OGOSZENIE

MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI1)

z dnia 29 maja 2012 r.

w sprawie wniosku o zmian wniosku o rejestracj nazwy rogal
witomarciski jako chronione oznaczenie geograficzne

Na podstawie art. 16 pkt 3 w zwizku z art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o

rejestracji i ochronie nazw i oznacze produktw rolnych i rodkw spoywczych
oraz o produktach tradycyjnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 10, poz. 68 oraz z 2008 r. Nr
171, poz. 1056 i Nr 216, poz. 1368) ogasza si, e dnia 2 maja 2012 r. o godzinie
1425 wpyn zoony przez Grup Producentw rodka Spoywczego Rogal
witomarciski

wniosek

zmian

wniosku

rejestracj

nazwy

rogal

witomarciski jako chronione oznaczenie geograficzne. Wniosek spenia wymogi

formalne i dnia 16 maja 2012 r. zosta wpisany do rejestru wewntrznego wnioskw.

Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

1)

Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi kieruje dziaem administracji rzdowej rynki rolne, na podstawie 1 ust. 2
pkt 3 rozporzdzenia Prezesa Rady Ministrw z dnia 18 listopada 2011 r. w sprawie szczegowego zakresu
dziaania Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Dz. U. Nr 248, poz. 1486).

WNIOSEK O REJESTRACJ
NAZWY POCHODZENIA / OZNACZENIA GEOGRAFICZNEGO
PRODUKTU ROLNEGO LUB RODKA SPOYWCZEGO ZMIENIONY
ZGODNIE Z WNIOSKIEM W SPRAWIE ZMIAN
I. Dane wnioskodawcy
1. Nazwa lub imi i nazwisko:
Grupa Producentw rodka Spoywczego Rogal witomarciski

2. Siedziba i adres lub miejsce zamieszkania i adres:

Butka Stanisaw ANIKA
62-031 Lubo, ul. T. Kociuszki 40

3. Adres do korespondencji:
Grupa Producentw rodka Spoywczego Rogal witomarciski
Al. Niepodlegoci 2, 61-874 Pozna
Tel/fax: 061 85-32-651

4. Imi i nazwisko osoby dziaajcej w imieniu wnioskodawcy:

1) w zakresie zmian w dokumencie jednolitym i wniosku o rejestracj:
Sebastian Suwaa
Cech Cukiernikw i Piekarzy w Poznaniu
Al. Niepodlegoci 2, 61-874 Pozna
Tel. 0507-148-955
E-mail: s.suwala@wp.pl
2) w pozostaym zakresie:
Stanisaw Butka
Al. Niepodlegoci 2, 61-874 Pozna
E-mail: kontakt@butka.pl

5. Grupa:
W skad grupy wchodzi 30 producentw rogala witomarciskiego (cukiernikw i piekarzy)
zrzeszonych w Grupie Producentw rodka Spoywczego Rogal witomarciski oraz
Miasto Pozna jako jeden z inicjatorw dziaa, ktrych celem jest promocja najbardziej
tradycyjnego wypieku w stolicy Wielkopolski i regionie.

II. Specyfikacja
1. Nazwa:
Rogal witomarciski
Nazwa rogal witomarciski spenia warunki art. 2 ust. 2 rozporzdzenia Rady (WE) nr
510/2006.
Nazwa rogal witomarciski jest nazw uywan zwyczajowo dla okrelenia rogala
wypiekanego w stolicy regionu Wielkopolski - Poznaniu oraz na znacznej czci
wojewdztwa wielkopolskiego. Nazwa rogala wywodzi si z tradycji kultywowanej na tym
obszarze wypieku i spoywania na dzie w. Marcina (11 listopada) rogali z
charakterystycznym nadzieniem. Tradycja wita siga XVI wieku i jest zwizana z
uroczystym obchodzeniem zakoczenia prac polowych w danym roku, ktre umownie
obchodzono wanie w dniu imienin w. Marcina. Dzie w. Marcina od wiekw
obchodzony by w Poznaniu szczeglnie ze wzgldu na fakt, e jednymi z gwnych miejsc
Poznania s koci pod wezwaniem w. Marcina istniejcy ju w momencie lokacji
Poznania (1253 r.) oraz ulica w. Marcin stanowica pozostao po starej osadzie o nazwie
w. Marcin, ktra zostaa wczona do Poznania pod koniec XVIII w.
Pierwsze pisane wzmianki o wypieku na terenie Poznania i okolic specjalnych, wykwintnych
rogali na dzie w. Marcina rogali witomarciskich pochodz z 1852 roku. Tradycja
wypieku rogali witomarciskich przetrwaa do dzi dnia i jest cile kojarzona z obszarem
stolicy Wielkopolski.

2. Wniosek dotyczy rejestracji:

Naley zaznaczy krzyykiem, czy wnioskodawca ubiega si o rejestracj nazwy podanej w
pkt 1 jako nazwy pochodzenia, czy jako oznaczenia geograficznego.
1) nazwa pochodzenia
2) oznaczenie geograficzne

3. Kategoria:
2.4. - Wyroby cukiernicze, chleb, ciasta, ciastka, herbatniki i inne wyroby piekarnicze.

4. Opis:
Naley przedstawi opis produktu rolnego lub rodka spoywczego, a w przypadku gdy jest
to potrzebne do wykazania zwizku, o ktrym mowa w pkt 8, naley rwnie przedstawi
informacje dotyczce skadu surowcowego, waciwoci fizycznych, chemicznych,
mikrobiologicznych lub organoleptycznych.
Surowce:
Surowce stosowane do wyrobu rogali witomarciskich to: mka pszenna, margaryna,
cukier, masa jajowa, mak biay, pomada, mleko, woda, okruchy, drode, rodzynki, orzechy,
owoce kandyzowane lub w syropie, sl, aromaty, w tym aromat migdaowy.

Mka uywana do produkcji rogali witomarciskich powinna by waciwej jakoci, to

jest zawiera odpowiedni ilo elastycznego glutenu (powyej 27%), co uatwia wakowanie
ciasta i pozwala uzyska po przeoeniu i wakowaniu z tuszczem charakterystyczne
uwarstwienie - listkowanie.
Opis gotowego produktu:
Rogal witomarciski jest posmarowany pomad i posypany rozdrobnionymi orzechami.
Jego ksztat zewntrzny to pksiyc, na przekroju jest owalny. Masa rogala wynosi od 150 g
do 250 g. Powierzchnia skrki ma barw ciemnozocist do jasnobrzowej, jako dekoracja
uywana jest biaa pomada z posypk. Ciasto ma barw kremow, a masa (nadzienie) jest
beowa od jasno do ciemnobeowej. Wypieczone ciasto jest elastyczne w dotyku,
listkujce, na przekroju porowate z widocznymi warstwami. Bliej rodka zwoje ciasta
przeoone s mas makow. W rodku rogal wypeniony jest mas makow w odczuciu
wilgotn. Smak i zapach charakterystyczne dla wyrobu pochodz od zawartych w nim
surowcw - ciasta drodowego i masy makowej sodki, lekko migdaowy.
Zasadniczy wpyw na wyjtkowy charakter wyrobu maj:
Ciasto pfrancuskie listkujce, zawierajce, jako surowce: mk pszenn,
margaryn, mleko, jaja, cukier , drode, sl, aromaty / na przykad cytrynowy/.
Nadzienie rogala, ktrego podstawowym skadnikiem jest masa przygotowana z
biaego maku, a oprcz tego cukier, okruchy, masa jajowa, margaryna, rodzynki,
orzechy, owoce w syropie lub kandyzowane oraz aromat migdaowy. Kombinacja
tych skadnikw oraz specyficzne listkujce ciasto powoduje, e rogal
witomarciski jest produktem wyjtkowym, zwizanym z tradycj miejsca
wytwarzania i poza obszarem geograficznym wyznaczonym w pkt. 5 wniosku
niespotykanym.
Sposb zawijania ciasta i nakadania masy makowej oraz dekorowanie pomad i
orzechami, ktre wpywaj na ostateczny, wyjtkowy ksztat i oglny wygld rogala.

5. Obszar geograficzny:
Miasto Pozna w granicach administracyjnych i powiat poznaski oraz nastpujce
powiaty wojewdztwa wielkopolskiego:
chodzieski, czarnkowski, gnienieski, gostyski, grodziski, jarociski, kaliski i miasto
Kalisz, kolski, koniski i miasto Konin, kociaski, krotoszyski, leszczyski i miasto
Leszno, nowotomyski, obornicki, ostrowski, pilski, pleszewski, rawicki, supecki,
szamotulski, remski, redzki, wgrowiecki, wolsztyski, wrzesiski.

6. Dowd pochodzenia:
Kontrola autentycznoci pochodzenia i jakoci rogala witomarciskiego jest wielofazowa i
dokonywana w kilku etapach obejmujcych wszystkie etapy produkcji: od sporzdzania ciasta
do dekorowania gotowego wypieku. Kontrola ta tworzy spjny system nadzoru nad waciw
jakoci ostatecznego produktu.
Nazwa Rogal witomarciski moe by stosowana tylko do tych produktw, ktre
cakowicie speniaj kady z nastpujcych warunkw:
a) Zostay wytworzone na obszarze geograficznym okrelonym w pkt. 5 zgodnie z metod
produkcji opisan w pkt. 7 i posiadajce cechy okrelone w opisie w pkt. 4;
b) Ich producenci zobowi si pisemnie przestrzega specyfikacji w tym obowizkw
wynikajcych z dowodu pochodzenia;
c) Ich producenci przeka niej wymienione informacje Grupie Producentw rodka
Spoywczego Rogal witomarciski.
Kady producent, ktry chce wytwarza produkt objty chronion nazw jest zobowizany do
zoenia deklaracji do Grupy Producentw rodka Spoywczego Rogal witomarciski.
Deklaracje te musza zawiera przynajmniej:
a) Adres producenta,
b) Ksero dokumentw potwierdzajcych, e producent posiada wszystkie wymagane
zezwolenia potrzebne do produkcji i sprzeday,
c) Owiadczenie producenta, e zobowizuje si przestrzega specyfikacji.

Grupy Producentw rodka Spoywczego Rogal witomarciski zawsze powinna

dysponowa aktualn list zakadw, ktre s zainteresowane wytwarzaniem Rogala
witomarciskiego. Zakady, ktre nie s zarejestrowanie a chc wytwarza produkt objty
chronion nazw powinny zoy deklaracje o przystpieniu nie pniej ni do 11
padziernika miesic przed dniem w. Marcina. Zakady zgoszone po tej dacie mog
uywa chronionej nazwy dopiero od nastpnego roku.
Grupa Producentw rodka Spoywczego Rogal witomarciski moe kontrolowa
zakady, niezalenie od kontroli przeprowadzanej przez organ okrelony w pkt. 9
specyfikacji. Jeeli grupa stwierdzi niezgodno procesu produkcji ze specyfikacj
powiadamia organ kontrolny okrelony w pkt. 9 specyfikacji.
W kadym zakadzie znajduj si rejestry potwierdzajce wyprodukowan ilo rogala
witomarciskiego oraz rejestry zakupionych surowcw wykorzystywanych do produkcji.
Producenci musz mie moliwo wykazania, z ktrej partii surowcw zostaa
wyprodukowana dana partia rogali witomarciskich. Producenci w ramach kontroli
wewntrzzakadowej s zobowizani do sprawdzania zgodnoci metody produkcji ze
specyfikacj.
Organ kontrolny sprawdza zgodno metody produkcji ze specyfikacj. Sprawdzane s
poszczeglne etapy procesu produkcji oraz cechy gotowego produktu. Wszyscy producenci
oraz zwizek ich zrzeszajcy podlegaj kontroli zgodnie z planem kontroli, jaki posiada i
zatwierdza organ kontrolny.

