używających PackBotów w warunkach bojo-
wych. SUGV waży 10 kilogramów i może prze-
nosić ładunki o wadze do trzech kilogramów.
Jest bardzo wytrzymały – można go bez proble-
mu wrzucić na przykład do pomieszczenia albo
zrzucić z wysokości. Roboty SUGV będą miały
możliwość widzenia siebie nawzajem i przeka-
zywania sobie danych.
Większym i cięższym bratem obydwu robo-
tów, zbudowanym również przez firmę iRobot,
jest Warrior. Waży 113 kilogramów i potrafi
przenosić ładunki o wadze do 68 kilogramów.
Rozwija prędkość 20 kilometrów na godzinę.
Może być wyposażony w ramię-wysięgnik. Ma
platformę, na której jest możliwość zainstalowa-
nia czujników albo uzbrojenia. Warrior może
również służyć za robota matkę i przewozić na
swej platformie mniejsze roboty, takie jak Pack-
Bot bądź SUGV, albo też pomagać im dotrzeć na
niedostępne dla nich samych podwyższenia. Wy-
starczy, że Warrior złoży podwozie w sposób no-
życowy, a jego platforma przesunie się do góry,
podnosząc PackBota o pół metra.
AUTONOMICZNY TRAGARZ
Jednym z założeń programu FCS było opraco-
wanie robotów kołowych, które odciążyłyby żoł-
nierzy od dźwigania sprzętu i zaopatrzenia. Tutaj
armia postawiła poprzeczkę bardzo wysoko, za-
kładając, że roboty takie nie tylko mają być zdal-
 M I L I T A R I A

Najważniejszy

FOT. US DOD (4)

jest człowiek
Zalety małych robotów armia amerykańska
odkryła już w 2002 roku w Afganistanie.

R oboty i pojazdy bezzało-

gowe to jedynie przykła-
dy najbardziej zaawan-
pusu armii amerykańskiej:
„Tu nie chodzi o pokaz tech-
nologii ani o to, ile pieniędzy
sowanych projektów, jest się w stanie uzyskać od
których jest dużo rządu amerykańskiego. Tu
więcej. chodzi przede wszyst-
Obecnie produ- kim o oszczędzenie
cenci współ- życia żołnie-
pracujący z ar- rzy”. 
mią amerykań-
ską prześcigają
się w opracowywa- Mniejsza
niu i doskonaleniu no- wersja PackBota
wych rozwiązań i tech- – Small
nologii. Jednak jak stwier- Unmanned
dził generał porucznik Rick Ground Vehicle
ROBOT firmy Remotec wyposażony w kamery, chwytaki i czujniki przy- XM1216.
datne na obszarze niebezpiecznym. Lynch,, były dowódca III Kor-

nie sterowane, ale działać również w pełni auto-
nomicznie.
Najbardziej zaawansowanym obecnie progra-
mem jest opracowany przez Lockheed Martin
Squad Mission Suport System – pochodna pro-
gramu, który firma ta prowadziła w ramach FCS
pod nazwą Multifunction Utility/Logistics and
Equipment. SMSS został zbudowany na bazie
ważącego 2,3 tony sześciokołowego pojazdu am-
fibijnego napędzanego silnikiem Diesla o na-
zwie All-Terrain Vehicle, zdolnego do przewoże-
nia ładunku o wadze 453 kilogramów. SMSS
może być zdalnie sterowany joystickiem albo
działać półautonomicznie. W tym przypadku
można zaprogramować jego trasę wzdłuż punk-
tów kontrolnych oznaczonych na GPS. Pojazd
będzie się wówczas poruszał po zaplanowanej
trasie w obydwu kierunkach. Może też podążać
za żołnierzem albo pojazdem, „zapamiętując”
najpierw jego obraz, albo poruszać się w pełni
autonomicznie, omijając ludzi i przeszkody.
SMSS korzysta z technologii skanowania oto-
czenia za pomocą laserów, radaru oraz modułów
rozpoznawania obrazu, nazywanej LADAR. Na-
stępnym etapem rozwoju SMSS będzie zdolność
rozpoznawania znaków drogowych oraz „słucha-
nia” prostych komend głosowych.
Armia amerykańska jest bardzo zainteresowa-
na wprowadzeniem pojazdów SMSS do służby.
Ich dużą zaletą jest to, że do ładowni śmigłowca
CH-47 można załadować dwa takie jed-
nocześnie. Prawdopodobnie jeszcze
w tym roku dwa SMSS zostaną wysła-
ne do Afganistanu. Jeśli sprawdzą się
w warunkach bojowych, niewykluczo-
ne, że armia zamówi pierwszą partię
tych pojazdów.
ZWIADOWCA W PLECAKU
Pierwszym w pełni dopracowanym
Najbardziej systemem z rodziny FCS, który został
zaawansowanym
obecnie
wprowadzony do służby, jest mikro-
programem UAV firmy Honeywell, nazwany
jest opracowany T-Hawk. Pierwsze aparaty pojawiły się
przez firmę w Iraku w 2006 roku. Używane są do
Lockheed
Martin Squad
eskortowania konwojów i wykrywania
Mission Suport min pułapek. Blisko 400 sztuk pojaz-
System. dów T-Hawk zamówiła w ostatnich la-
tach US Navy (gdzie nazwano je RQ-
16A). We wrześniu 2009 roku sześć eg-
zemplarzy zamówiło również brytyj-
skie ministerstwo obrony.
Startujący i lądujący pionowo
T-Hawk waży 8,4 kilograma i może
utrzymywać się w powietrzu przez 40
minut. Jego pułap to 3200 metrów,
a promień działania – 11 kilometrów.
W poziomie może latać z prędkością
nawet 130 kilometrów na godzinę, ta
jednak została ograniczona elektronicz-
nie do niecałych 100 kilometrów na go-
dzinę. Wyposażony jest w dwie kamery
(dzienne lub nocne) patrzące do przodu
i w dół, przesyłające obraz w czasie rze-
czywistym. Jeden zestaw T-Hawk, skła-
dający się z dwóch pojazdów i przypo-
minającej laptop konsoli sterowania,
może być przenoszony w plecaku.
Dużo większy niż T-Hawk, chociaż
działający na podobnych zasadach, jest
pionowzlot bezzałogowy Goldeneye 80
firmy Aurora Flight Sciences. Powstał
w ramach programu pojazdów bezzało-
gowych drugiej klasy FCS. Całkowita
masa startowa Goldeneye 80 wynosi
81 kilogramów. Może on utrzymywać
się w powietrzu przez osiem godzin,
a w locie poziomym osiąga prędkość
200 kilometrów na godzinę. Goldeneye
wyposażony jest w działające w pod-
czerwieni czujniki elektro-optyczne, la-
serowy znacznik celów i dalmierz. Mo-
że błyskawicznie wystartować oraz
szybko przejść z zawisu do lotu pozio-
mego. Jego napęd potrafi pracować
w trybie cichym, jednak silniki zarówno
pojazdu T-Hawk, jak i Goldeneye wy-
dają charakterystyczny brzęczący
dźwięk, co uniemożliwia im skryte
podchodzenie i obserwację celów. 

POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 39

 B R O Ń P A N C E R N A
ROBERT CZULDA
Czołg
Twierdza T-84 Opłot
Uzbrojenie

na gąsienicach
armata gładkolufowa
KBA-3 kalibru 125 mm,
karabin 7,62 mm i 12,7 mm

Nowy ukraiński czołg jest ma systemy

zwiększające szanse przetrwania
na współczesnym polu walki. Masa bojowa

Z
48 ton
modyfikowana wersja ukraiń- jest systemu KTT, który pozwala utrzymać
skiego czołgu T-84 Opłot, stwo- w środku czołgu temperaturę 15–20 stopni Prędkość
rzona przez Biuro Projektowe Celsjusza). Wykorzystano też całkowicie no- 65–70 km/h (na drodze),
Morozowa, od 2008 roku prze- wą wieżę, spawaną z płyt walcowanych. 45–50 km/h (w terenie)
chodziła intensywne próby na po- Opłot posiada lepszy silnik. O ile T-80UD
ligonie doświadczalnym w Charkowie. Nowa ma silnik o mocy 1000 koni mechanicznych, Zasięg
450 km (na drodze),
konstrukcja była sprawdzana pod kątem wy- o tyle Opłot w standardowej konfiguracji jest 350 km (w terenie)
trzymałości, mobilności wyposażony w silnik die-
i siły ognia. Ukraińcy pla-
Wersja eksportowa slowski 6TD-2 o mocy Zdolność
nują już rozpoczęcie se- 1200 koni mechanicz- brodzenia
ryjnej produkcji w słynnej T-84 Opłot ma nych. Może on pracować 1,8 m
fabryce Małyszewa, reali- także na benzynie i pali-
zującej obecnie projekt zautomatyzowaną wie lotniczym. Produ-
(bez dodatkowych
przygotowań),

skrzynię biegów,
modernizacji czołgów
T-64 dla ukraińskich
wojsk pancernych. Prze- nowoczesny system
szkodzić im mogą jednak
kryzys gospodarczy i cię- kierowniczy oraz
cia budżetowe.
Nowa konstrukcja, ozna-
klimatyzację
czona jako Opłot-M, wy-
różnia się przede wszystkim wyposażeniem
i rozbudowaną osłoną pancerną, w tym wieży,
która przybrała inny kształt. Dowódca otrzy-
mał własny celownik z wbudowanym system
termowizji (niezależny tryb dzienny i nocny),
który ułatwia prowadzenie ognia. Nowy Opłot
ma również lepszy pancerz reaktywny trzeciej
generacji („Nóż 2”), ulepszony silnik 6TD-2E
i silnik pomocniczy.
CUDA POD PANCERZEM
Opłot (po polsku twierdza) to wersja rozwo-
jowa czołgu T-84, który z kolei jest ukraińską
modyfikacją sowieckiego T-80UD. Ukraiński
T-84 różni się od T-80UD między innymi
nową wieżą sterowaną elektrycznie, pance-
rzem reaktywnym „Nóż”, nowoczesnym sys-
temem nawigacyjnym (na bazie GLONASS
i NAVSTAR) i termowizyjnym, elektroniką
oraz bocznymi fartuchami zapewniającymi
ochronę przed bronią przeciwpancerną. Wer-
sja eksportowa ma zautomatyzowaną skrzynię
biegów, nowoczesny system kierowniczy oraz
klimatyzację (wersja ukraińska pozbawiona
cenci utrzymują, że sil-
nik czołgu bez problemu
pracuje w temperaturach
od minus 40 do plus
55 stopni Celsjusza.
Z pełnymi zbiornikami
paliwa o łącznej pojem-
ności 1140 litrów czołg
może przejechać maksymalnie 400 kilome-
trów. Istnieje również możliwość instalacji
dwóch zewnętrznych zbiorników o pojemno-
ści 200 litrów każdy.
Części (zarówno T-84, jak i Opłota oraz je-
go zmodyfikowanej wersji) są produkowane
na Ukrainie, co jest o tyle ważne, że daje to
niezależność od rosyjskiego przemysłu zbroje-
niowego. Wersje eksportowe czołgu mogą być
wyposażone w części zagraniczne według
oczekiwań nabywcy. Czołgi T-84 znajdują się
w wyposażeniu wojsk Ukrainy oraz Pakistanu,
który zakupił kilkaset sztuk wersji pośrednich
(zmodyfikowanych T-80UD zbliżonych do
T-84). Z kolei wersja Opłot znajduje się w wy-
posażeniu sił zbrojnych Ukrainy, której mini-
sterstwo obrony pierwsze zamówienia złożyło
w 2000 roku.
W środku Opłota są trzy przedziały: przed-
ni dla kierowcy, bojowy w środku i przedział
silnika z tyłu. Czołg wyposażono w systemy
zwiększające szanse przetrwania na współ-
czesnym polu walki. Wymienić należy choć-
by system Warta, który umożliwia wykrywa-
5m
(z dodatkowym
wyposażeniem)
Szerokość
gąsienicy
58 cm
Nacisk
0,93 kg/cm2
nie nadlatujących pocisków kierowanych lase-
rowo. Cztery czujniki umiejscowiono na gór-
nej części wieży. Prócz tego w czołgu zamon-
towano system zakłócenia w podczerwieni,
który zapewnia ochronę przed kierowaną bro-
nią przeciwpancerną. Najbardziej klasycznym
systemem obrony jest zasłona dymna. Opłot
posiada 12 wyrzutni granatów, które mogą być
wystrzeliwane automatycznie (w przypadku
wykrycia zagrożenia) lub ręcznie. Istnieje moż-
liwość postawienia zasłony dymnej poprzez
wtrysk paliwa do kolektora wydechowego.
Opłot ma również system zabezpieczenia
przed skutkami użycia broni atomowej, biolo-
gicznej i chemicznej. Producenci zwrócili też
uwagę na możliwie duże ograniczenie sygna-
tury termicznej i radarowej pojazdu. Czołg

40 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009

 M I L I T A R I A

wersja
Opłot to czołgu CIĘŻKI
jo w a B
ro zw o
ry z kolei WÓZ PIE OJOW Y
tó
T-84 , k
iń ską BMPT-8 CHOT Y
jest u k ra 4
cją – jedna
modyfi go ka
sowieck
ie Załoga z najno
w
modyfik szych
D . a
T-8 0 U 3 osoby czołgu T cji
-84.

Wysokość
2,2 m

Szerokość
3,7 m

Długość FOT. KHARKIV MOROZOV DESIGN (3)

(wraz lufą) 9,6 m

ma względnie niską sygnaturę cieplną, co zo-
stało osiągnięte dzięki wykorzystaniu specjal-
nych materiałów izolacyjnych na górnej klapie
silnika.
KOLEJNE MODYFIKACJE
Podstawowym uzbrojeniem Opłota jest
gładkolufowa, hydraulicznie stabilizowana
w pionie i poziomie armata KBA-3, znana
z czołgu T-80UD (długość lufy: 6678 milime-
trów). Może ona strzelać każdym typem uży-
wanej współcześnie amunicji czołgowej,
w tym pociskami kierowanymi laserowo
9K119M Reflex, które zapewniają skuteczne
prowadzenie ognia na dystansie do 5 kilometrów.
Pocisk wyposażony jest w głowicę tandemową,
umożliwiającą niszczenie celów z nowocze-
snymi pancerzami reaktywnymi.
ZBIORNIKI Obecnie Ukraińcy pracują nad nowy-
PALIWA mi pociskami kierowanymi, które mo-
o łącznej
pojemności gą służyć do atakowania nisko lecą-
1140 litrów cych śmigłowców.
zapewniają Zaletą jest to, że lufę armaty można
czołgowi wymienić w warunkach polowych,
maksymalny
zasięg bez konieczności przeprowadzania
400 kilometrów. skomplikowanych prac warsztato-
wych. Zapas amunicji do armaty wy-
nosi 40 pocisków, z czego 28 jest go-
towych do natychmiastowego użycia.
Załoga każdej wersji T-84 jest dodat-
kowo uzbrojona w broń ręczną – pi-
stolety maszynowe, granaty ręczne
i pistolet sygnałowy. Wieża wykonuje
obrót 180 stopni w niecałe 5 sekund.
Ukraińcy prowadzą jednocześnie
prace nad nowymi wersjami czołgu.
Jedną z nich jest Jatagan (T-84-120
lub KERN2-120), czołg ze zmodyfi-
kowaną wieżą, wyposażony w gład-
kolufową armatę KBM2 kalibru 120
milimetrów (używaną w zmodernizo-
wanych czołgach T-72-120, T-54,
T-55, T-59, T-62). Zaletą armaty jest
jej kompatybilność z każdą amunicją
NATO kalibru 120 milimetrów. Może
ona również strzelać kierowanymi po-
ciskami rakietowymi. Automatyczna
ładownica zawiera 22 pociski gotowe
do użycia oraz 18 zapasowych. Na ra-
zie konstrukcja nie spotkała się z zain-
teresowaniem innych państw. 

POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 41

 M U Z E U M B R O N I P A N C E R N E J

Pan c erne  klechdy

MARCELI KWAŚNIEWSKI

O tym, jak w Poznaniu

reanimowano Stalina
Tak jak ich ojciec chrzestny Józef Stalin,
czołgi IS-2 uchodziły za niemal niezniszczalne.

