Ballada Odwilż Chińskie

o Pumie strona 8 w Hawanie strona 41 Davos strona 48

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 18–19 (641) 3 maja 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

Budżet schyłku
imperium
Niektórzy mieli nadzieję, że Robert Gates będzie
strona 37

kontynuował dotychczasową politykę bezpieczeństwa USA.


SZWECJA, 2008 ROK
I D E O L O
Red Alert
Czy można było wygrać wojnę bez ofiar
Nagasaki i Hiroszimy?
O
czywiście. Bomby „Little boy” i „Fat
boy” mogły zostać odpalone na
terenie niezamieszkałym, a cesarz
Hirohito – zapoznany ze skutkami nowej broni
i postawiony wobec ultimatum. Może by tak się
stało, gdyby na początku 1945 roku generał
Curtis Emerson Le May nie objął stanowiska
dowódcy 21 Korpusu Bombowego latającego
B-29 na dalekowschodnim teatrze działań.
Kiedy w 1928 roku rozpoczął służbę, więk-
szość sztabowców powątpiewała w możliwości
bombowców. Porucznik Curtis Le May po
starcie z lotniska Mitchell pod Nowym Jorkiem
odnalazł poszukiwany okręt „Rex” 1240 kilo-
metrów od brzegu i przeprowadził pozorowany
atak. Le May był fanatycznym wyznawcą teorii
Giulio Douheta (komendant pierwszej na świe-
cie jednostki lotniczej, włoskiego batalionu ae-
ronautycznego; w 1921 roku opublikował bi-
blię teoretyków lotnictwa „Il dominio dell’aria”
– Panowanie w powietrzu), zwolennikiem bom-
bardowań strategicznych. W 1943 roku został
dowódcą 305 Dywizjonu Bombowego w An-
glii, później – 4 Skrzydła Bombowego, a na-
stępnie 3 Dywizji Bombowej. Gdy przejął do-
wodzenie 21 Korpusem, rozkazał bombardo-
wać japońskie miasta nocą z mniejszej wysoko-
ści, niewielkimi bombami burzącymi z dużą
liczbą ładunków zapalających. Eskadry B-29
rozpoczęły makabryczne naloty dywanowe,
J A S N O W I Z O R
wzniecające ogromne pożary. Podczas jednego
z nich, nocą z 9 na 10 marca 1945 roku, śmierć
poniosło 100 tysięcy cywilów w Tokio.
W żadnym innym nalocie nie zginęła tak duża
liczba ludzi. Zniszczono 63 japońskie miasta.
Życie straciło ponad milion osób. Sam generał
przyznał po latach, że gdyby zwyciężyli Ja-
pończycy, z pewnością sądzono by go za
zbrodnie wojenne.
Dlaczego od 1945 roku nie wybuchła już
żadna bomba atomowa? Gdyż właściciele
śmiercionośnej broni zdawali sobie sprawę, że
po ataku nuklearnym nie będzie zwycięzców.
I choć nasz bohater w latach 1961–1965 pełnił
funkcję szefa sztabu amerykańskich sił lotni-
czych, a potem krytykował rząd za zbyt łagodną
politykę w Wietnamie, bombowe mordy na ma-
sową skalę nie były już możliwe. Nie pozwoli-
łyby na to opinia publiczna, a także Chiny
i Związek Sowiecki. I choć Le May (w 1968
roku – kandydat na wiceprezydenta) nie usta-
wał w przekonywaniu, by za pomocą zmasowa-
nych bombardowań cofnąć Wietnam do epoki
kamiennej, nikt go już nie słuchał. Bo w 1964
roku Stanley Kubrick nakręcił „Doktora Stran-
gelove”, głośną satyrę na irracjonalność woj-
skowej doktryny wzajemnej anihilacji. Penta-
gon odmówił Kubrickowi pomocy i zażądał
umieszczenia na początku filmu planszy z na-
pisem, że to nie mogłoby się wydarzyć w rze-
MALMSTROM AIR FORCE BASE
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
czywistości. Pierwowzorem jednego z oszala-
łych generałów, którzy za wszelką cenę chcą
doprowadzić do trzeciej i ostatniej wojny glo-
balnej, jest nie kto inny jak Curtis Emerson
Le May. Nie było w tym żadnego przypadku.
W październiku 1948 roku został dowódcą
Strategic Air Command, jedynej ofensywnej
formacji dysponującej wówczas bronią jądrową.
Doprowadził do rozbudowy SAC, tworząc
z niej pięść atomową Stanów Zjednoczonych.
Z dzisiejszej perspektywy możemy sobie
śmiało powiedzieć, że były to dziecięce igrasz-
ki z termonuklearnym arsenałem. Harce owe
zaowocowały raptem kilkoma wypadkami
okrętów podwodnych z bronią nuklearną czy
pogubieniem przez samoloty bomb, z których
na szczęście żadna nie wybuchła. Dziś stoimy
osłupiali, słuchając Hilary Clinton obwiesz-
czającej światu, że pakistańska broń atomowa
może dostać się w ręce islamskich fanatyków.
Przy nich nasz generał wydaje się tylko dzi-
wakiem. Oni nie chcą wygrywać żadnej woj-
ny. Chcą tylko zadać nam, których nienawi-
dzą, jak najboleśniejsze straty. A sami gotowi są
zginąć. Wobec takiego dictum bledną groźby
Kim Dzong Ila i Mahmuda Ahmadineżada.
Niewielkie znaczenie mają rozmowy między
Obamą a Miedwiediewem o redukcji arsena-
łów atomowych. Curtis Le May zyskał nowe,
stokroć groźniejsze oblicze. 
POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 3
 K R Ó T K A S E R I A

ARMIA 46 | MAREK PIELACH

Na papierze jest świetnie
8 | NORBERT BĄCZYK 48 | BOGDAN GÓRALCZYK
Ballada o Pumie Chińskie Davos
14 | PIOTR BERNABIUK, 49 | TADEUSZ WRÓBEL
TADEUSZ WRÓBEL Gra o miliony
Paktowanie z diabłem 50 | PAWEŁ HENSKI
18 | LESZEK CWOJDZIŃSKI Samolot bez kompleksów
Na priorytetach nie oszczędzamy
NORBERT BĄCZYK 54 | ROMAN KUŹNIAR
19 | WŁODZIMIERZ KALETA
Ballada Straż na warcie
Kazus Fotygi

o Pumie
WOJSKOWA PUMA przypomina tę widywaną
od czasu do czasu na południu Polski. Może
jest, może jej nie ma.
MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER
Nierozliczony
reżim 43
Wspierany przez ONZ sąd ma osądzić
ZBRODNIE CZERWONYCH KHMERÓW
w Kambodży.
8
24 | PIOTR BERNABIUK
Gdzie jest głowa?
HORYZONTY
28 | PIOTR LASKOWSKI
55 | MAŁGORZATA
Majątek na gumie
SCHWARZGRUBER
30 | BOGUSŁAW POLITOWSKI
Przywrócony mit
Podniebna karetka
36 | BOGUSŁAW PACEK 60 | ZDZISŁAW NAJDER
Unijno-natowskie kadry Dwór króla Artura
61 | ANNA DĄBROWSKA
BEZPIECZEŃSTWO Po prostu porządni
62 | ROBERT CZULDA
37 | TOMASZ OTŁOWSKI Reporter od trudnych sytuacji
Budżet schyłku imperium 63 | MAGDALENA
40 | ANDRZEJ JONAS KOWALSKA-SENDEK
Kiedy tortura nie jest torturą Wolontariat w mundurze
41 | HENRYK SUCHAR 65 | MAGDALENA
Odwilż w Hawanie?
43 | MAŁGORZATA
KOWALSKA-SENDEK
Skarbnica militariów
SCHWARZGRUBER 66 | MAREK PRZYBYLIK
Nierozliczony reżim Referentka

tel.: +4822 684 52 30, CA MON 845 230; FOTOREPORTER

Aneta Wiśniewska, +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, KIEROWNICY DZIAŁÓW
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, Anna Dąbrowska, ppłk Artur Goławski,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Tadeusz Wróbel, tel. +4822 684 03 55,
845 685, faks: 845 503; CA MON 840 355;
sekretariat@redakcjawojskowa.pl
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa PUBLICYŚCI
WARSZAWA: Piotr Bernabiuk, Paulina
ZASTĘPCA DYREKTORA Glińska, Marek Pielach, Roman
REDAKCJI WOJSKOWEJ Przeciszewski, Małgorzata Schwarzgruber,
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” Aaron Welman,
Wojciech Kiss-Orski, tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244; ,
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
wko@redakcjawojskowa.pl BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
tel. +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
ZASTĘPCA DYREKTORA GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
REDAKCJI WOJSKOWEJ 13, CA MON 262 413;
ppłk Lech Mleczko KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił Jacek Szustakowski,
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, tel.: +4812 455 17 80, CA MON 131 780;
tel.: +4822 684 56 85; POZNAŃ: Piotr Laskowski, CA MON 572 446,
mjr Tomasz Szulejko,
REDAKTORZY PROWADZĄCY tel.: +4861 857 52 40, CA MON 572 240;
Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 02 WROCŁAW: Bogusław Politowski,
27, CA MON 840 227; Joanna Rochowicz tel.: +4871 765 38 53, CA MON 653 853;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Jarosław Wiśniewski, ZDJĘCIE
tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229; NA OKŁADCE
WSPÓŁPRACOWNICY USAF
Norbert Bączyk, Andrzej Jonas,
Robert Czulda, Marek Orzechowski,
Andrzej Fąfara, Bogusław Pacek, Marek
Przybylik, Krzysztof Głowacki, Paweł Henski,
Mariusz Jędrzejko, Marcin Kaczmarski,
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar, Redaktor
Damian Markowski, Henryk Suchar wydania
KATARZYNA
DZIAŁ GRAFICZNY PIETRASZEK
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170;
Marcin Dmowski (kierownik), Monika PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
Klekociuk, Paweł Kępka, Andrzej Witkowski Garmond PRESS, GLM.
Informacja: +4822 684 04 00
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE
tel.: +4822 684 03 55, CA MON 840 355; KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
Renata Gromska (kierownik), Małgorzata Bellona SA +4822 457 04 37,
Mielcarz, Aleksandra Ogłoza 6879 041, CA MON 879 041
BIURO REKLAMY I MARKETINGU DRUK
Adam Niemczak (kierownik), Interak Drukarnia Sp z o.o., Czarnków
Anita Kwaterowska (tłumacz), Numer zamknięto: 28.04.2009 r.
Małgorzata Szustkowska,
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03, faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009


Integracja wyszehradzka
Transformacja sił zbrojnych w czasie kryzysu i bezpieczeństwo regionalne
były jednymi z tematów poruszanych przez szefów obrony Polski, Czech,
Słowacji i Węgier.
S zef Sztabu Generalnego
Wojska Polskiego generał
Franciszek Gągor, jego odpo-
wiednicy ze Słowacji i Węgier,
generałowie Lubomir Bulik
i László Tömböl, oraz zastępca
czeskiego szefa sztabu, generał
dywizji Josef Prokš, dyskutowali
23–24 kwietnia w Sopocie mię-
dzy innymi nad sposobem radze-
nia sobie przez wojsko z oszczęd-
nościami w czasie kryzysu go-
spodarczego. Szczególną uwagę
zwrócono na poszukiwanie naj-
bardziej efektywnych i skutecz-
nych metod zarządzania siłami
zbrojnymi.
Podczas spotkania szefów
obrony sił zbrojnych państw Gru-
py Wyszehradzkiej omówiono
także realizację wniosków i usta-
leń z ubiegłorocznego spotkania
w Pradze. Szefowie obrony po-
twierdzili również wolę utworze-
nia Wyszehradzkiej Grupy Bojo-
wej, której gotowość planowana
jest na 2015 rok, oraz zapoznali
się z katalogiem bazy szkolenio-
wej oraz poligonów znajdujących
się na terenie państw Grupy. Miej-
sca te mają służyć wspólnym ćwi-
M E L D U N E K
OD LEWEJ: generał dywizji Josef Prokš, F L E S Z
generał László Tömböl, W O J S K A L Ą D O W E
generał Franciszek Gągor
i generał Lubomir Bulik.
Podwójne złoto
KOSZALIN. Reprezentacja
12 Brygady Zmechanizowanej ze
Szczecina zajęła pierwsze miejsce
w klasyfikacji zespołowej i indywidu-
alnej na szczeblu 12 Dywizji Zme-
chanizowanej w strzelaniu kadry
z pistoletu wojskowego. Drużyna
w składzie: kapitan Zbigniew
Wojciechowski, kapitan Dariusz
Ptak, kapitan Mariusz Jakubowski,
kapitan Daniel Salamon i starszy
chorąży Marcin Goździcki uzyskała
1415 punktów i tym samym zapew-
niła sobie tytuł mistrzowski. Najlep-
szy wynik w klasyfikacji indywidual-
nej osiągnął kapitan Zbigniew
Wojciechowski, oficer sztabu 12 BZ.
Wyróżnienie
FOT. MON
SULECHÓW. 21 kwietnia do-
wódca 11 Lubuskiej Dywizji Kawa-
lerii Pancernej generał dywizji
Paweł Lamla w imieniu dowódcy
Wojsk Lądowych wręczył tytuł
Wzorowego Pododdziału Wojsk
Lądowych podpułkownikowi
Romanowi Boguszowi, dowódcy
dywizjonu artylerii samobieżnej
czeniom i szkoleniom pooddzia- świadczeniach wyniesionych
łów grupy bojowej. z operacji ISAF, współpracy w ra-
Rozmawiano także o innych mach Sił Odpowiedzi NATO
5 Lubuskiego Pułku Artylerii.
„Dziękuję Wam «goździkowcy» za
wszystko, co zrobiliście do tej pory,
możliwościach współpracy i struktur wielonarodowych, kwe- aby kształtować właściwe postawy
w strukturach wielonarodowych. stii bezpieczeństwa regionalnego żołnierskie. Jesteście wzorem do
Przykładem takiego współdziała- oraz partnerstwie strategicznym naśladowania”, powiedział dowód-
nia w regionie jest projekt utwo- z Ukrainą. Potwierdzili też swoje ca 5 Pułku pułkownik Sławomir
rzenia wspólnej floty strate- poparcie dla starań Ukrainy na Owczarek. 
gicznego transportu po- rzecz jej bliższej integracji
wietrznego, która ma Szefowie ze strukturami euroatlan- F L E S Z
M A R Y N A R K A W O J E N N A
stacjonować na Wę- obrony potwierdzili tyckimi.
również wolę
grzech.
Drugiego dnia do
utworzenia w 2015
roku Wyszehradzkiej
Szefowie obrony
państw Grupy Wyszeh- Rocznica
obrad dołączyła de- Grupy Bojowej. radzkiej spotykają się GDYNIA. 28 kwietnia minęło
legacja sił zbrojnych raz do roku. Podstawą 89 lat od utworzenia jednej z naj-
Ukrainy z szefem sztabu współpracy wojskowej starszych jednostek wojskowych
obrony tego kraju generałem jest „Deklaracja wyszehradzka” Marynarki Wojennej: Komendy
Siergiejem Kyrychenko na czele z 1991 roku. Na początku Grupa Portu Wojennego Gdynia.
oraz, biorący po raz pierwszy funkcjonowała jako forum kon- Obecny komendant portu koman-
udział w spotkaniu, szefowie sultacji i koordynacji, przede dor Mirosław Sołtysiak, na uroczy-
obrony Litwy, Łotwy i Estonii. wszystkim na szczeblu ministrów stej zbiórce podwładnych, w obec-
Inicjator rozszerzonej formuły spraw zagranicznych i obrony ności szefa szkolenia MW wicead-
rozmów generał Gągor zazna- narodowej. mirała Macieja Węglewskiego
czył, że jest ona wyrazem rosną- Współpraca została zintensyfi- oraz dowódcy 3 Flotylli Okrętów
cej potrzeby współpracy regional- kowana po ogłoszeniu decyzji kontradmirała Marka Kurzyka po-
nej. „Nasze siły zbrojne dążą do o zaproszeniu Polski, Czech i Wę- dziękował żołnierzom oraz pracow-
integracji zarówno w regionie, jak gier do rozmów akcesyjnych do nikom za bardzo dobre wykonywa-
i na forum NATO oraz Unii Euro- NATO. Od 1999 roku w skład nie obowiązków służbowych i ogło-
pejskiej”. Przedstawiciele ośmiu Grupy weszła także Słowacja, a od sił wejście KPW Gdynia w jubile-
państw Europy Środkowo- 2007 roku w części obrad uczest- uszowy, dziewięćdziesiąty rok
-Wschodniej rozmawiali o do- niczy także Ukraina. (MK, AD)  istnienia. 
POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 5
 M E L D U N E K

Generalskie awanse POZNAŃ

Ułańskie
Polskiej armii przybędzie trzech nowych generałów,
a czterech kolejnych awansuje na wyższe stopnie.
święto
Z OKAZJI ŚWIĘTA

N ominacje wręczy oficerom dem do patentów oficerskich

3 maja w Zamku Królew- z czasów II Rzeczypospolitej. Po
skim w Warszawie zwierzchnik raz kolejny przed świętem pań-
15 Pułku Ułanów Po-
znańskich od 17 do
19 kwietnia kawalerzy-
Sił Zbrojnych RP prezydent Lech stwowym nie zdążył wydać goto- ści z Polski i zagranicy
Kaczyński. Większość awanso- wego od dawna, liczącego dwie po raz 24. opanowali
wanych to marynarze. Na sto- strony tekstu (plus cztery stro- miasto. Podczas Dni
pień admirała floty mia- ny załączników i kilka Ułana można było ob-
nowany zostanie wice- Prezydent stron wzorów) rozpo- serwować między inny-
admirał Tomasz Lech Kaczyński nie rządzenia w sprawie mi zmagania konno
wręczy awansowanym
Mathea, na wicead- generałom aktów
tr ybu nadawania żołnierzy na XIX Ogólno-
mirała – kontradmirał mianowania według pierwszego stopnia polskich Zawodach Mili-
Waldemar Głuszko.. nowego wzoru. oficerskiego, stopni tari. Widzowie obejrzeli
Kontradmirałami zosta- oficerskich generałów pokazy ujeżdżania i te-
ną komandor Marian i admirałów oraz stopnia renowo-skokowe, a tak-
Jan Ambroziak i komandor Marszałka Polski. Rozporządze- że przegląd mundurowy
Krzysztof Teryfter. Na stopień nie wymaga kontrasygnaty pre- i pokazy władania
generała dywizji awans otrzymają miera. Konieczność jego wydania lancą oraz szablą
generałowie brygady Mieczysław wynika z nowelizacji ustawy w wykonaniu około
Gocuł i Romuald Ratajczak, pragmatycznej i innych ustaw, 50 kawalerzystów. Uro-
a na generała brygady zostanie uchwalonej 24 sierpnia 2007 roku czystości zakończyły po-
mianowany pułkownik Grzegorz i podpisanej przez prezydenta kazy ułanów ze stowa-
Sodolski. 19 miesięcy temu. Z tego powo- rzyszeń jeździeckich
Niestety, Lech Kaczyński nie du nowych patentów oficerskich oraz rekonstruktorów,
wręczy awansowanym generałom może nie dostać kilkuset promo- którzy odtworzyli epizo-
aktów mianowania według nowe- wanych w tym roku podporucz- dy kampanii wrześnio-
go wzoru, nawiązującego wyglą- ników. (ATD, AG)  wej 1939 roku. (TS) 

Zasiłek Do trzech N iepowodzeniem zakończył

się drugi przetarg Agencji
stępną licytację tego unikatowego
na skalę europejską kompleksu
dla rezerwistów razy sztuka
Mienia Wojskowego na Cytadelę
w Twierdzy Modlin. Choć cenę
koszarowego z XIX wieku o dłu-
gości ponad dwóch kilometrów

J ak zapewnia resort obrony, pla-

nowane skrócenie ostatnim po-
borowym służby z dziewięciu do
siedmiu miesięcy nie spowoduje,
że zostaną pozbawieni zasiłku dla
bezrobotnych. O taki zasiłek może
się starać osoba po minimum
ośmiomiesięcznej służbie. Wyjąt-
kiem są młodzi ludzie, którzy wcze-
śniej pracowali, o ile służba i za-
trudnienie trwały łącznie 365 dni.
Zgodnie z projektem nowelizacji
rozporządzenia MON w sprawie
zwalniania żołnierzy z czynnej
służby wojskowej i powoływania
poborowych do odbycia tej służby
w 2009 roku, będą oni mieli możli-
wość wyboru – albo kontynuować
zasadniczą służbę, albo zakończyć
ją we wcześniejszym terminie. Jeśli
żołnierz będzie chciał nabyć prawa
do zasiłku, będzie mógł wydłużyć
służbę do ośmiu miesięcy. W takim
wypadku powołani w listopadzie
2008 roku zostaną w koszarach do
6–8 lipca tego roku, a w grudniu
– do 3–5 sierpnia. (ATD)  tów. „Intencją podkomisji nie jest
Lotnictwo pod lupą
Na posiedzeniu sejmowej Komisji Obrony Narodowej 22 kwietnia powstała specjalna
podkomisja, która zbada problemy związane z kształceniem personelu latającego.
P omysłodawcą jej powołania był
poseł Ludwik Dorn. Stwier-
dził on, że jest dużo niepokojących
doniesień ze strony lotników, któ-
rzy uważają, że wojsko nie zapew-
nia fachowego wykształcenia w pi-
lotażu. Wskazano na zbyt małą
liczbę godzin przeznaczonych na
latanie oraz brak paliwa do samolo-
wywoławczą obniżono z 220 do
160 milionów złotych, a poten-
cjalnemu nabywcy miała przysłu-
giwać 50-procentowa bonifikata
od wylicytowanej kwoty (obiekt
wpisany jest do rejestru zabyt-
ków), 23 kwietnia nie pojawił się
ani jeden oferent.
Pierwszy przetarg w grudniu
2008 roku agencja unieważniła
z powodu braku chętnych. Na-
atakowanie obecnego ministra
obrony narodowej, gdyż problem
istnieje od blisko pięciu lat”, powie-
dział poseł Dorn. Dodał również,
że zespół jest jedyną nadzieją dla
lotników, którzy regularnie starają
się informować resort obrony o pro-
blemie, lecz istnieje blokada infor-
macji na szczeblu administracyj-
nym. „Jesteśmy otwarci na dysku-
wraz z 55 hektarami działki za-
planowano na wrzesień. Jednak
tym razem nie będzie obniżek.
Jak tłumaczą w AMW, napływały
sygnały od potencjalnych nabyw-
ców, że są zainteresowani twier-
dzą, jednak z powodu kryzysu nie
dostali potrzebnych kredytów. In-
westorów mogą też odstraszać
ograniczenia nałożone przez kon-
serwatora zabytków. (ANN) 
sję w tej sprawie”, podkreślał sekre-
tarz stanu do spraw społecznych
i profesjonalizacji w MON
Czesław Piątas. Pomysł utworze-
nia podkomisji powstał po ostatniej
katastrofie samolotu Bryza w Gdy-
ni-Babich Dołach. Pojawiło się
wówczas wiele krytycznych głosów
dotyczących jakości szkolenia pilo-
tów niektórych maszyn. (AW) 

6 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009


Ostatni remont
S amoloty pasażerskie Tu-154M
zostaną poddane kolejnemu,
zapewne ostatniemu już w czasie
ich służby w barwach 36 Specjal-
nego Pułku Lotnictwa Transporto-
wego, remontowi głównemu. Tym
razem resort obrony zlecił naprawy
(przedłużające okres eksploatacji
o pięć lat) oraz modyfikację obu
maszyn wybranemu w przetargu
konsorcjum warszawskich firm
MAW Telecom i Polit-Elektronik.
Firmy te są pośrednikami – fak-
tycznie prace zostaną wykonane
w zakładach lotniczych w rosyj-
skiej Samarze. W przeciwieństwie
do starających się o remontowe zle-
cenie Bumaru i Metalexportu-S,
konsorcjum MAW Telecom i Polit-
Elektronik złożyło Departamento-
wi Zaopatrywania Sił Zbrojnych
MON jedyną ważną ofertę. Umo-
wę na usługę, wartą 69,6 miliona
złotych, zawarto 9 kwietnia. Tupo-
lewy będą remontowane pojedyn-
czo – jeden w tym roku, drugi
w przyszłym. Dodatkowo remont
główny przejdą silniki D-30KU
i TA-6A. (AG)  uroczystości podkreślał, jakich do-
Więcej armii na wschodzie
M iejsce 18 Batalionu Obrony
Terytorialnej zajmie pułk
rozpoznawczy. Szczegóły swojej
decyzji minister Bogdan Klich
przedstawił 23 kwietnia na konfe-
rencji prasowej w Białymstoku.
Poinformował, że dzięki plano-
wanym zmianom powstanie oko-
ło 500 dodatkowych etatów dla
żołnierzy, a zadania stojące przed
nową jednostką będą poważniej-
sze z punktu widzenia bezpie-
czeństwa kraju. „Pułki rozpo-
Liczba
tygodnia
T ylu absolwentów rocznego
studium oficerskiego Wyższej
Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądo-
wych otrzymało 18 kwietnia z rąk
szefa Sztabu Generalnego Wojska
Polskiego generała Franciszka
Gągora szlify oficerskie. Prymu-
sem został podporucznik Tomasz
Nowakowski. Szef SGWP podczas
FOT. TOMASZ SZULEJKO
znawcze uważamy za jedno z naj-
ważniejszych narzędzi dla za-
pewnienia bezpieczeństwa pań-
stwa. Trzy pułki, które zlokalizo-
wane zostaną na wschodnich ru-
bieżach Polski, będą także od-
grywały ważną rolę w strukturze
sojuszniczej”, zaznaczył szef
MON. Nowa jednostka ma osią-
gnąć gotowość do końca tego ro-
ku, a dotychczas funkcjonujący
batalion przestanie istnieć do
30 czerwca. (ATU) 
68
wódców potrzebuje polska armia:
„Skutecznych, wymagających,
z charakterem i inicjatywą. Takich,
którzy nie boją się samodzielnego
podejmowania trudnych decyzji”.
W murach wrocławskiej uczelni
kształci się teraz ponad 800 pod-
chorążych, a we wrześniu tego ro-
ku szlify oficerskie otrzyma kolej-
nych 500 absolwentów. (AD)  połączonej. (PG)
POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009
F L E S Z
S I Ł Y P O W I E T R Z N E
Uroczystości
WARSZAWA. 17 kwietnia
w Centrum Hydrometeorologii Sił
Zbrojnych RP odbyła się uroczysta
zbiórka z okazji Międzynarodowego
Dnia Meteorologii, będącego
jednocześnie świętem jednostki.
W spotkaniu udział wzięli między in-
nymi: dowódca Centrum Operacji
Powietrznych generał brygady
Zbigniew Galec, zastępca szefa
sztabu SP generał brygady Jerzy
Fryczyński, szef Zarządu Rozpozna-
nia i Walki Elektronicznej SP pułkow-
nik Andrzej Michalski, komendant
Centrum Hydrometeorologii SZRP
pułkownik Leszek Kilamowski.
Święto stało się okazją do podsumo-
wania całorocznej działalności oraz
wyróżnienia najbardziej aktywnej
kadry i pracowników wojska. 
F L E S Z
Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A
Wizyta
WARSZAWA. Komandor
Thomas J. Williamson, attaché
morski przy Ambasadzie Stanów
Zjednoczonych w RP, przebywał z ro-
boczą wizytą w Komendzie Głównej
Żandarmerii Wojskowej. W spotka-
niu uczestniczył między innymi ko-
mendant główny ŻW generał bryga-
dy Marek Witczak. Podczas wizyty
poruszono kwestie przygotowania
i szkolenia wielonarodowych zespo-
łów doradczych Policji do działań
w ramach misji w Afganistanie;
współpracy szkoleniowej policji woj-
skowej USA z polskimi oddziałami
specjalnymi ŻW oraz wymiany szko-
leniowej specjalistów żandarmerii
i amerykańskiej Military Police. 
F L E S Z
L O G I S T Y K A
Szkolenie
BYDGOSZCZ. Szefowie oddzia-
łów transportu i ruchu wojsk Po-
morskiego Okręgu Wojskowego,
komendanci wojskowych komend
transportu oraz dowódcy kompanii
regulacji ruchu z całych sił zbroj-
nych wzięli udział w zorganizowa-
nym przez Inspektorat Wsparcia
Sił Zbrojnych i POW szkoleniu
na temat zasad organizacji ruchu
wojsk w ramach operacji

7
 P E R Y S K O P

NORBERT BĄCZYK
zajmuje się
techniką
wojskową

Ballada
o Pumie
Wojskowa Puma przypomina tę widywaną od czasu
do czasu na południu Polski. Może jest, może
FOT. TOMASZ MIELCZAREK

jej nie ma, a jak jest, to nie wiadomo jaka.

8 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009

ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

Z
anim jeszcze ktokolwiek usłyszał
o tajemniczym dużym kocie gra-
sującym na południu Polski, słowo
Puma stało się kryptonimem pracy
badawczo-rozwojowej, w której
wyniku nasza armia chciała zmodernizować leci-
we BWP-1 (bojowy wóz piechoty). W 2008 roku,
gdy tworzono plany modernizacji technicznej na
lata 2009–2018, zdecydowano, że program Puma
zostanie zaliczony do grupy istotnych projektów
rozwoju technicznego armii w nadchodzącej de-
kadzie. Formalnie wypracowane wówczas zało-
żenia nadal obowiązują, choć już doczekały się
korekt, spowodowanych choćby kryzysem finan-
sów MON. Armia najwyraźniej chce przeprowa-
dzić tę modernizację. Niemniej zasadne wydają
się w tym miejscu dwa pytania: czy w ogóle war-
to to zrobić, a jeśli tak, to w jaki sposób?

NIEKOŃCZĄCA SIĘ HISTORIA

Obecnie w Siłach Zbrojnych RP, a dokładniej
w Wojskach Lądowych, mamy dwa zasadnicze
typy pojazdów, które międzynarodowe traktaty
określają mianem bojowych wozów piechoty. Są
to Rosomak w wersji z armatą kalibru 30 mili-
metrów oraz BWP-1. Pierwszy z nich, wprowa-
dzony do uzbrojenia w 2004 roku, zupełnie
słusznie jest dziś chlubą i powodem do dumy dla
Wojsk Lądowych. Drugi… cóż, po prostu jest.
Historia BMP-1 (Bojowaja Maszina Piechoty)
sięga początków lat sześćdziesiątych XX wieku,
kiedy to w Czelabińskiej Fabryce Traktorów ze-
spół konstrukcyjny pod kierownictwem P. Isako-
wa przystąpił do prac nad Obiektem 765.
Ich efektem był rewelacyjny jak na owe czasy
BMP-1, przyjęty na uzbrojenie armii radzieckiej
w połowie lat sześćdziesiątych. Jednak bewup
szybko się zestarzał. Mało efektywne okazało się
zwłaszcza uzbrojenie, już w połowie lat siedem-
dziesiątych niespełniające wymogów pola walki.
I gdy w tym okresie duże partie wozów zasilały
polskie arsenały, Rosjanie pracowali już nad
BMP-2. Niestety, lepiej uzbrojona „dwójka” po-
jawiła się nad Wisłą w małych ilościach dopiero
pod koniec istnienia Układu Warszawskiego.
I nie zagrzała u nas miejsca. Pomimo licznych
protestów, BMP-2 sprzedano za granicę. Wojsko
Polskie pozostało zatem tylko z jednym typem
bojowego wozu piechoty, podstarzałym BWP-1.
Na początku lat dziewięćdziesiątych, gdy ru-
nął Układ Warszawski, modernizacja pojazdów
nie wydawała się jeszcze pilna. Tymczasem ope-
racja „Pustynna burza” oraz konflikty lokalne
pokazały dobitnie, iż nie tylko w starciu
z nowoczesną armią BWP-1 nie ma żadnej war-
tości bojowej, ale również w walkach z gorzej
uzbrojonym przeciwnikiem jego skuteczność

POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 9

 P E R Y S K O P
jest mocno wątpliwa. Kiepsko wypadał nawet
w misjach pokojowych. Powodem był, banalny
z pozoru, brak gumowych nakładek na gąsienice.
Uniemożliwiało to poruszanie się po drogach as-
faltowych bez ryzyka zniszczenia nawierzchni.
RODZI SIĘ PUMA
W 1999 roku wydawało się, że coś zmienia
się wreszcie na lepsze. Ówczesny Departament
Rozwoju i Wdrożeń MON (Departament Polity-
ki Zbrojeniowej) ogłosił przetarg na moderniza-
cję starzejących się wozów. W odpowiedzi
WZM z Siemianowic Śląskich zaproponowały
zamontowanie na BWP francuskiej wieży Dra-
gar z karabinem maszynowym oraz 25 milime-
trowym działkiem. Bardziej perspektywiczna
okazała się jednak inna oferta. Był nią pojazd
z WZM nr 5. Modernizacji poddano w nim nie
NA WIOSNĘ 2009 ROKU PROGRAM NAZYWANY
UMOWNIE PUMĄ JEST WCIĄŻ BARDZIEJ
KONCEPCJĄ NIŻ REALNYM PLANEM
wieżę, ale podwozie. Poznański BWP-1 otrzy-
mał między innymi szybkowymienny moduł ze-
społu napędowego, nowe przyrządy obserwa-
cyjne, gumowe nakładki na gąsienice czy sze-
rokie pływaki burtowe. Konstrukcję stale uno-
wocześniano, tak że po salonie kieleckim
w 2000 roku miała już ona na koncie prestiżową
nagrodę Defender. Pojazd otrzymał także
wdzięczną nazwę Puma.
Pod koniec 2001 roku nad programem pojawi-
ły się ciemne chmury. Ograniczenia finansowe
i nowe priorytety związane z wojną z terrory-
zmem doprowadziły do zawieszenia prac. I cho-
ciaż w 2003 roku można było podziwiać Pumę
E8 – zmodernizowane podwozie plus niemiecka
wieża Rheinmetall E8 kalibru 30 milimetrów
– losy polskich BWP znów zawisły w próżni.
Tym bardziej że od 2004 roku zaczęto wdrażać
bojowy wóz piechoty nowej generacji o nazwie
Rosomak. Jak się jednak okazuje, Puma należy
do drapieżników nie tylko żywotnych, ale przy
tym cierpliwych. Potraktowana po macoszemu
w planie rozwoju armii na lata 2005–2010, po-
wróciła wreszcie w kolejnych latach.
Od 2006 roku rozpoczęto kolejne prace kon-
cepcyjne i jak już wspomniano, gdy w 2008 roku
opracowywano założenia szczegółowe moderni-
zacji technicznej armii na lata 2009–2018, pro-
gram Puma uznano za jeden z najistotniejszych
dla Wojsk Lądowych. Ponieważ jednak wcze-
śniej modernizacji poddano tylko podwozie,
przed wdrożeniem program i tak musiał zostać
skierowany do kolejnych prac badawczo-rozwo-
jowych, tym razem planowanych na lata 2009–
–2010, obejmujących według ówczesnych kon-
cepcji kompletny pojazd z nowym wyposaże-
niem i uzbrojeniem.
10 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009
Trzeba sobie uświadomić, że dziś, na wiosnę
2009 roku, program nazywany umownie Pumą
jest wciąż bardziej koncepcją niż realnym pla-
nem. Tymczasem najmłodsze BWP-1 mają już
21 lat, najstarszym zaś właściwie skończył się
resurs eksploatacyjny. Obecnie SZRP mają oko-
ło 1300 takich pojazdów. Najstarsze z nich do-
starczono jeszcze w 1974 roku, najmłodsze
– w 1988. Dzięki zmagazynowaniu część BWP-1
jest zapewne w lepszym stanie, niż wskazują na
to ich metryki, niemniej trzeba mieć świado-
mość, że normalny czas ich eksploatacji wynosi
30 lat, z możliwością przedłużenia o kolejną de-
kadę, zaś dopuszczalny przebieg podaje się na
C O M M E N T
Generał broni
WALDEMAR
SKRZYPCZAK,
dowódca Wojsk Lądowych:
W ocenie Dowództwa Wojsk Lądowych
modernizacja BWP-1 to właściwy kieru-
nek, o ile założy się utrzymanie go w szyku na
kolejne 10-20 lat i ograniczy zakres zmian do
takich, na jakie pozwala konstrukcja. Warto
zauważyć, że modernizacja BWP-1 jest pro-
wadzona również w innych krajach. Trzeba
jednak zadać sobie pytanie: czy BWP-1 jest
odpowiednią platformą, podatną na zabiegi
modernizacyjne, w tym osiągnięcie odporno-
ści balistycznej poziomu IV, bez utraty swoich
walorów manewrowych? Dopiero rozwianie
tych wątpliwości da podstawy do podjęcia
konkretnych decyzji.
36 tysięcy kilometrów, z możliwością rozszerze-
nia o następne 10 tysięcy. Czyli znów teoretycz-
nie do 2018 roku wszystkie BWP-1 powinny już
wyjść z linii! Oczywiście, jeśli nic się przy nich
nie zrobi. Czy jednak sensowne jest modernizo-
wanie pojazdu aż tak wiekowego?
AMBITNE PLANY
Zanim jeszcze na MON spadł kryzys finanso-
wy, koncepcja nowej Pumy, ta z lat 2007–2008,
była bardzo ambitna. Największym problemem
w BWP-1 jest jego zupełnie anachroniczne
uzbrojenie, ale twórcy wizji modernizacyjnej po-
szli o wiele dalej. Puma nie ma być bowiem tyl-
ko starym BWP-1 z nowym uzbrojeniem. W wy-
niku prac powinien wyłonić się zupełnie nowy
pojazd, stworzony z myślą o sieciocentrycznym
polu walki, naszpikowany nowoczesną elektroni-
ką, systemami łączności czy wymiany informa-
cji taktycznej. W BWP-1 powinno znaleźć się
kilka radiostacji, w tym szerokopasmowa, a nie-
które mogłyby mieć nawet łączność satelitarną.
Wozy można byłoby stale nadzorować dzięki sa-
telitarnemu systemowi pozycjonowania, ponadto
zostałyby włączone w ogólny system informa-
tyczny pola walki. Nawet przewożony desant
miałby możliwość łączności z pojazdem na nie-
wielkich odległościach dzięki indywidualnym
aparatom przenośnym. Tym samym w ramach
modernizacji wojsko otrzymałoby wóz bojowy
nowego pola walki, wprzęgnięty w planowany
i powoli budowany system sieciocentryczny.
Uzbrojenie także miało zasadniczo się zmie-
nić, choć już przed kilku laty zostało ono dla
 A R M I A

PUMA, prototyp C O M M E N T A R I U M
modernizacji BWP-1

Nowe wozy są potrzebne

LECH KOŚCIUK
Koncepcja modernizacji BWP-1 pod kryptonimem
„Puma” jest, delikatnie mówiąc, nierozsądna.

