Trudne Fach wysokiego Pakistańska

wychowanie strona 8 ryzyka strona 18 zadra strona 43

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 44 (666) 1 listopada 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

Broń
strona 24

w ogniu
 LANGUSTA
wyrzutnia rakietowa WR-40

DEFENDER
2007

HUTA STALOWA WOLA S.A.

Centrum Produkcji Wojskowej
ul. Kwiatkowskiego 1, 37-450 Stalowa Wola
tel.: 015 813 73 40, fax. 015 813 49 84
e-mail: cpw@hsw.pl www.hsw.pl

155 mm samobieżna haubica

KRAB

IZRAEL 2009
I D E O L O
Inne spojrzenie
Ku zdumieniu publiczności, Nagrody
Sacharowa nie dostał Barack Obama.
N
agroda imienia Sacharowa na rzecz
wolności myśli jest przyznawana
przez Parlament Europejski osobom
o wyjątkowych dokonaniach w wal-
ce z nietolerancją, fanatyzmem i prześladowa-
niem. I choć w sam raz pasuje do planów amery-
kańskiego prezydenta, europejscy deputowani
postanowili uhonorować nią odważnych Rosjan
ze stowarzyszenia Memoriał. Posłowie byli prze-
jęci informacjami o zabójstwach dziennikarki
Anny Politkowskiej, działaczki na rzecz praw
człowieka Natalii Estemirowej czy Stanisława
Markiełowa, adwokata broniącego przeciwni-
ków Kremla. Memoriał to jedna z niewielu, jeśli
nie jedyna w Rosji organizacja mówiąca prawdę
o zbrodni katyńskiej. Jewgienij Dżugaszwili,
wnuk Stalina, zawlókł ich przed sąd. Zażądał 10
milionów rubli za artykuł w „Nowej Gazietie”,
w którym dziadka nazwano „krwiożerczym lu-
dojadem, odpowiedzialnym za ciężkie zbrodnie,
przede wszystkim na własnym narodzie”.
Reporter „Gazety Wyborczej” Wacław
Radziwinowicz odwiedził podmoskiewski po-
ligon strzelecki NKWD Butowo, gdzie nabiera-
li wprawy oprawcy, którzy w 1940 roku rozpra-
wili się z Polakami. Wyglądało to tak samo jak
w Katyniu. Doły ryła taka sama, a może ta sa-
ma koparkospycharka Komsomolec. Strzałem
w potylicę mordował skazańców kapitan
J A S N O W I Z O R
NKWD Aleksiej Błochin, który później, roz-
strzelał 6300 Polaków, pogrzebanych następnie
w Miednoje.
Aleksander Sołżenicyn pisał, że kierujący
egzekucjami kapitan Isaj Dawidowicz Berg,
kierownik Wydziału Ekonomicznego NKWD
w rejonie moskiewskim, opatentował w Butowie
ruchome komory gazowe na ciężarówkach. Stła-
czano w nich pięćdziesięciu nagich skazańców.
Zatruci spalinami ludzie nie bronili się, kiedy
wleczono ich na skraj rowów. W Butowie termi-
nował również, nagrodzony przez Ławrentija
Pawłowicza Berię imiennym zegarkiem za suk-
cesy w polowaniu na Polaków we Lwowie, kapi-
tan NKWD Borys Rodos.
Między sierpniem 1937 a wrześniem 1938 ro-
ku w Butowie rozstrzelano ponad 20 tysięcy
osób. Trafiali tam tylko więźniowie z Butyrek
i Taganki. Czternaście tysięcy ofiar z więzienia
Lefortowo pogrzebano w Komunarce (miał tam
daczę poprzednik Berii – Herszel Jehuda, zna-
ny powszechnie jako Gienrich Grigorijewicz
Jagoda), a ciała zastrzelonych na Łubiance palo-
no obok Kremla, w krematorium Cmentarza
Dońskiego. Za czasów Nikity Siergiejewicza
Chruszczowa generałowie bezpieczeństwa po-
budowali sobie w Butowie dacze. Pod koniec lat
siedemdziesiątych gliniasta ziemia, pilnowanego
wciąż przez wartowników obiektu specjalnego,
FOT. STUDIO IWONA/ISW
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
zaczęła odsłaniać swe tajemnice, więc KGB
urządziło tam wysypisko śmieci. W połowie lat
dziewięćdziesiątych, także dzięki uporowi Me-
moriału, teren przekazano Patriarchatowi Mo-
skiewskiemu. Nie było jednak ekshumacji,
śledztwa, sądu ni wyroku. Butowo nie zorgani-
zowało rosyjskiej wyobraźni, bo było tylko
maleńkim fragmentem ogromnej, jak Gułag,
całości. Ojciec Kirił Kaleda, odprawiający na
butowskim poligonie panichidy za pomordowa-
nych, nie ma wielu gości. Zapewne byłoby
inaczej, gdyby to obcy mordowali Rosjan. Tu
jednak nie dość, że rozstrzelano ponad tysiąc
Polaków, a także Żydów i Łotyszy, to jeszcze
zrobili to swoi. Nie dla wszystkich był to zresz-
tą czas kolejnej wielkiej smuty. Dla staruszek
chodzących po Moskwie z ikonami Iosifa
Wissarionowicza członkowie Memoriału to
„żydowskie suki i wrogowie ludu”, a Rosji za-
wsze, także i dziś, potrzebna jest silna ręka.
Poza stowarzyszeniem Memoriał nikt nie wy-
wiera presji na Kreml, by ostatecznie zamknąć
sprawę mordu na polskich oficerach. Z tamtej
perspektywy działa prawo wielkich liczb: „My
nie wiemy, ile milionów naszych zginęło, a oni
wciąż o swoich tysiącach”. Nie, nie namawiam,
by uznać tę argumentację. Proszę tylko, by na
chwilę założyć rubaszkę, uszankę, walonki.
I pełnymi łez oczami Rosji spojrzeć na całość. 
POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 3
 K R Ó T K A S E R I A

ARMIA BEZPIECZEŃSTWO
8 | WŁODZIMIERZ KALETA 43 | KRZYSZTOF
Trudne wychowanie GŁOWACKI
14 | BOGUSŁAW Pakistańska zadra
POLITOWSKI 46 | ROBERT CZULDA
Kluby po liftingu Atrakcyjny Katar
18 | ARTUR GOŁAWSKI, 48 | MARCIN
MAGDALENA KACZMARSKI
BOGUSŁAW POLITOWSKI
KOWALSKA-SENDEK Troje na huśtawce
Fach wysokiego ryzyka
Parkowanie 24 | ARTUR GOŁAWSKI
49 | MARCIN RZEPKA
Armenia–Turcja: remis
bez przepisów 29 Broń w ogniu
26 | KRZYSZTOF
51 | ROBERT CZULDA
ŻOŁNIERZ powinien mieć prawo do miejsca Przekroczenie granicy
parkingowego w jednostce lub tuż obok. WILEWSKI
52 | MAŁGORZATA
Jak z jajkiem
SCHWARZGRUBER,
28 | KRZYSZTOF
ARTUR GOŁAWSKI
KOWALCZYK
Misyjne ambicje
Widzą w nas ekspertów
55 | ANDRZEJ JONAS
29 | BOGUSŁAW
POLITOWSKI Waga słów
Parkowanie bez przepisów 58 | ROMAN KUŹNIAR
32 | RYSZARD ROGOŃ Kali podsłuchiwany
Ucieczka do przodu
KRZYSZTOF GŁOWACKI 36 | ZDZISŁAW NAJDER HORYZONTY
59 | MAREK
Pakistańska Wbrew własnym interesom
SARJUSZ-WOLSKI
zadra 43 MILITARIA Zaszumiał jakby wiosenny
BIAŁY DOM zastanawia się, czy nie rozpocząć 37 | KRZYSZTOF huragan
masowych bombardowań pakistańskich WILEWSKI 66 | ANDRZEJ FĄFARA
miejscowości.
Wyjście awaryjne Pieniądz już nie śmierdzi

tel.: +4822 684 52 30, CA MON 845 230; WSPÓŁPRACOWNICY

Aneta Wiśniewska, tel.: +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, KIEROWNICY DZIAŁÓW
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, Anna Dąbrowska, ppłk Artur Goławski,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Marek Pielach, Tadeusz Wróbel,
845 685, faks: 845 503; tel.: +4822 684 03 55, CA MON 840 355;
sekretariat@redakcjawojskowa.pl
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa PUBLICYŚCI
WARSZAWA: Piotr Bernabiuk, Paulina
ZASTĘPCA DYREKTORA Glińska, Małgorzata Schwarzgruber,
REDAKCJI WOJSKOWEJ Aaron Welman,
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244;
Wojciech Kiss-Orski, tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
wko@redakcjawojskowa.pl tel.: +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
ZASTĘPCA DYREKTORA 13, CA MON 262 413;
REDAKCJI WOJSKOWEJ KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
ppłk Lech Mleczko Jacek Szustakowski,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił tel.: +4812 455 17 80,
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, CA MON 131 780;
tel.: +4822 684 56 85; POZNAŃ: Marceli Kwaśniewski,
Piotr Laskowski, CA MON 572 446;
REDAKTORZY PROWADZĄCY WROCŁAW: Bogusław Politowski,
Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 02 tel.: +4871 765 38 53,
27, CA MON 840 227; Joanna Rochowicz CA MON 653 853;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Robert Czulda, Andrzej Fąfara, Krzysztof ZDJĘCIE
Głowacki, Janusz Grochowski, Paweł Henski, NA OKŁADCE
Andrzej Jonas, Marcin Kaczmarski, US DoD
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar,
Damian Markowski, Zdzisław Najder, Marek
Orzechowski, Bogusław Pacek, Roman
Przeciszewski, Marek Przybylik, Henryk Suchar
FOTOREPORTER Redaktor
Jarosław Wiśniewski, wydania
tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229; KATARZYNA
PIETRASZEK
DZIAŁ GRAFICZNY
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170; PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
Marcin Dmowski (kierownik), Paweł Kępka, Garmond PRESS, GLM.
Monika Klekociuk, Andrzej Witkowski Informacja: +4822 684 04 00
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
tel.: +4822 684 55 02, CA MON 845 502; Bellona SA, tel.: +4822 457 04 37,
Renata Gromska (kierownik), Małgorzata 6879 041, CA MON 879 041
Mielcarz, Aleksandra Ogłoza
DRUK
BIURO REKLAMY I MARKETINGU Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina
Adam Niemczak (kierownik), Małgorzata Numer zamknięto: 26.10.2009 r.
Szustkowska, Anita Kwaterowska (tłumacz),
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03, faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009

 M E L D U N E K

Budżet z blokadą
Planowany na przyszły rok budżet obronny wyniesie ponad 25,7 miliarda złotych
(1,95 procent PKB), czyli prawie o cztery procent więcej niż tegoroczny.

P oinformowali o tym 22 paź-

dziernika sejmową komisję
obrony przedstawiciele resortu
siały obniżyć swoje wydatki wego sprzętu. Między innymi wy-
o 10 procent w stosunku do bu- mienia się zestawy przeciwpan-
dżetu tegorocznego, w wypadku cernych pocisków kierowanych
W O J S K A

Święto
L Ą D O W E

obrony. Wzrost może być jednak
nieco mniejszy, jeżeli okaże się,
że trzeba będzie zablokować
część wydatków.
Jak powiedział dyrektor depar-
tamentu budżetowego Minister-
stwa Obrony Narodowej generał
brygady Grzegorz Sodolski,
ewentualna blokada finansowa
może zmniejszyć wydatki o 1,996
miliarda złotych. „Chcemy być
przygotowani na wypadek, gdyby
dochody budżetu były niższe niż
zakładane, by nie zaskoczyła nas
taka sytuacja jak na początku bie-
żącego roku”. Generał podkreślił,
że podczas gdy inne resorty mu-
MON rząd zgodził się na wzrost Spike, śmigłowce M-17 i Mi-24, SIERADZ. 19 października
o blisko cztery procent. samoloty transportowe M-28 i ba- obchodzono 74. rocznicę utwo-
Podsekretarz stanu do spraw teryjne systemy kierowania rzenia garnizonu Sieradz oraz
uzbrojenia i modernizacji ogniem. Z powodu oszczędności święto 15 Sieradzkiej Brygady
w MON Zenon Kosiniak- MON nie planuje podwyżek wy- Wsparcia Dowodzenia. Główne
-Kamysz zapewnił, że nagrodzeń żołnierzy ani pra- uroczystości odbyły się w Teatrze
nawet gdyby zastoso- Z powodu cowników wojska, a jedy- Miejskim, gdzie dowódca gene-
wanie blokady oka- oszczędności nie waloryzację emerytur rał brygady Mirosław Siedlecki
MON nie planuje
zało się konieczne, i rent. wręczył żołnierzom odznaczenia
podwyżek
nie zabraknie pie- wynagrodzeń Komisja, która pozy- resortowe – medale „Siły Zbroj-
niędzy na główne żołnierzy. tywnie zaopiniowała ne w Służbie Ojczyzny” i „Za Za-
projekty – profesjona- projekt budżetu, zaapelo- sługi Dla Obronności Kraju”,
lizację armii, zakup wy- wała jednak, aby podnieść nadane przez ministra obrony
posażenia dla PKW Afganistan wskaźnik, według którego ustala narodowej.
oraz dalszą modernizację sił zbroj- się płace żołnierzy, tak by zrównać
nych w ramach ustalonego kilka je z funkcjonariuszami innych
miesięcy temu planu zakupu no- służb mundurowych. (ATD, AW)  Ćwiczenia
TORUŃ. W zajęciach z obrony

Nowa tarcza Patrolowanie przed bronią masowego rażenia

wzięła udział kadra toruńskiej
Polska jest gotowa uczestniczyć w nowym
amerykańskim systemie obrony antyrakietowej.
skażeń Szkoły Podoficerskiej Wojsk Lą-
dowych imienia generała bryga-

pie. Joe Biden rozmawiał też o no-

wym systemie ochrony przeciwra-
kietowej z prezydentem Lechem
Kaczyńskim. „Omówiliśmy rolę,
jaką Polska może odegrać, jeśli
chodzi o kwestię wspólnej obrony
wewnątrz NATO”, mówił amery-
kański gość. Jak dodał, projekt sys-
temu antyrakietowego SM-3
wzmocni obronę Europy i zdolność
sojuszu do wspólnego działania.
FOT. MDA
W ypadek samochodu prze-
wożącego odpady radioak-
tywne, wyciek chloru z uszko-
dzonych cystern, nagłe zachoro-
wania żołnierzy jednej z jedno-
stek – te wszystkie zdarzenia to
scenariusz ćwiczeń „Patrol ’09”
zaplanowanych na 27–29 paź-
dziernika. „Głównym celem ma-
newrów jest doskonalenie funk-
cjonowania wybranych elemen-
tów krajowego systemu wykry-
dy Romana Odzierzyńskiego
oraz młodzież z VI Liceum Ogól-
nokształcącego w Toruniu z klasy
o profilu mundurowym. Podczas
zajęć odbył się test na sprawdze-
nie szczelności masek przeciwga-
zowych. Poprzedziły go badania le-
karskie oraz zajęcia z zasad użycia
środków ochrony w atmosferze
skażonej oraz postępowania
w przypadku porażenia gazami
bojowymi. 

„Jest bardziej elastyczny, racjonal- wania skażeń i alarmowania tak, M A R Y N A R K A W O J E N N A

ny i ogólnie lepszy”. aby na wypadek rzeczywistej sy-

Z adeklarował to premier
Donald Tusk 21 październi-
ka, po spotkaniu z wiceprezyden-
tem USA Joe Bidenem. Rząd
USA zaoferował lokalizację na
naszym terytorium lądowej wersji
rakiet SM-3, mających być kluczo-
wym elementem nowego systemu
obrony przeciw rakietom krótkiego
i średniego zasięgu wystrzelonymi
z terytorium Iranu.
Polska jest pierwszym pań-
stwem, do którego Ameryka zwró-
ciła się z ofertą rozmieszczenia ba-
zy rakiet SM-3 na jego terytorium.
Amerykański wiceprezydent za-
pewnił, że nowa tarcza będzie efek-
tywniejsza niż poprzednia i zapew-
ni bezpieczeństwo Polsce i Euro-
Polski prezydent przyznał, że po
wrześniowej deklaracji amerykań-
skiej administracji o rezygnacji
z budowy systemu tarczy antyrakie-
towej rozmowa z wiceprezydentem
USA napełniła go optymizmem.
„Wymagał potwierdzenia – i to po-
twierdzenie uzyskałem – sojusz
polsko-amerykański w ramach
NATO i w ramach stosunków bila-
teralnych”, zaznaczył prezydent.
Zdaniem ministra Bogdana
Klicha deklaracje złożone przez
Joe Bidena dowodzą trwałości so-
juszu polityczno-wojskowego Sta-
nów Zjednoczonych i Polski. „Wi-
ceprezydent potwierdził ważność
propozycji, które zostały przedsta-
wione 17 września”. (ATU)  szawskiego metra. (WK, ATU)
tuacji kryzysowej zminimalizo-
wać zagrożenie dla życia i zdro-
wia obywateli”, tłumaczył kie-
rownik ćwiczeń generał brygady
Ryszard Frydrych 23 paździer-
nika podczas konferencji poświę-
conej „Patrolowi”.
Są to pierwsze krajowe cywilno-
-wojskowe ćwiczenia o charakterze
wieloszczeblowym. Jak wyliczał
generał, w działaniach wezmą
udział jednostki podległe pięciu re-
sortom: obrony narodowej, spraw
wewnętrznych i administracji, zdro-
wia, środowiska i infrastruktury.
Jednym z najważniejszych epizo-
dów będzie skażenie toksyczną
substancją wagonów i peronu war-
 komandor Jacek Kosiński.
Strzelania
BAŁTYK POŁUDNIOWY
Strzelanie przy użyciu torpedy ćwi-
czebnej MU-90 przeprowadziła
21 października załoga fregaty ra-
kietowej ORP „Generał Kazimierz
Pułaski”. Celem tego typu ćwiczeń
jest sprawdzenie wyszkolenia za-
łóg okrętów, ich umiejętności wy-
korzystania wiedzy nabytej pod-
czas szkolenia w porcie w rzeczy-
wistym działaniu. Ćwiczenia nad-
zorowali między innymi zastępca
dowódcy 3 Flotylli Okrętów (3 FO)
komandor Mirosław Sołtysiak
i dowódca Dywizjonu Okrętów
Zwalczania Okrętów Podwodnych


POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 5

 M E L D U N E K
SYRIA

Operacje i finanse Koniec misji

PO 35 LATACH POLSCY
Głównymi tematami obrad nieformalnego spotkania ŻOŁNIERZE kończą swój
ministrów obrony państw NATO w Bratysławie były udział w misji UNDOF na
operacja w Afganistanie oraz kwestie finansów sojuszu. wzgórzach Golan. „Do-
świadczenia, które tutaj

W kontekście misji ISAF

ministrowie dyskutowali
22–23 października o zwiększe-
niu liczby żołnierzy w nią zaan-
gażowanych. Minister Bogdan
Klich zaapelował o równomierne
rozłożenie ciężarów operacji.
Po powrocie do kraju szef MON
poinformował, że nie ma na razie
żadnych uzgodnień między resor-
tem obrony a kancelarią premiera
w sprawie zwiększenia polskiego
kontyngentu w Afganistanie.
W Bratysławie Bogdan Klich
mówił ponadto, że jednym z naj-
ważniejszych zadań wszystkich
ministrów państw NATO jest
przekonanie opinii publicznej, że
misja w Afganistanie jest nam
wszystkim potrzebna, a jej sukces
to sukces całego sojuszu.
Ministrowie rozmawiali też
o przyszłości Programu Inwesty-
cji NATO w Dziedzinie Bezpie-
czeństwa (NSIP), a ściślej o pro-
pozycji znacznego ograniczenia
środków przyznawanych poszcze-
gólnym krajom na rozbudowę in-
frastruktury obronnej. Zdaniem mi-
nistra Klicha, z politycznego
i ekonomicznego punktu widzenia
zachowanie programu jest sprawą
priorytetową.
„Dla wielu krajów, w tym dla
tych, które przystąpiły do NATO
w ostatniej dekadzie, inwestowa-
nie w bazy morskie i wojskowe
lotniska to czasami jedyny znak
obecności sojuszu na ich teryto-
rium”. W Polsce są obecnie dwie
instytucje natowskie: Wielonaro-
dowy Korpus Północno-Wschodni
w Szczecinie oraz Centrum Szko-
lenia Sił Połączonych w Bydgosz-
czy. Strona polska liczy na trzecią
– batalion łączności. (ATD)  z końcem października
zdobyliśmy, procentują
dzisiaj w Afganistanie, na
Bałkanach oraz w innych
miejscach, gdzie stacjonu-
ją polskie kontyngenty
wojskowe”, podkreślał
podsekretarz stanu do
spraw polityki obronnej
w MON Stanisław Jerzy
Komorowski 22 paździer-
nika w Camp Ziouani, pod-
czas uroczystości zakoń-
czenia udziału Polski
w misji UNDOF. Przez mi-
sję w Syrii przewinęło się
prawie 13 tysięcy żołnie-
rzy. Dziewięciu z nich stra-
ciło życie podczas pełnie-
nia tam służby. Obecna
XXXI zmiana PKW UNDOF
jest ostatnią. Zadania od
polskich wojsk przejmą
żołnierze z Filipin. (ANN) 

Rok sztabu Dla wojska czy nauki?

„W artość współczesnego
Sztabu Generalnego WP
zależy nie tylko od trwałości i sta-
zamyka 2009 rok gotowym pro-
gramem rozwoju sił zbrojnych na
kolejną dekadę wraz z pakietem
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego finansuje
bilności jego struktury, ale także od rozwiązań strukturalno-organiza-
222 projekty naukowe i rozwojowe z obszaru techniki
tworzących go ludzi”, mówił pierw- cyjnych, etatowych i moderniza- i technologii obronnych.
szy zastępca szefa SGWP generał
broni Mieczysław Stachowiak
23 października na uroczystym
cyjnych na najbliższe lata.
Bezwzględnym priorytetem
działalności operacyjnej pozosta-
J ak poinformował 21 październi- ni czy sprzętu wojskowego, które
ka Krzysztof Łaba, główny spe- trafią do żołnierzy.
cjalista w Departamencie Badań na Celem spotkania, które odbyło
apelu z okazji 91. rocznicy utwo- je dążenie do zapewnienia żołnie- rzecz Bezpieczeństwa i Obronno- się w Centralnej Bibliotece Woj-
rzenia Sztabu Generalnego, czyli rzom służącym w kontyngentach ści Państwa w MNiSW, na trze- skowej w Warszawie, było zachę-
„serca i mózgu bezpieczeństwa jak najlepszego wyposażenia i jak ciej konferencji naukowo-przemy- cenie naukowców, konstruktorów
Polski”. Przypomniał, że mimo najwyższego poziomu bezpie- słowej zorganizowanej przez De- i producentów do uczestnictwa
trudności budżetowych SGWP czeństwa. (GOL)  partament Nauki i Szkolnic- w pracach badawczo-rozwojo-
O G Ł O S Z E N I E twa Wojskowego MON, Resorty wych finansowanych
w latach 2007–2011 za- nauki i obrony z budżetu Europejskiej
W CENTRUM Konfe- żyć wymianie infor- fa Sztabu General- planowano na ten cel mogą wydać na Agencji Obrony. Pol-
rencyjnym WP przy macji między przed- nego WP i podsekre- łącznie ponad 439 mi- badania z dziedziny skie MON wnosi do
ulicy Żwirki i Wigury stawicielami armii tarzy stanu. Organi- lionów złotych. obronności około niej składkę członkow-
9/13 w Warszawie oraz przemysłu o tym, zatorem Konferencji Rozproszenie tema- 100 milionów euro ską. Z tych środków na-
17 listopada 2009 jakie są oczekiwania II Dni Przemysłu jest tyczne prac skrytykował rocznie. sze instytuty i firmy od-
roku w godzinach wojska wobec krajo- Departament Polity- natomiast generał brygady zyskują obecnie 74 procent
8–16 odbędzie się wego przemysłu oraz ki Zbrojeniowej w stanie spoczynku profesor wkładu. Na spotkaniu naukowców
Konferencja II Dni w jakim stopniu pol- MON. Bogusław Smólski, dyrektor Naro- przekonywano też do uczestnictwa
Przemysłu. Tematem ski przemysł obron- Wszelkich informa- dowego Centrum Badań i Rozwo- w pracach natowskiej Organizacji
tegorocznej edycji ny jest w stanie im cji udziela sekreta- ju. Wskazał, że finansowanie 222 Badań Technologii Obronnych.
będą nowe wyzwa- sprostać. riat konferencji, te- projektów stwarza zespołom na- Dyrektor DNiSW MON doktor
nia w technologicz- Po sesji przewidzia- lefon +4822 687 ukowo-konstruktorskim szanse na Ewa Trojanowska stwierdziła, że
nej współpracy woj- na jest konferencja 46 23, 687 48 81, przetrwanie, ale w większości przy- ambicją strony polskiej jest, aby od-
ska i przemysłu. prasowa z udziałem 684 66 40, 687 48 padków nie gwarantuje, że powsta- zyskiwać z projektów EDA ponad
Spotkanie ma słu- między innymi sze- 81, faks: 687 45 50. ną z nich jakiekolwiek rodzaje bro- sto procent składki MON. (AG) 

6 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009


Cenny indeks podchorążego
O znacznym ograniczeniu nabo-
ru kandydatów na podchorą-
żych–słuchaczy wojskowych stu-
diów stacjonarnych w roku akade-
mickim 2010–2011 w czterech re-
sortowych uczelniach wyższych,
zdecydował minister obrony. In-
deksy otrzyma 319 podchorążych.
Przypominamy, że w tym roku aka-
demickim naukę zaczęło 533 pod-
chorążych pierwszego rocznika.
Jeszcze jesienią 2008 roku plano-
wano, że będzie ich 725. Wojsko
przyjmie też mniej podporuczni-
ków na studium oficerskie – 141
LOT naprawi samoloty NATO
P olskie Linie Lotnicze LOT za-
warły kontrakt z firmą Interna-
tional Aerospace Management
Company (IAMCO) na naprawę
wykorzystywanych przez sojusz
północnoatlantycki samolotów Bo-
eing 707 AWACS. Kontrakt doty-
czy napraw i remontów powierzch-
ni sterowych oraz osłon silników sa-
molotów wczesnego ostrzegania.
Natowska autoryzacja bazy tech-
– w porównaniu z 368 w roku bie-
żącym. To czterokrotne ogranicze-
nie limitu w stosunku do oferty z li-
stopada 2008 roku!
O determinacji w dążeniu do
uzupełnienia luki kadrowej w kor-
pusie osobowym medycznym
świadczy natomiast poszukiwanie
130 (w tym roku limit wynosił 140)
osób chętnych zostać lekarzami
wojskowymi, przy czym aż 60
sponsorowanych indeksów MON
zaproponuje słuchaczom pierwsze-
go roku na Uniwersytecie Medycz-
nym w Łodzi. Najwięcej, bo 169
nicznej LOT-u odbędzie się naj-
prawdopodobniej w grudniu, tak by
już od początku 2010 roku mogła
zacząć remont pierwszych elemen-
tów samolotów. Firma IAMCO
ustaliła zasady współpracy z LOT-
em do końca 2011 roku, z możliwo-
ścią przedłużenia jej od roku do pię-
ciu lat. Andrzej Kozłowski, rzecz-
nik linii, podkreślił, że współpraca
z IAMCO daje bazie technicznej
S I Ł Y P O W I E T R Z N E
Wspólne loty
POWIDZ. C-130E Hercules
z Ramstein wylądował 20 paź-
dziernika na lotnisku w Powi-
dzu. Przybyłą załogę powitali:
dowódca 14 Eskadry Lotnictwa
Transportowego podpułkownik
pilot Mieczysław Gaudyn,
szef szkolenia kapitan pilot
Krzysztof Szymaniec, oraz re-
prezentujący 3 Skrzydło Lotnic-
twa Transportowego szef Wy-
działu Szkolenia Lotniczego
podpułkownik pilot Krzysztof
Cur. Załoga Herculesa przepro-
wadziła zajęcia teoretyczne
z polskimi załogami C-130
z 14 Eskadry oraz wykonała
z nimi wspólne loty. 
FOT. STUDIO IWONA/ISW
Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A
Seminarium
WARSZAWA. Komenda
Główna Żandarmerii Wojskowej
21–22 października 2009 roku
zorganizowała po raz drugi
podchorążych przyjmie na jednoli-
te studia Wojskowa Akademia
Techniczna, a prawie trzykrotnie
Międzyresortowe Seminarium
Poligraficzne. Eksperci z dziedzi-
ny wariografii omawiali modyfi-
mniej, po 55, dostanie się do szkół kację i standaryzację metod
oficerskiech w Dęblinie i Wrocła- badawczych stosowanych pod-
wiu. Wyższa Szkoła Oficerska Sił czas badań psychofizycznych
Powietrznych zaoferuje tylko 34 in- dla kandydatów do służb mun-
deksy dla kandydatów na pilotów durowych i administracji pań-
wojskowych – w 2009 roku przy- stwowej. 
znała ich aż 95. Tylko słuchacze
L O G I S T Y K A
Akademii Marynarki Wojennej
uzyskają tytuł zawodowy magistra,
pozostali – poza medykami – do Harcerze w ŚOW
promocji oficerskiej ukończą studia WROCŁAW. Spotkanie
pierwszego stopnia. (AG)  organizacyjne Dolnośląskiej
Rady Przyjaciół Harcerstwa oraz
konferencja „Harcerstwo w służ-
bie Polskiego Państwa Podziem-
PLL LOT nowe możliwości rozwo-
ju. Firma IAMCO zleca zadania re-
montowe poddostawcom z grupy
nego” odbyła się w Klubie Ślą-
skiego Okręgu Wojskowego.
Początek członków DRPH
krajów finansujących program jednogłośnie przyjęto generała
AWACS. brygady Zbigniewa Smoka, do-
„Warunkiem zaakceptowania wódcę Śląskiego Okręgu Woj-
poddostawcy jest spełnienie wszyst- skowego, i generała brygady
kich wymagań organizacyjno-pro- Kazimierza Jaklewicza, rektora-
ceduralnych, logistycznych, tech- -komendanta Wyższej Szkoły Ofi-
nicznych i jakościowych”, poinfor- cerskiej Wojsk Lądowych we
mował rzecznik LOT-u. (MKS)  Wrocławiu. 
POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 7
 P E R Y S K O P

WŁODZIMIERZ
KALETA

Trudne
wychowanie
W armii zawodowej problemy
z dyscypliną i patologiami nie znikną.
Dojdą nowe, związane choćby z misjami.
8 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009
ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

P
odpułkownik Jarosław M. zapew-
nia, że najszczęśliwszym wydarze-
niem w jego życiu zawodowym by-
ła ucieczka z korpusu oficerów wy-
chowawczych: „Nawet jeśli dziś
jest grubą przesadą mówienie o likwidacji tego
korpusu, to wcześniejsze perypetie i zawirowa-
nia wokół oficerów wychowawczych nie budzą
optymizmu. Widzę, jak koledzy kolejny raz za-
stanawiają się, czy znajdą dla siebie miejsce
w armii zawodowej, czy też zostaną zwolnieni
do cywila. Ja mam ten kłopot z głowy”.
Czy oficerowie wychowawczy mają powody
do obaw? „To jeden z mitów, których w minio-
nych latach wiele narosło wokół tego korpusu”,
twierdzą w Departamencie Wychowania i Pro-
mocji Obronności MON (DWiPO), komórce,
która nowe struktury służby wychowawczej zbu-
dowała i odpowiada za ich funkcjonowanie. Jak
zapewnia pułkownik Mirosław Karasek, za-
stępca dyrektora departamentu, żadne ciemne
chmury nie gromadzą się nad wychowawczymi.

KAŻDY OFICER WYCHOWAWCĄ

Nie wszystkich te słowa przekonują. Aby zro-
zumieć dlaczego, trzeba przypomnieć historię
korpusu, zwłaszcza z lat dziewięćdziesiątych,
z początku przemian ustrojowych w kraju, gdy
ideologię totalnej nieufności przeniesiono z cy-
wila do armii. Wśród polityków wyznaczonych
do sprawowania cywilnej kontroli nad armią
długo pokutowało przekonanie, że oficerowie
z politycznych struktur ludowego Wojska Pol-
skiego to w zdecydowanej większości „arbuzy”
– noszą zielone mundury, a w środku są czerwo-
ni. Nie bez obaw powierzali im pracę z żołnie-
rzami. Gdy przez kolejne lata następowały w ar-
mii znaczne redukcje, wychowawczy rozstawali
się z mundurami w pierwszej kolejności.
W koszarach tymczasem nadal funkcjonował
utrwalony wcześniej dualizm obowiązków. Do-
wódcy, mając specjalistów od wychowania, za-
jęli się przede wszystkim organizacją i prowa-
dzeniem szkolenia. Dopiero przed 2000 rokiem
pojawiło się hasło: „Każdy oficer wychowaw-
cą”. Od tej pory dowódcy mieli wychowywać
żołnierzy między innymi podczas zajęć prowa-
dzonych w polu. Zostali obarczeni odpowie-
dzialnością za wszystko, co dzieje się w podod-
dziale – od wyszkolenia, przez morale i dyscy-
plinę, po zajęcia z wiedzy o państwie i świecie
współczesnym, do których prowadzenia nie byli
przygotowani. Przez lata była to przecież dome-
na wychowawców, którzy takie odbieranie im
FOT. US DOD

obowiązków potraktowali jako kolejny sygnał

braku zaufania.

POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 9

 P E R Y S K O P
Paradoksalnie, ta nowa sytuacja zapobiegła li-
kwidacji służby wychowawczej. Dowódcy nie
poradzili sobie z nadmiarem obowiązków. Szko-
lenie i dyscyplina zaczęły wyraźnie podupadać.
Liniowcy, dotychczas niezbyt przychylni wy-
chowawcom, coraz pilniej potrzebowali pomoc-
ników, którzy odciążyliby ich od niektórych
obowiązków, zwłaszcza czasochłonnych docho-
dzeń dyscyplinarnych (według nowej ustawy
o dyscyplinie, każde wykroczenie wymagało
dochodzenia podobnego do prokuratorskiego),
wychowania czy edukacji społecznej. Dlatego
w 2006 roku (decyzją ministra obrony numer
285 z 19 lipca) powołano nowy korpus oficerów
wychowawczych, siedemnasty korpus osobowy
w naszym wojsku.
„No tak, ale to wciąż była jeszcze armia z po- chowań”, uważa pułkownik Marek Nowak,
boru”, przypominali przeciwnicy pomysłu. szef Oddziału Wychowawczego w Inspektoracie
„W profesjonalnej armii wychowawcy do nicze- Wsparcia Sił Zbrojnych RP. Jego zdaniem, pyta-
go się nie przydadzą, bo nie będą mieli kogo nie o przydatność oficerów wychowawczych w
wychowywać. Wraz z armią z poboru powinna armii zawodowej jest retoryczne, a nawet nietra-
zakończyć się trzyletnia historia tego korpusu”. fione. Podobnie uważa wielu dowódców.
Czesław Piątas, sekretarz stanu w MON, „Tylko ktoś, kto nie dowodził, nie odpowiadał
nadzorujący między innymi wypracowanie za- za ludzi i wykonywanie zadań, nie rozumie isto-
dań oficerów wycho- ty roli oficera wychowaw-
wawczych, nie ma wąt- czego”, twierdzi pułkownik
pliwości, że personelowi Osiemdziesiąt Artur Pikoń, zastępca do-
tego korpusu nie grozi
bezrobocie w profesjo-
procent dowódców wódcy 2 Brygady Zmecha-
nizowanej, który całą służ-
nalnej armii: „Oficero-
wie wychowawczy mają
poparło pomysł bę spędził w linii, zaczyna-
jąc jako dowódca plutonu
być pomocnikami do- powstania w siłach czołgów.

