Współpraca Transgraniczna Małych I Średnich Przedsiębiorstw Jako Czynnik Rozwoju Regionalnego

WSPPRACA TRANSGRANICZNA
MAYCH I REDNICH PRZEDSIBIORSTW

JAKO CZYNNIK ROZWOJU REGIONALNEGO
NA PRZYKADZIE
PODREGIONU BIAOSTOCKO-SUWALSKIEGO I PODREGIONU

KRONIESKO-PRZEMYSKIEGO W POLSCE, OBWODU
ZAKARPACKIEGO NA UKRAINIE ORAZ OBWODU GRODZIESKIEGO
NA BIAORUSI
Biaystok 2015
Autor
dr hab. Bogusaw Plawgo, prof. UwB
Recenzent
dr hab. Jerzy Grabowiecki, prof. UwB
Midzynarodowy zesp badawczy
dr Marek Jacek Cierpia-Wolan (BFKK, Polska)
dr Mariusz Citkowski (BFKK, Polska)
Oleksandr Gladovskiy (Fundacja Rozwoju Wsppracy Transgranicznej, Ukraina)
dr Krzysztof Kaszuba (BFKK, Polska)
dr Magdalena Klimczuk- Kochaska (BFKK, Polska)
Andrzej Klimczuk (BFKK, Polska)
Svetlana Krechko (Pastwowy Uniwersytet im. Janki Kupay w Grodnie, Biaoru)
Tchon Li (Pastwowy Uniwersytet im. Janki Kupay w Grodnie, Biaoru)
dr hab. Bogusaw Plawgo, - kierownik badania (UwB, BFKK, Polska)
Katarzyna Radziewicz (BFKK, Polska)
Ljubov Sapozhnikova (Fundacja Rozwoju Wsppracy Transgranicznej, Ukraina)
Nadzeya Vashkelewich (Pastwowy Uniwersytet im. Janki Kupay w Grodnie, Biaoru)
Justyna ynel-Etel (BFKK, Polska)
Copyright by Biaostocka Fundacja Ksztacenia Kadr

Biaystok 2015, www.bfkk.pl
ISBN 978-83-64438-16-5
Druk i oprawa
Drukarnia Cyfrowa Partner Poligrafia, ul. Zwycistwa 10, Biaystok
egzemplarz bezpatny
Ta publikacja zostaa wydana przy pomocy finansowej Unii Europejskiej, w ramach Programu
Wsppracy Transgranicznej Polska-Biaoru-Ukraina 2007-2013. Odpowiedzialno za zawarto
tej publikacji ley wycznie po stronie autora i wydawcy Biaostockiej Fundacji Ksztacenia Kadr
i nie moe by w adnym wypadku traktowana jako odzwierciedlenie stanowiska Unii Europejskiej.
Publikacja powstaa w ramach projektu Rozwj transgranicznej wsppracy

gospodarczej Podregionu biaostocko-suwalskiego i Obwodu grodzieskiego na
Biaorusi oraz Podregionu kroniesko-przemyskiego i Obwodu zakarpackiego
na Ukrainie wspfinansowanego ze rodkw Unii Europejskiej w ramach
Programu Wsppracy Transgranicznej Polska-Biaoru-Ukraina 2007-2013.
Projekt by realizowany przez Biaostock Fundacj Ksztacenia Kadr we
wsppracy z Pastwowym Uniwersytetem im. Janki Kupay w Grodnie oraz
Fundacj Rozwoju Wsppracy Transgranicznej z Uhorodu.
W niniejszej publikacji wykorzystano raporty z bada z czterech podregionw:
1) Potencja wsppracy transgranicznej podregionu biaostockosuwalskiego, autor Magdalena Klimczuk-Kochaska, Andrzej

Klimczuk, red. naukowa M. Klimczuk-Kochaska, red. techniczna
Mariusz Citkowski
2) Potencja wsppracy transgranicznej podregionu kronieskoprzemyskiego, autor Krzysztof Kaszuba, Marek Jacek CierpiaWolan, red. naukowa K. Kaszuba, red. tech. Mariusz Citkowski
3)
, autor Oleksandr
Gladovskiy, Justyna ynel-Etel, red. naukowy Ljubov
Sapozhnikova, red. techniczny Mariusz Citkowski
4)
, autor Tchon Li, Svetlana Krechko, Justyna ynel-Etel,
red. naukowy Nadzeya Vashkelewich, red. techniczny Mariusz
Citkowski
SPIS TRECI
STRESZCZENIE................................................................................................... 9
SUMMARY .......................................................................................................... 13
............................................................................................................. 17
......................................................................................................... 21
WSTP ................................................................................................................. 25
ROZDZIA 1. CHARAKTERYSTYKA BADANYCH REGIONW .......... 29
1.1. Podregion biaostocko-suwalski a podregiony: kronieskoprzemyski, obwd zakarpacki i obwd grodzieski .......................... 29
1.1.1. Produkt krajowy brutto ............................................................. 29
1.1.2. Rynek pracy .............................................................................. 38
1.1.3. Wynagrodzenia ......................................................................... 42
1.1.4. Przemys i budownictwo .......................................................... 46
1.1.5. Podmioty gospodarcze i wyniki finansowe przedsibiorstw .... 50
1.1.6. Wielko i struktura handlu zagranicznego .............................. 54
1.1.7. Wsparcie wsppracy transgranicznej ...................................... 69
1.1.8. Podsumowanie analiza SWOT .............................................. 83
1.2. Obwd grodzieski ............................................................................. 85
1.2.1. Produkt krajowy brutto ............................................................. 85
1.2.2. Rynek pracy .............................................................................. 88
1.2.3. Wynagrodzenia ......................................................................... 92
1.2.4. Przemys i budownictwo .......................................................... 94
1.2.5. Podmioty gospodarcze i wyniki finansowe przedsibiorstw .... 99
1.2.6. Wielko i struktura handlu zagranicznego ............................ 105
1.2.7. Dziaania na rzecz wsppracy transgranicznej ...................... 113
1.2.8. Podsumowanie analiza SWOT ............................................ 114
1.3. Podregion kroniesko-przemyski .................................................... 116
1.3.1. Produkt krajowy brutto ......................................................... 116
1.3.2. Rynek pracy ............................................................................ 121
1.3.3. Wynagrodzenia ....................................................................... 123
1.3.4. Przemys i budownictwo ........................................................ 125
1.3.5. Podmioty gospodarcze i wyniki finansowe przedsibiorstw .. 126
1.3.6. Wielko i struktura handlu zagranicznego ............................ 130
6
Spis treci

1.4. Obwd zakarpacki ............................................................................. 135
1.4.1. Produkt krajowy brutto ........................................................... 136
1.4.2. Rynek pracy ............................................................................ 139
1.4.3. Wynagrodzenia ....................................................................... 141
1.4.4. Przemys i budownictwo......................................................... 143
1.4.5. Sprzeda w przemyle ............................................................ 146
1.4.6. Podmioty gospodarcze i wynik finansowy przedsibiorstw ... 147
1.4.7. Rozmiar i struktura handlu zagranicznego ............................. 150
1.4.8. Dziaania na rzecz wsppracy transgranicznej ...................... 157
ROZDZIA 2. CHARAKTERYSTYKA BADANYCH PRZEDSIBIORSTW ...........................................................................................................163
ROZDZIA 3. STAN WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ ................... 169
3.1. Formy internacjonalizacji .................................................................. 169

3.2. Rynki zbytu ....................................................................................... 181
3.3. Rynki zaopatrzenia ............................................................................ 186
3.4. Rynki zaopatrzenia inwestycyjnego .................................................. 191
3.5. Wsppraca z partnerami ................................................................... 195
ROZDZIA
4.
WSPPRACA
TRANSGRANICZNA
A INNOWACYJNO PRZEDSIBIORSTW ..............................................203
4.1. Poziom innowacyjnoci ..................................................................... 203

4.2. rda wiedzy o nowych rozwizaniach ........................................... 205
ROZDZIA
5.
WSPPRACA
TRANSGRANICZNA
A KONKURENCYJNO PRZEDSIBIORSTW ........................................211
5.1. Moliwy wpyw wsppracy transgranicznej na potencja

konkurencyjny przedsibiorstw ........................................................ 211
5.2. Moliwy wpyw wsppracy transgranicznej na instrumenty
konkurowania przedsibiorstw ......................................................... 220
ROZDZIA
6.
BARIERY
I
KORZYCI
WSPPRACY
TRANSGRANICZNEJ PRZEDSIBIORSTW ..............................................231
6.1. Bariery wsppracy midzynarodowej, w tym transgranicznej ........ 231

6.2. Korzyci ze wsppracy transgranicznej ........................................... 233
ROZDZIA 7. WSPPRACA TRANSGRANICZNA A ROZWJ
REGIONALNY ..................................................................................................243
7
Spis treci
7.1. Korzyci wsppracy transgranicznej dla rozwoju regionalnego ...... 243

7.2. Bariery wsppracy transgranicznej .................................................. 245
ROZDZIA
8.
POTRZEBY
W
ZAKRESIE
WSPARCIA
WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ ........................................................ 255
ROZDZIA 9. WNIOSKI ................................................................................. 265
BIBLIOGRAFIA ............................................................................................... 281
SPIS TABEL ...................................................................................................... 287
SPIS WYKRESW ........................................................................................... 293
STRESZCZENIE
W niniejszej publikacji zawarto wyniki przeprowadzonych bada

przedsibiorstw oraz eksperckie analizy na temat wpywu wsppracy
transgranicznej na konkurencyjno maych i rednich przedsibiorstw,
a przez to wzmocnienie procesw rozwojowych w regionach peryferyjnych. Badania byy prowadzone w ramach projektu Rozwj transgranicznej wsppracy gospodarczej Podregionu biaostocko-suwalskiego i
Obwodu grodzieskiego na Biaorusi oraz Podregionu kronieskoprzemyskiego i Obwodu Zakarpackiego na Ukrainie wspfinansowanego ze rodkw Unii Europejskiej w ramach Programu Wsppracy
Transgranicznej Polska-Biaoru-Ukraina 2007-2013. Projekt by realizowany przez Biaostock Fundacj Ksztacenia Kadr we wsppracy z
Partnerem z Biaorusi, Pastwowym Uniwersytetem im. Janki Kupay w
Grodnie oraz z Partnerem z Ukrainy, Fundacj Rozwoju Wsppracy
Transgranicznej z Uhorodu.
Koncepcja przeprowadzanych bada wynikaa z przyjcia zaoenia,
i w zakresie poznania stanu i uwarunkowa realnej wsppracy gospodarczej maych i rednich przedsibiorstw w ukadach transgranicznych
wystpuje znaczca luka poznawcza. Jej zmniejszenie moe przyczyni
si do lepszego sterowania rozwojem wsppracy transgranicznej, a moe nawet skuteczniejszego wsparcia rozwoju regionalnego regionw
peryferyjnych. W tym kontekcie sformuowano nastpujce pytania
badawcze:
1) W jakim zakresie mae i rednie przedsibiorstwa na pograniczu
Polska-Biaoru-Ukraina ju obecnie wykorzystuj obszar
transgraniczny w zakresie swojej ekspansji rynkowej?
Polska-Biaoru-Ukraina wykorzystuj potencja wsppracy
transgranicznej w podnoszeniu swojej konkurencyjnoci i
innowacyjnoci?
3) Jak mae i rednie przedsibiorstwa postrzegaj korzyci ze
wsppracy transgranicznej?
4) Jakie s bariery rozwoju wsppracy transgranicznej maych i
rednich przedsibiorstw?
10
Streszczenie
5) Jakie s potrzeby wsparcia wsppracy transgranicznej maych i

rednich przedsibiorstw przez jednostki samorzdu terytorialnego
(JST)?
W publikacji zamieszczono wyniki bada 400 przedsibiorstw z czterech regionw przygranicznych (po 100 z kadego regionu): podregionu
biaostocko-suwalskiego i podregionu kroniesko-przemyskiego w
Polsce, obwodu zakarpackiego na Ukrainie oraz obwodu grodzieskiego
na Biaorusi. Prezentacj wynikw bada poprzedzono dokonaniem charakterystyki gospodarczej czterech badanych regionw. Ksik zamykaj nastpujce wnioski:
1) W ujciu wartoci PKB badane cztery podregiony posiadaj
zrnicowany potencja gospodarczy.
2) Zrnicowana
sytuacja
w
poszczeglnych
regionach
transgranicznych w zakresie wolnych zasobw pracy siy roboczej i
poziomw rednich wynagrodze tworzy pole do wsppracy
przedsibiorstw. Podregion biaostocko-suwalski charakteryzuje si,
tu za podregionem kroniesko-przemyskim, najwyszym
poziomem
bezrobocia
rejestrowanego
spord
czterech
analizowanych podregionw. Jednoczenie rednie wynagrodzenia
w polskich regionach s znacznie wysze ni w obwodzie
grodzieskim, a szczeglnie zakarpackim.
3) Zdecydowanym liderem w wymianie zagraniczne jest wojewdztwo
podkarpackie, pozostae regiony (wojewdztwo podlaskie oraz
obwody grodzieski i zakarpacki) dysponuj podobnym potencjaem
w zakresie obrotw w handlu zagranicznym.
4) Poziom internacjonalizacji przedsibiorstw mierzcy wykorzystanie
jej rnych form w czterech badanych regionach transgranicznych
nie odbiega dodatnio od stanu internacjonalizacji w caym kraju, co
oznacza niewykorzystanie przygranicznego pooenia.
5) Poziom
powiaza
importowo-eksportowych
w
ukadach
transgranicznych jest niski.
6) Wystpuj zrnicowania w zakresie stanu internacjonalizacji i
postaw wobec internacjonalizacji w czterech badanych
podregionach.
7) Rynek transgraniczny dla caej badanej populacji przedsibiorstw
jest jednym z najmniej znaczcych. Przedsibiorstwa regionw
przygranicznych koncentruj si na rynkach lokalnych nie
wykorzystujc potencjau rynkw transgranicznych. Najlepsze
wyniki w tym zakresie osigaj firmy z podregionu kronieskoprzemyskiego, najgorsze z obwodu zakarpackiego.
11
Streszczenie
8) Firmy z podregionu biaostocko-suwalskiego w niedostatecznym

stopniu
wykorzystuj
moliwoci
podnoszenia
swojej
konkurencyjnoci dziki pozyskiwaniu zaopatrzenia na rynku
transgranicznym. W kategoriach rde zaopatrzenia rynek
transgraniczny odgrywa marginaln rol (mniejsz ni w wymiarze
ekspansji rynkowej).
9) Zaopatrzenie inwestycyjne w ukadach transgranicznych ma
marginalne znaczenie, przy czym wystpuj istotne zrnicowania w
poszczeglnych podregionach.
10) Kooperacja przedsibiorstw z podmiotami majcymi siedzib w
kraju ssiedzkim jest jeszcze ograniczona, mona jednak
zidentyfikowa przykady wsppracy nie tylko w ukadach
handlowych, ale take z uczelniami wyszymi.
11) Przedsibiorstwa we wszystkich badanych regionach doceniaj
znaczenie innowacyjnoci. Pozyskiwanie wiedzy o nowych
rozwizaniach z obszaru transgranicznego oceni trzeba jako
rzadkie, wystpuj jednak w tym zakresie
zrnicowane
dowiadczenia w poszczeglnych regionach, ktre mog sta si
przedmiotem wzajemnej wymiany.
12) Wsppraca transgraniczna moe mie wpyw na popraw stanu
potencjau konkurencyjnego przedsibiorstw.
13) Wsppraca transgraniczna moe mie wpyw na zdolno
przedsibiorstw do wykorzystywania instrumentw konkurowania, a
przez to na popraw pozycji konkurencyjnej przedsibiorstw.
14) Stan zrozumienia korzyci wsppracy transgranicznej dla
przedsibiorstw wrd badanych respondentw jest niepeny.
Percepcja
korzyci
wsppracy
transgranicznej
przez
przedsibiorcw nieco inaczej rozkada si w regionach polskich, a
inaczej w regionach Biaorusi i Ukrainy. W polskich regionach
przedsibiorcy przede wszystkim oczekuj poszerzenia rynku zbytu
na swoje wyroby oraz pozyskiwania taszych rde zaopatrzenia, a
w czci cho w mniejszym zakresie dostpu do taszej siy
roboczej. W przypadku regionw po wschodniej stronie granicy jako
istotne korzyci zdecydowanie naley wskaza dostp do
technologii, ktry wie si te z oczekiwaniem przyspieszenia
procesw innowacyjnych. Na drugim miejscu dopiero pojawia si
oczekiwanie poszerzenia rynkw zbytu. Takie oczekiwania
przedsibiorcw s zrozumiae, oparte na obiektywnym stanie
gospodarek regionalnych i tworz doskona paszczyzn do rozwoju
wzajemnie korzystnej wsppracy transgranicznej.
12
Streszczenie
15) Wsppraca transgraniczna moe przynie znaczce korzyci w

wymiarze rozwoju regionalnego.
16) Do najwaniejszych barier wsppracy transgranicznej mona
zaliczy bariery formalnoprawne i bariery gospodarcze. Z punktu
widzenia moliwoci oddziaywania na poziomie regionalnym
szczeglne znaczenie posiadaj bariery instytucjonalne. Pokonanie
tych barier ley w gestii instytucji publicznych w poszczeglnych
regionach, ale moe by take przedmiotem wsppracy tych
instytucji w ukadzie transgranicznym. Dotychczasowa ocena
wpywu wadz publicznych na wspprac transgraniczn jest raczej
negatywna. Natomiast w opiniach przedsibiorcw ograniczenia
infrastrukturalne, spoeczne, finansowe czy rodowiskowe nie
tworz silnych barier w zakresie rozwoju wsppracy
transgranicznej.
17) Przedsibiorcy opowiadaj si za rozwojem wsppracy
transgranicznej przedsibiorstw. Wynikaj z tego szerokie potrzeby
w zakresie wsparcia wsppracy transgranicznej.
18) W poszczeglnych podregionach wystpuj brane posiadajce
najwikszy potencja do rozwoju wsppracy transgranicznej.
SUMMARY
This publication presents the results of the survey of enterprises as

well as experts reports concerning the influence of the cross-border
cooperation on the competitiveness of small and medium-sized enterprises, and therefore, strengthening the developmental processes in the
peripheral regions. The survey was carried out within the project called
"Development of the cross-border economic cooperation of BiaystokSuwaki Subregion and Hrodna oblast in Belarus and also of KrosnoPrzemysl Subregion and Zakarpattia oblast in Ukraine", which was cofinanced from the European Union means within the Cross-border Cooperation Program Poland-Belarus-Ukraine 2007-2013. The project was
realised by the Biaystok Foundation of Professional Training in cooperation with the Partner from Belarus, Yanka Kupala State University of
Grodno and the Partner from Ukraine, the Fund of Transborder Cooperation and Special Economic Zones Development of Uzhorod.
The concept of the surveys that were carried out resulted from the assumption that there is a huge cognitive gap in the scope of knowledge of
the status and conditions of the real economic cooperation of small and
medium-sized enterprises in the cross-border system. The narrowing of
the gap can contribute to better control over the development of the
cross-border cooperation, or even more effective support for the regional
development of the peripheral regions. In this context, there were formulated the following research questions:
1) In what scope do the small and medium-sized enterprises on the
Poland-Belarus-Ukraine border use the cross-border terrain in the
scope of their market expansion?
2) In what scope do the small and medium-sized enterprises on the
Poland-Belarus-Ukraine border use the potential of the cross-border
cooperation in increasing their competitiveness and innovation?
3) How do the small and medium-sized enterprises see the benefits
from the cross-border cooperation?
4) What are the developmental barriers of the cross-border cooperation
of the small and medium-sized enterprises?
14
Summary
5) How should the cross-border cooperation of the small and mediumsized enterprises be supported by the territorial self-government
entities?
The publication presents the results of the survey of 400 enterprises
from four cross-border regions (100 from each region): the biaostockisuwalski sub-region and the kronieski-przemyski sub-region in Poland, Zakarpacki district in Ukraine and Grodno district in Belarus. The
results presentation was preceded by the economic characteristics of the
surveyed regions. The book ends with the following conclusions:
1) Taking into account the GDP value, the surveyed regions have
diversified economic potential.
2) The diversified situation in the particular cross-border regions,
related to the free labour resources and levels of average wages,
creates the field for the cooperation of enterprises. The biaostockisuwalski sub-region is characterized, in the second place behind the
kronieski-przemyski sub-region, by the highest level of
unemployment recorded among the analyzed sub-regions. At the
same time, the average wages in the Polish regions are much higher
than in Grodno district, and, in particular, in Zakarpacki district.
3) The Podkarpackie province is the leader in the foreign exchange; the
remaining regions (the Podlaskie province and Grodno and
Zakarpacie districts) dispose of similar potential in the scope of the
volume of foreign trade.
4) The internationalization level of enterprises measuring the use of its
various forms in the surveyed cross-border regions does not
positively differ much from the internationalization in the whole
country, which means that the cross-border location is not used.
5) The level of import-export connections in the cross-border relations
is rather low.
6) The internationalization status and attitudes towards the
internationalization are diversified in the four surveyed sub-regions.
7) The cross-border market is one of the least significant for the whole
surveyed population of enterprises. The enterprises of the crossborder regions focus on their local markets and do not use the
potential of the cross-border markets. The best results in this scope
are achieved by companies from the kronieski-przemyski subregion, the worst from Zakarpacki district.
8) The companies from the biaostocki-suwalski sub-region
insufficiently use the opportunities of increasing their
competitiveness thanks to obtaining supplies on the cross-border
15
Summary
market. In the categories of supplies sources, the cross-border market

plays a marginal role (more insignificant than in market expansion).
9) The investment procurement in the cross-border relations is of
marginal significance and there are substantial diversifications in the
particular sub-regions.
10) The cooperation of enterprises with entities having their registered
offices in the neighbouring countries is still limited, but it is possible
to identify some instances of cooperation not only in trade relations,
but also with higher education institutions.
11) The enterprises in all the surveyed regions appreciate the
significance of innovation. Gaining knowledge about new solutions
in the field of cross-border area are rather scarce, but in this scope
there are diversified experiences in particular regions, which can
become the subject of mutual exchange.
12) The cross-border cooperation can have some impact on the
improvement of the competitiveness potential of the enterprises.
13) The cross-border cooperation can have some impact on the ability of
enterprises to use the competitive tool, and thus, on the improvement
of the competitive position of the enterprises.
14) The understanding of the benefits from the cross-border cooperation
for the enterprises among the surveyed respondents is not full. The
perception of benefits from the cross-border cooperation by
entrepreneurs is differently diversified in the Polish, Belorussian and
Ukrainian regions. In the Polish regions, the entrepreneurs want to
broaden the selling markets for their own products and gaining
cheaper sources of supplies, as well as access to the cheaper labour.
In case of the regions on the eastern side of the border, the crucial
benefits are: access to technology, which is connected with the
expectation of the acceleration of the innovation process, next,
broadening the selling markets. Such expectations of entrepreneurs
are understood, based on the objective condition of regional economies and create great field for the development of mutually beneficial cross-border cooperation.
15) The cross-border cooperation can bring significant benefits in terms
of regional development.
16) The formal-legal and economic barriers are the most significant
barriers for the cross-border cooperation. From the point of view of
the possible effects at the regional level, the institutional barriers
have special meaning. Overcoming these barriers depends on the
public institutions in particular regions, but it can also be the subject
of the cross-border cooperation of those institutions in the cross-
16
Summary
border relation. The previous assessment of the influence of the

public authorities on the cross-border cooperation is rather negative.
But, according to the entrepreneurs, the infrastructural, social,
financial or environmental limitations do not create strong barriers in
the scope of the development of the cross-border cooperation.
17) The entrepreneurs are for the development of the cross-border
cooperation of enterprises. It causes great needs in the scope of the
support for the cross-border cooperation.
18) In particular sub-regions there are branches with greatest potential
for the development of the cross-border cooperation.

,
, ,
.

-
,

--
2007-2013.

.

.

,

,
.

,
.
:
1)
--

?
2)
--

?
3)
?
18
4)
?
5)

?
,
400
( 100 ): -
- ,
.

.
:
1)
.
2)

,
.
- ,
,
.
,
, ,
.
3)
, (
, )

.
4) ,

,
,
.
5) -
.
6)
19
7)
.
8)

.
- ,
.
9) -
, ,
.
(,
).
10)
, ,
.
11) ,
, , ,
,
,
.
12)
.
,
,
,
.
13)
.
14)

,
.
15)
,
. ,
,
20
,
.
,
,
.
,
.

,
.
16)
.

- .

.

,

.
.
, ,
,

.
17)
.

.
18) ,

.
, ,
.

-- 20072013.
,

, .
.

,

.
,
,
. ,
:
1)
--

?
2)
--

?
22
3)
?
4)
?
5)
()
?
400
( 100 ):
-
-
,
.

.
:
1)
.
2)
,

. - ,
- ,

. ,
, ,
, .
3)
. (
)
.
4) ,
,
,

.
5) -
.
6)

.
23
7)
.

.
, -
.
8) -

.
(,
).
9)
,
.
10) '
,
,
.
11)
. ,
,

,
.
12)
.
13)

, ,
.
14)

. -

-
. , ,
,
, ,
, .
24
, ,
: ,
'
.
.
'

.
15)
.
16)
- '.

'.
,
.

, , . ,
, , ,
'
.
17)
.
.
18) ,
.
WSTP
W Polsce obszarem o szczeglnych wyzwaniach w zakresie rozwoju

regionalnego jest tak zwana Polska Wschodnia, w ktrej skad wchodz
najsabiej rozwinite wojewdztwa: warmisko-mazurskie, podlaskie,
lubelskie, witokrzyskie i podkarpackie. Analizy procesw rozwojowych w tej czci kraju wskazuj, i podejmowane dziaania polityki
spjnoci nie przyczyniy si do zmniejszenia dystansu rozwojowego
pomidzy regionami Polski Wschodniej a dynamicznie rozwijajcymi
si regionami reszty kraju. W istocie luka rozwojowa ulega dalszemu
pogbieniu.
Wskazuje
to
na
niewystarczajc
skal
i zakres podejmowanych dziaa, majcych na celu zwikszenie spjnoci spoeczno-gospodarczej Polski Wschodniej z reszt kraju. Mona
take przypuszcza, i interwencji nie kierowano w dostatecznym stopniu na kluczowe endogeniczne potencjay rozwojowe regionw Polski
Wschodniej1.
Podobna sytuacja dystansu rozwojowego regionw przygranicznych
wystpuje po drugiej stronie granicy na Biaorusi i na Ukrainie. Obwd
grodzieski na Biaorusi i obwd Zakarpacki na Ukrainie pozostaj na
niszym ni przecitna dla swoich krajw poziomie rozwoju gospodarczego. Symetria problemw rozwojowych obszarw peryferyjnych
wskazuje, i o gospodarczej dynamice regionw, w tym podmiotw
sektora maych i rednich przedsibiorstw (MSP) cigle w duej mierze
decyduj czynniki lokalizacyjne. Niezalenie od rozwoju komunikacji
elektronicznej czy nawet obniania si kosztw transportu, geograficzna
blisko w stosunku do gwnych centrw wzrostu czy osi komunikacyjnych znaczco przyspiesza tempo wzrostu gospodarczego. Regiony
oddalone musz opiera swj rozwj na specyficznych rdach wzrostu,
ktre zrekompensuj saboci peryferyjnego pooenia.
Na temat dystansu rozwojowego Polski Wschodniej zobacz na przykad: B. Plawgo, Wpyw polityki spjnoci na rozwj Polski Wschodniej, [w:] Jak Polska wykorzystaa rodki Unii Europejskiej,
J.P. Gieorgica (red.), Wydawnictwo Polskie Stowarzyszenie Prointegracyjne Europa, Warszawa
2014, s. 269-288.
1
26
Wstp
Poszukujc endogenicznych czynnikw wzrostu regionalnego omawianego obszaru przygranicznego Polska-Biaoru-Ukraina, warto zwrci uwag na potencja rozwoju wsppracy transgranicznej. Naley przy
tym mie na uwadze, i gospodarcza wsppraca transgraniczna
w praktyce moe by realizowana przede wszystkim przez podmioty
sektora maych i rednich przedsibiorstw. Tymczasem dotychczasowe
badania wsppracy transgranicznej koncentroway si raczej na kwestiach relacji pomidzy wadzami publicznymi, czy wdraaniu okrelonych programw wsppracy najczciej w sferze spoecznej
i infrastrukturalnej czy rodowiskowej. W zakresie poznania stanu
i uwarunkowa realnej wsppracy gospodarczej maych i rednich
przedsibiorstw wystpuje znaczca luka poznawcza. Jej zmniejszenie
moe przyczyni si do lepszego sterowania rozwojem wsppracy
transgranicznej, a moe nawet skuteczniejszego wsparcia rozwoju regionalnego regionw peryferyjnych. W tym kontekcie mona sformuowa
nastpujce pytania badawcze:
Polska-Biaoru-Ukraina ju obecnie wykorzystuj obszar
transgraniczny w zakresie swojej ekspansji rynkowej?
Polska-Biaoru-Ukraina wykorzystuj potencja wsppracy
transgranicznej
w
podnoszeniu
swojej
konkurencyjnoci
i innowacyjnoci?
3) Jak mae i rednie przedsibiorstwa postrzegaj korzyci ze
wsppracy transgranicznej?
4) Jakie s bariery rozwoju wsppracy transgranicznej maych
i rednich przedsibiorstw?
Zrozumienie odpowiedzi na powysze pytania powinno stanowi
podstaw do sformuowania odpowiedzi na pytanie badawcze, ktre
tworzy bezporednio paszczyzn aplikacyjn projektu badawczego:
5) Jakie s potrzeby wsparcia wsppracy transgranicznej maych
i rednich przedsibiorstw przez jednostki samorzdu terytorialnego
(JST)?
Przeprowadzenie bada w kontekcie tych pyta badawczych
w czterech podregionach przygranicznych byo moliwe dziki Projektowi Rozwj transgranicznej wsppracy gospodarczej Podregionu biaostocko-suwalskiego i Obwodu grodzieskiego na Biaorusi oraz Podregionu kroniesko-przemyskiego i Obwodu zakarpackiego na Ukrainie wspfinansowanego ze rodkw Unii Europejskiej w ramach Programu Wsppracy Transgranicznej Polska-Biaoru-Ukraina 2007-2013.
Projekt by realizowany przez Biaostock Fundacj Ksztacenia Kadr
27
Wstp
we wsppracy z Partnerem z Biaorusi, Pastwowym Uniwersytetem

im. Janki Kupay w Grodnie oraz z Partnerem z Ukrainy, Fundacj Rozwoju Wsppracy Transgranicznej z Uhorodu. Gwnym celem Projektu bya poprawa wsppracy jednostek samorzdu terytorialnego (JST)
oraz przedsibiorcw z sektora MSP z obszaru 4 regionw objtych projektem, przyczyniajca si do rozwoju spoeczno-gospodarczego podregionu biaostocko-suwalskiego i podregionu kroniesko-przemyskiego
w Polsce, obwodu zakarpackiego na Ukrainie oraz obwodu grodzieskiego na Biaorusi. W ramach podejmowanych dziaa przeprowadzono
badania 400 przedsibiorstw z czterech wymienionych regionw (po 100
z kadego regionu). Zadaniem projektu byo take opracowanie na podstawie wynikw bada czterech modelowych programw wsppracy
transgranicznej dla JST. Modele te mog by adaptowane przez JST do
wasnych indywidualnych potrzeb i bd okrela kierunki dziaa, jakie
powinny one podejmowa w celu stworzenia warunkw do rozwoju
wsppracy transgranicznej.
W niniejszej publikacji zawarto wyniki przeprowadzonych bada
przedsibiorstw oraz eksperckie analizy na temat moliwoci wykorzystania wsppracy transgranicznej dla wzmocnienia konkurencyjnoci
przedsibiorstw i wzmocnienia procesw rozwojowych w regionach
peryferyjnych. Przedstawienie wynikw bada poprzedzono dokonaniem
charakterystyki gospodarczej czterech badanych regionw.
ROZDZIA 1.
CHARAKTERYSTYKA BADANYCH REGIONW
Podregion biaostocko-suwalski jest obszarem wydzielonym na poziomie NUTS III jako podregion skadajcy si z 9 powiatw. S to powiaty:
augustowski,
biaostocki,
grajewski,
moniecki,
sejneski,
soklski,
suwalski
oraz miasta:
miasto Biaystok,
miasto Suwaki.
W kilku przypadkach w raporcie uwzgldniono zmienne z podziaem
na podregion biaostocki i podregion suwalski.
1.1. Podregion biaostocko-suwalski a podregiony: kroniesko-przemyski, obwd zakarpacki i obwd grodzieski

1.1.1. Produkt krajowy brutto
W roku 2013 warto produktu krajowego brutto uzyskanego w podregionie biaostocko-suwalskim wyniosa 26320 mln z (Tabela 1.), co
stanowio blisko 1,6% PKB w Polsce. W przeliczeniu na euro warto
PKB podregionu biaostocko-suwalskiego w roku 2013 wyniosa
6346,45 mln euro i byo to o 2,4% wicej ni w 2012 roku.
Warto ta bya jednoczenie wysza o 15,3% w stosunku do PKB
dla podregionu kroniesko-przemyskiego, o 28,6% wysza ni poziom
PKB wygenerowany w 2013 roku w obwodzie grodzieskim oraz a
o blisko 70% od wartoci PKB wytworzonego w roku 2013 w obwodzie
zakarpackim (tabela 1.).
30
Rozdzia 1.
Tabela 1. PKB w latach 2008-2013 w Polsce i podregionie biaostockosuwalskim oraz w podregionach objtych badaniem (w mln z, w mln euro;
w cenach biecych; w %)
Wyszczeglnienie
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Polska (mln z)
1275508
1344505
1416585
1528127
1595225
1662052
Podregion biaostocko-suwalski
(mln z)
20469
21868
22870
24542
25334
26320
Polska=100%
1,6
1,6
1,6
1,6
1,6
1,6
4905,81
5323,01
5774,82
5556,51
6196,86
6346,45
108,5
108,5
96,2
111,5
102,4
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
4161,15
4350,32
4851,91
4720,16
5210,85
5374,47
104,5
111,5
97,3
110,4
103,1
84,8
81,7
84,0
84,9
84,1
84,7
3329,78
2976,23
3341,89
3489,77
3948,44
4532,16
Podregion
biaostockosuwalski (mln
euro)
rok poprzedni
=100%
podregion biaostocko-suwalski
=100%
Podregion
kronieskoprzemyski (mln
euro)
Podregion kronieskoprzemyski
rok poprzedni
=100%
=100%
Obwd grodzieski (mln euro)
31
Charakterystyka badnych podregionw
Wyszczeglnienie
Obwd grodzieski rok poprzedni
=100%
2008
2009
2010
2011
2012
2013
89,4
112,3
104,4
113,1
114,8
67,9
55,9
57,9
62,8
63,7
71,4
1180,76
1086,23
1437,84
1739,26
2002,60
1893,93
83,6
92,0
132,4
121,0
115,1
94,6
24,1
20,4
24,9
31,3
32,3
29,8
Obwd grodzieski
=100%
Obwd zakarpacki (mln euro)

Obwd zakarpacki
rok poprzedni
=100%
Obwd zakarpacki
=100%
rdo: opracowanie wasne na podstawie: Produkt Krajowy Brutto. Rachunki regionalne w 2010 r., Urzd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2012; Produkt krajowy brutto
Rachunki regionalne w 2012 r., Urzd Statystyczny w Katowicach, Katowice, listopad 2014; Wstpne szacunki produktu krajowego brutto wedug wojewdztw w 2013 r.,
Urzd Statystyczny w Katowicach, Katowice, 27 stycznia 2015; Ukraina w liczbach w
2013 roku, Pastwowy Urzd Statystyczny Ukrainy, Kijw 2014; Diagnoza stanu i
moliwoci rozwoju Transgranicznego Klastra Tufw Zeolitowych, Rzeszw 2014.
Wzajemna relacja wytworzonego PKB w analizowanych podregionach utrzymuje si na przestrzeni ostatnich szeciu lat na porwnywalnym poziomie (por. wykres 1). Jedynie w przypadku obwodu zakarpackiego rnica w wytworzonym PKB w roku 2013 w stosunku do roku
2012 powikszya si o ponad 3% na jego niekorzy.
Analiza dynamiki zmian PKB w poszczeglnych regionach wskazuje, i podregion biaostocko-suwalski, obok podregionu kronieskoprzemyskiego ma najbardziej ustabilizowane tempo wzrostu w latach
2009-2010. W obu przypadkach tempo wzrostu jest bardzo do siebie
zblione (wykres 2.). Jednake w okresie 2010-2013 najwysz dynamik cigego wzrostu PKB naley odnotowa w przypadku obwodu grodzieskiego. Z kolei obwd zakarpacki odnotowa jeszcze wiksze
wzrosty PKB w latach 2010-2012 ni obwd grodzieski, jednake dla
32
Rozdzia 1.
tego regionu rok 2013 zakoczy si ponad 5% spadkiem regionalnego

PKB wzgldem roku poprzedniego.
1893,93
6346,45
5374,47
4532,16
2002,6
3489,77
1739,26
1437,84
1086,23
1180,76
3000
2000
3948,44
5556,51
4720,16
3341,89
2976,23
4000
5323,01
4350,32
5000
4905,81
4161,15
3329,78
6000
5774,82
4851,91
7000
6196,86
5210,85
Wykres 1. Produkt krajowy brutto w podregionie biaostocko-suwalskim

oraz podregionach objtych badaniem w latach 2008-2013 (w mln euro; w
cenach biecych)
1000
0
2008
2009
2010
2011
2012
2013
PKB Podregion biaostocko-suwalski w mln euro

PKB Podregion kroniesko-przemyski w mln euro
PKB Obwd grodzieski w mln euro
PKB Obwd zakarpacki w mln euro
Rachunki regionalne w 2012 r., Urzd Statystyczny w Katowicach, Katowice, listopad
2014; Wstpne szacunki produktu krajowego brutto wedug wojewdztw w 2013 r.,
33
Wykres 2. Dynamika zmian PKB w poszczeglnych podregionach objtych

badaniem w latach 2009-2013 w %
150
125
100
75
50
2009
2010
2011
2012
2013
Podregion kroniesko-przemyski
Obwd grodzieski
Obwd zakarpacki
201 Wstpne szacunki produktu krajowego brutto wedug wojewdztw w 2013 r., Urzd
Statystyczny w Katowicach, Katowice, 27 stycznia 2015; Ukraina w liczbach w 2013
roku, Pastwowy Urzd Statystyczny Ukrainy, Kijw 2014; Diagnoza stanu i moliwoci
rozwoju Transgranicznego Klastra Tufw Zeolitowych, Rzeszw 2014.
Biorc pod uwag warto generowanego PKB w danym regionie naley jednoznacznie wskaza, i podregion biaostocko-suwalski ma
w chwili obecnej najwikszy potencja gospodarczy do nawizywania
wsppracy transgranicznej w zakresie obrotu towarami i usugami, jednoczenie oferujc potencjalnie najwikszy zakres przedmiotowy do
wymiany transgranicznej. Z kolei w przypadku obwodu zakarpackiego,
nawizanie szerszej wsppracy transgranicznej moe by jednym
z istotnych stymulant pobudzania regionalnej koniunktury i dugofalowo
wzrostu wartoci wytwarzanego PKB w regionie, m.in. na potrzeby
wymiany transgranicznej.
Natomiast obwd grodzieski uwzgldniajc dynamik wzrostu regionalnego PKB w ujciu rocznym jest najbardziej dynamicznie rozwijajcym si regionem spord analizowanych regionw w latach 20102013. Utrzymanie si tej tendencji z pewnoci wiza si bdzie
w przyszoci ze wzrostem wymiany zagranicznej, w tym transgranicznej.
34
Rozdzia 1.
Warto wytworzonego PKB w przeliczeniu na jednego mieszkaca

podregionu biaostocko-suwalskiego (per capita) w roku 2013 wyniosa
33424 z i stanowia 77,4% wartoci PKB per capita dla Polski. W stosunku do roku poprzedniego warto PKB na jednego mieszkaca
w omawianym podregionie wzrosa o 2,5%.
rwnie wskazuje na podobne relacje pomidzy analizowanymi podregionami, jak w przypadku PKB ogem (tabela 2., wykres 3.), jednak
przy wikszych dysproporcjach na korzy podregionu biaostockosuwalskiego.
Tabela 2. Produkt krajowy brutto w przeliczeniu na jednego mieszkaca
w Polsce oraz podregionach objtych badaniem w latach 2008-2013 (w z,
w euro; w %, w cenach biecych)
Wyszczeglnienie
2008
Polska (z)
33464 34937
37317 40326
41934 43168
Podregion biaostocko-suwalski (z)
26215 27774
29267 31130
32141 33424
2009
2010
2011
2012
2013
Polska=100%
78,3
79,5
78,4
77,2
76,6
77,4
(euro)
6283
6761
7390
7048
7862
8059
107,6
109,3
95,4
111,5
102,5
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
4749
4963
5536
5330
5891
6092
104,5
111,5
96,3
110,5
103,4
75,6
73,4
74,9
75,6
74,9
75,6
3093
2778
3235
3289
3731
4296
89,8
116,5
101,7
113,4
115,1
49,2
41,1
43,8
46,7
47,5
53,3
rok poprzedni =100%
podregion biaostocko-suwalski =100%
(euro)
rok poprzedni =100%
Obwd grodzieski (euro)

Obwd grodzieski
rok poprzedni =100%
Obwd grodzieski
35
Wyszczeglnienie
2008
Obwd zakarpacki (euro)

Obwd zakarpacki
rok poprzedni =100%
Obwd zakarpacki
2009
2010
2011
2012
2013
949
873
1153
1392
1598
1507
83,5
92,0
132,1
120,7
114,8
94,3
15,1
12,9
15,6
19,8
20,3
18,7
Wykres 3. Poziom PKB w przeliczeniu na jednego mieszkaca

w poszczeglnych podregionach objtych badaniem w latach 2008-2013
w euro
10000
8000
6761
6283
6000
4000
2000
3093
949
7048
5536
4963
4749
2778
873
8059
7862
7390
3235
1153
6092
5891
5330
3289
1392
3731
1598
4296
1507
0
2008
2009
2010
2011
2012
PKB per capita Podregion biaostocko-suwalski w euro
PKB per capita Podregion kroniesko-przemyski w euro
PKB per capita Obwd grodzieski w euro
PKB per capita Obwd zakarpacki w euro
2013
Statystycznie najzamoniejszymi mieszkacami spord podregionw s mieszkacy podregionu biaostocko-suwalskiego. Warto PKB
36
Rozdzia 1.
per capita regionu kroniesko-przemyskiego w odniesieniu do podregionu biaostocko-suwalskiego stanowia 75,6% w 2013 roku, dla obwodu grodzieskiego ten wskanik wynis 53,3%. Natomiast poziom
wytworzonego PKB w przeliczeniu na jednego mieszkaca obwodu
zakarpackiego w 2013 roku stanowi zaledwie 18,7% PKB per capita
wytworzonego w podregionie biaostocko-suwalskim w tym samym
czasie.
Dynamika zmian w wartoci wytwarzanego PKB w podregionie biaostocko-suwalskim w przeliczeniu na jednego mieszkaca (wykres 4.),
podobnie jak w pozostaych analizowanych podregionach, waciwie
pokrywa si z dynamik zmian dla PKB ogem. Take i w tym przypadku 2013 rok okaza si dla obwodu zakarpackiego rokiem zmian na
niekorzy wzgldem pozostaych podregionw.
Wykres 4. Dynamika zmian PKB per capita w poszczeglnych
podregionach objtych badaniem w latach 2009-2013 w %
150
130
110
90
70
50
2009
2010
2011
2012
2013
Obwd grodzieski
Obwd zakarpacki
Najwyszy poziom wytwarzanego PKB przypadajcego na jednego

mieszkaca w podregionie biaostocko-suwalskim naley rozpatrywa
jako potencjaln najwysz si nabywcz w tyme podregionie, tym
samym w szczeglnoci do tego podregionu naley kierowa strumie
37
dbr z pozostaych trzech analizowanych podregionw. Majc

oczywicie na uwadze kryterium ceny i jakoci odpowadajcej
wzgldnie najzamoniejszej grupie odbiorcw.
Najwysze przyrosty regionalnego PKB w przeliczeniu na jednego
mieszkaca w okresie 2010-2013 sukcesywnie odnotowywa obwd
grodzieski, tym samym w ujciu statystycznym mieszkacy tego
regionu najszybciej wzbogacali si w omawianym okresie spord
mieszkacw wszystkich analizowanych regionw.
Warto dodana brutto dla podregionu biaostocko-suwalskiego
w roku 2012 wyniosa 22449 mln z, co stanowio niespena 1,57%
wartoci dodanej brutto wytworzonej w caej Polsce w tym samym roku.
Jednoczenie warto dodana brutto w roku 2012 okazaa si by wysza
wzgldem roku poprzedniego o 4,0%. W przeliczeniu na euro warto
dodana brutto podregionu biaostocko-suwalskiego w roku 2012 wyniosa 5491 mln i bya wysza o 18,93% od wartoci dodanej brutto
w tym samym okresie w podregionie kroniesko-przemyskim.
Tabela 3. Warto dodana brutto w Polsce i podregionie biaostockosuwalskim w latach 2008-2012 (mln z, mln euro, ceny biece)
Wyszczeglnienie
2008
2009
1116552
1194830
Podregion biaostockosuwalski (mln z)
17918
19274
20141
21573
22449
Podregion biaostockosuwalski (mln euro)
4294
4692
5086
4884
5491
Polska (mln z)
2010
2011
2012
1265904 1365622 1431872
rdo: opracowanie wasne na podstawie: Produkt Krajowy Brutto. Rachunki

Regionalne w 2010 r., US w Katowicach, Katowice 2012; Produkt Krajowy Brutto.
Rachunki Regionalne w 2012 r., US w Katowicach, Katowice 2014.
W podregionie biaostocko-suwalskim generowana warto dodana

brutto posiada znaczne zrnicowanie inne znaczenie maj
poszczeglne rodzaje dziaalnoci w tworzeniu wartoci dodanej brutto
dla regionu. Mianowicie w okresie 2008-2012 w podregionie
biaostockim struktura generowanej wartoci dodanej brutto waciwie
nie ulega istotnym zmianom, podobnie jak w poderegionie suwalskim.
Jednake o wartoci wytworzonego PKB w 2012 r. w podregionie
biaostockim zadecydowa przede wszystkim handel w 33,2% (w 31,1%
w roku 2008), a w dalszej kolejnoci pozostae usugi (28,2%) oraz
przemys (18,04%) (wykres 5.).
38
Rozdzia 1.
Wykres 5. Struktura wartoci dodanej brutto wedug rodzajw

dziaalnoci w podregionach biaostockim i suwalskim w 2008 r.
i w 2012 r.
2008 podregion biaostocki 4,60% 18,00% 7,90%
31,10%
11,70%
26,80%
2012 podregion biaostocki3,70%18,40% 8,10%
33,20%
8,40%
28,20%
2008 podregion suwalski
13,70%
2012 podregion suwalski 11,30%

0,00%
22,00% 6,30% 23,20%

23,20% 6,20%
20,00%
24,50%
40,00%
9,70%
25,00%
9,00%
25,70%
60,00%
Rolnictwo
Przemys
Budownictwo
Handel
Dziaalno finansowa i ubezpieczeniowa
Pozostae usugi
80,00%
100,00%

Z kolei na warto wygenerowanego PKB w podregionie suwalskim

w porwnywalnym stopniu maj wpyw w kolejnoci: pozostae usugi
(udzia na poziomie 25,7%), handel (24,50%) oraz przemys (23,20%).
W przypadku podregionu suwalskiego wzgldnie duy udzia
w tworzeniu wartoci dodanej brutto ma rolnictwo z udziaem na poziomie 11,30% w roku 2012. W podregionie biaostockim udzia rolnictwa w roku 2012 w generowaniu wartoci dodanej brutto nie przekroczy
3,70%. W obu podregionach udzia rolnictwa w tworzeniu PKB w okresie 2008-2012 uleg obnieniu.
1.1.2. Rynek pracy
Przecitne zatrudnienie w wojewdztwie podlaskim w roku 2013

stanowio 2,1% caego zatrudnienia w Polsce (tabela 4.) i wynosio
204 821 osb.
Tabela 4. Przecitne zatrudnienie w Polsce i w wojewdztwie podlaskim
w latach 2008-2013
Wyszczeglnienie
Polska
2008
2009
9850748
9768013
2010
9744815
2011
2012
2013
9801877 9719559 9566039
39
Wyszczeglnienie
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Polska
Rok poprzedni =
100%
Wojewdztwo
podlaskie
Wojewdztwo
podlaskie
Rok poprzedni =
100%
99,2
99,8
100,6
99,2
98,4
221611
212193
208646
211008
207453
204821
95,8
98,3
101,1
98,3
98,7
rdo: Bank Danych Lokalnych, stat.gov.pl; Rocznik Statystyczny Wojewdztwa Podlaskiego 2012, Urzd Statystyczny w Biaymstoku, Biaystok 2012; Rocznik Statystyczny
Wojewdztwa Podlaskiego 2011, Urzd Statystyczny w Biaymstoku, Biaystok 2011;
Rocznik Statystyczny Wojewdztwa Podlaskiego 2010, Urzd Statystyczny w Biaymstoku, Biaystok 2010; Wojewdztwo podlaskie 2013, 2012, 2011, 2010, 2009, 2008, Urzd
Statystyczny w Biaymstoku, Biaystok 2013, 2012,2011, 2010, 2009, 2008.
W 2013 r., po dwch latach wzrostu, przecitne zatrudnienie

w sektorze przedsibiorstw uksztatowao si ponownie poniej poziomu
zanotowanego przed rokiem. Spadek zatrudnienia w skali roku obserwowano we wszystkich kwartalnych okresach narastajcych. Przecitne
zatrudnienie w sektorze przedsibiorstw w wojewdztwie podlaskim
w 2013 r. wynioso 97,3 tys. osb i byo o 1,8% nisze ni rok wczeniej
(w 2012 r. zwikszyo si odpowiednio o 0,5%). W skali kraju odnotowano take spadek zatrudnienia w stosunku do roku poprzedniego
o 1,0% (wobec wzrostu w 2012 r. odpowiednio o 0,1%).2
Analizujc przecitne zatrudnienie w sektorze przedsibiorstw w wojewdztwie podlaskim w 2013 r. wedug sekcji, najwyszy jego poziom
zanotowano w przetwrstwie przemysowym 41,7 tys. osb (42,8%
ogem) oraz handlu; naprawie pojazdw samochodowych 23,1 tys.
osb (23,8%), a najniszy w informacji i komunikacji 1,1 tys. osb
(1,1%). W skali roku najwikszy spadek przecitnego zatrudnienia mia
miejsce w budownictwie (o 5,8%), a take handlu; naprawie pojazdw
samochodowych (o 3,6%). Natomiast wzrost odnotowano przede
wszystkim w administrowaniu i dziaalnoci wspierajcej (o 8,4%) oraz
transporcie i gospodarce magazynowej (o 2,9%). Warto przy tym zwrci uwag, e w Polsce w 2013 r. w zasadzie wszystkie rodzaje dziaalnoci miay wyszy udzia pracownikw ni w wojewdztwie podlaRaport o sytuacji spoeczno-gospodarczej wojewdztwa podlaskiego w 2013 r., Urzd Statystyczny
w Biaymstoku, Biaystok, maj 2014, s. 33.
2
40
Rozdzia 1.
skim. Szczeglnie dua rnica miaa miejsce w przypadku przemysu.

W tej sekcji Polskiej Klasyfikacji Dziaalnoci (PKD) procentowy udzia
zatrudnionych by o 3% wyszy ni w wojewdztwie podlaskim (tabela
5.). Dua rnica miaa miejsce take w przypadku transportu wicej o
2,4% oraz dziaalnoci profesjonalnej, naukowej o technicznej o 1,7%.
W wojewdztwie podlaskim wyszy za by udzia przecitnego zatrudnienia w sekcji rolnictwo, lenictwo, owiectwo i rybactwo (o 0,4%) i
budownictwo (o 0,1%).
Tabela 5. Przecitne zatrudnienie wedug sekcji PKD 2007 w wojewdztwie
podlaskim w latach 2008-2013
Wyszczeglnienie
Rolnictwo, lenictwo, owiectwo
i rybactwo
2008
4564
2009
4395
2010
2011
3851
3876
2012
3789
2013
3791
Przemys
57939
53954 50644
51644
50868 49885
w tym przetwrstwo przemysowe
51019
47143 45175
45879
45320 44573
Budownictwo
14207
14379 14224
15359
14455 13585
Handel, naprawa pojazdw samochodowych
37950
35349 34995
35313
33212 32265
Transport i gospodarka magazynowa
11188
7646
7599
7727
7624
7877
Zakwaterowanie i gastronomia
3463
3410
3346
3128
3175
3209
4758
3816
3745
3728
4511
4519
Dziaalno profesjonalna, naukowa i techniczna
3848
3927
3907
4087
3856
3817
rdo: Bank Danych Lokalnych, stat.gov.pl.
W kocu 2013 r. nadal utrzymywaa si niekorzystna sytuacja na

rynku pracy w wojewdztwie podlaskim. W ujciu rocznym zanotowano
wzrost oglnej liczby zarejestrowanych bezrobotnych, ale by on niszy
ni w 2012 r. Najbardziej zwikszya si liczba osb pozostajcych bez
pracy duej ni 1 rok. Stopa bezrobocia wzrosa w nieco mniejszym
stopniu ni rok wczeniej. Pozytywn zmian w porwnaniu z rokiem
poprzednim byo zwikszenie liczby ofert zatrudnienia, ktrymi dysponoway urzdy pracy.
W kocu grudnia 2013 r. liczba bezrobotnych zarejestrowanych
w powiatowych urzdach pracy podregionu biaostocko-suwalskiego
wynosia 48,7 tys. osb i bya nisza od zanotowanej rok wczeniej
41
o 1,6% (tabela 6.). Te sam wskaniki dla wojewdztwa podlaskiego to:

liczba bezrobotnych 70,9 tys. osb i bya to liczba wysza od zanotowanej rok wczeniej o 3,2%.
Tabela 6. Liczba bezrobotnych zarejestrownaych w powiatowych urzdach
pracy w podregionie biaostocko-suwalskim w latach 2008-2013 (stan na
31XII)
Wyszczeglnienie
Wojewdztwo podlaskie (osoby)
Wojewdztwo podlaskie w %
Rok poprzedni = 100%
2008
2009
45821 61169
-
133,5
32197 44159
-
137,2
2010
2011
2012
2013
63761 65920 68705
70889
104,2
104,2
103,2
46002 47263 49500
48700
104,2
103,4
102,7
104,7
98,4
rdo: Wojewdztwo podlaskie 2013, 2012, 2011, 2010, 2009, 2008, op. cit.
W 2013 r. stopa bezrobocia rejestrowanego, zarwno w skali kraju,

jak i wojewdztwa, w kolejnych miesicach omawianego roku bya wysza ni rok wczeniej. W kocu grudnia 2013 r. stopa bezrobocia rejestrowanego w kraju wyniosa 13,4% i utrzymaa si na poziomie sprzed
roku, bya jednak wysza o 1,0 p. proc. w porwnaniu z zanotowan w
analogicznym okresie 2010 r. (tabela 7.) W wojewdztwie podlaskim w
kocu 2013 r. uksztatowaa si ona na poziomie 15,1% i bya o 0,4 p.
proc. wysza ni rok wczeniej i o 1,3 p. proc. wysza ni w kocu
2010r.
O ile w podregionie biaostockim w okresie 2018-2013 stopa bezrobocia bya zbliona do poziomu dla caego wojewdztwa, o tyle
w przypadku podregionu suwalskiego poziom bezrobocia by rednio
o 2% wyszy od poziomu dla caego wojewdztwa.
W porwnaniu do pozostaych podregionw, poziom bezrobocia
w podregionie biaostockim w 2013 r. by o 7,2% wyszy od poziomu
bezrobocia w obwodzie zakarpackim i o 14,9% wyszy ni zarejestrowany w tym samym czasie w obwodzie grodzieskim. Jednoczenie
bezrobocie byo tu nisze o: 1% w stosunku do podregionu suwalskiego,
1,9% w stosunku do podregionu kronieskiego i o 2,6% do podregionu
przemyskiego.
Z kolei poziom bezrobocia w podregionie suwalskim w 2013 r. by
o 1,2% wyszy od bezrobocia zarejestrowanego w podregionie biaostockim, o 8,4% wyszy od poziomu bezrobocia obwodzie zakarpackim,
o 16,1% wysze ni rejestrowane w tym samym czasie bezrobocie w
42
Rozdzia 1.
obwodzie grodzieskim. Jednoczenie nisze o: 0,7% dla podregionu

kronieskiego i o 2,4% dla podregionu przemyskiego.
Tabela 7. Poziom bezrobocia w Polsce w wojewdztwie podlaskim oraz
w analizowanych regionach w latach 2008-2013
Wyszczeglnienie
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Polska
9,5
11,9
12,4
12,5
13,4
13,4
Wojewdztwo podlaskie
9,7
12,8
13,8
14,1
14,7
15,1
Podregion biaostocki
9,3
13,2
14,1
14,1
15,0
15,4
Podregion suwalski
11,7
14,5
15,6
16,9
16,5
16,6
Podregion kronieski
14,4
17,5
16,3
16,3
17,6
17,3
Podregion przemyski
16,0
19,1
18,6
18,4
19,3
19,0
Obwd grodzieski
1,0
1,1
0,8
0,6
0,6
0,5
Obwd zakarpacki
6,8
10,6
9,3
10,2
9,2
8,2
rdo: opracowanie wasne na podstawie: Bank Danych Lokalnych, Wojewdztwo

podlaskie 2013, 2012, 2011, 2010, 2009, 2008, op. cit.; Liczba bezrobotnych zarejestrowanych oraz stopa bezrobocia wedug wojewdztw, podregionw i powiatw
grudzie 2013, http://old.stat.gov.pl/gus/5840_1487_PLK_HTML.htm?action=show
_archive; B. Bachut, M. Cierpia-Wolan, D. Koprowicz, Analiza rozwoju spoecznogospodarczego wojewdztwa podkarpackiego w latach 2009-2013. Analizy statystyczne,
Urzd Statystyczny w Rzeszowie, Rzeszw 2014; http://www.uz.ukrstat.gov.ua/; Praca
w obwodzie zakarpackim. Zbir statystyczny, Uhorod 2012, Gwny Urzd Statystyki
Obwodu Zakarpackiego; Praca w obwodzie zakarpackim. Zbir statystyczny, Uhorod
2014, Gwny Urzd Statystyki Obwodu Zakarpackiego.
Podregion biaostocko-suwalski charakteryzuje si, tu za podregionem kroniesko-przemyskim, najwyszym poziomem bezrobocia rejestrowanego spord czterech analizowanych podregionw. Oznacza to
duy potencja niewykorzystanych zasobw pracy i jednoczenie duy
potencja do wykorzystania w obliczu wzrostu tempa produkcji na potrzeby rosncej w przyszoci wymiany transgranicznej, zwaszcza
z obwodem grodzieskim.
1.1.3. Wynagrodzenia
W 2013 r. w wojewdztwie podlaskim przecitne miesiczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsibiorstw osigno poziom 3186,58
z (768,4 euro) i byo o 2,3% wysze ni w roku poprzednim (wobec
wzrostu w 2012 r. odpowiednio o 3,0%) (tabela 8.). Zatem przecitne
miesiczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsibiorstw w 2013 r.
zwikszyo si w ujciu rocznym, ale w nieco mniejszym stopniu ni rok
43
wczeniej. W kraju przecitne miesiczne wynagrodzenie brutto wynioso 3837,20 z (925,3 euro) i zwikszyo si o 2,9% w odniesieniu do
zanotowanego przed rokiem (przy wzrocie w 2012 r. odpowiednio
o 3,4%). W porwnaniu z 2012 r. zmniejszy si czas przepracowany
w sektorze przedsibiorstw, a wzroso rednie wynagrodzenie za godzin
pracy.
W stosunku do poprzedniego roku wzrost wynagrodze wystpi
w wikszoci w sekcji sektora przedsibiorstw w regionie, przy czym
najwyszy stwierdzono w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energi elektryczn, gaz, par wodn i gorc wod (o 7,0%) oraz w budownictwie
(o 3,7%). Natomiast spadek wynagrodze mia miejsce przede wszystkim w sekcji zakwaterowanie i gastronomia (o 6,5%), a take transport
i gospodarka magazynowa (o 2,2%).
Tabela 8. Przecitne miesiczne wynagrodzenie brutto w sektorze
przedsibiorstw w Polsce i w wojewdztwie podlaskim w latach 2008-2013
Wyszczeglnienie
Polska (z)
Polska (euro)
Polska
2008
2009
2010
2011
3178,80 3318,32 3429,64 3604,02
2013
3728,36 3837,20
761,9
807,7
866,0
816,0
912,0
925,3
104,4
103,4
105,1
103,5
102,9
2707,36 2758,08 2896,16 3023,31
(z)
(euro)
2012
3115,44 3186,58
648,9
671,4
731,3
684,5
762,1
768,4
101,9
105,0
104,4
103,0
102,3
rdo: Bank Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl.
W analizowanym roku najwysze przecitne miesiczne wynagrodzenia brutto wystpowao w sekcjach wytwarzanie i zaopatrywanie w
energi elektryczn, gaz, par wodn i gorc wod oraz informacja
i komunikacja. Przekroczyy one odpowiednio o 50,5% i 37,9% rednie
wynagrodzenie w sektorze przedsibiorstw w wojewdztwie. Najnisze
wynagrodzenia zaobserwowano natomiast w administrowaniu i dziaalnoci wspierajcej oraz zakwaterowaniu i gastronomii i byy one odpo-
44
Rozdzia 1.
wiednio o 40,1% i 33,3% mniejsze od przecitnego miesicznego wynagrodzenia w sektorze przedsibiorstw w regionie.3
W tabeli 9. zaprezentowano przecitne miesiczne wynagrodzenie
brutto w sektorze przedsibiorstw w podregionie biaostockim, suwalskim, kronieskim i przemyskim w latach 2008-2013. Spord czterech
analizowanych podregionw, najwyszy poziom wynagrodze w 2013 r.
osignity zosta w podregionie biaostockim, gdzie przecitne wynagrodzenie brutto miesiczne w sektorze przedsibiorstw wynioso 3506,84
z (845,6 euro). W podregionie suwalskim warto analizowanego wynagrodzenia w tym samym czasie wyniosa 3353,13 z (808,5 euro) i w
dalszej kolejnoci w podregionie przemyskim 3185,68 z (768,2 euro)
oraz podregionie kronieskim 3021,02 z (728,4 euro).
przedsibiorstw w podregionie biaostockim, suwalskim, kronieskim,
przemyskim w latach 2008-2013
Wyszczeglnienie
( z)
2009
2010
2011
2012
2881,74 3024,01 3129,59 3255,08 3394,57
2013
3506,84
(euro)
690,7
736,1
790,2
737,0
830,3
845,6
Rok poprzedni =100%
110,1
104,9
103,5
104,0
104,3
103,3
2762,83 2799,91 2948,36 3147,96 3249,44
3353,13
Podregion suwalski ( z)
Podregion suwalski
(euro)
Podregion suwalski
Rok poprzedni =100%
Podregion kronieski
(z)
Podregion kronieski
(euro)
Podregion kronieski
Rok poprzedni =100%
Podregion przemyski
(z)
3
2008
Ibidem, s. 49.
662,2
681,5
744,5
712,7
794,8
808,5
110,2
101,3
105,3
106,8
103,2
103,2
2401,06 2545,81 2650,41 2796,37 2897,31
3021,02
575,5
619,7
669,2
633,1
708,7
728,4
108,7
106,0
104,1
105,5
103,6
104,3
2505,93 2630,28 2764,67 2949,43
3075,1
3185,68
45
Wyszczeglnienie
Podregion przemyski
(euro)
Podregion przemyski
Rok poprzedni =100%
2008
2009
2010
2011
2012
2013
600,6
640,3
698,1
667,8
752,2
768,2
110,2
105,0
105,1
106,7
104,3
103,6
rdo: opracowanie wasne na podstawie Bank Danych Lokalnych, dane Urzdu Statystycznego w Rzeszowie.
W oparciu o powysze szacowana warto przecitnego miesicznego wynagrodzenie brutto w sektorze przedsibiorstw w caym podregionie biaostocko-suwalskim w 2013 r. wyniosa 3429,7 z (827 euro), co
stanowio 107,6% poziomu wynagrodzenia dla caego wojewdztwa
podlaskiego.
W zestawieniu z pozostaymi regionami, rednie miesiczne nominalne wynagrodzenie w obwodzie zakarpackim w 2013 r. stanowio zaledwie 31,4% wartoci redniego miesicznego nominalnego wynagrodzenia najbardziej rozwinitego podregionu spord analizowanych
biaostocko-suwalskiego. Dla porwnania rednie miesiczne nominalne
wynagrodzenie w podregionie kroniesko-przemyskim stanowio
90,5% biaostocko-suwalskiego, a w obwodzie grodzieskim wskanik
uksztatowa si na poziomie 46,9% (tabela 10.).
Najwyszy poziom wynagrodze w sektorze przedsibiorstw
w podregionie biaostocko-suwalskim spord wszystkich analizowanych regionw wraz z utrzymaniem si tendencji wzrostowej w jej poziomie oznacza moe dla potencjalnych eksporterw w ramach rozwoju
wymiany transgranicznej wzrost kosztw produkcji. W kocowym efekcie oznacza mniejsz konkurencyjno cenow za granic. Zwaszcza
w kontekcie wskazywanej powyej mniejszej siy nabywczej mieszkacw na rynkach docelowych wymiany transgranicznej.
Tabela 10. Poziom redniego miesicznego nominalnego wynagrodzenia
w analizowanych podregionach w 2013 roku w euro, w %
Wyszczeglnienie
Podregion biaostocko-suwalski (euro)
Podregion kroniesko-przemyski (euro)

2013
827,0
100,0
748,3
90,5
46
Rozdzia 1.
Wyszczeglnienie
Obwd grodzieski
Obwd zakarpacki (euro)

Obwd zakarpacki
2013
388,0
46,9
259,7
31,4
rdo: opracowanie wasne na podstawie Bank Danych Lokalnych, dane Urzdu Statystycznego w Rzeszowie, Praca w obwodzie zakarpackim. Zbir statystyczny, Uhorod
2012, Gwny Urzd Statystyki Obwodu Zakarpackiego; Praca w obwodzie
zakarpackim. Zbir statystyczny, Uhorod 2014, Gwny Urzd Statystyki Obwodu
Zakarpackiego.
1.1.4. Przemys i budownictwo
Produkcja sprzedana i przecitne zatrudnienie w przemyle

W latach 2012-2013 mia miejsce silny wzrost produkcji sprzedanej
przemysu w wojewdztwie podlaskim w odniesieniu do 2010 r. (wykres
6.). Dynamika tego wzrostu jednak nieco obniya si od 2012 r.
W porwnaniu z rokiem 2012 odnotowano zwikszenie wydajnoci pracy, ktremu towarzyszy spadek przecitnego zatrudnienia w przemyle.
Produkcja sprzedana przemysu w 2013 r. w wojewdztwie osigna
warto 20381,4 mln z (4884,8 mln euro) (w cenach biecych).4 Bya
ona o 6,7% wysza od zanotowanej w 2012 r. oraz o 20,8% wysza ni
w 2010 r. w cenach staych (wykres 6.). W skali kraju w tym czasie
sprzeda produkcji zwikszya si odpowiednio o 2,2% i 11,0%. Po notowanym w I kwartale 2013 r. wzrocie produkcji sprzedanej przemysu
w regionie w skali roku (o 5,2%), w kolejnym kwartalnym okresie narastajcym zaobserwowano zwikszenie tempa tego wzrostu (wynis on o
5,9%), natomiast w okresie trzech pierwszych kwartaw omawianego
roku nieznaczne jego zmniejszenie (do 5,4%).
Ibidem, s. 68-69.
47
Wykres 6. Dynamika produkcji sprzedanej przemysu w Polsce

i w wojewdztwie podlaskim w latach 2011-2013 (ceny stae, 2010=100)
rdo: Raport o sytuacji spoeczno-gospodarczej wojewdztwa podlaskiego w 2013 r,

op. cit., s. 69.
Na ogln warto produkcji sprzedanej przemysu (w cenach biecych) w 2013 r. w wojewdztwie podlaskim zoya si przede wszystkim produkcja w sekcjach przetwrstwo przemysowe o wartoci
19182,6 mln z (4625,4 mln euro) (94,1% produkcji sprzedanej przemysu w regionie). Produkcja sprzedana przetwrstwa przemysowego
w 2012 r. wyniosa 16987,6 mln z (4155,3 mln euro) (93,2%). Istotne
byo take wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektryczn, gaz, par
wodn i gorc wod, w przypadku ktrego warto produkcji sprzedanej w roku 2013 wyniosa 580,1 mln z (139,9 mln euro) (2,8%), za rok
wczeniej 570,4 mln z (139,5 mln euro) (3,1%). Jednoczenie trzeba
zauway, e w kraju udzia tych sekcji w strukturze produkcji sprzedanej przemysu uksztatowa si w roku 2013 odpowiednio na poziomie
84,5% i 8,7%. Wzrost produkcji uzyskany w wojewdztwie w cigu
2013 r. by wynikiem jej zwikszenia o 7,1% (w cenach staych) w przetwrstwie przemysowym, a take o 0,6% w sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektryczn, gaz, par wodn i gorc wod.5
Jeli chodzi o sam struktur produkcji sprzedanej przemysu
w przetwrstwie przemysowym to wrd dominujcych dziaw w 2013
r. wysz ni przed rokiem warto produkcji sprzedanej (w cenach staych) uzyskano w produkcji wyrobw z drewna, korka, somy i wikliny
5
Ibidem, s. 69-70.
48
Rozdzia 1.
(o 9,8%), wyrobw z gumy i tworzyw sztucznych (o 8,5%), maszyn

i urzdze (o 8,4%) oraz artykuw spoywczych (o 7,9%). W analizowanym okresie spadek produkcji dotyczy sekcji pozostaej produkcji
wyrobw (o 21,9%) oraz produkcji wyrobw z metali (o 11,8%).
Wzrostowi produkcji sprzedanej przemysu w wojewdztwie podlaskim towarzyszyo zmniejszenie przecitnego zatrudnienia o 1,4%
w stosunku do roku poprzedniego i o 0,1% w porwnaniu z 2010 r. (wykres 7.). W kraju stwierdzono natomiast spadek przecitnego zatrudnienia w przemyle w odniesieniu do roku poprzedniego o 1,0%,
a w porwnaniu z 2010 r. jego wzrost o 0,1%.
Wykres 7. Dynamika przecitnego zatrudnienia
w Polsce i w wojewdztwie podlaskim 2010 = 100
przemyle
rdo: Raport o sytuacji spoeczno-gospodarczej wojewdztwa podlaskiego w 2013 r,

op. cit., s. 69.
W 2013 r. przecitne zatrudnienie w przemyle w wojewdztwie

uksztatowao si na poziomie 46,3 tys. osb i w stosunku do 2012 r.
zmniejszyo si zarwno w sekcji przetwrstwo przemysowe (o 1,3%),
jak i wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektryczn, gaz, par wodn i gorc wod (o 1,6%). Wydajno pracy w przemyle, mierzona
wartoci produkcji sprzedanej na 1 zatrudnionego, w wojewdztwie
podlaskim w 2013 r. bya o 8,2% wysza (w cenach staych) ni rok
wczeniej. W kraju wydajno pracy w przemyle w omawianym roku
wzrosa o 3,2% w porwnaniu z rokiem 2012.6
Ibidem, s. 71.
49
Rosnca wydajno w przemyle z pewnoci w duym stopniu rekompensuje przedsibiorcom wzrost przecitnego poziomu wynagrodze i jednoczenie pozwala z optymizmem patrze na konkurencyjno
cenow produktw wytwarzanych niszym kosztem z przeznaczeniem
na rynki wymiany transgranicznej.
Produkcja sprzedana i przecitne zatrudnienie w budownictwie
W przypadku produkcji sprzedanej w budownictwie zarwno
w 2013r., jak i w 2012 r. zostao odnotowane zmniejszenie produkcji
sprzedanej budownictwa w odniesieniu do roku poprzedniego. Nisza
ni przed rokiem bya take warto produkcji budowlano-montaowej.
W analizowanym 2013 r. odnotowano zwikszenie wydajnoci pracy
w budownictwie w ujciu rocznym, przy jednoczesnym zmniejszeniu
przecitnego zatrudnienia.
W 2013 r. produkcja sprzedana budownictwa w wojewdztwie podlaskim (w cenach biecych) uksztatowaa si na poziomie 4314,4 mln
z (1040,3 mln euro) i zmniejszya si o 1,4% w porwnaniu
z zanotowan w roku poprzednim (w 2012 r. spada odpowiednio
o 5,9%). W skali kraju zmniejszya si ona o 11,3% w stosunku do uzyskanej przed rokiem.7
W wojewdztwie podlaskim produkcja budowlano-montaowa
w analizowanym okresie uksztatowaa si na poziomie 1852,8 mln z
(446,8 mln euro) (co stanowio 42,9% oglnej wartoci produkcji sprzedanej budownictwa) i zmniejszya si o 20,2% w stosunku do zanotowanej w roku poprzednim. W kraju take stwierdzono spadek sprzeday
produkcji budowlano-montaowej w porwnaniu z 2012 r. i wynis on
13,6%.
Wydajno pracy w budownictwie w wojewdztwie podlaskim, mierzona wartoci produkcji sprzedanej budownictwa w przeliczeniu na
1 zatrudnionego, w 2013 r. zwikszya si (w cenach biecych)
w stosunku do zanotowanej w roku poprzednim o 4,7%. Jednoczenie
zaobserwowano spadek przecitnego zatrudnienia w budownictwie
o 5,8%.
Rosnca wydajno w budownictwie, podobnie jak w przemyle, pozwala z optymizmem patrze na konkurencyjno cenow produktw
wytwarzanych taniej na rynkach wymiany transgranicznej.
Ibidem, s. 72-73.
50
Rozdzia 1.
1.1.5. Podmioty gospodarcze i wyniki finansowe przedsibiorstw
W kocu grudnia 2013 r. w bazie krajowego rejestru urzdowego

podmiotw gospodarki narodowej REGON wojewdztwa podlaskiego
znajdowao si 96517 jednostek, czyli o 1,9% wicej ni w analogicznym okresie roku poprzedniego (tabela 11.). Stanowiy one 2,4% podmiotw w Polsce. W sektorze prywatnym stwierdzono wzrost liczby
podmiotw (o 2,0%), natomiast w sektorze publicznym spadek
(o 2,0%).
Tabela 11. Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON (stan
w dniu 31 XII) w Polsce, wojewdztwie podlaskim i podregionie
biaostocko-suwalskim w latach 2008-2013
Wyszczeglnienie
Polska
2008
2009
2010
2011
2012
2013
3757093
3742673
3909802
3869897 3975334 4070259
99,6
104,5
99,0
102,7
102,4
90229
89578
91876
91738
94721
96517
99,3
102,6
99,8
103,3
101,9
68676
68826
70695
70659
73086
74531
100,2
102,7
99,9
103,4
102,0
Polska
Rok poprzedni =
100%
Wojewdztwo
podlaskie
Wojewdztwo
podlaskie
Rok poprzedni =
100%
Rok poprzedni =
100%
Wiksz ni przed rokiem liczb jednostek zaobserwowano

w wojewdztwie podlaskim w 2013 r. w takich formach organizacyjnoprawnych, jak: fundacje (o 21,3%), spki handlowe (o 8,9%), w tym:
spki komandytowo-akcyjne (ponad 2,5-krotnie), spki komandytowe
(o 18,5%), spki z ograniczon odpowiedzialnoci (o 9,7%), spki
partnerskie (o 3,8%), spki jawne (o 2,4%), stowarzyszenia i organizacje spoeczne (o 4,1%), spdzielnie (o 1,9%), osoby fizyczne prowadzce dziaalno gospodarcz (o 1,4%), spki cywilne (o 0,6%).
Zdecydowana wikszo podmiotw gospodarki narodowej naley
do sektora prywatnego. W kocu 2013 r. w wojewdztwie podlaskim ich
51
liczba uksztatowaa si na poziomie 93353, co stanowio a 96,7% ogu jednostek wpisanych do rejestru REGON. Podmioty te prowadziy
dziaalno gospodarcz gwnie w sekcjach: handel; naprawa pojazdw
samochodowych, budownictwo, przetwrstwo przemysowe oraz dziaalno profesjonaln, naukow i techniczn.
Biorc pod uwag liczb zarejestrowanych podmiotw pod wzgldem rodzaju wykonywanej dziaalnoci stwierdzono, e w kocu 2013 r.
niemale poowa z nich skupia si w trzech sekcjach, tj.: handel; naprawa pojazdw samochodowych 26,5% ogu zarejestrowanych podmiotw, budownictwo 12,4% oraz przetwrstwo przemysowe 8,2%
(wykres 8.). Podobn prawidowo zaobserwowano w zbiorowoci osb
fizycznych prowadzcych dziaalno gospodarcz, gdzie rwnie najliczniej bya reprezentowana sekcja handel; naprawa pojazdw samochodowych (28,6% ogu zarejestrowanych podmiotw w tej grupie).
Ten rodzaj dziaalnoci dominowa take wrd spek cywilnych
(40,0%) oraz spek handlowych (35,6%).
Wykres 8. Struktura podmiotw gospodarki narodowej wedug
sekcji w wojewdztwie podlaskim w 2013 roku (stan w dniu 31 XII)
Rolnictwo, lenictwo, owiectwo i
rybactwo
Przemys
3,9%
3,3%
2,2%
8,0%
8,8%
Przetwrstwo przemysowe
Budownictwo
8,2%
7,1%
12,4%
26,5%
Handel, naprawa pojazdw

samochodowych
Transport i gospdodarka magazynowa
Zakwaterowanie i gastronomia
Dziaalno finansowa i
ubezpieczeniowa
Dziaalno profesjonalna, naukowa i
techniczna
rdo: Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON w wojewdztwie podlaskim. Stan na koniec 2013 r., Urzd Statystyczny w Biaymstoku, Biaystok, luty 2014, s.
2.
W przypadku spdzielni najwicej podmiotw zajmowao si dziaalnoci zwizan z obsug rynku nieruchomoci (22,8% ogu tych
jednostek prawnych), handlem; napraw pojazdw samochodowych
52
Rozdzia 1.
(22,4%) oraz rolnictwem, lenictwem, owiectwem i rybactwem