P
o pierwsze z powodu
bardzo ograniczo-
nych środków finan-
sowych, jakie MON będzie
miało do dyspozycji w najbliż-
szych latach na moderniza-
cję. Zasadnicze projekty mo-
dernizacyjne do 2013 roku
są już określone i nie ma
w tym czasie miejsca na
„Pumę”. Co więcej, należy
mieć na uwadze to, że bu-
dżet resortu obrony będzie
się zmagał z konsekwencja-
mi kryzysu przez co najmniej
pięć lat. W tym okresie na li-
ście priorytetów powinny
FOT. WZM SA
obrony powietrznej oraz roz-
wój systemów C4ISR.
Po drugie, biorąc pod uwagę
tempo modernizacji BWP-ów
– kompania rocznie – wystar-
czy sobie policzyć, ile czasu
zajmie wystawienie pełnej bry-
gady BWP Puma, nie mówiąc
już o dwóch brygadach. Takie
tempo dyskwalifikuje racjona
lność projektu już na starcie.
W tym samym czasie na świe-
cie będą zbliżać się do końca
prace nad nową generacją gą-
sienicowych bojowych wozów
piechoty. Decydując się na Pu-
mę, z działań tych się wyklu-
do szyku na następne 10–15
lat pojazdy zmodernizowane
zamiast nowych, a co za tym
idzie, lokujemy nasze szczu-
płe zasoby finansowe w roz-
wiązanie nieperspektywiczne
i odcinamy się od realnego
postępu technologicznego.
Po trzecie, jeśli już mamy
w produkcji nowoczesny KTO
Rosomak, racjonalniejszym
rozwiązaniem będzie konse-
kwentne i szybkie jego wpro-
wadzenie do uzbrojenia. Jest
to bowiem realny postęp jako-
ściowy. 

LECH KOŚCIUK
znaleźć się śmigłowce, po- czamy. Spowalniamy postęp jest dyrektorem Departamentu
trzeby Marynarki Wojennej, jakościowy, bo wprowadzimy Transformacji MON

Pumy dość jasno zdefiniowane. Nowy BWP-1
otrzymałby bezzałogową lekką wieżę wyposa-
żoną w armatę kalibru 30 milimetrów (taką jak
na Rosomaku) z przyrządami dzienno-nocnymi
oraz wyrzutnię przeciwpancernych pocisków
kierowanych Spike plus granaty dymne do sa-
moobrony (takie wieże mają dziś w ofercie fir-
my z Izraela, nad podobnym rozwiązaniem pra-
cuje też Oto Melara). Dzięki temu dysponowałby
siłą ognia większą niż Rosomak. A ponadto
Puma miała zachować zwinność i zdolności tere-
nowe BWP-1, a nawet możliwość pływania, co
oczywiście ograniczało limit masy.
Jak należy ocenić tę ambitną koncepcję? Teo-
retycznie jej twórcy mają słuszność. Jeśli BWP-1
ma pozostać w służbie, musi przejść gruntowną
modernizację, zaplanowaną nawet nie pod ką-
tem dzisiejszego, ale przyszłego pola walki.
Stąd, obok uzbrojenia, tak duże przywiązywa-
nie wagi do zabudowy nowych systemów łącz-
ności czy, szerzej, wymiany danych taktycz-
nych. Niemniej mając świadomość, jak w ostat-
nich latach w Polsce definiuje się wymagania
dla sprzętu wojskowego, a następnie na ich pod-
stawie próbuje się coś wdrożyć, to wspomniane
tu wymagania dla Pumy mogą rodzić niepokój.
Droga od ogółu do szczegółu jest bowiem dłu-
ga, a wiele części składowych tak modnej dziś
sieciocentryczności jest dopiero na początku
drogi do wojskowych arsenałów. Mało tego,
przecież wiele rozwiązań nie zostało jeszcze
wyraźnie określonych. Lądowy wóz bojowy
o możliwościach zbliżonych do Pumy w na-
szych warunkach powstawałby zatem dość dłu-
go, a mowa o modernizacji konstrukcji z lat
sześćdziesiątych XX wieku, a nie wdrażaniu po-
jazdu nowej generacji.
Konstruktorzy BWP-1 z Czelabińskiej Fabry-
ki Traktorów byliby niezmiernie zdziwieni, że
ich pojazd może przeistoczyć się pół wieku póź-
niej w naszpikowaną elektroniką Pumę. To prze-
cież dość niezwykłe, że mając pod ręką zupełnie
nowy model bojowego wozu piechoty (Roso-
mak), równolegle podejmuje się tak duży wysi-
łek i wiąże nadzieje z zupełnie archaicznym
bewupem.
Gdyby określane w 2008 roku harmonogra-
my rzeczywiście byłyby realne, to właśnie on,
a nie Rosomak, pierwszy doczekałby się szere-
gu nowych systemów, w tym integracji uzbroje-
nia głównego z ppk Spike, czego jak wiadomo
„Rosiek” nie dostał do dzisiaj i jeszcze długo
nie dostanie (choć Wojska Lądowe chciałyby
pozyskać większą liczbę Rosomaków w wersji
bwp, uzbrojonych analogicznie do Pumy w bez-
załogowe wieże z armatą i ppk, niemniej pierw-
sze 316 bojowych Rosomaków ppk raczej nie
otrzyma). Tym samym batalion Pum dyspono-
wałby większą siłą ognia niż batalion Rosoma-
ków. A na polu walki, w przypadku starcia
z wrogimi czołgami, to zmodernizowane,
30-letnie BWP-1 miałyby większe szanse na
przetrwanie.
Osobnym zagadnieniem jest to, czy w ogóle
wszystkie te urządzenia można na BWP-1 za-
montować, zachowując jeszcze przy tym wymóg
pływalności. Każdy, kto podróżował bewupem,
zgodzi się z opinią, że jego kadłub nie został za-
projektowany pod kątem wygody użytkownika.
Czy polski żołnierz przyszłości, wyposażony we-
dług mglistych koncepcji „Tytana” we własne
systemy łączności, nowoczesny hełm, kamizelkę
kuloodporną i taktyczną, z bronią, będzie
w ogóle mógł zmieścić się w tym pojeździe?
Zmieścić się pewnie zmieści, przecież i do fiata
126p można było wsadzić pralkę, ale nie o to
chyba chodzi, gdy mówimy o wozie bojowym
przyszłego pola walki.
Niestety, kadłub BWP-1 czy szerzej ogólna
koncepcja tego pojazdu, powstawały w zupełnie
innych czasach i jest on dziś niewdzięcznym two-
rzywem do poważniejszych modernizacji. Jego
ochrona balistyczna, przeciwminowa czy rozmia-
ry przestrzeni transportowej nie przystają do za-
chodnich (pod tym pojęciem rozumie się: naj-
ważniejszy jest człowiek) standardów projekto-
wania wozów bojowych.
REANIMACJA TRUPA
Jesienią zeszłego roku, zanim jeszcze kryzys
wstrząsnął budżetem armii, mówiło się, że fazę
badawczo-rozwojową programu „Puma” można
będzie zakończyć w 2010 roku, zaś już w 2011
pierwszy batalion zmechanizowany otrzymałby
53 nowe-stare stalowe koty. Następnie co roku
modernizowano by kolejny batalion, tak że oko-
ło 2018 roku byłoby ich osiem, a opcjonalnie na-
wet dziewięć, zaś liczba Pum przekroczyłaby
znacznie 400 sztuk (440–480). Resursy zostały-
by wydłużone, właściwie wyzerowane, i pojazdy
mogłyby pozostać w służbie nawet kolejne dwie
lub trzy dekady. Dopiero wówczas, pod koniec

POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 11

 P E R Y S K O P
C O M M E N T A R I U M

Konstrukcja muzealna
MAREK OJRZANOWSKI
Pojazd okazał się mało skuteczny
zarówno pod względem
FOT. MARCIN SZUBERT

uzbrojenia, jak i ochrony załogi.

Z
aprojektowany w latach tach na 360-stopniowym polu
pięćdziesiątych i wprowa- walki, w ekstremalnych warun-
dzony do służby w latach kach misji i przy wymogach ope-

Bewup w Kielcach
sześćdziesiątych ubiegłego wie-
ku BWP-1 przeznaczony był do
szybkich manewrów formacji
Miejscem prezentacji zmodernizowanych BWP
czołgów w warunkach wojny ją-
stał się salon kielecki. drowej. Chronił przewożoną pie-
racyjnych wynikających z zadań
wykonywanych przez naszych
żołnierzy (konwoje, patrolowanie
miast, zadania rozpoznawczo-
-ubezpieczające). Jest całkowi-

J uż podczas jego
pierwszej odsłony
w 1993 roku Huta
zbyt masywnej „czter-
dziestki” w dwa lata
później światło dzien-
kowo niewielkie par-
tie kadłuba chronił
pancerz reaktywny.
chotę przed napromieniowa-
niem. Dziś takiego założenia już
nie ma. Wykorzystywany pod-
cie nieodporny na miny pułapki
(IED), będące obecnie przyczyną
ponad 90 procent strat konflik-
Stalowa Wola zapre- ne ujrzał znacznie lżej- Także i ta wariacja czas wojny Yom Kipur w 1973 tów, a także na oddziaływanie
zentowała ekspery- szy BWP-95. Miał on HSW na temat BWP roku, w Afganistanie w latach współczesnych bojowych środ-
mentalnego BWP-40, nieco kuriozalne nie zyskała większego 1978–1988, Czeczenii 1993– ków powietrznych czy inteligent-
czyli bewupa uzbrojo- uzbrojenie – 23-mili- zainteresowania. Po- –1995 i Iraku w 1991 i 2003 ro- nej amunicji przeciwpancernej.
nego w potężne metrowe działko, ka- dobnie rzecz się mia- ku, w większości okazał się mało Podejmowane próby moderniza-
40-milimetrowe działo rabin maszynowy oraz ła z pojazdami wypo- skuteczny zarówno pod względem cji tego pojazdu z innej epoki są
Boforsa. Pojazd nie zy- jednostrzałowe (łado- sażonymi w wieże Del- uzbrojenia, jak i ochrony załogi. całkowicie niecelowe. 
skał uznania ani wśród wane z zewnątrz, za- co LAV-25 oraz United Dziś jest kompletnie przestarza-
Generał brygady MAREK
wojskowych, ani eks- tem w warunkach bo- Defence M242, obie łą konstrukcją, całkowicie nie- OJRZANOWSKI jest szefem
pertów cywilnych. Jak- jowych nieużyteczne) z 25-milimetrowymi przydatną w obecnych i przewi- Zespołu Łącznikowego
by dla przeciwwagi dla działo SPG-9. Dodat- armatkami.  dywalnych w przyszłości konflik- przy Dowództwie Transformacji NATO.

okresu planistycznego 2009–2018, armia zaczę-
łaby wdrażać zupełnie nowy bojowy wóz pie-
choty, który z kolei stopniowo zastępowałby
ostatnie pozostające jeszcze w linii klasyczne,
niezmodernizowane BWP-1 (te z produkcji z lat
1986–1988, a zatem o największym zapasie
resursu).
Skąd takie właśnie plany czasowe i liczbowe?
Idea programu „Puma” z lat 2007–2008 jest
nierozerwalnie związana z szerokim progra-
mem modernizacji armii na lata 2009–2018.
W jego ramach powstało niezmiernie ambitne
założenie, że Wojska Lądowe zachowają co naj-
mniej dziesięć brygad ogólnowojskowych, a za-
tem takich, których głównym uzbrojeniem są
czołgi i właśnie bojowe wozy piechoty. A nie
zapominajmy, że kilka lat temu wprowadzono
także nowy etat batalionu, zwiększając liczbę
wozów. Aby zatem, przynajmniej na papierze,
liczba brygad, batalionów i przeznaczonych dla
nich wozów bojowych się zgadzała, armia mu-
siała albo znaleźć pieniądze na więcej nowych
pojazdów, albo modernizować już posiadane.
Stąd idea Pumy.
Przecież dziś to właśnie BWP-1 jest podsta-
wowym koniem roboczym brygad zmechanizo-
wanych i piechoty brygad pancernych. Zakon-
traktowanych 690 Rosomaków to sprzęt, który,
gdyby trzymać się teoretycznych etatów i wy-
mogów NATO, starczy na ukompletowanie za-
ledwie dwóch lub trzech brygad. A co
z resztą? Odruchowo odpowiedź narzu-
ca się sama. Skoro armia wybrała już
sobie nowy bojowy wóz piechoty –
Rosomaka – to jeśli chce zachować w
przyszłości więcej brygad, niech doku-
pi kolejną ich partię. Widocznie jednak
uznano, że większą liczbę batalionów
uda się utrzymać dzięki modernizacji
CZY
BWP-1 – teoretycznie zmodernizowa-
W WARUNKACH, nie dla jednego batalionu 53 BWP-1
gdy nie ma do standardu Puma powinno być prze-
jeszcze jasnych cież tańsze niż kupno 53 zupełnie no-
podstaw
sfinansowania
wych pojazdów. Teoretycznie, ale nie
wszystkich 690 należy zapominać, że system wieżowy
Rosomaków to blisko połowa ceny wozu, a w przy-
w ich docelowych padku Pumy doszłyby jeszcze ppk (ich
konfiguracjach,
sensownie jest brak obniża nieco cenę Rosomaka),
zabierać się za nowe wyposażenie wewnętrzne czy re-
modernizację mont kadłuba. Jak w takim przypadku
starszego BWP? wyglądałaby relacja koszt–efekt?
TAJEMNICZY KOT
Przyszłość programu „Puma” pozo-
staje sprawą otwartą. Tak naprawdę ma
on charakter wtórny. Jeśli rzeczywiście
Wojska Lądowe mają mieć za dziesięć
lat dziesięć takich brygad, to jakiś
sprzęt dla nich trzeba znaleźć albo
podjąć brutalną decyzję o drastycznej
redukcji wojsk. Na razie armia zmniej-
szyła tempo kupowania Rosomaków,
co jest informacją niepokojącą, tym
bardziej że przecież część z nich użyt-
kuje się jako lekko tylko uzbrojone
transportery opancerzone, nie wyko-
rzystując w pełni tkwiącego w nich po-
tencjału. Czy w warunkach, gdy nie
ma jeszcze jasnych podstaw sfinanso-
wania wszystkich 690 Rosomaków
w ich docelowych konfiguracjach, sen-
sownie jest zabierać się za moderniza-
cję starszego BWP?
Sensowniej byłoby porzucić mrzonki
o nowoczesnej „Pumie”, za to zacząć
prace studialne nad wdrożeniem do ar-
mii nowej generacji gąsienicowej plat-
formy bojowej, bo nadal będzie nam
potrzebna rodzina takich pojazdów. Po-
twierdzają to decyzje zakupowe poczy-
nione w innych krajach europejskich.
Wiele zależy tu oczywiście od dostęp-
nych pieniędzy, ale ta kwestia leży czę-
ściowo poza kompetencjami MON.
W środowisku naturalnym rosomaki
i pumy żyją wspólnie na obszarze Ame-
ryki Północnej – oba te drapieżniki sta-
nowią dla siebie konkurencję. My Ro-
somakowi powinniśmy dać do towarzy-
stwa całkiem nowego drapieżnika. 

12 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009

A R M I A

POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 13

 N A C E L O W N I K U

Paktowanie
z diabłem
Z generałem broni WALDEMAREM SKRZYPCZAKIEM o potrzebie wymiany
generałów na oficerów młodszego pokolenia i kłopotach w pogoni
za światem rozmawiają PIOTR BERNABIUK i TADEUSZ WRÓBEL
POLSKA ZBROJNA: Przed zakończeniem WALDEMAR SKRZYPCZAK: I co z tego? WALDEMAR SKRZYPCZAK: Mój czas
kadencji oficer powinien pomyśleć o awan- Przecież wszystkie najważniejsze osoby do- w armii się kończy. Nie wymyślę nic ponadto,
sie. Dla dowódcy Wojsk Lądowych jedynym skonale wiedziały, że nie przyjmę tej oferty, bo co już zaoferowałem Wojskom Lądowym. Te-
ruchem w górę jest skok na stanowisko... czuję się dowódcą. Powiedziałem zresztą ge- raz zadaniem na najbliższe trzy–cztery lata
WALDEMAR SKRZYPCZAK: Oświad- nerałowi Franciszkowi Gągorowi, że w Si- jest skuteczne i konsekwentne wdrażanie za-
czam, że nigdy nie byłem zainteresowany sta- łach Zbrojnych RP nikt jeszcze nie wyrósł proponowanych zmian i reform.
nowiskiem szefa Sztabu Generalnego Wojska w takim stopniu, by zająć jego miejsce. A sie-
Polskiego. bie nie brałem pod uwagę od samego początku. POLSKA ZBROJNA: Kto to zrobi?
WALDEMAR SKRZYPCZAK: Czas, by
POLSKA ZBROJNA: Rozmawiano jednak POLSKA ZBROJNA: Czy w takim razie naszą generalicję zastąpili młodsi oficerowie,
z Panem na ten temat. wchodzi w grę powtórzenie kadencji? którzy szlifowali umiejętności na pustyniach

14 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009

 A R M I A
POLSKA ZBROJNA: Pan zawsze dobrze
mówi o podwładnych i wojsku.
WALDEMAR SKRZYPCZAK: Ponieważ
to są bardzo dobrzy żołnierze, choć czasem
odnoszę wrażenie, że lepszą opinię mają za
granicą niż w kraju. Ponadto, jeśli żołnierz lub
były żołnierz mówi źle o wojsku, to znaczy, że
ma kompleksy.
POLSKA ZBROJNA: A Pan ich nie ma?
WALDEMAR SKRZYPCZAK: Komplek-
sów wyzbyłem się wcześnie, jeszcze w Ukła-
dzie Warszawskim, gdy jako dowódca pułku
pojechałem na ćwiczenia do Niemiec. A od
tamtej pory do dziś było jeszcze po temu całe
mnóstwo innych okazji.
POLSKA ZBROJNA:
Czy kryzys zepchnie
Wojska Lądowe do de- Nie rzucam
fensywy?
WALDEMAR SKRZYP-
haseł w biegu,
CZAK: To, że dotknął nas bo człowiek
ogólnoświatowy, nie do
końca jeszcze rozpoznany musi mnie
w rozmiarach kryzys nie
zwalnia nikogo z odpowie-
rozumieć. Nie
dzialności. marudzę potem,
POLSKA ZBROJNA: że podwładnemu
Dla wielu osób jest to
jednak zjawisko kom-
wyszło coś
fortowe... zupełnie innego,
WALDEMAR SKRZYP-
CZAK: Bo można nic nie bo nie trafił
robić? Zapewniam, w Woj-
skach Lądowych kryzys
w myśl dowódcy
nie będzie parawanem dla
nieróbstwa. Na szczęście nie brakuje nam za-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
pału do pracy. Wydałem już stosowne rozkazy
i dowódcy wiedzą, że mają szkolić wojsko na
miarę przyznanych środków.
POLSKA ZBROJNA: Więc jednak będą
ograniczenia...
WALDEMAR SKRZYPCZAK: Tak, ale
przemyślane w szczegółach, przedyskutowane
Iraku i w górach Afganistanu. W armii wyro- z dowódcami i tak poprowadzone, byśmy za-
sła grupa doskonałych, doświadczonych do- chowali wymagany poziom zdolności bojowej.
wódców. Nadszedł ich czas. Sięgajmy więc Nie zabraknie niczego dla żołnierzy przygoto-
po nich! wujących się do misji, szczególnie w Afgani-
stanie, oraz dla jednostek znajdujących się
POLSKA ZBROJNA: Jak się zmieniły w Siłach Odpowiedzi NATO, a także dla tych,
Wojska Lądowe? które mają osiągnąć określone zdolności
WALDEMAR SKRZYPCZAK: Trzeba być w 2010 roku.
ślepcem, by nie dostrzegać postępu w ostat-
nich latach. Zmieniło się tak wiele, że ab- POLSKA ZBROJNA: Dość często słyszymy
surdem byłaby próba szczegółowego wyli- pytanie: czy z powodu tak głębokiego zaan-
czania. Wojska Lądowe po prostu są inne gażowania w misje nie uciekają nam spra-
– zmieniła się mentalność dowódców, ja- wy obrony własnego kraju?
kość znakomicie wyszkolonych, wyposażo- WALDEMAR SKRZYPCZAK: A jakie jest
nych na miarę możliwości i przygotowanych dziś zagrożenie bezpieczeństwa Polski? Kon-
do działań bojowych żołnierzy. To widać fliktem o charakterze globalnym? Nie żyjemy
w Afganistanie. na Marsie tylko na Ziemi, w systemie bezpie-
czeństwa NATO. Ponadto Afganistan kosztuje
Amerykanów osiemdziesiąt parę miliardów
dolarów rocznie. A to jest przecież operacja
o ograniczonym zakresie, nie konflikt o dużej
intensywności działań. Wówczas po paru mie-
siącach zbankrutowałoby każde państwo na
naszym globie. Kogo innego stać na tak kosz-
towne przedsięwzięcie i co na tym zyska?
POLSKA ZBROJNA: To jest to wielka
polityka...
WALDEMAR SKRZYPCZAK: To nie
wielka polityka, tylko punkt widzenia stra-
tega, który potrafi liczyć pieniądze. W żad-
nym wypadku nie zapominamy o naszym
bezpieczeństwie, ale określamy je przez
pryzmat zagrożenia. I nie wolno nas nie-
ustannie straszyć Rosją czy
kimkolwiek innym, bo popad-
niemy w schizofrenię. Ile moż-
na się bać?
POLSKA ZBROJNA: Kiedyś
rozwiązaniem problemów lo-
kalnych była ucieczka w kon-
flikt zewnętrzny.
WALDEMAR SKRZYP-
CZAK: Tak, ale to już nie te
czasy, chociaż niektórzy men-
talnie nadal tkwią w okopach II
wojny światowej.
POLSKA ZBROJNA: Wróć-
my do „kryzysu”. Zadbamy
więc o pierwszą linię i o „to-
war eksportowy”.
WALDEMAR SKRZYP-
CZAK: Nie będziemy również
niczego ograniczali szkołom podoficerskim
i centrom szkolenia, bo tam przygotowujemy
i certyfikujemy żołnierzy, którzy mają trafić do
jednostek wyszkoleni. Nie wolno na początko-
wym etapie wyprodukować bubla. Dowódca ma
dostać diament, a potem go jedynie szlifować.
POLSKA ZBROJNA: Dla pozostałych już
nie wystarczy?
WALDEMAR SKRZYPCZAK: Jednostki
z tak zwanej tabeli sił, które muszą trzymać
odpowiedni poziom zdolności bojowej, ale
nie są priorytetowe, będą prowadziły szkole-
nie do poziomu kompanii, a cykl zakończą
ćwiczeniem dowódczo-sztabowym batalionu
lub dywizjonu. W czwartej grupie, po odej-
ściu żołnierzy służby zasadniczej, pozosta-
nie wprawdzie tylko sztab i szkielet kadry
dowódczej w pododdziałach, ale ludzie będą
się nadal szkolili w jednostkach rozwinię-
tych, przygotowujących się do misji, lub
w centrach szkolenia. Trzeba ich efektywnie
wykorzystać.
POLSKA ZBROJNA: Jak bardzo ucierpią
na „kryzysie” programy modernizacyjne?
POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 15
 N A C E L O W N I K U
Dowódca musi być kreatywny. Jeśli nie jest, to trzeba go zwolnić ze służby. Tylko wprowadzanie nowych, zaskakujących rozwiązań wykuwa na polu walki sukces.
WALDEMAR SKRZYPCZAK:
Odniosę się jedynie do „lądowej” czę-
ści planu, który będzie realizowany
stosownie do środków budżetowych.
Główny wysiłek szkoleniowy i finan-
sowy skierujemy na misję afgańską.
Nie może zabraknąć pieniędzy na
osobiste wyposażenie żołnierzy, Ro-
somaki, sprzęt łączności, systemy roz-
poznania... Środki są tak kierowane,
aby żołnierzom zapewnić maksimum
bezpieczeństwa. Między innymi przy-
gotowujemy kamizelki nowego wzo-
ru, trzy typy ubiorów dostosowanych
do żołnierza, odrębny dla strzelca po-
kładowego, dla żołnierza walczącego
i niewalczącego...
POLSKA ZBROJNA: Bezpieczeń-
stwo na misjach to temat z legendą
i wątkami sensacyjnymi. Kiedy
wreszcie będzie można powiedzieć,
że mamy sprawę zamkniętą?
WALDEMAR SKRZYPCZAK:
Nigdy, bo świat idzie naprzód i za
chwilę pojawi się coś nowego. Rzecz
w tym, byśmy za tym światem nadą-
żali. A dla mnie nie było nic ważniej-
szego niż bezpieczeństwo żołnierzy.
16 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009
POLSKA ZBROJNA: A dlaczego
nie nadążamy? Z braku pieniędzy?
WALDEMAR SKRZYPCZAK:
Nie tylko. Wiele oczywistych dla nas
spraw tonie w zawiłych wielomie-
sięcznych procedurach.
POLSKA ZBROJNA: To prawda,
że czas od pomysłu do realizacji by-
wa niewyobrażalnie długi. Przykła-
dy na to można mnożyć.
WALDEMAR SKRZYPCZAK: Po
prawie trzech latach walki o nowe mun-
dury dla naszych żołnierzy mam już te-
go dość. Uważam, że jeśli na tak wyso-
kim poziomie o czymś się mówi, to mó-
wi się raz. Wracałem do tematu przez
trzy lata, a teraz okazuje się, że to In-
spektorat Wsparcia odniósł sukces?!
POLSKA ZBROJNA: Czyim dzie-
łem są więc te mundury?
WALDEMAR SKRZYPCZAK:
Ludzie mają amnezję. Zapominają
o autorach pomysłu i tych, którzy
konsekwentnie dążyli do wytyczone-
go celu. Nikt nawet nie wspomni, na-
wet się nie zająknie, kto poruszył te-
mat, kto forsował zmiany, kiedy opór
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
materii był największy. Słyszałem wówczas:
„Co wy wymyślacie, przecież mundury mamy
rewelacyjne”. A teraz autorów jest już tylu, że
nikt nie wie, kto to rzeczywiście wymyślił.
POLSKA ZBROJNA: Co z tym zrobić?
WALDEMAR SKRZYPCZAK: Tak skon-
struować narzędzia proceduralne i wykonaw-
cze, żeby od propozycji do wykonania nie mi-
jało więcej niż trzy miesiące.
POLSKA ZBROJNA: Oczekuje Pan cudów.
WALDEMAR SKRZYPCZAK: Inni potra-
fią to zrobić bez cudu.
Jeśli moje
koncepcje mają
służyć dobru
POLSKA ZBROJNA: Z czego zbudowane
Wojsk Lądowych, są bariery powstrzymujące rozwój wojska?
to godzę się na WALDEMAR SKRZYPCZAK: Z ludzkiej
ich zawłaszcze- niewiedzy albo wręcz z niechęci do działania.
nie. O takich
sprawach jestem
Najczęściej są to konstrukcje podwójne, sprzę-
gotów paktować żone ze sobą. Tymczasem świat pędzi jak sza-
nawet z diabłem. lony, i jeśli nie ruszymy z kopyta, to za dwa
czy trzy lata znowu znajdziemy się gdzieś
z tyłu, ogromnie zdziwieni, że nam wszystko
pouciekało.
POLSKA ZBROJNA: Czy my ten świat na-
prawdę już dogoniliśmy i jesteśmy jego peł-
noprawnymi obywatelami?

WALDEMAR SKRZYPCZAK: Nie mam
co do tego wątpliwości. Przyjeżdża do nas
mnóstwo ludzi i są pod wrażeniem tego, co
robimy. Byli Chorwaci, Słoweńcy, Finowie...
Hiszpanie po ćwiczeniach wyjechali zachwy-
ceni Rosomakami, a dowódca wojsk lądo-
wych Finlandii jeździł Rosomakiem na poli-
gonie w Wędrzynie i nie dawał się z niego
wyciągnąć. Ja bowiem promuję nasze woj-
sko, między innymi Rosomaki.
POLSKA ZBROJNA: Podróżują również
żołnierze Wojsk Lądowych.
WALDEMAR SKRZYPCZAK: Jesteśmy
otwarci na tego rodzaju propozycje, a nasze
kontakty są dynamiczne. W tym roku na ćwi-
czenia ,,Druids Dance” do Anglii wysłaliśmy
kompanię z 15 BZ z Giżycka. Żołnierze będą
używali brytyjskich symulatorów, nauczą się
taktyki, współdziałania, będą doskonalili pro-
cedury i język angielski. Dla 16 Dywizji
Zmechanizowanej, jeśli chodzi o kontakty
szkoleniowe, taki wyjazd, trwający ponad
trzy miesiące, to wielki krok naprzód. Ważne
jest również to, że Brytyjczycy, z którymi
bardzo dobrze układa się nam współpraca,
pokryją diety naszych żołnierzy. Tak się
umówiliśmy z brytyjskim dowódcą wojsk lą-
dowych.
POLSKA ZBROJNA: Kontakty towarzy-
skie również mają znaczenie we współpra-
cy międzynarodowej.
WALDEMAR SKRZYPCZAK: Nie mam
tam żadnych kontaktów towarzyskich, a jedy-
nie żołnierskie, merytoryczne, przyjacielskie.
POLSKA ZBROJNA: Czego się w ciągu
trzech lat kadencji nie udało zrobić?
WALDEMAR SKRZYPCZAK: Jeśli coś
nie wyszło, to nie wracam do tego po roku,
nie roztrząsam. Nie mam na to czasu, idę na-
przód. Wiele rzeczy się nie udało. Inicjatywy
można liczyć w dziesiątkach, jedne z nich
wychodziły, drugie nie. Często koncepcje te
gdzieś przepadały, a czasami wracały jako
zadania do wykonania, tyle że już jako pomy-
sły kogoś innego. Jeśli jednak mają one słu-
żyć dobru Wojsk Lądowych, to godzę się na
ich zawłaszczenie – w tej materii jestem sko-
ry do ustępstw. O takich sprawach jestem go-
tów paktować nawet z diabłem.
POLSKA ZBROJNA: To zawsze boli, jak
ktoś zabiera własność.
WALDEMAR SKRZYPCZAK: Najbar-
dziej boli mnie to, gdy inicjatywa jest kryty-
kowana bez racjonalnych argumentów, nie
konstruktywnie, tylko dla zasady. Wówczas
sprawę odrzucam i nie wracam do niej. A gdy
po roku ktoś mnie pyta, co myślę na ten te-
mat, to ja nic nie myślę, bo już to przerabia-
łem i nie wracam. Wiele rzeczy mi się nie
udało, szczególnie w kwestii modernizacji.
A R M I A
Tu widzę największy problem. Jeśli nato-
miast chodzi o szkolenie, to zmotywuję ludzi
i zrobią.
POLSKA ZBROJNA: Może inni myślą
wolniej od dowódcy Wojsk Lądowych?
WALDEMAR SKRZYPCZAK: W wojsku
nie stać nas na hamowanie rozwoju. Rozwo-
dzenie się nad prostym tematem przez wiele
miesięcy nie jest twórcze. Nie wiem, czemu
rzeczy proste staramy się rozwiązywać
w sposób złożony. A nie wiem, bo myślę jak
prosty żołnierz.
POLSKA ZBROJNA: Jaki powinien być
dowódca?
WALDEMAR SKRZYPCZAK: Dowódca
musi być kreatywny. Jeśli taki
nie jest, to trzeba go zwolnić
ze służby. Tylko wprowadza- Dowódca nadaje
nie nowych, zaskakujących
rozwiązań wykuwa na polu ton jednostce
walki sukces. Trzeba mieć ca-
ły czas pomysły, szukać cze-
wojskowej i mnie
goś nowego i umieć pociągnąć się wydaje, że
za sobą podwładnych.
jestem takim
POLSKA ZBROJNA: Jaki
jeszcze? Podpowiemy: czy
dowódcą
powinien być przywódcą?
WALDEMAR SKRZYPCZAK: To pojęcie
u nas się kiedyś zdewaluowało, bo dowódcy
wszystko podawano na tacy i miał tylko do-
wodzić. Mnie na szczęście przez te trzy lata
nikt nic na tacy gotowego nie podał. Musia-
łem więc być dowódcą, przywódcą i mene-
dżerem potrafiącym bronić interesów swojej
„firmy”. Dobrej „firmy”, bo w Wojskach Lą-
dowych panuje atmosfera dobrej roboty, i moi
dowódcy tak ustawiają porządek dnia, by jed-
nostki ,,chodziły” jak najlepiej, a nie jak koń
w kieracie. Dowódca nadaje ton jednostce
wojskowej i mnie się wydaje, że jestem takim
dowódcą i że nadaję ton.
WIZYTÓWKA
Generał broni
WALDEMAR
SKRZYPCZAK od 2006
roku jest dowódcą Wojsk
Lądowych. Po ukończeniu wyższej szkoły
oficerskiej dowodził plutonem, a następnie
kompanią czołgów, i do dziś nosi pancernia-
cki czarny beret. Karierę dowódczą przepla-
tał ze sztabową oraz studiami w Akademii
Obrony Narodowej. Przed objęciem obecne-
go stanowiska dowodził 11 Lubuską Dywizją
Kawalerii Pancernej. W 2005 roku, podczas
trwania IV zmiany kontyngentu w Iraku, był
dowódcą Wielonarodowej Dywizji Centrum–
–Południe. Kadencję dowódcy Wojsk Lądo-
wych kończy jesienią 2009 roku.
POLSKA ZBROJNA: Czy generał dowód-
ca Wojsk Lądowych również pracuje we-
dług racjonalnego modelu?
WALDEMAR SKRZYPCZAK: To trochę
inna sytuacja. Na początku było tyle zadań, ty-
le spraw... Pracuję dłużej, bo muszę, ale nie
trzymam ze sobą podwładnych. Sekretariat
i adiutanci działają na dwie zmiany. A ponad-
to pracuję dużo koncepcyjnie. Siedzę po połu-
dniu, zapisuję pomysły na kartkach, które po-
tem rozdaję podwładnym. Gdy już stawiam
zadanie, daję materiał obrobiony, określam, co
bym chciał osiągnąć. Nie rzucam haseł w bie-
gu, bo człowiek musi mnie rozumieć. Nie ma-
rudzę potem, że podwładnemu coś zupełnie
innego wyszło, bo nie trafił w myśl dowódcy.
Mamy mądrych ludzi i trzeba ich szanować.
POLSKA ZBROJNA:
W nowoczesnych siłach
zbrojnych praca twórcza
jest w cenie pod warun-
kiem, że trzyma się rze-
czywistości. Tyle mówi-
my o zbieranych na mi-
sjach bezcennych do-
świadczeniach bojowych
stymulujących przemia-
ny. Na szczeblu central-
nym nie ma jednak żad-
nej instytucji, która by się tym zajmowała.
Czyli co, każdy zapisuje sobie złote myśli
na karteczkach?
WALDEMAR SKRZYPCZAK: Formuję
u siebie oddział, który będzie się zajmował
jedynie tymi sprawami. Doświadczenia jed-
nak od dawna skrupulatnie zbieramy i prze-
twarzamy, a raz na dwa miesiące wydajemy
biuletyn stanowiący zbiór informacji o tym,
co się dzieje w Afganistanie i w różnych in-
nych istotnych dla nas miejscach. Zamiesz-
czamy tam między innymi wnioski na temat
taktyki i użycia broni.
POLSKA ZBROJNA: Na górze wielkie
młyny dowódczo-sztabowe mielą nowe
idee... Czy zawsze docierają one na dół, do
batalionów i kompanii, w budzącej apro-
batę, zrozumiałej formie?
WALDEMAR SKRZYPCZAK: Mam tego
świadomość. Nie zawsze moja myśl jest in-
terpretowana zgodnie z intencjami. W każ-
dym mechanizmie są też tryby, które nie cho-
dzą jak należy. Zdarzają się w szeregu ko-
niunkturaliści, którzy przeczekują, myśląc:
odejdzie Skrzypczak, następny może będzie
mniej kreatywny i jakoś da się przeżyć. Nie-
raz już prowadziłem na ten temat trudne roz-
mowy w cztery oczy. Po tych kilku latach
mogę z pewnością powiedzieć, że moje in-
tencje znajdują w Wojskach Lądowych zro-
zumienie. Znam wszystkich moich dowód-
ców z czasów, gdy dowodziłem brygadą i dy-
wizją. Wiem, kogo na co stać. 
POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 17
 G E N E R A L N Y
LESZEK CWOJDZIŃSKI
Na priorytetach
nie oszczędzamy
Trudne czasy są testem dla pomysłowości
szkoleniowców, która pozwoli im utrzymać
jednostki na dotychczasowym poziomie.
S
zkolenia w wojsku to także
wydatki na paliwo, amuni-
cję, środki bojowe, remont
uzbrojenia i sprzętu wojsko-
wego, zakup części zamiennych i ca-
łe oprzyrządowanie, czyli trenażery,
symulatory, inwestycje czy konser-
wacje obiektów szkoleniowych.
Wszystkie wymienione elementy
wymagają odpowiednio równomier-
nego finansowania, gdyż są ze sobą
ściśle połączone.
NACZYNIA POŁĄCZONE
Gdybyśmy na przykład chcieli
oszczędzić na remontach sprzętu,
wywołamy reakcję łańcuchową: jego
niska sprawność techniczna ograni-
czy możliwości szkolenia z użyciem
uzbrojenia i sprzętu wojskowego,
a to z kolei spowoduje, że przydzie-
lone limity paliw, amunicji i środków
bojowych nie zostaną wykorzystane.
W konsekwencji obniży się poziom
zarówno szkolenia, jak również bez-
pieczeństwa żołnierzy.
18 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009
P U N K T
O tym, gdzie i na jakim sprzęcie
się szkolą, oraz w co są wyposażeni, NA PRZESTRZENI lające nawyki, zgodnie z możliwościami ich
decydują środki finansowe. Od ich ostatnich
wysokości zależy też liczba przeje- dziesięciu
lat poziom
chanych kilometrów na sprzęcie bo- wyszkolenia
jowym, godzin wylatanych przez zależny był
personel latający, zużywanej amuni- od możliwości
cji i środków bojowych czy dni szko- finansowych
państwa, zawsze
lenia żołnierzy spędzonych na poli- jednak zapewniał w naszym gronie z pewnością nie zabraknie
gonach. Analizy wskazują, że na wykonanie
przestrzeni ostatnich dziesięciu lat konstytucyjnych Dla nich dobra rada: pamiętajmy, że poziom
poziom ten był zależny od możliwo- zadań sił
zbrojnych
ści finansowych państwa, zawsze i zobowiązań
jednak zapewniał wykonanie konsty- sojuszniczych.
tucyjnych zadań sił zbrojnych i zobo-
wiązań sojuszniczych. Tak musi być
i tym razem.
Sprawą zasadniczą w planowaniu
tegorocznego szkolenia stało się wy-
znaczenie priorytetów. W pierwszej
kolejności jest więc szkolenie jedno-
stek i pododdziałów wydzielanych
do zadań wynikających ze zobowią-
zań sojuszniczych, szczególnie tych
przygotowujących się do udziału
w operacjach poza granicami kraju,
W I D Z E N I A
na przykład w Afganistanie. Na dotychczaso-
wym poziomie utrzymano także kształcenie
kadry w szkolnictwie wojskowym. Do prio-
rytetów zaliczono „szkolenie pilotażowe”
ochotników do korpusu szeregowych zawo-
dowych według nowego „Modelu szkolenia
SZRP w warunkach profesjonalizacji ar-
mii”. W grupie priorytetów znalazło się też
podtrzymanie zdolności operacyjnych do
wykonywania narodowych zadań obronnych
w wybranych, najważniejszych specjalno-
ściach. Oszczędności w 2009 roku będzie-
my natomiast poszukiwać, zawieszając szko-
lenie rezerw osobowych oraz ograniczenie
szkolenia niektórych dowództw, sztabów
oraz wojsk zgodnie z przyjętym podziałem
jednostek wojskowych na cztery grupy szko-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
leniowe.
CZTERY GRUPY
Do grupy pierwszej zaliczono siły wydzie-
lane do zadań wynikających ze zobowiązań
sojuszniczych (SON, PKW, GB UE oraz per-
sonel wydzielany do Eurokorpusu). W tej
grupie szkolenie jest przeprowadzane w peł-
nym wymiarze i przy pełnym zabezpieczeniu
materiałowo-technicznym, do szczebla bata-
lionu (dywizjonu) włącznie. Podobnie jest
w grupie drugiej, do której weszły szkoły
podoficerskie, centra i ośrodki szkolenia.
W grupie trzeciej znalazły się jednostki
z „Tabeli Sił NATO”, w których szkolenie
jest realizowane do szczebla kompanii, przy
zapewnieniu niezbędnej do jego wykonania
ilości środków materiałowych.
Najwięcej szkoleniowych ograniczeń doty-
czy grupy czwartej, do której weszły wszyst-
kie pozostałe jednostki. Tutaj prowadzi się
szkolenia – uzupełniające kadry oraz utrwa-
materiałowego zabezpieczenia. Szczególny
nacisk w 2009 roku położono na organizację
zajęć szkoleniowych i metodykę ich prowa-
dzenia, aby przy ograniczonych nakładach
uzyskać maksymalny efekt.
Tegoroczne oszczędności spowodują, że
bezradnie rozkładających ręce malkontentów.
wyszkolenia żołnierzy zależy nie tylko od li-
mitów i środków finansowych. Trudne czasy
są też testem dla samych szkoleniowców
– dla ich inicjatywy i pomysłowości w poszu-
kiwaniu złotego środka, który im pozwoli
utrzymać podległe jednostki na dotychczaso-
wym poziomie. Zamiast narzekać, szukajmy
najskuteczniejszej drogi do realizacji założo-
nych celów. 
Generał brygady doktor pilot
LESZEK CWOJDZIŃSKI od sierpnia 2007
roku pełni funkcję zastępcy szefa Zarządu Szkolenia
– P7 w Sztabie Generalnym WP. Wcześniej
był zastępcą dowódcy 3 KOP oraz szefem
Lotnictwa Sił Powietrznych.

