You are on page 1of 14

Urszula Sawicka

Nowe technologie w muzeach


i ich kontekst edukacyjny

Artyku Nowe technologie w muzeach i ich kontekst edukacyjny autorstwa Urszuli Sawickiej
(u.savicka@gmail.com) jest dostpny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa Uycie niekomercyjne - Bez utworw zalenych 4.0 Midzynarodowe
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

Muzeum to instytucja, ktra przechowuje i bada obiekty


o wartoci historycznej lub artystycznej, a take udostpnia je

dla odbiorcw. Czynnik ludzki ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia


dziaalnoci muzealnej, prowadzonej przez pracownikw muzeum i ich
stosunku do publicznoci, dla ktrej muzeum jest przeznaczone. We wstpie
do Key Concepts of Museology1 Andr Desvalles i Franois Mairesse
rozpoznaj trzy podstawowe funkcje muzeum: ochron (w tym nabywanie,
konserwacj i zarzdzanie zbiorami), badania oraz komunikacj, obejmujc
edukacj i wystawy, niewtpliwie dwie najbardziej widoczne funkcje.
Udostpnianie zbiorw w postaci wystaw jest wic wraz z edukacj czci
komunikacji z odbiorc. W zalenoci od zada podejmowanych przez
edukatorw oraz paszczyzn i obszarw muzeum, w jakie s oni
zaangaowani, dziaania edukacyjne funkcjonuj w ramach rnych modeli
edukacji muzealnej. Piszc o obszarach, w ktrych aktywno edukacyjna
moe by realizowana mam na myli:

dziaania w przestrzeni wystawy i poza ni;

zaangaowane uczestnictwo w tworzeniu ksztatu wystaw i opracowywaniu


materiaw wzbogacajcych ekspozycj;

ewaluacj zarwno programw edukacyjnych i wystaw, jak i samej


publicznoci.
Badacze edukacji wskazuj cztery podejcia, realizowane w obszarze
muzeum. Koncepcje te opisuj podobne modele, uywajc jednak rnej
typologii. Co wane, modele te nie powinny by traktowane rozdzielnie,
poniewa w praktyce uzupeniaj si, wykorzystujc rne rodki
do osignicia podobnych celw. Porwnujc podejmowane dziaania mona
zauway jednak, e niektre z tych modeli realizowane s znacznie czciej,
1

A. Desvallees, F. Mairesse, Key Concepts of Museology, Armand Collin 2010.


Artyku Nowe technologie w muzeach i ich kontekst edukacyjny autorstwa Urszuli Sawickiej
(u.savicka@gmail.com) jest dostpny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa Uycie niekomercyjne - Bez utworw zalenych 4.0 Midzynarodowe
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

a tendencja ta zaley od przyjtych drg ksztacenia oraz rodzaju grup,


do jakich skierowany jest program edukacyjny.
Carmen Mrsch, niemiecka artystka i badaczka, wyrnia kilka
dyskursw edukacji kulturalnej, ktre mona rwnie rozpozna jako
dyskursy edukacji muzealnej. Proponuje ona podzia na cztery typy:
afirmatywny, reprodukcyjny, dekonstrukcyjny i transformacyjny2. Chocia
opisywany przez Mrsch podzia oparty jest na muzeum sztuki, rwnie
dobrze mona go przenie do muzeum o innym charakterze. Dyskurs
afirmatywny jest tym najbardziej dominujcym. Wedug niego sztuka (wic
i kada inna kategoria, ktr zajmuje si instytucja muzealna) jest dziedzin
specjalistyczn, a do celw edukacji naley rozszerzanie wiedzy odbiorcy,
poprzez takie rodki jak: wykady, broszury, albumy, pokazy filmw
i wystawy. Taka dziaalno edukacyjna jest skierowana przede wszystkim
do odbiorcy zaznajomionego ju wczeniej z prezentowanym tematem,
zmotywowanego i zainteresowanego danymi treciami.
Drugi dyskurs reprodukcyjny ma gwnie umoliwia kontakt
ze sztuk i dobrami dziedzictwa jak najwikszej liczbie odbiorcw,
jednoczenie minimalizujc jej wszelkie obawy zwizane z t instytucj
i korzystaniem z jej oferty. rodkami wykorzystywanymi do realizacji tych
celw bd wszelkie dziaania warsztatowe (dla grup zorganizowanych,
rodzin czy nauczycieli), a take wydarzenia masowe, jak na przykad Noc
Muzew3.
Kolejnym, rzadziej realizowanym jest dyskurs dekonstrukcyjny, ktry
przejawia si w krytycznym ujciu zarwno instytucji muzeum, jak i samej
sztuki. Dyskurs ten jest zwizany z rozwojem krytycznej muzeologii i nowym
instytucjonalizmem. Poddaje on w wtpliwo muzealn tendencj
2