H
uk, grzmot – i nic więcej. Tak
uczestnicy walk stoczonych podczas
II wojny światowej opisują moment
trafienia czołgu IS-2 przez pocisk
artyleryjski. Rekordzistą został IS-2, na którym
po walce naliczono prawie pięćdziesiąt śladów
po trafieniach i ani jednego przebicia pancerza.
W styczniu 1943 roku, w czasie walk o Le-
ningrad, w ręce Rosjan wpadł niemiecki Tygrys.
Pocisk z moździerza uszkodził w nim jedynie
układ chłodniczy, a załoga nie zdążyła znisz-
czyć unieruchomionej maszyny. Radzieccy in-
żynierowie skrupulatnie wykorzystali wiele roz-
wiązań technicznych z Tygrysa, gdy konstru-
owali Iosifa Stalina 2, następcę IS-85. Ciężki
czołg IS-2, wyposażony w armatę kalibru
122 milimetrów D25T, był wreszcie odpowie-
dzią na potęgę czołgów niemieckich. Wszedł do
uzbrojenia radzieckiej armii już pod koniec
1943 roku. W 1945 roku 4 Pułk Czołgów Cięż-
kich 1 Armii WP przełamywał szturmem za po-
mocą IS-2 umocnienia Wału Pomorskiego
i zdobywał Kołobrzeg.
Czołg IS-2 wa-
żył 46 ton, miał Dokładna
his
IS-2 stojące toria
9,9 metra długo- w muzeum go
n
ści, 3,09 metra niestety zn ie jest
ana.
szerokości i roz-
pędzał się do
37 kilometrów na godzinę.
Jego zabezpieczeniem były
płyty pancerne grubości
120 milimetrów z przodu i 90 milimetrów po
bokach. Uzbrojony został w karabin maszyno-
wy sprzężony z armatą i dodatkowy z tyłu. Jak
twierdziła radziecka propaganda, pocisk z IS-2
przebijał pancerz niemieckiej Pantery na wylot
z odległości 1,5 kilometra.
W czerwcu 2005 roku jedyny sprawny eg-
zemplarz IS-2 w Polsce, a może i w Europie, ru-
szył na krótką przejażdżkę przed Muzeum Bro-
ni Pancernej. Zanim to nastąpiło, zapaleńcy pod
wodzą kapitana Tomasza Ogrodniczuka spę-
dzili przy jego konserwacji 14 miesięcy, jadając
obiady o trzeciej nad ranem. „Przy pierwszej
próbie odpalenia silnika omal się nie udusiliśmy
w hangarze”, wspomina kustosz MBP.
Zakonserwowany olejem silnik wyrzucał
z kolektorów snopy iskier, a potem chmury
czarnego dymu, który szybko wypełnił po-
mieszczenie. Silnika nie dawało się zatrzymać,
bo na trzech sekcjach zawiesiła się pompa pali-
wowa. Janusz Rau już rzucał się z halabardą do
wybijania okien, gdy wreszcie udało się otwo-
rzyć drzwi hangaru. To też nie rozwiązało pro-
blemu, bo reanimowany silnik wciąż ryczał i po-
twornie dymił. W końcu mechanik wrzasnął do
Ogrodniczuka: „Gaś go na listwie, bo się
zacięło!”. Kustosz wskoczył na pancerz,
zanurzył rękę w przedziale transmisyj-
nym, po omacku szukał zaworu i modlił się
w duchu, by tłoki nie zaczęły bokami wypadać
z silnika. Na szczęście mechanik znalazł zawór
zamykający dopływ paliwa. Z naprawą układu
chłodniczego poszło łatwiej, choć cały trzeba by-
ło wymienić, a do odkręcania opornej śruby
trzeba było użyć… całej osoby kapitana
Ogrodniczuka. „Koledzy chwycili mnie za no-
gi i opuścili do wnętrza maszynowni. W ręku
trzymałem klucz. Inaczej za nic nie dotarliby-
śmy do tej śruby. Ale jak się radziecki sprzęt raz
dobrze naprawi, to potem działa latami”.
Rzeczywiście, od tamtej pory 524-konny sil-
nik W2JS czołgu nie sprawia żadnych kłopotów.
Radzieccy inżynierowie przewidzieli trzy spo-
soby uruchamiania go: za pomocą butli ze sprę-
żonym powietrzem, na korbę i elektrycznie. Nie
przewidzieli jednak zimowego polskiego sposo-
bu „na kopciucha”. Zamiast męczyć się z korbą
czy butlami, trzeba podpalić zamoczone w oleju
napędowym szmaty i przystawić je do kolekto-
rów wlotowych. Te, wciągając gorące powietrze
i dostarczając je do silnika, z łatwością pozwala-
ją na uruchomienie czołgu. Dokładna historia
IS-2 stojącego w muzeum nie jest nie-
stety znana, ponieważ po
przekazaniu go
w latach sześć-
dziesiątych i skreśleniu ze sta-
nu wozów bojowych sił zbrojnych doku-
menty czołgu zniszczono. Wiemy jedynie, że
po zakończeniu wojny Wojsko Polskie miało
26 sprawnych IS-2, które stopniowo trafiały na
złom lub służyły jako cele na poligonach,
a wielu młodych czołgistów mogło się po-
tem chwalić w domu, że osobiście strzelali
do Stalina. 

W Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu można

obejrzeć 37 pojazdów pancernych. Większość eks-
FOT. CSWL

ponatów była wykorzystywana podczas II wojny

światowej. Nieetatowym kustoszem muzeum jest
kapitan TOMASZ OGRODNICZUK.

42 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009

 BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
MAGDALENA
KOWALSKA-SENDEK
Redaktor działu MAREK PIELACH

MAREK
PIELACH

Drugorzędny
kontynent FOT. US DOD

„Ameryka gotuje, Europa zmywa” – to powiedzenie

będzie jeszcze długo aktualne. Nawet po wejściu w życie
traktatu lizbońskiego.

O
czywiście dokument ten ma histo-
ryczne znaczenie. Podkreślali to
wszyscy uczestnicy II Forum Poli-
FOT. US DOD
nie ona przekształcona w organizację między- cy chcą zamknąć drzwi Unii po przejściu przez
narodową w pełnym tego słowa znaczeniu. nie Chorwacji.
Wpłynie to oczywiście na podniesienie rangi

tyki Europejskiej zorganizowanego
przez krakowski Instytut Studiów Strategicz-
nych 8 i 9 października. Według opinii profeso-
ra Janusza Węca z Uniwersytetu Jagiellońskie-
go, traktat lizboński jest sukcesem choćby dla-
tego, że kończy trwającą od 1996 roku debatę
na temat reformy ustrojowej UE. Nadaje też
Unii osobowość prawną, co oznacza, że zosta-
UE, która będzie mogła aspirować choćby do
członkowstwa w ONZ.
Traktat wprowadza też sztywny podział kom-
petencji pomiędzy UE a państwa członkowskie,
co pozwoli ograniczyć dotychczasowe nieporo-
zumienia. Spierać będziemy się jednak na pew-
no o rozszerzenie Unii. Polska chciałaby w niej
widzieć Ukrainę, być może także Turcję. Niem-
BRONI I ODWAGI
Parlament Europejski i Rada Europejska to,
jak podkreślała w swoim wystąpieniu
Elisabeth Kehrer, przewodnicząca Departa-
mentu do spraw Unii Europejskiej w austriackim
ministerstwie spraw zagranicznych, najważniej-
sze siły nowej Europy. Nie wiadomo jednak, czy
będą potrafiły zgodnie współpracować.

POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 43

 U N I A E U R O P E J S K A
Drugorzędny kontynent
Jan Tombiński, stały przedstawi-
ciel RP przy Unii Europejskiej, naj-
większe zagrożenie wewnętrzne dla
Unii widzi właśnie w sporze instytu-
cjonalnym między organami zajmują-
cymi się wprowadzeniem traktatu
w życie: „Byle nie było walki o to, kto
otrzyma więcej kompetencji. Potrzebu-
jemy dojrzałości politycznej wszyst-
kich aktorów tej gry, żebyśmy nie po-
grążyli się w kolejnym kryzysie mię-
dzy instytucjami”, przestrzegał. „Naj-
ważniejszą konsekwencją zmian trak-
tatu lizbońskiego jest wzmocnienie
efektywności podejmowania decyzji
w Radzie przez radykalne zmniejsze-
nie możliwości blokowania ich przez
44 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
jedno państwo, względnie niewielką
ich grupę. To wzmocnienie głosu
większości w procesie decyzyjnym”.
Decyzje, które Unia będzie musiała
podejmować, są zaś coraz ważniejsze.
Nie dotyczą już tylko przywoływanej
często w anegdotach krzywizny bana-
nów, ale prawdziwie globalnych proble-
mów. Kryzys ekonomiczny, zmiany kli-
matyczne, migracje, zagrożenia terrory-
styczne i bezpieczeństwo energetyczne
to kwestie, z którymi nie poradzą sobie
nie tylko poszczególne kraje, ale i Euro-
pa jako całość może okazać się za słaba.
„It takes guns and guts”– potrzeba bro-
ni i odwagi, to powiedzenie zacytował
Gerhard Jandl, dyrektor do spraw po-
FOT. US DOD
lityki bezpieczeństwa w austriackim MSZ, i czę-
sto do tych słów nawiązywano.
Jandl przypomniał też, że już dziś mamy
grupy bojowe UE – po 1,5 tysiąca żołnierzy
każda, ale nie jest to przecież liczba imponują-
ca. Docelowo powinniśmy dysponować 60 ty-
siącami żołnierzy zdolnych do natychmiastowej
W sojuszu interwencji w każdym punkcie świata. Dopiero
północnoatlanty-
z takimi siłami potencjał polityczny Unii Euro-
ckim pierwszą
rolę odgrywają pejskiej dogoniłby jej potencjał ekonomiczny.
Amerykanie. Aby jednak mieć broń, najpierw potrzebna jest
Unia Europejska odwaga i polityczna wola. O to zaś bardzo cięż-
powinna
im bardziej
ko w czasach kryzysu.
aktywnie
pomagać. SZYBKA ZMIANA
„Amerykanie mówią, że Europejczycy nie
mają ani broni, ani odwagi”, zauważył Joseph

otęgi
snącej p
Wobec ro erykańskiej
m
Chin w a granicznej
za
polityce szą rolę
k
coraz wię rywać mię-
dg
będzie o i Japonia.
FOT. US NAVY
m W ogóle Europa jako całość nie jest już dla
dzy inny
Braml, redaktor naczelny „Jahrbuch Internatio-
nale Politik”. Pewnie dlatego w Waszyngtonie
zapadła decyzja o szybkiej zmianie priorytetów.
Rosja nie jest już głównym zagrożeniem, może
być nawet przydatna w rozwiązaniu nowych.
Najpoważniejszym z nich jest poddający się
wpływowi islamistów Pakistan. Nieprzypadko-
wo mówi się nawet o „AfPak war” – wojnie af-
gańsko-pakistańskiej. W tym pierwszym kraju
są już amerykańscy żołnierze. Czy pojawią się
również w tym drugim? To najważniejsze dziś
pytanie. Przyczyną sojuszu z Rosją była właś-
nie chęć uspokojenia sytuacji w Afganistanie
i Pakistanie za wszelką cenę. Iran był dopiero
powodem numer dwa.
Braml wskazał nawet precyzyjnie moment
zmiany postawy wobec Rosji. Było to wów-
czas, kiedy Amerykanie zażądali udostępnie-
nia dwóch baz wojskowych w Kirgistanie
– bardzo ważnych dla afgańskiego teatru woj-
ny. Spotkali się wtedy ze zdecydowaną odmo-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Trzy pytania do...
doktora JOSEPHA BRAMLA,
redaktora naczelnego „Jahrbuch
Internationale Politik”
POLSKA ZBROJNA: Po rezygnacji
z tarczy antyrakietowej polskie gazety na-
pisały, że Europa Środkowa jest teraz
opuszczona przez USA.
JOSEPH BRAML: Nie jest opuszczona.
To zimnowojenne patrzenie na świat.
Administracja Baracka Obamy jest
ponad takim myśleniem. Dla niej
liczy się tylko to, że Europa
Środkowa i Rosja mogą być po-
mocne w rozwiązaniu proble-
mów w Afganistanie i Pakistanie.
POLSKA ZBROJNA: Polska i Ro-
sja wspólnie będą rozwiązywać problemy
Ameryki?
JOSEPH BRAML: Ameryka już zaakcep-
towała Rosję, bo potrzebuje jej pomocy.
Polska ma wybór, z kim chce współpraco-
wać. Nie jest to przy tym tak trudna sytua-
cja jak kiedyś, gdy musieliście wybierać
wą kirgiskiego rządu. Rosjanie zaś jasno powie-
dzieli, że w tym rejonie świata trzeba rozmawiać
najpierw z nimi. Amerykanie zrozumieli tę lek-
cję. Przynajmniej od tego momentu było wiado-
mo, że nie ma co liczyć na powstanie tarczy an-
tyrakietowej w Europie Środkowej.
Stanów Zjednoczonych tak ważna jak kiedyś.
Wobec rosnącej potęgi Chin w amerykańskiej
polityce zagranicznej coraz większą rolę będą
odgrywać Japonia i Australia. Na razie tylko
nieliczni chcą tworzyć globalne NATO, ale
o większym sformalizowaniu związków z ty-
mi krajami mówi się już często. Z tego wszyst-
kiego wniosek jest jeden: główny lokator Bia-
łego Domu, patrząc na globus, coraz mniej
uwagi będzie poświęcał małemu półwyspowi
zwanemu Europą.
ROK BEZ ROPY I GAZU
„Co byłoby korzystne dla Unii Europej-
skiej?” – takie pytanie postawił Harri Tiido,
podsekretarz do spraw politycznych w MSZ
Estonii. Sam szybko na nie odpowiedział:
„Najlepiej, gdyby przez rok nie było żadnych
dostaw gazu ani ropy. Dopóki tak się nie
stanie, będziemy szukać najłatwiejszych roz-
wiązań”.
Nadal żyjemy bowiem w idealnym świecie,
w którym Unia Europejska jest tylko od bez-
pieczeństwa gospodarczego i społecznego,
pomiędzy nową a starą Europą. Teraz jeste-
śmy w jednej drużynie. Nie mówiłbym tyl-
ko o Europie Środkowej, Europa jako ca-
łość nie jest już dla Ameryki tym, czym by-
ła kiedyś.
POLSKA ZBROJNA: Dociera to
jednak do nas bardzo powoli?
JOSPEH BRAML: Tak. Pol-
skie elity muszą zrozumieć no-
wą sytuację, podobnie jak nie-
mieckie i rosyjskie. Dla Rosji to
też jest nowa sytuacja, że Ameryka
nie jest już wrogiem, przeciwko które-
mu trzeba się mobilizować. A co możesz
zrobić, kiedy twój główny wróg odszedł?
Musisz się skupić na wewnętrznych proble-
mach. Wszyscy więc jesteśmy trochę zdez-
orientowani. 
Rozmawiał MAREK PIELACH
a twardą polityką ma się zająć NATO. Unia
nie zapewnia ochrony państwom członkow-
skim. Ochronę daje im artykuł V traktatu wa-
szyngtońskiego – sens działania NATO. W so-
juszu północnoatlantyckim główną rolę od-
grywają zaś Stany Zjednoczone. Unia powin-
na im bardziej aktywnie pomagać.
Zdaniem Tiido, nie możemy dłużej zakła-
dać, że problemy rozwiążą się same albo roz-
wiąże je za nas Bóg. Nie powinniśmy też
wciąż zarządzać kryzysami, ale zapobiegać
konfliktom. Zacznijmy wreszcie działać, za-
miast dyskutować. „Decyzje podjęte na pozio-
mie małych krajów są bezużyteczne, dlatego
powinniśmy działać wspólnie. W takich kwe-
stiach jak bezpieczeństwo i obrona nie można
poddawać pewnych spraw pod głosowanie
większościowe, ponieważ nie ma wystarczają-
cego poziomu zaufania w przypadku poszcze-
gólnych krajów”, przekonywał przedstawiciel
małego kraju – Estonii.
Wszyscy eksperci podkreślali jednak, że
wejście Unii w prawdziwą politykę nie może
oznaczać przy tym utracenia przez nią jej zna-
ku firmowego – miękkiej siły. Tiido przypo-
mniał słowa Siergieja Ławrowa o tym, że
Partnerstwo Wschodnie jest nawet gorsze od
rozszerzenia NATO, bo Unia Europejska
przejmuje rynki i kontrolę nad umysłami
– dlatego jest groźniejsza. Może więc z Euro-
pą nie jest jeszcze tak źle. 
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 45
 G E O P O L I T Y K A

W
izyta premiera Władimira
Putina w Turcji zakoń-
czyła się sukcesem Mo-
skwy. Wśród 16 podpisa-
nych umów gospodar-
czych znalazła się również ta najważniejsza,
i od dawna wyczekiwana przez Rosjan, a mia-
nowicie dotycząca zgody Ankary na poprowa-
dzenie przez turecką wyłączną strefę ekono-
miczną rosyjsko-włoskiego Gazociągu Połu-
dniowego. Sojusz turecko-rosyjski, mimo iż
na razie wydaje się jedynie posunięciem tak-
tycznym, może w dłuższej perspektywie za-
grozić nie tylko popieranemu przez UE pro-
jektowi Nabucco. O wiele bardziej niebez-
pieczna staje się wizja zacieśniania współpra-
cy gospodarczej oraz politycznej na linii An-
kara–Moskwa, co nie jest pomysłem aż tak
niewyobrażalnym, jeśli brać pod uwagę nie-
chęć UE do wykorzystania potencjału geopoli-
tycznego Turcji.