WŁODZIMIERZ KALETA
Straż na warcie
Wstrzymano przetargi na ochronę koszar
przez cywilów. Kto popilnuje zawodowej armii?
C
zyżby armia chciała po-
żegnać się z cywilnymi
firmami ochroniarskimi?,
zastanawiają się żołnierze
po tym, jak w ich jednostkach zre-
zygnowano z zawierania nowych
umów ze specjalistycznymi uzbrojo-
nymi formacjami ochronnymi
(SUFO). Powód: p ismo ministra
Bogdana Klicha z początku 2009
roku w sprawie zmniejszenia budże-
tu resortu i konieczności oszczędza-
nia. Także na ochronie. Na ten doku-
ment powołał się między innymi ge-
nerał brygady Zbigniew Smok, do-
wódca 15 Brygady Zmechanizowa-
nej w Giżycku, unieważniając prze-
targ na ochronę jednostki. Również
pułkownik Tomasz Piotrowski, do-
wódca z Choszczna, odstąpienie od
umowy na ochronę ludzi i mienia
A R M I A
przez SUFO uzasadnił „koniecznoś-
cią znacznego ograniczenia wydat-
ków ministerstwa”.
ZNIKAJĄCA KASA
Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych
przewidywał, że zastąpienie w latach
2009–2010 wart wojskowych cywila-
mi wymagać będzie wydania około
150 milionów złotych. Ponadto 20
milionów rocznie zamierzano inwe-
stować w rozbudowę i konserwację
technicznych urządzeń wspomagają-
cych ochronę obiektów, a kwota ta
miała rosnąć o blisko 10 procent
w każdym następnym roku. Pod ko-
niec lutego 2009 roku minister obro-
ny Bogdan Klich zdecydował – po
przeglądzie przedsięwzięć realizowa-
nych w MON – o wstrzymaniu wy-
datków na kwotę 1,947 miliarda zło-
tych, w tym 112 milionów przewidzianych
wcześniej na ochronę obiektów. Na nowych
wartowników zostało więc prawdopodobnie
tylko 38 milionów.
Ochroniarze już martwią się, że stracą pra-
cę. W wielu miejscowościach jednostka to je-
dyny duży i pewny pracodawca. Ale wstrzy-
manie umów niepokoi również żołnierzy. Po
decyzji szybszego zwolnienia do rezerwy
w 2009 roku żołnierzy zasadniczej służby woj-
skowej (ze względów oszczędnościowych ma-
ją odejść przed wakacjami zamiast jesienią)
oraz rezygnacji z poboru na warty będą musie-
li chodzić zawodowcy z pododdziałów linio-
wych. Nie bardzo im to w smak.
POWRÓT STAREGO?
Najwięcej problemów powstanie w dużych
obszarowo jednostkach, na przykład w bazach
lotniczych i składach materiałowych. Żołnie-
rzy w nich mało, za to dużo obiektów do pil-
nowania. Taki układ gwarantuje warty na okrą-
gło. Dowódca jednej z brygad zmechanizowa-
Zatrudniając nych przyznaje: „Po zwolnieniu żołnierzy
formacje cywilne służby zasadniczej do pełnienia wart i służb
do ochrony będziemy musieli zaangażować około stu nad-
obiektów terminowych i zawodowych. Te osoby będą
militarnych,
nasza armia nie praktycznie wyłączone z normalnego toku
wymyśla prochu szkolenia”.
POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 19
 P R O F E S J O N A L I Z A C J A
FOT. JAKUB CZERMIŃSKI
Po decyzji szybszego zwolnienia w 2009 roku do rezerwy żołnierzy zasadniczej służby wojskowej oraz rezygnacji z poboru na warty będą musieli chodzić zawodowcy.
„Podejrzewam, że zanosi się na jazdę bez
trzymanki!”, ocenia przyszłość ochrony w swo-
ich koszarach jeden z internautów na Niezależ-
nym Forum o Wojsku. Jego koledzy wskazują,
że wysyłanie na służby zawodowców to kosz-
towny pomysł. „Śmiem twierdzić, że możemy
mieć wkrótce jeden z najdroższych systemów
ochrony na świecie. Za służby trzeba zapłacić,
a za niektóre oddać dni wolne. A moja wydaj-
ność, jak mnie postawią na posterunku, nie bę-
dzie zbyt wysoka”, ocenia forumowicz
z NFoW.pl.
W Departamencie Ochrony Informacji Nie-
jawnych MON (DOIN) studzą emocje. Instytu-
cja ta koordynuje przedsięwzięcia związane
z organizacją i funkcjonowaniem systemu ochro-
ny obiektów wojskowych. Opracowuje też kon-
cepcje oraz dokumenty normatywne dotyczące
zasad ochrony obiektów oraz systemu przepust-
kowego w resorcie. „Zmieniły się realia,
w szczególności warunki finansowania zadań
ochronnych w siłach zbrojnych. Nie oznacza to,
że resort obrony zamierza zrezygnować z od-
działów wart cywilnych czy specjalistycznych
20 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009
uzbrojonych formacji”, zapewnia pułkownik
Andrzej Kowalczyk, szef Oddziału Ochrony
Obiektów DOIN. Przyznaje, że konsekwencją
przejścia na armię zawodową i rezygnacji z
przymusowych rekrutów będzie zastąpienie ich
wartownikami cywilnymi, jeśli chodzi o pilno-
wanie jednostek oraz konwojowanie niektórych
transportów. Jeszcze w poprzednim roku kie-
rownictwo MON uznało, że Oddział Wart Cy-
wilnych (OWC) oraz SUFO powinny przejąć te
obowiązki do końca 2009 roku. Już w kwietniu
2008 roku DOIN, wykonując zadania wynikają-
ce z profesjonalizacji armii, rozesłał do jedno-
stek „Założenia do zmiany systemu ochrony
wynikające z zawieszenia zasadniczej służby
wojskowej”.
„Na ich podstawie w brygadach i pułkach
opracowano szczegółowe harmonogramy przed-
sięwzięć dotyczących nowych form ochrony fi-
zycznej. I wprowadzano je z powodzeniem”,
mówi pułkownik Leszek Śliwiński, zastępca
szefa Oddziału Ochrony Obiektów. W efekcie
liczba wart pełnionych przez żołnierzy z poboru
spadła w 2008 roku o kilka procent. Więcej jest
za to wart cywilnych oraz SUFO. Docelowo,
z końcem profesjonalizacji, SUFO miałyby
chronić około połowy jednostek. Warty wojsko-
we zostałyby jedynie w co dwudziestej.
MIKS CYWILNO-WOJSKOWY
Wspomniane założenia przewidują, że warty
wojskowe pełnione będą przez żołnierzy zawo-
dowych. Wystawiać je powinny zawodowe, eta-
towe pododdziały ochrony (ZEPO), zajmujące
się najważniejszymi obiektami. Tak jak obecnie,
również po 2010 roku warty pełniliby też nad-
terminowi. „Zakładamy, że część nadtermino-
wych nie przejdzie do końca 2010 roku do kor-
pusu szeregowych zawodowych. Będą mogli
służyć do końca kontraktu. Będą także wysy-
łani na warty”, dowiedzieliśmy się w Zarzą-
dzie Organizacji i Uzupełnień – P1 Sztabu Ge-
neralnego WP.
Zasadnicze zmiany w systemie ochrony mia-
ły nastąpić w 2009 roku. Reformę powstrzymał
jednak kryzys budżetowy w MON. W obecnej
sytuacji powstanie zawodowych pododdziałów
wartowniczych do końca tego roku nie jest real-

FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ
Kiedyś mieliśmy pod bronią 400 tysięcy żołnierzy, i nikt nie myślał o zatrudnianiu
ochroniarzy. Wtedy każdego dnia na warty maszerowała dywizja.
Około
dwudziestu
milionów złotych
rocznie
zamierzano
inwestować
w rozbudowę
i konserwację
technicznych
urządzeń wspo-
magających
ochronę
obiektów.
ne. Ale kryzys nie będzie trwał wiecznie. Nowe
rozwiązania w końcu zostaną wprowadzone
w jednostkach.
Niestety, dowódcy nie powinni też liczyć na
sformowanie nowych OWC lub powiększenie
ich dotychczasowych składów. Wartownicy są
pracownikami wojska. Ich liczba w jednostkach
jest ściśle określona, na dodatek w kierowni-
ctwie MON planuje się już zwolnienia w tej gru-
pie personelu. Jeśli więc dowódcy chcieliby
zwiększyć liczbę cywilnych wartowników, to
musieliby odebrać stanowiska innym pracowni-
kom i oddać je wartownikom. „Nie chcemy ich
stawiać przed takim dylematem”, twierdzi puł-
kownik Śliwiński.
WNIOSKI Z KONTROLI
W armii funkcjonują OWC kategorii pierw-
szej i drugiej. Różnią się liczbą wartowników.
Dziś OWC drugiej kategorii mają do trzydziestu
pracowników, a OWC pierwszej kategorii – po-
wyżej tej liczby. W przyszłości będą mogły być
mniej liczne: OWC pierwszej kategorii – powy-
żej dwudziestu wartowników, a oddziały dru-
A R M I A
giej kategorii – do dwudziestu. Dzięki temu
zmniejszy się znacznie liczba wartowników,
więcej będzie za to wart pierwszej kategorii,
mogących ochraniać nawet najważniejsze
obiekty. Łatwiej też będzie kontrolować pełnią-
cych tę służbę żołnierzy.
Wyciągnięto wnioski z kontroli wart prowa-
dzonych przez DOIN oraz żandarmerię, z któ-
rych wynikało, że komendanci OWC drugiej
kategorii nie potrafią należycie nadzorować
funkcjonowania poszczególnych składów
wart i mają problemy z udzielaniem co dwa-
naście godzin instruktaży przyjmującym
służbę. Dlatego w projekcie nowego rozpo-
rządzenia regulującego tę problematykę,
znajdującego się obecnie w Rządowym Cen-
trum Legislacji (zastąpi ono rozporządzenie
w sprawie wewnętrznych służb ochrony
z 2 czerwca 1999 roku), zdecydowano się
wprowadzić w OWC drugiej kategorii, wy-
stawiających co najmniej trzy posterunki, sta-
nowisko zastępcy komendanta OWC (w OWC
pierwszej kategorii takie stanowisko już jest).
Ponadto w OWC ochraniających obiekty ka-
tegorii pierwszej zaproponowano dodać sta-
nowisko zastępcy dowódcy warty.
Projekt rozporządzenia regulujący na nowo
organizację wewnętrznych służb ochrony skon-
sultowano z Niezależnym Samorządnym Związ-
kiem Zawodowym Pracowników Wojska
(NSZZPW). „Związkowcy byli żywotnie zain-
teresowani wprowadzeniem zmian, które umoż-
liwiają pracownikom ochrony lepsze wykony-
wanie zadań w obiektach wojskowych”, twier-
dzi Zenon Jagiełło, przewodniczący związku.
Z wprowadzeniem nowych regulacji jest jeden
problem: wymagają dodatkowych pieniędzy.
Tylko na przewidziane zmiany w uzbrojeniu
i wyposażeniu wartowników trzeba by wysupłać
z resortowego budżetu kilkaset tysięcy złotych
– na kupno kamizelek kuloodpornych i taktycz-
nych dla wartowników. Do tego dochodzą wy-
datki na umundurowanie, zatrudnienie zastęp-
ców komendantów w OWC drugiej kategorii
oraz zastępców dowódców wart w OWC pierw-
szej kategorii. W sumie – duże kwoty.
Ze względów organizacyjno-finansowych
uznano, że ochroną obiektów wojskowych mają
się zajmować, obok wartowników OWC, głów-
nie pracownicy ochrony SUFO. Mieliby oni, po-
za typową ochroną obiektów, przejąć zadania
dyżurnych biur przepustek, portierów, dozor-
ców, konwojentów i podobne. Wartownicy
OWC przyjęli ten pomysł z rezerwą. Upatrują
w SUFO konkurencji. Obawiają się, że przy du-
żej liczbie obiektów będzie możliwość wynego-
cjowania za ochronę niskich cen. Dowódca ma
też z SUFO mniej problemów. Przepisy zobo-
wiązują go jedynie do nieodpłatnego udostęp-
nienia firmie pomieszczeń do wykonywania
przez nią zadań ochronnych oraz socjalnych,
a także punktu doraźnej pomocy medycznej,
służącego całej jednostce. Zapewnić ma rów-
nież niezbędne środki łączności alarmowej.
Wartowników z OWC musi natomiast wyekwi-
pować w mundury, broń i sprzęt, a także szkolić.
Ponadto wydzielić im pomieszczenia na war-
townię i odpowiednio je wyposażyć. „W kryzy-
sie może zrodzić się pokusa zastąpienia OWC
ochroniarzami”, uważają wartownicy OWC
z Międzyrzecza.
„To bez sensu. W resorcie nie planuje się za-
stąpienia OWC firmami ochroniarskimi. W si-
łach zbrojnych obie formacje ochronne będą
funkcjonować równoprawnie”, uspokaja puł-
kownik Kowalczyk.
GŁOWA DOWÓDCY
Instrukcja o ochronie obiektów wojskowych,
obowiązująca od 1 grudnia 2008 roku, utrzyma-
ła poprzedni zapis, że za ochronę koszar odpo-
wiada dowódca jednostki. To on wnioskuje
o powierzenie ochrony obiektów SUFO w każ-
dym przypadku. On też podpisuje umowę z fir-
mą i nadzoruje jej pracę. „W umowie powinny
znaleźć się jasno określone zasady kontrolowa-
nia tych służb przez osoby funkcyjne jednostki,
jak również przez żandarmerię”, przypomina
POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 21
 P R O F E S J O N A L I Z A C J A
kuje, a uzawodowienie jest wysokie, szeregowi
zawodowi będą musieli chodzić na warty.
Tak zwane komasowanie mienia, sprzętu,
broni i amunicji w jednostkach to najlepszy
sposób na zmniejszenie liczby posterunków
i wartowników. „Remanent” ochranianych
obiektów powinien spowodować zamianę nie-
których posterunków stacjonarnych na szybkie
i mobilne patrole. Tam, gdzie to możliwe,
ochrona fizyczna powinna być zmniejszana na
rzecz monitoringu oraz patroli interwencyj-
nych. Na to również potrzebne są pieniądze,

FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ

których teraz brakuje. I koło się zamyka.
„Wszystkiego w danym kompleksie nie da się
chronić w równym stopniu. Taki model ochro-
ny już w swojej istocie jest niedorzeczny i nie-
realny do wykonania. Zwłaszcza przy zmniej-

Porządki w wartach szonych stanach sił ochronnych oraz trudnoś-

ciach finansowych. Szczególną uwagę należy
więc skupić na ochronie najważniejszego mie-
Wprowadzone zostaną nowe zasady wynagradzania wartowników.
nia, a pozostałe dozorować”, uważa pułkow-

Z mienią się wymogi doty-

czące stażu pracy, umoż-
liwiające pracownikom obję-
zać się stażem odpowiednio
sześciu, pięciu i dwóch lat).
Zniesione też zostaną stano-
cy mają prawo do jednako-
wego wynagrodzenia za jed-
nakową pracę lub za pracę
nik Kowalczyk.

WOJSKOWA ZMORA
cie stanowisk komendanta, wiska starszego i młodszego o jednakowej wartości”. Do- Dowódca 7 BOW przez najbliższy rok
zastępcy i dowódcy warty. wartownika. To skutek do- tychczas wartownicy, nieza- o ochronę obiektów nie musi się martwić. Zdą-
Wymagane będzie przepra- stosowania przepisów resor- leżnie od zajmowanego sta- żył podpisać umowę z SUFO, nim resort zaczął
cowanie w tym fachu odpo- towych do kodeksu pracy, nowiska, wykonywali te sa- szukać oszczędności. Inaczej jest w 15 Bryga-
wiednio trzech lat, dwóch który w artykule 18c para- me obowiązki i otrzymywali dzie Zmechanizowanej. „W jednostce zamie-
i roku (obecnie trzeba wyka- graf 1 określa, że „pracowni- różne uposażenie.  rzaliśmy zatrudnić SUFO, w tym do przejęcia
dyżurów w biurze przepustek i wielu innych za-
pułkownik Tomasz Szałata, szef Od- Na początku lat dziewięćdziesią- dań. Ponieważ okazało się to niemożliwe,
działu Profilaktyki w Komendzie tych, kiedy mieliśmy pod bronią około ochroną fizyczną nadal zajmują się warty woj-
Głównej ŻW. 400 tysięcy żołnierzy, nikt nawet nie skowe”, twierdzi pułkownik Henryk Siemion,
W 2008 roku żandarmi przeprowa- myślał o zatrudnianiu w koszarach zastępca dowódcy tej brygady. „Niektóre pod-
dzili w jednostkach ponad dziewięć ty- ochroniarzy. Wtedy każdego dnia na oddziały, jak kompania rozpoznawcza, uzawo-
sięcy różnych kontroli. „Wpadki zda- warty maszerowała dywizja żołnierzy. dowiona w 100 procentach, czy batalion do-
rzały się rzadko. W większości jedno- Te czasy minęły bezpowrotnie. Gdy wodzenia – w prawie 89 procentach, pełnią
stek odnotowaliśmy jedynie drobne polskie siły zbrojne będą w całości za- służbę wartowniczą zgodnie z planem jednost-
niedociągnięcia, choć incydentalnie wodowe, zatrudnianie cywilów do ki już od dawna”.
zdarzały się również poważniejsze na- ochrony obiektów stanie się bardziej Pełnienie służby wartowniczej jako jedynego
ruszenia prawa, jak chociażby pełnie- uzasadnione, bo znacznie tańsze niż zadania bojowego wykonywanego w czasie po-
nie służby przez nietrzeźwego wartow- korzystanie z usług żołnierzy. koju z bronią i ostrą amunicją zawsze niosło
nika”, przytacza ustalenia pokontrolne szereg niebezpieczeństw. Dla wojska zmorą by-
major Paweł Wrzosek, specjalista JAK NA LEKARSTWO ło zwłaszcza w latach dziewięćdziesiątych, kie-
w Oddziale Profilaktyki ŻW. Dowódcy jeszcze nieraz przeglądać Docelowo SUFO dy w wyniku reform w armii zaczęło przyby-
Pozytywnie wypowiadają się rów- będą plany ochrony i zmieniać jej or- miałyby chronić wać tak zwanych jednostek „kadłubkowych”,
około połowy
nież o cywilnych formacjach ochron- ganizację, dążąc do redukcji liczby po- jednostek. Warty w których ludzi było jak na lekarstwo. Wtedy
nych dowódcy. Sprawdziły się w ciągu sterunków. Będą zapewne renegocjo- wojskowe zosta- dla żołnierzy był to nudny, niechciany i męczą-
dziesięciu lat funkcjonowania mimo wać dotychczasowe umowy, proponu- łyby jedynie w co cy obowiązek. Przełożeni obawiali się, że zmę-
drobnych wpadek (ostatnio dokonano jąc mniejszą liczbę posterunków albo dwudziestej czeni wartownicy pozwolą sobie odebrać broń
jednostce.
kradzieży ciężarówek z bazy chronio- niższe stawki za godzinę ochrony, aby lub niewłaściwie jej użyją. Takie wpadki ozna-
nej przez SUFO), które odgrzewały za te same pieniądze zatrudnić więcej czały dla dowódców najczęściej opóźnienia
dyskusje, czy koszar powinni pilnować pracowników i zwiększyć dzięki temu awansów, a nawet złamanie kariery.
cywile. A przecież, zatrudniając for- skuteczność ochrony. „Warty i służby Wkrótce nasza armia będzie zawodowa. Jed-
macje cywilne do ochrony obiektów nie powinny być najważniejszym za- nak służba wartownicza nie powinna stać się te-
militarnych, nasza armia nie wymyśla daniem żołnierzy zawodowych. Za po- matem tabu. To ważny element działań bojo-
prochu. Podobnie czynią od lat nasi nad 2,5 tysiąca złotych uposażenia sze- wych, zwłaszcza na misjach. Żołnierze muszą
sojusznicy – w wielu ich jednostkach regowy zawodowy nadaje się do cze- więc umieć ją pełnić. Problemem byłoby, gdyby
od piątkowego popołudnia do ponie- goś więcej niż tylko do pilnowania ko- służba wartownicza stała się najważniejszym te-
działkowego ranka jedynym żołnie- szar”, uważa pułkownik Piotr Kriese, matem programu szkolenia. Żołnierzom należy
rzem jest oficer dyżurny. Pozostali lu- zastępca dowódcy 7 Brygady Obrony się informacja, że jeśli w najbliższym czasie
dzie pod bronią to wartownicy/ochro- Wybrzeża. Ale nawet wtedy w jednost- wart w jednostkach znacząco przybędzie, to bę-
niarze cywilni. kach, w których ludzi do służb nie bra- dzie tak tylko przejściowo, na czas kryzysu. 

22 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009

POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 23
 S P A D O C H R O N I A R S T W O
PIOTR BERNABIUK
Gdzie jest głowa?
Powstający twór ma już kręgosłup, ręce i nogi, a chwilami
dostaje nawet skrzydeł. Nadal jednak brakuje mu głowy.
S
ypnął się pluton spod ogona sa-
molotu, rozkwitły czasze na nie-
bie, poszły chłopaki do szturmu,
zadziałała magia wielkiej przygo-
dy i pod koszarami batalionów
czekało po siedmiu ochotników na każde
wolne miejsce. Pchali się jeden przez drugie-
go, nie wiedząc, że w realiach bojowych ży-
wot desantowanych kompanii byłby drama-
tycznie krótki. Najdzielniejszy nawet żołnierz
stanowi tu bowiem jedynie drobny element
wielkiego skomplikowanego systemu, który...
po latach zapaści jest dopiero mozolnie od-
twarzany.
Na niekorzystną, mówiąc najdelikatniej,
sytuację złożyły się sprawy wielkie i małe,
począwszy od słusznego skądinąd przeświad-
czenia, że współczesność pola walki oznacza
24 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009
zarówno zmierzch zagonów pancer-
nych, jak i masowych desantów. En-
tuzjaści nowego zapędzili się w nad-
gorliwości, kasując niemalże do zera
tak kluczowe zjawiska jak tara de-
santowa. W wielu sprawach doszły
DZIŚ w siłach do tego grzech zaniechania, urzędni-
zbrojnych
cza mitręga i spychologia. Niedorób-
nikt nie ma
wymaganych ki formalne związane z przywróce-
uprawnień niem uprawnień instruktorów ślima-
instruktora tary czyły się latami, a dokumenty utyka-
desantowej.
ły w biurkach, przez co opóźniono
o dwa lata skoki z samolotu CASA.
W efekcie złej gospodarki zakupione
w latach osiemdziesiątych hurtem
i w wielkich ilościach spadochrony
D-5 produkcji rosyjskiej skończyły
się niemal z dnia na dzień na przeło-
mie wieków, ze względu na resurs
użytkowania liczony w latach. Sku-
mulowanie błędów i zaniedbań
w czasie spowodowało niemalże
„uziemienie” krakowskiej brygady.
GRZEBANIE W DETALACH
Dziś już większość zaległych
spraw została uporządkowana, a inne
są na dobrej drodze. Powstała cało-
ściowa, osadzona we współczesnych
realiach koncepcja wojsk aeromobil-
nych, z rozwijanym ośrodkiem szko-
lenia w Leźnicy Wielkiej, z zatwier-
dzonym już na najwyższym szczeblu
kształtem 6 Brygady Desantowo-
Szturmowej, ze starannie planowa-
nymi zakupami spadochronów, ze

ZAKUP SPRZĘTU
do zrzutu tary
desantowej
z pokładu
samolotów
jest jedynie
pierwszym
krokiem
do realizacji tego
przedsięwzięcia.
FOT. JACEK JABŁOŃSKI (2)
znacznymi postępami w przygotowaniu tary
desantowej, czyli systemu zrzutu sprzętu bo-
jowego i logistycznego, bez którego krakow-
ska brygada, a szczególnie jej „średni” bata-
lion, traciłyby sens istnienia. Brygada, prze-
kształcając się na powrót w powietrznode-
santową, rozpocznie szkolenie z jasną i lo-
giczną wizją działania w warunkach bojo-
wych. W tym właśnie celu dokonano wręcz
rewolucyjnych zmian w nowym „Regulami-
nie działania Wojsk Lądowych”.
Największy kłopot jest w tym, że chociaż
powstający twór ma już kręgosłup, do tego rę-
ce, nogi, a chwilami dostaje nawet skrzydeł,
to... nadal nie ma głowy. Tę bowiem ścięto
przed kilkunastu laty, likwidując w Sztabie
Generalnym WP, w ramach niekończących się
reform, komórkę zajmującą się spadochroniar-
stwem, nurkowaniem i zadaniami wysokościo-
wymi. Niewiele lepiej mają się sprawy w Do-
wództwie Wojsk Lądowych, chociaż tam przy-
najmniej szef wojsk aeromobilnych generał
A R M I A
brygady Ireneusz Bartniak oraz pułkownik
Zbigniew Stec, szef oddziału szkolenia tejże
komórki, są aktywnymi skoczkami.
Należy wyjaśnić przy okazji, że za strate-
giczne decyzje w kwestiach aeromobilnych,
leżące w kompetencjach Wojsk Lądowych,
odpowiadają akurat wymienieni oficerowie.
Z pewnością jednak nie do nich należy grze-
banie się w detalach. Pułkownik Zbigniew
Stec nie ukrywa, że po prostu miał pecha.
Gdy przed paru laty przyszedł do DWL
z 6 Brygady Desantowo-Szturmowej, zleco-
no mu przyjęcie spadochroniarstwa jako do-
datkowego zajęcia, a jak się już wszyscy do
tego przyzwyczaili, dopisano fuchę do obo-
wiązków. Wykonuje więc tę pracę za swoich
podwładnych, których dotąd nie ma ani
w etacie, ani w rzeczywistości.
PROFESJONALNA KOMÓRKA
Pułkownik uważa, że ten stan rzeczy nie
może trwać wiecznie. Musi powstać etatowa
ZRZUT SPRZĘTU
– tary desantowej
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
z samolotu C-130
Hercules podczas
wspólnych belgij-
sko-polskich
ćwiczeń spado-
chronowych
w 2007 roku
C O M M E N T
Generał broni
WALDEMAR
SKRZYPCZAK,
dowódca Wojsk Lądowych:
Z całą pewnością w Wojskach Lądowych
powołany zostanie wkrótce wydział
desantowy, w którym znajdą się specjali-
ści o odpowiednich kwalifikacjach i kom-
petencjach. Jest taka potrzeba, bowiem
desantowanie metodą spadochronową
prowadzi dziś nie tylko 6 Brygada. Skoki
wykonują również kawaleria powietrzna
i pułk dalekiego rozpoznania z Hrubieszo-
wa. Etaty? Nie dostanę na tę okazję no-
wych etatów, dokonam jednak ruchów we-
wnętrznych.
komórka, zgodnie z zasadą koszt–efekt, nie
ma bowiem mowy, aby rozbudowany w bata-
lionach, pułkach i brygadach Wojsk Lądo-
wych pion funkcjonalny służby spadochrono-
wo-desantowej nie miał na szczeblu Dowódz-
twa Wojsk Lądowych profesjonalnej komórki
zarządzającej, w której powinni znaleźć się
specjaliści z uprawnieniami instruktorów:
spadochronowych oraz tary desantowej. Nie
może wszystkiego robić jeden człowiek,
w dodatku z doskoku, tym bardziej że proce-
dury są tu bardzo złożone i czasochłonne,
trwają od 12 do 36 miesięcy, wiążą się z wy-
konywaniem konkretnych prac ze sprzętem
w kilku miejscach jednocześnie.
Przy okazji Zbigniew Stec dotyka innej,
nie mniej ważnej sprawy: „Dziś, ze względu
na konieczność wykonywania przez jednostki
Wojsk Lądowych coraz szerszej palety zadań
metodą spadochronową, wraz ze zrzutem
sprzętu z pokładu statków powietrznych, nie-
zbędna jest ciągła współpraca specjalistów
POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 25
 S P A D O C H R O N I A R S T W O
FOT. JACEK JABŁOŃSKI
wszystkich rodzajów sił zbrojnych
w zespołach zadaniowych. Koordy-
nować powinni ją na bieżąco przed-
stawiciele szczebla nadrzędnego.
Ponadto, aby możliwe było precy-
zyjne rozdzielenie, w ramach wyko-
nywanych procedur, kompetencji
pomiędzy spadochroniarzy a załogi
statków powietrznych, konieczne
jest bardzo szybkie doprecyzowanie
zapisów dotyczących wskazania
«gestora» tary desantowej”.
Trzeba mieć świadomość, że sam
zakup sprzętu do zrzutu tary desan-
towej z pokładu samolotów jest je-
dynie pierwszym krokiem do reali-
zacji tego przedsięwzięcia. Dziś
w siłach zbrojnych nikt nie ma wy-
maganych uprawnień instruktora
tary desantowej. A bez tego nie-
możliwy jest proces wdrażania pro-
cedury wprowadzającej sprzęt do
użytkowania, a następnie wykona-
nia zrzutu.
Konieczne stało się więc natych-
miastowe przeszkolenie instrukto-
rów spadochronowych na instrukto-
rów tary desantowej. Barierą wysła-
nia ich na zagraniczne szkolenie
w żaden sposób nie może być argu-
ment kryzysowo-finansowy, bo-
wiem koszt kursu będzie wielokrot-
nie niższy od ceny sprzętu, który
został zakupiony i jest obecnie nie-
dostępny dla nieuprawnionych użyt-
kowników. Wojska Lądowe od roku
mają przygotowanych dwunastu
kandydatów na specjalistów speł-
niających wszelkie wymogi. Zada-
nia zaś związane z organizacją kur-
su i skierowaniem na niego instruk-
26 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009
torów spadochronowych postawio-
no... przedstawicielom Dowództwa
Sił Powietrznych.
NIE MA WOJNY
Pułkownik Stec zastrzega jednak,
że z oficerami Sił Powietrznych
współpracuje się znakomicie.
Z otwartymi i kompetentnymi ludź-
mi rozmawia się rzeczowo, i nie ma
żadnych animozji, nie mówiąc
o wojnie między „ziemią” a „powie-
trzem”. Gdy w kolejnych rozmo-
wach z oficerami 6 BDSz słyszę
o kłopotach ze współpracą, natych-
miast pada zastrzeżenie, by nie spro-
wadzać problemu do poziomu kla-
nowych niesnasek. Lądowcy wręcz
tłumaczą lotników: „W ubiegłym
roku zaplanowaliśmy samolot na
skoki dla brygady. Na trzy «lotne»
tygodnie przyleciał dwa razy, bo za-
łogi były poza krajem. Trzeba mieć
świadomość, że każdy lot do Czadu
to dwa komplety pilotów na pokła-
dzie samolotu, rotujące się w powie-
trzu. U nich to przecież trwa już
trzeci czy nawet czwarty rok, i sys-
tem zaczyna się klinczować. Są
zmęczeni takim stanem rzeczy.
A na skoki chętnie latają, bo wtedy
przynajmniej nocują w domu. Nie-
stety, niewiele sił i czasu pozostaje
na nasze sprawy, będące dla nich
zajęciem marginalnym”.
Wszyscy podkreślają zgodnie, że
sprawy desantowe cierpią głównie
z powodu braku centralnego kompe-
tentnego ośrodka koordynacji i za-
rządzania. Kolejni rozmówcy nie
chcą wprawdzie publicznie zabierać
głosu, zakładając, że sprawie się nie przy-
służą, a co najwyżej narobią wiele zbędnego
zamieszania, jednak ich zdaniem jest oczy-
wistością, że tam, gdzie w grę wchodzi
współpraca między wszystkimi rodzajami
sił zbrojnych, kompetentny koordynator mu-
si znajdować się o szczebel wyżej.
„Wreszcie, po latach, rozwiązujemy
Skoki zasadnicze kwestie, więc nie należy
ze spadochro- wkładać kija w szprychy. Doj-
nem z wolnym dziemy do celu metodą małych
systemem otwarcia
kroków; pewne zjawiska nadal
wymagają innej klasy
sprzętu i wysokich budzą jednak niepokój. W trze-
umiejętności. cim wymiarze, czyli w lotnic-
twie, a zatem i w spadochroniar-
stwie, wszelkie działania muszą być
unormowane przepisami, następnie zaś za-
twierdzone na szczeblu Sztabu Generalnego
WP, bo dotyczą wszystkich – Sił Powietrz-
nych, Wojsk Lądowych, Wojsk Specjalnych,
a także Marynarki Wojennej”, mówi jeden
z oficerów.
EFEKT DOMINA
Oficerowie z terenu podchodzą do sprawy
mniej dyplomatycznie od swoich przełożo-
nych, dodając do tego wręcz sarkastyczny ko-
mentarz: „Sprawy tymczasem nawarstwiają
się gwałtownie, i jeśli ktoś się tam nie otrzą-
śnie, wkrótce wszystko się zapcha i stanie.
Jak zwykle też żyjemy dość złudną nadzieją,
że wreszcie ktoś przejrzy na oczy, dostrzeże,
że to się samo nie zrobi, i wsadzi specjalistów
na etaty”.
Problem braku specjalistów koordynato-
WSZYSCY
podkreślają rów na najwyższych szczeblach decyzyjnych
zgodnie, widzą już bez wątpienia wszyscy, i w tere-
że sprawy nie, i w centrali. Dowództwo Wojsk Lądo-
desantowe
cierpią głównie
wych od dawna dąży do sformowania ko-
z powodu braku mórki funkcjonalnej łączącej szkolenie spa-
centralnego dochronowe, profilaktykę, bezpieczeństwo
kompetentnego oraz „gestorstwo” spadochronów i tary de-
ośrodka
koordynacji
santowej do statków powietrznych, które tam
i zarządzania. właśnie powinno być ulokowane. Również
w Zarządzie Szkolenia Sztabu Generalnego
– P7 opracowano koncepcję utworzenia ko-
mórki, w której znajdzie się przynajmniej
trzech instruktorów spadochronowych klasy
mistrzowskiej i płetwonurek o porównywal-
nych kwalifikacjach, czyli zespół spinający
całość zadań we wszystkich rodzajach sił
zbrojnych. Szef tego zarządu otrzymał od
szefa Zarządu Organizacji i Uzupełnień
– P1 carte blanche na stworzenie u siebie
wydziału.
Równocześnie jednak postawiono waru-
nek: stworzenie – to dobre słowo w tym przy-
padku – grup specjalistów spadochrono-
wych, zarówno w Sztabie Generalnym, jak
i w Wojskach Lądowych, musi nastąpić w ra-
mach istniejących już etatów. Czyli, nim kto-
kolwiek zostanie zatrudniony, należy podjąć
decyzję, kogo zwolnić? A jeśli w tych komór-
kach nie ma zbędnych osób? 