C. Mrsch, Na rozdrou midzy czterema dyskursami. Edukacja kulturalna a afirmacja,


reprodukcja, dekonstrukcja i transformacja (skrt tekstu), www.zachta.art.pl (dostp
02.05.2014).
3
Tame.
Artyku Nowe technologie w muzeach i ich kontekst edukacyjny autorstwa Urszuli Sawickiej
(u.savicka@gmail.com) jest dostpny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa Uycie niekomercyjne - Bez utworw zalenych 4.0 Midzynarodowe
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

do absolutyzowania

oraz

obiektywizowania

narracji

historycznej

i artystycznej, kadc szczeglny nacisk na analiz praktyk muzealnych4.


Dziaaniami podejmowanymi w ramach tego dyskursu bd przede
wszystkim interwencje w przestrze wystawiennicz z udziaem artystw
i edukatorw w rnym stopniu angaujce publiczno, jak rwnie
oprowadzania po wystawie o charakterze krytycznym wobec autorytetu
instytucji, przedstawiajce rne moliwoci interpretacji. Dziaania te czsto
kierowane s do grup okrelanych jako wykluczone, bd dyskryminowane
przez instytucje5.
Ostatnim, najmniej rozpowszechnionym dyskursem jest dyskurs
transformacyjny. W jego zakresie, dziaania edukacyjne maj powodowa
rozszerzenie definicji instytucji oraz doprowadzi do uznania jej za czynnik
zmian spoecznych. Dyskurs ten podejmuje prb zniesienia wszelkich granic
midzy zorganizowanymi elementami instytucji, czyli midzy kuratorami,
edukatorami

publicznoci.

ramach

tego

typu

edukacyjnego

podejmowane s dziaania, ktre tworz now jako ekspozycyjn,


angaujc wyej wymienione elementy we wsplne przedsiwzicia na rzecz
odsonicia mechanizmw odpowiedzialnych za funkcjonowanie instytucji,
a take jej usprawnienia i rozszerzenia6. Celem nadrzdnym nie jest wic
wprowadzenie publicznoci w wiat muzeum, ale wyprowadzenie muzeum
w otaczajcy je wiat.
Inn typologi proponuje duska badaczka i edukatorka Helene Illeris.
Wyznacza ona perspektyw teoretyczn, skupiajc si na sposobach, w jakie
rnego rodzaju sytuacje edukacyjne wpywaj na odbiorc. Sytuacje
te pojmuje jako zdarzenia wizualne odbierane przez oko uczcego

P. Piotrowski, Muzeum krytyczne, Dom Wydawniczy Rebis, Pozna 2011, s. 14.


M. Szelg, Koncepcje edukacyjne w polskich muzeach w wietle Raportu o stanie edukacji
muzealnej, [w:] Edukacja muzealna Polsce, aspekty konteksty ujcia, Pastwowe Muzeum na
Majdanku, Lublin 2013, s. 30.
6
Tame, s. 32.
5

Artyku Nowe technologie w muzeach i ich kontekst edukacyjny autorstwa Urszuli Sawickiej
(u.savicka@gmail.com) jest dostpny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa Uycie niekomercyjne - Bez utworw zalenych 4.0 Midzynarodowe
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

si widza7, a edukacja badana jest gwnie z punktu widzenia odbiorcy. Illeris


proponuje

typologi

czterech

modeli

edukacyjnych:

oka zdyscyplinowanego, oka estetycznego, oka pragncego i oka


przyjaznego.
Pierwszy model edukacji oka zdyscyplinowanego, wie si
z autorytetem instytucji, niepodwaaln susznoci w wyborze zarwno
dzie i informacji, jak i interpretacji. Odbiorca dostosowuje si do sytuacji
muzealnej, w ktrej funkcj pierwszej osoby peni reprezentant instytucji.
Widz jest w pozycji osoby drugiej, ktra oczekuje wiedzy i informacji o tym,
jak rozumie i odbiera dzieo sztuki. Samo dzieo peni funkcj osoby
trzeciej, o ktrej si mwi, ale z ktr si nie rozmawia.
Drugim typem jest model edukacji oka estetycznego. O ile oko
zdyscyplinowane jest podanym skutkiem zamierzonych dziaa kuratorw
oraz przewodnikw muzealnych, o tyle oko estetyczne zupenie odwrotnie
odwouje si do naturalnych, wrodzonych zdolnoci jednostki8. Model ten
ma na celu uwolnienie intuicji twrczej odbiorcy, odsuwa autorytet instytucji
na bok, dajc zwiedzajcemu moliwo podjcia niezalenych dziaa, ktre
nie ograniczaj jego odbioru sztuki. Model ten jednak czsto zostaje
odrzucony przez odbiorc, ktry nie dostajc adnej informacji bd
wyjanie od placwki eksponujcej, stwierdza, e nie rozumie sztuki9.
Trzecim typem jest model oka pragncego, ktry charakteryzuje si
praktyk otwartych pyta zadawanych w przestrzeni wystawy, cieek
tematycznych czy zada, ktre maj na celu pobudzanie zwiedzajcego
do samodzielnego uczenia si. rodkiem do realizacji tych praktyk s czsto
eksperymentalne projekty edukacyjne lub laboratoria edukacji.

H. Illeris, Zdarzenia wizualne i przyjacielskie oko: metody ksztacenia widza w nowych


sytuacjach edukacyjnych duskich muzew sztuki, [w:] Edukacja muzealna, antologia tumacze,
red. Skutnik J., Szelg M., Muzeum Narodowe, Pozna 2010, s. 205.
8
Tame, s. 215.
9
Tame. s. 217.
Artyku Nowe technologie w muzeach i ich kontekst edukacyjny autorstwa Urszuli Sawickiej
(u.savicka@gmail.com) jest dostpny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa Uycie niekomercyjne - Bez utworw zalenych 4.0 Midzynarodowe
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

Ostatni model to edukacja oka przyjaznego. Ma ona na celu


znalezienie paszczyzny porozumienia midzy podmiotem (zwiedzajcym),
a przedmiotem (obiektem artystycznym). Cel ten moliwy jest do osignicia,
jeli wytworzy si midzy nimi przestrze dialogu, forma wymiany. rodkami
w tej metodzie bdzie, jak to okrela Illeris, pozycja przyjani 10, w ktrej
to obiekt peni funkcj pierwszej osoby, a zwiedzajcy drugiej. Dokonuje si
to za pomoc eksperymentalnej sytuacji edukacyjnej, np. poprzez udzielanie
gosu obiektom i w ten sposb oywiania ich, czyli indywidualizowania
z perspektywy odbiorcy.
W artykule Koncepcje edukacyjne w polskich muzeach w wietle
raportu o stanie edukacji muzealnej11, Marcin Szelg podejmuje prb oceny
praktyk edukacyjnych i przyjmowanych strategii teoretycznych w polskich
muzeach. Zestawiajc ze sob rne podejcia teoretyczne, stwierdza,
e najbardziej popularn metod pracy edukacyjnej w polskich muzeach jest
edukacja oka zdyscyplinowanego, ktra jest bliska temu, co Carmen Mrsch
nazywa dyskursem afirmatywnym. Dziaania te s wic gwnie oparte
na przekazywaniu informacji, bez wchodzenia w dyskusj czy poszukiwanie.
W muzeach sztuki do czsto realizowany jest model oka estetycznego,
w ktrym zwiedzajcy skazany jest na wasne poszukiwania w granicach
biaego szecianu. Model ten, teoretycznie zbliony do dyskursu
dekonstrukcyjnego, w Polsce zblia si bardziej do typu reprodukcyjnego,
w ktrym rwnie mona by odnale cechy edukacji oka pragncego.
Nie ulega jednak wtpliwoci, e najrzadziej pojawiajc si form jest model
edukacji oka przyjaznego i dyskurs transformacyjny. Trudno te mwi
o tym, e ktrakolwiek ze strategii jest podejmowana przez dziay edukacji
wiadomie. Najczciej, jak pisze Szelg, mamy do czynienia ze ladami
rnych podej edukacyjnych12. Do czsto stosowane s praktyki majce
10

Tame, s.228.
M. Szelg, Koncepcje edukacyjne w polskich muzeach w wietle Raportu o stanie edukacji
muzealnej, dz. cyt.
12
M. Szelg, Koncepcje edukacyjne w polskich muzeach, dz. cyt., s. 33.
11