GAZOWA RYWALIZACJA
Gazociąg Południowy jest inicjatywą rosyj-
ską, w konkurencyjny wobec Nabucco sposób
ma dostarczać gaz do Europy. Kluczowym
aspektem rosyjskiego projektu jest wykorzy-
stanie tych samych europejskich państw, przez
które poprowadzony ma być gazociąg unijny,
ale także silne wsparcie rządu włoskiego. To
bowiem włoski koncern gazowo-petroche-
miczny ENI należy obok Gazpromu do kon-
sorcjum odpowiadającego za budowę Gazo-
FOT. STUDIO IWONA/ISW

ciągu Północnego.
Rosyjsko-włoski miałby przebiegać po dnie
Morza Czarnego, aż do wybrzeży Bułgarii.
Dalej pierwszą nitką gaz byłby przesyłany
przez Serbię do Słowenii i Austrii. Druga nitka
DOMINIK JANKOWSKI

Turecki gambit
Niedawne turecko-rosyjskie porozumienie energetyczne pokazuje,
jak wielkie znaczenie dla geopolitycznej przyszłości UE będzie miała Turcja.
miałaby dostarczać surowiec do Grecji Władimira Putina Europejskiej Karty
i Włoch. Choć budowa Gazociągu Południo- NIE ZAWSZE Energetycznej, o czym zakomuniko-
wego nie wyklucza sensowności unijnego w sprawach wał podczas pobytu w Turcji, pokazu-
energetycznych
Nabucco, nie da się jednak ukryć, iż oba pro- Turcja i Rosja je, że Rosja postrzega swoją przyszłość
jekty najprawdopodobniej nie będą wobec sie- stoją po tej w relacjach z Unią w kategoriach ry-
bie komplementarne. Przede wszystkim za- samej stronie walizacji, a nie współpracy.
równo Rosja, jak i Unia Europejska zostaną barykady.
zmuszone do znalezienia dostawców gazu, NIEZBĘDNY SOJUSZNIK
zdolnych do długofalowego zaopatrzenia no- Rosyjsko-tureckie porozumienie jest
wych rurociągów w surowiec. Tym samym z dla konsorcjum budującego Gazociąg
pewnością pogłębi się jeszcze wyścig po złoża Południowy wizualnie małym, ale
Turkmenistanu i Kazachstanu, bo choć oba w rzeczywistości bardzo znaczącym
państwa wciąż są blisko związane z Moskwą, krokiem przybliżającym moment roz-
to poszukują jednocześnie alternatywnych od- poczęcia prac. Rosjanie chcieli przede
biorców. Ponadto odrzucenie przez premiera wszystkim uniknąć rozmów z Ukraiń-
cami, z którymi coraz więcej politycz-
nie i gospodarczo ich dzieli niż łączy,
na temat możliwości wykorzystania
ich wód terytorialnych.
Ponadto zbliżające się wybory par-
lamentarne i prezydenckie na Ukrainie
właściwie do początku 2010 roku za-
mroziły rozmowy rosyjsko-ukraińskie
na tematy energetyczne i geostrate-
giczne. Tym samym zgoda Ankary na
wykorzystanie tureckich wód teryto-
rialnych jest dla Moskwy bezcenna.
Mimo licznych konfliktów historycz-
nych, po upadku ZSRR współpraca na
linii Moskwa–Ankara, choć nie była

46 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009


przesadnie zażyła, układała się poprawnie. Klu-
czowym aspektem obustronnych relacji były
kwestie energetyczne, jako że Rosja w prawie
70 procentach pokrywa tureckie zapotrzebowa-
nie na gaz. Jednak nie zawsze w sprawach ener-
getycznych Turcja i Rosja stoją po tej samej
stronie barykady.
OBUSTRONNE KORZYŚCI?
Rosja pragnie zachować dominującą rolę na
rynku europejskim i próbuje utrzymać swoją
strefę wpływów w regionie Morza Kaspijskie-
go. Turcja, wykorzystując swoje znakomite po-
łożenie geograficzne, jawi się jako energetycz-
ny węzeł, gdzie splatają się interesy USA, UE
i właśnie Rosji. Ponadto rząd turecki stara się
na razie prowadzić możliwie jak najbardziej
wyemancypowaną politykę zagraniczną i ener-
getyczną, stąd też w wielu obszarach rosyjskie
i tureckie interesy są po prostu sprzeczne. Tym
bardziej zastanawia, dlaczego Ankara się na ta-
ką współpracę zdecydowała.
W zamian za zgodę na budowę Gazociągu
Południowego Turcja dostała nie tylko zapew-
nienie o rosyjskiej pomocy przy konstruowa-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
FOT. REPUBLIC OF TURKEY PRESIDNCY

nie na obrzeżach UE, zdobędzie nie tylko
bardziej korzystne kontrakty na dostawy ropy
i gazu, lecz pozyska także nowego sojuszni-
ka. Oczywiście potencjalne przymierze ro-
syjsko-tureckie wymagałoby przemodelowa-
nia polityki zagranicznej zarówno Rosji, jak
NIEBEZPIECZNA i Turcji, niemniej jednak osiągnięcie obustron-
staje się wizja nych korzyści może przyczynić się do zmiany
zacieśniania
współpracy
geopolityki w regionie Morza Czarnego.
gospodarczej Unia Europejska, próbująca stworzyć
oraz politycznej wspólną politykę energetyczną i uniezależnić
na linii Ankara– się od surowców rosyjskich, rozgrywa swoją
–Moskwa.
Na zdjęciu strategiczną partię bardzo powoli. Jednocze-
prezydent sna zgoda Ankary na gazociągi Nabucco
Turcji Abdullah i Południowy pokazuje, że znaczenie geopo-
Gül gości lityczne Turcji jest nieocenione dla przyszło-
premiera Rosji
Władimira ści UE. Nie da się bowiem realnie myśleć
Putina w sierpniu o odzyskaniu wpływów na scenie międzyna-
2009 roku. rodowej, modyfikowanej obecnie przez glo-
niu tureckiej elektrowni atomowej, ale także balny kryzys gospodarczy, bez uwzględnie-
udało jej się przekonać Moskwę do zagwaran- nia czynnika geopolitycznego.
towania dostaw surowca do planowanego ro- Przeciwnicy członkostwa Turcji podkreślą,
pociągu Samsun–Ceyhan, który miałby trans- że w samej UE nie ma zgodności co do jed-
portować rosyjską i kazachską ropę przez te- nolitej polityki energetycznej, udział zaś Nie-
rytorium Turcji, z pominięciem zatłoczonych miec w Gazociągu Północnym czy Włochów
cieśnin Bosfor i Dardanele. Choć na razie so- w Południowym jest tego modelowym przy-
jusz rosyjsko-turecki ma jedynie znaczenie kładem. Niemniej jednak Unii nie uda się
taktyczne, stanowi on jednocześnie doskona- zjednoczyć wokół idei polityki energetycznej
ły fundament pod zacieśnianie relacji między tak długo, jak długo to Rosja będzie posiada-
Moskwą a Ankarą. ła wszystkie atuty.
Turcja, coraz bardziej zniecierpliwiona Rosyjskie zasoby surowców energetycz-
ambiwalentnym stosunkiem UE do jej człon- nych i „gazowa” dyplomacja Władimira
kostwa w organizacji, szuka alternatywnych Putina na pewno przemawiają na niekorzyść
dróg rozwoju. Mimo iż obecność Turcji Brukseli. Kwestia bliskości i jakości współ-
w NATO właściwie wyklucza bliższą współ- pracy z państwami tranzytowymi (Białoruś,
pracę z Rosją w zakresie wojskowości, zacie- Ukraina) czy magistralami energetycznymi
śniona kooperacja gospodarcza, a z czasem (Turcja) leży już jedynie w gestii Unii. Pro-
także polityczna, jest jak najbardziej możli- jekt Partnerstwa Wschodniego, choć daleki
wa. Niewykluczone bowiem, że Gazociąg od ideału i geopolitycznych przesłań, jest
Południowy przyniesie obu stronom wymier- krokiem we właściwą stronę. Czas, by Unia
ne korzyści. Rosja osłabi w ten sposób pro- potraktowała Turcję, oficjalnego kandydata
jekt Nabucco, a tym samym unijny plan dy- do członkowstwa, odpowiednio do posiada-
wersyfikacji dostawców surowców energe- nego przez to państwo potencjału geopoli-
tycznych. Turcja z kolei, jeśli nadal pozosta- tycznego. 
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 47
 T U R C J A

C na to  NATO
wić relacje amerykańsko-tureckie, na któ-
rych, oprócz sprawy gruzińskiej, cieniem
położyła się kwestia iracka. Turcja odmó-
wiła wsparcia agresji na Irak w 2003 roku.
Ta problematyczna dla Amerykanów decy-
zja była o tyle niespodziewana, że jeszcze
w styczniu rząd zgodził się na inspekcje
swoich baz i portów pod kątem przy-
datności do prowadzenia wojny.
Nie chcemy
Turcji w Europie, Przecież podczas kulminacyjne-
ale jeszcze bardziej go okresu okupacji Iraku przez
nie chcemy, Turcję transportowano 70 pro-
aby Turcja była cent zaopatrzenia (w tym pali-
w Azji. wa) armii amerykańskiej
i 95 procent pojazdów typu
MRAP. Fundamentalne znaczenie ma
też dostęp tego kraju do cieśnin Morza
Czarnego – od woli Turcji zależy, czy na
akwenie znajdą się amerykańskie okręty,
w tym choćby te z przeciwrakietowym
systemem Aegis BMD.

FOT. US DOD
PARADOKSY
Relacje z Europą również nie są najlep-
ROBERT CZULDA sze. Im dłużej Unia Europejska odwleka

Bolesna przyjaźń
negocjacje akcesyjne z Turcją, tym bar-
dziej spada w tym kraju poparcie dla idei
integracji. Opieszałość Europy można jed-
nak zrozumieć. Turcja liczy 72 miliony
mieszkańców, a do 2050 roku populacja
Turcja w coraz mniejszym stopniu czuje się związana wzrosnąć może nawet do 100 milionów.
z NATO i nie pali się już także do członkostwa w Unii Europejskiej. Byłaby więc najludniejszym państwem

W
kwietniu zaczęto głośno
mówić, że w relacjach
NATO–Turcja nie jest naj-
lepiej. Wówczas Ankara
sprzeciwiała się kandydaturze Andersa
Fogha Rasmussena na stanowisko sekre-
tarza generalnego sojuszu. Kwestia wybo-
ru sekretarza generalnego NATO mogłaby
zostać potraktowana tylko jako gra poli-
tyczna, mająca drugi, zakulisowy wymiar.
Niestety, od kilku lat można dostrzec całą
serię zdarzeń, które uzmysławiają, że kraje
Zachodu i Turcja nie mówią jednym gło-
sem. Amerykański politolog i historyk
Daniel Pipes pyta otwarcie: „Czy Turcja
nadal jest członkiem NATO?”.
KONIECZNA RÓWNOWAGA
„Turcja stara się znaleźć równowagę po-
między sojusznikami i nieprzyjaciółmi”,
wyjaśnia Hugh Pope z International Crisis
Group. „Stąd też próba utrzymania do-
brych kontaktów z Syrią, Izraelem, Ira-
kiem i Iranem”. W Turcji gościł między
innymi kontrowersyjny prezydent
Iranu Mahmud Ahmadineżad, który
nie ma wstępu na europejskie salony.
Ankara przyjęła też Omara al-Bashira,
Sudańczyka oskarżanego o akty
ludobójstwa.
Z powodu Turcji przez chwilę pod zna-
kiem zapytania stanął powrót Francji do
struktur wojskowych NATO. Opozycja tu-
recka sugerowała, aby rząd zablokował po-
nowne przystąpienie Francuzów do mo-
mentu, aż Paryż zgodzi się na przyjęcie
Turcji do Unii Europejskiej.
Poważnym ciosem dla jednomyślności
NATO było też poparcie Moskwy
przez Ankarę w wojnie rosyjsko-gruziń-
skiej w ubiegłym roku. Uzależniona
od rosyjskiego gazu Turcja zablokowała
nawet wpłynięcie dwóch amerykańskich
okrętów niosących pomoc humanitarną
dla Gruzji.
Nic zatem dziwnego, że to do Ankary
z jedną z pierwszych prezydenckich wizyt
przybył Barack Obama. Starał się napra-
Unii Europejskiej. Chociaż w imię poli-
tycznej poprawności nikt nie mówi tego
otwarcie, jasne jest, że problem ten to
główna przeszkoda w dalszej integracji.
Szczerze w tej kwestii wypowiedział się
jedynie były prezydent Francji i ojciec
pierwotnej wersji unijnej konstytucji
Valéry Giscard d’Estaing, który w 2002
roku stwierdził, że przyjęcie Turcji byłoby
końcem Unii Europejskiej z powodu „od-
miennej kultury, innego myślenia i innego
stylu życia”.
Turcja to kraj paradoksów. Z jednej stro-
ny, jest na tyle obca kulturowo, że Europa
chce utrzymywać ją na dystans, unikając
wszelkich decyzji, które mogłyby dopro-
wadzić do politycznego, społecznego i go-
spodarczego zjednoczenia. Z drugiej nato-
miast, jest strategicznym partnerem, z któ-
rym należy utrzymywać bliskie stosunki.
Innymi słowy – nie chcemy Turcji w Euro-
pie, ale jeszcze bardziej nie chcemy, aby
Turcja była w Azji. Dlatego to przyjaźń
konieczna, choć czasem rzeczywiście bo-
lesna i kłopotliwa. 

48 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009


TADEUSZ WRÓBEL
Strażnicy republiki
Turcja ma drugie co do wielkości, po amerykańskich, siły zbrojne
wśród państw NATO. W czynnej służbie jest tam więcej żołnierzy
niż we Francji i Wielkiej Brytanii razem.
T
urcja, członek sojuszu północno-
atlantyckiego, podobnie jak Norwe-
gia jest krajem flankowym. Leży na
pograniczu Europy i Azji, w są-
siedztwie niestabilnego regionu Bliskiego
Wschodu. Obok niej znajdują się: skonflikto-
wana z Izraelem Syria (która ma też roszcze-
nia terytorialne), mający ogromne problemy
wewnętrzne Irak i zbrojący się Iran. Takie po-
łożenie wymusza czujność.
HISTORYCZNE ZASZŁOŚCI
Oazą spokoju nie jest też południowy Kau-
kaz. Turcja graniczy z rozdartą przez ruchy se-
paratystyczne Gruzją. Jednak znacznie bardziej
skomplikowane są jej relacje z Armenią. Dopie-
ro niedawno oba kraje podpisały porozumienie
o normalizacji stosunków. Problemem w kon-
taktach dwustronnych są wydarzenia z czasów
I wojny światowej. Wówczas to mieszkających
w Imperium Otomańskim, sympatyzujących
z carską Rosją Ormian dotknęły masowe repre-
sje. Armenia uważa, że doszło wtedy do ludo-
bójstwa, i nie jest w tej ocenie osamotniona.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Turcja, niezależnie od tego, kto rządzi w Anka-
rze, odrzuca te oskarżenia.
Mimo ponadpółwiecznego członkostwa
w NATO nie znikła wzajemna nieufność mię-
dzy Grekami a Turkami. Kością niezgody
w stosunkach dwustronnych jest Cypr. Latem
1974 roku po zamachu stanu na wyspie Anka-
ra interweniowała zbrojnie, by – jak twierdzi
– ochronić mieszkającą tam mniejszość turec-
ką. Od tej pory Cypr jest podzielony na dwie
części. Na północy stworzono separatystyczne
państewko Turków Cypryjskich, które uznaje
tylko Ankara.
Korpus cypryjski
O d 1974 roku duże zgrupowanie wojsk
tureckich stacjonuje w północnej czę-
ści Cypru. Obecnie jest to 36 tysięcy żoł-
nierzy – dwie dywizje piechoty i brygada
pancerna. Siły te dysponują co najmniej
400 czołgami, ponad 600 innymi pojaz-
dami pancernymi oraz około 650 syste-
mami artyleryjskimi.  w Ankarze zaprzeczali istnieniu kilkunastomi-
FOT. NATO
Armia turecka nie odpowiada jednak tylko
za bezpieczeństwo zewnętrzne państwa. Od
obalenia sułtana i proklamowania republiki
wojsko wywiera znaczący wpływ na scenę
polityczną kraju. Można powiedzieć, że przez
dziesiątki lat funkcjonowała tam odwrotność
tego, co rozumiemy jako cywilna kontrola
nad armią. Tureckie siły zbrojne uważają się
za strażników schedy po Mustafie Kemalu
Atatürku, bohaterze narodowym, twórcy re-
publiki, który rozpoczął proces modernizacji
i laicyzacji państwa. Dlatego też, gdy wojsko-
wi dochodzili do wniosku, że cywilne rządy
zbaczają z tej drogi, usuwali je.
Turcja już w latach 90. miała plany reduk-
cji i profesjonalizacji armii. Jedną z prze-
szkód w ich zrealizowaniu stała się rewolta
kurdyjska na południowym wschodzie kraju.
Wybuchła w 1984 roku i była poniekąd efek-
tem polityki wewnętrznej państwa. Mając
w pamięci, że to ruchy narodowościowe pod-
czas I wojny światowej doprowadziły do roz-
padu Imperium Otomańskiego, politycy
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 49
 T U R C J A
iejszą
a najliczn
Turcja m tę
flo
w NATO nalnych
jo
konwenc odwodnych,
krętów p stek.
o 14 jedno
żon ą z
zło

FOT. NATO
Drugie ramię
W tureckiej żandarmerii
służy sto tysięcy funkcjonariuszy.