(21,7%).8
W kocu grudnia 2013 r. tylko 3,3% ogu podmiotw wpisanych do
rejestru REGON w wojewdztwie podlaskim naleao do sektora publicznego. Spord 3164 podmiotw zaliczanych do tego sektora wasnoci najwicej odnotowano w sekcjach: edukacja (48,2%), administracja publiczna i obrona narodowa; obowizkowe zabezpieczenia spoeczne (14,4%) oraz obsuga rynku nieruchomoci (13,8%).
W 2013 r. wyniki finansowe 363 badanych przez GUS przedsibiorstw niefinansowych byy korzystniejsze ni uzyskane w 2012 roku.
Taka sytuacja bya zarwno w wojewdztwie podlaskim, jak i w Polsce.
W odniesieniu do roku poprzedniego poprawiy si take podstawowe
wskaniki ekonomiczno-finansowe. W efekcie wzrostu przychodw z
caoksztatu dziaalnoci przy zmniejszeniu kosztw ich uzyskania, obniy si wskanik poziomu kosztw. Wysze ni w 2012 r. byy wskaniki obrotu brutto i netto, a nisze wskaniki pynnoci (tabela 12.).
Przychody z caoksztatu dziaalnoci w 2013 roku byy o 4,0% wysze ni w 2012 r. Koszty uzyskania tych przychodw wzrosy o 2,5%.
Przychody netto ze sprzeday produktw osigny w roku 2013 poziom
21678705 z (5227311 euro), za ze sprzeday towarw i materiaw
10798519 z (2603810 euro). Wysza dynamika przychodw z caoksztatu dziaalnoci od dynamiki kosztw ich uzyskania, wpyna na
popraw wskanika poziomu kosztw w skali roku o 1,5 p. proc. do
96,8%, gdy w kraju zanotowano jego popraw o 0,3 p. proc. do 95,5%.
Tabela 12. Przychody, koszty oraz wyniki finansowe podmiotw
w wojewdztwie podlaskim w roku 2012 i 2013 (w mln z)
Wyszczeglnienie
2012
mln z
2013
mln euro
mln z
mln euro
Przychody z caoksztatu dziaalnoci
31924,0
7808,8
33204,3
8006,4
w tym przychody ze sprzeday

produktw, towarw i materiaw
31007,7
7584,7
32477,2
7831,1
31367,4
7672,7
32158,2
7754,2
20937,0
5121,3
22214,9
5356,6
Koszty uzyskania przychodw

z caoksztatu dziaalnoci
w tym koszt wasny sprzedanych
produktw
Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON w wojewdztwie podlaskim. Stan na koniec

2013 r., Urzd Statystyczny w Biaymstoku, Biaystok, luty 2014, s. 4.
8
53
Wyszczeglnienie
2012
mln z
2013
mln euro
mln z
mln euro
warto sprzedanych towarw

i materiaw
9345,8
2286,0
9351,2
2254,8
Wynik na sprzeday produktw,

towarw i materiaw
724,8
177,3
911,1
219,7
Wynik na dziaalnoci gospodarczej
556,5
136,1
1046,2
252,3
Wynik zdarze nadzwyczajnych
5,5
1,3
0,2
0,05
Wynik finansowy brutto
562,0
137,5
1046,3
252,3
Wynik finansowy netto
408,4
99,9
817,3
197,1
zysk netto
917,0
224,3
1012,0
244,0
strata netto
508,6
124,4
194,7
46,9
Przychody netto ze sprzeday produktw, towarw i materiaw

w 2013 r. osigny warto 32477,2 mln z (7831,1 mln euro) (wzrost
o 4,7% w stosunku do roku poprzedniego), a koszty ich uzyskania wyniosy 9351,2 mln z (2254,8 euro). Wynik finansowy ze sprzeday produktw, towarw i materiaw uksztatowa si na poziomie 911,1 mln
z (219, mln euro) i by o 25,7% wyszy ni przed rokiem.
Koszty wasne sprzedanych produktw uksztatoway si w 2013 r.
na poziomie 22214882 z (5356,6 mln euro). Przy czym warto
sprzedanych towarw i materiaw wyniosa w tym roku 9351232 z
(2254,8 mln euro).
Wynik finansowy na dziaalnoci gospodarczej uksztatowa si na
poziomie 1046,2 mln z (252,26 mln euro) i by o 88,0% wyszy ni
w 2012 r. Po uwzgldnieniu wyniku zdarze nadzwyczajnych w kwocie
0,2 mln z, wynik finansowy brutto osign warto 1046,3 mln z
(252,3 mln euro) i by wyszy o 484,3 mln z (tj. o 86,2%) od
uzyskanego w 2012 r. Wynik finansowy netto uksztatowa si na
poziomie 1012,0 mln z i by wyszy o 408,9 mln z (tj. o 100,1%)
w porwnaniu z wygenerowanym rok wczeniej, zatem wzrs ponad
dwukrotnie w stosunku do roku 2012. Zysk netto wzrs o 10,4%,
natomiast strata netto zmniejszya si o 61,7%.
W 2013 r. zysk netto wykazao 83,9% badanych przedsibiorstw,
wobec 77,3% przed rokiem. W badanych przedsibiorstwach odnotowano popraw podstawowych wskanikw ekonomiczno-finansowych.
W skali roku wskanik poziomu kosztw z caoksztatu dziaalnoci
54
Rozdzia 1.
obniy si o 1,5 p. proc. (tabela 13.). Wysze byy zarwno wskaniki

rentownoci obrotu brutto (o 1,4 p.p.), jak i obrotu netto (o 1,2 p. proc.).
Zatem wskanik rentownoci obrotu brutto wzrs z 1,8% w roku poprzednim do 3,2% w 2013 r., netto odpowiednio z 1,3% do 2,5%, za
wskanik rentownoci ze sprzeday produktw, towarw i materiaw
z 2,3% w roku poprzednim do 2,8% w 2013 r. Wzrosy take wskaniki
pynnoci finansowej. Wskaniki pynnoci finansowej I stopnia z 22,7%
do 23,2%, czyli o 0,5 p. proc., natomiast II stopnia z 82,5% do 86,7%
o 4,2 p. proc. (tabela 13.). W kraju w 2013 r. rwnie odnotowano popraw wikszoci podstawowych wskanikw ekonomiczno- finansowych badanych przedsibiorstw w odniesieniu do poprzedniego roku.
Tabela 13. Podstawowe wskaniki ekonomiczno-finansowe podmiotw
objtych badaniem w wojewdztwie podlaskim (w %)
Wyszczeglnienie
Wskanik poziomu kosztw
2012
2013
98,3
96,8
Wskanik rentownoci ze sprzeday produktw, towarw i materiaw
2,3
2,8
Wskanik rentownoci obrotu brutto
1,8
3,2
Wskanik rentownoci obrotu netto
1,3
2,5
Wskanik pynnoci finansowej I stopnia
22,7
23,2
Wskanik pynnoci finansowej II stopnia
82,5
86,7
1.1.6. Wielko i struktura handlu zagranicznego
Dane dotyczce wymiany handlowej dla podregionu biaostockosuwalskiego byy moliwe do prawidowego uchwycenia jedynie na
poziomie wojewdztwa podlaskiego. Dlatego te w kontekcie wielkoci
i struktury eksportu, ale take pozostaych zmiennych charakteryzujcych wymian handlow porwnywane bd obwd grodzieski oraz
obwd zakarpacki z wojewdztwami podlaskim oraz podkarpackim, co
bdzie uwzgldniane przy wyprowadzaniu wnioskw.
Warto obrotw handlu zagranicznego wojewdztwa podlaskiego
w 2013 r. wyniosa 4312,6 mln USD (1,1% cznej wartoci obrotw
handlu zagranicznego dla Polski), z czego 2447,2 mln USD stanowi
eksport (1,2% wartoci oglnokrajowej), za 1865,4 mln USD import
(0,9% udziau w imporcie krajowym) (tabela 14., wykres 9.). Dla porwnania obroty handlu zagranicznego wojewdztwa podkarpackiego
ksztatoway si na poziomie 10984,5 mln USD (2,7% wartoci dla Pol-
55
ski), eksport 6540,3 mln USD (3,2%) oraz import 4444,3 mln USD
(2,2%). Warto obrotw handlowych wojewdztwa podlaskiego sukcesywnie ronie od 2010 roku. Jedynie w roku 2012 nastpi minimalny
spadek wartoci obrotw poniej wartoci w roku 2011 (0,9%). Byo to
zdecydowanie agodniejsze zaamanie ni to zwizane z kryzysem wiatowym w roku 2009 roku, gdy nastpi spadek obrotw handlowych
wzgldem roku poprzedniego o 22,2%.
Tabela 14. Rozmiar eksportu i importu w wojewdztwie podlaskim oraz
pozostaych
analizowanych
regionach
w
latach
2008-2013
(w mln USD; w %)
Wyszczeglnienie
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Obroty (mln dolarw

USD)
3147,4
2299,3
2962,7
3893,5
3858,2
4312,6
Rok poprzedni=100%
73,1
128,9
131,4
99,1
111,8
Podlaskie=100%
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
1516,4
1179,5
1470,2
1875,3
2097,4
2447,2
Rok poprzedni=100%
77,8
124,6
127,6
111,8
116,7
Podlaskie=100%
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
1631,0
1119,8
1492,5
2018,2
1760,8
1865,4
Rok poprzedni=100%
68,7
133,3
135,2
87,2
105,9
Podlaskie=100%
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
-114,6
59,7
-22,3
-142,9
336,6
581,8
6258,3
7636,1
8944,0
9603,3
10984,6
Rok poprzedni=100%
122,0
117,1
107,4
114,4
Podlaskie=100%
272,2
257,7
229,7
248,9
254,7
4537,5
3769,1
4414,4
5177,7
5365,5
6540,3
Rok poprzedni=100%
83,1
117,1
117,3
103,6
121,9
Podlaskie=100%
299,2
319,6
300,3
276,1
255,8
267,3
2489,2
3221,7
3766,3
Rok poprzedni=100%
129,4
116,9
112,5
104,9
Podlaskie=100%
222,3
215,9
186,6
240,7
238,2
1279,9
1192,7
1411,4
1127,7
2096,0
Podlaskie
Eksport (mln USD)
Import (mln USD)
Saldo (mln USD)

Obroty (mln USD)
Podkarpackie
Eksport (mln USD)
Import (mln USD)
Saldo
USD)
obrotu
(mln
4237,8 4 444,30
56
Rozdzia 1.
Obwd grodzieski
Wyszczeglnienie
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Obroty towarw (mln

USD)
3073,1
2403,9
2972,2
3794,7
3803,7
3986,6
Rok poprzedni=100%
124,5
78,2
123,6
127,7
100,2
104,8
Podlaskie=100%
97,6
104,5
100,3
97,5
98,6
92,4
1564
1253,1
1628,8
2113,3
2077,8
2361,2
Rok poprzedni=100%
110,9
80,1
130
129,7
98,3
113,6
Podlaskie=100%
103,1
106,2
110,8
112,7
99,1
96,5
1509,1
1150,8
1343,4
1681,4
1725,9
1625,4
Rok poprzedni=100%
142,8
76,3
116,7
125,2
102,6
94,2
Podlaskie=100%
92,5
102,8
90,0
83,3
98,0
87,1
Saldo obrotu towarw

(mln dolarw)
54,9
102,3
285,4
431,9
351,9
735,8
3086,7
1887,9
2505,2
3395,5
3394,4
3362,5
Rok poprzedni=100%
61,2
132,7
135,5
100,0
99,1
Podlaskie=100%
98,1
82,1
84,6
87,2
88,0
78,0
1220,6
935,0
1156,6
1397,6
1385,3
1300,0
Rok poprzedni=100%
76,6
123,7
120,8
99,1
93,8
Podlaskie=100%
80,5
79,3
78,7
74,5
66,0
53,1
1866,1
952,9
1348,6
1997,9
2009,1
2062,5
Rok poprzedni=100%
51,1
141,5
148,1
100,6
102,7
Podlaskie=100%
114,4
85,1
90,4
99,0
114,1
110,6
-645,5
-17,9
-192,0
-600,3
-623,8
-762,5
Eksport (mln USD)
Import (mln USD)
Obwd zakarpacki
Obroty (mln USD)
Eksport (mln USD)
Import (mln USD)
Saldo
USD)
obrotu
(mln
rdo: opracowanie wasne na podstawie: J. Grabowiecki, Eksport regionw peryferyjnych na przykadzie wojewdztwa podlaskiego, prezentacja w ramach konferencji Podlasie na eksport, Biaystok 15 grudnia 2014 r.; Handel zagraniczny w Polsce i Maopolsce w 2010 roku, Krakw 2011; Handel zagraniczny w Polsce i Maopolsce w 2011 roku,
Krakw 2012; Handel zagraniczny w Polsce i Maopolsce w 2013 roku, Krakw 2014,
http://www.uz.ukrstat.gov.ua/.
57
Wykres 9. Warto obrotw handlu zagranicznego wojewdztwa podlaskiego w latach 2008-2013 (w mln USD)
4312,6
336,6
-142,9
-22,3
500,0
59,7
-114,6
1000,0
581,8
1500,0
2097,4
1760,8
1179,5
1119,8
2000,0
1516,4
1631,0
2500,0
1875,3
2018,2
2299,3
3000,0
2447,2
1865,4
2962,7
3500,0
1470,2
1492,5
4000,0
3147,4
4500,0
3858,2
3893,5
5000,0
0,0
2008
2009
2010
2011
2012
2013
-500,0
Obroty
Eksport
Import
Saldo
W latach 2008-2013 odnotowano w wojewdztwie podlaskim trzykrotnie wartoci ujemne salda obrotw handlowych z zagranic. Przewaga importu nad eksportem w wojewdztwie podlaskim dotyczya:
2008 roku i bya na poziomie -114,6 mln USD, 2010 rok przynis saldo
handlowe na poziomie -22,3 mln USD oraz 2011 rok na poziomie -142,9
mln USD.
W okresie 2009-2011 dynamika zmian eksportu i importu utrzymywaa si na podobnym poziomie, przy czym w latach 2010-2011 dynamika importu przewyszaa dynamik zmian eksportu. Poczwszy od
2012 roku zmiany przyrostu wartoci z eksportu towarw za granic s
wysze od przyrostu importu (wykres 10.).
58
Rozdzia 1.
Wykres 10. Dynamika eksportu i importu wojewdztwa podlaskiego w

latach 2009-2013
150
125
100
75
50
2009
2010
Dynamika Eksportu
2011
2012
2013
Dynamika Importu
Naley stwierdzi, i zestawiajc warto obrotw handlowych wojewdztwa podlaskiego z wartoci obrotw handlowych innych analizowanych regionw to plasuj si one na podobnym - niskim poziomie,
tak jak dla obwodu grodzieskiego i obwodu zakarpackiego. Bezapelacyjnym liderem spord analizowanych regionw jest wojewdztwo
podkarpackie, ktrego warto obrotw handlowych z zagranic w 2013
roku w relacji do obrotw handlowych wojewdztwa podlaskiego wyniosa 257,4% (wykres 11.). Dla porwnania obroty handlowe obwodu
zakarpackiego z zagranic w 2013 roku stanowiy wartociowo 78%
obrotw wojewdztwa podlaskiego w tym samym okresie. Ten sam
wskanik dla obwodu grodzieskiego wynis 87,1% (wykres 11.).
Naley zatem stwierdzi, i w zakresie wymiany handlowej, w tym
transgranicznej uwzgldniajc warto obrotw handlowych najwikszym partnerem handlowym wzgldem pozostaych regionw jest wojewdztwo podkarpackie, w tym podregion kroniesko-przemyski.
59
Wykres 11. Poziom obrotw handlowych wojewdztwa podlaskiego w odniesieniu do obrotw handlowych pozostaych regionw w latach 2009-2013
w % (Podlaskie=100%)
300
250
200
150
100
50
0
2009
2010
2011
2012
Podlaskie
Podkarpackie
Obwd grodzieski
Obwd zakarpacki
2013
http://www.uz.ukrstat.gov.ua/; Rocznik Statystyczny Ukraina w liczbach w 2013 roku,
Pastwowy Urzd Statystyczny Ukrainy, Kijw 2014.
Dynamika zamian wielkoci obrotw handlowych we wszystkich

analizowanych regionach bya w okresie 2010-2012 zbliona. Wojewdztwo podkarpackie odnotowao rok do roku wzgldnie mniejsze
spadki dynamiki obrotw handlowych w analizowanym okresie, za
najwiksze zmiany w kierunku obniki wartoci obrotw handlowych
przypady w udziale obwodowi zakarpackiemu (wykres 12.). Pozycja
wojewdztwa podkarpackiego jako lidera w wymianie handlowej z zagranic na tle pozostaych regionw jest niezachwiana poczwszy od
2009 r., a do 2013 r., zarwno po stronie eksportu, jak i importu.
60
Rozdzia 1.
Wykres 12. Dynamika zamian wielkoci

obwodu zakarpackiego na tle dynamiki
pozostaych regionw w latach 2010-2013
obrotw
obrotw
handlowych
handlowych
140
120
100
80
60
2010
2011
2012
Podlaskie
Podkarpackie
Obwd grodzieski
Obwd zakarpacki
2013
Warto eksportu dla wojewdztwa podkarpackiego wyniosa

w 2013 r. 267,3% wartoci wojewdztwa podlaskiego (wykres 13.). Dla
porwnania warto eksportu obwodu grodzieskiego w 2013 r. stanowia 96,5% wartoci wojewdztwa podlaskiego. Natomiast ten sam wskanik w 2013 r. dla obwodu zakarpackiego wynis zaledwie 53,1%.
W eksporcie zblionym potencjaem do wojewdztwa podlaskiego
dysponuje obwd grodzieski uwzgldniajc warto eksportu obu
regionw w latach 2009-2013.
Z kolei w imporcie dla obwodu zakarpackiego tendencja jest odwrotna. Warto importu obwodu zakarpackiego w 2013 roku stanowia
110,6% wartoci wojewdztwa podlaskiego. Jeszcze w roku 2009 ten
sam wskanik wynosi 85,1%.
W imporcie, podobnie jak w eksporcie zblionym potencjaem do
wojewdztwa podlaskiego dysponuje obwd grodzieski uwzgldniajc warto importu obu regionw w latach 2009-2013.
Z kolei warto importu dla wojewdztwa podkarpackiego wyniosa
w 2013 roku 238,2% wartoci wojewdztwa podlaskiego.
61
Wykres 13. Poziom eksportu i importu wojewdztwa podlaskiego

w odniesieniu do poziomu eksportu i importu pozostaych regionw w latach 2009-2013 w % (Podlaskie=100%)
350
350
300
300
250
250
200
200
150
150
100
100
50
50
0
2009
2010
2011
2012
2013
2009
2010 2011
2012
2013
Eksport Podlaskie
Import Podlaskie
Eksport Podkarpackie
Import Podkarpackie
Eksport Obwd grodzieski
Import Obwd grodzieski
Eksport Obwd zakarpacki
Import Obwd zakarpacki
W strukturze towarowej eksportu wojewdztwa podlaskiego niezmiennie w okresie 2009-2013 dominuje eksport zwierzt ywych i produktw pochodzenia zwierzcego na poziomie 31,1-31,6% caej wielkoci eksportu (wykres 14.). W dalszej kolejnoci, drug pozycj w roku
2013 niezmiennie w stosunku do roku 2009 zajmowa eksport maszyn
i urzdze mechanicznych (19,3%). Na trzecim i czwartym miejscu
w strukturze eksportu, uwzgldniajc warto obrotw, uplasowa si
odpowiednio eksport drewna i wyrobw z drewna (8,1%) oraz eksport
tworzy sztucznych i artykuw z nich (6,4 %). We wszystkich tych
przypadkach warto eksportu ulega zwikszeniu w 2013 roku w stosunku do 2009 roku.
W oparciu o powysze za podstawow ofert eksportow wojewdztwa podlaskiego, w tym w wymianie transgranicznej z innymi analizo-
62
Rozdzia 1.
wanymi regionami, w szczeglnoci naley uzna: zwierzta ywe

i produkty pochodzenia zwierzcego, maszyny i urzdzenia mechaniczne
oraz drewno i wyroby z drewna.
Wykres 14. Struktura towarowa eksportu wojewdztwa podlaskiego w
latach 2009, 2013 (w %)
Zwierzta ywe; produkty pochodzenia
zwierzcego
31,6
31,1
19,3
16,7
Maszyny i urzdzenia mechaniczne

8,1
7,9
Drewno i wyroby z drewna
2009
6,4
6,2
Tworzywa sztuczne i artykuy z nich
2013
3,8
4,7
Pojazdy i inne urzdzenia transportowe
5,5
6,6
Gotowe artykuy spoywcze
3,9
4,1
Produkty pochodzenia rolinnego
21,4
22,7
Pozostae
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
30,0
35,0
rdo: opracowanie wasne na podstawie: J. Grabowiecki, Eksport regionw peryferyjnych na przykadzie wojewdztwa podlaskiego, prezentacja w ramach konferencji Podlasie na eksport, Biaystok 15 grudnia 2014 r.
Blisko 70% eksportu z wojewdztwa podlaskiego (o wartoci

16888,7 mln USD) trafio w 2013 r. na rynki krajw Unii Europejskiej
(UE) (wykres 15.). Drugi istotny kierunek eksportu wojewdztwa podlaskiego stanowi kraje byego ZSRR, dla ktrych udzia w eksporcie
uksztatowa si w 2013 r. na poziomie 22,8% (556,8 mln USD). Do
krajw wysoko rozwinitych spoza UE w roku 2013 wyeksportowano
towary na kwot 109,5 mln USD, co stanowio 4,5% wartoci oglnej
eksportu.
W strukturze towarowej importu wojewdztwa podlaskiego dominuje niezmiennie import wyrobw mineralnych z udziaem w imporcie
ogem dla wojewdztwa podlaskiego na poziomie 34,1% (w 2009 r.
32,3%). Na drugim miejscu plasuje si import maszyn i urzdze mechanicznych (16,6%), z kolei na trzecim miejscu import zwierzt ywych i produktw pochodzenia zwierzcego (8,1%). W tym przypadku
63
udzia w imporcie ogem w 2013 r. by o 10,2% niszy ni w 2009 r.

(wykres 16.).
Wykres
15.
Struktura
geograficzna
eksportu
wojewdztwa
podlaskiego w 2009, 2012, 2013 r. (w mln USD, wartoci
w nawiasach w %)
807,2 (68,5)
1359,6 (64,9)
Kraje UE
1688,7 (68,9)
44,0 (3,7)
94,6 (4,5)
109,5 (4,5)
Kraje wysoko rozwinite spoza UE
292,6 (24,8)
537,9 (25,6)
556,8 (22,8)
Kraje byego ZSRR
2009
2012
7,8 (0,7)
8,2 (0,4)
8,4 (0,3)
Kraje Europy rodkowej i Poudniowej
2013
27,9 (3,3)
97,2 (4,6)
85,6 (3,5)
Pozostae kraje
0,0
400,0
800,0 1200,0 1600,0 2000,0
rdo: J. Grabowiecki, Eksport regionw peryferyjnych na przykadzie wojewdztwa

podlaskiego, prezentacja w ramach konferencji Podlasie na eksport, Biaystok 15
grudnia 2014 r.
64
Rozdzia 1.
Wykres 16. Struktura towarowa importu wojewdztwa podlaskiego w latach 2009, 2013 (w %)
34,1
32,3
Wyroby mineralne
Maszyny i urzdzenia
mechaniczne
16,6
12,0
Zwierzta ywe; produkty

pochodzenia zwierzcego
8,1
18,3
Pojazdy i inne urzdzenia

transportowe
4,6
4,6
2009
Tworzywa sztuczne i artykuy

z nich
6,4
5,4
Wyroby przemysu
chemicznego
5,5
6,1
Metale nieszlachetne i
artykuy z nich
2013
5,3
4,0
19,4
17,3
Pozostae
0
10
15
20
25
30
35
40

grudnia 2014 r.
W oparciu o powysze za podstawow potrzeb importow wojewdztwa podlaskiego w wymianie transgranicznej z innymi analizowanymi regionami w szczeglnoci naley uzna: wyroby mineralne, maszyny i urzdzenia mechaniczne.
Podobnie jak w eksporcie, rwnie w imporcie najwaniejsz rol
odgrywaj kraje UE. Z krajw UE w 2013 r. na rynek wojewdztwa
podlaskiego trafio 52,4% wszystkich zaimportowanych w tym czasie
towarw na warto rzdu 977,5 mln USD. Udzia krajw UE w imporcie wojewdztwa podlaskiego w 2013 r. by wyszy wzgldem roku
2009 o 4,2%. Drugim rdem zaopatrzenia wojewdztwa podlaskiego
w towary w 2013 r. byy kraje byego ZSRR, z ktrych to wojewdztwo
zaimportowao towary na kwot 692,4 mln USD, co stanowio 37,1%
65
caego importu i jednoczenie import ten by niszy od importu z tych

krajw w roku 2009 o 3,2% (wykres 17.).
Wykres
17.
Struktura
geograficzna
importu
wojewdztwa
podlaskiego w 2009, 2012, 2013 r. (w mln USD, wartoci w nawiasach w %)
537,7 (48,2)
Kraje UE
Pozostae kraje
wysoko rozwinite
768,7 (43,6)
977,5 (52,4)
14,8 (1,3)
78,5 (4,5)
51,5 (2,8)
453,7 (40,3)
Kraje byego ZSRR
756,1 (42,9)
692,4 (37,1)
1,6 (0,1)
2,7 (0,2)
2,9 (0,2)
Kraje Europy
rodkowej
2009
2012
112,1 (10,0)
154,9 (8,8)
141,1 (7,6)
Pozostae kraje
0
200
400
2013
600
800
1000
1200

grudnia 2014 r.
W tabeli 15. zaprezentowano list krajw najwaniejszych partnerw w eksporcie i imporcie w 2013 roku. Blisko 34% eksportu wojewdztwa podlaskiego trafio w 2013 r. do dwch krajw: Niemiec
(22,8%) oraz Rosji (11,0%). Najwyej spord analizowanych podregionw i krajw w zakresie wymiany transgranicznej znalaza si Biaoru.
W przypadku eksportu z wojewdztwa podlaskiego bya to trzecia pozycja spord wszystkich krajw eksportowych tu po Niemczech i Rosji.
Warto wyeksportowanych towarw na Biaoru, w tym do obwodu
grodzieskiego wyniosa 187,6 mln USD, co stanowio w badanym roku
7,7% wartoci caego eksportu wojewdztwa podlaskiego. Warto eksportu na Ukrain, w tym do obwodu zakarpackiego w tym samym czasie wyniosa 51,0 mln USD, co stanowio 2,1% caego eksportu wojewdztwa podlaskiego w 2013 r. Tym samym uplasowao to Ukrain jako
dwunasty w kolejnoci kraj eksportowy wojewdztwa podlaskiego.
66
Rozdzia 1.
Tabela 15. Lista najwaniejszych partnerw w eksporcie i imporcie

wojewdztwa podlaskiego w 2013 roku w mln USD, w %
Eksport
Lp.
Kraj
Import
w mln
USD
w
%
Lp.
Kraj
w mln
USD
w
%
1.
Niemcy
559,0
22,8
1. Rosja
480,1
25,7
2.
Rosja
270,1
11,0
2. Niemcy
216,1
11,6
3.
Biaoru
187,6
7,7
3. Szwecja
207,2
11,1
4.
Litwa
169,7
6,9
4. Biaoru
161,4
8,7
5.
Niderlandy
134,3
5,5
5. Litwa
119,1
6,4
6.
Wielka Brytania
132,5
5,4
6. Chiny
85,0
4,6
7.
Republika Czeska
82,6
3,4
7. Niderlandy
61,2
3,3
8.
Francja
81,1
3,3
8. Wochy
51,8
2,8
9.
otwa
77,1
3,1
9. Belgia
45,8
2,5
10.
Sowacja
64,9
2,7
10. Francja
44,7
2,4
11.
Wochy
63,3
2,6
11. Republika Czeska
36,8
2,0
12.
Ukraina
51,0
2,1
12. Austria
35,9
1,9
13.
Norwegia
50,1
2,0
13. Dania
32,3
1,7
14.
Szwecja
50,0
2,0
14. Wielka Brytania
29,7
1,6
15.
Wgry
45,3
1,8
15. Ukraina
29,5
1,6

podlaskiego, prezentacja w ramach konferencji "Podlasie na eksport", Biaystok 15 grudnia 2014 r.
W 2013 r. najwikszy procentowo import w caej strukturze geograficznej importu pochodzi odpowiednio z Rosji (25,7%), Niemiec
(11,6%) oraz Szwecji (11,1%). Biaoru zaja w tym zestawieniu czwart pozycj z 8,7% udziaem w caym imporcie wojewdztwa podlaskiego
i wartoci na poziomie 161,4 mln USD. Z kolei Ukraina to w kolejnoci
15. kraj, z ktrego pochodzi import do wojewdztwa podlaskiego
w 2013 r. z udziaem 1,6% w strukturze geograficznej importu i wartoci 29,5 mln USD.
Nie ma adnych regionalnych rankingw gwnych eksporterw
z wojewdztwa podlaskiego. Jako sektory strategiczne dla wojewdztwa, ujte w strategii rozwoju regionalnego, znalazy si: przemys spo-
67
ywczy, drzewny, budowlany, maszynowy i turystyczny. Szczeglnie

dynamicznie rozwija si przemys spoywczy. W Podlaskiem dziaaj
due zakady zajmujce si przetwrstwem mleka, misa, drobiu i zb
oraz browary. Dziaajce tu mleczarnie nale do najwikszych i najnowoczeniejszych w kraju. Istotn gazi gospodarki jest przemys
drzewny, pracujcy w oparciu o surowce pochodzce z regionu. Jest to
midzy innymi produkcja parkietw, mebli, stolarki, czy elementw
konstrukcji domw. W przemyle budowlanym dominuj firmy zajmujce si produkcj ceramiki, kostki brukowej, silikatw. Wan rol odgrywa take przemys maszynowy, w tym maszyn i urzdze rolniczych.
Wedug rankingu 500 najwikszych firm w Polsce tworzonego przez
gazet Rzeczpospolita w roku 2014, w kategorii gwnych eksporterw znalazo si 9 przedsibiorstw z wojewdztwa podlaskiego9. Byy
to: Mlekpol z Grajewa na miejscu 87., Mlekovita z Wysokiego Mazowieckiego na pozycji 91., Barter z Biaegostoku - 142, Pfleiderer z Grajewa 156., Unibep z Bielska Podlaskiego 273., Okrgowa Spdzielnia Mleczarska z Pitnicy 282., Spdzielnia Obrotu Towarowego
Przemysu Mleczarskiego z Biaegostoku 300., Pronar z Narwi 385.
oraz Adampol S.A. z Biaegostoku na miejscu 500. Dla porwnania dwa
lata wczeniej w rankingu czasopisma Polityka 500 najwikszych firm
w roku 2011, znalazo si 8 podlaskich przedsibiorstw. O miejscu
w zestawieniu zadecydowaa wielko osiganych przychodw. Byy to
wszystkie podmioty z listy najwikszych eksporterw z roku 2014 poza
jednym Adampolem S.A., ktry wwczas zamyka stawk. Rwnie
kolejno podmiotw bya taka sama, chocia zajy one wwczas inne
miejsca na licie rankingowej. Najwyej w zestawieniu uplasoway si
firmy z brany mleczarskiej: Mlekpol z Grajewa zaj 85. pozycj, natomiast niedaleko za nim, czyli na 88. miejscu znalaza si Mlekovita
z Wysokiego Mazowieckiego. Kolejne podlaskie przedsibiorstwa, ktre
zostay uwzgldnione w rankingu najwikszych, to: Barter z Biaegostoku 210. miejsce, Pfleiderer z Grajewa 214., Unibep z Bielska Podlaskiego 299., Okrgowa Spdzielnia Mleczarska z Pitnicy 320.,
SOTPM z Biaegostoku 328. i na kocu Pronar z Narwi 466.10
Dla porwnania w tabeli 16. zamieszczono 9 firm spord 20 najwikszych eksporterw w 2013 r. w wojewdztwie podlaskim wedug
9
Strona www bialystokonline: http://www.bialystokonline.pl/bialostockie-firmy-w-rankingu-500najwiekszych,artykul,77227,4,9.html, data dostpu: 12.08.2014 r.

10
Strona www czasopisma Polityka, Lista 500 Polityki. Lista najwikszych polskich firm. 100
najwikszych eksporterw w 2012 r., http://www.lista500.polityka.pl/rankings/show/region:10, data
dostpu: 11.08.2014 r.
68
Rozdzia 1.
danych Centrum Analitycznego Administracji Celnej, ktre s obecne na

runku biaoruskim i/lub ukraiskim.
Tabela 16. Liderzy eksportu wojewdztwa podlaskiego w 2013 r. dziaajcy
na rynku biaoruskim i/lub ukraiskim
Nazwa firmy
Biaoru
Glob -Terminal Sp. z o.o.
PFLEIDERER Grajewo Spka Akcyjna
Ukraina
PFLEIDERER MDF Sp. z o.o.
AC Spka Akcyjna
KAN Sp. z o.o.
MP- TRADE Mirosaw Piekarski
Rolnicze
Przedsibiorstwo
ProdukcyjnoHandlowe "CONTRCTUS" Sp. z o.o.
Spdzielnia Obrotu Towarowego Przemysu

Mleczarskiego
UNIBEP Sp. z o.o.
rdo: opracowanie wasne na podstawie M. Thlon (red.), Analiza dotyczca oferty

inwestycyjnej Makroregionu Polski Wschodniej w ramach projektu Tworzenie i Rozwj
Sieci Wsppracy Centrw Obsugo Inwestora,PAIiZ, Warszawa marzec 2014, s. 113.
Wojewdztwo podlaskie, w tym podregion biaostocko-suwalski,

chocia pod wzgldem poziomu PKB mona oceni jako najbardziej
rozwinite spord 4 analizowanych regionw, to w wymiarze wymiany
handlowej z zagranic ustpuje wojewdztwu podkarpackiemu, w tym
podregionowi kroniesko-przemyskiemu. Utrzymujca si od 2012 r.
przewaga eksportu nad importem oraz wiksza dynamika wzrostu eksportu ni importu moe prognozowa dalsze otwieranie si wojewdztwa na ekspansj zagraniczn. Z perspektywy rozwoju wymiany transgranicznej z analizowanymi regionami, przede wszystkim obwodem
grodzieskim, naley spodziewa si po stronie eksportu dominacji produktw pochodzenia zwierzcego oraz zwierzt ywych, a take maszyn
i urzdze mechanicznych oraz drewna i produktw z drewna. Po stronie
importu nadal dominowa bd raczej wyroby mineralne oraz maszyny
i urzdzenia mechaniczne.
69
1.1.7. Wsparcie wsppracy transgranicznej
Dokumenty strategiczne opracowane na potrzeby poszczeglnych

wadz lokalnych i regionalnych mog by dobrym rdem wiedzy na
temat ich podejcia do wsppracy transgranicznej. W opracowaniu
Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim. Przegld literatury i dokumentw strategicznych11 zostay poddane analizie dokumenty z wojewdztwa podlaskiego wedug
stanu na dzie 1 stycznia 2013 roku. Wrd nich znalazy si przede
wszystkim strategie powiatowe i gminne, programy i plany rozwoju
lokalnego oraz plany rozwoju i odnowy miejscowoci.
Ponisza analiza odnosi si jedynie do 8 powiatw skadajcych si
na analizowany podregion biaostocko-suwalski. Wyodrbniono przy
tym tylko te dokumenty, w ktrych bya poruszana kwestia wsppracy
midzynarodowej, w tym transgranicznej z Biaorusi. cznie byo to
100 opracowa rnego typu.
W 13 dokumentach strategicznych z terenu powiatu augustowskiego
odnaleziono wzmianki o wsppracy transgranicznej. Przede wszystkim
zwraca si w nich uwag na walory turystyczne i rodowiskowe powiatu
augustowskiego. Rozwj turystyki w ramach wsppracy z partnerami
zagranicznymi ma tu istotne znaczenie. Aktualnie jest realizowanych
wiele zada w tym zakresie, rwnie z partnerami z innych krajw,
w tym z Biaorusi. Wane s rwnie dziaania na rzecz obszarw chronionych. Jako walory powiatu dostrzegane s pooenie przygraniczne i
przebieg drogi nr S8. Zwraca si uwag, e sab stron jest brak przej
granicznych z Biaorusi. Niezwykle rzadko pojawiaj si w powyszych dokumentach konkretne zapisy odnoszce si do wsppracy gospodarczej, w tym tej transgranicznej. Wspomniano jedynie o poszukiwaniu partnerw zagranicznych do pozyskiwania rodkw z Unii Europejskiej oraz o oglnym znaczeniu rozwoju inwestycji w gminie Bargw Kocielny, dziki pozyskaniu inwestorw zewntrznych.
Z kolei na stronie internetowej miasta Biaystok (powiat miasto Biaystok) wskazuje si na rozwj wsppracy zagranicznej od lat 90. XX
wieku. Jednym z miast partnerskich jest Grodno na Biaorusi. Miasto
wspiera rozwj wsppracy instytucji i podmiotw z miast partnerskich
(m.in. Uniwersytet w Biaymstoku). Biaystok naley do Stowarzyszenia
Euroregion Niemen oraz Stowarzyszenia Europejskich Miast Eurocities.
A. Klimczuk, Raport Desk Research pt. Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna
w wojewdztwie podlaskim. Przegld literatury i dokumentw strategicznych, Biaystok, padziernik 2013, http://mpra.ub.uni-muenchen.de/51768/1/MPRA_paper_51768.pdf.
11
70
Rozdzia 1.
Na podstawie powyszych mona stwierdzi, e w miecie Biaystok

istotn rol w dokumentach strategicznych przypisuje si wsppracy
zagranicznej. Szczeglnie jednak chodzi o pozyskanie inwestorw spoza
kraju zwizanych z rozwojem kulturowym i turystycznym. Brak przy
tym informacji o sposobie prowadzenia wsppracy transgranicznej. Nie
jest ona rwnie uznana jako istotny kierunek rozwoju miasta.
W odniesieniu do powiatu biaostockiego informacje odnoszce si
do wsppracy transgranicznej zostay zidentyfikowane w 22 dokumentach strategicznych. W powyszych dokumentach podkrela si znaczenie moliwo rozwoju turystycznego powiatu biaostockiego, a take
organizacji licznych imprez kulturowych, w tym o zasigu midzynarodowym. Wany jest przebieg tzw. szosy warszawskiej oraz potencjalny
przebieg transy Via Baltica, a take dziaajce w tym regionie przejcie
graniczne w Bobrownikach. Zasadniczo jednak brak zapisw odnoszcych si wprost do wsppracy transgranicznej, w tym z Biaorusi.
Odnonie powiatu monieckiego zapisy dotyczce relacji z partnerami
zagranicznymi zidentyfikowano w 8 dokumentach. Mona stwierdzi, e
w powyszych dokumentach brak zapisw odnoszcych si do zainteresowania wspprac gospodarcz z regionami z Biaorusi. Na terenie
powiatu monieckiego s organizowane imprezy kulturalne z podmiotami
zza wschodniej granicy. Kierunkiem rozwoju jest turystyka. Wane s
te dziaania na rzecz poprawy jakoci rodowiska naturalnego wedug
norm midzynarodowych. Zwracana jest uwaga na planowan budow
drogi Biaystok Ek i Biaystok Augustw, ktra moe przyczyni si
do rozwoju regionu rwnie z zagranic.
W przypadku powiatu sejneskiego zidentyfikowano w 8 dokumentach odniesienia do kwestii wsppracy transgranicznej. Na podstawie
analizy tych dokumentw mona stwierdzi, e jest to region wielokulturowy i wieloetniczny. W powiecie zasadne jest tworzenie programw
rozwoju turystyki oraz podkrelenie wagi tych walorw przyrodniczych i
kulturowych regionu. Std czsto wskazuje si na konieczno opracowania wsplnej koncepcji rozwoju turystyki transgranicznej. Przede
wszystkim w dokumentach zwraca si uwag, e powiat sejneski jest
bardziej nastawiony na wspprac z podmiotami z Litwy ni z Biaorusi.
W 12 dokumentach powiatu soklskiego doszukano si zapisw na
temat wsppracy z partnerami zagranicznymi rnych miejscowoci
i gmin z powiatu soklskiego.
Powiat soklski ma bliskie pooenie w stosunku do granicy kraju.
Na jego terenie odbywa si handel z partnerami m.in. z Rosji i Biaorusi.
Przebiega te szlak komunikacyjny Warszawa Biaystok Augustw
71
Suwaki. Powiat cechuje znaczna wielokulturowo i wieloetniczno.

Ma on warunki do rozwoju turystyki, w tym nastawionej na odbiorcw
zagranicznych. Wane dla jego dalszego rozwoju jak wynika z powyszych dokumentw byoby utworzenie przejcia granicznego w Chworocianach.
Odnonie miasta Suwaki przeanalizowano zawarto 2 dokumentw, w ktrych zidentyfikowano informacje o wsppracy midzynarodowej.
Na podstawie powyszych dokumentw mona stwierdzi, e miasto
Suwaki jest zainteresowane dziaaniami o charakterze midzynarodowym, w tym przede wszystkim w zakresie rozwoju kulturowego. Due
znaczenie przywizuje si rwnie do dziaalnoci turystycznej. Jednak
w analizowanych dokumentach mao mwi si o wsppracy gospodarczej z zagranic i brak jest wyznaczonych jej kierunkw.
W 9 dokumentach strategicznych dotyczcych miejscowoci i gmin
z powiatu suwalskiego zidentyfikowano zapisy dotyczce wsppracy
midzynarodowej. Na terenie powiatu znajduj si drogi koowe i kolejowe oraz szlaki rowerowe o charakterze transgranicznym. Jednoczenie
jednak wane jest utrzymanie wysokiej jakoci rodowiska naturalnego.
Odbywaj si tu festyny o charakterze midzynarodowym. Ma miejsce
wymiana modziey pomidzy terenami przygranicznymi. Brak jednak w
przeanalizowanych dokumentach z powiatu suwalskiego bezporednich
odniesie do wsppracy z Biaorusi. Wskazuje si na istotne znaczenie
tworzenia w przyszoci klimatu do inwestowania przez kapita zewntrzny w tym regionie.
Dokumenty wikszoci samorzdw nie tylko nie uwzgldniaj perspektywy zagranicznych partnerw, ale te zawaj kontakty zagraniczne do wymiaru rozwoju turystyki, czy napywu inwestycji zagranicznych, co prowadzi do eksponowania dziaa zwizanych raczej
z promocyjn ni wspprac prowadzc do oboplnych korzyci. Bardzo rzadko w dokumentach wskazuje si na przykady konkretnych zada i projektw do realizacji, ktre maj prowadzi do rozwoju wsppracy zagranicznej lub przycigania goci z zagranicy. Takie podejcie
sprawia, e s to raczej deklaracje ni faktyczne dziaania.
Jeli chodzi o kraje, z ktrymi dana jednostka samorzdu terytorialnego zamierza wsppracowa, to w dokumentach przewaa wykorzystywanie bardzo oglnych sformuowa, takich jak np. zagranica,
partnerzy zagraniczni, kraje ssiednie, kraje wschodnie. Zwroty te
nie okrelaj precyzyjnie grup docelowych, z ktrymi samorzd zamierza wsppracowa lub w ktrych zamierza promowa swoj aktywno.
Jednoczenie ich uycie moe sugerowa zupen obojtno lub brak
72
Rozdzia 1.
wiedzy o kraju pochodzenia partnerw, w tym inwestorw i kapitau

zagranicznego. Moe to sugerowa, e w przewaajcej liczbie gmin
sytuacja gospodarcza jest na tyle trudna, e poszukuje si jakichkolwiek
inwestorw bez wzgldu na to, skd pochodz. Brak wyranie wyrnionego kierunku wsppracy dotyczy gwnie dokumentw z powiatw
bielskiego (83,3%) i monieckiego (75,0%).
Wrd analizowanych krajw, z ktrymi jednostki samorzdu zamierzaj lub ju prowadz wspprac, wyranie przewaa Biaoru (26,0%
analizowanych dokumentw). Denie do wsppracy z Biaorusi dostrzec mona gwnie w dokumentach powiatw siemiatyckiego
(50,0%), hajnowskiego (47,1%), augustowskiego (46,2%), sejneskiego
(42,9%), soklskiego (37,5%) i biaostockiego (32,3%).12
Warunki rozwoju wsppracy transgranicznej mog tworzy rne
podmioty realizujce polityk nie tylko na poziomie krajowym, ale
i regionalnym, czy lokalnym. Poniej przedstawiono zakres zada realizowanych przez Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego, Podlaski Urzd Wojewdzki, Urzd Miasta w Biaymstoku i Urzd Miasta w
Suwakach oraz inne instytucje wspierajce rozwj przedsibiorstw i
bran w podregionie biaostocko-suwalskim.
Wojewdztwo zarwno kreuje rozwj gospodarczy i przestrzenny na
swoim terytorium, jak te jest podstawowym poziomem absorpcji rodkw pomocowych z UE, w tym realizacji projektw transgranicznych.
Urzdy marszakowskie wspdziaaj z partnerami zagranicznymi. Mog z nimi zawiera porozumienia, wsppracowa z wadzami samorzdowymi, inicjowa dziaania i zleca ich przeprowadzenie organizacjom
pozarzdowym i gospodarczym. Urzdy te nadzoruj take dziaania
prowadzone przez takie podmioty, jak na przykad izby gospodarcze, czy
agencje rozwoju regionalnego.13 Wsppraca zagraniczna wojewdztw
jest regulowana przez art. 172 pkt. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 7577 art. 18 pkt 13 i 14 i art. 41 pkt 5 ustawy z dnia
5 czerwca 1998 roku o samorzdzie wojewdztwa14. Przepisy powysze
zobowizuj wojewdztwa do prowadzenia tej wsppracy zgodnie
z prawem wewntrznym, polityk zagraniczn pastwa, jego zobowi-
12
A. Klimczuk, Raport Desk Research, op. cit., s. 108-112.

Por. E. Szadkowska, Wojewdztwo jako potencjalny podmiot wsppracy transgranicznej, [w:] M.
Perkowski (red.), Wsppraca transgraniczna. Aspekty prawno-ekonomiczne, Fundacja Prawo
i Partnerstwo, Biaystok 2010, s. 64.
14
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorzdzie wojewdztwa, Dz.U. 1998 nr 91 poz. 576
z pn. zmianami.
13
73
zaniami midzynarodowymi oraz wycznie w granicach zada i kompetencji wojewdztwa.

Zakres i kierunki wsppracy zagranicznej wojewdztwa podlaskiego
zostay zapisane w uchwale przyjta w 2006 roku. Zgodnie z ni wsppraca ma suy do: kreowania harmonijnego rozwoju gospodarczego,
kulturalnego i spoeczno-politycznego regionu oraz ze wzgldu na
pooenie geograficzne i potencja spoeczno-gospodarczy umacniania
jego pozycji zarwno w Polsce i wrd regionw Unii Europejskiej, jak
i na wiecie15.
W dokumencie tym przyjto osiem celw wsppracy zagranicznej
wojewdztwa podlaskiego. Wrd nich jeden dotyczy bezporednio
wsppracy transgranicznej midzy innymi z Biaorusi. Brzmi on nastpujco: rozwijanie dobrossiedzkich stosunkw i partnerska wsppraca
z pastwami graniczcymi z wojewdztwem podlaskim (Litwa, Biaoru) w celu harmonijnego rozwoju obszarw przygranicznych. Wyrniono take cztery kierunki wsppracy zagranicznej. Jednym z nich jest
kontynuowanie wsppracy z regionami przygranicznymi Litwy i Biaorusi, ze szczeglnym uwzgldnieniem regionw zrzeszonych w euroregionach Niemen i Puszcza Biaowieska. Ponadto przyjto, e niezbdna
jest dalsza kontynuacja wsppracy na mocy podpisanych porozumie i
deklaracji z regionami, takimi jak obwd grodzieski na Biaorusi.
Dokument powyszy zawiera rwnie informacje o czonkostwie
i udziale przedstawicieli wojewdztwa podlaskiego w pracach takich
podmiotw, jak: Konferencja Peryferyjnych Morskich Regionw Europy
(CPMR), Komitet Regionw Unii Europejskiej (COR), Kongres Wadz
Lokalnych i Regionalnych Rady Europy (CLA-RE), Stowarzyszenie
Europejskich Regionw Granicznych (SERG), Konferencja Wsppracy
Subregionalnej Pastw Morza Batyckiego (BSSSC), Zgromadzenie
Regionw Europy (AER), Rad Gmin i Regionw Europy (CEMR), Sie
Wschodnich
Regionw
Granicznych
(NEEBOR)
oraz
z euroregionalnymi zwizkami transgranicznymi Niemen i Puszcza Biaowieska.
W ramach prowadzonej dziaalnoci wojewdztwo realizuje programy Europejskiej Wsppracy Terytorialnej. W latach 2007-2013 obejmoway one trzy typy programw operacyjnych, w tym dotyczce granic
zewntrznych UE. Jest to wsppraca transgraniczna z krajami partnerUchwaa Nr XXXVII/480/06 Sejmiku Wojewdztwa Podlaskiego z dnia 10 kwietnia 2006 r.
w sprawie Priorytetw Wsppracy Zagranicznej Wojewdztwa Podlaskiego, s. 1,
www.wrotapodlasia.pl /NR/rdonlyres/75329163-5284-4087-9125-02A043187E67/0/Priorytety
Wsp%C3%B3lpracyZagranicznej.doc, data dostpu: 10.10.2013 r.
15
74
Rozdzia 1.
skimi w ramach Programu Wsppracy Transgranicznej LitwaPolska

Rosja 20072013 oraz Programu Wsppracy Transgranicznej Polska
BiaoruUkraina 20072013. Ich gwne obszary wsparcia to16: promowanie dialogu politycznego i reform; wzmocnienie instytucji krajowych i innych instytucji odpowiedzialnych za przygotowanie
i efektywne wdraanie polityk; promowanie ochrony rodowiska
i dobrego zarzdzania zasobami naturalnymi; wspieranie polityk zmierzajcych do redukcji ubstwa; wspieranie polityk promujcych rozwj
spoeczny, rwno kobiet i mczyzn, zatrudnienia i ochrony socjalnej;
wspieranie wsppracy transgranicznej oraz promowanie zrwnowaonego rozwoju ekonomicznego, spoecznego i rodowiskowego w regionach przygranicznych; wspieranie polityk promujcych zdrowie, edukacj i szkolenia; promowanie i ochrona praw czowieka jako fundamentalnych wolnoci i wspieranie procesu demokratyzacji; zapewnienie
sprawnie dziaajcego i bezpiecznego systemu zarzdzania granicami;
promowanie wsppracy w dziedzinach sprawiedliwoci, spraw wewntrznych oraz prewencji i walki z terroryzmem i zorganizowan przestpczoci; promowanie udziau Wsplnot w dziaaniach dotyczcych
bada i innowacji; promowanie wsppracy pomidzy Pastwami
Czonkowskimi i krajami partnerskimi w dziedzinie szkolnictwa wyszego, wymiany nauczycieli, naukowcw i studentw; oraz promowanie
dialogu midzy kulturami i kontaktami midzyludzkich. Beneficjentami
tych programw mog by wadze lokalne i regionalne, organizacje pozarzdowe, instytucje edukacyjne i instytucje kultury.
W Programie Wsppracy Transgranicznej Polska-Biaoru-Ukraina
2007-2013 z inicjatywy podmiotw z wojewdztwa podlaskiego zrealizowane zostay 22 projekty (wedug stanu na wrzesie 2014 r.). Wrd
tzw. projektw strategicznych znalaz si jeden pt.: Budowa infrastruktury drogowego przejcia granicznego Poowce - Pieszczatka - Etap III
(granica polsko-biaoruska) powiat hajnowski RP obwd brzeski
RB.
Jeli chodzi o inne projekty wybrane drog konkursow znajduj si
wrd nich nastpujce17:
Biaostocka Fundacja Ksztacenia Kadr Development of the
cross-border economic cooperation of Biaystok-Suwaki
Europejski Instrument Ssiedztwa i Partnerstwa, Wrota Podlasia, www.wrotapodlasia.pl/pl/ue/
europejski_instrument_partnerstwa_sasiedztwa/, data dostpu: 10.10.2013 r.
17
Program Wsppracy Transgranicznej Polska-Biaoru-Ukraina 2007-2013, Projekty zakontraktowane z naborw, www.pl-by-ua.eu/pl,5, data dostpu: 10.09.2014 r.
16
75
Subregion and Hrodna oblast in Belarus and also of KrosnoPrzemysl Subregion and Zakarpattia oblast in Ukraine;
Biaostockie Centrum Onkologii Rozwj wsppracy w celu
poprawy diagnostyki histopatologicznej nowotworw piersi
i jelita grubego na przygranicznych terenach Polski
i Biaorusi;
Biblioteka Publiczna w Suwakach Multicenter - interactive
centres for science and technology in Suwaki and Hrodna;
Euroregion Puszcza Biaowieska Support of cross-border
local communities initiatives in the Biaowiea Forest
Euroregion;
Euroregion Puszcza Biaowieska Together we protect the
Biaowiea Forest;
gmina Czeremcha Improving cross-border environmental
protection system of Czeremcha and Vysokaje through the
development of sewerage infrastructure;
gmina Hajnwka Rozbudowa transgranicznego systemu
oczyszczania ciekw w zlewni rzeki Bug;
gmina Paska Rozwj infrastruktury transportowej wok
Kanau Augustowskiego;
gmina
Suwaki
Wsppraca-Aktywno-Przyszo
- budowa infrastruktury sportowej z zapleczem socjalnym;
Podlaskie Stowarzyszenie Kultury Fizycznej i Sportu
Stworzenie Transgranicznego Centrum Wolontariatu
Straak
na
rzecz
poprawy
bezpieczestwa
przeciwpoarowego;
powiat Hajnwka Modernizacja infrastruktury dydaktycznej
dla wsppracy polsko-biaoruskiej na rzecz osb
niepenosprawnych;
powiat moniecki Providing valuable areas of tourism and
economy - to improve the quality of roads bordering the
Polish-Belarusian;
Samodzielny Publiczny Psychiatryczny Zakad Opieki
Zdrowotnej im. dr. Stanisawa Deresza w Choroszczy A
development of cooperation between medical facilities from a
Polish-Belarusian borderland in a treatment of acute
psychiatric disorders;
Samodzielny Publiczny Zakad Opieki Zdrowotnej
w Hajnwce Development of transborder cooperation in the
scope of prophylaxis, diagnosis and treatment of diseases
76
Rozdzia 1.
transmitted by ticks in the regions of their endemic

occurrence in the Polish-Belarusian borderland;
Samodzielny Publiczny Zakad Opieki Zdrowotnej w Bielsku
Podlaskim Rozwj wsppracy transgranicznej w celu
poprawy warunkw zdrowia publicznego w powiecie
bielskim i rejonie lubomelskim poprzez programy zwizane
z promocj zdrowia i profilaktyki w zakresie chorb
nowotworowych i grulicy;
Specjalistyczny Zakad Opieki Zdrowotnej Grulicy i Chorb
Puc w Biaymstoku Rozwj wsppracy instytucji
medycznych polsko-biaoruskiego przygranicza w obszarze
immunoterapii grulicy narzdw oddechowych;
Suwalska Izba Rolniczo-Turystyczna Komunikacja bez
granic - tworzenie transgranicznej sieci informacyjnoturystycznej;
Szpital Wojewdzki im. dr. Ludwika Rydygiera w Suwakach
Development of co-operation of medical institutions of
Poland and Belarus in order to improve the quality of
oncology diagnosis and organization of help in emergency
cases;
Urzd Miasta Hajnwka An integrated project of support for
tourism sector of Polish-Belarusian borderland;
Wojewdzki Szpital Zespolony im. Jdrzeja niadeckiego
w Biaymstoku Rozwj wsppracy w celu poprawy
bezpieczestwa
zdrowotnego
mieszkacw
polskobiaoruskiego obszaru przygranicza;
Wojewdzki Szpital Zespolony im. Jdrzeja niadeckiego
w Biaymstoku Medical institutions co-operation in Belarus
and Poland to improve the access to medical service and its
quality within emergency service as well as stroke incidents
diagnostics and treatment.
Wyranie widoczna jest tu przede wszystkim wsppraca
o charakterze infrastrukturalnym i naukowym inicjowana przez podmioty samorzdowe.
Jako przejaw dziaa na rzecz wsppracy zagranicznej mona wskaza take Regionalne Centra Obsugi Inwestorw i Eksporterw (COIE).
Dziaaj one w strukturach urzdw marszakowskich bd w innych
jednostkach wybranych przez te urzdy. W wojewdztwie podlaskim
zostao ono powoane na mocy Porozumienia Ramowego oraz Umowy
Wykonawczej zawartej midzy Ministrem Gospodarki a Wojewdztwem
77
Podlaskim. Celem utworzenia COIE jest wzrost poziomu umidzynarodowienia polskich firm, poprzez uatwienie przedsibiorcom i organizacjom ich zrzeszajcych, dostpu do kompleksowych i nieodpatnych
informacji istotnych z punktu widzenia planowania, organizowania i
realizacji eksportu i/lub inwestycji na rynkach zagranicznych. Eksperci
COIE wiadcz usugi o charakterze informacyjnym w zakresie proeksport, skierowane do przedsibiorstw polskich, organizacji zrzeszajcych przedsibiorcw i osb fizycznych chccych rozpocz dziaalno
eksportow oaz w zakresie pro-biz, skierowane do inwestorw zagranicznych.
Usugi COIE w tak zwanym zakresie pro-biz to dostarczanie zainteresowanym inwestorom zagranicznym pakietu oglnych informacji gospodarczych o regionie, w tym18:
informacji statystycznych o potencjale gospodarczym regionu
i biecej sytuacji gospodarczej, prawno-administracyjnych
regulacji z zakresu prowadzenia dziaalnoci gospodarczej
w Polsce (w tym m.in.: zagadnienia podejmowania,
wykonywania i rezygnacji z prowadzenia dziaalnoci
gospodarczej);
charakterystyki
instrumentw
wsparcia
rozwoju
przedsibiorczoci, dostpnych zacht inwestycyjnych
oferowanych na poziomie regionu i kraju oraz instytucji
waciwych dla poszczeglnych instrumentw poprzez
udostpnienie ich danych teleadresowych oraz ich
charakterystyk i zakres kompetencji;
prezentacji informacji o dostpnych lokalizacjach
inwestycyjnych poprzez udostpnienie przegldania bazy
w Internecie, podanie oglnie kilku przykadowych
lokalizacji;
informacji o podmiotach gospodarczych z regionu,
poszukujcych inwestora;
podanie danych potencjalnych poddostawcw wedug
sektorw.
Oferowana przez COIE pomoc odbywa si na poziomie regionw
przy zachowaniu jednolitych standardw i procedur oraz rozpoznawalnych przez przedsibiorcw jednostek. System Centrw na bieco idenStrona www Centrum Obsugi Inwestorw i Eksporterw
http://podlaskie.coie.gov.pl/pl/dla-inwestorow/, data dostpu: 15.08.2014 .
18
Biaymstoku,
78
Rozdzia 1.
tyfikuje potrzeby firm i koncentruje si na eliminowaniu barier w dostpie do informacji rynkowej. Jego zalet jest fakt, e uatwia przepyw
informacji midzy podmiotami gospodarczymi, samorzdami wojewdztw i Ministerstwem Gospodarki. wiadczone przez COIE usugi, w
zakresie identyfikacji rynku zagranicznego dla konkretnego typu produktw s nieodpatne.
Jeli chodzi o Podlaski Urzd Wojewdzki, to zgodnie z ustaw
z dnia 15 wrzenia 2000 roku o przystpowaniu jednostek samorzdu
terytorialnego do midzynarodowych zrzesze spoecznoci lokalnych
i regionalnych19, wojewoda opiniuje, a nastpnie przekazuje ministrowi
waciwemu do spraw zagranicznych projekty uchwa jednostek samorzdu terytorialnego o przystpieniu do midzynarodowych zrzesze
spoecznoci lokalnych i regionalnych. Ponadto Wojewoda Podlaski
prowadzi samodzieln wspprac z partnerami zagranicznymi w zakresie realizacji swoich kompetencji. Urzd wsppracuje od 2001 roku
z Biaorusi obwodem grodzieskim (Biaoru). Wsppraca
z Biaorusi prowadzona jest w Podkomisji ds. wsppracy przygranicznej, dziaajcej w ramach Polsko-Biaoruskiej Midzyrzdowej Komisji
Koordynacyjnej ds. Wsppracy Transgranicznej. Tu dziaania obejmuj:
zapobieganie i likwidacj katastrof, klsk ywioowych i innych nadzwyczajnych sytuacji w przygranicznych rejonach Polski i Biaorusi;
zapewnienie ochrony ludnoci oraz terytorium obu pastw przed katastrofami klskami ywioowymi oraz innymi sytuacjami nadzwyczajnymi; zapobieganie katastrofom, klskom ywioowym i innym sytuacjom
nadzwyczajnym oraz likwidacj ich skutkw; wspprac sub porzdkowych i ratowniczych, w tym take dziaajcych w ramach organizacji
modzieowych i spoecznych formacji ratownictwa przeciwpoarowego; przeciwdziaanie degradacji rodowiska naturalnego, w tym rwnie
z tytuu skadowania i magazynowania odpadw niebezpiecznych
w rejonach przygranicznych; wspdziaanie w dziedzinie bezpieczestwa przemysowego, przewozu niebezpiecznych materiaw, zabezpieczenia ludnoci przed promieniowaniem radioaktywnym, monitorowania
oraz oceny czystoci, jakoci i iloci wd granicznych.
Miasto Biaystok Urzd Miejski w Biaymstoku jest partnerem
projektu pn. Tworzenie i rozwj sieci wsppracy centrw obsugi inwestora (COI) na obszarze Polski Wschodniej. Przedmiotem niniejszeUstawa z dnia 15 wrzenia 2000 roku o przystpowaniu jednostek samorzdu terytorialnego do
midzynarodowych zrzesze spoecznoci lokalnych i regionalnych (Dz.U. Nr 91 z dnia 28 padziernika 2000 roku, poz. 1009 z pn. zm.)
19
79
go projektu jest utworzenie sieci centrw obsugi inwestorw w regionie

Polski Wschodniej, ktrej gwnym celem jest aktywne wspieranie procesu podnoszenia poziomu potencjau gospodarczego i atrakcyjnoci
inwestycyjnej regionw Polski Wschodniej poprzez zbudowanie staej
platformy kooperacji oraz zintegrowanego systemu obsugi inwestorw
zewntrznych.20 W ramach projektu podjto szereg dziaa majcych na
celu wsparcie kluczowych bran i promocj powiatu miasta Biaystok,
takich jak21: 1) publikacja w 2013 r. informacji o miecie/wojewdztwie
w kwietniowym specjalnym raporcie Financial Times powiconym
inwestowaniu w krajach Europy rodkowo-Wschodniej (CEE Business
Locations) oraz w periodyku The European w sekcji inward investment; 2) udzia przedstawicieli Biura Obsugi Inwestora (BOI) dziaajcego przy Urzdzie Miasta w Biaymstoku w seminarium dla pracownikw COI organizowanym przez Rzeszowsk Agencj Rozwoju Regionalnego S.A. w dniach od 27 lutego do 1 marca 2013 r. tematem seminarium byo Zarzdzanie zmian oraz Zarzdzanie zespoem; udzia
przedstawicieli BOI Biaystok w konferencji Apetyt na outsourcing.
Perspektywy rozwoju BPO w Kielcach i innych miastach Polski
Wschodniej w dniach 4-5 kwietnia 2013 r.; 3) udzia przedstawicieli
BOI Biaystok w konferencji pt. Potencja inwestycyjny Polski
Wschodniej w kontekcie wsppracy z wydziaami promocji handlu
i inwestycji organizowanej przez COI wojewdztwa lubelskiego, ktra
odbya si w dniach 12-13 czerwca 2013 r.; 4) udzia przedstawicieli
BOI Biaystok w seminarium dla pracownikw COI organizowanym
przez COI wojewdztwa witokrzyskiego w dniach 17-19 czerwca
2013 r. w Kielcach; 5) udzia przedstawicieli BOI Biaystok w IV Forum
Gospodarczo-Inwestycyjnym organizowanym przez COI woj. podlaskiego w dniach 24-26 czerwca 2013 r. w Augustowie; 6) wsppraca
z Biaostockim Parkiem Naukowo-Technologicznym oraz Biurem Promocji Urzdu Miejskiego w Biaymstoku w zakresie promocji inwestycyjnej miasta; 7) udzia przedstawicieli BOI Biaystok w konferencji
zagranicznej w Krlestwie Arabii Saudyjskiej, Kataru oraz Zjednoczonych Emiratw Arabskich w dniach 17-26 listopada 2013 r. opracowa-
Strona www Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych, Projekt Tworzenie i rozwj
sieci wsppracy Centrw Obsugi Inwestora, http://www.paiz.gov.pl/polska_wschodnia/sieci_COI
21
M. Thlon (red.), Analiza dotyczca oferty inwestycyjnej Makroregionu Polski Wschodniej
w ramach projektu Tworzenie i Rozwj Sieci Wsppracy Centrw Obsugo Inwestora, PAIiZ,
Warszawa marzec 2014, s. 47.
20
80
Rozdzia 1.
nie ofert inwestycyjnych miasta Biaystok oraz prezentacji na temat jego

potencjau inwestycyjnego.22
Natomiast Miasto Suwaki zrealizowao projekt pn. Utworzenie
Transgranicznego Centrum Obsugi Inwestorw i Eksporterw w Suwakach. By on realizowany w ramach Funduszu Maych Projektw
(FMP) Programu Wsppracy Transgranicznej Litwa - Polska 20072013. Gwnym celem projektu bya poprawa wsppracy transgranicznej w obszarze rozwoju przedsibiorczoci. Projekt ten jednak nie dotyczy bezporednio rozwoju wsppracy transgranicznej z Biaorusi.23
Jak wynika z analiz przeprowadzonych przez M. Thlona (i in.)
w 2013 r. przedstawiciele miasta Biaystok wzili udzia w 2 wizytach
studyjnych, zorganizowanych przez Polsk Agencj Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A. oraz w 2 konferencjach zagranicznych. Ponadto Biuro Obsugi Inwestora (BOI) Biaystok w 2013 r. nawizao kontakty (rozmowy, spotkania, korespondencja) cznie z 82 firmami oraz
podmiotami zainteresowanymi ofert i ewentualn wspprac z miastem Biaystok, w tym z: Polski (16 firm), Rosji (2 firmy), Niemiec (9
firm), Litwy (1 firma), Woch (1 firma), Wielkiej Brytanii (6 firm), USA
(4 firmy), Zjednoczonych Emiratw Arabskich (22 firmy), Krlestwa
Arabii Saudyjskiej (10 firm), Kataru (11 firm).24 Jednake zabrako w
tym gronie wyjazdw, targw i zapyta o wsppracy na i z Biaorusi i Ukrainy. W ramach prowadzonych dziaa wspierano rwnie aktywno gospodarcz targi i misje organizowane dla przedsibiorcw
z Polski Wschodniej. Przekazano informacje aktywizacyjne podmiotom
funkcjonujcym na terenie miasta Biaystok na temat moliwoci udziau
w licznych wydarzeniach targowo-wystawienniczych i misjach - cznie
w 24. Jednake adne z nich nie byo ukierunkowane bezporednio na
Biaoru czy te Ukrain.
Wedug portalu wrotapodlasia.pl na terenie podregionu biaostockosuwalskiego dziaaj liczne instytucje otoczenia biznesu, ktre wspieraj
przedsibiorstwa w prowadzonej dziaalnoci gospodarczej. Wrd nich
mona wymieni midzy innymi25:
22
Ibidem, s. 44-49.
Strona www Urzdu Miasta w Suwakach, Utworzenie Transgranicznego Centrum Obsugi Inwestorw i Eksporterw w Suwakach, http://um.suwalki.pl/utworzenie-transgranicznego-centrumobslugi-inwestorow-i-eksporterow-w-suwalkach/, data dostpu: 20.09.2014 r.
24
M. Thlon (red.), Analiza dotyczca oferty inwestycyjnej Makroregionu Polski Wschodniej, op.
cit., s. 44.
25
Strona www Wrotapodlasia.pl, Instytucje biznesowe, http://www.wrotapodlasia.pl/
pl/gospodarka/twoja_firma/instytucje_biznesowe/, data dostpu: 05.08.2014 r.
23
81
agencje: Agencja Rozwoju Regionalnego ARES S.A.