FOT. JACEK JABŁOŃSKI
Kość niezgody
Wprawdzie nie ma na razie w tej kwestii ostatecznej decyzji,
jednak pomysł upchnięcia tary desantowej w wydziale transportu
lotniczego Sił Powietrznych kłóci się z logiką.
N
ie tylko specjalistów z 6 BDSz nie-
pokoją koncepcje tworzone przez
osoby najprawdopodobniej, jak to
grzecznie ujmują, nie do końca
kompetentne. Trudno im bowiem wyobrazić
sobie sytuację, w której w trakcie przygoto-
wań do udziału w operacji pokojowej czy
działaniach bojowych będą musieli dowieźć
ogromne ilości różnorakiego zaopatrzenia do
innego rodzaju sił zbrojnych.
„To jest czysta abstrakcja i nigdzie na świe-
cie tak się nie robi. Niech ktoś spróbuje nam
wyjaśnić, jak by się to miało do osiągania
zdolności bojowej, do norm czasowych, czyli
do tego wszystkiego, co stanowi o sukcesie
desantu spadochronowego, nie mówiąc już
o skomplikowanym systemie dowodzenia
i kierowania. Przecież nie możemy przekazać
Siłom Powietrznym uzbrojenia, amunicji i wy-
posażenia przygotowanego na konkretne zada-
nie, które planowane jest dynamicznie,
uwzględnia zmiany zachodzące w każdej ko-
lejnej chwili na teatrze działań. Przygotowuje-
my się do operacji kompleksowo, jako jedna
zwarta i logicznie funkcjonująca całość. A tu
nagle mamy coś tam zapakować, przesłać i po-
wiedzieć, żeby nam zrzucili? Gdzieś tam?! Bo
to może się wydarzyć w różnych miejscach na
świecie, w różnych sytuacjach, gdzie być mo-
że nie będzie odpowiedniego komponentu lot-
A R M I A
niczego. Od roku próbujemy to odkręcić, na-
trafiając jedynie na niezrozumienie”, mówią
oficerowie.
NIE W WOJSKU
Tara desantowa po raz kolejny stanowi
kość niezgody. Szkoda przy tym, że opraco-
wana w 6 BDSz instrukcja normująca zasady
zrzutów towarowych oraz podział kompeten-
cji od blisko roku nie może zostać wprowa-
dzona w wojsku. Nie dość tego. Dopiero co
przyleciał pierwszy C-130 Hercules. Wyglą-
da na to, że tym razem nie powtórzono błę-
dów, które wcześniej spowodowały, że przez
trzy lata nie można było skakać z Cas. Samo-
loty są też wyposażone, chociaż jeszcze nie-
C O M M E N T
Pułkownik TOMASZ PIEKARSKI,
pełniący obowiązki dowódcy 6 Brygady
Desantowo-Szturmowej:
W łaśnie rozwój lotnictwa transportowe-
go, flota składająca się z piętnastu
samolotów CASA i pięciu Herculesów,
umożliwia odtworzenie brygady powietrz-
nodesantowej. I to znacznie bardziej real-
nej niż legendarna dziś 6 Dywizja Powietrz-
nodesantowa, bo należy pamiętać, że
w czasach Układu Warszawskiego mieli-
śmy samoloty jedynie wirtualnie... w ZSRR.
C O M M E N T
Generał brygady
IRENEUSZ BARTNIAK,
szef wojsk
aeromobilnych:
N a szczeblu taktycznym zadania związa-
ne z desantowaniem sprzętu, uwzględ-
niając konieczność zasilania brygady w kolej-
nych dniach prowadzenia działań, będzie wy-
konywał mieszany moduł zadaniowy z 6 Bry-
gady Desantowo-Szturmowej i 3 Brygady Lot-
nictwa Transportowego. Zadania szczebla
operacyjnego, związane z zasilaniem logi-
stycznym z powietrza wszystkich innych jed-
nostek wojskowych, powinny być wykonywa-
ne w identyczny sposób przez wyspecjalizo-
waną jednostkę stacjonującą na lotnisku za-
ładowania. Głównym problemem stojącym
przed decydentami jest określenie struktury
takiej wyspecjalizowanej jednostki funkcjonu-
jącej na szczeblu operacyjnym.
kompletnie, w system do rzucania tary desan-
towej, a polscy piloci podczas szkolenia
w USA uzyskają w tej dziedzinie wszelkie
uprawnienia. Należy mieć nadzieję, że wrócą
przygotowani do współpracy z desantowca-
mi. I to jest ta bardzo dobra wiadomość. Jest
niestety również zła, bo jakżeby inaczej…
Otóż załogi samolotów nie będą miały z kim
współpracować, bo w 6 BDSz nie będzie od-
powiednio przeszkolonych specjalistów.
SIEDZĄ I CZEKAJĄ
Dwunastu dawno już wytypowanych żoł-
nierzy powinno od roku pobierać nauki na
szkoleniu instruktorskim w Hiszpanii lub
gdziekolwiek indziej. Tymczasem siedzą
i czekają. Dlaczego nie pojechali? Ponieważ
całkiem niespodziewanie zadaniem wysłania
ich na kurs zostały obarczone Siły Powietrz-
ne. A tam, co oczywiste, nikt nie ma czasu
zajmować się tak drugorzędnymi sprawami,
dotyczącymi innych rodzajów wojsk. Desan-
towcy przypominają więc, monitują, chodzą
po prośbie, wiedząc z góry, czym się cała hi-
storia skończy. Stąd ich obawy, że tak samo
pewnie wyglądałaby sprawa ładowania tary,
gdyby zmaterializował się pomysł z powie-
rzeniem jej Siłom Powietrznym. Brak tych
specjalistów stanowi kluczowy problem, bez
którego nie można rozpocząć prac związa-
nych z „gestorstwem” oraz szkoleniem pilo-
tów C-295M do zrzutów tary.
A co ciekawe (zwrócili na to uwagę spado-
chroniarze), gdy w licznych powitalnych
działaniach medialnych wyrażano zachwyty
nad rozwiązaniem problemów transporto-
wych, nikt nawet słowem się nie zająknął, że
Hercules będzie miał cokolwiek wspólnego
z działaniami desantowymi. 
PIOTR BERNABIUK
POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 27
 L O T N I C T W O
PIOTR LASKOWSKI
Majątek na gumie
W chwili gdy pęka, okazuje się, że to
niezwykle istotny element konstrukcji samolotu.
Zwykle jest łysa, ale to akurat jej walor.
N
iedawno lądujący w Łasku
myśliwiec F-16 miał awa-
rię – pękła w nim opona.
Awaria elementu kosztu-
jącego kilka tysięcy złotych nie miała
na szczęście wpływu na stan wartej
sto milionów złotych maszyny. Uszko-
dzenia były niewielkie, trzeba było tyl-
ko wymienić osłony podwozia i znisz-
czoną antenę. Aby uniknąć podobnych
sytuacji, w samolotach montuje się
opony bardzo wytrzymałe i krótko ich
używa. Technicy oceniają, że ogumie-
nie do odrzutowców takich jak Su-22
lub MiG-29 powinno na przykład wy-
28 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009
trzymać 40 startów i lądowań. Dobrze
jest jednak, gdy zdoła przetrwać 20.
O jego zużyciu decydują głównie
umiejętności pilota. Jeśli dopiero uczy
się prowadzenia maszyny, może ze-
drzeć całą oponę nawet przy pierw-
szym lądowaniu. Dzieje się tak zwykle
wtedy, gdy zbyt mocno przyhamuje,
a zwłaszcza jeśli zrobi to, zanim pod-
wozie dotknie pasa.
STO MIL I WIĘCEJ
Ogumienie do większości polskich
wojskowych statków powietrznych wy-
twarza poznański Stomil. Firma należą-
O ZUŻYCIU OGUMIENIA decydują
głównie umiejętności pilota. Jeśli
dopiero uczy się prowadzenia
maszyny, może zedrzeć całą oponę
nawet przy pierwszym lądowaniu.
ca do przemysłu zbrojeniowego dostarczała kie-
dyś wojsku ponad 50 procent produkcji. Roczne
potrzeby sił zbrojnych państw Układu Warszaw-
skiego wynosiły 30 tysięcy opon lotniczych, i to
właśnie Stomil je dostarczał. Po przemianach
politycznych na początku lat dziewięćdziesią-
tych ubiegłego wieku produkcja specjalna
w Poznaniu dramatycznie spadła. W ostatnich
trzech latach asortyment militarny nie przekra-
czał 4 procent wartości całej sprzedaży firmy.
TECHNICY
OCENIAJĄ,
Nasze wojsko coraz mniej zamawiało, na przy-
że opony kład do Su-22 około 600 sztuk opon rocznie.
do odrzutowców Komplet ogumienia do tego odrzutowca kosz-
takich jak Su-22 tuje ponad 6 tysięcy złotych.
lub MiG-29
powinny
Zakład ma w ofercie około 25 rozmiarów
wytrzymać opon lotniczych, z czego dziesięć znajduje się
40 startów w stałej produkcji. W Stomilu powstało na przy-
i lądowań. kład ogumienie do samolotu szkolnego PZL-130
Dobrze jest
jednak,
Orlik. Ponieważ jednak dalszych zamówień na te
gdy zdołają maszyny wojsko nie składa, uruchomianie pro-
przetrwać 20. dukcji opon tego rodzaju jest nieopłacalne. Tylko
 A R M I A

Łysa
z definicji
G dyby opon stosowanych
w odrzutowcach Su-22
chciano używać na co dzień
do celów cywilnych, mało ko-
mu by się przydały.
Nie mają one bowiem typo-
wego bieżnika, czym przypo-
minają ogumienie samocho-
dów wyścigowych formuły F1.
Bieżnikuje się tylko te, które
montowane są potem w sa-
molotach mogących lądować
także na trawie. Na betono-
FOT. PIOTR LASKOWSKI

wym pasie siła uderzenia mo-

głaby oderwać kawałki gumy.
Zassane do dysz silnika
z pewnością by go uszkodziły.
Opona lotnicza niejako z defi-
nicji jest łysa, ma tylko tak
Z oponą jak z jajkiem zwane studzienki, czyli wgłę-
bienia, które wskazują stopień
zużycia. Zniszczenie dwóch
W poznańskim Stomilu od 1984 roku znajduje się jedyna w Polsce
warstw pokrywających jej po-
i w naszej części Europy maszyna do badania wytrzymałości na ciśnienie. wierzchnię jest sygnałem do

K ażdy rodzaj opony prze-

chodzi próby dynamicz-
ne na określoną liczbę star-
tów i lądowań oraz na wytrzy-
małość ciśnieniową”, infor-
muje Ryszard Kozanecki,
szef produkcji w poznańskim
Stomilu. W tym zakładzie od
1984 roku znajduje się jedy-
na w Polsce i w naszej części
Europy maszyna do takiego
FOT. US DOD
wozia jest dociskana hydrau-
licznie do ruchomej bieżni,
którą rozpędza się do właści-
wej dla danego typu samolo-
tu prędkości startu lub lądo-
wania.
Dla szturmowca Su-22 wyno-
si ona aż 330 kilometrów na
godzinę. Opony przechodzą
też inne próby. Normalnie
muszą wytrzymać ciśnienie
w oponie samochodu osobo-
wego to około 2,5 atmosfe-
ry). W laboratorium na ich
ściany od wewnątrz działa
wielokrotnie wyższe ciśnienie
wpompowanej do wnętrza
opony wody, sięgające stu at-
mosfer. To ciśniecie rozrywa-
jące, dlatego takie próby
przeprowadzane są w schro-
nie. Po zniszczeniu opony ba-
wymiany na nową. W oponach
najszybszych samolotów war-
stwy te zbudowane są nie tylko
z gumy, ale także z kordu, włók-
na wzmacniającego ich we-
wnętrzną warstwę. Opona lot-
nicza ma więcej warstw na
swej powierzchni od samocho-
dowej; zwykle jest ich od pięciu
do siedmiu. W odrzutowych
Su-22 i MiG-29 składa się aż

właśnie badania. Podczas wewnętrzne wynoszące 21 da się wytrzymałość poszcze- z sześciu. Ma też mocniejsze
prób kompletna goleń pod- atmosfer (ciśnienie robocze gólnych jej składników.  kordy. 

perspektywa dostaw wieloletnich i w liczbie co
najmniej stu sztuk rocznie czyni produkcję opła-
calną. Z kolei do śmigłowców Mi-2 i W-3 kupu-
je się opony co roku. W 2008 roku dla MiG-29
wojsko zamówiło 400 sztuk opon do podwozia
głównego i 200 do przedniego. Za to w tym roku
ani jednej. Ponieważ zamówienia były zbyt małe,
nie ma też jeszcze opon do śmigłowca SW-4
Puszczyk i transportowca C-295M. W ogóle do
turbośmigłowych samolotów transportowych,
w porównaniu z odrzutowcami, zamawiane są
one rzadziej.
Opony zamawia Inspektorat Wsparcia Sił
Zbrojnych. Nadzór nad jakością produktów
sprawuje 1 Rejonowe Przedstawicielstwo Woj-
skowe (1 RPW) w Poznaniu. Jego pracownicy
uczestniczą w każdym etapie ich produkcji – od
ustalania składu chemicznego po proces wulka-
nizacji i próby włącznie. „W ostatnich latach
nie było żadnych zastrzeżeń do produkcji
Stomilu”, mówi Grzegorz Schierz, wojskowy
audytor, zastępca kierownika zespołu odbior-
czego 1 RPW.
PROBLEM Z DOSTAWAMI
Kilka lat temu pojawił się problem z dostawa-
mi opon do samolotów MiG-29 eksploatowa-
nych w eskadrach w Mińsku Mazowieckim
i Malborku. „Rosjanie często się spóźniali z do-
starczeniem ogumienia na czas”, mówi szef
1 Rejonowego Przedstawicielstwa Wojskowego
podpułkownik Jerzy Bauerfeind. Wtedy Mini-
sterstwo Obrony Narodowej, poprzez Komitet
Badań Naukowych, postanowiło wesprzeć uru-
chomienie produkcji opon do tego typu maszyny
w Stomilu.
Dwa lata temu po serii badań nowe opony wy-
próbowano w 41 Eskadrze Lotnictwa Taktyczne-
go w Malborku. „Mamy wsparcie ze strony
MON. Udało nam się skutecznie zastąpić do-
stawcę rosyjskiego. Zakład jest teraz certyfiko-
wanym dostawcą opon dla NATO, spełnia
wszystkie wymagania”, mówi z dumą Andrzej
Klimek, prezes zarządu Stomil-Poznań SA.
Teraz przedsiębiorstwo stara się zdobyć kon-
trakt na produkcję ogumienia dla F-16. Jego
wytwarzanie byłoby przedsięwzięciem świad-
czącym o możliwościach technologicznych fir-
my. Tyle że produkcja tylko dla 48 polskich Ja-
strzębi o dziwo się nie opłaca. Gdyby jednak
programy offsetowe towarzyszące zakupowi
F-16 doprowadziły do uruchomienia produkcji
w Polsce, sprzedaż nie ograniczyłaby się z pew-
nością tylko do naszego rynku.
„Na F-16 zakładane są produkty takich re-
nomowanych firm jak Goodyear i Michelin,
w zależności od konfiguracji obciążenia sa-
molotu. Na pewno mają one lepsze właściwo-
ści od tych używanych w samolotach pora-
dzieckich”, wyjaśnia podpułkownik Krzysztof
Pusz, zastępca dowódcy Grupy Wsparcia
31 Bazy Lotnictwa Taktycznego w Poznaniu-
-Krzesinach. 

POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 29

 L O G I S T Y K A

S
pośród bardzo wielu zadań, jakie NAJCZĘŚCIEJ LATAJĄ na pokładzie
samolotu CASA z 13 Eskadry
na rzecz polskich kontyngentów Lotnictwa Transportowego
wojskowych mają do wypełnienia z Krakowa, pilotowanego przez
specjaliści z 10 Brygady Logi- bardzo doświadczonych lotników.
stycznej z Opola, o jednym nie
mówi się prawie wcale. Chodzi o ewakuację
z misji zagranicznych naszych rannych lub
chorych żołnierzy. Mało kto wie, że w jedno-
stce tej od samego początku misji w Iraku
nieprzerwany dyżur pełnią członkowie lot-
niczego zespołu medycznego (LZM). Od
ich sprawności i wiedzy zależy często utrzy-
manie stabilnego stanu ciężko rannego. Za-
danie nie jest łatwe. Na pokład samolotu
można wziąć przecież jedynie ograniczoną
ilość medykamentów i sprzętu. W przypad-
ku komplikacji w powietrzu nie można też
liczyć na żadną pomoc. Jak dotąd jednak,
wszystkie akcje medyków z Opola kończyły
się sukcesem.

POD DOBRĄ OPIEKĄ

Są dwa nieetatowe zespoły. Każdy składa
się z lekarza, pielęgniarki anestezjologicz-
nej i kierowcy sanitarki – ratownika me-
dycznego. Ludzie ci na co dzień pełnią
w brygadzie zwykłe obowiązki służbowe.
Gdy pada komenda, o każdej porze dnia czy
nocy w ciągu czterech godzin muszą być
gotowi, aby wzbić się w powietrze z wyzna-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

czonego lotniska w kraju.

Najczęściej latają na pokładzie samolotu
CASA z 13 Eskadry Lotnictwa Transporto-
wego z Krakowa, pilotowanego przez bar-

BOGUSŁAW POLITOWSKI

Podniebna karetka
Gdy pada komenda, o każdej porze dnia czy nocy muszą być gotowi,
aby wzbić się w powietrze.
dzo doświadczonych lotników. Przeważnie
portem docelowym jest amerykańska baza
Ramstein na terenie Niemiec. Tam z sojusz-
niczego szpitala odbierają rannych, którzy
minimum dobę wcześniej specjalistycznymi
samolotami armii Stanów Zjednoczonych
i pod opieką wojskowych medyków z USA
zostali przetransportowani z Iraku czy Afga-
nistanu. Bywają jednak także inne, znacznie
dłuższe loty.
„Każda nasza akcja jest inna. Bywało, że
latałam po rannych do Ramstein, ale przy-
woziłam także rannych z Afganistanu czy
Bałkanów. Mam już na koncie około stu tego
typu lotów. Jedno, co się nigdy nie zmienia,
to olbrzymia odpowiedzialność za to, aby na-
si pacjenci bezpiecznie dotarli do wyznaczo-
nego szpitala wojskowego w kraju”, mówi
pielęgniarka anestezjologiczna, star-
szy chorąży Kamila Trusz.
KANAPKA Z OJCZYZNY
Początek akcji ewakuacyjnej dla
LZM jest zawsze taki sam. Oficer
operacyjny brygady w Opolu odbiera
telefon, że gdzieś w świecie, w ja-
kimś wojskowym szpitalu, jest ran-
ny polski żołnierz, którego trzeba
przetransportować do kraju. Natych-
miast powiadamia ludzi z zespołu
ZWYCZAJNA
domowa dyżurnego.
kanapka Po jakimś czasie z brygady wy-
z ojczyzny potrafi jeżdża sanitarka z niezbędnym
poprawić
samopoczucie
sprzętem i wyposażeniem medycz-
lepiej niż nym, które zostaną przeniesione do
wszelkie leki. samolotu. Loty odbywają się zazwy-
czaj z krakowskiego lotniska woj-
skowego.
Chorąży Kamila Trusz zawsze
zabiera kanapki, najczęściej z pol-
ską wędliną, oraz kawę i herbatę,
którą można zaparzyć pacjentom
już podczas lotu. Już wiele razy
przekonała się, że rannym przeby-
wającym długo pod opieką angloję-
zycznych medyków i na ich wikcie
bardziej od wszelkich leków samo-
poczucie potrafi poprawić zwyczaj-
na domowa kanapka z ojczyzny.
Ostatnio zespół z Kamilą Trusz,
pod kierownictwem lekarza Tomasza
Kuziary, wylatywał po rannych
23 marca. W bazie Ramstein na po-
kład zabrano ratowniczkę z polskie-

30 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009

 A R M I A

FOT. ARCH. 10 BLOG

GDY PACJENCI widzą nas koło siebie – mówią pielęgniarki – ich samopo-
czucie się poprawia.

Personel z powołania
A oto ludzie, którym należą się wielkie słowa uznania.
Zespół pierwszy:
 Major Tomasz Kuziara – lekarz
 Kapitan Jarosław Kostyła – lekarz
 Starszy chorąży Kamila Trusz – pielęgniarka anestezjologiczna
 Starszy szeregowy Michał Pazdański – kierowca-sanitariusz

Zespół drugi:
 Kapitan
Bogusław Krynicki
– lekarz
 Młodszy chorąży
Małgorzata

FOT. ROBERT SIEMASZKO

Kamińska
– pielęgniarka
 Starszy szeregowy
Paweł Hakman
– kierowca-
-sanitariusz

go kontyngentu w Afganistanie oraz żołnie- wspólnie z lekarzami i sanitariuszami prze- nich jak najbardziej komfortowy”, mówi cho-
rza, który ucierpiał w wypadku samochodo- prowadziła już osiem udanych ewakuacji. rąży Kamińska.
wym, w którym zginął inny nasz żołnierz. Jej koleżanka pielęgniarka, młodszy chorą- A jednak nie zawsze starania personelu
Kobieta miała tylko złamaną nogę i czuła ży Małgorzata Kamińska, ma na koncie LZM, medykamenty, uśmiech czy nawet ka-
się dobrze, jednak żołnierz, po czterech ope- mniej akcji w ramach lotniczego zespołu napka z polskiego chleba są w stanie zatrzeć
racjach kręgosłupa, był w sta- medycznego. Jest jednak także złe wspomnienia o wojnie. Chorąży Kamila
nie ciężkim, ale stabilnym. Z misji doświadczoną pielęgniarką, Trusz zapewnia, że nigdy nie zapomni ewa-
Opieka nad takim rannym, na- zagranicznych która uczestniczyła w pierw- kuacji z Niemiec kilku polskich żołnierzy
wet w warunkach szpitalnych, szej zmianie misji irackiej, cierpiących po walkach w Iraku na zespół
wymaga wielkiej odpowie- ewakuowali w tym w kilku bojowych patro- PTSD. „Pamiętam szczególnie jedną twarz
dzialności. Lot, mimo że trud- już do kraju lach. Obie opowiadają, że naj- – młodego żołnierza, który fizycznie był
ny, przebiegł jednak bez pro- kilkuset rannych gorsze były pierwsze ewaku- zdrowy, jednak całą wojnę miał wypisaną na
blemu. acje, gdy kraj nasz dopiero za- twarzy. Nie pomagały próby nawiązania roz-
i chorych czynał misję iracką. Bywało mowy, żadne słowa pociechy. Ten żołnierz
NIEWIDOCZNE żołnierzy wtedy, że rannych zabierano był z nami w samolocie obecny tylko cia-
RANY nie ze szpitala, lecz przeno- łem, jego myśli przez cały czas lotu krążyły
„Bywało, że transportowaliśmy pacjentów szono ich bezpośrednio z amerykańskiego jednak bardzo daleko. Ożywił się nieco do-
podłączonych do respiratora lub w śpiączce samolotu wprost do naszego An-26. Ryzy- piero po wylądowaniu w kraju, gdy wpadł
farmakologicznej. Przy takich ciężkich sta- ko było wówczas znacznie większe. w objęcia czekających na niego członków
nach zawsze musimy być czujni, szczegól- „Gdy pacjenci widzą nas koło siebie, ich rodziny. To był bardzo smutny widok”,
nie podczas wchodzenia na duże wysokości samopoczucie się poprawia, jakby poczuli wspomina pielęgniarka.
i przy lądowaniu. Gdy zmienia się ciśnienie, się bardziej bezpieczni. Słysząc ojczystą Nie bez powodu Kamila Trusz i Małgorzata
organizm zawsze reaguje. Ważne wtedy, aby mowę, wiedząc, że już niedługo znajdą się Kamińska o swojej dodatkowej działalno-
te wahania nie stworzyły zagrożenia życia”, w kraju, są wyraźnie zadowoleni. My zaś, ści mówią, że jest bardziej misją niż zwy-
mówi pielęgniarka. wiedząc, jak dużą traumę wielu z nich prze- kłą medyczną powinnością. Obie podkre-
Starszy chorąży Kamila Trusz lata w ze- szło i jak musieli cierpieć, robimy wszystko, ślają jednak, że chciałyby, aby tych ewaku-
spole LZM od 2002 roku. Tylko w tym roku aby ostatni etap drogi do ojczyzny był dla acji było jak najmniej. 

POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 31

 W A S Z Y M
ELEMENT SYSTEMU broni obezwładniającej infradźwiękami
Niepotrzebna ironia
„Założenia do oferty offsetowej” to sprawdzone rozwiązanie, które pozwala wychodzić naprzeciw oczekiwaniom
rodzimego przemysłu obronnego i zaspokajać potrzeby polskiej armii.
M
inisterstwo Gospo-
darki przygotowuje
„Założenia do ofer-
ty offsetowej” na
podstawie zgłoszeń firm z sektora
zbrojeniowego. Zawsze w konsul-
tacji z MON i przy jednoczesnym
uwzględnieniu także jego propozy-
cji oraz projektów z katalogu po-
trzeb offsetowych. Wszystkie pro-
pozycje są oceniane nie tylko pod
kątem korzyści, jakie ich realizacja
może przynieść polskiej gospodar-
ce, ale także zgodności z obowią-
zującym prawem polskim i mię-
dzynarodowym. Propozycje ocenia
również międzyresortowy Komitet
do spraw Umów Offsetowych.
Dzięki tym procedurom propozy-
cje zawarte w „Założeniach” od-
zwierciedlają potrzeby i oczekiwa-
32 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009
Z D A N I E M
nia polskiej armii oraz przemysłu
obronnego. Trudno w związku
z tym zgodzić się z opinią Marka
Pielacha, który nazywa je „gadże-
tami z offsetu” („Gadżety z offse-
tu”, „Polska Zbrojna” numer 14).
W opinii redaktora Pielacha jako
„wyjątkowo niehumanitarną” należy
ocenić propozycję produkcji amuni-
cji kasetowej. Zapomina on jednak,
że amunicja kasetowa, której miało-
by ewentualnie dotyczyć zobowiąza-
nie offsetowe, nie służy do niszcze-
nia tak zwanej siły żywej. Jest to
w tym wypadku zaawansowana
technologicznie amunicja przeciw-
pancerna, która dzięki wykorzysta-
niu rozwiązań z dziedziny elektroni-
ki i elektrooptyki nie powoduje do-
datkowych i niepotrzebnych znisz-
czeń. Każdy dysponujący choć odro-
FOT. AMERICAN TECHNOLOGY CORP.
biną wyobraźni i podstawową wiedzą zdaje
sobie sprawę, że SZRP potrzebują zróżnico-
wanych i efektywnych środków zwalczania
broni pancernej.
Propozycja ta została zgłoszona do zało-
żeń jednej z ofert offsetowych zarówno
MINISTERSTWO przez MON, jak i zakłady z Grupy Bumar.
GOSPODARKI Oznacza to, że jest zgodna z kierunkiem
przygotowuje
„Założenia do
i strategią ministerstwa obrony odnośnie do
oferty offseto- modernizacji Sił Zbrojnych RP, a także z za-
wej” na podsta- wartymi przez Polskę konwencjami między-
wie zgłoszeń firm narodowymi. Świadczy to również o atrak-
z sektora zbroje-
niowego zawsze
cyjności tej technologii dla spółek przemy-
w konsultacji słu obronnego, które w ten sposób poszuku-
z MON. ją dostępu do nowych rozwiązań.
Opisywany tutaj przypadek, tak jak każdy
inny, był opiniowany przez Komitet do
spraw Umów Offsetowych, w którym za-
wsze jest silna merytorycznie reprezentacja
Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Udział
dyplomatów jest jedną z gwarancji, że
 A R M I A

przedsięwzięcia offsetowe nie spowodują

kłopotów na arenie międzynarodowej.
Przykład ten stanowi również dowód do-
brej współpracy MG z polskim przemysłem
oraz efektywnego dialogu i współpracy re-
sortów w dobrze pojętym interesie państwa.
W swoim artykule redaktor Pielach po-
dejmuje również temat tak zwanej broni nie-
zabijającej, w której wykorzystywane są zja-
wiska akustyczne i mikrofale. Jest to jego
zdaniem propozycja „egzotyczna”. Być mo-
że nie zdaje sobie sprawy z zainteresowania,
jakie od kilku lat wywołuje problem rozwią-
zywania konfliktów asymetrycznych oraz
zmieniającej się roli i charakteru zadań for-
macji militarnych.
Alvina i Heidi Tofflerowie w książce
„Wojna i antywojna” przewidzieli nowe za-
dania sił zbrojnych, które zmierzają między
innymi w kierunku funkcji policyjnych.
Praktyka misji zagranicznych potwierdza
ich przemyślenia: żołnierze niejednokrotnie
muszą zmagać się nie tylko z problemem
unikania nadmiernych strat wśród cywilów,
ale także z ich bezwzględnym wykorzysty-
waniem jako „tarczy”. Dowodzą tego przy-
kłady z Kosowa, Iraku, Afganistanu, Haiti,
gdzie pełnili służbę polscy żołnierze.
W takich okolicznościach badania nad
bronią niezabijającą, zdolną do obezwład-
niania ludzi poprzez wywołanie silnego
dyskomfortu i bólu, ale bez powodowania
nieodwracalnych skutków, jak śmierć, czy
utrata kończyn, mogą okazać się bardzo
potrzebne.
Eksperci z optymizmem (między innymi
na łamach „Polski Zbrojnej”, „Myśli Woj-
skowej”) wypowiadali się o zaletach i per-
spektywach wykorzystania tych technologii.
Urządzenia takie są nadal rozwijane
i wszystko wskazuje na to, że są perspekty-
wiczne. Może się okazać, że będą one nie-
zwykle pomocne na przykład przy uwalnia-
niu zakładników. Obecnie są już wykorzy-
stywane choćby przeciwko piratom na wo-
dach u wybrzeży Somalii.
Nieodpłatne pozyskanie przez polskie fir-
my tego typu technologii w ramach offsetu
nie powinno w mojej opinii spotykać się
z ironiczną reakcją. Natomiast wyrażony
w komentarzu do tego artykułu pogląd, że
„nabywanie technologii przez transakcję of-
fsetową jest bardzo niekorzystne”, uważam
za subiektywny i niczym niepoparty. Czy
niekorzystną można nazwać możliwość nie-
odpłatnego pozyskania perspektywicznej
technologii, która spełnia oczekiwania pol-
skich firm i podnosi ich konkurencyjność na
rynku międzynarodowym? 

HUBERT KRÓLIKOWSKI,
doktor habilitowany nauk wojskowych,
dyrektor Departamentu Programów Offsetowych,
Ministerstwo Gospodarki

POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 33

 W O J S K A L Ą D O W E

Twarda
piechota
Kompanie z 1 Batalionu Manewrowego
17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej brały
udział w zajęciach taktycznych, które miały sprawdzić
wytrzymałość żołnierzy podczas wykonywania zadań
w warunkach zbliżonych do bojowych.

34 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009

A R M I A

Jeszcze kilkaset metrów i upragniony odpoczynek.

Przeprawa łodzią
desantową przez


Obrę

Ż ołnierze, dźwigając na plecach ekwipunek

o wadze około 25–30 kilogramów, co-
dziennie pokonywali od kilkunastu do dwu-
dziestu kilku kilometrów. Pierwszego dnia
przeprawili się przez rozlewisko wodne w okoli-
cach strzelnicy Wojciechowo koło Międzyrze-
cza. Na drugim brzegu okazało się, że są nara-
żeni na atak bronią chemiczną, dlatego dalej
musieli maszerować w maskach przeciwgazo-
wych. Noc spędzili pod gołym niebem. Następ-
ny dzień rozpoczęli marszem w rejon powojen-
nych bunkrów Międzyrzeckiego Rejonu Umoc-
nionego. Stosując techniki linowe, zeszli
15 metrów pod ziemię, żeby przeszukać pod-
ziemny labirynt. Drugą noc spędzili w zimnych
bunkrach. Nazajutrz, po 10 kilometrach mar-
szu, dotarli do strzelnicy Nietoperek, na której
ćwiczyli strzelanie. „Przez trzy dni mogliśmy
obserwować reakcje naszych żołnierzy na
stres, zmęczenie i ból. Udowodnili, że piechota
to twardzi ludzie z wielkim sercem do walki”,
podsumował trzydniowe ćwiczenia dowódca
17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej,
generał brygady Sławomir Wojciechowski.
kapitan SZCZEPAN GŁUSZCZAK,
oficer prasowy 17 Wielkopolskiej
Brygady Zmechanizowanej
FOT. SZCZEPAN GŁUSZCZAK (3)

Chwila wytchnienia po zajęciu rejonu na drugim

brzegu rzeki

POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 35


F E L I E T O N
BOGUSŁAW
PACEK
zastępca
dowódcy
operacji EUFOR
w Czadzie
Unijno-natowskie kadry
P
o dziesięciu latach człon-
kostwa w NATO i pięciu
w Unii Europejskiej zaj-
mujemy w tych organiza-
cjach ważne miejsce jako
państwo, które chce mieć wpływ na
bezpieczeństwo międzynarodowe. Po-
twierdzają to liczba operacji pokojo-
wych, w których Polska bierze udział,
oraz rozmiar naszego zaangażowania
w Afganistanie. Rośnie liczba żołnie-
rzy, którzy doświadczają trudów woj-
skowego życia w nierzadko wojen-
nych warunkach.
Niedosyt może budzić jedynie licz-
ba stanowisk, które zajmujemy w wie-
lonarodowych strukturach dowodze-
nia. I nie chodzi mi tylko o stanowi-
ska generalskie, bo te zapewnie od-
zwierciedlają nasz procentowy udział
w określonych siłach. Ważne są etaty
oficerów młodszych i starszych, na
które, jak sądzę, moglibyśmy posyłać
więcej przyszłych pułkowników i ge-
nerałów. Kiedy się rozejrzymy po
wielonarodowych strukturach i opera-
cjach, widzimy, że nie jest z tym
najlepiej.
Jeżeli chcemy osiągnąć pełną kom-
patybilność i interoperacyjność za-
równo z siłami NATO, jak i UE, nie
mamy innego wyjścia. Czasami wię-
cej korzyści płynie z wysłania dziesię-
ciu oficerów niż całego batalionu.
A i pieniądze na to idą mniejsze. Ma-
jąc grupę oficerów w międzynarodo-
wym dowództwie, można zapewnić
sobie bezpośredni udział w procesie
decyzyjnym, gwarantując uwzględ-
nienie narodowych interesów. Po-
zwala to także ich szkolić.
36 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009
W samo sedno
Gdyby co roku kadra przechodziła egzaminy z języka
obcego tak jak z wuefu, liczba „spikających” szybko
zbliżyłaby się do tych, co biegają wieczorami.
Oficerowie i podoficerowie za gra-
nicą to oczywiście także koszty, a to
teraz temat niepopularny. To jednak
niejedyny problem. Oczywiście spra-
wą podstawową jest język angielski.
Dzisiaj dobra „trójka” to minimum,
aby zaistnieć. Ale najważniejsza jest
większa otwartość na wysyłanie „za
granicę” na wszystkich szczeblach
dowodzenia.
Doświadczenie z wielonarodowych
operacji wojskowych i struktur dowo-
dzenia w NATO i UE powinno stać
się bardzo pożądane przy wyznacza-
niu na kolejne stanowiska. To samo
z angielskim. Gdyby co roku kadra
przechodziła egzaminy z języka tak
jak z wuefu, liczba „spikających”
szybko zbliżyłaby się do tych, co bie-
gają wieczorami. Nawet Francuzi zro-
zumieli, że bez angielskiego ani rusz.
Oczywiście język to nie wszystko.
Liczy się znajomość określonych pro-
cedur, doświadczenie
międzynarodowe, oby-
cie na różnych szcze-
blach dowodzenia. Służ-
ba w strukturach mię-
dzynarodowych po-
winna być
wkomponowa-
na w rozwój
służbowy naszych kadr. Czas skończyć z my-
śleniem, że to wyjazd na wczasy. Oczywiście
trzeba wysyłać ludzi dobrze przygotowanych.
Jak ktoś ma jechać i kompromitować Polskę,
to lepiej niech siedzi w domu. Aby większa
liczba oficerów mogła pochwalić się między-
narodowymi ostrogami, można by więcej ka-
dry zgłaszać na różne typy ćwiczeń, a w do-
wództwach stosować częstsze rotacje. Dla
przyszłych międzynarodowych operacji zna-
czenie ma nie tylko solidne przygotowanie, ale
i osobista znajomość ludzi, z którymi być mo-
że przyjdzie nam się sprawdzić we wspólnym
działaniu.
Niedawno wrócił do Szefostwa Transportu
jeden z oficerów, który spędził kilka lat
w Brukseli. Przez pewien czas miałem okazję
obserwować jego działanie. Świetny angielski,
wszystkie procedury w jednym palcu, eleganc-
kie maniery. Super! Byłem dumny, gdy nasz
podpułkownik brylował przed wielonarodo-
wym zespołem dowódczym. Problem w tym,
że wciąż za mało takich pereł. Marzy się
czas, gdy będziemy mieli ich setki. 
FOT. WWW.SXC.HU
 BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
TOMASZ OTŁOWSKI
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL

ekspert od spraw bezpieczeństwa

narodowego, specjalizuje się
w problematyce bliskowschodniej
i związanej z terroryzmem islamskim

Budżet
FOT. MDA
schyłku imperium
Zaskoczenie było duże. Rozczarowali się ci, którzy mieli nadzieję,
że Robert Gates będzie kontynuował dotychczasową politykę
bezpieczeństwa USA.