7. Metoda produkcji:
Etap 1 Sporzdzanie ciasta drodowego.
Ciasto to sporzdza si tradycyjn metod na rozczynie. rodkiem spulchniajcym s tu
drode spulchniacz biologiczny.
Najpierw z czci mki, mleka, drody i niewielkiej iloci cukru przez ich dokadne
wymieszanie przy uyciu maszyny do miesienia ciasta sporzdza si rozczyn, ktry odstawia
si do fermentacji czyli do rozrostu na okoo 60 minut. Rozczyn powinien mie temperatur
okoo 30 C. Do sporzdzenia rozczynu zuywa si 30 % mki przeznaczonej na ciasto,
90 % mleka , 100 % drody i 10 % cukru.
Do dojrzaego rozczynu dodaje si pozosta cz / 70 %/ mki , margaryn, pozosta
cz / 10 %/ mleka, jaja , pozosta cz / 90 %/ cukru, sl, aromat, wszystko dokadnie
miesza si i otrzymane ciasto odstawia si do dalszej fermentacji.
Etap 2 Sporzdzanie ciasta pfrancuskiego.
Gotowe ciasto drodowe dzieli si na ksy odpowiedniej wielkoci i rozwakowuje w
ksztacie prostokta.
Na 2/3 ciasta nakada si warstw tuszczu i skada si ciasto na trzy tak, e powstaj trzy
warstwy ciasta przeoone dwoma warstwami tuszczu. Ciasto nastpnie rozwakowuje si i
ponownie skada jeszcze dwa razy na trzy lub jeden raz na cztery. W ten sposb
uzyskuje si charakterystyczne dla ciasta pfrancuskiego uwarstwienie.
Ciasto znowu rozwakowuje si w ksztacie wyduonego prostokta o gruboci okoo 0,5 do
1 cm i wykrawa si z niego przy pomocy wycinacza kawaki w ksztacie trjktw.

Etap 3 Przygotowanie masy makowej.

Mak biay zaparza si gorc wod w proporcji okoo 1:1, a nastpnie poddaje si zmieleniuzmiadeniu .
Przy drugim mieleniu maku dodaje si do niego okruchy i cukier.
Nastpnie dodaje si pozostae surowce to jest jaja, margaryn, aromat migdaowy i bakalieowoce kandyzowane lub w syropie / na przykad skrk pomaraczow, gruszk, czereni/,
rodzynki , orzechy i wszystko dokadnie miesza si.
Etap 4 Nadziewanie i formowanie rogali.
Na kawaki ciasta w ksztacie trjktw nakada si przy pomocy worka porcje masy
makowej, nastpnie zwija si kawaki ciasta od podstawy trjkta ku wierzchokowi i ukada
si uformowane ciasto z nadzieniem na blachy nadajc ksztat pksiyca czyli rogala.
Uformowane kawaki ciasta smaruje si mas jajow, a nastpnie poddaje si rozrostowi
kocowemu.
Etap 5 Wypiek
Rogale poddaje si wypiekowi w temperaturze okoo 180 C. Czas wypieku rogali o masie
okoo 200 g- okoo 30 minut, a do osignicia odpowiedniego stopnia wypieczenia i
uzyskania odpowiedniej barwy skrki.
Etap 6 Dekorowanie
Rogale pokrywa si warstw pomady o odpowiedniej konsystencji, a nastpnie posypuje
rozdrobnionymi orzechami, ewentualnie innymi bakaliami.

8. Zwizek z obszarem geograficznym:

8.1 Zwizek historyczny
8.1.1 Tradycja i legendy
Wedug krcej powszechnie w Poznaniu opinii prekursorem wypieku rogala
witomarciskiego w Poznaniu by Jzef Melzer cukiernik w piekarni, ktry namwi
swego pracodawc do wypieku rogali, rozdanych nastpnie ubogim mieszkacom Poznania.
Na pomys wpad w listopadzie 1891 roku pod wpywem kazania proboszcza parafii w.
Marcina ks. Jana Lewickiego, ktry namawia, by uczci wito, uosabiajcego mio
bliniego, patrona Parafii, a zarazem patrona piekarzy, jakim uczynkiem miosierdzia
skierowanym do niezamonych mieszkacw Poznania. W kolejnych latach pomys wypieku
podchwycili inni cukiernicy i piekarze Poznania i tak narodzia si trwajca ju ponad sto lat
tradycja.1
Tradycji sodkiego wypieku mona rwnie doszukiwa si w tradycji ludowej w wiekach
XVI-XVIII, kiedy to na w. Marcina jedzono tuste gsi, biesiadowano i przygotowywano si
do rozpoczynajcego si nastpnego dnia Adwentu okresu dugiego i jednostajnego,
zwanego od iloci dni, ktre upyn miay do wit Boego Narodzenia czterdziestnic2.
1

M.J. Januszkiewicz, A. Pleskaczyski, I haj vivat Poznaczanie: co o Poznaniu wiedzie wypada, Pozna
2001, s. 225; A. Zarzycki: Chleb siwy i szneka z glancem. Dzieje miasta chlebem wypiekane 1253-2003; Cech
Cukiernikw i Piekarzy w Poznaniu, Pozna 2004, s. 65
2
J.St. Bystro, Dzieje obyczajw w dawnej Polsce. Wiek XVI-XVIII, T. II, PIW 1976, s. 39

Dzie w. Marcina zamyka te okres jesiennych prac w polu. W tym dniu skadano daniny
dworskie. Haur pisa, e koo w. Marcina daniny chopskie maja by wybrane, to jest
kapuny, gsi, zwierzyny, kokoszy owoc, sypane zboe... czynsze pienine, strne najemne,
gajowe, arendne, karczemne, rybne i miodowe3. Nie dziwne, zatem byo, e dzie ten
wyrnia si wrd innych w roku i by powszechnie znany nawet wrd ludnoci nie
znajcej kalendarza. Dzie w. Marcina by wolny od zaj gospodarskich, a szczegln
uwag zwracano, aby nie pracoway w tym dniu myny. W latach 30. XX w. pisano
o obrzdowoci witomarciskiej, e najbardziej charakterystycznym zwyczajem jest
powszechne bicie byda i ptactwa domowego4 i dalej, e ten dzie objadania si misiwem
jest zarazem dniem pijatyki5. Podobny obrazek witomarciski podaj take i inni, kiedy to
zimno byo na dworze, na stole krlowaa tusta g i wino, a przy stole wesoe towarzystwo 6.
Tak, wic w imieniny Marcina obficie ucztowano po raz ostatni przed witami Boego
Narodzenia, a zarazem i pocieszano si, by moe, po stracie czci dochodu, ktr w formie
daniny odda byo trzeba.
W okolicy dnia w. Marcina (tradycyjnie jego wito obchodzone jest 11 listopada) odbyway
si w przeszoci odpusty i powicenia parafialnych kociow, a w dzie takiego odpustu
urzdzano w parafii kiermasz, ktry lud obchodzi zabaw, spraszajc na ni znajomych i
krewnych z innych parafii7.
Skd jednak tak silne zwizanie tradycji rogali witomarciskich z Poznaniem? Jest jeszcze
jedna hipoteza, mianowicie, istniejcy ju w momencie lokacji Poznania na lewym brzegu
Warty (1253), koci w. Marcina i istniejca wok niego osada wity Marcin, wczona
do Poznania pod koniec XVIII wieku, ktra od tego czasu stanowia jedno z centralnych
miejsc w miecie i ktrej pozostaoci jest nazwa ulicy wity Marcin. Prawdopodobne jest,
e uroczystoci odpustowe ku czci patrona Parafii i ulicy z czasem zakorzeniy si w
umysach Poznaniakw, jako cile z ich miastem zwizane, a lokalne obrzdy towarzyszce
witu stay si dziedzictwem caej spoecznoci Poznania.
Niezalenie o tego, ktra z hipotez jest prawdziwa, rogale witomarciskie w wiadomoci
osb ktre zwizane z miastem byy nawet bardzo krtko, na stae kojarzone s z Poznaniem i
obchodami imienin witego Marcina oraz witem ulicy wity Marcin.
Rwnie ksztat pieczywa ma tradycyjne korzenie. Istnieje kilka poda na temat ksztatu
rogala. B. Gustawicz podaje w ksice O zwyczajach witomarciskich (1910), e s
pokosiem dawnych ofiar pogaskich: Maj one posta pksiyca, przypominajcego
dugie rogi wou albo krowy; by to symbol zwierzt, ktre ofiarowywano ju to ywe, ju te
pod postaci sztuczn, tj. z ciasta wyrobione8. Wedug innych doniesie nazwa i ksztat
rogala pochodz z czasw zwycistwa Sobieskiego nad Turkami pod Wiedniem9. W 1683
roku krl Polski Jan III Sobieski zdoby wiele chorgwi tureckich, na ktrych widnia
pksiyc. Jednemu z wczesnych piekarzy przyszed do gowy pomys, aby upamitni

Ibidem, s. 10-11, 68-69

Ordownik Grodziski /Ordownik Powiatowy/ z 9.11.1932 r.: Dzie w. Marcina.
5
Ibidem
6
J.St. Bystro, op. cit., s. 69
7
Wielkopolska i Wielkopolanie pod wzgldem rozmiaru, podziau, zarzdu i podw. Zwyczaje i obyczaje,
zabawy, obrzdy, przesdy i zabobony, oraz najciekawsze podania, piosnki i zagadki ludu wielkopolskiego,
Nakadem Wydawnictwa Dzie Ludowych K. Miarki, Mikow 1896, s. 77
8
B. Gustawicz, O zwyczajach witomarciskich, 1910, za: M.J. Januszkiewicz, op. cit.
9
S. Dugoszewski, J. Horowski, Piekarstwo w teoryi i praktyce, Krakw 1911, s. 63
4

zwycistwo nad Turkami przez zaprowadzenie pieczywa, ktre swym ksztatem

nawizywaoby do ksztatu ksiyca po nowiu.
Wedug jeszcze innej - poznaskiej - legendy o rogalu witomarciskim10 ksztat rogala
mia nawizywa do podkowy zgubionej przez konia w. Marcina. Znalaz j przechodzcy
cukiernik i na jej wzr wypiek sodkie ciasto, ktrym delektuj si kolejne pokolenia
Poznaniakw. Legenda pokrywa si niejako z niemieck tradycj, wedug ktrej w. Marcin
uchodzi za patrona i opiekuna koni11 i std wywodzi mona ksztat rogala od koskiej
podkowy.
8.1.2 Rogal witomarciski w XIX wieku
Do najwczeniejszych odnalezionych wzmianek o rogalach witomarciskich nale
anonse prasowe z pocztku lat 50. XIX wieku. Najstarsza potwierdzona wzmianka o
rogalach pochodzi z roku 1852. Zamieszczona zostaa 10 listopada 1852 roku w Gazecie
Wielkiego Ksistwa Poznaskiego przez, powsta trzy lata wczeniej przy ulic Wrocawskiej
w Poznaniu, cukierni Antoniego Pfitznera: Jutro w Czwartek Rogale nadziewane, po
rnych cenach w cukierni A. Pfitznera, ulica Wrocawska.