w Suwakach, Agencja
Rozwoju
Regionalnego
S.A.
w omy,
Rada
Federacji
Stowarzysze NaukowoTechnicznych NOT, Centrum Promocji Podlasia, Park
Naukowo-Technologiczny Polska-Wschd w Suwakach Sp.
z o.o., Suwalska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A.;
fundacje: Podlaska Fundacja Rozwoju Regionalnego,
Fundacja Rozwoju Przedsibiorczoci w Suwakach,
Biaostocka Fundacja Ksztacenia Kadr, Regionalny Instytut
Spoeczno-Ekonomiczny; FRDL - Podlaskie Centrum;
fundusze: Podlaski Fundusz Porczeniowy Sp. z o.o.;
Fundusz Poyczkowy Agencja Rozwoju Regionalnego ARES
S.A. w Suwakach;
izby
gospodarcze:
Izba
Przemysowo-Handlowa
w Biaymstoku; Izba Rzemielnicza i Przedsibiorczoci
w Biaymstoku;
stowarzyszenia: Podlaskie Stowarzyszenie Przedsibiorcw;
Suwalskie Stowarzyszenie Pracodawcw; Podlaski Klub
Biznesu; Stowarzyszenie Wspierania Edukacji Rynku Pracy;
Wschodnie Towarzystwo Gospodarcze; Stowarzyszenie
Promocji
Przedsibiorczoci;
Zrzeszenie
Kupcw,
Producentw i Usugodawcw; Regionalny Zwizek
Pracodawcw Nasz Produkt - Nasz Handel; Loa
Biaostocka Business Center Club;
inkubatory: Akademicki Inkubator Przedsibiorczoci UwB,
Uniwersytet w Biaymstoku; Akademicki Inkubator
Przedsibiorczoci WSFiZ, Wysza Szkoa Finansw
i Zarzdzania w Biaymstoku;
pozostae: Biaostocka Spdzielnia Kupcw Kawaleryjska;
Podlaskie Forum Gospodarcze; Podlaskie Stowarzyszenie
Wacicielek Firm.
Naley jednak stwierdzi, e wrd kluczowych zada powyszych
instytucji najczciej wskazywane s: rozwj regionalnej dziaalnoci
gospodarczej; przeciwdziaanie bezrobociu; dziaanie w zakresie restrukturyzacji regionalnej; dziaalno szkoleniowa i doradcza; koordynacja
i wdraanie zagranicznych programw pomocy regionalnej; tworzenie
i wdraanie regionalnych strategii; organizacja targw, misji handlowych, konferencji i seminariw midzynarodowych; obsuga prawnopodatkowa podmiotw gospodarczych; kreowanie nowych instytucji
wspierajcych region; promocja regionu w kraju i za granic. Zatem
82
Rozdzia 1.
w kontekcie wsppracy transgranicznej nie stanowi one najczciej

wanego partnera dla maych i rednich przedsibiorstw. Brakuje przede
wszystkim instytucji otoczenia biznesu nastawionych na przykad na
tak dziaalno, jak: ubezpieczenie kredytw eksportowych, czy doradztwo prawne w zakresie wsppracy z partnerami ze Wschodu, przepisw Unii Europejskiej dotyczcych dziaalnoci gospodarczej26.
W roku 2014 miay miejsce Podlaskie Targi Handlu Zagranicznego
Wrota na Wschd. Bya to impreza wystawiennicza pod hasem wietrzenie magazynw. Udzia w niej mogy wzi firmy i instytucje oferujce midzy innymi usugi i towary dla wschodnich partnerw. Miaa
ona miejsce w dniach 18-19 padziernik 2014 r. w Wasilkowie. Udzia
w niej brao ponad 50 podmiotw wystawiajcych.27
Orodki Enterprise Europe Network dziaajce przy Podlaskiej Fundacji Rozwoju Regionalnego oraz przy Lubelskiej Fundacji Rozwoju,
zorganizoway misj gospodarcz do Republiki Biaoru. Wsporganizatorem misji by Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady
Rzeczpospolitej Polskiej w Misku. Odbya si ona w dniach 22-24 padziernika 2013 r. Bya ona przeznaczona jest dla przedsibiorcw chccych nawiza wspprac z firmami biaoruskimi. Bya to misja wielobranowa w spotkaniach mogli uczestniczy przedstawiciele rnych
sektorw. Firmy biaoruskie do uczestniczenia w niej byy dobierane pod
konkretne, zgoszone firmy polskie, na podstawie ich opisu i oferty kooperacyjnej. W ramach misji realizowane byy indywidualne spotkania
z przedsibiorstwami biaoruskimi, przedstawicielami administracji,
bankw, kancelarii prawnych, wizyta w Wolnej Specjalnej Strefie Ekonomicznej oraz na targach branowych. Udzia w misji gospodarczej do
Republiki Biaoru by bezpatny, a uczestnicy we wasnym zakresie
pokrywali koszty zakwaterowania i pobytu na terenie Republiki Biaoru
oraz koszt wizy.
Natomiast w dniach 18-19 wrzenia 2014 r. odby si w Biaymstoku
Wschodni Kongres Gospodarczy Partnerstwo dla rozwoju. Jego organizatorem bya Grupa PTWP S.A. z Katowic. Jest ona wydawc kilkunastu branowych magazynw i portali oraz organizatorem kongresw,
konferencji, seminariw i wydarze specjalnych oraz szkole, na czele
z Europejskim Kongresem Gospodarczym European Economic Con-
Strategia rozwoju gminy Suwaki na lata 2000-2015, Naczelna Organizacja Techniczna w Suwakach, Suwaki 2000.
27
Strona www Targiwbialymstoku.pl, http://www.targiwbialymstoku.pl/zagranica/index.html.
26
83
gress (EEC) jedn z najbardziej prestiowych imprez odbywajcych

si w Europie Centralnej.
Podsumowujc naley stwierdzi, e na terenie wojewdztwa podlaskiego, jak i podregionu biaostocko-suwalskiego miay miejsce
w ostatnich latach raczej nieliczne dziaania na rzecz wspierania rozwoju
wsppracy transgranicznej. Przewaay dziaania prowadzone w ramach
Biura Obsugi Inwestora, realizowane przy Urzdzie Miasta w Biaymstoku. Koncentroway si one przede wszystkim na organizacji udziau
przedsibiorcw i przedstawicieli innych instytucji w imprezach targowo-wystawienniczych i misjach. Wikszo z tych dziaa nie dotyczya
jednak wsppracy z Biaorusi czy regionami z tego kraju. Poza rodkami z Unii Europejskiej generalnie brak innych specjalnie dedykowanych dziaa w tym obszarze. Tym samym podkreli mona realny brak
instytucjonalnego wsparcia dla rozwoju wsppracy transgranicznej
w podregionie biaostocko-suwalskim.
1.1.8. Podsumowanie analiza SWOT
W tabeli 17. zaprezentowano analiz SWOT potencjau wsppracy

transgranicznej podregionu biaostocko-suwalskiego.
Tabela 17. Analiza SWOT potencjau wsppracy transgranicznej
podregionu biaostocko-suwalskiego
Sabe strony
Mocne strony
wzgldnie wysoki pozom rozwoju

gospodarczego
wzgldnie dua sia nabywcza
mieszkacw
przygraniczne pooenie
obecno
midzynarodowych
przej granicznych (kolejowego,
drogowego)
baza
rodzimych
surowcw
niezbdnych
do
rozwoju
przemysu
rolno-spoywczego
i drzewnego
wysokospecjalistyczna produkcja
mleczarska
rnorodno
oferty
oraz
dopasowanie
jej
gwnych
elementw
do
najwikszych
potrzeb importowych gospodarki
Biaorusi (szeroka gama wysokiej
brak
duych
przedsibiorstw
w brany spoywczo-rolnej (poza
mleczarsk)
brak
znaczcych
zasobw
kapitaowych, ktre pozwoliyby
na
podstawowe
inwestycje
umoliwiajce
poszerzanie
eksportu,
takie
jak
np.
magazynowanie, pakowanie
niski poziom internacjonalizacji
firm na rynki wschodnie
wysokie
koszty
zwizane
z nawizaniem i prowadzeniem
zagranicznych
operacji
biznesowych
ograniczona
liczba
przej
granicznych z Biaorusi
brak midzynarodowego portu
lotniczego na Podlasiu
due odlegoci od centrw
84
Rozdzia 1.
jakoci artykuw spoywczych,

maszyn i urzdze, produkcja
odzieowa)
dobry ukad sieci powiza
komunikacyjnych
funkcjonowanie struktur regionu
Niemen wspierajcych rozwj
wsppracy transgranicznej
Zagroenia
Szanse
rozbudowa
infrastruktury
granicznej (w tym otwarcie
nowych
przej
granicznych
postulowanych
przez
wadze
regionalne
i
lokalne
w
miejscowociach
Lipszczany,
Chworociany,
Jawka,
Biaowiea)
i
logistycznej
w
postaci
terminali
przeadunkowych
finansowana
z
funduszy
krajowych
i
europejskich
silne wsparcie sektora maych
i rednich przedsibiorstw ze
strony
krajowych
i midzynarodowych programw
pomocowych
pozyskanie rodkw z unijnego
Programu dla Polski Wschodniej w
perspektywie finansowej UE na
lata 2014-2020
pozyskanie rodkw pomocowych
i krajowych na restrukturyzacj
rolnictwa i wielofunkcyjny rozwj
obszarw wiejskich
odbudowa
i
otwarcie
dla
transgranicznego ruchu drogowego
odcinka Kanau Augustowskiego
przebiegajcego przez granic
powtrne wprowadzenie w ycie
umowy
o
maym
ruchu
bezwizowym z Biaorusi
rozwj
inwestycji
dziki
rosncemu
zainteresowaniu
inwestorw zewntrznych
przemysowych
niskie zainteresowanie kapitau
zagranicznego
niskie zainteresowanie wspprac
przygraniczn
na
szczeblu
regionalnym i lokalnym
utrzymujca si niesprawno
polityki proeksportowej
brak
nowych
rozwiza
organizacyjnych,
narastajca
atomizacja systemu wspierania
eksportu w stosunku do potrzeb
regionu
utrzymujcy si brak znaczcych
efektw dziaa na rzecz poprawy
otoczenia
biznesowego
w podregionie i w wojewdztwie
petryfikacja
europocentrycznej
orientacji polskiego eksportu w
obrotach z pozostaymi krajami
utrzymujcy si niski poziom
innowacyjnoci przedsibiorstw,
a w konsekwencji pogarszajca si
konkurencyjno
oferty
eksportowej
i
may
udzia
wyrobw wysokiej techniki w
eksporcie
znaczca
konkurencja
firm
zagranicznych
w
zwizku
z
otwarciem
gospodarki
i importem towarw z zachodu
migracja wyksztaconej modziey
do wikszych orodkw miejskich
w kraju i za granic
rosnca konkurencja ze strony firm
midzynarodowych
utrzymujca si trudna sytuacja
polityczna i ekonomiczna na
Biaorusi
wzrost przestpczo zagranicznej
niedobr rodkw finansowych w
85
rozwj przemysu materiaw

budowlanych,
przetwrstwa
surowcw rolniczych
wiksze rodki na bezpieczestwo
na wschodniej granicy Unii
Europejskiej
poprawa stosunkw Polski z
Republik Biaorusi
poprawa sytuacji ekonomicznej na
Biaorusi
zainteresowanie
wspprac
przygraniczn
na
szczeblu
euroregionalnym oraz wspprac
ssiedzk po obu stronach granicy
polsko-biaoruskiej
przebieg
obszaru
transeuropejskiego
korytarza
infrastruktury
drogowej
i
kolejowej
budecie pastwa na budow i

modernizacj
ukadw
transportowych
w
ruchu
midzynarodowym
rdo: opracowanie wasne.
1.2. Obwd grodzieski

W 2013 r. warto produktu krajowego brutto uzyskanego w obwodzie grodzieskim wyniosa 53400 mld rubli (tabela 18.), co stanowio
8,4% PKB Biaorusi. W przeliczeniu na euro warto PKB obwodu grodzieskiego w 2013 r. wyniosa 4532,16 mln euro i byo to o 14,8% wicej ni w 2012 r. Stanowio to 71,4% wartoci wytworzonego PKB
w tym samym okresie w podregionie biaostocko-suwalskim, ktry spord wszystkich badanych podregionw jest najbardziej rozwinity pod
wzgldem gospodarczym. Dlatego te ten region zosta uwzgldniony
jako punkt odniesienia w analizie potencjau gospodarczego analizowanego obwodu grodzieskiego, jak i innych regionw.
Tabela 18. Produkt krajowy brutto w latach 2008-2013 na Biaorusi
i obwodzie grodzieskim oraz w podregionach objtych badaniem (w mld
rubli, w mln euro; w cenach biecych)
Wyszczeglnienie
Biaoru
rubli)
2008
2009
2010
2011
2012
(mld 129790,8 137442,2 164476,1 297157,7 527385,1
2013
636784
86
Rozdzia 1.
Wyszczeglnienie
2008
2009
2010
Obwd grodzieski
(mln rubli)
10438,2
11563,8
13200,1
8,0
8,4
3329,78
Obwd grodzieski
Biaoru =100%
Obwd grodzieski
(mln euro)
Obwd grodzieski
rok poprzedni =100%
2011
2012
2013
22446,5
42299,9
53400,0
8,0
7,6
8,0
8,4
2976,23
3341,89
3489,77
3948,44
4532,16
89,4
112,3
104,4
113,1
114,8
67,9
55,9
57,9
62,8
63,7
71,4
Obwd grodzieski
Urzd Statystyczny w Katowicach, Katowice, 27 stycznia 2015; Diagnoza stanu i moliwoci rozwoju Transgranicznego Klastra Tufw Zeolitowych, Rzeszw 2014.
Relacja wytworzonego PKB w analizowanych czterech podregionach

wzgldem siebie utrzymuje si na przestrzeni ostatnich szeciu lat na
porwnywalnym poziomie. Jednake w okresie 2010-2013 najwysz
dynamik cigego wzrostu PKB naley odnotowa w przypadku obwodu grodzieskiego. Z kolei podregion biaostocko-suwalski, obok podregionu kroniesko-przemyskiego ma najbardziej ustabilizowane tempo
wzrostu w latach 2009-2010. W obu przypadkach tempo wzrostu jest
bardzo do siebie zblione.
Biorc pod uwag warto generowanego PKB w danym regionie naley wskaza, i obwd grodzieski ma najwiksz dynamik wzrostu
PKB regionalnego w okresie 2008-2013, gdzie warto regionalnego
PKB w roku 2013 w stosunku do 2008 roku bya wysza o 36,1%. Rosncy potencja gospodarczy obwodu grodzieskiego znamionuje tym
samym rosncy potencja do wymiany transgranicznej, w szczeglnoci
z podregionem biaostocko-suwalskim.
w obwodzie grodzieskim (per capita) w 2013 roku wyniosa 50620 tys.
rubli i stanowia 75,3% wartoci PKB per capita dla caej Biaorusi.
Proporcja ta praktycznie odwzorowuje relacje wojewdztwa podlaskiego, w tym podregionu biaostocko-suwalskiego, do poziomu rednio
krajowego dla Polski. Zatem poziom dystansu rozwojowego obu dysku-
87
towanych regionw w stosunku do wartoci krajowych sprawia, i s

one w podobnym pooeniu jako regiony sabiej rozwinite.
W przeliczeniu na euro warto wytworzonego PKB per capita wyniosa 4296 euro. W stosunku do roku poprzedniego warto PKB na
jednego mieszkaca w omawianym obwodzie wzrosa o blisko 15,1%.
Jednoczenie warto PKB na jednego mieszkaca w obwodzie grodzieskim stanowia w 2013 r. 53,3% wartoci PKB na jednego mieszkaca wytworzonego w tym samym czasie w podregionie biaostockosuwalskim.
rwnie wskazuje na podobne relacje pomidzy analizowanymi podregionami, jak PKB ogem (tabela 19.). Dynamika zmian w wartoci
wytwarzanego PKB w obwodzie grodzieskim w przeliczeniu na jednego mieszkaca (wykres 4.) podobnie jak w pozostaych analizowanych
podregionach waciwie pokrywa si z dynamik zmian dla PKB ogem.
w latach 2008-2013 na Biaorusi oraz podregionach objtych badaniem
(w z, w euro; w cenach biecych)
Wyszczeglnienie
2008
2009
2010
2011
2012
2013
PKB per capita Biaoru

(tys. rubli)
13642
14467
17347
31394
55726
67255
PKB per capita Obwd

grodzieski (tys. rubli)
9694
10794
12383
21151
39965
50620
Obwd grodzieski
Biaoru=100%
71,1
74,6
71,4
67,4
71,7
75,3
PKB per capita Obwd

grodzieski (euro)
3093
2778
3235
3289
3731
4296
89,8
116,5
101,7
113,4
115,1
49,2
41,1
43,8
46,7
47,5
53,3
Obwd grodzieski
rok poprzedni =100%
Obwd grodzieski
podregion biaostockosuwalski =100%
Urzd Statystyczny w Katowicach, Katowice, 27 stycznia 2015; Diagnoza stanu i moliwoci rozwoju Transgranicznego Klastra Tufw Zeolitowych, Rzeszw 2014.
88
Rozdzia 1.
Najwysze spord 4 badanych podregionw przyrosty regionalnego

PKB w przeliczeniu na jednego mieszkaca w okresie 2010-2013
sukcesywnie odnotowuje obwd grodzieski.
Poziom wytwarzanego PKB przypadajcego na jednego mieszkaca
w obwodzie grodzieskim pozycjonuje go na trzecim miejscu, jeli
chodzi o potencjaln si nabywcz w grupie analizowanych
podregionw. Jednoczesnie rosnca rok do roku sia nabywcza
mieszkacw obwodu zachca bdzie importerw do sprowadzenia
twarw z zagranicy, w szczeglnoci z podregionu biaostockosuwalskiego.
Analiza zmian produktu brutto w odniesieniu do poszczeglnych regionw Republiki Biaoru prowadzona jest od 2010 r. Dynamika rozwoju obwodu grodzieskiego wedug wskanikw wartoci dodanej przy
zachowaniu oglnych tendencji nie jest nisza od tempa wzrostu produktu krajowego brutto Republiki Biaoru. Najwikszy wpyw na wzrost
regionalnego produktu brutto obwodu grodzieskiego wywiera rozwj
przemysu. Jednake wskaniki wzrostu oraz rozwoju poszczeglnych
gazi gospodarki nie charakteryzuj si stabilnoci, wic dlatego struktura regionalnego produktu brutto obwodu grodzieskiego w cigu badanego okresu odznacza si zmianami.
1.2.2. Rynek pracy
W obwodzie grodzieskim zamieszkuje 1054,9 tysicy mieszkacw, w tym 768,4 tysicy mieszkacw miast, mieszkacw wsi 286,4
tysicy osb. W ukadzie narodowociowym najwicej jest Biaorusinw
(62,3%), ale liczni s take Polacy (24,8%) i Rosjanie (10,1%). Ukraicy stanowi 1,8%, reszt za stanowi przedstawiciele innych narodowoci.
Ludno zdolna do pracy w wieku produkcyjnym stanowia w 2013
r. 57,6% oglnej populacji obwodu grodzieskiego i ksztatowaa si na
poziomie 607,7 tys. osb. W tym samym okresie aktywno zawodowa
ludnoci bya na poziomie 498,2 tys. osb, za zatrudnienie na poziomie
495,4 tys. osb (tabela 20.), z czego 58,6% zatrudnionych w 2013 r.
pracowao w sektorze prywatnym, za pozostae 41,4% zatrudnionej
ludnoci w sektorze publicznym.
Dynamika aktywnoci zawodowej ludnoci obwodu grodzieskiego
zostaa zaprezentowana na wykresie 18. W obwodzie grodzieskim wyrana jest tendencja spadku liczby ludnoci w wieku produkcyjnym.
W okresie 2008-2013 spadek tek wynis 3,9%. W tym samym czasie
aktywno zawodowa ludnoci zmalaa o 1,8%.
89
Tabela 20. Liczba ludnoci w wieku produkcyjnym, ludno aktywna

zawodowo oraz poziom zatrudnienia w obwodzie grodzieskim w latach
2008-2013 (w tys. osb)
Wyszczeglnienie
Ludno w tys. osb
Ludno zdolna do pracy w
wieku produkcyjnym w tys.
osb
Ludno zdolna do pracy w
wieku produkcyjnym w %
2008
2009
2010
2011
2012
2013
1076,7
1071,3
1065,9
1061,2
1058,4
1054,9
632,0
627,2
623,4
618,4
612,1
607,7
99,2
99,4
99,2
99,0
99,3
507,4
512,1
512,0
510,0
504,6
498,2
100,9
100,0
99,6
98,9
98,7
501,6
506,6
506,7
506,2
501,1
495,4
101,0
100,0
99,9
99,0
98,9
Aktywna zawodowa ludnoci w tys. osb

Aktywna zawodowa ludnoci w %
Zatrudnienie w tys. osb

Zatrudnienie w tys. osb w
%
rdo: opracowanie wasne na podstawie:

.
Spadajca liczba ludnoci w wieku produkcyjnym i jeszcze w wikszym stopniu obniajca si aktywno zawodowa w korelacji z rosncym poziomem produkcji w obwodzie grodzieskim moe wywoywa
w duszej perspektywie braki w zasobach kadrowych.
Wedug stanu na dzie 31 grudnia 2013 r. podlegajce rejestracji bezrobocie wynioso 0,5% (w dniu 31 grudnia 2012 r. 0,6%). W dniu 31
grudnia 2013 r. w ewidencji znajdowao si 2,5 tys. bezrobotnych, co
stanowio 88,3% w liczby bezrobotnych w 2012 r. (tabela 21.). Przecitnie miesicznie liczba wolnych wakatw przewyszaa liczb bezrobotnych ponad dwukrotnie.
Jeli chodzi o struktur wiekow bezrobotnych sytuacja waciwie
nie ulega zmianie w latach 2009-2012. W tym okresie najwicej bezrobotnych byo w dwch grupach wiekowych: 50 lat i starsi oraz 20-24 lat.
W pierwszym przypadku tendencja jest wzrostowa (z 16,8% w 2009 r.
do 20,2% w 2012 r. ogu bezrobotnych), za w drugiej grupie wiekowej
poziom oscyluje wok 17% (16,8% w 2012 r.).
90
Rozdzia 1.
Wykres
18.
Dynamika
zmian
liczby
ludnoci
w
wieku
produkcyjnym,
ludnoci
aktywnej
zawodowo
oraz
poziomu
zatrudnienia w obwodzie grodzieskim w latach 2008-2013 (rok
poprzedni =100%)
102
101,5
101
100,5
100
99,5
99
98,5
98
2009
2010
2011
2012
2013
Ludno zdolna do pracy w wieku produkcyjnym

Aktywna zawodowa ludnoci
Zatrudnienie
.
W porwnaniu do pozostaych analizowanych regionw, obwd grodzieski charakteryzuje najniszy poziom bezrobocia rejestrowanego nie
tylko w roku 2013, ale rwnie w caym okresie 2008-2013 (tabela 22.).
Tabela
21.
Wskaniki
koniunktury
na
rynku
pracy
obwodu
grodzieskiego
Wyszczeglnienie
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Bezrobotni, zarejestrowani w organach

dla bezrobotnych, ds. zatrudnienia oraz w
pomocy spoecznej (rednio w cigu
roku, tys. osb)
5,8
5,5
5,3
3,8
3,5
2,5
Poziom zarejestrowanego bezrobocia (w

% w stosunku do liczby aktywnych
gospodarczo mieszkacw)
1,0
1,1
0,8
0,6
0,6
0,5
16-17
1,8
1,2
1,4
1,0
18-19
5,9
4,7
4,3
4,1
Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w organach ds.

pracy, zatrudnienia oraz
91
Wyszczeglnienie
ochrony spoecznej wg
grup wiekowych na koniec
roku, w tym wiekowo zaawansowani, tys.
2008
2009
2010
2011
2012
2013
20-24
16,6
16,8
17,5
16,8
25-29
14,0
13,9
14,1
13,5
30-34
10,0
10,8
11,7
12,3
35-39
11,0
11,0
10,4
9,3
40-44
11,2
11,3
10,3
11,0
45-49
12,7
12,5
11,5
11,8
50 i starsi
16,8
17,8
18,8
20,2

.
Tabela 22. Poziom bezrobocia w analizowanych regionach w latach

2008-2013
Wyszczeglnienie
2008
2009
2010
2011
2012
2013
9,3
13,2
14,1
14,1
15,0
15,4
Podregion suwalski
11,7
14,5
15,6
16,9
16,5
16,6
Podregion kronieski
14,4
17,5
16,3
16,3
17,6
17,3
Podregion przemyski
16,0
19,1
18,6
18,4
19,3
19,0
Obwd grodzieski
1,0
1,1
0,8
0,6
0,6
0,5
Obwd zakarpacki
6,8
10,6
9,3
10,2
9,2
8,2
rdo: opracowanie wasne na podstawie: Bank Danych Lokalnych Wojewdztwo

grudzie
2013,
http://old.stat.gov.pl/gus/5840_1487_PLK_HTML
.htm?action
=show_archive, B. Bachut, M. Cierpia-Wolan, D. Koprowicz, Analiza rozwoju spoeczno-gospodarczego wojewdztwa podkarpackiego w latach 2009-2013. Analizy statystyczne, Urzd Statystyczny w Rzeszowie, Rzeszw 2014; http://www.uz.ukrstat.gov.ua/;
Praca w obwodzie zakarpackim. Zbir statystyczny, Uhorod 2012, Gwny Urzd
Statystyki Obwodu Zakarpackiego; Praca w obwodzie zakarpackim. Zbir statystyczny,
Uhorod 2014, Gwny Urzd Statystyki Obwodu Zakarpackiego.
Obwd grodzieski, jak wynika z danych statystycznych, charakteryzuje si bardzo niskim poziomem bezrobocia. Majc na uwadze spadek
osb w wieku produkcyjnym moe stanowi to istotny hamulec wzrostu
produkcji bez istotnego podwyszania wydajnoci pracy.
92
Rozdzia 1.
rednie miesiczne nominalne wynagrodzenie pracownikw w obwodzie grodzieskim w 2013 r. wynioso 4578.8 tys. rubli, co stanowio
90,5% wielkoci redniego miesicznego nominalnego wynagrodzenia
dla caej Biaorusi. Warto ta w porwnaniu do 2012 r. bya wysza
o 38,9%, za w stosunku do 2008 r. wzrosa blisko szeciokrotnie.
W przeliczeniu na walut euro rednie miesiczne nominalne wynagrodzenie w obwodzie grodzieskim w 2013 r. wynioso 388 euro. Dla
porwnania poziom redniego miesicznego nominalnego wynagrodzenia dla Republiki Biaoru wynis 439 euro.
Tabela 23. rednie miesiczne nominalne wynagrodzenie pracownikw na
Biaorusi i w obwodzie grodzieskim w latach 2008-2013 (tys. rubli, euro)
Wyszczeglnienie
2008
2009
2010
2011
2012
2013
rednie
miesiczne
nominalne
naliczone
wynagrodzenie
pracownikw,
tys.
rubli
Biaoru
868,2
981,6
1217,3
1899,8
3676,1
5061,4
Obwd
grodzieski
793,3
894,8
1105,2
1714,8
3296,8
4578,8
rednie
miesiczne
nominalne
naliczone
wynagrodzenie
pracownikw, euro
Biaoru
277
252
308
295
343
439
Obwd
grodzieski
253
230
280
267
307
388

.
Szczeglnie widoczny jest przyrost wielkoci redniego miesicznego

nominalnego wynagrodzenia w obwodzie grodzieskim w latach 20122013. W roku 2012 wzrost analizowanego poziomu wynagrodze
wzgldem 2011 roku wynis 14,9%, natomiast w 2013 r. w stosunku do
2012 r. o kolejne 26,3% (wykres 19.).
W zestawieniu z pozostaymi analizowanymi regionami transgranicznymi, rednie miesiczne nominalne wynagrodzenie w obwodzie
grodzieskim w 2013 roku stanowio zaledwie 46,9% wartoci redniego
miesicznego nominalnego wynagrodzenia najbardziej rozwinitego
93
podregionu biaostocko-suwalskiego. Dla porwnania rednie miesiczne nominalne wynagrodzenie w podregionie kroniesko-przemyskim
stanowio 90,5% biaostocko-suwalskiego, a w obwodzie zakarpackim
wskanik uksztatowa si na poziomie zaledwie 31,4% (tabela 24.).
Wykres
19.
Poziom
redniego
miesicznego
nominalnego
wynagrodzenia
pracownikw
na
Biaorusi
i
w
obwodzie
grodzieskim w latach 2008-2013 (w euro)
500
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
2008
2009
2010
2011
2012
2013
rednie miesiczne nominalne naliczone wynagrodzenie pracownikw w euro

Republika Biaoru
rednie miesiczne nominalne naliczone wynagrodzenie pracownikw w euro
Obwd grodzieski
.

w analizowanych podregionach w 2013 roku w euro (w %)
Wyszczeglnienie
Obwd grodzieski
2013
388,0
46,9
rdo: opracowanie wasne na podstawie Bank Danych Lokalnych, dane Urzdu Statystycznego w Rzeszowie; Praca w obwodzie zakarpackim. Zbir statystyczny, Uhorod
zakarpackim. Zbir statystyczny, Uhorod 2014, Gwny Urzd Statystyki Obwodu
Zakarpackiego.
94
Rozdzia 1.
Rosncy poziom wynagrodze moe zachca ludno biern zawodowo do aktywizacji i podejmowania pracy, tym samym ograniczajc
wskazywane zagroenie braku zasobw ludzkich do pracy w przyszoci.
Obecny poziom wynagrodze ksztatuje warunki do osigania przewag
kosztowych przez przedsibiorstwa obwodu grodzieskiego, szczeglnie
w stosunku do regionw polskich.
Na rzecz obwodu grodzieskiego przypada 10,2% produkcji przemysowej Republiki Biaoru (2014 r.), okoo 15,3% produkcji rolnej (2014
r.). Przemys pozostaje wiodc gazi gospodarki regionu grodzieskiego. Jego udzia w wielkoci regionalnego produktu brutto wynosi
okoo 30%, co wiadczy o wysokim poziomie wpywu na wskaniki
spoeczno-gospodarcze rozwoju obwodu. Udzia zyskw ze sprzeday
dbr wytworzonych w przemyle stanowi w 2012 r. 57,0% cznej wartoci zyskw dla obwodu grodzieskiego, a dynamika przyrostu zyskw
ze sprzeday produkcji przemysowej w latach 2011-2012 przekraczaa
150% wzgldem roku poprzedniego.
W 2013 r. przemys zapewni obwodowi przyrost wielkoci produkcji na poziomie 4,5%.
Dane zawarte w tabeli 26. wskazuj, i maleje od 2012 r. rednia
liczba pracownikw w dziaalnoci przemysowej obwodu grodzieskiego, przy jednoczesnym, poczwszy od 2009 r. nieustannym wzrocie rok
do roku wielkoci produkcji przemysowej.
Powysze moe wiadczy o wzrocie wydajnoci w przemyle obwodu grodzieskiego, co bdzie z pewnoci istotnym argumentem
w walce konkurencyjnej na rynkach wymiany transgranicznej obwodu
grodzieskiego.
Tabela 25. rednia liczba pracownikw zatrudnionych w przemyle oraz
wielko produkcji przemysowej w obwodzie grodzieskim w latach
2008-2013 (w tys. osb.; w mld rubli; mln euro)
Wyszczeglnienie
rednia statystyczna
liczba pracownikw
zatrudnionych
w
przemyle w tys.
osb
2008
117,3
2009
115,2
2010
114,3
2011
114,5
2012
112,8
2013
96,0
95
Wyszczeglnienie
rednia statystyczna
liczba pracownikw
zatrudnionych w
przemyle w %
2008
2009
2010
2011
2012
2013
98,2
99,2
100,2
98,5
85,1
254,712
402,6
16164,3
30295,4
56603,4
61832,7
158,1
4015,0
187,4
186,8
109,2
81,3
103,6
4092,3
4710,0
5283,6
5247,9
Rok poprzedni =
100%
Warto produkcji
przemysowej w
mld rubli w cenach
biecych
Wielko produkcji
przemysowej w mld
rubli w cenach
biecych w %
Rok poprzedni =
100%
Wielko produkcji
przemysowej w mln
euro w cenach
biecych

.
W kompleksie przemysowym dominuje produkcja produktw spoywczych, ktrych udzia w wielkoci produkcji caego obwodu wynosi
38,4% (w 2013 r.), jak rwnie produkcja chemiczna (jej udzia
15,4%), produkcja maszyn i urzdze (4,6%), produkcja innych niemetalicznych produktw mineralnych (8,05%).
W zakresie produkcji podstawowych rodzajw produktw w przeliczeniu na jednego mieszkaca obwd zajmuje wiodc pozycj nie tylko
w pastwie, a take pord krajw tzw. bliskiej zagranicy 28 i dalekiej
zagranicy.29
W zakresie przemysu przetwrczego tempo wzrostu ponad redni
poziom w kraju jest osigane w zakresie obrbki drewna oraz w produkcji wyrobw z drewna (159,6%, udzia w oglnej produkcji 2,8%),
w produkcji metalurgicznej oraz w produkcji gotowych wyrobw z meBliska zagranica w nomenklaturze rosyjskiej to wszystkie pastwa, ktre wchodziy dawniej
w skad Zwizku Socjalistycznych Republik Radzieckich (przyp. tum.).
29
Daleka zagranica dla Federacji Rosyjskiej wszystkie pastwa wiata z wyczeniem krajw
tzw. bliskiej zagranicy (przyp. tum.).
28
96
Rozdzia 1.
talu (118,7%, 3,0%), w zakresie produkcji wyrobw z gumy oraz z mas

plastycznych (106,7%, 1,7%), w produkcji chemicznej (105,5%, 15,5%).
Tempo wzrostu produkcji oraz podziau energii elektrycznej, gazu, pary
i gorcej wody (udzia w oglnej produkcji kraju to 7,1%) wynioso
124,6%, w tym produkcja energii elektrycznej 146,7%, energii cieplnej
103,6% (GRUPA Grodnoenergo 106,1%).
Produkcja produktw ywnociowych, wczajc w to napoje, jak
rwnie produkcja wyrobw tytoniowych zwikszya si w 2013 r.
o 3,2%. Wysokie tempo wzrostu produkcji surowcw spoywczych
osignite zostao w zakresie produkcji woowiny (123,6%), wieprzowiny (150,5%), misa i jadalnych podrobw drobiowych wieych lub
schodzonych (110,7%), mleka, mietany kremowej w opakowaniach
twardych (134,8%) oraz innych produktw.
Osignicie wskanikw produkcji w duej mierze spowodowane
jest prowadzonymi przez podmioty przemysowe dziaaniami z zakresu
wymiany wyposaenia technicznego. W latach 2013-2015 zaplanowano
do zmodernizowania ponad 200 podmiotw ze sfery przemysowej.
Do dziedzin specjalizacji obwodu grodzieskiego naley zaliczy
produkcj amoniaku (100%), karpolaktamu (100%), tkanin koronkowych (powyej 90%), ziemniakw (100%), produkcj szka (100%),
ywnociowych produktw mlecznych dla dzieci (100%) , 93% nawozw azotowych, 85% cignikw siewnych, 82% wyrobw z twardej
skry, 50% wyrobw tytoniowych, 48% upkw, 47% cementu, 42%
farb i lakierw. Oprcz tego w obwodzie produkowana jest znaczna
cz wytwarzanego w Republice Biaoru papieru, materiaw budowlanych, wyrobw tytoniowych, wyrobw poczoszniczych oraz skarpet,
jak rwnie wyrobw skrzanych (tabela 26.).
Tabela 26. Udzia obwodu grodzieskiego w caoci krajowej produkcji
poszczeglnych rodzajw produktw przemysowych (w %)
Wyszczeglnienie
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Nawozy azotowe w przeliczeniu na 100% azotu)
92,3
91,7
91,6
92,1
91,6
Amoniak
100
100
100
100
100
100
Karpolaktam
100
100
100
100
100
100
Tkanina koronkowa
95,5
96,4
98,2
98,5
99,3
Ziemniaki
100
100
100
100
99,9
97
Wyszczeglnienie
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Cement portlandzki, glinowy,

cement ulowy oraz analogiczne cementy hydrauliczne
42,8
41,2
41,5
41,9
39,7
Pyty faliste (slate)
48,8
49,2
46,4
57,7
57,5
Szko paskie, odlewane,

walcowane,
cignione
i
dmuchane, ale nie obrobione
innym sposobem
100
100
100
99,6
98,9
Papier oraz karton
20,7
21,0
20,3
21,5
19,9
Wyroby poczosznicze oraz

skarpety
41,9
47,6
55,4
57,3
66,5
Wyroby skrzane
14,6
8,1
12,0
17,4
16,6
Wyroby tytoniowe
65,4
66,8
69,7
79,0
80,3
100
100
100
100
100
100
ywno w proszku
dzieci na bazie mleka
dla

.
Sektor budowlany bazuje na bogatej bazie surowcowej i materiaw

budowlanych wytwarzanych w obwodzie, w tym: cement, wapno, kreda,
mieszanki budowlane suche w szerokim wyborze, produkty azbestowocementowe: upki, rury produkcji Spki Akcyjnej Typu Otwartego
Krasnosielskostrojmatieriay, [Krasnoselskostroymaterialy Krasnosielskie Materiay Budowlane (Krasne Sioo)], nowoczesne materiay cienne bloki z gazobetonu, cega wapienno-piaskowa (Spka Akcyjna Typu Otwartego Grodzieski Kombinat Materiaw Budowlanych, Spka Akcyjna Typu Otwartego Smorgoski Beton Silikonowy [w miecie Smorgonie] ), wyroby stolarskie, drewniane skrzyda
drzwiowe i okienne, profile, listwy (Spka Akcyjna Typu Otwartego
Lidastrojmatieriay [Lidastroymaterialy, Lidzkie Materiay Budowlane (Lida)], Spka Akcyjna Typu Otwartego Grodnoystroj [Grodnozhylstroy, Grodzieskie Budownictwo Mieszkaniowe (Grodno)].
W ostatnich latach zostay wprowadzone nowe technologie i dokonano modernizacji przedsibiorstw produkujcych cement, materiay pokryciowe, materiay cienne. W cigu ostatnich dwch lat w obwodzie
opanowano produkcj nowego rodzaju materiau budowlanego blokw
ciennych z betonu komrkowego z dokadn geometri cicia paszczyzny. W obwodzie grodzieskim rozpoczy dziaalno dwie zagraniczne
linie technologiczne do produkcji takich blokw w Spce Akcyjnej
98
Rozdzia 1.
Typu Otwartego Smorgoski Beton Silikonowy [w miecie Smorgonie] oraz w Spce Akcyjnej Typu Otwartego Grodzieski Kombinat
Materiaw Budowlanych. Produkcja wyrobw na takich liniach pozwala na osiganie duej dokadnoci uzyskiwanych blokw, na zmniejszanie kosztw materiaowych ponoszonych przy wykonywaniu robt na
placu budowlanym, i co jest szczeglnie wane pozwala na zwikszenie odpornoci termicznej przegrd zewntrznych konstrukcji, na uzyskanie oszczdnoci w zakresie energii cieplnej w trakcie eksploatacji
budynku.
W zwizku z rosncym popytem, zarwno wewntrznym, jak i na
rynkach zagranicznych, na takie rodzaje materiaw budowlanych, jak
beton komrkowy oraz cega silikatowa30, bdzie nastpowao dalsze
zwikszanie si masy produkcji wskazanych materiaw. Przeprowadzone badania rynku dowodz gospodarczej celowoci opanowania produkcji elewacyjnej cegy silikonowej przeznaczonej do budowy cian fasadowych budynkw wznoszonych z betonu komrkowego.
Wystpuj natomiast potrzeby rozwoju szerokiej gamy wysokiej jakoci materiaw ciennych, cznie z ceg ceramiczn oraz silikatow,
blokami z betonu komrkowego. W najbliszych latach wymagana jest
modernizacja przedsibiorstw prefabrykatw betonowych, unowoczenienie ich bazy materiaowo-technicznej w celu podniesienia jakoci
oraz konkurencyjnoci produkowanych wyrobw.
W 2013 r. oddano do uytkowania 654,9 tys. metrw kwadratowych
powierzchni mieszkalnej, co odpowiada 125,6% w stosunku do roku
2012. Z wykorzystaniem pomocy pastwowej zbudowano 362,3 tys.
metrw kwadratowych powierzchni domw mieszkalnych to znaczy
120,8% w stosunku do zadania, ktre wytyczone zostao przez Rzd.
rednia warto 1 metra kwadratowego oglnej powierzchni mieszkalnej, ktra wybudowana zostaa dla obywateli potrzebujcych poprawy
swych warunkw mieszkaniowych z wykorzystaniem pomocy pastwowej, na terenie obwodu grodzieskiego wyniosa 5,1 mln rubli (najnisza warto pord wszystkich obwodw).
Na terenie miejscowoci wiejskich wprowadzono do eksploatacji
90,4 tys. metrw kwadratowych oglnej powierzchni mieszkalnej.
W podsumowaniu roku 2013 mona stwierdzi, e wielko indywidualnego budownictwa mieszkaniowego wyniosa 253,7 tys. metrw
kwadratowych, co daje 156,7% w porwnaniu z rokiem 2012 oraz
Cega silikatowa zwana jest rwnie ceg krzemionkow, ceg wapienno-krzemow (przyp.
tum.).
30
99
38,7% w oglnej wielkoci oddanych do uytku mieszka. Jest to najwyszy wskanik w cigu wszystkich lat istnienia obwodu grodzieskiego.
Wedug stanu na dzie 1 stycznia 2014 r. w obwodzie byo zarejestrowanych 8740 podmiotw maej przedsibiorczoci. Oznaczao to
przyrost na poziomie 110,8% [podmiotw maej przedsibiorczoci]
w stosunku do dnia 1 stycznia 2013 roku. Z tego dziaalno gospodarcz prowadzio 7939 podmiotw, w tym 7006 byo mikroprzedsibiorstwami (88,2% w stosunku do cznej liczby podmiotw maej przedsibiorczoci), 933 maymi przedsibiorstwami (11,8% w stosunku do
oglnej liczby).
W oparciu o podsumowanie z 2013 roku na mikro oraz mae przedsibiorstwa przypadao 15,3% redniego zatrudnienia we wszystkich
podmiotach w obwodzie, 6,6% cznej wielkoci produkcji przemysowej oraz 13,9% obrotw handlu zagranicznego towarami.
W 2013 r. zarejestrowanych zostao ponad 1500 nowych maych
przedsibiorstw, w tym 113 z kapitaem zagranicznym. Jako podstawowy rodzaj dziaalnoci 285 jednostek okrelio przemys.
Znacznie zwikszya si liczba podmiotw infrastruktury otoczenia
biznesu. Wg stanu na dzie 1 stycznia 2014 r. funkcjonuje 14 Centrw
Wsparcia Rozwoju Przedsibiorczoci, z ktrych 5 utworzonych zostao
w 2013 r. W ramach dziaa promujcych przedsibiorczo w 2013 r.
odbyy si trzeci oraz czwarty Grodzieskie Weekendy Inwestycyjne. W ich trakcie zaprezentowanych zostao 35 pomysw biznesowych,
udzia wzio 300 osb.
Charakterystyk liczby oraz osigni ekonomicznych mikro i maych przedsibiorstw w obwodzie grodzieskim prezentuje tabela 27.
W latach 2010-2013 rosa liczba mikro i maych podmiotw w obwodzie
grodzieskim. W 2013 r. wzgldem roku poprzedniego przyrost liczby
podmiotw uksztatowa si na poziomie blisko 16%. Take inne wskaniki ekonomiczne dotyczce omawianej grupy przedsibiorstw wykazay
znaczce wzrosty.
Jedynie w przypadku salda obrotw handlowych z zagranic, import
mikro i maych podmiotw pozostaje wyszy nad eksportem, co skutkuje ujemnym saldem handlowej tej grupy przedsibiorstw.
Zgodnie ze stanem na dzie 1 lutego 2014 r., w kraju [Republika
Biaoru] prowadzio dziaalno 142,3 tys. podmiotw prawnych (w
100
Rozdzia 1.
obwodzie 31 grodzieskim 12,2 tys. 8,5%) oraz 268,1 tys. indywidualnych przedsibiorcw. Spord 142,3 tys. podmiotw32 w sferze produkcji, dziaalno prowadzio 34 tys. (w obwodzie grodzieskim 3,1 tys.
9,1%) podmiotw, w sferze usug 108,3 tys. podmiotw (76,1%),
w obwodzie grodzieskim 9,1 tys. podmiotw (74,6%) (tabela 28.).
Dochody ze sprzeday produkcji, towarw, robt, usug wedug rnych rodzajw dziaalnoci gospodarczej zostay przedstawione w tabeli
29.
27. Podstawowe wskaniki ekonomiczne dziaalnoci
mikropodmiotw oraz maych podmiotw w obwodzie grodzieskim
w latach 2009-2013.
Tabela
Wyszczeglnienie
2009
2010
2011
2012
2013 1)
33
Liczba podmiotw, ktre prowadziy dziaalno w roku sprawozdawczym

jednostek
5 943
6 304
6 563
6 847
7 939
106,1
104,1
104,3
115,9
65,3
64,8
67,6
72,8
69,1
99,3
104,3
107,6
95,0
701,5
862,4
1 376,2
2 789,8
3 826,1
Warto wytworzonych
produktw (robt,
usug) mld rubli
2 140,0
2 736,8
5 523,1
11 749,8
11 890,6
Warto produkcji przemysowej mld rubli
817,2
1 102,2
2 334,6
5 902,5
4 119,5
w % w stosunku do roku
ubiegego
rednia liczba pracownikw
tys. osb
ubiegego
Naliczone rednie miesiczne nominalne wynagrodzenie pracownikw
tys. rubli
Zysk ze sprzeday produktw, towarw, robt, usug
31
Obwd jednostka administracyjno-terytorialnego podziau kraju, odpowiednik wojewdztwa

(przyp. tum).
32
W nomenklaturze biaoruskiej w danym kontekcie termin podmiot czsto zamieniany jest
terminem organizacja (przyp. tum.).
33
Brak w przedoonym do tumaczenia dokumencie tekstu odsyacza nr 1 wyszczeglnionego
w rosyjskojzycznym wariancie (przyp. tum.).
101
Wyszczeglnienie
2010
4 817,9
6 080,6
11 206,5
22 504,0
25 491,6
ubiegego
126,2
184,3
200,8
113,3
Czysty zysk, straty netto

(-), mld rubli
213,5
345,8
972,2
1 450,5
1 449,7
Rentowno sprzeday, %
6,5
7,1
11,7
9,2
7,5
Udzia podmiotw przynoszcych straty, %
21,0
18,2
15,0
14,8
16,0
Inwestycje w rodki trwae, mld rubli
1 250,6
1 517,9
2 278,3
5 442,7
4 089,3
Detaliczny obrt towarami

podmiotw sfery handlowej, mld rubli
1 350,9
1 492,0
2 501,1
4 599,5
5 889,4
Obrt towarami ywienia

spoecznego, mld rubli
65,2
74,9
127,3
235,5
297,4
Eksport towarw, mln

USD
56,4
69,8
104,9
175,9
141,8
246,7
328,8
317,0
526,7
412,4
-190,3
-259,0
-212,1
-350,8
-270,6
mld rubli
Import towarw, mln USD

Saldo, mln USD

.
2011
2013 1)
2009
2012
33
Wskaniki rentownoci sprzeday w obwodzie grodzieskim

w latach 2009-2013 wedug rodzajw dziaalnoci zawarto w tabeli 30.
Najwysze wartoci w omawianym okresie osiga budownictwo, w 2012
r. wskanik na poziomie 9,8%, przemys (2013 -9,1) oraz transport
i czno (2013 - 8,4%).
W cigu 2013 r. zysk z tytuu sprzeday produkcji, towarw, robt,
usug podmiotw obwodu w cenach biecych wynis 118,6 tryliona
rubli, co oznaczao wzrost o 21,1 w cigu roku 2012 (por. tabela 31.).
102
Rozdzia 1.
Tabela 28. Liczba podmiotw prowadzcych dziaalno gospodarcz

w obwodzie grodzieskim wg struktury wasnoci oraz rodzaju dziaalnoci
na dzie 1.02.2014 r.
W tym:
Wyszczeglnienie
Liczba podmiotw cznie
cznie
osb prawnych
Jedn.
Wasno
pastwowa
Rolnictwo,
owiectwo,
gospodarka
Prze
mys
Budownictwo
Handel
Inne
12163
605
1580
850
3245
5883
100
100
100
100
100
100
Jedn.
2 097
63
85
45
20
1 884
17,2
10,4
5,4
5,3
0,6
32,0
Jedn.
218
16
11
184
1,8
2,6
0,7
0,1
0,2
3,1
Jedn.
1 879
47
74
44
14
1 700
15,4
7,8
4,7
5,2
0,4
28,9
Jedn.
9 750
533
1 415
793
3 116
3 893
80,2
88,1
89,5
93,3
96,0
66,2
Jedn.
164
71
24
34
27
1,3
1,3
4,5
2,8
1,0
0,5
Jedn.
316
80
12
109
106
2,6
1,5
5,1
1,4
3,4
1,8
Krajowa
Komunalna
Wasno
prywatna
W niej
liczba
podmiotw
z udziaem
wasnoci
pastwowej
Wasno
podmiotw
zagranicznych

.
103
Tabela 29. Dochd ze sprzeday produkcji, towarw, robt, usug

w obszarze rnych rodzajw dziaalnoci gospodarczej (miliardy rubli;
w cenach biecych)
Wyszczeglnienie
2008
2009
2010
2011
2012
339058,0
352360,1
453349,3
908702,6
1545814,9
cznie
25892,2
28 727,1
37 500,6
67 593,9
115 207,4
Przemys
13 588,2
15 543,3
21 190,5
39 342,6
65 666,0
Rolnictwo,
owiectwo
oraz gospodarka lena
2 131,4
2 324,0
2 742,6
5 137,3
10 168,4
Budownictwo
2 376,8
2 863,7
3 566,0
5 594,1
9 370,8
Handel
5 645,2
6 183,7
7 839,4
13 961,1
23 886,4
125,4
131,0
135,2
246,3
433,8
1 173,6
1 109,5
1 358,4
2 302,5
3954,7
108,1594
90,68871
114,7752
141,2766
144,2924
cznie
8259,602
7393,64
9494,087
10508,87
10753,91
Przemys
4334,631
4000,458
5364,833
6116,622
6129,522
Rolnictwo,
owiectwo
679,916
598,14
694,348
798,7
949,158
Budownictwo
758,198
737,045
902,81
869,719
874,707
1800,817
1591,53
1984,713
2170,542
2229,65
40,003
33,716
34,229
38,292
40,493
374,378
285,558
343,908
357,971
369,147
Obwd grodzieski (mld rubli)
Republika Biaoru
(mld rubli)
Hotele oraz
restauracje
Transport
oraz czno
Obwd grodzieski (mln euro)
Republika Biaoru,
(mln euro)
Handel
Hotele oraz
restauracje
Transport
oraz czno

.
104
Rozdzia 1.
Tabela 30. Rentowno sprzeday w odniesieniu do rodzajw dziaalnoci

gospodarczej (w %)
Wyszczeglnienie
Biaoru
Obwd grodzieski
2008
2009
2010
2011
2012
2013
cznie
7,6
5,9
5,8
10,1
9,2
cznie
7,0
5,3
5,6
8,8
9,3
7,9
Rolnictwo,
owiectwo
7,7
0,4
-0,3
16,3
20,1
7,8
Przemys
7,6
5,5
6,4
9,2
9,8
9,1
Budownictwo
10,6
9,9
8,4
6,6
8,5
9,8
Handel,
remont
samochodw, wyrobw gospodarstwa
domowego
oraz przedmiotw
uytku
osobistego
3,9
3,5
3,4
5,5
4,2
2,8
Hotele oraz
restauracje
1,9
2,7
3,0
2,4
3,6
1,9
Transport
oraz czno
8,0
8,8
8,6
10,4
7,1
8,4

.
Tabela 31. Podstawowe wyniki finansowe dziaalnoci podmiotw obwodu

grodzieskiego1)
Wyszczeglnienie
2012
2013
2013 w %
2012 =100%
Zysk ze sprzeday produkcji, towarw,

robt, usug, mld rubli
97 917,6
118 613,5
121,1
Koszt wasny sprzedanej produkcji,

towarw, robt, usug, mld rubli
75 659,3
91 985,6
121,6
105
Zysk, strata (-) ze sprzeday produkcji,

towarw, robt, usug, mld rubli
9 335,2
9 425,7
101,0
Zysk, strata (-) przed opodatkowaniem,

mld rubli
7 063,2
5 397,6
76,4
Czysty zysk, strata (-), mld rubli
6 156,0
4 150,7
67,4
Zysk ze sprzeday produkcji, towarw, robt, usug w przeliczeniu na jednego

statystycznego pracownika
mln rubli
388,0
481,5
124,1
tys. USD
46,4
53,7
115,7
Rentowno sprzedanej produkcji, towarw, robt, usug, w %
12,3
10,2
Rentowno sprzeday, w %
9,5
7,9
Liczba nierentownych podmiotw, jednostek
35
66
188,6
Udzia nierentownych przedsibiorstw w

oglnej liczbie organizacji, w %
4,1
7,7
1)
Bez bankw, organizacji ubezpieczeniowych, organizacji budetowych, mikropodmiotw34 oraz maych podmiotw bez podporzdkowania resortowego.
.
Dziaalno w sferze handlu zagranicznego to jeden z waniejszych

kierunkw rozwoju gospodarki w obwodzie grodzieskim. Obwd moe
poszczyci si staym wzrostem obrotu towarowego z krajami Wsplnoty Niepodlegych Pastw oraz poza WNP. Rozmiar eksportu i importu
towarw i usug w obwodzie grodzieskim w latach 2008-2013,
przedstawiony zosta w tabeli 32. oraz na wykresach 20. i 21.
Poza rokiem 2009 oraz 2011 obwd grodzieski odnotowuje wzrosty
eksportu rok do roku. Z kolei spadek importu w wzgldem roku poprzedniego odnotowano odpowiednio w roku 2009 i 2013.
W caoci z terenu obwodu w cigu 2013 r. eksport towarw wynis
2361,2 mln dolarw USA (tempo wzrostu 113,7%), import 1625,5
mln dolarw USA (tempo wzrostu 94,1%), saldo powstao dodatnie
w wysokoci 735,8 dolarw USA i w porwnaniu z poziomem 2012 r.
zwikszyo si o 385,7 dolarw USA.
34
Por. przypis 33.
106
Rozdzia 1.
W caym badanym okresie obwd grodzieski odnotowa w ujciu

wartociowym nadwyk eksportu nad importem (dodatnie saldo bilansu
handlowego), ktra w roku 2013 wyniosa 735,8 mln USD.
Tabela 32.
Rozmiar eksportu i importu w obwodzie

w latach 2008-2013 w mln USD (w %)
Wyszczeglnienie
2008
Obroty (mln USD)
grodzieskim
2009
2010
2011
2012
2013
3073,1
2403,9
2972,2
3794,7
3803,7
3986,6
124,5
78,2
123,6
127,7
100,2
104,8
Podlaskie=100%
97,6
104,5
100,3
97,5
98,6
92,4
Eksport (mln USD)
1564
1253,1
1628,8
2113,3
2077,8
2361,2
Rok poprzedni
=100%
110,9
80,1
130
129,7
98,3
113,6
Podlaskie=100%
103,1
106,2
110,8
112,7
99,1
96,5
Import (mln USD)
1509,1
1150,8
1343,4
1681,4
1725,9
1625,4
142,8
76,3
116,7
125,2
102,6
94,2
92,5
102,8
90,0
83,3
98,0
87,1
54,9
102,3
285,4
431,9
351,9
735,8
Rok poprzedni
=100%
Rok poprzedni
=100%
Podlaskie=100%
Saldo obrotu (w mln
USD)
rdo: opracowanie wasne na podstawie: J. Grabowiecki, Eksport regionw

peryferyjnych na przykadzie wojewdztwa podlaskiego, prezentacja w ramach
konferencji Podlasie na eksport, Biaystok 15 grudnia 2014 r.; Handel zagraniczny w
Polsce i Maopolsce w 2010 roku, Krakw 2011; Handel zagraniczny w Polsce i
Maopolsce w 2011 roku, Krakw 2012; Handel zagraniczny w Polsce i Maopolsce w
2013 roku, Krakw 2014, http://www.uz.ukrstat.gov.ua/.
Warto zauway, e dodatnie saldo obrotu towarowego w wymianie

zagranicznej ulega cigemu zwikszeniu od roku 2008 do chwili obecnej (wykres 20.), z wyjtkiem 2012 r.
Poczwszy od 2009 r. do chwili obecnej w wymianie handlowej obwodu grodzieskiego wystpuje pozytywna tendencja, jeli chodzi
o jej bezporedni wpyw na zmiany regionalnego PKB. Bowiem dynamika wzrostu importu od 2009 r. a do 2013 r. bya nisza od dynamiki
wzrostu eksportu (wykres 21.) z wyczeniem roku 2012. Z punktu widzenia regionalnych producentw oznacza to proporcjonalnie wikszy
udzia w wymianie handlowej, a dla regionu przyrost regionalnego PKB
zwizany z eksportem produktw wytworzonych w regionie za granic
obwodu.
107
2077,8
1725,9
351,9
431,9
2361,2
1625,4
735,8
3803,7
3794,7
2113,3
1681,4
2972,2
1628,8
1343,4
285,4
54,9
1000
102,3
2000
2403,9
1253,1
1150,8
3000
1564,0
1509,1
4000
3073,1
5000
3986,6
Wykres 20. Warto handlu zagranicznego obwodu grodzieskiego

w latach 2008-2013 (w mln USD)
0
2008
2009
Obroty
2010
Eksport
2011
Import
2012
2013
Saldo
rdo: .
Wykres 21. Dynamika eksportu i importu obwodu grodzieskiego

w latach 2008-2013
150
125
100
75
50
2008
2009
2010
Dynamika eksportu
2011
2012
2013
Dynamika importu
rdo: .
Obroty handlowe obwodu grodzieskiego z zagranic w 2013 r. stanowiy 92,4%. wartoci obrotw wojewdztwa podlaskiego w tym samym okresie. Warto eksportu obwodu grodzieskiego w 2013 r. stanowia 96,5% wartoci eksportu wojewdztwa podlaskiego. Z kolei import obwodu grodzieskiego w 2013 r. stanowi 87,1% wartoci importu
wojewdztwa podlaskiego.
Struktura dostaw za granic prezentuje szerokie spektrum towarw
i usug. Nawozy mineralne oraz way napdowe, wkna chemiczne,
farby i lakiery, materiay budowlane, produkty przedsibiorstw przemy-
108
Rozdzia 1.
su lekkiego oraz towary produkcji rolnej s znane zarwno w caej Biaorusi, jak i daleko poza jej granicami. Grodzieszczyzna wytwarza okoo 1% rynku wiatowego karbamidu, ponad 2% siarczanu amonu oraz
4,5% wiatowej produkcji nici kordowych i technicznych. Jednostki
organizacyjne obwodu dokonyway operacji eksportowo-importowych
ze 132 krajami wiata. Towary dostarczane byy na rynki 89 pastw,
a importowane byy ze 111 krajw. Podstawowymi partnerami handlowymi s: Rosja, Polska, Niemcy, Ukraina, Chiny, USA, Litwa oraz
Wochy (por. tabela 33.).
Z cznej wielkoci towarw wyeksportowanych z obwodu na Rosj przypado 59,9%, na pozostae kraje WNP 9,0%, za na kraje Unii
Europejskiej 17,5%. Import z Rosji to 22,8% cznej wielkoci towarw importowanych przez obwd, z pozostaych krajw WNP
7,0%, z krajw UE 43,6%.
Pod wzgldem wielkoci obrotw dla obwodu grodzieskiego Polska
i Ukraina stanowi w kolejnoci odpowiednio 2. i 4. w hierarchii wanoci kraj w zakresie wymiany handlowej.
W 2013 r. geografia eksportu towarw przedsibiorstw z obwodu poszerzya si o 9 pastw: Bangladesz, Bonia i Hercegowina, Gabon, Kamerun, Kostaryka, Malezja, Meksyk, Urugwaj. Na nowe rynki eksportowano: ywno dla dzieci Spka Akcyjna Typu Otwartego Bieakt [Biellakt, Biaoruska Laktoza] do Pakistanu; lornetki, lunety
Zagraniczne
Prywatne
Produkcyjno-Unitarne
Przedsibiorstwo
Bietieks Optik [Belteks Optik Biaoruskie Tekstylia i Przybory
Optyczne] do Singapuru, Wietnamu, Turcji, Kamerunu, Arabii Saudyjskiej, Boni i Hercegowiny, Urugwaju; wyroby wdczane Odrbny Samodzielny Podwydzia Fabryka Win i Wdek w Zdziciole na Cypr;
rczniki higieniczne Kompania Produkcyjna Romaks Sp. z o.o. do
Gabonu, wiee ziemniaki do Serbii, kazein do Meksyku i in.
Tabela 33. Dane dotyczce handlu zagranicznego w odniesieniu do poszczeglnych krajw w 2013 roku (dane
szacunkowe)
Wyszczeglnienie
Lp.
Obrt towarami
tys. USD
Eksport
2012=100%
tys. USD
Import
2012=100%
tys. USD
2012=100%
Saldo
tys. USD
cznie
3 986 690,0
104,8
2 361 231,8
113,7
1 625 458,2
94,1
735 773,6
1.
Rosja
1 767 364,4
107,7
1 394 435,5
111,9
372 928,9
94,4
1 021 506,6
2.
Polska
324 789,1
119,6
106 426,8
105,3
218 362,3
128,0
-111 935,5
3.
Niemcy
265 313,9
120,2
53 620,7
114,0
211 693,2
121,9
-158 072,5
4.
Ukraina
208 087,8
114,0
112 529,8
141,9
95 558,0
92,7
16 971,8
5.
Chiny
194 867,9
91,9
125 253,2
88,7
69 614,7
98,3
55 638,5
6.
Wochy
111 515,4
95,1
2 988,4
148,9
108 527,0
94,1
-105 538,6
7.
Francja
91 629,5
114,8
52 863,0
115,0
38 766,5
114,6
14 096,5
8.
Brazylia
75 923,5
124,9
53 582,1
208,9
22 341,4
63,5
31 240,7
9.
Tajwan (Chiny)
54 497,3
259,9
50 857,5
294,6
3 639,8
98,1
47 217,7
10.
Kazachstan
53 950,3
93,6
48 826,8
91,5
5 123,5
119,9
43 703,3
11.
Turcja
46 920,3
89,1
5 538,0
126,1
41 382,3
85,7
-35 844,3
12.
Holandia
45 723,0
88,3
15 793,0
130,6
29 930,0
75,4
-14 137,0
13.
Austria
36 843,4
97,5
493,4
44,5
36 350,0
99,1
-35 856,6
14.
Republika Modawii
35 189,2
174,4
32 740,8
190,8
2 448,4
81,1
30 292,4
Lp.
Wyszczeglnienie
Obrt towarami
tys. USD
Eksport
2012=100%
tys. USD
Import
2012=100%
tys. USD
Saldo
tys. USD
2012=100%
15.
Belgia
35 112,4
149,8
19 137,5
180,4
15 974,9
124,5
3 162,6
16.
Wielka Brytania
33 090,1
122,5
16 469,3
279,7
16 620,8
78,6
-151,5
17.
Stany Zjednoczone
32 560,4
103,8
5 909,9
98,9
26 650,5
105,0
-20 740,6
18.
Republika Czeska
26 955,7
98,6
9 493,4
78,2
17 462,3
114,8
-7 968,9
19.
Argentyna
23 739,0
68,9
23 739,0
87,2
-23 739,0
20.
Kanada
23 634,1
78,3
22 112,6
78,0
1 521,5
83,4
20 591,1
21.
Szwajcaria
22 249,1
20,9
1 648,4
229,2
20 600,7
19,4
-18 952,3
22.
Uzbekistan
19 635,1
117,9
11 125,8
120,6
8 509,3
114,6
2 616,5
23.
Hiszpania
17 336,6
123,5
2 234,0
126,5
15 102,6
123,0
-12 868,6
24.
Indie
14 957,8
21,9
6 688,3
3,3.
8 269,5
12,5
-1 581,2
25.
Sowacja
14 106,0
162,4
4 197,5
177,7
9 908,5
156,7
-5 711,0
26.
Nigeria
13 574,7
559.
13 574,7
559.
13 574,7
27.
otwa
12 882,1
107,6
6 190,6
134,6
6 691,5
90,8
-500,9
28.
Finlandia
12 620,8
126,0
494,8
30,4
12 126,0
144,6
-11 631,2
29.
Sowenia
12 162,2
146,6
2 347,8
84,1
9 814,4
178,3
-7 466,6
rdo: opracowanie wasne na podstawie: .
111
Charakterystyka badanych przedsibiorstw
Obwd posiada 42 porozumienia dotyczce wsppracy gospodarczo-handlowej, naukowo-technicznej oraz kulturalnej zawarte pomidzy
Obwodem Grodzieskim Obwodowym Komitetem Wykonawczym
a pastwami obcymi, w tym z 22 regionami Federacji Rosyjskiej.
W cigu 2013 r. 223 podmioty gospodarcze obwodu wziy udzia
w 143 przedsiwziciach wystawienniczo-targowych za granic. W celu
poszerzenia oraz umocnienia zwizkw gospodarczo-handlowych pomidzy producentami towarw obwodu i regionw krajw tzw. bliskiej
zagranicy i dalekiej zagranicy w miecie Grodno rokrocznie odbywa si
wielogaziowa wystawa handlowa Euroregion Niemen. W 2013 r.
wystaw t odwiedziy osoby z krgw biznesowych obwodu kaliningradzkiego oraz niegorodzkiego w Rosji.
Struktur towarow eksportu obwodu grodzieskiego w 2012 prezentuje wykres 22.
Gwni eksporterzy obwodu grodzieskiego to Spka Akcyjna
Typu Otwartego Radiowona [Radiovolna, Fala Radiowa], Zjednoczenie Pastwowe Grodnomiasomoprom [Grodnomiasomol prom,
Grodzieski Przemys Misny i Mleczny], Przedsibiorstwa Grupy Pastwowe Przedsibiorstwa Unitarne Obsielchoztiechnika [Obsielkhoztekhnika Sprzt Rolniczy dla Obwodu], Biokom Tiechnoogija [Biokom Tekhnologya, Technologia dla Biologii i Handlu] Sp. z o.o.,
Spka Rolna z Ograniczon Odpowiedzialnoci Kontie Spa [Conte
Spa], Zagraniczna Spka z Ograniczon Odpowiedzialnoci Kronospan [Kronospan], Spka Akcyjna Typu Otwartego Tabacznaja Fabrika Nioman [Tabachnaya Fabrika Nioman, Fabryka Wyrobw Tytoniowych Niemen], Spka Akcyjna Typu Otwartego Skidielskij
Sachkombinat [Skidelskiy Sakhkombinat, Kombinat Cukrowniczy
w Skidlu], Spka Akcyjna Typu Otwartego Awtoprowod [Avtoprovod, Przewody Samochodowe] Miasto Szczuczyn, Spka Akcyjna
Typu Otwartego Biekard [Bielkard, Biaoruskie Way Napdowe],
Spka Akcyjna Typu Otwartego akokraska [Lakokraska, Lakiery
i Farby], Spka Akcyjna Typu Otwartego Grodno Azot [Grodno
Azot, Grodzieskie Zakady Azotowe].
112
Rozdzia 1.
Wykres 22. Struktura towarowa eksportu obwodu grodzieskiego w 2012

roku
rdo:
opracowanie wasne na podstawie:
.
Podstaw importu jest miso oraz spoywcze uboczne produkty misne, tyto, paliwo mineralne, ropa naftowa i produkty jej destylacji, tworzywa sztuczne oraz wyroby z nich, tekstylia i wyroby tekstylne, metale
nieszlachetne oraz wyroby z nich, maszyny i inne.
Wedug stanu z dnia 1 stycznia 2013 r. za granic funkcjonowao 45
podmiotw z sieci wymiany towarowej (wedug stanu z dnia 1 stycznia
2012 roku 38 podmiotw). Za granic dziaaj 4 podmioty sieci wymiany towarowej z biaoruskim kapitaem: Spka Akcyjna Typu Zamknitego Torgowyj Dom Grodnienskij [Torgovyj Dom Grodnenskiy, Dom Handlowy Grodzieski], miasto Smolesk (75% akcji
naley do Zjednoczenia Pastwowego Grodnomiasomoprom oraz do
organizacji brany przemysu misnego i mlecznego obwodu); Torgowyj Dom Bieakt Sp. z o.o. [Torgovyj Dom Biellakt, Dom Handlowy Biaoruska Laktoza] miasto Smolesk (26% akcji naley do Spki
Akcyjnej Typu Otwartego Bieakt [Biellakt, Biaoruska Laktoza]
z Wokowyska); Torgowyj Dom Bieakt-Ukraina Sp. z o.o. [Torgovyj Dom Biellakt-Ukraina, Dom Handlowy Biaoruska Laktoza Ukraina] miasto Kijw (26% akcji naley do Spki Akcyjnej Typu
Otwartego Bieakt [Biellakt]) z Wokowyska; Torgowyj Dom
Szczuka Sp. z o.o. [Torgovyj Dom Shchuka, Dom Handlowy
Szczupak] miasto Briask (51% akcji naley do Spki Akcyjnej Typu
Otwartego Szczuczinskij Masosyrzawod [Shchuchinskij Maslosyrzavod, Wytwrnia Masa i Serw w Szczuczynie]).
113
W 2012 r. warto dostaw towarw przedsibiorstw z obwodu grodzieskiego wyekspediowanych do prowadzcych aktualnie dziaalno
podmiotw sieci wymiany towarowej wyniosa 170975,3 tys. dolarw
USA i wzrosa ona o 43,3% w stosunku do poziomu z roku 2011, w tym
eksport za porednictwem podmiotw sieci wymiany towarowej z biaoruskim kapitaem wynis 25158,6 tys. dolarw USA (tempo wzrostu:
99,5%), eksport za porednictwem sieci wymiany towarowej bez pozyskiwania firm z biaoruskim kapitaem 145816,7 dolarw USA (tempo
wzrostu: 155,0%).
W obwodzie podejmowane s dziaania majce na celu ograniczenie
importu. W cigu 2012 roku wytworzone zostay towary produkcji krajowej, ktre zastpuj importowane, na sum 249,9 mln dolarw USA,
w tym wysano ich za granic na sum 40,3 mln dolarw USA. Wrd
towarw pierwszej grupy (towary, ktrych produkcja realizowana jest w
kraju w niewystarczajcej iloci) w roku 2012 zaplanowano zmniejszenie importu na sum 173,4 mln dolarw USA. Wielko produkcji
w 2012 roku wyniosa 184,9 mln dolarw USA, w tym wyeksportowano
towary na sum 24,9 mln dolarw USA.
Wrd towarw drugiej grupy (towary, ktrych produkcja planowana
jest do wdroenia lub zwikszania jej iloci w ramach aktualnych programw pastwowych, naukowo technicznych) wielko wytworzonej
produkcji w 2012 roku wyniosa 64,8 mln dolarw USA, w tym wyeksportowano towary na sum 15,4 mln dolarw USA.
Wrd towarw trzeciej grupy (towary, ktre nie s produkowane
w kraju, a ktrych wdroenie lub zwikszenie ich iloci znajduje si
obecnie w stadium ponownego opracowywania lub realizacji) wielko
wytworzonej w 2012 roku produkcji wyniosa 0,2 mln dolarw USA.
Obwd grodzieski cechuje podobny poziom obrotw handlowych
jak wojewdztwo podlaskie. Analizy wykazuj istnienie znacznego potencjau do rozwoju wsppracy transgranicznej.
1.2.7. Dziaania na rzecz wsppracy transgranicznej
Na Grodzieszczynie realizowane s dwa due projekty inwestycyjne z zakresu budowy wielkich centrw logistycznych w pobliu punktw
przekraczania granicy: Bruzgi i Berestowica. Ten wanie fakt rozwie
cay szereg istniejcych jeszcze kwestii na punktach granicznych oraz
przyspieszy przekraczanie granicy. Rozwija si strefa turystyczna Kanau Augustowskiego, Euroregion Niemen, kontakty kulturalne i inne.
Euroregion Niemen jest efektem denia do przyjaznej oboplnie
korzystnej wsppracy transgranicznej na terytorium Biaorusi, Polski,
Litwy oraz Rosji. Kierunki dziaania euroregionu: wsplne przedsi-
114
Rozdzia 1.
wzicia w stosunkach gospodarczych; realizacja wsplnych projektw

ekologicznych; wsppraca w sferze ksztacenia, kultury, turystyki; rozwj infrastruktury przygranicznej. Realizowane projekty (z udziaem
strony biaoruskiej): obejmujca rne dziedziny ycia coroczna Wystawa-Jarmark Euroregion Niemen. Celem wystawy jest aktywizacja
wsppracy pomidzy podmiotami gospodarczymi Biaorusi, Polski,
Litwy, Rosji, zawieranie umw, pokaz i sprzeda towarw powszechnego uytku.
Oprcz tego, nastpujce projekty zostay zrealizowane przez ugrupowania spoeczne Euroregionu Niemen:
1) Inforegion Niemen (2001-2002), w ramach ktrego w miecie
Grodno odbyo si Forum Organizacji Spoecznych Euroregionu
Niemen, prowadzona bya elektroniczna wysyka Niemen-info,
utworzona zostaa baza danych organizacji Euroregionu;
2) PoLiBieKa35 (2003, 2006) Midzynarodowe Szkoy
Modzieowe
z udziaem aktywistw organizacji spoecznych z przygranicznych
rejonw Polski, Litwy, Biaorusi oraz obwodu36 kaliningradzkiego
w Rosji.
3) Programy wsppracy transgranicznej:
Polska Ukraina Biaoru 2007-2013
otwa Litwa Biaoru 2007-2013.
W tabeli 34. zaprezentowano analiz SWOT potencjau wsppracy

transgranicznej obwodu grodzieskiego.
Tabela 34. Analiza SWOT potencjau wsppracy transgranicznej obwodu
grodzieskiego
Silne strony
Wysoka dynamika wzrostu

obrotw handlu zagranicznego
Sabe strony
Niewystarczajca
konkurencyjno
produktw,
rodkw
produkcji
oraz
Dany skrt pochodzi od rosyjskojzycznego poczenia wyrazowego: Polska-Litwa-BiaoruKaliningradzki (obwd) [przyp. tum.].
36
Obwd jednostka administracyjno-terytorialnego podziau kraju, odpowiednik wojewdztwa
(przyp. tum).
35
115
Wysoka dynamika rozwoju

maej przedsibiorczoci
Rosnca
sia
nabywcza
mieszkacw regionu
Obecno
dynamicznie
rozwijajcej
si
Strefy
Wolnocowej Grodnoinwiest
[Grodnoinvest, Grodzieskie
Inwestycje]37,
zwikszenie
liczby
jej
zagranicznych
rezydentw
Korzystne
pooenie
geograficzne. Wsplne granice z
krajami Unii Europejskiej: Litw
oraz Polsk
Bogate zasoby surowcowe na
potrzeby przemysu materiaw
budowlanych
Stosunkowo
dobrze
wykwalifikowana oraz tania sia
robocza
Wysoka aktywno gospodarcza
ludnoci. Poziom bezrobocia w
stosunku
do
liczebnoci
aktywnej gospodarczo ludnoci
obniy si z 1,4% do 0,9%
Szanse
Uatwienia w zakresie procesw

certyfikacji
produkowanych
towarw oraz ich atestacji,
dajcej prawo do eksportu do
krajw Unii Europejskiej
Moliwoci
wsppracy
midzyregionalnej,
wsplna
realizacja wielkich projektw
gospodarczych
normalizacja
relacji
37
technologii
Niski
poziom
aktywnoci
inwestycyjnej;
Niski
poziom
efektywnoci
ekonomicznej
czci
realizowanych
projektw
inwestycyjnych
Brak na terytorium obwodu
centrw logistycznych
Niski udzia przedsibiorstw z
kapitaem zagranicznym
Brak
wsparcia
maych
przedsibiorstw
w
zakresie
ekspansji zagranicznej, w tym
brak upowszechniania dobrych
praktyk w tym zakresie
Niewystarczajce
kompetencje
kadr przedsibiorstw w zakresie
zarzdzania
marketingu,
technologii informacyjnych oraz
finansw oraz brak dziaa na
rzecz
podwyszania
tych
kompetencji
Niesprzyjajca
sytuacja
demograficzna,
przyspieszone
starzenie si ludnoci
Niska
innowacyjno
biaoruskich przedsibiorstw
Zagroenia
Zmniejszenie
napywu
inwestycji zagranicznych;
Zmniejszenie w skali kraju
wielkoci
produkcji
w
nierentownych
gaziach
(produkcja lnu oraz misa)
Wzrost konkurencji na rynkach
zagranicznych i w konsekwencji
obnienie wielkoci obrotw w
sferze handlu zagranicznego
W tekcie zastosowano polskojezyczn transliteracj alfabetu cyrylicznego, za w nawiasach

kwadratowych podana zostaa transliteracja anglojzyczna nazw wasnych, a nastpnie nazwy
zakadw i firm zaprezentowano w wolnym tumaczeniu (przyp. tum.).
116
Rozdzia 1.
politycznych i gospodarczych na
szczeblu rzdowym obu pastw:
Polski i Biaorusi
Wzrost atrakcyjnoci innych

regionw
w
stosunku
do
konkurencyjnych gazi biznesu,
ktre s zorientowane na globalne
rynki zbytu
rdo: opracowanie wasne
1.3. Podregion kroniesko-przemyski