DINOZAURY ARMII
Od razu pojawiła się opinia, że nowe struktu-
ry to efekt skutecznego lobbingu „dinozaurów”
– oficerów wychowawczych jeszcze z czasów
ustrojowego przełomu, zaniepokojonych o swo-
ją przyszłość.
„Kolejny mit”, twierdzi stanowczo pułkow-
nik Karasek. Powstanie korpusu poprzedzono
badaniami, które objęły 428 dowódców ogólno-
wojskowych z różnych rodzajów broni i wojsk,
od plutonu po dywizję. Osiemdziesiąt pro-
cent respondentów poparło pomysł utwo-
rzenia w siłach zbrojnych struktur
wychowawczych.
wódców, ich doradcami
w kwestiach kształtowa- zbrojnych struktur
nia dyscypliny i morale,
organizacji czasu wolne-
wychowawczych
go, łącznikami dbający-
mi o budowanie więzi środowiskowych między
jednostkami a organizacjami czy instytucjami,
z którymi współpracują”.
Wychowawcy zdają sobie sprawę, że pew-
nych zmian strukturalnych i osobowych ich
korpus nie uniknie. Zmiany w dowodzeniu
oraz wychowaniu muszą objąć całe siły
zbrojne.
„Takie są wymogi profesjonaliza-
cji. Zmieniają się zasady funkcjono-
wania wojska, inne będą więc rów-
nież metody i sposoby kształtowania
żołnierskich postaw i za-
Z redakcyjnej sondy wy-
nika, że podobnego zdania
jest większość liniowców.
Niemal 90 procent przepyta-
nych przez „PZ” dowódców
pododdziałów i jednostek wyraziło przekonanie,
że w armii zawodowej problemy wychowawcze
nie znikną. Zmieni się za to ich zakres i częścio-
wo podmiot. Mundury wkładać będą ochotnicy,
którzy nie znają służby wojskowej. Trudno przy-
puszczać, że kandydatami na żołnierzy zawodo-
wych i do służby w Narodowych Siłach Rezer-
wy będą sami grzeczni chłopcy.
W nowo tworzonych jednostkach i in-
stytucjach, w których pominięto
stanowiska dla oficerów
wychowawczych, do-

10 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009

 A R M I A

wódcy wręcz domagają się korekty etatów.

„W Inspektoracie Wsparcia mieliśmy takie sytu-
acje”, przyznaje pułkownik Nowak.
„Profesjonalizacja nie oznacza, że żołnierz
wszystko umie i jest przygotowany na każdą sy-
tuację”, uważa pułkownik Anatol Tichoniuk,
przewodniczący Konwentu Dziekanów Korpu-
su Oficerów Wojska Polskiego. „Zawodowcy
mają również problemy, które nie znikną wraz
z likwidacją poboru”.

WARTO ROZMAWIAĆ
Poparciem dla tej tezy może być doświadcze-
nie z tak zwanym telefonem zaufania. Powstał
on z myślą o anonimowym zgłaszaniu przez
żołnierzy służby zasadniczej przypadków nie-
właściwych stosunków międzyludzkich, na
przykład fali albo wynaturzeń w relacjach pod-
władny–przełożony.
Wydawać by się mogło, że telefon przestanie
być potrzebny po uzawodowieniu wojska. Tak
się jednak nie stało. Z niektórych jednostek no-
tuje się nawet więcej połączeń niż poprzednio.
Nie dzwonią jednak żołnierze ze skargami na
szefa, że butów im nie wymienił, albo na do-
wódcę drużyny, że źle ich potraktował. Po tele-
fon sięgają szeregowi, którzy proszą o rozstrzyg-
nięcie kwestii prawnych, albo żołnierze po po-
wrocie z misji, szukający pomocy u psychiatry
czy psychologa.
„Telefon zmienił przeznaczenie i nie po-
trzeba było do tego żadnych przepisów”,
mówią wychowawcy. Tak też, ich
Drogowskazy
Praca wychowawcza ma polegać na upowszechnianiu tradycji
i nowego ceremoniału, ale też na przeciwdziałaniu patologiom.
G łówne założenia programo-
we oraz cele działalności
wychowawczej w profesjonalnej
armii porządkuje i wskazuje
koncepcja zatwierdzona przez
ministra obrony 24 październi-
ka 2008 roku. Określa ona dwa
główne obszary działań służb
wychowawczych.
Pierwszym są środowiska woj-
skowe, w szczególności
żołnierze zawodowi
i kandydaci na
zawodow-
ców oraz do Narodowych Sił
Rezerwy.
Drugim, równie ważnym, choć
w przeszłości niedocenianym,
ma być otoczenie wojska: upo-
wszechnianie tradycji i nowego
ceremoniału wojskowego, profi-
laktyka wychowawcza i psycho-
profilaktyka oraz przeciwdziała-
nie patologiom.
Szczegółowo kierunki pracy wy-
chowawczej w zawodowej armii
wyznaczają wytyczne na 2010
rok sekreta-
rza stanu w MON do spraw spo-
łecznych i profesjonalizacji.
Wskazują one na potrzebę
umacniania morale żołnierzy,
odpowiedzialności i zdyscypli-
nowania, budowania społecz-
nego zaplecza sił zbrojnych po-
przez pozyskiwanie partnerów
społecznych, a także podejmo-
wania i rozwijania współpracy
z jednostkami samorządu tery-
torialnego, szkołami oraz orga-
nizacjami proobronnego wycho-
wania młodzieży. 

Zasa
d
brzm nicze pyta
i,
wawc czy wych nie
o
nowy y podołają -
m ob
a nie owiąz
, k
co ro czy będą om,
bić w mieli
zawo ar
dowe mii
j.
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (2)

POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 11

 P E R Y S K O P

C O M M E N T
Pułkownik MAREK
NOWAK, szef Oddziału
Wychowawczego Inspektoratu
Wsparcia Sił Zbrojnych RP:

U progu armii profesjonalnej oficerowie

FOT. US DOD (2)

wychowawczy poszukują swojej służ-
bowej tożsamości. Odbywa się to
w dynamicznie zmieniających się warun-
kach, także zewnętrznych. Bierzemy
udział w misjach, w tym w prawdziwej
wojnie w Afganistanie. Nowe wyzwania U sąsiadów
powstają z dnia na dzień i wymagają na-
tychmiastowej reakcji. My, oficerowie wy- Oficerów takich jak żołnierze


chowawczy, musimy odpowiedzieć dziś naszej służby wychowawczej
na zasadnicze pytanie: jakie są główne mają też inne armie.
zadania naszej służby w sytuacji, gdy siły
zbrojne gwałtownie się zmieniają? W ar-
mii profesjonalnej większego znaczenia
nabierają takie pojęcia, jak: honor żoł-
N iedawno z prośbą o informacje dotyczące
organizacji, struktur oraz zadań wykony-
wanych przez korpus oficerów wychowawczych
nierski, poczucie przynależności do okre- w naszym wojsku zwrócili się Czesi, którzy chcą
ślonej grupy społecznej, morale, integra- w swojej armii utworzyć podobne struktury. LICZBA PROBLE-
cja środowiskowa, wymogi ceremoniału W armii niemieckiej postawy żołnierzy kształtu- MÓW związanych
wojskowego czy dyscypliny. Ważna jest je się w ramach tak zwanego dowodzenia we- ze służbą na
także kwestia wypełnienia żołnierzom obczyźnie rośnie
wnętrznego (Innere Führung). Żołnierze, którzy
czasu wolnego. wraz z liczbą
 tym się zajmują, są pomocnikami dowódców.  żołnierzy do niej
trafiających.

Od kapelmistrza do psychologa
Oficerowie wychowawczy są kręgosłupem korpusu.

K orpus oficerów wycho-

wawczych liczy ponad 1,7
tysiąca żołnierzy z różnych
grup osobowych w różnych
stopniach. Samą grupę spo-
łeczno-wychowawczą tworzy
597 żołnierzy. W jej skład
wchodzą między innymi ofice-
rowie zajmujący się tą proble-
matyką, ale również kierowni-
cy klubów żołnierskich oraz ki-
nooperatorzy. Druga grupa,
kulturalno-oświatowa, liczy
301 osób. W skład korpusu
wchodzą także psychologowie
wychowawczy (18 osób) oraz
grupa orkiestr i zespołów
estradowych (806 żołnierzy).
Oficerowie wychowawczy,
choć nie dominują liczebnie
(jest ich ponad 500), są krę-
gosłupem korpusu. Struktury
służby wychowawczej to obec-
nie Departament Wychowa-
nia i Promocji Obronności na
szczeblu resortu obrony, od-
działy w rodzajach sił zbroj-
nych, wydziały w dywizjach
oraz sekcje w brygadach i puł-
kach. 

zdaniem, będzie z nowymi problemami stoją-
cymi przed korpusem.
Daje się jednak słyszeć także inne opinie na
temat korpusu. „Można powierzyć oficerom
wychowawczym prowadzenie dochodzeń
i wypełnianie kwitów, których jest wiele
w przypadku naruszania dyscypliny. Mogą pi-
sać meldunki o nastrojach i wykonywać wiele
innych obowiązków. Tylko po co?”, pytał do-
wódca (nazwisko do wiadomości redakcji)
z brygady na północy kraju. „Nie lepiej zli-
kwidować tę sprawozdawczą kwitomanię?
Każdy zawodowiec wie, po co przyszedł do
służby. Jaki jest więc sens jego umoralniania,
namawiania do przestrzegania dyscypliny?”.
Major Andrzej Szyffers, szef sekcji wycho-
wawczej 20 Bartoszyckiej Brygady Zmechani-
zowanej, uważa, że profesjonalna armia nie
powinna rezygnować z oddziaływania wycho-
wawczego na korpus szeregowych: „To młodzi
ludzie, z którymi trzeba rozmawiać. Wielu
z nich narusza zasady dyscypliny, ponieważ nie
do końca pojmuje rolę żołnierza, potrzebę pre-
zentowania określonych postaw etyczno-moral-
nych czy przestrzegania norm prawnych”.
MISJE PRZEDE WSZYSTKIM
Podobnego zdania jest podpułkownik M. ze
sztabu jednej z brygad: „Są pododdziały,
z których napływa o wiele więcej meldunków
o naruszaniu dyscypliny i regulaminów przez
szeregowych zawodowych i nadterminowych,
niż to miało miejsce w czasie służby ich po-
przedników z poboru”.
Potwierdzają to statystyki prokuratury woj-
skowej. „Wychowanie przylgnęło do nowego
korpusu osobowego niejako automatycznie,
z prostego przełożenia jego nazwy na obo-
wiązki”, uważa kapitan Tomasz Kminikowski,
oficer logistyki w bartoszyckiej brygadzie.
„Tymczasem w armii profesjonalnej przed tą
służbą stoją większe wyzwania niż nauka do-
brych manier żołnierzy z poboru. Mają one
polegać głównie na promocji obronności przez
współpracę z władzami samorządowymi,
szkołami i innymi instytucjami, opiece nad ro-
dzinami żołnierzy służących poza granicami
państwa, jak również na pracy na rzecz inte-
gracji środowisk kombatanckich i byłych żoł-
nierzy z jednostką”.
Najważniejszym wyzwaniem, jakie staje
obecnie przed oficerami tego korpusu, są mi-
sje. Jak bowiem wynika z dotychczasowych
doświadczeń naszych żołnierzy z Iraku oraz
Afganistanu, liczba problemów związanych ze
służbą na obczyźnie rośnie wraz z liczbą żoł-
nierzy do niej trafiających. Najtrudniejszą
i najbardziej przygnębiającą powinnością jest
powiadamianie najbliższych o ranieniu lub
śmierci żołnierza.

12 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009

 A R M I A

C O M M E N T A R I U M

Niegrzeczni szeregowi
ZBIGNIEW RZEPA

Wiele przestępstw
i wykroczeń popełniają żołnierze
pod wpływem alkoholu.

W
2008 roku prokuratury woj-
skowe oraz oddziały żan-
darmerii wszczęły prawie
7,1 tysiąca postępowań przygoto-
wawczych w sprawach o przestęp-
stwa i wykroczenia. Do dużej części
naruszeń prawa (około 37 procent)
i wykroczeń (około 64 procent) do-
chodziło pod wpływem alkoholu. Sta-
tystyki za osiem miesięcy 2009 roku
nie były lepsze. Wszczęto prawie 3,6
tysiąca postępowań przygotowaw-
czych w sprawach o przestępstwa
i wykroczenia.
Trzeba przy tym wiedzieć, że 1 stycz-
nia 2009 roku została zmieniona
właściwość sądów wojskowych
i sprawy o przestępstwa pospolite
oraz wykroczenia bez związku ze
służbą wojskową lub niepopełnione
na terenie obiektu wojskowego pod-
legają sądom powszechnym. Nie do-
tyczy to jednak przestępstw i wykro-
czeń, których dopuścili się żołnierze
podczas pobytu na misji zagranicz-
nej. Te czyny nadal podlegają orzecz-
nictwu sądów wojskowych.
W omawianym okresie w siłach zbroj-
nych dominowały samowolne odda-
lenia (ponad 28 procent), wykrocze-
nia i przestępstwa przeciwko mieniu
(prawie 13 procent) oraz zasadom
pełnienia służby (prawie 9,5 pro-
cent). 271 sprawców w momencie
popełniania przestępstwa znajdo-
wało się pod wpływem alkoholu
(ponad 21 procent). W porównaniu
z analogicznym okresem 2008 ro-
ku ich liczba zmniejszyła się prawie
o 15 procent.
W tym samym czasie zakończono
postępowania wobec 853 wojsko-
wych sprawców wykroczeń. Do domi-
nujących należały wykroczenia
z ustawy o wychowaniu w trzeźwości
i przeciwdziałaniu alkoholizmowi
(prawie 73 procent), przeciwko bez-
pieczeństwu i porządkowi w komuni-
kacji (ponad 10 procent) oraz bez-
pieczeństwu osób i mienia (około
10 procent). Do blisko 89 procent
wykroczeń doszło pod wpływem
alkoholu. 
Pułkownik
ZBIGNIEW RZEPA
jest rzecznikiem
prasowym Naczelnej
Prokuratury Wojskowej.

Warto też przeanalizować sojusznicze do-
świadczenia dotyczące samobójstw w armii
zawodowej. Wśród żołnierzy amerykańskich
przypadki te aż w 78 procentach związane są
ze służbą zagraniczną. Około 38 procent osób
targa się na życie podczas misji, kolejne 30
procent po powrocie do kraju. Dla naszych do-
wódców i oficerów wychowawczych to wciąż
przyszłe zagrożenie – w 2008 roku w polskiej
armii wszczęto ogółem 15 śledztw w sprawie
samobójczych śmierci żołnierzy.
BÓG, HONOR
I OJCZYZNA
Rośnie zatem ranga współpracy jednostki
z rodzinami żołnierzy, którzy wyjechali na
misję, opieki nad nimi, także psychologicz-
nej. W departamencie wychowania przygoto-
wano i przeprowadzono reorganizację do-
tychczas funkcjonującego systemu wojsko-
wych pracowni psychologicznych. Ich pra-
cownicy mają między innymi przygotowy-
wać żołnierzy do udziału w misjach pod
względem umiejętności ograniczania skut-
ków stresu oraz udzielać im i ich rodzinom
większego wsparcia psychologicznego.
Zadaniem oficerów wychowawczych ma
być również profilaktyka patologii społecz-
nych i uzależnień, skrzętnie w przeszłości
ukrywanych przez wojsko. Chodzi o monito-
rowanie występowania zjawisk patologicz-
nych, diagnozowanie ich źródeł i skali oraz
podejmowanie działań ograniczających nega-
tywne skutki.
W 2008 roku za nieprzestrzeganie posta-
nowień ustawy o przeciwdziałaniu narkoma-
nii ukarano 112 żołnierzy – stanowili oni
około 4,5 procent ogółu sprawców prze-
stępstw w wojsku. Przez osiem miesięcy
2009 roku ta liczba wyniosła 82 osoby (3,5
procent sprawców wszystkich naruszeń pra-
wa w wojsku).
Zasadnicze pytanie nie powinno brzmieć:
czy wychowawcy będą mieli co robić w armii
zawodowej, tylko: czy podołają nowym obo-
wiązkom? Obecnie oficerowie tego korpusu to
absolwenci czteroletnich szkół oficerskich
oraz uczelni wyższych po studium oficerskim.
Kandydatów do tej służby coraz bardziej bra-
kuje. Wojsko samo nie kształci oficerów tej
profesji: pedagogów, socjologów, politologów,
historyków. To, czy absolwenci uczelni cywil-
nych tych kierunków będą chcieli wkładać
mundury, zależeć będzie między innymi od
rangi korpusu wychowawców. A także, w ja-
kim stopniu etyczne wartości służby: honor,
patriotyzm, wysokie morale i przestrzeganie
prawa, przestaną być frazesami. 
Współpraca ARTUR GOŁAWSKI

POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 13

 P EO R SY ŁS UK ŻO BP I E

 Z ogólnej liczby
252 klubów roz-
formowanych zo-
stanie 141. Po
wdrożeniu decy-
zji pozostanie
111 klubów woj-
skowych. Liczba
stanowisk dla
pracowników
wojska w tych in-
stytucjach może
się zmniejszyć
maksymalnie
o 297.

BOGUSŁAW POLITOWSKI

Kluby po liftingu
Kiedy nasi żołnierze będą mieli kluby na miarę takich,
jakie istnieją w innych armiach NATO?

P
racownicy i animatorzy wojskowych
placówek kultury od dawna niepo-
koili się o swój los. Wiedzieli, że
niezmieniany od lat model funkcjo-
nowania klubów oraz niektóre formy prowa-
dzonej w nich działalności nijak nie przystają
do uzawodawianej armii. Nie pytali więc
„czy”, lecz „kiedy” powstanie nowa koncepcja
reorganizacji i jak duże zmiany przyniesie.
Byli nawet tacy ludzie w wojskowym środowi-
sku, którzy uznawali wszelkie placówki kultu-
ry w armii za zbędny balast i nawoływali do
natychmiastowego pozbycia się ich.
Tym skrajnym sugestiom nie uległy władze
resortu obrony, uznając, że wojskowe tradycje
i kultura należą do podstawowych składników
kultury narodowej. 19 października minister
Bogdan Klich zdecydował, że zmiany w klu-
bach garnizonowych i żołnierskich będą duże,
lecz przemyślane. Skorzysta na nich całe śro-
dowisko.
DO LAMUSA
Kluby żołnierskie, z przyczyn ustawowych,
stopniowo pustoszały, by wraz z zawiesze-
niem obowiązkowego poboru opustoszeć zu-
pełnie. Kluby garnizonowe natomiast, za-
miast tętnić życiem, stawały się w niektórych
przypadkach tylko miejscem dla bibliotek
i portierów drzemiących w fotelach.
Doszło do tego, że w kulturze wojskowej
zapanowało organizacyjne bezhołowie i na
przykład Klub Garnizonowy w Międzyrze-
czu podlegał nie dowództwu miejscowej du-
żej i ważnej brygady, lecz oddalonemu o po-
nad dwieście kilometrów dowództwu Ślą-
skiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu.
Choć placówka miała świadczyć usługi
kulturalne dla konkretnej jednostki, to plan

14 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009


jej aktywności zatwierdzał nie dowódca bry-
gady – komendant garnizonu, lecz sztabo-
wiec, który w Międzyrzeczu był może dwa
razy w życiu.
Dochodziło do tego, że podczas przyjmo-
wania do pracy kandydaci na kierownika pla-
cówki czy instruktora pokonywali kilkaset ki-
lometrów do dowództw okręgów na rozmo-
wy kwalifikacyjne, gdzie odpytywali ich lu-
dzie nieznający potrzeb kulturalnych kon-
kretnej miejscowości ani dokonań danego
kandydata w jego własnym środowisku. Kie-
rownika do międzyrzeckiego klubu szukano
kiedyś w ten sposób kilka miesięcy.
Podobnie sytuacja wyglądała w wielu klu-
bach w terenie. Dowódcy jednostek czuli się
w nich jak petenci, choć to na nich i ich pod-
władnych jako oddziały gospodarcze nakła-
dano obowiązek planowania inwestycji, wy-
konywania niezbędnych prac konserwacyj-
nych i gospodarczych przy obiektach, a na-
wet ich ochrony. Ten model funkcjonowania
klubów musi ustąpić miejsca nowemu.
A R M I A
C O M M E N T A R I U M
Bliżej
żołnierskich rodzin
MAREK LISOWSKI
Czeka nas wzmocnienie
roli klubów wojskowych.
P roces profesjonalizacji armii za-
inicjował również zmiany w do-
tychczasowej działalności kultural-
no-oświatowej w wojsku. Departa-
ment Wychowania i Promocji Obron-
ności MON od dłuższego czasu pra-
cuje nad nimi. Chodzi bowiem prze-
de wszystkim o to, by wzmocnić rolę
klubów w jednostkach wojskowych,
które muszą dostosować się do prze-
mian zachodzących w armii, czyli
jeszcze lepiej spełniać oczekiwania
żołnierzy i ich rodzin. Mam tu na my-
śli głównie zapewnienie im możliwo-
ści większego rozwoju zaintereso-
wań, aktywnego wypoczynku czy roz-
FOT. BUNDESHEER.AT
wiązywanie rozmaitych problemów
życiowych. Do tego potrzebni są od-
powiednio przygotowani specjaliści,
którzy sprostają wyzwaniom współ-
W lipcu 2008 roku sekretarz stanu
w MON do spraw społecznych i pro-
fesjonalizacji Czesław Piątas powo-
łał zespół do opracowania zasad dzia-
łalności wychowawczej, w tym kultu-
ralno-oświatowej w nowych warun-
kach. Owocem jego prac jest „Kon-
cepcja działalności wychowawczej
w warunkach profesjonalizacji Sił
Zbrojnych RP”. Zawarte w niej tezy
znalazły już odzwierciedlenie w „Pro-
gramie rozwoju Sił Zbrojnych RP
w latach 2007–2012”, oraz aneksie
do „Planu dostosowania programu
Zakończenie oddziaływań wychowawczych do no-
poboru wych zadań sił zbrojnych w latach
do wojska 2007–2012”. Oba dokumenty za-
i trwające
twierdził szef resortu i skierował do
uzawodawianie
armii zmienia wykonania.
grupę odbiorców
działalności IDZIE NOWE
kulturalno-
-oświatowej.
W Departamencie Wychowania
i Promocji Obronności opracowano
koncepcję wdrożenia niezbędnych
zmian w formie projektu decyzji, cze-
kającej obecnie na zatwierdzenie
przez ministra Klicha. Spowoduje
ona głęboką reorganizację klubów
i orkiestr wojskowych, a także zmieni
ich podporządkowanie. Już w 2010
POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009
czesności. Ponieważ wojsko pol-
skie uczestniczy w misjach, kluby
powinny jeszcze bardziej pomagać
rodzinom żołnierzy służących poza
granicami kraju. Chodzi o roztocze-
nie nad nimi odpowiedniej opieki
i pomocy.
Kluby i orkiestry wojskowe będą mia-
ły także duże pole do popisu w pro-
mowaniu sił zbrojnych oraz kształto-
waniu i rozszerzaniu więzi środowi-
ska żołnierskiego z lokalnymi spo-
łecznościami.
Pułkownik MAREK
LISOWSKI
jest szefem Oddziału
Kultury i Oświaty
Departamentu Wycho-
wania i Promocji
Obronności MON.
roku działalność merytoryczna tych
placówek ma w większym stopniu od-
powiadać potrzebom żołnierzy, pra-
cowników wojska i ich rodzin. Jedno-
cześnie ubędzie klubów i stanowisk
w nich, przez co spadną koszty ich
utrzymania.
Koncepcja przewiduje pozostawie-
nie w niezmienionej podległości
trzech klubów rodzajów sił zbrojnych:
Klubu Śląskiego Okręgu Wojskowe-
go, Klubu Dowództwa Garnizonu
Warszawa, Klubu 2 Korpusu Zme-
chanizowanego oraz klubów uczelni
wojskowych. Powstaną: Klub Inspek-
toratu Wsparcia SZ i Klub Żandarme-
rii Wojskowej (na bazie Klubu
Pomorskiego OW w Bydgoszczy
i Klubu Żołnierskiego Oddziału Spe-
cjalnego ŻW w Mińsku Mazowie-
ckim) oraz Klub Wojsk Specjalnych
w Krakowie.
Przesądzono los klubów żołnier-
skich, które po zaprzestaniu poboru
stały się zbędne. Połączą się z pla-
cówkami garnizonowymi i w ten spo-
sób powstaną kluby dywizji, brygad,
pułków, batalionów (równorzędnych),
szkół, centrów i ośrodków szkolenia,
wykorzystujące istniejącą infrastruk-
15
 P E R Y S K O P
FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI
Przełomem w działalności klubowej mają stać się mesy. Aby jednak powstały, trzeba stworzyć warunki prawno-organizacyjne do prowadzenia
w klubach działalności gospodarczej.
turę. Istotnym novum jest to, że nowo powsta-
łe kluby będą włączone w struktury wycho-
wawcze jednostek wojskowych i instytucji, na
których rzecz mają działać.
Zaproponowano konkretne limity stanowisk
merytorycznych dla poszczególnych placó-
wek. I tak: w klubach dowództw rodzaju sił
zbrojnych ma pracować nie mniej niż dwana-
ście osób, w klubach dywizji (równorzędnych)
– nie mniej niż dziesięć, a w klubach brygado-
wych (równorzędnych) – nie mniej niż osiem.
W klubach pułków (równorzędnych) przewi-
dziano nie mniej niż sześć etatów, a najmniej,
bo tylko cztery stanowiska, zaplanowano dla
klubów batalionowych. W klubach uczelni
wojskowych, centrów lub ośrodków szkolenia
natomiast ma być zatrudnionych nie mniej niż
pięciu pracowników kultury.
Niewykluczone, że nie wszystkie stanowi-
ska zostaną obsadzone od razu. Są bowiem
garnizony, gdzie żołnierzy jest mniej, niż prze-
widuje etat. Tam dochodzenie do pełnej obsa-
dy może być uzależnione od naboru do służby
nowych ludzi.
PRZEŁOMOWE MESY
Zmiany mają nie tyle zmniejszyć liczbę klu-
bów w pomniejszonej armii, ile poprawić ich
działanie oraz atrakcyjność oferty kulturalnej.
To prawda, że po wejściu w życie nowej kon-
cepcji, zgodnej z zaleceniem ministra, by
zmniejszać strefę okołowojskową, liczba sta-
nowisk w klubach zostanie zredukowana o po-
nad 290. Należy jednak pamiętać, że w tym
samym czasie ubędzie też garnizonów, jedno-
stek i instytucji wojskowych. Wobec klubów,
które zostaną po reorganizacji, zwiększone zo-
16 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009
staną oczekiwania. Placówki będą w struktu-
rach jednostek, a ich przedstawiciele mają,
pod względem działalności kulturalno-oświa-
towej, ściślej współdziałać z dowódcami tych
jednostek. Kierownictwo MON oczekuje, że
w garnizonach uaktywnią się rady klubów,
które będą aktywniej nadawać ton pracy
w tych placówkach.
Ze względu na częsty udział naszych żoł-
nierzy w misjach zagranicznych władze resor-
C O M M E N T
STEFAN NOWAKOWSKI,
kierownik Klubu Śląskiego
Okręgu Wojskowego:
J estem zadowolony, że zapowiadane
zmiany nie dotkną bezpośrednio mojej
placówki. Mam jednak świadomość, że
w 2012 roku, po rozformowaniu dowódz-
twa okręgu, duże zmiany są nieuniknione.
Klub, którym kieruję, najprawdopodobniej
przekształci się w Klub Wojsk Lądowych.
Taka zmiana jest jednak korzystna. Nasza
placówka zmieni status i stanie się instytu-
cją wyższej rangi. W związku z tym jest na-
dzieja, że wszyscy zatrudnieni tutaj ludzie,
znający teren, potrzeby odbiorców oraz śro-
dowisko kulturalne Wrocławia, znajdą za-
trudnienie po reorganizacji.
Zapowiadane zmiany unormują zapewne
także kwestie finansowania naszej działal-
ności. Do tej pory bywało tak, że placówki
równorzędne otrzymywały zróżnicowane
środki na tę działalność. Zmiany prawne
być może dadzą możliwość pozyskiwania
środków finansowych spoza wojska.
UBACH mamy:
NT W KL ny
REMANEw resorcie obro h,
Obecnie w garnizonowyc
90 klukbluóbów żołnierskiczkhó, ł,
136 lubów akademii, solenia.
19 k w i ośrodków szk 38
centró nich 3 ników
racuje w
Służy i p raz 688 pracow
o
żołnierzy
wojska.
tu oczekują, że kluby aktywniej niż dotąd będą
uczestniczyły w programie pomocowym i róż-
nych formach działalności na rzecz rodzin żoł-
nierzy przebywających na obczyźnie. Przeło-
mem w działalności mogą stać się mesy, któ-
rych tworzenie zaplanowano w projekcie. Aby
jednak do tego doszło, trzeba stworzyć warun-
ki prawno-organizacyjne do prowadzenia
w klubach działalności gospodarczej. Trudno
bowiem wyobrazić sobie mesę, w której nie
ma możliwości wypicia piwa po służbie czy
zorganizowania imprezy imieninowej.
Oznacza to, że kluby-mesy musiałyby być
wydzielone z terenu jednostek, gdyż ustawa
o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi zabrania sprzedaży, podawania
i spożywania napojów alkoholowych między
innymi w obiektach zajmowanych przez organy
wojskowe oraz w rejonie obiektów koszaro-
wych. Optymizmem napawa fakt, że we wła-
dzach resortu trwają rozważania na temat stwo-
rzenia odpowiednich warunków prawnych
i upodobnienia naszych placówek do tych, któ-
re funkcjonują w innych armiach NATO.
Proponowane w projekcie decyzji zmiany
nastąpią po 30 czerwca 2010 roku, po uzgod-
nieniu z sekretarzem stanu w MON wniosków
organizacyjno-etatowych oraz po wydaniu
przez szefa Sztabu Generalnego WP doku-
mentów organizacyjnych i etatowych, a także
wykonaniu stosownego przesunięcia limitów
etatowych. W tym okresie dyrektor Departa-
mentu Budżetowego MON, na podstawie
wniosków właściwych dysponentów środków
budżetowych, dokona przesunięć w planie wy-
datków, które umożliwią dalsze zaopatrywanie
 klubów. 
 BELLONA nr 3/2009 (658)

Przystoi walczyć
w obronie praw,
wolności, ojczyzny
CYCERON

• EWOLUCJA STRATEGII NATO gen. bryg. rez. ANDRZEJ JUSZCZAK

W ciągu sześćdziesięciu lat istnienia Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) powstało wiele
materiałów, na których podstawie można badać jej przeszłość.
 Więcej czytaj na stronie 7 „Kwartalnika Bellona” nr 3

• POLSKA W SOJUSZNICZYCH
SYSTEMACH BEZPIECZEŃSTWA gen. bryg. w st. spocz. prof. dr hab. STANISŁAW KOZIEJ

Czas przemian ustrojowych w Polsce oraz okres starań akcesyjnych do NATO cechował się poszukiwaniem
nowych rozwiązań w sferze obronności państwa.
 Więcej czytaj na stronie 22 „Kwartalnika Bellona” nr 3
 N A C E L O W N I K U

Fach
wysokiego
ryzyka
18 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009
 A R M I A
Z CZESŁAWEM PIĄTASEM o blaskach
i cieniach profesjonalizacji sił zbrojnych
oraz zmianach emerytalnych
rozmawiają ARTUR GOŁAWSKI
i MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK
POLSKA ZBROJNA: Jest Pan jeszcze gene-
rałem czy już politykiem?
CZESŁAW PIĄTAS: Generałem pozostanę na
zawsze. Nie należę do żadnej partii, choć pracu-
jąc na tak wysokim stanowisku w administracji
państwowej, realizuję programy partii rządzą-
cych. Ale politykiem nie jestem.
POLSKA ZBROJNA: Proces profesjonaliza-
cji sił zbrojnych firmuje Pan
swoim nazwiskiem. Jak się
Pan z tym czuje?
Nie mamy
CZESŁAW PIĄTAS: Profe- problemu
sjonalizacja jest jednym z naj-
ważniejszych zadań, które wy- z pozyskiwaniem
konują dzisiaj MON i całe nasze
siły zbrojne. A ja jestem kolejną
chętnych
osobą, zaraz po ministrze obro- do wojska
ny, odpowiadającą za ten pro-
jekt. Wynika to z zakresu moich obowiązków na
stanowisku, które zajmuję: sekretarza stanu do
spraw społecznych i profesjonalizacji. To trudne
zadanie w okresie cięć budżetowych.
POLSKA ZBROJNA: Przed rokiem zapew-
niał nas Pan, że na koniec 2008 roku będziemy
mieć więcej niż 85 tysięcy żołnierzy zawodo-
wych i nadterminowych. Miał Pan rację, dziś
jest ich jeszcze więcej. Czy kierownictwo MON
uznaje za potrzebne dojście do 100 tysięcy żoł-
nierzy w służbie czynnej?
CZESŁAW PIĄTAS: Wykonujemy zadania za-
warte w rządowym programie profesjonalizacji,
a tam górną granicę liczebności żołnierzy zawo-
dowych i kandydatów określono na 100 tysięcy.
Tworzymy także Narodowe Siły Rezerwy. Zbli-
żyliśmy się już do poziomu 99 tysięcy żołnierzy
w służbie czynnej. Nie mamy najmniejszego
problemu z pozyskaniem chętnych do wojska
i prawdopodobnie w tym roku przyjmiemy jesz-
cze kilkuset żołnierzy.
POLSKA ZBROJNA: Tymczasem w armii
są ciągle tysiące wakatów.
CZESŁAW PIĄTAS: Strukturę etatową sił
FOT. MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK
zbrojnych mamy jeszcze z okresu obowiązywa-
nia limitu 150 tysięcy żołnierzy. Sztab General-
ny WP zaczął już jej przebudowę, między inny-
mi poprzez łączenie batalionów, pułków, czyli
budowę nowej struktury ze 100 tysiącami sta-
nowisk żołnierzy służby czynnej i 20 tysiącami
stanowisk dla NSR. Dzisiaj etatowo na pewno
mamy już mniej niż 150 tysięcy stanowisk, ale
dochodzenie do przewidzianego pułapu jeszcze
potrwa.
POLSKA ZBROJNA: Czy układanie nowej
struktury sił zbrojnych nie spowoduje przy-
musowego zwalniania żołnierzy do cywila?
CZESŁAW PIĄTAS: Naszym zamiarem jest
utrzymywanie dobrych, sprawnych i wyszkolo-
nych żołnierzy jak najdłużej w szyku. Granica
wyznaczona przez ustawę to
dziś 60 lat. Nie chcemy wcze-
śniej powiększać grona emery-
tów, szczególnie wśród ofice-
rów. Aczkolwiek żołnierze po-
winni liczyć się z tym, że pew-
na ich grupa będzie musiała
przejść do innych garnizonów.
Jeśli więc będą zwolnienia, to
z powodu braku stanowisk lub
gdy żołnierz na przykład sam nie wyrazi zgody
na przeniesienie do innego garnizonu.
POLSKA ZBROJNA: Czy koszty, jakie po-
niosą ludzie w związku z likwidowaniem jed-
nostek oraz łączeniem garnizonów, nie będą
zbyt wysokie?
CZESŁAW PIĄTAS: Poprzez łączenie garni-
zonów i rezygnację z „pustych koszar” obniżamy
koszty! Zależy nam na budowaniu jednostek za-
wodowych w dwóch grupach. W pierwszej,
w pełni ukompletowanej, znaleźliby się tylko
żołnierze zawodowi, szkoleni na bardzo wyso-
kim poziomie i gotowi do podjęcia ryzyka każ-
dej misji. Druga grupa to jednostki nie w pełni
rozwinięte, których komponentem będą także
żołnierze NSR. Kandydaci na żołnierzy powinni
zrozumieć jedno: w tym zawodzie człowiek mu-
si podjąć ryzyko walki, utraty zdrowia i życia.
Żołnierz jest szkolony do obrony kraju, a to wią-
że się też z udziałem w misjach mających na ce-
lu trzymanie konfliktów z dala od kraju. Współ-
czesna żołnierka to fach wysokiego ryzyka. Żoł-
nierze muszą być mobilni, służyć tam, gdzie ich
potrzebujemy. To apel przede wszystkim do pod-
oficerów, czasem bardzo przywiązujących się do
garnizonów, w których służą.
POLSKA ZBROJNA: Skoro szyki żołnier-
skie zostały niemal zapełnione, to kto w naj-
bliższych latach będzie miał szanse zostać żoł-
nierzem?
CZESŁAW PIĄTAS: Chcemy, aby kandydaci
na podoficerów wywodzili się przede wszystkim
POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 19
 N A C E L O W N I K U
z korpusu szeregowych, natomiast kandydaci na
oficerów ze słuchaczy uczelni cywilnych, woj-
skowych i grona podoficerów. Za przykład mo-
gę podać ostatnią promocję w Wyższej Szkole
Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie, gdzie
72 żołnierzy mianowanych na stopień podpo-
rucznika wywodziło się z korpusu podoficerów.
Zdobyli oni wyższe kwalifikacje, zdali egzamin
i są oficerami. To jedna z metod motywowania
do dobrej służby – zapewnienie możliwości
awansu.