Z nastpnego roku odnaleziono trzy ogoszenia12: Rogale rozmaitej wielkoci napeniane i

nienapeniane poleca cukiernia i fabryka karmelkw. A. Szpingier, naprzeciw zegara
pocztowego oraz dwukrotne Rogale nadziewane rozmaitej wielkoci i ceny poleca
Cukiernia A. Pfitznera, ulica Wroc. Nr. 14. [Ryc. 2]. Domyla si jedynie naley, e
chodzi tu o rogale witomarciskie, jako, e anonse pojawiaj si tylko w okolicy dnia
w. Marcina. Cukiernia N. T. Hundta [Ryc. 3] mieszczca si na Starym Rynku w Poznaniu
pod numerem 8 zamiecia 11 listopada 1860 roku, w ukazujcym si dopiero od roku,
Dzienniku Poznaskim najciekawsze ogoszenie, w ktrym po raz pierwszy potwierdza
istnienie rogali witomarciskich [Ryc. 4]:
Rogalki w. Marciskie nadziewane i bez nadziewania wszelkiej wielkoci poleca
cukiernia N.T. Hundta, przy Rynku nr. 8.

10

A. Plenzler, Legendy Poznania, Pozna 2003

Ordownik ..., op.cit.
12
Gazeta Wielkiego Xsistwa Poznaskiego z 11, 13.11.1853 r.
11

Jest to dotychczas najwczeniejsza informacja dokumentujca istnienie nazwy rogala

witomarciskiego. Przynosi nam ona informacje rwnie o samych rogalach, ktre
w tamtych czasach, na co warto zwrci uwag, sprzedawano take w skromniejszej wersji
bez nadzienia oraz w rozmaitych wielkociach, co rzutowao na cen rogali. Mona sdzi, e
dziki elastycznoci cukiernikw dostosowujcych si do zamonoci swoich klientw,
znaczna cz Poznaniakw rogalami w rnej postaci si delektowaa, a cukiernicy odnosili
w tym dniu spore korzyci finansowe.
W cigu nastpnych kilkunastu lat asortyment reklam by podobny zmieniay si cukiernie,
ich waciciele, ale reklamy rogali niosy ze sob podobne informacje. Zawsze przed 11
listopada w prasie pojawiao si zdecydowanie wicej anonsw zachcajcych do kupowania
rogali witomarciskich. Z czasem coraz wicej zakadw cukierniczych i piekarniczych
oferowao mieszkacom Poznania swoje wyroby.
W dniu 1 padziernika 1872 roku otwarta zostaa w Poznaniu przy ulicy Wielkiej Rycerskiej
pod numerem 3 Piekarnia Wiedeska - dua piekarnia, ktra przez cay dzie dostarczaa
Poznaniakom bezustannie wiee pieczywo13. Na pocztku listopada tego roku donosia ona,
e rozpoczyna ...ku wygodzie Szanownej Publicznoci sprzeda pieczywa wiedeskiego w
domkach, w ktrych latem sprzedawano wod sodow, a mianowicie 1. przy ulicy
Wilhelmowskiej naprzeciw poczty i gmachu Ziemstwa, 2. przy kociele . Piotra i Pawa w
naroniku ulicy Strzeleckiej i Pwiejskiej...14. Domniemywa naley, e w ofercie Piekarni
na dzie w. Marcina znajdoway si rogale i w ten sposb odbywaa si take uliczna
sprzeda rogali witomarciskich. W Dzienniku Poznaskim z pitku 12 listopada 1875
roku Piekarnia ta zamiecia krtkie ogoszenie: Wiedeska piekarnia poleca rogale w.
Marciskie [Ryc. 9]. Brak bardziej szczegowych danych adresowych dowodzi sporego
powodzenia, jakim piekarnia cieszya si wrd Poznaniakw.
W tyme roku na amach Dziennika Poznaskiego reklamowao rogale w okolicach witego
Marcina osiem cukierni, mianowicie: K. Starka z ulicy Wrocawskiej, dwukrotnie A.
Pfitznera ze Starego Rynku, S. Niewiteckiego i Sp. z ulicy Szerokiej, H. Moszczeskiego
13
14

Kuryer Poznaski z 24.09.1872 r.

Dziennik Poznaski z 3.11.1872 r.

10

z ulicy Rycerskiej, trzykrotnie J. Cichowicza z Wrocawskiej, S. Sobeskiego z Bazaru, spka

J.P.Beely & Co. oraz wspomniana wyej Piekarnia Wiedeska. We wtorek, 9 listopada
1875 roku, pojawio si ogoszenie Cukierni K. Starka: Rogale rozmaitej wielkoci
i z rozmaitem nadzianiem poleca codziennie wiee cukiernia K. Starka Wrocawska ulica 14
[Ryc. 10]. W rod, w przeddzie wita, ukazay si cztery ogoszenia 15:
1) Rogale w rod, czwartek i nastpne dni poleca cukiernia A. Pfitznera Stary
Rynek 6,
2) Rogale rnej wielkoci poleca cukiernia S. Niewiteckiego i Sp. Szeroka ul. Nr 15,
3) !Rogale! poleca cukiernia H. Moszczeskiego W. Rycerska ul. Nr. 11 oraz
4) Codziennie wiee pczki i rogale poleca Cukiernia J. Cichowicza Wrocawska
ulica [Ryc. 11].
11 listopada 1875 roku16 Rogale rozmaitej wielkoci polecay cukiernia S. Sobeskiego oraz
spka J.P. Beely & Co. [Ryc. 12]. 12 i 14 listopada powtrzyy si jeszcze w Dzienniku w
sumie cztery ogoszenia17.
Pani Karolina Mczyska w artykule Uralski kawior i kluberki18 wspomina, e jej pradziad
Walerian Szulc zakupi 11 listopada 1883 r., midzy innymi, dwa rogale z Cukierni Edmunda
Adamskiego w Poznaniu mieszczcej si przy ul. Wrocawskiej 14, na co otrzyma stosowne
potwierdzenie [Ryc. 13].
W cigu nastpnych kilkunastu lat asortyment reklam by podobny zmieniay si cukiernie,
ich waciciele, ale reklamy rogali niosy ze sob podobne informacje. W roku 1883 pojawio
si na rynku nowe czasopismo: Wielkopolanin. W pierwszych latach istnienia reklamy
zamieszcza w nim gwnie Antoni Pfitzner19, a po jego mierci 2 padziernika 1887 roku20,
kontynuowali to spadkobiercy. W roku 1887 pierwsze ogoszenie Cukierni pojawio si ju z
pocztkiem listopada21, a 6 i 10 listopada zamieszczono w ogoszeniu dopisek: ...Uprasza si
Szanownej Publicznoci, o wczesne zamwienia na rogale i wszelkie obstalunki...22.
Natomiast 15 listopada, a wic ju po witym Marcinie, Cukiernia polecaa wiee
pieczywo, w tym: ...Rogale! z marcepanow mass...23 [Ryc. 14]. Jest to jedno z najpniej
zamieszczonych ogosze, ale obserwujc na przestrzeni lat, anonse zamieszczane przez
Cukierni A. Pfitznera, byy konsekwentnym sposobem na wyrobienie sobie wrd
poznaskiej klienteli renomy i dobrej pozycji rynkowej. Wrd ogosze znalazy si take
reklamy: cukierni Dziembowskiego z ulicy Podgrnej 14 polecajcej: Rogale codziennie
wiee nadziane makiem i migdaow mas...24 [Ryc. 56] oraz cukierni S. Niewitecki i Sp.:
Rogale rozmaitej wielkoci nadziewane migdaow mas poleca cukiernia S. Niewitecki
i Sp.25.

15

Dziennik Poznaski z 10.11.1875 r.

Dziennik Poznaski z 11.11.1875 r.
17
Dziennik Poznaski z 12, 14.11.1875 r.
18
Do stou podano, KMP 4/2003: K. Mczyska, Uralski kawior i kluberki, s. 146
19
Wielkopolanin z 11.11.1885 r., 1,6,10, 15.11.1887 r., 11.11.1888 r.
20
W. Molik, op. cit., s. 108
21
Wielkopolanin z 1, 6, 10.11.1887 r.
22
Ibidem
23
Wielkopolanin z 15.11.1887 r.
24
Wielkopolanin z 11.11.1887 r.
25
Ibidem
16