D
zień 6 kwietnia 2009 roku
z pewnością przejdzie do
historii USA jako symbo-
liczna data zakończenia
pewnego niezwykle śmiałego i w grun-
cie rzeczy ryzykownego eksperymentu
politycznego, zapoczątkowanego
w 2001 roku – jeszcze przed zamacha-
mi z 11 września – przez ówczesną ad-
ministrację USA z prezydentem Geor-
ge’em W. Bushem na czele i Donal-
dem Rumsfeldem jako sekretarzem
obrony. Istotą tamtej rewolucji w myśle-
niu o bezpieczeństwie narodowym Sta-
FOT. US DOD
że należy odstąpić od zimnowojennego
podejścia w kwestii planowania rozwo-
ju technologii militarnych i skupić się
na tych rozwiązaniach i projektach, któ-
re pozwolą przeskoczyć o co najmniej
jedną generację poziom rozwoju wszyst-
kich potencjalnych (dziś i w najbliższej
przyszłości) adwersarzy Ameryki.
Skala zmian i odstępstw od proce-
sów, które kształtowały przez minioną
dekadę amerykańską politykę bezpie-
czeństwa militarnego państwa, jest
wprost porażająca. Niewielu ekspertów
i znawców tematu spodziewało się po
prezydentury George’a W. Busha – aż tak re-
UTRZYMYWANIE wolucyjnych planów. Jego projekt budżetu to –
przewagi
militarnej
w ujęciu całościowym – faktyczny powrót do po-
w obecnym stzimnowojennego status quo ante w amerykań-
świecie wymaga skim planowaniu i myśleniu o militarnych aspek-
nieustannego tach bezpieczeństwa narodowego. Zasadniczą
i kosztownego
wysiłku.
osią tej koncepcji jest skupienie się na rozwoju
i modernizacji tych systemów uzbrojenia
i rozwiązań technologicznych, które przydadzą
się amerykańskim siłom zbrojnym w bliskiej
perspektywie, szczególnie w konwencjonalnych
działaniach o asymetrycznym charakterze pro-
wadzonych w Afganistanie, Iraku i ewentualnie
w innych podobnych operacjach militarnych.

nów Zjednoczonych było przekonanie, Gatesie – który objął urząd jeszcze za Obecne kierownictwo Pentagonu postawiło na

POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 37

 S T A N Y Z J E D N O C Z O N E
Budżet schyłku imperium
rozwój tych systemów i technologii, które
wzmocnią siły zbrojne „tu i teraz”, kosztem in-
westowania w przełomowe i przyszłościowe (ale
jednocześnie technologicznie niepewne i nie-
zmiernie kosztowne) rozwiązania utrwalające
amerykańską przewagę militarną w kluczowych
aspektach (siły powietrzne, siły morskie i tak da-
lej) w perspektywie najbliższych kilku dziesię-
cioleci. Takiej ogólnej oceny „planu Gatesa” nie
zmienia fakt, że na niezmienionym poziomie po-
zostawiono (a często nawet zwiększono) finan-
sowanie wielu przyszłościowych programów
w ramach sił zbrojnych (co ciekawe – głównie
w odniesieniu do marynarki wojennej USA), ta-
kich jak projekt następnej generacji nuklearnych
okrętów podwodnych, kontynuacja niezwykle
kosztownego projektu DDG-1000 (niszczyciele
nowej generacji klasy Zumwalt), wznowienie
produkcji niszczycieli rakietowych klasy Arleigh
Burke, czy też przyspieszenie programu kon-
strukcji i wdrażania nowej kategorii okrętów ty-
pu LCS (Littoral Combat Ship).
Spośród wielu propozycji cięć lub zmian doty-
czących finansowania projektów w ramach obro-
ny narodowej zgłoszonych przez Gatesa kilka
zasługuje na szczególną uwagę: plany dotyczące
przyszłości amerykańskiej potęgi powietrznej
oraz perspektywy rozwoju systemu obrony prze-
ciwrakietowej.
38 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009
Najbardziej uderzającym przykładem zmiany
myślenia amerykańskich planistów o wojsko-
wych aspektach bezpieczeństwa narodowego
oraz o możliwych wymaganiach przyszłego pola
walki jest kwestia produkcji samolotu myśliw-
skiego przewagi powietrznej Lockheed F-22 Rap-
tor. Ten doskonały myśliwiec, przewidziany jako
następca wysłużonego F-15, stanie się być może
największą ofiarą rewolucji budżetowej obecnej
administracji USA. Niestety, istnieje ryzyko, że
przy okazji ucierpi też ogólna kondycja amery-
kańskich sił powietrznych, co w konsekwencji
odbije się również na ich obecnej dominacji nad
innymi krajami.
PODCIĘTE SKRZYDŁA
Jeszcze pół roku temu było niemal pewne, że
siły powietrzne USA (USAF) otrzymają docelo-
wo co najmniej 243 samoloty F-22, co pozwala-
łoby na sformowanie dziesięciu dywizjonów wy-
posażonych w maszyny tego typu. Tajemnicą
poliszynela jest to, że dowództwo USAF od daw-
na domagało się, aby flota „dwudziestek dwó-
jek” składała się z nie mniej niż 260 samolotów.
Wizja planistów z Pentagonu, zawarta w projek-
cie przyszłorocznego budżetu obrony USA, za-
skoczyła jednak wszystkich – resort obrony pro-
ponuje, aby zakończyć produkcję F-22 na pozio-
mie 187 maszyn. Jednocześnie większe środki
miałyby zostać przeznaczone na projekt F-35 Li-
ghtning II JSF (Joint Strike Fighter) – myśliwca
wielozadaniowego piątej generacji, bardziej od-
powiadającego w krótkiej perspektywie czaso-
wej potrzebom sił zbrojnych USA. A potrzeby te
– zdaniem analityków amerykańskiego resortu
obrony – to przede wszystkim misje wsparcia
pola walki (Close Air Suport, CAS) i inne opera-
cje, charakterystyczne dla takich teatrów działań
jak Irak czy Afganistan.
Jeśli propozycja dotycząca przyszłości projek-
tu F-22 znajdzie poparcie w Kongresie, to 522
samoloty F-15 Eagle znajdujące się obecnie
w USAF zostaną zastąpione przez zaledwie
187 Raptorów. Zdaniem wielu ekspertów, taka
liczba samolotów to zdecydowanie za mało, aby
w średniookresowej perspektywie utrzymać
obecną przewagę amerykańskich sił powietrz-
nych nad potencjalnymi adwersarzami z różnych
części świata. Przekonanie obecnego kierownic-
twa Pentagonu, że jeszcze przez co najmniej de-
kadę żaden inny potencjalnie wrogi wobec USA
kraj nie podejmie produkcji piątej generacji sa-
molotów myśliwskich przewagi powietrznej,
również może okazać się złudne wobec postę-
pów i determinacji Chin oraz Rosji.
Obrazu potencjalnych zagrożeń dla przyszło-
ści potęgi powietrznej Stanów Zjednoczonych
dopełnia również inna z kontrowersyjnych pro-

JEŚLI
PROPOZYCJA
dotycząca
przyszłości
projektu F-22
uzyska poparcie
Kongresu,
to 522 samoloty
F-15 Eagle
znajdujące się
obecnie w USAF
zostaną
zastąpione
przez zaledwie
187 Raptorów.
FOT. USAF
pozycji budżetowych sekretarza obrony USA
– likwidacja programu budowy bombowca stra-
tegicznego kolejnej generacji. Projekt ten – choć
w praktyce do tej pory nie opuścił jeszcze etapu
planistycznego, a pierwsze prototypy wzbiłyby
się w powietrze zapewne nie wcześniej niż
w 2018 roku – miał jednak duże znaczenie dla
kwestii utrzymania przez Stany Zjednoczone
zdolności projekcji siły w wymiarze strategicz-
nym w perspektywie najbliższego ćwierćwiecza.
Zwłaszcza że już dziś ponad połowa wszystkich
bombowców strategicznych znajdujących się na
wyposażeniu USAF to maszyny typu B-52, wy-
produkowane jeszcze w latach 50. i 60. ubiegłe-
go stulecia.
DZIURAWA TARCZA
Sposób ujęcia problematyki obrony przeciw-
rakietowej w „planie Gatesa” dobrze obrazuje
wahania i brak jasnej wizji w tej kwestii, co jest
charakterystyczne dla obecnej administracji
USA. Pentagon nie zdecydował się ani na propo-
zycję radykalnego obniżenia funduszy przezna-
czonych na ten segment budżetu obronnego
(MDA, Agencja Obrony Przeciwrakietowej, ma
według planu dostać o 1,4 miliarda dolarów
mniejsze fundusze niż w tym roku), ani też tym
bardziej na ogłoszenie zamiaru likwidacji klu-
czowych projektów w ramach MD. Z drugiej
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
jednak strony dokonano w projekcie budżetu sys-
temu obrony przeciwrakietowej kilku istotnych
zmian jakościowych, które wyraźnie wskazują
nowy kierunek myślenia planistów Pentagonu
i administracji USA na temat przyszłości rozwo-
ju systemu MD.
Podstawą tej nowej koncepcji jest przekona-
nie, że USA nie stać obecnie – głównie ze
względu na przedłużające się militarne zaanga-
żowanie równolegle na dwóch teatrach działań,
ale także w dobie głębokiego kryzysu gospodar-
czego – na intensywne (a przez to niezwykle
kosztowne) poszukiwanie nowych rozwiązań
technologicznych w zakresie systemów MD.
Z tego też właśnie względu w projekcie budżetu
na 2010 rok pojawia się zapowiedź likwidacji
projektu Airborne Laser (ABL) – nowatorskiej
i zaawansowanej technologicznie koncepcji, któ-
ra miała uzupełniać system tarczy antyrakieto-
wej o element pozwalający podjąć działania
obronne przeciwko wrogim rakietom balistycz-
nym już w początkowej fazie ich lotu (a więc
wtedy, gdy są one potencjalnie najłatwiejszym
celem).
Gates i jego zespół nie ukrywają, że zamiast
agresywnie pracować nad śmiałymi, futurystycz-
nymi (ale i horrendalnie drogimi) koncepcjami,
Stany Zjednoczone muszą skoncentrować się na
rozwoju i udoskonalaniu już istniejących i uzna-
nych za sprawdzone (przynajmniej w fazie testo-
wej) technologii ABM. Do kategorii tej zalicza
się dziś cztery elementy systemu MD, które albo
już są w fazie operacyjnej, albo niedługo otrzy-
mają taki status: Aegis/Standard Missile-3
(SM-3), THAAD (Terminal High Altitude Area
Defense), PAC-3 (Patriot Advanced Capability-3)
oraz Ground-based Midcourse Defense (GMD
– interceptory bazowania lądowego). Plany bu-
dżetowe obejmują więc między innymi zwięk-
szenie finansowania projektu SM-3 i jego roz-
szerzenie (poprzez wyposażenie w ten system
kolejnych sześciu okrętów US Navy), podobnie
jak systemu THAAD. Jednak w odniesieniu do
komponentu GMD Gates proponuje wstrzyma-
nie finansowania jego planowanej rozbudowy na
Alasce, ani słowem nie wypowiadając się także
na temat politycznie drażliwej kwestii ewentual-
nego rozmieszczenia elementów tego systemu
w Europie Środkowej.
Perspektywy rozwoju systemu obrony prze-
ciwrakietowej, które wyłaniają się z projektu bu-
dżetu obrony USA na przyszły rok w jego obec-
nym kształcie, nie napawają optymizmem.
Przede wszystkim, faktycznemu zamrożeniu ule-
ga dalszy rozwój komponentu GMD. Gdyby
ostatecznie tak się stało (na mocy decyzji Kon-
gresu), byłaby to bardzo niekorzystna wiado-
mość dla Polski, która w umieszczeniu na swym
terytorium instalacji systemu GMD upatrywała
szansy na zwiększenie swojego bezpieczeństwa
i umocnienie pozycji geopolitycznej w regionie.
Co gorsza, rezygnacja – nawet tylko chwilowa
– z rozwoju i rozbudowy GMD, który ma klu-
czowe znaczenie dla efektywności obrony anty-
rakietowej, to także negatywne skutki dla przy-
szłości całego systemu Missile Defense. Plano-
wane skoncentrowanie się na rozwijaniu takich
komponentów, jak SM-3, PAC-3 i THAAD
– przeznaczonych głównie do niszczenia rakiet
w ich końcowej fazie lotu – oznaczać będzie, że
system MD może nie być w pełni skuteczny,
a tym samym – całkowicie szczelny. To bardzo
dziwne i ryzykowne posunięcie, zwłaszcza
w świetle takich wydarzeń, jak niedawna próba
rakietowa Korei Północnej czy wystrzelenie
przez Iran własnej rakiety nośnej satelitów
(SLV), które pokazały, że zagrożenie ze strony
tych państw nie jest wyłącznie teoretyczne.
BEZWZGLĘDNA
DOMINACJA
U podstaw nowej koncepcji finansowania
obrony USA legło przeświadczenie, że w kwestii
systemów uzbrojenia, wyposażenia i kierowania
siłami zbrojnymi Stany Zjednoczone mają (i bę-
dą mieć w perspektywie co najmniej najbliż-
szych dziesięciu lat) znaczną przewagę technolo-
giczną, organizacyjną i koncepcyjną nad wszel-
kimi rzeczywistymi i potencjalnymi przeciwni-
kami. Przewaga ta pozwala zwolnić nieco tempo
prac nad rozwojem i wdrażaniem kolejnych gene-
racji rozwiązań technologicznych; zaoszczędzo-
ne w ten sposób znaczne środki finansowe będzie
można tym samym przeznaczyć na pilniejsze,
krótkoterminowe potrzeby, takie jak zapewnienie
odpowiedniej liczby wykwalifikowanych pilotów
śmigłowców bojowych, wyszkolenie dodatkowe-
go personelu sił specjalnych, zwiększenie liczby
bezzałogowych aparatów latających (wykonują-
cych misje rozpoznawcze, ale też i stricte bojo-
we), czy też – jak w przypadku programu F-35
– zapewniających większą elastyczność operacji
na konwencjonalnym polu walki.
Wszystkie te kwestie sprawiają dziś mniej lub
bardziej dokuczliwe problemy dowódcom opera-
cji w Iraku czy w Afganistanie. Ich rozwiązanie
z pewnością poprawiłoby jakość i efektywność
działania sił amerykańskich, choć nie przesądza-
łoby o ostatecznym rezultacie obu kampanii, ja-
ko że ich sukces nie zależy wyłącznie od aspek-
tów militarnych. Tym samym konstruowanie wo-
kół kwestii taktycznych całego systemu myślenia
o finansowaniu sił zbrojnych i strategicznego
planowania ich rozwoju na najbliższe lata jest
całkowitym nieporozumieniem.
Dla utrzymania w przyszłości obecnej domi-
nacji USA w dziedzinie technologii militarnych
i ich nieustannego rozwoju kluczowe jest zrozu-
mienie, że przewaga ta nie jest dana raz na za-
wsze i nie jest czynnikiem, który – raz wprawio-
ny w ruch – napędza się samoczynnie. Utrzymy-
wanie przewagi militarnej w obecnym wielobie-
gunowym świecie wymaga nieustannego i kosz-
townego wysiłku naukowo-badawczego, rozwo-
jowego i organizacyjnego. Jego zaniechanie, pod
pretekstem posiadania już dziś generacyjnej
przewagi nad potencjalnymi przeciwnikami, ju-
tro może jednak zakończyć się fatalnie. 
POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 39

F E L I E T O N
ANDRZEJ
JONAS
redaktor naczelny
„The Warsaw Voice”
Tortury były i są przerażającą cząstką naszej cywilizacji,
by nie powiedzieć – kultury. Czy zawsze będą?
N
o i mamy kłopot, choć
nie jest to kłopot nowy.
Może nawet tak stary
jak rodzaj ludzki. Czy
był kiedyś taki czas, że
ludzi nie torturowano? Nie chodzi mi
oczywiście o tortury naszego normal-
nego życia – rodzinnego, społecznego
czy jakiegokolwiek innego – lecz o sy-
tuację, gdy jakaś siła zewnętrzna stara
się wydobyć z człowieka informacje,
przyznanie się do winy bądź określone
zachowanie. Rzućmy okiem na obrazy
Goi czy Boscha, wspomnijmy sądy bo-
że lub Świętą Inkwizycję, żeby za-
czerpnąć przykłady pierwsze
z brzegu. Tortury były i są
przerażającą cząstką naszej
cywilizacji, by nie powie-
dzieć – kultury. Czy za-
wsze będą?
Jeśli spojrzeć na problem
chłodno, to łatwo dostrzec,
że są dwie zasadnicze przy-
czyny stosowania tortur. Na
pierwszym miejscu bez
wahania umieszczam
ludzką naturę, naszą
skłonność do okrucień-
stwa i brutalności, ponurą
rozkosz, jaką wielu czerpie
z nieograniczonej przewagi
nad innymi. Dokumentowa-
ną właśnie torturami. Przy-
czyna druga jest prostacko
pragmatyczna: człowieka
można zmusić do zrobienia te-
go, czego bez przymusu zrobić
nie chce. Na przykład, do wydania
wspólników albo ujawnienia zamie-
40 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009
M i g a w k i z e ś w i a ta
Kiedy tortura
nie jest torturą
rzeń. Tajemnica „sukcesu” ukryta jest
jedynie w środkach przymusu.
Barack Obama zyskiwał zwolen-
ników także dlatego, że deklarował
się jako przeciwnik tortur. I najwy-
raźniej jest to jedno z zobowiązań
przedwyborczych, których postano-
wił dotrzymać. Zdecydował o za-
mknięciu amerykańskiego centrum
tortur – bazy Guantanamo, lecz chce
uderzyć nie tylko w narzędzie, ale też
w system.
Stany Zjednoczone są państwem praworząd-
nym, to znaczy w zasadzie stosują się do obo-
wiązującego prawa. A różne przepisy prawa,
w tym międzynarodowe, tortur zakazują. Jednak
po 11 września 2001 roku skompromitowane si-
ły specjalne USA uznały, że ściganie winnych
ataku na Amerykę i uchronienie się przed nowy-
mi aktami terrorystycznymi wymaga sięgnięcia
po środki specjalne.
W Izraelu przed laty próbowano wyhodować
koszerną świnię. A w każdym razie taką, która
otrzymałaby od rabinackiej rady le-
gitymację koszerno-
ści. Podobnym tro-
pem myślenia poszli
specjaliści. Nie usiłowali
wskazać sytuacji, w której
tortury są dozwolone – tę drogę
uznali za bezowocną. Postanowili
zdefiniować niesłychanie precyzyjnie, co
to są tortury i odnaleźć takie środki fizycz-
nego/psychicznego przymusu, których ta
definicja nie obejmie. I ekipa Busha ten
trick kupiła. Podtapianie? Proszę bardzo!
Wszak psychologowie, prawnicy, a w ślad
za nimi politycy pozwalają. Oto wspaniały
triumf interpretacji nad zdrowym rozsąd-
kiem. Obama mówi nie. Staje na dziwacz-
nym w tym świecie i światku stanowisku,
że białe jest białe, a czarne jest czarne.
Zapala zielone światło dla śledztwa, a na-
wet karnej odpowiedzialności analityków
i interpretatorów.
Czy będzie konsekwentny? Ponoć nie-
którzy bliscy mu urzędnicy już mówią, że
jednak dzięki „środkom specjalnym”
można dowiedzieć się więcej, że ta droga
uchroniła Amerykę przed zamachami, że
zatem na torturach Ameryka coś zyskuje.
A ile traci? 
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

S
tany Zjednoczone i Kuba deklarują HENRYK SUCHAR

Odwilż
chęć ułożenia na nowo relacji dwu-
stronnych. Gdy Barack Obama
mówił o tym na szczycie państw
Ameryki Północnej i Południowej
w Trynidadzie i Tobago, było już wiadomo, że

w Hawanie?
także Hawana jest gotowa do podjęcia dialogu
oraz dyskusji z Waszyngtonem o wszystkim, co
je dzieli. Czyli, jak oznajmił 77-letni prezydent
Raul Castro (rok temu przejął władzę od scho-
rowanego starszego brata Fidela), nawet o tak
drażliwych dotychczas kwestiach jak przestrze-
ganie praw człowieka oraz los więźniów poli- Dialog na linii Hawana–Waszyngton może doprowadzić do odwołania
tycznych i wolność mediów na wyspie. amerykańskiego embarga handlowego trwającego już prawie 50 lat.
Wydarzenia we wzajemnych stosunkach toczą Czy bracia Castro są gotowi na taką rewolucję?
się lawinowo. Biały Dom zakomunikował, że nie
ma już nic przeciwko wyjazdom Amerykanów
kubańskiego pochodzenia w odwiedziny do oj-
czyzny przodków. Zdjął także ograniczenia doty-
czące wywożenia lub przesyłania gotówki na
Kubę. Tym samym Obama spełnił przedwybor-
cze obietnice złożone potężnej kubańskiej dia-
sporze, mieszkającej głównie na Florydzie. Wy-
szedł też naprzeciw liderom Ameryki Łacińskiej,
którzy na ubiegłorocznym spotkaniu w Brazylii
zaapelowali, żeby po objęciu urzędu złagodził
totalny bojkot Kuby. Tak naprawdę formalne de-
cyzje Obamy były jedynie przypieczętowaniem
realnego stanu rzeczy. Bo choć restrykcje obo-
wiązywały, to nieoficjalnie osoby legitymujące
się amerykańskim paszportem i tak bez trudu
podróżowały na Kubę. Przybywały z krajów,
skąd można bez przeszkód dotrzeć na kubańskie
lotniska, gdzie Amerykanom do paszportu nie
wbijano stempli pobytowych. Teraz można ocze-
kiwać wznowienia współpracy w dziedzinie mi-
gracji i walki z przemytem środków odurzają-
cych oraz ułatwień umożliwiających Kubańczy-
kom zakup na kredyt amerykańskich produk-
tów zbożowych.

PRELUDIUM DO OTWARCIA
Pojednawcze gesty obydwu stolic mogą sta-
nowić wstęp do politycznego otwarcia przez du-
że „O”, do którego dojdzie, jeśli klan Castro
zgodzi się na organizację wolnych wyborów.
Wtedy USA mają się wycofać z embarga han-
dlowego wprowadzonego w 1962 roku. Czołowi
republikanie, między innymi bardzo wpływowy
senator Richard Lugar, twierdzą, że trwające
od 47 lat zakazy i tak się nie sprawdziły. Nie
chronią amerykańskich interesów i odnoszą
wręcz odwrotny skutek – wzmocniły autokra-
tyczny reżim, zamiast nastawić ludność przeciw-
ko komunistycznemu establishmentowi i wymu-
sić na nim demokratyczne rozstrzygnięcia. Dys-
kontując sankcje USA dla własnych celów, cha-
ryzmatyczny Fidel Castro mógł wmawiać roda-
kom, że problemy społeczne i towarowe wystę-
pują wyłącznie dlatego, że ich rozwiązanie tor-
FOT. OXFAM AMERICA

pedują i blokują Amerykanie. Odwołując się do

amerykańskiego zagrożenia, mógł też bezkarnie
wzywać do dalszego zaciskania pasa i wyrze-
czeń w imię socjalizmu. Zapewniał, że gdyby nie

POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 41

 K U B A - S T A N Y Z J E D N O C Z O N E

FOT. CARTER CENTER

Wojna nerwów
Przed siedmioma laty krótkotrwałe odprężenie przyniosła wizyta

FOT. ARMY RECOGNITION

w Hawanie byłego prezydenta Jimmy’ego Cartera.

G dy w 1959 roku Fidel

Castro przejął rządy, od-
suwając od władzy dyktatora
Fulgencio Batistę, na rozbrat
Kuby z USA nie trzeba było
długo czekać. Waszyngton ze-
rwał z nim kontakty i wszelkie
więzy handlowe, gdy nowy
przywódca nakazał nacjonali-
zację bez odszkodowania
amerykańskiego majątku.
A kiedy Amerykanie spróbo-
wali go obalić, podejmując
w 1961 roku nieudaną mili-
tarną interwencję w Zatoce
Świń, Castro proklamował na
wyspie komunizm. I jakby te-
go było jeszcze mało obrał
kurs na sojusz z ZSRR. Rok
później, gdy Moskwa zainstalo-
wała na terytorium nowego
sprzymierzeńca pociski jądro-
we, świat stanął na krawędzi
katastrofy nuklearnej. Napięcie
opadło, gdy pociski wycofano,
w zamian za demontaż przez
USA ładunków jądrowych roz-
mieszczonych w Turcji. W tym
czasie amerykańskie służby
specjalne pięciokrotnie usiło-
wały zgładzić Fidela Castro.
W 1993 roku, by mu dodatko-
wo utrudnić życie, Stany Zjed-
noczone zaostrzyły jeszcze em-
bargo. Wojna nerwów trwa do
dziś. Przed siedmioma laty
krótkotrwałe odprężenie przy-
niosła wizyta w Hawanie byłe-
go prezydenta Jimmy’ego
Cartera, która stanowiła wte-
dy polityczną sensację naj-
większego kalibru.  Tomasa Estradę Palmę.
Armia Castro
W szeregach regularnej armii kubańskiej służy
dziś 49 tysięcy żołnierzy. Brygada graniczna
otacza najstarszą na świecie, amerykańską ba-
zę wojskową w Guantanamo, usytuowaną na
południowym wschodzie wyspy. Rozpościera
się ona na obszarze 116 kilometrów kwadrato-
wych. Amerykanie użytkują ją na zasadzie
dzierżawy wieczystej, udzielonej im 23 lutego
1903 roku przez pierwszego prezydenta Kuby


amerykańskie podchody, to gospodarka
nakazowo-rozdzielcza prosperowałaby.
Zdaniem Lugara, dotychczasowa twar-
da linia wobec karaibskiej republiki po-
winna zostać uelastyczniona, bo jest
również szkodliwa dla prestiżu Amery-
ki. W gruncie rzeczy USA mogą tyl-
ko bezradnie stać z boku i biernie
przypatrywać się poczynaniom władz
kubańskich. Paradoksalnie większość
społeczeństwa darzy sympatią rodzi-
nę Castro, mimo że na Kubie opozy-
cjoniści są represjonowani, średnia
pensja wynosi zaledwie 20 dolarów,
żywność i artykuły pierwszej potrze-
by są ściśle racjonowane, kwitnie czar-
ny rynek i prostytucja. Budowany
przez 50 lat ustrój jest popularny, Ku-
bańczykom podoba się, że nikogo nie
wywyższa, każdy ma „po równo”.
Dumni są też ze sprawnego, bezpłatne-
go systemu oświatowego i zdrowotne-
go oraz eksportu nauczycieli i lekarzy
do jeszcze biedniejszych krajów Ame-
ryki Łacińskiej.
ULUBIONA
WENEZUELA
Kubańczycy priorytetowo traktują
przede wszystkim Wenezuelę, z któ-
rej pochodzą dostawy taniej ropy, oraz dostar-
czyciela twardej waluty – Chiny, które na wy-
spie kupują tony niklu. Cenią też Unię Euro-
pejską, gdyż z nimi handluje, i w przeciwień-
stwie do Stanów Zjednoczonych odstąpiła od
POJEDNAWCZE restrykcji wprowadzonych w 2003 roku (były
GESTY obydwu
retorsją za aresztowanie przez kubańską poli-
stolic mogą
stanowić wstęp cję 70 dysydentów). Zniesiono je w połowie
do politycznego zeszłego roku. Bruksela ogłosiła także pakiet
otwarcia przez pomocy rozwojowej dla Kuby w wysokości
duże „O”.
40 milionów euro. Odpowiadająca za unijne
sprawy zagraniczne Benita Ferrero-Waldner
zaznaczyła przy tym, że dalsza poprawa kon-
taktów zależy od tego, jak rządzący będą się
obchodzić z tymi, którzy inaczej myślą. 

42 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009


MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER
Nierozliczony reżim
Wspierany przez ONZ sąd ma osądzić zbrodnie Czerwonych Khmerów
w Kambodży. Na razie przed trybunałem stanął jeden człowiek – Kaing Guek
Eav, znany jako „Towarzysz Duch”. Wyrok powinien zapaść we wrześniu.
C
zerwoni Khmerzy pod
wodzą Pol Pota opa-
nowali Kambodżę
w 1975 roku i wpro-
wadzili masowy ter-
ror. Gdy zajęli stolicę Phnom Penh,
wszyscy mieszkańcy, nie wyłączając
starców, dzieci i pacjentów szpitali,
otrzymali rozkaz natychmiastowej
ewakuacji. W ciągu 48 godzin po-
nad dwa miliony ludzi musiało
przenieść się na wieś do tak zwa-
nych kolektywnych gospodarstw
rolnych, które były de facto oboza-
mi pracy przymusowej. Zamknięto
szkoły, szpitale i fabryki, zlikwido-
wano banki, wycofano pieniądze,
zdelegalizowano religię, zniesiono
własność prywatną. Pol Pot ogłosił
„rok zerowy” – początek nowej
ery w historii Kampuczy. Liczba
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
mieszkańców Phnom Penh zmalała
z dwóch milionów do 23 tysięcy.
ŚMIERĆ ZA BYLE CO
Czerwoni Khmerzy mordowali
wszystkich, którzy mieli jakiekol-
wiek powiązania z poprzednim reżi-
mem, a także fachowców i intelektu-
alistów – zabijano nawet za sam fakt
posiadania okularów lub zbyt deli-
katnych dłoni. Przyjmuje się, że
z głodu, chorób, wycieńczenia oraz
w wyniku morderstw popełnionych
przez Czerwonych Khmerów zginęła
jedna czwarta ludności. Zwłoki co
najmniej 1,7 miliona osób spoczęły
w masowych grobach zwanych pola-
mi śmierci. Liczba ich ofiar w pro-
porcji do liczby ludności (w 1975 ro-
ku – siedem milionów) jest wyższa
niż w jakimkolwiek kraju na świecie
FOT. MUZEUM TUOL SLENG
we współczesnej historii. Przykłady działal-
ności Czerwonych Khmerów, w tym dotyczą-
ce też metod tortur, można dzisiaj zobaczyć
w Muzeum Ludobójstwa Tuol Sleng znajdu-
jącym się w Phnom Penh na terenie byłego
liceum zamienionego w więzienie S-21.
W celach od podłóg po sufity wiszą tysiące
czarno-białych zdjęć ofiar.
Bicie, elektrowstrząsy, przypalanie roz-
żarzonym metalem, duszenie plastikową
WIELU torbą to tylko niektóre ze sposobów na wy-
DAWNYCH muszenie przyznania się do winy. Na po-
MORDERCÓW
pozostanie
rządku dziennym były też gwałty więźnia-
na wolności rek, polewanie ran alkoholem czy tak zwa-
i mało ny waterboarding (symulacja topienia prze-
prawdopodobne, słuchiwanego po przywiązaniu go do de-
aby kiedykolwiek
odpowiedzieli
ski). Strażnikami w obozie byli specjalnie
za popełnione przeszkoleni chłopcy w wieku od 12 do
zbrodnie. 15 lat. Przez S-21 przeszło około 17 tysię-
cy ludzi, zanim zostali zamordowani i po-
grzebani w masowych grobach. Nikt nie
policzył dokonanych ekshumacji. Wiado-
mo, że przeżyło tylko siedem osób.
Piekło skończyło się, gdy w grudniu 1978
roku wojska wietnamskie wkroczyły do Kam-
bodży, kładąc kres panowaniu Czerwonych
POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 43
 K A M B O D Ż A
Khmerów i eksterminacji ludności. W 1989
roku Wietnamczycy opuścili Kambodżę, jed-
nak dawni oprawcy przetrwali w dżungli na
północy kraju aż do lat dziewięćdziesiątych
XX wieku, częściowo dzięki pomocy z za-
granicy (jak się szacuje, w latach 1980–
–1986 Amerykanie przekazali Pol Potowi
około 88 milionów dolarów, co miało ogra-
niczyć wpływy Wietnamu). Ostatecznie
w 1994 roku rząd Kambodży zdelegalizował
ruch Czerwonych Khmerów.