POLSKA ZBROJNA: W takiej sytuacji oso-

bom bez przeszkolenia wojskowego trudno się
będzie dostać do armii.
CZESŁAW PIĄTAS: Zależy nam na tym, by
do szkół podoficerskich trafiali zwłaszcza ci,
którzy byli wcześniej szeregowymi. Zaciąg cy-
wilów również będzie istniał, ale dla resortu
obrony ekonomiczniejsze i pewniejsze jest kiero-
wanie na kursy podoficerskie tych, którzy po-
twierdzili już swoje umiejętności i dobrze czują
się w zawodzie żołnierza. Stawiając na nich, zy-
skujemy pewność, że nie będziemy musieli
uczyć ich podstaw służby.

POLSKA ZBROJNA: Postawmy sprawę ja-

sno: w latach 2007–2008 przeprowadzono
ostatni masowy werbunek do wojska.

CZESŁAW PIĄTAS: Musimy dzisiaj na woj-
sko patrzeć trochę jak na zakład pracy i przyj-
mować do służby wtedy, kiedy zwolnią się sta-
nowiska. Dotąd rocznie z wojska odchodziło
średnio od trzech do czterech tysięcy żołnierzy.
W latach 2007–2008 przyjmowaliśmy więcej
kandydatów, bo akurat byliśmy w trakcie uza-
wodowienia armii i potrzebowaliśmy więcej
ochotników. Kiedyś ich kontrakty wygasną,
część szeregowych przejdzie do korpusu pod-
oficerów, tak więc nowe nabory będą, ale praw-
dopodobnie już nie tak duże jak wtedy, bo nie
będzie takiej potrzeby.
POLSKA ZBROJNA: Jeżeli podoficerami
mają zostawać głównie szeregowi, to po co
MON inwestowało w akcję promocyjną? Czy
wstrzymanie naboru z cywila do szkół podofi-
cerskich nie stawia sensu tej akcji pod zna-
kiem zapytania?
CZESŁAW PIĄTAS: Promocja była potrzeb-
na. Prowadziliśmy ją w czasie, kiedy szybko
chcieliśmy pozyskać jak najwięcej kandydatów,
a na rynku pracy była duża konkurencja. Dzisiaj
mamy ponad 40 tysięcy szeregowych zawodo-
wych, a wtedy mieliśmy ich 12–15 tysięcy. Za-
leżało nam też na pokazaniu bardzo ważnego
momentu dla sił zbrojnych, czyli zawieszenia
służby obowiązkowej na rzecz ochotniczej.
Chcieliśmy, aby do wszystkich obywateli dotar-
ło, że zostaje uruchomiony inny sposób budo-
wy sił zbrojnych.
POLSKA ZBROJNA: Czy to zadziałało tak,
jak chciało kierownictwo MON?

SŁUŻBA
KONTRAKTOWA
z naszego
punktu widzenia
ma prowadzić
do wyselekcjono-
wania
najlepszych,
którym będziemy
proponować
służbę stałą
w korpusie
podoficerów.
CZESŁAW PIĄTAS: Mamy zdecydowanie CZESŁAW PIĄTAS: Akcja promocyjna
więcej chętnych do służby. Jest większe zaintere- w kolejnych latach będzie polegała na wyczer-
sowanie problematyką obronności. Wyraża się to pującym informowaniu oraz dużej transparent-
choćby w liczbie organizacji, które podpisują ności sposobu realizacji naszych zadań, szko-
z nami porozumienia dotyczące działań na rzecz lenia i osiąganych efektów, a także przedsta-
promocji obronności. Z resortem edukacji za- wianiu oferty stanowisk i garnizonów, gdzie
warliśmy umowę w sprawie wprowadzenia do na kandydatów czekają wolne miejsca.
szkół zajęć z bezpieczeństwa. Promocja pokaza-
ła również nasz potencjał w zakresie szkolnictwa POLSKA ZBROJNA: Najbardziej z profe-
wyższego i ośrodków szkolenia. Wojskowe pla- sjonalizacji cieszą się chyba ci, którzy uni-
cówki edukacyjne promowały się podczas tar- kali wojska jak ognia. Politycy zawiesili po-
gów edukacyjnych wyższych uczelni w Warsza- bór, wprowadzili kwalifikację, młodzież nie
wie, Wrocławiu, Gdańsku i Krakowie. Wcześniej musi przymusowo wkładać mundurów.
w takim wymiarze tego nie było. CZESŁAW PIĄTAS: Dziś zgodnie z ustawo-
wymi rozstrzygnięciami każdy, kto zgłasza się
POLSKA ZBROJNA: Czy wojsko w przy- do kwalifikacji wojskowej, ma uregulowany sto-
szłości też będzie się reklamować? sunek do służby, ale nie zostaje żołnierzem re-

20 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009


FOT. ALEKSANDER RAWSKI
FOT. KRZYSZTOF PLAŻUK
FOT. MARCIN WIĄCEK
zerwy. Żołnierzem jest ten, kto odbył przeszko-
lenie i złożył przysięgę. Powstała więc niejako
nowa forma spełniania konstytucyjnego obo-
wiązku obrony RP: gotowość do służby wtedy,
kiedy będzie ona obowiązkowa. Osoby, które
mogą Polsce służyć w inny sposób, na przykład
nauką czy dobrą pracą, powinny to robić, bo
także przyczynią się do bezpieczeństwa ojczy-
zny. Współcześnie zapewniają je nie tylko siły
zbrojne, ale także dobra gospodarka kraju, bez-
pieczeństwo energetyczne, służba zdrowia
i wiele innych dziedzin.
POLSKA ZBROJNA: Czy można wskazać
ten rodzaj sił zbrojnych, w którym zastępowa-
nie żołnierzy z poboru ochotnikami odbyło się
najsprawniej?
A R M I A
CZESŁAW PIĄTAS: Nie było współzawod-
nictwa ani rankingu. Rodzaje sił zbrojnych uza-
wodowiły się stosownie do potrzeb. Największa
liczba żołnierzy trafiła oczywiście do Wojsk Lą-
dowych, znacznie przewyższając pod tym wzglę-
dem Marynarkę Wojenną i Siły Powietrzne, ale
tam z kolei poziom uzawodowienia wcześniej
był wyższy.
POLSKA ZBROJNA: Co Pana zdaniem było
czynnikiem decydującym o powodzeniu uza-
wodowienia naszych sił zbrojnych?
CZESŁAW PIĄTAS: O tym,
że są kandydaci do zawodowej
służby wojskowej, decydują W założeniach
zachęty w obszarze zabezpie-
czenia socjalnego i ekono-
nowego systemu
micznego. To za rządów pre- emerytalnego
miera Donalda Tuska i mini-
stra Bogdana Klicha dokona- przewiduje się
liśmy zmian ustawowych gwa- wyższe
rantujących większe niż do-
tychczas bezpieczeństwo so- świadczenia
cjalne. W przypadku śmierci
żołnierza podczas misji czy szkolenia w kraju ro-
dzinie przysługują renta, mieszkanie, stypen-
dium dla dziecka uczącego się i pomoc żonie lub
dzieciom w uzyskaniu nowego zawodu. Więcej
pieniędzy przeznaczyliśmy też na pomoc mate-
rialną żołnierzom, na zapomogi. Na tempo uza-
wodowienia wpłynął ponadto stabilny system
emerytalny. Podnieśliśmy także uposażenie. No-
woczesny sprzęt, możliwość awansu, edukacji,
służba w ciekawym miejscu oraz zakwaterowa-
nie to także ważne czynniki.
POLSKA ZBROJNA: Żołnierski system
emerytalny ma się jednak zmienić. Czy żoł-
nierze powinni się tej zmiany obawiać?
CZESŁAW PIĄTAS: Mogą być spokojni, bo
zakładamy, że nowa ustawa emerytalna obejmie
tych, którzy zaczną służbę po jej wejściu w ży-
cie, a więc będą znali nowe warunki emerytal-
ne. Ci, którzy dzisiaj są w armii, będą mogli
wybrać, czy chcą korzystać z nowych, czy ze
starych zasad emerytalnych. W założeniach no-
wego systemu przewiduje się podwyższenie pro-
gów wysługi lat, ale zakłada też przyznawanie
wyższych świadczeń emerytalnych. Nam zależy
na stabilności i przewidywalności służby. Przy
tym nie będziemy jedynymi dokonującymi zmia-
ny systemu emerytalnego. Ma on się zmienić we
wszystkich rodzajach służb mundurowych, a in-
tencją jest, aby rozwiązania dla poszczególnych
formacji były do siebie podobne. Stąd równole-
gle toczą się prace w MSWiA i MON.
POLSKA ZBROJNA: Czy wielkie oszczęd-
ności w MON nie obniżają jakości armii?
CZESŁAW PIĄTAS: Wojsko zawodowe szko-
li się inaczej niż wojsko z poboru. Są jednostki,
w których ze względu na cięcia budżetowe inten-
sywność szkolenia trochę zmalała. Musimy więc
bardzo racjonalnie wykorzystywać środki finan-
sowe przeznaczone na ten cel i „przeczekać”
trudny czas.
POLSKA ZBROJNA: Czyli oszczędności
spowalniają profesjonalizację?
CZESŁAW PIĄTAS: Owszem, wpływają na
zakres szkolenia i tempo wyposażania jednostek
w nowy sprzęt i uzbrojenie oraz nowoczesne po-
moce szkoleniowe. Nie można tego powiedzieć
o jednostkach Sił Powietrznych w Krzesinach
czy Łasku, albo o 6 Brygadzie Powietrznodesan-
towej, 17 Brygadzie Zmechanizowanej czy
12 BZ. Myślę, że najtrud-
niejszy okres finansowa-
nia obronności mamy już
za sobą. Jeżeli gospodar-
ka kraju będzie w przy-
szłym roku rozwijać się
tak, jak przewidujemy, to
kondycja wojska się po-
prawi i uzyskamy dalszy
postęp w profesjonalizacji.
POLSKA ZBROJNA:
Poza modernizacją sprzętu warto zadbać
o infrastrukturę, mocno zużytą w niektórych
jednostkach. Zawodowcy są cenni i zasługują
na to, by służyć i mieszkać w koszarach
w godnych warunkach.
CZESŁAW PIĄTAS: Ten obszar jest niedofi-
nansowany, wynika to z wieloletnich zaległości
inwestycyjnych. Żołnierze zawodowi mogą – je-
śli chcą – kwaterować na terenie koszar. Musi-
my jednak pójść w stronę standardów hotelo-
wych czy internatowych. Prosimy żołnierzy
o cierpliwość, planujemy, że w drugiej połowie
przyszłego roku zacznie obowiązywać nowela
ustawy o zakwaterowaniu sił zbrojnych. Znaj-
dzie się w niej zapis pozwalający na zaspokoje-
nie potrzeb mieszkaniowych w postaci wypłaty
świadczenia pieniężnego w przypadku, gdy
żołnierz nie będzie korzystał z kwaterunku zbo-
rowego na terenie koszar, w internacie albo lo-
kalach służbowych. Sądzę, że problem z za-
kwaterowaniem kadry, nie licząc kilku garnizo-
nów, przestanie istnieć.
POLSKA ZBROJNA: Sama ustawa niewiele
zmieni, jeśli nowe świadczenie nie znajdzie
pokrycia w budżecie MON. Czy będą pienią-
dze na jego wypłatę?
CZESŁAW PIĄTAS: Wiem, że żołnierze bar-
dzo czekają na tę zmianę. Teraz wszystko jest
w rękach parlamentarzystów. Środki na jej wdro-
żenie przewidziano w projekcie budżetu MON.
POLSKA ZBROJNA: Od 2010 roku żołnie-
rze kontraktowi będą mogli służyć maksy-
malnie 12 lat, co wpłynie na zmniejszenie licz-
by młodych emerytów. Na mocy tego prawa
na przykład ze służby w 18 Batalionie Desan-
towo-Szturmowym w przyszłym roku odej-
dzie 21 szeregowych, którzy brali udział
w operacji w Iraku i Afganistanie, bo nie zna-
POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 21
 N A C E L O W N I K U
wódcami rodzajów sił zbrojnych i jednostek woj-
skowych. Przekonaliśmy ich, że żołnierz służby
kontraktowej przez 12 lat będzie miał czas, by
przejść do innego korpusu także w służbie kon-
traktowej albo w służbie stałej. W ten sposób
chcemy zachęcić szeregowych do związania
Żołnierze się z wojskiem na dłużej.
muszą być
mobilni, POLSKA ZBROJNA: Jaką rolę
służyć tam, w procesie profesjonalizacji odgry-
gdzie ich wa szkolnictwo wojskowe?
potrzebujemy. CZESŁAW PIĄTAS: Jego rola była
i jest ważna. To szkolnictwo daje wie-
dzę, metodologię, narzędzia, uczy, jak pra-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

cować, jak dowodzić. Wojskowe szkoły wyższe

– finansowane zarówno przez ministra nauki
i szkolnictwa wyższego, jak i ministra obrony
– otworzyły się również na studentów cywil-
nych. Stanęły do rywalizacji na rynku usług
edukacyjnych. Cieszymy się, że jest wielu kan-
dydatów, którzy chcą uczyć się w Wojskowej
lazło się dla nich miejsce na kursach podofi- kontyngentów okaże się, że pośród rezerwistów Akademii Technicznej czy Akademii Marynar-
cerskich. Czy to wystarczający powód, by ich są tacy, którzy mają cenne umiejętności i do- ki Wojennej. Widzimy też coraz większe zain-
zwolnić? świadczenie, a my będziemy ich potrzebować, teresowanie studiami cywilnymi w Akademii
CZESŁAW PIĄTAS: Służba kontraktowa z na- podpiszemy z nimi kontrakt na sześć miesięcy Obrony Narodowej. Myślimy o tym, żeby
szego punktu widzenia ma prowadzić do wyse- służby okresowej. w przyszłości powstała Akademia Sił Powietrz-
lekcjonowania najlepszych, którym będziemy nych. Bardzo ważną rolę odgrywają także szko-
proponować służbę stałą w korpusie podofice- POLSKA ZBROJNA: Mimo wszystko wielu ły podoficerskie i centra szkolenia.
rów. Żołnierze podpisujący kontrakt powinni zainteresowanych uważa, że nie jest to w po-
zdawać sobie sprawę z tego, że my im proponu- rządku. POLSKA ZBROJNA: W zeszłym roku przy-
jemy pracę i służbę w określonym wymiarze CZESŁAW PIĄTAS: Żołnierze muszą zrozu- znał Pan, że modernizując armię, nie należy
czasu. Później chcielibyśmy mieć nowych ludzi. mieć, że jeżeli przez te 12 lat nie przeszli do in- zapominać o szkolnictwie wojskowym. Na
A tego, że w przyszłym roku z batalionu odej- nego korpusu, ani nie pogłębili wiedzy, ich kon- czym w czasach kryzysu mają polegać inwe-
dzie 21 żołnierzy, nie nazwał- trakty wygasają. Na stanowi- stycje w szkolnictwo?
bym stratą. Te osoby mogą Kontrakty są skach szeregowych muszą CZESŁAW PIĄTAS: Uczelnie są samodziel-
w przyszłości służyć w NSR,
starać się o przyjęcie do kor-
ograniczone czasowo, być ludzie młodzi i bardzo
sprawni fizycznie. Nie może-
ne i zarabiają, świadcząc usługi edukacyjne,
prowadzą także działalność naukową i badaw-
pusu podoficerów zawodo- nie możemy my mieć pięćdziesięciolet- czą. MON płaci za edukację studentów żołnie-
wych. Być może teraz nie ma mieć przecież nich szeregowych. Wielu rzy. Wspieramy uczelnie także dodatkowymi
dla nich wolnych miejsc na przechodzi do korpusu pod- środkami, choć może nie takimi, na jakie one
kursach podoficerskich, ale
pięćdziesięcioletnich oficerskiego, jest to możliwe liczą. Bardzo ważnym źródłem dochodu są
w przyszłości się pojawią. szeregowych tylko wówczas, gdy podofi- środki finansowe przeznaczone na badania. To
cerowie zwolnią odpowied- z nich, między innymi, kupuje się nowoczesne
POLSKA ZBROJNA: Sęk w tym, że zapis nie stanowiska. urządzenia, które są potrzebne do badań nauko-
o maksymalnej liczbie lat służby kontrakto- Dodam, że wiele armii świata ma większą wych. My przekazujemy sprzęt, który służy jako
wej dotyczy nie tylko żołnierzy, którzy ją do- niż my liczbę żołnierzy w służbie kontraktowej, pomoc szkoleniowa. Warto podkreślić, że nauka
piero zaczną, ale i tych, którzy przy wlicze- również w korpusach oficerskim i podoficer- w uczeniach wojskowych to także praktyki
niu służby zasadniczej i nadterminowej mają skim. My także będziemy rozwijać służbę kon- i szkolenie w jednostkach. To bardzo ważny ele-
już po dziewięć lat i więcej wysługi. traktową w tych korpusach. ment edukacji, finansowany przez MON. To sa-
CZESŁAW PIĄTAS: Uprzedzaliśmy, że służ- mo dotyczy nauki latania kandydatów na pilo-
ba kontraktowa będzie czasowo ograniczona. POLSKA ZBROJNA: Szkoda, że takiego tów, która odbywa się w jednostkach szkolnych
Uczciwie im płacimy, a gdy będą odchodzić, zapisu nie wprowadzono w pragmatyce od podlegających dowódcy Sił Powietrznych. Tak
dostaną stosowną opinię, wpłacimy im też od- 2004 roku. Wtedy sytuacja żołnierzy byłaby naprawdę w kwestiach finansowych wiele zale-
powiednie składki do ZUS-u. Czas ich służby bardziej klarowna. Dzisiaj natomiast nie tyl- ży od inwencji, strategii i samodzielności uczel-
z tytułu wygaśnięcia kontraktu będzie się liczył ko oni, lecz także ich dowódcy ten zapis kon- ni oraz jej propozycji edukacyjnej. Szkoły pod-
do wysługi emerytalnej. Jeżeli będą chcieli się testują. Mniej lub bardziej oficjalnie. oficerskie, ośrodki szkolenia w całości są finan-
przeszkolić w dodatkowej specjalności, udzieli- CZESŁAW PIĄTAS: Wówczas nie wiedzieli- sowane przez MON. 
my im pomocy rekonwersyjnej. Jeszcze raz śmy jeszcze, iż proces uzawodowienia będzie
podkreślę, że nie zamykamy przed nimi drzwi. miał takie tempo, a przed siłami zbrojnymi bę-
Żołnierze zwalniani ze służby z powodu wyga- dą nowe wyzwania. Przypomnę, że kierownic- CZESŁAW PIĄTAS od stycznia 2008 roku
śnięcia kontraktu będą mogli startować do szkół two MON bardzo dokładnie konsultuje wszyst- jest sekretarzem stanu do spraw społecznych
profesjonalizacji w Ministerstwie Obrony Narodo-
podoficerskich czy studiów oficerskich, zgłosić kie rozstrzygnięcia resortowe, także te dotyczą- wej. Od 2000 do 2006 roku był szefem
się do NSR, albo podjąć służbę okresową. Jeśli ce 12 lat służby kontraktowej. Ten pomysł Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.
przy organizacji kolejnej zmiany któregoś z uzgadnialiśmy z konwentem dziekanów, z do- Jest generałem w stanie spoczynku.

22 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009

A R M I A

POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 23

 A F G A N I S T A N

Ścieżki w jny
P
olska obecność wojskowa w Afgani-
stanie przybrała takie rozmiary, że
możemy mówić, iż mamy tam lekką
brygadę z całym, a nawet większym
niż etatowo jej przysługuje, uzbrojeniem. Eks-
ploatacji tego oręża przyglądał się przez pół ro-
ku, podczas czwartej zmiany polskiego kontyn-
gentu, podpułkownik doktor inżynier Przemy-
sław Kupidura, adiunkt w Zakładzie Konstruk-
cji Specjalnych Instytutu Techniki Uzbrojenia
Wojskowej Akademii Technicznej. Swoimi spo-
strzeżeniami podzielił się z uczestnikami konfe-
rencji „Uzbrojenie 2009”, zorganizowanej przez
Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia
z Zielonki i ITU WAT (7–9 października).

PISTOLETY I KARABINY
Podstawowym pistoletem w naszych kontyn-
gentach jest WIST-94, a tylko wyspecjalizowa-
ne formacje (komandosi, oddziały specjalne
żandarmerii) używają Glocków-17. Zdaniem


Kupidury, WIST-94 spełnia swoją funkcję, ale
użytkownicy nie mają do tej broni zaufania:
„Pistolety wciąż są przydatne w czasie służby
w kontyngencie, choć ich wartość bojowa jest
niewielka”.
Sprawdza się też karabinek wzór 1996 Beryl,
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

Najwartościowszym
zwłaszcza zmodernizowany i z bogatym wypo- orężem kontyngentu
sażeniem, z którym obecnie trafia do żołnierzy. jest armata kalibru
Celowników holograficznych zazdroszczą nam 30 milimetrów
nawet Amerykanie. W powszechnym użyciu Bushmaster
– atut transporterów
jest wreszcie sprzęt noktowizyjny. Jednak część Rosomak.
dodatkowego ekwipunku (torba, dwójnóg, łód-

ARTUR GOŁAWSKI

Broń w ogniu
Nowa broń trafia od razu do kontyngentu
w Afganistanie, więc żołnierze nie mogą
wcześniej poznać zasad jej obsługi.
ki) to przeżytek i zbędny ciężar, który łatwo
można zgubić, co zmusza służby logistyczne do
prowadzenia postępowań odszkodowawczych.
Dobrze egzamin bojowy zdają dwa typy ka-
rabinów maszynowych – PKM na nabój
7,62 x 54R milimetra i UKM-2000 na nabój
7,62 x 51 milimetra; ten ostatni jako broń pokła-
dowa w Rosomakach i broń piechoty na wie-
żach wartowniczych.
„Celowe byłoby ograniczenie tego arsenału
do jednego typu – UKM-2000 na natowską
amunicję”, twierdzi podpułkownik Kupidura.
„Jest to nowa broń. Nie była używana na szero-
ką skalę w kraju i teraz wiemy, że wymaga
ulepszenia. Użytkownicy krytykują brak celow-
ników optycznych bądź optoelektronicznych,
które można zamontować tylko na niektórych
egzemplarzach PKM, a sposób ich montażu od-
biega od ideału”.
W kontyngencie bronią wsparcia pododdzia-
łów piechoty jest wielkokalibrowy karabin ma-
szynowy WKM-B (czyli wywodzący się z li-
cencyjnego, radzieckiego karabinu NSW-12,7
milimetra, dostosowany do standardowej
w NATO amunicji 12,7 x 99 milimetra) oraz
granatnik automatyczny Mk-19 Mod 3.
Wukaem jest bardzo dobrą bronią, ale nie
można strzelać z nabojów zataśmowanych
w standardowe w NATO taśmy rozsypne
M9 (polskie taśmy są z nimi niezamienne). Po-
nadto w egzemplarzach, które trafiły do Afga-
nistanu, nowa była tylko lufa, pozostałych czę-
ści nawet nie odmalowano.
Granatnik Mk-19 Mod 3 pojawił się w na-
szym wojsku tylko dlatego, że braliśmy udział
w misji afgańskiej, gdzie pokazał już swoją war-
tość. Można jednak spotkać się z opiniami użyt-
kowników, że kaem i granatnik się zacinają.
„Żołnierze w kraju nie mają styczności z tą
bronią, bo jest jej mało, poznają ją dopiero na
misji”, ocenił Przemysław Kupidura. „Więk-
szość zacięć powstaje z winy użytkowników”.
MOŹDZIERZE I GRANATNIKI
Broń strzelecka uzupełniana jest przez oręż
większego kalibru: moździerze 60 milimetrów
oraz granatniki 40 milimetrów. Po raz pierwszy

24 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009


Wnioski uzbrojeniowca
 Broń strzelecka pol-  Wykorzystując zdobyte
skiego kontyngentu doświadczenia (zwłasz-
spełnia stawiane wy- cza z eksploatacji dodat-
magania. kowego
PKM kal.7,62 mm
moździerze używane są przez Polaków w gó-
rach, na wysokości powyżej 2 tysięcy metrów
nad poziomem morza. Strzelanie odbywa się na
podstawie korygowania kolejnych salw informa-
cjami z obserwacji wybuchów. Obsługom przy-
dałyby się w miarę proste instrukcje opisujące
specyfikę strzelania w tych warunkach.
Żołnierze chwalą donośność pocisków wy-
strzeliwanych z granatników podwieszanych
wzór 1974 Pallad i samodzielnych wzór 1983
Pallad-D. Niestety, strzela się z nich amunicją
40 x 47 milimetrów, więc niezamienną z po-
wszechnymi w armiach państw NATO naboja-
mi 40 x 46 milimetrów. Jej donośność (w związ-
ku z mniejszą gęstością powietrza) jest za to
o 30 procent większa od przewidywanej w in-
strukcjach.
Kontyngent ma też ręczne granatniki prze-
ciwpancerne RPG-7 i RPG-76 Komar. Dotych-
czas nie było potrzeby użycia ich zgodnie
z przeznaczeniem. Strzelano z nich wyłącznie
podczas szkolenia. Według doktora Kupidury,
żadnych problemów z nimi nie odnotowano:
A R M I A
GRANATNIK nikt nie wie, dlaczego wysłano do Afganistanu
Mk-19 Mod 3
amunicję podkalibrową. Żołnierze jej nie uży-
wali, ale przez kilka miesięcy wozili w Roso-
makach. Później zastąpiła ją amunicja wielo-
funkcyjna.
ARMATOHAUBICE
Polski kontyngent w Iraku miał tylko moź-
dzierze i sprzężone armaty przeciwlotnicze ka-
libru 23 milimetrów. W Afganistanie natomiast
działają grupy wsparcia ogniowego, wyposa-
żone w 152-milimetrowe armatohaubice Dana
lub moździerze kalibru 98 milimetrów. Dodat-
kowe wsparcie (głównie jako element force
FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI
protection) zapewniają zestawy Hibneryt
– opancerzone Stary ze sprzężonymi armatami
przeciwlotniczymi kalibru 23 milimetry
ZU-23-2.
Ze względu na charakter potyczek z rebe-
liantami, dotychczas Dany sporadycznie odpie-
rały ataki amunicją ostrą. Żołnierze wiedzą
jednak, że w skrajnej sytuacji mogą na nie li-
czyć. Pierwsze użycie bojowe miało miejsce
osprzętu broni), powinni- podczas piątej zmiany kontyngentu.
śmy jednak myśleć o no- EPLOATACJI Niestety, mobilność armatohaubic jest tam
wej rodzinie karabinków. UZBROJENIA ograniczona. Dlatego są wożone na naczepach
w kontyngencie
 Należy zadbać o to, w Afganistanie niskopodwoziowych, w konwojach bez załogi
aby wielkokalibrowe ka- przyglądał się w środku. Podpułkownik Kupidura uważa, że
rabiny maszynowe przez pół roku w Afganistanie lepiej by się sprawdziły lekkie
podpułkownik
strzelały amuni- armatohaubice ciągnione. Ponieważ takiej broni
doktor inżynier
cją zataśmo- Przemysław nie mamy, wysłaliśmy tam to, co mieliśmy naj-
waną według Kupidura lepszego.
standardu na- z Instytutu Dany są zatem używane do pokazu siły
Techniki
towskiego. i strzelają amunicją ślepą. Żołnierze trenują
Uzbrojenia WAT.
 Trzeba upro- wzywanie wsparcia ogniowego, na wypadek
ścić dokumenta- gdyby trzeba było udzielić go pododdziałom
cję logistyczną.  walczącym na terenie otwartym. Artylerzyści
posługują się systemem kierowania ogniem To-
„Doświadczenia innych kontyngentów wskazu- paz, artyleryjskimi przyrządami dalmierczo-
ją, że takie granatniki warto mieć. Powinniśmy -rozpoznawczymi APDR i stacjami meteorolo-
pomyśleć o zdobyciu do nich nowych rodzajów gicznymi BAR, co powinno zapewnić wystar-
amunicji”. czającą precyzję ognia.
Najwartościowszym orężem kontyngentu jest Bolączki typowe przy eksploatacji dość no-
armata 30 milimetrów Bushmaster – atut trans- wej broni dotyczą moździerzy kalibru 98 mili-
porterów Rosomak. Niestety, tych wozów wciąż metrów. Zdarzały się uszkodzenia mechani-
więcej mamy w kontyngentach niż w kraju, co zmów naprowadzania, doszło nawet do pęknię-
utrudnia szkolenie działonowych. cia płyty oporowej, którą obsługa ułożyła w ba-
„To bardzo dobra armata, napędowa, więc po- zie na kilka miesięcy na workach z piaskiem,
winna być niezawodna”, zauważył podpułkow- a nie okopała w gruncie.
nik. „Nowi żołnierze, którzy wyjeżdżają na ko- Podpułkownik Kupidura zachęca do uprosz-
lejną zmianę, mają na początku z nią kłopoty, czenia procedur logistycznych związanych
ponieważ się zacina. Jednak wraz z nabieraniem z eksploatacją broni i ewidencją środków bojo-
doświadczenia coraz lepiej sobie radzą z jej ob- wych. Logistycy w kontyngencie zmuszeni są
sługą. Po dwóch–trzech miesiącach armaty są działać według przepisów krajowych, przez co
niezawodne”. toną w zbędnych asygnatach (personel elementu
Odnotował natomiast kłopoty z jakością ta- wsparcia NSE wystawia żołnierzom asygnaty
śmy amunicyjnej, która skręcała się o 90 stopni na broń, którą przywieźli z kraju i z nią wraca-
na odcinku pięciu nabojów, co w przypadku ją), zbiorczych listach i księgach, a nowa zmia-
załadowania nabojów podkalibrowych skutko- na po przyjeździe zajmuje się przez kilka czy
wało uszkodzeniami rękawów zasilających kilkanaście tygodni weryfikacją dokumentacji
i wymuszało ich wymianę. Inna sprawa, że przekazanej przez poprzedników. 
POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 25
 N A U K A

Wiele w
sk
że proce azuje na to,
d
w parlam owana
e
o instytu ncie ustawa
tach bad
dla wielu awczych
je
badawczo dnostek
może ozn -rozwojow
aczać kło ych
poty.

KRZYSZTOF WILEWSKI

Jak z jajkiem
Czy z sześciu instytutów wojskowych powstaną instytut technologiczny
i centralne laboratorium testów? To ryzykowna koncepcja.