11

7 listopada 1890 roku cukiernia, ktrej pocztki datuje si w Poznaniu na rok 183026,
zamiecia reklam prasow w Dzienniku Poznaskim: Rogale witomarciskie w cenie
od 0.10-2.00 mrk. sprzedaj codziennie wiee w czasie od 8 do 11-go bm. Za uprzednim
zamwieniem w danej wielkoci. J.P. Beely i Sp., cukiernia [Ryc. 15]. Informacja ta
pojawia si jeszcze w kolejnych wydaniach Dziennika z dnia 8 i 9 listopada. W wydaniach
Wielkopolanina z soboty 8 listopada i wtorku 10 listopada 1890 r. zamieszczono podobne
ogoszenie: Rogale w cenie od 10 fen. do 2 marek bd od dnia 8-11-go bm. codzie wiee
na sprzeda. Wiksze na poprzednie zamwienie. J.P. Beely & Co. cukiernia [Ryc. 16].
We wtorkowym wydaniu, na tej samej stronie, znalazo si jeszcze jedno ogoszenie cukierni
nalecej wczeniej do spki J.P.Beely & Co.: Cukiernia T. Kirstena (dawniej J.P.Beely
& Co.) Wielkie Garbary nr 41 poleca codziennie wiee rogale27.
Pomidzy 8 a 11 listopada 1890 roku Cukiernia Antoniego Pfitznera tak si ogaszaa w
tyme Dzienniku28: Rogale w rozmaitych wielkociach oraz pczki codziennie wiee poleca
cukiernia A. Pfitznera, Pozna Stary Rynek nr 6 [rys. 17A]. Ogoszenie tej samej treci
zamieszczono w Wielkopolaninie z 8 i 10 listopada 1890 r. [Ryc. 17B].
Rogale witomarciskie nadziewane makiem i migdaami polecaa w wydaniu Dziennika z
11 listopada 1890 roku Cukiernia Pawa Sieberta z ul. w. Marcin: Rogale witomarciskie
rozmaitej wielkoci nadziewane makiem i migdaami poleca cukiernia Pawa Sieberta przy
ulicy witomarciskiej 52 [Ryc. 18]. Migdaowe nadzienie rogali zachwalaa w Dzienniku
Poznaskim z niedzieli 9 listopada 1890 r. cukiernia S. Niewiteckiego: Rogale! Rogale! w
rozmaitej cenie z migdaowem napenianiem codziennie wiee poleca cukiernia S.
Niewiteckiego i Sp. Szeroka ulica Nr 15 przy mocie Chwaliszewskim [rys. 19].
W tyme roku w Dzienniku Poznaskim ogoszenia zamieciy jeszcze dwie firmy
reklamujce rogale - cukiernia E. Adamskiego z ulicy Wrocawskiej29: Rogale kadej
wielkoci z wybornym nadzianiem poleca cukiernia E. Adamskiego, Wrocawska ul. 14 [Ryc.
20] oraz cukiernia Aleksandra Witalisa uromskiego.
W roku 1891 w okolicach 11 listopada zareklamowao w Dzienniku Poznaskim rogale
osiem poznaskich firm cukierniczych, mianowicie: Cukiernia S. Sobeskiego z Bazaru,
Cukiernia A.W. uromskiego z ulicy Bismarcka 6 (ob. Kantaka), Cukiernia A. Pfitznera ze
Starego Rynku, Cukiernia S. Niewiteckiego i Spki z ulicy Szerokiej 15 (ob. Mostowa),
Cukiernia H. Wolkowitza mieszczca si przy Placu Wilhelmowskim 1430, nowo powstaa31
Cukiernia Warszawska E. Chyewicza [Hyewicza] z ulicy Wrocawskiej 30, przeniesiona w
roku 1896 na ulic Podgrn 2b, a od 1901 roku do nowej kamienicy pod numerem 4,
Cukiernia Edmunda Adamskiego z ulicy Wrocawskiej 14 oraz renomowana Cukiernia Pawa
Sieberta z ulicy w. Marcin 52/53. Cukiernia Sobeskiego ogaszaa si 3 listopada32: Rogale
dziennie kilka razy wiee poleca S. Sobeski w Bazarze [Ryc. 21]. 8 listopada 1891 roku
ukazay si cztery ogoszenia33:

26

Do stou podano, KMP 4/2003: W. Karolczak Co dla podniebienia, czyli specjalnoci kulinarne w lokalach
poznaskich na przeomie XIX/XX w., s. 155; Ksiga adresowa miasta stoecznego Poznania, Pozna 1930 r.
27
Wielkopolanin z 10.11.1890 r.; Wohnungs- und Geschfts-Anzeiger fr Posen, 1884
28
Dziennik Poznaski z 8, 9, 11.11.1890 r.
29
Dziennik Poznaski z 9.11.1890 r.
30
Wohnungs- und Geschfts..., op.cit.
31
W. Karolczak, op. cit., s. 162
32
Dziennik Poznaski z 3.11.1891 r.
33
Dziennik Poznaski z 8.11.1891 r.

12

1) Co dzie dwa razy wiee Rogale -to Marciskie w rozmiarach wielkoci i cenie,
sztuka 5, 10, 25, 50, 1.00 1.50 fen.(powinno by mk. przyp. AGP) nadziewane
migdaow mas oraz gski marcepanowe poleca od dzi cukiernia A. Pfitznera
w Poznaniu oraz osobno na tej samej stronie:
2) Rogale! Rogale! napeniane migdaow mas, rozmaitej wielkoci, kilka razy
dziennie wiee poleca Cukiernia S. Niewiteckiego i Spki, Szeroka ul. Nr.15, przy
mocie Chwaliszewskim,
3) Rogale witomarciskie z rozmaitem nadzianiem, poleca codziennie wiee
H. Wolkowitz,
4) Codziennie wiee rogale! znane ze swej dobroci poleca Cukiernia Warszawska
Ul. Wrocawska nr. 30 [Ryc. 22].
W wito w. Marcina ukazay si: na stronie 6 Dziennika34 powtrzone ogoszenie cukierni
A. Pfitznera, a na stronie 5 ogoszenie Cukierni Warszawskiej wraz z nazwiskiem mistrza
E. Chyewicz oraz reklamy z cukierni Edmunda Adamskiego: Rogale! kadej wielkoci z
wybornym nadziewaniem poleca cukiernia Edmunda Adamskiego Wrocawska ul. 14 i Pawa
Sieberta: Rogale witomarciskie! Nadziewane makiem i migdaami w wszystkich
wielkociach poleca cukiernia Pawa Sieberta, w. Marcin Nr. 52 [Ryc. 23].
W roku 1892 zamieszczono w Dzienniku Poznaskim 7 reklam rogali, natomiast w Kuryerze
Poznaskim trzy cukiernie poznaskie zamieciy w sumie 9 reklam. W Dzienniku ogaszay
si cukiernie P. Sieberta, H. Wolkowitza, A. Pfitznera oraz S. Sobeskiego i E. Adamskiego
[Ryc.24]. W dniach 6, 9 i 11 listopada 1892 roku Cukiernia Antoniego Pfitznera po raz
pierwszy cile poczya informacje o rogalu witomarciskim z dniem 11 listopada.
Reklamowaa rogala witomarciskiego, w dodatku do Kuryera Poznaskiego, w
nastpujcy sposb: Na dzie 11 listopada!! przyjmuje zamwienia na Rogale!!! toMarciskie w rozm. wielkoci i cenie, nadziewane migdaow mas oraz Gski marcepanowe
sztuka 25 i 50 fen. Cukiernia A. Pfitznera w Poznaniu [Ryc. 25]. Jak zwykle skromn
reklam zamiecia Cukiernia S. Sobeskiego, cieszca si spor renom wrd Poznaniakw:
Rogale kilka razy dziennie wiee poleca S. Sobeski, ktra zamiecia ogoszenia 9 i 11
listopada tego roku35 [Ryc.26].
W roku nastpnym, tj. 1893, w Kuryerze Poznaskim nie pojawio si ani jedno ogoszenie o
rogalach, natomiast w Dzienniku Poznaskim trzykrotnie: 5, 9 i 13 listopada ogosia si
Cukiernia Antoniego Pfitznera ze Starego Rynku: Codziennie dwa razy wiee Rogale!! to
Marciskie w rozm. wielkoci i cenie sztuka 5, 10, 25, 50 f., 1.00, 1.50 mk. nadziewane
migdaow mas oraz gski marcepanowe poleca od dzi cukiernia A. Pfitznera w Poznaniu
[Ryc. 27].
Rozmieszczenie wybranych cukierni poznaskich wypiekajcych rogale witomarciskie
w II po. XIX wieku przedstawiao si nastpujco:

34
35

Dziennik Poznaski z 11.11.1891 r.

Kuryer Poznaski z 9, 11.11.1892 r.

13

8.1.3 Wiek XX do zakoczenia II wojny wiatowej

Produkcj rogali od 1901 roku propagowao poznaskie Stowarzyszenie Cukiernikw36.
Zwyczaj obdarowywania ubogich mieszkacw Poznania rogalami z okazji w. Marcina
oywi w pierwszych latach Polski odrodzonej cukiernik i radny miasta Franciszek
Rczyski, waciciel Cukierni Warszawianka mieszczcej si na naroniku Placu Wolnoci i
Alei Marcinkowskiego. W okolicach 11 listopada jego lokal oblegany by przez chmary
biedakw, ktrzy za darmo mogli sprbowa witomarciskiego specjau, a nieco bogatsi
mogli go sobie kupi37.
Do uczynkw miosierdzia wzgldem biednych wzyway przy okazji odpustu witego
Marcina biskupa gazetki parafialne. Wiadomoci Kocielne Parafji Matki Boskiej Bolesnej na
w. azarzu w Poznaniu 10 listopada 1929 r. nawoyway38: Pamitajmy na wzr -go
Marcina o ubogich i cierpicych, abymy jak on zasuyli sobie na nagrod w niebie!, a 15
listopada 1936 roku Drowa Helena Magierowa zamiecia wiersz o w. Marcinie, ktry
koczy39:
...Naucz nas dzieli si, w. Marcinie,
Z kadym swym dobrem, z swymi blinimi
Wszak kady datek w wiecznoci nie zginie....
Aktywnie dziaay te w Poznaniu i okolicznych miejscowociach stowarzyszenia na rzecz
biednych i bezrobotnych w tym midzy innymi Stowarzyszenie Pa Miosierdzia
w. Wincentego aPaulo. Pani Wacawa Maecka z Poznania wspomina, e jej babka
Antonina Jankowiak z domu Soma, ona Wacawa Jankowiaka, waciciela piekarni z ulicy

36

M.J. Januszkiewicz, op. cit.; Z. Maach: Prawdziwa historia rogala witomarciskiego, Przegld Piekarski
i Cukierniczy 11/2004, s. 62-63
37
M.J. Januszkiewicz, op. cit.
38
Wiadomoci Kocielne Parafji Matki Boskiej Bolesnej na w. azarzu w Poznaniu z 10.11.1929 r.
39
Wiadomoci Kocielne Parafji Matki Boskiej Bolesnej na w. azarzu w Poznaniu z 15.11.1936 r.

14

Wronieckiej, braa czynny udzia w dziaalnoci Organizacji40. W ramach dziaalnoci

dobroczynnej Panie ze Stowarzyszenia, zgodnie z ide wita, przygotowyway w dniu
w. Marcina paczki z rogalami rozdawane nastpnie ubogim i bezrobotnym mieszkacom
dzielnicy.
Renomowana cukiernia A. Pfitznera nie zaprzestaa reklamy rogali w wieku XX. W 1903
roku zachcaa w prasie lokalnej41 do zakupu rogali witomarciskich nadziewanych mas
migdaow w cenach od 5 fenigw do 3 marek [Ryc. 29]. W okresie midzywojennym rogale
witomarciskie wypiekano w Poznaniu jak wspomina mistrz Zdzisaw Maach w
renomowanych cukierniach: A. Fangrata, Wincentego Dobskiego, Waldemara Kamiskiego,
G. Erhorna. W latach pniejszych doczyy do nich cukiernie mistrzw: Jana Wawrzyniaka,
Stanisawa Jwiaka z Placu Wolnoci, Mczyskiego, Wadysawa uczaka, Antoniego
Doleckiego.
Lata dwudzieste ubiegego wieku byy wyjtkowo trudne. Na skutek szybko postpujcej
inflacji i hiperinflacji w roku 1923, chwilowej poprawy w wyniku reformy Wadysawa
Grabskiego (1924) i jej zachwiania w roku nastpnym, na skutek wojny celnej z Niemcami
oraz nieurodzajnego roku 1924, nastpio dalsze uboenie ludnoci. Dziennik Poznaski
donosi 12 listopada 1925 roku w dziale Rne42: ...Tradycyjny rogal w.-marciski i g
nie pojawi si w dniu dzisiejszym na kadym stole. W obecnym bezgotwkowym czasie
niejednemu trudno nawet pomyle o zakupnie gsi, za ktr dano na dzisiejszym targu 712 zotych [Ryc. 30]. W latach 20. XX w. Ludwik Hirschlik (Hirszlik) majcy cukierni przy
ulicy Pocztowej 33 w Poznaniu (ob. 23 Lutego) poleca klientom znanej dobroci rogale43:
Cukiernia L. Hirschlik ul. Pocztowa 33 poleca w znanej dobroci rogale witomarciskie
[Ryc. 31]. Potwierdzeniem silnego zakorzenienia tradycji spoywania rogala
witomarciskiego na 11 listopada w okresie midzywojennym s i inne wzmianki
prasowe. W roku 1926 pisano44: ...W dniu jutrzejszym przypada wito w. Marcina,
w ktrym wedug utartej tradycji naley spoy, oprcz rogala w. morciskiego, rwnie
g... [Ryc. 32].
W maju 1923 roku Pozna goci Marszaka Francji i Polski Ferdynanda Focha. Na przyjciu
wydanym z okazji tej wizyty st biesiadny udekorowa wyrobami cukierniczymi mistrz
Franciszek Rczyski45. Wrd rozmaitych wyrobw cukierniczych na stole znalazy si
take rogale witomarciskie, ktre podane do kawy zachwyciy swym smakiem
szacownych goci46.
8.1.4 Dzieje najnowsze rogala witomarciskiego
Po zakoczeniu II wojny wiatowej tradycja wypieku rogali witomarciskich bya
kontynuowana przez prywatne cukiernie i piekarnie w Poznaniu47. Ustawa nacjonalizacyjna z
3 stycznia 1946 roku nie obja bowiem maych zakadw rzemielniczych. Na potwierdzenie
podtrzymywania witomarciskiej tradycji przez pozostajce w rkach prywatnych cukiernie
40