Artyku Nowe technologie w muzeach i ich kontekst edukacyjny autorstwa Urszuli Sawickiej
(u.savicka@gmail.com) jest dostpny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa Uycie niekomercyjne - Bez utworw zalenych 4.0 Midzynarodowe
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

na celu uatrakcyjnienie muzeum i masowe zwikszenie zainteresowania


spoeczestwa t instytucj. Ze wzgldu na ograniczone zaangaowanie
edukatorw w tworzenie ekspozycji i materiaw do wystaw, a take mae
zainteresowanie samego muzeum funkcjami edukacyjnymi, podejmowanie
eksperymentalnych dziaa wydaje si niemoliwe. Jeli jednak edukator jest

wiadomy rnorodnoci metod edukacyjnych, to potrafi je


zastosowa do realizacji zaoonych celw, gdy, jak ju wczeniej
wspominaam, metody te powinny si przenika i uzupenia w
zalenoci od przyjtych zaoe.

yjemy w czasach spoeczestwa sieci, gdzie ycie realne i internetowe


funkcjonuj jako dwa rwnolege byty. Kultura 2.0 to nowy typ obiegu
kultury, ksztatowanego przez dowiadczenie korzystania z mediw
cyfrowych oraz przez moliwoci, jakie te media oferuj13. Gwnymi jej
cechami s technologie cyfrowe, uczestnictwo i interaktywno, otwarto,
konwergencja mediw i form medialnych, nowe moliwoci archiwizacji i
awans amatorw14. Liczba wytworw kultury cyfrowej ronie. Zauwaalne
jest te, e wikszo tych wytworw pojawia si na ekranach15, ktre s
wszechobecne i maj ogromny wpyw na percepcj i rozumienie. Pojawiaj
si nowe, autonomiczne formy kultury, zwizane z rozwojem nowych
technologii

medialnych

produkcyjnych.

Przemiany

spoeczne

technologiczne, ktrym ulegaj wszystkie sfery ycia, maj rwnie wpyw na


instytucje kultury, a w konsekwencji rwnie na muzea. Wedug raportu
Kultura 2.0., wyzwania cyfrowej przyszoci w Polsce mamy liczn grup
aktywnych uczestnikw nowych form kultury, ktr mona nazwa
Pokoleniem K2.0, ludzi modych, dobrze wyksztaconych, otwartych na nowe
13

http://www.dwutygodnik.com/artykul/1-alfabet-nowej-kulturyabck20.html, dostp:
(20.07.2014).
14
http://www.nina.gov.pl/kultura-2_0/tematy, dostp: (20.07.2014).
15
J. Dijk, Spoeczne aspekty nowych mediw, PWN, 2010, s.269.
Artyku Nowe technologie w muzeach i ich kontekst edukacyjny autorstwa Urszuli Sawickiej
(u.savicka@gmail.com) jest dostpny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa Uycie niekomercyjne - Bez utworw zalenych 4.0 Midzynarodowe
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

technologie i usugi oraz now ofert kultury16. Moliwoci jakie daj nowe
technologie mog by drog do przycignicia do muzeum modych widzw,
ktrzy rzadko odwiedzaj tego typu instytucje w ogle. Interesujcym jest, w
jakim zakresie muzea korzystaj z tych moliwoci. Poniewa funkcja
ochronna i badania nad edukacj nie wymagaj kontaktu z odbiorc,
najwikszy potencja wykorzystaniu nowych technologii w muzeach mona
upatrywa w funkcji komunikacyjnej. Przedstawi kilka wybranych
projektw

muzealnych

posugujcych

si

przeanalizuj ich warto edukacyjn w

nowymi

technologiami

kontekcie nowych koncepcji

edukacji muzealnej.
Nowe technologie zapewniaj nieznane dotd moliwoci archiwizacji
i udostpniania zbiorw. Digitalizacja treci i otwarta dostpno
uytkowania suy zwikszeniu grona osb korzystajcych z archiwum. Ma to
zastosowanie

zarwno

bibliotekach,

jak

muzeach.