TRUDNY TRYBUNAŁ
Do tej pory żaden z liderów reżimu nie
odpowiedział przed sądem za popełnione
zbrodnie. Jedynym procesem była rozprawa,
jaka miała miejsce w dżungli, gdzie w 1998
roku osądzono Pol Pota. Jego towarzysze
zrzucili na niego całą winę i skazali Brata
Numer Jeden na dożywocie. Rok później
zmarł on w swojej chatce przy granicy z Taj-
landią. Na łożu śmierci twierdził, że ma czy-
ste sumienie, a o rządach Czerwonych
Khmerów mówił: „byliśmy jak dzieci uczą-
ce się chodzić”. Reszta jego towarzyszy po-
szła wówczas na układ z rządem premiera
Hun Sena i złożyła broń. Z gwarancją bez-
karności powrócili do domów. Szeregowi
partyzanci dostali ziemię, dowódcy – wille,
posady i stopnie oficerskie. Niektórzy
w spokoju dożywali swych dni – Ta Mok,
główny dowódca armii Demokratycznej
Kampuczy, zmarł w lipcu 2006 roku. Był
jedną z czołowych postaci reżimu Czerwo-
nych Khmerów, odpowiadał za wiele maso-
wych mordów – stąd przydomek „Rzeźnik”.
I tak w kraju, w którym na każdym kroku
widać ślady zbrodni, kaci i ofiary mieszkają
obok siebie, jakby nic się nie stało. Jeszcze
na początku lat dziewięćdziesiątych najbliż-
si współpracownicy Pol Pota reprezentowa-
li Kambodżę w Organizacji Narodów Zjed-
noczonych.
Przez lata władze tego państwa odrzucały
FOT. WEBSHOT TRAVEL

prośby ONZ o powołanie niezależnego mię- TUOL SLENG,

dzynarodowego sądu do spraw zbrodni wo-
jennych do osądzenia przywódców Czerwo-
nych Khmerów. Wreszcie, po wielu dysku-
sjach dotyczących uprawnień trybunału, zo-
stał on powołany w 2003 roku. Prace rozpo-
czął dopiero trzy lata później. ONZ poszła
na daleko idący kompromis. W Kosowie,
Bośni czy Rwandzie powstały trybunały
międzynarodowe, w których zasiedli zagra-
niczni renomowani sędziowie. W przypad-
ku Czerwonych Khmerów postanowiono,
że będą oni sądzeni na miejscu, przez try-
bunał o mieszanym składzie. Zasiadają
w nim przedstawiciele krajowego sądow-
nictwa, które po ludobójstwie jeszcze się
nie odrodziło, jest nadal mało kompetentne
i zależne od władz. W jego skład wchodzi
17 prawników – sędziowie i prokuratorzy
kambodżańscy oraz 10 mianowanych przez
dawna szkoła średnia
zamieniona przez
reżim Czerwonych
Kmerów w Więzienie
Bezpieczeństwa 21.
ONZ ekspertów prawa międzynaro- w nieczynnym liceum. Jego proces
dowego. Jest wśród nich także pol- nie mógł się rozpocząć przez kilka
ski sędzia. lat – głównie ze względu na wpły-
wy, jakimi Czerwoni Khmerzy cie-
PIERWSZY PROCES szyli się w kręgach rządowych.
Jako pierwszy zasiadł na ławie Po obaleniu rządów Czerwonych
NA ŁOŻU oskarżonych Kaing Guek Eav, alias Khmerów „Duch” uciekł do Tajlan-
ŚMIERCI Pol Pot „Duch”. Odpowiada za zbrodnie dii. Pracował w niewielkiej wiosce
stwierdził, że ma
czyste sumienie, przeciwko ludzkości i zbrodnie jako nauczyciel. Gdy zamordowana
a o rządach wojenne. Ten niepozorny 66-latek, została jego żona, zaczął uczęszczać
Czerwonych były nauczyciel matematyki, ma na do kościoła i przyjął chrzest. Po po-
Khmerów mówił:
rękach krew kilkunastu tysięcy więź- wrocie do Kambodży współpraco-
„byliśmy jak
dzieci uczące niów. Osobiście torturował i mordo- wał z World Vision, chrześcijańską
się chodzić”. wał ich w katowni urządzonej organizacją niosącą pomoc humani-

44 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009


KAING GUEK EAV
przyznał się
do winy,
podkreśla,
że tylko
wykonywał
rozkazy
przełożonych.
FOT. MUZEUM TUOL SLENG (3)
W MUZEUM LUDOBÓJSTWA TUOL SLENG znajdującym się w Phnom Penh w celach od podłóg po sufity
wiszą tysiące czarno-białych zdjęć ofiar.
tarną. W 1999 roku irlandzki dziennikarz
Nic Dunlop odnalazł go i przeprowadził
z nim wywiad. „Duch” przyznał się do po-
pełnionych zbrodni. Kilka dni po opubliko-
waniu wywiadu w „Far Eastern Economic
Review” został aresztowany. „Zrobiłem wie-
le złych rzeczy, teraz czas, bym poniósł ka-
rę”, powiedział dziennikarzom.
Akt oskarżenia to 45-stronicowy opis
przesłuchań i makabrycznych mordów. We-
dług obserwatorów, proces nie potrwa długo
– zgromadzony materiał dowodowy jest bo-
wiem nie do podważenia. Zresztą sam oskar-
żony, obecnie nowo narodzony chrześcija-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
CZERWONI KHMERZY MORDOWALI WSZYSTKICH,
ZABIJANO NAWET ZA SAM FAKT POSIADANIA
OKULARÓW LUB ZBYT DELIKATNYCH DŁONI
FOT. ROBERT CARMMICHAEL/IPS
nin, przyznaje się do popełnionych masakr,
„wyraża skruchę i prosi swe ofiary oraz ich
krewnych o przebaczenie”.
Choć Kaing Guek Eav przyznał się do
winy, podkreśla, że tylko wykonywał rozka-
zy przełożonych. Jako bliski współpracownik
Pol Pota może wyjaśnić, w jaki sposób po-
dejmowano decyzje o egzekucjach i potwier-
dzić, że masowe morderstwa były częścią
świadomej polityki rządu. Jego zeznania bę-
dą miały kluczowe znaczenie w sformułowa-
niu zarzutów wobec innych członków reżimu.
Pod naciskami ONZ władze Kambodży zgo-
dziły się bowiem postawić przed trybuna-
łem pięciu ludzi ponoszących największą
odpowiedzialność za masakry.
Na zajęcie miejsca na ławie oskarżonych
czekają jeszcze cztery osoby: prezydent De-
mokratycznej Kampuczy Khieu Samphan,
Nuon Chea, szwagier Pol Pota, jego żona
Ieng Trith oraz minister spraw zagranicz-
nych Ieng Sary. Nie przyznają się do winy,
nie negują jednak zbrodni, ale twierdzą, że
nic o nich nie wiedzieli. Nuon Chea, głów-
ny ideolog reżimu, nazywany Bratem Nu-
mer Dwa, wyraził skruchę w dość specy-
ficzny sposób. Stwierdził, że „żałuje śmierci
nie tylko ludzi, ale i zwierząt, które zginęły
podczas wojny”.
Nie wiadomo jednak, czy ta czwórka sta-
nie przed obliczem Temidy. Premier Kam-
bodży Hun Sen, dawny członek Czerwo-
nych Khmerów, jest przeciwny kolejnym
rozprawom. Powszechnie spodziewano się,
iż po pierwszej serii procesów nastąpią ko-
lejne, w których na ławie oskarżonych zasią-
dą niższej rangi działacze Czerwonych
Khmerów, odpowiedzialni także za krwawe
zbrodnie. Premier Hun Sen uważa jednak,
iż postawienie przed trybunałem dalszych
działaczy dawnego reżimu mogłoby na no-
wo pogrążyć kraj w wojnie domowej. „Wo-
lałbym, aby ten trybunał odniósł porażkę niż
nową wojnę w kraju”, oświadczył szef kam-
bodżańskiego rządu.
Proces już kosztował 56 milionów dola-
rów. Wypada po ponad 10 milionów na jed-
nego oskarżonego. Trybunał zwrócił się do
ONZ z prośbą o kolejne 50 milionów.
PONIOSĄ KARĘ?
Ponad połowa 14-milionowej ludności
Kambodży urodziła się już po upadku reżi-
mu Pol Pota. Mimo że młodzi mieszkańcy
mają coraz mniejszą świadomość okru-
cieństw, jakich dopuszczono się ponad
ćwierć wieku wcześniej, 40 procent twier-
dzi, że zbrodniarze powinni ponieść karę.
„Proces «Ducha» to wyraźny znak, że nawet
po 30 latach sprawiedliwość jest możliwa”,
mówi Vann Nath, jeden z ocalałych z wię-
zienia S-21, świadek w procesie.
Wielu dawnych morderców pozostanie na
wolności i mało prawdopodobne, aby kiedy-
kolwiek odpowiedzieli za popełnione zbrod-
nie. Zdaniem niektórych obserwatorów, przed
oenzetowskim trybunałem powinni stanąć
także ci, którzy na Zachodzie wspierali reżim
Czerwonych Khmerów. 
POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 45
 O B R O N A
MAREK PIELACH
Na papierze jest świetnie
Pożar w Kamieniu Pomorskim pokazał, że straż pożarna sprawnie działa,
a prezydent sprawnie ogłasza żałoby narodowe.
G
dybyśmy mieli prawdzi-
wy system ochrony lud-
ności, do takiego pożaru
w ogóle by nie doszło. Sa-
morząd musiałby bowiem zadbać
o budynki na swoim terenie. Nie mógł-
by tego zrzucić na opiekę społeczną,
na niedopatrzenie nadzoru budowlane-
go i na tysiące innych przeszkód. Każ-
dy wójt wiedziałby, że to on będzie od-
powiedzialny za wszystko, co wydarzy
się w jego gminie. Może wtedy do-
szedłby do wniosku, że raz na jakiś
czas trzeba sprawdzać stan 40-letnich
budynków ze styropianu. Gdyby nawet
to nie pomogło i wybuchłby pożar, le-
piej wyglądałaby sytuacja po akcji ra-
tunkowej. Sama gmina wiedziałaby, co
robić, nie czekając na przyjazd prezy-
denta i premiera. Gdyby zaś najważ-
46 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009
C Y W I L N A
niejsze osoby w państwie zdecydowały
się obejrzeć miejsce tragedii, zajęty
wójt podałby im tylko kartkę, na której
byłoby napisane, jakie już podjęto
działania: ewakuacja i zakwaterowanie
ocalonych oraz numer działki, na któ-
rej ma powstać nowy budynek. „Ak-
ceptuję i uruchamiam rezerwę budże-
tową”, powiedziałby premier i na do-
brą sprawę mógłby wrócić do Warsza-
wy. Tak to przynajmniej wygląda
w zdecydowanej większości europej-
skich krajów, w których funkcjonuje
system ochrony ludności.
CHORA SYTUACJA
Polska takiego systemu ochrony
jednak nie ma. Mamy za to system
Obrony Cywilnej, którego początki
sięgają czasów zimnej wojny. Dlate-
go wiemy, że w przypadku wybuchu bomby
atomowej należy położyć się na podłodze
tyłem do radioaktywnego grzyba, ale nie
wiemy, jak się zachować w przypadku poża-
rów i powodzi. Wiemy, jak założyć maskę
przeciwgazową typu „słoń”, ale nie potrafi-
my udzielić pierwszej pomocy. Bohatersko
TO NIE ORGANY zwalczamy zagrożenia, ale nie wiemy, jak
centralne im zapobiegać ani jak przywracać po nich
miałyby normalność.
decydować
o działaniach Jesteśmy narodem, który wpada na pomysł
w sferze powiadomienia straży pożarnej dopiero wtedy,
bezpieczeństwa gdy z budynku zostają zgliszcza, a w czasie
w polskich
powodzi siedzi w domach i tylko kibicuje ra-
gminach
i powiatach, townikom. Nie ma się co dziwić: zdrowego
ale wójtowie rozsądku nie uczono nas w szkole, zdrowym
i starostowie, rozsądkiem nie wykazuje się też nasza wła-
którzy wiedzą
dza. Żyjemy przecież w kraju, w którym za-
najlepiej, jakie
są u nich gadnienia ochrony ludności reguluje ponad
zagrożenia. 35 ustaw (na przykład o stanie klęski żywioło-

BOHATERSKO
zwalczamy
zagrożenia,
ale nie wiemy,
jak im zapobie-
gać ani jak
przywracać po
nich normalność.
FOT. SXC.HU
wej, ochronie przeciwpożarowej, państwowym
ratownictwie medycznym, powszechnym obo-
wiązku obrony i tak dalej). Do tego dochodzą
rozporządzenia rządowe i akty prawa miejsco-
wego. Dla urzędników ma to tę zaletę, że jak-
by się ktoś czepiał, to każdy odpowiada tylko
do niejasnych granic własnej ustawy, a inne go
nie interesują. Oczywiście to wszystko nie ma
sensu i nie ja pierwszy doszedłem do tego od-
krywczego wniosku. Od kilku lat próbowano
tę chorą sytuację zmienić.
OCHRONA LUDNOŚCI
„To już nasze trzecie podejście do ustawy
o ratownictwie i ochronie ludności”, przyzna-
je Stanisław Gacek, radca komendanta głów-
nego Państwowej Straży Pożarnej. „W 2002
roku prezydent jej nie podpisał, w 2007 roku,
kiedy ustawa była gotowa, rozwiązał się sejm”,
wyjaśnia. Efekt jest taki, że zdążyła wejść
w życie tylko uchwalona w kwietniu 2007 ro-
ku ustawa o zarządzaniu kryzysowym (począt-
kowo oba projekty były połączone). Zarządza-
nie kryzysowe jest zaś od ochrony ludności
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
FOT. SXC.HU
pojęciem znacznie węższym. Dotyczy tylko
działania państwa w warunkach ograniczo-
nych sił i środków. Większość działań doty-
czących ochrony ludności przebiega zaś wte-
dy, kiedy nie brakuje niczego oprócz czasu
(zwykły pożar, lokalna powódź). Wygląda
więc to trochę tak, jak gdyby do uchwalonej
ustawy o przyszywaniu guzików starano się
teraz dopasować dużą ustawę o krawiectwie.
W każdym razie warto chyba czekać na pra-
wo, które, przynajmniej w założeniach, „za-
pewni zaplanowaną i skuteczną oraz przewi-
dywalną reakcję władz samorządowych, rzą-
dowych i administracyjnych państwa w przy-
padku wystąpienia jakiegokolwiek katakli-
zmu, katastrofy, awarii”.
„Tak naprawdę dobrze uregulowana jest tyl-
ko sfera ratownicza. Niewiele myśli się o tym,
że gdy komuś na przykład spali się dom, to
ocalony musi gdzieś przenocować, musi też
odbudować to, co stracił. Dziś jest zdany tylko
na łaskę opieki społecznej, a chcemy, żeby peł-
ną pomoc uzyskał od swojego samorządu”,
wyjaśnia Gacek. Ustawa o ochronie ludności
ma też zlikwidować inne absurdy: choćby ten,
że dziś w wielu sytuacjach powiat nie może
legalnie przekazać zasobów mieszkańcom
swojej gminy, w której doszło do jakiejś trage-
dii. Prawo to ma również skończyć z fikcją
Obrony Cywilnej w dotychczasowym kształ-
cie. Takich formacji przecież praktycznie nie
ma, a ich zadania wykonują inne służby. Insty-
tucje państwa miałyby zapewniać obywatelom
bezpieczeństwo w każdej sytuacji, a tylko pod-
czas wojny (zgodnie z wymogami konwencji
genewskich) zmieniałyby nazwę na Obrona
Cywilna.
Nie mniej ważną zmianą byłoby wprowa-
dzenie do szkół edukacji na rzecz bezpieczeń-
stwa – praktycznego przedmiotu, który uczył-
by zachowania się w sytuacjach innych niż
wybuch bomby atomowej, to znaczy podczas
pożaru, powodzi, wypadków.
Najcenniejszą rzeczą w pisanej dopiero
ustawie jest jednak odwrócenie dotychczaso-
wego schematu. To nie organy centralne mia-
łyby decydować o działaniach w sferze bez-
pieczeństwa w polskich gminach i powiatach,
ale wójtowie i starostowie, którzy wiedzą naj-
lepiej, jakie są u nich zagrożenia. Docelowo
każdy samorządowiec miałby dążyć do tego,
aby wszystkie z nich wyeliminować.
ZARZĄDZANIE
KRYZYSOWE
Podobne zasady obowiązywać mają w no-
welizacji ustawy o zarządzaniu kryzysowym.
„Bardzo podoba mi się porównanie średnio-
wiecznego i współczesnego modelu zarzą-
dzania. Średniowieczny polega na tym, że
król z drużyną rycerzy rusza na wroga i ginie
w pierwszym starciu. Nowoczesny zaś na
tym, że stoi na wzgórzu i obserwuje pole bi-
twy”, tak na naszych łamach tłumaczył rolę
państwa dyrektor Rządowego Centrum Bez-
pieczeństwa Antoni Podolski. Nowelizacja
ustawy, którą jego instytucja przygotowuje,
sprawi, że po raz pierwszy powstanie kom-
pleksowy raport o zagrożeniach bezpieczeń-
stwa narodowego. Dyrektor Podolski spo-
dziewa się, że w pierwszej kolejności wymie-
nione zostaną tam powodzie, w drugiej poża-
ry, a w trzeciej awarie infrastruktury krytycz-
nej. Na podstawie raportu ma powstać Krajo-
wy Plan Zarządzania Kryzysowego. Miejsco-
we plany będą musiały tworzyć gminy, po-
wiaty oraz województwa i aktualizować je co
dwa lata. Nowością ma być też utworzenie
Narodowego Programu Ochrony Infrastruk-
tury Krytycznej. To w nim po raz pierwszy
wyodrębni się „obiekty, urządzenia, instala-
cje oraz usługi kluczowe dla bezpieczeństwa
państwa i jego obywateli, a także służące za-
pewnieniu sprawnego funkcjonowania orga-
nów administracji publicznej, instytucji
i przedsiębiorców”. Zmianą, być może ko-
smetyczną, ale idącą w dobrym kierunku, jest
też danie większej swobody samorządom
w lokalizacji centrów zarządzania kryzyso-
wego. Nie będą się już musiały mieścić
w siedzibach urzędów, jak dotychczas. Ubogi
powiat nie będzie miał obowiązku zapewnia-
nia pomieszczeń i obsługi centrum zarządza-
nia kryzysowego. Starosta będzie mógł je
zorganizować na przykład na bazie miejsco-
wej jednostki straży pożarnej.
TYLKO PROJEKT
Dopiero kiedy te dwie ustawy zaczną dzia-
łać, a w szkołach ruszy edukacja na rzecz bez-
pieczeństwa, będziemy mogli powiedzieć, że
w dziedzinie bezpieczeństwa wewnętrznego
coś się zmieniło. Niestety, droga do tego dale-
ka. Projekt ustawy o ochronie ludności znajdu-
je się dopiero w uzgodnieniach wewnątrzre-
sortowych, a poza MSWiA ma wyjść w poło-
wie maja. To oznacza, że mógłby wejść w ży-
cie dopiero na początku 2011 roku. Niewiele
wcześniej zacznie obowiązywać nowelizacja
ustawy o zarządzaniu kryzysowym. Mamy
więc świetne prawo, szkoda jednak, że tylko
na papierze. 
POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 47
 A Z J A
Kr pka na  globie
BOGDAN GÓRALCZYK
Chińskie Davos
Również Chińczycy mają swoje Davos, czyli gospodarcze forum,
które co roku odbywa się na wyspie Hajnan.
Z
awsze na przełomie stycznia i lute-
go głośno u nas o szwajcarskim
Davos, gdzie zbierają się możni te-
go świata, by porozmawiać o jego
przyszłości. Znacznie mniej wiemy o tym, że
w 2001 roku Chińczycy zainicjowali azjatyc-
ką odmianę tego forum gospodarczego, które
rokrocznie w końcu kwietnia odbywa się
w miejscowości Boao na tropikalnej wyspie
Hajnan.
Wśród ponad 1600 gości tegorocznego,
dziewiątego „Forum dla Azji” znaleźli się pre-
zydenci Pakistanu i Kazachstanu oraz premie-
rzy Finlandii, Albanii, Nowej Zelandii, Wiet-
namu, Mongolii, Myanmar (Birmy), Papui No-
wej Gwinei. Gośćmi honorowymi byli: były ja-
poński premier Yasuo Fukuda, jeden z pomy-
słodawców tego forum były prezydent Filipin
Fidel Ramos, a także 43. prezydent USA
George W. Bush, który pojawił się na tak du-
żej imprezie po raz pierwszy od chwili zdania
urzędu. Podkreślił on rosnącą rolę regionu Azji
i Pacyfiku w świecie, zaznaczając, że obecnie
wytwarza się tam 55 procent światowego PKB.
Z dumą zaznaczył, przy tym, że właśnie z tego
powodu (rosnącej roli gospodarczej Azji) nie
opuścił ani jednego forum, a także osobiście
przyczynił się do zmiany konfiguracji wielkich
tego świata, przeobrażając grupę G7 (G8, li-
cząc Rosję) w G20. Podobnie jak Bush,
48 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009
w istocie wszyscy mówcy na forum podkre-
ślali zasadniczą rolę Azji w wychodzeniu
z obecnego globalnego kryzysu na świato-
wych rynkach finansowych i kapitałowych.
Obrady tegorocznego forum otworzył chiń-
ski premier Wen Jiabao. Ocenił on, że nie-
dawny szczyt G20 w Londynie „to zbyt mało”
w zwalczaniu obecnego kryzysu w światowej
gospodarce, a przy okazji pochwalił się, że
w Chinach „sytuacja jest lepsza niż się spo-
dziewano” (wzrost gospodarczy w pierwszym
kwartale tego roku wyniósł 6,1 procent). Jego
zdaniem, nawet nadal dynamiczne gospodarki
Chin i innych azjatyckich ekonomicznych ty-
grysów nie poradzą sobie z wielkimi proble-
mami na światowych rynkach. Dlatego zapro-
ponował 5-punktową strategię dla regionu Azji
i Pacyfiku o nazwie „Niech prosperuje twój są-
siad”. Zgodnie z nią, Chiny będą w tym regio-
nie: po pierwsze, promowały wolny handel,
po drugie, wspierały regionalne więzi,
po trzecie, wzmacniały współpracę finansową,
po czwarte: działały na rzecz stabilności fi-
nansowej państw regionu, a nade wszystko,
po piąte, przeznaczą 10 miliardów dolarów na
„Fundusz Chiny – ASEAN na rzecz współpra-
cy inwestycyjnej”.
Program ten, podobnie jak przygotowywane
z wielkim rozmachem i mocno nagłaśniane
w chińskich mediach forum w Boao, dowodzą
WZROST
GOSPODARCZY
w Chinach
w pierwszym
kwartale tego roku
wyniósł 6,1 procent.
FOT. OOOKA.ORG
po raz kolejny rosnącej roli, rangi i asertywno-
ści Państwa Środka na światowych rynkach.
Warto zwrócić uwagę, że Chiny już nie tylko
zabiegają o pokojową współpracę państw re-
gionu, mając na uwadze dalekosiężne cele
swojego programu reform i modernizacji (bez
spokojnych granic trudno byłoby po nie się-
gnąć), ale też – co jest nowością – zaczynają
przeznaczać środki zarówno na ratowanie azja-
tyckich rynków, jak i inwestowanie w nie.
Jak corocznie, szczyt Boao dał szansę orga-
nizacji bilateralnych „miniszczytów” Chin
z najważniejszymi politykami zagranicznymi
uczestniczącymi w forum. Do rytuału należy
też uczestnictwo w nich szefów administracji
Hongkongu i Macao-Aomen, a także, od nie-
dawna, jakiegoś wysokiego rangą polityka
z Tajwanu. Zainteresowanie mediów tajwań-
skich Boao zdaje się wskazywać, że nie jest to
już jedynie – jak wcześniej bywało – „ruch
jednostronny”. Czyżby w kontekście światowe-
go kryzysu materializowała się koncepcja
„Wielkich Chin”? 
WIZYTÓWKA
Doktor habilitowany
BOGDAN GÓRALCZYK
Politolog, sinolog,
publicysta, dyplomata.
Autor wielu książek, między innymi
„Zmierzch i brzask. Notes z Bangkoku”.

FOT. EADS PZL
TADEUSZ WRÓBEL
Gra o miliony
Według przedstawicieli EADS PZL Warszawa-Okęcie zawieszenie programu
modernizacji samolotów PZL-130 TC-I Orlik przyniesie iluzoryczne oszczędności.
P
ZL-130 TC-I Orlik jest turbośmigło-
wym samolotem do szkolenia podsta-
wowego przyszłych pilotów wojsko-
wych, który wszedł do służby w 1993
roku. Siły Powietrzne posiadają ich około 30.
Od dawna pojawiały się opinie, że maszyny te
wymagają modernizacji.
NOWE MOŻLIWOŚCI
Program modernizacyjny Orlików do wersji
TC-II przygotowała firma EADS PZL Warsza-
wa-Okęcie. Prototyp nowego samolotu zapre-
zentowano już w 2003 roku, zaś cztery lata póź-
niej pierwsze dwa PZL-130 TC-II trafiły do
Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych
w Dęblinie, a dokładnie do 2 Ośrodka Szkolenia
Lotniczego w Radomiu.
Do podstawowych zmian należy wyposażenie
zmodernizowanego Orlika w nowy silnik firmy
Pratt &Whitney i śmigło firmy Hartzell. To, wraz
z wprowadzeniem nowego skrzydła, spowodo-
wało że w porównaniu z wersją TC-I o 30 pro-
cent poprawiły się osiągi maszyny. Pojawił się
też nowy układ klimatyzacji kabiny pilotów.
W TC-II zamontowano również sterowany kom-
puterem system elektryczny, który jest niezbędny
do prawidłowej współpracy z awioniką cyfrową.
Na razie w zmodernizowanym PZL-130 jej nie
ma, ponieważ na wyraźne życzenie użytkownika
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Orlików zachowano awionikę analogową. Jed-
nak EADS PZL zachęca Siły Powietrzne, by roz-
szerzyć zakres modernizacji tych samolotów, do
wersji PZL-130 TC-II Glass Cockpit. Orlik zo-
stałby wtedy wyposażony w zintegrowany kom-
puterowy system awioniczny.
Według firmy jego koszty szybko by się
zwróciły, gdyż w tej konfiguracji można byłoby
symulować zadania bojowe. Tym samym nowy
Orlik mógłby w części szkolenia zastąpić odrzu-
towe maszyny, co przyniosłoby wymierne ko-
rzyści siłom zbrojnym, ponieważ koszt godzin-
nego lotu nim jest kilkakrotnie niższy niż odrzu-
towcem. Istotna jest też tu inna kwestia. Posiada-
ne przez Siły Powietrzne odrzutowe samoloty
szkolno-bojowe TS-11 Iskra nie są pierwszej
młodości i niebawem zakończą się im resursy.
Co prawda od lat mówi się o ich następcy, ale
jak dotąd nie zapadły żadne decyzje.
KONKRETNA OFERTA
Przedstawiciele EADS PZL nie ukrywają, że
bardzo zależy im na zawarciu kontraktu z resor-
tem obrony, który realizowany byłby w latach
2009–2014. Podkreślają, że korzyści byłyby
obopólne. Wieloletnia umowa dałaby stabiliza-
cję części warszawskiego zakładu, pracującej na
rzecz wojska. Powstałby też interesujący pro-
dukt, z którym można byłoby wejść na rynki za-
graniczne. Natomiast Siły Powietrzne zyskałyby
nowoczesne samoloty szkolne.
W ramach wspomnianego kontraktu zmoder-
nizowane zostałoby do standardu TC-II szesna-
ście PZL-130. Przy czym ich awionika została-
by wzbogacona o urządzenia, które umożliwiły-
by szkolenie w warunkach lotu według przyrzą-
dów. Drugim elementem kontraktu proponowa-
nego przez EADS PZL jest nowy model eksplo-
atacji Orlików – przejście z systemu według ka-
lendarza na system eksploatacji samolotu we-
dług stanu technicznego. Byłby on oparty na
próbie zmęczeniowej płatowca. Jego wprowa-
dzenie, wraz z modernizacją 28 samolotów,
przyniosłoby według firmy ponad ćwierć mi-
liarda złotych oszczędności w ciągu 20 lat.
Poza tym EADS PZL oferuje wyposażenie na
początek w system Glass Cockpit tuzina Orli-
ków, a z czasem pozostałych. Jej eksperci wyli-
czyli, że przy założeniu, że przez 20 lat eksplo-
atacji na 28 samolotach szkolonych byłoby
30 podchorążych rocznie, przy nalocie 70 go-
dzin na osobę dałoby to oszczędności w grani-
cach 400 milionów złotych.
Następne ponad 50 milionów złotych w tym
czasie Siły Powietrzne miałyby zyskać, gdyby
skorzystały z oferty powierzenia EADS PZL
obsługi i logistyki floty Orlików. Firma jest go-
towa przejąć te obowiązki od 2013 roku.
Jednym z argumentów na rzecz uruchomie-
nia programu jest to, że zbliża się okres remon-
tów kolejnych samolotów w wersji TC-I. Mając
świadomość tegorocznych problemów budżeto-
wych MON zasadnym staje się pytanie, czy le-
piej trwać w starym, drogim systemie eksploata-
cji, czy też lepiej zainwestować w nowy. Należy
przy tym zwrócić uwagę, że koszty moderniza-
cji samolotów Orlik są znacząco niższe od
oszczędności uzyskanych w jej wyniku. 
POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 49
 M I L I T A R I A
ak najmniejszym kosztem zapewnić
siłom misji w Afganistanie skutecz-
ne wsparcie z powietrza? Wysłać
B-52. Podczas wojny w 2001 roku
dziesięć tych maszyn zrzuciło jedną
trzecią wszystkich bomb, które spadły wów-
czas na Afganistan. Pomimo zaawansowane-
go wieku B-52H są bardziej niezawodne niż
ponaddźwiękowe bombowce B-1B oraz nie-
widzialne dla radarów B-2. Najważniejszą
ich zaletą jest udźwig, dochodzący do
28 ton, zasięg oraz czas, jaki mogą pozosta-
wać w powietrzu. B-52 może przelecieć
6 tysięcy kilometrów, zrzucić bomby i wró-
cić do bazy bez dodatkowego tankowania
w powietrzu.
Jednak nad Afganistanem są wykorzysty-
wane w inny sposób. Dzięki latającym cy-
sternom B-52 (startujący z bazy Diego Gar-
cia na Oceanie Indyjskim) może krążyć nad
wyznaczonym rejonem przez osiem do dzie-
sięciu godzin, mając na pokładzie na przy-
kład 12 ważących blisko tonę bomb typu
JDAM. Po namierzeniu celu przez operato-
rów na ziemi samolot zrzuca bombę i krąży
dalej, czekając na kolejny sygnał z ziemi.
B-52, niczym artyleria, na żądanie wspiera-
ją operacje wojsk lądowych, a ich bomby
mogą trafić w każde miejsce. Czas od wska-
zania celu do uderzenia zwykle nie jest dłuż-
szy niż dziesięć minut. Misje takie, z dolo-

PAWEŁ HENSKI

Samolot bez kompleksów

Bombowce B-52 niedługo dobiegną pięćdziesiątki. Są jednak niezawodne,
a do tego tanie w eksploatacji.
tem nad wyznaczony rejon i powrotem do ba-
zy, trwają często po 16 godzin. Dla USAF B-
52 są ważne również z innego powodu: śred-
ni koszt godziny lotu jednego B-52 obliczony
w latach 2000–2005 wynosił 34 158 dolarów.
W tym samym czasie koszt godziny lotu
B-1B wyniósł 48 293 dolary, a B-2 – 78 007
dolarów.
WCIĄŻ DO PRZODU
B-52 od lat są nieprzerwanie modyfiko-
wane. Najważniejszą innowacją było przy-
stosowanie ich do przenoszenia zasobnika
celowniczego i nawigacyjnego Litening II.
W lipcu 2006 roku 93 Eskadra Bombowa ja-
ko pierwsza osiągnęła pełną gotowość bojo-
wą jeśli chodzi o te zasobniki. Na początku
2008 roku 96 Ekspedycyjna Eskadra Bom-
bowa została wysłana do bazy Andersen na
wyspie Guam. Po raz pierwszy wówczas
użyto bojowo zasobników Litening II, które
pożyczono (dosłownie) z 93 Eskadry. Misja
okazała się dużym sukcesem. Do tego stop-
nia, że we wrześniu 2008 roku Boeing do-
stał kontrakt na realizację programu wypo-
sażenia wszystkich pozostających w czynnej
służbie bombowców B-52 w jeszcze nowo-
cześniejsze zasobniki typu Sniper XR. Jak
na razie 93 Eskadra Bombowa będzie nadal
używała zasobników Litening II. Również
z B-52, we wrześniu 2008 roku, po raz
pierwszy zrzucono bombę LJDAM (Laser
Joint Direct Attack Munition), czyli wypo-
sażoną w pakiet służący do naprowadzania
wiązką laserową. Dzięki zasobnikom Lite-
ning II/Sniper XR samoloty te będą mogły
same oznaczać cele i atakować je za pomocą
bomb LJDAM. Te są znacznie bardziej pre-
cyzyjne niż klasyczne JDAM i mogą być
używane w środowisku ograniczonego
zasięgu GPS lub w przypadku jego zakłóca-
nia.
W 2006 roku w USAF planowano dra-
stycznie zredukować liczbę B-52 – z 94 do
56 maszyn. Wówczas kongresmani zarówno
ze stanu Północna Dakota (gdzie stacjonuje 57
Skrzydło Bombowe), jak i Luizjany (2 Skrzy-
dło Bombowe), lobbowali w kongresie za
utrzymaniem w służbie minimum 76 tych
bombowców. Interpelacja odniosła sukces.
Jednak dziś, wobec gruntownej reformy ame-
rykańskich sił atomowych i utworzenia Do-
wództwa Uderzenia Globalnego (GSC – Glo-
bal Strike Command), B-52 nie potrzebują już
wsparcia kongresmanów. Senator Kent
Conrad – przewodniczący senackiej komisji
budżetowej, powiedział: „Nigdy nie myślałem,
że dożyję dnia, gdy B-52 będą wyprzedzać
F-22 na liście priorytetów amerykańskich sił
powietrznych”.
Pod koniec marca tego roku Dowództwo
Operacji Powietrznych (ACC – Air Combat
Command) wspólnie z Dowództwem Rezerwy

50 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

FOT. USAF (2)

Jednostki B-52H
Baza sił powietrznych  69 Eskadra Bombowa  917 Skrzydło (AFRC)
Edwards (11 B-52H – gotowość Dowództwa Rezerwy
(Kalifornia) operacyjna – koniec Sił Powietrznych
 419 Eskadra Testów 2009 roku)  93 Eskadra Bombowa
w Powietrzu „Silent FTU (16 B-52H)
Sting” (1 B-52H) Baza sił powietrznych  Aktywny komponent
Barksdale – była 11 Eskadra
Baza sił powietrznych (Luizjana) Bombowy „Mr Jiggs”
Minot  2 Skrzydło Bombowe (11 B-52H)
(Północna Dakota) / 2 Grupa Operacyjna
 57 Skrzydło Bombowe USAF Baza sił powietrznych
/ 57 Grupa Operacyj-  20 Eskadra Bombowa Nellis
na USAF (11 B-52H) (Newada)
 23 Eskadra Bombowa  96 Eskadra Bombowa  49 Eskadra Testująco-
„Bomber Barons” „Red Devils” -Kwalifikująca
(11 B-52H) (11 B-52H) (2 B-52H)

Sił Powietrznych (AFRC – Air Force Reserve
Command) ogłosiło plan reformy jednostek
bombowych wyposażonych w B-52. W stycz-
niu zakończono redukcję floty tych maszyn do
76 egzemplarzy. Początkowo zamierzano wy-
cofać 18 będących w najgorszym stanie tech-
nicznym bombowców, jednak po zeszłorocz-
nej katastrofie B-52 (21 lipca u wybrzeży wy-
spy Guam) było to 17 sztuk. Czternaście sa-
molotów, po zakonserwowaniu, przechowy-
wanych jest w bazie Davis-Monthan w Arizo-
nie (w razie potrzeby mogą być ponownie
wprowadzone do służby), a trzy przeznaczo-
no do szkolenia naziemnego.
NOWA ESKADRA
USAF potwierdziło zamiar powołania no-
wej, 69 Eskadry Bombowej. Będzie należała,
obok 23 Eskadry Bombowej, do 57 Skrzydła
Bombowego i stacjonowała w bazie Minot
w Północnej Dakocie. Gotowość operacyjną
ma osiągnąć pod koniec 2009 roku. Poważna
reorganizacja czeka jednostki B-52 stacjonują-
ce w bazie Barksdale w Luizjanie. Formalnie
zostanie rozwiązana 11 Eskadra Bombowa na-
leżąca do 2 Skrzydła Bombowego USAF. Jej
samoloty i załogi zostaną przeniesione do na-
leżącej do Dowództwa Rezerwy Sił Powietrz-
nych 93 Eskadry Bombowej, gdzie będą sta-
nowiły jego „aktywny” komponent. Jako że
11 Eskadra była również oficjalną
jednostką szkolącą załogi i obsługę
bombowców B-52 (FTU – Formal
Training Unit), zadanie to będzie te-
raz wykonywać wyłącznie 93 Eska-
dra Bombowa. Mimo że jest jednost-
ką rezerwy, od chwili utworzenia
w 1993 roku ma pełne zdolności
B-52 może operacyjne, włącznie z użyciem bro-
przelecieć ni atomowej. Tak będzie i teraz,
6 tysięcy
kilometrów, z tym że obecnie rezerwiści, wspól-
zarzucić bomby nie z czynnymi lotnikami, będą do-
i wrócić datkowo szkolić całą „społeczność
do bazy bez B-52”. Być może „czynny” kompo-
dodatkowego
tankowania nent 93 Eskadry zostanie wyodręb-
w powietrzu. niony w postaci 343 Eskadry Bombo-
wej. Rozmowy na ten temat trwają.
Byłoby to nawiązanie do historycznej
343 Eskadry Bombowej USAAF,
która została sformowana właśnie
w Barksdale w styczniu 1942 roku.
Na potrzeby nowego dywizjonu
liczba bombowców B-52 w poszcze-
gólnych eskadrach zmniejszy się z 12
do 11, ale za to komponent szkolny
93 Eskadry Bombowej zostanie po-
większony z 8 do 16 samolotów. Po-
wołanie nowej eskadry w bazie Minot
ma pomóc w wypełnianiu zadań
związanych z przenoszeniem broni
atomowej przez B-52. Chodzi o to,
aby wyodrębnić załogi i samoloty, dla
których byłoby to priorytetowe zada-
nie i które pod tym kątem przechodzi-
łyby intensywne szkolenie. Dla nich
zadania związane z działaniami
w Afganistanie lub innym konfliktem
konwencjonalnym byłyby zupełnie
drugoplanowe i nie musiałyby się
w związku z nimi „rozpraszać”. Ma
to przywrócić załogom bombowców
B-52 pełną zdolność do działania
w wypadku konfliktu nuklearnego na
podobnym poziomie, jak było to
w okresie zimnej wojny.
Przy okazji reformy jednostek
B-52 USAF ogłosiły, że rezygnują
z planów wyposażenia części B-52
w urządzenia walki radioelektronicz-
nej w ramach wartego 4 miliardy do-
larów programu CCJ – Core Compo-
nent Jammer. To już drugi raz siły
powietrzne rezygnują z wyposażenia
bombowców B-52 w podwieszane
pod skrzydłami zasobniki walki ra-
dioelektronicznej. Zamiast tego
w B-52 mają być zamontowane no-
woczesne systemy aktywnej i pa-
sywnej obrony, jednak szczegółów
jeszcze nie ujawniono. 

POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 51

 B E Z G R A N I C

RUMUNIA

Wzmocniony kontyngent

FOT. ISAF
Na wspólnej konferencji prasowej z goszczącym w Bukareszcie sekretarzem generalnym NATO Jaapem de Hoop Schefferem prezydent Traian
Basescu oświadczył, że Rumunia zwiększy swój kontyngent wojskowy w Afganistanie. Parlament już zaakceptował wysłanie 140–150 żołnierzy, któ-
rzy zajmą się szkoleniem armii afgańskiej, pomocą medyczną i działalnością wywiadowczą. Obecnie w Afganistanie służy 956 Rumunów – 899
w Międzynarodowych Siłach Wsparcia Bezpieczeństwa i 57 w dowodzonej przez USA operacji antyrebelianckiej. Podczas misji w tym kraju zginęło
11 żołnierzy rumuńskich. (w) 

Nuklearne odstraszanie Dobijanie tom podobne ultimatum, propo-

nując im amnestię, ale prezy-
Korea Północna rozpoczęła produkcję plutonu, który
można wykorzystać do budowy broni atomowej. Tygrysów dent Mahinda Rajapaksa wy-
kluczył objęcie nią ich lidera
Velupillaia Prabhakarana.
KOREA PÓŁNOCNA. Rząd średniego zasięgu. Potem można SRI LANKA. Rebelianci Gdy Tamilskie Tygrysy nie speł-
Kim Dzong Ila przyznał się, że je wystrzelić z ruchomych wy- z ugrupowania Tygrysy Wy- niły żądań władz, armia wzno-
gromadzi pręty paliwa nuklear- rzutni, przez co satelity mają zwolenia Tamilskiego Ilamu wiła ofensywę. Z rejonu walk
nego w zakładach produkujących problem z ich wykryciem. Rada ogłosili 26 kwietnia jednostron- uciekło już około stu tysięcy cy-
pluton. „Przyczyni się to do Bezpieczeństwa ONZ nie pozo- ne zawieszenie broni. Jednak wilów. Zaniepokojona sytuacją
wzmocnienia odstraszania nu- stała bierna wobec Kim Dzong lankijski rząd odrzucił je i pono- na północy Sri Lanki jest Orga-
klearnego w celach samo- Ila i zaostrzyła sankcje wił żądanie całkowitej kapitula- nizacja Narodów Zjednoczo-
obrony wobec nasilają- Północni gospodarcze nałożone cji. Na początku ubiegłego ty- nych oraz Indie, gdzie żyje duża
cych się gróźb militar- Koreańczycy są na jego kraj. Na czar- godnia rząd postawił rebelian- społeczność Tamilów. (W) 
w stanie zmniejszyć gło-
nych ze strony wro- wice nuklearne i zamon- ną listę wpisano trzy
gich sił”, głosi oświad-
czenie rzecznika pół-
tować je na rakietach
krótkiego oraz śred-
niego zasięgu.
firmy: Korea Mining
Development Trading Ostrzał parlamentu
nocnokoreańskiego mi- Corp., Korea Ryong- SOMALIA. Nieznani sprawcy wówczas w parlamencie. Anali-
nisterstwa spraw zagra- bong General Corp. ostrzelali siedzibę parlamentu tycy uważają, że anarchiści pró-
nicznych. i Tranchon Commercial Bank, w Mogadiszu. Pociski trafiły bują rozbić sojusz rządu z pre-
Z kolei amerykański dziennik za wsparcie w realizacji progra- w pobliski posterunek policji zydentem Szarifem Szejkiem
„Times” doniósł, powołując się mu rakietowego i zbrojeń nukle- i budynek mieszkalny. W wyni- Ahmedem, który, mając popar-
na dane ekspertów wywiadu arnych Korei Północnej. To ozna- ku ostrzału zginęło co najmniej cie Zachodu, jest w stanie zjed-
i obronności, że północni Kore- cza, że obce firmy i państwa nie siedem osób. Atak nastąpił za- noczyć Somalijczyków. Szanse
ańczycy są w stanie zmniejszyć będą mogły z tymi przedsiębior- raz po tym, jak uchwalono bu- na to zwiększa obietnica ponad
głowice nuklearne i zamontować stwami zawierać porozumień bi- dżet. Premiera Omar Abdiraszid ćwierć miliarda dolarów pomo-
je na rakietach krótkiego oraz znesowych. (AW)  Ali Szarmarke nie było już cy zagranicznej. (AW) 

52 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009


Niespodziewana zmiana
Wywiad wojskowy Rosji ma nowego szefa.
ROSJA. Prezydent Dmitrij
Miedwiediew odwołał generała
armii Walentina Korabielnikowa
ze stanowiska szefa Głównego Za-
rządu Wywiadowczego (GRU)
Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych
Federacji Rosyjskiej. Jednocześnie
został on również odwołany z funk-
cji zastępcy szefa sztabu general-
nego i przeniesiony w stan spo-
czynku. Następcą Korabielnikowa
mianowano jego pierwszego za-
Seria
zamachów
Ponownie nasila się
przemoc w Iraku.
FOT. US DOD
IRAK. Premier Nuri al-Maliki
skrytykował amerykańską akcję
militarną w Kut, którą uznał za
naruszenie paktu bezpieczeństwa
podpisanego z USA. Podczas
operacji zginęły dwie osoby,
a sześć aresztowano. Celem była
grupa szyicka, finansowana
i uzbrajana przez Iran. Tymcza-
sem duchowy i polityczny przy-
wódca tego kraju ajatollah Ali
Chamenei stwierdził, że Amery-
kanie są „głównymi podejrzanymi”
o zamachy bombowe w Iraku.
W ubiegłym tygodniu miało
miejsce kilka krwawych aktów
przemocy wymierzonych prze-
ciwko szyitom, w tym pielgrzy-
mom przybyłym z Iranu. Stano-
wili oni większość z 57 ofiar za-
machu przeprowadzonego
23 kwietnia w Bakubie. Tego dnia
zamachowiec samobójca zaatako-
wał policjantów rozdających po-
moc wśród mieszkańców Bagda-
du. Było 28 ofiar śmiertelnych.
Dzień później dwie kobiety sa-
mobójczynie wysadziły się w po-
bliżu stołecznego mauzoleum
imama Musy al-Kazima, zabija-
jąc 60 osób. (W)  w okresie od 6 maja do 1 czerwca.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
stępcę generała porucznika
Aleksandra Szliachturowa. Od-
wołanie to stoi w sprzeczności
z zapewnieniami szefa sztabu
generalnego, generała armii
Nikołaja Makarowa, który jesz-
cze w marcu mówił, iż Korabiel-
nikow pozostanie na czele GRU
i zajmie się reformą tej służby. Je-
go zastępca zaś generał pułkow-
nik Wasilij Smirnow oświadczył,
że prezydent przedłużył szefowi
Kontrofensywa
PAKISTAN. Siły bezpieczeństwa
podjęły akcję powstrzymywania
wpływów talibów na północnym
zachodzie kraju. Armia rozpoczę-
ła ofensywę w Północno-Zachod-
niej Prowincji Pogranicznej. Dzia-
łania toczą się w regionie Lower
Dir, graniczącym z Afganistanem
i doliną Swat. Wojskowi podali, że
w walkach zginęło kilkudziesięciu
bojowników, w tym jeden z ich do-
wódców. W ubiegłym tygodniu
w Lower Dir wybuch miny, wy-
glądającej jak zabawka, zabił dwa-
naścioro dzieci.
Wielka parada
CHINY. W porcie Qingdao nad
Morzem Żółtym odbyły się uro-
czystości z okazji 60. rocznicy
utworzenia marynarki wojennej
komunistycznych Chin. W para-
dzie wzięło udział 25 okrętów
Różne opcje Kijowa
Ukraińcy nie zamierzają ulec rosyjskim naciskom
w sprawie ćwiczeń w Gruzji.
FOT. NATO
UKRAINA. Pomimo protestów
Rosji Ukraina weźmie udział
w ćwiczeniach wojskowych NATO
„Cooperative Longbow ‘09 – Coo-
perative Lancer ‘09” w Gruzji,
wywiadu, który już trzy lata te-
mu osiągnął wiek emerytalny,
R Y K O S Z E T E M
służbę wojskową o dwa lata. We-
dług nieoficjalnych informacji
Korabielnikow podał się do dy-
misji, gdyż nie godził się z plana-
mi radykalnej reformy sił zbroj-
nych, forsowanej przez ministra
obrony Anatolija Sierdiukowa.
Przewiduje się ich redukcję
z 1,13 miliona do miliona osób.
O ponad połowę zmniejszy się
korpus oficerski. Ma też nastąpić
restrukturyzacja GRU, który stra-
ci część prerogatyw na rzecz
służb cywilnych. (wr)  śledztw w tej sprawie oraz zadość-
Armia pakistańska przystąpiła do
ofensywy po tym, gdy talibowie
ostrzelali konwój przygranicznych
oddziałów paramilitarnych.
W ubiegłym tygodniu rebelianci
wycofali się z graniczącego ze
Swat okręgu Buner, gdy władze
zagroziły podjęciem działań mili-
tarnych. Rzecznik pakistańskiego
rządu Farhatullah Babar oświad-
czył, że dotrzyma on obietnicy
wprowadzenia prawa islamskiego
w regionie doliny Swat, co w wie-
lu krajach uznano za przejaw sła-
bości. Talibowie chcą wprowadze-
nia prawa islamskiego w całym
Pakistanie. (WRT) 
i 31 samolotów chińskiej floty.
W uroczych obchodach
w Qingdao uczestniczyło też 21
okrętów zagranicznych z 14 kra-
jów. Paradę odebrał z pokładu
niszczyciela „Shijiazhuang”
przywódca państwa i partii ko-
munistycznej Hu Jintao. (w) 
„Będziemy uczestniczyć w tych
manewrach”, powiedział podpuł-
kownik Kostiantyn Sadiłow, szef
departamentu informacyjnego
w ministerstwie obrony. Jeśli bę-
dzie zgoda parlamentu, Kijów wyśle
pluton żołnierzy. Bez niej do Gruzji
pojedzie tylko grupa oficerów ob-
serwatorów. Ostra krytyka Mos-
kwy przyniosła pewien efekt.
Z udziału w ćwiczeniach w regio-
nie Waziani, 20 kilometrów na
wschód o Tbilisi, wycofały się Esto-
nia, Łotwa i Kazachstan. (WT) 
POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009
Odrzucony apel
NATO. Sojusz północnoatlanty-
cki odrzucił apel Amnesty Interna-
tional (AI) o przeprowadzenie
śledztwa w sprawie bombardowa-
nia 23 kwietnia 1999 roku gma-
chu telewizji serbskiej, podczas
którego zginęło szesnaście osób,
a kolejne i szesnaście zostało
rannych. Według tej organizacji,
była to „zbrodnia wojenna”.
AI wezwała też do niezależnych
uczynienia ofiarom i ich rodzinom.
Rzeczniczka NATO Carmen Romero
przypomniała, że okoliczności ata-
ku zostały zbadane przed laty
przez międzynarodowe trybunały
wojenne. Uznały one, że nie ma
żadnych podstaw do pociągnięcia
do odpowiedzialności sojuszu, po-
nieważ stacja była elementem woj-
skowej sieci łączności. (W)
Piraci pod sąd
KENIA. Osiemnastu somalij-
skich piratów, z których jedenastu
schwytali Francuzi, a siedmiu
Niemcy, stanęło przed sądem
FOT. US DOD
w porcie Mombasa. W przypadku
pierwszej grupy sędzia Catherine
Mwangi odroczyła rozprawę do
27 maja. Na mocy porozumienia
między Unią Europejską a rządem
Kenii kraj ten sądzi somalijskich
piratów schwytanych przez siły
międzynarodowe. W listopadzie
2008 roku na kary siedmiu lat
skazano dziesięciu dostarczonych
przez Amerykanów. Znacznie wyż-
szy wyrok – dożywocie, może
otrzymać Abdiwali Musi, zamie-
szany w próbę porwania statku
„Maersk Alabama” z załogą złożo-
ną z Amerykanów. Schwytany pi-
rat stanie przed amerykańskim
wymiarem sprawiedliwości i bę-
dzie sądzony jak dorosły, gdyż
oskarżenie nie uwierzyło zapew-
nieniom jego ojca, że ma tylko
piętnaście lat. (WW) 
53
 Powiększenie
F E L I E T O N

ROMAN
KUŹNIAR
szef Zakładu Studiów
Strategicznych
w Instytucie Stosunków Pełny tytuł felietonu powinien brzmieć: Kazus Fotygi, czyli
Międzynarodowych UW psucie państwa.

Kazus Fotygi
P
olska opinia publiczna
z niemałym zaskocze-
niem, ale też i rozbawie-
niem przyjęła wiadomość,
że urząd prezydenta RP
„zainspirował” nasze Ministerstwo
Spraw Zagranicznych do wysłania pani
Anny Fotygi, byłej minister spraw za-
granicznych, jako ambasadora przy
ONZ w Nowym Jorku. Podobno, jak
pisano w prasie, ze względów socjal-
nych. Pani Fotyga po usunięciu ze sta-
nowiska szefowej kancelarii prezyden-
ta znalazła się bez środków do życia.
Skąd zaskoczenie? Ano stąd, że jako
minister wykazywała zupełny brak
kompetencji i predyspozycji psychoin-
telektualnych niezbędnych do pracy na
tym odpowiedzialnym stanowisku pań-
stwowym. Czas jej kierowania resor-
tem to był czas psucia dyplomacji, po-
gorszenia standardów zawodowych,
a także czystek kadrowych przeprowa-
dzanych pod hasłem „odmładzania
kadr dyplomatycznych”. Chodziło
w istocie o janczaryzację resortu. Od-
mładzać można drużynę piłkarską,
a i to ostrożnie.
Z rozbawieniem oglądano relacje
z przesłuchania kandydatki na ambasa-
dora przy ONZ. Pani Fotyga przytacza-
ła rzekome pseudonimy, jakimi obda-
rzano ją w MSZ: „kuchta”, „tłumok”,
„idiotka”. Cytowała także rzekomą wy-
powiedź działacza międzynarodowych
związków zawodowych: „czy to Ty je-
steś tą legendarną Anną Fotygą?”.
Skąd ta rzekoma legenda? Nie wiado-
mo. Pani Fotyga nie była łączniczką
w powstaniu warszaw-
skim, nie stała
na czele straj-
ku w latach osiemdziesiątych, ani też
nie wzniecała buntów w obozach inter-
nowania. Wysoka samoocena szła tu
w parze z brakiem kontaktu z rzeczywi-
stością. Ale Fotyga to nie „kuchta” nie-
lubiana przez warszawską elitę. Prawda
jest bardziej banalna. Chodzi o zwy-
czajny, dotkliwy brak kompetencji,
o brak przygotowania do zajęcia stano-
wiska, które wymaga wyjątkowych dy-
plomatycznych kwalifikacji. Przypadek
Fotygi to klasyczne déjà vu, to powrót
do PRL. I to pan prezydent postanowił
wynagrodzić. Na koszt państwa pol-
skiego, na koszt polskiego podatnika.
Kuriozalne wypowiedzi Pani Fotygi
w sejmie, których świadkami była cała
Polska, szły jeszcze dalej. Kandydat na
ambasadora radykalnie zakwestionował
linię polityki zagranicznej rządu.
Fotyga jest „poraniona” polityką za-
graniczną Tuska–Sikorskiego. Trud-
no sobie wyobrazić bardziej zasadni-
czą krytykę polityki rządu w tej dzie-
dzinie. Pamiętamy, że za najmniejszą
niezgodę na politykę rządów PiS lu-
dzie byli wyrzucani z pracy. Rząd
PO–PSL miałby natomiast nominować
na wysokie stanowisko. A wszystko to
na życzenie prezydenta. W przeciw-
nym wypadku nie będzie jego podpisu
pod nominacjami dla zawodowych dy-
plomatów mających objąć funkcje am-
basadorskie w różnych krajach.
JEDNA PARTIA NIE MOŻE ROBIĆ
Fair deal, można byłoby powie-
dzieć. I nawet Komisja
Spraw Zagra- NA KOSZT POLSKIEGO PODATNIKA
nicznych Sejmu postanowiła uznać tę domową
Realpolitik. Nie. To nie jest fair deal, przynajm-
niej w stosunku do państwa polskiego i polskie-
go podatnika. To jest powrót PRL, psucie pań-
stwa polskiego, polskiej służby publicznej. To
będzie demoralizować służbę cywilną w tym
sektorze polityki państwa. MSZ i rząd znaleźli
się w trudnej sytuacji. Tylko pozornie. Tego
kontraktu nie należy realizować. Jedna partia
nie może robić prezentu drugiej partii na koszt
polskiego podatnika, kosztem realizacji naszych
interesów w najważniejszej organizacji między-
narodowej, kosztem wizerunku Polski.
Taniej będzie ufundować zasiłek, a może na-
wet rentę (skoro „poraniona”), za to bez szkód
politycznych, moralnych i wizerunkowych. A
jeśli rząd odmówi, to pani Fotyga dostanie za-
pewne jakiś order jako szykanowana czy prze-
śladowana. Za odwagę. Zdaje się, że za order
jest jakiś dodatek do emerytury. Ale i to lepiej,
niżby banalna niekompetencja miała reprezen-
tować Najjaśniejszą Rzeczpospolitą w stolicy
światowej dyplomacji wielostronnej. 
PREZENTU DRUGIEJ PARTII

54 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009


HORYZONTY HORYZONTY MAŁGORZATA
SCHWARZGRUBER
specjalizuje się
w tematyce
niemieckiej i unijnej
Przywrócony mit
Historia to przede wszystkim ludzie. Nie masy jednak kształtują to,
co się dzieje, lecz jednostki. Takie jak generał „Nil”.
Z
ankiety, którą Fundacja Fil-
mowa Armii Krajowej prze-
prowadziła wśród przechod-
niów, powiało... niewiedzą.
Na pytanie, kim był generał Fieldorf,
nie potrafili odpowiedzieć nie tylko
młodzi ludzie, lecz również wielu
starszych. „Odchodzą świadkowie,
a brakuje wiedzy. Tej wiedzy, która
przez kilkadziesiąt lat była zakazana
lub przekłamywana”, mówi Tadeusz
Filipkowski, prezes Fundacji Filmowej
Armii Krajowej. Ten brak wiedzy moż-
na teraz nadrobić. 17 kwietnia do kin
trafił film będący opowieścią o genera-
le Auguście Emilu Fieldorfie, dowód-
FOT. NATIONALMUSEET
cy Kedywu Komendy Głównej Armii
Krajowej, który po wojnie został na-
zwany wrogiem polskiego narodu i 24
lutego 1953 roku powieszony w więzie-
niu mokotowskim w Warszawie.
HORYZONTY
HORYZONTY
„Generał Fieldorf to postać zasłużo-
na dla Polski. Wychował pokolenie Po-
laków myślących o wolności i niepodle-
głości, ludzi, którym przyszło zmierzyć
się z dramatycznymi wyzwaniami
– wojną, okupacją, pobytami w nie-
mieckich i komunistycznych więzie-
niach. To były niezwykle ciężkie próby
życia”, mówi Andrzej Przewoźnik, se-
kretarz generalny Rady Ochrony Pa-
mięci Walk i Męczeństwa.
Anna Jakubowska z Fundacji Fil-
mowej AK, która w czasie II wojny
światowej, jako kilkunastoletnia dziew-
czyna, należała do harcerskiego batalio-
nu „Zośka”, nie ma wątpliwości, że ge-
nerał Fieldorf może stanowić znakomi-
ty wzorzec także dla współczesnych
młodych Polaków: „Działałam, gdy ge-
nerał «Nil» był dowódcą Kedywu.
W tym czasie przeprowadzono najbar-
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA
Janina i Emil Fieldorfowie
w 1919 roku
dziej znane w Warszawie akcje, między innymi
pod Arsenałem, czyli odbicia Janka Bytnara
„Rudego”, czy zamach na Franza Kutscherę.
Pseudonim „Nil” był przez nas wypowiadany
z niezwykłym respektem. Nie znaliśmy go, ale
wiedzieliśmy, że to był wielki człowiek”.
BYŁ KOCHANY HISTORIA NA EKRANIE
przez
podoficerów
„Zrealizowałem ten film z myślą o widzach,
i żołnierzy, którzy poszukują w życiu wartości, którzy nie są
bo nie potrafił konformistami; nie kręcę filmów dla mas”, mó-
nigdy zbytnio wi Ryszard Bugajski, reżyser filmu „Generał
przejmować się
guzikami
Nil”. Skąd bierze się zainteresowanie produkcja-
czy niezapiętym mi historycznymi? Bugajski uważa, że może
płaszczem albo wynikać z tęsknoty za wzorcami postępowania
niedokładnie i autorytetami moralnymi w dobie kryzysu war-
wyczyszczonym
butem. tości: „Jest pewna nostalgia, tęsknota za ludźmi,
którzy o coś walczyli. Brak jest wzorców osobo-
wościowych dla młodych ludzi. Młodzi nie chcą
wzorować się na przykład na bankierach, bo to
po prostu nudne. Autorytetami mogą być ludzie,
POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 55
 P O W R Ó T
GENERAŁ EMIL FIELDORF przeszło dwa lata przebywał w więzieniu
mokotowskim.
dla których najważniejszymi wartościa-
mi były honor i miłość do ojczyzny, jak
generał Fieldorf”.
Bugajski podkreśla, że ta historia
może zainteresować młode pokolenie
Polaków. „Wiem o wielu młodych lu-
dziach, których zafascynowała postać
rotmistrza Witolda Pileckiego, czło-
wieka, który, by ratować innych, sam
narażał się na śmierć, dobrowolnie udał
się do Oświęcimia i zbudował tam or-
ganizację podziemną”.
Agnieszka Odorowicz, dyrektor
Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej
(PISF), który dofinansowuje produkcję
filmów w Polsce, uważa, że reżyserzy
coraz chętniej podejmują tematy histo-
ryczne. „Historia to nie tylko procesy,
zjawiska, wydarzenia. To przede
wszystkim ludzie. Nie masy kształtują
to, co się dzieje, lecz jednostki. Takie
jak generał «Nil». Stanowił kwintesen-
56 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
Kadr z filmu „Generał Nil”,
w roli głównej
Olgierd Łukaszewicz
cję doświadczeń polskich przełomu
XIX i XX wieku oraz losów Polaków
pierwszej połowy XX wieku”, mówi
Andrzej Przewoźnik.
ŻOŁNIERZ I MĘCZENNIK
August Emil Fieldorf, pseudonim
«Nil» urodził się 20 marca 1895 roku
w Krakowie. W latach 1914–1917 słu-
żył w Legionach Polskich, a następnie
w Polskiej Organizacji Wojskowej.
„Bardzo odważny, solidny i zawsze we-
soły żołnierz”, napisał major Jan Prot
we wniosku o odznaczenie Orderem
Wojennym Virtuti Militari V klasy
Emila Fieldorfa za wybitną odwagę
w obliczu wroga w bitwie pod Hulewi-
czami w sierpniu 1916 roku. Od listo-
pada 1918 roku Fieldorf był żołnie-
rzem Wojska Polskiego.
Z zapisków żony wiemy, że „był ko-
chany przez podoficerów i żołnierzy, bo
nie potrafił nigdy zbytnio przejmować się guzi-
30 LIPCA kami czy niezapiętym płaszczem albo niedo-
2006 ROKU,
kładnie wyczyszczonym butem. (...) Nudziły go
podczas
obchodów i denerwowały drobiazgowe przepisy garnizono-
62. rocznicy we. Miewał czasem konflikty z oficerami dyżur-
wybuchu nymi o to, że szedł w parku bez czapki albo ko-
Powstania
muś tam nie zasalutował. Wracał wtedy zły i mó-
Warszawskiego,
prezydent Polski wił, że dla niego wojsko jest dobre w czasie woj-
Lech Kaczyński ny, ale bardzo uciążliwe w czasie pokoju”.
odznaczył gene- Kiedy wybuchła II wojna światowa, podpuł-
rała Fieldorfa
pośmiertnie
kownik Fieldorf był dowódcą 51 Pułku Piechoty
Orderem Strzelców Kresowych, stacjonującego w Brzeża-
Orła Białego. nach. Jego pułk w składzie 12 Dywizji Piechoty
walczył w rejonie Iłży. Fieldorf przedostał się do
Francji, gdzie w stopniu pułkownika został przy-
dzielony do sztabu Związku Walki Zbrojnej. Po
ewakuacji do Londynu wyruszył okrężną drogą
do kraju – z Liverpoolu przez Afrykę i Bliski
Wschód, a później szlakami kurierskimi – przez
Bałkany, Węgry i Słowację.
W sierpniu 1942 roku generał „Grot” (Stefan
Rowecki) powierzył pułkownikowi Fieldorfowi
 H O R Y Z O N T Y

P O D O S T R Z A Ł E M

W poszukiwaniu autorytetów
Rozmowa z RYSZARDEM BUGAJSKIM,
reżyserem filmu „Generał Nil”
POLSKA ZBROJNA: Dla-
czego postanowił Pan zre-
alizować film o Fieldorfie?
RYSZARD BUGAJSKI:
Dostałem zamówienie od
Fundacji Filmowej AK. Jej
przedstawiciele zwrócili się
do mnie po obejrzeniu spek-
taklu Teatru TV „Śmierć rot-
mistrza Pileckiego”. Myślę,
że „Generał Nil” mógł po-
wstać teraz, bo coraz mocniej
odczuwamy brak osobowo-
ściowych wzorców. Postaci
historyczne okazują się też
o wiele ciekawsze niż współ-
czesne. Generał Fieldorf był
intelektualistą o chłodnym
umyśle, człowiekiem prag-
matycznym, bardzo skutecz-
nym w działaniu. Konspira-
cja, którą stworzył, świadczy
o tym najlepiej. Wiele jej ak-
cji uwieńczonych zostało suk-
cesem.
POLSKA ZBROJNA: Skąd
czerpał Pan wiedzę o gene-
rale?
RYSZARD BUGAJSKI:
Korzystałem ze wszystkich
dostępnych materiałów:
dokumentów, wspomnień,
a przede wszystkim książki
bratanicy generała Marii
Fieldorf i jej męża Leszka
Zachuty. Mało osób znało
Fieldorfa nawet w czasie
wojny. Nie było wiadomo,
jak nazywali się ludzie z kie-
rownictwa Kedywu, który
był przecież supertajny. Po
wojnie komuniści zabiegali
o to, by nazwisko Fieldorfa
zostało wymazane ze świado-
mości Polaków i żeby nikt nie
dowiedział się, kim był gene-
rał „Nil”. 
Rozmawiała MAŁGORZATA
SCHWARZGRUBER

Moda na historię
O statnio powsta-
ły obrazy o ka-
pelanie „Solidarno-
ciu). Niedługo do kin
trafią filmy o budo-
wie portu w Gdyni,
waniu jest świetny
scenariusz o Dywi-
zjonie 303 Włady-
ści” – „Popiełuszko. a także o inwazji sława Pasikowskie-
Wolność jest w nas”, wojsk Układu War- go. Mamy też możli-
Rafała Wieczyńskie- szawskiego na Cze- wość realizacji
go i o Władysławie chosłowację w 1968 z Amerykanami fil-
Sikorskim – „Gene- roku. mu o wojnie polsko-
rał – Zamach na Gi- „Planowane są kolej- -bolszewickiej”,
braltarze” Anny ne produkcje histo- dodaje Agnieszka
Jadowskiej (na zdję- ryczne. W przygoto- Odorowicz.

zadanie zorganizowania nowej, elitarnej organi-
zacji bojowej Kierownictwa Dywersji Komendy
Głównej Armii Krajowej, którym dowodził pod
pseudonimem „Nil” do marca 1944 roku.
Na krótko przed upadkiem Powstania War-
szawskiego, rozkazem Naczelnego Wodza
Kazimierza Sosnkowskiego, Fieldorf awanso-
wał na generała brygady i objął stanowisko
naczelnego komendanta organizacji NIE, ka-
drowego odłamu AK, przygotowanego do dzia-
łań w warunkach sowieckiej okupacji. W ostat-
nim liście dowódcy AK generała Leopolda
Okulickiego do „Obywatela Nila”, wysłanym
pocztą konspiracyjną 15 lutego 1945 roku, czy-
tamy: „...musisz w tej chwili chwytać całość
spraw w rękę (...). Wyobrażam sobie to w ten
sposób, że (...) kierować musisz siatką AK,
a równocześnie intensywnie rozwijać NIE.”
Generał Okulicki miesiąc później został
aresztowany i postawiony wraz z innymi przy-
wódcami Polskiego Państwa Podziemnego przed
moskiewskim sądem, a potem zamordowany.
7 marca 1945 roku Fieldorf, pod okupacyjnym
nazwiskiem Walenty Gdanicki, został przypad-
kowo aresztowany w Milanówku przez NKWD
i internowany w ZSRR. Podczas gdy jego nazwi-
sko wielokrotnie było wymieniane w moskiew-
skim procesie szesnastu przywódców Polski pod-
ziemnej, kolejarz Gdanicki, nierozpoznany przez
NKWD, pracował katorżniczo przy wyrębie sy-
beryjskich lasów w Swierdłowskoj Obłasti.
MOJE MIEJSCE JEST W KRAJU
26 października 1947 roku wrócił do Warsza-
wy. W odpowiedzi na ogłoszoną w tym samym
roku amnestię ujawnił się w lutym 1948 roku.
Janina Fieldorfowa wspominała: „Zdawałam
sobie sprawę z niebezpieczeństwa, jakie grozi
Emilowi w kraju, gdzie szaleje bezpieka, a byli
akowcy są tropieni, aresztowani, likwidowani.
Błagałam, żeby się starał przedostać za granicę.
Nie chciał. «Moje miejsce jest w kraju. Tutaj są
moi harcerze, moi ludzie, nikt nie powie, że ucie-
kałem przed niebezpieczeństwem», twierdził”.
10 listopada 1950 roku został zatrzymany
przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeń-
stwa Publicznego (MBP) w Łodzi. Wojskowy
prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej
podpułkownik Helena Wolińska wydała posta-
nowienie o tymczasowym aresztowaniu generała
na podstawie artykułu 86: „Kto usiłuje przemocą
zmienić ustrój Państwa Polskiego, podlega karze
więzienia na czas nie krótszy od pięciu lat albo
karze śmierci”. Z tego samego artykułu orzeka-
no także kary wymierzane niemieckim zbrod-
niarzom wojennym.
Przeszło dwa lata spędził w więzieniu moko-
towskim. Zaproponowano mu współpracę. Od-
mówił wykonania przewidzianego dla niego za-
dania, czyli udziału w operacji wywiadowczej
„Cezary”. „Zagrali z generałem w otwarte karty.
Wiedzieli, że taki fachman jak «Nil» nie da się
wykorzystać w ciemno. (...) Gdy Fieldorf zde-
cydowanie odrzucił propozycję współpracy, spra-
wa stała się groźna dla bezpieczeństwa ludzi bio-
rących udział w grze”, opowiadała po latach puł-

POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 57

 P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I

Uchwała Sejmu
29 lutego 2008 roku Sejm VI kadencji na swoim
dziewiątym posiedzeniu uczcił pamięć generała.

D wudziestego czwartego
lutego 2008 roku minęła
55. rocznica śmierci Augusta
Emila Fieldorfa, pseudonim
„Nil”. Sejm Rzeczypospolitej
Polskiej oddaje cześć temu
wielkiemu obywatelowi, pa-
triocie i żołnierzowi. August
Emil Fieldorf we wczesnej
młodości brał udział w wojnie
o odzyskanie niepodległości,
a potem walczył w jej obro-
nie. Był żołnierzem Pierwszej
Brygady Legionów, uczestni-
czył w wojnie z Rosją Sowiec-
ką w 1920 roku, bronił Polski
we wrześniu 1939 roku, był
żołnierzem Armii Krajowej,
w której pełnił funkcję dowód-
cy Kedywu – Kierownictwa Dy-
wersji. Po wojnie aresztowany
przez NKWD, a potem przez
UB, został przez krzywoprzy-
siężny sąd skazany na śmierć
i zamordowany. August Emil
Fieldorf jest przykładem czło-
wieka, który całe życie po-
święcił walce o niepodległość
i suwerenny byt Rzeczypospo-
litej Polskiej. 

roku w sprawie uchylenia wyroków skazujących.

kownik Luna Brystygierowa, była dyrektor De-
partamentu V Ministerstwa Bezpieczeństwa Pu-
blicznego. „W pewnym momencie Nil wiedział
za dużo, aby żyć. Musiał umrzeć. Pozostało tyl-
ko uzgodnić szczegóły, w jaki sposób usunąć go
z tego świata. Były różne propozycje. W końcu
zdecydowano się na normalne, starannie przygo-
towane śledztwo i proces”.
16 kwietnia 1952 roku rozpoczęła się rozpra-
wa główna przy drzwiach zamkniętych. Znale-
ziono „mocne dowody” – zeznania dwóch aresz-
towanych akowskich dowódców: Tadeusza
Grzmielewskiego (Igora) oraz Władysława
Liniarskiego (Mścisława). Dziś wiadomo, że
zostały wymuszone. Akt oskarżenia wskazywał
na odwieczną „wrogość do ruchu lewicowego
i Związku Radzieckiego” przejawianą przez
generała.
„Pani mąż to człowiek ze stali, nie okazuje ani
skruchy, ani żalu. Szkoda, że on nie jest po naszej
stronie, my potrzebujemy takich ludzi”, usłysza-
ła żona generała Janina od jego adwokata
Mieczysława Maślanki.
Sąd skazał generała Fieldorfa na karę śmierci
przez powieszenie. Zasądzono utratę praw pu-
blicznych i obywatelskich, praw honorowych
oraz przepadek mienia. Sąd Najwyższy utrzymał
wyrok w mocy. Prośba rodziny o ułaskawienie
została odrzucona. Prezydent Bolesław Bierut
nie skorzystał z prawa łaski.
Prokurator Witold Gatner stał obok naczelni-
ka więzienia, lekarza, strażnika i kata. Czytał
„Nilowi” wyrok. Tak to opisał podczas przesłu-
chania przez prokuratora Mieczysława
W 1972 ROKU
generał Wojciech
Jaruzelski
ufundował
symboliczny
nagrobek
generała
Fieldorfa
na Powązkach.
Sosińskiego w roku 1992: „Byłem zdenerwowa-
ny, napięty. Czułem, że trzęsą mi się nogi. Skaza-
ny patrzył mi cały czas w oczy. Stał wyprostowa-
ny. Nikt go nie podtrzymywał. Po odczytaniu do-
kumentów zapytałem skazanego, czy ma jakieś
życzenie. Na to odpowiedział: «Proszę powiado-
mić rodzinę». Oświadczyłem, że rodzina będzie
powiadomiona. Zapytałem ponownie, czy jesz-
cze ma jakieś życzenia. Odpowiedział, że nie.
Wówczas powiedziałem: «Zarządzam wykona-
nie wyroku»”. 24 lutego 1953 roku Emil
Fieldorf został powieszony w więzieniu moko-
towskim w Warszawie przy ulicy Rakowieckiej.
Ciało generała pochowano w nieznanym do dziś
miejscu. Rodzina dowiedziała się o egzekucji
dopiero po kilku miesiącach.
Postępowanie rehabilitacyjne zapoczątkowało
postanowienie Sądu Najwyższego z 4 maja 1957
C O M M E N T
OLGIERD
ŁUKASZEWICZ, odtwórca
głównej roli w filmie
„Generał Nil”:
Z ależało mi na emocjonalnym przybliże-
niu widzom postaci generała. Co miał
w oczach, gdy wydawał rozkazy narażające
czyjeś życie? Bez emocji opowieść nie była-
by prawdziwa. Moją dewizą była pokora
– trzeba było być skromnym wobec wymia-
ru mitu. Generał należał do generacji, któ-
ra wymarzyła sobie Polskę, wywalczyła ją
w Legionach, obroniła w 1920 roku i wy-
obrażała sobie, że uchroni w 1939.
Generalna Prokuratura umorzyła postępowanie
karne 4 lipca 1958 roku „wobec braku dowodów
winy”. Dopiero po 36 latach od śmierci „Nila”
prokurator generalny PRL Józef Żyta w posta-
nowieniu z 7 marca 1989 roku przyjął, „iż pod-
stawą umorzenia jest stwierdzenie, że August
Emil Fieldorf nie dopuścił się zarzuconej mu
zbrodni i był całkowicie niewinny”.
30 lipca 2006 roku, podczas obchodów
62. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskie-
go, prezydent Polski Lech Kaczyński odznaczył
go pośmiertnie Orderem Orła Białego.
GDZIE JEST GRÓB?
„Możemy z dużą dozą prawdopodobieństwa
określić miejsce, w którym na warszawskich
Powązkach znajduje się grób generała Emila
Fieldorfa”, mówi Jacek Pawłowicz z Biura
Edukacji Publicznej IPN. W archiwach Instytutu
znaleziono dokument, który może pomóc w od-
nalezieniu grobu generała. Wynika z niego, że
ofiary egzekucji przeprowadzonych w więzieniu
przy ulicy Rakowieckiej od początku 1948 roku
(wśród których znajdował się Fieldorf) były
chowane na warszawskich Powązkach. Od 1945
do 1948 roku chowano je w Dolince Służewiec-
kiej i tam też dotychczas poszukiwano grobu
„Nila”. „Dokument jest datowany na 12 kwiet-
nia 1956 roku. Sporządzono go na podstawie re-
lacji Władysława Turczyńskiego, który w war-
szawskim więzieniu przy Rakowieckiej był od-
powiedzialny za grzebanie zwłok ofiar egzeku-
cji”, wyjaśnia Pawłowicz.
Andrzej Przewoźnik zapowiedział, że zwró-
ci się do IPN z prośbą o udostępnienie tego do-
kumentu: „Wtedy możemy wspólnie podjąć
działania, by odszukać grób generała”. W 1972
roku generał Wojciech Jaruzelski ufundował
symboliczny nagrobek generała Fieldorfa
na Powązkach. „Symboliczny grób generała
podkreśla jego legendę”, uważa Ryszard
Bugajski. 