W. Maecka, Poznaskie rody i rodziny Jankowiakowie. Portret rodzinny z piekarni w tle 1900-1945,
Katalog wystawy, Pozna 2004, s. 37
41
Kuryer Poznaski z 7.11.1903 r.
42
Dziennik Poznaski z 12.11.1925 r.
43
Dziennik Poznaski z 11.11.1924 r. i 11.11.1928 r.
44
Dziennik Poznaski z 11.11.1926 r.
45
Przegld Cukierniczy z 22.11.1937 r., s. 173
46
Z. Maach, op. cit.
47
Z. Maach, op. cit.

15

warto przytoczy tre dwch odnalezionych anonsw zamieszczonych w Gosie

Wielkopolskim z roku 194648: Rogale w.-marciskie poleca Cukiernia Knast Pl. Wolnoci
1 [Ryc. 35] oraz z 1949 roku49: Rogale w. Marciskie w wielkim wyborze poleca
Kawiarnia-Cukiernia Ludwianka L. Brczewski Pozna, Plac Wiosny Ludw 2 ... [Ryc.
36].
Na przeomie lat 40. i 50. XX w. nowa wadza wprowadzia zakaz wypieku sodkiego
pieczywa. Na skutek protestu poznaskich cukiernikw, w 1950 roku Ministerstwo Handlu
Wewntrznego wydelegowao do Poznania inspektora, ktry na miejscu mia stwierdzi,
czy wypiek sodkiego pieczywa jest potrzebny dla wiata pracy w Poznaniu50. Pan Zdzisaw
Maach z Poznania, ktry w tamtych latach by uczniem znanego cukiernika Franciszka
Rczyskiego, wspomina jak zakaz ten wyglda w naturze. Produkcja sodkich wypiekw
odbywaa si tylko pod koniec tygodnia w czwartki, pitki i soboty a przez pozostae dni
uczniowie i cukiernicy zajmowali si gwnie pracami porzdkowymi w cukierni.
W tym okresie zmieniono take rodzaj masy, ktr nadziewano rogale. Ze wzgldu na
wystpujce po wojnie trudnoci aprowizacyjne surowce do wytworzenia masy migdaowej
stay si praktycznie niedostpne. Dlatego cukiernicy i piekarze zaczli zastpowa mas
migdaow mas z biaego maku, a wic mas przygotowan z rwnie wykwintnego surowca.
Decyzja ta miaa podkreli szczeglne znaczenie produktu, ktry musia by wytwarzany z
wyjtkowych surowcw. Mona przyj, e od tego momentu uksztatowaa si trwajca do
dzisiaj tradycja wypieku rogali z nadzieniem z biaego maku doprawionego aromatem
migdaowym. Przypomnie tu naley, e Rogale witomarciskie nadziewane wanie m.in.
makiem polecaa ju 1890 roku Cukiernia Pawa Sieberta z ul. w. Marcin. Decyzja
Poznaskich cukiernikw miaa zatem podparcie take w XIX-wiecznych zwyczajach
wypieku rogali witomarciskich z uyciem masy makowej.
Przez 45 lat w Polsce obowizyway ceny urzdowe. Uspoeczniona firma cukiernicza
Poznaskie Kawiarnie oferoway rogale marciskie w roku 1961 po 36 z za kilogram51.
Rok pniej cena wzrosa do 40 z za kilogram52. W tej samej cenie by sprzedawany take
w roku 1964, tzn. 100 gramw rogala marciskiego kosztowao 4 z53 [Ryc. 38].
W latach 60. i 70. XX w. w produkcji rogali witomarciskich przewodziy Poznaskie
Zakady Gastronomiczne, w skad ktrych wchodzio kilkanacie poznaskich cukierni.
Wypiekiem rogali zajmoway si pracownie: AS, BAJKA, EXPRESOWA, HAJDUCZEK,
KOLOROWA, KOPCIUSZEK, MUSZELKA, RADOSNA, REGIONALNA, SANTOS, WZ.
Na pocztku lat 80. XX w. nie obawiano si, e rogali zabraknie, gdy jak pisano
wypieczono ich dziesitki tysicy sztuk54 [Ryc. 46].
Gazeta Poznaska informowaa te w 1982 roku55: Tegoroczne rogale posypywane s
kokosami miast tradycyjnymi orzechami. Brak tez byo biaego maku, ktry znajdowa si
tradycyjnie we wntrzu. Mimo to winny rogale smakowa wszystkim [Ryc. 47]. A, e nie
zawsze wszystkim smakoway, warto przytoczy anegdotk z 1962 roku. Znany poznaski
48

Gos Wielkopolski z 10.11.1946 r.

Gos Wielkopolski z 11.11.1949 r.
50
A. Zarzycki, op. cit., s. 89
51
Gos Wielkopolski z 10.11.1961 r.
52
Gos Wielkopolski z 10.11.1962 r.
53
Gos Wielkopolski z 10.11.1964 r.
54
Gos Wielkopolski z 13.11.1980 r.
55
Gazeta Poznaska z 11.11.1982 r.
49

16

mistrz cukierniczy, wieloletni kierownik i technolog w Cukierniach Regionalna i Kopciuszek,

pan Zdzisaw Maach wspomina, jak pojecha z ekip PZG Kawiarnie do Warszawy
zaprezentowa rogale marciskie na wystawie w Ministerstwie Handlu Wewntrznego
i podczas degustacji jeden z wczesnych wiceministrw stwierdzi, e w poznaskich
smakoykach jest zbyt mao pieprzu (sic!).
8.2 Renoma rogala witomarciskiego i otrzymane nagrody
Rogale witomarciskie od lat ciesz si niezwyk popularnoci w Poznaniu i na trwae
zwizane s w wiadomoci Poznaniakw z dniem witego Marcina tradycyjnie
obchodzonym 11 listopada. Nastpnego dnia po w. Marcinie generalnie wszystkie reklamy
rogali znikay z prasy lokalnej. Pojawiay si, co najwyej, reklamy cukierni i sporadycznie
polecanych przez nie wypiekw. Wicej anonsw pojawiao si przed witami Boego
Narodzenia, ale wrd ogromnej rnorodnoci polecanych smakoykw nigdy nie pojawia
si wzmianka o rogalach. Na tej podstawie mona domniemywa istnienia w Poznaniu
silnego zwizku pomidzy wypiekiem rogali, a obchodami dnia w. Marcina.
W latach 60. XX wieku nastaa dziennikarska moda informowania prawie corocznie o iloci
zjadanych przez Poznaniakw w dniu w. Marcina rogali. W cigu dziesiciolecia nastpi
blisko 3-krotny wzrost spoycia witomarciskiego smakoyku [Ryc. 39]. I tak w 1964 roku
zjedzono okoo 20 ton tego smakoyku, byo to przeszo 5 ton wicej ni w roku
poprzednim56. Rogal witomarciski way wwczas rednio okoo 200 gramw.
Aby zmniejszy kolejki ustawiajce si po marciskie rogale sprzedawano je
w Delikatesach oraz zorganizowanych przez kawiarnie, specjalnych punktach ulicznych.
Zapotrzebowanie na rogale jednak przekraczao blisko 6-krotnie moliwoci dziennej
produkcji wszystkich szeciu uspoecznionych pracowni cukierniczych w Poznaniu57
[Ryc. 40]. W roku 1969 zjedli Poznaniacy dwukrotnie wicej rogali, bo okoo 42.5 tony,
na ktre skadao si 30 ton rogali wypieczonych przez PZG (Poznaskie Zakady
Gastronomiczne - przyp. AGP) Kawiarnie i Bary Mleczne, tj. 7 ton wicej ni przed rokiem
oraz 10 ton przygotowanych przez Poznaskie Zakady Przemysu Piekarniczego 58 [Ryc. 41].
Wczeniej, bo w roku 1965 PZG Kawiarnie wypieky okoo 18-20 ton, a cznie z
uspoecznionych zakadw cukierniczych trafio na rynek ponad 30 ton rogali
witomarciskich, ale gdyby apetyty byy wiksze, pracownie cukiernicze przygotowane
byy do dodatkowego wypieku59 [Ryc. 42].
Na pocztku lat 80. XX w. nie obawiano si, e rogali zabraknie, gdy jak pisano
wypieczono ich dziesitki tysicy sztuk60 [Ryc. 46]. Pi lat pniej Gos Wielkopolski
donosi, e zjedzono 80 ton drodowych zawijacw, ktrych najwicej dostarczyy
Zakady Piekarsko-Ciastkarskie Spoem61 (Piekarsko-Ciastkarska Spdzielnia Spoywcw
Spoem utworzona zostaa w roku 1987 przypis AGP) [Ryc. 48]. Wspomniano take
w roku 1987 o rzemielnikach, ktrzy wypiekli kilka ton rogali marciskich62. Pracujc na
trzy zmiany, przy pomocy uczniw Zasadniczej Szkoy Przemysu Spoywczego, okoo
omiu ton tradycyjnego poznaskiego przysmaku wypieka rok pniej wchodzca w skad
56

Gos Wielkopolski z 12.11.1964 r.

Ibidem
58
Gos Wielkopolski z 12.11.1969 r.
59
Gos Wielkopolski z 12.11.1965 r.
60
Gos Wielkopolski z 13.11.1980 r.
61
Gos Wielkopolski z 12.11.1987 r.
62
Ibidem
57

17

Piekarsko-Ciastkarskiej Spdzielni Spoywcw Spoem Cukiernia Regionalna 63 [Ryc.