J ednym z tureckich dek na obszarach po- powstała już w połowie


rodzajów sił zbroj- za jurysdykcją policji. XIX wieku straż przy-
nych jest żandarmeria Są to głównie tereny brzeżna.
(Jandarma Genel Ko- wiejskie. W czasie pokoju podle-
mutanligi). Jej dowódz- W gestii żandarmerii ga resortowi spraw we-
two podlega sztabowi leżą kwestie związane wnętrznych, a w razie
generalnemu, ale ko- z bezpieczeństwem zagrożenia przechodzi
IMPONUJĄCE SĄ mendant podporząd- publicznym i ochroną w podporządkowanie
tureckie siły po- kowany jest również granic. Formacja ta ma marynarki wojennej.
wietrzne. ministrowi spraw we- ponad 500 kołowych Ma do dyspozycji oko-
Mają około wnętrznych. transporterów opance- ło 90 jednostek pływa-
700 samolotów,
Formacja liczy sto ty- rzonych i 56–59 śmi- jących oraz dziesięć
FOT. US DOD

z czego prawie
450 to maszyny sięcy funkcjonariuszy. głowców. Obok żan- samolotów i śmigłow-
bojowe. Odpowiada za porzą- darmerii funkcjonuje ców. 

lionowej mniejszości kurdyjskiej. Tłumione
były wszelkie przejawy jej odmienności.
Przy okazji walki z kurdyjskimi rebelianta-
mi wojska wkraczały do północnego Iraku
oraz dokonywały nalotów na tamtejsze bazy.
Dążenia do członkostwa w Unii Europej-
skiej spowodowały pewne złagodzenie poli-
tyki Ankary wobec Kurdów, ale na połu-
dniowym wschodzie kraju sytuacja wciąż
jest skomplikowana.
POTĘGA REGIONALNA
Turcja ma pod bronią więcej niż pół miliona
żołnierzy, a także ponadstutysięczne formacje
paramilitarne. Najliczniejsze są wojska lądo-
we. Wyposażone są między innymi w około
8,5 tysiąca czołgów i bojowych wozów opan-
cerzonych oraz 7,5 tysiąca systemów artyle-
ryjskich. Lotnictwo wojsk lądowych ma ponad
400 samolotów i śmigłowców, w tym
37 bojowych AH-1 Cobra. W najbliższych la-
tach potencjał bojowy skrzydeł lądówki wzmoc-
nią szturmowo-rozpoznawcze maszy-
ny T129, będące dostosowanym do tu-
reckich wymogów wariantem śmi-
głowca A-129 Mangusta firmy Agusta
Westland. Pierwszy lot prototypu od-
był się w końcu września. Ankara za-
Pomimo ponad- mówiła 50 T129, z opcją zwiększenia
półwiecznego zakupu o 41 egzemplarzy.
członkostwa
w NATO Turcja zamierza też zmodernizować
nie zniknęła swój park czołgowy. Partnerem w tym
wzajemna przedsięwzięciu jest Korea Południo-
nieufność
między Grekami
wa. Porozumienie w tej sprawie stano-
a Turkami. wi potwierdzenie zacieśniającej się
współpracy militarnej między tymi
państwami. Jej owocem jest między in-
nymi turecka samobieżna haubica
T-155 Firtina.
Imponujące są tureckie siły po-
wietrzne. Mają około 700 samolotów,
z czego prawie 450 to maszyny bojo-
we. Turcja jest jednym z największych
użytkowników myśliwców F-16 – ku-
piła ich 240 (216 w służbie). Kolejne
30 ma być dostarczonych w latach
2010–2011. Ankara wyraziła rów-
nież zainteresowanie nabyciem, na
początek 116 sztuk, F-35 Lightning II.
Turcy mają również około 80 samo-
lotów transportowych, w tym
13 C-130 Hercules, 16 C-160 Trans-
all i 46 CN-235. Zamówiono także
dziesięć A400M.
Jest to państwo morskie, dlatego
też przywiązuje dużą wagę do roz-
woju marynarki wojennej. Ma naj-
liczniejszą w NATO flotę konwencjo-
nalnych okrętów podwodnych, złożoną
z 14 jednostek. Siły nawodne nato-
miast to niemal pół setki fregat, korwet
i małych okrętów rakietowych. Tu rów-
nież trwają prace modernizacyjne.
W planach bądź już w budowie są no-
we fregaty, korwety, patrolowce i okrę-
ty desantowe. 

50 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009


POLSKA ZBROJNA: Umów należy dotrzy-
mywać, głosi stara maksyma. Czy wycofywa-
nie się przez UE z obietnicy przyjęcia Turcji
do wspólnoty ma wpływ na wzrost nastrojów
nacjonalistycznych w tym kraju?
ANDRZEJ ANANICZ: Ogromny, co wynika
po części z historii. Po I wojnie światowej Turcja
jako państwo osi miała zostać ukarana przez Za-
chód. Okrojono ją do Anatolii Centralnej, naj-
biedniejszej i wyludnionej części. Ten kompleks
nazywany jest syndromem Sevres. Turcy mają
też przekonanie, że w konflikcie o Cypr Zachód
stanął po stronie agresora. Gdy w 1963 roku za-
warto układ stowarzyszeniowy ze Wspólnotami
Europejskimi, obiecano Turcji członkostwo.
Przez dekady się z tego nie wywiązywano. Prze-
łom, który nastąpił, gdy Turcję zaproszono do
negocjacji, trwał krótko. Pojawiły się problemy,
w tym uchwały parlamentu francuskiego (ale
i polskiego) uznające ludobójstwo Ormian pod-
czas I wojny światowej. Stało się to w momencie,
gdy Turcy próbowali spojrzeć krytycznie na swo-
ją historię. Dziś poziom zaufania do Zachodu
jest niski.
POLSKA ZBROJNA: Jak ocenia Pan tę pró-
bę rozliczenia się z przeszłością?
ANDRZEJ ANANICZ: Społeczeństwo turec-
kie dojrzało do tego, aby uznać, że kraj zamiesz-
kują nie tylko Turcy, ale też Kurdowie, że była to
również ojczyzna Ormian, wobec których popeł-
niono wielką zbrodnię. Kilka miesięcy temu
w Turcji ukazała się książka tamtejszego publi-
cysty, który oparł się na archiwach Envera
Paszy, jednego z głównych ówczesnych dowód-
ców. Na podstawie wewnętrznych tureckich ar-
chiwów podał, że po stronie Ormian zginęło 600
tysięcy ludzi. I… nic się nie stało, podczas gdy
wcześniej próba pokazania skali tych strat koń-
czyła się zwykle sprawą sądową przeciwko auto-
rowi. Zmienia się także stosunek do Kurdów.
POLSKA ZBROJNA: „Finacial Times” pi-
sał, że Europa bez Turcji zaszkodzi swym in-
teresom.
ANDRZEJ ANANICZ: Jeśli Europa chce pro-
wadzić efektywną politykę międzynarodową,
Turcja jest kluczowym partnerem. Wiedzą o tym
tureccy politycy, którzy realizują dość ofensyw-
ną, a jednocześnie wyważoną politykę i osiągają
w ostatnich latach duże sukcesy. To Turcja wy-
stąpiła z inicjatywą porozumienia się w sprawie
Cypru. Mamy też zaawansowany proces uregu-
lowania napięć z Armenią. W tle jest rozstrzy-
gnięcie jednego z zamrożonych konfliktów
– o Górski Karabach. Jeśli do tego dojdzie,
będzie to wielki sukces Turcji. Ankara prowa-
dzi poważny dialog z Iranem. Jest partnerem
otwartym na współpracę, w tym również na in-
westycje. Specyficzną rolę odgrywa w konflikcie
między Izraelem a Palestyną. Podczas ostatniej
wojny w Gazie turecki Czerwony Półksiężyc był
jedyną organizacją, która działała na tym terenie,
i to dość skutecznie.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Niechciane reformy
Z ANDRZEJEM ANANICZEM
o wewnętrznej sytuacji w Turcji rozmawia
MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER
POLSKA ZBROJNA: Jak na stosunki mię-
dzy rządem a armią wpływa toczący się od
kilku miesięcy proces organizacji Ergene-
kon?
ANDRZEJ ANANICZ: Ergenekon to krypto-
nim tajnej organizacji, która poprzez zamachy
bombowe i morderstwa chciała doprowadzić do
przewrotu politycznego. Kluczową rolę odgry-
wał w niej laicki establishment – generalicja oraz
część przedstawicieli jurysdykcji. Aresztowano
i przesłuchano rektorów kilku uniwersytetów. Te
procesy się toczą. Wygląda na to, że są twarde
dowody – między innymi notatnik byłego głów-
nodowodzącego sił morskich armii tureckiej
sprzed kilku lat, wielkie magazyny z bronią i ma-
teriałami wybuchowymi. Sprawę prowadzi pro-
kuratura pod nadzorem sądu. Armia to akceptu-
je, nie ma ataków na rząd. Jeśli zapadną wyroki
skazujące, będzie to rzecz bez precedensu we
współczesnej historii Turcji.
POLSKA ZBROJNA: Czy islamska Partia
Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP) nie demo-
kratyzuje i liberalizuje sprawniej niż wcze-
śniej robiły to świeckie rządy? Od 2005 roku
trwają negocjacje z UE, spada bezrobocie i in-
flacja, gospodarka się rozwija. W Turcji nie
cichną jednak głosy, że AKP zagraża świec-
kiemu charakterowi państwa.
ANDRZEJ ANANICZ: Przeciwnicy zarzucają
AKP, że wykorzystuje ona slogany demokraty-
zacji i spełnienia kryteriów unijnych, aby wpro-
wadzić swobody dla funkcjonowania religii
w życiu politycznym państwa. Gdy AKP po-
wstała, jej przywódca, obecny premier Recep
Tayyip Erdogan, przedstawiał takie hasła, ale
odnosił się do wolności indywidualnej. Nigdy
TURCY mają
przekonanie,
że w konflikcie
o Cypr Zachód
stanął po stronie
agresora.
FOT. PISM
publicznie nie mówił o wprowadzeniu religii do
życia publicznego, aby doprowadzić do tego, by
teologowie komentowali politykę. W Europie
duchowieństwo znacznie częściej komentuje ży-
cie społeczne i polityczne aniżeli dzieje się to
nad Bosforem. Pod tym względem Turcja jest
o wiele bardziej laickim państwem. AKP chce
dać kobietom wybór: jeśli chcą zakrywać włosy
chustą, dlaczego nie mogą być urzędniczkami?
POLSKA ZBROJNA: Jednak trybunał kon-
stytucyjny uznał, że chusta na głowie kobiety
na uniwersytecie jest sprzeczna z zasadą
świeckości państwa.
ANDRZEJ ANANICZ: Okazało się, że to jesz-
cze zbyt wyraźny symbol muzułmańskości dla
części laickiego społeczeństwa tureckiego.
POLSKA ZBROJNA: W jakim stopniu za-
rzuty wobec AKP są zasadne?
ANDRZEJ ANANICZ: Wydaje się, że więk-
szość najważniejszych sił politycznych w Turcji
akceptuje funkcjonowanie AKP, która ma cha-
rakter islamistyczny, ale jest oparta na demokra-
cji. Rozmawiałem z liderami tej partii. To byli
wówczas 40–45-latkowie, w dużej mierze wy-
kształceni na Zachodzie, prowadzący też nie-
rzadko interesy w krajach arabskich. Oni mają
świadomość, że największą grupę elektoratu sta-
nowią tradycjonaliści, więc nie będą odstępować
od haseł muzułmańskich. Jestem jednak przeko-
nany, że przywódcy AKP to ludzie, którzy chcą
pójść dalej z reformami. Pytanie: czy elektorat
tego oczekuje. 
Doktor ANDRZEJ ANANICZ był w latach
2001–2004 ambasadorem Polski w Turcji.
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 51
 A Z J A
Na Wsch dzie  bez zmian?
MARCIN KACZMARSKI
Trzeci gracz
W regionie Azji Środkowej pozycja
Kazachstanu systematycznie wzrasta.
O
pis geopolitycznej sytuacji Azji
Środkowej zazwyczaj wygląda
następująco: z jednej strony Rosja
i Chiny (które wspólnie usiłują
ograniczyć obecność innych aktorów ze-
wnętrznych, zwłaszcza Stanów Zjednoczo-
nych), z drugiej pięć państw regionu, które
skazane są na odgrywanie przedmiotowej roli.
Jednak ten stereotypowy obraz, przynajmniej
w przypadku Kazachstanu, bardzo odbiega
od rzeczywistości.
KRAJ POZA KRYTYKĄ
Dla zachodniego świata eksperckiego i aka-
demickiego Azja Centralna jest przede wszyst-
kim źródłem zagrożeń opisywanych przez hasła
takie, jak fundamentalizm islamski, przemyt
narkotyków, międzynarodowy terroryzm, pań-
stwa upadłe, nielegalne migracje, i tym podob-
ne. Niezależnie od uproszczeń i nieprawdziwo-
ści takiego obrazu regionu, pozostaje faktem, że
Kazachstan się w nim nie pojawia. Wręcz prze-
ciwnie – ten kraj środkowoazjatycki jest koja-
rzony przede wszystkim ze stabilnością władzy,
pragmatyczną polityką zagraniczną i daleko się-
gającymi aspiracjami. Ich wyrazem jest zarów-
52 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
Ambicją
Nazarbajewa
jest uczynienie
z Kazachstanu
„trzeciego gracza” ropociąg do Chin, obecnie planowana jest
w Azji
Środkowej.
FOT. US DOD
no szykujące się przejęcie przez Astanę w roku
2010 przewodnictwa w Organizacji Bezpieczeń- w przyszłym roku, chociaż system polityczny
stwa i Współpracy w Europie (OBWE), jak
i dążenie do stania się trzecim obok Rosji i Chin
rozdającym karty w Azji Środkowej. W jakim
stopniu ten obraz, na pierwszy rzut oka równie
stereotypowy jak poprzedni, jest prawdziwy?
Bez wątpienia do największych osiągnięć
Kazachstanu należy zaliczyć dywersyfikację
polityki zagranicznej (za czym nastąpiło zróżni-
cowanie kierunków eksportu ropy naftowej)
oraz relatywną stabilność wewnątrzpolityczną.
To pierwsze znalazło wyraz w nawiązaniu
ścisłych relacji z Chinami, USA oraz Unią Eu-
ropejską, jak i poszczególnymi państwami,z za-
chowaniem względnie dobrych relacji z Federa-
cją Rosyjską. Astanie udało się przekonać elity
rosyjskie, że jej ambicje nie będą realizowane
kosztem stosunków z Moskwą. Kazachstan
uczestniczy (przynajmniej to deklaruje) we
wszystkich najważniejszych przedsięwzięciach
integracyjnych na obszarze poradzieckim, ta-
kich jak Eurazjatycka Współpraca Gospodarcza
czy Organizacja Układu o Bezpieczeństwie
Zbiorowym. W ostatnich miesiącach państwo to
poparło rosyjską propozycję wspólnego z Rosją
i Białorusią przystępowania do Światowej Orga-
nizacji Handlu (WTO). Symbolicznym wyra-
zem uznania znaczenia relacji rosyjsko-kaza-
skich była pierwsza podróż zagraniczna prezy-
denta Miedwiediewa, właśnie do Kazachstanu.
ROZBIEŻNE INTERESY
Jednocześnie interesy rosyjskie i kazaskie sta-
ją się coraz bardziej rozbieżne. Astanie udaje
się stopniowo uniezależniać od eksportu
ropy naftowej przez terytorium Federacji
Rosyjskiej. Jeszcze w 2006 roku powstał
jego rozbudowa. Coraz bardziej prawdo-
podobne wydaje się podłączenie się Ka-
zachstanu do rurociągu Baku–Tbilisi–Cey-
han, dające możliwość eksportu ropy na rynki
zachodnie z pominięciem Rosji. Kazachstan jest
też poważnym konkurentem FR na rynku natu-
ralnego uranu. Astana pozostaje istotnym part-
nerem dla państw zachodnich również z punktu
widzenia operacji w Afganistanie.
Dotychczas Kazachstan jedynie udostępniał
swoją przestrzeń powietrzną krajom zachodnim
prowadzącym operację w ramach ISAF, ale
trwają rozmowy o symbolicznym przynajmniej
zaangażowaniu sił kazaskich (w postaci jednej
bądź kilku kompanii jednostki KAZBRIG,
przeznaczonej do misji pokojowych).
Wyrazem uznania znaczenia Kazachstanu dla
Zachodu i roli, jak odgrywa w regionie, stała się
zgoda na jego przewodnictwo w OBWE
w tym kraju pozostaje daleki od demokracji.
Nursułtan Nazarbajew rządzący krajem od za-
rania kazaskiej niepodległości może sprawować
urząd prezydenta bez ograniczeń liczby kaden-
cji, zaś parlament zdominowany jest przez „par-
tię władzy”. I chociaż Nursułtan Nazarbajew
nie rzuca Rosji bezpośredniego wyzwania, to po-
zycja Kazachstanu względem dawnego centrum
staje się coraz mocniejsza. Niewypowiedzianą
ambicją Nazarbajewa jest uczynienie z Kazach-
stanu „trzeciego gracza” w regionie Azji Środko-
wej, mogącego prowadzić dialog polityczny
z Rosją i Chinami na zasadach równości. I trzeba
przyznać, że ma on duże szanse na sukces. 
WIZYTÓWKA
MARCIN
KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje
również w Instytucie Stosunków Międzynaro-
dowych Uniwersytetu Warszawskiego, autor
książki „Rosja na rozdrożu”.

MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER, MAREK PIELACH
Statki pod specjalnym nadzorem
Koniec swobody na Bałtyku. Każdy obiekt
pływający będzie zidentyfikowany i śledzony
na monitorze.
P
iękny letni dzień nad Bałty-
kiem. Morze jest wyjątko-
wo spokojne. Nagle do du-
żego statku, który nieocze-
kiwanie zszedł z kursu, zbliża się mo-
torówka. Ubrani na czarno mężczyźni
przekazują coś załodze. Nie pozostają
jednak niezauważeni. Na monitorach
obserwuje ich straż przybrzeżna. Je-
den telefon sprawia, że w kierunku
statku ruszają policyjne motorówki
i śmigłowce. Nie tylko szwedzkie, ale
i fińskie. Policjanci wchodzą na sta-
tek, a całą akcję można obserwować
w centrach dowodzenia straży przy-
brzeżnej obu państw.
Taki film pokazywano na spotka-
niu ministrów obrony państw Unii
Europejskiej, które we wrześniu od-
było się w Göteborgu. Już wkrótce ta-
ki scenariusz kontroli się urzeczywist-
ni. Bałtyk będzie chroniony nie tylko
w granicach wód terytorialnych ośmiu
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
państw Unii Europejskiej, ale niemal
na całej swojej powierzchni.
Zapewni to SUCBAS (Surveillance
Cooperation Baltic Sea), czyli system
wspólnego nadzoru (morski odpo-
wiednik cywilnego systemu kontroli
ruchu lotniczego). Połączy on dotych-
czasowe systemy krajowe w jeden
wspólny. Każde państwo będzie mo-
gło wybrać swój poziom zaangażo-
wania. Celem projektu jest wymiana
informacji o zagrożeniach na morzu
i morskich kontrolach granicznych,
a także ochrona środowiska, zapobie-
ganie przestępczości i poprawa bez-
pieczeństwa.
TŁOK NA MORZU
Ta ostatnia kwestia nabiera dziś
priorytetowego znaczenia, bo Morze
Bałtyckie należy do najbardziej zatło-
czonych akwenów na świecie. Każde-
go dnia na jego wodach znajduje się
STATEK zboczył z kursu.
W jego kierunku
ruszają policyjne
motorówki i śmigłowce.
FOT. ANTONI CIEJPA
około trzech tysięcy statków. Odbywa się tą
drogą 15 procent światowego transportu towa-
rów. Do 2015 roku ruch na Bałtyku ma wzro-
snąć dwukrotnie. Zwiększy się też, niestety,
liczba wypadków. Komisja Helsińska (HEL-
COM) podaje, że potroiła się ona w ciągu
ostatnich pięciu lat – w 2008 roku doszło do
135 kolizji.
Zagrożeniem na morzu może być wszystko:
łódź motorowa, mały kuter, holownik, a nawet
jacht. Przekonali się o tym Amerykanie, gdy
ich niszczyciel USS „Cole” w październiku
2000 roku w jemeńskim porcie Aden został
KAŻDEGO DNIA uszkodzony przez cywilny holownik wypeł-
NA BAŁTYKU niony materiałem wybuchowym, oraz Francu-
znajduje się zi, kiedy ich zbiornikowiec „Limburg”, prze-
około trzech
tysięcy statków. wożący 400 tysięcy baryłek ropy, został
Do 2015 roku uderzony przez zaminowaną motorówkę. Za-
ruch ma grożeniem mogą być także akty piractwa,
wzrosnąć przemyt i nielegalna imigracja.
dwukrotnie.
WIELKI BRAT PATRZY
Pomysł dotyczący nadzorowania ruchu stat-
ków nie jest nowy. Od lat okolice portów oraz
cieśniny obserwują specjaliści ze służby kon-
troli ruchu statków. Przed dwoma laty Euro-
pejska Agencja Obrony (European Defence
Agency – EDA) zainicjowała prace nad pro-
gramami monitorowania akwenów morskich
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 53
 B A Ł T Y K
ŁÓDŹ PIRACKA przejęta przez żołnierzy amerykań-
skich z krążownika USS „Anzio” w Zatoce Perskiej.

FOT. US NAVY
Gdzie jest bezpiecznej
Bałtyk będzie chroniony niemal
na całej swojej powierzchni.
FOT. COINTAINER SHIPPING

J ak niebezpieczne
jest nasze morze?
Bezpieczniejsze niż
li). Bezpieczniejsze
niż Zatoka Perska
(w której Unia Euro-
Morze Śródziemne pejska prowadzi ope-
(gdzie NATO prowadzi rację przeciwko pira-
operację antyterrory- tom). Nie na tyle bez-
ZAGROŻENIEM NA MORZU może być wszystko: łódź motorowa, mały kuter, holownik, a nawet jacht. Prze- styczną, a okręty so- pieczne jednak, by
konali się o tym Francuzi, kiedy ich zbiornikowiec „Limburg”, przewożący 400 tysięcy baryłek ropy, został jusznicze są zmuszo- można było zrezygno-
uderzony przez zaminowaną motorówkę. ne do ciągłych patro- wać z nadzoru. 

– Maritime Surveillance (MARSUR). Kon-
centrują się one na integracji narodowych sie-
ci nadzoru obszarów morskich i odpowiadają-
cych im programów unijnych na potrzeby cy-
wilne i wojskowe. W tę inicjatywę świetnie
wpisuje się SUCBAS.
Obejmuje on różne formy
monitorowania przestrzeni
Sprawny system
morskiej. Wykorzystać tu
można kamery, radary, patro-
wymiany
le lotnicze wykonywane przez informacji jest
straże graniczne, siły zbrojne
oraz system straży obywatel- podstawą
skiej (osoby prywatne dyspo-
nujące małymi samolotami,
bezpieczeństwa
które przekazują raporty), na morzu
a także informacje o statkach
na Bałtyku zbierane od służby celnej i straży
granicznej.
„Współpraca międzynarodowa na Morzu
Bałtyckim jest dobrą okazją do integracji
wszystkich systemów cywilnych i wojsko-
wych, które służą obserwacji morza”, mówi
Marcin Kaźmierski, dyrektor Departamentu
Polityki Bezpieczeństwa Międzynarodowego
MON. „Program SUCBAS sprzyja też współ-
pracy służb ratowniczych”.
TERAZ POLSKA
Budowa oraz integracja cywilnych i wojsko-
wych systemów monitorowania Bałtyku to je-
den z priorytetów szwedzkiej prezydencji
w UE w tym półroczu. Potem pałeczkę przej-
mą podczas swego przewodnictwa inne pań-
stwa członkowskie z regionu bałtyckiego: naj-
pierw Polska – w 2011 roku, a następnie Da-
nia i Litwa – w 2012 i 2013 roku.
SUCBAS zaczął się od współpracy fińsko-
-szwedzkiej, rozszerzonej potem o inne pań-
stwa. Polska dołączyła pod koniec września.
Z naszej strony w pracach biorą udział przed-
stawiciele Dowództwa Marynarki Wojennej.
Do systemu przystępujemy
w dwóch etapach. Najpierw
będziemy informować so-
juszników o tym, co dzieje
się w naszym akwenie – za
pomocą e-maili lub telefo-
nicznie. Potem dojdzie do te-
go także obraz. Wyznaczony
zostanie narodowy punkt
kontaktowy, wymieniający
informacje z punktami kon-
taktowymi pozostałych
uczestników, będziemy też brać udział w pra-
cach rady sterującej i grupy kontaktowej. Za-
kres przekazywanych informacji będzie zależeć
wyłącznie od nas. Nie bez znaczenia jest to, że
nasze początkowe uczestnictwo w SUCBAS nie
pociąga za sobą żadnych kosztów.
Przystąpienie Polski do tego programu spra-
wiło, że obserwacją objęte zostanie niemal ca-
Morze, nasze morze
P rzeważająca część liczącego 8 tysięcy
kilometrów wybrzeża Bałtyku leży w gra-
nicach ośmiu państw członkowskich UE.
Zlewisko akwenu zamieszkuje ponad 140
milionów ludzi. O ożywionej wymianie han-
dlowej świadczy 70 tysięcy statków wpływa-
jących rocznie przez cieśniny. Do tego nale-
ży doliczyć flotę łowiącą na Bałtyku w ciągu
całego roku.  kwowanie przestrzegania przepisów.
łe Morze Bałtyckie. W SUCBAS nie uczestni-
czy Rosja, która początkowo w ogóle nie była
zainteresowana współpracą, ale istnieje szan-
sa, że zmieni ona zdanie.
PIĘTNAŚCIE PRIORYTETÓW
Wpisuje się SUCBAS w szerszą unijną strate-
gię dla regionu Morza Bałtyckiego, zainicjowaną
w 2007 roku przez Komisję Europejską. Obej-
muje ona 80 projektów służących rozwiązaniu
piętnastu połączonych ze sobą priorytetowych
kwestii. Projekty te zakładają lepszą ochronę
środowiska, promowanie przedsiębiorczości,
poprawę połączeń transportowych oraz promo-
wanie bezpieczeństwa, na przykład poprzez
skuteczniejsze działanie w razie wypadków.
Współpraca odbywa się na poziomie euro-
pejskim, krajowym i regionalnym. Jednak dzia-
łania są nieskoordynowane, a poszczególne
sektory – rybołówstwo, bezpieczeństwo mor-
skie czy kontrola graniczna – podlegają wła-
snym systemom nadzoru. Zapewnienie bezpie-
czeństwa na Morzu Bałtyckim mogłoby być
skuteczniejsze, gdyby systemy nadzoru poko-
nały granice państwowe, a także między po-
szczególnymi sektorami. Dlatego potrzebna jest
sprawna wymiana informacji.
Autorzy planu ujętego w strategii UE propo-
nują koordynację działań w walce z przestęp-
czością przez zintegrowanie istniejących orga-
nizacji i promowanie współpracy między nimi.
Zakłada się też utworzenie zintegrowanej sieci
systemów sprawozdawczości i nadzoru, obejmu-
jącej działania na morzu, w tym bezpieczeństwo,
ochronę środowiska morskiego, kontrolę rybo-
łówstwa, służby celne, kontrolę granic i egze-


54 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009

 Mi g a w k i z e ś w i a t a
Zwiększenie liczebności wojsk państw Zachodu
biorących udział w operacji w Afganistanie świadczy
o braku pomysłu na rozwiązanie problemu.
Żołnierze
przeciw strażnikom
J
eszcze w salach irańskich są-
dów słychać pogłos wyroków
śmierci za ostatnie zamieszki
powyborcze, a już w mieście
Sarbaz rozległ się huk, który
może odbić się echem w postaci po-
tężnego efektu politycznego. Niewiel-
ka grupa bojowa Jundallah (Żołnierze
Boga), licząca trochę ponad tysiąc lu-
dzi, zorganizowała samobójczy za-
mach, którego ofiarami padło sześciu
oficerów wysokiej rangi, w tym praw-
dopodobnie dwóch generałów. Łącz-
na liczba ofiar to ponad 35 zabitych
i co najmniej drugie tyle ran-
nych. Jundallah, mianujący
się obrońcami sunnitów
w szyickim Iranie, uwa-
żani są także za zbrojną
siłę karteli narkotyko-
wych, nie tylko regional-
nych, ale przede wszystkim
z granicznego Afganistanu
i Pakistanu. Stamtąd też
mają płynąć dlań broń
i pieniądze.
Jundallah od dawna
jest w konflikcie ze
Strażnikami Rewolucji
Islamskiej, elitarnym
i potężnym elementem
irańskiej armii – zbrojnym
ramieniem prezydenta
Ahmadineżada i rządzą-
cych Iranem mułłów. Na-
pięcie wzrosło po schwyta-
niu przez Strażników brata
dowódcy Żołnierzy Boga.
Czy to właśnie było przyczyną
zamachu?
F E L I E T O N
Teheran niejako automatycznie
zrzucił odpowiedzialność na Amery-
kanów i Brytyjczyków, którzy w ofi-
cjalnej polityce i ideologii Iranu od-
powiedzialni są za wszelkie zło tego
świata, zwłaszcza spotykające maho-
metan. Oczywiście razem z Izraelem.
Skoro nie ma żadnych dowodów
– pozostają domysły. Przede wszyst-
kim próba odpowiedzi na pytanie, czy
Waszyngtonowi i Londynowi zależy
teraz na destabilizacji
ANDRZEJ
JONAS
Iranu. Wszak co do tego, że wydarzenia w Sar-
baz stabilizacji nie służą, wątpliwości nie ma.
O odpowiedź jednoznaczną będzie trudno, choć
są przesłanki, by w taki zamiar wątpić. W sto-
sunkach Zachodu z Iranem od dawna głównym
problemem jest irański program nuklearny. Od
pewnego czasu, a dokładnie od początku pre-
zydentury Baracka Obamy, pojawiają się
w tym trudnym dialogu zachęcające sygnały
ze strony Teheranu. Destabilizacja skutkowa-
łaby raczej umocnieniem stanowiska rządu niż
zwiększeniem jego skłonności do
kompromisu.
Na zamach w pro-
wincjach Sistan i Be-
ludżystan mułłowie
i Strażnicy Rewolucji bez
wątpienia odpowiedzą inten-
sywnym polowaniem na Żołnierzy
Boga. Nie przyczyni się to do spadku
napięcia. I to może być, obok osobistego,
rzeczywisty powód ataku Żołnierzy Boga
na Strażników. Jeśli są zbrojną siłą nie tyl-
ko karteli narkotykowych, ale także mają
powiązania z talibami i Al-Kaidą, o co się
ich podejrzewa, to muszą zwalczać wszel-
kie próby dialogu z Zachodem.
Zamach w Sarbazie nie przyczynia się
do poprawy sytuacji w regionie. Ani
w Pakistanie, ani w Afganistanie nie wi-
dać jakichkolwiek pozytywnych sygna-
łów. Zwiększenie liczebności wojsk państw
Zachodu biorących udział w operacji
w Afganistanie jest raczej świadectwem
braku pomysłu na rozwiązanie problemu.
I jeśli takie rozwiązanie w ogóle istnieje, to
znaleźć je można raczej w salach konfe-
rencyjnych niż na polach bitew, gdzie kró-
lują przede wszystkim Strażnicy, Żołnierze
Boga i im podobni. 
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 55
 B E Z G R A N I C

JAPONIA

Wycofanie zbiornikowców

US NAVY
MINISTER OBRONY TOSHIMI KITAZAWA poinformował 15 października, że w styczniu Japonia wycofa z Oceanu Indyjskiego dwa okręty, zaopatrują-
ce w paliwo wojska dowodzonej przez USA międzynarodowej koalicji w Afganistanie. Misja ta trwa od końca 2001 roku. Rządząca Partia Demokra-
tyczna zapowiadała przed wyborami parlamentarnymi, że nie przedłuży wygasającego w styczniu mandatu okrętów. Nowy premier Yukio Hatoyama
wyraził gotowość podjęcia przez Japonię niemilitarnych działań na rzecz wsparcia misji afgańskiej. (W) 

Rysy na sojuszu Uderzenie prewencyjne

ROSJA. Sekretarz Rady wojny regionalnej lub lokalnej.
W ostatnich tygodniach pojawiły się nowe napięcia
Bezpieczeństwa Rosji Nikołaj „Korekty w rosyjskiej doktrynie
w stosunkach izraelsko-tureckich. Patruszew w wywiadzie dla strategicznej mają na celu zacho-
dziennika „Izwiestia” potwier- wanie statusu Rosji jako mocar-
IZRAEL–TURCJA. Przez dzie- zmianę dotychczasowej polityki dził, że jego kraj przewiduje moż- stwa atomowego zdolnego do od-
siątki lat Turcja i Izrael utrzymy- Turcji, która przez lata była regio- liwość prewencyjnego użycia bro- parcia ataku potencjalnego prze-
wały bardzo bliskie stosunki poli- nalnym sojusznikiem Izraela. ni nuklearnej. Nowa doktryna ciwnika”, stwierdził Patruszew.
tyczne i militarne, ale od pewnego Kolejne napięcie w stosunkach obronna zakłada, że broń ta może Niemniej jednak rozszerzenie
czasu w ich wzajemnych relacjach dwustronnych wywołała emisja zostać wykorzystana do odparcia możliwości użycia broni nuklear-
dochodzi do zgrzytów. W ubie- w telewizji tureckiej serialu „Ayri- ataku bronią konwencjonalną nie nej stanowi pośrednio potwier-
głym tygodniu Ankara odro- lik”. Są w nim sceny, w któ- tylko w przypadku wojny na wiel- dzenie słabości rosyjskich wojsk
czyła bezterminowo pla- Jednym rych izraelscy żołnierze ką skalę, ale również podczas konwencjonalnych. (wrt) 
nowane na 10–23 paź- z problemów zabijają palestyńskie

Trzy opcje
dziernika międzynaro- w stosunkach kobiety i dzieci
dowe ćwiczenia lotni- Izraela i Turcji stała w Strefie Gazy. Izrael
cze „Anatolia Eagle”, się kwestia zaprotestował też prze-
w których miały uczest- palestyńska. ciwko dokumentowi AFGANISTAN. Dowódca wojsk sięcy żołnierzy. W wersji maksy-
niczyć państwa NATO. „Separacja: Palestyna USA i koalicji w Afganistanie ge- malnej byłoby ich aż 80 tysięcy.
Gdy Turcy cofnęli zaproszenie – Miłość i Wojna”. Warto pa- nerał Stanley McChrystal uważa, Ponoć dosłanie połowy tego
do udziału w nich Izraelowi, zrezy- miętać, że politycy tureccy kryty- że problemem tego kraju jest nie McChrystal uznaje za najwła-
gnowały zeń USA. Zadowolenia kowali izraelską operację militarną tylko rebelia talibów, ale również ściwsze rozwiązanie. Tymczasem
z decyzji Turków nie kryje Syria, w Strefie Gazy na początku tego korupcja w afgańskim rządzie. dziennik „Washington Post” zwró-
której stosunki z Ankarą się ocie- roku. Antytureckie nastroje poja- Według anonimowych źródeł w cił uwagę, że do Afganistanu udaje
pliły. Izrael natomiast był zaniepo- wiły się też w Izraelu, czego prze- Departamencie Obrony i Białym się więcej żołnierzy niż oficjalne
kojony turecko-syryjskimi manew- jawem są wezwania do bojkotu tu- Domu, generał miał też przedsta- 21 tysięcy. Według gazety, to tylko
rami w końcu kwietnia tego roku. reckich towarów. (wrt)  wić w swym raporcie trzy opcje komponent bojowy, a dochodzi do
Nastąpiło też zacieśnienie kontak- wzmocnienia wojsk w Afganista- tego jeszcze 13 tysięcy w jednost-
tów Ankary z Irakiem. Oznacza to Więcej na temat Turcji nie. Za minimum uważa 10–15 ty- kach wsparcia. (w) 
czytaj na stronie 46.