S
ejm kończy prace nad pakietem pię-
ciu projektów ustaw przygotowa-
nych przez Ministerstwo Nauki
i Szkolnictwa Wyższego. Wśród
nich jest ustawa o instytutach badawczych.
Choć jest ona dopiero na etapie procesu
legislacji i jeszcze może zmienić swój
kształt, jej cel jest jasny: ma przystosować
instytucje naukowe podległe rządowi do
działania w warunkach globalnej gospodar-
ki rynkowej.
Odpowiedzialna za tę ustawę wiceminister
nauki Maria Orłowska podkreśla, że polscy
naukowcy mają ogromny potencjał, ale mu-
szą bardziej zadbać o praktyczny wymiar
swojej pracy. Czyli powinni mniej zabiegać
o naukowe awanse, a bardziej koncentrować
się nad wdrażaniem projektów do produkcji
przemysłowej.
Zapowiadana przez MNiSW reforma obej-
mie również instytucje podległe Ministerstwu
Obrony Narodowej. Co ciekawe, ich przed-
stawiciele bardziej niż weryfikacji swej pra-
cy pod kątem liczby sprzedanych patentów
obawiają się tego, że MON w trosce o przy-
szłość może wyświadczyć im niedźwiedzią
przysługę.
Dziś MON poprzez Departament Polityki
Zbrojeniowej sprawuje kontrolę nad Instytu-
Nieudana fuzja
M ON za czasów ministra Jerzego Szmaj-
dzińskiego próbowało połączyć Wojsko-
wy Instytut Techniki Uzbrojenia, Wojskowy In-
stytut Techniki Pancernej i Samochodowej
i Wojskowy Instytut Techniki Inżynieryjnej. Fu-
zja, która miała trwać pięć–sześć lat, nie uda-
ła się przede wszystkim z powodu trudności
z uwłaszczeniem instytutów oraz niechęci ich
personelu do pomysłu połączenia.  ce legislacyjne nad jej kształtem) zadecyduje,
tem Technicznym Wojsk Lotniczych w War-
szawie, Wojskowym Instytutem Chemii
i Radiometrii w Warszawie, Wojskowym In-
stytutem Łączności w Zegrzu, Wojskowym
Instytutem Techniki Pancernej i Samochodo-
wej w Sulejówku, Wojskowym Instytutem
Techniki Uzbrojenia w Zielonce oraz Woj-
skowym Instytutem Techniki Inżynieryjnej
we Wrocławiu. Instytucje te, jeszcze parę lat
temu deficytowe, dziś z powodzeniem rywa-
lizują z prywatnymi konkurentami i potrafią
na siebie zarobić.
Niestety, wiele wskazuje na to, że procedo-
wana w parlamencie ustawa o instytutach ba-
dawczych dla wielu jednostek badawczo-roz-
wojowych może oznaczać kłopoty. Zakłada
bowiem, iż wszystkie JBR-y zostaną poddane
weryfikacji przez specjalnie powołany Komi-
tet Ewaluacji Jednostek Naukowych. Ta bli-
żej nieokreślona instytucja (ciągle trwają pra-

26 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009

 A R M I A

wstał, wynika zaś, że dobrym pomysłem jest „My swoich ekspertów zajmujących się
scentralizowanie JBR-ów w dwie instytucje prowadzeniem testów szkolimy przy okazji

FOT. KRZYSZTTOF WILEWSKI

– instytut technologiczny i centralne labora-
torium testów. To robocze nazwy. Zaintere-
sowani podchodzą do tego pomysłu z dy-
stansem albo otwarcie go krytykują.
KONTROWERSYJNA
CENTRALIZACJA
W PRZYPADKU PRYWATYZACJI o „bycie” instytu- Bardzo negatywnie wizję centralizacji
tów zdecyduje to, czy znajdą się chętni, aby je ku-
pić, albo czy pracownicy zdecydują się utworzyć JBR-ów ocenia Józef Jakubczyk, dyrektor
spółkę pracowniczą. Ośrodka Badawczo-Roz-
prac rozwojowych. Nie ma możliwości, że
część naszych inżynierów zajmie się wy-
łącznie projektowaniem, a część testowa-
niem. To musi iść razem”, argumentuje dy-
rektor WITI.
Ostrożność przy podejmowaniu decyzji
o przyszłości JBR-ów zaleca również
Krzysztof Łysek, dyrektor Wojskowego In-
stytutu Łączności. Wskazuje on, że wobec
takich instytucji bardzo

C O M M E N T
wojowego Centrum Tech-
niki Morskiej SA (OBR
Procedowana ważne jest, by nie kiero-
wać się tylko rachun-
ROMAN HABEREK, menadżer
produktów w Autocomp Electronic
CTM SA), które od kilku
lat jest jednoosobową
w parlamencie kiem ekonomicznym, ale
także dobrem państwa
spółką Skarbu Państwa. ustawa i przemysłu obronnego.
P olska ma ogromny potencjał naukowy
i przemysłowy, musimy się tylko na-
uczyć lepiej go wykorzystywać. Nasza firma
„To, że trzeba znaleźć
sposób na dofinansowa- o instytutach „Pomysł koncentracji
jednostek badawczo-roz-
od kilku lat współpracuje z WITU, czego
efektem jest między innymi system symu-
nie prac badawczych, jest
dla mnie oczywiste. Bez
badawczych dla wojowych jest oparty
głównie na analizie ilo-
lacji Śnieżnik, nagrodzony na MSPO w Kiel- dodatkowych pieniędzy wielu jednostek ściowej, a nie jakościo-
cach Defenderem. Ponieważ pomysł kon-
solidacji JBR-ów jest dopiero w fazie analiz
na rozwój polskich tech-
nologii będziemy musieli badawczo- wej. Ktoś wyszedł z zało-
żenia, że skoro suma na-
i konsultacji, wstrzymam się z jego osta-
teczną oceną. Uważam, że ci, którzy za nie-
wszystko kupować, a nasz
przemysł zbrojeniowy,
-rozwojowych może kładów na pracę JBR-ów
podległych MON jest ta-
go odpowiadają, powinni uważnie wsłu-
chać się w głosy inżynierów z tychże insty-
zamiast się rozwijać, zo- oznaczać kłopoty ka, jak ich przychody, to
tucji. Myślę, że słusznie wątpią oni, czy po-
stanie rozprzedany. Jed- można stworzyć jeden
mysł konsolidacji, który wrócił jak bume- nak czy panaceum jest skonsolidowanie instytut i skierować tam wszystkie środki”.
rang po kilku latach, jest najlepszym roz- wszystkich jednostek B+R? Wątpię”, wyja- Łysek dodaje, że najwięcej jego wątpliwo-
wiązaniem dla JBR-ów, nawet mimo kryzy- śnia dyrektor, dodając, że jednostki badaw- ści budzi pomysł utworzenia jednego, cen-
su finansów i znacznego obcięcia budżetu czo-rozwojowe powinny jednak zmienić tralnego laboratorium.
MON dobrze sobie radzących. Złota zasadą swój status. „Jeśli mamy być konkurencyjni, to jaką
będzie w całej tej sprawie wstrzemięźli- „O wiele lepszym pomysłem jest takie ich wiarygodną jednostką badawczą będziemy,
wość. Łatwo bowiem coś zniszczyć, a trud- przekształcenie, by mogły korzystać w więk- nie mając własnych laboratoriów?”.
niej odtworzyć. Na ludziach, na gospodar- szym stopniu z funduszy unijnych. Unia Eu-
FOT. US DOD

ce, na naszym bezpieczeństwie, nie powin-
niśmy eksperymentować.
które JBR-y staną się instytutami badawczy-
mi i nadal będą finansowane z budżetu pań-
stwa, a które zostaną sprywatyzowane albo
wręcz zlikwidowane. W przypadku prywaty-
zacji o „bycie” instytutów zdecyduje to, czy
znajdą się chętni, aby je kupić, albo czy pra-
cownicy zdecydują się utworzyć spółkę
pracowniczą.
Przedstawiciele podległych MON jedno-
stek badawczo-rozwojowych, z którymi roz-
mawialiśmy przy okazji tegorocznego Mię-
dzynarodowego Salonu Przemysłu Obronne-
go w Kielcach, podkreślali, że reprezentowa-
ne przez nich placówki radzą sobie z każdym
rokiem coraz lepiej i nie obawiają się weryfi-
kacji, jakiej będą poddani po wejściu w życie
ustawy o instytutach badawczych w obecnym
kształcie.
Ich niepokój wzbudzają za to plany, które
wobec JBR-ów mają niektórzy urzędnicy
z MON. Wiedząc o planach resortu nauki i nie
chcąc tracić nad nimi kontroli, ministerstwo
zleciło przeanalizowanie, w jakim kierunku
powinny rozwijać się podległe mu jednostki
badawczo-rozwojowe. Z raportu, który po-
ropejska chętnie wspomaga instytucje nauko-
we, szczególnie typu non profit. Z kolei na-
sze ośrodki i instytuty w dużej mierze gene-
rują niewielkie zyski. Czemu więc nie zmie-
nić ich statusu, dając tym samym szansę na
pozyskanie pieniędzy unijnych i rozwój?”.
Szefujący Wojskowemu Instytutowi Tech-
niki Inżynieryjnej Leszek Bogdan pomysło-
wi centralizacji JBR-ów nie mówi ani „nie”,
ani „tak”. Podkreśla, że idea utworzenia zaj-
mującego się wyłącznie testami centralnego
laboratorium oraz instytutu technologiczne-
go, który prowadziłby tylko prace badaw-
cze, będzie bardzo trudna do zrealizowania.
Kluczowe będą, według niego, kwestie fi-
nansowe.
„Uważam, że centrum testów będzie mia-
ło duże problemy z utrzymaniem się z zaro-
bionych pieniędzy. Posiadanie bazy labora-
toryjnej bardzo dużo kosztuje. Wojskowy In-
stytut Techniki Inżynieryjnej zdobywa fun-
dusze na swoje laboratorium, prowadząc
prace badawcze. Nie ma w tym nic dziwne-
go, bo najlepiej zarabia się na projektowaniu
i sprzedawaniu myśli technicznej przerobio-
nej na projekty”. Wskazuje również na to, że
proponowany przez MON podział może źle
wpłynąć na kadrę naukową.
UTRATA WPŁYWÓW
Bez względu na to, pod jaki resort podle-
gają JBR-y, czy zostały już skomercjalizo-
wane (są jednoosobowymi spółkami Skarbu
Państwa), czy nadal działają jako instytucje
budżetowe, powinniśmy się z nimi obchodzić
jak z jajkiem. Nie dlatego, że bez pieniędzy
z budżetu sobie nie poradzą. Poradzą sobie,
bo już to czynią z coraz lepszymi wynikami.
Chodzi o to, że siłą każdej gospodarki jest jej
innowacyjność. JBR-y to potencjał naukowy,
który bardzo łatwo można zaprzepaścić.
Chwała MON, że dostrzega problem i szu-
ka rozwiązania, czego efektem jest wspo-
mniany raport. Zanim jednak zostaną podjęte
ostateczne decyzje, urzędnicy powinni uważ-
nie wsłuchać się w głos przedstawicieli zain-
teresowanych instytucji.
Oni zaś, jak widać po zebranych przez nas
opiniach, mają dużo wątpliwości co do pro-
ponowanych rozwiązań. Dopóki trwają
w parlamencie prace nad ustawą o instytu-
tach badawczych, MON ma czas, aby zmie-
nić status prawny podległych mu instytutów.
Gdy tego nie uczyni, zaczną wobec nich obo-
wiązywać nowe przepisy i minister obrony
może bezpowrotnie stracić wpływ na to,
czym się one zajmują. 

POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 27

 P O L I C J A W O J S K O W A
KRZYSZTOF KOWALCZYK
Widzą w nas ekspertów
W Polsce może powstać międzynarodowe
centrum doskonalenia policji wojskowej.
M
ilitary Police Center of
Exellence (MP CoE), zor-
ganizowane przy współ-
udziale Sztabu Generalne-
go WP i Żandarmerii Woj-
skowej, stanowiłoby pierwszy tego typu ośro-
dek w Polsce. „Byłaby to placówka ekspertów,
którzy będą między innymi analizować funk- W CENTRUM
cjonowanie sił policyjnych w operacjach, do- DOSKONALENIA
stosowywać doktryny, jak również kierunki POLICJI
WOJSKOWEJ
rozwoju policji wojskowych. Ponadto uspraw- ma pracować
nialiby szkolenie tych formacji, zapewniali im
40–50
międzynarodową wymianę doświadczeń, in- ekspertów.
formacji, danych i tym podobnych”, zapowia- Około 40 procent
stanowisk
da pułkownik Jerzy Górski, szef oddziału obsadzą Polacy. wstałaby pod auspicjami MON, ale to
operacyjnego Komendy Głównej Żandarmerii Pozostałe
Wojskowej. – specjaliści
Centrum prowadziłoby specjalistyczne kur- z innych
państw NATO
sy i wykłady dla kadr policji wojskowych nie lub członków
tylko państw NATO. Przez różne formy współ- Partnerstwa
pracy mogłoby wzbogacić siły zbrojne krajów dla Pokoju.
sojuszu o doświadczenia specjalistów z państw
nienależących do niego. Jak twierdzi pułkow-
nik Górski, „centrum mogłoby też opracowy-
wać procedury działania policji wojskowej na
potrzeby misji zagranicznych”.
POPARCIE Z NORFOLK
Pomysł zbudowania centrum w Polsce to
odpowiedź na propozycję złożoną nam przez
Sojusznicze Dowództwo Transformacji NATO
(Allied Command Transformation, ACT), ma-
jące siedzibę w amerykańskim Norfolk. Oferta
28 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009
FOT. MARCIN WIĄCEK
zyskała już poparcie ministra obrony
oraz szefa Sztabu Generalnego WP.
Dlatego, jak dowiedziała się „Polska
Zbrojna”, budowa centrum została
wpisana do ministerialnego projektu
„Programu rozwoju Sił Zbrojnych RP
w latach 2008–2018”, z propozycją
realizacji w ciągu trzech najbliższych
lat. Poparcie dla utworzenia tej insty-
tucji podtrzymali przedstawiciele
ACT na spotkaniu roboczym w Ko-
mendzie Głównej ŻW w Warszawie
w 2008 roku.
Międzynarodowa placówka po-
żandarmeria miałaby być głównym
organizatorem. Jak wyjaśnia pułkow-
nik Górski, „na wrześniowej konfe-
rencji szefów policji wojskowych
w Brukseli zaprezentowaliśmy ten
projekt i spotkał się on z dużym zain-
teresowaniem”.
Wstępnie przyjęto, że placówka
będzie w Mińsku Mazowieckim, bo
tam znajduje się już Centrum Szko-
lenia ŻW. Docelowo w centrum ma
pracować 40–50 ekspertów. Około
40 procent stanowisk obsadzą Pola-
cy. Pozostałe – specjaliści z innych
państw NATO lub członków Partner-
stwa dla Pokoju. Dyrektorem MP
CoE zostanie Polak, a jego zastępcy
będą wybrani z grona reprezentan-
tów krajów uczestniczących w tym
projekcie.
SZCZEGÓLNE
KOMPETENCJE
Jak podkreślają przedstawiciele
Sztabu Generalnego WP, utworzenie
centrum to ukłon w stronę sojuszu
północnoatlantyckiego. Szczególnie
w dziedzinie interoperacyjności
i kompatybilności narodowych sił po-
licji wojskowych.
Powołanie MP CoE wprowadziłoby
Polskę do grona 17 państw NATO,
które już zbudowały centra ekspercko-
-szkoleniowe dla różnych rodzajów
i specjalizacji sił zbrojnych lub właśnie
je budują. Utworzenie centrum to
– poza praktycznym aspektem – także
kwestia prestiżu. To również informa-
cja, w jakiej dziedzinie państwo gospo-
darz chce być liderem w NATO – na
przykład Holandia specjalizuje się
w działaniach CIMIC; Niemcy w in-
żynierii wojskowej, działaniach na wo-
dach płytkich i morzach zamkniętych
oraz połączonych operacjach powietrz-
nych; Hiszpania w zwalczaniu impro-
wizowanych ładunków wybuchowych;
Węgry w medycynie pola walki, a Tur-
cja w zwalczaniu terroryzmu.
Propozycja złożona nam przez do-
wództwo transformacji NATO jest też
uznaniem naszych kompetencji w dzia-
łaniach typowych dla oddziałów poli-
cji wojskowej. „W ostatnich latach zdo-
byliśmy duże doświadczenie na mi-
sjach w Demokratycznej Republice
Konga i Czadzie”, podkreśla pułkow-
nik Górski. „Tam pododdział żandar-
mów brał udział w operacjach wojska
i policji. Zdobyliśmy doświadczenie,
jakie w Unii Europejskiej praktycznie
mamy tylko my”.
To uznanie jest ważne z jeszcze jed-
nego względu. O powołaniu w Polsce
CoE mówiło się u nas od dawna. Na-
sze propozycje nie przyniosły jednak
wymiernego efektu. Czesi wyprzedzili
nas z koncepcją utworzenia centrum
doskonalenia przed bronią masowego
rażenia. A pomysł powołania w Jawo-
rzu na poligonie drawskim centrum
doskonalenia sił specjalnych dla ko-
mandosów z całego NATO upadł przez
niedoinwestowanie tego rodzaju sił
zbrojnych. Propozycja złożona nam
przez ACT stawia budowę Military
Police Center of Exellence w naszym
kraju w innym świetle, tym samym
zwiększając szanse na jej powodzenie.
To już nie tylko kwestia naszych naro-
dowych ambicji, ale też wiarygodno-
ści wobec sojuszników. 

BOGUSŁAW POLITOWSKI
Parkowanie bez przepisów
Żołnierz powinien mieć prawo do miejsca
parkingowego w jednostce lub tuż obok.
W
jednym z krajowych
dzienników, przy
okazji komentarza
odnośnie do procesu
uzawodowienia armii, zwrócono
uwagę, że dowódcy jednostek, do
których zaczną trafiać sami ochotni-
cy, muszą myśleć o powiększeniu
przykoszarowych parkingów. Zasu-
gerowano, że w nowocześnie zarzą-
dzanych firmach – a do bycia taką
pretendują przecież siły zbrojne
– miejsce parkingowe stało się wy-
znacznikiem traktowania pracowni-
ków. Niestety, w tym względzie
w wojsku panuje całkowita ama-
torszczyzna, wręcz partyzantka.
NIEISTNIEJĄCE POJĘCIE
Dlaczego w naszym kraju żołnie-
rze nie mają gdzie zostawić auta?
A R M I A
Czy to ten sam powód, który spra-
wia, że wszyscy Polacy są pozba-
wieni (jeszcze) autostrad? W dobie
kryzysu można by rzeczywiście po-
dejrzewać, że przyczyną kłopotów
jest brak funduszy na inwestycje.
Przy bliższym zbadaniu trop okazu-
je się jednak fałszywy. Zaparkowa-
nie auta w jednostce dużego garni-
zonu lub w jej okolicy często grani-
czy z cudem z powodu… braku
przepisów resortowych w tym
względzie.
O komentarz do tej sytuacji po-
prosiliśmy Departament Infrastruk-
tury MON. Z instytucji centralnej
szybko odesłano nas do szefostwa
infrastruktury w Inspektoracie
Wsparcia Sił Zbrojnych (IWspSZ),
któremu podlegają rejonowe zarzą-
dy infrastruktury. Chcieliśmy usta-
FOT. ILENKALMAN.ORG
lić, jakie wojskowe przepisy regulują kwe-
stie budowy, ewentualnej modernizacji, eks-
ploatacji i zarządzania przykoszarowymi
parkingami. Jakież było nasze zdziwienie,
gdy okazało się, że pojęcia parking czy
miejsca parkingowe dla żołnierzy i pracow-
ników wojska w ogóle w wojskowej nomen-
klaturze nie istnieją! Biuro prasowe IWspSZ
nadesłało następujące wyjaśnienie:
„Parkingi, z których korzystają żołnierze
PARKINGI,
z których i pracownicy wojska, zazwyczaj nie znaj-
korzystają dują się w zarządzie wojska, lecz na tere-
żołnierze nach miejskich. Dlatego z kasy MON
i pracownicy
nie przeznacza się środków na ich rozbudo-
wojska,
zazwyczaj wę i utrzymanie. Parkowanie na terenie
nie znajdują się jednostek czy instytucji wojskowych jest
w zarządzie natomiast uzależnione od decyzji ich do-
wojska, lecz
na terenach
wódców. To oni wydają zgodę na wjazd
miejskich. wszystkich pojazdów na teren, za który od-
powiadają”.
WBREW ZNAKOM
Z lektury innych dokumentów wynika, że
kwestia parkingów nie została uwzględnio-
na w żadnych dokumentach normatywnych
POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 29
 I N T E R W E N C J E
Cywilna
wytyczna prawna
Miejsca postojowe
dla samochodów
osobowych.
PARAGRAF 18.
1. Zagospodarowując działkę bu-
dowlaną, należy urządzić, stosow-
nie do jej przeznaczenia i sposobu
zabudowy, miejsca postojowe dla
samochodów użytkowników sta-
łych i przebywających okresowo,
w tym również miejsca postojowe
dla samochodów, z których korzy-
stają osoby niepełnosprawne.
2. Liczbę i sposób urządzenia
miejsc postojowych należy dosto-
sować do wymagań ustalonych
w decyzji o warunkach zabudowy
i zagospodarowania terenu,
z uwzględnieniem potrzebnej liczby
miejsc, z których korzystają osoby
niepełnosprawne.  dla uprzyw sztabu
Rozporządzenie ministra infrastruktury
z 12 kwietnia 2002 roku w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny
odpowiadać budynki i ich usytuowanie.
prawa pracy. Nie powinno więc dziwić, że
jednostki, których dowódcy problemu nie
zauważają, są ciągle obstawiane prywatny-
mi samochodami, nawet w miejscach, gdzie
zabraniają tego znaki.
Przedzierając się przez gąszcz zarządzeń
i przepisów, można natrafić na rozporządze-
nie ministra infrastruktury z 12 kwietnia
2002 roku w sprawie warunków technicz-
nych, jakim powinny odpowiadać budynki
i ich usytuowanie. Dokument jest cywilny
i znajduje zastosowanie jedynie przy projek-
towaniu, budowie czy przebudowie oraz
zmianie sposobu użytkowania budynków,
ale przy odrobinie dobrej woli może stano-
wić podstawę do wydania podobnych, woj-
skowych przepisów. W tym rozporządzeniu,
w rozdziale 3, jest bowiem mowa o miej-
scach postojowych dla samochodów osobo-
wych. W poszczególnych paragrafach jasno
określono nawet wymiary tych miejsc, w za-
leżności od liczby osób, które z parkingu
będą korzystały.
RÓWNI I RÓWNIEJSI
Sytuacja parkingowa osiągnęła stan kry-
tyczny szczególnie w dużych garnizonach,
gdzie jednostki i instytucje ulokowane są na
małej powierzchni, a zatrudniają wiele osób.
Przykładem jest siedziba dowództwa Ślą-
skiego Okręgu Wojskowego. Jeden mały
parking już dawno przestał wystarczać dla
30 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009
pracowników sztabu, mieszkańców
ZAPARKOWANIE pobliskich budynków, ludzi odwie-
AUTA dzających klub okręgowy, a częścio-
w jednostce
dużego
wo także pracowników i petentów
garnizonu pobliskiego oddziału ZUS. Zapar-
lub w jej okolicy kowanie rano w okolicach sztabu
często graniczy graniczy z cudem. Mieszkańcy Wro-
z cudem
z powodu… cławia, znający okoliczne zaułki, ja-
braku przepisów koś dają sobie radę. Gorzej mają
resortowych. przyjezdni.
Z miejscami do parkowania
znacznie łatwiej jest w mniejszych
garnizonach, gdzie jednostki zajmu-
ją duży teren i jest sporo miejsca
przed kompleksami wojskowymi.
Tam, gdzie na zewnątrz koszar miej-
sca nie ma, z powodu braku jedno-
znacznych przepisów organizacja
parkingów na ich terenie dla aut
prywatnych żołnierzy i pracowni-
ków zależy wyłącznie od dobrej wo-
li dowódcy. A z tym bywa różnie.
„Mamy od pewnego czasu zakaz
wjazdu na teren jednostki pojazda-
mi prywatnymi. Dowódca, wydając
go, nie zapewnił nam innego miej-
sca do parkowania. W pobliżu co
prawda jest parking, ale tylko dla
kilku pojazdów, więc ogólnie panu-
je chaos”, żali się anonimowy ofi-
cer. „Dodatkowo otoczenie to ludzie
nielubiący wojska. Codziennie, o ile
PARKING ejowanych
il
ie
na teren kręgu
O
Śląskiego o.
eg
Wojskow
już tam zaparkujemy, każdy czeka
końca dniówki, by sprawdzić stan
auta. Może jakoś byśmy to przeżyli,
ale na teren jednostki nadal mogą
wjeżdżać wybrańcy – pracownicy
sztabu, logistyki i dowódcy podod-
działów. Chyba zapanowała jakaś
dyskryminacja! Wnioskowaliśmy
o przyznanie przepustek samocho-
dowych, motywując to odległością
dojazdu do pracy, od 30 do 50 kilo-
metrów. Spotkaliśmy się z odmową,
choć niekiedy ruszamy na zajęcia
o 4 rano, a niemożliwe jest dostanie
się do jednostki na tę godzinę ko-
munikacją miejską. Dowódca odpo-
wiedział, że możemy przyjechać
dzień wcześniej i nocować w kosza-
rach. Czy jest z tej sytuacji jakieś
wyjście?”.
Inny żołnierz opisuje zgoła od-
mienną sytuację. „Ja nie mam takie-
go problemu. Na przepustce mam
wpisany numer rejestracyjny auta,
które mogę parkować na terenie jed-
nostki”.
DWIE STRONY MEDALU
Widocznie jest szczęściarzem
i uczciwym żołnierzem, bo dowód-
ca brygady z północy kraju tak mó-
wi o swojej inicjatywie:
 A R M I A

Auto na miarę
Najlepiej mają właściciele aut udający się do dowództwa
Pomorskiego Okręgu Wojskowego przy ulicy Szubińskiej.

W Bydgoszczy sytuacja
z parkingami przy insty-
tucjach wojskowych jest zróż-
nicowana. Wynika to z ogrom-
nych dysproporcji w poziomie
infrastruktury „parkingowej”
przy ulokowanych w mieście
jednostkach wojskowych. Naj-
lepiej jest przy dowództwie Po-
morskiego Okręgu Wojskowe-
go przy ulicy Szubińskiej. Dla
żołnierzy i pracowników woj-
ska przygotowano tam par-
king na kilkaset samochodów.
Dla przybywających do do-
wództwa interesantów wydzie-
lono osobny parking na kilka-
naście aut.
Na brak miejsc do parkowania
FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI
jak w POW, na terenie WSzW
wydzielono kilkanaście miejsc
dla gości.
Standard „średni” w tym
względzie reprezentuje jedna
instytucja, 1 Brygada Logi-
styczna. Choć wygospodaro-
wała dla żołnierzy spory
parking na terenie
koszar, to jest on
za mały w sto-
sunku do po-
trzeb. Na plus
należy jednak
zaliczyć to, że
brygada przygoto-
wała osobny parking
dla gości.
Ostatni na liście rankingowej
gdzie go umieścić. Ostatecz-
nie podjęto decyzję, że zajmie
kompleks przy ulicy Dwernic-
kiego, a mieszczące się tam
przez dziesięciolecia dowódz-
two POW przeniesiono na
Szubińską.
Logika podpowiadała, że
to dobry pomysł.
Mała instytucja
do mniejszych
koszar, duża do
ładnego, pała-
cowego kom-
pleksu w cen-
trum miasta.
W rezultacie znale-
zienie miejsca do zaparko-
wania (bez łamania prawa)

nie mogą również narzekać
żołnierze pracujący w Woje-
wódzkim Sztabie Wojskowym.
Parking (a właściwie parkingi
z trzech stron kompleksu) jest
wystarczająco duży. Podobnie
i kwalifikujący się do kategorii
parkingowej „bardzo źle” jest
Inspektorat Wsparcia Sił
Zbrojnych. Kiedy podjęto de-
cyzję o jego utworzeniu, przez
pewien czas wahano się,
po godzinie ósmej rano jest
praktycznie niemożliwe. Oku-
powane są więc okoliczne
osiedlowe uliczki, a to coraz
bardziej nie podoba się
mieszkańcom. 

„Cywile zaczęli się skarżyć, że żołnierze „Jesteśmy skazani na prowizorkę”, roz- To prawda, że wiele parkingów przy jed-
oraz pracownicy blokują parkingi i ulice ko- kłada ręce dowódca. „Jednostki nie można nostkach jest własnością miast czy gmin. Jest
ło jednostki. Bez oglądania się na wojskową powiększyć, a parkingu wielopoziomowego jednak i tak, że wojsko właśnie tym gminom
administrację koszar i rejonowy zarząd in- nikt tu nie zbuduje”. Dlaczego w jednej armii i miastom sprzedaje i oddaje ostatnio sporo
frastruktury – bo czas mamy do czynienia z tak swoich gruntów. Czy nie można się dogadać
naglił – zorganizowałem
prowizoryczny parking Niektóre jednostki skrajnie różnymi sytuacja-
mi? Skoro spraw parkin-
i pozyskać miejsca na parking w zamian za
inny, „demilitaryzowany” grunt? Czy nie da-
wewnętrzny. Po kilku
tygodniach mało kto
są obstawiane gowych nie normują żad-
ne przepisy, zawsze będą
łoby się miejsc z przeznaczeniem na parking
wydzierżawić? Jest zapewne wiele sposobów
z niego korzysta. Powo- prywatnymi dysproporcje. Każdy do- na rozwiązanie problemu. Podstawowym wa-
dy są dwa. Po pierwsze,
stamtąd trzeba przejść samochodami, wódca, zgodnie z ustawą
o ochronie informacji nie-
runkiem pozostaje jednak to, aby ktoś
w MON zajął się tym tematem i by w konse-
dłuższą drogę do miej-
sca pracy. Po drugie, i to
nawet w miejscach, jawnych oraz po wydaniu
odpowiedniego rozkazu
kwencji ukazało się sensowne rozporządze-
nie lub zarządzenie w tym względzie.
jest chyba ważniejsze, gdzie zabraniają o organizacji ochrony Odrębną kwestią dzikich parkingów na te-
trudniej urwać się z jed-
nostki przed czasem, bo tego znaki drogowe i systemie przepustkowym
obiektu, może – ale nie
renie jednostek jest ich ochrona. Można za-
dać pytanie: kto będzie odpowiadał za ewen-
wjazdy i wyjazdy są re- musi – zorganizować par- tualne szkody powstałe w mieniu żołnierza
jestrowane. Dlatego podwładni wolą parko- king dla podwładnych na terenie jednostki. podczas parkowania w jednostce? Czy
wać w mieście”. w przypadku okradzenia pojazdu zostawio-
Najgorzej mają jednak żołnierze w ma- STAN ALARMOWY nego na terenie koszar odpowie za to ubez-
łych, ulokowanych poza miastem jednost- Z wypowiedzi ludzi w terenie pieczyciel, czy dowództwo? A gdy podczas
kach. Na teren jednej z nich, położonej w le- i opinii internautów zamieszczanych na Nie- wichury na takie auto spadnie gałąź, kto po-
sie pod Warszawą, prywatnym autem wje- zależnym Forum o Wojsku można odnieść niesie koszty naprawy: MON czy ubezpie-
dzie tylko dowódca. Jest ona tak mała, że wrażenie, że temat parkingów przypomina czyciel? Pytania w tym stylu można mno-
nie ma mowy o wygospodarowaniu miejsca stan alarmowy. Najbardziej karygodne jest żyć. Wszystkie pozostaną bez odpowiedzi
na parking. Samochody żołnierzy stoją więc to, że często przedstawiciele dowództw jed- do czasu wydania odpowiednich przepisów
pod parkanem jednostki. Obok bramy jest nostek myślą wyłącznie o własnej wygodzie, resortowych w tej sprawie.
co prawda przystanek komunikacji podmiej- nie martwiąc się o zorganizowanie miejsc Jak na razie mamy więc z parkingami
skiej, ale godziny odjazdu i przyjazdu auto- postoju dla samochodów podwładnych. Tak kwadraturę koła, a raczej czterech kół. 
busu nie pasują żołnierzom ze względu na jest między innymi w przypadku dowództwa
godziny służby. ŚOW z Wrocławia. Współpraca ARTUR GOŁAWSKI

POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 31

 R E K O N W E R S J A

C
ieszy polemika, która ostatnio
wywiązała się na łamach „Pol-
ski Zbrojnej” w sprawie rekon-
wersji kadr sił zbrojnych. Nie-
stety, pojawiły się w niej nie-
przemyślane argumenty, świadczące o tym,
że autorzy wprawdzie chcą dobrze, ale nie
mając wystarczającej wiedzy, beztrosko po-
pierają pomysły, na które naszej armii nie
stać. Z dyskusji wyłania się strategia rekon-
wersji, która będzie obowiązywać przez naj-
bliższe lata. Z niej zaś wynikają zadania do
bieżącej realizacji.

NOWY ZAWÓD
DLA SNAJPERA
Głównym celem rekonwersji jest dziś dą-
żenie do objęcia pomocą wszystkich żołnie-
rzy zawodowych oraz rodzin tych, którzy za-
ginęli lub ponieśli śmierć w związku z wyko-
nywaniem obowiązków służbowych. Tego-
roczne poprawki wprowadzone do ustawy
o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych,
dotyczące rekonwersji kadr, powodują, że
osiągnięcie tego celu staje się realne. Jeśli do
końca 2009 roku ukaże się w tej sprawie kon-
kretne rozporządzenie, to od 1 stycznia
z przekwalifikowania, doradztwa zawodowe-
go, praktyk i pośrednictwa pracy będzie mógł
w armii korzystać praktycznie każdy żoł-
nierz. Jak ważna jest to zmiana, świadczy
fakt, że w ubiegłym roku z pomocy finanso-
wej na przekwalifikowanie skorzystało zaled-
wie około 3 procent żołnierzy zawodowych,
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

którzy opuścili szeregi wojska.

Drugim strategicznym celem rekonwersji
kadr pozostaje wprowadzenie w życie hasła
„nowy zawód – lepsze jutro”. Ogólnie można
przyjąć, że oznacza to budowanie przez żoł-

RYSZARD ROGOŃ

Ucieczka do przodu
W niedalekiej przyszłości wojsko będą opuszczać
wysokiej klasy specjaliści poszukiwani na rynku pracy.
nierzy także cywilnej ścieżki kariery zawo-
dowej, równolegle do wojskowej, i to jeszcze
podczas służby. Większość wojskowych nie
ma bowiem zawodu, który jest poszukiwany
na cywilnym rynku pracy. Strzelec wyboro-
wy czy operator pocisku przeciwpancernego
nie znajdzie zatrudnienia na podobnym sta-
nowisku w żadnym zakładzie. Podobnych
przykładów jest w wojsku więcej i dlatego
zdobycie fachu jeszcze w mundurze to życio-
wa konieczność.
Zarówno przedstawicielom rekonwersji
kadr, jak i samym zainteresowanym najbar-
dziej będzie zależało na tym, aby po
WIĘKSZOŚĆ ukończeniu służby nikt nie znalazł
WOJSKOWYCH się na liście bezrobotnych i nie od-
nie ma zawodu,
który jest czuł drastycznie obniżenia standardu
poszukiwany życia. W tym przypadku strategiczny
na cywilnym cel rekonwersji można dokładnie
rynku pracy. określić – zrobić wszystko, aby armii
nie opuścił żaden żołnierz bez zawo-
du przydatnego w cywilu. Tym bar-
dziej że ukończenie gimnazjum lub
zdobycie średniego wykształcenia
pozwala na bycie szeregowym tylko
przez 12 lat, a potem trzeba się z ar-
mią rozstać. A stanowisk związanych
z obronnością kraju dla wszystkich
zwalnianych z wojska nie wystarczy.
KROK PO KROKU
Aby zdobyć pieniądze na kształce-
nie zawodowe żołnierzy, można się-
gnąć do budżetu MON lub kiesy
unijnej. Armia nie jest co prawda
ujęta w programach strukturalnych,
jak chociażby w Programie Opera-
cyjnym Kapitał Ludzki, ale nie
oznacza to, że żołnierze nie mogą

32 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009


zdobywać nowych kwalifikacji za środki
z projektów pisanych w poszczególnych re-
gionach kraju (w województwach). Minister-
stwo Rozwoju Regionalnego już w ubiegłym
roku wyraziło zgodę na udział w nich żołnie-
rzy, głównie dotyczy to poddziałania 8.1.1.
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.
Wojsko może zaoszczędzić na tym pieniądze,
a żołnierze już podczas służby zdobędą atrak-
cyjne zawody, adekwatnie do predyspozycji
oraz możliwości i najczęściej zgodnie z zapo-
trzebowaniem rynku.
Takie unijne projekty wprowadzają już
z powodzeniem wojskowe ośrodki aktywiza-
cji zawodowej (OAZ) w Szczecinie i Krako-
wie. W lipcu powstał podobny projekt w Cen-
tralnym Ośrodku Aktywizacji Zawodowej
(COAZ) w Warszawie, gdzie planuje się prze-
szkolenia za unijne pieniądze 120 żołnierzy
z województwa mazowieckiego w takich spe-
cjalnościach, jak zarządzanie nieruchomo-
ściami, ochrona osób i mienia oraz kursy
komputerowe.
A R M I A

STRATEGICZNY
CEL
REKONWERSJI
można dokładnie
określić
– zrobić
wszystko,
aby armii nie
opuścił żaden
żołnierz
bez zawodu
przydatnego
w cywilu.
COAZ w zdobywaniu unijnych pieniędzy
ma już spore doświadczenie. Przez cztery la-
ta wykonywał napisany przez siebie equalow-
ski projekt „Partnerstwo na rzecz mieszkań-
ców terenów powojskowych”, realizowany
w trzech powiatach województwa lubuskie-
go: żarskim, żagańskim i krośnieńskim. Na
pomoc byłym żołnierzom zawodowym wy-
dano w nim blisko 2 miliony euro. Pozwoliło
to przeszkolić 151 osób w 227 zawodach. Po-
nadto przez prawie trzy lata działały w pro-
Trudne zadanie
P rzed osobami zajmującymi się rekonwer-
sją postawiono trudne zadania, ale rozło-
żone na lata są one do zrealizowania nawet
przy szczupłości kadrowej struktur rekonwer-
syjnych – 75 etatów na 120-tysięczną armię
nie jest imponującym wskaźnikiem. Jeśli stra-
tegiczne cele zostaną zachowane, wojsko bę-
dą opuszczać wysokiej klasy specjaliści po-
szukiwani na rynku pracy.  Centralnego Ośrodka Aktywizacji Zawodowej.
FOT. ALEKSANDER RAWSKI
jekcie trzy centra promocji zatrudnienia
i przedsiębiorczości, które przekształciły się
w stowarzyszenia, usiłujące w dalszym ciągu
pozyskiwać środki unijne na pomoc dla by-
łych żołnierzy zawodowych. W ramach pro-
jektu powstały także unikatowe programy do-
radcze (komputerowe), z których bezpłatnie
mogą skorzystać struktury rekonwersji kadr.
Projekt ten, jak do tej pory, jest jedynym na
taką skalę przedsięwzięciem, w którym ar-
mia pozyskała tak duże środki z funduszy
unijnych. A w budżecie MON pojawi się no-
wa podziałka – środki z Unii Europejskiej.
I prawie nikt tego sukcesu nie zauważył.
FACHOWA TECZKA
Kolejnym zadaniem strategicznym wyda-
je się prowadzenie w instytucjach i jednost-
kach wojskowych na takim poziomie zajęć
rekonwersyjnych, aby przekonać kadrę do
konieczności zajęcia się karierą zawodową
jeszcze podczas służby. Potrzebne są do te-
go wyraźne zmiany jakościowe i na takie się
zanosi. Od 1 stycznia 2010 roku planuje się
bowiem wprowadzenie zajęć, w czasie któ-
rych będą badane predyspozycje zawodowe
słuchaczy. Wykorzystany będzie w tym celu
przede wszystkim kwestionariusz zaintereso-
wań zawodowych, który MON pozyskał
w lipcu z Ministerstwa Pracy i Polityki Spo-
łecznej. Otrzymane wyniki pozwolą bardziej
precyzyjnie planować wojskową i cywilną
karierę żołnierzy. W ośrodkach aktywizacji
zawodowej mają powstać także punkty infor-
macji o karierze.
Novum dotyczące szkoleń to zajęcia z za-
kładania portfolio, czyli fachowej teczki,
w której byłyby gromadzone dokumenty zwią-
zane z życiem zawodowym żołnierza. Posia-
danie jej pomaga w karierze zawodowej,
a przede wszystkim w poszukiwaniu pracy. 
Autor jest głównym specjalistą
POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 33
 Czujki
M I S J E

rozstawione
Prawie przez tydzień w kamieniołomie w Józefowie
ćwiczyli żołnierze, którzy wiosną wyjadą na VII zmianę
Polskiego Kontyngentu Wojskowego do Afganistanu.
S zkolenie obejmowało wspinaczkę górską,
obronę przed zasadzką w górach oraz dosko-
nalenie techniki poruszania się Rosomakiem
talionu Zmechanizowanego w Zamościu. Pomy-
słodawcą szkolenia w kamieniołomach był do-
wódca 3 Batalionu podpułkownik Piotr Fajowski,
i hummerem. Było podzielone na dwa etapy. Naj- dowódca zespołu bojowego Bravo, który wiosną
pierw szkoliła się 4 Kompania Piechoty Zmotory- przyszłego roku wyjedzie do Afganistanu i będzie
zowanej, której dowódcą jest porucznik Damian stacjonować w amerykańskiej bazie Warrior
Gzik. Potem w zajęciach udział wzięli żołnierze w prowincji Ghazni. 
3 Kompanii Piechoty Zmotoryzowanej pod do-
kapitan DARIUSZ DRĄCZKOWSKI,
wództwem kapitana Wojciecha Bryknera z 3 Ba-
DARIUSZ KUDEŃ

34 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009

 A R M I A

być
rzeba
istanie t każdym
fgan to, że za wróg.
ji w A a się
czas mis wanym n że czaić
Pod zygoto zem mo
pr r
wzgó

row-
szości kie
Dla więk aków oraz
m
ców Roso był to
w
hummeró sprawdzian
y
znakomit i kierowania
ośc
umiejętn ami na tak
m i po ja zd
ty
ty ch i górzystych
krę
droga ch .