49]. W roku 1989 tradycyjnie ju wielu poznaniakw pospieszyo do cukierni po smakowite
pieczywo z makowym nadzieniem, ale maruderzy, ktrzy czekali do ostatniej chwili oby si
musieli smakiem rogali, bowiem w niektrych cukierniach zabrako64 [Ryc. 50].
Rogal witomarciski zyskiwa take uznanie w midzynarodowych konkursach. Mistrz
cukierniczy Zdzisaw Maach kilkakrotnie przywiz wyrnienia65. Przykadowo w 1972
roku z Midzynarodowego Konkursu Gastroprag w Pradze zoty medal [Ryc. 51], w 1978
roku z Midzynarodowego Konkursu Gastronomicznego Intergast w Budapeszcie rwnie
zoty medal, w 1988 roku zoty medal w konkursie Stow Narodowych organizowany
podczas targw w Berlinie oraz wyrnienie za rogale marciskie podczas Tygodnia
Polskiego organizowanego w Gerze w Turyngii w roku 1978 r. Niejako na uboczu rozwijaa
si tradycja rodzinnych spotka przy wypiekanych w warunkach domowych rogalach. Tak
byo na przykad w rodzinie, wspominanych wczeniej, Pastwa Jankowiakw - rodzinie o
kilkupokoleniowej tradycji piekarskiej. Po upastwowieniu i zamkniciu piekarni liczna,
blisza i dalsza rodzina rozproszona po Wielkopolsce, spotykaa si u Anieli Jankowiak, crki
seniora rodu, ktra a do swej mierci, w latach 80. XX w., kultywowaa z zapaem tradycj.
W oparciu o receptur z piekarni ojca corocznie wypiekaa pyszne rogaliki z nadzieniem
marcepanowym powstaym z mielonych migdaw. Na stole w domu rodzinnym pojawiay
si cae stosy rogali z tradycyjnym nadzieniem, czyli marcepanowym, a gocie byli
obdarowywani rogalami take na drog wspomina potomkini rodu Wacawa Maecka. W
latach 80. XX w. tradycja domowego wypieku rogali na w. Marcina zacza powoli zanika,
cho jeszcze obecnie mona spotka gospodynie, ktre nie wyobraaj sobie imienin Marcina
bez krztaniny wok przygotowywania marciskich rogali. Gos Wielkopolski informowa o
tym zjawisku w 1987 roku, piszc ... teraz jednak wypiekaj je ju tylko nieliczne
gospodynie. Ich obowizki przejli cukiernicy ...66.
W III Rzeczpospolitej (po 1989 r.) tradycja rogala witomarciskiego nie przyblaka, a
nawet zajaniaa na nowo. W wyniku migracji czci cukiernikw, ktrzy dowiadczenia
zawodowe w dziedzinie produkcji rogali wietomarciskich zdobyli w Poznaniu, tradycja
tego wypieku rozprzestrzenia si na tereny kolejnych powiatw wojewdztwa
wielkopolskiego. W pierwszej poowie lat 90. XX w. w Centrum Kultury Zamek narodzi
si pomys nawizujcy do tradycji jarmarkw ulicznych i w 1994 roku zorganizowano po raz
pierwszy Imieniny ulicy wity Marcin, ktrego kulminacyjnym punktem jest korowd
wyruszajcy, po uroczystej odpustowej sumie, spod kocioa w. Marcina na plac przed
Zamkiem. Uroczystemu korowodowi przewodzi na biaym koniu w. Marcin w stroju
rzymskiego legionisty, a ulicznemu festynowi nieodmiennie towarzysz witomarciskie
rogale67. A jak to byo z wypiekiem rogali? W 1990 roku do wypieku rogali przygotowane
byy Gastronomiczna Spdzielnia Spoywcw Spoem (okoo 8 ton), Spdzielnia Smak
(okoo 7.5 tony) oraz Piekarsko-Ciastkarska Spdzielnia Spoywcw Spoem (okoo
20 ton)68. Pen para pracoway midzy innymi cukiernie: WZ-ka, EXPRESSOWA,
KASZTELASKA, HAJDUCZEK, RARYTAS, USTRONIE. Zabrako niestety informacji

63

Gazeta Poznaska z 10.11.1988 r.

Gos Wielkopolski z 13.11.1989 r.
65
Maach, op. cit.; Bazar z czerwca 1983 r.: A. Lednicki, Zdzisaw Maach mistrz nad mistrzami, s. 22-23;
Przekrj z 19.10.1986 r.: J. Kalkowski, Olimpiada gastronomiczna
66
Gos Wielkopolski z 12.11.1987 r.
67
http://www.zamek.poznan.pl
68
Gazeta Poznaska z 10/11.11.1990 r.
64

18

prasowej o wielkopolskich rzemielnikach, ktrzy w tyche latach wypiekali okoo 50 ton

rogali witomarciskich rocznie.
W ostatnich latach produkcja rogali witomarciskich znaczco wzrosa. Rzemielnicy
zrzeszeni w Cechu Cukiernikw i Piekarzy w Poznaniu sprzedaj w dniu witego Marcina
to jest 11 listopada rednio 250 ton tego wyrobu, natomiast w skali rocznej sprzeda wynosi
500 ton, co stanowi 2.500.000 sztuk rogali.
Sprzeda zrealizowana przez dwch znaczcych producentw tego specjau to jest
Spdzielni Piekarsko-Ciastkarsk FAWOR z Poznania oraz Gastronomiczn Spdzielni
Spoywcw SPOEM rwnie z Poznania wyniosa w latach 2001 2005:
FAWOR SPC
2001 r.: 12,7 ton to jest 63.500 sztuk
2002 r.: 13,1 ton to jest 65.500 sztuk
2003 r.: 14,7 ton to jest 73.500 sztuk
2004 r.: 16,8 ton to jest 84.000 sztuk
2005 r.: 20,1 ton to jest 100.500 sztuk

SPOEM GSS
12,0 ton to jest 60.000 sztuk
14,0 ton to jest 70.000 sztuk
15,5 ton to jest 77.500 sztuk
16,5 ton to jest 82.500 sztuk
18,0 ton to jest 90.000 sztuk

Wyprodukowane iloci wiadcz o znaczeniu gospodarczym tego produktu dla Poznania i

wielu powiatw wojewdztwa wielkopolskiego. Ceny rogali nadziewanych biaym makiem
wahay si od 16 do 17 tys. zotych za kilogram69 [Ryc. 52]. Na Ryc. 53 przedstawiono
bileciki, jakie w ramach propagowania tradycji witomarciskiego rogala otrzymywa
klient w pocztkach lat 90. XX w. z kad zakupion w Cukierni Regionalna porcj rogali.
W roku 2003 Urzd Miasta Poznania, Cech Cukiernikw i Piekarzy oraz Izba Rzemielnicza
w Poznaniu stay si inicjatorami dziaa, ktrych celem jest promocja najbardziej
tradycyjnego wypieku w stolicy Wielkopolski i regionie rogala witomarciskiego. Std
wyszed pomys przyznawania wielkopolskim cukiernikom certyfikatw Poznaskiego
Tradycyjnego rogala witomarciskiego potwierdzajcych jako wypiekw i uznajcych
ich zgodno z tradycyjn receptur70 [Ryc.54].
Prb oceny wygldu, aromatu i smaku witomarciskich rogali z wielkopolskich cukierni
podejmuj te dziennikarze. Od 2002 roku Gazeta Wyborcza tworzy swoisty ranking rogali z
uwzgldnieniem zarwno jakoci, jak i ceny oferowanych smakoykw71.
Intensywna kampania promujca, midzy innymi podczas Imienin ulicy w. Marcin
przyczynia si do stworzenia w ostatnich latach z rogala witomarciskiego wizytwki
i sodkiego symbolu grodu nad Wart (Poznania). Rogal witomarciski w specjalnym
opakowaniu jest upominkiem, jakim wadze miasta corocznie obdarowuj zaprzyjanione
instytucje oraz, co bardziej znamienitych, Goci odwiedzajcych stolic Wielkopolski. W
maju 2003 roku wrczone zostay midzy innymi okoo 2 tysicom samorzdowcw
uczestnikw XXII Zgromadzenia Oglnego Rady Gmin i Regionw Europy - CEMR72.
Nierzadko zdarza si, e rogal witomarciski jest propagowany przez Poznaniakw i

69

Ibidem
http://mim.man.poznan.pl: Wiadomoci z Magistratu, 7.11.2003: Rogal witomarciski z certyfikatem.
71
Gazeta Wyborcza z 10-11.11.2003 r.: N. Mazur, Warto byo poczeka; 10-11.11.2004 r.: N. Mazur, Ale im si
upieko.
72
http://mim.man.poznan.pl: Wiadomoci z Magistratu, 16.01.2003: Upominki dla uczestnikw CEMR.
70

19

Wielkopolan poza regionem, a nawet wysyany za granic73. Na przeomie kwietnia i maja

2004 r. z okazji przystpienia Polski do Unii Europejskiej okazj skosztowania tradycyjnego
witomarciskiego smakoyku pochodzcego z Cukierni Weber z Poznania mieli
Berliczycy. Najwiksz popularnoci wrd goci i Berliczykw odwiedzajcych
stanowisko Ambasady Polskiej cieszyy si tradycyjne rogale z nieznanym praktycznie w
Niemczech nadzieniem z dodatkiem biaego maku74 [Ryc.55]. Kilkanacie dni pniej (1316.05.2004) take Paryanie mieli okazj zapozna si z smakiem witomarciskich rogali
prezentowanych przez poznaskich piekarzy ze Stowarzyszenia Rzemielnikw Piekarnictwa
RP podczas wita Chleba75.
Rogal witomarciski zyskuje uznanie take na forum krajowym. 27 lutego 2004 roku w
Warszawie prezes Polskiej Organizacji Turystycznej Andrzej Kozowski wrczy nagrody w
konkursie na turystyczn pamitk regionu. Nagrod za 2003 rok w kategorii wytworw
sztuki kulinarnej i regionalnych przysmakw o unikalnej recepturze otrzyma Urzd Miasta
Poznania za rogala witomarciskiego tradycyjne pieczywo o unikalnej recepturze,
wypiekane jedynie w Poznaniu z okazji w. Marcina, ... zwizane z obchodami wita
Niepodlegoci w dniu 11 listopada76. W 2005 roku Cukiernia Weber z Poznania jako jedna
z czterech firm z Wielkopolski, w dziewitej edycji konkursu organizowanego przez
Stowarzyszenie im. E.Kwiatkowskiego, nagrodzona zostaa Tytuem Polskiego Producenta
ywnoci 2005 za produkt Rogal Marciski77 [Ryc.56], a na I Wielkopolskiej Gali
Produktw Regionalnych i Tradycyjnych zorganizowanej z inicjatywy Departamentu
Rolnictwa, Geodezji i Kartografii oraz Krajowej Rady Ekologicznej rodowisko i Rozwj
rogal witomarciski z pracowni Mariana, Roberta i Ryszarda Weberw uzyska puchar.
8.3 Specyfika i wyjtkowe cechy rogala witomarciskiego
Rogal witomarciski oraz metoda jego wytwarzania zostay uksztatowane w toku
wieloletniej praktyki, wypracowanej przez zawodowych cukiernikw oraz tradycje
domowego wypieku. Cechy charakterystyczne rogala witomarciskiego zwizane s z
czynnikami ludzkimi - umiejtnociami wytwrcw, ktrzy wytwarzaj go wedug
tradycyjnych metod przy wykorzystaniu okrelonych surowcw. Produkt ten posiada
specyficzn jako, wynikajc z wygldu zewntrznego, ksztatu, smaku i aromatu oraz
zastosowania rzadkiego surowca biaego maku do wytworzenia nadzienia. Do wypieku
rogala witomarciskiego uywa si ciasta pfrancuskiego drodowego - listkujacego.
Jest to ciasto drodowe, ktre po wyroniciu i schodzeniu wakuje si z tuszczem,
najlepiej masem, dziki czemu powstaje ciasto pfrancuskie, ktre w trakcie wypieku staje
si delikatne z charakterystycznymi listkowaniami. I cho nie zachoway si stare informacje
opisujce przygotowanie ciasta na rogale to niemal ze stuprocentow pewnoci mona
stwierdzi, e od pocztku istnienia tradycji byo to ciasto drodowe, najpopularniejsze
od dawien dawna w Wielkopolsce zarwno w domach chopskich, mieszczaskich, jak
i szlacheckich78.
73