56 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009


Ofensywa Rai-i-Nijat
Armia pakistańska rozpoczęła wielką ofensywę
przeciwko rebeliantom w Południowym Waziristanie.
PAKISTAN. 17 października
armia pakistańska rozpoczęła
operację ”Rah-i-Nijat” przeciwko
talibom w Południowym Waziri-
stanie, uchodzącym za bazę rebe-
liantów. Władze w Islamabadzie
zapowiedziały ją tuż po spektaku-
larnym ataku grupy terrorystów
na kwaterę główną Wojsk Lądo-
wych w Rawalpindi. W operacji
biorą udział dwie dywizje wojsk
lądowych liczące 28 tysięcy żoł-
nierzy, które dysponują 200-300
czołgami oraz setkami dział moź-
dzierzy. Armię wspierają człon-
kowie formacji paramilitarnych
i lotnictwo. Władze oceniają, że
w rejonie operacji, na obszarze
Krytyka misji
UNIA EUROPEJSKA. Europej-
ska Rada Stosunków Międzynaro-
dowych oceniła dotychczasowe
misje Unii Europejskiej bardzo ne-
gatywnie, stwierdzając, że w więk-
szości są małe i „nieistotne”
TADEUSZ WRÓBEL
z punktu widzenia strategicznego.
Eksperci z tego ośrodka analitycz-
nego stwierdzili, że rozwiązania
kopiowane z operacji w Bośni
i Hercegowinie zupełnie nie przy-
stają do warunków w innych czę-
ściach świata. Skuteczności misji
nie sprzyjają też spory pomiędzy
instytucjami unijnymi. W raporcie
skrytykowano także państwa człon-
kowskie wspólnoty, że nie wywią-
zują się ze swych deklaracji co do
liczby wysyłanego personelu. Pol-
sce wytknięto, że na misje cywilne
Ochotników w bród
USA. W zakończonym 30 wrze-
śnia roku budżetowym po raz
pierwszy od czasu profesjonalizacji
amerykańskie siły zbrojne, w tym
wojska lądowe, osiągnęły wszyst-
kie swoje założenia rekrutacyjne
– tak pod względem liczebności,
jak i kwalifikacji ochotników. Przy-
jęto prawie 167 tysięcy osób, prze-
kraczając plan rekrutacyjny o trzy
procent. Bez zmian utrzymała się
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
3,3 tysiąca kilometrów kwadrato-
wych, było co najmniej 10 tysięcy
talibów. Zanim do akcji weszły si-
ły lądowe, pozycje rebeliantów
były atakowane przez pakistań-
skie samoloty i śmigłowce.
Z rejonu walk napływają sprzecz-
ne doniesienia o liczbie ofiar.
Strona rządowa podała po połu-
dniu 19 października, że w ciągu
trzech dni zginęło dziewięciu woj-
skowych i 78 rebeliantów. Wcze-
śniej miejscowi mieszkańcy infor-
mowali o dziesiątkach zabitych.
Z rejonu walk uciekły dziesiątki
tysięcy cywilów. Siły rządowe na-
cierały od strony miast Razmak,
Jandola i Shakai w kierunku miej-
wysyła tylko policjantów oraz ma
problemy z planowaniem i koor-
dynacją. Niemniej jednak, wysy-
łając 151 ze 341 zadeklarowanych
osób, co daje 44 procent, wypada
dobrze na tle innych państw.
Mimo to Polskę zaliczono do gru-
py „agnostyków” – państw, które
nie są przekonane, że misje cy-
wilne mają wartość. (ww)  elitarnej formacji generał bryga-
liczba ochotników spośród Afro-
amerykanów. Pentagon podał, że
najwięcej osób zgłosiło się do służ-
by w wojskach lądowych, do któ-
rych zamiast 65 tysięcy planowa-
nych rekrutów przyjęto ponad
70 tysięcy. Amerykańskie media
zauważyły jednak, że ubiegłorocz-
ny poziom rekrutacji w tym rodzaju
sił zbrojnych był niższy o 15 tysięcy
niż w latach poprzednich. (wr) 
scowości Makeen, Spinkai Ragh-
zai i Tiarza. Rzecznik armii gene-
rał major Athar Abbas przyznał,
że działania są bardzo trudne
z powodu licznych min pułapek.
Miejscowych talibów wspierają
bojownicy uzbeccy, stąd ocenia
się, że operacja w Południowym
Waziristanie może potrwać nawet
dwa miesiące.
W tygodniu poprzedzającym
ofensywę rebelianci dokonali kil-
ku zamachów terrorystycznych
i ataków na instytucje pakistań-
skiego państwa. Były dziesiątki
zabitych. Pojawiły się opinie, że
ataki miały na celu wymuszenie
na władzach odwołanie ofensywy
w Waziristanie. Jedyną dobrą in-
formacją jest to, to że prezydent
Barack Obama podpisał ustawę
przyznającą Pakistanowi w naj-
bliższych pięciu latach 7,5 miliar-
da dolarów pomocy. (W)  stawne”.
Masakra
na wschodzie
IRAN. Aż 42 osoby zginęły
w zamachu, do którego doszło
18 października w miejscowości
Pishin koło miasta Sarbak w pro-
wincji Sistan-Beludżystan. Sa-
mobójca wysadził się podczas
spotkania wysokich dowódców
ze starszyzną plemienną, na któ-
rym rozmawiano o pojednaniu
między zamieszkującymi ten re-
gion Iranu szyitami i sunnitami.
Do jego przeprowadzenia przy-
znali się sunniccy rebelianci
z ugrupowania Jundallah (Żoł-
nierze Boga). Wśród zabitych by-
ło co najmniej pięciu wysokich
rangą oficerów KSRI. Zginęli za-
stępca dowódcy sił lądowych tej
dy Noor Ali Shooshtari i dowód-
ca KSRI w prowincji brygadier
Rajab Ali Mohammadzadeh,
a także dowódcy z Iranshahr
i Sarbaz oraz Brygady Amiral-
mo’menin.
Władze Iranu zasugerowały, że
inspiratorami zamachu były Stany
Zjednoczone oraz Wielka Bryta-
nia i zagroziły im odwetem, choć
Waszyngton i Londyn potępiły ten
akt terroru. Prezydent Mahmud
Ahmadineżad wysunął oskarże-
nie pod adresem sąsiedniego Paki-
stanu. (ww)  nicznych. (Ted)
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
Haracz
dla talibów
WŁOCHY. Brytyjski dziennik
„The Times” napisał, że Włosi,
nie informując sojuszników, opła-
cali talibów, by mieć spokój
w okręgu Surobi w okolicach
Kabulu, za który odpowiadali.
W sierpniu 2008 roku zginęło
tam dziesięciu francuskich żoł-
nierzy, gdy ich patrol wpadł w za-
sadzkę. Według gazety, przyczy-
ną tragedii było to, że Francuzi,
nie wiedząc o przekupstwie,
błędnie ocenili poziom zagroże-
nia. Włoski rząd określił jej infor-
macje jako „całkowicie bezpod-
Nowe bazy
BUŁGARIA. W bułgarskich
mediach pojawiła się informacja,
że USA przeznaczą 60 milionów
dolarów w stworzenie bazy woj-
skowej, w której będzie mogło
stacjonować do 2500 żołnierzy.
Zostanie otwarta w 2011 lub
2012 roku. Podobna instalacja
dla 1600 wojskowych za blisko
50 milionów dolarów w sąsied-
niej Rumunii będzie gotowa jesz-
cze w tym roku. Dowódca Połą-
czonych Sił Zadaniowych
Wschód pułkownik Gary Russ
powiedział amerykańskiej gaze-
cie wojskowej „Stars and Stri-
pes”, że bazy będą własnością
Bułgarii i Rumunii. Mają być wy-
korzystywane wspólnie przez
wojska Stanów Zjednoczonych
i państw gospodarzy.
Testy rakietowe
KOREA PÓŁNOCNA. W ubie-
głym tygodniu Korea Północna
ponownie przeprowadziła próby
rakietowe. Tym razem z poligonu
Musudan-Ri na północno-
-wschodnim wybrzeżu w kierunku
południowym wystrzelono pięć
pocisków krótkiego zasięgu. Poja-
wiły się nieoficjalne informacje,
że testy rakietowe Phenianu
wprowadziły w konsternację rosyj-
skie ministerstwo spraw zagra-

57

F E L I E T O N
ROMAN
KUŹNIAR
Matki na wojnie
Z
obaczyłem niedawno
na zdjęciu, które było
ilustracją jakiegoś
artykułu o wojnie
w Afganistanie, kilka
amerykańskich żołnierek. Były
zmęczone i siedziały lub leżały na
ziemi. Broń też była na ziemi,
a niektóre karabiny oparte o ściany
schronu. Jedna kobieta stała, obser-
wując okolicę. Kilka miesięcy
wcześniej widziałem w telewizji
film o amerykańskich matkach bio-
rących udział w tej wojnie w odle-
głym kraju. Zostawiają swoje dzie-
ci i później wracają do nich odmie-
nione przez wojnę, w której strzelały
i zapewne do nich strzelano. Była
w tym filmie mowa o tym, jak trud-
no jest kobietom ponownie wejść
w rolę matek, żon. Przypomniałem
sobie wtedy stwierdzenie nowego
sekretarza generalnego NATO
Andersa Fogha Rassmusena, że
sojusz jest w Afganistanie między
innymi po to, aby bronić praw af-
gańskich kobiet. Pomyślałem, że
może powinien także wziąć pod
uwagę prawa kobiet amerykańskich.
W „International Herald Tribune”
opublikowano artykuł, w którym au-
tor napisał między innymi, że w wy-
mianie ognia pomiędzy żołnierzami
koalicji a powstańcami zginęło kilku
bojowników oraz kobieta i jej dzie-
cko. Z czyich rąk mogła zginąć ta
matka ze swoim dzieckiem? Nie
można wykluczyć, że z rąk innej
matki, której dziecko zostało bez-
pieczne w Ameryce. „Gdzie jest
Rassmusen?”, pomyśla-
łem znowu.
58 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
Powiększenie
Dlaczego nie możemy wygrać tej wojny?
Nie może być tak, że na „naszej”
wojnie jedna matka zabija inną matkę
i jej dziecko. Cytowany z tej okazji
przez gazetę Afgańczyk mówił:
„Przeszukiwania domów, zabijanie
oraz bicie cywilów stało się dla nas
codziennością (daily business)”.
Przytaczane są także słowa pewnego
amerykańskiego pułkownika, pra-
sowca lokalnych sił USA i NATO:
„Afganistan jest nadal niebezpiecz-
nym miejscem i bardzo nam przykro,
kiedy giną afgańscy cywile”. Pomy-
ślałem, że chyba żartuje. Cynizm nie
do przyjęcia. Giną w operacjach mat-
ki z dziećmi, a jemu jest przykro, ale
uważa, że nie może być inaczej, bo
w Afganistanie jest nadal niebez-
piecznie. Notabene żołnierze amery-
kańscy w Iraku przyznawali, że nie-
rzadko zdarzało się im strzelać do
irackich dzieci, gdy te przenosiły
przez ulicę jakieś przedmioty, które
mogły się przydać rebeliantom.
Nie, proszę państwa, matki nie po-
winny brać udziału w takiej wojnie
i nie powinny zabijać innych matek
i ich dzieci. Wizerunek „Heli trakto-
rzystki” mógł być co najwyżej
śmieszny, a wizerunek matki, która
zabija inną matkę i jej dziecko jest
zwyczajnie nie do przyjęcia. Zwłasz-
cza jeśli to czyni nie w obronie włas-
nej czy w obronie swojej ziemi. Ktoś
powie – zbytni konserwatyzm. Pro-
szę bardzo. Pozostanę jednak przy
NIE MOŻE BYĆ ZWYCIĘSTW
swoim. Będę konserwatystą.
Takim jak Józef Beck, który mówił, że „my
w Polsce, nie znamy pokoju za wszelką cenę”.
Uważam, że nie może być także zwycięstw za
wszelką cenę. Nie powinniśmy dążyć do zwy-
cięstwa za wszelką cenę, bo teraz płacą ją Af-
gańczycy, ale w przyszłości będziemy musieli
to zrobić także my.
Zastanawia mnie, jak to jest: Predatory oraz
Herkulesy i F-16 w powietrzu, pojazdy opan-
cerzone na ziemi, stale rosnąca liczba żołnie-
rzy, wśród których nie brakuje także kobiet,
i nie możemy tej wojny wygrać. I nikt nie za-
daje sobie pytania: dlaczego? A może właśnie
dlatego, że chcemy ją wygrać za wszelką cenę.
Może błąd leży w naszym myśleniu o tej woj-
nie? Siłą rażenia, zdolnością zabijania, liczbą
żołnierzy, sprzętu i pieniędzy przewyższamy
Afgańczyków wielokrotnie. I mimo to nie
udaje się tej wojny wygrać. A czy nie jest tak
dlatego, że sposób, w jaki Amerykanie
i NATO ją prowadzą, powoduje, że tracimy
przewagę moralną, a zyskuje ją nasz przeciw-
nik? Kto by chciał lekceważyć ten czynnik
w walce, niech poczyta o podobnych wojnach
w przeszłości. 
ZA WSZELKĄ CENĘ
 HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTY
BOLESŁAW
MADEJ
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA

Wojny
z przyszłości
Czy nastanie epoka konfliktów znajdujących szybkie
rozstrzygnięcie przy minimalnej ilości ofiar?
FOT. WIRED

POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 59

 Z A G R O Ż E N I A
ŚWIATOWE POTĘGI będą
poszukiwały rozwiązań,
które zapewnią im przewagę
na wypadek konfliktu
symetrycznego.
Wojny z przyszłości
T
rudno przewidzieć przy-
szłość wojny ze względu
na dychotomiczny charak-
ter tego zjawiska. Jeśli
przyjrzeć się pierwszej wojnie w rejo-
nie Zatoki Perskiej oraz interwencji
sojuszu północnoatlantyckiego w Ko-
sowie, to jawi nam się obraz szyb-
kiego, precyzyjnego i humanitarne-
go starcia, zdominowanego przez no-
woczesną technologię, która stopnio-
wo wypiera człowieka z pola walki.
Interwencja w Iraku od 2003 roku
oraz operacja NATO w Afganistanie
trwająca od 2001 roku obaliły kon-
cepcję wojny przyszłości jako całko-
wicie skomputeryzowanej i błyska-
wicznej. Oba konflikty charaktery-
zuje raczej asymetria, przewlekłość
działań oraz dyfuzja przemocy niż
szybkość i precyzja.
Obraz współczesnej wojny wydaje
się jeszcze mroczniejszy, jeśli anali-
zie poddać krwawe konflikty tlące
się od dziesięcioleci na kontynencie
afrykańskim. Towarzysząca im prze-
moc seksualna, grabieże i mordy na
cywilach oraz ofiary liczone w mi-
lionach zabitych i rannych każą są-
60 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
dzić, że wojny nie stają się coraz bar-
dziej humanitarne. Która z przedsta-
wionych koncepcji okaże się domi-
nująca?
WOJSKO POLICYJNE
Globalny konflikt symetryczny jest
mało prawdopodobny. Stany Zjedno-
czone i Europę Zachodnią mimo
sprzeczności niektórych interesów
łączy sojusz północnoatlantycki, któ-
ry wyklucza wojnę między nimi. Za
to naturalnymi rywalami USA oraz
pretendentami do zdobycia miana su-
permocarstwa wydają się Federacja
Rosyjska i Chińska Republika Ludo-
wa. Państwa te posiadają broń nuklear-
ną, która gwarantuje efekt wzajemne-
go odstraszania. Prawdopodobieństwo,
że ewentualne starcie doprowadziłby
do zagłady adwersarzy, skutecznie
minimalizuje zagrożenie wybuchem
konfliktu między nimi.
Dlatego możemy przypuszczać, że
pierwsza połowa XXI wieku będzie
zdominowana przez konflikty o cha-
rakterze asymetrycznym z udziałem
aktorów pozapaństwowych, czyli po-
dobne do tych, które toczą się w Ira-
ku i Afganistanie. Teza ta znajduje potwier-
dzenie w statystykach Departamentu Badań
nad Pokojem i Konfliktem przy Uniwersyte-
cie w Uppsali, które wykazują wyraźny
wzrost znaczenia konfliktów wewnętrznych
po zakończeniu II wojny światowej.
Często wybuchają one z pobudek o cha-
rakterze politycznym – aspiracji separatystycz-
CZY nych, dążenia do przejęcia władzy lub chęci
W PRZYSZŁOŚCI zmiany systemu sprawowania rządów. Wsku-
może dojść tek wyniszczających działań zbrojnych de-
do rewolucji
informacyjnej strukcji ulegają struktury państwowe. Cel po-
w sprawach czątkowo definiowany w kategoriach politycz-
wojskowych, nych ulega zatarciu, ale wojna trwa dalej.
podobnej do tej, Ann Hironaka z Wydziału Socjologii Uni-
która zmieniła
oblicze wojny wersytetu Kalifornijskiego wyliczyła, że
pod koniec średnia długość trwania wojen domowych to-
XX wieku? czących się w drugiej połowie XX wieku wy-
nosi około czterech lat, ale jak sama zauwa-
ża, niektóre z nich mogą ciągnąć się dekada-
mi. Historia najnowsza Angoli, Birmy i Su-
danu została zdominowana przez wewnętrzne
konflikty, które trwają nieprzerwanie od
momentu uzyskania przez te państwa niepod-
ległości.
Kolejne pokolenia wychowują się w stanie
wojny i poczuciu permanentnego zagrożenia.
Nie znają innego świata ani pojęcia pokoju
i zostają wciągnięte w tryby machiny prze-

350
324,65%
300
250
200
117,77%
150
100 76,37%
50
0 Research
FOT. DIY DRONES
BEZZAŁOGOWE POJAZDY TRANSPORTOWE przejęłyby zadanie zapewnienia wsparcia
logistycznego oddziałom na obszarach objętych ciężkimi walkami.
mocy, która gwarantuje im pozycję społeczną
oraz zaspokaja ich potrzeby fizjologiczne.
Samoistne zakończenie wojny staje się w tej
sytuacji niemożliwe.
Dlatego umiędzynarodowienie konfliktu
może okazać się jedyną szansą na przerwanie
działań zbrojnych i uzyskanie względnej stabi-
lizacji. W praktyce oznacza to militarne zaan-
gażowanie się państw trzecich w misje mające
na celu wymuszanie pokoju (peace enforce-
ment). Podobnie jak toczące się obecnie wojny
w Iraku i w Afganistanie, mają one wymiar
asymetryczny, choć cechuje je niższa inten-
sywność działań oraz mniejsze zaangażowanie
sił zbrojnych. Stąd wniosek, że wojna przy-
szłości będzie coraz bardziej przypominać
działania policyjne.
KLUCZE DO ASYMETRII
Czy w przyszłości może dojść do rewolucji
informacyjnej w sprawach wojskowych, po-
dobnej do tej, która zmieniła oblicze wojny
pod koniec XX wieku? Zważywszy na wzrost
światowych wydatków na zbrojenia, jaki do-
konał się w ostatnich kilkunastu latach, może-
my oczekiwać dalszego rozwoju nowocze-
snych technologii.
Z jednej strony, światowe potęgi będą po-
szukiwały rozwiązań, które zapewnią im prze-
H O R Y Z O N T Y
WZROST
wydatków
na zbrojenia
w latach
1995–2008
(przyrost
w procentach).
Źródło:
opracowanie
96,94% własne na
podstawie Mili-
tary Expenditure
32,06% Database,
12,94% Stockholm Inter-
national Peace
Institute
FOT. US ARMY
wagę na wypadek konfliktu symetrycznego,
takich jak amerykański program budowy tar-
czy antyrakietowej, wprowadzenie do służby
myśliwca przewagi powietrznej F-22 Raptor
czy systemy nawigacji alternatywne dla GPS,
czyli GLONASS, Compass i Galileo. Z dru-
giej strony, należy spodziewać się dalszego
rozwoju technologii pomocnej w prowadzeniu
konfliktów asymetrycznych. Przede wszyst-
kim chodzi o budowę bardziej niezawodnych
systemów komunikacji, które pozwolą jed-
nostkom operującym w rozproszeniu pozosta-
wać w stałym kontakcie ze sobą i zwierzchni-
kami, oraz o konstruowanie urządzeń, które
być może wyręczą żołnierzy wykonujących
najbardziej niebezpieczne zadania.
Obecnie w Iraku wojska Stanów Zjednoczo-
nych korzystają z pomocy 22 typów zdalnie
sterowanych robotów naziemnych wykorzy-
stywanych do zadań pirotechnicznych, wykry-
wania skażeń oraz namierzania pozycji wroga
podczas walk w terenie zurbanizowanym. Pro-
wadzone są również badania nad skonstruowa-
niem bezzałogowych pojazdów transporto-
wych, które przejęłyby zadanie zapewnienia
wsparcia logistycznego oddziałom na obsza-
rach objętych ciężkimi walkami, gdzie trans-
porty z zaopatrzeniem szczególnie narażone
są na ataki partyzantów.
Gdy chodzi o rolę, jaką zaawansowane tech-
nologie odegrają w tak zwanych konfliktach
ponowoczesnych, na myśl przychodzi mono-
log Eda Hoffmana, jednej z głównych posta-
ci filmu Ridleya Scotta „W sieci kłamstw”.
Po to, by wprowadzić widza w nastrój, bohater
zarysowuje kulisy wojny prowadzonej prze-
ciwko islamskiemu fundamentalizmowi:
„Nasz wróg zdał sobie sprawę, że walczy z fa-
cetami z przyszłości. (…) Zrozumiał też, że
jeśli zacznie żyć i zachowywać się w sposób
archaiczny, to bardzo trudno będzie nam go
namierzyć. Dlatego nasi przeciwnicy pozby-
wają się telefonów komórkowych, kasują adre-
sy e-mail, wszystkie instrukcje przekazują
ustnie. Rezygnują z technologii i znikają
w tłumie. Nie noszą flag ani mundurów. Nasi
żołnierze zadają sobie pytanie: z kim my, do
diabła, walczymy?! (…) Wydaje nam się, że
mamy do czynienia z niezbyt wyrafinowanym
przeciwnikiem, ale najwyższa już pora, aby-
śmy zdali sobie sprawę, że to my dla nich je-
steśmy łatwym celem”.
ILUZORYCZNA PRZEWAGA
Choć cytat pochodzi z filmu opowiadające-
go głównie o zmaganiach z terroryzmem mo-
tywowanym religijnie, to oddaje również cha-
rakter większości współczesnych konfliktów
asymetrycznych. Prymitywne techniki, którymi
posługują się partyzanci, są ich atutem w star-
ciu ze zinformatyzowanymi siłami zbrojnymi
państw postindustrialnych. Nie sposób bowiem
namierzyć sygnału elektromagnetycznego prze-
ciwnika za pomocą systemu Rivet Joint (system
elektronicznego nasłuchu pola walki), jeśli nie
korzysta on z radiostacji lub innych emitujących
go urządzeń. Również radary zamontowane na
pokładach samolotów typu AWACS (powietrz-
ny system wczesnego ostrzegania i dowodze-
nia) okażą się bezużyteczne, jeśli wróg nie
dysponuje statkami powietrznymi.
Siły konwencjonalne osiągają za to pewne
korzyści z używania nowoczesnych systemów
nawigacji satelitarnej, bezzałogowych samolo-
tów zwiadowczych oraz zdalnie sterowanych
robotów naziemnych. Należy jednak pamiętać,
że w obliczu wojen asymetrycznych nowocze-
sne technologie stanowią jedynie wsparcie dla
działań żołnierzy, którzy w dalszym ciągu po-
zostają podstawowym elementem machiny
wojennej.
Rację miał zatem amerykański generał
Samuel B. Griffith II, który twierdził, że suk-
ces w zmaganiach o charakterze asymetrycz-
nym nie zależy od korzystania ze skompliko-
wanych urządzeń, rozbudowanych systemów
logistycznych ani też od precyzji komputerów.
Według niego, „podstawowym elementem
działań zbrojnych pozostaje człowiek obda-
rzony inteligencją, emocjami i wolą, co czyni
go istotą zdecydowanie bardziej skomplikowa-
ną od wszystkich wymyślonych przez niego
maszyn”. 
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 61

F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
Przez cały wiek XIX dziesiątki tysięcy młodych
Europejczyków ruszało szukać guza w walce
o wolność innych narodów.
Za wolność naszą i waszą
A
utorem sławnego hasła „Za
wolność naszą i waszą” jest
Joachim Lelewel. Po raz
pierwszy wygłoszone zostało
w Warszawie 25 stycznia 1831
roku podczas uroczystości ku czci dekabrystów.
Było ono skierowane do Rosjan i oznaczało, że
powstańcy listopadowi walczą nie przeciw nim,
ale przeciw carskiemu despotyzmowi. Później
wsławił je Mickiewicz. Stało się naszą ekspor-
tową wizytówką. Pod tym wezwaniem wal-
czyli wodzowie węgierskiego powstania 1848
roku Józef Bem i Henryk Dembiński.
Już przedtem w amerykańskiej wojnie
o niepodległość uczestniczyli Kościuszko
i Pułaski.. Nie byliśmy jednak wyjątkowi – wręcz
przeciwnie. Przez cały – bardzo idealistyczny,
jak widać z dzisiejszej perspektywy – wiek XIX
dziesiątki tysięcy młodych Europejczyków ru-
szało szukać guza w walce o wolność innych
narodów. Niekiedy aż za oceanem.
Wojny napoleońskie obudziły powszechny
apetyt na demokrację i samostanowienie lu-
dów. W Ameryce Południowej zarówno miej-
scowi Indios, jak i potomkowie imigrantów
europejskich chcieli, wzorem Amerykanów
z Północy, zrzucić jarzmo hiszpańskie i portu-
galskie. Pod przywództwem José de San
Martina (1778–1850) i Simóna Bolivara
(1783–1830) walczyli ochotnicy z Anglii,
Francji, Hiszpanii i Włoch. Ich celem była fe-
deracja wyzwolonych republik: Boliwii, Bra-
zylii, Chile, Peru, Wenezueli i innych. Udało
się im uniezależnić od Madrytu i Lizbony, ale
wbrew marzeniom kontynent został podzielo-
ny na wiele niechętnych sobie państw.
W toczonych walkach doświadczenie i roz-
głos zdobył młody Włoch Giuseppe Garibaldi
(1807–1882), najsłynniejszy partyzant w hi-
storii. Wykorzystał je we własnej ojczyźnie,
przewodząc kolejnym walkom, które przynio-
sły w końcu Włochom wolność i jedność.
Walczyli razem z nimi ochotnicy z wielu kra-
jów Europy, również Polacy. Garibaldi od-
wdzięczył się nam, namawiając pułkownika
Francesco Nullo (ma swoją ulicę tuż koło
62 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
Rycerskie sprawy
(42)
naszego sejmu) do udziału w powsta-
niu styczniowym. Uczestniczyli
w nim też ochotnicy z Francji. Polacy
natomiast walczyli po stronie francu-
skiej w wojnie z Prusami (1870). Mo-
żemy o ich tragicznych losach prze-
czytać w „Bartku Zwycięzcy” Sien-
kiewicza. Powstaniec styczniowy
Jarosław Dąbrowski zginął na bary-
kadach paryskiej Komuny.
W wojnie polsko-bolszewickiej
1920 roku o naszą już tylko wolność
walczyli amerykańscy i francuscy
ochotnicy.
Zapaleńców gotowych oddać życie
za sprawę, którą uważali za wspólną,
można by długo wymieniać. Ostatni,
zamykający rozdział w ich historii na-
pisali zagraniczni ochotnicy w wojnie
domowej w Hiszpanii (1932–1939).
Utworzyli oni wiele brygad międzyna-
rodowych (między innymi imienia Ja-
rosława Dąbrowskiego). Tysiące spo-
śród nich chciało walczyć z faszyzmem,
zagrażającym całej Europie. Francisco
Franco został otwarcie wsparty przez
Hitlera i Mussoliniego. Niemieccy lot-
nicy bombardowali bezbronne mia-
sta. Jednocześnie ludzie walczący
po stronie Republiki byli bez-
względnie manipulowani przez
Moskwę; wielu z nich było ko-
munistycznymi agentami. Zosta-
wili po sobie wspomnienie bo-
haterstwa i terroru, bezintere-
sowności i politycznego cyni-
zmu. Okazało się, że nie walczyli
za niczyją wolność – ale za wła-
dzę Stalina. 
Hasło
„Za wolność naszą
i waszą” stało się
polską eksportową
wizytówką.

Panu płk.
Piotrowi WOJNOWSKIEMU
oraz Jego NAJBLIŻSZYM
wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
z powodu śmierci
OJCA
składają
kadra i pracownicy
Wojskowej Prokuratury Garnizonowej
w Elblągu.
Panu Bolesławowi
STANKIEWICZOWI
oraz
Jego NAJBLIŻSZYM
wyrazy szczerego współczucia
z powodu śmierci
MATKI
składają
dyrektor oraz koleżanki i koledzy
z Wojskowego Biura Zarządzania
Częstotliwościami.
Serdecznemu Koledze
Panu ppłk. rez. Jarosławowi
SZYKSZNI
wyrazy głębokiego
współczucia z powodu śmierci
MATKI
składają
żołnierze i pracownicy wojska
Dowództwa Wojsk Specjalnych.
8 października 2009 roku zmarł
płk Waldemar MARCINIAK
wyrazy szczerego żalu i współczucia
całej RODZINIE
składają
szef, kadra i pracownicy
Zarządu Planowania Logistyki – P4.
H O R Y Z O N T Y
Paniom Panu
Renacie i Marcie Stefanowi KOCH
MARCINIAK wyrazy głębokiego
oraz współczucia i szczerego żalu
NAJBLIŻSZYM zmarłego z powodu śmierci
po ciężkiej chorobie MATKI
składają
pułkownika dowództwo, kadra i pracownicy wojska
Waldemara Jednostki Wojskowej 1261
MARCINIAKA w Elblągu.
wyrazy głębokiego żalu
i szczerego współczucia
Pani
składają Ewie FLOTYNIEWICZ
kadra i pracownicy długoletniej wicedyrektor
wojska z Zarządu Planowania Centralnej Biblioteki Wojskowej
Logistycznego – G4 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego
Dowództwa Wojsk Lądowych. wyrazy współczucia z powodu śmierci
OJCA
„Przez noc droga do świtania składają
Przez wątpienie do poznania dyrekcja i pracownicy.
Przez błądzenie do mądrości
Przez śmierć do nieśmiertelności”
Panu płk. Panu ppłk. Markowi JÓŹWIKOWI
Adamowi DEMBEK oraz Jego BLISKIM
Wyrazy szczerego żalu w tych trudnych chwilach
oraz głębokiego współczucia wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci i szczere kondolencje
z powodu śmierci
MATKI
MAMY
składają składają
koleżanki i koledzy z Zarządu szef, kadra oraz pracownicy
Planowania Logistycznego – G4 Zarządu Planowania Rzeczowego – P8
Dowództwa Wojsk Lądowych. Sztabu Generalnego WP.
Serdecznie dziękuję dowództwu, oficerom Dowództwa Operacyjnego SZ,
dowódcy Pomorskiego Okręgu Wojskowego,
dowódcy 52 Batalionu Remontowego w Czarnym
za słowa otuchy, wsparcia i przekazane kondolencje
z powodu śmierci mego męża
śp. gen. bryg. Witolda POLUCHOWICZA
oraz za udzielenie wszechstronnej pomocy w organizacji i przeprowadzeniu
uroczystości pożegnalnych w Warszawie i pogrzebowych w Szczecinku.
Żona Barbara wraz z córką Agnieszką i synem Michałem.
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 63
 P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
ANNA DĄBROWSKA bo Polacy gościli huzarów. W jednej z wio-
sek, w której się zatrzymali, mieszkańcy po-