Szyb
ka w
ym
kwe iana m
stia
życia agazynk
lub ś a to
mier
ci
FOT. DARIUSZ KUDEŃ (4)

POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 35


F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
Ludzie, którzy kierują się poczuciem wspólnoty,
a nie dbałością o własne bezpieczeństwo czy wygodę,
mogą zyskać w swoim środowisku podziw i autorytet.
Wbrew własnym interesom
C
zyny „honorowe” albo „rycer-
skie” w powszechnym przeko-
naniu są bezinteresowne. Psy-
chologowie nie od dziś zasta-
nawiają się, czy bezinteresow-
ność jest w ogóle możliwa. Cynicy i podejrz-
liwcy natomiast twierdzą, że czegoś takiego
nie ma.
Intuicyjnie wyczuwamy jednak, że często
podejmuje się bezinteresowne decyzje. Teo-
ria gier pozwala nam się dowiedzieć, jak
przebiegają rozumowania oparte na kalkula-
cji interesów jednostkowych i jak ich wyniki
wyglądają w perspektywie dobra zbiorowo-
ści. Istnieje tak zwany dylemat więźnia, opi-
sany po raz pierwszy w roku 1928 przez
Johna von Neumanna. Występuje w wielu
wersjach, przytoczę najprostszą.
W więzieniu przebywa osobno dwóch po-
dejrzanych w tej samej sprawie. Oskarżyciel
nie ma dostatecznych dowodów ich winy.
Obaj więźniowie dostają tę samą propozycję:
jeśli w zeznaniach jeden obciąży drugiego,
a ten drugi zachowa milczenie, to „sypiący”
wyjdzie na wolność, a milczący zostanie ska-
zany na dziesięć lat. Jeżeli obaj będą zeznawać
przeciw sobie, obaj dostaną po pięć lat. Gdy
obaj będą milczeć, dostaną po pół roku. Aż do
chwili wydania wyroku żaden nie będzie wie-
dział, co robi drugi. Analiza matematyczna
prowadzi do wniosku, że najbardziej korzystne
dla każdego więźnia jest „sypanie”: w ten spo-
sób na pewno uniknie dziesięcioletniej odsiad-
ki, a kiedy drugi więzień będzie siedział ci-
cho, cała sprawa ujdzie mu na sucho. Tyle ma-
tematyka i „zdrowy” rozsądek.
Jeżeli jednak obaj więźniowie (powodo-
wani czy to poczuciem ludzkiej wspólno-
ty, czy to wstrętem do obwiniania innej
osoby) nie będą kierowali się wyrachowa-
niem, zaryzykują – każdy z osobna! – wy-
soką karę i zachowają milczenie, obaj
zbiorowo wyjdą na tym lepiej (to znaczy:
suma otrzymanych kar będzie niższa).
36 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009
Rycerskie sprawy
(43)
Można zatem powiedzieć, że takie
„nierozsądne” zachowanie – niewąt-
pliwie bezinteresowne, bo pamiętaj-
my, że żaden z więźniów nie zna my-
śli drugiego – bywa „nagradzane”.
Aby jednak możliwość „nagrody”
uzyskać, trzeba zapomnieć o wła-
snym interesie i nie kierować się ra-
chunkiem prawdopodobieństwa i ob-
liczeniami, tylko poczuciem solidar-
ności albo sztywnymi zasadami god-
ności i honoru.
Honorowe postępowanie może, jak
dobrze wiemy i jak potwierdza to
teoria gier, przynieść straty intere-
som jednostki. Ale jest ono warto-
ściowe dla zbiorowości. Ludzie, któ-
rzy kierują się poczuciem wspólnoty,
a nie dbałością o własne bezpieczeń-
stwo czy wygodę, mogą zyskać
w swoim środowisku podziw i auto-
rytet. Dzieje się tak zwłaszcza we
wspólnotach zawodowych, takich jak
wojsko, straż pożarna lub ratownic-
two górnicze.
Przypomnijmy sobie, jak często
porażka będąca skutkiem odwagi
(bojowej lub cywilnej) bywa
kwitowana słowami: „śmierć
frajerom”, „wariat”. Czyny bez-
interesowne łatwo podziwiać,
trudniej naśladować. Ale taka
właśnie jest niełatwa tradycja
etosu rycerskiego. 
Czyny
bezinteresowne
łatwo podziwiać,
trudniej
naśladować
 MILITARIA
MILITARIA

MILITARIA KRZYSZTOF
WILEWSKI
MILITARIA
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL

Wyjście
awaryjne
Nasze wojsko do tego stopnia polubiło GPS,
że zapomniało, jak łatwo można zakłócić
sygnał nawigacji satelitarnej.
FOT. US DOD

POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 37

 P R Z E K R Ó J

UNZ-30 to nowoczesny
zintegrowany system nawiga-
cji lądowej składający się
z systemu nawigacji inercjal-
no-zliczeniowej oraz odbior-
nika nawigacji satelitarnej
GPS. System przeznaczony
jest między innymi do zasto-
sowania w pojazdach mogą-
cych działać w rejonie,
FOT. PIT
gdzie sygnał GPS może
być wyłączony bądź celowo
zakłócany oraz w terenie
o ograniczonej widoczności
satelitów.

ZAKRES TEMPERATUR PRACY

od – 40 do + 50 stopni
Celsjusza

ZAKRES TEMPERATUR
PRZECHOWYWANIA
od – 40 do + 65 stopni
Celsjusza

INTERFEJSY
RS422, RS232, Ethernet

ZASILANIE
15 W, prąd stały
o napięciu 11-30 V

WYMIARY
170 x 160 x 128 mm

WAGA
3,3 kg

Wyjście awaryjne
W
ysokie na kilkanaście metrów
skały tworzyły labirynt, a wez-
brane wiosną rzeki sprawiły,
że dotrzeć do wiosek po dru-
giej stronie gór można było jedynie trzema
wąskimi drogami. Polski patrol bardzo powoli
przemierzał pooraną wąwozami dolinę niedale-
ko jednej z baz w Afganistanie. Gdyby nie pre-
cyzyjne dane z GPS (Global Positioning Sys-
tem), żaden z żołnierzy nie byłby w stanie zna-
leźć wiosek. Nagle porucznik dowodzący kon-
wojem dostał niepokojący meldunek z pierwsze-
go pojazdu. Po chwili zaczął nerwowo pukać
palcem w ekran odbiornika GPS. Rzucił parę
niecenzuralnych słów. Nawigacja przestała dzia-
łać. Ktoś zakłócił sygnał satelitów.
Ta historia tylko w części jest prawdziwa.
Podróżowanie po Afganistanie bardzo często
oznacza przeprawianie się przez niedostępne
górskie ostępy, gdzie bez dokładnych współ-
rzędnych łatwo się zgubić. Na szczęście nasi
żołnierze do tej pory zawsze mogli liczyć na
amerykańską technologię satelitarną.
CZTERDZIESTKA NA KARKU
GPS to najbardziej rozpowszechniony sys-
tem pozycjonowania i nawigacji. Mimo że za
trzy lata stuknie mu czterdzieści lat, to potrze-
bował zaledwie dziewięciu, aby znaleźć się
w powszechnym użyciu. Dopiero po trzech
dekadach Amerykanie uznali, że warto udo-
stępnić go światu. Wprawdzie na ponad rok
(1990–1991) „otworzyli” GPS, ale zrobili tak
tylko dlatego, że w czasie wojny w rejonie Za-
toki Perskiej nie mieli wystarczającej liczby
militarnych zestawów GPS i musieli posiłko-
wać się cywilnymi (a więc wtedy zakłócany-
mi) wersjami systemu.
Nasze wojsko pierwsze kontakty
z militarnymi GPS-ami zawdzięcza so-
jusznikom zza oceanu, którzy korzysta-
li z tego systemu na ćwiczeniach w Pol-
sce. W połowie lat dziewięćdziesiątych
z zazdrością patrzyliśmy, jak amerykań-
ski sierżant w kilka sekund ustala do-
kładne współrzędne swego położenia.
Dziś GPS jest w polskim wojsku po-
wszechny. W Wojskach Lądowych od-
biorniki nawigacyjne mają artylerzyści,
przeciwlotnicy, chemicy, saperzy, czoł-
giści, załogi KTO Rosomak i samo-
chodów HMMWV. Coraz częściej
KRAJOWY w GPS-y doposażają się „szeregowi”
PRZEMYSŁ żołnierze i kupują zaawansowane urzą-
jest na tyle
dzenia osobiste za własne pieniądze.
nowatorski,
że przewidział Robią to głównie osoby, które brały
rozwój nawigacji udział w misjach zagranicznych. Na-
satelitarnej sza armia wprawdzie planuje wyposa-
i rozpoznał
jej słabe strony.
żyć „piechocińców” w nawigację sate-
litarną, ale dopiero w przyszłości, z pa-
kietem „Tytan”.
Z upowszechniania się systemu uła-
twiającego pracę żołnierzom trzeba się
cieszyć. Trudno jednak oprzeć się wra-
żeniu, że montując GPS, gdzie się da
(otrzymuje go każdy modernizowany
dzisiaj czołg, transporter, haubica, śmi-
głowiec), zapominamy o zachowaniu
zdroworozsądkowego dystansu do tech-
nologii, której dysponentem jest obcy
rząd.
Przywołana na początku artykułu hi-
storia jest fikcją, ale nie oznacza to, że
jest nierealna. Urządzenia do zakłóca-
nia sygnału GPS są tanie i powszechnie
dostępne. Na najpopularniejszym por-
talu aukcyjnym w Polsce można je ku-
pić za nieco ponad dwieście złotych.
APEL O ROZTROPNOŚĆ
Oferowane tam urządzenia to kon-
strukcje proste i mające ograniczone
możliwości. Możemy przypuszczać,
że kupują je osoby, które mają do dys-
pozycji samochód służbowy wyposa-
żony w dozór GPS i chcą zniknąć sze-
fowi z pola widzenia.
Jak wyjaśnia inżynier opracowujący
GPS dla wojska, który od dziesięciu lat
pracuje w jednym z największych pol-
skich instytutów naukowych, niewiele
trzeba, by przerobić niskobudżetowy
gadżet w niebezpieczną broń: „Urzą-
dzenia, które są dziś powszechnie do-
stępne, działają w promieniu dziesięciu,
piętnastu metrów i zakłócają jedynie
częstotliwości, na których działają cy-
wilne GPS-y. Zdolny elektronik bez tru-
du przerobi je tak, że nie tylko będą po-
krywały teren kilku kilometrów kwa-
dratowych, ale sprawią wiele proble-
mów wojskowym systemom nawiga-
cji”. Według niego, nasza armia za bar-
dzo egzaltuje się systemem GPS i zapo-
mina o tym, że nadzór nad nim sprawu-
je rząd USA i – jak każde urządzenie
elektroniczne – łatwo może ono ulec
awarii (albo zostać zakłócone).
Nasz rozmówca podkreśla, że nie tyl-
ko nasze wojsko, ale przede wszystkim
amerykańskie często zapomina, że sys-
temy łączności i nawigacji, którymi
dysponuje, nie są odporne na wszystkie
formy ataku. „Jeżeli nawet w danej

38 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009


FOT. US DOD
chwili są, to nie mija kilka tygodni i pojawia się
sposób na ich zakłócanie”, ostrzega. „Musimy
o tym pamiętać i traktować GPS jak każdy inny
system elektroniczny, i zakładać, że w każdej
chwili może nas zawieść”.
R E K L A M A
M I L I T A R I A
Krytyka GPS nie jest nawoływaniem do rezy-
gnacji z systemu. To raczej apel o roztropność.
Nasza armia jest w dobrej sytuacji, bo krajowy
przemysł jest na tyle nowatorski, że przewidział
rozwój nawigacji satelitarnej i rozpoznał jej słabe
strony. Przemysłowy Instytut Telekomunikacji,
który na tegorocznym Międzynarodowym Salo-
nie Przemysłu Obronnego w Kiel-
cach dostał nagrodę Grand Prix
za stację rozpoznania radioelek-
Coraz częściej
tronicznego Gunica, na tej samej GPS żołnierze
imprezie zaprezentował system
nawigacji lądowej UNZ-30. Gdy kupują
działanie GPS zostanie zakłóco-
ne, jest on w stanie przez pewien
za własne
czas go zastąpić, dostarczając tak pieniądze
samo dokładnych danych.
NA CELOWE ZAKŁÓCENIA
Opracowany przez PIT system wzbudził na
MSPO 2009 duże zainteresowanie. W konstruk-
cji tego urządzenia wykorzystano prosty po-
mysł: ma zastąpić zagłuszony GPS na tak dłu-
go, żeby przeciwnik nie zyskał dzięki naszym
problemom przewagi. Pozwoli na to zamonto-
wany w UNZ-30 system nawigacji inercjalno-
-zliczeniowej. Pozycja nosiciela jest w nim ob-
liczana na podstawie pomiaru parametrów ru-
chu danego obiektu za pomocą układu miniatu-
rowych przyspieszeniomierzy i girokompasu
oraz miernika prędkości.
Inżynierowie z PIT zapewniają, że produkt
idealnie nadaje się tam, gdzie sygnał GPS mo-
że być celowo zakłócany, oraz tam, gdzie są
problemy z poprawnym odbiorem przekazu
satelitarnego: w górach, lasach i gęstej zabu-
dowie miejskiej. Deklarują również, że ich
wynalazek jest o wiele tańszy od zachodnich
odpowiedników.
„Przygotowując projekt, po-
stawiliśmy nie tylko stworzyć
panaceum na zakłócanie GPS,
ale również dostosować sys-
tem do możliwości budżeto-
wych naszej armii”, mówi
Jarosław Grzelak, kierownik
grupy problemowej do spraw
nawigacji Przemysłowego In-
stytutu Telekomunikacji SA. „UNZ-30 jest nie
tylko małe i proste w montażu, ale również tań-
sze w porównaniu z podobnymi tego typu urzą-
dzeniami”.
Polskie wojsko polubiło GPS i trudno się temu
dziwić. Możliwość uzyskania od ręki bardzo do-
kładnych współrzędnych docenia każdy żołnierz.
Nie powinniśmy jednak naiwnie wierzyć, że siła
amerykańskiej armii sprawi, iż nikt nie będzie
w stanie zrobić krzywdy jej systemom informa-
tycznym. Czy proponowany przez PIT UNZ-30
jest urządzeniem, którego potrzebujemy w na-
szych siłach zbrojnych, ocenią specjaliści.
Na pewno warto mu się przyjrzeć bliżej. 
POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 39
 P R Z E K R Ó J

40 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009

 M I L I T A R I A

Haubic
ę
można M777A2
tr
średnim ansportować
lub śm samolotem
igłowc
em.

FOT. AUSTRALIAN DOD

AUSTRALA

Pierwsza faza
MINISTER OBRONY JOHN FAULKNER oświadczył 20 października, że rząd zaakceptował zakup 35 lekkich haubic M777A2 kalibru 155 milimetrów dla
wojsk lądowych za 493 miliony dolarów australijskich. W nowy system artyleryjski wyposażone zostaną cztery baterie. Canberra była w przeszłości zain-
teresowana zakupem 57 egzemplarzy M777A2. Ich nabycie jest pierwszą fazą programu modernizacji australijskiej artylerii LAND 17. W drugiej kupio-
ny ma być system samobieżny dla jednostek zmechanizowanych. (W) 
USA brygada podlega 32 Dowódz- POLSKA

Druga bateria twu Obrony Powietrznej

i Rakietowej Wojsk Lądowych. Tysiąc
W połowie października w Fort
Bliss w Teksasie aktywowano
Pierwszą jednostką wyposażo-
ną w system THAAD jest bate-
kadłubów
drugą baterię systemu ria A 4 Pułku Artylerii 21 października w Świdniku uro-
obrony przeciwrakie- THAAD Przeciwlotniczej, akty- czyście przekazano tysięczny
towej THAAD (Termi- z ponaddwustu- wowana w maju ubie- kadłub śmigłowca wyproduko-
nal High Altitude kilometrowym głego roku w Fort wany w tamtejszych zakładach
Area Defense). Jest zasięgiem służy Bliss. Dotychczas od- lotniczych dla brytyjsko-włoskie-
to bateria A 2 Pułku do obrony lokalnego dano z niej 11 prób- go koncernu Agusta Westland.
obszaru.
Artylerii Przeciwlot- nych strzałów. Sześć Przeznaczony jest on dla wojsko-
niczej 11 Brygady z nich miało na celu wej maszyny AW 109 LUH. Produk-
FOT. MDA

Artylerii Przeciwlotniczej. przechwycenie obiektów. cje kadłubów, wówczas jeszcze tyl-

Mająca przydomek „Imperial” Wszystkie były udane. (w)  ko dla Agusty, uruchomiono
w PZL-Świdnik w 1996 roku. Pierw-

Porozumienie rakietowe szy z nich posłużył do budowy śmi-

głowca, który oznaczono jako
INDIE–ROSJA AB-109. W sierpniu koncern podpi-
BrahMos-2, osiąga prędkość 3 machów, sał przedwstępną umowę na zakup
kontrolnego pakietu akcji polskiego
czyli ponad 3,5 tysiąca kilometrów na godzinę.
zakładu. Transakcja ma być sfinali-

P odczas moskiewskiego spo-

tkania ministrów obrony Indii
i Rosji Arackaparambila Kurien
Antoniego i Anatolija Serdiukowa
podjęto decyzję o zacieśnieniu
współpracy wojskowej.
Jednym z jej przykładów mają być
superszybkie pociski manewru-
jące BrahMos-2, osiągające
prędkość 3 machów, czyli ponad
3,5 tysiąca kilometrów na godzi-
nę. Zo-
staną one ulo-
kowane na pokładach okrętów
nawodnych i podwodnych,
wyrzutniach na lądzie, będą rów-
nież przenoszone przez samolo-
ty Su-30 MKI. Oba państwa
chcą też
współpra-
cować przy tworzeniu myśliw-
ca nowej generacji.
W Moskwie uzgodniono kwestie
związane z dostawami rosyjskiego
uzbrojenia dla indyjskich sił zbroj-
nych i jego serwisowania, między
innymi sprzedaży za miliard dola-
rów 80 śmigłowców Mi-17. (wt) 
zowana pod koniec 2009 roku.
W Świdniku powstają kadłuby i bel-
ki ogonowe śmigłowców AW 109
Power, AW 109 LUH i AW 119Ke
oraz kadłuby AW 139. Przedstawi-
ciele koncernu zapowiedzieli, że
gdy polski zakład stanie się ich wła-
snością, zamierzają przenieść do
niego finalny montaż śmigłowców
AW 109 Power oraz elementów dla
EW 101. (wr) 

POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 41

 M U Z E U M B R O N I P A N C E R N E J

Pan c erne  klechdy

MARCELI KWAŚNIEWSKI

O Wilku,
który zadarł gąsienice
Spośród kilku prototypów poznański Wilk jest jedynym, który ocalał.
Pozostałe już dawno trafiły na złom lub zostały rozebrane na części.

B
yło upalne czerwcowe popołudnie,
gdy po zakończeniu poligonowych
egzaminów kolumna pojazdów wra-
cała do koszar. Można się było roz-
luźnić, więc mechanik prowadzący Wilka przy-
spieszył i pokonał łukiem stromą skarpę nad
wodnym przepustem. Nie zauważył, że jego be-
tonowa osłona jest ukruszona. Kiedy na nią na-
jechał, jedna z gąsienic T72M2D Wilk zerwała
się i zawisła w powietrzu, a druga niemal zawi-
rowała w miejscu. Silnik zaryczał, a gdy
mechanik dodał gazu, czołg powoli za-
czął zsuwać się ze skarpy. Następnie
przechylił się na prawy bok i po chwili
runął na grzbiet, wciskając wieżę w błot-
nistą ziemię obok strumyka.
Wyciąganie 43,5-tonowej maszyny
z błota zajęło kilka godzin. Już następne-
go dnia okazało się, że wóz, prototyp czołgu
Twardy, nie został uszkodzony. Jego armata na-
tomiast, która w czasie wywrotki wysunęła się
z czopów, wróciła na miejsce po kilku
wstrząsach podczas holowania. Ma-
o a
na p się n
szyna pomyślnie przeszła kolejny, Moż zkoliła ncerna
s
że cała p
choć przypadkowy, test.
nim ka.
T72M2D Wilk wyprodukowany zo- Pols
stał nie w fabryce Bumaru, jak więk-
szość czołgów, lecz w OBRUM-ie – bu-
marowskim laboratorium. Na bazie czołgu śred-
niego T-72 osadzono wieżę z armatą kalibru
125 milimetrów i zamontowano dwa karabiny
maszynowe: 7,62 milimetrów PKT oraz
12,7 milimetrów WKM NSWT. Czołg wyposa-
żono w system ochronny przed bronią masowe-
go rażenia, automat przeciwpożarowy, lemiesz
do okopywania się i przyrządy do pokonywania
przeszkód pod wodą. Nowością były autotopo-
graf (odpowiednik dzisiejszego GPS) i system
pasywnej noktowizji.
Wilk z 1986 roku, stojący dziś w poznańskim
muzeum, jako wóz dowódczy wyposażony zo-
FOT. CSWL
na kilkanaście metrów w górę teleskopowy
maszt i wyrzutnię granatów dymnych Telur, któ-
re służyły do maskowania wozu. Aktywny pan-
cerz ERAWA 1, składający się z niewielkich
stalowych pły-
tek, miał powodo-
ieć,
w iedz wać, że trafiające
Wilka pociski będą eksplodo-
a
wały na zewnątrz maszyny, co
zwiększy szanse na przeżycie
trzyosobowej załogi. Płytki pancerza po-
kryto gumą, która pochłaniała promieniowanie
laserowe. Dwunastocylindrowy silnik był wielo-
paliwowy, co oznaczało możliwość korzystania
z ropy, nafty lub benzyny, po uprzednim prze-
stawieniu kąta wtrysku. Maksymalna prędkość
wozu wynosiła 60 kilometrów na godzinę.
Jak na tamte czasy były to rozwiązania no-
watorskie, które wykorzystano przy dalszych
pracach nad konstrukcją PT-91 Twardy. Spo-
śród kilku prototypów poznański Wilk jest je-
dynym ocalałym, bo pozostałe dawno już tra-
fiły na złom lub zostały rozebrane na części.
W opinii wielu był to ostatni dobry czołg,
który dało się naprawić za pomocą zestawu
Wilk, choć wyjątko-
wy, z założenia był prze-
znaczony do testów. Martwiło
to majora Henryka Pawluna
(wtedy dowódcę kompanii), który
chronił go przed nadmierną eksploatacją
i brudnymi buciorami poborowych. Z arma-
ty Wilka strzelano pociskami podkalibro-
wymi, które całkowicie rozkalibrowały
działo do 127 milimetrów. Z tego po-
wodu czołg, ku rozpaczy majora,
przewieziono na
poligon, gdzie służył do nauki taktyki i jazdy.
„Można powiedzieć, że szkoliła się na nim
cała pancerna Polska”, mówi kustosz kapitan
Tomasz Ogrodniczuk. „Czołg przechodził
z rąk do rąk nawet sześć razy w ciągu dnia. Taka
była specyfika naszej jednostki. A wiadomo, że
każdy kierowca jeździ inaczej, inaczej też używa
sprzęgła”. Między innymi dlatego silnik Wilka
został wyeksploatowany do granic możliwości.
Pokonał 8 tysięcy kilometrów, po których skoń-
czył mu się resurs. A że innego nie opłacało się
w nim montować, w 2003 roku trafił do mu-
zeum. Do hangaru, w którym stoi, wciągnięto
go za pomocą stalowych lin. Kustosz obiecał
mu nowy silnik, w czym podobno chce pomóc
major Pawlun, który do dziś, widząc Wilka,
mówi: „To był mój wóz”. 
W Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu można
obejrzeć 37 pojazdów pancernych. Większość eks-

ponatów była wykorzystywana podczas II wojny

stał w dodatkową radiostację, benzynowy gene- kluczy i młotka, a do ustawiania zapłonu uży- światowej. Nieetatowym kustoszem muzeum jest
rator prądu do zasilania radiostacji, wysuwany wano żyletki. kapitan TOMASZ OGRODNICZUK.

42 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009

 BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
KRZYSZTOF
GŁOWACKI
Redaktor działu MAREK PIELACH

Pakistańska
zadra
Biały Dom zastanawia się, czy nie rozpocząć
masowych bombardowań pakistańskich miejscowości.
FOT. US DOD

POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 43

 P A K I S T A N
Pakistańska zadra
C
ałe pogranicze pakistań-
sko-afgańskie, a także du-
że obszary na zachodzie
państwa to tereny działa-
nia zbrojnych oddziałów opozycyj-
nych wobec centralnego rządu. Islami-
ści ustanowili swoją władzę w dolinach
Hindukuszu i Karakorum, eliminując
administrację rządową. W całej Gra-
nicznej Prowincji Północno-Zachodniej
obowiązuje już tylko prawo koraniczne.
Zresztą likwidacja niezależnego sądow-
nictwa postępuje w całym Pakistanie.
Islamiści w coraz większym stopniu
kontrolują kraj, podczas gdy władza
rządu centralnego ogranicza się do du-
żych miast i względnie lojalnego woj-
ska. Względnie, bo sama armia też
jest podzielona.
W tej sytuacji Biały Dom zastanawia
się, czy nie rozpocząć masowych bom-
bardowań pakistańskich miejscowości,
w których, wspomagani przez tamtejsze
służby specjalne, mają ukrywać się
przywódcy talibów.
Na pierwszy ostrzał ma pójść Kweta,
gdzie podobno przebywa jeden z nich
– mułła Omar. Amerykanie przyznają,
że nie chcąc zrażać do siebie Pakistanu,
44 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009
długo znosili jego podwójną grę. Coraz
większe kłopoty zachodnich wojsk
w Afganistanie sprawiły jednak, że
miarka się przebrała.
Oprócz bombardowań wybranych
miast, zwiększenia liczby i zasięgu ata-
ków bezzałogowych samolotów szpie-
gowskich, Waszyngton zamierza orga-
nizować też rajdy komandosów z kryjó-
wek w Pakistanie lub baz w Afganista-
nie. Namawiać ma do tego wiceprezy-
dent Joe Biden, który, podobnie jak
większość polityków Partii Demokra-
tycznej, niechętnie odnosi się do próśb
generałów o wysłanie dodatkowych żoł-
nierzy USA do Afganistanu.
Biden przekonuje, że zwiększenie
kontyngentu zaostrzy tylko sytuację
w rejonie objętym wojną. Lepiej więc
zająć się walką z Al-Kaidą i emirami ta-
libów w ich pakistańskich kryjówkach.
Pozbawieni przywódców partyzanci ła-
twiej pójdą w rozsypkę, łatwiej też bę-
dzie ich podzielić czy przekupić. Moż-
liwe, że dadzą się przekonać do roz-
mów o pokoju, które z mułłą Omarem
wydają się niemożliwe. Poza tym – po-
wiada wiceprezydent – nie sposób bę-
dzie pokonać talibów, dopóki będą mie-
ują
nie plan
Ameryka ie liczby
zen
zwięks anych
dokonyw
ataków ałogowe
zz
przez be szpiegowskie.
samoloty
li bezpieczne kryjówki w Pakistanie, gdzie ofi-
cjalnie Amerykanom nie wolno posyłać ani żoł-
nierzy, ani samolotów.
NIEBEZPIECZNA GRA
Tymczasem, mimo realnego zagrożenia dla sił
NATO w Afganistanie, Islamabad – teoretycznie
sojusznik USA – zachowuje daleko idącą po-
wściągliwość w ściganiu talibów. Pakistańscy
przywódcy nie uważają bowiem obecnych władz
WOJSKOWI w Afganistanie za przyjazne. W efekcie Pakistan
OBAWIAJĄ SIĘ, za wszelką cenę usiłuje oszczędzać afgańskich
że bombardowania talibów, których w latach dziewięćdziesiątych ja-
Pakistanu
nastawią
ko jedno z trzech państw świata uznawał i któ-
przeciwko nim rych był głównym mecenasem. Już sam fakt ist-
nie tylko zwykłych nienia silnych oddziałów talibańskich sprawia, że
mieszkańców, ale rządzący w Kabulu muszą brać pod uwagę ży-
przede wszystkim
pakistańskich
czenia i potrzeby Pakistanu.
dowódców. Władze w Islamabadzie sądziły, że przekupiły
mudżahedinów i będą miały spokój. Nadzieje te
okazały się płonne. Talibowie, rozzuchwaleni
ustępliwością władz, które zaproponowały im
zawieszenie broni na ich warunkach, rozszerzyli
swoje wpływy poza Swat. W efekcie, tuż przed
majową wizytą w USA, prezydent Pakistanu
Asif Ali Zardari wydał wojsku rozkaz do ataku.
Niestety, pakistańska armia, szkolona i zbrojona
od dziesięcioleci na wojnę z Indiami, nie jest
przygotowana do walki z partyzantami. W Mala-
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

C O M M E N T A R I U M ramem i Orakzajem. Niespokojnie jest również

w dystryktach Dir i Buner położonych w Pół-
nocno-Zachodniej Prowincji Granicznej oraz

Wieści z Islamabadu w dolinie Peochar, gdzie ma przebywać mułła

Północno-zachodni Pakistan
to miejsce, z którego nastąpi kolejny
wielki atak terrorystyczny na Zachód.
Fazlullah, przywódca ekstremistów na tamtej-
szym obszarze. Amerykanie chcą, aby podzielił
los przywódcy pakistańskich talibów Baitullaha
Mehsuda.
Trzydziestosześcioletni Mehsud był oskarża-
ny o niemal wszystkie krwawe zamachy, do któ-
rych doszło w ostatnich latach w Pakistanie,

C zy długo jeszcze władze

w Islamabadzie i społecz-
ność międzynarodowa będą
była to zapowiedź kontrolowa-
nego przewrotu wojskowego
w Islamabadzie?
przyglądać się temu, jak dżi- Niewykluczone, zwłaszcza że
hadyści zbliżają się do przeję- północno-zachodni Pakistan
cia kontroli nad arsenałem ją- to nie tylko miejsce, gdzie tali-
drowym Pakistanu? Coraz czę- bowie mogą spokojnie odpo-
ściej wysocy rangą przedstawi- czywać, zbroić się i przegru-
ciele amerykańskiej admini- powywać, ale też stąd nastąpi
stracji uważają, że pakistań- kolejny wielki atak terrory-
ska armia byłaby skuteczniej- styczny na Zachód. Być może
sza w walce z terrorystami niż większy niż wszystkie po-
obecne władze cywilne. Czyżby przednie.  niem niektórych analityków, chcą nawet się-
z Al-Kaidą w Pakistanie doprowadzi do tego, że
talibowie wezmą górę w Afganistanie. Wątpliwe
również, aby samymi nalotami udało się zlikwi-
dować przywódców Al-Kaidy.
„Jeśli zaczniemy bom-
bardować Kwetę, przeniosą
się do Peszawaru, Kaszmi- W ostatnim czasie
FOT. US DOD
w tym o udział w zamordowaniu w 2007 roku
byłej premier Benazir Bhutto. Na afgańsko-pa-
kistańskim pograniczu tak dał się we znaki Ame-
rykanom, że za informację mogącą pomóc w je-
go schwytaniu obiecywali 5 milionów dolarów.
W końcu bezzałogowy samolot „wykonał wy-
rok” na poszukiwanym wahabicie.
TERRORYŚCI
PRZY GŁOWICACH
Choć był to potężny cios dla talibów, mudża-
hedini nie załamali się i wciąż są groźni. Zda-
gnąć po pakistański arsenał atomowy. Według
profesora Shauna Gregory’ego, szefa Ośrodka
Badań nad Bezpieczeństwem Pakistanu z bry-
tyjskiego Uniwersytetu Bradford, w ostatnim
czasie pakistańscy talibowie i Al-Kaida co naj-
mniej trzy razy atakowali
obiekty atomowe w Paki-
stanie.

ru, Lahore albo Karaczi”,

kandzie najpierw wysłano do walki samoloty
i śmigłowce, których naloty uczyniły tyle samo
szkód talibom, co cywilom. Po miesiącu cięż-
kich starć rządowemu wojsku udało się zająć je-
dynie część doliny Swat i połowę Mingory. Nie
oczyszczono w pełni z talibów sąsiednich powia-
tów Buner, Dir i Szangla. Mało tego, wojna
w Malakandzie spowodowała największą kata-
strofę humanitarną w dziejach Pakistanu. Prawie
2,5 miliona uchodźców z 20-milionowej Prowin-
cji Granicznej wegetuje w obcych miasteczkach
i wsiach.
NA DWA FRONTY
Amerykańskie naloty na zbuntowane ziemie
Pasztunów oraz na Beludżystan i jego stolicę
mogą jednak okazać się dla Pakistanu śmiertel-
nym zagrożeniem. Beludżowie, podobnie jak
Pasztuni, od lat uważają się za dyskryminowa-
nych przez panoszących się w Islamabadzie Pen-
dżabczyków. Podobnie jak Pasztuni, nieraz się
też buntowali. Wiedzą o tym dobrze decydenci
z Islamabadu i protestują.
Co ciekawe, wspierają ich niektórzy amery-
kańscy generałowie. Wojskowi obawiają się, że
bombardowania Pakistanu nastawią przeciwko
nim nie tylko zwykłych mieszkańców, ale przede
wszystkim pakistańskich dowódców. Pentagon
uważa też, że skupienie sił i energii na walce
mówił ostatnio dziennika-
pakistańscy
rzowi „Daily Telegraph” je- talibowie i Al-Kaida
den z urzędników Pentago-
nu. Głos w sprawie zabrał co najmniej trzy
też sekretarz obrony USA.
Robert Gates otwarcie
razy atakowali
przyznał w rozmowie obiekty atomowe
z „New York Timesem”, że
wojsko USA nie dysponuje w Pakistanie
w Beludżystanie taką siatką
wywiadowczą jak na ziemiach Pasztunów, więc
nie może skutecznie bombardować kryjówek ta-
libów i Al-Kaidy.
Niezdecydowanie Amerykanów i podwójna
gra Pakistanu działają na korzyść wahabitów.
Ostatnio jednooki mułła Omar zjednoczył
afgańskich i pakistańskich talibów. Znamienne,
że jako pierwsi na rozkaz emira odpowiedzieli
najbardziej skłóceni, a jednocześnie najpotęż-
niejsi przywódcy. Mułła Nazir z Waziristanu Po-
łudniowego, Hafiz Gul Bahadur z Waziristanu
Północnego i mułła Fakir Mohammed z Ba-
dżauru zawarli przymierze, które poprzysięgło
we wszystkim słuchać mułły Omara i walczyć
z „niewiernymi”.
Do pierwszych potyczek zjednoczonych tali-
bów z pakistańskim wojskiem doszło w autono-
micznej krainie Chajber (biegnie przez nią sław-
na przełęcz, przez którą Amerykanie transportu-
ją trzy czwarte zaopatrzenia dla swoich wojsk
w Afganistanie), a także na jej pograniczu z Kur-
„Ryzyko, że arsenały
atomowe lub technologie
trafią w ręce terrorystów,
jest bardzo realne”, napisał
profesor Gregory. Jego
zdaniem, niebezpieczeń-
stwo jest tym większe, że
przygotowując się przez
dziesięciolecia do wojny
z Indiami, Pakistan budo-
wał swoje bazy atomowe
na pograniczu z Afganistanem, kontrolowanym
dziś przez afgańskich i pakistańskich talibów.
A co gorsza, wspierając ich przez lata skrycie
i jawnie, wielu pakistańskich wojskowych i ofi-
cerów służb bezpieczeństwa stało się sympaty-
kami talibów, wrogo nastawionymi do wszyst-
kiego co zachodnie.
Według zachodnich wywiadów, Pakistan mo-
że mieć około 60 głowic nuklearnych. Strzeże
ich 10 tysięcy żołnierzy ze specjalnej jednostki,
do której werbunek prowadzony jest w szczegól-
ny sposób. Nie przyjmuje się do niej na przykład
Pasztunów, którzy nie uznają granicy Pakistanu
i uważani są za szczególnie podatnych na religij-
ny fanatyzm. Do oddziałów pilnujących atomo-
wych bomb werbuje się głównie Pendżabczy-
ków, dominujących od lat w pakistańskiej polity-
ce i wojsku. Ostatnio jednak Pendżab stał się…
wylęgarnią duchowych przywódców radykal-
nych organizacji, partyzantów, a także zama-
chowców-samobójców. 

POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 45

 S T R A T E G I A

Z
nalezienie nowego „niezata-
pialnego lotniskowca” w rejo- Zmodern
iz
nie Zatoki Perskiej było ko- Al-Udeid owana baza
k
najdłużs oło Dohy to
nieczne do utrzymania tam z
w rejonie y pas startowy
obecności militarnej, a tym sa- Umożliw Zatoki Perskiej.
ia
mym amerykańskiego systemu protektora- wszystk to obsługę
ic
tów. Bez militarnego wsparcia Waszyngtonu – od wie h typów samolo
lo tó
aż po bo zadaniowych F w
takie państwa, jak Katar, Bahrajn, Kuwejt, mbowce
B-2.
-16,
Zjednoczone Emiraty Arabskie czy Oman,
prawdopodobnie długo by nie przetrwały,
bo sąsiednie i bardziej zaludnione kraje
– Arabia Saudyjska, Iran i Irak – od zawsze
przejawiały zainteresowanie ekspansją kosz-
tem mniejszych sąsiadów.
Katar, były protektorat brytyjski, ma ide-
alne położenie geostrategiczne – dostęp do
Zatoki Perskiej umożliwia prowadzenie ope-
racji wsparcia w Iraku i Afganistanie, mógł-
by być także istotny podczas agresji na Iran.
Co więcej, w odróżnieniu od Arabii Saudyj-
skiej i Bahrajnu jest niemal wolny od terro-
ryzmu. Jedynym, jak do tej pory, incyden-
tem śmiertelnym był samobójczy zamach
bombowy w 2005 roku. Dla Amerykanów

Atrakcyjny
ROBERT CZULDA
Katar jest szczególnie atrakcyjny dlatego, że
nie mogą oni liczyć na gościnność więk-
szych państw regionu.

CENA ZA PRZYJAŹŃ
Kandydatura Kataru jako bliskiego so-

jusznika Ameryki nie była jednak od po-
czątku oczywista. Wydawało się, że następ-
cą Arabii Saudyjskiej, strategicznego part-
nera Amerykanów w regionie, będzie Bah-
rajn. Po 2002 roku zanotowano tam niemal
stukrotne zwiększenie amerykańskiej pomo-
cy militarnej w porównaniu z początkiem
lat dziewięćdziesiątych. W szczytowym
okresie wojny z terroryzmem w Bahrajnie
stacjonowało niemal pięć tysięcy amerykań-
skich żołnierzy. Rząd zgodził się też na loty
bojowe ze swego terytorium. Było to jedyne
państwo rejonu Zatoki Perskiej, które za-
pewniało pomoc humanitarną dla Afgani-
stanu. Monarchia oddelegowała nawet fre-
gatę do ochrony amerykańskich okrętów
oraz wysłała jednostki do Kuwejtu, wspiera-
jąc operację w Iraku.
Ceną za zbliżenie z Amerykanami była
jednak rosnąca niechęć społeczeństwa,
szczególnie jego tradycyjnej części. Bahrajn
stał się areną antyamerykańskich demon-
stracji, ataków na Amerykanów i ambasadę
USA. Pentagon musiał nawet ewakuować
część personelu wojskowego z tego kraju,
uznając, że dalsza obecność jest zbyt nie-
bezpieczna.
Pogarszanie relacji z Bahrajnem, a przede
wszystkim amerykańsko-saudyjskich, szło
w parze z rozwojem stosunków amerykań-
sko-katarskich oraz ochładzaniem kontak-
tów katarsko-saudyjskich. Katar, globalne
mocarstwo energetyczne, postrzega amery-
kańskie bazy jako ważne elementy ochrony
Katar
Pogorszenie relacji Stanów Zjednoczonych
z Arabią Saudyjską sprawiło, że Waszyngton
musiał szukać sojusznika gdzie indziej.
przed zastraszaniem, a nawet interwencją
zbrojną swych potężniejszych sąsiadów. Do-
tyczy to przede wszystkim Arabii Saudyj-
skiej oraz Iranu, który mógłby dokonać
agresji lub próbować zablokować wody Za-
toki Perskiej, co odbiłoby się negatywnie na
transporcie gazu ziemnego. Minister spraw
zagranicznych Kataru Hamad Ibn Jassim
Al Thani przyznał otwarcie: „Nie jesteśmy
w stanie obronić kraju przed potężnym ata-
kiem. Potrzebujemy Amerykanów w Kata-
rze, a Amerykanie potrzebują nas”.
BUDOWA ZAUFANIA
Dlatego po 2001 roku stosunki katarsko-
-amerykańskie nabrały nowego wymiaru.
Nie przypominają już tych z końca lat
osiemdziesiątych, kiedy oba państwa były
dla siebie wrogie. Wszystko zaczęło się
w 1988 roku; wtedy to Katar nielegalną dro-
gą – prawdopodobnie z Afganistanu – zdo-
był przeciwlotnicze pociski Stinger. Spór na
tym tle okazał się na tyle poważny, że zablo-
kował rozwój współpracy gospodarczej
i wojskowej między Katarem a USA. Dopro-
wadził też do nałożenia przez amerykański
Kongres embarga na sprzedaż broni do Ka-
taru. Udział tego państwa w antyirackiej
koalicji (1991) zaowocował jednak podpisa-
niem rok później umowy o współpracy woj-
skowej. W 1995 roku Katar zaoferował do-
stęp do obiektów wojskowych, w tym do du-
żej pofrancuskiej bazy Al-Udeid koło Dohy,
zdolnej pomieścić 10 tysięcy osób i 120
samolotów.
Począwszy od 2002 roku liczba amery-
kańskich samolotów w emiracie systema-
tycznie rosła. Rozbudowana infrastruktura
i przyjazny rząd (władze Kataru przezna-
czyły około miliarda dolarów na moderniza-
cję obiektów wojskowych) ułatwiły Amery-
kanom podjęcie decyzji o pozostaniu i roz-

46 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009


budowie już istniejących instalacji.
W 2003 roku oficjalnie ogłoszono
przeniesienie centrum operacyjnego
sił powietrznych dla Bliskiego
Wschodu z bazy lotniczej Prince
Sultan w Arabii Saudyjskiej do ba-
zy lotniczej Al-Udeid. Zaufanie do
Katarczyków jest tak duże, że
umieszczono tu największy w re-
gionie magazyn zaopatrzenia i cen-
trum wywiadowcze. To wielki suk-
ces rządu w Katarze, który tym sa-
mym istotnie związał się z amery-
kańskim sojusznikiem.
Zmodernizowana infrastruktura
i najdłuższy pas startowy w całej
Zatoce Perskiej umożliwiają obsłu-
gę wszystkich typów samolotów
– od wielozadaniowych F-16, aż po
bombowce B-2. O ile obawiająca
się konsekwencji dla bezpieczeń-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
stwa regionu Arabia Saudyjska ne-
gatywnie podeszła do rozszerzenia
wojny z terroryzmem o inwazję na
Irak, o tyle zgoda Kataru na wspar-
cie Stanów Zjednoczonych opierała
się na kalkulacji zysków i strat dla
własnych interesów. Już pierwszego
dnia wojny z bazy przeprowadzono
ponad 700 lotów różnego typu.
W szczytowym okresie wojny w Ira-
ku stacjonowało w niej cztery tysią-
ce żołnierzy.
ZADOWOLENIE KAŻDEGO
Stany Zjednoczone doskonale
zdają sobie sprawę z tego, że rząd
w Doha zrobi wszystko, aby zapew-
nić bezpieczeństwo swojemu pań-
stwu. Podstawową cechą katarskiej
polityki zagranicznej jest lawirowa-
nie pomiędzy różnymi podmiotami
i unikanie otwartych konfrontacji. „Naszym
celem jest uczynienie każdego zadowolo-
nym. Jeśli z jakichś powodów nie możemy
tego zrobić, staramy się sprawić, aby każdy
był tak samo niezadowolony”, przyznał ano-
nimowy polityk katarski. W krótkim okresie
Katar potrafi dokonać wyraźnego zwrotu
w swojej polityce oraz wejść w taktyczny
sojusz z wrogiem swojego przyjaciela.
Wszystko po to, aby w perspektywie strate-
gicznej zwiększyć swoje bezpieczeństwo.
Dowodem na pragmatyzm katarskiej poli-
tyki jest strategia jednoczesnego zwalczania
terroryzmu i jego tolerowania. W 2003 roku
podniesiono zarzuty o współpracy ministra
spraw zagranicznych Abdullaha Ibn
Khalida al Thaniego z terrorystami. Miał on
gościć w swym domu szejka Khalida
Mohammada, terrorystę podejrzanego
o współudział w zamachach terrorystycznych
w Stanach Zjednoczonych z 11 września 2001
roku. Wraz z innym członkiem rodziny kró-
lewskiej, Abdulem Karimem al Thanim,
miał pomagać w znalezieniu bezpiecznego
schronienia terroryście Abu Musabie al
Zarkawiemu, który przez długi czas był wro-
giem numer jeden wojsk koalicji w Iraku.
Sprawę można byłoby zbagatelizować,
gdyby nie fakt, że władze w Doha swym
działaniem potwierdzają oskarżenia o związ-
ki z terrorystami. Jednym z zarzutów wobec
Kataru jest wielokrotne świadome goszcze-
nie terrorystów z całego świata – Algierii,
Czeczenii, Egiptu, Libanu oraz Autonomii
Palestyńskiej. W Doha znaleźli schronienie
wygnani z Arabii Saudyjskiej salaficcy oraz
wahabiccy radykałowie. Oprócz Czeczena
Zelimchana Jandarbijewa ukrywał się tam
Kifah Jayyousi, którego oskarżano o wspie-
ranie „brutalnego dżihadu” w Bośni, Koso-
FOT. USAF
wie, Czeczenii i Somalii. Mężczyzna z amery-
kańskim paszportem został aresztowany, kiedy
opuszczał samolot, którym przyleciał z Kata-
ru. Taka ryzykowna polityka doprowadziła do
poważnych konsekwencji w 2004 roku, kiedy
to rosyjskie służby specjalne dokonały w Doha
udanego zamachu na Jandarbijewa.
Jeśli jednak wierzyć „The Sunday Times”,
Katar zawarł nieformalne porozumienie
z Al-Kaidą. Rzekomo tamtejszy rząd każde-
ZAUFANIE DO go roku płaci jej wiele milionów dolarów
KATARCZYKÓW haraczu. W zamian terroryści mają oszczę-
jest tak duże,
że umieszczono
dzać Katarczyków i nie przeprowadzać żad-
w tym państwie nych ataków. Według prasy, taka dwuznacz-
największy na umowa została podpisana jeszcze przed
w regionie amerykańską inwazją na Irak. Wznowiono
magazyn
zaopatrzenia
ją po tym, jak w Doha wysadził się zama-
i centrum chowiec-samobójca. „Zdecydowaliśmy się
wywiadowcze. wejść w takie porozumienie w celach bez-
pieczeństwa”, przyznał wysoko postawiony
Katarczyk. „Jesteśmy łatwym celem, dlate-
go wolimy zapłacić, aby uchronić nasze na-
rodowe i ekonomiczne interesy. Nie tylko
my tak robimy”. 
POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 47
 S T R A T E G I A
Na Wsch dzie  bez zmian?
MARCIN KACZMARSKI
Troje na huśtawce
Rosja nie chce pomóc USA nakłonić
Iran do rezygnacji z programu nuklearnego.
K
iedy administracja Baracka
Obamy proklamowała politykę
„resetu” w stosunkach z Rosją,
najważniejszym jej uzasadnie-
niem była chęć uzyskania poparcia Moskwy
w kwestii irańskiej. Waszyngton uznał skłonie-
nie Iranu do rezygnacji z programu nuklearnego
za jeden z priorytetów polityki zagranicznej.
Dalsze kroki USA, w tym rezygnacja z roz-
mieszczenia tarczy przeciwrakietowej w Polsce
i Czechach, również były interpretowane w kon-
tekście relacji w trójkącie USA–Rosja–Iran. Nie
pomogły zapewnienia ze strony Białego Domu,
że decyzja o zmianie planów w sferze obrony
przeciwrakietowej nie miała związku ze sprzeci-
wem Moskwy.
Wrześniowa wizyta prezydenta Dmitrija
Miedwiediewa w USA (przy okazji udziału
w Zgromadzeniu Ogólnym ONZ) przyniosła
administracji nadzieję na zmianę rosyjskiego
stanowiska. Miedwiediew kilkakrotnie odniósł
się do kwestii irańskiego kryzysu nuklearnego,
sugerując gotowość Kremla do poparcia kolej-
nych sankcji w przypadku braku rezultatów
negocjacji między Teheranem a społecznością
międzynarodową.
48 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009
Iran
nie zrezygnuje
z ambicji
zostania
mocarstwem
nuklearnym.
FOT. DISCOVERY.ORG
Październikowa wizyta sekretarz stanu
Hillary Clinton w Moskwie miała potwierdzić
te wstępne rosyjskie deklaracje i zagwaranto-
wać udział Rosji w wywieraniu presji na Iran.
Jednak wbrew oczekiwaniom amerykańskiej
administracji, strona rosyjska nie zmieniła do-
tychczasowego podejścia do kwestii irańskiej,
negując konieczność rozpatrywania dalszych
sankcji wobec Teheranu.
Nadzieje amerykańskie w dużej mierze wy-
nikały z życzeniowego odczytywania wypo-
wiedzi rosyjskich polityków. Wrześniowe de-
klaracje prezydenta Rosji nie przesądzały by-
najmniej, czy Moskwa zdecyduje się poprzeć
sankcje istotnie zwiększające presję na Iran.
Dmitrij Miedwiediew przedstawiał je jako
ostateczność, w przypadku, gdyby Teheran
w ogóle nie współpracował ze wspólnotą mię-
dzynarodową w negocjacjach dotyczących pro-
gramu nuklearnego. W praktyce oznaczało to,
że każdy gest irański w kierunku rozwiązania
kryzysu Rosja wykorzysta jako powód do
sprzeciwu wobec sankcji. Tak też stało się po
podjęciu przez Iran rozmów z państwami
„szóstki” (stali członkowie Rady Bezpieczeń-
stwa i Niemcy). Moskwa uznała wtedy, że
w przypadku powrotu do negocjacji wszelkie
rozmowy o sankcjach są kontrproduktywne.
W dalszej perspektywie należy oczekiwać
kontynuacji podobnych rozgrywek po-
lityczno-dyplomatycznych. Chociaż
Iran wstępnie wyraził zgodę na
odesłanie wzbogaconego paliwa
nuklearnego do Rosji (w zamian
dostanie paliwo wzbogacane w FR,
którego nie da się użyć do celów
militarnych), należy wątpić, aby na
trwałe zrezygnował z ambicji zostania mo-
carstwem nuklearnym.
Ewentualny kompromis będzie raczej próbą
odwleczenia w czasie i rozmycia presji mię-
dzynarodowej, tak jak stało się to już kilka lat
temu. Stawką w relacjach irańsko-amerykań-
skich nie jest bowiem sama broń nuklearna,
ale przyznanie przez USA Teheranowi zna-
czącej roli na Bliskim Wschodzie. Pogodze-
nie się Waszyngtonu z opanowaniem przez
Iran technologii pełnego cyklu nuklearnego
(co dałoby mu praktyczną możliwość wypro-
dukowania bomby, w zależności od decyzji
politycznej) równałoby się rezygnacji z hege-
monicznej pozycji w regionie.
W takim kontekście rola Rosji pozostaje
marginalna. Nie jest ona w stanie skłonić Iranu
do rezygnacji z broni nuklearnej, ponieważ
Moskwa ani nie cieszy się zaufaniem Teheranu
(mimo zacieśniającej się współpracy), ani nie
ma narzędzi umożliwiających jej wywarcie
nań presji. Poza tym Kreml nie jest zaintereso-
wany trwałym rozwiązaniem problemu irań-
skiego – napięcie między Iranem a Zachodem
wiąże politycznie ten ostatni, podnosi relatyw-
ną wagę Rosji dla obu stron oraz eliminuje po-
ważnego konkurenta z rynku energetycznego.
Ewentualna gotowość do poparcia sankcji
jest wygodnym instrumentem: może posłużyć
jako element wsparcia korzystnej dla Moskwy
polityki Baracka Obamy i stanowi sygnał
ostrzegawczy pod adresem Teheranu, którego
działania w Azji Centralnej (a zwłaszcza inten-
syfikacja współpracy energetycznej z Turkme-
nistanem) bywają sprzeczne z rosyjskimi
interesami. 
WIZYTÓWKA
MARCIN
KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje
również w Instytucie Stosunków Międzynaro-
dowych Uniwersytetu Warszawskiego, autor
książki „Rosja na rozdrożu”.

DIASPORA
ORMIAŃSKA wyraziła
niezadowolenie
z powodu
nieuwzględnienia
racji ormiańskich
w kwestii ludobójstwa
rodaków w latach
1915–1923.
MARCIN RZEPKA
Armenia–Turcja: remis
Porozumienie o normalizacji stosunków między państwami
podpisane w Zurychu to wynik długotrwałych rokowań, zakulisowych
ustaleń i zabiegów dyplomatycznych.
N
iewątpliwie świadczy o dłu-
giej drodze, jaką przebyły
oba kraje, by osiągnąć
kompromis, chociaż nie
oznacza jeszcze osiągnięcia pełnej
zgody i otwarcia granic. Ogłoszenie
sukcesu może nastąpić dopiero po ra-
tyfikacji porozumień przez parlamen-
ty Armenii i Turcji. A to wcale nie
wydaje się takie oczywiste.
CZYJ SUKCES,
CZYJA KORZYŚĆ?
Podpisanie porozumień 10 paździer-
nika (wcześniej protokołów – 31 sierp-
nia) należy traktować jako sukces dy-
plomatyczny Rosji, Stanów Zjedno-
czonych i Szwajcarii. Przynosi ono
bezpośrednie korzyści Turcji, przede
wszystkim polityczne, uwiarygadnia
ją i podnosi jej znaczenie na forum
międzynarodowym.
Dążenie tego kraju do porozumie-
nia wpisuje się w aktywną politykę
międzynarodową, prowadzoną przez
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
rządzącą krajem Partię Sprawiedliwo-
ści i Rozwoju (AKP), która doprowa-
dziła do pewnego odideologizowania
przestrzeni publicznej i ograniczenia
retoryki kemalistowskiej. W kontak-
tach zagranicznych zaczyna ona od-
grywać istotną rolę, co widoczne jest
choćby w kształtowaniu stosunków
z Rosją.
Porozumienie może przynieść wy-
mierne korzyści Armenii, zwłaszcza
ekonomiczne, co w przypadku ujem-
nego PKB, drastycznego spadku wpły-
wu do budżetu z i tak niewielkiego
eksportu miedzi i molibdenu, może
oznaczać szansę na ożywienie gospo-
darcze.
Rozwój gospodarczy i ekonomicz-
ny Armenii byłby korzystny dla Rosji,
która oprócz inwestycji w tym kraju
i zaangażowania militarnego udziela
jej ogromnych pożyczek. Na tym tle
działania polityków rosyjskich,
z Ławrowem na czele, na rzecz osią-
gnięcia porozumienia między Turcją
FOT. FRESNO STATE
a Armenią, są zupełnie zrozumiałe, odpowia-
dają też tradycyjnej polityce Rosji w sprawach
Kaukazu. Paradoksalnie więc to właśnie Rosja
może najbardziej skorzystać na poprawie relacji
między tymi dwoma państwami.
ABY OSIĄGNĄĆ ZAGRYWKI AZERBEJDŻANU
KOMPROMIS, Ma to związek ze stanowiskiem Azerbej-
strona dżanu, któremu nie w smak są układy między
ormiańska
zrezygnowała Armenią a Turcją, zważywszy na zaognione
z podnoszenia stosunki ormiańsko-azerbejdżańskie, będące
problemu pochodną walk o Górski Karabach.
ludobójstwa
Ormian, Turcy
Po podpisaniu porozumienia Ilhan Alijew,
zaś zaprzestali prezydent Azerbejdżanu, zarzucił Turcji, że ta
nacisków lekceważy swojego tradycyjnego sojusznika
w sprawie na Kaukazie. Turcja bowiem traktowana jest
rozwiązania przez Azerów wręcz jako bratnie państwo, co
konfliktu
karabaskiego. swego czasu doskonale ujął Abulfaz Elczibej,
były prezydent Azerbejdżanu: „jeden naród,
dwa państwa”. Alijew podkreślił również, że
porozumienie armeńsko-tureckie musi iść
w parze z rozwiązaniem sprawy Górskiego
Karabachu.
Sprawa ta jednak przy podpisywaniu poro-
zumienia nie była brana pod uwagę. Aby osią-
POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 49
 S T R A T E G I A
FOT. PRESIDENCY OF REPUBLIC TURKEY
gnąć kompromis, strona ormiańska zrezygno-
wała z podnoszenia problemu ludobójstwa Or-
mian, Turcy zaś zaniechali z nacisków
w sprawie rozwiązania konfliktu karabaskie-
go. Należy jednak oczekiwać, że podczas de-
bat parlamentarnych zarówno w Turcji, jak
i Armenii problemy te będą żywo dyskutowa-
ne, a to może w konsekwencji wydłużyć pro-
ces ratyfikacji ustaleń.
Porozumienie wpłynęło na Azerbejdżan,
który już od wojny z Gruzją dąży do zacie-
śnienia kontaktów z Rosją. W rzeczywistości
bowiem jawi się on jako wielki osamotniony
w regionie. W czasie gdy prezydenci Turcji
i Armenii, Abdullah Gül i Serż Sarkisjan,
oglądali 14 października mecz w Bursie,
Alijew podpisywał kontrakt na dostawy gazu
(500 milionów metrów sześciennych) do Ro-
sji, począwszy od 2010 roku. Wydaje się, że
gaz może być elementem przetargowym istot-
nym dla dalszych losów porozumienia. Sprze-
dawanie przez Azerbejdżan gazu do Rosji oraz
jednoczesne zaangażowanie tego kraju w pro-
jekt Gazociągu Południowego może oznaczać
w dalszej perspektywie problemy gazociągu
Nabucco. Choć, zdaniem niektórych, nie jest
R E K L A M A
XIII Konferencja
Naukowo-Szkoleniowa
Wojskowej Służby Zdrowia
Problemy zabezpieczenia
medycznego w dobie
transformacji sił zbrojnych
Warszawa/Rynia
9–10 listopada 2009 roku
50 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009
PREZYDENCI
Turcji i Armenii,
Abdullah Gül
(z prawej)
i Serż Sarkisjan
w Bursie
14 października.
to wcale pewne, to i tak istotna wydaje się ko-
rekta polityki cen gazu. Alijew podkreślił, że
Turcja kupowała gaz za ledwie 1/3 ceny ryn-
kowej, i takiego stanu nie da się dłużej utrzy-
mać. Ankara już zgodziła się na podwyżkę,
zostawiając jednocześnie pole manewru do
dalszych negocjacji.
Azerbejdżański gaz płynie do Turcji od
2006 roku z największych złóż gazu w kraju
– Szah Deniz. Problem w tym, że azerbejdżań-
ska państwowa spółka SOCAR ma zaledwie
10 procent udziałów w wydobyciu gazu w tym
regionie, a to znacznie ogranicza manewry
Alijewa. Nie oznacza to jednak rezygnacji
z aktywnej polityki, jaką zaczął prowadzić
Azerbejdżan, oferując gaz również Iranowi. Te
dwa kierunki ekspansji dotychczas bardziej
prozachodniego Azerbejdżanu – Iran i Rosja,
wiele mówią o zmieniającym się układzie sił.
GŁOSY SPRZECIWU
Nieuwzględnienie racji ormiańskich w kwe-
stii ludobójstwa Ormian w Turcji w latach
1915–1917 przy zawarciu porozumień wyko-
rzystuje diaspora ormiańska, by wykazać nie-
kompetencje władz Armenii. Wysuwane są
Miejsce obrad:
I dzień – Wojskowy Instytut Medyczny,
04-141 Warszawa,
ul. Szaserów 128
II dzień – WDW w Ryni,
05-127 Białobrzegi,
ul. Wczasowa 59
Zakwaterowanie:
WDW w Ryni
Koszty uczestnictwa:
• opłata konferencyjna
– 200 zł (płatne przelewem
na konto bankowe)
• zakwaterowanie (ze śniadaniem)
– 80 zł/dobę (płatne na miejscu)
nawet oskarżenia o zdradę narodu ormiańskie-
go. W Armenii odbywają się protesty inspiro-
wane przez partię Dasznakcutiun, sprzeciwia-
jące się porozumieniu w takim kształcie,
w jakim zostało zawarte. Głos zabrał także
ormiański katolikos Cylicji Aram I, który jed-
noznacznie wyraził sprzeciw wobec porozu-
mienia z Turcją.
Działania diaspory ormiańskiej nie wpłyną
znacząco na losy porozumienia. Zważywszy
jednak na jej wielkość i pomoc finansową, ja-
kiej udziela współbraciom w Armenii, ten głos
sprzeciwu jest istotny. Za porozumieniem
przemawiają między innymi względy ekono-
miczne, które mogłoby przynieść otwarcie
granicy turecko-armeńskiej. Warto zauważyć,
że w zasadzie kontakty handlowe Armenii
z sąsiadami ograniczają się praktycznie do Ira-
nu, który stopniowo inwestuje w sektor ener-
getyczny i infrastrukturę Armenii, nie bez
udziału Rosji oczywiście.
FUTBOL I POLITYKA
Powraca pytanie: jak może wyglądać sytu-
acja na Kaukazie po porozumieniu? Wariant
optymistyczny to jego ratyfikacja, otwarcie
granicy jako wstęp do pełnego pojednania
między Turkami a Ormianami. To oznacza-
łoby również przejęcie przez Turcję roli me-
diatora w sprawie Górskiego Karabachu.
Gdyby więc udało się połączyć dwie spra-
wy: Karabach i porozumienie między Turcją
a Armenią, mielibyśmy sytuację idealną
i gwarancję spokoju na Kaukazie Południo-
wym. Jednakże wariant taki wydaje się mało
prawdopodobny.
W przypadku kontaktów ormiańsko-turec-
kich od pewnego czasu używa się terminu dy-
plomacja futbolowa, jeśli jednak chodzi
o Azerbejdżan i Armenię, o takiej mowy być
jednak nie może. W 2008 roku państwa te, nie
mogąc dojść do zgody, gdzie ich drużyny ma-
ją rozegrać mecz eliminacyjny do mistrzostw
Europy, nie przystąpiły do rozgrywek. Takie
porozumienie wydaje się teraz niemożliwie
nie tylko na płaszczyźnie sportowej. 
Rejestracja
i informacje organizacyjne:
Zakład Organizacji Ochrony Zdrowia Wojsk
i Zdrowia Publicznego
Wojskowego Instytutu Medycznego,
tel. wojsk. 444 265 (275), tel. cyw.:
042 75 04 265, faks wojsk. 445 565,
faks cyw. 042 75 05 565,
e-mail: oozw@wim.mil.pl
Opłatę konferencyjną
prosimy przekazywać na konto:
WDW w Ryni, Bank Śląski SA,
Oddział w Legionowie,
numer rachunku:
04-1050-1012-1000-0005-0241-6688

C na to  NATO
PRZEKROCZENIE
psychologicznej granicy
sprawiło, że NATO łatwiej
podjęło decyzję o agresji
na Serbię w 1999 roku
(operacja „Allied Force”)
ROBERT CZULDA
Przekroczenie granicy
Udział NATO w konflikcie
bałkańskim określił nową tożsamość sojuszu.
D
ziałania NATO w Azji Środkowej
czy w pobliżu Somalii wydają się
czymś oczywistym. Ale jeszcze kil-
kanaście lat temu były one praktycz-
nie niemożliwe. Aż do kryzysu bałkańskiego
obowiązywała zasada, że sojusz ma działać
w ramach granic państw członkowskich. Arty-
kuł V traktatu waszyngtońskiego, podstawa jego
funkcjonowania, stanowi przecież o obronie
członków, a nie o uczestniczeniu w operacjach
zbrojnych na całym świecie.
BAŁKAŃSKI PRECEDENS
Konieczność wyjścia poza granice sojuszu
(out of area) jako pierwszy postulował Niemiec
Manfred Wörner (sekretarz generalny NATO
w latach 1988–1994). Według niego, NATO po-
winno było wybrać politykę zwiększania strefy
stabilności w Europie Wschodniej.
Przyjęcie nowego sposobu myślenia postulo-
wał również amerykański polityk Richard
Lugar: „Sojusz musi albo wyjść poza dotych-
czasowy obszar, albo wypadnie z geopolitycz-
nej gry”. Lugar apelował jednocześnie, aby or-
ganizacja ta odeszła od idei obrony Europy Za-
chodniej, która aż do 1991 roku stanowiła fun-
dament jej istnienia. Takie myślenie było impul-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
sem ożywiającym sojusz, który po upadku
Związku Sowieckiego musiał na nowo zdefinio-
wać swoją rolę.
Tak jak obecnie wyzwaniem dla NATO jest
operacja w Afganistanie, w latach dziewięćdzie-
siątych przyszło mu zmierzyć się z kryzysem
bałkańskim. Początkowo państwa europejskie
– głównie Francja i Wielka Brytania – sprzeci-
wiały się planom uderzenia na pozycje Serbów
bośniackich. Zwiększało to bowiem ryzyko dla
stacjonujących tam błękitnych hełmów i tworzy-
ło niebezpieczny precedens – NATO pierwszy
raz w historii wyszło poza granice państw człon-
kowskich, żeby podjąć działania zbrojne w kraju
niebędącym jego członkiem i niedokonującym
agresji na państwo należące do sojuszu.
„Czy powinniśmy pozwolić światu pogrążyć
się w chaosie? Czy powinniśmy ograniczać
działania do utrzymania stabilności w granicach
NATO?”, pytał retorycznie w 1994 roku
Manfred Wörner. Rok później doszło do bez-
precedensowej operacji sojuszu – uderzył on na
pozycje Serbów bośniackich w ramach operacji
„Deliberate Force”, a następnie rozmieścił tam
siły lądowe (IFOR/SFOR). Pierwszy raz w hi-
storii NATO wyszło poza artykuł V traktatu wa-
szyngtońskiego. Stworzono też nową kategorię
FOT. US DOD
operacji zbrojnych – pozatraktatowych misji na
całym świecie. Przekroczenie psychologicznej
granicy w 1994 roku sprawiło, że NATO łatwiej
podjęło decyzję o agresji na Serbię w 1999 roku
(operacja „Allied Force”). Dwie względnie uda-
ne operacje poza granicami sojuszu spowodowa-
ły, że zaczął on postrzegać siebie jako istotnego
gracza na arenie międzynarodowej, mającego
prawo – a nawet obowiązek – interweniować nie-
zależnie od geograficznych uwarunkowań.
ODWAGA I WIZJONERSTWO
Gdy w 2001 roku USA zaczęły przygotowy-
wać się do wojny w Afganistanie, rozpoczęto
dyskusje na temat ewentualnego udziału w ope-
racji sił NATO. Nikt nie podnosił wtedy argu-
mentu, że jest to wyjście poza granicę sojuszu
– problem ten został rozwiązany podczas wojny
na Bałkanach. Operacje pozatraktatowe przesta-
ły być precedensem. NATO wzięło na siebie
ciężar misji w Afganistanie (2003), wysłało ob-
serwatorów do Iraku (2004) oraz wsparło dzia-
łania Unii Afrykańskiej w Darfurze (2005).
Wyjście poza ramy artykułu V wymagało
odwagi, ale było konieczne, ponieważ umożli-
wiało odnalezienie się w nowej sytuacji mię-
dzynarodowej. Jeśli więc NATO chce w nad-
chodzących latach odgrywać równie ważną ro-
lę, musi raz jeszcze wykazać się odwagą i wi-
zjonerstwem, jakie zaprezentował Manfred
Wörner. 
POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 51
 N I E M C Y

Misyjne ambicje
Z generałem WOLFGANGIEM SCHNEIDERHANEM o transformacji
Bundeswehry i współpracy z polskimi siłami zbrojnymi rozmawiają
MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER i ARTUR GOŁAWSKI
POLSKA ZBROJNA: Gdy powstała Bun- WOLFGANG SCHNEIDERHAN: Nie- skim. Sądzę, że dobrze rozumiemy naszą misję
deswehra, była armią mającą troszczyć się mieccy żołnierze po raz pierwszy zostali wy- i udała się ta zmiana w świadomości żołnierzy.
o utrzymanie pokoju, ale niezabijającą. Zmie- słani za granicę w 1992 roku – jako „błękitne Nie uważam jednak, żebyśmy potrzebowali ta-
niło się to od 1999 roku, gdy niemieccy żołnie- hełmy” do Somalii. Nie było to dobre doświad- kich apeli prasowych, jak ten ze „Spiegla”.
rze wzięli udział w operacji NATO w byłej Ju- czenie. Po układzie z Dayton w 1995 roku brali W Afganistanie mamy konkretny mandat,
gosławii. Dziś walczą w Afganistanie. „Spie- udział w operacji w Bośni, w 1999 roku przewiduje on – podobnie jak w przypadku
gel” zaapelował, aby wyraźnie powiedzieć, że – w Kosowie, w 2001 roku był Afganistan oraz polskich sił – przede wszystkim pomoc w od-
mogą także zabijać. Czy ta zmiana dokonała wiele małych misji; wysłaliśmy obserwatorów budowie i stabilizacji kraju oraz wspieranie
się już w świadomości żołnierzy? wojskowych do sił UNIFIL na wybrzeżu libań- afgańskiego rządu. Czyli szkolimy tamtej-