Jednym

z najwaniejszych projektw digitalizacji treci jest Google Art Project, czyli


platforma

internetowa,

wsppracujcych

udostpniajca

ramach

tej

publicznie

inicjatywy

zbiory
wysokiej

muzew
jakoci

i rozdzielczoci, bdca czci Google Cultural Institute. W projekcie


bior udzia dwa polskie muzea: Muzeum Paacu w Wilanowie i Muzeum
Sztuki w odzi. Pierwsze z nich udostpnia 55 dzie sztuki ze swoich zbiorw
(39 artystw), drugie 80 obiektw (44 artystw). Dziki Google Art Project
moemy nie wychodzc z domu zwiedzi galerie z caego wiata. Oprcz
wycieczki po salach muzealnych mamy rwnie dostp do wysokiej jakoci
zblie, dziki ktrym moemy zbada szczegy obrazu oraz opisw
i informacji historycznych, dotyczcych

ogldanych obiektw. Ponadto,

Google Art Project proponuje obecnie zasoby edukacyjne dla nauczycieli


i uczniw. W ramach projektu utworzona zostaa filmoteka edukacyjna
za porednictwem kanau YouTube, ktra uzupenia treci znajdujce si
16

Raport Kultura 2.0., wyzwania cyfrowej przyszoci, Polskie Wydawnictwo Audiowizualne,


2007, s. 4.
Artyku Nowe technologie w muzeach i ich kontekst edukacyjny autorstwa Urszuli Sawickiej
(u.savicka@gmail.com) jest dostpny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa Uycie niekomercyjne - Bez utworw zalenych 4.0 Midzynarodowe
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

na platformie Google Art Project. Dostpne s rwnie dwie strony: Spjrz


jak ekspert i DIY, oferujce atrakcyjne dziaania edukacyjne w formie
zabawy, jak na przykad quizy czy analizy porwnawcze. Wreszcie, strona
Co dalej, ktra zawiera listy zasobw takich jak: osie czasu historia sztuki,
zestawy narzdzi i materiay dydaktyczne, umoliwiajce tworzenie
wasnych pomocy. W kontekcie nowych koncepcji edukacji muzealnej,
Google

Cultural

i reprodukcyjny,

Institute

nie

udostpniajc

tylko

realizuje

dziea

szerokiej

model

afirmatywny

grupie

odbiorcw

i dostarczajc informacji z zakresu historii sztuki poprzez filmy i opisy, ale


take ociera si o dwa pozostae. Dajc uytkownikowi moliwo bycia
samodzielnym kuratorem17 i tworzenia nowej jakoci ekspozycyjnej,
dekonstruuje granice samej instytucji (ale nie sztuki w ogle). Chocia
zdarzenie wizualne ma tutaj charakter wirtualny, mona zauway
paszczyzn, ktra inspiruje do samodzielnego uczenia si uytkownika.
Realizacj modelu oka pragncego mona powiza z dostpnymi zasobami
edukacyjnymi platformy. Niemoliwe wydaje si jednak zrealizowanie
modelu oka przyjaznego, poniewa do stworzenia sytuacji przyjani
konieczny jest bezporedni kontakt z ywym dzieem sztuki. Nie mniej
jednak Google Cultural Institute wraz z projektem Google Art Project
i filmotek jest platform o rozbudowanym kontekcie edukacyjnym,
wyczerpujco korzystajc z moliwoci technologicznych.
czenie nowych technologii z muzeum nie musi odbywa si tylko
w wirtualnym

wiecie.

Istniej

rwnie

rozwizania,

ktre

mona

wykorzystywa wewntrz samej instytucji. Przykadem takich dziaa bd


aplikacje na smartfony, czyli przenone urzdzenia telefoniczne, czce
w sobie funkcje telefonu komrkowego i komputera kieszonkowego. Wedug
raportu Marketing mobilny w Polsce 2012/201318, ju co czwarty Polak
17

Kady zalogowany uytkownik dysponuje moliwoci tworzenia wasnych galerii i cieek


tematycznych, poprzez dodawanie wybranych dzie do swoich zbiorw.
18
M. Mikowska, http://jestem.mobi/2013/02/smartfonizacja-polakow-infografika-i-odrobinagorzkiej-prawdy/, dostp: (20.07.2014).
Artyku Nowe technologie w muzeach i ich kontekst edukacyjny autorstwa Urszuli Sawickiej
(u.savicka@gmail.com) jest dostpny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa Uycie niekomercyjne - Bez utworw zalenych 4.0 Midzynarodowe
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