Podregiony przemyski i kronieski s wydzielonymi na terenie wojewdztwa podkarpackiego obszarami na poziomie38 NUTS 3. Jako podregiony skadaj si z nastpujcych powiatw:
Podregion kronieski powiaty: bieszczadzki, brzozowski,
jasielski, kronieski, leski, sanocki, Krosno miasto na
prawach powiatu;
Podregion przemyski powiaty: jarosawski, lubaczowski,
przemyski, przeworski, Przemyl miasto na prawach
powiatu.
W roku 2013 warto produktu krajowego brutto uzyskanego w podregionie kroniesko-przemyskim wynosia 22289 mln z i byo to
o 4,6% wicej ni w roku 2012 (tabela 35.). Warto PKB podregionu
kroniesko-przemyskiego w 2013 r. stanowia 1,3% PKB w Polsce.
W przeliczeniu na euro warto PKB podregionu kronieskoprzemyskiego w 2013 r. wyniosa 5374,47 mln euro i byo to o 3,1%
wicej ni w 2012 r. Stanowio to 84,7% wartoci wytworzonego PKB
w tym samym okresie w podregionie biaostocko-suwalskim, ktry spord wszystkich badanych podregionw posiada najwyszy poziom wytwarzanego PKB.
Analiza dynamiki zmian PKB w poszczeglnych regionach wskazuje, i podregion biaostocko-suwalski, obok podregionu kronieskoprzemyskiego ma najbardziej ustabilizowane tempo wzrostu w latach
2009-2010. W obu przypadkach tempo wzrostu jest bardzo do siebie
zblione (por. wykres 2.).
Podregion (subregion, NUTS 3) pojcie z nomenklatury jednostek terytorialnych do celw
statystycznych w Polsce, zwizane z klasyfikacj NUTS. Jest to jednostka na poziomie regionalnym, ktrych w Polsce od 2008 r. jest 66. Kade z wojewdztw grupuje kilka podregionw, a
podregion grupuje kilka niszych jednostek, tj. powiatw. Pojcie zostao wprowadzone w Polsce w
2000 r., kiedy wytyczono ich pocztkowo 44. W latach 20022007 stosowano 45 podregionw.
38
117
Tabela 35. Produkt krajowy brutto w latach 2008-2013 w Polsce

i w podregionie kroniesko-przemyskim (w mln z i w mln euro;
w cenach biecych)
Wyszczeglnienie
2008
2009
Polska ( w mln z)
1275508
2010
2011
2012
2013
1344505 1416585 1528127 1595225 1662052
Podregion kroniesko-przemyski (mln z)
17362
17872
19215
20848
21303
22289
Podregion
kroniesko-przemyski
Polska=100%
59,2
58,4
58,8
58,4
57,4
58,5
4905,81
5323,01
5774,82
5556,51
6196,86
6346,45
108,5
108,5
96,2
111,5
102,4
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
4161,15
4350,32
4851,91
4720,16
5210,85
5374,47
104,5
111,5
97,3
110,4
103,1
84,8
81,7
84,0
84,9
84,1
84,7
3329,78
2976,23
3341,89
3489,77
3948,44
4532,16
89,4
112,3
104,4
113,1
114,8
67,9
55,9
57,9
62,8
63,7
71,4
1180,76
1086,23
1437,84
1739,26
2002,60
1893,93
Podregion
biaostocko-suwalski
(mln euro)
Podregion biaostockosuwalski
rok poprzedni =100%
Podregion biaostockosuwalski
Podregion
kroniesko-przemyski
(mln euro)
Podregion
kroniesko-przemyski
rok poprzedni =100%
Podregion
kroniesko-przemyski
Obwd grodzieski
(mln euro)
Obwd grodzieski
rok poprzedni =100%
Obwd grodzieski
Obwd zakarpacki
(mln euro)
118
Rozdzia 1.
Obwd zakarpacki
rok poprzedni =100%
83,6
92,0
132,4
121,0
115,1
94,6
Obwd zakarpacki
24,1
20,4
24,9
31,3
32,3
29,8
Biorc pod uwag warto generowanego PKB w danym regionie naley wskaza, i podregion kroniesko-przemyski posiada znaczcy
potencja gospodarczy do nawizywania wsppracy transgranicznej
i niewiele pod tym wzgldem odbiega od podregionu biaostockosuwalskiego.
podregionu kroniesko-przemyskiego (per capita) w 2013 r. wyniosa
25265 z i stanowia 58,5% wartoci PKB per capita dla Polski w tym
samym roku. W stosunku do roku poprzedniego warto PKB na jednego mieszkaca w omawianym podregionie wzrosa o 4,9%. (por. tabela
36., wykres 2.)
rwnie wskazuje na podobne relacje pomidzy analizowanymi podregionami, jak w przypadku PKB ogem (tabela 36.), jednak przy wikszych dysproporcjach na korzy podregionu biaostocko-suwalskiego.
w latach 2008-2013 w Polsce oraz podregionach objtych badaniem (w z,
w euro; w %, w cenach biecych)
Wyszczeglnienie
2008
2009
Polska (z)
33464
34937 37317
40326 41934
43168
Podregion kronieskoprzemyski (z)
19816
20390 21926
23541 24082
25265
2010
2011
2012
2013
59,2
58,4
58,8
58,4
57,4
58,5
4749
4963
5536
5330
5891
6092
Polska=100%
PKB per capita podregion

kroniesko-przemyski (euro)
119
Wyszczeglnienie
2008
2009
2010
2011
2012
2013
104,5
111,5
96,3
110,5
103,4
75,6
73,4
74,9
75,6
74,9
75,6
rok poprzedni =100%
=100%
Urzd Statystyczny w Katowicach, Katowice, 27 stycznia 2015.
Warto PKB per capita regionu kroniesko-przemyskiego w 2013

r. stanowia 75,6% wartoci PKB per capita podregionu biaostockosuwalskiego w tym samym roku. Dynamika zmian w wartoci wytwarzanego PKB w podregionie kroniesko-przemyskim w przeliczeniu na
jednego mieszkaca (por. wykres 4.), podobnie jak w pozostaych analizowanych podregionach waciwie pokrywa si z dynamik zmian dla
PKB ogem. Naley dostrzec wysoki tempo wzrostu osignite w roku
2012, ale i dodatnie tempo zmian w roku 2013 (103,4%), w ktrym to
roku podregion uzyska lepsze wyniki w tym zakresie ni podregion
biaostocko-suwalski.
Analizujc wytwarzany PKB przypadajcy na jednego mieszkaca
w podregionie kroniesko-przemyskim naley zauway, i wskanik
ten plasuje region na drugiej pozycji spord czterech analizowanych
regionw. Podregion kroniesko-przemyski stanowi moe istotne
miejsce zbytu dla produktw z pozostaych regionw, z racji na
stosunkowo wysokie PKB przypadajce na przecitnego miszkaca
w stosunku do obwodu grodzieskigo, jak i obwodu zakarpackiego.
Wytworzona warto dodana brutto dla podregionu kronieskoprzemyskiego w roku 2012 wyniosa 22449 mnl z, co stanowio 1,3%
wartoci dodanej brutto wytworzonej w caej Polsce w tym samym roku.
Jednoczenie warto dodana brutto w 2012 r. okzaa si by wysza
wzgldem roku poprzedniego o 3,0%. W przeliczeniu na euro warto
dodana brutto podregionu kroniesko-przemyskiego w 2012 r. wyniosa
4617 mln (tabela 37.).
120
Rozdzia 1.
Tabela 37. Warto dodana brutto w Polsce i podregionie kronieskoprzemyskim w latach 2008-2012 (mln z, mln euro, ceny biece)
Wyszczeglnienie
2008
2009
2010
2011
1116552
1194830
1265904
1365622
1431872
Podregion kronieskoprzemyski w mln z
15199
15882
16924
18325
18877
Podregion kronieskiprzemyski w mln euro
3643
3866
4273
4149
4617
Polska w mln z
2012

W okresie 2008-2012 w podregionie kronieskim struktura

generowanej wartoci dodanej brutto waciwie nie ulega wikszym
zmianom, podbnie jak w poderegionie przemyskim. W obu przypadkach
decydujc rol w tworzenu regionalnego PKB maj pozostae usugi
oraz handel. Sumarycznie oba rodzaje dzianoci generoway
w podregionie kronieskim w 2012 r. 53,6% wartoci dodanej brutto,
za w podregionie przemyskim 60,50% (wykres 23.). W konsekwencji
to w podregionie kronieskim przemys ma wiksze znaczenie
w tworzeniu wartoci dodanej brutto (27,40% w 2012 r.) ni
w przemyskim (18,3% w 2012 r.).
Wykres 23. Struktura wartoci dodanej brutto wedug rodzajw dziaalnoci w podregionach kronieskim i przemyskim w roku 2008 i w roku 2012
2008 podregion kronienski
2012 podregion kronieski
3,40%
2,30%
26,10% 7,50%
27,40%
27,20%
7,90%
27,80%
7,70% 25,30%
9,00%
28,30%
4,90%
18,50%6,60%
29,40%
9,50%
29,80%
3,40%
2012 podregion przemyski
18,30% 7,80%
29,40%
9,90%
31,10%
2008 podregion przemyski
0,00%
20,00%
Rolnictwo
Budownictwo
40,00%
60,00%
80,00%
100,00%
Przemys
Handel
Pozostae usugi
rdo: opracowanie wasne na podstawie: Produkt Krajowy Brutto. Rachunki Regionalne w 2010 r., op. cit.; Produkt Krajowy Brutto. Rachunki Regionalne w 2012 r., op. cit.
121
1.3.2. Rynek pracy
Przecitne zatrudnienie w wojewdztwie podkarpackim w 2013 r.

wynioso 407,0 tys. osb i stanowio 4,3% caego zatrudnienia w Polsce.
W poprzednich latach udzia ten utrzymywa si na podobnym poziomie,
przy czym w 2012 r. wynosio 4,2% przecitnego zatrudnienia w kraju.
W porwnaniu do 2010 r. przecitne zatrudnienie spado w wojewdztwie podkarpackim o 2,3% (w kraju o 1,8%) (tabela 38.).
Tabela 38. Przecitne zatrudnienie w Polsce i
podkarpackim w latach 2008-2013
Wyszczeglnienie
Polska
Polska
Rok poprzedni =
100%
Wojewdztwo
podkarpackie
Wojewdztwo
podkarpackie
Rok poprzedni =
100%
2008
2009
9850748
2010
9768013 9744815
w wojewdztwie
2011
2012
2013
9801877
9719559
9566039
99,2
99,8
100,6
99,2
98,4
432845
412476
416669
423484
412544
407033
95,3
101,0
101,6
97,4
98,7
W kocu 2013 r. w wojewdztwie podkarpackim nadal utrzymywaa

si niekorzystna sytuacja na rynku pracy. W ujciu rocznym zanotowano
wzrost oglnej liczby zarejestrowanych bezrobotnych (najwikszy wrd
osb pozostajcych bez pracy od 1 do 3 miesicy). W porwnaniu
z 2012 r. odnotowano wzrost liczby zgoszonych ofert zatrudnienia.
W kocu grudnia 2013 r. liczba bezrobotnych zarejestrowanych w powiatowych urzdach pracy wojewdztwa podkarpackiego wyniosa 154,2
tys. osb i bya wiksza od zanotowanej przed rokiem (o 0,4 tys. osb, tj.
o 0,3%) i wiksza ni w 2010 r. (o 12,0 tys. osb, tj. o 8,4%). W kraju na
koniec 2013 r. liczba bezrobotnych bya wysza zarwno w stosunku do
roku poprzedniego, jak i do 2010 r., odpowiednio o 1,0% i o 10,4% (tabela 39.).
W wojewdztwie podkarpackim w kocu 2013 r. uksztatowa si
pozom bezrobocia na poziomie 16,3% i by o 0,1% proc. niszy ni rok
wczeniej. O ile w podregionie kronieskim w okresie 2018-2013 stopa
bezrobocia bya zbliona do poziomu dla caego wojewdztwa (o ok. 1%
wysza), o tyle w przypadku podregionu przemyskiego poziom bezrobo-
122
Rozdzia 1.
cia by rednio o 3% wyszy od poziomu dla caego wojewdztwa (tabela 40.).

Tabela 39. Liczba bezrobotnych w wojewdztwie podkarpackim
i w podregionie kronieskim oraz przemyskim w latach 2010-2013 (liczba
osb; %)
Wyszczeglnienie
Podkarpackie
Podkarpackie
Rok poprzedni= 100%
Podregion kronieski
Podregion kronieski
Podregion przemyski
Podregion przemyski
2008
2009
2010
2011
2012
2013
115567
141944
142263
146208
153807
154216
122,8
100,2
102,8
105,2
100,3
28616
34857
35289
35495
38251
37820
121,8
101,2
100,6
107,8
98,9
25861
31151
31559
31620
32720
32733
120,5
101,3
100,2
103,5
100,0
rdo: dane Urzdu Statystycznego w Rzeszowie.
Tabela 40. Poziom bezrobocia w Polsce, wojewdztwie podkarpackim oraz

w podregionie kronieski i podregionie przemyskim w latach 2008-2013
Wyszczeglnienie
Polska
2008
2009
2010
2011
2012
9,5
11,9
12,4
12,5
13,4
Wojewdztwo podkarpackie
13,0
15,9
15,4
15,5
16,4
Podregion kronieski
14,4
17,5
16,3
16,3
17,6
Podregion przemyski
16,0
19,1
18,6
18,4
19,3
rdo: opracowanie wasne na podstawie: B. Bachut, M. Cierpia-Wolan, D. Koprowicz, Analiza rozwoju spoeczno-gospodarczego wojewdztwa podkarpackiego w latach
2009-2013. Analizy statystyczne, Urzd Statystyczny w Rzeszowie, Rzeszw 2014;

w podregionie kronieskim w 2013 r. by o 1,9% wyszy od poziomu
bezrobocia dla podregionu biaostockiego oraz 0,7% od poziomu dla
podregionu suwalskiego. Jednoczenie o 16,8% wysze ni zarejestrowane w tym samym czasie bezrobocie w obwodzie grodzieskim
i o 9,1% wysze od bezrobocia zarejestrowanego w tym samym czasie
w obwodzie zakarpackim.
123
Z kolei poziom bezrobocia w podregionie przemyskim w 2013 r. by

o 3,6% wyszy od bezrobocia zarejestrowanego w podregionie biaostockim, o 2,4% wyszy od poziomu bezrobocia w podregionie suwalskim. Jednoczenie o 18,5% wysze ni rejestrowane w tym samym
czasie bezrobocie w obwodzie grodzieskim oraz o 10,8% wysze od
bezrobocia zarejestrowanego w tym samym czasie w obwodzie zakarpackim.
Podregion kroniesko-przemyski charakteryzuje si najwyszym
poziomem bezrobocia rejestrowanego spord czterech analizowanych
podregionw. Oznacza to wzgldnie duy potencja niewykorzystanych
zasobw pracy, ktry moe by wykorzystany na potrzeby potencjalnie
rosncej aktywnoci gospodarczej, stymulowanej take wymian transgraniczn.
Przecitne miesiczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsibiorstw w wojewdztwie podkarpackim w 2013 r. byo wysze ni przed
rokiem. Przecitne miesiczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsibiorstw w wojewdztwie podkarpackim w 2013 r. uksztatowao si
na poziomie 3148,16 z (759,1 euro) i byo o 4,4% wysze ni przed
rokiem (tabela 41.). W Polsce wynioso 3837,20 z (925,3 euro) i wzroso o 2,9% w porwnaniu z rokiem poprzednim (wobec wzrostu o 3,4%
w 2012 r.).
przedsibiorstw w Polsce i w wojewdztwie podkarpackim w latach 20082013
Wyszczeglnienie
2008
2009
2010
2011
2012
2013
3178,80
3318,32
3429,64
3604,02
3728,36
3837,20
761,9
807,7
866,0
816,0
912,0
925,3
104,4
103,4
105,1
103,5
102,9
Podkarpackie
2614,12
2740,89
2777,74
3023,21
3016,17
3148,16
Podkarpackie
(w euro)
626,5
667,2
701,4
684,5
737,8
759,1
104,8
101,3
108,8
99,8
104,4
Polska (w z)
Polska (w euro)
Polska
Rok poprzedni =
100%
Podkarpackie
Rok poprzedni =
100%
124
Rozdzia 1.
Wzrost wynagrodze, w porwnaniu z 2012 r., wystpi w wikszoci sekcji, w tym najwikszy w dziaalnoci profesjonalnej, naukowej
i technicznej (o 14,4%), zakwaterowaniu i gastronomii (o 13,7%), administrowaniu i dziaalnoci wspierajcej (o 9,2%) oraz w wytwarzaniu
i zaopatrywaniu w energi elektryczn, gaz, par wodn i gorc wod
(o 8,5%). Nieco mniejszy wzrost zatrudnienia odnotowano m.in. w sekcjach: obsuga rynku nieruchomoci (o 4,9%), budownictwo (o 4,8%)
oraz handel; naprawa pojazdw samochodowych (o 4,6%). Natomiast
spadek przecitnego wynagrodzenia wystpi w dwch sekcjach, w tym
w grnictwie i wydobywaniu, o 10,0%.
W 2013 r. wysze od redniej wojewdzkiej przecitne wynagrodzenie odnotowano w omiu sekcjach na 15 badanych. Wysokie wynagrodzenie wystpio w sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektryczn, gaz, par wodn i gorc wod (4878,71 z), natomiast najnisze
pace odnotowano w administracji i dziaalnoci wspierajcej (1876,37
z). W sekcji przetwrstwo przemysowe, ktra jest najliczniejsz sekcj
pod wzgldem liczby osb zatrudnionych, przecitne miesiczne wynagrodzenie brutto wynioso 3215,60 z i byo wysze o 67,44 z od redniej dla wojewdztwa.
Spord czterech analizowanych podregionw, najwyszy poziom
wynagrodze w 2013 r. osignity zosta w podregionie biaostockim,
gdzie przecitne miesiczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsibiorstw wynioso 3506,84 z (845,6 euro). W podregionie suwalskim
warto analizowanego wynagrodzenia w tym samym czasie wyniosa
3353,13 z (808,5 euro) i dopiero w dalszej kolejnoci w podregionie
przemyskim 3185,68 z (768,2 euro) oraz podregionie kronieskim
3021,02 z (728,4 euro). W caym podregionie kroniesko-przemyskim
warto przecitnego wynagrodzenia wyniosa w 2013 r. 3103,35 z
(748,3 euro), co stanowio 98,6% poziomu wynagrodzenia dla caego
wojewdztwa podkarpackiego.
W zestawieniu z pozostaymi regionami rednie miesiczne nominalne wynagrodzenie w podregionie kroniesko-przemyskim stanowio
90,5% biaostocko-suwalskiego, rednie miesiczne nominalne wynagrodzenie w obwodzie zakarpackim w 2013 r. stanowio zaledwie 31,4%
wartoci redniego miesicznego nominalnego wynagrodzenia najbardziej rozwinitego podregionu spord analizowanych biaostockosuwalskiego, a w obwodzie grodzieskim wskanik uksztatowa si na
poziomie 46,9% (por. tabela 9.).
Drugi w kolejnoci najwyszy poziom wynagrodze w sektorze
przedsibiorstw w podregionie kroniesko-przemyskim, tu po podregionie biaostocko-suwalskim spord wszystkich analizowanych regio-
125
nw wraz z utrzymaniem si tendencji wzrostowej w jej poziomie oznacza moe dla potencjalnych eksporterw w ramach rozwoju wymiany
transgranicznej wzrost kosztw produkcji. W kocowym efekcie daje to
nisz konkurencyjno cenow na rynkach zagranicznych.
Produkcja sprzedana przemysu w 2013 r. w podmiotach zatrudniajcych 9 i wicej osb w wojewdztwie podkarpackim wyniosa 35684,6
mln z (8604 mln euro). Natomiast w podregionie kronieskoprzemyskim analizowana warto w tym samym roku osigna poziom
8202,5 mln z (1977,8 mln euro) (tabela 24.). Tempo wzrostu produkcji
sprzedanej mierzonej rok do roku sukcesywnie maleje poczwszy od
2012 r.
Tabela 42. Produkcja sprzedana przemysu w wojewdztwie podkarpackim
i podregionie kroniesko-przemyskim w latach 2010-2013 (w mln z; mln
euro, w %)
Wyszczeglnienie
Podkarpackie w mln z
2010
2011
2012
2013
28554,6 32872,6 34599,1 35684,6
Podkarpackie w %
115,1
105,3
103,1
Podkarpackie w mln euro
7210,2
7442,6
8463,2
8604,5
Podregion kroniesko-przemyski w mln z
6877,5
7676,8
8050,4
8202,5
111,6
104,9
101,9
1736,6
1738,1
1969,2
1977,8
Podregion kroniesko-przemyski w mln euro

Przecitne zatrudnienie w przemyle w 2013 r. wynioso 117,5 tys.

osb i zmniejszyo si w odniesieniu do 2012 r. o 1,5% (wobec spadku
o 0,9 % w roku poprzednim). W kraju, w skali roku, obniyo si o 1,0%
podobnie jak rok wczeniej.
W wojewdztwie podkarpackim spadek zatrudnienia wystpi
w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energi elektryczn, gaz, par wodn
i gorc wod (o 1,9%) oraz w przetwrstwie przemysowym (o 1,4%),
natomiast w dostawie wody, gospodarowaniu ciekami i odpadami, rekultywacji przecitne zatrudnienie wzroso o 5,6%.
Spadek zatrudnienia w przemyle w wojewdztwie podkarpackim,
podobnie jak i w innych polskich regionach, wie si przede wszystkim
126
Rozdzia 1.
ze wzrostem wydajnoci pracy. Jednak silniejsze tempo spadku zatrudnienia ni rednio w Polsce wraz z wyhamowaniem tempa wzrostu produkcji przemysowej moe niepokoi jako przejaw barier rozwojowych.
Przemy, ktry generuje rednio 27% PKB regionu kronieskoprzemyskiego powinien poszukiwa nowych rynkw zbytu, w czym
moe pomc wsppraca transgraniczna.
Produkcja sprzedana i przecitne zatrudnienie w budownictwie
W 2013 r. produkcja sprzedana budownictwa w wojewdztwie podkarpackim bya nisza ni przed rokiem i we wszystkich kwartalnych
okresach narastajcych nie osigna poziomu sprzed roku. W odniesieniu do 2012 r. obniya si rwnie produkcja budowlano-montaowa,
natomiast wzrosa wydajno pracy w budownictwie, przy jednoczesnym
spadku przecitnego zatrudnienia. Produkcja sprzedana budownictwa
w 2013 r. w cenach biecych osigna warto 5931,5 mln z i bya
o 3,2% nisza ni przed rokiem (wobec wzrostu o 2,3% w analogicznym
okresie ub. roku). W kraju w stosunku rocznym zmniejszya si o 11,3%
(wobec wzrostu o 0,5% w 2012 r.). Udzia produkcji sprzedanej budownictwa w wojewdztwie podkarpackim wynis 3,5% produkcji krajowej.
Sprzeda produkcji budowlano-montaowej zrealizowanej przez
przedsibiorstwa zaliczane do sekcji budownictwo uksztatowaa si na
poziomie 3562,8 mln z i bya o 6,7% (w cenach biecych) nisza
w porwnaniu z rokiem poprzednim (w Polsce odnotowano spadek
o 13,6%). W wojewdztwie podkarpackim produkcja budowlanomontaowa stanowia 60,1% przychodw ogem budownictwa. Spadek
produkcji budowlano-montaowej by wynikiem zmniejszenia sprzeday
w podmiotach, ktrych podstawowym rodzajem dziaalnoci jest wznoszenie budynkw (o 18,1%) oraz w jednostkach wykonujcych gwnie
roboty budowlane specjalistyczne (o 15,9%), przy wzrocie w przedsibiorstwach specjalizujcych si w budowie obiektw inynierii ldowej
i wodnej (o 22,0%). Spadkowi produkcji sprzedanej budownictwa towarzyszy spadek przecitnego zatrudnienia. Zatrudnienie zmniejszyo si
o 4,2% w stosunku do 2012 r. (w kraju o 8,7%).
W kocu 2013 r. rejestr podmiotw prowadzcych dziaalno gospodarcz REGON odnotowywa 159,6 tys. podmiotw majcych siedzib na terenie wojewdztwa podkarpackiego (bez osb prowadzcych
gospodarstwa indywidualne w rolnictwie) (tabela 43.). Podmioty z Podkarpacia stanowiy 3,9% ogu podmiotw zarejestrowanych w Polsce.
127
Tabela 43. Podmioty gospodarki narodowej w wojewdztwie

podkarpackim i podregionie kroniesko-przemyskim wedug sektorw
wasnoci, form prawnych w 2013 roku
Osoby prowadzce dziaalno

gospodarcz
10235 799
6660
120954
spki cywilne
1308
razem
9513
prywatny
6028 153599
publiczny
fundacje, stowarzyszenia
i organizacje spoeczne
159627
spdzielnie
Podkarpackie
Ogem
Wyszczeglnienie
spki
hanw tym z udziaem kapitau dlowe
zagranicznego
Z ogem
Sektor
Podregion
kronieski
36558
1438
35120
1571
165
1898 136
1634
28543
Podregion
przemyski
25967
1314
24653
1316
303
1512 211
1337
19018
Zdecydowana wikszo podmiotw (153,6 tys., tj. 96,2%) naleaa

do sektora prywatnego. Wrd podmiotw sektora prywatnego 78,7%
(120,9 tys.) stanowiy osoby fizyczne prowadzce dziaalno gospodarcz, gwnie handlow 29,9%, budowlan 15,0%, w zakresie przetwrstwa przemysowego 10,2% oraz dziaalno profesjonaln, naukow i techniczn 9,1%. Ponad 3/4 osb fizycznych prowadzcych
dziaalno gospodarcz stanowiy podmioty jednoosobowe. Do rejestru
REGON wpisanych byo rwnie: 10235 spek cywilnych (w 2012 r.
9769, wzrost o 4,8%), 9513 spek handlowych (w 2012 r. 8660,
wzrost o 9,8%), w tym: 1308 spek z udziaem zagranicznym (1157,
wzrost o 13,1%), 243 spki akcyjne (249, spadek o 2,4%), 7404 spki
z ograniczon odpowiedzialnoci (6680, wzrost o 10,8%), 110 spek
partnerskich (99, wzrost o 11,1%), 1400 spek jawnych (1383, wzrost
o 1,2%), 6318 stowarzysze i organizacji spoecznych (6104, wzrost
o 3,5%), 2477 wsplnot mieszkaniowych (2417, wzrost o 2,5%), 799
spdzielni (772, wzrost o 3,5%) oraz 342 fundacje (306, wzrost
128
Rozdzia 1.
o 11,8%). Podmioty sektora publicznego (6,0 tys.) stanowiy w rejestrze

3,8%.
W 2013 r. zarejestrowano 15,3 tys. nowych podmiotw gospodarki
narodowej, w tym 12,9 tys. osb fizycznych prowadzcych dziaalno
gospodarcz i 0,9 tys. spek handlowych. Najwicej nowych podmiotw zarejestrowano w sekcjach: handel, naprawa pojazdw samochodowych 3,9 tys. podmiotw (25,4% ogu nowo zarejestrowanych), budownictwo 2,4 tys. (15,6%), przetwrstwo przemysowe 1,4 tys.
(8,9%). W porwnaniu z rokiem 2012 zarejestrowano o ponad 1,2 tys.
wicej nowych pomiotw, tj. o 8,5%.
W omawianym roku z podkarpackiego rejestru REGON wyrejestrowano 10,5 tys. podmiotw, w tym 9,9 tys. osb fizycznych prowadzcych dziaalno gospodarcz i 0,1 tys. spek handlowych. Najwiksz
liczb wykrelonych podmiotw odnotowano w sekcjach: handel, naprawa pojazdw samochodowych 3,6 tys. podmiotw (23,5% ogu
wyrejestrowanych), budownictwo 1,8 tys. (11,5%), przetwrstwo
przemysowe 0,9 tys. (5,9%).
W 2013 r. wrd spek handlowych 80,4% stanowiy spki kapitaowe, a 19,6% spki osobowe. W porwnaniu z rokiem 2000 liczba
spek handlowych zwikszya si ponad 2,5-krotnie, przy czym liczba
spek kapitaowych wzrosa o 116,7%, a osobowych ponad 58krotnie. Wzrosa rwnie liczba spek handlowych z kapitaem zagranicznym z 560 w 2000 r. do 1308 w 2013 r., tj. o 133,6%.
Na terenie wojewdztwa podkarpackiego przewaay podmioty nalece do grupy mikroprzedsibiorstw (tzn. te, ktre przy wpisie do rejestru REGON deklaroway przewidywane zatrudnienie do 9 osb), stanowiy one 95,4% ogu zarejestrowanych jednostek. Udzia podmiotw
maych (o przewidywanej liczbie pracujcych od 9 do 49 osb) wynosi
3,6%, a podmiotw rednich (przewidywana liczba pracujcych od 50 do
249 osb) i duych (przewidywana liczba pracujcych 250 i wicej)
wynosi odpowiednio 0,8% i 0,1%.
W wojewdztwie podkarpackim na 1000 ludnoci przypadao 75
podmiotw, podczas gdy w kraju 106. Oznacza to stosunkowo niski
poziom przedsibiorczoci.
W 2013 r. w wojewdztwie podkarpackim wyniki finansowe osignite przez badane przedsibiorstwa niefinansowe byy korzystniejsze
ni w poprzednim roku. Wzrost przychodw z caoksztatu dziaalnoci,
przy spadku kosztw ich uzyskania wpyn na popraw wskanika poziomu kosztw. Niewielki wzrost zanotoway wskaniki rentownoci,
natomiast nisze byy wskaniki pynnoci finansowej.
129
Podstawowe wyniki finansowe uzyskane w 2013 r. przez badane

przedsibiorstwa w wojewdztwie podkarpackim byy korzystniejsze
w porwnaniu z rokiem poprzednim, jak i w stosunku do 2010 r. Podobnie w kraju, gdzie wyniki finansowe uzyskane w badanym roku byy
korzystniejsze ni w 2012 r., jak i w porwnaniu z 2010 r. (z wyjtkiem
wyniku na dziaalnoci finansowej).
Przychody z caoksztatu dziaalnoci osigny warto 73048,0 mln
z i byy o 1,5% wysze ni w roku ubiegym, natomiast koszty ich uzyskania wyniosy 68373,6 mln z i zmniejszyy si o 0,8%. Wzrost przychodw z caoksztatu dziaalnoci przy spadku kosztw ich uzyskania
wpyn na popraw wskanika poziomu kosztw w skali roku o 2,2
p. proc. do poziomu 93,6% (w kraju z 95,8% do 95,5%).
Zanotowano wzrost wyniku na sprzeday produktw, towarw i materiaw zarwno w stosunku do roku poprzedniego, jak i do 2010 r.
(analogicznie w kraju zaobserwowano zblione tendencje wzrostowe).
W 2013 r. w wojewdztwie podkarpackim przychody netto ze sprzeday
produktw, towarw i materiaw osigny warto 70220,0 mln z,
a koszty ich uzyskania wyniosy 66736,1 mln z. Przychody netto ze
sprzeday produktw, towarw i materiaw wzrosy w stosunku do ub.
roku (o 0,5%), a koszty tej dziaalnoci byy nisze (o 0,4%).
Wynik ze sprzeday produktw, towarw i materiaw (na poziomie
3484,0 mln z) by o 22,0% wyszy ni w poprzednim roku. W ostatnich
czterech latach spadek zanotowano jedynie w 2010 r., natomiast w 2013
r. tempo wzrostu byo szybsze ni rok wczeniej (w 2012 r. wzrost
o 1,8%). Wzrost wyniku na pozostaej dziaalnoci operacyjnej (z
280,4 mln z w 2012 r. do 453,0 mln z w 2013 r.) oraz poprawa wyniku
na operacjach finansowych (z minus 109,5 mln z do 737,5 mln z)
uksztatowao wynik na dziaalnoci gospodarczej na poziomie 4674,4
mln z. Po spadku w 2012 r. (o 6,7%) w 2013 r. zanotowano znaczny
wzrost wyniku (o 54,4%). Po uwzgldnieniu wyniku zdarze nadzwyczajnych w kwocie minus 4,9 mln z wynik finansowy brutto osign
warto 4669,5 mln z, tj. o 55,9% wysz ni w 2012 r. Obowizkowe
obcienia wyniku finansowego podatkiem dochodowym wzrosy
w skali roku o 8,1%, do 436,7 mln z, co skutkowao zamkniciem roku
wynikiem finansowym netto na poziomie 4232,9 mln z (o 63,3% wyszym ni w 2012 r.).
W 2013 r. zysk netto wykazao 78,7% badanych przedsibiorstw,
wobec 75,4% przed rokiem, a ich udzia w przychodach ogem wzrs
z 88,4% do 89,6%.
130
Rozdzia 1.
Tabela 44. Wybrane wskaniki ekonomiczno-finansowe w badanych

przedsibiorstwach niefinansowych w wojewdztwie podkarpackim
w latach 2012-2013 (w %)
Wyszczeglnienie
2012
2013
95,8
93,6
Wskanik rentownoci ze sprzeday produktw, towarw i materiaw
4,1
5,0
Wskanik rentownoci obrotu brutto
4,2
6,4
Wskanik rentownoci obrotu netto
3,6
5,8
Wskanik pynnoci I stopnia
27,5
25,8
Wskanik pynnoci II stopnia
104,3
97,7
Wskanik poziomu kosztw
W skali roku odnotowano niewielkie zmiany w podstawowych

wskanikach ekonomiczno-finansowych. Wysze byy wskaniki rentownoci obrotu brutto i obrotu netto (po 2,2 p. proc.) oraz wskanik
rentownoci ze sprzeday produktw, towarw i materiaw (o 0,9 p.
proc.). W stosunku do poprzedniego roku obniyy si wskaniki pynnoci finansowej I i II stopnia (odpowiednio z 27,5% do 25,8%
i z 104,3% do 97,7%). W kraju odnotowano wzrost wskanikw rentownoci i wskanika pynnoci I stopnia w stosunku do 2012 r., przy niszym wskaniku pynnoci II stopnia.
Porwnujc wskaniki pynnoci przedsibiorstw wojewdztwa podkarpackiego z wczeniej przedstawionymi wskanikami przedsibiorstw
wojewdztwa podlaskiego mona zauway, i firmy z Podkarpacia
cechuj si generalnie lepsz kondycj finansow, co moe te wiadczy o ich wyszej konkurencyjnoci w porwnaniu do podmiotw gospodarczych z wojewdztwa podlaskiego, ale i innych analizowanych
regionw.
Dane dotyczce wymiany handlowej dla podregionu kronieskoprzemyskiego uzyskano jedynie na poziomie wojewdztwa podkarpackiego. Warto obrotw handlu zagranicznego wojewdztwa podkarpackiego w 2013 r. wyniosa 10984,6 mln USD, z czego 6540,3 mln USD
stanowi eksport (1,2% wartoci oglnokrajowej), za 4444,3 mln USD
(tabela 45., wykres 24.).
131
Tabela 45. Rozmiar eksportu i importu w wojewdztwie podkarpackim

oraz pozostaych analizowanych regionach w latach 2008-2013 w mln USD
( w %)
Wyszczeglnienie
2008
2009
2010
2011
2012
2013
3147,4
2299,3
2962,7
3893,5
3858,2
4312,6
73,1
128,9
131,4
99,1
111,8
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
Eksport (mln USD)
1516,4
1179,5
1470,2
1875,3
2097,4
2447,2
Rok poprzedni=100%
77,8
124,6
127,6
111,8
116,7
Podlaskie=100%
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
Import (mln USD)
1631,0
1119,8
1492,5
2018,2
1760,8
1865,4
68,7
133,3
135,2
87,2
105,9
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
-114,6
59,7
-22,3
-142,9
336,6
581,8
Obroty (mln USD)
6258,3
7636,1
8944,0
9603,3
10984,6
Rok poprzedni=100%
122,0
117,1
107,4
114,4
Podlaskie=100%
272,2
257,7
229,7
248,9
254,7
Eksport (mln USD)
4537,5
3769,1
4414,4
5177,7
5365,5
6540,3
Rok poprzedni=100%
83,1
117,1
117,3
103,6
121,9
299,2
319,6
300,3
276,1
255,8
267,3
Import (mln USD)
2489,2
3221,7
3766,3
4237,8
4444,3
Rok poprzedni=100%
129,4
116,9
112,5
104,9
Podlaskie=100%
222,3
215,9
186,6
240,7
238,2
Saldo obrotu (w mln

USD)
1279,9
1192,7
1411,4
1127,7
2096,0
Obroty towarw (mln

USD)
3073,1
2403,9
2972,2
3794,7
3803,7
3986,6
Rok poprzedni=100%
124,5
78,2
123,6
127,7
100,2
104,8
Podlaskie=100%
97,6
104,5
100,3
97,5
98,6
92,4
Eksport (mln dolarw

USD)
1564
1253,1
1628,8
2113,3
2077,8
2361,2
Rok
ni=100%
110,9
80,1
130
129,7
98,3
113,6
Obroty (mln USD)

Rok poprzedni=100%
Podlaskie
Podlaskie=100%
Rok poprzedni=100%
Podlaskie=100%
Obwd grodzieski
Podkarpackie
Saldo (w mln USD)
Podlaskie=100%
poprzed-
132
Rozdzia 1.
Wyszczeglnienie
Podlaskie=100%
2009
2010
2011
2012
2013
103,1
106,2
110,8
112,7
99,1
96,5
1509,1
1150,8
1343,4
1681,4
1725,9
1625,4
142,8
76,3
116,7
125,2
102,6
94,2
Podlaskie=100%
92,5
102,8
90,0
83,3
98,0
87,1
Saldo obrotu towarw (w mln dolarw)
54,9
102,3
285,4
431,9
351,9
735,8
Obroty (mln dolarw

USD)
3086,7
1887,9
2505,2
3395,5
3394,4
3362,5
61,2
132,7
135,5
100,0
99,1
98,1
82,1
84,6
87,2
88,0
78,0
1220,6
935,0
1156,6
1397,6
1385,3
1300,0
76,6
123,7
120,8
99,1
93,8
80,5
79,3
78,7
74,5
66,0
53,1
1866,1
952,9
1348,6
1997,9
2009,1
2062,5
51,1
141,5
148,1
100,6
102,7
114,4
85,1
90,4
99,0
114,1
110,6
-645,5
-17,9
-192,0
-600,3
-623,8
-762,5
Import (mln dolarw

USD)
Rok
ni=100%
Rok
ni=100%
poprzed-
poprzed-
Podlaskie=100%
Obwd zakarpacki
2008
Eksport (mln dolarw

USD)
Rok
ni=100%
poprzed-
Podlaskie=100%
Import (mln dolarw
USD)
Rok
ni=100%
poprzed-
Podlaskie=100%
Saldo obrotu (w mln
dolarw)
Warto obrotw handlowych wojewdztwa podkarpackiego sukcesywnie ronie od 2010 r. W latach 2009-2013 odnotowano jedynie dodatnie saldo obrotw handlowych z zagranic. Przewaga eksportu nad
importem w wojewdztwie podkarpackim w 2009 r. bya na poziomie
1279,9 mln USD, za w 2013 r. saldo handlowe uksztatowao si na
poziomie 2096,0 mln USD.
133
5374,47
6196,86
4532,16
3948,44
3489,77
3341,89
2976,23
5210,85
5556,51
4720,16
4851,91
5323,01
4350,32
4161,15
3329,78
4000
4905,81
6000
5000
5774,82
7000
6346,45
Wykres 24. Warto obrotw handlu zagranicznego wojewdztwa podkarpackiego w latach 2008-2013 (w mln USD)
2002,6
1739,26
1437,84
1086,23
1180,76
2000
1893,93
3000
1000
0
2008
2009
2010
2011
2012
2013
PKB Podregion biaostocko-suwalski w mln euro

PKB Podregion kroniesko-przemyski w mln euro
PKB Obwd grodzieski w mln euro
PKB Obwd zakarpacki w mln euro
rdo: opracowanie wasne na podstawie: J. Grabowiecki, Eksport regionw, op. cit.
W okresie 2010-2013 dynamika zmian eksportu i importu utrzymywaa si na zrnicowanym poziomie, przy czym w latach 2010-2012
dynamika importu przewyszaa dynamik zmian eksportu. Rok 2013
przynis zmiany przyrost wartoci z eksportu towarw za granic by
wyszy od przyrostu importu (wykres 25.).
134
Rozdzia 1.
Wykres 25. Dynamika eksportu i importu wojewdztwa podkarpackiego w

latach 2010-2013
150
125
100
75
50
2010
2011
Dynamika Eksportu
2012
2013
Dynamika Importu
rdo: opracowanie wasne na podstawie: J. Grabowiecki, Eksport regionw, op. cit.
Naley stwierdzi, i wojewdztwo podkarpackie, zestawiajc warto jego obrotw handlowych z wartoci obrotw handlowych innych
analizowanych regionw jest bezapelacyjnym liderem spord analizowanych regionw. Jego warto obrotw handlowych z zagranic
w 2013 r. w relacji do obrotw handlowych drugiego pod tym wzgldem wojewdztwa podlaskiego wyniosa 257,4%. Pozycja wojewdztwa
podkarpackiego jako lidera w wymianie handlowej z zagranic na tle
pozostaych regionw jest niezachwiana poczwszy od 2009 r. a do
2013 r., zarwno po stronie eksportu, jak i importu. Warto eksportu dla
wojewdztwa podkarpackiego wyniosa w 2013 r. 267,3% wartoci eksportu w wojewdztwie podlaskim.
Naley zatem stwierdzi, i w zakresie wymiany handlowej, w tym
transgranicznej, uwzgldniajc warto obrotw handlowych najwikszym partnerem handlowym wzgldem pozostaych regionw jest wojewdztwo podkarpackie, w tym podregion kroniesko-przemyski.
Na podstawie wczeniej przeprowadzonych analiz metod desk

research opracowano analiz SWOT potencjau wsppracy transgranicznej podregionu kroniesko-przemyskiego.
135

podregionu kroniesko-przemyskiego
Sabe strony
Silne strony
Najwyszy aktualny potencja

(wzgldem
analizowanych
regionw) w zakresie wymiany
transgranicznej mierzc poziom
zagranicznej
wymiany
handlowej
Wzgldnie
wysoka
sia
nabywcza
mieszkacw
podregionu biorc pod uwag
warto PKB per capita
Wolne zasoby kadrowe na rynku
pracy do zagospodarowania na
potrzeby wzrostu
wymiany
transgranicznej
Znaczny potencja przemysu
Szanse
Rozwj infrastruktury granicznej

i okoogranicznej wschodniej
granicy Unii Europejskiej w
szczeglnoci
na
odcinku
granicznym z Zakarpaciem
Poprawa sytuacji gospodarczej
na Ukrainie, w tym szczeglnie
w obwodzie zakarpackim
Napyw rodkw z nowej
perspektywy finansowej na
podniesienie innowacyjnoci i
konkurencyjnoci przemysu
Polityka
wsparcia
internacjonalizacji na poziomie
krajowym
Brak przejcia granicznego z

obwodem zakarpackim
Rosncy poziom wynagrodze w
obliczu potrzeby oferowania
konkurencyjnych
cenowo
produktw dla podmiotw i
mieszkacw przede wszystkim
obwodu zakarpackiego - o niskiej
sile nabywczej
Stosunkowo
niski
poziom
przedsibiorczoci
Zagroenia
Wejcie na rynek obwodu

zakarpackiego
midzynarodowych
korporacji
transnarodowych
Nasilenie
braku
stabilnoci
politycznej na Ukrainie
Brak dziaa na rzecz umacniania
partnerstwa wschodniego ze
strony Unii Europejskiej
rdo: opracowanie wasne
1.4. Obwd zakarpacki

Obwd zakarpacki jako jednostka administracyjno-terytorialna utworzona zostaa i naley do Ukrainy od stycznia 1946 roku. Pod wzgldem
podziau administracyjno-terytorialnego obejmuje 13 rejonw, 5 miast
obwodowych, 11 posiadajcych status miast oraz 19 innych miejscowo-
136
Rozdzia 1.
ci. Na terenie obwodu funkcjonuje 307 rad wiejskich. Centrum obwodowym jest miasto Uhorod.
Obwd znajduje si na skraju zachodu Ukrainy. Na pnocnym
wschodzie, wschodzie i poudniowym wschodzie graniczy z obwodem
lwowskimi i iwanofrankowskim, a na pnocnym zachodzie, zachodzie
i poudniu granice obwodu zbiegaj si z granic pastwow Ukrainy
o oglnej dugoci 467,3 km, w tym z Polsk 33,4 km, Sowacj 98,5
km, Wgrami 130 km i Rumuni 205,4 km. W obwodzie znajduje si
19 przej granicznych z ssiadujcymi pastwami. Taka lokalizacja
sprzyja pogbianiu wsppracy transgranicznej, ale take odgrywa istotn rol w integracji tego regionu Ukrainy z instytucjami europejskimi.
Obwd posiada znaczce zoa zasobw naturalnych. Baza mineralnosurowcowa obwodu liczy ponad 220 rodzajw z, takich jak: sl kamienna, kaolin, marmur, metale szlachetne, aunit, perlit, liparyt, baryt.
Infrastruktura wytwrcza obwodu obejmuje rozgazion sie transportow, do ktrej zalicza si transport kolejowy, samochodowy, powietrzny i rurocigowy. Przez obwd ze wschodu biegnie sie midzynarodowych magistrali gazowych i produktw przemysu naftowego. W obwodzie funkcjonuje rozwinity system cznoci, midzynarodowy system
komunikacji telefonicznej, sieci komputerowej, sieci komrkowej, sie
Internetu. Zakarpacie jest regionem uzdrowiskowym. Wody mineralne
i termalne kraju pod wzgldem skadu i waciwoci leczniczych nie
odbiegaj od znanych wd Kaukazu, Czech, Francji. Obwd posiada
potencja pod wzgldem rozwoju turystyki i rekreacji na poziomie europejskim. Na zamieszkaych terenach wiejskich rozwija si wiejska turystyka zielona, ktra pozytywnie wpywa na stan spoeczno-ekonomiczny
terenw wiejskich.
W 2013 roku warto wytworzonego PKB w obwodzie zakarpackim

wyniosa 21194 mln hrywien, co stanowio 1,5% wartoci wytworzonego PKB w caej Ukrainie. Jednoczenie warto wytworzonego PKB
w obwodzie zakarpackim w 2013 r. bya nisza wzgldem poprzedniego
2012 roku o 3,4%. To pierwsza taka sytuacja od roku 2008 zwizana ze
spadkiem PKB w obwodzie zakarpackim. Dotychczas warto regionalnego PKB w obwodzie w okresie 2008-2012 sukcesywnie wzrastaa rok
do roku (tabela 47.).
W przeliczeniu na euro warto wytworzonego PKB w 2013 r. wyniosa 1893,93 mln. Stanowio to zaledwie 29,8% wartoci wytworzonego PKB w tym samym okresie w podregionie biaostocko-suwalskim,
137
ktry spord wszystkich badanych podregionw jest najbardziej rozwinitym pod wzgldem gospodarczym.
Tabela 47. Produkt krajowy brutto w latach 2008-2013 na Ukrainie oraz
w podregionach objtych badaniem (w mln hrywien, w mln euro; w cenach
biecych; w %)
Wyszczeglnienie
2008
Ukraina (mln hrywien)
948056
Obwd zakarpacki
(mln hrywien)
Obwd zakarpacki
Ukraina=100%
Obwd zakarpacki
(mln euro)
Obwd zakarpacki
rok poprzedni =100%
2009
2010
2011
2012
2013
913345 1082569 1302079 1459096 1441794
13208
12542
15299
18054
21404
21194
1,4
1,4
1,4
1,4
1,5
1,5
1180,76
1086,23
1437,84
1739,26
2002,60
1893,93
83,6
92,0
132,4
121,0
115,1
94,6
24,1
20,4
24,9
31,3
32,3
29,8
Obwd zakarpacki
2013 roku, Pastwowy Urzd Statystyczny Ukrainy, Kijw 2014, Diagnoza stanu i
Spord analizowanych regionw jedynie w przypadku obwodu zakarpackiego nastpi spadek PKB w 2013 r. w stosunku do 2012 roku
i to na stosunkowo wysokim poziomie, bo o 3%.
Dane zawarte w tabeli 47. jednoznacznie wskazuj, i mimo e wartociowo produkt regionalny w okresie 2010-2012 uleg zwikszeniu, to
jednak przyrosty tej wartoci z roku na rok s coraz mniejsze. Utrzymanie si tendencji moe oznacza pojawianie si barier rozwojowych,
ktre mog ogranicza potencja wzrostu. Z drugiej za strony pojawiajce si bariery mog stymulowa podmioty regionu do poszukiwania
relacji w ukadzie wsppracy transgranicznej jako rodka przeamywania barier rozwojowych. Biorc pod uwag warto generowanego PKB
w danym regionie w 2013 r. i w latach poprzednich (2008-2012) naley
jednoznacznie wskaza, i obwd zakarpacki ma w chwili obecnej najmniejszy potencja gospodarczy do nawizywania wsppracy transgra-
138
Rozdzia 1.
nicznej. Jednoczenie jednak dla obwodu zakarpackiego nawizanie

szerszej wsppracy transgranicznej moe by jednym z istotnych czynnikw pobudzania regionalnej koniunktury i dugofalowo wzrostu wartoci wytwarzanego PKB.
obwodu zakarpackiego (per capita) w 2013 r. wyniosa 16862 hrywien
(1507 euro) i stanowia 53,2% wartoci PKB per capita dla Ukrainy.
W stosunku do roku poprzedniego warto PKB na jednego mieszkaca
w omawianym podregionie spada o 5,7%,
rwnie wskazuje na podobne negatywne tendencje (tabela 48.), jak
w przypadku wartoci wytwarzanego PKB w regionie, jednak przy wikszych dysproporcjach na niekorzy obwodu zakarpackiego.
Poziom wytworzonego PKB w przeliczeniu na jednego mieszkaca
obwodu zakarpackiego w 2013 r. stanowi zaledwie 18,7% PKB per
capita wytworzonego w podregionie biaostocko-suwalskim w tym samym czasie. Dla porwnania warto PKB per capita regionu kroniesko-przemyskiego w odniesieniu
do podregionu biaostockosuwalskiego stanowia 75,6%, a dla obwodu grodzieskiego 53,3%.
Dynamika zmian w wartoci wytwarzanego PKB w obwodzie zakarpackim w przeliczeniu na jednego mieszkaca (por. wykres 4.) podobnie jak
w pozostaych analizowanych podregionach waciwie pokrywa si
z dynamik zmian dla PKB ogem. Take i w tym przypadku 2013 r.
okaza si dla obwodu rokiem zmian na niekorzy wzgldem pozostaych podregionw.
w latach 2008-2013 w Polsce oraz podregionach objtych badaniem
(w hrywnach, w euro; w %, w cenach biecych)
Wyszczeglnienie
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Ukraina (w hrywnach)
20494 19834 23601 28492 32005 31695
Obwd zakarpacki (w hrywnach)
10626 10081 12278 14455 17088 16862
Obwd zakarpacki
Ukraina=100%
PKB per capita obwd zakarpacki

(euro)
Obwd zakarpacki
rok poprzedni =100%
51,8
50,8
52,0
50,7
53,4
53,2
949
873
1153
1392
1598
1507
83,5
92,0
132,1
120,7
114,8
94,3
139
Wyszczeglnienie
Obwd zakarpacki
2008
15,1
2009
2010
12,9
15,6
2011
19,8
2012
2013
20,3
18,7
2013 roku, Pastwowy Urzd Statystyczny Ukrainy, Kijw 2014, Diagnoza stanu i
Najniszy poziom wytwarzanego PKB przypadajcego na jednego

mieszkaca w obwodzie zakarpackim naley rozpatrywa jako
skutkujcy najnisz si nabywcz mieszkancw w tyme podregionie,
w stosunku do poziostaych badanych podregionw.
1.4.2. Rynek pracy
Na koniec 2013 r. poziom bezrobocia w obwodzie zakarpackim wynis 8,2% i by niszy w stosunku do roku poprzedniego o 1,0%.
W ujciu ilociowym odnotowano 45,6 tys. osb w 2013 r. poszukujcych pracy i jej nieposiadajcych w obwodzie zakarpackim. Jednoczenie bezrobocie byo o 5 tys. osb nisze ni w grudniu 2012 r. (tabela
49.).
w obwodzie zakarpackim w 2013 r. by o 7,2% niszy od poziomu bezrobocia w podregionie biaostockim, o 8,4% niszy od podregionu suwalskiego, o 9,1% niszy od podregionu kronieskiego oraz o 10,8%
niszy od podregionu przemyskiego. Jednoczenie bezrobocie w obwodzie zakarpackim w roku 2013 byo o 7,7% wysze od poziomu bezrobocia odnotowanego w obwodzie grodzieskim.
Warto zaway, i poziom bezrobocia po znacznych wzrostach
w 2009 i 2011 r. uleg w cigu ostatnich dwch lat obnieniu o 2% (o
blisko 10 tys. osb). W zestawieniu z utrzymujc si na tym samym
poziomie aktywnoci zawodow ludnoci regionu w wieku produkcyjnym od wielu lat (ok. 70%), moe to wiadczy o pozytywnych symptomach rozwojowych dla regionu. Jednake moe to take wiadczy
o tym, i osoby poszukujce pracy w mniejszym stopniu zgaszaj si do
instytucji wspierajcych ich w tym procesie, tym samym wykazywana
jest mniejsza liczba bezrobotnych.
140
Rozdzia 1.
Tabela 49. Wskaniki rynku pracy dla obwodu zakarpackiego oraz poziom
bezrobocia w analizowanych regionach w latach 2008-2013
Wyszczeglnienie
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Obwd
zakarpacki
- Aktywno zawodowa
ludnoci
w
wieku
produkcyjnym w %
71,1
70,2
70,1
69,9
70,3
70,5
Obwd zakarpacki - liczba

bezrobotnych w tys. osb
37,8
57,7
50,3
55,2
50,6
45,6
Poziom bezrobocia w %
Obwd zakarpacki
6,8
10,6
9,3
10,2
9,2
8,2
9,3
13,2
14,1
14,1
15,0
15,4
Podregion suwalski
11,7
14,5
15,6
16,9
16,5
16,6
Podregion kronieski
14,4
17,5
16,3
16,3
17,6
17,3
Podregion przemyski
16,0
19,1
18,6
18,4
19,3
19,0
1,0
1,1
0,8
0,6
0,6
0,5
Obwd grodzieski

Bank Danych Lokalnych Wojewdztwo
grudzie 2013, http://old.stat.gov.pl/gus/5840_1487_PLK_HTML.htm?action=show
_archive, B. Bachut, M. Cierpia-Wolan, D. Koprowicz, Analiza rozwoju spoecznogospodarczego wojewdztwa podkarpackiego w latach 2009-2013. Analizy statystyczne,
Urzd Statystyczny w Rzeszowie, Rzeszw 2014; http://www.uz.ukrstat.gov.ua/; Praca w
obwodzie zakarpackim. Zbir statystyczny, Uhorod 2012, Gwny Urzd Statystyki
Obwodu Zakarpackiego; Praca w obwodzie zakarpackim. Zbir statystyczny, Uhorod
2014, Gwny Urzd Statystyki Obwodu Zakarpackiego.
W wikszoci rejonw obwodu na koniec 2013 r. liczba zwolnionych

pracownikw z rnych powodw bya wiksza ni liczba zatrudnionych
pracownikw, rednio o 2-5%, natomiast w dwch miastach
obwodowych Czop i Mukaczewo wskanik ten wynis 11-12%. Na
przestrzeni roku liczba pracownikw zatrudnionych na niepeny etat
wzrosa do 15,9 tys. osb lub 8,7% redniej liczby pracownikw
etatowych. W porwnaniu z 2012 rokiem liczba takich pracownikw
wzrosa o 3,3%. Wrd osb zarejestrowanch w ewidencji osb
bezrobotnych, zatrudnionych w okresie nieprzekraczajcym roku, 44,4%
zostao zwolnionych z poprzedniego miejsca pracy za porozumieniem
stron, a co czwarta osoba w zwizku z upywem okresu zatrudnienia,
natomiast co dziesita osoba na wasne yczenie.
141
Na przestrzeni lat 2010-2013 wida sta tendencj do zmniejszania

liczby zatrudnionych pracownikw w maych przedsibiorstwach, w tym
w mikroprzedsibiorstwach. W szczeglnoci, w porwnaniu z 2010 r.,
zmniejszya si liczba pracownikw zatrudnionych w maych przedsibiorstwach w brany zakwaterowania i organizacji ywienia, handlu
hurtowego i detalicznego, naprawy samochodowych rodkw transportu
i motocykli, przemysu. Dynamik zmian liczby zatrudnionej siy roboczej w rednich, maych i mikroprzedsibiorstwach w latach 2010-2013
przedstawiono na wykresie 26.
Spadajca liczba nowo zatrudnionych pracownikw w maych i rednich przedsibiorstwach wydaje si wyrazem silnych barier rozwojowych tego sektora, narastajcych w ostatnich latach. W duszej perspektywie, przy niskiej dynamice caego sektora przemysowego i generalnej
tendencji do ograniczania w nim zatrudnienia, sytuacja ta moe prowadzi do wzrostu bezrobocia, zwaywszy na wchodzenie na rynek pracy
kolejnych osb modych w wieku produkcyjnym.
Na koniec grudnia 2013 r. w dziaajcych przedsibiorstwach i instytucjach rednie miesiczne nominalne wynagrodzenie za prac pracownikw w nich zatrudnionych wg ewidencji statystycznej wynosio 2906
hrywien (259,7 euro) i o 2,4 razy przekroczyo przewidziany przepisami
prawa ustalony pastwowy standard socjalny (od 1 stycznia 2013 r. minimalne wynagrodzenie za prac wynosi 1218 hrywien (108,8 euro),
jednake poziom ten jest o 19,7% niszy od redniego wynagrodzenia za
prac na Ukrainie w tym samym okresie. Tym samym, warto wynagradzanej roboczogodziny w obwodzie wynosia rednio 19,12 hrywien
(1,71 euro), gdy tymczasem rednia warto wynagradzanej roboczogodziny na Ukrainie wynosia w tym samym czasie 22,76 hrywien (2,03
euro).
rednie miesiczne nominalne wynagrodzenie w obwodzie zakarpackim w 2013 r. stanowio zaledwie 31,4% wartoci redniego miesicznego nominalnego wynagrodzenia najbardziej rozwinitego podregionu spord analizowanych biaostocko-suwalskiego. Dla porwnania rednie miesiczne nominalne wynagrodzenie w podregionie kroniesko-przemyskim stanowio 90,5% biaostocko-suwalskiego,
a w obwodzie grodzieskim wskanik uksztatowa si na poziomie
46,9%.
142
Rozdzia 1.
Wykres
26.
Dynamika
zmiany
liczby
pracownikw
w obwodzie zakarpackim w latach 2010-2013 w tys. osb
MSP
60,0
54,8
52,9
54,7
52,9
49,0
50,0
40,0
49,0
48,8 48,0
38,4
35,8
32,8
31,7
31,4
28,7
30,0
30,1
27,1
20,0
14,2
12,4
12,0
12,0
12,0
10,7
12,0
10,3
10,0
0,0
2010
2011
2012
2013
Mikroprzedsibiorstwa
Mae przedsibiorstwa
Mae przedsibiorstwa
rednie przedsibiorstwa
rdo: opracowanie wasne na podstawie: Praca w obwodzie zakarpackim. Zbir

statystyczny, Uhorod. 2012, Gwny Urzd Statystyki Obwodu Zakarpackiego; Praca
w obwodzie zakarpackim. Zbir statystyczny, Uhorod 2014, Gwny Urzd Statystyki
Obwodu Zakarpackiego.

w obwodzie zakarpackim
Wyszczeglnienie
Obwd zakarpacki ( w euro)
Obwd zakarpacki podregion biaostocko-suwalski =100%
2013
259,7
31,4
rdo: opracowanie wasne na podstawie Bank Danych Lokalnych, dane Urzdu Statystycznego w Rzeszowie; Praca w obwodzie zakarpackim. Zbir statystyczny, Uhorod
zakarpackim. Zbir statystyczny, Uhorod 2014; Gwny Urzd Statystyki Obwodu
Zakarpackiego.
Wrd rodzajw dziaalnoci przemysowej najnisz wysoko wynagrodzenia za prac zanotowano w przedsibiorstwach wytwarzajcych
niemetalowe produkty mineralne lub produkty ywnociowe, przedsi-
143
biorstwach wodno-kanalizacyjnych oraz zajmujcych si odpadami.