Gazeta Wyborcza z 3.12.2004 r., B.Wandtke: Anna i Igor Chraniuk sylwetka tygodnia.
Przegld Piekarski i Cukierniczy, 7/2004, s. 52: Poznascy cukiernicy od pierwszych chwil w zjednoczonej
Europie
75
Gazeta Poznaska z 7.05.2004 r.: (D), Rogale w Paryu
76
http://www.pot.gov.pl; Gazeta Poznaska z 27.11.2004 r.: (o-KAR), Rogal nagrodzony
77
Business Polonia, 9/2005, wydanie specjalne: Polski Producent ywnoci 2005; Gos Wielkopolski
z 26.10.2005 r.: Polscy Producenci ywnoci 2005
78
Kuchnia Wielkopolska wczoraj i dzi, czyli porady jak smacznie i tanio gotowa zachowujc tradycj
i zdrowie, pod red. J. Gawckiego, Pozna 1996, s. 371
74

20

Liczcy dzisiaj ponad 90 lat mistrz cukierniczy z Poznania Jzef Probaski, ktry rogale
witmarciskie wypieka jeszcze przed wojn mwi, e ciasto przygotowywano wedug
jednej receptury nazywanej trzy razy trzy. Okrelenie wzio si std, e raz rozwakowane
ciasto dzielono na trzy czci i w jedn ponownie wgniatano maso, tak, aby ciasto byo
lekkie i listkowane79. Zdecydowanie wicej informacji uzyska mona na temat wntrza
rogali, czyli nadzienia, ktre wiadczy o wyjtkowoci rogala witomarciskiego.
A powinno mie ono zgodnie z tradycj nut migdaowo-makow (marcepanowo-makow),
co dzisiaj czsto uzyskuje si poprzez przygotowanie masy z biaego maku z dodatkiem
aromatycznych olejkw migdaowych.
Rogale witomarciskie znane s od XIX wieku i obecnie piecze si je nie tylko z okazji
wita w. Marcina. Przepis jest przekazywany z pokolenia na pokolenie przez piekarzy z
Poznania i jego okolic i nie ma chyba osoby w Poznaniu, ktra nie znaaby tego produktu.
Nieznane jest, aby zwyczaj zwizany z wypiekiem rogali na witego Marcina, by
praktykowany w innym regionie i nie s znane inne miejsca, z ktrymi byyby zwizana
podobne zwyczaje dotyczce obchodzenia dnia w. Marcina.

9. Kontrola:

Naley poda nazw i adres organu lub jednostki organizacyjnej80) przeprowadzajcych

kontrol zgodnoci ze specyfikacj oraz zakres kontroli.
Nazwa organu lub
jednostki organizacyjnej:

Wojewdzki Inspektor Jakoci Handlowej Artykuw

Rolno-Spoywczych w Poznaniu

Adres:

Plac Wolnoci 17, 61-739 Pozna,

Numer telefonu:

+48 61 8510345

Numer faksu:

+48 61 8510346

e-mail:

wipoznan@ijhars.gov.pl

10. Etykietowanie:
Naley przedstawi, jeeli zostay wprowadzone, szczeglne zasady dotyczce etykietowania
danego produktu rolnego lub rodka spoywczego.
Rogale witomarciskie co do zasady sprzedawane s pojedynczo bez opakowa. W
przypadku wykorzystywania opakowa, producenci rogali witomarciskich bd uywa
symbolu chronionego oznaczenia geograficznego oraz napis Chronione Oznaczenie
Geograficzne.

79
80)

Gazeta Poznaska z 9/10.11.2002 r.: D. Pawlicka, Rogale nasze marciskie

Kontrola moe by przeprowadzana przez wicej ni jeden podmiot.

21

11. Szczegowe wymagania wprowadzone przez obowizujce przepisy:

Naley napisa, czy istniej szczegowe wymagania wprowadzone przez przepisy Unii
Europejskiej lub przepisy krajowe dotyczce zgaszanego produktu rolnego lub rodka
spoywczego.
Brak

12. Informacje dodatkowe:

Naley przedstawi, jeeli istniej, informacje dodatkowe dotyczce zgaszanego produktu
rolnego lub rodka spoywczego.
Brak

22

13. Wykaz dokumentw doczonych do wniosku:

Naley przedstawi wykaz materiaw i publikacji, do ktrych s odwoania we wniosku oraz
wykaz doczonych zacznikw.

23

WNIOSEK W SPRAWIE ZMIAN

Rozporzdzenie Rady (WE) nr 510/2006 w sprawie ochrony oznacze geograficznych i nazw
pochodzenia
Wniosek w sprawie zmian skadany na podstawie art. 9
[Zarejestrowana nazwa] Rogal witomarciski
Nr WE: [wycznie do uytku WE]
[Zaznaczy jeden kwadrat wpisujc X:] x CHOG
1.

CHNP

NAGWEK W SPECYFIKACJI PRODUKTU, KTREGO DOTYCZY ZMIANA

Nazwa produktu
X Opis produktu
Obszar geograficzny
Dowd pochodzenia
Metoda produkcji
Zwizek
Etykietowanie
Wymogi krajowe
Inne [okreli jakie]

2.

RODZAJ ZMIAN
X zmiana jednolitego dokumentu lub arkusza streszczenia
zmiana specyfikacji zarejestrowanej CHNP lub zarejestrowanego CHOG, w
odniesieniu do ktrych nie opublikowano ani jednolitego dokumentu ani
streszczenia
zmiana specyfikacji niewymagajca zmian w opublikowanym jednolitym
dokumencie (art. 9 ust. 3 rozporzdzenia (WE) 510/2006)
tymczasowa zmiana specyfikacji wynikajca z wprowadzenia obowizkowych
rodkw sanitarnych lub fitosanitarnych przez wadze publiczne (art. 9 ust. 4
rozporzdzenia (WE) nr 510/2006)

3.

ZMIANA (ZMIANY):
Obnieniu ulega dolna granica masy Rogala witomarciskiego, ktra bdzie
wynosi 150 g i tym samym masa rogala bdzie ksztatowaa si od 150 g do 250 g.
Proponowana zmiana jest podyktowana zmianami w przyzwyczajeniach
konsumentw, ktrzy od pewnego czasu zgaszaj postulaty zmniejszenia masy
rogali. Zwyczaje ywieniowe ulegy zmianie i rogale, w obecnej wielkoci, stanowi

PL

PL

zbyt du porcj sodyczy zwaszcza, e Rogale witomarciskie s wypiekane i

spoywane obecnie na co dzie, a nie tylko od wita. Obnienie dolnej granicy
masy rogala pozwoli na zwikszenie popytu, a tym samym przyczyni si do
rozszerzenia grona konsumentw, co powinno przyczyni si rwnie do
rozpowszechniania informacji na temat systemu Chronionych Oznacze
Geograficznych.
Zmniejszenie gramatury produktu w aden sposb nie wpynie na cechy specyficzne
Rogala witomarciskiego okrelone w pkt. 5.2 jednolitego dokumentu, ani jego
walory smakowe.
Ponadto z uwagi na powysze zmiany, naley wykreli z pkt. 3.2 jednolitego
dokumentu zdanie dotyczce wymiarw rogala: Rogal wpisuje si w kwadrat o
boku ok. 14 cm, jego wysoko w najgrubszym miejscu wynosi ok. 7 cm, a
szeroko ok. 10 cm. Zmiana ta jest konsekwencj zmiany zakresu dopuszczalnej
masy produktu, a utrzymanie wskazanych wymiarw w tym przypadku nie jest
uzasadnione. Bezcelowe jest rwnie wskazywanie innych wymiarw, gdy przy
takiej rozbienoci wagowej trudno byoby je okreli. Wynika to m.in. z procesu
wypieku, ktry powoduje, e ciasto zwiksza swoj objto na co rzemielnik nie
ma wpywu. Naley podkreli, e wykrelenie wymaga w odniesieniu do
wymiarw produktu w aden sposb nie wpynie na jego specyficzny ksztat, ktry
musi zosta zachowany bez wzgldu na mas rogala.
4.

ZAKTUALIZOWANY JEDNOLITY DOKUMENT (JEELI ZAISTNIEJE TAKA POTRZEBA)

JEDNOLITY DOKUMENT
ROZPORZDZENIE RADY (WE) nr 510/2006 w sprawie ochrony oznacze geograficznych
i nazw pochodzenia produktw rolnych i rodkw spoywczych
Rogal witomarciski
Nr WE:
CHOG (x)

PL

CHNP ( )

PL

1.

NAZWA
Nazwa Rogal witomarciski spenia wymagania art. 2 ust. 2 rozporzdzenia
Rady (WE) 510/2006 i jest nazw uywan zwyczajowo dla okrelenia rogala
wypiekanego w stolicy regionu Wielkopolski Poznaniu i kilku okolicznych
miastach. Nazwa rogala wywodzi si z tradycji wypieku i spoywania na dzie w.
Marcina (11 listopada) rogali z charakterystycznym nadzieniem, kultywowanej na
tym obszarze.

2.

PASTWO CZONKOWSKIE LUB PASTWO TRZECIE

Polska

3.

OPIS PRODUKTU ROLNEGO LUB RODKA SPOYWCZEGO

3.1.

Rodzaj produktu
Klasa 2.4: Chleb, ciasto, ciastka, wyroby cukiernicze, herbatniki i inne wyroby
piekarskie.

3.2.