posiada tego typu urzdzenie. Istnieje wic grupa odbiorcw, ktrzy


posiadaj sprzt, aby korzysta z muzealnych aplikacji mobilnych. Tym,
ktrzy takich zasobw nie maj, muzeum najczciej bezpatnie wypoycza
tablety, znajdujce si w posiadaniu instytucji.
Jedn z lepszych aplikacji muzealnych, ktr warto poda za przykad
jest Le Livre Des Sicles19 aplikacja stworzona na zlecenie Muzeum Paacu
Fontainebleau. W ramach realizacji projektu muzeum zakupio 50 tabletw,
ktre zwiedzajcy moe wypoyczy na miejscu. Istnieje rwnie moliwo
darmowego pobrania gry na wasne urzdzenie20. Aplikacja zostaa
stworzona dla dzieci i w duym uproszczeniu polega na odnalezieniu ksigi
wiekw. Zostaa ona zaprojektowana w taki sposb, by umoliwia
uytkownikom samodzielne zwiedzanie paacu wedug ustalonej w grze
trasy chronologicznej. Podczas wycieczki poszukiwania uytkownik musi
rozwizywa zadania i zagadki, czekajce na niego w kolejnych salach
paacowych. Kade zadanie powizane jest z odkrywaniem i zdobywaniem
wiedzy na temat historii Paacu Fontainebleau i zamieszkujcych go niegdy
wadcw. Wszystkie treci i dziaania maj zachca do interakcji midzy
zwiedzajcym a miejscem obserwacji. Dodatkowo angauj uytkownika
w zdobywanie wiedzy na temat rnych zagadnie historycznych, zmuszajc
do analizy ogldanych obiektw. Na polskim rynku jest siedem instytucji
muzealnych, ktre maj swoje darmowe aplikacje, udostpniane dla
uytkownikw smartfonw. Nale do nich: Muzeum azienki Krlewskie,
Muzeum Paacu w Wilanowie (dwie aplikacje: jedna wewntrz muzeum,
druga w ogrodach paacowych), Muzeum Narodowe w Warszawie (aplikacja
zaprojektowana dla galerii XX i XXI wieku), Muzeum Sztuki Nowoczesnej
w Krakowie,

Muzeum

Neonu,

Muzeum

Archeologiczno-Historyczne

w Stargardzie i Dom Urodzenia Fryderyka Chopina w elazowej Woli.


Wszystkie aplikacje wymienionych wyej instytucji opieraj si na podobnym
19
20

fr. Ksiga wiekw.


Gra jest przystosowana do systemw Android i IOS.

Artyku Nowe technologie w muzeach i ich kontekst edukacyjny autorstwa Urszuli Sawickiej
(u.savicka@gmail.com) jest dostpny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa Uycie niekomercyjne - Bez utworw zalenych 4.0 Midzynarodowe
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

schemacie i maj charakter przede wszystkim informatywny. Mona w nich


obejrze reprodukcje dzie, znale informacje zarwno na temat kolekcji, jak
i te dotyczce samej instytucji: jej godzin otwarcia czy jej powstania. Czsto
wewntrz aplikacji udostpnione s podcasty (filmy lub nagranie audio)
przekazujce dokadnie te same treci, ktre znajduj si na ekranach.
Aplikacja peni wic rol mobilnego przewodnika, to znaczy, e zastpuje
dawne audio-przewodniki. Technologia ta upraszcza zwiedzanie, jest
wygodniejsza i bardziej atrakcyjna, ale wykorzystanie jej potencjau
edukacyjnego jest niewielkie. Opisana przeze mnie wczeniej aplikacja
Le Livre Des Sicles oprcz modelu afirmatywnego, opartego jedynie
na przekazywaniu informacji, poprzez udostpnianie sztuki najmodszym
w formie zabawy, realizuje rwnie model reprodukcyjny. Natomiast
aplikacje dostpne na polskim rynku, poprzez udostpnianie duej iloci
treci, wdraaj jedynie model afirmatywny. I cho sam fakt realizacji takich
projektw wiadczy o wysokiej wiadomoci sytuacji spoeczno-kulturalnej
i potrzebach