58 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009


Niespodziewana śmierć zabrała
z szeregów wojskowej służby zdrowia
naszą nieodżałowaną koleżankę
plut. Anitę FRĄCKOWIAK
lat 34
Wyrazy szczerego żalu i głębokiego
współczucia RODZINIE
składają
szef Inspektoratu Wojskowej Służby
Zdrowia – szef Służby Zdrowia WP,
naczelna pielęgniarka WP, kadra
i pracownicy
Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia.
Zasłużonemu pracownikowi
Pani mgr Tamarze MIETELSKIEJ
oraz Jej RODZINIE
wyrazy głębokiego współczucia
i szczere kondolencje
z powodu śmierci
MAMY
składają
Komenda oraz kadra zawodowa
i pracownicy wojska
Centrum Informatyki i Łączności Obrony
Narodowej.
Koleżance
Grażynie KORZENIEWSKIEJ
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
MATKI
składają
kadra i pracownicy wojska
Wojskowej Komendy Uzupełnień
w Żaganiu.
Panu sierż. sztab. Sławomirowi LANGE
wyrazy głębokiego współczucia
i szczerego żalu z powodu śmierci
OJCA
składają
dowództwo, kadra i pracownicy wojska
Jednostki Wojskowej 1261 w Elblągu.
H O R Y Z O N T Y
Wyrazy współczucia i głębokiego żalu
Panu ppłk. Andrzejowi SMAKOWI
z powodu śmierci
MATKI
składają
oficerowie i pracownicy wojska
Szefostwa Obrony przed Bronią
Masowego Rażenia.
„Wystarczy nieobecność jednej
bliskiej osoby…
aby cały świat wydał się wyludniony…”
Sz.P. ppłk. Andrzejowi SMAKOWI
oraz Jego ŻONIE i NAJBLIŻSZYM
wyrazy szczerego współczucia
z powodu śmierci
MATKI
składa
Dowództwo Wojsk Specjalnych.
Z głębokim smutkiem i żalem
przyjęliśmy wiadomość
o katastrofie lotniczej
z 31 marca 2009 roku.
Panu st. chor. sztab. Andrzejowi WALO
RODZINOM naszych Kolegów Lotników
i wszystkim BLISKIM
osób, które zginęły w tym tragicznym
wypadku, składamy wyrazy współczucia
i ubolewania.
oraz kadra i pracownicy Szefostwa Wojsk
Żołnierze Wojsk Specjalnych
Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
Panu plut. Andrzejowi MOCKOWI
z powodu śmierci
ŻONY
składają
dowództwo, kadra zawodowa, żołnierze
i pracownicy wojska
5 Batalionu Chemicznego
w Tarnowskich Górach.
Panu kmdr. por. Markowi OTTA
wyrazy głębokiego współczucia
i szczerego żalu z powodu śmierci
OJCA
składają
szef Służb Materiałowych
Inspektoratu Wsparcia SZ,
kadra i pracownicy
Służb Materiałowych Inspektoratu
Wsparcia SZ.
Panu płk. mgr. inż. Mieczysławowi
SOBKIEWICZOWI
wyrazy szczerego współczucia i żalu
z powodu śmierci
MATKI
składają
kadra oraz pracownicy wojska
Oddziału Uzupełnień
Dowództwa Wojsk Lądowych
w Warszawie.
Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
z powodu śmierci
MATKI
składają
szef Wojsk Rakietowych i Artylerii WL
Rakietowych i Artylerii WL.
10 kwietnia 2009 roku odszedł na
wieczną wartę
gen. broni Tadeusz TUCZAPSKI
w latach 1988–1991 prezes Zarządu
Głównego Ligi Obrony Kraju.
RODZINIE Zmarłego
wyrazy głębokiego współczucia i żalu
składają
prezes LOK, władze naczelne,
członkowie i działacze LOK.
POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 59

F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
Najbardziej znanymi rycerzami świata są zapewne rycerze
okrągłego stołu – a więc postaci baśniowe, nierzeczywiste.
Dwór króla Artura
P
ierwsze spisane opowieści
o dworze króla Artura pocho-
dzą z XII wieku. Pierwowzór
władcy, walijski wojownik Arthur,
żył w VI wieku. Zginął w bitwie
pod Camlan w roku 539. Z czasem stał się boha-
terem niezliczonych utworów wierszem i prozą.
Łączyły one wątki przedchrześcijańskich mitów
z odwołaniami do historii starożytnego Rzymu
i opowiadaniami o średniowiecznych rycerzach,
wierzących w chrześcijańskiego boga. Celtyccy
czarownicy występują w nich obok Juliusza
Cezara, Piłata i Judasza, pobożnych pustelni-
ków i sprawujących władzę biskupów. Spisywa-
no je głównie we Francji, ale akcja toczyła się
zwykle w mitycznej krainie bretońskiej, to zna-
czy w Bretanii, Kornwalii, Walii i Irlandii.
W dziesiątkach luźno powiązanych utworów
z mieszaniny składników wyłania się przedziw-
ny świat na pograniczu baśni i realności, legendy
i rycerskiego romansu. Powieściowy Artur jest
synem Utera Pendragona i kornwalijskiej kró-
lowej Igerny, uwiedzionej za sprawą czarownika
Merlina.. Młody rycerz zdobywa autorytet wład-
cy dzięki temu, że on jeden potrafi wyrwać z ka-
mienia głęboko w nim osadzony zaklęty miecz.
Zostaje królem i podbija wiele sąsiednich kra-
jów, aż po Islandię. Razem z żoną Ginewrą
i swoim doradcą Merlinem (który umie przybie-
rać rozmaite ludzkie i roślinne kształty) zamiesz-
kuje zamek Camelot. Tam wokół okrągłego sto-
łu zbierają się królewscy rycerze.
Jest ich wielu i tworzą zróżnicowaną gromadę.
Najbardziej znani spośród nich to wierny i wa-
leczny Gowen, jego brat, porywczy i wojowni-
czy Gaheriet, zazdrosny i szyderczy Keu oraz
WIZYTÓWKA
Profesor ZDZISŁAW NAJDER
W 1976 roku założył podziemne Polskie
Porozumienie Niepodległościowe. W latach
1982–1987 był dyrektorem Rozgłośni
Polskiej Radia Wolna Europa. Skazany
w 1983 roku zaocznie na śmierć przez
Sąd Wojskowy w Warszawie. W 1991 roku
założył Klub Atlantycki, postulujący wejście Pol-
ski do NATO, i został jego pierwszym prezesem.
60 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009
Rycerskie sprawy
(18)
szlachetny, kochliwy a niepokonany
w walce Lancelot. Ten ostatni jest roz-
darty między lojalnością wobec króla
a miłością do jego żony. Grzeszna mi-
łość nie pozwala Lancelotowi na osią-
gnięcie prawdziwej wielkości moralnej
i skazuje go na trudną pokutę.
Ich największym marzeniem jest zo-
baczenie Graala, świętego naczynia,
którym Chrystus posługiwał się pod-
czas Ostatniej Wieczerzy i do którego
w dniu ukrzyżowania Józef z Arymatei
zebrał Jego męczeńską krew. Naczynie
przechowywane jest razem z włócznią,
która była wbita w ciało Jezusa. Te
przedmioty, obdarzone cudownymi wła-
snościami, mogą obejrzeć tylko ludzie
bez skazy. Takimi okazują się w opo-
wieściach Galahad, nieskazitelnie cno-
tliwy syn Lancelota, oraz Percewal
Walijczyk, który był rycerzem mężnym
i ofiarnym. Jego przygodom i dążeniu
do doskonałości poświęcono wiele
utworów, na czele z piękną opowieścią
pióra Chrétien de Troyes, najwybitniej-
szego pisarza średniowiecznej Francji.
Czarodziejskie naczynie, podobne do
świętego Graala, występuje już w cel-
tyckich pogańskich mitach. Ale jego
uparte poszukiwanie stało się symbo-
lem znamiennym dla chrześcijańskiego
średniowiecza. Graal przypomina
o męczeństwie Chrystusa; poszuki-
wanie go oznacza gotowość do zło-
żenia ofiary z własnego życia. Ma-
rzenie o nim to symbol dążenia do
doskonałości, zarówno rycersko-
bojowej, jak i moralnej. Symbol
walki ze słabościami i pokusami
zarówno ciała, jak i ducha. W le-
gendzie o Graalu etos rycerski sty-
ka się z mistycyzmem. 
Marzenie
o Graalu
to symbol dążenia do
doskonałości, zarówno
rycersko-bojowej,
jak i moralnej
 H O R Y Z O N T Y

Znaleźć najlepszych
C elem konkursu, którego or-
ganizatorami są Stowarzy-
szenie Żandarmerii Wojskowej
„Żandarm”, Komenda Głów-
na ŻW i Departament Wycho-
wania i Promocji Obronności
MON, jest wyłonienie jednostek
wojskowych skutecznie zwalcza-
jących przestępczość i patolo-
gie, nagradzanie dowódców,
którzy tworzą warunki do prze-
strzegania prawa oraz właściwie
reagują na przypadki jego naru-
szenia. Uczestniczą w nim jed-
nostki wszystkich rodzajów sił
zbrojnych, Dowództwa Garnizo-
nu Warszawa, Dowództwa Ope-
racyjnego SZ i Inspektoratu
Wsparcia SZ oraz laureaci indy-
widualni. Patronem medialnym
konkursu jest „Polska Zbrojna”.

Tegoroczni
laureaci
• Starszy kapral Paweł Sikorski i starszy szere-
gowy Tomasz Siwakowski z 1 Warszawskiej
Brygady Pancernej w Wesołej
• Starszy sierżant Robert Lewandowski z Cen-
trum Szkolenia Sił Powietrznych w Koszalinie
• Starszy szeregowy Marek Talarczyk z pułku
ochrony Dowództwa Garnizonu Warszawa
• 2 Brygada Zmechanizowana Legionów w Zło-
cieńcu
• 5 Lubuski Pułk Artylerii w Sulechowie

FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (2)

• 1 Śląska Brygada Rakietowa Obrony Po-
wietrznej w Bytomiu
• Dywizjon Okrętów Zwalczania Okrętów Pod-
wodnych w Gdyni
• 10 Warszawski Pułk Samochodowy
II zmiana PKW EUFOR Czad
• 2 Inowrocławski Pułk Komunikacyjny

ANNA DĄBROWSKA się nie tylko danymi statystycznymi dotyczą-

Po prostu porządni
cymi przestępczości. „Brano też pod uwagę
zachowanie żołnierzy czy wyniki w szkole-
niu”, wyjaśniał komendant główny ŻW. Do-
dał, że o sukcesie jednostki decyduje także po-
stawa dowódcy, który kładzie nacisk na profi-
Wojsko nie jest tylko od tego, aby bronić granic czy uczestniczyć w misjach. laktykę, nie ukrywa niewygodnych zdarzeń
Powinno też reagować na nieprawidłowości i naruszenia prawa. czy naruszenia dyscypliny, ale na nie reaguje.

S
woim zachowaniem pokazali najgłęb-
szy sens istnienia armii, którym jest
obrona społeczeństwa. Życzyłbym
sobie, aby nasze siły zbrojne składały
się wyłącznie z takich żołnierzy”, mówił ge-
nerał brygady Marek Witczak, komendant
główny Żandarmerii Wojskowej, o laureatach
czwartej edycji konkursu „Lex et Patria”
23 kwietnia podczas gali finałowej w Central-
nej Bibliotece Wojskowej.
WYCIERACZKA I DWA NOŻE
„Widzieliśmy, że sprzedawczyni potrzebuje
pomocy”, opowiadali starszy kapral Paweł
Sikorski i starszy szeregowy Tomasz
Siwakowski. Razem z starszym szeregowym
Markiem Talarczykiem podczas urlopu we
Wrocławiu zauważyli z okien tramwaju próbę
napadu na sklep. Na początku nie było widać,
czym przestępca grozi ekspedientce. Dopiero
kiedy go obezwładnili, okazało się, że było to
zaostrzone metalowe ramię od samochodowej
wycieraczki. „Zareagowaliśmy bez wahania.
Nie było czasu, żeby czekać na policję”, tłu-
maczyli, podkreślając, że nie czują się bohate-
rami. „Jesteśmy bardzo dumni z syna. Cieszy-
my się, że tak postąpił, choć mogło się to oka-
zać niebezpieczne”, mówili Elżbieta i Janusz
Talarczykowie po odebraniu nagrody dla sy-
na, służącego na misji w Afganistanie.
Ryngraf dostał też starszy sierżant Robert
Lewandowski. Podczas służby dyżurnej za-
trzymał na terenie jednostki złodzieja uzbrojo-
nego w dwa noże i zapobiegł kradzieży. „Czy
się bałem? Obawa jest zawsze, ale na szczę-
ście wartownicy dotarli na czas z pomocą”,
podkreślał. Zdaniem generała Witczaka, w ar-
mii jest więcej bohaterskich żołnierzy. „Dlate-
go chcemy rozszerzyć idee konkursu, uczulić
dowódców, aby zgłaszali podwładnych, którzy
zasługują na wyróżnienie. Jest to promocja dla
jednostki i całego wojska”.
STATYSTYKA TO NIE WSZYSTKO
Wybierając laureatów spośród kilkudziesię-
ciu zgłoszonych jednostek, kapituła kierowała
Po odebraniu statuetki dla swojej jednostki
generał brygady Krzysztof Makowski, do-
wódca 2 Brygady Zmechanizowanej Legio-
nów, tłumaczył: „Złocieniec to małe miastecz-
ko i zagospodarowanie żołnierzom wolnego
czasu, aby odciągnąć ich od innych pokus, jest
trudne. Dlatego kładę duży nacisk na szkole-
nie – im więcej czasu żołnierze spędzają na
ćwiczeniach, tym dyscyplina jest większa”.
Natomiast pułkownik Maciej Siudak, dowód-
ca II zmiana PKW EUFOR Czad, w wystąpie-
niu przesłanym z misji zaznaczył, że na sukces
jego zmiany złożyło się profesjonalne podej-
ście do służby i przestrzeganie prawa przez je-
go podwładnych, ukształtowane w ich macie-
rzystych jednostkach.
„Zależy nam, aby pokazywać społeczeń-
stwu, że wojsko nie jest tylko od tego, aby bro-
nić granic czy uczestniczyć w misjach, ale też
by reagować na nieprawidłowości i naruszenia
prawa, także poza granicami jednostek”, pod-
sumował pułkownik Jerzy Gutowski, dyrek-
tor Departamentu Wychowania i Promocji
Obronności MON. 

POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 61

 L U D Z I E
Reporter
od trudnych sytuacji
Z PIOTREM GÓRECKIM, dziennikarzem
telewizyjnym, o pracy korespondenta wojennego
rozmawia ROBERT CZULDA
POLSKA ZBROJNA: Jak zostaje się kore-
spondentem wojennym?
PIOTR GÓRECKI: Przyznam, że bardzo nie
lubię tego określenia. Jestem po prostu dzienni-
karzem i reporterem. Wojny relacjonuje się, po-
nieważ istnieją. Są przecież także trzęsienia zie-
mi, ale nikt nie nazywa mnie korespondentem
od trzęsień ziemi. I to pomimo faktu, że praw-
dopodobnie częściej relacjonowałem wydarze-
nia z nimi właśnie związane niż konflikty zbroj-
ne. Jeśli jednak szukać konkretnej specjalizacji,
powiedziałbym, że jestem reporterem od sytuacji
trudnych.
POLSKA ZBROJNA: Co skłania Pana do
wyjazdów w tak niebezpieczne miejsca, jak
Irak czy Afganistan?
PIOTR GÓRECKI: Taki jest mój zawód, który
sam wybrałem. Ponieważ czuję się zdrowy i daję
sobie z tym radę, to jeżdżę. Nie trzeba jednak
wcale jechać do Afganistanu, aby stało się coś
złego. Równie dobrze można wpaść w Polsce
pod tramwaj lub zostać napadniętym w ciemnej
bramie. Moja praca to nic wyjątkowego. W takie
miejsca jeżdżą przecież nie tylko dziennikarze,
ale również żołnierze czy misjonarze.
POLSKA ZBROJNA: Zdarzają się jednak
sytuacje dramatyczne. Śmierć Waldemara
Milewicza jest chyba najlepszym przykła-
dem.
62 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009
PIOTR GÓRECKI: Z Waldkiem przepraco-
wałem 20 lat, więc siłą rzeczy na jego śmierć pa-
trzę w nieco inny sposób. Straciłem kolegę z pra-
cy i przyjaciela, z którym niejedno przeżyłem.
Był to niewątpliwie moment przypominający
nam o tym, że podczas wyjazdów w trudne miej-
sca nie wszystko zawsze musi kończyć się po-
myślnie. Śmierć Waldka uzmysłowiła nam też,
że za wszelką cenę należy unikać błędów. Sam
też zwracam na to większą uwagę.
POLSKA ZBROJNA: Waldemar Milewicz
powiedział kiedyś, że strach odczuwa się do-
piero po fakcie. Podczas wydarzeń nie ma na
niego czasu. Zgodziłby się Pan z tym stwier-
dzeniem?
PIOTR GÓRECKI: Największe emocje towa-
rzyszą organizacji wyjazdu w miejsca zapalne.
Trzeba skompletować załogę, sprzęt, uzyskać wi-
zy i pozwolenia, załatwić bilety i nawiązać kon-
takty. Po dotarciu do celu nie ma już czasu na ad-
renalinę. Robota pochłania. Poza tym na wojnie
wszystko jest prostsze, wszystko dzieje się samo,
bohaterowie są wszędzie i w zasięgu ręki.
POLSKA ZBROJNA: Czy to jednak nie jest
szukanie kłopotów na własne życzenie?
PIOTR GÓRECKI: W tym zawodzie ważne
jest doświadczenie i trzeźwa analiza sytuacji.
Trzeba wiedzieć, czy w danym miejscu można
robić zdjęcia przez pięć minut, czy przez godzi-
FOT. ROBERT CZULDA
nę. Ważni są też ludzie, którym można zaufać.
Pamiętam szczególnie sytuację w Kabulu, gdy
szukałem transportu do Ghazni. Po czterech
dniach pojawił się chętny, aby mnie tam zawieźć.
Musiałem go ocenić i zastanowić się, czy mnie
faktycznie tam podrzuci, czy może zdradzi i po-
tem będą mnie pokazywali w telewizji na kase-
tach wideo. Odmówiłem.
POLSKA ZBROJNA: Ryzyko jest jednak
wpisane w Pana zawód. Jego ocena jest chyba
bardzo ważna.
PIOTR GÓRECKI: W tej pracy nie można po-
dejmować zbędnego ryzyka. Czasem trzeba cof-
nąć się o krok i zastanowić. To przynosi dobre
efekty. Istotne przy tym wszystkim jest to, że nig-
dy nie pracuję sam. Dlatego też od mojej decyzji
zależy, czy wszyscy wpadniemy w kłopoty, czy
też nie. Samotnym dziennikarzom w takich miej-
scach podejmowanie trudnych decyzji przycho-
dzi łatwiej. Nie muszą myśleć o kolegach i ich
bezpieczeństwie.
POLSKA ZBROJNA: Czy Pana nastawienie
do pracy zmieniło się w ostatnich latach?
PIOTR GÓRECKI: Na pewno teraz podejmu-
ję mniejsze ryzyko. Jeszcze z dziesięć lat temu
pewnie wziąłbym kamerę na plecy i próbował
dostać się do Strefy Gazy. Zmiana w zachowaniu
wynika przede wszystkim z większego doświad-
czenia i instynktu samozachowawczego. Inne są
też współczesne zagrożenia. Kiedyś dziennikarz
mógł stać się jedynie ofiarą działań wojennych.
Dzisiaj jest celem samym w sobie, można go po-
rwać, żądać za niego okupu lub zamordować.
Tak więc sytuację zawsze oceniam na miejscu.
Od tego zależy, czy coś robimy, czy sobie od-
 H O R Y Z O N T Y

puszczamy. Są więc takie rejony na świecie, do

których nie pojadę, bo mógłbym nie wrócić. To
przede wszystkim Korea Północna, Sudan, połu-
dnie Afganistanu, a ostatnimi laty również Cze-
czenia.

POLSKA ZBROJNA: Wojny to nieszczęścia,

które mogą załamać najsilniejszego psychicz-
nie człowieka. Jak Pan sobie z tym radzi?
PIOTR GÓRECKI: Konflikty jednak też kie-
dyś się kończą. Pokazujemy przecież historie
o końcu wojny, o uratowaniu kogoś z trudnej sy-
tuacji. W takich momentach nie brakuje wręcz
wzruszających chwil. Pamiętam jak zawieźliśmy
chleb do Gori, skąd głodujący starcy nie mogli
uciec przed Rosjanami. Z kolei rosyjskim żołnie-
rzom pożyczyliśmy telefon, aby mogli zadzwo-
nić do domu, do swych matek i żon, i powie-
dzieć, że żyją, że nic im się nie stało. Czułem się
wtedy naprawdę fantastycznie, byłem zadowolo-

FOT. WOJCIECH KALISZCZAK

ny, że mogłem zrobić coś pozytywnego.

POLSKA ZBROJNA: Czy konflikty zbrojne

mają jakiś wspólny mianownik?
PIOTR GÓRECKI: Różnią się od siebie jedy-
nie polityką i miejscem. Wspólnym mianowni-
kiem jest zawsze człowiek, który zostaje wcią-
gnięty w tryby tej politycznej machiny. To nie MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK

Wolontariat
wina Palestyńczyków, że urodzili się w takim,
a nie innym miejscu, że od dziecka uczy się ich,
jak obsługiwać karabin. To też nie wina Żydów,
że każdy z nich musi iść do wojska i ma kogoś,
kto zginął w Holocauście. Ta zbiorowa świado-
mość nakręca całą ich politykę i wzmacnia syn-
drom oblężonej twierdzy. w mundurze
To uzależnia emocjonalnie. Uśmiech chorego dziecka jest jak magnes.

POLSKA ZBROJNA: Jak więc patrzeć na
takie wydarzenia obiektywnie?
PIOTR GÓRECKI: Nie do mnie należy roz-
strzyganie, kto ma rację. Wszyscy ją mają. Na
świecie nie ma podziału na białe i czarne. Należy
pokazywać odczucia konkretnych osób, a nie
uogólniać. Na Niemców wysiedlonych z Polski
czy Czechosłowacji należy patrzeć inaczej niż na
SS czy Wehrmacht. W 1945 roku ci ludzie byli
ofiarami. Podobnie jest teraz w Kosowie, gdzie
mieszkający tam Serbowie nie mogą normalnie
żyć. Ale czy z tego powodu, że kilka lat temu sa-
mi powodowali czystki etniczne, mamy to prze-
milczeć i nie nazywać ich ofiarami?  działalności w swoim terenie.
WIZYTÓWKA
PIOTR
GÓRECKI
Dziennikarz i korespon-
dent TVP, wydawca „Wia-
domości”. W latach 1990–1995 korespon-
dent Telewizji Polskiej i Polskiego Radia
w Czechosłowacji, a następnie w Czechach.
W latach 2002–2005 szef reporterów Pol-
satu. Wielokrotnie odwiedzał miejsca kon-
fliktów, między innymi Bałkany, Izrael, Czad
i Afganistan.
W
olontariuszy w mundurach
najczęściej można spotkać
przy okazji finałów Wielkiej
Orkiestry Świątecznej Pomo-
cy albo gdy oddają krew. O ile akcje Jerzego
Owsiaka i honorowe krwiodawstwo są w woj-
sku bardzo popularne, to wolontariat jako taki
już nie. Nieoficjalnie mówi się, że różnego ro-
dzaju instytucje są zainteresowane pracą z woj-
skiem, widzą u żołnierzy potencjał, który warto
spożytkować. Warunkiem jest, by dowódcy jed-
nostek pozwolili na rozpropagowanie tego typu
WZOROWI SPADOCHRONIARZE
Prawdopodobnie w każdej większej jedno-
stce wojskowej znajdzie się osoba, która przed
rozpoczęciem służby wojskowej lub już w jej
trakcie miała do czynienia z wolontariatem.
Informacje na ten temat są przekazywane jed-
nak dość niechętnie.
Dla chorążego Artura Chudyby i starszego
szeregowego zawodowego Marcina Kulasa
z 16 Batalionu Powietrznodesantowego po-
moc osobom potrzebującym wydaje się natu-
ralna: „Wolontariat uzależnia emocjonalnie.
Każdy uśmiech chorego dziecka, ich podej-
ście do życia, sposób, w jaki patrzą na świat, jak
rozumieją otaczającą ich rzeczywistość – jest jak
magnes”. Podoficer od wielu lat współpracuje
z krakowską szkołą podstawową i gimnazjum,
w których uczą się dzieci z różnym stopniem
upośledzenia oraz młodzież sprawiająca trudno-
ści wychowawcze. Szeregowy Kulas od nie-
spełna ośmiu miesięcy działa w jednym z kra-
kowskich domów dziecka.
Wujkowie Artur i Marcin, jak mówią
o nich dzieci, zgodnie przyznają, że wolonta-
riat nie ma żadnego, tym bardziej negatywne-
go, wpływu na służbę wojskową. „Nie spoty-
kam się z dziećmi systematycznie. Jeśli mam
wolny czas, bardzo chętnie je odwiedzam.
Wiem, że nie mogę zaniedbywać pracy”, pod-
kreśla chorąży Chudyba. Szeregowy Kulas
swoich podopiecznych zwykle odwiedza dwa ra-
zy w tygodniu: „Powiedziałem dzieciakom, że
jeśli będę miał jakieś szkolenia czy wyjazdy, to
nie będę mógł przyjść. Rozmawiałem z nimi tak-
że o moim wyjeździe do Afganistanu. Dzieci
najbardziej boją się tego, że nie wrócę”.
Żołnierze są zgodni co do tego, że podjęcie
się wolontariatu musi być decyzją przemyśla-
ną i odpowiedzialną, bo dzieci źle znoszą roz-
łąkę z bliskimi. „Najbardziej przeżywają sytu-

POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 63

 Z W Y C Z A J N I
AKCJE Jerzego Owsiaka są w wojsku bardzo popularne.
ację, kiedy osoba, którą polubiły, na-
gle znika. W domu dziecka często
spotyka się studentów, którzy wolon-
tariatem zajmują się przez miesiąc lub
dwa, a później kiedy mają sesję czy
zdadzą egzaminy, znikają bez śladu.
A dzieci nie przestają na nich cze-
kać”, dodaje szeregowy Kulas.
AUTORYTETY
„Chęć pomocy wynosi się z do-
mu”, mówi chorąży Artur Chudyba,
który pierwszy raz z wolontariatem
zetknął się dzięki matce pracującej ja-
ko pedagog w szkole specjalnej. „Za-
wsze miałem dobry kontakt z małymi
dziećmi. Już w szkole średniej wyjeż-
dżałem z dzieciakami na różnego ro-
dzaju obozy i turnusy rehabilitacyjne.
Jako samodzielny opiekun pracuję od
sześciu lat. W szkole natomiast orga-
nizuję zajęcia ruchowe. Sam lubię pił-
kę nożną, więc z dzieciakami stwo-
rzyliśmy drużynę, która reprezentuje
całą szkołę”.
Szeregowy Kulas o wolontariacie
pomyślał dopiero po powrocie z misji
w Afganistanie: „Jeździłem na patro-
le, widziałem dużo zaniedbanych
i głodnych dzieci. Smutne było
zwłaszcza to, że nie wszystkie z nich
były sierotami, po prostu nikt się nimi
64 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009
N I E Z W Y C Z A J N I
nie zajmował. Często do nas podbie-
gały, wyciągały ręce i prosiły o jedze-
nie. Dawaliśmy im, co tylko mogli-
śmy”. Kiedy wrócił do Polski, pomy-
ślał, że i u nas nie brakuje dzieci, któ-
re wymagają opieki. „W Afganistanie
widziałem wiele zła, chciałem więc
zrobić coś wartościowego w Polsce”,
podsumowuje szeregowy Kulas.
Przyznaje, że do wolontariatu pchnęła
go również nuda: „Miałem dużo wol-
nego czasu, stwierdziłem, że szkoda
życia na gapienie się w telewizor.
Przypadkowo wybrałem dom dziec-
ka, rozmawiałem z dyrektorką pla-
cówki. Ona wszystko mi wytłumaczy-
ła, dawała rady, o czym mogę z nimi
rozmawiać, a jakich tematów lepiej
unikać. To były cenne porady”. Spa-
dochroniarz przyznaje, że praca
z dziećmi daje mu energię i jest źró-
dłem optymizmu. Serce oddał im, jak
przyznaje, już na samym początku,
kiedy kilkuletnią dziewczynkę zapro-
wadził na zajęcia teatralne. Właśnie
wtedy po raz pierwszy przedstawiono
go jako wujka – i tak już zostało.
Największą nagrodą za pracę w do-
mu dziecka jest dla nich przyjaźń i za-
ufanie dzieci. „Sukcesem dla mnie
jest to, że dzieci, które nie są tak
otwarte, jak ich zdrowi rówieśnicy,
FOT. JAKUB CZERMIŃSKI
potrafią mi zaufać, porozmawiać o zmartwie-
niach. Nie zależy mi na wymiernych sukce-
sach”, opowiada chorąży Chudyba.
Przekonanie do siebie dzieci i zaskarbienie
ich sympatii dla obu panów nie było specjalnie
trudne. Być może wynika to z ich charyzmy,
a może to siła munduru. „Dzieciaki interesują
się wojskiem. Armia to dla nich pewien sym-
bol, coś, co przyciąga. Marzenie, niestety, dla
wielu z moich podopiecznych nieosiągalne”,
mówi chorąży Chudyba. Szeregowy Kulas
WIĘKSZOŚĆ przyznaje, że bycie żołnierzem bardzo mu po-
młodych, pełnych
energii żołnierzy mogło: „Szybko zyskałem autorytet. Często
mogłaby proszą mnie o różne opowieści związane ze
w wolnym czasie służbą i misjami. Czuję, że moje zdanie jest
pomóc osobom dla nich ważne”.
potrzebującym.
Obaj spadochroniarze nie zapominają
o swoich podopiecznych przy okazji różnego
rodzaju świąt. „Informuję placówki przykła-
dowo o dniach koszar. Dla wielu chorych
dzieci mundur jest czymś wyjątkowym.
A gdy mogą jeszcze zobaczyć broń, nasze
wyposażenie, samochody wojskowe, są na-
prawdę szczęśliwe”.
Podporucznik Katarzyna Szal, dowódca
plutonu w 16 bpd, uważa, że dzięki takim żoł-
nierzom jak Chudyba i Kulas zyskuje wize-
runek wojska: „Warto, by ludzie wiedzieli, że
żołnierze to zwyczajni ludzie. Tacy, którzy
mają serca i są wrażliwi. Że nie siedzą wy-
łącznie w kwitach za biurkiem albo biegają po
poligonie z karabinem”. 

MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK
Skarbnica militariów
Niedawno skończyła osiemnaście lat. Teraz, po liftingu, znów cieszy się
ogromnym zainteresowaniem i na nowo przyciąga tłumy.
G
aleria „Broń i Barwa
w Polsce” w Muzeum Na-
rodowym w Krakowie jest
drugim co do wielkości
zbiorem militariów w naszym kraju
– pierwszym dysponuje stołeczne Mu-
zeum Wojska Polskiego. Jak twierdzi
Michał Dziewulski, kierownik Działu
Militaria Muzeum Narodowego
i współautor scenariusza wystawy,
zbiory krakowskiej placówki są mniej-
sze niż te w Warszawie, nie odbiegają
jednak od nich pod względem wartości
historycznej. Oba muzea do II wojny
światowej były traktowane jako skarb-
nica pamiątek militarnych.
EKSPRESOWY LIFTING
Krakowska galeria powstała
w 1991 roku według projektu Ireny
Grabowskiej i Wojciecha Bochniaka.
Ponieważ przez osiemnaście lat nie
prowadzono w niej żadnych inwestycji,
zdążyła się zestarzeć. Było to widocz-
ne nie tylko w niezbyt atrakcyjnym
sposobie aranżacji eksponatów, ale
przede wszystkim w coraz mniejszej
frekwencji zwiedzających. „Zaintere-
sowanie wystawą z czasem malało.
Dostaliśmy ultimatum, że jeżeli fre-
kwencja się nie poprawi, galeria zosta-
nie zamknięta”, opowiada Michał
Dziewulski. Pierwsze nowe projekty
i kosztorysy powstały latem 2008 roku.
H O R Y Z O N T Y
Jesienią tego samego roku w resor-
cie obrony narodowej powstał pomysł,
aby przy okazji nieformalnego spotka-
nia w Krakowie ministrów obrony
państw NATO zorganizować w Mu-
zeum Narodowym uroczysty bankiet.
Postanowiono, że zdążający na niego
goście przejdą przez Galerię „Broń
i Barwa”. „Ponieważ kondycja wysta-
wy pozostawiała wiele do życzenia,
musieliśmy zmienić jej wygląd w eks-
presowym tempie”, przyznaje kierow-
nik Działu Militaria. Za pośrednic-
twem ministra obrony Bogdana
Klicha Ministerstwo Kultury i Dzie-
dzictwa Narodowego przekazało na
ten cel blisko 300 tysięcy złotych.
Wyjątkowo krótki czas na przepro-
wadzenie zmian oraz możliwości fi-
nansowe nie pozwoliły na kompletną
reorganizację, niemniej jednak dzięki
ogromnemu wysiłkowi pracowników
muzeum galeria już w lutym tego roku
prezentowała nowy, lepszy wizerunek,
a minister Klich objął ją swoim hono-
rowym patronatem.
SZYSZAK I SUKMANA
Aranżacja ekspozycji nadal w pew-
nym stopniu oparta jest na projekcie
Ireny Grabowskiej, ale galeria ma
teraz nową jakość. Wiele się zmieni-
ło: od lepszych podłóg, żaluzji okien-
nych, nowatorskiego oświetlenia, aż
FOT. M. KOWALSKA-SENDEK (3)
po kolorystykę ścian. „Całkowicie nowym po-
mysłem jest program «Dotknij historii»; każdy
zainteresowany, głównie dzieci, może wziąć
do ręki szablę, miecz, dotknąć zbroi, schować
się w specjalnie przygotowanym okopie, zało-
żyć mundur czy czapkę maciejówkę”, mówi
kierownik Działu Militaria. Przyznaje, że spo-
sób zwiedzania nie jest aż tak nowoczesny, jak
w przypadku Muzeum Powstania Warszaw-
skiego, jednak takie właśnie było założenie.
W CIĄGU „Charakter naszego muzeum jest zupełnie in-
PIERWSZYCH ny. Mamy dużo obiektów, które chcemy poka-
TRZECH DNI
„Broń i Barwę” zać. Nie będziemy więc dążyć w kierunku in-
obejrzało scenizacji, przynajmniej do momentu, gdy po-
3,5 tysiąca osób, wstanie projekt generalnego remontu galerii”.
a przez ostatni Mieszcząca się w głównym budynku mu-
miesiąc przez
galerię zeum Galeria „Broń i Barwa w Polsce” zaj-
przewinęło się muje osiem sal, czyli przeszło 1200 metrów
ponad dziewięć kwadratowych. Prezentowanych jest tutaj
tysięcy około dwóch tysięcy eksponatów opowiada-
zwiedzających.
jących o historii polskiej wojskowości. Naj-
starsze z nich pochodzą z X wieku, naj-
młodsze dotyczą II wojny światowej. Do
najcenniejszych przedmiotów pracownicy
zaliczają szyszak z X wieku, kolekcję zbroi
i uzbrojenia husarskiego, bechter z drugiej
połowy XVI wieku, zasłonę z hełmu cesarza
Karola V, rząd koński po hetmanie
Stefanie Czarneckim, sukmanę Tadeusza
Kościuszki, najwyższe odznaczenie cywil-
ne nadawane w Polsce – Order Orła Białe-
go, Gwiazdę do Krzyża Wielkiego Virtuti
Militari po księciu Józefie Poniatowskim
czy kurtkę Józefa Piłsudskiego.
Niegdyś zapomniana ekspozycja jest dziś wi-
zytówką krakowskiego muzeum, a o wzrastają-
cym zainteresowaniu nią świadczą liczby. Jak
podaje Michał Dziewulski, w ciągu pierw-
szych trzech dni „Broń i Barwę” obejrzało
3,5 tysiąca osób, a przez ostatni miesiąc przez
galerię przewinęło się ponad dziewięć tysięcy
zwiedzających. „Wcześniej taką frekwencję
mieliśmy łącznie przez pięć lat”. 
POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009 65

F E L I E T O N
FOT. MACIEJ DROZDOWSKI
MAREK
PRZYBYLIK
wiceprezes
SASWUW
im. P.O.
N
owoczesność atakuje
na każdym kroku.
Jeszcze rok, dwa, trzy,
a doprowadzi do tego,
że nic już nie będzie
takie jak dotychczas. Jednym słowem
– fantastycznie, z naciskiem na fanta-
styczność. Na nic się zdadzą
zrywy konserwatystów, nie
da już się z tego wyrwać.
Nie ma się co łudzić. Kom-
putery, internety, komórko-
we modemy, empetrójki,
czipy, skanery zaczynają
nami kierować. Wiedzą, kie-
dy się budzimy i kiedy idzie-
my spać, czego słuchamy, co
oglądamy, gdzie jesteśmy,
gdzie byliśmy, z kim byli-
śmy, z kim jesteśmy i gdzie
będziemy. Byle esemes po-
trafi rozbić rodzinę, głupi
mejl rozpocząć wojnę, a awa-
ria systemu zlikwidować pla-
netę. Gdyby to wszystko zo-
baczył Juliusz Verne, dałby
nura Nautilusem na tysiące
mil podwodnych podróży.
A my musimy to wszystko prze-
żyć. Tylko jak? Sposobem!
Najważniejsze, dać się unieść fali
i nie mantyczyć. W ciągu ostatnich
wieków przyjęliśmy do wiadomości,
że ziemia jest okrągła, a słońce wcale
dookoła niej nie lata. Udało nam się
przyzwyczaić do tego, że to nie koń
ciągnie tramwaj, pokochaliśmy prąd
elektryczny, więc przywykniemy i do
tego. Aby jednak łatwiej było przy-
wyknąć, dobrze jest znaleźć w swym
otoczeniu coś, co istnieć już nie po-
winno, a mimo wszystko trwa. Coś ta-
kiego jak dziobak, który według wszel-
kiego przekonania powinien wyginąć
66 POLSKA ZBROJNA NR 18-19 | 3 MAJA 2009
Bez kamuflażu
Nowoczesność zacieśnia pętlę wokół nas, omotuje
i oplata, kołysze do snu. Jest jednak jeden przedmiot,
który nijak do nowoczesności nie pasuje.
Referentka
milion lat temu, a nadal ma się dobrze.
Wystarczy się rozejrzeć wokół siebie,
a na pewno każdy coś takiego znaj-
dzie. Na przykład referentkę.
Oczywiście nie chodzi tu o panią
Kasieńkę z księgowości, która tyle ra-
dości i pogody du-
cha wnosi w umundurowany świat.
Chodzi, jak brzmi oficjalna definicja,
o zamknięcia plombownicze do drzwi,
szaf, worków na klucze, czyli w prak-
tyce po prostu o stempel, a do tego
kapsel po piwie i plastelinę. Wiszą te
referentki na wszystkich drzwiach kry-
jących tajemnice i sekrety w instytu-
cjach cywilnych i mundurowych. Stoją
na straży dostępu do wiadomości spe-
cjalnych, urządzeń niejawnych, doku-
mentów chronionych. Człowiek, gdy
naogląda się filmów o kulisach wła-
dzy, naczyta sensacyjnych opowieści
o sekretach armii, wie, że wdarcie się
do strzeżonego pomieszczenia wymaga nie la-
da przygotowania i wyposażenia. Jak bowiem
wejść do biura, które chroni skaner porównują-
cy obraz źrenicy? Jak pokonać zapory otwiera-
ne jedynie odciskami wszystkich palców po ko-
lei? Oczywiście, wiemy, również
z tych filmów i książek, że nie
ma drzwi nieotwieralnych oraz
tajemnic nieujawnialnych.
Fachowcy wyszkoleni w su-
pertajnych ośrodkach potra-
fią bez większego wysiłku
zmienić sobie źrenicę na
odpowiednią, a przyłoże-
nie do czytnika odpo-
wiednich odcisków pal-
ców nie sprawia im więk-
szych kłopotów.
Gdy jednak taki su-
pertajny agent stanie
przed drzwiami za-
mkniętymi na zasuwę,
obitymi blachą ocynko-
waną i wyłożonymi
skajem oraz zaopatrzo-
nymi w referentkę
z plastikową plombą,
miliony dolarów przeznaczo-
ne na lata szpiegowskich ćwiczeń, treningów,
skomplikowanych zabiegów nadają się psu na
budę. On tej zapory po prostu nie pokona. On
czegoś takiego nigdy nie widział. Ile to razy
oficerowie kontrwywiadu spotykali pod taki-
mi tajnymi drzwiami do sekretnych pomiesz-
czeń załamanych i zapłakanych szpiegów,
którzy wypróbowawszy wszystkie dostępne
im techniki z powodu kapsla popadali w głę-
boką depresję? Prostota często wygrywa
w starciu z wyrafinowaną techniką. Jeśli więc
ktoś ma problemy z uwierającą go nowocze-
snością, niech przypomni sobie niezniszczal-
ną referentkę, która będzie jeszcze długo sta-
ła na odpowiedzialnych stanowiskach. Jeśli
ona przetrwała, przetrwamy i my. 