W przedsibiorstwach wystpuje problem zaduenia w zakresie niewypaconego wynagrodzenia pracownikom. Najwikszy odsetek niewypaconego wynagrodzenia (stan na pocztek stycznia 2014 r.) dotyczy wanie przedsibiorstw przemysowych 71,9%. W strukturze cznej
sumy niewypaconego wynagrodzenia do 30% zaduenia przypada na
gospodarczo aktywne przedsibiorstwa, 64,7% na podmioty gospodarowania, w stosunku do ktrych prowadzone jest postpowanie naprawcze lub upadociowe, pozostae na podmioty, ktre zaprzestay prowadzenia aktywnej dziaalnoci gospodarczej.
Wzgldnie niski poziom wynagrodze w obwodzie zakarpackim,
najniszy spord analizowanych, jest z pewnoci si przetargow po
stronie eksportowej obwodu zakarpackiego w potencjalnej wymianie
transgranicznej, ze wzgldu na najnisze koszty pracy. Z drugiej za
strony niski poziom wynagrodze wpywa na nisk si nabywcz ludnoci i bdzie stanowi czynnik hamujcy import, w tym import z regionu
kroniesko-przemyskiego.
W okresie od stycznia do padziernika 2014 r. warto wytworzonej

produkcji przemysowej zwikszya si w obwodzie zakarpackim
w porwnaniu do odpowiedniego okresu w 2013 r. o 3,8% (na Ukrainie
zmniejszya si o 9,4%). Oglna warto sprzedanej produkcji, ktrej
wahania s w czci spowodowane zmianami cen sprzeday przedsibiorstw za okres od stycznia do wrzenia 2014 r. wyniosa 7516,8 mln
hrywien, natomiast za odpowiedni okres w 2013 r. wyniosa 6672,1 mln
hrywien, tj. ulega ostatnio zwikszeniu o 844,7 mln hrywien. Przy ocenie tej zmiany naley jednak zachowa ostrono ze wzgldu na odnotowywan na Ukrainie inflacj.
W strukturze zrealizowanej produkcji przemysowej pod wzgldem
rodzajw dziaalnoci najwikszy odsetek (82,4%) liczy produkcja
przemysu przetwrczego, w tym przedsibiorstw budowy maszyn
42,7%; 15,6% dostawy energii elektrycznej, gazu, pary wodnej i klimatyzacji; 1,5% przypada na przemys wydobywczy i odkrywkowy;
0,5% odpowiednio na zbir, oczyszczanie, dostaw wody. Indeks wartoci produkcji rolnej we wszystkich kategoriach gospodarstw wynis
za okres od stycznia do padziernika 2014 roku 100,1%, w tym w przedsibiorstwach rolnych 100,3% i gospodarstwach prywatnych 100,1%.
Na przestrzeni lat 2000-2008 w przemyle obwodu zaobserwowano
wzrost wartoci produkcji przemysowej. Ta pozytywna dynamika
zostaa osignita gwnie dziki rozwojowi ekstensywnemu w zwizku
144
Rozdzia 1.
z rozwizaniem problemu z zatrudnieniem siy roboczej, odbudow siy

produkcyjnej poszczeglnych duych przedsibiorstw, realizacj nowych
rodzajw produkcji w odpowiedzi na zapotrzebowanie rynku. W okresie
tym produkcja przemysowa nadrabiaa straty, ktre wystpiy w okresie
kryzysu 1990-1996 r. W tym okresie, gospodarka kurczya si na skutek
dominujcej niedoskonaej struktura produkcji i przestarzaych technologii. Kryzys finansowy, ukierunkowanie na produkcj
z
importowanych pproduktw oraz zaleno od niestabilnych
zamwie zagranicznych doprowadziy do zmniejszenia produkcji
przemysowej. Obecnie produkcja przemysowa ponownie wchodzi
w faz kryzysow (wykres 27.).
Na pocztku 2014 r. warto produkcji przemysowej ulega zmniejszeniu wzgldem 2013 r. praktycznie we wszystkich rodzajach dziaalnoci
przemysowej,
prcz
przemysu
wydobywczego
i odkrywkowego, produkcji substancji chemicznych i produktw chemicznych, hutnictwa i produkcji gotowych wyrobw metalowych, dostarczania energii elektrycznej, gazu, pary wodnej i klimatyzacji.
W przedsibiorstwach wkienniczych, produkcji odziey i wyrobw ze
skry produkcja ulega zmniejszeniu wzgldem roku 2013 w zwizku ze
zmniejszeniem liczby zamwie na produkcj na warunkach pproduktw. Na wykresie 28. przedstawione zostay zmiany ze wzgldu na rodzaje dziaalnoci w 2013 r. wzgldem 2012 r.
Wykres 27. Dynamika zmian wielkoci produkcji przemysowej
w obwodzie zakarpackim w latach 2008-2013 w odniesieniu do roku poprzedniego (w %)
160%
143%
140%
120%
103%
102%
101%
100%
97%
80%
60%
40%
51%
20%
0%
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Przyrost produkcji przemysowej (rok poprzedni = 100%)
rdo: opracowanie wasne na podstawie: Produkcja przemysowa obwodu. Zbir statystyczny, Uhorod 2012, Gwny Urzd Statystyki Obwodu Zakarpackiego.
145
Wykres
28.
Dynamika
zamian
wielkoci
produkcji
w poszczeglnych rodzajach dziaalnoci przemysowej w obwodzie zakarpackim w roku 2013 wzgldem roku 2012 (w %)
Dostawa energii elektrycznej, gazu, pary wodnej
i klimatyzacji
104,3%
Budowa maszyn, za wyjtkiem napraw i

instalacji maszyn i urzdze
97,6%
Produkcja metalurgiczna; produkcja gotowych

wyrobw metalowych, za wyjtkiem maszyn i
urzdze
149,1%
Produkcja wyrobw gumowych i tworzyw

sztucznych; pozostaych niemetalowych
wyrobw mineralnych
87,5%
Produkcja podstawowych produktw

farmaceutycznych i preparatw
farmaceutycznych
79,1%
Produkcja substancji chemicznych i produktw

chemicznych
152,8%
Produkcja wyrobw z drewna, produkcja papieru

i dziaalno poligraficzna
96,1%
Produkcja wkiennicza, produkcja odziey,

skry, wyrobw ze skry i innych materiaw
80,0%
Produkcja artykuw spoywczych, napojw i

wyrobw tytoniowych
82,4%
Przemys przetwrczy
95,7%
Przemys wydobywczy i odkrywkowy
0,0%
109,6%
50,0%
100,0%
150,0%
rdo: opracowanie wasne na podstawie: Produkcja przemysowa obwodu. Zbir

statystyczny, Uhorod 2012, Gwny Urzd Statystyki Obwodu Zakarpackiego.
Budownictwo
W strukturze inwestycji kapitaowych w aktywa materialne cz
zwizana z inwestycjami w budownictwie mieszkaniowym stanowia we
wrzeniu 2014 r. 46,5%, z budownictwem niemieszkaniowym 14,9%,
a z budownictwm inynierskim 11,6%. Gwnym rdem
finansowania byy rodki osb fizycznych przeznaczone na
indywidualne budownictwo mieszkalne, na ktre przypada 41,5%
146
Rozdzia 1.
wszystkich wkadw. Wasne rodki przedsibiorstw i organizacji stanowiy 41,1%, natomiast inne rda finansowania 10,0% wartoci nakadw inwestycyjnych. W okresie od stycznia do wrzenia 2014 roku
oddanych do eksploatacji zostao 284,3 tys. m2 oglnej powierzchni
mieszkalnej, co stanowi o 7,6% wicej ni za odpowiedni okres roku
poprzedniego. W okresie od stycznia do wrzenia 2014 r.
przedsibiorstwa i organizacje w obwodzie przeprowadziy prace
budowlane na kwot w wysokoci 285,3 mln hrywien, co stanowi 77,4%
w stosunku do odpowiedniego okresu w 2013 roku. Oznacza to istotne
zahamowanie inwestycji o charakterze gospodarczym w regionie.
Indeks produkcji budowlanej w styczniu 2014 r. w porwnaniu ze
styczniem 2013 r. wynis 52,2%. Obnienie indeksu produkcji budowlanej w obwodzie byo spowodowane przez zmniejszenie budownictwa
budynkw inynierskich do poziomu 70,8%. Przewaajca cz w zakresie prac budowlanych zostaa zrealizowane przez organizacje miast
Uhorod i Mukaczewa oraz rejonw irszawskiego, tiacziwskiego i uhorodzkiego. Nowe budownictwo, przebudowy i uzbrojenia techniczne
osigny cznie poziom 73% oglnej wartoci wykonanych prac budowlanych, remonty kapitalny 11%, remont biecy 16%.
Na pocztku 2014 r. nie prowadziy dziaalnoci 183 przedsibiorstwa budowlane, co stanowi 75% spord tych, ktre podlegay badaniu
statystycznemu. Mona to interpretowa jako przejaw zjawisk kryzysowych w budownictwie zwizanych z ograniczeniem skali prowadzonych
budw, szczeglnie w sektorze gospodarczym.
W sytuacji budownictwa w obwodzie zakarpackim naley zauway
ograniczenie inwestycji zwizanych z dziaalnoci gospodarcz. Te
niekorzystne zjawisko w sektorze przedsibiorstw ju obecnie negatywnie oddziauje na budownictwo, a w przyszoci skala tego wpywu moe
si jeszcze pogbia. W tej sytuacji przedsibiorstwa budowlane mog
poszukiwa nowych rynkw zbytu w ramach wsppracy transgranicznej.
1.4.5. Sprzeda w przemyle
Warto zamwie w przemyle przetwrczym za 2013 r. wyniosa

5838,2 mln hrywien (521,7 mln euro), w tym zamwienia zagraniczne
wyniosy 4093,5 mln hrywien (368,5 mln euro). Tym samym 70,1%
produkcji przemysowej sprzedano poza region.
Wrd oglnej wartoci zrealizowanej produkcji przemysowej
w 2013 r. artykuy spoywcze krtkotrwae i dugotrwae wyniosy
38,6%, produkty inwestycyjne 29,2%, energia 18,5%, produkty konsumpcji poredniej 13,7%. Zarwno artykuy spoywcze krtkotrwae,
147
jak i dugotrwae s produkowane w miastach: Mukaczewo, Czop, rejonach: berehowskim i chuciaskim (68-99%), podczas gdy w rejonie
uhorodzkim produkty inwestycyjne (48,1%), natomiast w rejonie
wielkoberezneskim, woowieckim, pereczyskim i rachowskim 66,3%
100% produkcji przemysowej dotyczy produktw konsumpcji poredniej. Jednake zdaniem ekspertw przestarzae urzdzenia i technologie
przedsibiorstw przemysowych w regionie, ktre w wikszoci przypadkw nie zostay unowoczenione na przestrzeni ostatnich 15-20 lat,
nie sprzyjaj rozprzestrzenianiu si dostaw na rynki europejskie39. Ponad
70% produkcji przemysowej, przeznaczonej na eksport, stanowi produkcja pierwotnego przemysu wydobywczego i obrbki drewna. Z reguy taka produkcja bya dostarczana przez ostatnie lata na rynki krajw
postradzieckich. Niska zdolno konkurencyjna takiej produkcji pierwotnej na rynkach wiatowych zwizana jest z jej wysok energochonnoci oraz niskim poziomem automatyzacji. W konsekwencji wikszo
przedsibiorstw przemysowych z roku na rok zmniejsza swoj produkcj oraz zatrudnienie.
Problemy wzrostu efektywnoci przedsibiorstw regionu i ich konkurencyjnoci wzmacnia brak systemu przygotowania kadry na potrzeby
przedsibiorstw przemysowych, zwaszcza w zakresie przygotowania
kadry redniego szczebla zarzdzania i pracownikw wykwalifikowanych.
Na podstawie analizy sytuacji rozwoju produkcji przemysowej
w obwodzie zakarpackim w okresie ostatnich dziesiciu lat mona wysun nastpujcy wniosek: wzrost produkcji przemysowej dziki rozwojowi ekstensywnemu zosta ostatecznie wstrzymany, a co dalej za tym
idzie, utrzymanie pastwowych lub prywatnych przedsibiorstw przemysowych z przestarzaym sprztem, nieefektywn i zasobochonn
technologi nie daje nawet nadziei na utrzymanie istniejcych miejsc
pracy, a tym bardziej na stworzenie nowych40. Te silne bariery rozwojowe przynajmniej po czci mog by eliminowane na drodze wsppracy transgranicznej, choby w sferze przygotowania kadr.
1.4.6. Podmioty gospodarcze i wynik finansowy przedsibiorstw
Przedsibiorczo, jako samodzielne zjawisko spoecznoekonomiczne, rozwija si w regionie w trudnych warunkach i napotyka
39
L. Sapozhnikova (red.),
, Fundacja Rozwoju Wsppracy Transgranicznej, Ugorod 2015.
40
Ibidem.
148
Rozdzia 1.
na liczne problemy administracyjne. Do podstawowych barier rozwojowych przedsibiorczoci w obwodzie naley zaliczy: znaczc presj
podatkow, wielo rnego rodzaju aktw regulujcych i barier administracyjnych zarwno na poziomie pastwowym, jak i regionalnym, niedostpno tanich rodkw kredytowo-finansowych, sabo infrastruktury materialnej, technicznej, ale take braki w zakresie kompetencji
menederskich i pracowniczych kadr maych i rednich przedsibiorstw.
W 2012 r. liczba aktywnych gospodarczo maych przedsibiorstw (wczajc mikroprzedsibiorstwa) w obwodzie wyniosa 5322 i zmalaa
w porwnaniu do 2007 r. o 2242 jednostek (o 29,4%). Dynamika zmian
liczby MSP w okresie ostatnich trzech lat zostaa przedstawiona na wykresie 29.
Wykres 29. Dynamika zmian liczby MSP na Zakarpaciu w okresie ostatnich trzech lat (rok 2013 - prognoza)
6000
5453
5246
5322
5300
4564
4370
4497
4500
334
320
298
277
5000
4000
3000
2000
1000
0
2010
2011
2012
2013
Mae przedsibiorstwa
rdo: opracowanie wasne na podstawie: Dziaalno podmiotw gospodarczych
obwodu zakarpackiego. Zbir statystyczny, Uhorod 2011, Gwny Urzd Statystyki
Obwodu Zakarpackiego; Dziaalno podmiotw gospodarczych obwodu zakarpackiego.
Zbir statystyczny, Uhorod 2012, Gwny Urzd Statystyki Obwodu Zakarpackiego;
Dziaalno podmiotw gospodarczych obwodu zakarpackiego. Zbir statystyczny,
W latach 2010-2013 dziaalno maych przedsibiorstw, w tym mikroprzedsibiorstw bya niedochodowa we wszystkich rodzajach dziaalnoci gospodarczej, z wyjtkiem gospodarki rolnej, transportu, magazynowania, dziaalnoci finansowej i ubezpieczeniowej, operacji zwizanych z majtkiem nieruchomym, dziaalnoci zawodowej, naukowej
i technicznej, dziaalnoci w zakresie usug administrowania i dziaalno-
149
ci wspierajcej (wykres 30.). W omawianym caym okresie 2010-2013

przemys pozostaje w obwodzie zakarpackim w przypadku maych
przedsibiorstw dziaalnoci niedochodow. Z kolei z negatywnego
trendu wybio si gospodarowanie nieruchomociami oraz wskazywane
wyej: gospodarka rolna, lena i rybowstwo.
0
949,7
2501
12333,4
10386
4942,6
20000
10000
15457,4
Wykres 30. Wyniki finansowe maych przedsibiorstw wedug brany

w latach 2010-2013 (w tys. hrywien)
-50000
2010
-3719
-8949,2
-1917,4
-10450
-4789,5
-3784,8
-938,4
-1989,6
-16822,2
-35537,7
-40000
-39244,8
-30000
-28939,8
-20000
-13137,2
-10239,5
-5821,4
-10000
-3417,4
2011
2012
2013
brana rolnicza, lena i rybna

przemys
budownictwo
zakwaterowanie tymczasowe i organizacja wyywienia
czynnoci z nieruchomociami
dziaalno zawodowa, naukowa i techniczna
rdo: opracowanie wasne na podstawie: Dziaalno podmiotw gospodarczych

obwodu zakarpackiego. Zbir statystyczny, Uhorod 2011, Gwny Urzd Statystyki
Obwodu Zakarpackiego; Dziaalno podmiotw gospodarczych obwodu zakarpackiego.
Zbir statystyczny, Uhorod 2012, Gwny Urzd Statystyki Obwodu Zakarpackiego;
Dziaalno podmiotw gospodarczych obwodu zakarpackiego. Zbir statystyczny,
Analiza dostpnej statystyki dotyczcej rozwoju maych i rednich

przedsibiorstw w obwodzie zakarpackim pokazuje, e w jego rodowisku zachodz negatywne procesy, ktre uniemoliwiaj jego rozwj bez
150
Rozdzia 1.
aktywnej pomocy ze strony pastwa. Proces ten zapewne zwizany jest

take z pogorszeniem si oglnego stanu gospodarczego regionu.
Zdaniem ekspertw41 wysoki stopie monopolizacji gwnych bran
gospodarki kraju, korupcja w organach wadzy i samorzdu miejscowego, nadmierne obcienie podatkowe maych firm doprowadziy do ich
wycofania si, masowej redukcji zatrudnienia i zamknicia wielu maych
i rednich przedsibiorstw, ktre jeszcze do 2009 r. gwarantoway
wpyw znacznych rodkw do budetw miejscowych i stanowiy gwn si napdow w stabilizacji gospodarki regionu.
Dlatego te w chwili obecnej potrzebne jest utworzenie nowych modeli rozbudowy i wsparcia przez pastwo maego i redniego biznesu,
jako gwnej siy napdowej polepszenia stanu spoecznoekonomicznego zarwno regionu, jak i caego kraju. Jest to szczeglnie wanie
w warunkach rozwijania si wiatowego kryzysu finansowego
i szybkiego wzrostu bezrobocia. Ponadto sytuacja polityczna i ekonomiczna ulegy skomplikowaniu w zwizku z ostatnimi wydarzeniami na
Ukrainie, ktre zaszy w pierwszym proczu 2014 r. i trwaj nadal.
1.4.7. Rozmiar i struktura handlu zagranicznego
Rozmiary eksportu i importu towarw i usug w obwodzie

zakarpackim w latach 2008-2013 przedstawione zostay w tabeli 51. oraz
na wykresach 31. i 32.
Tabela 51. Rozmiar eksportu i importu towarw w obwodzie w latach
2008-2013 w mln USD (w %)
Wyszczeglnienie
Obroty towarw (mln dolarw USD)
Rok poprzedni=100%
Podlaskie=100%
Eksport towarw (mln dolarw USD)

Rok poprzedni=100%
Podlaskie=100%
41
2008
2009
2010
2011
2012
2013
3086,7
1887,9
2505,2
3395,5
3394,4
3362,5
61,2
132,7
135,5
100,0
99,1
98,1
82,1
84,6
87,2
88,0
78,0
1220,6
935,0
1156,6
1397,6
1385,3
1300,0
76,6
123,7
120,8
99,1
93,8
80,5
79,3
78,7
74,5
66,0
53,1
L. Sapozhnikova (red.),
, op. cit.
151
Wyszczeglnienie
Import towarw (mln dolarw USD)
Rok poprzedni=100%
Podlaskie=100%
Saldo obrotu towarw (w

mln dolarw)
2008
2009
2010
2011
2012
2013
1866,1
952,9
1348,6
1997,9
2009,1
2062,5
51,1
141,5
148,1
100,6
102,7
114,4
85,1
90,4
99,0
114,1
110,6
-645,5
-17,9
-192,0
-600,3
-623,8
-762,5
Poczwszy od 2008 r. eksport towarw do krajw Europy i wiata

uleg istotnym wahaniom, przy czym od roku 2011 obnianiu wartoci,
podczas gdy import towarw wwoonych na terytorium obwodu zakarpackiego od roku 2010 ronie. W badanym okresie saldo obrotw towarami z zagranic byo ujemne. W 2013 r. w porwnaniu z 2012 r. warto eksportu towarw zmniejszya si o 6,2%, a importu zwikszya si
o 2,7%. Saldo ujemne handlu zagranicznego wynioso 762,5 mln
dolarw USD.
Warto zauway, e ujemne saldo obrotu towarowego w wymianie
zagranicznej ulega cigemu zwikszeniu od roku 2011 do chwili obecnej (wykres 31.).
Dynamika wzrostu importu od 2010 r., a do 2013 r. bya wysza od
dynamiki wzrostu eksportu (wykres 32.). Z punktu widzenia regionalnych producentw oznacza to proporcjonalnie mniejszy udzia w wymianie handlowej, a dla regionu negatywny wpyw na przyrost regionalnego PKB na rzecz napywu produktw wytworzonych za granic obwodu.
Obroty handlowe obwodu zakarpackiego z zagranic w 2013 r. stanowiy wartociowo 78% obrotw wojewdztwa podlaskiego w tym
samym okresie. Ten sam wskanik dla obwodu grodzieskiego wynis
87,1%.
Warto eksportu obwodu zakarpackiego w 2013 r. stanowia zaledwie 53,1% wartoci wojewdztwa podlaskiego. Jeszcze w roku 2009 ten
wskanik wynosi 79,3%. Z kolei w imporcie obwodu zakarpackiego
tendencja jest odwrotna. Warto importu obwodu zakarpackiego
w 2013 r. stanowia 110,6 %wartoci wojewdztwa podlaskiego.
152
Rozdzia 1.
1300
2062,5
3362,5
3394,4
obwodu
1385,3
2009,1
1156,6
1348,6
1500
935
952,9
2000
1220,6
1866,1
2500
1887,9
3000
towarami
1397,6
1997,9
2505,2
3500
3086,7
4000
3395,5
Wykres 31. Warto handlu zagranicznego

zakarpackiego w latach 2008-2013 (w mln USD)
2011
2012
2013
1000
500
Obroty towarw (mln dolarw USD)
Eksport towarw (mln dolarw USD)
Import towarw (mln dolarw USD)
Saldo obrotu towarw (w mln dolarw)
-762,5
-623,8
-1000
2010
-600,3
2009
-17,9
2008
-645,5
-500
-192
rdo: opracowanie wasne na podstawie http://www.uz.ukrstat.gov.ua/
Wykres 32. Dynamika eksportu i importu obwodu zakarpackiego w latach

2009-2013
140
120
100
80
60
40
20
0
2009
2010
Dynamika Eksportu
2011
2012
2013
Dynamika Importu
rdo: opracowanie wasne na podstawie http://www.uz.ukrstat.gov.ua/, Rocznik Statystyczny Ukraina w liczbach w 2013 roku, Pastwowy Urzd Statystyczny Ukrainy, Kijw 2014.
Oglnie warto obrotu handlu zagranicznego za okres od stycznia

do wrzenia 2014 r. wyniosa 2340,5 mln dolarw USD, co stanowi
wzrost o 14,1% w porwnaniu z odpowiednim okresem w 2013 r. Eks-
153
port towarw wzrs o 7,6%, import uleg zmniejszeniu o 14,7%.

W tym okresie, zgodnie z wynikami okresu sprawozdawczego, odnotowano ujemne saldo handlu zagranicznego towarw w wysokoci - 280,2
mln dolarw USD.
Gwnymi krajami-partnerami obwodu zakarpackiego w zakresie
handlu zagranicznego w okresie od stycznia do sierpnia 2013 r. byy:
Wgry, odsetek wynosi 21,3% oglnej wartoci handlu zagranicznego
towarami obwodu; Biaoru, odsetek wynosi 13,7%; Federacja Rosyjska 11,7%; Niemcy 8,4%; Chiny 5,7%; Republika Czeska 5,7%.
Do krajw Europy wyeksportowano 79,4% wszystkich towarw.
Z krajami UE odnotowano saldo dodatnie w zakresie operacji handlu
zagranicznego, a z krajami WNP ujemne.
W porwnaniu z rokiem 2012, zwikszya si dostawa eksportowa do
Polski, Niemiec, Sowacji, Woch i Austrii. Gwnymi krajamipartnerami w zakresie eksportu towarw z obwodu s: Wgry, do
ktrych wyeksportowano 41,4% towarw oglnej wartoci eksportu,
Federacja Rosyjska 18%, Austria 7,1%, Sowacja 7,0%, Niemcy
6,4%, Polska 5,2%.
Przedsibiorstwa
obwodu
wsppracuj
z
podmiotami
gospodarczymi z 107 pastw wiata. Zostay tu utworzone na podstawie
projektw inwestycyjnych i prowadz dziaalno przedsibiorstwa
znanych wiatowych firm Eurocar Zamknita Spka Akcyjna,
GROCLIN-Karpaty Sp. z o.o., YAZAKI Ukraina Sp. z o.o., Jabil
Circuit Ukraine Limited Sp. z o.o.,Flextronics Sp. z o.o.,AquaPolana Sp. z o.o., ARA Shoes Ukraine Sp. z o.o. W duym stopniu
zainwestowano w przedsibiorstwa budowy maszyn, produkcji
artykuw spoywczych i napojw, wkiennictwa, produkcji odziey,
skry, wyrobw ze skry, innych wyrobw dziaalnoci przemysowej.
W pierwszych omiu miesicach 2013 r. naley zauway, i ze
wzgldu na gwne rodzaje dziaalnoci gospodarczej najwiksz cz
eksportu realizoway przedsibiorstwa, produkujce aparatur do radio,
telewizji i cznoci 20,1% oglnej wartoci eksportu oraz produkujce
maszyny elektryczne i sprzt, a take maszyny, urzdzenia
i mechanizmy 64,2%; materiay wkiennicze i wyroby wkiennicze
9,1%; rnego typu towary przemysowe 8,2%; drewno i wyroby
z drewna 6,1%; Produkcja chemiczna i zwizane z ni gazie
przemysu 4,2%. Prcz tego, eksportowano materiay wkiennicze
i wyroby wkiennicze, rnego typu towary przemysowe, drewno
i wyroby z drewna.
154
Rozdzia 1.
Wykres 33. Gwne grupy eksportu towarw z obwodu zakarpackiego

za okres od stycznia do sierpnia 2013 roku
8,2%
12,6%
1,2%
4,2%
1,3%
6,1%
64,2%
2,2%
Gotowe artykuy ywnociowe

Produkcja chemiczna i zwizane z ni gazie przemysu
Skra nieprzetworzona, skrra przetworzona
Materiay wkiennicze i wyroby wkiennicze
Buty, czapki, parasole
Maszyny, urzdzenia i mechanizmy, urzdzenia elektrotechniczne
Rnego typu towary przemysowe
Inne grupy towarw
rdo: opracowanie wasne na podstawie http://www.uz.ukrstat.gov.ua/; Rocznik Statystyczny Ukraina w liczbach w 2013 roku, Pastwowy Urzd Statystyczny Ukrainy, Kijw 2014.
Struktura operacji eksportowo-importowych w caym 2013 r. zostaa

przedstawiona na wykresie 34. W strukturze eksportu dominowa wywz
z obwodu drzewa i wyrobw z drewna (36% eksportu). W kolejnoci
trzy kolejne miejsca w eksporcie obwodu zakarpackiego stanowiy: rne towary przemysowe (18,7%), produkty chemiczne (16,8%) oraz
urzdzenia mechaniczne i elektryczne (12,2%).
Natomiast struktura importu obwodu zakarpackiego w 2013 r. zostaa
zdominowana przez import produktw mineralnych, ktrych udzia
w oglnej wartoci importu w analizowanym roku wynis 61,0%.
W dalszej kolejnoci do obwodu zakarpackiego z zagranicy trafiy m.in.
nastpujce grupy towarw: rodki transportu drogowego, lotniczego
i wodnego (9,6% udziau w imporcie), gotowe artykuy spoywcze
(7,3%) oraz urzdzenia mechaniczne i elektryczne (6,5%).
155
Wykres 34. Struktura operacji eksportowo-importowych obwodu zakarpackiego w 2013 roku

Eksport 2013
Drzewo i wyroby z
drzewa
36,0%
Rne towary
przemysowe
Produkcja
chemiczna i
zwizane z ni
Urzdzenia
mechaniczne i
elektryczne
Produkty
pochodzenia
rolinnego
Gotowe artykuy
spoywcze
Inne
Import 2013
18,7%
16,8%
12,2%
5,4%
3,6%
7,3%
0,0% 15,0%30,0%45,0%
61,0%
Produkty mineralne
rodki transporu
drogowego
lotniczego, wodnego
9,6%
Gotowe artykuy
spoywcze
7,3%
Urzdzenia
mechaniczne i
elektryczne
Materiay
polimeryczne,
tworzywa sztuczne
Metale nieszlachetne
i wyroby z nich
Inne
6,5%
2,9%
2,6%
10,1%
0,0% 20,0%40,0%60,0%80,0%
rdo: opracowanie wasne na podstawie http://www.uz.ukrstat.gov.ua/; Rocznik Statystyczny Ukraina w liczbach w 2013 roku, Pastwowy Urzd Statystyczny Ukrainy, Kijw 2014.
Bezporednie inwestycje zagraniczne obwodu w latach 2011-2013

z pastw wiata zostay przedstawione w tabeli 52. Najwikszych inwestycji w gospodark obwodu dokonay kraje europejskie: Niemcy, Austria, Polska, Wgry i Sowacja, ktre bezporednio granicz z regionem
lub znajduj si do niedaleko od granic Ukrainy i tym samym obwodu
zakarpackiego.
Na przestrzeni caego 2013 roku w zakresie gospodarki obwodu
inwestorzy
zagraniczni
dokonali
bezporednich
inwestycji
zagranicznych w wysokoci 407232,9 tys. dolarw USD. Tym samym
bya to warto o 16,8% wiksza od wartoci bezporednich inwestycji
zagranicznych w 2012 r. Dokadnie 74,6% inwestycji zagranicznych
z roku 2013 dotyczyo przedsibiorstw przemysu.
156
Rozdzia 1.
Tabela 52. Bezporednie inwestycje zagraniczne w obwodzie zakarpackim

wg kraju pochodzenia w latach 2011-2013 w (tys. dolarw USD)
Nazwa kraju
2011
2012
2013
cznie
364353,5
348467,0
407232,9
Europa
243339,1
228571.2
250993,7
Austria
32028,9
38623,8
42530,4
Wielka Brytania
1305,1
1236,1
4789,4
Dania
2261,8
2357,4
3001,8
Hiszpania
3176,0
5379,5
5649,5
Litwa
1115,7
1102,1
1112,2
Holandia
25077,3
5619,3
5714,2
Niemcy
39414,8
36241,4
41103,8
Polska
32559,2
32215,3
39281,6
Rumunia
1802,5
1744,6
1817,4
Sowacja
10044,2
8804,4
9743,0
Wgry
31709,0
28875,3
30269,6
Francja
1124,0
1163,1
1175,9
Czechy
6782,3
6607,5
7007,4
rdo: opracowanie wasne na podstawie http://www.uz.ukrstat.gov.ua/, Rocznik

Statystyczny Ukraina w liczbach w 2013 roku, Pastwowy Urzd Statystyczny Ukrainy,
Kijw 2014.
Z kolei w okresie pierwszych 9 miesicy w 2014 r. gospodarka obwodu odnotowaa 10,5 mln dolarw USD bezporednich inwestycji zagranicznych pochodzcych od inwestorw zagranicznych. Warto zainwestowanych od pocztku roku 2014 w gospodark obwodu bezporednich inwestycji zagranicznych (kapitau akcyjnego) wg stanu na
dzie 1 padziernika 2014 r. wynosia 374,0 mln dolarw USD
i w przeliczeniu na jedn osob wynosia 298,5 dolarw USD.
Warto zauway, i Polska, w tym region podkarpacko-kronieski,
nie stanowi istotnego rynku eksportu i importu dla podmiotw regionu.
Jednak polskie inwestycje zagraniczne (3. miejsce pod wzgldem wielkoci w roku 2011, 2012, 2013) mog ten stan rzeczy w sposb znaczcy
zmieni. W konsekwencji w chwili obecnej naley wskaza na niski
pozom wsppracy i wymiany transgranicznej midzy obwodem zakarpackim a regionem podkarpacko-kronieskim.
157
1.4.8. Dziaania na rzecz wsppracy transgranicznej
Zgodnie z Programem Rozwoju Wsppracy Transgranicznej

w Obwodzie Zakarpackim na lata 2011-2015, zatwierdzonym przez
przewodniczcego Zakarpackiej Obwodowej Administracji Pastwowej
w 2010 r., celem gwnym jest aktywizacja rozwoju spoecznoekonomicznego, naukowo-technicznego, ekologicznego i kulturalnego
podmiotw wsppracy transgranicznej. Program przewiduje, w okresie
5 lat, wszechstronn aktywizacj wsppracy transgranicznej
z ssiadujcymi krajami na poziomie obwodowym i miejscowym. Dziki
temu prognozowane jest zwikszenie poziomu ycia ludnoci regionu
i rozwj spoeczny na terenach przygranicznych Zakarpacia. Ma nastpowa pogbienie wsppracy w ramach Euroregionu Karpackiego.
Zakada si aktywizowanie dziaalnoci gospodarczej, stwarzanie warunkw do zakadania i prowadzenia wsplnych przedsibiorstw i tworzenie transgranicznych klastrw ekonomicznych, wspieranie rozwoju
maej i redniej przedsibiorczoci, stwarzanie warunkw do inwestowania.
W zwizku z realizacj Programu przewiduje si, e nastpi: zmniejszenie dysproporcji, dostosowanie ekonomicznego i spoecznego poziomu rozwoju obwodu zakarpackiego do poziomu regionw pastw
czonkw Unii Europejskiej, podwyszenie poziomu ycia mieszkacw; aktywizacja zagranicznej dziaalnoci gospodarczej obwodu, rozwj maej i redniej przedsibiorczoci, regionalnych sieci transportu
i komunikacji, rozbudowa infrastruktury granic pastwowych; opracowanie projektw rozwoju urbanistycznego; wsparcie ochrony rodowiska naturalnego, zapewnienie bezpieczestwa ekologicznego, zabezpieczenie racjonalnego wykorzystywania bogactw naturalnych, organizacja
kontroli ekologicznej i monitoringu, zapobieganie zanieczyszczaniu
terenw, na ktrych wystpuj katastrofy technologiczne oraz obszarw
dotknitych klsk ywioow. Prognozuje si, e zapewnienie finansowe Programu bdzie realizowane przez rodki przewidziane w budecie
obwodowym i w budetach miejscowych na dany rok dla organw wadzy wykonawczej, odpowiedzialnych za realizacj okrelonych przez
Program dziaa i projektw wsppracy transgranicznej, a take dziki
midzynarodowej pomocy technicznej oraz z innych rde.
Dziki ratyfikacji w 2013 r. Protokou nr 3 do Europejskiej
Konwencji Ramowej o wsppracy transgranicznej midzy wsplnotami
i wadzami terytorialnymi dotyczcego ugrupowa wsppracy
euroregionalnej (ECGS) pojawia si moliwo utworzenia organu
wsppracy transgranicznej, celem ktrego jest zachta, wsparcie
i rozwj
na
rzecz
spoecznoci
wsppracy trangranicznej
158
Rozdzia 1.
i midzyterytorialnej pomidzy jej czonkami w zakresie wsplnych

kompetencji. W chwili obecnej regiony zachodnie Ukrainy planuj
opracowanie strategii makroregionalnej dla regionu karpackiego, przez
analogi do strategii batyckiej i dunajskiej, ktra jednoczyaby interesy
zarwno krajw-czonkw Unii Europejskiej, jak i krajw partnerstwa
wschodniego, w szczeglnoci Ukrainy. Na lata 2014-2020
zaplanowano przygotowanie i opracowanie wsplnych programw
operacyjnych wsppracy przygranicznej Europejskiego Instrumentu
Ssiedztwa. Dziki temu obwd zakarpacki moe otrzyma znaczne
rodki finansowe w ramach midzynarodowej pomocy technicznej.
Oznacza to, e pod warunkiem systemowego podejcia do opracowania
projektw non-profit i wsppracy z Funduszami Europejskimi, obwd
zakarpacki ma moliwo pozyska niezbdne rodki w ramach
midzynarodowej pomocy technicznej w celu rozwizania problemw
w sferze priorytetowych zada rozwoju regionu. Obecnie trwaj prace
nad popraw stosunkw partnerskich z regionami przygranicznymi
ssiadujcych pastw.
Obwd, pomimo e graniczy z Polsk i utrzymuje dobrossiedzkie
stosunki, nie ma adnego punktu przejcia granicznego z ssiadujcym
wojewdztwem podkarpackim. Sprawia to, i wsppraca transgraniczna
z regionem podkarpacko-kronieskim jest bardzo utrudniono ze wzgldu na brak jakiegokolwiek przejcia granicznego (nawet pieszego).
Istnieje projekt budowy pieszego przejcia granicznego ubnia
Woosate, ktre ma istotne znaczenie spoeczno-ekonomiczne, w tym
dla rozwoju turystyki w regionie.
Szanse na znaczn popraw wsppracy transgranicznej naley upatrywa w uzgodnieniach midzypastwowych co do projektowania
przejcia granicznego dla pojazdw osobowych i ciarowych, co byyby realnym czynnikiem rozwoju wsppracy transgranicznej obwodu
zakarpackiego i regionu podkarpacko-kronieskiego.
Zgodnie z Dziaaniami Programu Rozwoju Wsppracy Transgranicznej w Obwodzie Zakarpackim w latach 2011-2015 przewidziano na
pograniczu ukraisko-polskim:
opracowanie wsplnego ukraisko-polskiego projektu
rozwoju urbanistycznego regionu transgranicznego;
zapewnienie
przeprowadzenia
Europejskich
Dni
Dobrossiedztwa, a take dziaa zwizanych z obchodem
Dnia Europy na Ukrainie;
159
aktywizacj wsppracy w ramach istniejcych euroregionw

i dziaalnoci midzyrzdowych komisji do spraw
wsppracy transgranicznej;
podwyszenie kwalifikacji osb funkcyjnych w miejscowych
organach wadzy wykonawczej oraz organach samorzdu do
spraw
wsppracy
dziki
rodkom
pochodzcym
z midzynarodowej pomocy technicznej oraz z innych rde;
wprowadzanie
systemu
monitoringu
efektywnoci
programw wsppracy przygranicznej
w ramach
Europejskiego Instrumentu Ssiedztwa i Partnerstwa;
utworzenie sieci centrw informacyjnych wsppracy
transgranicznej;
przeprowadzenie na Ukrainie midzynarodowych seminariw
specjalistycznych, konferencji, wystaw i targw przy udziale
organizacji zagranicznych i krajowych w zakresie nauki
i popularyzacji najnowszych technologii wiadczenia usug
turystycznych, a take udzia w odpowiednich dziaaniach za
granic w regionach przygranicznych;
organizacj i przeprowadzanie w placwkach owiatowych
i kulturalnych, w ramach wsppracy transgranicznej,
konferencji, seminariw i sympozjw;
aktywizacj wsppracy midzy podmiotami ukraiskimi
i
zagranicznymi
oraz
uczestnikami
wsppracy
transgranicznej dziki prowadzeniu specjalistycznych
seminariw
informacyjnych,
treningw
spoecznopsychologicznych przy uyciu indywidualnych metod w celu
podwyszenia poziomu zatrudnienia i zachty bezrobotnych
do prowadzenia dziaalnoci gospodarczej;
opracowanie
i
wprowadzenie
mechanizmw
wspfinansowania projektw transgranicznych i ich
monitoring w obwodzie;
organizacja i przeprowadzanie w placwkach owiatowych
i kulturalnych, w ramach wsppracy transgranicznej,
konferencji, seminariw i sympozjw.
Program (ENPI - CBC) Polska - Biaoru - Ukraina 2007-2013 jest
jednym ze skadowych czci instrumentu finansowego oglnego Programu Unii Europejskiej - Europejskiego Instrumentu Ssiedztwa
i Partnerstwa (ENPI). Programy ENPI Polska - Biaoru - Ukraina na
okres ich dziaania zakadaj 202959,5 tys. euro (z czego 186,2 mln euro
s finansowane z UE).
160
Rozdzia 1.
Warto zauway, i wrd wielu projektowanych dziaa wystpuje

niedobr tych zwizanych z aktywizacja wsppracy transgranicznej
maych i rednich przedsibiorstw. Zatem naley traktowa wsparcie
takiej wsppracy jako kolejne zadanie dla wadz publicznych po obu
stronach granicy.
W oparciu o dokonan analiz potencjau gospodarczego obwodu,

wielkoci i struktury eksportu, dotychczasowych dziaa na rzecz wsppracy transgranicznej zostaa dokonana analiza SWOT dotyczca rozwoju wsppracy transgranicznej dla obwodu zakarpackiego (tabela 53.).
Tabela 53. Analiza SWOT obwodu zakarpackiego pod wzgldem
Silne strony
Stosunkowo niskie koszty

pracy w obwodzie
Dostpno
transportowokomunikacyjna do rynkw
krajw UE
Rozwinita
infrastruktura
telekomunikacyjna
Inwestycyjna
atrakcyjno
regionu i rosncy z roku na rok
poziom
bezporednich
inwestycji zagranicznych
Przychylno
spoecznoci
regionu do przedsibiorczoci i
jego mobilno
Baza zasobw naturalnych
Sabe strony
Brak
przejcia
granicznego
czcego obwd zakarpacki z
regionem
kronieskoprzemyskim
Bardzo niski aktualny poziom
wsppracy
obwodu
z
podregionem
kronieskoprzemyskim i wojewdztwem
podkarpackim
Niska
konkurencyjno
przedsibiorstw,
w
tym
spowodowana niskim poziomem
innowacyjnoci,
dominacj
technologii energochonnych i
pracochonnych
Niewystarczajca dugo i niska
jako drg o twardej nawierzchni
praktycznie
we
wszystkich
rejonach obwodu (zwaszcza w
grskich),
co
uniemoliwia
rozwijanie gospodarki i brany
turystyczno-rekreacyjnej regionu
Niski potencja nabywczy ludnoci
regionu
Silne bariery rozwoju sektora
maych i rednich przedsibiorstw,
w tym zwizane z niedoborem
kompetencji menederskich i
kompetencji
zawodowych
161
pracownikw
- bariery te
wywouj spadek aktywnoci MSP
w obwodzie
Szanse
Aktywizacja
integracji
europejskiej,
oficjalnej
wsppracy Ukrainy z UE
Oywienie tranzytu na linii
Eurazja Unia Europejska i
lepsze
wykorzystanie
potencjau
transportowego
kraju
Podpisanie umw partnerskich
na szczeblu krajowym i
regionalnym o wsppracy
spoeczno-gospodarczej PolskaUkraina,
wojewdztwo
podkarpackie
obwd
zakarpacki
rdo: opracowanie wasne.
Zagroenia
Niestabilna sytuacja polityczna na
Ukrainie
Zaamanie
gospodarcze
na
Ukrainie i w konsekwencji w
obwodzie zakarpackim
Wahania kursu walut
ROZDZIA 2.
CHARAKTERYSTYKA BADANYCH
PRZEDSIBIORSTW
Badaniem objto 400 maych i rednich przedsibiorstw (MSP) prowadzcych dziaalno gospodarcz na terenie 4 obszarw: podregionu
biaostocko-suwalskiego i podregionu kroniesko-przemyskiego
w Polsce, obwodu zakarpackiego na Ukrainie oraz obwodu grodzieskiego na Biaorusi. Przy czym w kadym z objtych badaniem regionw badaniem objto 100 podmiotw. Dobr prby badawczej nie mia
charakteru losowego. Podmioty byy identyfikowane na podstawie danych z Izb Gospodarczych, baz teleadresowych jako potencjalnie ze
wzgldu na prowadzony charakter dziaalnoci gospodarczej mogce
podejmowa wspprac transgraniczn. Kryterium doboru podmiotw
do badania byo natomiast: posiadanie gwnej siedziby i prowadzenie
dziaalnoci gospodarczej na terenie jednego z czterech badanych obszarw. Drugim kryterium bya liczba zatrudnionych, w przeliczeniu na
pene etaty, ktr okrelono jako od 6 do 249 pracownikw, tak aby badane podmioty reprezentoway sektor maych i rednich przedsibiorstw,
z wyczeniem firm najmniejszych (od 0 do 5 zatrudnionych) posiadajcych wysoce ograniczony potencja do rozwoju wsppracy transgranicznej. Nie rekrutowano rwnie podmiotw nieprowadzcych dziaalnoci gospodarczej. Badanie byo prowadzone jedynie z respondentami
bdcymi wacicielami lub czonkami kierownictwa poszczeglnych
przedsibiorstw, z wyranym zaznaczeniem, i respondentem musi by
osoba, ktra podejmuje lub ma znaczny wpyw na podejmowanie decyzji dotyczcych zarzdzania. Badanie zostao zrealizowane w okresie
maj-lipiec 2014 r. Zastosowano metod PAPI (z ang. Paper and Pencil
Interview), jest to wywiad bezporedni bazujcy na konwencjonalnej
papierowej wersji kwestionariusza badawczego, w ktrym pisemnie
zaznaczane s odpowiedzi respondentw. Wywiady przeprowadzane
byy przez dowiadczonych ankieterw, a stworzony kwestionariusz by
ustrukturalizowany i zawiera wystandaryzowane pytania dotyczce
analizowanego problemu badawczego, pogrupowane w bloki tematyczne.
164
Rozdzia 2.
Przecitnie w czterech objtych badaniem regionach prawie poow

badanych przedsibiorstw stanowiy firmy mae, zatrudniajce od 10 do
49 pracownikw (wykres 35.). Jedn trzeci stanowiy przedsibiorstwa
mikro (od 6 do 9 pracownikw), natomiast przedsibiorstwa due obejmoway niespena 20% prby badawczej. Taki ukad badanych podmiotw nie odzwierciedla faktycznej struktury wielkociowej podmiotw
w poszczeglnych badanych obszarach, lecz raczej wynikajc z zaoe
doboru prby tendencj do wybierania podmiotw zainteresowanych
wspprac transgraniczn. Z tego punktu widzenia stosunkowo duy
udzia w badanej grupie przedsibiorstw od 6 do 49 pracownikw
wiadczy porednio, i ten rodzaj firm moe by szczeglnie zainteresowany rozwojem wsppracy transgranicznej. Jest to o tyle zrozumiae, i
firmy mniejsze mog nie posiada wystarczajcego potencjau ekonomicznego do prowadzenia dziaalnoci transgranicznej, za wiksze s
z natury nastawione czsto take na bardziej odlege rynki zbytu i kooperacji.
Wykres 35. Wielko przedsibiorstw w poszczeglnych obszarach
19,5%
28,00%
od 50 do 249
11,00%
28,0%
11,0%
47,5%
43,00%
52,00%
43,0%
52,0%
od 10 do 49
33,0%
29,00%
37,00%
29,0%
37,0%
od 6 do 9
0%
10%
20%
Razem
Obwd grodzieski
30%
40%
50%
60%
Obwd zakarpacki
rdo: opracowanie wasne na podstawie bada CATI, N=400.
Podobny udzia przedsibiorstw wedug wielkoci w poszczeglnych

badanych obszarach wydaje si potwierdza powysz hipotez. Szczeglnie, i doboru przedsibiorstw do badania dokonyway niezalene
165
zespoy ekspertw. W podregionie biaostocko-suwalskim oraz obwodzie grodzieskim odsetek przedsibiorstw maych przekroczy poow
badanych firm i ksztatowa si na poziomie 52%, a z kolei w podregionie kroniesko-przemyskim i obwodzie zakarpackim odsetek tej wielkoci firm ksztatowa si na poziomie 43%.
Branowe zrnicowanie badanych podmiotw take warto rozpatrywa z perspektywy nie tyle odwzorowania struktury gospodarczej
poszczeglnych podregionw co rodzaju bran, ktre posiadaj najwikszy potencja do rozwoju wsppracy transgranicznej. W prbie
badawczej najwikszy udzia miay przedsibiorstwa z brany handlu
i napraw (rednio 34,3%) (wykres 36.).
Wrd nich naley wymieni przedsibiorstwa zajmujce si midzy
innymi handlem: materiaami budowlanymi, meblami, nawozami
sztucznymi, artykuami motoryzacyjnymi, produktami spoywczymi (w
tym mleka), produktami ogrodniczymi, odzie robocz. Jeli za chodzi o naprawy, to przede wszystkim reprezentowane w badanej prbie
byy podmioty zajmujce si blacharstwem, lakiernictwem i tzw. autokosmetyk. rednio co czwarte badane przedsibiorstwo prowadzio dziaalno w zakresie przemysu (25,8%). Wrd badanych z tej brany
wymieni mona producentw: konstrukcji stalowych, kotw c.o., mebli, wyrobw z drewna, okien (drewnianych, PCV i aluminiowych),
odziey, produktw spoywczych, w tym pieczywa, mroonek, lodw.
Trzeci co do wielkoci reprezentowan bran, uredniajc wyniki dla
czterech regionw, bya pozostaa dziaalno usugowa, spoeczna
i indywidualna. Wrd tej kategorii wymieni mona dziaalno kosmetyczno-fryzjersk. W prbie badawczej nie pojawia si adna firma
prowadzca dziaalno w brany ochrony zdrowia, bardzo niewielki
odsetek stanowiy przedsibiorstwa dziaajce w branach porednictwa
finansowego, turystyki i edukacji.
Mona wycign ostrony wniosek, i najwikszy obecnie potencja
do rozwoju wsppracy transgranicznej reprezentuj przedsibiorstwa
z brany handlowej i poprzemysowej. O ile brana handlowa z natury
rzeczy jest predystynowana do dziaalnoci transgranicznej, to warto
odnotowa zidentyfikowany znaczcy potencja przedsibiorstw przemysowych hipotetycznie zdolnych do rozwoju kooperacji w ukadzie
transgranicznym.
166
Rozdzia 2.
Wykres 36. Brana dziaalnoci przedsibiorstw

0,8%
2,0%
Brak odpowiedzi
0,0%
0,0%
1,0%
11,8%
9,0%
11,0%
9,0%
Pozostaa dziaalno usugowa, spoeczna i

indywidualna
18,0%
1,0%
0,0%
3,0%
0,0%
Turystyka
1,0%
0,0%
0,0%
0,0%
0,0%
Ochrona zdrowia
0,0%
0,8%
0,0%
2,0%
1,0%
Edukacja
0,0%
4,8%
Obsuga firm (w tym usugi dla firm),

nieruchomoci
2,0%
3,0%
2,0%
12,0%
1,3%
2,0%
3,0%
0,0%
Porednictwo finansowe (w tym

ubezpieczenia)
0,0%
6,0%
3,0%
1,0%
Transport, gospodarka magazynowa i

czno
15,0%
5,0%
4,0%
4,0%
4,0%
3,0%
Hotele i restauracje
5,0%
34,3%
27,0%
Handel i naprawy
32,0%
40,0%
38,0%
9,8%
11,0%
15,0%
7,0%
Budownictwo
6,0%
Przemys (w tym przetwrstwo
przemysowe, wytwarzanie i zaopatrywanie
w energi elektryczn, gaz, par wodn,
0%
13,0%
25,8%
30,0%
24,0%
10%
20%
30%
36,0%
40%
Razem
Obwd zakarpacki
Obwd grodzieski
50%
Charakterystyka respondentw reprezentujcych poszczeglne badane formy okazaa si zgodna z zaoeniami doboru prby. Wrd
przedstawicieli przedsibiorstw udzielajcych odpowiedzi na pytania
167
najwikszy odsetek stanowili dyrektorzy (30,5%) i waciciele firm

(30,0%) (wykres 37.). W dalszej kolejnoci byy to osoby piastujce
stanowiska kierownicze (27,8%), w mniejszym stopniu czonkowie zarzdu (5,0%) oraz osoby, ktre zajmoway inne stanowiska w firmie.
Wykres 37. Stanowisko zajmowane w firmie
0,8%
0,0%
0,0%
2,0%
1,0%
Brak odpowiedzi
6,0%
3,0%
10,0%
5,0%
6,0%
Inne
Waciciel
21,0%
9,0%
0,0%
Czonek zarzdu
30,0%
40,0%
5,0%
7,0%
8,0%
5,0%
30,5%
Dyrektor
3,0%
48,0%
15,0%
Stanowisko kierownicze
18,0%
0%
50,0%
10%
20%
56,0%
27,8%
28,0%
30,0%
35,0%
30%
40%
50%
60%
Razem
Obwd zakarpacki
Obwd grodzieski
W ramach opisu charakterystyki respondentw okrelono pe osb

penicych w firmach stanowiska kierownicze i udzielajcych wywiadw (wykres 38.).
168
Rozdzia 2.
Wykres 38. Podzia wacicieli przedsibiorstw ze wzgldu na pe

2,5%
1,0%
0,0%
2,0%
7,0%
Brak odpowiedzi
18,8%
21,0%
Kobieta
9,0%
22,0%
23,0%
78,8%
78,0%
Mczyzna
91,0%
76,0%
70,0%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90% 100%
Razem
Obwd zakarpacki
Obwd grodzieski
Okazuje si, i zdecydowan wikszo respondentw w kadym

z czterech badanych obszarw stanowili mczyni rednia dla czterech regionw wyniosa 78,8%. Najwiksz dysproporcj charakteryzowa si obwd grodzieski, gdzie kobiety stanowiy zaledwie 9% respondentw. Powyszy wynik porednio wiadczy o niskiej reprezentacji kobiet na stanowiskach kierowniczych w maych i rednich przedsibiorstwach w badanych obszarach przygranicznych.
ROZDZIA 3.
STAN WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ
3.1. Formy internacjonalizacji

Punktem wyjcia do oceny potencjau rozwoju wsppracy transgranicznej maych i rednich przedsibiorstw w czterech analizowanych
obszarach bya diagnoza oglnego aktualnego stanu umidzynarodowienia badanych podmiotw, jak i tej czci internacjonalizacji, ktra bya
realizowana w stosunku do ssiadujcego po drugiej stronie regionu
przygranicznego. Uwzgldniono przy tym szerokie spektrum form internacjonalizacji. Na wykresie 39. przedstawiono wyniki odpowiedzi uzyskane od caej badanej prby 400 przedsibiorstw we wszystkich badanych podobszarach, a zatem w podregionie biaostocko-suwalskim, podregionie kroniesko-przemyskim, obwodzie zakarpackim i obwodzie
grodzieskim. Charakterystyczne, i a prawie 30% z badanych podmiotw nie udzielio odpowiedzi na pytanie o to, w jakich formach prowadz swoj dziaalno na rynkach zagranicznych. Naley to interpretowa, i wanie taka grupa, czyli niecaa jedna trzecia badanych przedsibiorstw dotychczas nie podlega adnym formom internacjonalizacji.
Przewidziane w badaniu formy internacjonalizacji wykraczay poza klasyczne formy w wikszoci bada, uwzgldniajc formy zwizane
z wymian informacji (udzia w konferencjach, czy strona internetowa
w jzykach obcych). Jednak gdyby pomin te dodatkowe formy internacjonalizacji i ograniczy si do klasycznych i najczciej wystpujcych jak import, eksport, to uzyskane wyniki stanu internacjonalizacji
nie odbiegaj istotnie od odnotowywanych w badaniach oglnopolskich42. Wrd firm, ktre wskazay na dowiadczenie odnonie stosowanych form internacjonalizacji, najbardziej popularny jest eksport bezporedni (25,50%), import bezporedni (25,00%) oraz import przez kra42
W badaniu PARP na oglnopolskiej reprezentatywnej prbie przedsibiorstw stwierdzono, i co

pita firma mikro (20,5%) (bez samozatrudnionych), co trzecia firma maa (31,0%) i prawie co
druga rednia (45,8%) prowadzi dziaalno midzynarodow. Zob. B. Plawgo i inni, Ewaluacja
potencjau eksportowego przedsibiorstw w Polsce, Raport PARP, Warszawa 2015, materia niepublikowany.
170
Rozdzia 3.
jowych porednikw (24,50%). Biorc pod uwag, i w niniejszym

badaniu nie stosowano prby reprezentatywnej, nie mona tych wynikw uoglnia i cile porwnywa z danymi z bada reprezentatywnych. Warto jednak przywoa wyniki udziau eksporterw i importerw
w populacji przedsibiorstw w Polsce (tabela 54.).
Tabela 54. Udzia eksporterw i importerw w populacji przedsibiorstw
w Polsce wg wielkoci
Mikro
Mae
rednie
MSP
Due
Ogem
Eksporterzy
12,8%
23,5%
40,2%
13,4%
48,8%
13,7%
Importerzy
12,9%
21,7%
29,6%
13,3%
42,9%
13,5%
rdo: opracowanie wasne na podstawie wynikw badania CATI (n=4824). Zob. B.

Plawgo i inni, Ewaluacja potencjau eksportowego przedsibiorstw w Polsce, Raport
PARP, Warszawa 2015, materia niepublikowany.
Biorc pod uwag, i w obecnym badaniu w prbie badawczej dominoway firmy mae i rednie mona uzna, i wystpi zbliony poziom
ich internacjonalizacji do wynikw stanu internacjonalizacji przedsibiorstw w Polsce (dane o udziale eksporterw i importerw) wiadcz, i
przedsibiorstwa w badanych podregionach s w ramach podstawowych
form internacjonalizacji umidzynarodowione na podobnym poziomie,
jak przedsibiorstwa rednie w Polsce, co w pewnym stopniu mona
interpretowa jako niewykorzystywanie pooenia transgranicznego
w swoich strategiach biznesowych.
Warto odnotowa, i zidentyfikowano szereg form internacjonalizacji
zwizanych z wymian informacji, co moe mie zwizek z przygraniczn lokalizacj firm. Spord badanych firm 19,25% posiada stron
internetow w innych jzykach, 16% uczestniczy w midzynarodowej
wymianie informacji (konferencje, wyjazdy). Wane jest take ustalenie,
i 9% badanych kupuje zagraniczne licencje i technologie, co mona
oceni jako wskanik stosunkowo wysoki majc na uwadze, i jedynie
jedna czwarta badanych naley do sektora produkcyjnego najbardziej
uzalenionego od technologii.
Hipotez o niewielkim wpywie przygranicznego pooenia na proces
internacjonalizacji badanych przedsibiorstw potwierdzaj odpowiedzi
respondentw na temat udziau wsppracy w sferze poszczeglnych
form internacjonalizacji z partnerami z ssiedniego regionu transgranicznego (wykres 39.). Okazao si, i tylko niewielki odsetek przedstawionych powyej form internacjonalizacji stosowany jest w odniesieniu do obszarw transgranicznych. Eksport bezporedni do partnerw na
obszarze transgranicznym stosuje 6,5% badanych firm, za eksport poredni przez krajowych porednikw 4%. W zakresie importu z obszaru
171
Stan wsppracy transgranicznej
transgranicznego 7,25% respondentw stosuje import bezporedni,

a 4,74% import przez krajowych porednikw. Niski udzia podmiotw
stosujcych import i eksport w stosunku do obszarw transgranicznych
wskazuje na niepene wykorzystywanie potencjau wsppracy transgranicznej. Ten niewykorzystany potencja rysuje si jeszcze bardziej wyranie w wietle wczeniej przywoywanych danych na temat przecitnie
stosunkowo wysokiego porwnywalnego do danych oglnokrajowych
(w Polsce) wynikw internacjonalizacji przedsibiorstw. Zatem istotny
potencja internacjonalizacji nie znajduje wyranego odzwierciedlenia
w wynikach wsppracy transgranicznej.
O niewykorzystaniu potencjau wsppracy transgranicznej wiadcz
bardzo niskie wskazania na stosowanie takich form internacjonalizacji
w stosunku do obszaru transgranicznego, jak: strony internetowe w innych jzykach (1,75%), udzia w midzynarodowej wymianie informacji
(konferencje, wyjazdy studyjne, szkolenia (3,0%), zakup licencji technologii (0,25%), zatrudnianie zagranicznych pracownikw (0,75%), kooperacja produkcyjna z partnerem zagranicznym (2,0%). Co szczeglnie
wane, powysze formy umidzynarodowienie wrd badanych firm nie
s wcale tak rzadkie (wykres 39.), jednak wyranie nie s skierowane na
partnerw w obszarze transgranicznym. Mona wprawdzie w stosunku
do formy, jak stanowi nabywanie technologii i zakup licencji skonstatowa, i brane pod uwag regiony jako raczej sabo rozwinite nie dysponuj konkurencyjnymi w skali wiatowej technologiami, co ogranicza
moliwo wzajemnej wsppracy. Jednak w odniesieniu do pozostaych
form, zrnicowanie warunkw w poszczeglnych regionach nie powinno stanowi barier, a raczej czynnik sprzyjajcy kooperacji.
Na tle oglnej sytuacji stanu internacjonalizacji przedsibiorstw w
czterech badanych podregionach warto dokona analizy wystpujcych
zrnicowa i specyfiki internacjonalizacji w ramach poszczeglnych
podregionw. Dane na temat podregionu biaostocko-suwalskiego zostay zaprezentowane na wykresie 40.
172
Rozdzia 3.
Wykres 39. Formy internacjonalizacji, w tym w ukadzie z regionem transgranicznym w podregionie biaostocko-suwalskim, podregionie kroniesko-przemyskim, obwodzie zakarpackim i obwodzie grodzieskim
29,00%
29,00%
Brak odpowiedzi
0,25%
0,50%
Inne
Udzia kapitau zagranicznego w kapitale firmy
0,25%
2,00%
Kontrakt menederski
0,25%
2,00%
0,00%
0,75%
Budowa zakadu pod klucz
1,25%
2,50%
Sojusz strategiczny
Franchising
0,00%
1,00%
Uzyskanie certyfikatw, zezwole, dopuszcze do

obrotu na rynkach zagranicznych
1,25%
7,00%
1,75%
Strona internetowa w innych jzykach

Udzia w midzynarodowej wymianie informacji
(konferencje, wyjazdy, studyjne, szkolenia)
19,25%
3,00%
16,00%
0,00%
1,00%
Sprzeda licencji, technologii
0,25%
Zakup licencji, technologii
9,50%
0,75%
3,75%
Zatrudnianie zagranicznych pracownikw
0,00%
0,50%
Produkcja wasna za granic
0,25%
1,25%
Utworzenie filii/oddziau handlowego za granic
2,00%
3,00%
Kooperacja produkcyjna z zagranicznym partnerem
7,25%
Import bezporedni
25,00%
4,75%
Import przez krajowych porednikw
24,50%
6,50%
Eksport bezporedni
25,50%
4,00%
Eksport przez krajowych porednikw

0%
5%
Wsppraca transgraniczna
18,50%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
Ogem
Szczegln uwag zwraca fakt, i wrd badanych przedsibiorstw

prowadzcych dziaalno gospodarcz na terenie podregionu biaostoc-
173
ko-suwalskiego niemal poowa nie udzielia odpowiedzi na pytanie dotyczce najczciej stosowanych form internacjonalizacji (wykres 40.).
Zatem mona ostronie wnioskowa (ze wzgldu na niereprezentatywno prby badawczej), i przecitny stan internacjonalizacji przedsibiorstw w tym regionie jest bardzo niski, w tym nie wykorzystuj one
przygranicznego pooenia.
Co czwarta firma prowadzi eksport bezporedni swoich produktw,
za niemal co pita zajmuje si importem bezporednim. Eksportem
porednim zajmuje si nieco mniej, bo 16% badanych przedsibiorstw,
natomiast import z porednictwem innych podmiotw jest stosowany
przez 15% badanych. Zaledwie 13% posiada strony internetowe w jzykach obcych, a niespena co dziesite przedsibiorstwo (9%) posiada
niezbdne certyfikaty czy zezwolenia do obrotu na rynkach zagranicznych. Zatem dane o prostych formach internacjonalizacji wskazuj, i
cz firm z podregionu waciwie odnajduje si na rynkach zagranicznych i nie odbiega w tym zakresie od warto uzyskanych w caej prbie
badawczej.
W stosunku do rynku obwodu grodzieskiego stosowany jest niewielki odsetek przedstawionych wyej form internacjonalizacji. Tylko
7% badanych przedsibiorstw z podregionu biaostocko-suwalskiego
realizuje eksport bezporedni na rynek grodzieski, a kolejne 3% wykorzystuje eksport poredni. Rwnie import wykorzystywany jest w niewielkim stopniu. Zaledwie co dwudzieste przedsibiorstwo prowadzi
import bezporedni i import przez krajowych porednikw. Jedynie 2%
podmiotw ma odpowiednie certyfikaty i zezwolenia dotyczce rynku
biaoruskiego, kolejne 2% zatrudnia zagranicznych pracownikw z tego
obwodu. Zaledwie po jednej odpowiedzi udzielono odnonie zakupu
licencji/technologii oraz strony internetowej w jzyku obcym. Zaangaowanie przedsibiorstw z podregionu biaostocko-suwalskiego w wymian transgraniczn mona oceni jako nieco nisze ni rednio wykazane w caej badanej prbie przedsibiorstw z czterech podregionw.
174
Rozdzia 3.
Wykres 40. Formy internacjonalizacji przedsibiorstw podregionu biaostocko-suwalskiego, w tym w ukadzie z regionem transgranicznym z obwodem grodzieskim
48,00%
48,00%
Brak odpowiedzi
0,00%
1,00%
Inne
Udzia kapitau zagranicznego w kapitale
firmy
0,00%
0,00%
Kontrakt menederski
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
Sojusz strategiczny
0,00%
0,00%
0,00%
1,00%
Franchising
Uzyskanie certyfikatw, zezwole,
dopuszcze do obrotu na rynkach
2,00%
9,00%
1,00%

Udzia w midzynarodowej wymianie
informacji (konferencje, wyjazdy,
13,00%
0,00%
7,00%
0,00%
1,00%
1,00%
7,00%
2,00%
1,00%
0,00%
1,00%

Utworzenie filii/oddziau handlowego za
granic
Kooperacja produkcyjna z zagranicznym
partnerem
0,00%
0,00%
0,00%
1,00%
Import bezporedni
5,00%
5,00%
19,00%
15,00%
7,00%
Eksport bezporedni
3,00%

0%
10%
24,00%
16,00%
20%
30%
40%
Wsppraca transgraniczna z obwodem grodzieskim na Biaorusi
50%
Ogem
60%
175
Na tle wynikw uzyskanych w caej prbie, a szczeglnie w podregionie biaostocko-suwalskim oglny stan internacjonalizacji przedsibiorstw w podregionie kroniesko-przemyskim naley oceni zdecydowanie pozytywnie. Tylko jedna czwarta firm dziaajcych w podregionie
kroniesko-przemyskim nie ustosunkowaa si do pytania o stosowanych formach internacjonalizacji (wykres 41.). Eksport bezporedni stosuje a 40% badanych, a import bezporedni 29%. Wyniki te jednoznacznie potwierdzaj najwyszy poziom umidzynarodowienia gospodarki wojewdztwa rzeszowskiego na tle pozostaych regionw zidentyfikowany w rozdziale wczeniejszym dotyczcym charakterystyki badanych regionw. Interesujce jest przy tym z punktu widzenia celw
niniejszego badania, w jakim stopniu ten wysoki poziom internacjonalizacji jest zwizany z wykorzystaniem przygranicznego pooenia,
a w jakim jest determinowany innymi czynnikami.
Na tak postawione pytanie warto spojrze przez charakterystyczny
pryzmat odpowiedzi respondentw na temat wykorzystywania strony
internetowej w innych jzykach. T form ogem stosuje a 46% przedsibiorstw z podregionu kroniesko-przemyskiego. Jednak strona internetowa w jzyku ukraiskim wystpuje zaledwie u 3% badanych przedsibiorstw. Jednoznacznie wskazuje to z jednej strony na wysok midzynarodow orientacj przedsibiorstw dyskutowanego podregionu, ale
jednoczenie na brak zainteresowania wspprac transgraniczn. Powysz konstatacj podtrzymuj dane o wynikach eksportu i importu
z obwodem zakarpackim.
Jeli chodzi o eksport bezporedni do obwodu zakarpackiego, to zajmuje si nim 7% firm, a 9% przy wykorzystaniu krajowych porednikw. Firm w podregionie kroniesko-przemyskim, ktre korzystaj
z bezporedniego importu dbr i usug jest 29%, z kolei 25% korzysta
z importu przy pomocy krajowych porednikw. W odniesieniu do obwodu zakarpackiego import ksztatuje si na zdecydowanie niszym
poziomie import bezporedni wykorzystuje zaledwie 5% przedsibiorstw, a poredni 4% (wykres 41.). Dane te s nawet nisze ni rednio
w caej badanej prbie, co przy wysokim poziomie internacjonalizacji
przedsibiorstw podregionu kroniesko-przemyskiego wiadczy o ich
niskiej orientacji na wspprac transgraniczn, pomimo znacznego potencjau do internacjonalizacji.
Badanie wykazao, i poziom umidzynarodowienia przedsibiorstw
obwodu grodzieskiego jest bardzo wysoki. Jedynie 4% badanych firm
nie wskazao na choby jedn wykorzystywan z moliwych form internacjonalizacji.
176
Rozdzia 3.
Wykres 41. Formy internacjonalizacji przedsibiorstw podregionu kroniesko-przemyskiego, w tym w ukadzie z regionem transgranicznym z
obwodem zakarpackim
25,00%
25,00%
Brak odpowiedzi
Inne
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
Kontrakt menederski
0,00%
1,00%
0,00%
0,00%
Sojusz strategiczny
0,00%
0,00%
Franchising
0,00%
1,00%
2,00%
3,00%
2,00%
1,00%
3,00%
0,00%
0,00%
Kooperacja produkcyjna z zagranicznym partnerem
2,00%
2,00%
Eksport bezporedni
15,00%
0,00%
4,00%
0,00%
2,00%
46,00%
0,00%
1,00%
Import bezporedni
12,00%
5,00%
4,00%
29,00%
25,00%
7,00%
9,00%
40,00%
25,00%
0% 5% 10%15%20%25%30%35%40%45%50%
Wsppraca transgraniczna z obwodem zakarpackim na Ukrainie
Ogem
177
Duy udzia przedsibiorstw umidzynarodowionych w badanej prbie moe wynika z silnych powiza gospodarczych Republiki Biaorusi w ramach Wsplnoty Niepodlegych Pastw. Najczciej stosowan
przez firmy obwodu grodzieskiego form internacjonalizacji jest import
przy pomocy krajowych porednikw, ktry stosowany jest przez 40%
przedsibiorstw (wykres 42.).
Z kolei a 38% przedsibiorstw importuje towary bezporednio. Odsetek firm eksportujcych towary jest o poow niszy i wynosi 17%,
jeli chodzi o bezporedni i 16% eksport przez krajowych porednikw.
Jedna trzecia przedsibiorstw obwodu grodzieskiego bierze udzia
w midzynarodowej wymianie informacji, a 24% kupuje licencje i technologie. Powysze dane odzwierciedlaj ogln sytuacj gospodarcz
Biaorusi omawian w rozdziale 2, a zwizan z wysokim zapotrzebowaniem importowym i ograniczonymi zdolnociami do eksportu towarw i usug, co prowadzi do deficytu w bilansie obrotw. Wydaje si, i
ta sytuacja powinna motywowa biaoruskie przedsibiorstwa do nawizywania wsppracy transgranicznej, z jednej strony bezporednio
w celu poprawy wynikw eksportu, z drugiej za w celu trwaego podniesienia konkurencyjnoci produkcji.
W odniesieniu do podregionu biaostocko-suwalskiego formy internacjonalizacji wykorzystywane s przez biaoruskie przedsibiorstwa
w zdecydowanie mniejszym stopniu ni w stosunku do ogu rynkw
zewntrznych. Niemniej jednak do dua cz, bo niemal co pita firma, importuje bezporednio towary z tego obszaru, a co dziesita wykorzystuje do tego krajowych porednikw. Rwnie niemal co dziesite
przedsibiorstwo bierze udzia w transgranicznej wymianie informacji.
Nastawienie firm biaoruskich na wymian transgraniczn wydaje si
silniejsze ni odpowiednich partnerw po drugiej stronie granicy. Przedsibiorstwa biaoruskie stanowi atrakcyjnych partnerw dla firm z podregionu biaostocko-suwalskiego ze wzgldu na swj znaczny potencja
importowy. Wrd czterech analizowanych podregionw firmy obwodu
zakarpackiego wykazuj najniszy stopie internacjonalizacji, w tym
powiza transgranicznych. A 39% przedstawicieli przedsibiorstw
dziaajcych na terenie obwodu zakarpackiego nie udzielio odpowiedzi
na pytanie dotyczce form internacjonalizacji (wykres 43.).
Udzia przedsibiorstw nie podlegajcych internacjonalizacji jest
wic nawet nieco wyszy ni w podregionie biaostocko-suwalskim.
Poziom zaangaowania w dziaalno eksportow i importow nie odbiega take od skromnych wynikw podregionu biaostockosuwalskiego.
178
Rozdzia 3.
Wykres 42. Formy internacjonalizacji przedsibiorstw obwodu

grodzieskiego, w tym w ukadzie z regionem transgranicznym
podregionem biaostocko-suwalskim
Brak odpowiedzi
Inne
Kontrakt menederski
Sojusz strategiczny
Franchising
4,00%
4,00%
0,00%
0,00%
1,00%
3,00%
1,00%
1,00%
0,00%
0,00%
4,00%
7,00%
0,00%
1,00%
1,00%
5,00%
2,00%

9,00%
31,00%
0,00%
1,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%

partnerem
10,00%
24,00%
8,00%
3,00%
8,00%
18,00%
Import bezporedni
10,00%

Eksport bezporedni
5,00%
2,00%
38,00%
40,00%
17,00%
16,00%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%

Wsppraca transgraniczna z podregionem biaostocko-suwalskim w Polsce
Ogem
179
Co pita firma (21%) z terenu obwodu zakarpackiego eksportuje towary i usugi bezporednio, a 17% wykorzystuje do tego celu krajowych
porednikw. Jeli chodzi o import, to nieco wyszy wskanik osign
import przez krajowych porednikw 18%, a w sposb bezporedni
towary i usugi importowane s przez 14% ukraiskich przedsibiorcw
obwodu.
Jednak inne wskaniki umidzynarodowienia ksztatuj si na niskim
poziomie. Co dziesite przedsibiorstwo z obwodu zakarpackiego bierze
udzia w midzynarodowej wymianie informacji, a 8% posiada stron
internetow w innych jzykach. Bardzo niski jest przy tym udzia firm
uczestniczcych w wymianie transgranicznej z podregionem kroniesko-przemyskim (wykres 43.).
Liczba oraz stopie wykorzystywania form internacjonalizacji przez
ukraiskie przedsibiorstwa obwodu zakarpackiego w stosunku do firm
podregionu kroniesko-przemyskiego s zdecydowanie nisze ni te
odnoszce si do internacjonalizacji w ogle. Jedynie 7% przedsibiorstw eksportuje bezporednio towary i usugi na teren podregionu
kroniesko-przemyskiego, a 2% wykorzystuje do tego celu krajowych
porednikw. Zaledwie jedna firma wskazaa, e importuje towary
i usugi z obszaru transgranicznego. Podobnie jedno przedsibiorstwo
wskazao, e posiada stron internetow w jzyku polskim, rwnie jedno wskazanie dotyczyo udziau w transgranicznej wymianie informacji.
Przedsibiorstwa obwodu zakarpackiego zdecydowanie w zbyt maym stopniu wykorzystuj potencja wsppracy transgranicznej z podregionem kroniesko-przemyskim. wiadczy o tym silna dysproporcja na
niekorzy obwodu zakarpackiego w zakresie poziomu internacjonalizacji i zaangaowania w transakcje transregionalne w stosunku do przedsibiorstw ssiadujcego regionu po polskiej stronie granicy.
180
Rozdzia 3.

zakarpackiego, w tym w ukadzie z regionem transgranicznym
podregionem kroniesko-przemyskim
39,00%
39,00%
Brak odpowiedzi
Inne
Udzia kapitau zagranicznego w kapitale
firmy
Kontrakt menederski
1,00%
1,00%
0,00%
5,00%
0,00%
6,00%
0,00%
3,00%
Sojusz strategiczny
1,00%
3,00%
Franchising
0,00%
1,00%
Uzyskanie certyfikatw, zezwole,

0,00%
2,00%
dopuszcze do obrotu na rynkach
1,00%
Udzia w midzynarodowej wymianie
informacji (konferencje, wyjazdy,
1,00%
0,00%
1,00%
8,00%
11,00%
0,00%
3,00%
0,00%
3,00%

Utworzenie filii/oddziau handlowego za
granic
partnerem
Import bezporedni
Eksport bezporedni
0,00%
1,00%
1,00%
3,00%
3,00%
1,00%
1,00%
14,00%
0,00%
18,00%
7,00%
2,00%
21,00%
17,00%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%

Wsppraca transgraniczna z podregionem kroniesko-przemyskim w Polsce
Ogem
181
3.2. Rynki zbytu

Stan i znaczenie wsppracy transgranicznej mona oceni na podstawie analizy geografii rynkw, na ktrych przedsibiorstwa lokuj
swoje produkty i usugi. W ramach badania przedsibiorcy byli proszeni
o wskazanie rynkw, na jakich lokuj swoje produkty oraz oszacowanie,
w jakiej czci sprzeda ich firm lokowana jest na poszczeglnych typach rynkw. Dane dla caej badanej prby firm w czterech podregionach zaprezentowano na wykresie 44. Gwnym rynkiem, na ktrym
sprzedawane s produkty i usugi badanych przedsibiorstw z czterech
regionw, jest rynek lokalny. Ponad 70% przedsibiorstw sprzedaje na
ten rynek, a udzia sprzeday na tym rynku w sprzeday tych firm ogem ksztatuje si na poziomie nieco ponad 60%. Ponad poowa przedsibiorstw sprzedaje produkty i usugi na rynku regionalnym, przy czym
obroty na nim s zdecydowanie mniejsze i stanowi rednio nieco ponad
32% obrotw firm operujcych na tym rynku. Na rynku krajowym swoimi produktami czy usugami handluje niespena poowa przedsibiorstw, ktre rednio sprzedaj na ten rynek 36,57% sprzeday ogem.
Na rynku transgranicznym swoje produkty czy usugi oferuje nieco ponad 12% badanych przedsibiorstw, ktre realizuj przecitnie 15%
sprzeday.
Wykres 44. Rynki, na ktrych sprzedawane s produkty/usugi (rednia dla
czterech regionw)
Pozostae kraje wiata
11,33%
6,75%
25,07%
23,50%
Kraje UE
Rosja
Rynek kraju ssiadujcego z wyczeniem obszaru
transgranicznego
22,07%
12,75%
6,75%
21,33%
15,35%
12,25%
Rynek transgraniczny
Rynek krajowy
36,57%
49,00%
32,09%
Rynek regionalny
57,50%
60,14%
71,00%
Rynek lokalny
0,00% 10,00%20,00%30,00%40,00%50,00%60,00%70,00%80,00%
rednia wielko sprzeday
Odsetek przedsibiorstw
rdo: opracowanie wasne na podstawie bada CATI. N=400.
182
Rozdzia 3.
Rynek transgraniczny dla caej badanej populacji przedsibiorstw jest

jednym z najmniej znaczcych. wiadczy o tym niewielki udzia przedsibiorstw lokujcych na nim swoje produkty (ok. 12%), jak i udzia
sprzeday tych firm na tym rynku (ok. 15%). Wartoci te niewiele tylko
przewyszaj dane dla odlegych rynkw wiatowych. wiadczy to
o niewykorzystywaniu przez badane przedsibiorstwa potencjau wsppracy transgranicznej.
Sytuacja kierunkw zbytu w ukadzie rnych typw rynkw nieco
inaczej wyglda w poszczeglnych badanych podregionach. Rynek lokalny to gwny rynek zbytu przedsibiorstw podregionu biaostockosuwalskiego (wykres 45.). Dua cz firm, bo a 77% realizuje na nim
dwie trzecie sprzeday.
Wykres 45. Rynki, na ktrych sprzedawane s produkty/usugi (podregion
biaostocko-suwalski)
7,13%
8,00%
26,83%
26,00%
Kraje UE
Rosja
13,00%

transgranicznego
13,35%
10,00%
8,08%
13,00%
32,08%
41,92%
52,00%
Rynek krajowy
25,40%
Rynek regionalny
48,00%
66,51%
77,00%
Rynek lokalny
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

Uzalenienie badanych w tym regionie przedsibiorstw od najbliszego rynku lokalnego jest wic wysze ni w caej badanej prbie w
czterech podregionach. Kolejnym istotnym rynkiem sprzeday dla
przedsibiorstw podregionu jest rynek krajowy, na ktrym sprzeday
dokonuje ponad poowa badanych. Na tym rynku dokonywane jest rednio niemal 42% sprzeday ogem. Niespena poowa badanych (48%)
sprzedaje produkty i usugi na rynku regionalnym, przy czym obroty na
nim stanowi jedynie 25,40% oglnej ich sprzeday. Rynek transgraniczny jest rynkiem zbytu dla zaledwie 13% przedsibiorstw. Ponadto,
183
sprzeda na rynek transgraniczny stanowi niewielki (8,08%) udzia w

sprzeday ogem firm tam operujcych. Warto zauway, i
w przypadku podregionu biaostocko-suwalskiego zorientowanie przedsibiorstw na rynek transgraniczny jest nisze ni w caej badanej populacji podmiotw z czterech podregionw transgranicznych.
Podobnie jak w podregionie biaostocko-suwalskim, wrd przedsibiorstw podregionu kroniesko-przemyskiego gwnym rynkiem, na
ktrym dokonywana jest sprzeda, jest rynek lokalny (wykres 46.). Dwie
trzecie przedsibiorstw dokonuje rednio niespena 60% sprzeday produktw i usug. Udzia sprzeday na tym rynku jest jednak nieco niszy
ni w podregionie biaostocko-suwalskim. Kolejnym co do wielkoci
rynkiem, na ktrym przedsibiorstwa z Podkarpacia dokonuj sprzeday,
jest rynek krajowy. Udzia sprzeday 56% podmiotw wynis rednio
42,71%. Zgodnie z wczeniejszymi wynikami analiz zarwno w rozdziale 2 (charakterystyka badanych regionw), jak i form internacjonalizacji, wysoki okaza si udzia rynkw zagranicznych w sprzeday przedsibiorstw z wojewdztwa podkarpackiego. A 37% przedsibiorstw
z poudniowo-wschodniej Polski uzyskuje nieco ponad 27% udziau
w sprzeday ogem oferujc produkty i usugi na rynek europejski.
Warto podkreli take stosunkowo due znaczenie rynku transgranicznego. Funkcjonuje na nim a 27% badanych, cho sprzedaje tylko
15,15% wartoci sprzeday ogem, a wic nieznacznie tylko wicej ni
rednio w prbie przedsibiorstw czterech podregionw. Ponownie najwyej stan umidzynarodowienia, tym razem w formie aktywnej obsugi
rynkw zagranicznych, dotyczy przedsibiorstw z podregionu kroniesko-przemyskiego. Ich zaangaowanie w wymian transgraniczn take
jest stosunkowo wysokie w paszczynie udziau firm zaangaowanych
w tak wspprace, jednak jest jeszcze ograniczone pod wzgldem realizowanej skali sprzeday.
Koncentracja na rynku lokalnym okazaa si take charakterystyczna
dla badanych firm z obwodu grodzieskiego. Cztery pite z nich (80%)
oferuje produkty i usugi na rynku lokalnym, uzyskujc tu ponad poow
wartoci w sprzeday ogem (wykres 47.). Dwie trzecie firm sprzedaje
na rynku regionalnym, z ktrego pozyskuje jednak zaledwie 14,61%
wartoci sprzeday ogem. Trzecim co do znaczenia rynkiem zbytu jest
rynek krajowy, z ktrego korzysta ponad poowa firm uzyskujc niespena jedn czwart wartoci sprzeday. Tradycyjne powizania gospodarcze sprawiaj, i wanym rynkiem pozostaje rynek rosyjski, gdzie 25%
przedsibiorstw oferuje produkty i usugi, uzyskujc jednak zaledwie
niespena 6% wartoci sprzeday. Na rynek transgraniczny swoje produkty i usugi oferuje zaledwie 7% firm obwodu grodzieskiego, udzia
184
Rozdzia 3.
sprzeday na rynek transgraniczny jest przy tym znikomy i wynosi tylko

0,65%.
Wykres 46. Rynki, na ktrych sprzedawane s produkty/usugi (podregion
kroniesko-przemyski)
22,42%
12,00%
27,49%
37,00%
19,25%
8,00%
20,71%
7,00%
15,15%
27,00%
42,71%
56,00%
35,57%
49,00%
58,07%
67,00%

Kraje UE
Rosja
transgranicznego
Rynek krajowy
Rynek regionalny
Rynek lokalny
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Wykres 47. Rynki, na ktrych sprzedawane s produkty/usugi