dzisiejszego

odbiorcy,

to

wykorzystanie

potencjau

technologicznego ogranicza si gwnie do udostpniania obiektw bez


angaowania odbiorcy w analiz dziea.
Wykorzystanie nowych technologii w muzeach nie ogranicza si tylko
do archiwizacji i udostpniania obiektw w nowej formie. Cech kultury
2.0. jest rwnie uczestnictwo, interaktywno i wymiana, co doskonale
rozumiej autorzy woskiego projektu Invasioni Digitali21. Wedug ich
koncepcji stosowanie nowych form komunikacji i multimediw w muzeach
daje szans na przemian instytucji kultury w otwart platform obiegu,
wymiany i dialogu. Umoliwiaj one rwnie nowe formy dialogu wok
dziedzictwa

kulturowego,

ktre

nie

ograniczone

autorytetem

konserwatywnej instytucji, ale maj charakter otwarty, wolny, przyjazny


i innowacyjny22. Wedug Invasioni Digitali zdobywanie wiedzy i dowiadcze
21
22

Cyfrowa inwazja.
http://www.invasionidigitali.it/en/content/manifesto, dostp: (20.07.2014).

Artyku Nowe technologie w muzeach i ich kontekst edukacyjny autorstwa Urszuli Sawickiej
(u.savicka@gmail.com) jest dostpny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa Uycie niekomercyjne - Bez utworw zalenych 4.0 Midzynarodowe
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

zwizanych ze sztuk, odbywa si poprzez dzielenie si i partycypacj.


Warto podkreli, e jest to projekt zewntrzny, tworzony we wsppracy
z muzeami. Polega on na organizacji masowego zwiedzania wyznaczonego
miejsca, ktre trwa przez okrelon ilo czasu. Wydarzenie ma charakter
inwazji, a udzia w nim moe wzi kady zwiedzajcy, ktry udokumentuje
swoje dowiadczenie muzealne, a nastpnie udostpni je na swoim blogu lub
w mediach spoecznociowych. Komunikacja spoeczna i nowe technologie s
kluczowymi aspektami wizyty. Zwiedzajcy - najedcy to osoby z bardzo
zrnicowanych rodowisk, tacy jak: blogerzy, fotograficy, instagrammerzy,
ale take historycy czy specjalici w dziedzinie komunikacji. Kady z nich
bierze udzia w tworzeniu nowej formy rozmowy o sztuce i kulturze, ktrej
podstaw s relacje spoeczno-medialne. Projekt opiera si nie tylko
na modelu rekonstrukcyjnym, angaujc w dziaanie du grup ludzi, ale
take

dekonstruuje

funkcjonowanie

instytucji

muzealnej

poprzez

interwencje w przestrzeni wystawienniczej i angaowanie publicznoci


w tworzenie dyskusji wok sztuki i muzeum. Ten potencja wprowadzania
zmian nie tylko w myleniu odbiorcy, ale i w funkcjonowanie samej instytucji
zblia

si

do

realizacji

modelu

transformacyjnego,

prowadzcego

do usprawnienia dziaania muzeum i rozszerzenia jego granic. Ze wzgldu


na laboratoryjny charakter projektu mona go jeszcze umieci w modelu,
ktry Illeris nazywa edukacj oka pragncego. Pobudzanie zwiedzajcego
do

poszukiwania

pogbiania

wasnego

dowiadczenia

zachca

do samodzielnego uczenia si, a nawet wicej dzielenia si tym


dowiadczeniem z innymi.
Wartym

wspomnienia

polskim

projektem,

ktry

co

prawda

nie angauje zwiedzajcego w proces wymiany spoeczno-medialnej, ale


opiera si na uczestnictwie i interaktywnoci, jest wystawa Wejd

Artyku Nowe technologie w muzeach i ich kontekst edukacyjny autorstwa Urszuli Sawickiej
(u.savicka@gmail.com) jest dostpny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa Uycie niekomercyjne - Bez utworw zalenych 4.0 Midzynarodowe
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

na Poziom 2.023, towarzyszca co roku konferencji i festiwalowi Kultura 2.0,


organizowanym

przez Narodowy

Instytut

Audiowizualny.