52 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009


FOT. EWA KORSAK
szych żołnierzy i policjantów, którzy kiedyś
przejmą odpowiedzialność za bezpieczeństwo
ojczyzny. Od początku jasno mówiliśmy, że
jeśli w wykonaniu zadania będą przeszkadzać
nam talibowie, terroryści czy inni kryminali-
ści, będziemy je kontynuować z użyciem bro-
ni. Od początku nasze stanowisko było takie,
że w razie potrzeby jesteśmy gotowi do walki.
POLSKA ZBROJNA: Jakie są ambicje mi-
syjne Bundeswehry? Ilu żołnierzy macie
w operacjach zagranicznych?
WOLFGANG SCHNEIDERHAN: Misje
stały się dla Bundeswehry chlebem powsze-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
dnim. Dzisiaj w dziesięciu różnych operacjach
mamy 7800 żołnierzy. To jest też zasługa
transformacji – pokonaliśmy długą drogę, by
osiągnąć taki poziom zaangażowania opera-
cyjnego; mamy nowe zdolności, takie jak sate-
litarne rozpoznanie czy łączność. Ale są ob-
szary, w których doskwierają nam braki. Do-
tkliwie odczuwamy je w strategicznym trans-
porcie powietrznym.
POLSKA ZBROJNA: Czy opóźnienie do-
staw samolotów A-400M bardzo utrudnia
wam zaopatrywanie kontyngentów?
WOLFGANG SCHNEIDERHAN: Zmusiło
nas ono do skorzystania z cywilnych usług
przewozowych. Liczymy, że teraz producen-
tom Airbusa A-400M uda się dotrzymać
uzgodnionych terminów do-
staw. W przypadku kolejnych
opóźnień będziemy musieli re- Są obszary,
negocjować umowy z przewoź-
nikami lotniczymi. w których
POLSKA ZBROJNA: Wie-
doskwierają
my, że ratujecie się z opresji, nam braki.
korzystając z transportu ko-
lejowego do Afganistanu Dotkliwie
przez Rosję.
WOLFGANG SCHNEIDER-
odczuwamy je
HAN: Aby zaopatrywać kon- w strategicznym
tyngent, zawarliśmy kilka
umów z rządem rosyjskim, transporcie
między innymi na użytkowanie
rosyjskiej sieci kolejowej w ce-
powietrznym
lu zasilania naszej bazy logi-
stycznej w Mazar-e-Sharif.
POLSKA ZBROJNA: Wasze siły zbrojne
przechodzą transformację. Co chcecie osią-
gnąć i jakimi wnioskami moglibyście się po-
dzielić z sojusznikami?
WOLFGANG SCHNEIDERHAN: Trans-
formacja jest konieczna, jeśli chcemy sprostać
dzisiejszym i przyszłym wyzwaniom w obsza-
rze bezpieczeństwa. Kształt i kondycja sił
zbrojnych każdego państwa zależą od dwóch
głównych czynników – narodowego poziomu
ambicji i zmienności środowiska bezpieczeń-
stwa. Uważam, że kluczem do sukcesu
w zmieniających się uwarunkowaniach mię-
dzynarodowych jest elastyczność, zarówno
doktryn, jak i w nastawieniu ludzi. Dlatego
transformacja musi być procesem ciągłym, na-
kierowanym na uzyskanie zdolności adaptacji
do zmieniających się warunków, pozwalają-
cym poprawiać i utrzymywać skuteczność
operacyjną Bundeswehry.
POLSKA ZBROJNA: Dlatego wprowadzi-
liście nową kategoryzację jednostek wojsko-
wych?
WOLFGANG SCHNEIDERHAN: Wa-
chlarz misji przewidywanych dla naszych sił
zbrojnych jest szeroki – od udziału w opera-
cjach militarnych o wysokiej intensywności
działań bojowych, przez operacje wsparcia po-
koju, po reagowanie kryzysowe w przypadku
klęsk żywiołowych i katastrof. W naszym po-
dejściu do transformacji jesteśmy zorientowa-
ni na zadania i zdolności operacyjne. Funda-
mentalne cechy, na których najbardziej nam
zależy, to połączoność, gotowość do udziału
w operacjach wielonarodowych i integracji
z wojskami innych państw, elastyczność, zdol-
ność do funkcjonowania w środowisku siecio-
centrycznym.
Doceniamy ważność czynnika ludzkiego,
modernizacji uzbrojenia, sprzętu i środków
materiałowych. Przy tym pamiętamy o efek-
tywności kosztów. Uważam, że siły zbrojne
podzielone na trzy kategorie – siły reagowa-
nia, siły stabilizacyjne i si-
ły wsparcia – sprostają ca-
łemu spektrum zadań
w sposób najbardziej sku-
teczny. W Niemczech wy-
chodzimy z założenia, że
poszczególne rodzaje wojsk
nie muszą umieć wykonać
wszystkich typowych za-
dań wojskowych, jednak
muszą być wyjątkowo do-
bre w tych, które zostały im
przydzielone.
POLSKA ZBROJNA:
Utworzyliście połączone
służby wsparcia jako pią-
ty komponent sił zbroj-
nych, obok marynarki wojennej, wojsk lą-
dowych, sił powietrznych i służb medycz-
nych. Jak się one sprawują?
WOLFGANG SCHNEIDERHAN: Wyszli-
śmy z założenia, że nie wszystkie jednostki
muszą być uniwersalne, wskazana jest specjali-
zacja. Doprowadziło to do sformowania połą-
czonych służb wsparcia. Tworzą je żołnierze
wszystkich rodzajów sił zbrojnych, zajmujący
się zapewnieniem szeroko rozumianych usług
logistycznych oraz działalnością szkoleniową,
także o charakterze połączonym. Połączone
służby wsparcia odciążają od zadań niebojo-
wych wojska lądowe, flotę i siły powietrzne,
umożliwiając im skupienie się na doskonaleniu
ich głównych zdolności operacyjnych.
POLSKA ZBROJNA: Czy nie przydałaby
się wam instytucja zajmująca się zbiera-
niem i upowszechnianiem doświadczeń oraz
analizowaniem potrzeb operacyjnych, na
przykład z misji w Afganistanie?
WOLFGANG SCHNEIDERHAN: Trans-
formacja ma poprawić przede wszystkim sku-
teczność operacyjną sił zbrojnych. Dlatego du-
ży nacisk kładziemy na symulacje, modelowa-
nie i oceny z eksperymentów czy ćwiczeń.
Wnioski i doświadczenia zebrane przez żoł-
nierzy są szybko opracowywane i wdrażane
POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 53
 N I E M C Y
do wojsk, aby korzystali z nich ci, którzy służą
lub będą służyć w naszych kontyngentach. Na
przykład doświadczenia z eksploatacji opan-
cerzonych samochodów patrolowych Dingo
w Afganistanie szybko zaowocowały uspraw-
nieniami w drugiej zamówionej serii produk-
cyjnej tych pojazdów.
POLSKA ZBROJNA: Minęło 20 lat od
zjednoczenia Niemiec wschodnich i zachod-
nich. W siłach zbrojnych zatrzymaliście
pewną liczbę żołnierzy byłej Narodowej Ar-
mii Ludowej NRD. Czy łatwo poddali się
asymilacji?
WOLFGANG SCHNEIDERHAN: Pod
względem służby nie ma dzisiaj żadnej różni-
cy między żołnierzami z zachodu i ze wscho-
du. Jedynie po dialekcie można poznać, kto
pochodzi z Saksonii, kto z Bawarii, a kto ze
Szwabii. To przecież już dwie dekady, tak
więc zjednoczone Niemcy istnieją dłużej niż
działał Wehrmacht.
POLSKA ZBROJNA: Ale był to poniekąd
eksperyment kulturowy, prawda?
WOLFGANG SCHNEIDERHAN: Zjedno-
czenie sił zbrojnych odbyło się bardzo spraw-
nie. W 1994 roku zostałem dowódcą 4 Dywi-
zji Piechoty Zmotoryzowanej byłej NAL
w Erfurcie i przekształciłem ją w 39 Brygadę
Pancerną „Thüringen”. Zapewniam, że nie
miałem z tym kłopotów.
POLSKA ZBROJNA: To dlatego, że Niem-
cy są narodem karnych i dobrych żołnierzy.
54 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009
WOLFGANG SCHNEIDERHAN:
Niemcy mają dobrych żołnierzy. Suk-
ces zjednoczenia zawdzięczamy też te-
mu, że mimo tak długiej separacji za-
chowaliśmy poczucie wspólnoty naro-
dowej.
POLSKA ZBROJNA: Kilka lat te-
mu orzeczenie Europejskiego Try-
bunału Praw Człowieka w Strasbur-
gu utorowało kobietom drogę do
W AFGANISTANIE służby w Bundeswehrze. Czy są one
mamy konkretny dopuszczone do wszystkich formacji
mandat. w armii, czy też istnieją pewne ogra-
Przewiduje on
– podobnie jak
niczenia?
dla polskich sił WOLFGANG SCHNEIDERHAN:
– przede Początkowo kobiety mogły służyć tyl-
wszystkim ko w oddziałach medycznych i orkie-
pomoc
w odbudowie
strach. Od 2001 roku nie ma ograni-
i stabilizacji czeń – mogą służyć również w jed-
kraju oraz nostkach bojowych. Dziś są pilotami
wspieranie – także samolotów odrzutowych. Ma-
afgańskiego
rządu. my pierwszą kobietę generała. Można
ocenić, że dobrze zintegrowały się
w wojskowej społeczności.
POLSKA ZBROJNA: Polacy
i Niemcy są wspólnie zaangażowani
w formowanie dwóch grup bojowych
Unii Europejskiej. Czy takie jednost-
ki mają prawdziwe znaczenie opera-
cyjne, skoro nikt ich nie używa?
WOLFGANG SCHNEIDERHAN:
Zgodnie z koncepcją grupy bojowe
UE miały służyć do szybkiego reago-
NIEMCY
I AMERYKANIE
ćwiczą
FOT. US NAVY
na poligonie
w Ustce.
wania w przypadku zaistnienia na-
głych i nieprzewidzianych kryzysów.
Pomysł okazał się słuszny, ale ograni-
czył się w zasadzie do operacji na lą-
dzie. Ja uważam, że koncepcja powin-
na być uzupełniona, uwzględniać ele-
menty morskie i powietrzne. Tylko
wtedy będziemy mogli powiedzieć,
że Unia Europejska posiadła faktycz-
ne zdolności militarnego reagowania
kryzysowego.
POLSKA ZBROJNA: Jak ocenia
Pan współpracę niemieckich i pol-
skich sił zbrojnych? Można w niej
coś jeszcze poprawić?
WOLFGANG SCHNEIDERHAN:
Układa się ona znakomicie. Nasze si-
ły zbrojne współpracują ze sobą jako
członkowie NATO i w układzie bila-
teralnym. Najlepiej widać to na przy-
kładzie Wielonarodowego Korpusu
Północno-Wschodniego z kwaterą
w Szczecinie. Kontynuujemy różne
programy szkoleniowe i prowadzimy
wymienne praktyki personelu. Ale za-
wsze można coś poprawić, i w takim
celu – poszukiwania ulepszeń w naszej
współpracy – przyjechałem do Polski
i rozmawiałem o tym z generałem
Franciszkiem Gągorem. 
WOLFGANG SCHNEIDERHAN,
z wykształcenia oficer broni pancernej,
od lipca 2002 roku jest generalnym
inspektorem Bundeswehry.
 Mi g a w k i z e ś w i a t a
Misja Jo Bidena dowodzi, że mamy do czynienia
z administracją, która nie waha się naprawić
popełnionych błędów.
Waga słów
P
an Jo Biden, a właściwie
Joseph Robinette Biden,
lat 67, jest wiceprezyden-
tem Stanów Zjednoczo-
nych i piątym najmłod-
szym senatorem w historii USA.
Barack Obama wybrał go na swego
zastępcę ze względu na doświadcze-
nie w sprawach międzynarodowych,
którego sam miał mniej. Przyleciał do
Polski 20 listopada, w dniu swoich
urodzin, aby...
No właśnie. Łatwiej podać proste
fakty, niż zdefiniować polityczną mi-
sję. Zwłaszcza jeśli podczas niej
nie zawiera się żadnych po-
rozumień i nie podpisuje
żadnych dokumentów.
Wchodzimy w świat
ocen, które najczęściej
odzwierciedlają interes
oceniającego, szczególnie
jeśli jest nim polityk. Dla-
tego wielokrotnie słyszy-
my opinie skrajnie prze-
ciwstawne i niekiedy do-
prawdy nie wiadomo,
czego się trzymać.
Przyjrzyjmy się zatem
faktom. 17 września Wa-
szyngton zawiadomił War-
szawę i Pragę, że odstępuje
od projektu nazywanego
tarczą antyrakietową. Nie
było to nieoczekiwane, ale
w jakimś stopniu jednak za-
skakujące. W Polsce uznano,
że przekazanie tej informacji
w dniu, w którym przypadała
70. rocznica napaści ZSRR na nasz
F E L I E T O N
kraj, było wyjątkowo niezręczne. Bez
wątpienia echa tej reakcji dotarły do
Białego Domu. Wkrótce zresztą po
tym, jak dotarł tam list otwarty byłych
mężów stanu z Europy Środkowej,
wyrażających zaniepokojenie, że eki-
pa Obamy traci polityczne zaintere-
sowanie tym regionem świata i kosz-
tem sojuszników poprawia swoje rela-
cje z Moskwą.
Misja wiceprezydenta Bidena naj-
wyraźniej ma na celu
ANDRZEJ
JONAS
zmianę tej opinii poprzez ofertę nowej tarczy
oraz podkreślenie więzów sojuszniczych łą-
czących USA z Polską. Wiceprezydent przy-
wiózł do Warszawy potężny bagaż krzepią-
cych słów, mówiących o międzynarodowej po-
zycji Polski, jej roli w polityce amerykańskiej
oraz o chwale i wartości polskich żołnierzy.
Projekt konkretny, choć odsunięty w czasie.
Dwie godziny spędzone z premierem Tuskiem
i dokładnie tyle z prezydentem Kaczyńskim
wywołały takie same pozytywne reakcje, co
jest u nas ewenementem.
Wizyta amerykań-
skiego polityka
skłania do rewizji
opinii, które wywołał
17 września. Może nie do
kompletnego ich odrzucenia,
ale bez wątpienia do podania ich
w wątpliwość. W polityce bowiem sło-
wa mają swoją wagę, a wypowiedziane
przez wiceprezydenta Stanów Zjednoczo-
nych mają wagę szczególną. Trzeba przy
tym pamiętać, że zgodnie z amerykańską
tradycją wiceprezydent nie prowadzi włas-
nej polityki, nawet wtedy, gdy ma pozycję
tak mocną jak Jo Biden. De facto jest cie-
niem prezydenta, jego ambasadorem do
specjalnych poruczeń, i wypowiada tylko
te opinie, które są opiniami prezydenta.
A zatem w istocie usłyszeliśmy w Warsza-
wie pogląd Baracka Obamy, i taką wagę
mają wypowiedziane tu słowa.
Misja Bidena ma jeszcze jeden pozy-
tywny aspekt. Dowodzi, że mamy do czy-
nienia z administracją, która nie waha się
naprawić popełnionych błędów nawet wte-
dy, jeśli mają one charakter przede wszyst-
kim formalny. Przyznać trzeba, że i w ta-
kiej roli Jo Biden dobrze się sprawdza. 
POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 55
 B E Z G R A N I C

FOT. AUSTRALIAN DOD

AUSTRALIA

Czytelny sygnał
Minister obrony John Faulkner zwrócił się do wojskowych o rekomendacje, w jaki sposób jak najszybciej zakończyć operację w Afganistanie. Uzna-
no to za czytelny sygnał, że władze w Canberze chcą wycofać stamtąd australijskich żołnierzy wcześniej niż oczekiwano. Australia wysłała na tę mi-
sję 1500-osobowy kontyngent, największy spośród państw nienależących do NATO. (W) 

Zgoda prezydenta Żądanie strażników

Białoruś dostarczy pięć tysięcy żołnierzy do sił reagowania IRAN. Po krwawym zamachu na ukrywają się członkowie sunni-
wschodzie Iranu, w którym zgi- ckiego ugrupowania Jundallah
Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym. nęli wysocy rangą dowódcy Kor- (Żołnierze Boga), które przyzna-
BIAŁORUŚ. Po kilku miesią- dział KGB, pododdział sił spe- pusu Strażników Rewolucji Is- ło się do ataku z 18 października
cach odwlekania prezydent cjalnych MSW i pododdział Mi- lamskiej, dowodzący siłami w miejscowości Pishin koło mia-
Aleksander Łukaszenko podpi- nisterstwa do spraw Sytuacji lądowymi tej formacji generał sta Sarbak w prowincji Sistan-
sał dokumenty o udziale Białoru- Nadzwyczajnych. W siłach szyb- brygady Mohammad Pakpur -Beludżystan. Zginęły tam
si w siłach szybkiego reagowa- kiego reagowania będzie około oświadczył 20 października, że 42 osoby, w tym 15 strażników.
nia poradzieckiej Organizacji pięciu tysięcy Białorusinów”, powinna ona uzyskać zezwolenie Według Teheranu, Jundallah ma
Układu o Bezpieczeństwie Zbio- podał rzecznik Organizacji Ukła- na ściganie „terrorystów” na te- powiązania ze służbami specjal-
rowym. Na początku paź- du o Bezpieczeństwie rytorium sąsiedniego Pakistanu. nymi USA, Wielkiej Brytanii
Siły
dziernika poinformo- Zbiorowym Witalij Według władz irańskich, tam i Pakistanu. (WRT) 
szybklego
wał, że zakończyły się reagowania mogą Strugowiec Strugowiec.
wszystkie procedury
poprzedzające złoże-
być użyte do
odparcia agresji
Wcześniej Rosja
zadeklarowała udział Przestroga walczący tam żołnierze reprezen-
tują cokolwiek innego niż ich
nie podpisu. Łuka- lub misji w tych siłach dywizji własne kraje”.
szenko ociągał się z ratowniczych. powietrznodesantowej USA. Znana dziennikarka Anne Wielu Europejczyków uważa, że
podpisaniem, gdyż biało- i brygady desantowo- Applebaum w czarnych barwach ich żołnierze „walczą za Ameryka-
ruskie władze miały wątpli- szturmowej. Razem osiem widzi przyszłość NATO. Doszła nów”. Jej zdaniem, brak poczucia,
wości co do szczegółów związa- tysięcy żołnierzy. Udział Kazach- do takich wniosków po ocenie po- że jest to wspólna misja, widać przy
nych z tworzonymi siłami. Nie stanu, który również postanowił dejścia państw członkowskich do relacjach o stratach. Media w po-
chciały między innymi, żeby ich wydzielić do wspólnych sił bryga- misji w Afganistanie. Na łamach szczególnych państwach, także w
żołnierze brali udział w opera- dę desantowo-szturmową, będzie dziennika „Washington Post” za- USA, koncentrują się na własnych,
cjach poza granicami kraju. o połowę mniejszy. Armenia, Kir- uważyła, że „prawie nigdzie nie prawie nie odnotowując innych.
„Mińsk deleguje do składu gistan i Tadżykistan obiecały po ma poczucia, że wojna w Afgani- „Jeśli następnym razem NATO bę-
wspólnych sił jedną brygadę spe- batalionie, natomiast Uzbekistan stanie jest operacją międzynarodo- dzie potrzebne, wątpię, czy w ogó-
cjalnego przeznaczenia sił zbroj- nie przystąpił do inicjatywy sił wą, że jej cele i stawka tego kon- le będzie jeszcze istniało”, konklu-
nych, antyterrorystyczny podod- szybkiego reagowania. (W)  fliktu są międzynarodowe, lub że duje Applebaum. (WR) 

56 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009


Stan oblężenia
Przywódcy talibów ogłosili całe terytorium Pakistanu
strefą działań wojennych.
PAKISTAN. 25 osób zginęło,
a 27 zostało rannych 23 paździer-
nika w dwóch incydentach. Osiem
osób, w tym dwóch wojskowych,
straciło życie w samobójczym za-
mach w pobliżu kompleksu aero-
nautycznego w Kamra, leżącego
60 kilometrów od Islamabadu. Kil-
kanaście osób zginęło w piątek,
gdy samochód z gośćmy weselny-
mi wjechał na minę w rejonie Pe-
szawaru. Poprzedniego dnia dwaj
nieznani zastrzelili w stolicy
Pakistanu brygadiera Ahmeda
Moinuddina i jego kierowcę.
Zabity oficer służył w misji Or-
ganizacji Narodów Zjednoczo-
nych w południowym Sudanie,
a wcześniej zajmował stanowisko
Deklaracja Bidena
RUMUNIA. „Jest naszym wspól-
nym pragnieniem, aby sąsiedzi
Rumunii, w tym Mołdawia, nadal
podążali ścieżką demokratyzacji
i reform gospodarczych oraz by
dołączyli do instytucji euroatlan-
tyckich, kiedy będą do tego przy-
gotowani”, powiedział wicepre-
zydent USA Joe Biden w Buka-
reszcie. Rumunia popiera dąże-
nia Mołdawii do integracji ze
Ostrzeżenie przed burzą
AFGANISTAN. Dziennik „New
York Times” ostrzegł, że w ame-
rykańskich siłach zbrojnych nara-
sta frustracja z powodu zwlekania
przez prezydenta Baracka
Obamę z decyzją, czy wysłać do-
datkowe wojska do Afganistanu.
Były oficer korpusu piechoty mor-
skiej Nathaniel C. Flick, który
doradzał mu w kampanii prezy-
denckiej, stwierdził, że w wojsku
zbiera się na burzę z piorunami.
Rzecznik Białego Domu
Robert Gibbs powiedział, że pre-
zydent w ciągu kilku tygodni po-
dejmie decyzję, czy wysłać do
Afganistanu 40 tysięcy nowych
wojsk, których chce dowódca sił
USA i NATO w tym kraju gene-
rał Stanley McChrystal.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
FOT. TADEUSZ WRÓBEL
zastępcy dyrektora generalnego
do spraw operacji militarnych.
20 października miał miejsce atak
terrorystyczny na Międzynarodo-
wym Uniwersytecie Islamskim
w stolicy Pakistanu. Zginęło
dziewięć osób, w tym dwaj za-
machowcy, a co najmniej 18 zo-
stało rannych. Obawa przed po-
dobnymi aktami terroru spowo-
strukturami europejskimi i euro-
atlantyckimi.
Przeciwna temu jest Rosja. Joe
Biden stwierdził, że Stany Zjed-
noczone chcą mieć z nią dobre
relacje. Nie udało się jednak na-
dal porozumieć z Moskwą
w podstawowych kwestiach. Wi-
ceprezydent podkreślił, że USA
„sprzeciwiają się idei stref wpły-
wów”. (WROB)  Podczas manewrów, które po-
Przeciwko eskalacji wojny są
czołowi politycy Partii Demokra-
tycznej. Niektórzy chcą poczekać
z decyzją o zwiększeniu zaanga-
żowania do czasu drugiej rundy
wyborów prezydenckich, zaplano-
wanej w Afganistanie na początek
listopada.
„Pytaniem jest nie ilu żołnierzy
wysłać, ale czy mamy w Afgani-
stanie godnego zaufania partnera”,
stwierdził szef sztabu Białego Do-
mu Rahm Emanuel. Podkreślił,
że jest bardzo ważne, aby wyniki
tamtejszych wyborów były zgodne
z prawem i wiarygodne. Zwolen-
nikiem szybkiego wysłania posił-
ków wojskowych do Afganistanu
jest sekretarz obrony Robert Ga-
tes. (WW)  dyplomatycznymi. (wr)
dowała, że do końca tygodnia za-
mknięto wszystkie szkoły, aby
w tym czasie placówki mogły po-
prawić środki bezpieczeństwa.
Zamachy są interpretowane ja-
ko demonstracja zdolności rebe-
liantów do ataków w czasie, gdy
siły zbrojne Pakistanu prowadzą
przeciwko nim zakrojoną na sze-
roką skalę operację w Południo-
wym Waziristanie. 24 październi-
ka armia podała, że zajęła Kotkai,
rodzinne miasto lidera talibów
Hakimullaha Mehsuda. Tamtejsi
wojskowi chcą, by NATO uszczel-
niło granicę afgańsko-pakistańską.
Jak twierdzą, to z Afganistanu do-
cierają do pakistańskich talibów bo-
jownicy i jest dosjtarczana broń.
Postulat ten przekazał przewodni-
czący pakistańskiego kolegium sze-
fów sztabów generał Tariq Majid
podczas rozmów z brytyjskim sze-
fem sztabu obrony sir Jockiem
Stirrupem. (WRT)  Admirał i aktor
Manewry
obronne
IZRAEL. 21 października rozpo-
częły się amerykańsko-izraelskie
ćwiczenia obrony powietrznej
„Juniper Cobra ’10”, w których
uczestniczy ponad dwa tysiące
żołnierzy. Zaangażowanych w nie
będzie 15–17 amerykańskich
okrętów.
trwają do 5 listopada, około tysią-
ca Amerykanów i podobna liczba
Izraelczyków będzie koordyno-
wać działania systemów antyra-
kietowych USA Aegis, THAAD
i PAC-3 z izraelskimi Arrow 2
i PAC-2. Ćwiczona będzie obrona
przed skoordynowanym atakiem
rakietowym na Izrael.
Przedstawiciele obu państw za-
pewniają, że manewry odbywają
się cyklicznie co dwa lata i nie
należy wiązać ich z wydarzenia-
mi na świecie. Niemniej jednak
izraelskie radio zacytowało ano-
nimowego dowódcę, że jednym
z ich celów jest „przygotowanie
się na nuklearny Iran”. W ostat-
nim czasie pojawiły się opinie, że
Izrael jest gotowy dokonać ataku
na irańskie instalacje nuklearne,
ponieważ nikt tam już nie wierzy
w rozwiązanie kryzysu metodami
 stości samolot MiG-28. (W)
POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009
Czarna niedziela
IRAK. Terrorystom znowu uda-
ło się przedostać do ściśle chro-
nionej zielonej strefy w Bagda-
dzie, gdzie są ulokowane placów-
ki dyplomatyczne i budynki rządo-
we. 25 października samobójcy
zdetonowali dwa samochody wy-
pełnione materiałami wybuchowy-
mi w pobliżu siedzib ministerstwa
sprawiedliwości i władz prowincji.
Według danych z niedzielnego po-
południa, zginęło 147 osób, a ran-
nych zostało ponad 700. Był to
najkrwawszy atak terrorystyczny
w Bagdadzie od ponad dwóch lat.
USA. 19 października na czele
Dowództwa Pacyfiku stanął admi-
rał Robert F. Willard. W ceremonii
przejęcia przez niego obowiązków
w bazie Camp H.M. Smith na Ha-
wajach uczestniczył sekretarz
obrony USA Robert Gates. Przez
ostatnie dwa lata, do 25 września
2009 roku, admirał dowodził Flo-
tą Pacyfiku. Wcześniej był wicesze-
FOT. US NAVY
fem operacji morskich. W trakcie
długoletniej kariery Robert F.
Willard był pilotem myśliwskim la-
tającym na F-14 Tomcat. W latach
osiemdziesiątych pełnił funkcję
komendanta ośrodka doskonale-
nia pilotów lotnictwa morskiego
– Navy Fighter Weapons School.
W 1986 roku był konsultantem
w filmie „Top Gun” – autorem cho-
reografii lotów. Wcielił się też
w przeciwnika głównego bohatera,
którego zagrał Tom Cruise. Piloto-
wał tam nieistniejący w rzeczywi-

57

F E L I E T O N
ROMAN
KUŹNIAR
Kali podsłuchiwany
akiś czas temu rozterki
i wątpliwości człowieka my-
ślącego w naszym kraju
uosabiał Pan Cogito z wier-
szy Zbigniewa Herberta.
Z niepokojem i napięciem śledziliśmy
duchową konfrontację Pana Cogito
z potworem. Z ulgą, a nawet rozbawie-
niem – zmagania intelektualne naszego
bohatera z Baruchem Spinozą. Okres,
w którym tworzył Herbert, dawał Po-
ecie szansę zastanawiania się nad rze-
czywistością przy pomocy niezrówna-
nego Cogito.
Dzisiaj żyjemy w zdecydowanie lep-
szych czasach, ale bohaterowie, przy
których pomocy można komentować
rzeczywistość, są znacznie mniejsi.
Bardzo często jest to poczciwy Kali,
stworzony przez Sienkiewicza. Pamię-
tam wielu naszych polityków, którzy
niczym Kali mówili: „Jeśli ktoś z na-
szą pomocą dokonywać inwazji Iraku,
to dobrze, ale jeśli Rosja reagować
gwałtownie na zbrojną zaczepkę Gruzji
i ją najeżdżać, to bardzo niedobrze, to
Rosję trzeba surowo ukarać”. Do nie-
dawna słyszeliśmy też często, że „jeśli
Kali się zbroić i budować bazy antyra-
kietowe, to dobrze, ale jeśli ktoś się
z tego powodu denerwować, to on nie
mieć racji”.
W ostatnich tygodniach Kali się
oburzać. Jaki jest tego powód? Ano ta-
ki, że „jeśli Kali korzystać z podsłu-
chów i je publikować oraz szeroko ko-
mentować w telewizji i się oburzać, że
ktoś robić afery, to bardzo dobrze”, je-
śli jednak przy okazji wykonywania za-
dań związanych z bezpieczeństwem
„ktoś podsłuchiwać,
o czym mówić
Kali z tymi,
58 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009
Powiększenie
Demokracja i wolność słowa nie oznacza,
że można wszystko, że hulaj dusza, piekła nie ma.
którzy wykradają niejawne doku-
menty, to Kali być w szoku i wołać:
skandal!”.
Chodzi oczywiście o tych dzienni-
karzy, którzy z entuzjazmem publiko-
wali niejawne materiały operacyjne,
dziwnym trafem nielegalnie do nich
docierające. Takie zdobycze, zwłasz-
cza komentarze, podnosiły przecież na-
kłady i zwiększały oglądalność. Two-
rzone w ten sposób medialne fakty po-
zwalały także surowym tonem grzmieć
o kryzysie demokracji i upadku kultury
politycznej, linczować niewinnych,
wzniecać falę społecznego oburzenia.
Gdy jednak ci sami dziennikarze padli
ofiarą podsłuchów – nie o nich przy
tym chodziło, lecz o ludzi, z którymi
rozmawiali, mogących mieć związek
z wyciekaniem niejawnych informacji
– nie kryli swego oburzenia.
Ostatnie przypadki selektywnego
ujawniania materiałów niejawnych,
w których dziennikarze ochoczo stali
się instrumentem politycznej rozgryw-
ki, każą się zastanowić nad granicami
tego, co można. Demokracja i wolność
słowa nie oznacza wszak, że można
wszystko, że hulaj dusza, piekła nie
ma. Jest piekło i są nim negatywne
konsekwencje podejmowanych dzia-
łań. Warto się nad nimi zastanowić, za-
nim podejmiemy decyzję o ujawnieniu
takich czy innych zdobytych przez nas
informacji, aby móc później chodzić
w glorii „my pierwsi”.
A przecież nierzadko
chodzi właśnie
o bezpieczeństwo czy ważne interesy, na przy-
kład gospodarcze. Było tak, gdy bez zahamowań
publikowano niejawne materiały przemycane
przez tych, którzy likwidowali WSI; było tak
również w przypadku ujawnienia fragmentu roz-
mów dotyczących niedoszłej prywatyzacji stocz-
ni, gdy dziennikarze i nierozumni politycy woła-
li: „afera stoczniowa!”, podczas gdy aferą było
raczej upublicznienie tych rozmów.
Nie wszystko, co jest technicznie lub prawnie
możliwe powinno być natychmiast wprowadza-
ne w życie. Nie wolno we wszystkich takich
sprawach ignorować aspektu moralnego, zdro-
wego rozsądku czy zwykłej wyobraźni o długo-
falowych skutkach naszych decyzji. Także
w sferze bezpieczeństwa. Nasza przewaga
strategiczna czy technologiczna nie musi się
przekładać natychmiast na nasze inwazje czy
nowe systemy zbrojeń. Długofalowe skutki
mogą być opłakane. Sprawę podsłuchów traf-
nie skomentował premier Tusk: „Wszyscy po-
winniśmy zrobić rachunek sumienia. I polity-
cy, i dziennikarze”. Jeśli zrobimy go uczciwie,
rzadziej w naszym życiu publicznym pojawiać
się będzie Kali. 
WSZYSCY POWINNI ZROBIĆ
RACHUNEK SUMIENIA.
I POLITYCY, I DZIENNIKARZE.
 HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTY MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA

Jaka jest przeciw włóczni złego

Twoja tarcza człowiecze z końca wieku?

Zaszumiał
jakby wiosenny
huragan FOT. STUDIO IWANA/ISW

D
laczego nie przychodzi? Dla-
czego 90 lat czekania to jeszcze
dla niej zbyt krótko? Pod sam
koniec zazdrościł tym, którzy
byli razem z nim w piekle, lecz
nie poszli dalej, jak on. Zostali. Na zawsze mło-
dzi i w kompanii. A nie samotni, jak on. Przy-
chodziły nawet takie myśli… Ale nie, do końca
jej nie pomógł.
„Tylko głupcy mówią, że tak robią tchórze”,
perswadował mi przed śmiercią Tomasz Buda.
„Ja wiem, że do tego trzeba wielkiej odwagi”.
To było na Ukrainie, gdy już z generałem
Hallerem wrócił z Francji. W okolicach Pohre-
byszcza przez cały dzień 29 maja 1920 roku bro-
nili się przed jazdą Budionnego. Wieczorem
Rosjanie zdołali oskrzydlić polskie pozycje.
„Oglądam się, wokół mnie nie ma nikogo,
a z tyłu, na rozstajach dróg, jakieś wojsko. By-
łem pewien, że to Kozacy. Jako strzelec kaemu
miałem regulaminowo belgijski pistolet, efenkę.
Przyłożyłem już lufę do skroni i wtem poczułem
straszliwe zimno. Stchórzyłem”.
I w tej samej chwili od rozdroża wiatr przy-
niósł do jego okopu okrzyk: „Trzecia kompania
do mnie!”. To była rezerwa batalionu z odsieczą.
* Rydla, Tetmajera… No i w końcu Czepiec, bądź
O grobie Błażeja Czepca w Bronowicach na-
pisał do marszałka sejmu Czesława Wycecha.
Wycech odesłał go do Krakowa, ale tam zmaru-
dzili. Poprosił więc Witolda Zechentera („Każ-
dy kubek ma swój czubek”, to właśnie jego afo-
ryzm), by się w tą sprawą zajął. Ulękli się, bo to
był przyjaciel Wyspiańskiego, ostatni z tamtych
poetów.
Grób Czepca został odnowiony, a w gazecie
napisali, że stało się to za przyczyną starań lo-
kalnego patrioty. Pouczył ich, że nie jest żad-
nym lokalnym, ale patriotą w znaczeniu ogól-
niejszym.
„Z dzieciństwa ich znałem. Kasprowicza,
co bądź, był człowiekiem dla kultury zasłużonym.
Bez niego nie byłoby wszak «Wesela»”.

POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 59

 P O W R Ó T
ROK 1846
Zaszumiał jakby wiosenny
* spod Gdowa. Ziemiański podszedł do niego:
Prosto z Bronowic poszedł na wojnę. Ach, jak
mu się to wojsko podobało! Od mundurów au-
striackich szwoleżerów nie można było oczu
oderwać. Podczas jedenastej bitwy nad Soczą,
po ataku gazowym Włochów, zobaczył, że jego
mundur jest cały żółty. W załomie skalnym ku-
cało dwóch włoskich sanitariuszy. Machali do
Tomasza Budy i krzyczeli: „Komme Junge!
Komme!”. Kazali mu pić wino. Opierał się w lę-
ku, że chcą go otruć. Wlali siłą do gardła. Zwy-
miotował żółtą truciznę.
Nie zapamiętał ich twarzy. Znacznie później
zaczęła drążyć myśl, że jednym z sanitariuszy
mógł być Ernest Hemingway. Ale gdzie tam…
Przecież on zaledwie kilka tygodni służył przy
amerykańskim Czerwonym Krzyżu na froncie
włosko-austriackim. „Pożegnanie z bronią” uda-
ło mu się jednak nadzwyczaj, choć Buda wie-
dział, że frontowych doświadczeń Ernest nie ze-
brał zbyt wielu, więc podbarwiał je młodzieńczą
fantazją.
W niewoli, pod Neapolem, po raz pierwszy
usłyszał o Gdowie, choć to przecież od Brono-
wic kilka salw armatnich. Kapral Ziemiański
chodził po strychu (trzymali ich w koszarach
włoskiej artylerii) i wtem stanął jak wryty. Usły-
szał jak jeden z żołnierzy mówi, że pochodzi
60 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
ROK 2009
FOT. MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK
„Pokaż łapy, czy masz jeszcze za pazurami krew
powstańców, których tameście wymordowali”.
Ponura sława sięgała daleko.
* „Nie zdając komendy, pojechał na proszone
Gdów zobaczył w 1921 roku. Przypadek po-
legał na tym, że zdemobilizowany Tomasz
Buda został policjantem w Wieliczce. („Nie by-
łem idealistą policji, ale etaty na kolei były zaję-
te”). Bez przepustek odwiedzał narzeczone
w Krakowie, więc go przenieśli do Gdowa, skąd
ruszyć się było dużo trudniej.
„Pierwsze, co musiałem tam zrobić, to zorien-
tować się, czy krakowianie słusznie plują pod no-
gi «chamom» z Gdowa. Źle się czuję, gdy nie
mam dobrego rozeznania w rzeczywistości”.
W 1922 roku żyły jeszcze dwie osoby pamię-
tające tamte zapusty 1846. Dlatego 65 lat póź-
niej Buda mógł mi opowiedzieć. Kraków wol-
ny. Rząd narodowy ogłasza uwłaszczenie chło-
pów. Ale od Tarnowa maszeruje ekspedycja pod-
pułkownika Ludwiga Rittera von Benedeka.
Choć Węgier, był złym człowiekiem. Edward
Dembowski wysyła mu na spotkanie oddział
pod dowództwem Adama Suchorzewskiego.
Było ich pięciuset. Licho uzbrojeni młodzi
chłopcy. Gimnazjaliści, studenci, czeladnicy,
ntarza
rogu cme
Kopiec w lki. Uwieńczony
ie
nie jest w której tylko
na
kolumną, azwisk i słowa
n
trzynaście alowane
lm u od m
psa
ą ręką.
niezgrabn
subiekci, górnicy z Wieliczki i pięćdziesięciu
kosynierów. Rankiem 26 lutego weszli do
Gdowa.
„I wyobrażasz pan sobie, co ów Suchorzew-
ski czyni?”, twarz starca czerwieniała ze złości.
śniadanie do dworku na Zagaju. Dawny oficer
pruski! Powstaniec listopadowy! Żeby coś ta-
kiego… Zresztą, szkoda na niego uwagi, skoro
na placu boju w ogóle się nie pojawił, a usły-
szawszy wieść o klęsce, zabrał kasę powstań-
czą i uciekł na Dobczyce”. Walka była krótka.
Powstańcy poczęli grupkami uciekać w kie-
runku cmentarza. Widać go było z okna cha-
łupki Budy. Drogę do Krakowa odcięli im
chłopi, których przywiodło ze sobą austriackie
wojsko. Przyobiecali im nagrodę za pokonanie
zbuntowanej szlachty. („Wiem z całą pewno-
ścią, że oni nie byli z Gdowa, tylko z Marszo-
wic, Nieznanowic i Pierzchowca”). Czerń
wyrżnęła jeńców na cmentarzu, potem skru-
pulatnie przeszukiwała pobojowisko, dobijając
rannych i obdzierając poległych. Ciał nie trze-
ba było nigdzie przewozić. Stu pięćdziesięciu
czterech powstańców spoczęło w trzech do-
łach. (Wyspiański: „A ja bywał blisko, bywał.
Widziałem, patrzały oczy, jak topniał śnieg
i krew spłukiwał...”).

„O! Panie, Panie!
Ze zgrozą świata
Okropne dzieje
przyniósł nam czas,
Syn zabił matkę,
brat zabił brata,
Mnóstwo Kainów
jest pośród nas.
Ależ, o Panie!
oni niewinni,
Choć naszą
przyszłość cofnęli
wstecz,
Inni szatani
byli tu czynni;
O! rękę karaj,
nie ślepy miecz!”
KORNEL UJEJSKI
huragan
* Oczywiście, znalazł się ktoś, grymasząc, że to
Usypano go pół wieku po masakrze. Kopiec
w rogu cmentarza nie jest wielki. Uwieńczony
kolumną, na której tylko trzynaście nazwisk
i słowa psalmu odmalowane niezgrabną ręką.
Przed wojną Buda dwukrotnie przywracał mu
godziwy wygląd, choć ludzie mocno się zadzi-
wiali, że zastępca komendanta posterunku poli-
cji państwowej takie sobie osobliwe wynalazł
zajęcie.
Ponad sto lat przeszło od powstania i dwie
wojny. Kopiec z kolumną wyglądał coraz smut-
niej, a renta byłego policjanta na niewiele mogła
się tu przydać. Zaczął więc namawiać powiat,
a także województwo. Sugerował, by odnowić
w ramach obchodów tysiąclecia. Przecież każdy
pretekst jest dobry, jeśli służy patriotycznej spra-
wie. Wahano się, bo wtedy bohaterem był
Jakub Szela. Ale Buda tłumaczył, że to wszyst-
ko była robota kanclerza domu, dworu i cesar-
stwa Klemensa Lothara von Metternicha,
który był kupa drania i okropny łotr. Śmiał się
zawsze na wspomnienie fortelu, który wszak
historycznie był udokumentowany: „Oni wtedy
szli po mojej linii”.
„Będzie, jak napiszecie Buda”, powiedzieli
w Krakowie, gdzie przecież uczucia do tragicz-
nej insurekcji musiały pozostać żywe. Napisał
H O R Y Z O N T Y
tak, by na patriotyczną nutę chwytało za serce.
Kopiec odnowiono i na 26 lutego wyznaczono
manifestację.
„Okropnie piękne było święto”, zawsze lu-
bił wspominać ów dzień. „Dobrze nie pamię-
tam, ale chyba nawet ktoś z Warszawy przyje-
chał. Wszyscy stali, ja stał z boku, a oni,
po kolei, czytali te moje wypracowania. Strasz-
nie się wczuli i deklamowali z ogromnym
natchnieniem. Jakby zaszumiał wiosenny
huragan”.
* machnął ręką i powiedział: „Niech będzie”.
Zaraz potem profesor Mieczysław Wątorski
postanowił namalować bitwę pod Gdowem, więc
poprosił Budę, by mu
wszystko ze szczegółami
opowiedział. Buda mógł Z bandyty nie
zreferować, że zamiast
późniejszej siatki cmen-
można robić
tarz okalał mur kamienny,
ale jakiego koloru mieli
bohatera tylko
wyłogi Austriacy, tego dlatego, że zginął
przecież nie miał prawa
znać. Napisał zatem do
w czas wojny
Wiednia, a żeby ich do-
brze usposobić, napomknął w liście
o grobach austriackich, na które również miał
baczenie. Przysłali wszystko, nawet dokładny
opis guzików. Profesor Wątorski mógł malo-
wać. Napiął na ramy ogromne płótno. Przed
murem cmentarza oddział kosynierów (chłopi
krakowscy byli za powstaniem, a galicyjscy
– przeciw). Mierzy do nich front austriackiej
piechoty. Od góry szarżują kirasjerzy, a na do-
le chłopska rabacja, uzbrojona w widły i cepy.
nie było tak jak na obrazie.
„A czy pod Grunwaldem też było tak, jak
pokazał Matejko?”, złościł się Tomasz Buda,
bo przecież ślad jest najważniejszy, bez niego
świadomość historyczna nie ma na czym wy-
rosnąć. Dał się jednak namówić na ponowne
pisanie do Wiednia po materiały źródłowe.
Że niby Austriacy mogą się tamtych czynów
nieco krępować, a prostemu człowiekowi
prędzej przyślą niż profesorom. Przysłali.
Z dokumentów 30 Pułku Piechoty oraz Kaizer
Ferdinanander der Erste pułku szwoleżerów
wynikało, że insurgentów wymordowali Bau-
ererschagen.
„Łotr Metternich! O tym, że chłopom 5 zło-
tych reńskich za pojmanego szlachcica, a 10 zło-
tych za zabitego płacili, nic nie ma. Ani o tym,
że za rozbicie «polskich kuropatw» pod Gdo-
wem okrzyknęli Benedeka Sokołem znad Wi-
sły”. Tylko to było w stanie uspokoić starego po-
licjanta, że właśnie Feldzeugmeister Benedek
został w lipcu 1866 roku pobity przez Prusa-
ków pod Sadową: „Nie pod Sadową, tylko pod
Königgrätz (Hradec Králové). Sadowa była
bliżej, ale Königgrätz – większy. Wszyscy
wtedy śpiewali: «Benedek bądź zdrów,
Königgrätz to nie Gdów»”.
*
W Kongresówce rozbierali po wojnie kurhany
Kozaków. W Galicji wiedzieli, że w mogiłach
austriackich więcej Polaków, Węgrów, Czechów
i Słowaków niż samych zaborców. Tomasz
Buda szukał jednak oparcia w autorytecie. Poje-
chał do Krakowa, gdzie na ulicy Wielopole mie-
ściła się redakcja „Ilustrowanego Kuriera
Codziennego”. Spytał dyżurnego redaktora,
czy godzi się, by polski policjant chodził koło
grobu zaborczego wojska. Redaktor poszedł na
górę; chyba zasięgnąć rady. Wrócił wreszcie,
„Nie mogę z ręką na sercu powiedzieć, że kil-
kuset, ale pewnikiem leży ich tu przynajmniej
kilkudziesięciu”. Buda,
jak zwykle, na ile mógł,
zgłębił kwestię. Podczas
ofensywy grudniowej
1914 roku cesarz z pomo-
cą korpusu pruskiego
przełamywał front pod
Limanową. W Gdowie,
w szkole urządzono Fel-
dlazaret. Stamtąd wozili
nieszczęśników na cmen-
tarz. Obok kopca powstańców krakowskich
wykopano ogromny dół.
Dziewięć nagrobków otoczonych balustradą.
Duży krzyż kamienny i dziewięć małych, żela-
znych, które Buda malował co roku na czarno.
A wieńce wokół nich – na złoto. I na złoto daty
– 1914 oraz 1915. Żadnego słowa więcej nie by-
ło. Nagrobki zbudowali włoscy jeńcy. Ot tak,
rozrzucone niesymetrycznie po całej kwaterze.
Ze wszystkich żołnierzy Franciszka Józefa I
z bożej łaski cesarza Austrii i apostolskiego kró-
la Węgier, zakopanych w Gdowie, w księgach
parafialnych zapisano tylko dwa nazwiska: Jan
Marczuk i Grzegorz Woronowski.
„O rzece Soczy, gdzie w jedenastu bitwach
widziałem setki tysięcy rannych i zabitych, mó-
wili Hölle. Piekło. Ale tu przecież śmierć nie by-
ła lżejsza. Tu, nad Sommą, pod Verdun, wszę-
dzie”. Tomasz Buda wyśledził, że kanonier
Marczuk był z 12 Dywizjonu Ciężkich Haubic.
Potknął się czy poślizgnął i takie działo przeje-
chało mu po głowie. Okrutnie poraniony, jeszcze
po polsku wołał o księdza. Proboszcz zdążył.
I tylko dlatego żołnierz nie został zasypany zie-
mią anonimowo, jak reszta.
Gdy już dywizja Budy wyruszała z Ołomuń-
ca na Morawach do włoskiego piekła, przyjechał
kapelan i odprawił piękną mszę polową. Pobło-
gosławił ich na walkę. Potem, w niewoli pod Ne-
apolem, zobaczył, jak stawiają ołtarz polowy.
Przed nim taki sam ksiądz modlił się nad włoski-
mi szwoleżerami, zanim ich nie powieziono nad
tę przeklętą rzekę, która jedenaście razy musiała
użyczać swej niewinnej nazwy dla upamiętnie-
nia kolejnych masakr.
I od tamtego czasu miał pewność, że
Clausevitz kłamał: „Wojna nie musi być na-
stępstwem polityki. Wojna jest niepotrzebna”.
POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 61
 P O W R Ó T
FOT. MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK (2)
* dzo im się podobało. To może zaimponować, jak
Po ostatnim wojennym huraganie ktoś wy-
montował żelazne ramy z ogrodzenia austriac-
kich mogił. Ludzie przecież są różni. Buda po-
szedł do gminy. Wszystko wyremontowali, jak
się należy.
Najpierw przyjechał ambasador Johannes
Proksch. Przywiózł ze sobą wieniec. Na następ-
nego ambasadora Austrii Buda czekał na ławce
przed apteką. Nie, nie wstydził się zgrzebności
swej chałupy, ale kogoś takiego jak ambasador
nie wypadało tym kłuć w oczy. Musiałby do tego
tłumaczyć, że Buda to taki człowiek, któremu
niewiele potrzeba. Ale czy byłby zrozumiany?
Ambasador Richard Wotava również obejrzał
wszystko z wyraźnym ukontentowaniem.
„Delikatnie mu tylko szepnąłem, że ambasa-
dor Proksch przyjechał z wieńcem”.
Na następną wizytę ambasador chciał wyna-
jąć restaurację, ale pan Niewiarowski, przewod-
niczący rady narodowej, zaproponował, że urzą-
dzi wszystko u siebie, w domu. Elegancko było,
co tu gadać. Biało-czerwona na ścianie. I orzeł.
Buda pilnował, by białe było po prawej stronie,
bo nie wszyscy wiedzą, jak należy wieszać. Tym
razem nie czekał na ambasadora przed apteką.
Noga dokuczała już wówczas coraz bardziej.
Gdy wracał ze szkoły, z prelekcji, dzieci otoczy-
ły go tak ciasno, że nie zauważył dwóch schod-
ków. Kolano bolało do samego końca, ale w gips
nie kładli, uznawszy, że nic nie można poradzić.
Choć miał laskę, nie mógł już codziennie cho-
dzić na cmentarz.
Zatem gdy ambasador przyjechał, on siedział
na miejscu, u pana Niewiarowskiego. Wotava
poprosił, by Buda przypiął Schwarzkreuz, który
przyznano mu już dawno. No i obok niego przy-
piął mu do klapy ten złoty medal. Tak mu się po-
myślało, że skoro za kampanię włoską niczego
mu nie dali, to może istotnie będzie sprawiedli-
we, że dostanie za tych chłopaków, którym jedli-
ną umaja krzyże. Napis na medalu brzmiał: „Fur
Verdienste um Die Republik Österreich”.
„Tasiemkę miał w naszych barwach”, śmiał
się często Buda. „Rote, weisse, rote. Orzeł czar-
ny, ale już jednogłowy i w koronie. Porozmawia-
liśmy. Trochę kawałów opowiedziałem. A oni
nic, tylko pytali, gdziem ja studiował. Potem
jeszcze pani ambasadorowa przysłała list, że bar-
62 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
W KONGRESÓWCE
rozbierali
po wojnie kurhany
Kozaków.
W Galicji wiedzieli,
że w mogiłach
austriackich
więcej Polaków,
Węgrów, Czechów
i Słowaków
niż samych
zaborców.
oni się odnosili do prostego żołnierza”.
* Więc chyba wszystko już zostało zrobione
Prosił, tłumaczył, że to nie szachy, że ludzi nie
wolno tak przestawiać. Nie usłuchali.
Było ich pięciu. Kapral Antonii Bacza i czte-
rech żołnierzy. Cofając się od Żywca, 6 września
1939 roku doszli do Woli Zręczyckiej. Cztery ki-
lometry w linii powietrznej od Gdowa. Tam
w dworku postanowili odpocząć. Zdrzemnęli się,
aż zbudził ich krzyk, że z dołu, od strony Podo-
lan, podchodzą Niemcy. Mieli erkaem, który
ustawili na pagórku. Bronili się od ranka do
czwartej po południu. Chłopcy uzbierali potem
worek łusek. Niemcy podeszli, gdy wszyscy żoł-
nierze byli już ranni. Sanitariusze ich nie banda-
żowali. Kapral Bacza napisał: „Kto znajdzie tę
kartkę, niech zawiadomi matkę, że zginąłem za
ojczyznę. Dubiecko koło Przemyśla”.
„Ładnie napisał, prawda? Jak do deklamacji!”,
Tomasz Buda nigdy nie starał się nawet kryć
dumy ze swego nowego podopiecznego. Od
1937 roku był już na rencie. Nowych pochowa-
no, gdzie się bronili. Buda często tamtędy prze-
chodził, nosząc gazetki partyzantom. Zawsze za-
bierał trochę białej i czerwonej bibułki do deko-
racji brzozowych krzyży. I chyba nic dziwnego,
że nerwy go poniosły, kiedy w 1947 roku dowie-
dział się, że będą ich przenosić do zbiorowej mo-
giły, na Górę Jałowcową, koło Dobczyc. I tam
postawią pomnik.
Rodzina młodego kaprala, którą rzecz jasna
powiadomił jeszcze za okupacji, uspokajała:
„Panie Buda, niech grzebią, gdzie chcą. Byle
pamiątka była”.
Lecz on urazę w sercu nosił do śmierci. Brało
się z tego zawsze irytujące migotanie powiek, za
grubymi szkłami okularów: „Bo ze wszystkich
moich oni byli przecież najdzielniejsi, a ja nie
potrafiłem ich obronić”.
A przecież wieńce nosił przez całą okupację.
Zawsze miał dwa. Jeden dla krakowiaków
Suchorzewskiego, a drugi dla gdowian, roz-
strzelanych jesienią 1939. Wieńce ogromne, z je-
dliny, które żona Budy przystrajała białą i czer-
woną krepiną. Tylko cesarsko-królewskim przez
te lata nie nosił, bo choć niczemu nie byli winni,
jakoś by to chyba było niezręcznie.
Raz, w 1944 roku, gdy szedł zmierzchem
w Zaduszki, nie zobaczył samochodu, bo
wzrok miał przecie do niczego, a tylko jasną
poświatę od reflektorów. Rzucił się na oślep
do pełnego wody rowu. Szczęśliwie nie do-
strzegli. Nawet wieńce nie zamokły, bo trzy-
mał wysoko.
*
Co jeszcze było do zrobienia, to dopilnować,
by lista na pomniku gdowian pomordowanych
przez hitlerowców była rzetelna: „Bo z bandy-
ty nie można robić bohatera tylko dlatego, że
zginął w czas wojny. To patriotycznie niepeda-
gogiczne”.
Kiedy rozmawialiśmy ostatnim razem, po-
mnik na rynku stał już od dwóch lat. A na nim
wyryte nazwiska. Nieważne cywil czy żołnierz.
i można by spokojnie czekać, gdyby nie ten
Dembowski. On następnego dnia po rzezi
w Gdowie poszedł, bez broni, z procesją na Pod-
górze, by świętymi chorągwiami sprowadzić na
chłopów opamiętanie. Austriacka piechota poło-
żyła go pierwszą salwą.
Razem z dwudziestoma siedmioma towarzy-
szami pochowano go na Starym Cmentarzu Pod-
górskim. Buda tam zajrzał i zorientował się, że
nikt nie dba o grób. Poszedł z tym do profesora
Dobrzyckiego, który był dyrektorem muzeum
historycznego. On się chyba zawstydził trochę
i grobowiec wnet był naprawiony.
*
Nie lubił myśleć o tym, jak się będzie umiera-
ło, ale ciekawiło go szalenie, co będzie potem.
Liczył, że mózg się w końcu wyczerpie. Że bę-
dzie sprawiać się wolniej i mniej wyraźnie, jakby
go otulać watą. Ale nie, do samego końca ostre
myśli piętrzyły się i poganiały jedna drugą. Sta-
rał się je wszystkie głuszyć tą najważniejszą – ni-
komu wielkiej krzywdy nie zrobić. Bo że małe
się zdarzają, wiadomo, los.
Wytrwał, bo najważniejszą próbę już w mło-
dości miał za sobą. Wtedy jeszcze oczy miał
zdrowe. Był wybornym strzelcem. I choć do-
wódcy bez ustanku go rugali, zawsze szył z ka-
emu nisko w ziemię, przed atakującymi. Żeby
odstraszyć: „Ani jednego nie widziałem, by od
mojej kuli upadł”.
Czy rzeczywiście? Tego już nie sprawdzimy,
bo wiadomo, kto strzela, a kto nosi kule. Nie
chciał tego, to pewne. „Jaka jest przeciw włóczni
złego Twoja tarcza człowiecze z końca wieku?”,
ta fraza z Kazimierza Przerwy-Tetmajera do
ostatnich chwili kołatała mu się po głowie. 
H O R Y Z O N T Y

POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 63

 P O Ż E G N A N I A
N I E T Y L K O
O D Ś W I Ę T A
Modlitwa różańcowa
ma wielką głębię.
P aździernik jest poświęcony Mat-
ce Bożej – Królowej Różańca
Świętego, Hetmance Żołnierza Pol-
skiego. Wielokrotnie przed wyjaz-
dem na misje pokojowe i stabiliza-
cyjne żołnierze dostają od swoich
kapelanów różaniec, z którym póź-
niej się nie rozstają. Noszą go w kie-
szeni munduru, a w trudnych chwi-
lach ściskają jego paciorki i po ci-
chu powtarzają: „Zdrowaś Maryjo,
łaski pełna (…) Módl się za nami,
grzesznymi, teraz i w godzinę śmier-
ci naszej. Amen”.
Po powrocie do kraju wielu żołnie-
rzy nie odkłada różańca na półkę.
Często bierze go do ręki i modląc
się, powierza Matce Boskiej co-
dzienne sprawy. Chce podziękować
za to, że spotyka dobrych ludzi, za
wysłuchane prośby, za udzielone ła-
ski. Pragnie prosić o opiekę Bożą
nad nim samym i nad Ojczyzną.
Wspólnie z Matką Bożą przedsta-
wia Stwórcy swoją rodzinę, prosząc
o zdrowie i błogosławieństwo dla
niej. Nie ma bardziej rodzinnej mo-
dlitwy niż różaniec. Kiedy wieczór
nastanie, wszyscy klękają i modlą
się wspólnie. Tajemnicza jest ta mo-
dlitwa różańcowa – z jednej strony
taka prosta, z drugiej tak wielką ma
moc. To dzięki niej ludzie przetrwali
obozy hitlerowskie i łagry sowieckie,
obronną ręką wychodzili z wielu nie-
bezpieczeństw.
Dobiega końca miesiąc poświęcony
Królowej Różańca Świętego, jednak
przyjaźń z Matką Bożą niech się nie
kończy. Najlepiej by było, gdyby ró-
żaniec był ulubioną modlitwą żoł-
nierzy, zaś słowa: „Zdrowaś Maryjo,
łaski pełna (…) módl się za nami,
grzesznymi, teraz i w godzinę śmier-
ci naszej”, stały się mottem służby
wojskowej. 
ksiądz porucznik
ROBERT DĘBIŃSKI
64 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009
Panu płk. Jerzemu ŻYGADLE
szefowi Zarządu Prewencji KGŻW
oraz Jego RODZINIE
wyrazy głębokiego współczucia
i szczerego żalu
z powodu śmierci
MATKI
składają
komendant główny, żołnierze i pracownicy
wojska Żandarmerii Wojskowej.
Z ogromnym żalem
przyjęliśmy wiadomość o śmierci
kmdr. por. w st. spocz. Macieja JÜNGSTA
Wyrazy głębokiego żalu
i szczerego współczucia
RODZINIE Zmarłego
składają rektor-komendant,
senat, kadra, podchorążowie i pracownicy
wojska Akademii Marynarki Wojennej
im. Bohaterów Westerplatte.
Panu
kpt. Piotrowi HERZOGOWI
wyrazy szczerego żalu
i głębokiego współczucia z powodu śmierci
OJCA
składają
dowództwo, kadra i pracownicy
3 Skrzydła Lotnictwa Transportowego
Z głębokim żalem i smutkiem
przyjęliśmy wiadomość o śmierci
ppłk. rez. Jerzego MORMOLA
od wielu lat związanego z 3 Warszawską
Brygadą Rakietową Obrony Powietrznej.
Straciliśmy życzliwego, serdecznego kolegę
oraz wspaniałego człowieka,
bez reszty zaangażowanego do ostatniej chwili
w sprawy brygady.
Jego śmierć spowodowała żal i pustkę.
RODZINIE Zmarłego
składamy wyrazy głębokiego współczucia.
Dowódca, kadra i pracownicy
3 Warszawskiej Brygady Rakietowej Obrony
Powietrznej.
Im droższy człowiek, tym większy ból,
lecz wolą Boga jest rozstanie...
Mjr. Józefowi BIEŃKOWSKIEMU
wyrazy szczerego, głębokiego żalu
i współczucia
z powodu śmierci
RODZICÓW
Janiny i Stefana BIEŃKOWSKICH
składają
dowódca, kadra i pracownicy wojska
22 Ośrodka Dowodzenia i Naprowadzania
w Bydgoszczy.
Panu st. chor. sztab. Markowi MAZUROWI
oraz Jego RODZINIE
wyrazy szczerego współczucia i głębokiego żalu
z powodu śmierci
OJCA
składają
koleżanki i koledzy z Centrum Informatyki
i Łączności ON oraz Centrum Zarządzania
Systemami Teleinformatycznymi.
Panu prof. dr. hab. inż.
Wiesławowi SOBIERAJOWI
serdeczne wyrazy współczucia
z powodu śmierci
MATKI
składają
dyrektor i pracownicy
Instytutu Technicznego Wojsk Lotniczych.
Nie odchodzi ten, co trwa w pamięci
i sercach naszych.
Płk. lek. Wojciechowi WÓJCICKIEMU
z powodu śmierci
MATKI
oraz
lek. Jolancie WÓJCICKIEJ
z powodu śmierci
TEŚCIOWEJ
wyrazy głębokiego współczucia
składają
komendant, kadra i pracownicy wojska
10 Wojskowego Szpitala Klinicznego
z Polikliniką SP ZOZ.
 H O R Y Z O N T Y

P o s ł u ż b i e
 Nie przegap
 Warto
 Niezłe
 Nie warto


FILM
Ekranowe masło

FOT. ATLAS SZTUKI

W ojna – jak wiadomo
polsko-ruska (uwaga,
lepiej nie doszukiwać się
skojarzeń z 1920 rokiem),
niektórzy bardzo wyraźnie
 widzieli nawet kolor flag.
na polsko-ruska pod flagą
biało-czerwoną” Doroty
Masłowskiej to jedna
z najbardziej kontrowersyj-
nych pozycji ostatnich lat.
Takich polskich książek

WYSTAWA W cieniu przeszłości Miłość, bo przecież Silny

kochał Magdę, tylko ona
się na nim, głupia, nie po-
nie czytaliśmy. Takiego
polskiego filmu też nie by-
ło. Próżno tu szukać logiki,

J ak tylko wejdzie się do Atlasu Sztuki,

żeby obejrzeć instalację Wojciecha
Fangora, uderza widok lufy czołgu celu-
jącej w zwiedzających. Artysta zrobił ze
styropianu kopię T-34, a we włazie
umieścił żołnierzy wymachujących czer-
wonym sztandarem. Dlaczego?
„T-34 jest piękną i bardzo udaną maszy-
ną wojenną końca lat trzydziestych. Jest
też symbolem i wspomnieniem moich
najważniejszych przełomów w życiu”, wy-
jaśnia artysta. „Rok 1945 był wyzwole-
niem od szaleńczej ideologii hitlerow-
skich Niemiec, od terroru wojny, groźby
niewolnictwa i zagłady. Wyzwolenie oka-
zało się jednak pełne sprzeczności. Przy-
niosło nadzieję, ale i strach przed nowym
systemem”.
znała. Akcja – scena z fe-
stynu to coś pomiędzy po-
pisami starego dobrego
bo też nie należy się jej
spodziewać po wiecznie
naćpanych bohaterach.
Ponadto na wystawie zaprezentowano Bruce’a Lee a wyczynami Jedno jest pewne, Borys
dwanaście wybranych przez Fangora ob- pewnej damy w „Przyczajo- Szyc zagrał rolę życia. Dla
razów, które powstały w latach 1959– nym tygrysie, ukrytym mnie już zawsze będzie
–1975. Niektóre z nich były już prezento- smoku”. Warsztat aktorski Silnym.
wane w Polsce. Cztery płótna pochodzą – Sonia Bohosiewicz była Film raczej nie na niedziel-
natomiast z wystawy prezentowanej najwyraźniej bardzo ambit- ne popołudnie u babci. Za
w 1970 roku w Muzeum Guggenheima ną studentką. to dla wszystkich, którzy
w Nowym Jorku. (AWIS)  Xawery Żuławski zrobił mają odrobinę dystansu
coś, co wydawało się nie- do siebie, miejsca, skąd
Atlas Sztuki w Łodzi możliwe. Sfilmował prozę, pochodzą, Polski. (KP) 
ul. Piotrkowska 114/116 która sprawiała wrażenie
Wystawa czynna do 15 listopada totalnie niefilmowej. „Woj- Dystrybutor: ITI Cinema

 świadomie fałszują historię, żeby

KSIĄŻKA
Polowanie ukryć zbrodnie. Ponadto mało kto
podejmuje ryzyko stawiania hipo-
tez, jeśli ma publikację niepełną
źródłowo, a to pozbawia szansy na
Co kryją rosyjskie i brytyjskie archiwa? zdobycie nowych informacji.
Przywiązywanie zbyt wielkiej wagi

C o alianci wiedzieli o zbrodni ka-

tyńskiej przed 13 kwietnia
1943 roku, kiedy poinformowało
o niej Radio Berlin? Dlaczego przed
tą datą generał Anders prowadził
w Związku Radzieckim intensywne
poszukiwania polskich oficerów,
skoro nasz wywiad już w 1940
otrzymał informację o ich losach?
Czy ofiary smoleńskiego NKWD po-
chowane były tylko w lesie katyń-
skim? Czy media rzetelnie przed-
stawiły wyniki ekshumacji szcząt-
ków generała Sikorskiego? Co się
stało po katastrofie gibraltarskiej
z jego córką, asystentką i szyfrant-
ką – Zofią Leśniowską? Co zawie-
rała teczka premiera, która zniknę-
ła w tajemniczych okolicznościach
po jego śmierci?
Tadeusz A. Kisielewski, absolwent
Instytutu Nauk Politycznych Uni-
wersytetu Warszawskiego i autor
takich książek, jak: „Zamach. Tro-
pem zabójców generała Sikorskie-
go”, „Zabójcy. Widma wychodzą
z cienia” czy „Katyń. Zbrodnia
i kłamstwo”, w najnowszej pracy
„Gibraltar i Katyń” próbuje odpo-
wiedzieć na te i wiele innych, rów-
nie kontrowersyjnych pytań doty-
czących II wojny światowej.
Autor uważa, że wielu historyków,
szczególnie zajmujących się dzieja-
mi najnowszymi, popełnia błąd, po-
nieważ przestrzega zasady: „nie
ma dokumentu – nie ma faktu”.
Według niego jest to o tyle groźne,
że absolutyzowanie dokumentów
zbliża badaczy do instytucji, które
do oficjalnych dokumentów dyplo-
matycznych z czasów II wojny
światowej świadczy o niezrozu-
mieniu zasad kierujących polity-
ką. Do pełnego obrazu konieczna
jest analiza akt służb specjalnych
i prywatnych papierów uczestni-
ków wydarzeń. Dlatego Tadeusz
A. Kisielewski w najnowszej książ- nich swoich publikacjach i wyka-
ce wykorzystuje prywatne archiwa zać, że niekiedy z prawdopodo-
i relacje świadków, dzięki czemu bieństwem bliskim pewności
ma przewagę nad historykami: „Ja- można określić, jakie konkretnie
ko politolog zajmujący się współ- dokumenty leżą utajnione w ar-
czesnymi stosunkami międzynaro- chiwach byłych imperiów”. Dlate-
dowymi znam warsztat historyczny go jego praca badawcza bardziej
wystarczająco, by nad nim pano- przypomina polowanie niż kla-
wać, a zarazem nie wpaść w pu- syczną kwerendę. (AWIS) 
łapkę przepisywania oficjalnych do-
kumentów. (…) Zamierzam posu- Tadeusz A. Kisielewski,
nąć się jeszcze dalej niż w poprzed- „Gibraltar i Katyń”, Rebis 2009

POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 65

 Strefa sportu
F E L I E T O N

ANDRZEJ
FĄFARA
Dziś sportem rządzi pieniądz. Jeszcze kilkadziesiąt
lat temu zawodników, którzy brali wynagrodzenie
za start, dyskwalifikowano dożywotnio.

Pieniądz już nie śmierdzi

N
iedawna walka Tomasza walką niewiele. Adamek jako sporto- Został zrehabilitowany dopiero 29 lat po swo-
Adamka z Andrzejem wiec na dorobku – więcej, za co do- jej śmierci.
Gołotą była ewident- stał reprymendę od Dariusza Co tu zresztą daleko szukać. Wybitny polski
nym przykładem skraj- Michalczewskiego. Były mistrz świa- kolarz Stanisław Królak przez kilka lat nie
nej komercjalizacji ta uważa, że w Polsce nie należy roz- mógł startować, bo w latach pięćdziesiątych
sportu, a boksu w szczególności. Naj- mawiać wprost o zarobkach, bo to ro- wziął udział w pokazowych imprezach. Gdy
pierw bowiem ustalono wszystkie fi- bi bardzo złe wrażenie. Polacy chcą wygrał Wyścig Pokoju i otrzymany w nagrodę
nansowe aspekty pojedynku, a dopie- być bogaci, ale gdy już się dorobią, motocykl marki Jawa sprzedał, by podzielić
ro na samym końcu ogłoszono, że wolą udawać biedniejszych. się pieniędzmi w kolegami, wszystko było
pięściarze będą walczyć o jakiś tam Miało być jednak o sporcie. Jak w porządku i nikt się nie czepiał. Gdy zaś bez-
trzeciorzędny pas. Owe bokserskie wielkie przeobrażenia zaszły w tej dzie- pośrednio do ręki dostał kilka tysięcy złotych,
trofea, których gustowny wygląd ko- dzinie życia, skoro jeszcze w okresie został natychmiast zdyskwalifikowany.
jarzy mi się zawsze z chustami idą- międzywojennym sportowców, którzy Dziś Tomasz Adamek nie stanie na ringu,
cych do cywila żołnierzy, też zresztą złamali zasady amatorskie, czyli wzięli jeśli nie będzie wiedział, ile na tym zarobi. Te-
nabywa się drogą kupna. Wystarczy za udział w zawodach jakieś pieniądze, nisistka Agnieszka Radwańska też ma pełną
złożyć zamówienie w jednej z licz- dyskwalifikowano dożywotnio? informację na temat nagród pieniężnych
nych bokserskich federacji i za marne Taki los spotkał wielkiego fińskiego w każdym turnieju. To samo dotyczy wszyst-
kilka tysięcy dolarów przyślą ozdob- biegacza Paavo Nurmiego, a także na- kich zawodowych sportowców na całym świe-
ny pas we wskazane miejsce. Za do- szego długodystansowca Stanisława cie. Rozmowę o pieniądzach świetnie spuento-
datkową opłatą mogą Petkiewicza. Amerykańskiemu mi- wał wymieniany wcześniej Andrzej Gołota,
do paczki dołączyć strzowi olimpijskiemu w lekkoatletycz- który mimo licznych ciężkich uderzeń, jakie
człowieka, który tro- nych wielobojach Jimowi Thorpe’owi w życiu otrzymał, pozostał człowiekiem za-
feum wręczy. odebrano medale za to, dziwiająco dowcipnym. Zapytany przez repor-
Gołota jako że przyjął wynagro- tera o to, co sądzi o powiedzeniu, że pieniądze
wielokrotny milio- dzenie za grę szczęścia nie dają, odparł, zacinając się w cha-
ner o pieniądzach w baseball. rakterystyczny dla siebie sposób: „Zzzależy,
mówił przed jjjaką sumę masz na myśli”. 
FOT. WWW.SXC.HUI

66 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009

ul. Poznańska 129/133, 05-850 Ożarów Mazowiecki
tel.: (+48 22) 7312500, fax: (+48 22) 7312501
http://www.wb.com.pl, e-mail: info@wb.com.pl
POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009 67
68 POLSKA ZBROJNA NR 44 | 1 LISTOPADA 2009