Opis produktu noszcego nazw podan w pkt 1

Rogal wietomarcinski ma ksztat pksiyca, jest posmarowany pomad i
posypany rozdrobnionymi orzechami. Na przekroju jest owalny. Masa rogala wynosi
od 150 do 250 g. Powierzchnia skrki ma barw od ciemnozocistej do
jasnobrzowej. Ciasto ma barw kremow, a masa (nadzienie) jest beowa - od jasno
do ciemnobeowej. Wypieczone ciasto jest elastyczne w dotyku, listkujce, na
przekroju porowate z widocznymi warstwami. Bliej rodka zwoje ciasta przeoone
s mas makow. W rodku rogal wypeniony jest mas makow w odczuciu
wilgotn. Smak i zapach charakterystyczne dla wyrobu pochodz od zawartych w
nim surowcw - ciasta drodowego i masy makowej sodki i zarazem lekko
migdaowy.

3.3.

Surowce (wycznie w odniesieniu do produktw przetworzonych)

Surowce stosowane do wyrobu Rogala witomariskiego:
- Surowce na ciasto: mka pszenna, margaryna, mleko, jaja, cukier, drode, sl,
aromat cytrynowy.
- Surowce na nadzienie: biay mak, cukier, okruchy, masa jajowa, margaryna,
rodzynki, orzechy, owoce w syropie lub kandyzowane, aromat migdaowy.
- Pozostae surowce (warstwa dekoracji): pomada, rozdrobnione orzechy.
Mka powinna zawiera powyej 27% elastycznego glutenu. Uatwia to wakowanie
ciasta i pozwala uzyska po przeoeniu i wakowaniu z margaryn
charakterystyczne uwarstwienie listkowanie.

3.4.

Pasza (wycznie w odniesieniu do produktw pochodzenia zwierzcego)

--------------------------------------------------------------------------------------------

3.5.

Poszczeglne etapy produkcji, ktre musz odbywa si na wyznaczonym

obszarze geograficznym:
- Sporzdzenie ciasta drodowego
- Sporzdzenie ciasta pfrancuskiego

PL

PL

- Przygotowanie masy makowej

- Nadziewanie i formowanie rogali
- Wypiek
- Dekorowanie
3.6.

Szczegowe zasady dotyczce krojenia, tarcia, pakowania itd.

--------------------------------------------------------------------------------

3.7.

Szczegowe zasady dotyczce etykietowania

Rogale witomarciskie mog by sprzedawane bez opakowa. W przypadku
wykorzystywania opakowa, na etykiecie Rogali witomarciskich musi zosta
umieszczony symbol chronionego oznaczenia geograficznego oraz napis Chronione
Oznaczenie Geograficzne.

4.

ZWIZE OKRELENIE OBSZARU GEOGRAFICZNEGO

Miasto Pozna w granicach administracyjnych i powiat poznaski oraz nastpujce
powiaty wojewdztwa wielkopolskiego:
Chodzieski
Czarnkowski
Gnienieski
Gostyski
Grodziski
Jarociski
Kaliski i miasto Kalisz
Kolski
Koniski i miasto Konin
Kociaski
Krotoszyski
Leszczyski i miasto Leszno
Nowotomyski
Obornicki
Ostrowski
Pilski
Pleszewski
Rawicki
Supecki
Szamotulski
remski

PL

PL

redzki
Wgrowiecki
Wolsztyski
Wrzesiski
5.

ZWIZEK Z OBSZAREM GEOGRAFICZNYM

5.1.

Specyfika obszaru geograficznego

Rogal witomarciski wywodzi si z tradycji wypieku i spoywania na dzie w.
Marcina (11 listopada) rogali z charakterystycznym nadzieniem. Zwyczaj ten
pochodzi z Poznania i okolic.
Obchody dnia w. Marcina sigaj XVI wieku i s zwizane z kocem prac
polowych w danym roku. Na cze tego witego nazwano gwna ulic Poznania, a
uroczystoci ku czci w. Marcina s co roku obchodzone i stanowi dziedzictwo
caej spoecznoci miasta.
Renoma Rogala witomarciskiego wypracowana zostaa przez cukiernikw i
piekarzy z Poznania, stolicy Wielkopolski i okolic. Od 150 lat na dzie w. Marcina
piekarze oferowali mieszkacom miasta ten wyrb. Tradycja rozprzestrzenia si na
bliskie powiaty wojewdztwa wielkopolskiego.
Z czasem Rogal witomarciski sta si wypiekiem dostpnym na co dzie,
jednake jego produkcja i spoycie cigle koncentruj si wok dnia imienin w.
Marcina.

5.2.

Specyfika produktu
Cechy charakterystyczne Rogala witomarciskiego zwizane s z wiedz i
umiejtnociami wytwrcw, ktrzy wytwarzaj go zgodnie ze specyfikacj. Produkt
ten posiada specyficzna jako, wynikajca z wygldu zewntrznego, ksztatu,
smaku i aromatu oraz zastosowania szczeglnego surowca biaego maku do
wytworzenia nadzienia.
Uywa si cista drodowego, pfrancuskiego. Jest to ciasto drodowe, ktre po
wyroniciu i schodzeniu wakuje si z margaryn, dziki czemu powstaje ciasto
pfrancuskie, ktre w trakcie wypieku staje si delikatne z charakterystycznym
listkowaniem. Zgodnie z receptur nazywan trzy raz trzy, na 2/3 ciasta nakada
si warstw margaryny i skada si ciasto na trzy tak, e powstaj trzy warstwy
ciasta przeoone dwoma warstwami tuszczu. Ciasto nastpnie rozwakowuje si i
ponownie skada jeszcze dwa razy na trzy lub jeden raz na cztery. W ten sposb
uzyskuje si charakterystyczne dla ciasta pfrancuskiego uwarstwienie.

PL

PL

Nadzienie z biaego maku z dodatkiem aromatu migdaowego zdecydowanie

odrnia Rogala witomarciskiego od innym sodkich wypiekw. Biay mak jest
szczeglnym, rzadko stosowanym surowcem.
Zasadniczy wpyw na wyjtkowy charakter wyrobu maj:
- ciasto pfrancuskie listkujce, zawierajce jako surowce: mk pszenn,
margaryn, mleko, jaja, cukier, drode, sl, aromat cytrynowy,
- nadzienie rogala, wyrabiane jest przede wszystkim z biaego maku, do ktrego
dodawane s: cukier, okruchy ciasta biszkoptowego, masa jajowa, margaryna,
rodzynki, orzechy, owoce w syropie lub kandyzowane (czerenia, gruszka, skrka
pomaraczowa) oraz aromat migdaowy.
- sposb zawijania ciasta i nakadania masy makowej oraz dekorowanie pomad i
rozdrobnionymi orzechami wpywaj na ostateczny, wyjtkowy ksztat i oglny
wygld rogala,
Kombinacja tych skadnikw oraz specyficzne listkujce ciasto powoduje, e Rogal
witomarciski jest wyjtkowym, niespotykanym produktem.
5.3.

Zwizek przyczynowy zachodzcy midzy charakterystyk obszaru

geograficznego a jakoci lub waciwociami produktu (w przypadku CHNP)
lub szczeglne cechy jakociowe, renoma lub inne waciwoci produktu (w
przypadku CHOG):
Historia, tradycja wypieku i renoma Rogala witomarciskiego
Rogal witomarciski od co najmniej 150 lat cieszy si w Poznaniu niesabnc
popularnoci i powodzeniem. W wiadomoci Poznaniakw i goci grodu nad rzek
Wart wyrb ten zwizany jest z obchodami dnia w. Marcina przypadajcymi na 11
listopada. O renomie tego produktu wiadczy ilo legend i poda dotyczcych
pocztku wypiekw Rogala witomarciskiego.
Wedug jednej z legend prekursorem wypieku Rogala witomarciskiego w
Poznaniu by Jzef Melzer cukiernik w piekarni, ktry namwi swego pracodawc
do wypieku rogali, rozdanych nastpnie ubogim mieszkacom Poznania. Na pomys
wpa on mia w listopadzie 1891 roku pod wpywem kazania proboszcza parafii w.
Marcina ks. Jana Lewickiego, ktry namawia, by uczci wito, uosabiajcego
mio do bliniego, patrona parafii, a zarazem patrona piekarzy, jakim uczynkiem
miosierdzia skierowanym do niezamonych mieszkacw Poznania.
Rwnie ksztat rogala ma tradycyjne korzenie, Jego pochodzenie przypisywane jest
czasom zwycistwa krla Jana III Sobieskiego na Turkami pod Wiedniem. W 1683
roku krl Polski Jan III Sobieski zdoby wiele chorgwi tureckich, na ktrych

PL

PL

widnia pksiyc, ktrego ksztat posuy jako wzr do wypieku Rogala

witomarciskiego upamitniajcego to zwycistwo. Wedug innej poznaskiej
legendy ksztat nawizuje do podkowy zgubionej przez konia w. Marcina.
Najstarsza odnaleziona wzmianka o rogalach pieczonych na dzie w. Marcina
zamieszczona zostaa 10 listopada 1852 r., w Gazecie Wielkiego Ksistwa
Poznaskiego przez powsta trzy lata wczeniej przy ulicy Wrocawskiej w
Poznaniu, cukierni Antoniego Pfitznera:
Jutro w Czwartek Rogale nadziewane, po rnych cenach w cukierni A. Pfitznera,
ulica Wrocawska.
Pierwszym odnotowanym uyciem nazwy Rogal witomarciski jest anons
prasowy z 11 listopada 1860 r.
Po zakoczeniu II wojny wiatowej tradycja wypieku Rogali witomarcikich
bya kontynuowana przez prywatne cukiernie i piekarnie w Poznaniu. Ustawa
nacjonalizacyjna z 3 stycznia 1946 r., nie obja bowiem maych zakadw
rzemielniczych. Wtedy zmieniono rodzaj masy, ktr nadziewano rogale. Ze
wzgldu na trudnoci aprowizacyjne surowce do wytworzenia masy migdaowej
stay si praktycznie niedostpne, a cukiernicy i piekarze zaczli zastpowa mas
migdaow mas z biaego maku.
Od lat 60. XX wieku gazety czsto informoway o iloci zjadanych przez
Poznaniakw 11 listopada rogali. Dziki tym rdom wiadomo dzi, e spoycie
wzroso z kilkunastu ton we wczesnych latach szedziesitych do okoo 42,5 tony w
1969. Obecnie producenci z Poznania sprzedaj w dniu witego Marcina rednio
250 ton tego wyrobu, natomiast w skali rocznej sprzeda wynosi okoo 500 ton.
Rogal witomarciski sta si symbolem Poznania, ktrym czstuje si
oficjalnych goci. W 2004 roku nagrodzony zosta przez Polsk Organizacj
Turystyczn. Uzasadnienie opisuje go jako:
tradycyjne pieczywo o unikalnej recepturze, wypiekane jedynie w Poznaniu z
okazji w. Marcina
Te informacje pokazuj renom tego specyficznego produktu i jego zwizek z
Poznaniem i caym regionem.
Odesanie do publikacji specyfikacji
(art. 5 ust. 7 rozporzdzenia (WE) nr 510/2006)

PL

PL

5.

PL

ODESANIE DO PUBLIKACJI SPECYFIKACJI

PL