Przestrze

poziomu 2.0 zostaje oddana w rce artystw i programistw, ktrzy


pokazuj, jak w zaskakujcy sposb mona zastosowa technologi w sztuce,
eksperymentujc z tworzeniem oprogramowania, artefaktw oraz nowych
sytuacji w przestrzeni ekspozycji. Wystawa ta wymaga ingerencji widza
w kady jej element poprzez ruch, dwik i interakcj z obiektem. W ten
sposb wszyscy gocie staj si artystami wraz z twrcami instalacji24.
Projekt ten bez wtpienia wpisuje si w model dekonstrukcyjny. Wsplne
przedsiwzicie artystw i publicznoci rozszerza definicje tradycyjnej

wystawy

oraz

daje

szerokie

moliwoci

interpretacji

prezentowanych dzie. Poprzez interakcj zwiedzajcego z


obiektem,

buduje

si

take

midzy

nimi

paszczyzna

porozumienia. Taka eksperymentalna sytuacja galeryjna ma


szans wytworzenia indywidualnej relacji i dowiadczenia

midzy obiektem i zwiedzajcym, a co za tym idzie, nowoczesnego typu


realizacji modelu oka przyjaznego.

Warto do kontekstu edukacji muzealnej doda koncepcj rozwaan przez


Stefana

Szumana.

Rozumiejc

warto,

jak

stanowia

sztuka

dla

powszechnego wychowania, Szuman rozgraniczy trzy typy procesw


umoliwiajce wychowanie poprzez sztuk. Nale do nich udostpnianie,
uprzystpnianie i upowszechnianie sztuki. Udostpnianie to umoliwianie
odbiorcy bezporedniego kontaktu z dzieem. Uprzystpnianie polega na
udzielaniu pomocy w odbiorze dziea, pobudzaniu zainteresowania i dozna
oraz przey estetycznych, ktre prowadz do odkrycia estetycznej wartoci
sztuki. Te dwa istotne procesy prowadz do uruchomienia trzeciego
23

http://www.nina.gov.pl/kultura2_0/tematy/artyku%C5%82y/artyku%C5%82/2011/12/07/wejd%C5%BA-na-poziom-2.0.fotorelacja, dostp: (20.07.2014).


24
Tame.
Artyku Nowe technologie w muzeach i ich kontekst edukacyjny autorstwa Urszuli Sawickiej
(u.savicka@gmail.com) jest dostpny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa Uycie niekomercyjne - Bez utworw zalenych 4.0 Midzynarodowe
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

upowszechniania, ktre ma na celu rozpowszechnianie sztuki wrd duej


liczby odbiorcw25. Procesy te znakomicie wpisuj si w edukacj muzealn,
jeli tylko s stosowane integralnie. Jak jednak pisze Aleksandra SieczychKukowska26, badania przeprowadzone przez Forum Edukatorw Muzealnych
w 2009 roku wskazuj, e zdecydowana wikszo muzew, przewaajc
uwag przywizuje do udostpniania i upowszechniania sztuki odbiorcom.
Wykorzystanie nowych technologii w muzeach nie zmienia tego stanu rzeczy.
Maj one za zadanie przede wszystkim upowszechni dostp do obiektw jak
najszerszej publicznoci, a take zainteresowa uytkownikw dan
instytucj. Umoliwiaj one rwnie kontakt odbiorcy z dzieem, a wic
udostpniaj sztuk. Co prawda nie jest to kontakt bezporedni, ale wysoka
jako reprodukcji i mobilno speniaj swoj funkcj i zachcaj odbiorc
do korzystania z takiej moliwoci. Rzadko jednak dziaania wykorzystujce
nowe technologie uprzystpniaj sztuk publicznoci. Jeli w ogle peni
tak

funkcj,

ogranicza

si

ona

do

przekazywania

informacji.

Prawdopodobnie wzbudza take zainteresowanie odbiorcy dzieem, ale


nie buduje dozna oraz przey estetycznych. Uprzystpnianie zostaje
usunite na drugi plan, a to wanie w nim zawiera si najwikszy potencja
rewolucyjnego mylenia o wspczesnym muzealnictwie27. To wanie ono
burzy niewidzialn barier midzy odbiorc i dzieem sztuki, uwalnia
mylenie, pozwala przeywa, dowiadcza i odkrywa warto sztuki.

25

S. Szuman, O sztuce i wychowaniu estetycznym, Pastwowe Zakady Wydawnictw Szkolnych,


Warszawa 1969, s. 108.
26
A. Sieczych-Kukawska, Edukator muzealny porednikiem w dialogu ze sztuk, [w:] Kultura i
Wychowanie, 2013, nr 6 (2), s. 122.
27
Tame, s. 123.
Artyku Nowe technologie w muzeach i ich kontekst edukacyjny autorstwa Urszuli Sawickiej
(u.savicka@gmail.com) jest dostpny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa Uycie niekomercyjne - Bez utworw zalenych 4.0 Midzynarodowe
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

You might also like