Madziarska epopeja
prosili o ratunek. Okazało się, że niedaleko
doszło do strzelaniny i partyzanci zabili kil-
ku Niemców. Wieś była przekonana, że cze-
ka ją pacyfikacja. „Byłem przerażony
i chciałem odmówić, ale nasz porucznik bez
Formalnie był niemieckim sojusznikiem, wahania kazał rozstawić karabiny maszyno-
we”. O trzeciej nad ranem usłyszeli nadjeż-
ale współpracował z Armią Krajową i wywoził dżające ciężarówki. Niemcy, których powi-
ludność cywilną z płonącej Warszawy. tał ostrzał z karabinu, w panice zarządzili
odwrót. Na szczęście w porannej mgle nie

P
o czterech latach neutral-
ności Niemcy w jeden dzień
zajęli Budapeszt”, wspomi-
na Ákos Engelmayer, były
ambasador Republiki Węgierskiej
w Polsce. Był marzec 1944 roku.
27-letni István Elek dostał wezwanie
do wojska. Jak tłumaczy Engelmayer,
do Polski wysłano najlepsze oddzia-
ły, między innymi huzarów, aby na
prypeckich moczarach wspomagali
Niemców i szukali kryjówek party-
zantów. „Po tych bagnach tylko koń
mógł przejść”.
STRZAŁY WE MGLE
Dla Istvána Eleka zaczęła się
wojna: „Na szczęście, Polacy, mimo
że byliśmy sprzymierzeńcami Niem-
ców, traktowali nas zupełnie ina-
czej”. Wspomina, jak odnalazł ich
uzbrojony patrol partyzancki i z peł-
nym zaufaniem poprosił o pomoc.
Mieli rannych, których nie mogli
już leczyć w lesie.
„Zabraliśmy ich do niemieckiego
szpitala. Lekarz powiedział, że póki
są chorzy, będą traktowani jak pa-
cjenci, ale kiedy wydobrzeją, trafią
do obozu jenieckiego”. Na szczę-
ście, gdy tylko ranni doszli do zdro-
wia, lekarz wezwał Węgrów, żeby
ich odebrali, a oni oczywiście wy-
puścili Polaków. W zamian za to
partyzanci nauczyli ich, jak unikać
min.
W połowie lata węgierskich huza-
rów wysłano w kierunku polskiej
stolicy. „Niemcom nie podobała się
nasza fraternizacja z Polakami, więc
przestali nam wydawać żywność, li-
cząc, że głodni będziemy rabować
miejscową ludność i skończy się na-
sza przyjaźń”. Plan się nie powiódł,
było widać, kto strzela.
DO POLSKI ŁUNA NAD WARSZAWĄ
wysłano Oddział Eleka był jednym z ostatnich,
najlepsze
oddziały, między który przedostał się 31 lipca mostem Kier-
innymi huzarów, bedzia na drugą stronę Wisły. Skierowano
aby szukali ich na przedmieście i do połowy sierpnia
kryjówek stacjonowali w Babicach. „Pamiętam
partyzantów.
wstrząs, jaki przeżyłem, widząc łunę ognia
nad walczącą Warszawą”.
Jak podkreśla Engelmayer, także w cza-
sie powstania Węgrzy byli neutralni i nie
walczyli z Polakami. Pewnego dni zatrzy-
mali natomiast własowców. „Na wozie,
wśród łupów, wieźli ludzkie palce z pier-
ścionkami i obrączkami”, opowiada Elek.
Własowcy zostali aresztowani, a następnego
dnia do Węgrów przyjechał niemiecki oficer
z żądaniem ich wypuszczenia. Dowódca od-
mówił i kilkanaście minut później niemiec-
kie pociski zniszczyły willę, w której prze-
bywali węgierscy żołnierze – zginęło pięt-
nastu z nich.

ISTVÁN ELEK w latach

czterdziestych XX wieku.
PÓŁ TONY WATY
Po tym zdarzeniu z oddziału Eleka na
stronę powstańców przeszło około 80 pro-
cent żołnierzy. „Zameldowaliśmy się w do-
wództwie Armii Krajowej na ulicy Puław-
skiej, aby przydzielono nam zadania”. Mieli
pomagać w ewakuacji ludności cywilnej.
FOT. ARCH. OŚRODKA KARTA

Ich konie zaprzężono do wozów i przez dwa

tygodnie wywozili mieszkańców do podwar-
FOT. BUNDESARCHIV

szawskich miejscowości. „Niemcy nie mieli

Niemcy rozkazów co z nami robić, więc nas prze-
wkracza puszczali”, tłumaczy István Elek. „Pamię-
ją
do Buda
pe
– marze sztu tam Węgrów w Podkowie”, wspomina Jan
c
1944 ro Romański: „Byłem wzruszony na widok
Huzar w ogrodzie
k.
ich mundurów khaki i furażerek, tak innych
od mundurów Wehrmachtu”.
Polska stała się dla niego drugą ojczyzną. Do dziś spotyka ludzi, Były huzar twierdzi, że do dziś spotyka lu-
dzi, którzy go pamiętają z tamtych czasów
którzy pamiętają Węgrów z tamtych czasów i dziękują za ratunek. i dziękują za ratunek. Dodaje, że Polacy od-

D o armii István Elek wstą-

pił po maturze. Służył
w 4 Pułku Huzarów, który
opuścił w stopniu sierżanta, a
potem skończył studia na Wę-
gierskiej Akademii Rolniczej.
W 1944 roku został powołany
do wojska i wysłany do Polski.
Rok później aresztowali go Ro-
sjanie i wywieźli do ZSRR,
skąd udało mu się uciec
i przedostać do Gdańska.
Nie wrócił już na Węgry. Oże-
nił się z Polką i zajął projekto-
waniem terenów zielonych
w Gdańsku. Jest między inny-
mi współautorem rewaloryza-
cji Parku Oliwskiego, projektu
Ogrodu Zoologicznego w Oli-
wie oraz zagospodarowania
terenów nadbrzeżnych Jelit-
płacili za tamtą pomoc w 1956 roku. Już naza-
jutrz po wybuchu powstania zaczęli do jego
domu przynosić paczki, których poczta nie
kowo-Brzeźno. Za pomoc or- przyjmowała. Po kilku dniach miał w ogrodzie
ganizowaną dla Węgrów pięć ton darów, w tym pół tony waty.
w 1956 roku został trzy lata István Elek dodaje, że polsko-węgierska
temu wyróżniony przez wła- przyjaźń to nie tylko znany wszystkim wier-
dze węgierskie odznacze- szyk o dwóch bratankach, ale też konkretna
niem Bohater Wolności.  pomoc nawet w najtrudniejszych czasach. 

64 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009


D ługo by wymieniać miejsca na świecie, któ-
re stały się przedmiotem wnikliwych stu-
diów Tiziano Terzaniego, włoskiego reportera,
zaliczanego do grona najwybitniejszych
w XX wieku. Sajgon w 1975 roku, Czerwoni
Khmerzy, wydarzenia na placu Tienanmen,
pogrzeb Mao Zedonga, śmierć cesarza
Deng Xiaopinga. Od pierwszych stron wielkie
wydarzenia historyczne przeplatają się z dra-
matami zwykłych ludzi. Jesteśmy świadkami
exodusu ludności w całej Azji Południowo-
-Wschodniej.
„Od końca wojny indochińskiej w 1975 roku
sto trzydzieści pięć tysięcy Laotańczyków zbie-
gło do Tajlandii, sto pięćdziesiąt tysięcy Kam-
bodżan uciekło do Wietnamu, siedemdziesiąt
tysięcy Wietnamczyków drogą morską dotarło
do różnych krajów regionu, a kolejne sto sześć-
dziesiąt tysięcy schroniło się w Chinach”. Oto
twarde statystyki zebrane przez oenzetowskich
urzędników. Ilu uchodźców zginęło, utonęło?

Reporterski sznyt
KSIĄŻKA
Dajmy się zabrać w podróż po Azji.
Tak zwanych boat people trudno oszacować.
Policzyć dają się natomiast anonimowe zwłoki
wyrzucane przez wodę u brzegów Malezji. Ofia-
ry rewolucji i wojen. Bardziej lub mniej krwa-
wych przewrotów, które dokonywały się w Azji
tak często, jak na żadnym innym kontynencie.
Wielką zaletą włoskiego reportera jest to, że pi-
sze z pozycji nie tylko obserwatora, ale
i uczestnika wydarzeń. Poznajemy Azję
krwawą, dziką, brudną, a jednocze-
śnie magiczną, gdzie zaściankowe
zabobony mieszają się z twardą
polityką.
„Według mieszkańców Kam-
bodży (może dlatego, że od
wieków są rolnikami), naj-
większe nieszczęścia przy-
chodzą z nieba. Sam Lon
Nol wierzy w to, co powie-
dział mu jeden z bonzów,
czyli że «z nieba przyjdzie
jego koniec». A zatem
marszałek opuszcza swój
pałac wyłącznie w asyście
dwóch baterii artylerii prze-
ciwlotniczej”.
Terzani wyłania się z kart książki jako
znawca i wielki miłośnik Azji. Przybliża czytel-
nikom odległą i niezrozumiałą z reguły kulturę.
Sam także daje się zaskakiwać, a często nawet
zaszokować mentalnością, podejściem do życia
mieszkańców azjatyckiego kontynentu. W japoń-
skim reportażu czytamy: „Jednemu ze sprzedaw-
ców, których szkolę, właśnie umarło maleńkie
dziecko. Odwróciło się w kołysce i przydusiło po-
duszką. Wezwano karetkę, która przyjechała
H O R Y Z O N T Y
z tlenem, ale bez złączki i rurki, żeby go po-
dać. Dziecko umarło. Sanitariusze i rodzice
wymienili niskie ukłony, przepraszając na
zmianę: pierwsi za to, że kazali na siebie cze-
kać, drudzy – że wezwali ich nadaremno…”.
„W Azji” to zbiór reportaży pisanych przez
trzydzieści lat. Zaczęło się od Chin. Autor
pojechał tam, żeby zobaczyć na własne
oczy, czym jest maoizm. Został znacznie
dłużej. (KP)  Adam W. Jelonek, Ewa Trojnar,
Tiziano Terzani, „W Azji”,
Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2009
P o s ł u ż b i e
 Nie przegap
 Warto
 Niezłe
 Nie warto

Tygrys
KSIĄŻKA
O tym azjatyckim
państwie nie wie-
my prawie nic. W naj-
lepszym przypadku ko-
jarzymy je z jednym
z najwyższych budyn-
ków świata Petronas To-
wers w Kuala Lumpur
lub atakami piratów
w cieśninie Malakka,
która oddziela indonezyjską Sumatrę od Półwy-
spu Malajskiego. Dzięki książce Adama W.
Jelonka i Ewy Trojnar możemy bliżej poznać
ten niezwykły kraj.
Terytorium Malezji to dwie części oddzielone
od siebie Morzem Południowochińskim: obej-
muje północną część wyspy Borneo i południo-
wą Półwyspu Malajskiego. Nic zatem dziwne-
go, że jej liczące ponad 27 milionów społeczeń-
stwo jest bardzo zróżnicowane pod względem
etnicznym i religijnym.
Pierwsza organizacja o charakterze państwo-
wym na terenie współczesnej Malezji powstała
w XIV wieku w Malakce. W XV i XVI wieku na-
stała fala wielkich odkryć geograficznych, któ-
ra nie ominęła i tego regionu świata. W 1509
roku do Malakki dotarła ekspedycja portugal-
ska, której uczestnicy chcieli nawiązać kon-
takty handlowe z miejscowym sułtanem.
Pomimo wielu prób, Portugalia nie zdoby-
ła kontroli nad Malajami, co w XVII wieku
udało się Holendrom. Dwa wieki później
największe wpływy w tym regionie mieli
Brytyjczycy, którzy wycofali się stamtąd
dopiero w 1957 roku (z przerwą na japoń-
ską okupację w czasie II wojny światowej).
Wówczas Federacja Malajska ogłosiła nie-
podległość.
W tym stosunkowo młodym państwie central-
nie wdrażano plany rozwojowe. Pierwsze prze-
budzenie „tygrysa” nastąpiło w latach osiem-
dziesiątych. Postkolonialny, nękany konfliktami
wewnętrznymi kraj zaczął odnosić pierwsze
sukcesy gospodarcze, ponieważ rząd postawił
na handel i rozwój przemysłu. Teraz jest jed-
nym z dynamiczniej rozwijających się państw
azjatyckich. (AWIS) 
„Malezja”, Wydawnictwo Trio 2009.
„Call of Juarez: Więzy krwi”, Techland 2009
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 65

F E L I E T O N
MAREK PRZYBYLIK
Czy temu, któremu udowodni się, że nie jest
podsłuchiwany, przysługuje prawo odwołania się
od decyzji pozbawienia podsłuchu?
A świstak zawija…
M
ija właśnie 292. dzień tego
roku. Biorąc pod uwagę in-
tensywność niedawnych wy-
darzeń, dla ułatwienia i pod-
niesienia temperatury nazy-
wanych umownie aferami, mamy już za sobą
(statystycznie rzecz biorąc) aferę numer 42 i lada
dzień należy się spodziewać eksplozji afery nu-
mer 43, a tuż po niej afery o symbolicznym nu-
merze 44.
Kilkanaście dni temu wymieniłem kilka afer,
którymi media zaprzątały uwagę odbiorców.
Cieszę się, że nawet mi się to udało, gdyż dziś
tylko obdarzeni niezwykłą pamięcią mogą przy-
pomnieć sobie i bliźnim, cóż takiego nas nie tak
dawno ekscytowało, a nawet rozsierdzało. Zgod-
nie z moją ówczesną progno-
66 POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
Bez kamuflażu
zą jedynie odwieczny rytm przyrody jest istotny pienie społeczeństwu willi w Kazimierzu to po-
dla naszego bytu, reszta śladu nie zostawia. Kto wód do wzburzeń, czy do zachwytu? Czy moż-
dziś potrafi wymienić wydarzenia wstrząsające na potępiać negocjatorów zaaferowanych
nami przez ostatnie dwa tygodnie. Czy była to sprzedawaniem stoczni Katarczykom i oskar-
afera hazardowa, czy stoczniowa, przecieko- żać ich o nieudolność, jeśli dzięki nim stocz-
wa, podsłuchowa, rafineryjna czy jakaś inna. nie te, choć już nie pracują, nie budują i nie
Jedno jest pewne – w produkcję afer, która wy- wodują, po raz pierwszy od lat zarobiły 40 mi-
dawała się być domeną polityków, wkroczyły in- lionów dolarów, które zostawili im niedoszli
ne czynniki. właściciele? O co chodzi w aferze przecieko-
Czynnikiem takim jest z pewnością natura. To wej? Mimo burzy medialnej do dziś nie wia-
właśnie moje ulubione siły przyrody sprawiły, że domo dokładnie, co, komu i do kogo wycie-
zamiast dyskutować o tym czy innym polityku, kło. Poszukiwany też jest fachowiec, który
cały kraj obserwował październikowy test zimo- wyjaśni zdezorientowanemu społeczeństwu,
wy. To, że w październiku można było jeździć na czy to prawda, że wszyscy wszystkich podsłu-
nartach, pozostanie na dłużej w naszej pamięci chują? Może ktoś odpowie na coraz częściej
niż to, kto, jak, kiedy, z kim, za ile, dlaczego i co
pojawiające się pytanie: czy temu, któremu się
powiedział. Atak zimy każdy widział i wie, na udowodni, że nie jest podsłuchiwany, przysłu-
czym to polega. Nadmiernie skomplikowa- guje prawo odwołania się od decyzji pozba-
ny charakter afer powoduje natomiast, wienia podsłuchu? Może któryś z ekspertów
że słuchacze-widzowie-czytelnicy wyjaśni społeczeństwu, czy ujawnienie faktu
nie są w stanie zrozumieć i potę-
niepodsłuchiwania to próba skompromitowa-
pić, a ci, którzy o aferach piszą
nia polityka, czy też intryga mająca na celu
i opowiadają, też mają kłopo-
zdyskredytowanie politycznej osoby w oczach
ty z pojęciem porządku rze-
wyborców.
czy. Jak bowiem zrozu- Na rozwikłanie czeka też kwestia podstawo-
mieć aferę korupcyjną, wa: czy afera jest aferą, a jak nie jest, to czym
w której nikt nikomu
jest? Czy mamy do czynienia ze szwindlem,
niczego nie wrę-
szalbierstwem, nieuczciwością, czy też obserwu-
czył, jeśli nie
jemy proces powracania do francuskiego zna-
liczyć wsa-
czenia tego słowa.
dzania kituIm więcej afer się ujawnia, tym więcej pytań
przez jed-
się pojawia. Powoli tracą one swą moc przycią-
ną afera-
gania widzów przed ekrany, słuchaczy do radio-
tis perso-
odbiorników i czytelników do czytanek. Zapano-
nae drugiej
wała galopująca inflacja aferalna. Efektem nad-
takiej personie?
miernej podaży takich wydarzeń jest stępienie
Czy tanie ku-
wrażliwości czytelników-widzów-słuchaczy.
Być może, by ich przed ekrany przyciągnąć,
trzeba będzie podać wiadomość
o tym, że ktoś gdzieś pogryzł psa,
że na Podlasiu urodziło się cie-
Czy afera lę o dwóch głowach, działko-
jest aferą, a jak nie jest, wicz spod Radomia wyhodo-
wał dynię wielkości domku
to czym jest? jednorodzinnego, a w Szwaj-
carii świstaki nadal zawijają,
co mają zawinąć. 
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009 67