(obwd grodzieski)
0,75%
5,00%
3,31%
12,00%
5,95%
25,00%
1,25%
9,00%
0,65%
7,00%
23,21%

Kraje UE
Rosja
transgranicznego
Rynek krajowy
14,61%
Rynek regionalny
Rynek lokalny
56,00%
65,00%
50,27%
80,00%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

185
Rynek transgraniczny w kategoriach lokowania na nim produktw

i usug w przypadku przedsibiorstw obwodu grodzieskiego jest obsugiwany w stopniu minimalnym. Wydaje si jednak, i wzgldnie w stosunku do realizowanych obrotw liczba firm dokonujcych ekspansji
transgranicznej wiadczy, e firmy obwodu zaczynaj poszukiwa swoich szans na pobliskim rynku podregionu biaostocko-suwalskiego. Ta
powoli rozpoczynajca si by moe ekspansja powinna by wzmacniana i promowana przez instytucje publiczne po obu stronach granicy.
Przedsibiorstwa obwodu zakarpackiego gwnie sprzedaj swoje
produkty i usugi na rynku lokalnym (60% przedsibiorstw z 65,70%
udziaem) oraz rynku regionalnym (68% firm i 52,77% udziaw ze
sprzeday ogem) (wykres 48.). Trzecim co do wielkoci rynkiem zbytu
jest rynek krajowy. Jedna trzecia przedsibiorstw oferuje na nim swoje
produkty i usugi, czerpic z tego prawie 40,00% udziaw w oglnej
sprzeday. Rynek transgraniczny podregionu kroniesko-przemyskiego
obsugiwany jest w minimalnym zakresie, jedynie dwie firmy (2%) dostarczaj tu swoje produkty bd usugi. Warto zauway, i podmioty te
s jednak w stanie lokowa tu znaczny udzia swoich obrotw, bo rednio 37,5%. Wyranie rysuje si wniosek o niewykorzystywaniu w ekspansji firm z obwodu zakarpackiego rynku transgranicznego.
Wykres 48. Rynki, na ktrych sprzedawane s produkty/usugi (obwd
zakarpacki)
2,00%
15,00%
Kraje UE
42,63%
19,00%
Rosja
5,00%

transgranicznego
1,00%
2,00%
31,00%
50,00%
37,50%
38,43%
32,00%
Rynek krajowy
52,77%
Rynek regionalny
68,00%
65,70%
60,00%
Rynek lokalny
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

rdo: opracowanie wasne na podstawie bada CATI. N=100
186
Rozdzia 3.
3.3. Rynki zaopatrzenia

Moliwoci wsppracy transgranicznej nie ograniczaj si do ekspansji rynkowej na pobliski rynek zagraniczny. Korzystne dla firm,
wzmacniajce ich konkurencyjno na rynku wewntrznym i na rynkach
krajw trzecich moe by czerpanie zaopatrzenia z rynku transgranicznego. W badaniu uwzgldniono kwestie rynkw, z jakich czerpi zaopatrzenie przedsibiorstwa w czterech podregionach. Zbiorcze wyniki analiz dla caej prby 400 podmiotw przedstawiono na wykresie 49.
Wykres 49. Rynki zaopatrzenia (rednia dla czterech regionw)
24,07%
6,50%
24,31%
26,25%
Kraje UE
16,58%
9,25%
Rosja
transgranicznego
6,00%
18,98%
12,66%
6,50%
57,36%
65,25%
Rynek krajowy
34,79%
35,50%
Rynek regionalny
53,21%
44,00%
Rynek lokalny
0%
rednia wielko zaopatrzenia
20%
40%
60%
80%
Najwikszy odsetek przedsibiorstw z czterech badanych regionw

pozyskuje biece zaopatrzenie z rynku krajowego (wykres 49.). rednia
wielko tego zaopatrzenia wynosi nieco ponad 57% w oglnym zaopatrzeniu. Kolejnym rynkiem, z ktrego w duym stopniu przedsibiorstwa
czerpi biece zaopatrzenie, jest rynek lokalny, gdzie 44% przedsibiorstw dokonuje przecitnie 53,21% biecego zaopatrzenia. Rwnie
rynek regionalny cieszy si do du popularnoci. W regionie biecych zakupw dokonuje rednio 35,50% przedsibiorstw, uzupeniajc
swoje biece potrzeby w niespena 35% wartoci caego zaopatrzenia.
Jeli chodzi o rynek transgraniczny, to biece zaopatrzenie pozyskiwane jest na nim przez 6,50% przedsibiorcw, ktrzy kupuj przecitnie
niespena 13,00% biecego zapotrzebowania. Mona zauway, i
w kategoriach rde zaopatrzenia rynek transgraniczny odgrywa jeszcze
187
mniejsz role ni w wymiarze ekspansji rynkowej badanych przedsibiorstw. Zapewne firmy nie dostrzegaj moliwoci poprawy swojej
konkurencyjnoci dziki pozyskiwaniu z bliskich rynkw zagranicznych
konkurencyjnych zasobw. Prawdopodobnie przynajmniej po czci jest
to spowodowane barierami informacyjnymi, gdy analiza charakterystyki poszczeglnych regionw wykazaa na istnienie na ich obszarach
wzajemnie komplementarnych zasobw, na przykad zasobw surowcowych, czy potencjalnie zdolnych do kooperacji bran gospodarczych.
Przedsibiorstwa dziaajce w podregionie biaostocko-suwalskim
w gwnej mierze dokonuj biecych zakupw na rynku krajowym
(wykres 50.). Z tego rynku pozyskiwane jest przecitnie 71,19% zaopatrzenia przez 72% firm. Na rynku lokalnym zaopatruje si 43% firm,
zaspokajajc ponad 55% biecych potrzeb. Z rynku transgranicznego
biece zaopatrzenie pozyskuje zaledwie 3,00% przedsibiorstw, czyli
3 z badanych 100 przedsibiorstw. Co ciekawe, firmy te przecitnie uzupeniaj 35% biecego zaopatrzenia na rynku obwodu grodzieskiego.
Jeszcze ciekawiej wyglda sytuacja kraju ssiadujcego z wyczeniem
regionu transgranicznego, a zatem na Biaorusi z wyczeniem obwodu
grodzieskiego. Na tym rynku biece zaopatrzenie uzupenia 5 przedsibiorstw, zaspokajajc z niego 58% oglnego biecego zaopatrzenia.
Nawet biorc pod uwag czne zaopatrzenie czerpane z Biaorusi mona oceni, i firmy podregionu biaostocko-suwalskiego w niedostatecznym stopniu wykorzystuj moliwoci podnoszenia swojej konkurencyjnoci dziki pozyskiwaniu zaopatrzenia na rynku transgranicznym. Rynek transgraniczny jako rdo zaopatrzenia jest niewiele waniejszy ni
rynki odlegych pozostaych krajw wiata. Z tych rynkw biece
zaopatrzenie pozyskuje 6% przedsibiorstw, zaspokajajc swoje potrzeby w ponad poowie.
Firmy podregionu kroniesko-przemyskiego biece zaopatrzenie
uzupeniaj przede wszystkim na rynku krajowym (wykres 51.). Zakupw dokonuje 88% przedsibiorstw, ktre uzupeniaj w ponad 77%
biece zapotrzebowanie. Warto zauway, i pozyskiwanie zaopatrzenia na szerszym rynku krajowym w wikszym zakresie przez firmy
z analizowanego podregionu sprzyja ich wyszej konkurencyjnoci. Podobnie wysoki udzia zaopatrzenia jest z rynkw zagranicznych, gdzie
39% firm uzupenia 23% swoich biecych potrzeb dokonujc zakupw
na rynkach krajw Unii Europejskiej.
188
Rozdzia 3.
Wykres 50. Rynki zaopatrzenia (podregion biaostocko-suwalski)

51,67%
6,00%
Kraje UE
Rosja
3,00%
Rynek kraju ssiadujcego z wyczeniem

29,28%
18,00%
36,67%
58,00%
5,00%
35,00%
3,00%
71,19%
72,00%
Rynek krajowy
35,69%
32,00%
Rynek regionalny
Rynek lokalny
43,00%
0%
55,23%
10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
W caej badanej prbie nie stwierdzono natomiast wykorzystania

w przedsibiorstwach podregionu kroniesko-przemyskiego biecego
zaopatrzenia pozyskiwanego z obwodu zakarpackiego. Na stan ten
wpywaj zapewne wzmiankowane bariery informacyjne co do moliwoci pozyskiwania atrakcyjnego zaopatrzenia z rynku transgranicznego.
Wykres 51. Rynki zaopatrzenia (podregion kroniesko-przemyski)
Kraje UE
11,86%
7,00%
23,00%
39,00%
10,00%
Rosja
1,00%
Rynek kraju ssiadujcego z wyczeniem 3,00% 16,67%
0,00%
0,00%
77,44%
88,00%
Rynek krajowy
Rynek regionalny
24,00%
Rynek lokalny
38,58%
27,00%
45,04%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%100%

189
Najwikszy odsetek przedsibiorstw obwodu grodzieskiego pozyskuje biece zaopatrzenie z rynku krajowego (56% firm), jednak zaspokajaj one zaledwie przecitnie 23,21% oglnego zapotrzebowania (wykres 52.). W najwikszym stopniu biece zaopatrzenie jest zaspokajane
na rynku lokalnym 54% firm dokonuje zakupw zaspokajajcych ponad poow biecych potrzeb. Niespena jedna trzecia przedsibiorstw
pozyskuje biece zaopatrzenie z rynku rosyjskiego oraz rynku krajw
Unii Europejskiej. Niemniej jednak z tych rynkw zaspokajana jest niewielka cz biecego zaopatrzenia. W przypadku rynku rosyjskiego
jest to niespena 6%, a w przypadku krajw UE nieco ponad 3% oglnego biecego zapotrzebowania firm. Interesujca sytuacja rysuje si
w firmach obwodu grodzieskiego w zakresie wykorzystania zaopatrzenia pochodzcego z podregionu biaostocko-suwalskiego, czyli regionu
transgranicznego. Na pozyskiwanie zaopatrzenia z tego kierunku zwrcio uwag a 21% badanych, jednak przecitna warto zaopatrzenia
czerpanego z tego rynku wrd tych firm wyniosa jedynie 0,65%.
W sensie wartoci zaopatrzenia mona stwierdzi, i przedsibiorstwa
obwodu grodzieskiego jedynie w marginalnym stopniu wykorzystuj
rynek transgraniczny. Jednak znaczny udzia firm dokonujcych rozpoznania tego rynku wiadczy o zapewne rosncym zainteresowaniu rynkiem transgranicznym.
Wykres 52. Rynki zaopatrzenia (obwd grodzieski)
0,75%
8,00%
3,10%
Kraje UE
29,00%
5,90%
Rosja
transgranicznego
1,25%
0,65%
29,00%
16,00%
21,00%
Rynek krajowy
23,21%
Rynek regionalny
14,61%
24,00%
56,00%
50,27%
54,00%
Rynek lokalny
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
190
Rozdzia 3.
Przedsibiorstwa obwodu zakarpackiego pozyskuj biece zaopatrzenie gwnie z trzech rynkw lokalnego, regionalnego i krajowego
(wykres 53.). Biecego zaopatrzenia na rynku lokalnym dokonuje 52%
firm, zaspokajajc nieco ponad 62% biecych potrzeb. Jeli chodzi
o rynek regionalny, to biece zaopatrzenie pozyskuje 62% przedsibiorstw, zaspokajajc nieco ponad poow biecych potrzeb. W przypadku rynku krajowego biecych zakupw dokonuje 45% przedsibiorstw uzupeniajc swoje aktualne zapotrzebowanie w ponad 57%. Co
ciekawe, rednio co pita firma uzupenia swoje biece potrzeby na
rynkach krajw Unii Europejskiej, zaspokajajc przecitnie ponad 40%
biecego zapotrzebowania. Z rynku transgranicznego biece zaopatrzenie pozyskuj zaledwie dwie firmy, uzupeniajc 15% oglnego zapotrzebowania. Naley wnioskowa o marginalnym znaczeniu rynku
transgranicznego jako rda zaopatrzenia dla przedsibiorstw obwodu
zakarpackiego.
Wykres 53. Rynki zaopatrzenia (obwd zakarpacki)
32,00%
5,00%
Kraje UE
19,00%
41,84%
13,75%
4,00%
Rosja
transgranicznego
0,00%
0,00%
2,00%
15,00%
Rynek krajowy
45,00%
57,60%
50,29%
Rynek regionalny
62,00%
62,31%
52,00%
Rynek lokalny
0%
10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

rdo: opracowanie wasne na podstawie bada CATI. N = 100.
Wsppraca transgraniczna moe oznacza nie tylko wspdziaania

w sferze biecej sprzeday czy zaopatrzenia. Dla ksztatowania trwaej
konkurencyjnoci przedsibiorstw kluczowe znaczenie posiada zaopatrzenie inwestycyjne. W tym przypadku przedsibiorstwa staraj si
pozyskiwa zaopatrzenie reprezentujce moliwie najnowoczeniejsz
technologi. Rozpatrywane subregiony charakteryzuj si raczej niskim
poziomem rozwoju i w ograniczonym stopniu mog by lokalizacj dla
191
przedsibiorstw wiodcych jako dostawcy nowoczesnego zaopatrzenia

inwestycyjnego. Std nie naley oczekiwa zbyt intensywnej wymiany
transgranicznej w tym zakresie. Jednak pewne elementy wspdziaania
w tym zakresie mog wystpi i wspiera konkurencyjnoci wsppracujcych przedsibiorstw.
3.4. Rynki zaopatrzenia inwestycyjnego

Zaopatrzenie inwestycyjne, rozumiane jako zakup maszyn, urzdze
czy technologii, w czterech badanych regionach pochodzi przede
wszystkim z rynku krajowego (wykres 54.). Z tego kierunku niespena
70% przedsibiorstw pozyskuje prawie 68% zaopatrzenia inwestycyjnego. Na rynku lokalnym w zakupy inwestycyjne zaopatruje si 22,25%
badanych przedsibiorstw, a redni udzia tego zaopatrzenia wynosi
nieco ponad 60%. Jedna czwarta przedsibiorstw dokonuje zakupw
inwestycyjnych w krajach Unii Europejskiej zaspokajajc rednio
44,04% oglnego zapotrzebowania inwestycyjnego. Powysza struktura
zaopatrzenia odpowiada wzmiankowanemu wyej deniu do pozyskania rodkw inwestycyjnych o moliwie wysokiej nowoczesnoci i wykorzystywaniu w tym celu bardziej odlegych rynkw. Tym niemniej
3,75% przedsibiorstw zadeklarowao, i korzysta z rynkw transgranicznych i czerpie z nich rednio 23,77% wartoci zaopatrzenia inwestycyjnego. Oznacza to, i istniej cho ograniczone moliwoci wsppracy transgranicznej take w sferze zaopatrzenia inwestycyjnego.
Przedsibiorstwa podregionu biaostocko-suwalskiego dokonuj zaopatrzenia inwestycyjnego przede wszystkim na rynku krajowym (76%
firm zaspokaja rednio 85,86% zapotrzebowania inwestycyjnego) (wykres 55.). Jedno przedsibiorstwo pozyskuje zaopatrzenie inwestycyjne
z Rosji, ktre zaspokaja poow oglnego zapotrzebowania. Z rynku
krajw Unii Europejskiej pochodzi zaopatrzenie inwestycyjne rednio co
pitego przedsibiorstwa, ktre przecitnie zaspokajaj 60% oglnego
zapotrzebowania. Co ciekawe dwie firmy wskazay, e w 90% zapotrzebowania inwestycyjnego dokonuje na rynku transgranicznym. Rynek
transgraniczny ma zatem w stosunku do ogu badanych przedsibiorstw
w podregionie biaostocko-suwalskim minimalne znaczenie jako rdo
zaopatrzenia inwestycyjnego, przy czym nieliczne przykady wykazuj,
i moe by to potencjalnie interesujce rdo zaopatrzenia przynajmniej dla czci przedsibiorstw.
192
Rozdzia 3.
Wykres
54.
Rynki
pochodzenia
(rednia dla czterech regionw)
zaopatrzenia
21,06%
3,25%
Kraje UE
44,04%
25,75%
Rosja
transgranicznego
inwestycyjnego
30,72%
8,00%
1,03%
2,50%
23,77%
3,75%
67,61%
69,25%
Rynek krajowy
Rynek regionalny
12,25%
Rynek lokalny
33,86%
60,58%
22,25%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Wykres
55.
Rynki
pochodzenia
(podregion biaostocko-suwalski)
zaopatrzenia
10,00%
2,00%
Kraje UE
22,00%
Rosja
1,00%

transgranicznego
0,00%
0,00%
inwestycyjnego
60,00%
50,00%
90,00%
2,00%
85,86%
76,00%
Rynek krajowy
Rynek regionalny
6,00%
Rynek lokalny
28,83%
17,00%
71,88%
0% 10%20%30%40%50%60%70%80%90%100%
193
Wrd przedsibiorstw podregionu kroniesko-przemyskiego gwnym rynkiem, z ktrego pochodzi zaopatrzenie inwestycyjne jest rynek
krajowy (wykres 56.). Z niego korzysta 86% firm, zaspokajajc rwnie
86% oglnego zapotrzebowania. Z rynku krajw Unii Europejskiej pochodzi zaopatrzenie 16% przedsibiorstw, przy czym rednia wielko
tego zaopatrzenia wynosi nieco ponad 50%. adna z badanych firm podregionu kroniesko-przemyskiego nie pozyskuje zaopatrzenia inwestycyjnego z rynku transgranicznego ani z kraju ssiadujcego, z wyczeniem obszaru transgranicznego.
Wykres
56.
Rynki
pochodzenia
(podregion kroniesko-przemyski)
6,00%
Kraje UE
zaopatrzenie
20,80%
50,50%
16,00%
Rosja
1,00%
Rynek kraju ssiadujcego z wyczeniem

obszaru transgranicznego
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
inwestycyjnego
50,00%
86,00%
86,00%
Rynek krajowy
Rynek regionalny
45,14%
7,00%
Rynek lokalny
69,56%
9,00%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Zaopatrzenie inwestycyjne przedsibiorstw obwodu grodzieskiego

pochodzi w gwnej mierze z rynku krajowego, na ktrym zakupw
inwestycyjnych dokonuje 65% firm, rednio zaspokajajc niespena 30%
caoci zapotrzebowania (wykres 57.). Prawie jedna trzecia firm (32%)
dokonuje zakupw inwestycyjnych na rynku lokalnym, zaspokajajc
niespena jedn trzeci caoci zaopatrzenia. Co trzecie grodzieskie
przedsibiorstwo pozyskuje zaopatrzenie inwestycyjne z rynkw krajw
Unii Europejskiej, przy czym rednia wielko tego zaopatrzenia wynosi nieco ponad 13%. Na pozyskiwanie zaopatrzenia inwestycyjnego
z rynku transgranicznego wskazao a 13 firm, przy czym rednia wielko tego zaopatrzenia wyniosa niewiele bo zaledwie 5,08%. Przykad
194
Rozdzia 3.
przedsibiorstw obwodu grodzieskiego potwierdza, i cho zakres

wsppracy transgranicznej w sferze zaopatrzenia inwestycyjnego nie
jest obecnie duy, to wsppraca ta moe si rozwija.
Wykres
57.
Rynki
(obwd grodzieski)
pochodzenia
zaopatrzenia
inwestycyjnego
3,45%
4,00%
13,20%
Kraje UE
8,88%
Rosja
transgranicznego
31,00%
27,00%
4,10%
10,00%
5,08%
13,00%
28,59%
Rynek krajowy
65,00%
5,55%
8,00%
Rynek regionalny
31,15%
32,00%
Rynek lokalny
0%
10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

rdo: opracowanie wasne na podstawie bada CATI. N=100
Poowa przedsibiorstw obwodu zakarpackiego w gwnej mierze

dokonuje zakupw inwestycyjnych na rynku krajowym, zaspokajajc
niespena 70% caoci zapotrzebowania (wykres 58.). Kraje Unii Europejskiej s rynkiem, z ktrego 34% firm pozyskuje nieco ponad poow
zaopatrzenia inwestycyjnego. Z rynku lokalnego i regionalnego zaopatrzenie inwestycyjne pozyskuje okoo jednej trzeciej firm obwodu zakarpackiego, przy czym zakupy z rynku lokalnego zaspokajaj niemal 70%
caoci zaopatrzenia, a z rynku regionalnego nieco ponad 55%. adne
z przedsibiorstw nie pozyskuje zaopatrzenia inwestycyjnego z podregionu kroniesko-przemyskiego i oglnie z Polski. Biorc pod uwag
nawet skromne dowiadczenia przedsibiorstw z obwodu grodzieskiego
mona stwierdzi, i firmy obwodu zakarpackiego nie wykorzystuj
potencjau wsppracy w zakresie zapewnienia zaopatrzenia inwestycyjnego z regionu transgranicznego. Tym bardziej, i struktura przedsibiorstw przygranicznego wojewdztwa rzeszowskiego i ich wysoki poziom internacjonalizacji wskazuj, i mog one by rdem atrakcyjnego zaopatrzenia inwestycyjnego.
195
Wykres 58. Rynki pochodzenia zaopatrzenia inwestycyjnego

(obwd zakarpacki)
50,00%
1,00%
Kraje UE
34,00%
52,44%
14,00%
3,00%
Rosja
transgranicznego
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
Rynek krajowy
50,00%
Rynek regionalny
28,00%
Rynek lokalny
31,00%
69,97%
55,90%
69,72%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

3.5. Wsppraca z partnerami
We wspczesnych warunkach przedsibiorstwa d do ksztatowania relacji wspdziaania z podmiotami ze swego otoczenia. Powiazania
wykraczajce swoim charakterem poza transakcje czysto rynkowe mog
zapewni dostp do niezbdnych zasobw pozwalajcych utrzyma konkurencyjno take w wymiarze midzynarodowym. Denia te prowadz do pojawienia si nowych struktur gospodarczych o charakterze
sieciowym, takich jak na przykad klastry gospodarcze43. Relacje wspdziaania, a nawet struktury sieciowe mog wykracza poza granice narodowe i wiza przedsibiorstwa i inne podmioty w wymiarze midzynarodowym, w tym szczeglnie ze wzgldu na blisko geograficzn
w ukadzie transgraniczny. W zwizku z powyszym kwestia utrzymywania relacji wspdziaania przedsibiorstw, w tym wspdziaania
w ukadach transgranicznych, staa si przedmiotem niniejszego badania.
43
Zob. na przykad: B. Plawgo, Wpyw struktur klastrowych na konkurencyjno przedsibiorstw,

[w:] Granice strukturalnej zoonoci organizacji, A. Sopiska, S. Gregorczuk (red.), Oficyna
Wydawnicza Szkoa Gwna Handlowa, Warszawa 2014, s. 119-130; B. Plawgo, Klastry: stan
i perspektywy rozwoju w wojewdztwie podlaskim, Biaostocka Fundacja Ksztacenia Kadr, Biaystok 2014; B. Plawgo, Benchmarking klastrw w Polsce - edycja 2014: raport z badania, Polska
Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci, Warszawa 2014.
196
Rozdzia 3.
Przedsibiorstwa z czterech badanych obszarw prowadzc dziaalno gospodarcz wsppracoway w cigu ostatnich 3 lat z rnymi
typami podmiotw (wykres 59.). Najczciej wsppraca ta dotyczy
klientw z terenu kraju (68,5%), dostawcw (63%) oraz innych przedsibiorstw prowadzcych zbliony rodzaj dziaalnoci (48,25%). Ten
ostatni typ relacji wspdziaania, ktry prowadzony jest z aktualnymi
bd potencjalnymi konkurentami wiadczy o stosunkowo wysokim
poziomie zrozumienia wrd badanych przedsibiorstw co do podejmowania wspdziaania jako instrumentu zwikszania konkurencyjnoci. Takie postawy i dziaania mog prowadzi do wyksztacenia si
wysoce konkurencyjnych klastrw gospodarczych. Niestety, skonno
do wsppracy z placwkami naukowymi (5,75%), czy orodkami transferu technologii (2,75%) okazuje si ju niska, a byaby potrzebna do
ksztatowania si innowacyjnych struktur klastrowych.
Kooperacja przedsibiorstw z podmiotami majcymi siedzib w kraju
ssiedzkim wystpuje stosunkowo rzadko. Podobnie jak w ukadzie krajowym dotyczy przede wszystkim wsppracy z dostawcami z rynku
transgranicznego (18%), z klientami (16%) oraz z innymi przedsibiorstwami prowadzcymi zbliony rodzaj dziaalnoci (11,75%). Interesujce, e 5% respondentw wsppracuje ze szkoami wyszymi z regionw
transgranicznych. Cho obecnie nie jest to udzia wysoki, to wskazuje na
potencja rozwoju wsppracy transgranicznej przedsibiorstw nie tylko
w ramach dostawcw, odbiorcw i konkurentw, ale take z jednostkami
naukowymi i potencjalnie innymi partnerami. Mona dostrzec ju pierwsze podstawowe tworzce si relacje wspdziaania w ukadach transgranicznych, natomiast rysuje si jednoczenie szeroka przestrze do
rozwoju tych relacji pomidzy rnymi typami podmiotw.
Firmy podregionu biaostocko-suwalskiego przede wszystkim
wsppracuj z klientami (80%) i z dostawcami (71%) (wykres 60.).
Wanym partnerem s inne przedsibiorstwa, ktre realizuj zbliony
rodzaj dziaalnoci. Wsppracuje z nimi 64% badanych przedsibiorstw.
Warto zauway wysok skonno do zachowa kooperacyjnych take
w ukadach konkurencyjnych. Zapewne jest to zwizane z pewn ju
tradycj rozwoju struktur klastrowych w Polsce i w wojewdztwie podlaskim. Kolejn istotn grup podmiotw, z ktrymi maj kontakt firmy
s instytucje finansowe. Wskazaa na nie poowa respondentw. Zdecydowanie mniej, bo 15% podmiotw, z ktrymi jest realizowana wsppraca, to jednostki samorzdowe i rzdowe. Jako niski naley oceni
poziom wspdziaania z podmiotami sfery B+R.
197
Wykres 59. Wsppraca z partnerami (rednia dla 4 regionw)
brak odpowiedzi
6,00%
6,00%
nie wsppracujemy z adnym z

powyszych podmiotw
5,00%
5,00%
Jakie
5,00%
5,00%
z jednostkami samorzdowymi i rzdowym,

innymi
0,00%
8,00%
ze stowarzyszeniami branowymi
1,00%
z orodkami transferu technologii
0,00%
5,00%
z instytucjami finansowymi
z jednostkami badawczo-rozwojowymi
14,00%
0,00%
39,00%
0,00%
7,00%
z placwkami naukowymi
0,00%
9,00%
ze szkoami wyszymi
9,00%
0,00%
23,00%
z dostawcami
z firmami konsultingowymi
62,00%
0,00%
12,00%
z klientami
16,00%
z innymi przedsibiorstwami prowadzcymi

zbliony rodzaj dziaalnoci
15,00%
76,00%
48,00%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
Na Ukrainie
W Polsce
198
Rozdzia 3.
Wykres 60. Wsppraca z partnerami (podregion biaostocko-suwalski)

brak odpowiedzi
powyszych podmiotw
Jakie
z jednostkami samorzdowymi i
rzdowym, innymi
ze szkoami wyszymi
9,00%
9,00%
12,00%
4,00%
0,00%
1,00%
0,00%
15,00%
1,00%
7,00%
0,00%
0,00%
0,00%
50,00%
0,00%
3,00%
0,00%
5,00%
5,00%
0,00%
z dostawcami
3,00%
71,00%
1,00%
9,00%
z klientami
16,00%
z innymi przedsibiorstwami
prowadzcymi zbliony rodzaj dziaalnoci
9,00%
80,00%
64,00%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

Na Biaorusi
W Polsce
Kooperacja przedsibiorstw z podregionu biaostocko-suwalskiego

z podmiotami na terenie Biaorusi jest wysoce ograniczona. Najczciej
wsppracowano z klientami (16%) oraz innymi przedsibiorstwami
prowadzcymi podobny rodzaj dziaalnoci (9%). Zaledwie 3% wsppracuje z dostawcami, za po jednym podmiocie wskazao na kontakty
z firmami konsultingowymi, czy ze stowarzyszeniami branowymi. Ciekawe, e 5% wskazao na wspprac z uczelniami wyszymi na Biaorusi, co potwierdza istnienie moliwoci ksztatowania relacji wspdziaania w ukadzie transgranicznym pomidzy przedsibiorstwami i innymi
podmiotami.
Przedsibiorstwa z podregionu kroniesko-przemyskiego w okresie
ostatnich trzech lat wsppracoway na rynku polskim gwnie z klien-
199
tami (76%), dostawcami (62%) oraz innymi przedsibiorstwami prowadzcymi podobny profil dziaalnoci (48%) (wykres 61.). Do wysoki
odsetek (39%) respondentw wsppracuje rwnie z instytucjami finansowymi. Relatywnie niski by poziom wsppracy badanych przedsibiorstw z jednostkami rzdowymi i samorzdami (8%), jednostkami
badawczo-rozwojowymi (7%) oraz orodkami transferu technologii
(5%). Cho cytowane wskazania i tak nieco przekraczaj wyniki osigane przez firmy podregionu biaostocko-suwalskiego.
Wykres 61. Wsppraca z partnerami (podregion kroniesko-przemyski)
brak odpowiedzi
6,00%
6,00%

powyszych podmiotw
5,00%
5,00%
Jakie
5,00%
5,00%

innymi
0,00%
8,00%
1,00%
0,00%
5,00%
14,00%
0,00%
39,00%
0,00%
7,00%
0,00%
9,00%
ze szkoami wyszymi
9,00%
0,00%
23,00%
z dostawcami
0,00%
62,00%
12,00%
z klientami
16,00%
z innymi przedsibiorstwami
prowadzcymi zbliony rodzaj dziaalnoci
15,00%
76,00%
48,00%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Na Ukrainie
W Polsce
W okresie ostatnich trzech lat niski by poziom wsppracy badanych przedsibiorstw z podmiotami z Ukrainy. Wystpiy de facto jedy-
200
Rozdzia 3.
nie cztery grupy podmiotw, z ktrymi podkarpackie przedsibiorstwa

wsppracoway. W najwikszym stopniu (23%) wsppracowano z dostawcami z Ukrainy, w dalszej kolejnoci z klientami (16%) oraz innymi
przedsibiorstwami prowadzcymi zbliony rodzaj dziaalnoci (15%).
Niemal co dziesite przedsibiorstwo wsppracuje ze szkoami wyszymi z terenu obwodu zakarpackiego, a jedna firma wskazaa wspprac ze stowarzyszeniami branowymi. Poziom wsppracy przedsibiorstw podregionu kroniesko-przemyskiego z partnerami z Ukrainy
mona oceni jako stosunkowo niski, ale wyszy ni firm z podregionu
biaostocko-suwalskiego. Wystpia przy tym wsppraca w ukadach
konkurencyjnych oraz znaczca wsppraca z uczelniami wyszymi.
Na Biaorusi objte badaniami firmy najczciej wsppracuj z dostawcami (68% respondentw), z klientami (56%) oraz z przedsibiorstwami prowadzcymi zbliony rodzaj dziaalnoci (45%) (wykres 62.).
Znacznie wyszy ni w przedsibiorstwach polskich okaza si udzia
wsppracy z jednostkami samorzdowymi i rzdowymi (33%). Podobnie jak w innych regionach po polskiej stronie granicy, rwnie w obwodzie grodzieskim najmniej popularna jest wsppraca z jednostkami
badawczo-rozwojowymi (3%) czy orodkami transferu technologii (4%).
Niezalenie nawet od rnic w ustroju gospodarczym mona oceni, i
generalna skonno biaoruskich przedsibiorstw do kooperacji wydaje
si nie nisza ni w polskich regionach, co dobrze wry moliwociom
zacieniania wsppracy transgranicznej.
Stosunkowo wysokie okazay si wskazania biaoruskich przedsibiorstw biorcych udzia w badaniu na utrzymywanie relacji wspdziaania z partnerami w Polsce. Szczeglnie wsppraca z dostawcami
z terenu transgranicznego jest popularna wrd przedsibiorstw obwodu
grodzieskiego wskazuje na ni 44% respondentw. Z przedsibiorstwami prowadzcymi zbliony rodzaj dziaalnoci na terenie transgranicznym wsppracuje co pite biaoruskie przedsibiorstwo (20%),
a z klientami 16%. Co interesujce, 4% wskazao na wspprac z polskimi jednostkami samorzdowymi i rzdowymi oraz 4% na wspprac
z polskimi instytucjami finansowymi. Przykad firm obwodu grodzieskiego wskazuje na znaczne moliwoci nawizywania kontaktw transgranicznych przedsibiorstw z rnymi typami podmiotw po drugiej
stronie granicy.
201
Wykres 62. Wsppraca z partnerami (obwd grodzieski)

1,00%
1,00%
brak odpowiedzi
powyszych podmiotw
23,00%
19,00%
0,00%
1,00%
Jakie
innymi
4,00%
33,00%
2,00%
13,00%
0,00%
4,00%
4,00%
1,00%
3,00%
0,00%
4,00%
28,00%
1,00%
11,00%
ze szkoami wyszymi
44,00%
z dostawcami
68,00%
2,00%
4,00%
16,00%
z klientami
20,00%
56,00%
45,00%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

W Polsce
Na Biaorusi
Ankietowane firmy z obwodu zakarpackiego gwnie wsppracuj

z klientami (62%), dostawcami (51%) i innymi firmami, prowadzcymi
podobn dziaalno wsppracuje z nimi 36% ankietowanych firm
(wykres 63.). Kolejn wan grup podmiotw, z ktrymi firmy utrzymuj kontakt, s instytucje finansowe (23%). Ogln skonno przedsibiorstw ukraiskich do utrzymywania relacji wspdziaania mona
oceni nieco niej w stosunku do podmiotw z pozostaych badanych
podregionw. Tym niemniej take wrd tej grupy firm wystpuj relacje wspdziaania i to take z konkurentami.
202
Rozdzia 3.
Wykres 63. Wsppraca z partnerami (obwd zakarpacki)

6,00%
5,00%
brak odpowiedzi
nie wsppracujemy z adnym z powyszych
podmiotw
0,00%
0,00%
0,00%
3,00%
Jakie
innymi
0,00%
8,00%
1,00%
4,00%
0,00%
2,00%
0,00%
23,00%
0,00%
3,00%
0,00%
5,00%
ze szkoami wyszymi
5,00%
0,00%
2,00%
z dostawcami
0,00%
51,00%
15,00%
16,00%
z klientami
3,00%
0%
W Polsce
62,00%
36,00%
10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

Na Ukrainie
Zdecydowanie najsabiej wypadaj firmy z odwodu zakarpackiego

w zakresie czstotliwoci podejmowania wspdziaania z podmiotami
w regionie transgranicznym. Jedynie 16 firm wsppracuje z klientami
z obszaru transgranicznego, 5 ze szkoami wyszymi, 3 z innymi przedsibiorstwami prowadzcymi zbliony rodzaj dziaalnoci, a zaledwie
dwie firmy z dostawcami. Jedno przedsibiorstwo wskazao na wspprac ze stowarzyszeniami branowymi w Polsce. Przedsibiorstwa obwodu zakarpackiego zdecydowanie najsabiej wykorzystuj potencja
nawizywania relacji wspdziaania, w tym wspdziaania w ukadzie
transgranicznym. Warto by upowszechnia wrd firm obwodu polskie
pozytywne dowiadczenia z sieciowaniem przedsibiorstw, w tym
z rozwojem struktur klastrowych.
ROZDZIA 4.
A INNOWACYJNO PRZEDSIBIORSTW
4.1. Poziom innowacyjnoci

Obecnie jednym z najwaniejszych, jeli nie najwaniejszym wyzwaniem, przed jakim staj wszystkie przedsibiorstwa, w tym mae
i rednie, jest utrzymanie wysokiej innowacyjnoci. Tylko dziki innowacyjnoci mona utrzyma konkurencyjno na globalizujcych si
rynkach w warunkach silnej presji konkurentw z krajw o niskich kosztach wytwarzania. Rozwj dziaalnoci innowacyjnej, w tym szczeglnie
badawczo-rozwojowej, sta si priorytetem Strategii Europa 2020
i obecnego okresu programowania funduszy europejskich. Mona zakada, i wsppraca transgraniczna jest w stanie take sprzyja innowacyjnoci przedsibiorstw, ktre dzielc si dowiadczeniami i zasobami
mog osiga wyszy potencja innowacyjny. W zwizku z tym zarwno
aktualny stan procesw innowacyjnych, jak i w szczeglnoci rda
wiedzy o nowych rozwizaniach stay si przedmiotem badania.
Wyniki badania wykazay stosunkowo wysoki deklarowany przez respondentw poziom innowacyjnoci 400 przedsibiorstw w czterech
podregionach (wykres 64.). W ostatnich 3 latach dziaalnoci niemal
poowa (46,80%) przedsibiorstw wprowadzia nowe lub istotnie ulepszone produkty lub usugi. Najwicej tego typu innowacji wprowadziy
firmy z podregionu kroniesko-przemyskiego (57%) oraz obwodu zakarpackiego (56%). W pozostaych dwch badanych obszarach po 37%
firm zastosowao ten rodzaj innowacji. Wprowadzanie innowacji produktowych jest wane dla przedsibiorstw we wszystkich analizowanych
podregionach.
Rwnie duy odsetek przedsibiorstw wprowadzi zmiany w procesie
wytwarzania lub dostarczania usug. rednia dla czterech regionw wyniosa 46,80%, z czego ten rodzaj innowacji by najbardziej popularny
wrd przedsibiorstw podregionu kroniesko-przemyskiego (56%
wskaza) oraz obwodu grodzieskiego (55%). Ten rodzaj innowacji by
najrzadziej stosowany w obwodzie zakarpackim, gdzie jedna trzecia firm
204
Rozdzia 4.
zastosowaa go w cigu ostatnich trzech lat. Wyniki te potwierdzaj

diagnoz z rozdziau 2, dotyczc potrzeb modernizacji bazy wytwrczej
ukraiskich przedsibiorstw.
rednio co trzecia firma z badanych czterech obszarw w ostatnich
trzech latach wprowadzia zmiany w organizacji oraz w marketingu firmy.
Generalnie najwyszy poziom innowacyjnoci wykazuj firmy z regionu kroniesko-podkarpackiego. Nie wystpuj jednak wyrane silne
rnice generalnej oceny procesw innowacyjnych. S one prowadzone
we wszystkich badanych regionach, cho poszczeglne rodzaje innowacji s wdraane z nieco rn intensywnoci w poszczeglny regionach.
Mona na tej podstawie wnioskowa, i procesy innowacyjne stanowi
potencjaln wan i obiecujc paszczyzn wsppracy transgranicznej,
ze wzgldu na nieco rne dowiadczenia i kompetencje przedsibiorstw
pochodzcych z poszczeglnych obszarw.
Wykres 64. Poziom innowacyjnoci przedsibiorstw (innowacje wdroone
w cigu ostatnich 3 lat)
32,0%
33,0%
27,0%
39,0%
29,0%
Wprowadzia istotne zmiany w marketingu

firmy
33,3%
33,0%
29,0%
41,0%
30,0%
Wprowadzia zmiany w organizacji
Wprowadzia zmiany w procesie

wytwarzania lub dostarczania usug
46,0%
33,0%
40,0%
46,8%
Wprowadzia nowe lub istotnie ulepszone

produkty lub usugi
37,0%
37,0%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
Razem
Obwd zakarpacki
Obwd grodzieski
55,0%
56,0%
56,0%
57,0%
60%
205
Wsppraca transgraniczna a innowacyjno przedsibiorstw
4.2. rda wiedzy o nowych rozwizaniach

Procesy innowacyjne s warunkowane w duym stopniu dostpem do
rde wiedzy o nowych rozwizaniach. Takim rdem mog by podmioty w danym kraju, ale i zlokalizowane w regionie transgranicznym.
Respondentw zapytano o rdo, z ktrego czerpi wiedz na temat
nowych rozwiza (wykres 65.). W odniesieniu do podmiotw krajowych co trzecie przedsibiorstwo wskazao trzy gwne rda, w ramach ktrych si znaleli konkurenci (33,25% wskaza), wiedza z bada rynku i marketingu (32,75%) oraz liderzy w brany (32%). Rwnie
istotnym rdem wiedzy okazaa si prasa branowa (28,50%) i klienci
(25,50%). rda wiedzy o nowych rozwizaniach, ktre wykorzystuj
badane firmy, mona oceni jako zrnicowane, cho z niewielkim
udziaem orodkw naukowych (6% wskaza).
Wykres 65. rda wiedzy o nowych rozwizaniach i sposobach dziaania w
brany (rednia dla 4 regionw)
22,75%
22,75%
brak odpowiedzi
0,00%
0,50%
Inne
5,25%
Klienci
25,50%
0,25%
4,25%
Administracja publiczna
1,00%
Pracownicy
18,75%
6,00%
Wiedza z bada rynku i marketingu

1,00%
Stowarzyszenia branowe
8,25%
3,75%
Konferencje naukowe
32,75%
8,50%
5,50%
Prasa branowa
0,75%
Orodki naukowe
28,50%
6,00%
1,75%
Liderzy w brany
32,00%
3,75%
Konkurenci
0%
5%
10%
Na obszarze transgranicznym
33,25%
15%
20%
W kraju
25%
30%
35%
206
Rozdzia 4.
Niestety, pozyskiwanie wiedzy o nowych rozwizaniach z obszaru

transgranicznego oceni trzeba jako rzadkie. Jedynie 6,00% respondentw czerpie wiedz o nowych rozwizaniach z bada rynku i marketingu
pochodzcych z obszaru transgranicznego, nieco ponad 5% z prasy branowej oraz od klientw zwizanych z regionem w ssiednim kraju.
Wrd rde innowacji stosowanych przez przedsibiorstwa z podregionu biaostocko-suwalskiego szczeglnie czsto stosowanym jest
wiedza pochodzca od konkurencji (37% wskaza) oraz prasa branowa
(33%) (wykres 66.). Informacje potrzebne do wprowadzenia nowych
rozwiza niemal jedna trzecia badanych firm uzyskuje od klientw.
Nieco mniej, bo 28% prowadzi proces naladownictwa liderw branowych. Jedna pita firm jako rdo swoich innowacyjnych zmian wskazaa pracownikw swojego przedsibiorstwa. Do najrzadszych rde
wiedzy o nowych rozwizaniach i sposobach dziaania w brany respondenci z podregionu biaostocko-suwalskiego zaliczyli: stowarzyszenia
branowe (9%), orodki naukowe (7%) oraz administracj publiczn
(6%).
brany (podregion biaostocko-suwalski)
9,00%
9,00%
brak odpowiedzi
0,00%
1,00%
2,00%
Inne
Klienci
30,00%
1,00%
6,00%
0,00%
Pracownicy
0,00%
1,00%
Konferencje naukowe
1,00%
1,00%
Prasa branowa
Orodki naukowe
0,00%
Liderzy w brany
0,00%
22,00%
16,00%
9,00%
9,00%
33,00%
7,00%
28,00%
1,00%
Konkurenci
0%
37,00%
5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%
Na Biorusi
W Polsce
207
W przedsibiorstwach podregionu biaostocko-suwalskiego zwraca

uwag istotnie mniejsze wykorzystanie ni w innych badanych regionach
rda wiedzy, jakim jest wiedza z bada rynku i marketingu, co
wiadczy o rzadszym wykorzystywaniu profesjonalnych narzdzi marketingowych.
Zakres wykorzystania przez przedsibiorstwa podregionu biaostocko-suwalskiego rde wiedzy o innowacjach z obszaru obwodu grodzieskiego naley uzna za minimalny. Dwch respondentw stwierdzio, e korzystao z wiedzy klientw z obwodu grodzieskiego. Po
jednym wskazaniu odnotowano na takie rda, jak: prasa branowa,
stowarzyszenia branowe, administracja publiczna oraz konkurencja.
Interesujce, i niemal co dziesity respondent wskaza konferencje naukowe. Moe to by jednak interpretowane rwnie w ten sposb, e
przedsibiorcy bezporednio zetknli si z wiedz o biaoruskich innowacyjnych rozwizaniach na konferencjach, ktre odbyway si przynajmniej po czci w Polsce. Niewtpliwie organizacja konferencji czy
to po stronie polskiej, czy biaoruskiej ju przynosi wymierne rezultaty
w zakresie transferu wiedzy na potrzeby innowacji.
Najpopularniejszym rdem wiedzy o nowych rozwizaniach i sposobach dziaania w brany wrd przedsibiorstw z podregionu kroniesko-przemyskiego bya prasa branowa (49% odpowiedzi) (wykres
67.). W dalszej kolejnoci respondenci wskazywali na liderw w brany
(28%), konkurentw (26%), klientw (24%) i dane z bada marketingowych (22%). Najmniej popularnymi rdami wiedzy o nowych rozwizaniach i sposobach dziaania w brany byy orodki naukowe (10%)
oraz konferencje naukowe (8%).
Udzia wykorzystania transgranicznych rde wiedzy o nowych
rozwizaniach w przedsibiorstwach podregionu kronieskoprzemyskiego cho generalnie niski przewysza w tym zakresie wyniki
przedsibiorstw z podregionu biaostocko-suwalskiego. Wrd rde
wiedzy czerpanych z obwodu zakarpackiego podkarpackie podmioty
wskazyway przede wszystkim klientw (17%), pras branow (14%)
i konkurencj (8%). Warto zwrci uwag na wykorzystanie prasy
branowej, co wskazuje na moliwo czerpania ze zrnicowanych
rde wiedzy czsto rzadko wykorzystywanych przez firmy z innych
regionw.
Spord rde informacji, z ktrych grodzieskie przedsibiorstwa
czerpay wiedz na temat nowych rozwiza i sposobach dziaania
w brany, najpopularniejszym okazaa si wiedza z bada rynku i marketingu, na ktr wskazao 38% respondentw (wykres 68.). Takie profesjonalne podejcie silnie kontrastuje ze stosowanym i wyej opisanym
208
Rozdzia 4.
w odniesieniu do transgranicznego regionu biaostocko-suwalskiego. Nie

bez znaczenia dla wprowadzania innowacji jest rwnie czerpanie wiedzy od liderw w brany (27%), konkurentw (24%) oraz pracownikw
(22%).
brany (podregion kroniesko-przemyski)
28,00%
28,00%
brak odpowiedzi
0,00%
0,00%
Inne
17,00%
24,00%
Klienci
0,00%
1,00%
Pracownicy
1,00%
15,00%
3,00%
22,00%
0,00%
14,00%
1,00%
Konferencje naukowe
8,00%
14,00%
Prasa branowa
49,00%
Orodki naukowe
0,00%
Liderzy w brany
0,00%
10,00%
28,00%
8,00%
Konkurenci
26,00%
0%
10%
Na Ukrainie
20%
30%
W Polsce
40%
50%
60%
209

brany (obwd grodzieski)
39,00%
39,00%
brak odpowiedzi
0,00%
0,00%
2,00%
Inne
Klienci
15,00%
0,00%
6,00%
3,00%
Pracownicy
2,00%
6,00%
4,00%
8,00%
5,00%
Konferencje naukowe
Prasa branowa
22,00%
18,00%
14,00%
2,00%
2,00%
6,00%
Orodki naukowe
Liderzy w brany
4,00%
Konkurenci
0%
38,00%
27,00%
24,00%
5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%
W Polsce
Na Biaorusi
Co godne podkrelenia, rwnie w przypadku rde informacji czerpanych z rynku polskiego najpopularniejszym jest wiedza z bada rynku
i marketingu, na ktr wskazao 18% badanych przedsibiorstw w obwodzie grodzieskim. W mniejszym stopniu s wykorzystywane informacje od liderw rynku (6%) oraz prasa branowa (5%).
Najpopularniejszym rdem wiedzy o nowych rozwizaniach i sposobach dziaania w brany wrd przedsibiorstw z obwodu zakarpackiego, podobnie jak w obwodzie grodzieskim, byy badania rynku
i marketingu (wykres 69.). Z tego rda korzysta a 55% badanych firm.
Niewiele mniejsz popularnoci cieszyo si czerpanie wiedzy od konkurencji (46%) oraz liderw w brany (45%). W najmniejszym stopniu
wiedz o innowacyjnych rozwizaniach czerpano z administracji publicznej oraz ze stowarzysze branowych (po 4% respondentw w obu
przypadkach).
210
Rozdzia 4.
Wykres 69. rda wiedzy o nowych rozwizaniach i sposobach dziaania

w brany (obwd zakarpacki)
15,00%
15,00%
brak odpowiedzi
0,00%
1,00%
0,00%
Inne
Klienci
33,00%
0,00%
4,00%
0,00%
Pracownicy
16,00%
3,00%
55,00%
1,00%
4,00%
1,00%
Konferencje naukowe
17,00%
2,00%
Prasa branowa
18,00%
1,00%
5,00%
1,00%
Orodki naukowe
Liderzy w brany
45,00%
2,00%
Konkurenci
0%
10%
W Polsce
46,00%
20%
30%
40%
50%
60%
Na Ukrainie
O ile krajowe rda informacji dla dziaalnoci innowacyjnej przedsibiorstw obwodu zakarpackiego mona oceni jako zrnicowane
i stosunkowo bogate, to firmy zakarpackie prawie nie korzystaj ze rde po drugiej stronie granicy, czyli z podregionu kronieskoprzemyskiego.
Mona oglnie podsumowa, i przedsibiorstwa badanych podregionw w niedostatecznym stopniu wykorzystuj rda wiedzy o nowych rozwizaniach zlokalizowane w regionach transgranicznych. Jednoczenie ograniczone, ale te zrnicowane dowiadczenia wskazuj
na moliwoci szerokiego wykorzystania wiedzy z regionw przygranicznych w kraju ssiednim. Firmy wykazay moliwoci korzystania
z wiedzy dostawcw, odbiorcw, konkurentw, wiedzy z bada rynku
i marketingu, ale take konferencji naukowych czy prasy branowej.
ROZDZIA 5.
A KONKURENCYJNO PRZEDSIBIORSTW
5.1. Moliwy wpyw wsppracy transgranicznej na potencja

konkurencyjny przedsibiorstw
Rozwaania dotyczce znaczenia wsppracy transgranicznej maych
i rednich przedsibiorstw dla wzrostu gospodarczego nie mog pomin
stanu potencjau konkurencyjnego przedsibiorstw na badanych obszarach przygranicznych i potencjalnego wpywu wsppracy na ten potencja. Przedstawiciele przedsibiorstw byli proszeni o ocen poszczeglnych elementw skadajcych si na koncepcj potencjau konkurencyjnego przedsibiorstwa44 w kategoriach, czy dany element stanowi mocn
czy sab stron danego przedsibiorstwa. Jednoczenie byli proszeni
o ocen, czy wystpuje moliwo pozytywnego oddziaywania wsppracy transgranicznej na dany element potencjau konkurencyjnego.
Pozytywne odpowiedzi na powysze pytania zostay uwidocznione na
wykresie 70.
Przedsibiorcy z badanych czterech obszarw za mocne strony swojego potencjau konkurencyjnego uznali przede wszystkim znajomo
potrzeb klientw (76,75% wskaza), image (renom) firmy oraz kultur
organizacyjn istniejc w przedsibiorstwie (w obu przypadkach ponad
70% badanych przedsibiorstw skonio si do wskazania tych czynnikw jako swojej przewagi) (wykres 70.). Jednoczenie 68,50% respondentw uznao, e wsppraca transgraniczna pozytywnie wpywa na
znajomo potrzeb klientw, kolejne 56% uznao, i pozytywnie oddziauje na wizerunek firmy, a dokadnie poowa stwierdzia, e ma ona
wpyw na kultur organizacyjn przedsibiorstwa.
44
O koncepcji potencjau konkurencyjnoci przedsibiorstwa zob.: M.J. Stankiewicz, Konkurencyjno przedsibiorstw. Budowanie konkurencyjnoci przedsibiorstw w warunkach globalizacji,
TNOiK, Toru 2005.
212
Rozdzia 5.
Wykres 70. Stan mocnych stron potencjau konkurencyjnego

przedsibiorstw oraz moliwoci ich wzmocnienia na drodze
wsppracy transgranicznej (rednia dla czterech regionw)
50,00%
Istniejca w przedsibiorstwie kultura organizacyjna

Image (renoma) firmy
Skonno pracownikw do innowacji i zmian
Poziom wyksztacenia pracownikw
Posiadanie planw strategicznych
Jako kadry menederskiej
Potencja finansowy przedsibiorstwa
Poziom kosztw cakowitych
Jako kadry zatrudnionej w marketingu
Sposoby powiza z odbiorcami
Gsto i zasig posiadanej sieci dystrybucji
Sposoby powiza z dostawcami
Moliwo wpywu na kanay dystrybucji
Dogodno lokalizacji w stosunku do rde zaopatrzenia
Jako transportu
Dostp do zasobw
Posiadanie branowych, midzynarodowych certyfikatw
jakoci wytwarzanych produktw
Stosowanie systemw zapewnienia jakoci, np. ISO
Zaangaowanie naczelnego kierownictwa w programy
zapewnienia jakoci
Zaangaowanie wszystkich pracownikw w sprawy
jakoci
Jako parku maszynowego
Nowoczesno technologii
Budet na dziaalno badawczo-rozwojow
14,00%
Jako kadr zatrudnionych przy dziaalnoci badawczorozwojowej
70,50%
56,50%
72,50%
52,50%
57,25%
48,25%
66,25%
49,25%
43,50%
49,00%
58,25%
58,75%
52,50%
50,75%
38,25%
53,75%
45,25%
53,75%
59,75%
50,50%
33,00%
56,00%
64,00%
49,50%
32,75%
51,50%
62,00%
52,75%
61,25%
57,75%
50,25%
47,75%
31,00%
48,50%
34,50%
52,75%
66,75%
51,00%
57,50%
57,25%
45,25%
45,25%
58,00%
49,00%
29,75%
51,25%
68,50%
76,75%
72,00%
66,75%
Znajomo potrzeb klientw

Znajomo aktualnej sytuacji na rynku
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

Moliwo pozytywnego wpywu
Mocna strona
213
Wsppraca transgraniczna a konkurencyjno przedsibiorstw
Wpyw wsppracy transgranicznej na potencja konkurencyjny badanych firm moe by najwyszy w tych aspektach, w ktrych aktualny
potencja przedsibiorstw jest stosunkowo niski, a postrzegana sia moliwego oddziaywania wsppracy dua. Taka sytuacja ma miejsce w
przypadku takich aspektw potencjau konkurencyjnego, jak: jako kadr
zatrudnionych przy dziaalnoci badawczo-rozwojowej, moliwo
wpywu na kanay dystrybucji, budet na dziaalno badawczorozwojow, stosowanie systemw zapewnienia jakoci, posiadanie branowych, midzynarodowych certyfikatw, dostp do zasobw, poziom
kosztw cakowitych, gsto i zasig posiadanej sieci dystrybucji, posiadanie planw strategicznych.
Respondenci z podregionu biaostocko-suwalskiego za najsilniejsze
mocne strony swojego potencjau konkurencyjnego uznali znajomo
potrzeb klientw (87% wskaza), zaangaowanie naczelnego kierownictwa w programy zapewnienia jakoci (82%) oraz zaangaowanie
wszystkich pracownikw w sprawy jakoci (81%) (wykres 71.). Wsppraca transgraniczna przyczynia si, zdaniem 56% badanych, do moliwoci wzmocnienia znajomoci potrzeb klientw. Natomiast jeli chodzi
o dwie pozostae mocne strony, to 40% przedsibiorcw uznao, e
wsppraca transgraniczna z partnerami na Biaorusi wpywa na moliwoci ich wzmocnienia. Najmniej respondentw (19%) wskazao na
budet na dziaalno badawczo-rozwojow jako na mocn stron przedsibiorstwa. Jednoczenie 35% uznao, i wsppraca transgraniczna
moe przyczyni si do zwikszenia nakadw na dziaalno B+R.
Generalnie przedsibiorcy z podregionu biaostocko-suwalskiego
wysoko ocenili wikszo elementw potencjau konkurencyjnego,
a raczej niej moliwoci oddziaywania na niego wsppracy transgranicznej. Jednak w odniesieniu do niektrych elementw mona dostrzec
w ich opiniach znaczca rol, ktr moe odegra wsppraca transgraniczna we wzmacnianiu konkurencyjnoci. Przede wszystkim dotyczy to
takich obszarw, jak: nowoczesno technologii, budet na dziaalno
badawczo-rozwojow, jako kadr zatrudnionych przy dziaalnoci badawczo-rozwojowej, moliwo wpywu na kanay dystrybucji.
214
Rozdzia 5.

wsppracy transgranicznej (podregion biaostocko-suwalski)
38,00%
68,00%
48,00%
40,00%
77,00%
61,00%
33,00%

Jako transportu
Dostp do zasobw
zapewnienia jakoci
Zaangaowanie wszystkich pracownikw w sprawy jakoci
76,00%
41,00%
51,00%
38,00%
59,00%
52,00%
64,00%
49,00%
51,00%
38,00%
46,00%
54,00%
74,00%
51,00%
42,00%
49,00%
76,00%
51,00%
48,00%
47,00%
70,00%
50,00%
65,00%
51,00%
58,00%
29,00%
34,00%
29,00%
39,00%
43,00%
82,00%
41,00%
81,00%
39,00%
59,00%
59,00%
41,00%
35,00%
19,00%
33,00%
30,00%
56,00%
87,00%
57,00%
77,00%
0% 10%20%30%40%50%60%70%80%90%100%
Mocna strona
215
Istniejca w przedsibiorstwie kultura organizacyjna (95%), zaangaowanie naczelnego kierownictwa w programy zapewnienia jakoci
(93%) oraz image (renoma) firmy (92%) to trzy gwne mocne strony,
na ktre wskazuj przedsibiorcy z podregionu kronieskoprzemyskiego (wykres 72.). Jednoczenie respondenci uznali, e wsppraca transgraniczna zdecydowanie pozytywnie oddziauje na te trzy
czynniki (w kadej kategorii niespena 90% uznao, e ma ona moliwo pozytywnego wpywu na te aspekty dziaania przedsibiorstwa).
Podobnie jak wrd przedsibiorstw z Podlasia, respondenci z podregionu kroniesko-przemyskiego za najsabsz stron firmy uznali budet
na dziaalno badawczo-rozwojow. Zaledwie 15% respondentw uznao ten aspekt za mocn stron przedsibiorstwa. Jednoczenie ponad
poowa z nich uznaa, e wsppraca transgraniczna powinna pozytywnie
wpyn na ten aspekt dziaalnoci firmy.
Opinie przedsibiorcw z podregionu kroniesko-przemyskiego co
do stanu skadnikw potencjau konkurencyjnego s wysoce optymistyczne, bardziej nawet ni przedsibiorcw z wojewdztwa podlaskiego. Jednoczenie jednak przypisuj oni bardzo due moliwoci wsppracy transgranicznej w zakresie pozytywnego oddziaywania na zdecydowan wikszo aspektw potencjau konkurencyjnego. Biorc pod
uwag rnice w ocenie stanu aktualnego i potencjalnego wpywu
wsppracy na poszczeglne elementy mona wskaza kluczowe aspekty
wsppracy transgranicznej dla konkurencyjnoci podkarpackich przedsibiorstw: posiadanie planw strategicznych, jako kadry menederskiej, posiadany potencja finansowy, poziom kosztw cakowitych,
gsto i zasig posiadanej sieci dystrybucji, moliwoci wpywu na
kanay dystrybucji, posiadanie branowych i midzynarodowych certyfikatw, jako parku maszynowego oraz budet na dziaalno badawczo-rozwojow, jako kadr zatrudnionych przy dziaalnoci badawczorozwojowej.
Przedsibiorcy obwodu grodzieskiego w zdecydowanej wikszoci
(86%) uznali, e mocn stron przedsibiorstwa jest znajomo potrzeb
klientw (wykres 73.). Jednoczenie 62% wrd nich stwierdzio, e
wsppraca transgraniczna moe pozytywnie wpywa na ten aspekt
dziaalnoci firmy. Kolejn mocn stron biaoruskich podmiotw jest
znajomo aktualnej sytuacji na rynku, na ktr zwrcio uwag 81%
respondentw. Wrd nich 68% badanych wskazao, e na drodze
wsppracy transgranicznej jest moliwo pozytywnego wpywu na ten
aspekt dziaalnoci przedsibiorstwa. Istniejca kultura organizacyjna w
firmie to kolejna kategoria, ktr respondenci uznali za mocn stron
(80% wskaza).
216
Rozdzia 5.

wsppracy transgranicznej (podregion kroniesko-przemyski)
Jako transportu
Dostp do zasobw
zapewnienia jakoci
40,00%
84,00%
95,00%
88,00%
92,00%
84,00%
84,00%
77,00%
78,00%
73,00%
81,00%
66,00%
83,00%
65,00%
76,00%
54,00%
79,00%
73,00%
85,00%
77,00%
70,00%
42,00%
84,00%
77,00%
64,00%
28,00%
75,00%
76,00%
78,00%
80,00%
72,00%
61,00%
71,00%
38,00%
71,00%
59,00%
87,00%
93,00%
82,00%
77,00%
70,00%
50,00%
50,00%
75,00%
55,00%
15,00%
64,00%
35,00%
89,00%
87,00%
88,00%
72,00%
0% 10%20%30%40%50%60%70%80%90%100%
Mocna strona
217

wsppracy transgranicznej (obwd grodzieski)
49,00%
48,00%
47,00%
59,00%
43,00%


Jako transportu
Dostp do zasobw
zapewnienia jakoci
Zaangaowanie wszystkich pracownikw w sprawy
jakoci
0%
77,00%
47,00%
56,00%
41,00%

80,00%
75,00%
74,00%
53,00%
58,00%
43,00%
37,00%
61,00%
40,00%
51,00%
65,00%
46,00%
37,00%
53,00%
71,00%
44,00%
41,00%
48,00%
58,00%
52,00%
65,00%
53,00%
51,00%
59,00%
36,00%
55,00%
26,00%
50,00%
67,00%
49,00%
56,00%
73,00%
54,00%
54,00%
54,00%
67,00%
15,00%
66,00%
31,00%
62,00%
86,00%
68,00%
81,00%
20%
40%
60%
Mocna strona
80%
100%
218
Rozdzia 5.
Jednoczenie prawie poowa z nich uznaa, e wsppraca transgraniczna moe pozytywnie na ni wpyn. Budet na dziaalno badawczo-rozwojow to znw najsabsza kategoria dziaalnoci firmy. Zaledwie 15% grodzieskich przedsibiorcw wskazao na budet jako na
mocn stron, z czego 67% z nich uznao, e wsppraca transgraniczna
moe przyczyni si do poprawy tego aspektu funkcjonowania przedsibiorstwa.
Uwzgldniajc pewne saboci w strukturze elementw potencjau
konkurencyjnego badanych przedsibiorstw biaoruskich, a jednoczenie
opinie respondentw o moliwociach oddziaywania na nie wsppracy
transgranicznej mona wskaza szczeglnie istotne aspekty moliwej
poprawy konkurencyjnoci dziki rozwojowi wsppracy. Nale do
nich: poziom kosztw cakowitych, jako kadry zatrudnionej w marketingu, gsto i zasig posiadanej sieci dystrybucji, moliwoci wpywu
na kanay dystrybucji, posiadanie branowych i midzynarodowych certyfikatw, stosowanie systemw zapewnienia jakoci, jako parku maszynowego oraz budet na dziaalno badawczo-rozwojow, jako
kadr zatrudnionych przy dziaalnoci badawczo-rozwojowej.
Przedstawiciele przedsibiorstw obwodu zakarpackiego, w porwnaniu z pozostaymi regionami objtymi badaniem, s zdecydowanie bardziej sceptyczni, jeli chodzi o ocen mocnych stron potencjau konkurencyjnego swoich przedsibiorstw (wykres 74.). Wrd tych najsilniejszych aspektw potencjau konkurencyjnego wymienili: nowoczesno
technologii (62% wskaza), znajomo potrzeb klientw (47%) oraz
image (renoma) firmy (46%). Jednoczenie naley zaznaczy, i w przypadku nowoczesnoci technologii jedynie 18% przedsibiorstw uznao,
e wsppraca transgraniczna moe pozytywnie wpyn na ten aspekt
dziaalnoci firmy. Zdaniem 67% respondentw wsppraca transgraniczna moe pozytywnie wpyn na znajomo potrzeb klientw. Podobnie jak w przypadku pozostaych trzech regionw, przedsibiorstwa
z obwodu zakarpackiego za najsabsz stron uznay budet na dziaalno badawczo-rozwojow. Zaledwie 7% respondentw wskazao na t
kategori w kontekcie mocnych stron przedsibiorstwa. Jednoczenie
39% z nich uznao, e wsppraca transgraniczna moe pozytywnie
wpywa na ten aspekt dziaalnoci firmy.
219

wsppracy transgranicznej (obwd zakarpacki)
Jako transportu
Dostp do zasobw
zapewnienia jakoci
29,00%
39,00%
42,00%
46,00%
39,00%
25,00%
40,00%
34,00%
36,00%
27,00%
36,00%
34,00%
47,00%
23,00%
35,00%
11,00%
37,00%
22,00%
25,00%
23,00%
35,00%
11,00%
38,00%
32,00%
39,00%
14,00%
36,00%
44,00%
31,00%
35,00%
55,00%
31,00%
32,00%
16,00%
39,00%
14,00%
31,00%
25,00%
32,00%
16,00%
47,00%
18,00%
18,00%
62,00%
39,00%
7,00%
42,00%
23,00%
67,00%
47,00%
75,00%
37,00%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Mocna strona
220
Rozdzia 5.
Biorc pod uwag niskie oceny poszczeglnych aspektw potencjau

konkurencyjnego swoich przedsibiorstw przez respondentw w obwodzie zakarpackim, a jednoczenie docenianie potencjalnego wpywu
wsppracy transgranicznej na ich umacnianie mona wnioskowa
o moliwym szerokim wpywie takiej wsppracy na konkurencyjno
przedsibiorstw na Ukrainie. Szczeglnie due pozytywne znaczenie
wsppraca transgraniczna moe mie w kontekcie takich aspektw,
jak: potencja finansowy przedsibiorstwa, poziom kosztw cakowitych, jako kadry zatrudnionej w marketingu, gsto i zasig posiadanej sieci dystrybucji, moliwo wpywu na kanay dystrybucji, dostp
do zasobw, stosowanie systemw zapewnienia jakoci, posiadanie
branowych, midzynarodowych certyfikatw, zaangaowanie wszystkich pracownikw w sprawy jakoci, jako parku maszynowego, jako
kadr zatrudnionych przy dziaalnoci badawczo-rozwojowej, budet na
dziaalno badawczo-rozwojow, znajomo potrzeb klientw, znajomo aktualnej sytuacji na rynku.
5.2. Moliwy wpyw wsppracy transgranicznej na instrumenty konkurowania przedsibiorstw

Zajcie podanej przez przedsibiorstwo pozycji konkurencyjnej na
rynku zaley od dyskutowanego wyej potencjau konkurencyjnego, ale
nie bezporednio, lecz poprzez stosowanie pokrelonych instrumentw
konkurowania45. Stosowanie okrelonych instrumentw konkurowania
mona oprze nie tylko na zasobach wewntrznych (potencjale konkurencyjnym), ale take na zasobach zewntrznych rwnie w przypadku
dziaalnoci w sferze internacjonalizacji46. Wspprac transgraniczn
mona traktowa w tym kontekcie jako form pozyskiwania dodatkowych zasobw zewntrznych umoliwiajcych zastosowanie okrelonych instrumentw konkurowania. Przedstawiciele przedsibiorstw byli
proszeni o ocen poszczeglnych instrumentw konkurowania w kategoriach, czy okrelony instrument stanowi mocn czy sab stron danego przedsibiorstwa. Jednoczenie respondenci byli proszeni o ocen,
czy wystpuje moliwo pozytywnego oddziaywania wsppracy
transgranicznej na dany instrument konkurowania. Pozytywne odpowie-
45
O koncepcji instrumentw konkurowania zob.: M.J. Stankiewicz, Konkurencyjno przedsibiorstw..., op. cit.
46
Zob. B. Plawgo, Zachowania maych i rednich przedsibiorstw w procesie internacjonalizacji,
Instytut Organizacji i Zarzdzania w Przemyle ORGMASZ, Warszawa 2004.
221
dzi na powysze pytania uzyskane w caej badanej populacji czterech

regionw zostay uwidocznione na wykresie 75.
Zdecydowana wikszo badanych przedsibiorstw (89%) uznaa, e
jako produktw jest mocn stron ich firmy. Jednoczenie niemal 70%
stwierdzio, e wsppraca transgraniczna moe mie pozytywny wpyw
na jako oferowanych przez nie produktw. Kolejnym instrumentem
konkurowania, ktry zosta uznany przez 80,50% przedsibiorstw za
mocn stron jest cena. Jednoczenie, podobnie jak przy poprzedniej
kategorii, 70% respondentw uznao, e wsppraca transgraniczna moe
pozytywnie wpyn na ten instrument konkurowania. Wizerunek firmy
to trzeci instrument konkurowania stosowany przez przedsibiorstwa,
ktry zosta uznany za mocn stron przez wikszo respondentw
(78,75%). Przy czym niemal 75% przedsibiorcw uznaa, e wsppraca transgraniczna moe si przyczyni do jeszcze lepszego wykreowania
wizerunku firmy. Za najsabszy instrument konkurowania przedsibiorcy
uznali rozbudzanie nieznanych dotychczas potrzeb (kreowanie potrzeb).
Jako mocn stron wskazao na ten aspekt nieco ponad 36% respondentw, przy czym ponad poowa stwierdzia, e wsppraca transgraniczna
moe mie pozytywny wpyw na ten instrument konkurowania.
Moliwoci wpywu wsppracy transgranicznej na zdolno do wykorzystania okrelonych instrumentw konkurowania s najwiksze
w odniesieniu do tych instrumentw, ktrych aktualne wykorzystanie
jest jeszcze ograniczone, a wsppraca transgraniczna tworzy warunki
(zapewnia dostp do zasobw) umoliwiajce intensyfikowanie ich wykorzystania. W odniesieniu do caej populacji przedsibiorstw z tak
sytuacj mamy do czynienia szczeglnie w przypadku takich instrumentw, jak: czstsze od innych wprowadzanie na rynek nowych wyrobw,
rozbudzanie nieznanych dotychczas potrzeb (kreowanie potrzeb), promocja sprzeday, odmienno oferowanych produktw, reklama, zapewnienie klientom dogodnego dostpu do produktw, ceny usug posprzedanych.
222
Rozdzia 5.
Wykres 75. Stan mocnych stron stosowanych przez przedsibiorstwa instrumentw konkurowania i moliwo pozytywnego oddziaywania na nie
wsppracy transgranicznej (rednia dla czterech regionw)
Inne (jakie?)
3,00%
0,75%
46,75%
42,00%
Ceny usug posprzedanych

Rozbudzenie nieznanych dotychczas potrzeb
(kreowanie potrzeb)
36,50%
53,75%
Jako usug posprzedanych
47,00%
48,50%
Zakres wiadczonych usug

przedsprzedanych
47,50%
41,50%
28,75%
41,50%
Zakres wiadczonych usug posprzedanych
51,75%
56,50%
Warunki i okres gwarancji
Czstsze od innych wprowadzanie na rynek

nowych produktw
35,75%
Promocja sprzeday
55,25%
43,75%
61,75%
57,00%
53,25%
Odmienno oferowanych produktw

Reklama
47,00%
66,25%
65,00%
66,50%
Szeroko asortymentu
59,00%
72,25%
Warunki patnoci
Elastyczno dostosowania produktw do
potrzeb odbiorcw
Zapewnienie klientom dogodnego dostpu
do produktw
61,00%
68,50%
Marka produktu
56,75%
67,25%
68,50%
63,50%
64,75%
78,75%
Wizerunek firmy
69,50%
80,50%
Cena
69,25%
Jako produktw
89,00%
0% 10%20%30%40%50%60%70%80%90%100%
Mocna strona
223
Przedsibiorcy z podregionu biaostocko-suwalskiego uznali, e cena

jest zdecydowanie mocn stron ich firm (92% wskaza) (wykres 76.).
Jednoczenie 58% stwierdzio, e wsppraca transgraniczna moe pozytywnie oddziaywa na ten instrument konkurowania. Jako produktw
rwnie zostaa przypisana do zdecydowanie mocnych stron. Ogromna
wikszo, bo 90% respondentw przychylio si do tego stanowiska,
jednoczenie 52% uznao, e wsppraca transgraniczna moe pozytywnie wpyn na podniesienie jakoci oferowanych przez nich produktw
czy usug. Prawie tyle samo, bo 88% badanych przedsibiorcw jako
mocn stron wasnego biznesu uznao elastyczno dostosowania produktw do potrzeb klientw oraz wizerunek firmy. Jeli chodzi o wpyw
wsppracy transgranicznej na te dwa instrumenty konkurowania, to
64% badanych stwierdzio, e wsppraca moe pozytywnie wpyn na
elastyczno dostosowania produktw do potrzeb klientw, a 51% stano na stanowisku, e moe poprawi wizerunek firmy. Jako raczej sabe
strony przedsibiorstw zostay wskazane nastpujce instrumenty konkurowania: zakres wiadczonych usug posprzedaowych (45% uznao to
za mocn stron), czstsze od innych wprowadzanie na rynek nowych
produktw (43% wskazao to jako mocn stron) oraz rozbudzenie nieznanych dotychczas potrzeb (kreowanie potrzeb) (43% jako mocna strona). Wedug respondentw wsppraca transgraniczna moe pozytywnie
oddziaywa na te trzy instrumenty konkurowania w nieco mniejszym
stopniu.
Przedsibiorcy podregionu biaostocko-suwalskiego wyranie wyej
ocenili swoj zdolno do stosowania instrumentw konkurowania ni
potencjalny wpyw wsppracy transgranicznej na te instrumenty. Kierujc si takimi ocenami mona zauway, e tylko w nielicznych przypadkach wystpuje wysza ocenia moliwoci wpywu wsppracy nad
opini o stanie danego instrumentu tworzc du przestrze do pozytywnego oddziaywania wsppracy transgranicznej. Dotyczy to takich
instrumentw, jak: zapewnienie klientom dogodnego dostpu do produktw oraz czstsze od innych wprowadzanie na rynek nowych produktw,
a take rozbudzanie nieznanych dotychczas potrzeb (kreowanie potrzeb).
224
Rozdzia 5.
wsppracy transgranicznej (podregion biaostocko-suwalski)
0,00%
0,00%
Inne (jakie?)
36,00%
47,00%

Rozbudzenie nieznanych dotychczas
potrzeb (kreowanie potrzeb)
45,00%
43,00%
37,00%
50,00%

przedsprzedanych
posprzedanych
36,00%
45,00%
38,00%
54,00%
38,00%

Czstsze od innych wprowadzanie na
rynek nowych produktw
68,00%
49,00%
43,00%
54,00%
57,00%
Promocja sprzeday
49,00%
59,00%
54,00%
63,00%
Reklama
56,00%
Szeroko asortymentu
79,00%
51,00%
Warunki patnoci
potrzeb odbiorcw
do produktw
86,00%
64,00%
88,00%
53,00%
Marka produktu
51,00%
Wizerunek firmy
51,00%
81,00%
88,00%
58,00%
Cena
52,00%
Jako produktw
0%
20%
40%
60%
88,00%
92,00%
90,00%
80%
100%
Mocna strona
Przedsibiorcy podregionu kroniesko-przemyskiego wskazali duo

mocnych stron stosowanych przez nich instrumentw konkurowania
(wykres 77.).
225
wsppracy transgranicznej (podregion kroniesko-przemyski)
4,00%
2,00%
Inne (jakie?)
80,00%
68,00%

75,00%
57,00%
80,00%
79,00%

przedsprzedanych
79,00%
68,00%
0,00%
0,00%
86,00%
76,00%

nowych produktw
78,00%
65,00%
Promocja sprzeday
59,00%
87,00%
82,00%
73,00%

Reklama
59,00%
89,00%
Szeroko asortymentu
93,00%
80,00%
Warunki patnoci
93,00%
89,00%

potrzeb odbiorcw
do produktw
93,00%
90,00%
90,00%
95,00%
89,00%
90,00%
Marka produktu
92,00%
96,00%
Wizerunek firmy
89,00%
90,00%
Cena
92,00%
98,00%
Jako produktw
0%
20%
40%
60%
80% 100% 120%
Mocna strona
226
Rozdzia 5.
Niemale wszyscy jednogonie uznali, e jako produktw jest

mocn stron przedsibiorstwa (98% wskaza), przy czym 92% uznao,
e wsppraca transgraniczna moe pozytywnie wpyn na ten instrument konkurowania. Jedynie cztery podmioty nie wskazay jako mocn
stron wizerunku firmy, a zdecydowana wikszo respondentw przychylia si do stwierdzenia, e wsppraca transgraniczna moe pozytywnie oddziaywa na image przedsibiorstwa. Zapewnienie klientom
dogodnego dostpu do produktw to kolejny instrument konkurowania,
ktry zosta uznany za mocn stron przez zdecydowan wikszo
przedsibiorcw (95%), przy czym 90% stano na stanowisku, e
wsppraca transgraniczna mogaby pozytywnie oddziaywa na ten
instrument konkurowania.
Niewtpliwie oceny wykorzystania instrumentw konkurowania
przez firmy z podregionu kroniesko-przemyskiego s nader optymistyczne. Jednak rwnoczenie przedsibiorcy rwnie wysoko ocenili
moliwoci pozytywnego oddziaywania wsppracy transgranicznej na
te instrumenty. W konsekwencji naley wnioskowa, i w ich opinii
wsppraca transgraniczna moe wzmocni moliwo stosowania praktycznie wszystkich instrumentw konkurowania. Jednake warto podkreli jej znaczenie w przypadkach, gdzie autoocena stanu instrumentu
bya nieco nisza ni przecitnie, to jest: ceny usug posprzedanych,
rozbudzanie nieznanych dotychczas potrzeb (kreowanie potrzeb), zakres
wiadczonych usug posprzedanych, warunki i okres gwarancji, czstsze od innych wprowadzanie na rynek nowych wyrobw, promocja
sprzeday, odmienno oferowanych produktw, reklama.
Wrd mocnych stron stosowanych przez przedsibiorstwa obwodu
grodzieskiego instrumentw konkurowania naley wymieni przede
wszystkim jako produktw, na ktr wskazao 87% respondentw.
Jednoczenie 62% stwierdzio, e wsppraca transgraniczna moe pozytywnie wpyn na popraw jakoci produktu.
Kolejnym instrumentem konkurowania, ktry zosta uznany za mocn stron grodzieskich podmiotw jest cena 79% wskaza, przy czym
niespena 70% uznao, e wsppraca moe pozytywnie wpyn na cen
oferowanych produktw. Do duy odsetek badanych (73%) wskaza na
warunki patnoci jako instrument, ktrego wykorzystanie stanowi mocn stron przedsibiorstwa. Jednoczenie 59% uznao, e wsppraca
transgraniczna moe pozytywnie wpyn na ten instrument konkurowania. Grodzieskie przedsibiorstwa raczej nie wprowadzaj czciej ni
inne pomioty nowych produktw na rynek. Ten instrument konkurowania zosta uznany za sab stron (73% wskaza jako saba strona), przy
czym 56% respondentw uznao, e wsppraca transgraniczna moe
227
przyczyni si do zwikszenia czstotliwoci wypuszczania nowych

produktw na rynek.
W przypadku przedsibiorstw obwodu grodzieskiego daje si zauway, i koncentruj si one na wykorzystaniu niektrych wzmiankowanych instrumentw konkurowania, przy raczej ograniczonym stosowaniu pozostaych. Respondenci dostrzegaj jednak znaczcy potencjalny wpyw wsppracy transgranicznej nie tylko na te instrumenty, ktre
czsto wykorzystuj, ale i na pozostae. Std rysuj si szerokie moliwoci wzmacniania wykorzystania instrumentw konkurowania dziki
rozwojowi wsppracy transgranicznej. Mona tu przywoa tylko niektre przykady takich instrumentw: ceny usug posprzedanych, rozbudzanie nieznanych dotychczas potrzeb (kreowanie potrzeb), czstsze
od innych wprowadzanie na rynek nowych wyrobw, czstsze od innych
wprowadzanie na rynek nowych produktw, promocja sprzeday, odmienno oferowanych produktw, reklama.
Przedsibiorstwa obwodu zakarpackiego konkuruj przede wszystkim za pomoc jakoci produktw. A 81% respondentw uznao, e ten
instrument konkurowania jest ich mocn stron, przy czym 71% skonio si ku stwierdzeniu, e wsppraca transgraniczna moe pozytywnie
oddziaywa na poprawianie jakoci oferowanych przez nich produktw.
Jako mocn stron zauwaaj oni rwnie zakres wiadczonych usug
posprzedanych (74% wskaza), przy czym zaledwie niespena jedna
trzecia uznaa, e wsppraca transgraniczna mogaby pozytywnie oddziaywa na ten instrument konkurowania. Wrd sabych stron przedsibiorcy Zakarpacia wskazuj na rozbudzanie dotychczas nieznanych
potrzeb (kreowanie potrzeb) (84% wskaza na sab stron) oraz czstsze od innych wprowadzanie produktw na rynek (92% wskaza na sab stron instrumentu). Jednoczenie okoo jedna trzecia respondentw
uznaa, e wsppraca transgraniczna moe przyczyni si do czstszego
wprowadzania produktu na rynek czy umiejtnoci kreowania potrzeb
klientw.
228
Rozdzia 5.
wsppracy transgranicznej (obwd grodzieski)
Inne (jakie?)
5,00%
0,00%
46,00%
33,00%

62,00%
30,00%
44,00%
43,00%

przedsprzedanych
48,00%
33,00%
47,00%
38,00%
48,00%
55,00%

nowych produktw
27,00%
Promocja sprzeday
34,00%
56,00%
59,00%
55,00%
42,00%

Reklama
68,00%
31,00%
62,00%
61,00%
Szeroko asortymentu
59,00%
73,00%
Warunki patnoci
potrzeb odbiorcw
do produktw
54,00%
57,00%
57,00%
66,00%
43,00%
52,00%
Marka produktu
63,00%
70,00%
Wizerunek firmy
68,00%
79,00%
Cena
62,00%
Jako produktw
87,00%
0% 10%20%30%40%50%60%70%80%90%100%
Mocna strona
229
wsppracy transgranicznej (obwd zakarpacki)
Inne (jakie?)
3,00%
1,00%
25,00%
20,00%

16,00%
33,00%
27,00%
22,00%

przedsprzedanych
27,00%
20,00%
30,00%
35,00%
27,00%

nowych produktw
74,00%
8,00%
Promocja sprzeday
38,00%
25,00%
47,00%
42,00%
39,00%

Reklama
35,00%
54,00%
49,00%
46,00%
Szeroko asortymentu
33,00%
41,00%
Warunki patnoci
potrzeb odbiorcw
do produktw
33,00%
39,00%
39,00%
40,00%
44,00%
46,00%
Marka produktu
53,00%
61,00%
Wizerunek firmy
63,00%
61,00%
Cena
71,00%
81,00%
Jako produktw
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

Mocna strona
230
Rozdzia 5.
Spord czterech analizowanych podregionw przedsibiorcy Zakarpacia najbardziej ostronie oceniaj stan wykorzystywanych instrumentw konkurowania. Take w sposb wywaony oceniaj potencjalny
wpyw wsppracy transgranicznej na moliwoci zintensyfikowania
wykorzystania poszczeglnych instrumentw. Tym niemniej w przypadku niektrych instrumentw, dotychczas sabo wykorzystywanych rysuj
si znaczne moliwoci ich wzmocnienia dziki wsppracy transgranicznej. Dotyczy to przede wszystkim: czstszego od innych wprowadzania na rynek nowych wyrobw, rozbudzania nieznanych dotychczas
potrzeb (kreowanie potrzeb), promocji sprzeday, reklamy, warunkw
i okresu gwarancji, ceny usug posprzedanych, odmienno oferowanych produktw.
ROZDZIA 6.
BARIERY I KORZYCI WSPPRACY
TRANSGRANICZNEJ PRZEDSIBIORSTW
6.1. Bariery wsppracy midzynarodowej, w tym transgranicznej

Odnotowywane wyej ograniczone wykorzystanie wsppracy transgranicznej zarwno od strony rynkw zbytu, jak i zaopatrzenia, czy te
wsppracy w zakresie innowacji nasuwa pytanie, jakie s bariery ekspansji przedsibiorstw na inne rynki, w tym na rynek transgraniczny.
Pytanie skierowane do badanych przedsibiorstw odnosio si do napotykanych barier w procesie ekspansji na inne rynki, w tym na rynek
transgraniczny, przy czym respondenci okrelali si wpywu danej bariery na proces ekspansji oceniajc j w skali od 0 do 2, gdzie 0 brak
wpywu, 1 duy wpyw, 2 bardzo duy wpyw. Wyniki odpowiedzi zostay zaprezentowane na wykresie 80.
Zdaniem badanych najwiksz przeszkod s bariery formalnoprawne na rynku docelowym. rednia dla czterech badanych regionw wyniosa 1,08, co wiadczy o tym, e przedsibiorstwa uznaj obwarowania
prawne za istotn przeszkod w poszerzaniu dziaalnoci o nowe rynki.
Duy wpyw na proces ekspansji na inne rynki ma rwnie zmienno
waluty krajowej wzgldem walut obcych, rednia dla czterech regionw
wyniosa w tym przypadku 1,0. Najmniej istotn barier okaza si niewystarczajcy poziom znajomoci rynku docelowego (rednia 0,67).
Warto zauway, e przedsibiorstwa z podregionu kronieskoprzemyskiego najwyej oceniay wpyw poszczeglnych barier na ekspansj firmy na nowe rynki. Z kolei najmniejszy wpyw tym barierom
przypisyway podmioty z obwodu grodzieskiego. Przedsibiorstwa
podregionu biaostocko-suwalskiego nieco podobnie jak obwodu grodzieskiego w stosunkowo maym stopniu dostrzegaj bariery ekspansji,
przy czym za najsilniejsz uznaj uregulowania formalnoprawne na
rynku docelowym (0,98). Natomiast w stopniu przecitnym na tle pozo-
232
Rozdzia 6.
staych regionw bariery s postrzegane przez firmy z obwodu zakarpackiego.

Wykres 80. Bariery w procesie ekspansji na inne rynki, w tym na rynek
transgraniczny
0,17
0,00
0,0
0
Inne, jakie?
0,67
0,92
1,02
0,66
1,19
0,8
wysokie koszty kredytw na dziaalno

eksportow
0,89
0,79
1,05
1,08
0,63
wysokie koszty importu zaopatrzeniowego
1,00
zmienno kursu waluty krajowej wzgldem

walut obcych
0,73
0,74
1,21
1,31
0,63
0,47
0,73
0,94
0,37
poziom zaawansowania technologicznego

produktu
0,83
0,82
0,73
0,97
0,79
niska konkurencyjno cenowa

produktw/usug
0,77
0,79
0,55
0,66
niski poziom popytu zewntrznego
1,09
0,89
0,82
0,63
0,74
brak wsparcia ze strony instytucji otoczenia

biznesu
1,39
1,08
0,94
0,84
0,98
bariery formalno-prawne na rynku

docelowym
niewystarczajcy poziom rodkw
finansowych na promocje
przedsibiorstwa/produktw na rynku
niewystarczajcy poziom znajomoci rynku
docelowego
0,85
0,57
0,66
0,01
1,55
1,07
1,10
0,67
0,62
0,79
1,28
0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8
Razem
Obwd zakarpacki
Obwd grodzieski
233
Bariery i korzyci wsppracy transgranicznej przedsibiorstw
Gwn barier jest w ich przypadku zmienno kursu walutowego

(rednia 1,21), ale due znaczenia ma take niewystarczajcy poziom
rodkw finansowych na promocj przedsibiorstwa/produktu na rynku
docelowym (rednia 1,07) oraz wysokie koszty kredytw (1,02) i dopiero na kolejnej pozycji znalazy si bariery formalnoprawne na rynku
docelowym.
6.2. Korzyci ze wsppracy transgranicznej

Pomimo istnienia rnego typu barier wsppraca transgraniczna maych i rednich przedsibiorstw moe si rozwija pod warunkiem dostrzegania okrelonych korzyci wynikajcych z jej prowadzenia. Problemem jest nie tylko zidentyfikowanie obiektywnie istniejcych korzyci, ale take ustalenie, czy s one elementem wiadomoci potencjalnie
zainteresowanych przedsibiorcw. Respondenci badania oceniali moliwo wystpienia szeregu potencjalnych korzyci wynikajcych z kooperacji transgranicznej w stosunku do ich przedsibiorstwa w skali od -2
do +2, gdzie -2 oznaczao zdecydowanie si nie zgadzam, -1 nie zgadzam si, 0 nie mam zdania, +1 zgadzam si i +2 zdecydowanie
si zgadzam.
Jedna trzecia przedsibiorcw (33,07% opinii zdecydowanie zgadzam si) z czterech badanych regionw uznaa, e najwiksz korzyci wynikajc ze wsppracy transgranicznej moe by dostp do rynkw zbytu po drugiej stronie granicy (wykres 81.). Kolejne 31% zgodzio si z tym stwierdzeniem. Inn potencjaln korzyci, ktr dostrzegaj
badane podmioty jest dostp do nowoczesnych technologii. Zdecydowanie z tym stwierdzeniem zgadza si niespena 23% badanych, a kolejne
prawie 27% przychyla si do tego stanowiska. Trzeci, najbardziej dostrzegan korzyci wynikajc ze wsppracy transgranicznej jest dostp do taszych rde zaopatrzenia (21,91% zdecydowanie zgadza
si z tym stwierdzeniem; 27,58 zgadza si). rednie wyniki dla
czterech regionw wskazuj, i wsppraca transgraniczna, zdaniem
respondentw, nie przyczyni si do pozyskania taszej siy roboczej
ponad 21% respondentw nie zgadza si z tym stwierdzeniem,
a prawie 17% zdecydowanie jest przekonanych, e kooperacja transgraniczna nie wpynie na dostpno taszej siy roboczej. Warto zaznaczy, i do wikszoci stwierdze niemal poowa respondentw nie ustosunkowaa si. To ostatnie wiadczy dobitnie o stosunkowo powszechnym braku wiedzy o potencjalnych korzyciach ze wsppracy transgranicznej. Przy ocenie wpywu wsppracy transgranicznej na przedsibiorstwo w wymiarze dostpu do taszej siy roboczej oraz dostpu do
234
Rozdzia 6.
taszych rde zaopatrzenia brak zdania wystpi u jednej trzeciej respondentw. W pozostaych aspektach a co drugi badany nie by
w stanie oceni, czy dany czynnik wpynie na jego firm i deklarowa
nie mam zdania. Niewtpliwie naley wnioskowa o potrzebie upowszechniania wiedzy o korzyciach wsppracy transgranicznej wrd
przedsibiorcw.
Wykres
81.
Potencjalne
korzyci
(rednia dla czterech regionw)
wsppracy
14,21%
moliwo przypieszenia wdraania

innowacji marketingowych
27,89%
7,11%
3,68%
12,04%

innowacji produktowych
30,89%
7,33%
4,45%
12,63%
moliwo kooperacji produkcyjnej

obniajcej koszty
transgranicznej
26,58%
7,63%
2,89%
19,26%
19,79%
moliwo wsplnej ekspansji na rynki

trzecie
8,92%
5,25%
21,52%
dostp do wyszej jakoci zasobw pracy

(lepiej wykwalifikowanych, z wikszym
dowiadczeniem)
dostp do taszej siy roboczej
dostp do taszych rde zaopatrzenia
(surowce, pfabrykaty)
0%
10%
20%
30%
Zdecydowanie si zgadzam
Zgadzam si
Nie mam zdania
Nie zgadzam si
Zdecydowanie si nie zgadzam
50,26%
33,07%
31,23%
22,92%
26,82%
33,85%
10,68%
5,73%
7,43%
19,63%
17,51%
7,16%
9,26%
17,99%
34,92%
21,16%
16,67%
21,91%
27,58%
30,93%
12,37%
7,22%
dostp do nowoczesnych technologii
45,29%
48,55%
7,12%
5,28%
dostp do rynku zbytu po drugiej stronie

granicy
47,11%
40%
48,28%
50%
60%
235
Powysza analiza odpowiedzi dotyczcych ocen potencjalnych korzyci wsppracy transgranicznej dokonana dla caej badanej populacji
przedsibiorstw z czterech podregionw moe nie by miarodajna, gdy
przesanki wsppracy mog si istotnie rni w poszczeglnych regionach. Co wicej, wanie zrnicowanie sytuacji przedsibiorstw, ich
zasobw i kompetencji stanowi kluczowy argument na rzecz wsppracy
transgranicznej. Dziki takiemu zrnicowaniu na drodze wsppracy
przedsibiorstwa mog zyskiwa dostp do zasobw, ktre s dla nich
szczeglnie cenne, oferujc w zamian zasoby stosunkowo dla nich atwo
dostpne. Konieczna jest wic rwnoczesna analiza percepcji korzyci
wsppracy transgranicznej w poszczeglnych badanych podregionach.
Wrd przedsibiorstw podregionu biaostocko-suwalskiego dominuje przekonanie, e wsppraca transgraniczna z obwodem grodzieskim
przede wszystkim umoliwi dostp do rynku zbytu po drugiej stronie
granicy (wykres 82.). Trzy czwarte respondentw zgadza si z tym
stwierdzeniem, w tym ponad poowa jest o tym zdecydowanie przekonana. Pozostae korzyci zostay ju dostrzeone w znacznie mniejszym
stopniu. Najwiksz potencjaln korzy, ktr dostrzegaj podlascy
przedsibiorcy, stanowi dostp do taszych rde zaopatrzenia (27,84%
zdecydowanie si z tym zgadza; 20,62% zgadza si).
Przedsibiorcy podregionu biaostocko-suwalskiego we wsppracy
transgranicznej nie upatruj korzyci w dostpie do wyszej jakoci zasobw pracy (15,63% zdecydowanie si nie zgadza; 22,92% nie zgadza si). Rwnie dostp do nowoczesnych technologii nie zosta zakwalifikowany w wikszoci jako potencjalna korzy, ktra mogaby
zaistnie w wyniku wsppracy transgranicznej. Z tym stwierdzeniem
zdecydowanie nie zgodzio si niespena 15% respondentw, a kolejny
niemal co trzeci badany nie zgodzi si z tym zdaniem. Poziom braku
opinii na temat poszczeglnych potencjalnych korzyci wsppracy
transgranicznej wrd przedsibiorcw podregionu biaostockosuwalskiego jest niestety wysoki, zbliony do wynikw w caej badanej
populacji.
236
Rozdzia 6.
Wykres
82.
Potencjalne
korzyci
(podregion biaostocko-suwalski)
wsppracy

14,29%
13,27%
8,16%
10,20%

12,24%
14,29%
9,18%
11,22%
54,08%
53,06%
15,31%

obniajcej koszty
transgranicznej
26,53%
46,94%
8,16%
3,06%
22,22%
15,15%
8,08%
9,09%

trzecie
granicy
45,45%
50,51%
24,24%
17,17%
3,03%
5,05%
7,45%
6,38%
28,72%
14,89%
dowiadczeniem)
42,55%
9,38%
6,25%
45,83%
22,92%
15,63%
22,68%
21,65%
43,30%
6,19%
6,19%
27,84%
20,62%
35,05%
4,12%
12,37%

0%
10%
20%
30%
Zgadzam si
Nie mam zdania
Nie zgadzam si
40%
50%
60%
Przedsibiorcy podregionu kroniesko-przemyskiego w wikszoci

przypadkw nie mieli zdania w odniesieniu do korzyci, jakie mog
potencjalnie wystpi przy nawizaniu wsppracy transgranicznej (wykres 83.). Poziom braku opinii o korzyciach wsppracy transgranicznej
w podregionie jest bardzo wysoki na tle wypowiedzi przedsibiorcw
z pozostaych regionw. W stosunku do wikszoci aspektw korzyci,
a dwie trzecie respondentw nie miao zdania co do ich wpywu na
przedsibiorstwo. Szczeglnie w podregionie kroniesko-przemyskim
237
zasadne jest upowszechnianie wiedzy o potencjalnych korzyciach

Wrd potencjalnych korzyci wsppracy transgranicznej dostrzeonych przez firmy z Podkarpacia wyrni mona dostp do rynku zbytu
po drugiej stronie granicy. Z tym stwierdzeniem zdecydowanie zgadza
si rednio co trzeci respondent, a co czwarty zgadza si. Dostp do
taszej siy roboczej to kolejna korzy, ktra, zdaniem przedsibiorcw
z podregionu kroniesko-przemyskiego, moe potencjalnie wystpi
przy nawizaniu wsppracy transgranicznej. Ponad 8% respondentw
uznao, e kooperacja z obwodem zakarpackim zdecydowanie moe
przyczyni si do pozyskania taszej siy roboczej, a kolejne ponad 36%
zgodzio si z tym stanowiskiem. Oglnie jednak poziom postrzegania
korzyci ze wsppracy transgranicznej w regionie kronieskoprzemyskim mona oceni jako niski, na co kluczowy wpyw ma brak
wiedzy i przez to wstrzymywanie si przez respondentw z wyraaniem
zdecydowanych opinii.
Oglny poziom percepcji korzyci wsppracy transgranicznej w caej badanej prbie przedsibiorstw jest najwyszy wrd przedsibiorcw obwodu grodzieskiego. Dostrzegaj oni wiele rnorodnych korzyci, ktre potencjalnie mog wystpi w ich przedsibiorstwach przy
nawizaniu wsppracy transgranicznej (wykres 84.). Najczciej wskazuj na dostp do nowoczesnych technologii. T korzy dostrzega ponad 80% firm, z czego 46% jest o tym zdecydowanie przekonanych.
Dostp do taszych rde zaopatrzenia oraz dostp do rynku zbytu po
drugiej stronie granicy to kolejne dwie korzyci, ktre zdaniem ponad
70% biaoruskich przedsibiorcw mog potencjalnie wystpi przy
nawizaniu wsppracy z podregionem biaostocko-suwalskim w Polsce.
Przedsibiorcy biaoruscy dostrzegaj take korzyci zwizane z wdraaniem innowacji zarwno marketingowych, jak i produktowych czy
produkcyjnych obniajcych koszty wytwarzania. Natomiast zgodnie
z danymi statystycznymi przedsibiorcy z obwodu grodzieskiego zdecydowanie (20%) lub raczej (22%) nie zgadzaj si ze stwierdzeniem, e
wsppraca transgraniczna umoliwi im dostp do taszej siy roboczej.
238
Rozdzia 6.
Wykres
83.
Potencjalne
korzyci
(podregion kroniesko-przemyski)
wsppracy
transgranicznej

1,01%
11,11%
12,12%
4,04%
71,72%

1,01%
11,11%
13,13%
4,04%
70,71%
2,02%

obniajcej koszty
trzecie
14,14%
12,12%
4,04%
67,68%
3,03%
13,13%
13,13%
4,04%
66,67%
10,10%

granicy
32,32%
25,25%
21,21%
11,11%
1,01%
9,09%
11,11%
6,06%
72,73%
1,01%

dowiadczeniem)
13,13%
16,16%
4,04%
8,16%
21,43%
19,39%
14,29%
65,66%
36,73%
5,05%

28,28%
30,30%
24,24%
12,12%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Zgadzam si
Nie mam zdania
Nie zgadzam si
239
Wykres
84.
Potencjalne
(obwd grodzieski)
korzyci

5,00%
0,00%

3,00%
2,00%
wsppracy
transgranicznej
28,00%
28,00%
39,00%
21,00%

obniajcej koszty
24,00% 34,00%
35,00%
5,00%
2,00%

trzecie
2,00%
4,00%

granicy
5,00%
1,00%
24,00%
2,00%
1,00%
35,00%
35,00%
23,00%31,00%
40,00%
37,00% 46,00%
14,00%
10,00%
7,00%13,00%

43,00%
31,00%
31,00%39,00%
3,00%
8,00%
47,00%
22,00%
20,00%

19,00%
4,00%
0,00%
0%
10%
20%
Zgadzam si
Nie mam zdania
Nie zgadzam si
30%
40,00%
37,00%
40%
50%
Respondenci z obwodu zakarpackiego wyraali generalnie wysok

ocen potencjalnych korzyci ze wsppracy transgranicznej, przy czym
w odrnieniu od przedstawicieli obwodu grodzieskiego dominoway
nieco ostroniejsze opinie zgadzam si w stosunku do opinii zdecydowanie zgadzam si. Wrd przedsibiorcw obwodu zakarpackiego
najwikszy odsetek (34% - zdecydowanie i 51% - zgadza si ze
stwierdzeniem) uzna, e wsppraca transgraniczna moe uatwi dostp
do nowoczesnych technologii (wykres 85.). Kolejn korzyci, ktra
moe potencjalnie wystpi przy zacienieniu wsppracy z podregionem kroniesko-przemyskim w Polsce jest dostp do rynku zbytu Podkarpacia. Z tym stwierdzeniem zdecydowanie zgadza si co czwarty
badany, a kolejne 32% zgadza si. Przedsibiorcy podobnie jak w
przypadku obwodu grodzieskiego wysoko ocenili moliwoci wpywu
240
Rozdzia 6.
wsppracy transgranicznej na innowacyjno swoich przedsibiorstw.

Natomiast dostp do taszej siy roboczej jest tym stwierdzeniem, z ktrym wikszo respondentw (56%, w tym 23% zdecydowanie) si
nie zgodzia, co take potwierdza dane statystyczne na ten temat.
Wykres
85.
Potencjalne
(obwd zakarpacki)
korzyci
wsppracy
transgranicznej
11,00%

3,00%
0,00%
12,00%
20,00%
7,00%

obniajcej koszty
43,00%
27,00%
2,00%
0,00%
50,00%
27,00%
43,00%
4,00%
2,00%
13,00%

trzecie
23,00%
4,00%
3,00%

granicy
38,00%
26,00%
32,00%
17,00%
5,00%
3,00%
34,00%
51,00%
4,00%
1,00%
1,00%

dowiadczeniem)
8,00%
1,00%
24,00%
34,00%
15,00%
2,00%
3,00%

4,00%
0%
10%
22,00%
33,00%
23,00%
13,00%
22,00%
16,00%
20%
30%
Zgadzam si
Nie mam zdania
Nie zgadzam si
37,00%
40%
50%
60%
241
Przedsibiorcy biorcy udzia w badaniu mogli swobodnie wskaza

na dodatkowe, ich zdaniem, wystpujce korzyci ze wsppracy transgranicznej. W przypadku firm z podregionu biaostocko-suwalskiego
i kroniesko-przemyskiego cznie do najczciej wymienianych innych
korzyci wynikajcych ze wsppracy transgranicznej zaliczano przede
wszystkim pozyskanie nowych klientw z obszaru transgranicznego (36
wskaza) oraz wzrost sprzeday i zyskw (10 wskaza). Pojawiay si
rwnie odpowiedzi dotyczce zmniejszenia kosztw (5 odpowiedzi).
Niektrzy z respondentw z wojewdztwa podlaskiego wskazywali, e
dziki wsppracy bd mie cznie dostp do siy roboczej oraz rde
zaopatrzenia w surowce czy pfabrykaty w niszych cenach ni te na
rynku rodzimym. Przedsibiorcy z obwodu zakarpackiego w swobodnych wypowiedziach na temat korzyci wskazali na zwikszenie produkcji (15 odpowiedzi) i inwestycji (5 odpowiedzi). Nie wykluczono, e do
istotnych korzyci warto zaliczy rozszerzenie bazy istniejcych usug (4
odpowiedzi), popraw asortymentu (3 odpowiedzi) i wprowadzenie nowych technologii energooszczdnych i budowlanych (3 odpowiedzi).
Uznano, e w warunkach wprowadzania nowych technologii istnieje
potrzeba ich poznania (2 odpowiedzi).
Podsumowujc analiz percepcji korzyci wsppracy transgranicznej
przez przedsibiorcw naley zauway, i nieco inaczej rozkadaj si
one w regionach polskich, a inaczej w regionach Biaorusi i Ukrainy.
W polskich regionach przedsibiorcy przede wszystkim oczekuj poszerzenia rynku zbytu na swoje wyroby oraz pozyskiwania taszych rde
zaopatrzenia, a w czci cho w mniejszym zakresie dostpu do taszej
siy roboczej. W przypadku regionw po wschodniej stronie granicy na
czoo postrzeganych korzyci zdecydowanie wysuwa si dostp do technologii, ktry wie si te z oczekiwaniem przyspieszenia procesw
innowacyjnych. Na drugim miejscu dopiero pojawia si oczekiwanie
poszerzenia rynkw zbytu. Takie oczekiwania przedsibiorcw s zrozumiae, oparte na obiektywnym stanie gospodarek regionalnych i tworz doskona paszczyzn do rozwoju wzajemnie korzystnej wsppracy
transgranicznej.
ROZDZIA 7.
WSPPRACA TRANSGRANICZNA A ROZWJ
REGIONALNY
7.1. Korzyci wsppracy transgranicznej dla rozwoju regionalnego

Dotychczas analizie poddawany by wpyw wsppracy transgranicznej na przedsibiorstwa. Wspprac transgraniczn mona jednak rozpatrywa szerzej z perspektywy procesw rozwoju regionalnego. Rozwj regionalny jest pojciem szerszym, obejmujcym ilociowe i jakociowe pozytywne zmiany w strukturze spoeczno-gospodarczej okrelonego regionu. Niewtpliwie rozwj przedsibiorstw, czy nawet szerzej
wzrost gospodarczy s wanym elementem rozwoju regionalnego, ale
nie wyczerpuj penego znaczenia tego pojcia. Przedmiotem badania
bya analiza postrzegania wsppracy transgranicznej jako czynnika
rozwoju poszczeglnych badanych regionw.
W caej badanej populacji przedsibiorstw wrd najczciej wymienianych potencjalnych korzyci, ktre mog wystpi w regionie dziki
wsppracy transgranicznej wymieniano przede wszystkim wzajemne
poznanie si (wykres 86.). rednio 87,50% respondentw wskazao, i
jest to niewtpliwie korzy wynikajca ze wsppracy; przy czym
przedsibiorstwa z obwodu grodzieskiego i podregionu kronieskoprzemyskiego w nieco wikszym stopniu zauwayy t dobr stron
rozwoju wsppracy transgranicznej (92% wskaza). W najmniejszym
stopniu (cho take przy wysokim odsetku wskaza 80%) t korzy
zauwayy przedsibiorstwa z obwodu zakarpackiego.
244
Rozdzia 7.
Wykres 86. Wpyw wsppracy transgranicznej na rozwj regionu

moliwo pozyskania rodkw
finansowych zewntrznych na rozwj
regionu (rodkw krajowych, rodkw z Unii
Europejskiej, innych)
82,0%
74,0%
83,0%
94,0%
77,0%
83,8%
73,0%
88,0%
86,0%
88,0%
wzrost konkurencyjnoci regionu
87,0%
77,0%
89,0%
94,0%
88,0%
lepsza promocja regionu
77,5%
70,0%
89,0%
80,0%
71,0%
rozwj infrastruktury
87,5%
80,0%
92,0%
92,0%
86,0%
wzajemne poznanie si
63,3%
61,0%
napyw zagranicznych inwestycji
93,0%
49,0%
50,0%
85,8%
88,0%
97,0%
85,0%
73,0%
wymiana wiedzy i dowiadcze
0%
20%
40%
60%
80%
100% 120%
Razem
Obwd zakarpacki
Obwd grodzieski
Kolejn korzyci, ktr zdecydowanie dostrzegy badane przedsibiorstwa bya lepsza promocja regionu (rednio 87% wskaza). Wrd
czterech badanych obszarw to firmy z podregionu kronieskoprzemyskiego w najwikszym stopniu zwrciy uwag na ten pozytywny
245
Wsppraca transgraniczna a rozwj regionalny
aspekt wsppracy transgranicznej (94% wskaza). Najrzadziej t korzy dostrzegay podmioty z obwodu zakarpackiego (77% odpowiedzi).
Wymiana wiedzy i dowiadcze to trzecia korzy, ktr w duym
stopniu dostrzegaj przedsibiorcy z badanych obszarw. rednia wskaza dla tej kategorii wyniosa 85,80%. Najbardziej na tego typu bonus
wynikajcy ze wsppracy transgranicznej licz firmy z obwodu grodzieskiego (97%), natomiast w najmniejszym stopniu t korzy dostrzegaj podmioty z podregionu biaostocko-suwalskiego (73%).
rednio w najmniejszym stopniu jako korzy z rozwoju wsppracy
transgranicznej dostrzegany jest napyw zagranicznych inwestycji. rednia dla czterech regionw w tym przypadku wyniosa 63,30%, przy
czym na tego typu wpyw licz zdecydowanie przedsibiorcy obwodu
grodzieskiego (93% wskaza). Ograniczenie oczekiwa co do napywu
inwestycji zagranicznych szczeglnie w polskich regionach wynika zapewne ze wiadomoci ograniczonoci potencjau finansowego regionw
transgranicznych.
Mona zauway, i w badaniu ujawnia si zdecydowanie pozytywna opinia badanych przedsibiorcw co do moliwoci wpywu wsppracy transgranicznej na rozwj regionalny. wiadcz o tym wysokie
odsetki wskaza na oczekiwania pozytywnych skutkw wsppracy
transgranicznej w takich aspektach, jak: wzrost konkurencyjnoci regionu (83,8%), lepsza promocja regionu (87%), wymiana wiedzy i dowiadcze (85,8%), czy moliwoci pozyskania dodatkowych rodkw
finansowych (82%).
7.2. Bariery wsppracy transgranicznej

Wyej byy dyskutowane bariery wsppracy transgranicznej przedsibiorstw. Obecnie w kontekcie dyskusji nad wpywem wsppracy
transgranicznej na rozwj regionalny warto ponownie wrci do kwestii
barier, ale ju w wymiarze nie pojedynczych podmiotw, lecz regionw.
Jeli cae regiony mog korzysta z pozytywnego wpywu wsppracy
transgranicznej to warto rozway, jakie mog wystpowa ograniczenia
czy utrudnienia hamujce procesy wsppracy ponad granicami.
W ramach opracowywania koncepcji badania przyjto, i potencjalnie moe wystpowa 7 podstawowych wymiarw/grup barier utrudniajcych wspprace transgraniczna (wykres 87.). Przy czym w ramach
kadej z tych grup wyodrbniono z kolei szereg szczegowych czynnikw/bariery, ktre negatywnie mog oddziaywa na moliwo nawizywania i utrzymywania wsppracy transgranicznej pomidzy regionami i ich podmiotami. Respondenci badania byli proszeni o wskazanie,
246
Rozdzia 7.
ktre czynniki szczegowe ich zdaniem utrudniaj wspprac transgraniczn, w szczeglnoci przedsibiorstw w danym subregionie. Analiza odpowiedzi pozwolia nie tylko wskaza czstotliwo wskazywania
barier szczegowych, ale take znaczenie wzmiankowanych grup barier
w ramach siedmiu kategorii (wykres 87.). Wrd wymienionych grup
przeszkd rednio najwicej wskaza dotyczyo ogranicze formalnoprawnych (rednia dla czterech regionw wyniosa 64,80%). W najwikszym stopniu dostrzegaj t barier przedsibiorstwa z podregionu kroniesko-przemyskiego (80,80% wskaza), z kolei w obwodzie zakarpackim t trudno dostrzega niespena poowa przedsibiorcw.
Kolejn grup barier, ktre w najwikszym stopniu utrudniaj
wspprac transgraniczn, s ograniczenia gospodarcze (rednio
58,30% wskaza). O 10% mniej, ni wyliczona dla czterech regionw
rednia, wskaza wystpio w podregionie biaostocko-suwalskim, natomiast a niemal 78% przedsibiorstw z podregionu kronieskoprzemyskiego uznao t grup barier za istotn przeszkod we wsppracy transgranicznej.
Ograniczenia spoeczne to grupa barier, ktra w najmniejszym stopniu jest dostrzegana przez badane przedsibiorstwa. rednia dla czterech
regionw wyniosa 29,80%.
Lepsze zrozumienie natury odczuwanych barier regionalnej wsppracy transgranicznej wymaga przyjrzenia si szczegowym czynnikom
wskazywanym przez respondentw w ramach poszczeglnych grup barier.
Warto przy tym rozpocz od ogranicze formalnoprawnych, ktre
cznie zostay uznane za najwaniejsze. Wrd ogranicze formalnoprawnych najwiksz barier jest niestabilno przepisw, ktr rednio
zauwaa 70,00% badanych firm (wykres 88.). Niemale rwnie istotn
przeszkod utrudniajc wspprac transgraniczn przedsibiorstw jest
nieprecyzyjno lub brak spjnych przepisw (67,50%) oraz skomplikowana procedura uzyskiwania rodkw pomocowych (66,30%). Co
interesujce, najwiksza liczba wskaza odnoszca si do ogranicze
formalnoprawnych wystpia wrd przedsibiorstw z podregionu kroniesko-przemyskiego, natomiast ograniczenia te w najmniejszym
stopniu dostrzegaj przedsibiorstwa z obwodu zakarpackiego.
247
Wykres
87.
Bariery
utrudniajce
transgraniczn (rednia dla 4 regionw)
regionaln
33,1%
Ograniczenia rodowiskowe
55,0%
8,0%
15,5%
54,0%
29,8%
24,7%
19,0%
26,3%
Ograniczenia spoeczne
Ograniczenia gospodarcze
Ograniczenia finansowe
Ograniczenia infrastrukturalne
26,0%
Ograniczenia instytucjonalne
Ograniczenia formalnoprawne
0%
wspprac
49,3%
58,3%
52,8%
54,5%
77,8%
48,3%
47,2%
41,0%
44,7%
55,0%
48,0%
45,4%
41,8%
56,0%
57,8%
55,6%
44,5%
57,8%
60,0%
60,0%
64,8%
47,2%
65,0%
80,8%
66,2%
10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
Razem
Obwd zakarpacki
Obwd grodzieski
Wrd ogranicze instytucjonalnych, w opinii respondentw, szczeglnymi problemami mog by: sabo rozwinity system informacji
(rednio 68,8% wskaza), maa aktywno urzdw w nawizaniu
wsppracy (68,5%) oraz saba koordynacja midzy instytucjami w zakresie wsppracy (67,3%) (wykres 89.). Podobnie jak w przypadku
ogranicze formalnoprawnych, rwnie i ograniczenia instytucjonalne
w najmniejszym stopniu dostrzegane s przez przedsibiorstwa dziaajce na terenie obwodu zakarpackiego. Analizujc odpowiedzi przedsibiorstw w obszarze barier instytucjonalnych mona dostrzec, i ich ocena wpywu wadz publicznych na wspprac transgraniczn jest raczej
negatywna. Dotyczy to praktycznie wszystkich regionw (w najmniejszym stopniu zakarpackiego). Pokonanie tych barier ley w gestii insty-
248
Rozdzia 7.
tucji publicznych w poszczeglnych regionach, ale moe by take

przedmiotem wsppracy tych instytucji w ukadzie transgranicznym.
Wykres 88. Ograniczenia formalnoprawne
1,5%
0,0%
0,0%
2,0%
4,0%
brak odpowiedzi
64,8%
60,0%
66,0%
72,0%
61,0%
66,3%
47,0%
73,0%
76,0%
69,0%
60,0%
37,0%
55,0%
81,0%
67,0%
70,0%
51,0%
66,0%
94,0%
69,0%
67,5%
46,0%
70,0%
87,0%
67,0%
60,3%
42,0%
60,0%
75,0%
64,0%
ograniczona liczba ofert wsppracy

skomplikowana procedura uzyskiwania
rodkw pomocowych
skomplikowana procedura zawierania umw
niestabilno przepisw
nieprecyzyjno lub brak spjnoci
przepisw
brak odpowiednich przepisw i norm
prawnych
0% 10%20%30%40%50%60%70%80%90%100%
Razem
Obwd zakarpacki
Obwd grodzieski
Ograniczenia infrastrukturalne jako grupa zostay rednio dostrzeone przez 45,5% respondentw (wykres 90.), a wic znalazy si na dosy
odlegym miejscu za ograniczeniami formalnoprawnymi i instytucjonalnymi, ale take za ograniczeniami finansowymi i gospodarczymi. Przecitnie wszystkie szczegowe bariery wymienione wrd ogranicze
infrastrukturalnych uksztatoway si na poziomie 45% wskaza (wykres
90.). Niemniej jednak nieco wiksz liczb wskaza uzyska niedorozwj infrastruktury komunikacyjnej (rednia 47,30%), a najmniejszy
odsetek uzyskaa saba dostpno komunikacyjna przej granicznych
(43,80%). Przedsibiorstwa z obwodu grodzieskiego szczeglnie zwracaj uwag na ma liczb i przepustowo przej granicznych jako
czynnik utrudniajcy rozwj wsppracy transgranicznej (73% wskaza).
249
Przedsibiorstwa podregionu kroniesko-przemyskiego wyranie sabiej od innych odczuwaj bariery infrastrukturalne.

Wykres 89. Ograniczenie instytucjonalne
1,3%
0,0%
0,0%
2,0%
3,0%
brak odpowiedzi
41,5%
14,0%
czste zmiany (reorganizacje) instytucji i

wadz partnerw wsppracy
38,0%
65,0%
49,0%
67,3%
63,0%
69,0%
71,0%
66,0%
saba koordynacja midzy instytucjami w

zakresie wsppracy
sabo rozwinity system informacji
68,8%
63,0%
67,0%
75,0%
70,0%
maa aktywno urzdw w nawizywaniu

wsppracy
68,5%
59,0%
71,0%
75,0%
69,0%
50,8%
49,0%
50,0%
46,0%
58,0%
brak kompetencji w istniejcych instytucjach

i urzdach
19,0%
brak odpowiednich instytucji i urzdw
36,8%
28,0%
52,0%
48,0%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Razem
Obwd zakarpacki
Obwd grodzieski
250
Rozdzia 7.
Wykres 90. Ograniczenia infrastrukturalne

1,5%
0,0%
0,0%
2,0%
4,0%
brak odpowiedzi
niedorozwj infrastruktury komunikacyjnej

34,0%
saba dostpno komunikacyjna przej

granicznych
25,0%
55,0%
44,0%
40,0%
52,0%
30,0%
maa liczba i przepustowo przej

granicznych
22,0%
56,0%
43,8%
44,0%
53,0%
23,0%
sabe zagospodarowanie infrastrukturalne

przej granicznych
47,3%
53,0%
46,0%
59,0%
46,5%
73,0%
61,0%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Razem
Obwd zakarpacki
Obwd grodzieski
Wrd barier finansowych najczciej wskazywany jest brak systemu

zabezpiecze finansowych transakcji handlowych z partnerami zagranicznymi (rednio 54% wskaza) (wykres 91.). Co ciekawe, przedsibiorstwa polskie w wikszym stopniu odnosz si do tego ograniczenia.
W podregionie biaostocko-suwalskim 63% przedsibiorstw uznao, e ta
bariera wystpuje, natomiast w podregionie kroniesko-przemyskim a
niemal trzy czwarte firm stwierdzio, e ma do czynienia z tego typu
utrudnieniem. Zatem najsilniej barier t dostrzegaj najbardziej umidzynarodowione przedsibiorstwa z podregionu kronieskoprzemyskiego. Zapewne odczuwanie tej bariery wie si z szerszymi
dowiadczeniami na rynkach zagranicznych. Natomiast barier w postaci braku rodkw wasnych najsilniej odczuwaj przedsibiorcy z obwodu zakarpackiego. Przecitnie najmniejszy problem, uredniajc wyniki
251
dla czterech obszarw, stanowi niska sprawno systemu rozlicze finansowych (37,30%).
Wykres 91. Ograniczenia finansowe
1,8%
0,0%
0,0%
2,0%
5,0%
brak odpowiedzi
brak systemu zabezpiecze finansowych

transakcji handlowych z partnerami
zagranicznymi
33,0%
19,0%
niska sprawno systemu rozlicze

finansowych
54,0%
47,0%
73,0%
63,0%
37,3%
35,0%
41,0%
54,0%
50,3%
brak wasnych rodkw
38,0%
40,0%
0%
52,0%
71,0%
10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
Razem
Obwd zakarpacki
Obwd grodzieski
Uwzgldniajc najsilniej odczuwan barier finansow przez przedsibiorstwa z czterech podregionw, jak jest brak systemu zabezpiecze
finansowych transakcji z partnerami zagranicznymi, mona postulowa
w tym wzgldzie podejmowanie dziaa na szczeblu regionalnym, take
w ramach wsppracy transgranicznej. Mona myle o stworzeniu regionalnych instytucji finansowych realizujcych takie zadani, ale niewtpliwie potrzebne jest upowszechnianie informacji o systemie wsparcia eksportu funkcjonujcym w Polsce, obejmujcym takie instrumenty
finansowe, jak kredyty eksportowe czy ubezpieczenia kontraktw eksportowych.
Najpowaniejszym ograniczeniem gospodarczym wskazanym przez
badane przedsibiorstwa okazaa si odmienno systemw gospodarczych (rednia 73% wskaza) (wykres 92.). Co ciekawe, najwicej
wskaza wystpio w podregionie kroniesko-przemyskim (87%) oraz
252
Rozdzia 7.
obwodzie zakarpackim (79%). Przedsibiorstwa prowadzce dziaalno

w poudniowo-wschodniej Polsce w duym stopniu zauwaaj ograniczenia gospodarcze utrudniajce wspprac transgraniczn. Odsetek
wskaza w kadej kategorii ksztatowa si na poziomie 70% bd wicej. W przypadku bariery, jak jest brak rwnorzdnych/odpowiednich
partnerw po drugiej stronie granicy ujawnia si silna asymetria opinii
po obu stronach granicy w przypadku obwodu zakarpackiego i podregionu kroniesko-przemyskiego. O ile w pierwszym na barier t zwrcio uwag 19% badanych, to w drugim a 78%. Po czci moe faktycznie wynika to z rnic w potencjale i potrzebach przedsibiorstw,
ale zapewne jest te przynajmniej po czci konsekwencj braku wzajemnej wiedzy, co byo ju wyej identyfikowane.
Wykres 92. Ograniczenia gospodarcze
brak odpowiedzi
1,8%
0,0%
0,0%
2,0%
5,0%
brak rwnorzdnych/odpowiednich
partnerw po drugiej stronie granicy
19,0%
42,8%
39,0%
35,0%
78,0%
58,5%
52,0%
56,0%
50,0%
brak silnej reprezentacji podmiotw

gospodarczych
76,0%
73,0%
79,0%
66,0%
87,0%
60,0%
odmienno systemw gospodarczych
59,0%
61,0%
57,0%
70,0%
48,0%
asymetria w poziomie rozwoju

gospodarczego partnerw
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%100%

Razem
Obwd zakarpacki
Obwd grodzieski
Ograniczenia zaklasyfikowane do grupy gospodarcze s dostrzegane we wszystkich regionach przez przecitnie poow respondentw. Nie
mog by zatem lekcewaone. Jednak to, e nie dostrzega ich co drugi
respondent wiadczy, i nie s to ograniczenia uniemoliwiajce wspprac. Mona nawet postawi hipotez, i sia odczuwania tych barier
jest tym wiksza, im mniejsze dowiadczenia we wzajemnej wsppracy
253
transgranicznej. Aby zweryfikowa tak hipotez naleaoby przeprowadzi jednak dalsze badania, take o charakterze jakociowym.
Ograniczenia spoeczne dostrzegane s zdecydowanie rzadziej ni te
uprzednio wymieniane. Przecitnie najwikszym utrudnieniem w tej
grupie ogranicze jest saba znajomo jzyka partnera (rednia 39,50%)
(wykres 93.). Okoo jedna trzecia respondentw zauwaa te negatywne
stereotypy ssiadw, przy czym redni t zdecydowanie zawya niemal
70% wskaza przedsibiorstw z podregionu kroniesko-przemyskiego.
Firmy z pozostaych badanych obszarw odnosz si do tej bariery zdecydowanie ostroniej. Mona oceni, i przedsibiorcy biorcy udzia
w badaniu nie uwaaj aspektw spoecznych za bariery wsppracy
transgranicznej. Jest to wysoce pozytywna konstatacja, sugerujca dobre
warunki do rozwoju wsppracy transgranicznej w przyszoci.
Wykres 93. Ograniczenia spoeczne
1,3%
0,0%
0,0%
2,0%
3,0%
brak odpowiedzi
8,0%
9,0%
obawy przed napywem obcego kapitau
17,8%
21,0%
33,0%
32,3%
11,0%
21,0%
30,0%
negatywne stereotypy ssiadw
67,0%
39,5%
saba znajomo jzyka partnera
27,0%
28,0%
0%
55,0%
48,0%
10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
Razem
Obwd zakarpacki
Obwd grodzieski
Podobnie jak ograniczenia spoeczne, take ograniczenia rodowiskowe s postrzegane w wikszoci przypadkw jako mao istotne (wykres 94.). Jedynie dua odlego jest utrudnieniem dla mniej wicej co
czwartego przedsibiorstwa z podregionu kroniesko-przemyskiego
oraz obwodu zakarpackiego. rednio w czterech regionach co pity respondent uzna, e utrudnia to wspprac transgraniczn. Przeszkody
naturalnie nie stanowi ograniczenia we wsppracy transgranicznej.
rednio jedynie 6,30% przedsibiorcw uznao to za ograniczenia. Naj-
254
Rozdzia 7.
wikszy odsetek respondentw (12%) skaniajcych si ku stwierdzeniu,

e istniej przeszkody naturalne, ktre utrudniaj wspprac transgraniczn wystpi w podregionie biaostocko-suwalskim.
Wykres 94. Ograniczenia rodowiskowe
1,5%
0,0%
0,0%
2,0%
4,0%
brak odpowiedzi
6,3%
6,0%
istnienie przeszkd
naturalnych (rzeki, parki
narodowe)
3,0%
4,0%
12,0%
20,3%
24,0%
dua odlego
13,0%
27,0%
17,0%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
Razem
Obwd zakarpacki
Obwd grodzieski
Identyfikacji kluczowych barier wsppracy transgranicznej powinny

towarzyszy dziaania je eliminujce na rnych szczeblach wadz publicznych. Przykadowo szczeglnie uciliwe bariery formalnoprawne
mog by znoszone przede wszystkim na poziomie krajowym, po czci
dotyczy to take barier infrastrukturalnych. W odniesieniu do tego typu
barier zadaniem wadz regionalnych jest wpywanie na wadze krajowe
w kierunku dokonywania zmian korzystnych dla wsppracy transgranicznej. Natomiast w przypadku zidentyfikowanych silnych barier instytucjonalnych gwnym wymiarem dziaa powinien by szczebel regionalny i lokalny oraz wsppracy wadz publicznych w ukadzie transgranicznym.
ROZDZIA 8.
POTRZEBY W ZAKRESIE WSPARCIA
WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ
Niezalenie od aktualnego stanu wsppracy transgranicznej maych i

rednich przedsibiorstw istotnym pytaniem pozostaje to, czy przedsibiorcy uwaaj, e wsppraca pomidzy przedsibiorstwami powinna
by rozwijana. Na pytanie, czy w ukadzie transgranicznym istniej
potrzeby rozwoju wsppracy w ramach caej prby badawczej negatywnie odpowiedziao jedynie 13% respondentw. Najwicej negatywnych
opinii wystpio w podregionie kroniesko-przemyskim (26%) (wykres
95.). Na tej podstawie mona stwierdzi, i badani przedsibiorcy jednoznacznie opowiadaj si za rozwojem wsppracy transgranicznej przedsibiorstw. Przedstawiciele przedsibiorstw pozytywnie opiniujcy potrzeb rozwoju wsppracy jednoczenie wypowiedzieli si na temat
najbardziej podanych modeli takiej wsppracy. rednio co czwarty
badany wskaza, e najbardziej podanym modelem wsppracy transgranicznej jest wsppraca pomidzy jednostkami gospodarczymi o podobnym profilu dziaalnoci. W takim modelu mona mwi o partnerskiej kooperacji produkcyjnej, czcej moliwoci potencjalnych konkurentw dla wzmocnienia wsplnej pozycji na rynku. Nieco mniej
(16,50%) respondentw uwaa, e najbardziej naley wspiera wspprac w ramach acucha produkcyjnego na linii dostawcaproducent
dystrybutor. W takim modelu wsppraca transgraniczna przyczyniaaby
si przede wszystkim do ograniczania kosztw i w ten sposb poprawy
konkurencyjnoci cenowej acucha wytwrczego funkcjonujcego
w ukadzie transgranicznym. Naleaoby oczekiwa, e poszczeglne
regiony zajyby w takim acuchu pozycje wynikajce z denia do
minimalizacji kosztw. Niemal poowa badanych przedsibiorstw uznaa, e istnieje potrzeba rozwoju wsppracy przedsibiorstw zarwno
w ramach acucha produkcji, na przykad jak pomidzy jednostkami
gospodarczymi o podobnym profilu dziaalnoci (wykres 95.). Ta dominujca opinia moe by odbierana jako przejaw denia do wykorzystania rnych moliwych rde przewagi konkurencyjnej dziki wsppracy transgranicznej, nie ograniczajcych si do optymalizacji kosztw.
256
Rozdzia 8.
Nie wystpiy przy tym silne zrnicowania opinii pomidzy przedsibiorstwami poszczeglnych regionw. Takie wyniki badania dowodz
wysokiej wiadomoci przedsibiorcw co do zasadnoci wspierania
wsppracy transgranicznej przedsibiorstw, ktra prowadziaby do
wszechstronnego wzrostu ich konkurencyjnoci.
Wykres
95.
Potrzeby
w ukadzie transgranicznym
rozwoju
wsppracy
wsppraca pomidzy jednostkami

gospodarczymi o podobnym profilu
dziaalnoci
przedsibiorstw
24,8%
32,0%
18,0%
27,0%
22,0%
16,5%
17,0%
20,0%
7,0%
22,0%
wsppracy w ramach acucha produkcji na

przykad na linii dostawca producent
dystrybutor odbiorca finalny
49,5%
56,0%
51,0%
39,0%
52,0%
w obu powyszych formach
nie ma potrzeby wsppracy transgranicznej

przedsibiorstw
3,0%
13,0%
11,0%
12,0%
26,0%
2,5%
6,0%
0,0%
1,0%
3,0%
brak odpowiedzi
0%
10%
20%
30%
40%
50%
Razem
Obwd zakarpacki
Obwd grodzieski
60%
Pozytywne opinie co do zasadnoci wspierania wsppracy przedsibiorstw w ukadach transgranicznych powoduj, i zasadne jest formuowanie pytania dotyczcego tego, jakiego typu partnerami w obszarze
transgranicznym zainteresowane byyby badane przedsibiorstwa. Okazuje si, i przedsibiorcy w najwikszym stopniu poszukuj do wsppracy firmy o tym samym profilu dziaalnoci i potencjale (wykres 96.).
rednia dla czterech obszarw ksztatuje si na poziomie nieco ponad
43%. Niespena co czwarty przedsibiorca poszukuje firm o wikszych
rozmiarach i potencjale, ale nadal o tym samym profilu dziaalnoci.
Taki rozkad odpowiedzi wyranie potwierdza, i firmy zainteresowane
257
Potrzeby w zakresie wsparcia wsppracy transgranicznej
s przede wszystkim (bo cznie w 67,6%) znalezieniem partnera do

dziaa kooperacyjnych, ktry cechowaby si podobnym lub wikszym
potencjaem ni dana firma. Ponadto co dziesita firma chce nawiza
wspprac z mniejszym podmiotem dziaajcym w tej samej brany.
Kooperacja w sferze produkcji, ale i usug wybija si zatem na czoo
preferencji odnonie strategii wsppracy transgranicznej badanych
przedsibiorstw. Okoo jedna pita przedsibiorstw poszukuje potencjalnych dostawcw zaopatrzenia, pproduktw. Podobnie jedna pita poszukuje potencjalnych odbiorcw wyrobw i usug oferowanych przez
przedsibiorstwo. Zatem kooperacja w acuchu wytwrczym take jest
w sferze zainteresowania przedsibiorcw, ale w zdecydowanie mniejszym stopniu ni kooperacja wytwrcza. Mniejszym zainteresowaniem
cieszy si poszukiwanie wsppracy z instytucjami otoczenia biznesu
i wadzami lokalnymi (rednia w obu przypadkach to zaledwie 4,50%).
Gwnymi promotorami wsppracy mog stawa si wadze lokalne.
W badaniu sformuowano pytanie dotyczce zada, jakie w zakresie
rozwoju wsppracy transgranicznej powinny realizowa samorzdy
lokalne (wadze lokalne). Dwie trzecie respondentw uznao, e gwnym zadaniem wadz lokalnych powinny by dziaania informacyjne,
a take uproszczenie procedur administracyjnych oraz zmniejszenie
skutkw rnic w systemach prawnych po obu stronach granicy (wykres
97.). rednio po 44% przedsibiorcw stano na stanowisku, e zadaniem samorzdu lokalnego w procesie rozwoju wsppracy transgranicznej powinno by tworzenie infrastruktury oraz wspieranie potrzeb finansowych zwizanych ze wspprac transgraniczn. Wrd najrzadziej
wymienianych obszarw, w ramach ktrych przedsibiorcy oczekuj
wsparcia ze strony wadz lokalnych, znalazo si tworzenie studiw dotyczcych planw rozwoju obszarw przygranicznych traktowanych jako
zintegrowane jednostki geograficzne (rednio 10% wskaza) oraz wspieranie wsppracy w dziedzinie ochrony zdrowia (6,50%).
258
Rozdzia 8.
Wykres 96. Podani partnerzy wsppracy transgranicznej

0,5%
0,0%
1,0%
1,0%
0,0%
brak odpowiedzi
adnej z powyszych, nie jestemy

zainteresowani wspprac z
partnerami z Polski z podregionu
biaostocko-suwalskiego.
6,0%
innych podmiotw, jakich
wadz lokalnych
instytucji finansowych
19,0%
15,0%
30,0%
25,0%
2,0%
3,0%
0,0%
3,0%
2,0%
4,5%
2,0%
6,0%
5,0%
5,0%
3,0%
2,0%
9,0%
14,0%
17,0%
4,5%
4,0%
11,0%
1,0%
2,0%
instytucji otoczenia biznesu,

(szkoleniowych, doradczych),
jakich
23,0%
27,0%
29,0%
16,0%
20,0%
firmy/firm, ktre mogyby by

potencjalnymi odbiorcami waszych
wyrobw , usug, jakich
firmy/firm, ktre mogyby by
potencjalnymi dostawcami
zaopatrzenia, pproduktw,
wyposaenia, jakiego
firmy/firm mniejszych od Pastwa
przedsibiorstwa o tym samym
profilu dziaalnoci
firmy/firm wikszych rozmiarach i
potencjale o tym samym profilu
dziaalnoci
21,8%
28,0%
6,0%
15,0%
38,0%
10,5%
8,0%
8,0%
17,0%
9,0%
24,3%
25,0%
34,0%
29,0%
9,0%
firmy/firm o tym samym profilu

dziaalnoci i potencjale
33,0%
0%
10%
Razem
Obwd grodzieski
20%
30%
43,3%
49,0%
40,0%
51,0%
40%
50%
60%
Obwd zakarpacki
259
(wadz
Wykres 97. Zadania samorzdw lokalnych

w zakresie rozwoju wsppracy transgranicznej
brak odpowiedzi
inne
1,0%
2,0%
1,0%
0,0%
1,0%
1,3%
0,0%
1,0%
2,0%
2,0%
63,5%
66,0%
55,0%
75,0%
58,0%
uproszczenia procedur administracyjnych

oraz zmniejszenia skutkw rnic w
systemach prawnych po obu stronach granicy
25,5%
20,0%
19,0%
19,0%
denie do usunicia barier jzykowych

wspieranie wsppracy w dziedzinie ochrony
zdrowia
kontrola zanieczyszcze rodowiska
naturalnego i racjonalnego uytkowania
energii
tworzenie studiw dotyczcych planw
rozwoju obszarw przygranicznych
traktowanych jako zintegrowane jednostki
promocja sieci wsppracy
44,0%
50,0%
51,0%
38,0%
37,0%
26,8%
26,0%
5,0%
49,0%
27,0%
24,0%
wspieranie potrzeb finansowych zwizanych

ze wsppraca transgraniczn
opracowywanie programw rozwoju
zasobw ludzkich
44,0%
6,5%
5,0%
7,0%
4,0%
10,0%
12,5%
17,0%
11,0%
14,0%
8,0%
10,0%
9,0%
19,0%
4,0%
8,0%
tworzenie infrastruktury
opracowywanie dugofalowych strategii
wsppracy
38,3%
37,0%
50,0%
42,0%
44,0%
51,0%
46,0%
41,0%
38,0%
14,8%
17,0%
11,0%
15,0%
16,0%
66,8%
61,0%
68,0%
75,0%
63,0%
dziaania informacyjne
podnoszenie wiadomoci przedsibiorcw
23,0%
39,5%
33,0%
40,0%
0%
Razem
Obwd grodzieski
lokalnych)
62,0%
20%
40%
60%
Obwd zakarpacki
80%
260
Rozdzia 8.
Opinie przedsibiorcw co do podanych zada wadz lokalnych

w zakresie rozwoju wsppracy transgranicznej w poszczeglnych badanych podregionach okazay si zaskakujco zblione. Tym niemniej
wystpiy pewne zrnicowania. Na przykad przedsibiorcy z podregionu kroniesko-przemyskiego zdecydowanie w wikszym stopniu
(62%) docenili znaczenie podnoszenia wiadomoci przedsibiorcw ni
respondenci w pozostaych regionach. Co znamienne, faktycznie wczeniej relacjonowane odpowiedzi tej grupy przedsibiorcw wskazyway
na ich nisk wiedz o na przykad korzyciach wsppracy transgranicznej (wykres 83.), czy silne postrzeganie barier wsppracy transgranicznej (wykres 80.). Przedsibiorcy z regionu podkarpackiego take
w wikszym stopniu podkrelili denie do usuwania barier jzykowych
(44%). Innym przykadem zrnicowa jest silniejsze wsparcie zadania
w postaci opracowania dugofalowej wsppracy, ktre najbardziej docenili przedsibiorcy z obwodu grodzieskiego (49%).
Niezalenie od oglnie dyskutowanych zada wadz lokalnych w sferze promocji wsppracy transgranicznej pojawia si kwestia bezporednich potrzeb wsparcia z ich strony oczekiwanych przez przedsibiorcw.
Prawie dwie trzecie firm oczekuje od wadz wsparcia w zakresie organizacji targw, wystaw dla firm krajowych na terenie transgranicznym,
a nieco ponad poowa organizacji targw i wystaw organizowanych
w regionie dla firm z obszaru transgranicznego (wykres 98.). Podobnie
po okoo 45% firm oczekuje wsparcia w obszarze promowania gospodarki/ przedsibiorstw po drugiej stronie granicy oraz pomocy w nawizywaniu kontaktw czy poszukiwaniu partnerw. Najmniejszego wsparcia przedsibiorcy oczekuj w zakresie wspierania wsppracy zagranicznej w okrelonych branach posiadajcych najwikszy potencja
(rednio zaledwie 4,80%). Nie wystpiy przy tym istotne rnice
w oczekiwaniach firm w poszczeglnych czterech badanych podregionach.
W badaniu poproszono respondentw z poszczeglnych podregionw o wskazanie maksymalnie 5 bran ze swojego regionu, ktre stanowi jego mocne strony i tworz jednoczenie najwikszy potencja do
rozwoju wsppracy transgranicznej. W caej prbie analizowanych regionw transgranicznych za takie mocne strony tworzce potencja do
wsppracy w najwikszym stopniu uznano rolnictwo, lenictwo, owiectwo i rybactwo (przecitnie 64% wskaza) oraz handel hurtowy i detaliczny (63,50%) (wykres 99.). Do duy potencja tworzcy moliwoci
wsppracy transgranicznej respondenci widz w brany budownictwo
(43,80% wskaza). Informacja i komunikacja to brana, ktra zostaa
261
wskazana jako mocna strona przez najmniejsz liczb przedsibiorstw

(rednio 3,50%).
Wykres 98. Oczekiwane wsparcie przedsibiorstw
brak odpowiedzi
innych
0,5%
1,0%
1,0%
0,0%
0,0%
0,5%
1,0%
0,0%
1,0%
0,0%
44,5%
50,0%
35,0%
57,0%
36,0%
pomoc w nawizywaniu kontaktw/poszukiwaniu

partnerw
przyjmowanie misji gospodarczych z obszaru
transgranicznego
organizacja misji gospodarczych na obszar
transgraniczny
organizacja konferencji z udziaem partnerw z
kraju i obszaru transgranicznego
wspieranie wsppracy transgranicznej w
okrelonych branach posiadajcych najwikszy
potencja
tworzenie/wspieranie instytucji
informujcych/doradzajcych w sprawie
tworzenie/wspieranie izb gospodarczych
skupiajcych rodzime i transgraniczne firmy
wsparcie dziaa eksportowych lokalnych firm
prowadzenie bada i analiz gospodarczych
identyfikujcych pola i moliwoci wsppracy
promowanie gospodarki/przedsibiorstw po
drugiej stronie granicy
organizacji targw i wystaw w regionie dla firm z
obszaru transgranicznego
organizacji targw, wystaw firm krajowych na
terenie transgranicznym
11,8%
19,0%
18,0%
5,0%
5,0%
6,0%
8,0%
18,5%
28,0%
32,0%
20,5%
24,0%
19,0%
25,0%
14,0%
4,8%
5,0%
8,0%
3,0%
3,0%
14,8%
16,0%
19,0%
11,0%
13,0%
14,3%
13,0%
15,0%
10,0%
19,0%
35,3%
17,0%
38,0%
42,0%
44,0%
20,0%
21,0%
22,0%
22,0%
15,0%
45,3%
28,0%
32,0%
67,0%
54,0%
51,8%
49,0%
54,0%
68,0%
36,0%
64,8%
71,0%
56,0%
80,0%
52,0%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
Razem
Obwd zakarpacki
Obwd grodzieski
262
Rozdzia 8.
Wykres 99. Brane tworzce potencja do wsppracy

Brak odpowiedzi
Nie wiem
0,3%
1,0%
0,0%
0,0%
0,0%
0,0%
0,0%
0,0%
0,0%
0,0%
Inne
2,8%
0,0%
1,0%
6,0%
4,0%
Pozostaa dziaalno usugowa
3,8%
3,0%
5,0%
2,0%
5,0%
Dziaalno zwizana z kultur, rozrywk i rekreacj

Opieka zdrowotna i pomoc spoeczna (w tym pozostaa
pomoc w zakresie opieki zdrowotnej)
Edukacja
Dziaalno w zakresie usug administrowania i dziaalno
wspierajca
Dziaalno profesjonalna, naukowa i techniczna
Dziaalno zwizana z obsug rynku nieruchomoci
Informacja i komunikacja
Dziaalno zwizana z zakwaterowaniem i usugami
gastronomicznymi
8,0%
7,3%
2,0%
0,0% 8,0% 19,0%
12,3%
11,0%
18,0%
6,0% 14,0%
4,8%
5,0%
10,0%
0,0%
4,0%
6,8%
7,0%13,0%
2,0%
5,0%
6,0%
7,0%
5,0%
6,0%
6,0%
8,8%
6,0%
4,0%
4,0%
3,5%
6,0%
5,0%
1,0%
2,0%
21,0%
25,3%
5,0%12,0%
Transport i gospodarka magazynowa

Naprawa pojazdw samochodowych, wczajc motocykle
19,8%
21,0%
24,0%
26,0%
15,0%
47,0%
37,0%
29,0%
32,0%
34,0%
35,0%
16,5%
10,0%
19,0%
15,0%
22,0%
63,5%
47,0% 59,0% 72,0%
76,0%
43,8% 54,0%
50,0%
48,0%
Handel hurtowy i detaliczny;

Budownictwo
Dostawa wody; gospodarowanie ciekami i odpadami oraz
dziaalno zwizana z rekultywacj
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektryczn, gaz,
par wodn, gorc wod i powietrze do ukadw
Przetwrstwo przemysowe
Grnictwo i wydobywanie
Rolnictwo, lenictwo, owiectwo i rybactwo
23,0%
4,0%
3,0%
6,0%
6,0%
1,0%
6,5%
5,0%
8,0%
6,0%
7,0%
28,3%
26,0%
21,0%
28,0% 38,0%
10,8%
10,0% 21,0%
3,0%9,0%
64,0%
60,0%
36,0%
77,0%
83,0%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
Razem
Obwd grodzieski
Obwd zakarpacki
263
Powysze zestawienie lepiej jednak odczytywa nie wedug wartoci

rednich w caej prbie, lecz najwaniejszych bran wskazanych przez
respondentw z danego podregionu. W takim ujciu mona wskaza na
nastpujce brane w poszczeglnych regionach:
Obwd zakarpacki brane o potencjale wsppracy transgranicznej:
1) Handel hurtowy i detaliczny
2) Rolnictwo, lenictwo, owiectwo, rybactwo
3) Budownictwo
4) Dziaalno
zwizana
z
zakwaterowaniem
i
usugami
gastronomicznymi
5) Transport i gospodarka magazynowa
Obwd grodzieski brane o potencjale wsppracy transgranicznej:
1) Rolnictwo, lenictwo, owiectwo i rybactwo
2) Budownictwo
5) Dziaalno zwizana z kultur, rozrywk i rekreacj
Podregion kroniesko-przemyski brane o potencjale wsppracy
transgranicznej:
2) Przetwrstwo przemysowe
4) Budownictwo
Podregion biaostocko-suwalski brane o potencjale wsppracy
transgranicznej:
3) Budownictwo
4) Dziaalno
zwizana
z
zakwaterowaniem
i
usugami
gastronomicznymi
ROZDZIA 9.
WNIOSKI
1) W ujciu wartoci PKB badane cztery podregiony posiadaj

zrnicowany potencja gospodarczy.
W przeliczeniu na euro warto PKB podregionu biaostockosuwalskiego w roku 2013 wyniosa 6346,45 mln euro i byo to o 2,4%
wicej ni w 2012 roku. Warto ta bya jednoczenie wysza o 15,3%
w stosunku do PKB dla podregionu kroniesko-przemyskiego, o 28,6%
wysza ni poziom PKB wygenerowany w 2013 roku w obwodzie grodzieskim oraz a o blisko 70% od wartoci PKB wytworzonego w roku
2013 w obwodzie zakarpackim. Wzajemna relacja wytworzonego PKB
w analizowanych podregionach utrzymuje si na przestrzeni ostatnich
szeciu lat na porwnywalnym poziomie. Jedynie w przypadku obwodu
zakarpackiego nastpi spadek w wytworzonym PKB w roku 2013
w stosunku do roku 2012 o ponad 3%. Jednake w okresie 2010-2013
najwysz dynamik cigego wzrostu PKB naley odnotowa w przypadku obwodu grodzieskiego. Z kolei obwd zakarpacki odnotowa
jeszcze wiksze wzrosty PKB w latach 2010-2012. Liderem gospodarczym w wymiarze bezwzgldnego poziomu PKB, jak i PKB per capita
pozostaje podregion biaostocko-suwalski. Na drugim miejscu plasuje
si podregion kroniesko-przemyski, za na trzecim obwd grodzieski.
2) Zrnicowana
sytuacja
w
poszczeglnych
regionach
transgranicznych w zakresie wolnych zasobw pracy siy roboczej
i poziomw rednich wynagrodze tworzy pole do wsppracy
przedsibiorstw. Podregion biaostocko-suwalski charakteryzuje si,
tu za podregionem kroniesko-przemyskim, najwyszym poziomem bezrobocia rejestrowanego spord czterech analizowanych
podregionw. Jednoczenie rednie wynagrodzenia w polskich
regionach s znacznie wysze ni w obwodzie grodzieskim,
a szczeglnie zakarpackim.
266
Rozdzia 9.
Wystpuj silne zrnicowania, jeli chodzi o stop rejestrowanego

bezrobocia wrd czterech analizowanych regionw. Najwysze bezrobocie w roku 2013 odnotowano w regionie kroniesko-przemyskim
(17,3%), na drugim miejscu uplasowa si podregion biaostockosuwalski z bezrobocie na poziomie 15,1%. Bezrobocie w regionie zakarpackim byo wwczas znaczco nisze, bo na poziomie 8,2%. Natomiast w obwodzie grodzieskim praktycznie nie istniao bezrobocie,
gdy jego wskanik szacowano na poziomie 0,5%. Szacowana warto
przecitnego miesicznego wynagrodzenie brutto w sektorze przedsibiorstw w podregionie biaostocko-suwalskim w 2013 roku wyniosa
3429,7 z (827 euro), co byo wartoci najwysz spord czterech analizowanych regionw. rednie miesiczne wynagrodzenie w obwodzie
zakarpackim w 2013 roku stanowio zaledwie 31,4% wartoci redniego
miesicznego nominalnego wynagrodzenia regionu biaostockosuwalskiego. rednie miesiczne nominalne wynagrodzenie w podregionie kroniesko-przemyskim stanowio 90,5% biaostocko-suwalskiego,
a w obwodzie grodzieskim wskanik ten uksztatowa si na poziomie
46,9%.
3) Zdecydowanym liderem w wymianie zagranicznej jest wojewdztwo
podkarpackie, pozostae regiony (wojewdztwo podlaskie oraz
obwody grodzieski i zakarpacki) dysponuj podobnym potencja
w zakresie obrotw w handlu zagraniczny.
Naley stwierdzi, i zestawiajc warto obrotw handlowych wojewdztwa podlaskiego z wartoci obrotw handlowych innych analizowanych regionw to plasuje si ono na podobnym niskim poziomie,
jak obwd grodzieski i obwd zakarpacki. Bezapelacyjnym liderem
spord analizowanych regionw jest wojewdztwo podkarpackie, ktrego warto obrotw handlowych z zagranic w 2013 roku w relacji do
obrotw handlowych wojewdztwa podlaskiego wyniosa 257,4%. Dla
porwnania obroty handlowe obwodu zakarpackiego z zagranic w 2013
roku stanowiy wartociowo 78% obrotw wojewdztwa podlaskiego
w tym samym okresie. Ten sam wskanik dla obwodu grodzieskiego
wynis 87,1%. Dynamika zamian wielkoci obrotw handlowych we
wszystkich analizowanych regionach jest w okresie 2010-2012 zbliona.
4) Poziom internacjonalizacji przedsibiorstw mierzony wykorzystaniem jej rnych form w czterech badanych regionach
267
Wnioski
transgranicznych nie odbiega dodatnio od stanu internacjonalizacji

w caym kraju, co oznacza niewykorzystanie przygranicznego
pooenia.
Badanie wykazao przecitny poziom internacjonalizacji przedsibiorstw, w ramach ktrego niecaa jedna trzeciej badanych firm nie podlega adnym formom internacjonalizacji. Wrd firm, ktre wskazay na
dowiadczenie odnonie stosowanych form internacjonalizacji, najbardziej popularny jest eksport bezporedni (25,50%), import bezporedni
(25,00%) oraz import przez krajowych porednikw (24,50%). Zbliony
poziom ich internacjonalizacji do wynikw stanu internacjonalizacji
przedsibiorstw w Polsce (dane o udziale eksporterw i importerw)
wiadcz, i przedsibiorstwa w badanych podregionach s w ramach
podstawowych form internacjonalizacji umidzynarodowione na podobnym poziomie, jak przedsibiorstwa rednio w Polsce, co mona interpretowa jako niewykorzystywanie pooenia transgranicznego w swoich zachowaniach biznesowych. O niewykorzystaniu potencjau wsppracy transgranicznej wiadcz bardzo niskie wskazania na stosowanie
takich porednich form internacjonalizacji w stosunku do obszaru transgranicznego, jak: strony internetowe w innych jzykach (1,75%), udzia
w midzynarodowej wymianie informacji (konferencje, wyjazdy studyjne, szkolenia (3%), zakup licencji technologii (0,25%), zatrudnianie
zagranicznych pracownikw (0,75%), kooperacja produkcyjna z partnerem zagranicznym (2,0%).
5) Poziom
powiaza
importowo-eksportowych
transgranicznych jest niski.
ukadach
Eksport bezporedni do partnerw na obszarze transgranicznym stosuje 6,5% badanych firm, za eksport poredni przez krajowych porednikw 4,0%. W zakresie importu z obszaru transgranicznego 7,25% respondentw stosuje import bezporedni, a 4,74% import przez krajowych porednikw). Niski udzia podmiotw stosujcych import i eksportu w stosunku do obszarw transgranicznych wskazuje na niepene
wykorzystywanie potencjau wsppracy. Ten niewykorzystany potencja
rysuje si wyranie w wietle porwnywalnych do danych krajowych (w
Polsce) wynikw internacjonalizacji przedsibiorstw w stosunku do
wszystkich rynkw zagranicznych. Zatem istotny potencja internacjona-
268
Rozdzia 9.
lizacji nie znajduje wyranego odzwierciedlenia w wynikach wsppracy

transgranicznej.
6) Wystpuj zrnicowania w zakresie stanu internacjonalizacji
i postaw wobec internacjonalizacji w czterech badanych
podregionach.
Zaangaowanie przedsibiorstw z podregionu biaostockosuwalskiego w wymian transgraniczn mona oceni jako nieco nisze,
ni rednio wykazane w caej badanej prbie przedsibiorstw z czterech
podregionw. Najsilniej s zinternacjonalizowane przedsibiorstwa regionu kroniesko-przemyskiego. Jednak dane o ich powizaniach
z regionem transgranicznym s nawet nisze ni rednio w caej badanej
prbie, co przy wysokim poziomie internacjonalizacji przedsibiorstw
podregionu kroniesko-przemyskiego wiadczy o ich niskiej orientacji
na wspprac transgraniczn pomimo znacznego potencjau do internacjonalizacji. Nastawienie firm biaoruskich na wymian transgraniczn
wydaje si silniejsze ni odpowiednich partnerw po drugiej stronie
granicy. Przedsibiorstwa biaoruskie stanowi atrakcyjnych partnerw
dla firm z podregionu biaostocko-suwalskiego ze wzgldu na swj
znaczny potencja importowy. Wrd czterech analizowanych podregionw firmy obwodu zakarpackiego wykazuj najniszy stopie internacjonalizacji, w tym powiaza transgranicznych. Przedsibiorstwa obwodu zakarpackiego zdecydowanie w zbyt maym stopniu wykorzystuj
potencja wsppracy transgranicznej z podregionem kronieskoprzemyskim. wiadczy o tym silna dysproporcja na niekorzy obwodu
zakarpackiego w zakresie poziomu internacjonalizacji i zaangaowania
w transakcje transregionalne w stosunku do przedsibiorstw ssiadujcego regionu po polskiej stronie granicy.
7) Rynek transgraniczny dla caej badanej populacji przedsibiorstw
jest jednym z najmniej znaczcych. Przedsibiorstwa regionw
przygranicznych koncentruj si na rynkach lokalnych nie
wykorzystujc potencjau rynkw transgranicznych. Najlepsze
wyniki w tym zakresie osigaj firmy z podregionu kronieskoprzemyskiego, najgorsze z obwodu zakarpackiego.
269
Wnioski
W badanej prbie udzia przedsibiorstw lokujcych na rynkach

transgranicznych jakiekolwiek swoje produkty bd usugi jest wysoce
ograniczony (ok. 12%), wrd tych przedsibiorstw udzia sprzeday na
tym rynku take nie jest wysoki (ok. 15%). Wartoci te niewiele tylko
przewyszaj dane dotyczce ekspansji badanych przedsibiorstw na
odlege rynki wiatowe. wiadczy to o niewykorzystywaniu przez badane przedsibiorstwa potencjau wsppracy transgranicznej. Warto zauway, i w przypadku podregionu biaostocko-suwalskiego zorientowanie przedsibiorstw na rynek transgraniczny jest nisze ni w caej badanej populacji podmiotw z czterech podregionw transgranicznych.
Najwyej stan umidzynarodowienia w formie aktywnej obsugi rynkw
zagranicznych odnotowuj przedsibiorstwa z podregionu kronieskoprzemyskiego. Ich zaangaowanie w wymian transgraniczn jest stosunkowo wysokie w wymiarze liczby firm zaangaowanych w tak
wspprac, jednak jeszcze ograniczone pod wzgldem realizowanej
skali sprzeday. W przypadku przedsibiorstw obwodu grodzieskiego
rynek transgraniczny w kategoriach lokowania na nim produktw i usug
jest obsugiwany w stopniu minimalnym. Wydaje si jednak, i wzgldnie w stosunku do realizowanych obrotw liczba firm dokonujcych
ekspansji transgranicznej wiadczy, e firmy obwodu zaczynaj poszukiwa swoich szans na pobliskim rynku podregionu biaostockosuwalskiego. W przypadku obwodu zakarpackiego rynek transgraniczny
podregionu kroniesko-przemyskiego obsugiwany jest w minimalnym
zakresie.
8) Firmy podregionu biaostocko-suwalskiego w niedostatecznym
stopniu
wykorzystuj
moliwoci
podnoszenia
swojej
konkurencyjnoci dziki pozyskiwaniu zaopatrzenia na rynku
transgranicznym. W kategoriach rde zaopatrzenia rynek
transgraniczny odgrywa marginaln rol (mniejsz ni w wymiarze
ekspansji rynkowej).
W caej badanej prbie nie stwierdzono wykorzystania w przedsibiorstwach podregionu kroniesko-przemyskiego biecego zaopatrzenia pozyskiwanego z obwodu zakarpackiego. W sensie wartoci zaopatrzenia mona stwierdzi, i przedsibiorstwa obwodu grodzieskiego
jedynie w marginalnym stopniu wykorzystuj rynek transgraniczny.
Jednak znaczny udzia firm dokonujcych rozpoznania z tego rynku
wiadczy o rosncym zainteresowaniu rynkiem transgranicznym.
270
Rozdzia 9.
W odniesieniu do firm obwodu zakarpackiego naley wnioskowa

o marginalnym znaczeniu rynku transgranicznego jako rda zaopatrzania. Firmy ze wszystkich czterech podregionw nie dostrzegaj moliwoci poprawy swojej konkurencyjnoci dziki pozyskiwaniu z bliskich
rynkw zagranicznych konkurencyjnych zasobw. Prawdopodobnie
przynajmniej po czci jest to spowodowane barierami informacyjnymi,
gdy analiza charakterystyki poszczeglnych regionw wykazaa na
istnienie na ich obszarach wzajemnie komplementarnych zasobw na
przykad bazy surowcowej, czy potencjalnie zdolnych do kooperacji
bran gospodarczych.
9) Zaopatrzenie inwestycyjne w ukadach transgranicznych ma
marginalne znaczenie, przy czym wystpuj istotne zrnicowania
w poszczeglnych podregionach.
Rynek transgraniczny w stosunku do ogu badanych przedsibiorstw w podregionie biaostocko-suwalskim ma minimalne znaczenie
jako rdo zaopatrzenia inwestycyjnego. Przykady nielicznych podmiotw wykazuj jednak, i obwd grodzieski moe by interesujcym
rdem zaopatrzenia inwestycyjnego. adna z badanych firm podregionu kroniesko-przemyskiego nie pozyskuje zaopatrzenia inwestycyjnego z rynku transgranicznego ani z caej Ukrainy. Przykad przedsibiorstw obwodu grodzieskiego potwierdza, i cho zakres ich wsppracy transgranicznej w sferze zaopatrzenia inwestycyjnego nie jest
obecnie duy, to wsppraca ta wystpuje. W przypadku obwodu zakarpackiego nie zidentyfikowano przykadw zaopatrzenia inwestycyjnego
z podregionu kroniesko-przemyskiego i oglnie z Polski. Biorc pod
uwag nawet skromne dowiadczenia przedsibiorstw z obwodu grodzieskiego mona stwierdzi, i firmy obwodu zakarpackiego nie wykorzystuj potencjau wsppracy w zakresie zapewnienia zaopatrzenia
inwestycyjnego z regionu transgranicznego. Tym bardziej, i struktura
przedsibiorstw przygranicznego wojewdztwa rzeszowskiego i ich wysoki poziom internacjonalizacji wskazuj, i mog one by rdem
atrakcyjnego zaopatrzenia inwestycyjnego.
10) Kooperacja przedsibiorstw z podmiotami majcymi siedzib
w kraju ssiedzkim jest jeszcze ograniczona, mona jednak
zidentyfikowa przykady wsppracy nie tylko w ukadach
handlowych, ale take z uczelniami wyszymi.
271
Wnioski
Wsppraca z podmiotami z pobliskiego regionu transgranicznego

(podobnie jak w ukadzie krajowym) dotyczy w badanej populacji przedsibiorstw przede wszystkim relacji z dostawcami (18% wskaza),
z klientami (16%) oraz z innymi przedsibiorstwami prowadzcymi
zbliony rodzaj dziaalnoci (11,75%). Interesujce, e 5% respondentw
wsppracuje ze szkoami wyszymi z regionw transgranicznych. Cho
obecnie udzia podmiotw posiadajcych relacje transgraniczne nie jest
wysoki, to wskazuje na potencja rozwoju wsppracy transgranicznej
przedsibiorstw nie tylko z kontrahentami handlowymi, ale take z jednostkami naukowymi i potencjalnie innymi partnerami. Kooperacja
przedsibiorstw z podregionu biaostocko-suwalskiego z podmiotami na
terenie Biaorusi jest wysoce ograniczona. Poziom wsppracy przedsibiorstw podregionu kroniesko-przemyskiego z partnerami z Ukrainy
mona oceni jako stosunkowo niski, ale wyszy ni firm z podregionu
biaostocko-suwalskiego. Wystpia przy tym wsppraca w ukadach
konkurencyjnych oraz znaczca wsppraca z uczelniami wyszymi.
Niezalenie nawet od rnic w ustroju gospodarczym mona oceni, i
generalna skonno biaoruskich przedsibiorstw do kooperacji wydaje
si nie nisza ni w polskich regionach, co dobrze wry moliwociom
zacieniania wsppracy transgranicznej. Przykad firm obwodu grodzieskiego wskazuje na znaczne moliwoci nawizywania kontaktw
transgranicznych z rnymi typami podmiotw po drugiej stronie granicy. Przedsibiorstwa obwodu zakarpackiego zdecydowanie najsabiej
wykorzystuj potencja nawizywania relacji wspdziaania, w tym
wspdziaania w ukadzie transgranicznym. Warto by upowszechnia
wrd firm obwodu polskie pozytywne dowiadczenia z sieciowaniem
przedsibiorstw, w tym z rozwojem struktur klastrowych.
11) Przedsibiorstwa we wszystkich badanych regionach doceniaj
znaczenie innowacyjnoci. Pozyskiwanie wiedzy o nowych
rozwizaniach z obszaru transgranicznego oceni trzeba jako
rzadkie, wystpuj jednak w tym zakresie
zrnicowane
dowiadczenia w poszczeglnych regionach, ktre mog sta si
przedmiotem wzajemnej wymiany.
Najwyszy poziom innowacyjnoci wykazuj firmy z regionu kroniesko-podkarpackiego. We wszystkich analizowanych regionach nie
wystpuj jednak silne rnice generalnej oceny procesw innowacyjnych. Dziaania proinnowacyjne s prowadzone we wszystkich badanych
regionach, cho poszczeglne rodzaje innowacji (produktowe, proceso-
272
Rozdzia 9.
we, organizacyjne, marketingowe) s wdraane z odmienn intensywnoci. Mona na tej podstawie wnioskowa, i procesy innowacyjne stanowi potencjaln, wan i obiecujc paszczyzn wsppracy transgranicznej, ze wzgldu na nieco rne dowiadczenia i kompetencje przedsibiorstw pochodzcych z poszczeglnych obszarw.
rda wiedzy o nowych rozwizaniach, ktre wykorzystuj badane
firmy, mona oceni jako zrnicowane, cho z niewielkim udziaem
tych wywodzcych si z obszarw transgranicznych. Udzia wykorzystania transgranicznych rde wiedzy o nowych rozwizaniach w przedsibiorstwach podregionu kroniesko-przemyskiego cho generalnie
niski, przewysza w tym zakresie wyniki przedsibiorstw z podregionu
biaostocko-suwalskiego. Warto zwrci uwag na wykorzystanie prasy
branowej, co wskazuje na moliwo czerpania ze zrnicowanych
rde wiedzy rzadko wykorzystywanych przez firmy z innych regionw. Przedsibiorcy podregionu biaostocko-suwalskiego czciej
z kolei wykorzystuj udzia w konferencjach jako form pozyskania
wiedzy z regionu transgranicznego. Natomiast przedsibiorcy w obwodzie grodzieskim najczciej wykorzystuj wiedz z bada rynku
i marketingu, na ktr wskazao 18,00% badanych przedsibiorstw.
Firmy zakarpackie prawie nie korzystaj ze rde po drugiej stronie
granicy, czyli z podregionu kroniesko-przemyskiego. Mona oglnie
podsumowa, i przedsibiorstwa badanych podregionw w niedostatecznym stopniu wykorzystuj rda wiedzy o nowych rozwizaniach
zlokalizowane w regionach transgranicznych. Jednoczenie ograniczone,
ale te zrnicowane dowiadczenia wskazuj na moliwoci szerokiego
wykorzystania wiedzy z regionw przygranicznych w kraju ssiednim.
Firmy wykazay moliwoci korzystania z wiedzy dostawcw, odbiorcw, konkurentw, wiedzy z bada rynku i marketingu, ale take konferencji naukowych czy prasy branowej.
12) Wsppraca transgraniczna moe mie wpyw na popraw stanu
potencjau konkurencyjnego przedsibiorstw.
Wpyw wsppracy transgranicznej na potencja konkurencyjny firm
moe by najwyszy w tych aspektach, w ktrych aktualny potencja
przedsibiorstw jest stosunkowo niski, a sia moliwego oddziaywania
wsppracy dua. W odniesieni do caej badanej populacji przedsibiorstw sytuacja tego typu ma miejsce przede wszystkim w przypadku
nastpujcych wymiarw potencjau konkurencyjnego: moliwo
wpywu na kanay dystrybucji, budet na dziaalno badawczorozwojow, jako kadr zatrudnionych przy dziaalnoci badawczo-
273
Wnioski
rozwojowej, stosowanie systemw zapewnienia jakoci, posiadanie

branowych i midzynarodowych certyfikatw, dostp do zasobw,
poziom kosztw cakowitych, gsto i zasig posiadanej sieci dystrybucji, posiadanie planw strategicznych.
Przedsibiorcy z podregionu biaostocko-suwalskiego wysoko ocenili
wikszo elementw potencjau konkurencyjnego, a niej moliwoci
oddziaywania na niego wsppracy transgranicznej. Jednak w odniesieniu do niektrych elementw mona dostrzec w ich opiniach znaczca
rol, ktr moe odegra wsppraca transgraniczna we wzmacnianiu
konkurencyjnoci. Przede wszystkim dotyczy to takich obszarw, jak:
nowoczesno technologii, budet na dziaalno badawczo-rozwojow,
jako kadr zatrudnionych przy dziaalnoci badawczo-rozwojowej,
moliwo wpywu na kanay dystrybucji. Opinie przedsibiorcw
z podregionu kroniesko-przemyskiego co do stanu skadnikw potencjau konkurencyjnego s wysoce optymistyczne, bardziej nawet ni
przedsibiorcw z wojewdztwa podlaskiego. Jednoczenie jednak
przypisuj oni bardzo due znaczenie wsppracy transgranicznej w zakresie pozytywnego oddziaywania na zdecydowan wikszo wymiarw potencjau konkurencyjnego. Biorc pod uwag rnice w ocenach
stanu aktualnego poszczeglnych skadnikw potencjau konkurencyjnego i wpywu na nie wsppracy mona wskaza jako priorytetowe: posiadanie planw strategicznych, jako kadry menederskiej, posiadany
potencja finansowy, poziom kosztw cakowitych, gsto i zasig posiadanej sieci dystrybucji, moliwoci wpywu na kanay dystrybucji,
posiadanie branowych i midzynarodowych certyfikatw, jako parku
maszynowego oraz budet na dziaalno badawczo-rozwojow, jako
kadr zatrudnionych przy dziaalnoci badawczo-rozwojowej. Uwzgldniajc saboci w strukturze elementw potencjau konkurencyjnego
badanych przedsibiorstw biaoruskich, a jednoczenie opinie respondentw o moliwociach oddziaywania na nie wsppracy transgranicznej mona wskaza szczeglnie istotne aspekty moliwej poprawy konkurencyjnoci, dziki rozwojowi wsppracy, nale do nich: poziom
kosztw cakowitych, jako kadry zatrudnionej w marketingu, gsto
i zasig posiadanej sieci dystrybucji, moliwoci wpywu na kanay dystrybucji, posiadanie branowych i midzynarodowych certyfikatw,
stosowanie systemw zapewnienia jakoci, jako parku maszynowego
oraz budet na dziaalno badawczo-rozwojow, jako kadr zatrudnionych przy dziaalnoci badawczo-rozwojowej. Przedstawiciele przedsibiorstw obwodu zakarpackiego, w porwnaniu z pozostaymi regionami
objtymi badaniem, s zdecydowanie bardziej sceptyczni, jeli chodzi o
ocen mocnych stron potencjau konkurencyjnego swoich przedsi-
274
Rozdzia 9.
biorstw. Biorc pod uwag niskie oceny poszczeglnych aspektw potencjau konkurencyjnego w obwodzie zakarpackim, a jednoczenie docenianie przez respondentw potencjalnego wpywu wsppracy transgranicznej na ich umacnianie mona wnioskowa o znaczcym, potencjalnym wpywie takiej wsppracy na konkurencyjno przedsibiorstw
na Ukrainie. Szczeglnie due pozytywne znaczenie wsppraca transgraniczna moe mie w kontekcie takich paszczyzn potencjau konkurencyjnego, jak: potencja finansowy przedsibiorstwa, poziom kosztw
cakowitych, jako kadry zatrudnionej w marketingu, gsto i zasig
posiadanej sieci dystrybucji, moliwo wpywu na kanay dystrybucji,
dostp do zasobw, stosowanie systemw zapewnienia jakoci, posiadanie branowych, midzynarodowych certyfikatw, zaangaowanie
wszystkich pracownikw w sprawy jakoci, jako parku maszynowego,
jako kadr zatrudnionych przy dziaalnoci badawczo-rozwojowej, budet na dziaalno badawczo-rozwojow, znajomo potrzeb klientw,
znajomo aktualnej sytuacji na rynku.
13) Wsppraca transgraniczna moe mie wpyw na zdolno
przedsibiorstw do wykorzystywania instrumentw konkurowania,
a przez to na popraw pozycji konkurencyjnej przedsibiorstw.
Moliwoci wpywu wsppracy transgranicznej na zdolno do wykorzystania okrelonych instrumentw konkurowania s najwiksze
w odniesieniu do tych instrumentw, ktrych aktualne wykorzystanie
jest jeszcze ograniczone, a wsppraca transgraniczna tworzy warunki
(zapewnia dostp do zasobw) umoliwiajce intensyfikowania ich wykorzystania. W odniesieniu do caej populacji przedsibiorstw z tak
sytuacj mamy do czynienia szczeglnie w przypadku nastpujcych
instrumentw: czstsze od innych wprowadzanie na rynek nowych wyrobw, rozbudzanie nieznanych dotychczas potrzeb (kreowanie potrzeb),
promocja sprzeday, odmienno oferowanych produktw, reklama,
zapewnienie klientom dogodnego dostpu do produktw, ceny usug
posprzedanych.
Przedsibiorcy podregionu biaostocko-suwalskiego wyranie wyej
ocenili swoj zdolno do stosowania instrumentw konkurowania ni
potencjalny wpyw wsppracy transgranicznej na te instrumenty. Kierujc si takimi ocenami mona zauway, e tylko w nielicznych przypadkach wystpuje wysza ocena moliwoci wpywu wsppracy ni
opinia o stanie danego instrumentu tworzca wiksz przestrze do pozytywnego oddziaywania wsppracy transgranicznej. Dotyczy to takich
instrumentw, jak: zapewnienie klientom dogodnego dostpu do produk-
275
Wnioski
tw oraz czstsze od innych wprowadzanie na rynek nowych produktw,

a take rozbudzanie nieznanych dotychczas potrzeb (kreowanie potrzeb).
Oceny wykorzystania instrumentw konkurowania przez firmy z podregionu kroniesko-przemyskiego s nader optymistyczne. Rwnoczenie przedsibiorcy rwnie wysoko ocenili moliwoci pozytywnego
oddziaywania wsppracy transgranicznej na te instrumenty. W konsekwencji naley wnioskowa, i w ich opinii wsppraca transgraniczna
posiada potencja wzmocnienia stosowania praktycznie wszystkich instrumentw konkurowania. Jednake warto znaczenie takiej wsppracy
podkreli w przypadkach, gdzie autoocena stanu instrumentu bya nieco
nisza ni przecitnie, czyli takich, jak: ceny usug posprzedanych,
rozbudzanie nieznanych dotychczas potrzeb (kreowanie potrzeb), zakres
wiadczonych usug posprzedanych, warunki i okres gwarancji, czstsze od innych wprowadzanie na rynek nowych wyrobw, promocja
sprzeday, odmienno oferowanych produktw, reklama. W przypadku
przedsibiorstw obwodu grodzieskiego daje si zauway, i koncentruj si one na wykorzystaniu nielicznych instrumentw konkurowania.
Respondenci dostrzegaj jednak znaczcy potencjalny wpyw wsppracy transgranicznej nie tylko na te instrumenty, ktre czsto wykorzystuj, ale i na pozostae. Std rysuj si szerokie moliwoci wzmacniania
wykorzystania instrumentw konkurowania dziki rozwojowi wsppracy transgranicznej. Mona tu przywoa tylko niektre przykady takich
instrumentw, na ktrych zdolno stosowania wsppraca transgraniczna moe mie istotny wpyw: ceny usug posprzedanych, rozbudzanie
nieznanych dotychczas potrzeb (kreowanie potrzeb), czstsze od innych
wprowadzanie na rynek nowych wyrobw, czstsze od innych wprowadzanie na rynek nowych produktw, promocja sprzeday, odmienno
oferowanych produktw, reklama. Spord czterech analizowanych podregionw przedsibiorcy Zakarpacia najbardziej ostronie oceniaj stan
wykorzystywanych instrumentw konkurowania. Take w sposb wywaony oceniaj potencjalny wpyw wsppracy transgranicznej na moliwoci zintensyfikowania stosowania poszczeglnych instrumentw.
Tym niemniej w przypadku niektrych instrumentw, dotychczas sabo
wykorzystywanych, rysuj si znaczne moliwoci ich wzmocnienia
dziki wsppracy transgranicznej. Dotyczy to przede wszystkim: czstszego od innych wprowadzania na rynek nowych wyrobw, rozbudzania
nieznanych dotychczas potrzeb (kreowanie potrzeb), promocji sprzeday, reklamy, warunkw i okresu gwarancji, ceny usug posprzedanych,
odmienno oferowanych produktw.
276
Rozdzia 9.
14) Stan zrozumienia korzyci wsppracy transgranicznej dla

przedsibiorstw wrd badanych respondentw jest niepeny.
Percepcja
korzyci
wsppracy
transgranicznej
przez
przedsibiorcw nieco inaczej rozkada si w regionach polskich,
a inaczej w regionach Biaorusi i Ukrainy. W polskich regionach
przedsibiorcy przede wszystkim oczekuj poszerzenia rynku zbytu
na swoje wyroby oraz pozyskiwania taszych rde zaopatrzenia,
a w czci, cho w mniejszym zakresie dostpu do taszej siy
roboczej. W przypadku regionw po wschodniej stronie granicy na
czoo postrzeganych korzyci zdecydowanie wysuwa si dostp do
technologii, ktry wie si te z oczekiwaniem przyspieszenia
procesw innowacyjnych. Dopiero na drugim miejscu pojawia si
oczekiwanie poszerzenia rynkw zbytu. Takie oczekiwania
przedsibiorcw s zrozumiae, oparte na obiektywnym stanie
gospodarek regionalnych i tworz doskona paszczyzn do rozwoju
wzajemnie korzystnej wsppracy transgranicznej.
Oglny poziom percepcji korzyci wsppracy transgranicznej w caej badanej prbie przedsibiorstw jest najwyszy wrd przedsibiorcw obwodu grodzieskiego. Najczciej wskazuj na dostp do nowoczesnych technologii. Dostp do taszych rde zaopatrzenia oraz dostp do rynku zbytu po drugiej stronie granicy to kolejne dwie najwaniejsze spodziewane korzyci. Przedsibiorcy biaoruscy dostrzegaj
take korzyci zwizane z wdraaniem innowacji zarwno marketingowych, jak i produktowych czy produkcyjnych obniajcych koszty wytwarzania. Respondenci z obwodu zakarpackiego wyraali generalnie
wysok ocen potencjalnych korzyci ze wsppracy transgranicznej,
przy czym w odrnieniu od przedstawicieli obwodu grodzieskiego
dominoway nieco ostroniejsze opinie zgadzam si w stosunku do
opinii zdecydowanie zgadzam si. Wrd przedsibiorcw obwodu
zakarpackiego najwyszy odsetek uzna, e wsppraca transgraniczna
moe uatwi dostp do nowoczesnych technologii. Kolejn korzyci,
ktra moe potencjalnie wystpi przy zacienieniu wsppracy z podregionem kroniesko-przemyskim w Polsce, jest dostp do rynku zbytu
Podkarpacia. Przedsibiorcy podobnie jak w przypadku obwodu grodzieskiego wysoko ocenili moliwoci wpywu wsppracy transgranicznej na innowacyjno swoich przedsibiorstw. Wrd przedsibiorstw podregionu biaostocko-suwalskiego dominuje przekonanie, e
wsppraca transgraniczna z obwodem grodzieskim przede wszystkim
277
Wnioski
umoliwi dostp do rynku zbytu po drugiej stronie granicy. Inn wan

korzyci, ktr dostrzegaj podlascy przedsibiorcy, jest dostp do taszych rde zaopatrzenia. Poziom braku opinii na temat poszczeglnych
potencjalnych korzyci wsppracy transgranicznej wrd przedsibiorcw podregionu biaostocko-suwalskiego jest niestety wysoki, zbliony
do wynikw w caej badanej populacji. Poziom braku opinii o korzyciach wsppracy transgranicznej w podregionie kronieskoprzemyskim jest bardzo wysoki na tle wypowiedzi przedsibiorcw
z pozostaych regionw. W stosunku do wikszoci aspektw korzyci,
a dwie trzecie respondentw nie miao zdania co do ich wpywu na
przedsibiorstwo. Szczeglnie w podregionie kroniesko-przemyskim
zasadne jest upowszechnianie wiedzy o potencjalnych korzyciach
15) Wsppraca transgraniczna moe przynie znaczce korzyci
w wymiarze rozwoju regionalnego.
W badaniu ujawnia si zdecydowanie pozytywna opinia przedsibiorcw co do moliwoci wpywu wsppracy transgranicznej na rozwj regionalny. wiadczy o tym wysoki odsetek wskaza na oczekiwania pozytywnych skutkw wsppracy transgranicznej w takich aspektach, jak: wzrost konkurencyjnoci regionu (83,8%), lepsza promocja
regionu (87%), wymiana wiedzy i dowiadcze (85,8%), czy moliwo
pozyskania dodatkowych rodkw finansowych (82%).
16) Do najwaniejszych barier wsppracy transgranicznej mona
zaliczy bariery formalnoprawne i bariery gospodarcze. Z punktu
widzenia moliwoci oddziaywania na poziomie regionalnym
szczeglne znaczenie posiadaj bariery instytucjonalne. Pokonanie
tych barier ley w gestii instytucji publicznych w poszczeglnych
regionach, ale moe by take przedmiotem wsppracy tych
instytucji w ukadzie transgranicznym. Dotychczasowa ocena
wpywu wadz publicznych na wspprac transgraniczn jest raczej
negatywna. Natomiast w opiniach przedsibiorcw ograniczenia
infrastrukturalne, spoeczne, finansowe czy rodowiskowe nie
tworz silnych barier w zakresie rozwoju wsppracy
transgranicznej.
278
Rozdzia 9.
Wrd wymienionych grup barier najwicej wskaza dotyczyo

ogranicze formalnoprawnych (rednia dla czterech regionw wyniosa
64,80%). Kolejn grup barier, ktre w najwikszym stopniu utrudniaj
wspprac transgraniczn, s ograniczenia gospodarcze. Wrd ogranicze formalnoprawnych najwiksz barier jest niestabilno przepisw,
ktr rednio zauwaa 70,00% badanych firm. Niemale rwnie istotn
przeszkod utrudniajc wspprac transgraniczn przedsibiorstw jest
nieprecyzyjno lub brak spjnych przepisw (67,50%) oraz skomplikowana procedura uzyskiwania rodkw pomocowych (66,30%). Co
interesujce, najwiksza liczba wskaza odnoszca si do ogranicze
formalnoprawnych wystpia wrd przedsibiorstw z podregionu kroniesko-przemyskiego, natomiast ograniczenia te w najmniejszym
stopniu dostrzegaj przedsibiorstwa z obwodu zakarpackiego. Najpowaniejszym ograniczeniem gospodarczym wskazanym przez badane
przedsibiorstwa okazaa si odmienno systemw gospodarczych.
W przypadku bariery, jak jest brak rwnorzdnych/odpowiednich partnerw po drugiej stronie granicy ujawnia si silna asymetria opinii po
obu stronach granicy w przypadku obwodu zakarpackiego i podregionu
kroniesko-przemyskiego. O ile w pierwszym na barier t zwrcio
uwag 19% badanych, to w drugim a 78%. Po czci moe to faktycznie wynika z rnic w potencjale i potrzebach przedsibiorstw, ale zapewne jest te i konsekwencj niedostatecznej wiedzy o partnerach.
Wrd ogranicze instytucjonalnych, w opinii respondentw, szczeglnymi problemami mog by: sabo rozwinity system informacji (rednio 68,8% wskaza), maa aktywno urzdw w nawizaniu wsppracy (68,5%) oraz saba koordynacja midzy instytucjami w zakresie
wsppracy (67,3%). Analizujc odpowiedzi przedsibiorstw w obszarze
barier instytucjonalnych mona dostrzec, i ich ocena wpywu wadz
publicznych na wspprac transgraniczn jest raczej negatywna. Dotyczy to praktycznie wszystkich regionw (w najmniejszym stopniu zakarpackiego). Pokonanie tych barier ley w gestii instytucji publicznych
w poszczeglnych regionach, ale moe by take przedmiotem wsppracy tych instytucji w ukadzie transgranicznym. Ograniczenia infrastrukturalne jako grupa zostay rednio dostrzeone przez 45,5% respondentw, a wic znalazy si na dosy odlegym miejscu za ograniczeniami formalnoprawnymi i instytucjonalnymi, ale take za ograniczeniami finansowymi i gospodarczymi. Przy czym przedsibiorstwa podregionu kroniesko-przemyskiego wyranie sabiej od innych odczuwaj bariery infrastrukturalne. Wrd barier finansowych najczciej wskazywany jest brak systemu zabezpiecze finansowych transakcji handlowych z partnerami zagranicznymi. Mona w tym kontekcie postulowa
279
Wnioski
stworzenie regionalnych instytucji finansowych realizujcych takie zadanie, ale niewtpliwie potrzebne jest upowszechnianie informacji o
systemie wsparcia eksportu funkcjonujcym w Polsce, obejmujcym
takie instrumenty finansowe, jak kredyty eksportowe czy ubezpieczenia
kontraktw eksportowych. Ograniczenia spoeczne dostrzegane s zdecydowanie rzadziej ni te wyej wymieniane. Mona oceni, i przedsibiorcy biorcy udzia w badaniu nie uwaaj aspektw spoecznych za
bariery wsppracy transgranicznej. Jest to wysoce pozytywna konstatacja sugerujca dobre warunki do rozwoju wsppracy transgranicznej w
przyszoci. Podobnie jak ograniczenia spoeczne, take ograniczenia
rodowiskowe s postrzegane w wikszoci przypadkw jako mao
istotne. Jedynie dua odlego jest utrudnieniem dla mniej wicej co
czwartego przedsibiorstwa z podregionu kroniesko-przemyskiego
oraz obwodu zakarpackiego. Przeszkody naturalnie nie stanowi ograniczenia we wsppracy transgranicznej. Identyfikacji kluczowych barier
wsppracy transgranicznej powinny towarzyszy dziaania je eliminujce na rnych szczeblach wadz publicznych. Przykadowo szczeglnie
uciliwe bariery formalnoprawne mog by znoszone przede wszystkim
na poziomie krajowym, po czci dotyczy to take barier infrastrukturalnych. W odniesieniu do tego typu barier zadaniem wadz regionalnych
jest wpywanie na wadze krajowe w kierunku dokonywania zmian korzystnych dla wsppracy transgranicznej. Natomiast w przypadku zidentyfikowanych silnych barier instytucjonalnych gwnym wymiarem dziaa powinien by szczebel, regionalny i lokalny oraz wsppracy wadz
publicznych w ukadzie transgranicznym.
17) Przedsibiorcy opowiadaj si za rozwojem wsppracy
transgranicznej przedsibiorstw. Wynikaj z tego szerokie potrzeby
w zakresie wsparcia wsppracy transgranicznej.
Denie do rozwoju kooperacji w sferze produkcji, ale i usug wybija
si na czoo preferencji odnonie strategii wsppracy transgranicznej
badanych przedsibiorstw. Okoo jedna pita przedsibiorstw poszukuje
potencjalnych dostawcw zaopatrzenia, pproduktw. Podobnie jedna
pita poszukuje potencjalnych odbiorcw wyrobw i usug oferowanych
przez przedsibiorstwo. Zatem kooperacja w acuchu wytwrczym
take jest w sferze zainteresowania przedsibiorcw, ale w zdecydowanie mniejszym stopniu ni kooperacja wytwrcza. Mniejszym zainteresowaniem cieszy si poszukiwanie wsppracy z instytucjami otoczenia
biznesu i wadzami lokalnymi (rednia w obu przypadkach to zaledwie
280
Rozdzia 9.
4,50%). Dwie trzecie respondentw uznao, e gwnym zadaniem

wadz lokalnych powinny by dziaania informacyjne, a take uproszczenie procedur administracyjnych oraz zmniejszenie skutkw rnic
w systemach prawnych po obu stronach granicy. rednio po 44,00%
przedsibiorcw stano na stanowisku, e zadaniem samorzdu lokalnego w procesie rozwoju wsppracy transgranicznej powinno by tworzenie infrastruktury oraz wspieranie potrzeb finansowych zwizanych
ze wspprac transgraniczn. Respondenci z podregionu kronieskoprzemyskiego zdecydowanie w wikszym stopniu (62%) docenili znaczenie podnoszenia wiadomoci przedsibiorcw ni respondenci
w pozostaych regionach. Prawie dwie trzecie firm oczekuje od wadz
wsparcia w zakresie organizacji targw, wystaw dla firm krajowych na
terenie transgranicznym, a nieco ponad poowa organizacji targw i wystaw organizowanych w regionie dla firm z obszaru transgranicznego.
Podobnie po okoo 45% firm oczekuje wsparcia w obszarze promowania
gospodarki/przedsibiorstw po drugiej stronie granicy oraz pomocy
w nawizywaniu kontaktw czy poszukiwaniu partnerw.
18) W poszczeglnych podregionach wystpuj brane posiadajce
najwikszy potencja do rozwoju wsppracy transgranicznej.
Na podstawie opinii przedsibiorcw zebranych w trakcie badania
mona stwierdzi, i w podregionie biaostocko-suwalskim baraami
o najwikszym potencjale do rozwoju wsppracy transgranicznej s:
rolnictwo, lenictwo, owiectwo i rybactwo, handel hurtowy i detaliczny,
budownictwo, dziaalno zwizana z zakwaterowaniem i usugami gastronomicznymi, transport i gospodarka magazynowa.
W podregionie kroniesko-przemyskim najwiksze znaczenie we
wsppracy transgranicznej mog odgrywa takie brane, jak: handel
hurtowy i detaliczny, przetwrstwo przemysowe, rolnictwo, lenictwo,
owiectwo i rybactwo, budownictwo, transport i gospodarka magazynowa.
BIBLIOGRAFIA
1. Bank Danych Lokalnych, stat.gov.pl.

2. Bachut B., Cierpia-Wolan M., Koprowicz D., Analiza rozwoju
spoeczno-gospodarczego wojewdztwa podkarpackiego w latach
2009-2013. Analizy statystyczne, Urzd Statystyczny w Rzeszowie,
Rzeszw 2014.
3. Diagnoza stanu i moliwoci rozwoju Transgranicznego Klastra
Tufw Zeolitowych, Rzeszw 2014.
4. Dziaalno podmiotw gospodarczych obwodu zakarpackiego.
Zbir statystyczny, Uhorod 2011, Gwny Urzd Statystyki Obwodu Zakarpackiego.
7. Europejski Instrument Ssiedztwa i Partnerstwa, Wrota Podlasia,
www.wrotapodlasia.pl/pl/ue/europejski_instrument_partnerstwa_sasi
edztwa/, data dostpu: 10.10.2013 r.
8. Grniak A. (red.), Handel zagraniczny w Polsce i Maopolsce w
2011 roku, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Maopolskiego,
Krakw 2012.
12. Handel zagraniczny w Polsce i Maopolsce w 2010 roku, Krakw
2011.
282
Bibliografia

2012.
2014.
15. Klimczuk A., Raport Desk Research pt. Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim. Przegld literatury i dokumentw strategicznych, Biaystok padziernik
2013.
16. Komornicki T., Szejgiec B., Handel zagraniczny. Znaczenie dla
gospodarki Polski Wschodniej, Ekspertyza wykonana na zlecenie
Ministerstwa Rozwoju Regionalnego na potrzeby aktualizacji Strategii rozwoju spoeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku
2020, Warszawa 2013.
17. Kowalski B., Tymaski B.H. (red.), Analiza potencjau eksportowego wojewdztwa lubelskiego pod ktem przystawalnoci do popytu
na rynkach Unii Celnej Rosja-Biaoru-Kazachstan oraz Ukrainy,
Instytut Technologii Administracji Publicznej sp. z o.o., Lublin grudzie 2012.
18. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych oraz stopa bezrobocia wedug wojewdztw, podregionw i powiatw grudzie 2013,
http://old.stat.gov.pl/gus/5840_1487_PLK_HTML.htm?action=show
_archive, data dostpu: 05.07.2014 r.
19. Materiay wasnych bada autora w okresie realizacji Krajowego
projektu wsparcia rozwoju maej i redniej przedsibiorczoci na
Ukrainie w latach 2003-2006.
20. O stanie i perspektywach rozwoju przedsibiorczoci na Ukrainie.
Narodowy referat [Nacionalna dopowid], Kijw 2009, DKRPU.
21. Plawgo B., Wpyw polityki spjnoci na rozwj Polski Wschodniej,
[w:] Jak Polska wykorzystaa rodki Unii Europejskiej, J.P. Gieorgica (red.), Wydawnictwo Polskie Stowarzyszenie Prointegracyjne
Europa, Warszawa 2014.
22. Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON w wojewdztwie podlaskim. Stan na koniec 2013 r., Urzd Statystyczny w Biaymstoku, Biaystok luty 2014.
23. Podsumowanie dziaalnoci przemysu obwodu za styczegrudzie 2013 roku, EKSPRES-WYPUSK, Gwny Urzd
Statystyki Obwodu Zakarpackiego.
24. Praca w obwodzie zakarpackim. Zbir statystyczny, Uhorod 2012,
Gwny Urzd Statystyki Obwodu Zakarpackiego.
25. Praca w obwodzie zakarpackim. Zbir statystyczny, Uhorod 2014
283
Bibliografia
26. Produkcja przemysowa obwodu. Zbir statystyczny, Uhorod 2012,

27. Produkt Krajowy Brutto. Rachunki regionalne w 2009 r., Urzd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2011.
28. Produkt Krajowy Brutto. Rachunki regionalne w 2010 r., Urzd
Statystyczny w Katowicach, Katowice 2012.
29. Produkt Krajowy Brutto. Rachunki regionalne w 2011 r., Urzd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2013.
30. Program Wsppracy Transgranicznej Polska-Biaoru-Ukraina
2007-2013: Projekty zakontraktowane z naborw, www.pl-byua.eu/pl,5, data dostpu: 10.09.2014 r.
31. Raport o sytuacji spoeczno-gospodarczej wojewdztwa podlaskiego
w 2013 r., Urzd Statystyczny w Biaymstoku, Biaystok, maj 2014.
32. Rocznik Statystyczny Wojewdztwa Podlaskiego 2010, Urzd Statystyczny w Biaymstoku, Biaystok 2010.
35. Rocznik Statystyczny Ukraina w liczbach w 2013 roku, Pastwowy
Urzd Statystyczny Ukrainy, Kijw 2014.
36. Strategia rozwoju gminy Suwaki na lata 2000-2015, Naczelna Organizacja Techniczna w Suwakach, Suwaki 2000.
37. Strona
www
bialystokonline:
http://www.bialystokonline
.pl/bialostockie-firmy-w-rankingu-500najwiekszych,artykul,77227,4,9.html, data dostpu: 12.08.2014 r.
38. Strona www Centrum Obsugi Inwestorw i Eksporterw w Biaymstoku, http://podlaskie.coie.gov.pl/pl/dla-inwestorow/, data dostpu:
15.08.2014 r.
39. Strona www czasopisma Polityka, Lista 500 Polityki. Lista najwikszych polskich firm. 100 najwikszych eksporterw w 2012 r.,
http://www.lista500.polityka.pl/rankings/show/region:10, data dostpu: 11.08.2014 r.
40. Strona www Ministerstwa Gospodarki, http://www.mg.gov.pl/
Wspieranie+przedsiebiorczosci/Instrumenty+rynku+wewntrznego
/Solvit, data dostpu: 14.08.2014 r.
41. Strona www Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych, Projekt Tworzenie i rozwj sieci wsppracy Centrw Obsugi Inwestora, http://www.paiz.gov.pl/polska_wschodnia/sieci_COI.
284
Bibliografia
42. Strona
www
Targiwbialymstoku.pl,
http://www.targiwbialymstoku.pl/zagranica/index.html, data dostpu: 30.11.2014 r.
43. Strona www Urzdu Miasta w Suwakach, Utworzenie Transgranicznego Centrum Obsugi Inwestorw i Eksporterw w Suwakach,
http://um.suwalki.pl/utworzenie-transgranicznego-centrum-obslugiinwestorow-i-eksporterow-w-suwalkach/, data dostpu: 20.09.2014
r.
44. Strona
www
Wrotapodlasia.pl,
Instytucje
biznesowe,
http://www.wrotapodlasia.pl/pl/gospodarka/twoja_firma/instytucje_b
iznesowe/, data dostpu: 05.08.2014 r.
45. Strona internetowa http://www.uz.ukrstat.gov.ua/, data dostpu:
05.08.2014 r.
46. Szadkowska E., Wojewdztwo jako potencjalny podmiot wsppracy
transgranicznej, [w:] M. Perkowski (red.), Wsppraca transgraniczna. Aspekty prawno-ekonomiczne, Fundacja Prawo i Partnerstwo, Biaystok 2010.
47. Thlon M. (red.), Analiza dotyczca oferty inwestycyjnej Makroregionu Polski Wschodniej w ramach projektu Tworzenie i Rozwj
Sieci Wsppracy Centrw Obsugi Inwestora", Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych, Warszawa 2014.
48. Uchwaa Nr XXXVII/480/06 Sejmiku Wojewdztwa Podlaskiego
z dnia 10 kwietnia 2006 r. w sprawie Priorytetw Wsppracy Zagranicznej
Wojewdztwa
Podlaskiego,
www.wrotapodlasia.pl/NR/rdonlyres/75329163-5284-4087-912502A043187E67/0/PriorytetyWsp%C3%B3lpracyZagranicznej.doc
data dostpu: 10.10.2013 r.
49. Ukraina w liczbach w 2013 roku, Pastwowy Urzd Statystyczny
Ukrainy, Kijw 2014.
50. Ustaw z dnia 15 wrzenia 2000 roku o przystpowaniu jednostek
samorzdu terytorialnego do midzynarodowych zrzesze spoecznoci lokalnych i regionalnych (Dz. U. Nr 91 z dnia 28 padziernika
2000 roku, poz. 1009 z pn. zm.).
51. Ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorzdzie wojewdztwa,
Dz.U. 1998 nr 91 poz. 576 z pn. zmianami.
52. Wojewdztwo podlaskie 2008, Urzd Statystyczny w Biaymstoku,
Biaystok 2008.
Biaystok 2009.
Biaystok 2010.
285
Bibliografia

Biaystok 2011.
Biaystok 2012.
Biaystok 2013.
58. Wojewdztwo podlaskie 2013. Podregiony. Powiaty. Gminy, Urzd
Statystyczny w Biaymstoku, Biaystok 2013.
59. Wstpne szacunki produktu krajowego brutto wedug wojewdztw w
2012 r. (opracowanie eksperymentalne), Urzd Statystyczny w Katowicach, Katowice, 30 stycznia 2014.
60. Wstpne szacunki produktu krajowego brutto wedug wojewdztw w
2013 r., Urzd Statystyczny w Katowicach, Katowice, 27 stycznia
2015.
SPIS TABEL
Tabela 1. PKB w latach 2008-2013 w Polsce i podregionie

biaostocko-suwalskim oraz w podregionach objtych badaniem (w
mln z, w mln euro; w cenach biecych; w %) ...................................... 30
Tabela 2. Produkt krajowy brutto w przeliczeniu na jednego
mieszkaca w Polsce oraz podregionach objtych badaniem w
latach 2008-2013 (w z, w euro; w %, w cenach biecych) ................. 34
Tabela 3. Warto dodana brutto w Polsce i podregionie biaostockosuwalskim w latach 2008-2012 (mln z, mln euro, ceny biece)........... 37
Tabela 4. Przecitne zatrudnienie w Polsce i w wojewdztwie
podlaskim w latach 2008-2013 .............................................................. 38
Tabela 5. Przecitne zatrudnienie wedug sekcji PKD 2007 w
wojewdztwie podlaskim w latach 2008-2013 ....................................... 40
Tabela 6. Liczba bezrobotnych zarejestrownaych w powiatowych
urzdach pracy w podregionie biaostocko-suwalskim w latach
2008-2013 (stan na 31XII) ...................................................................... 41
Tabela 7. Poziom bezrobocia w Polsce w wojewdztwie podlaskim
oraz w analizowanych regionach w latach 2008-2013 .......................... 42
przedsibiorstw w Polsce i w wojewdztwie podlaskim w latach
2008-2013 ............................................................................................... 43
przedsibiorstw w podregionie biaostockim, suwalskim,
kronieskim, przemyskim w latach 2008-2013 ..................................... 44
Tabela 10. Poziom redniego miesicznego nominalnego
wynagrodzenia w analizowanych podregionach w 2013 roku w
euro, w % ................................................................................................ 45
Tabela 11. Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON
(stan w dniu 31 XII) w Polsce, wojewdztwie podlaskim i
podregionie biaostocko-suwalskim w latach 2008-2013 ....................... 50
288
Spis tabel
Tabela 12. Przychody, koszty oraz wyniki finansowe podmiotw w

wojewdztwie podlaskim w roku 2012 i 2013 (w mln z) ...................... 52
Tabela 13. Podstawowe wskaniki ekonomiczno-finansowe
podmiotw objtych badaniem w wojewdztwie podlaskim (w %) ....... 54
Tabela 14. Rozmiar eksportu i importu w wojewdztwie podlaskim
oraz pozostaych analizowanych regionach w latach 2008-2013 (w
mln USD; w %) ....................................................................................... 55
Tabela 15. Lista najwaniejszych partnerw w eksporcie i imporcie
wojewdztwa podlaskiego w 2013 roku w mln USD, w % .................... 66
Tabela 16. Liderzy eksportu wojewdztwa podlaskiego w 2013 r.
dziaajcy na rynku biaoruskim i/lub ukraiskim .................................. 68
podregionu biaostocko-suwalskiego ...................................................... 83
Tabela 18. Produkt krajowy brutto w latach 2008-2013 na Biaorusi
i obwodzie grodzieskim oraz w podregionach objtych badaniem
(w mld rubli, w mln euro; w cenach biecych)...................................... 85
mieszkaca w latach 2008-2013 na Biaorusi oraz podregionach
objtych badaniem (w z, w euro; w cenach biecych) ...................... 87
Tabela 20. Liczba ludnoci w wieku produkcyjnym, ludno
aktywna zawodowo oraz poziom zatrudnienia w obwodzie
grodzieskim w latach 2008-2013 (w tys. osb) ..................................... 89
Tabela 21. Wskaniki koniunktury na rynku pracy obwodu
grodzieskiego......................................................................................... 90
Tabela 22. Poziom bezrobocia w analizowanych regionach w latach
2008-2013 ................................................................................................ 91
Tabela 23.
rednie miesiczne nominalne wynagrodzenie
pracownikw na Biaorusi i w obwodzie grodzieskim w latach
2008-2013 (tys. rubli, euro) ..................................................................... 92
wynagrodzenia w analizowanych podregionach w 2013 roku w euro
(w %) ....................................................................................................... 93
Tabela 25. rednia liczba pracownikw zatrudnionych w przemyle
oraz wielko produkcji przemysowej w obwodzie grodzieskim w
latach 2008-2013 (w tys. osb.; w mld rubli; mln euro) ........................ 94
289
Spis tabel
Tabela 26. Udzia obwodu grodzieskiego w caoci krajowej

produkcji poszczeglnych rodzajw produktw przemysowych (w
%) ............................................................................................................ 96
Tabela 27. Podstawowe wskaniki ekonomiczne dziaalnoci
mikropodmiotw oraz maych podmiotw w obwodzie
grodzieskim w latach 2009-2013. ...................................................... 100
Tabela 28. Liczba podmiotw prowadzcych dziaalno
gospodarcz w obwodzie grodzieskim wg struktury wasnoci oraz
rodzaju dziaalnoci na dzie 1.02.2014 r. ............................................ 102
Tabela 29. Dochd ze sprzeday produkcji, towarw, robt, usug w
obszarze rnych rodzajw dziaalnoci gospodarczej (miliardy
rubli; w cenach biecych) ................................................................... 103
Tabela 30. Rentowno sprzeday w odniesieniu do rodzajw
dziaalnoci gospodarczej (w %) ........................................................... 104
Tabela 31. Podstawowe wyniki finansowe dziaalnoci podmiotw
obwodu grodzieskiego1) ...................................................................... 104
Tabela 32. Rozmiar eksportu i importu w obwodzie grodzieskim
w latach 2008-2013 w mln USD (w %) ................................................ 106
Tabela 33. Dane dotyczce handlu zagranicznego w odniesieniu do
poszczeglnych krajw w 2013 roku (dane szacunkowe) .................... 109
obwodu grodzieskiego......................................................................... 114
Tabela 35. Produkt krajowy brutto w latach 2008-2013 w Polsce i w
podregionie kroniesko-przemyskim (w mln z i w mln euro; w
cenach biecych) ................................................................................. 117
mieszkaca w latach 2008-2013 w Polsce oraz podregionach
objtych badaniem (w z, w euro; w %, w cenach biecych) ............. 118
Tabela 37. Warto dodana brutto w Polsce i podregionie
kroniesko-przemyskim w latach 2008-2012 (mln z, mln euro,
ceny biece) ......................................................................................... 120
Tabela 38. Przecitne zatrudnienie w Polsce i w wojewdztwie
podkarpackim w latach 2008-2013 ....................................................... 121
290
Spis tabel
Tabela 39. Liczba bezrobotnych w wojewdztwie podkarpackim i w

podregionie kronieskim oraz przemyskim w latach 2010-2013
(liczba osb; %) ..................................................................................... 122
Tabela 40. Poziom bezrobocia w Polsce, wojewdztwie
podkarpackim oraz w podregionie kronieski i podregionie
przemyskim w latach 2008-2013........................................................... 122
przedsibiorstw w Polsce i w wojewdztwie podkarpackim w latach
2008-2013 .............................................................................................. 123
Tabela 42. Produkcja sprzedana przemysu w wojewdztwie
podkarpackim i podregionie kroniesko-przemyskim w latach
2010-2013 (w mln z; mln euro, w %) .................................................. 125
Tabela 43. Podmioty gospodarki narodowej w wojewdztwie
podkarpackim i podregionie kroniesko-przemyskim wedug
sektorw wasnoci, form prawnych w 2013 roku ................................ 127
Tabela 44. Wybrane wskaniki ekonomiczno-finansowe w badanych
przedsibiorstwach niefinansowych w wojewdztwie podkarpackim
w latach 2012-2013 (w %) .................................................................... 130
Tabela 45. Rozmiar eksportu i importu w wojewdztwie
podkarpackim oraz pozostaych analizowanych regionach w latach
2008-2013 w mln USD ( w %) .............................................................. 131
podregionu kroniesko-przemyskiego ................................................. 135
Tabela 47. Produkt krajowy brutto w latach 2008-2013 na Ukrainie
oraz w podregionach objtych badaniem (w mln hrywien, w mln
euro; w cenach biecych; w %) ........................................................... 137
mieszkaca w latach 2008-2013 w Polsce oraz podregionach
objtych badaniem (w hrywnach, w euro; w %, w cenach
biecych).............................................................................................. 138
Tabela 49. Wskaniki rynku pracy dla obwodu zakarpackiego oraz
poziom bezrobocia w analizowanych regionach w latach 2008-2013 .. 140
wynagrodzenia w obwodzie zakarpackim ........................................... 142
291
Spis tabel
Tabela 51. Rozmiar eksportu i importu towarw w obwodzie w

latach 2008-2013 w mln USD (w %) .................................................... 150
Tabela 52. Bezporednie inwestycje zagraniczne w obwodzie
zakarpackim wg kraju pochodzenia w latach 2011-2013 w (tys.
dolarw USD) ....................................................................................... 156
Tabela 53. Analiza SWOT obwodu zakarpackiego pod wzgldem
wsppracy transgranicznej ................................................................... 160
Tabela 54. Udzia eksporterw i importerw w populacji
przedsibiorstw w Polsce wg wielkoci ............................................... 170
SPIS WYKRESW
Wykres 1. Produkt krajowy brutto w podregionie biaostockosuwalskim oraz podregionach objtych badaniem w latach 20082013 (w mln euro; w cenach biecych) ................................................. 32
Wykres 2. Dynamika zmian PKB w poszczeglnych podregionach
objtych badaniem w latach 2009-2013 w % .......................................... 33
Wykres 3. Poziom PKB w przeliczeniu na jednego mieszkaca w
poszczeglnych podregionach objtych badaniem w latach 20082013 w euro ............................................................................................. 35
Wykres 4. Dynamika zmian PKB per capita w poszczeglnych
podregionach objtych badaniem w latach 2009-2013 w % ................... 36
dziaalnoci w podregionach biaostockim i suwalskim w 2008 r. i
w 2012 r................................................................................................... 38
Wykres 6. Dynamika produkcji sprzedanej przemysu w Polsce i w
wojewdztwie podlaskim w latach 2011-2013 (ceny stae,
2010=100) ............................................................................................... 47
Wykres 7. Dynamika przecitnego zatrudnienia w przemyle w
Polsce i w wojewdztwie podlaskim 2010 = 100 ................................... 48
Wykres 8. Struktura podmiotw gospodarki narodowej wedug
sekcji w wojewdztwie podlaskim w 2013 roku (stan w dniu 31 XII) ... 51
Wykres 9. Warto obrotw handlu zagranicznego wojewdztwa
podlaskiego w latach 2008-2013 (w mln USD) ...................................... 57
Wykres 10. Dynamika eksportu i importu wojewdztwa podlaskiego
w latach 2009-2013 ................................................................................. 58
Wykres 11. Poziom obrotw handlowych wojewdztwa podlaskiego
w odniesieniu do obrotw handlowych pozostaych regionw w
latach 2009-2013 w % (Podlaskie=100%) .............................................. 59
294
Spis wykresw
Wykres 12. Dynamika zamian wielkoci obrotw handlowych

obwodu zakarpackiego na tle dynamiki obrotw handlowych
pozostaych regionw w latach 2010-2013 ............................................. 60
Wykres 13. Poziom eksportu i importu wojewdztwa podlaskiego w
odniesieniu do poziomu eksportu i importu pozostaych regionw w
latach 2009-2013 w % (Podlaskie=100%) .............................................. 61
Wykres 14. Struktura towarowa eksportu wojewdztwa podlaskiego
w latach 2009, 2013 (w %) ...................................................................... 62
Wykres 15. Struktura geograficzna eksportu wojewdztwa
podlaskiego w 2009, 2012, 2013 r. (w mln USD, wartoci w
nawiasach w %) ....................................................................................... 63
Wykres 16. Struktura towarowa importu wojewdztwa podlaskiego
w latach 2009, 2013 (w %) ..................................................................... 64
Wykres 17. Struktura geograficzna importu wojewdztwa
podlaskiego w 2009, 2012, 2013 r. (w mln USD, wartoci w
nawiasach w %) ....................................................................................... 65
Wykres 18.
Dynamika zmian liczby ludnoci w wieku
produkcyjnym, ludnoci aktywnej zawodowo oraz poziomu
zatrudnienia w obwodzie grodzieskim w latach 2008-2013 (rok
poprzedni =100%) ................................................................................... 90
Wykres 19. Poziom redniego miesicznego nominalnego
wynagrodzenia pracownikw na Biaorusi i w obwodzie
grodzieskim w latach 2008-2013 (w euro) ............................................ 93
Wykres 20. Warto handlu zagranicznego obwodu grodzieskiego
w latach 2008-2013 (w mln USD)......................................................... 107
Wykres 21. Dynamika eksportu i importu obwodu grodzieskiego
w latach 2008-2013 ............................................................................... 107
Wykres 22. Struktura towarowa eksportu obwodu grodzieskiego
w 2012 roku ........................................................................................... 112
dziaalnoci w podregionach kronieskim i przemyskim w roku
2008 i w roku 2012 ................................................................................ 120
Wykres 24. Warto obrotw handlu zagranicznego wojewdztwa
podkarpackiego w latach 2008-2013 (w mln USD) .............................. 133
295
Spis wykresw
Wykres 25.
Dynamika eksportu i importu wojewdztwa
podkarpackiego w latach 2010-2013 .................................................... 134
Wykres 26. Dynamika zmiany liczby pracownikw MSP
w
obwodzie zakarpackim w latach 2010-2013 w tys. osb ...................... 142
Wykres 27. Dynamika zmian wielkoci produkcji przemysowej w
obwodzie zakarpackim w latach 2008-2013 w odniesieniu do roku
poprzedniego (w %) .............................................................................. 144
Wykres 28.
Dynamika zamian wielkoci produkcji
w
poszczeglnych rodzajach dziaalnoci przemysowej w obwodzie
zakarpackim w roku 2013 wzgldem roku 2012 (w %) ........................ 145
Wykres 29. Dynamika zmian liczby MSP na Zakarpaciu w okresie
ostatnich trzech lat (rok 2013 - prognoza)............................................. 148
Wykres 30.
Wyniki finansowe maych przedsibiorstw wedug
brany w latach 2010-2013 (w tys. hrywien) ....................................... 149
Wykres 31. Warto handlu zagranicznego towarami obwodu
zakarpackiego w latach 2008-2013 (w mln USD) ................................ 152
Wykres 32. Dynamika eksportu i importu obwodu zakarpackiego w
latach 2009-2013 ................................................................................... 152
Wykres 33. Gwne grupy eksportu towarw z obwodu
zakarpackiego za okres od stycznia do sierpnia 2013 roku .................. 154
Wykres 34. Struktura operacji eksportowo-importowych obwodu
zakarpackiego w 2013 roku................................................................... 155
Wykres 35. Wielko przedsibiorstw w poszczeglnych obszarach ... 164
Wykres 36. Brana dziaalnoci przedsibiorstw .................................. 165
Wykres 37. Stanowisko zajmowane w firmie ...................................... 167
Wykres 38. Podzia wacicieli przedsibiorstw ze wzgldu na pe .... 168
Wykres 39. Formy internacjonalizacji, w tym w ukadzie z regionem
transgranicznym w podregionie biaostocko-suwalskim, podregionie
kroniesko-przemyskim, obwodzie zakarpackim
i obwodzie
grodzieskim ......................................................................................... 172
Wykres 40. Formy internacjonalizacji przedsibiorstw podregionu
biaostocko-suwalskiego, w tym w ukadzie z regionem
transgranicznym z obwodem grodzieskim .......................................... 174
296
Spis wykresw
Wykres 41. Formy internacjonalizacji przedsibiorstw podregionu

kroniesko-przemyskiego, w tym w ukadzie z regionem
transgranicznym z obwodem zakarpackim............................................ 176
grodzieskiego, w tym w ukadzie z regionem transgranicznym
podregionem biaostocko-suwalskim .................................................... 178
zakarpackiego, w tym w ukadzie z regionem transgranicznym
podregionem kroniesko-przemyskim................................................. 180
(rednia dla czterech regionw)............................................................. 181
(podregion biaostocko-suwalski) ......................................................... 182
(podregion kroniesko-przemyski) ...................................................... 184
(obwd grodzieski) .............................................................................. 184
(obwd zakarpacki) ............................................................................... 185
Wykres 49. Rynki zaopatrzenia (rednia dla czterech regionw) ....... 186
Wykres 50. Rynki zaopatrzenia (podregion biaostocko-suwalski) ..... 188
Wykres 51. Rynki zaopatrzenia (podregion kroniesko-przemyski) .. 188
Wykres 52. Rynki zaopatrzenia (obwd grodzieski).......................... 189
Wykres 53. Rynki zaopatrzenia (obwd zakarpacki) ........................... 190
Wykres 56. Rynki pochodzenia zaopatrzenie inwestycyjnego
(obwd grodzieski) .............................................................................. 194
(obwd zakarpacki) ............................................................................... 195
Wykres 59. Wsppraca z partnerami (rednia dla 4 regionw) ........... 197
297
Spis wykresw
Wykres 60. Wsppraca z partnerami (podregion biaostockosuwalski) ............................................................................................... 198

Wykres 61. Wsppraca z partnerami (podregion kronieskoprzemyski) ............................................................................................. 199
Wykres 62. Wsppraca z partnerami (obwd grodzieski) ................. 201
Wykres 63. Wsppraca z partnerami (obwd zakarpacki)................... 202
Wykres 64. Poziom innowacyjnoci przedsibiorstw (innowacje
wdroone w cigu ostatnich 3 lat) ......................................................... 204
Wykres 65. rda wiedzy o nowych rozwizaniach i sposobach
dziaania w brany (rednia dla 4 regionw)......................................... 205
dziaania w brany (podregion biaostocko-suwalski) .......................... 206
dziaania w brany (podregion kroniesko-przemyski)....................... 208
dziaania w brany (obwd grodzieski)............................................... 209
dziaania w brany (obwd zakarpacki) ................................................ 210
wsppracy transgranicznej (rednia dla czterech regionw) ................ 212
wsppracy transgranicznej (podregion biaostocko-suwalski)............. 214
wsppracy transgranicznej (podregion kroniesko-przemyski) ......... 216
wsppracy transgranicznej (obwd grodzieski) ................................. 217
wsppracy transgranicznej (obwd zakarpacki) .................................. 219
Wykres 75. Stan mocnych stron stosowanych przez przedsibiorstwa
instrumentw
konkurowania
i
moliwo
pozytywnego
298
Spis wykresw
oddziaywania na nie wsppracy transgranicznej (rednia dla

czterech regionw) ................................................................................ 222
instrumentw
konkurowania
i
moliwo
pozytywnego
oddziaywania na nie wsppracy transgranicznej (podregion
biaostocko-suwalski) ............................................................................ 224
instrumentw
konkurowania
i
moliwo
pozytywnego
oddziaywania na nie wsppracy transgranicznej (podregion
kroniesko-przemyski) ........................................................................ 225
instrumentw
konkurowania
i
moliwo
pozytywnego
oddziaywania na nie wsppracy transgranicznej (obwd
grodzieski) ........................................................................................... 228
instrumentw
konkurowania
i
moliwo
pozytywnego
oddziaywania na nie wsppracy transgranicznej (obwd
zakarpacki) ............................................................................................ 229
Wykres 80. Bariery w procesie ekspansji na inne rynki, w tym na
rynek transgraniczny ............................................................................. 232
Wykres 81. Potencjalne korzyci wsppracy transgranicznej
(obwd grodzieski) .............................................................................. 239
(obwd zakarpacki) ............................................................................... 240
Wykres 86. Wpyw wsppracy transgranicznej na rozwj regionu ..... 244
Wykres 87. Bariery utrudniajce regionaln wspprac
transgraniczn (rednia dla 4 regionw)................................................ 247
Wykres 88. Ograniczenia formalnoprawne ........................................... 248
Wykres 89. Ograniczenie instytucjonalne ............................................. 249
299
Spis wykresw
Wykres 90. Ograniczenia infrastrukturalne........................................... 250

Wykres 91. Ograniczenia finansowe .................................................... 251
Wykres 92. Ograniczenia gospodarcze ................................................ 252
Wykres 93. Ograniczenia spoeczne ..................................................... 253
Wykres 94. Ograniczenia rodowiskowe ............................................. 254
Wykres 95. Potrzeby rozwoju wsppracy przedsibiorstw w
ukadzie transgranicznym ...................................................................... 256
Wykres 96. Podani partnerzy wsppracy transgranicznej ................ 258
Wykres 97. Zadania samorzdw lokalnych (wadz lokalnych) w
zakresie rozwoju wsppracy transgranicznej ....................................... 259
Wykres 98. Oczekiwane wsparcie przedsibiorstw .............................. 261
Wykres 99. Brane tworzce potencja do wsppracy ......................... 262

Współpraca Transgraniczna Małych I Średnich Przedsiębiorstw Jako Czynnik Rozwoju Regionalnego

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Współpraca Transgraniczna Małych I Średnich Przedsiębiorstw Jako Czynnik Rozwoju Regionalnego

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

WSPPRACA TRANSGRANICZNA

MAYCH I REDNICH PRZEDSIBIORSTW

PODREGIONU BIAOSTOCKO-SUWALSKIEGO I PODREGIONU

Copyright by Biaostocka Fundacja Ksztacenia Kadr

Publikacja powstaa w ramach projektu Rozwj transgranicznej wsppracy

1) Potencja wsppracy transgranicznej podregionu biaostockosuwalskiego, autor Magdalena Klimczuk-Kochaska, Andrzej

1.3.7. Podsumowanie analiza SWOT ............................................ 134

3.1. Formy internacjonalizacji .................................................................. 169

4.1. Poziom innowacyjnoci ..................................................................... 203

5.1. Moliwy wpyw wsppracy transgranicznej na potencja

6.1. Bariery wsppracy midzynarodowej, w tym transgranicznej ........ 231

7.1. Korzyci wsppracy transgranicznej dla rozwoju regionalnego ...... 243

W niniejszej publikacji zawarto wyniki przeprowadzonych bada

5) Jakie s potrzeby wsparcia wsppracy transgranicznej maych i

8) Firmy z podregionu biaostocko-suwalskiego w niedostatecznym

15) Wsppraca transgraniczna moe przynie znaczce korzyci w

This publication presents the results of the survey of enterprises as

market. In the categories of supplies sources, the cross-border market

border relation. The previous assessment of the influence of the

W Polsce obszarem o szczeglnych wyzwaniach w zakresie rozwoju

we wsppracy z Partnerem z Biaorusi, Pastwowym Uniwersytetem

1.1. Podregion biaostocko-suwalski a podregiony: kroniesko-przemyski, obwd zakarpacki i obwd grodzieski

Obwd grodzieski (mln euro)

Obwd zakarpacki (mln euro)

tego regionu rok 2013 zakoczy si ponad 5% spadkiem regionalnego

Wykres 1. Produkt krajowy brutto w podregionie biaostocko-suwalskim

PKB Podregion biaostocko-suwalski w mln euro

Wykres 2. Dynamika zmian PKB w poszczeglnych podregionach objtych

Warto wytworzonego PKB w przeliczeniu na jednego mieszkaca

Podregion biaostocko-suwalski (z)

Obwd grodzieski (euro)

Obwd zakarpacki (euro)

Wykres 3. Poziom PKB w przeliczeniu na jednego mieszkaca

Najwyszy poziom wytwarzanego PKB przypadajcego na jednego

dbr z pozostaych trzech analizowanych podregionw. Majc

Podregion biaostockosuwalski (mln z)

Podregion biaostockosuwalski (mln euro)

1265904 1365622 1431872

rdo: opracowanie wasne na podstawie: Produkt Krajowy Brutto. Rachunki

W podregionie biaostocko-suwalskim generowana warto dodana

Wykres 5. Struktura wartoci dodanej brutto wedug rodzajw

2012 podregion biaostocki3,70%18,40% 8,10%

2008 podregion suwalski

2012 podregion suwalski 11,30%

22,00% 6,30% 23,20%

Dziaalno finansowa i ubezpieczeniowa

rdo: opracowanie wasne na podstawie: Produkt Krajowy Brutto. Rachunki

Z kolei na warto wygenerowanego PKB w podregionie suwalskim

Przecitne zatrudnienie w wojewdztwie podlaskim w roku 2013

9801877 9719559 9566039

W 2013 r., po dwch latach wzrostu, przecitne zatrudnienie

skim. Szczeglnie dua rnica miaa miejsce w przypadku przemysu.

w tym przetwrstwo przemysowe

Handel, naprawa pojazdw samochodowych

Transport i gospodarka magazynowa

Dziaalno finansowa i ubezpieczeniowa

Dziaalno profesjonalna, naukowa i techniczna

rdo: Bank Danych Lokalnych, stat.gov.pl.

W kocu 2013 r. nadal utrzymywaa si niekorzystna sytuacja na

o 1,6% (tabela 6.). Te sam wskaniki dla wojewdztwa podlaskiego to:

63761 65920 68705

46002 47263 49500

W 2013 r. stopa bezrobocia rejestrowanego, zarwno w skali kraju,