1

Witold Kawecki CSsR

SEKSUALNO - OWOC ZAKAZANY CZY PENIA DARU?
1. Czym jest seksualno?
Nasze "ja" ma charakter biologiczny, bazuje bowiem na ciele. Jestemy indywidualnociami,
poniewa mamy ciao. Dziki niemu jestemy zdolni odczuwa, e yjemy, jestemy. Ciao
pozwala nam wspistnie i uczestniczy w materialnoci wiata poprzez nasze konkretne
czyny. Poprzez gesty - brane jako wyraz naszej cielesnoci - wyraa si nasze jestestwo.
Najgbszy sens naszej identycznoci rozpoczyna si od ciaa, bo ciao wyraa naszego ducha.
Dziki seksualnoci naszego ciaa moemy przekazywa ycie. Ciao jest czym
podstawowym, dlatego jest koniecznym poznawa je coraz lepiej, troszczy si o nie,
studiowa je w jego strukturze. Nasza cielesno czy si cile z seksualnoci, ktra jawi
si wci przed czowiekiem jako wielkie wyzwanie. Z jednej strony jako potna i dynamiczna
sia wzbudza obaw, lk, staje si tematem "tabu" ktrego nie wolno porusza, przez
niektrych - np. przez niektre kierunki w Kociele lub zbyt rygorystyczn moralno - jest
uwaana za "owoc zakazany". Z drugiej strony przyjmowana jest jako cudowny, moe jeden z
najpikniejszych darw Stwrcy, ktrym zechcia On obdarowa czowieka. Chocia
zachowanie seksualne ma swoje pierwsze odniesienie w ciele, to seksualno ludzka jest nade
wszystko natury psychicznej, kulturowej, jest cile zwizana ze rodowiskiem ycia. Moe
mie charakter czysto erotyczny, ale moe te by czci mioci, w ktrej jedna osoba czuje
potrzeb bycia darem dla drugiej. Seksualno jest waciwoci czowieka. Jest biologiczn
si napdow motywujc do nawizywania kontaktw i wizi interpersonalnych. Jest jednym
z gwnych czynnikw sterujcych rozwojem osobowoci1 . Seksualno w potocznym
rozumieniu zwyko si odnosi do narzdw genitalnych czowieka. W tym wzgldzie
obserwujemy wielkie zamieszanie we wspczesnej kulturze, zwaszcza w ujmowaniu seksu
jako "indywidualnej wasnoci jednostki" i "stosunku midzy mczyzn i kobiet". Nie
rozumie si, e korzystanie z seksualnoci jest (czy powinno by) zwizane z chci
miosnego podarowania siebie drugiemu, a take z przekazywaniem ycia. Seksualno jest,
gdy patrzymy od strony przedmiotowoci ciaa, aspektem dymorficznym, ktry przedstawia
si w budowie ciaa czowieka (mczyzna-kobieta) i w zrnicowanych zachowaniach z t
budow zwizanych; patrzc od strony podmiotowoci, moemy j rozumie jako
manifestacj wiadomoci. Seksualno objawia swj zwizek z ciaem poprzez doznania,
emocje, ktre cz si razem w przyjemno seksualn. Badania prowadzone w psychologii
wykazuj, i seksualno od pocztku ycia stanowi nierozczny element caej struktury
psychiczno-rozumowej i uczuciowej czowieka i jako wielka sia obecna jest stale w
podwiadomoci. Umiejscawiajc si w wyobrani, odgrywa znaczc rol w zachowaniu
czowieka. Seksualno jest podstaw atrakcyjnoci midzy dwoma pciami, prowadzc
mczyzn i kobiet do poszukiwania jednoci midzy nimi, nie tylko fizycznej czy
psychicznej, ale take relacji mioci maeskiej. Patrzc od strony stosunku czowieka do
Wszechwiata, moemy seksualno rozumie jako materi stosunku cielesnego midzy
mczyzn i kobiet, ktry to stosunek przekazuje ycie innej istocie ludzkiej. Tak wic
seksualno jednostki widziana jest jako szczeglne psychiczne rdo relacji
midzyosobowej, a w jzyku wspczesnej psychologii okrela si j jako pewien sposb relacji
do
samego
siebie
i
sposb
relacji
z
innymi
2
.
2. Seksualno widziana w perspektywie ycia i kultury
Seksualno nie jest tylko czyst technik aktu seksualnego, sposobem cielesnego
funkcjonowania pomidzy mczyzn i kobiet. Na seks musimy patrze w perspektywie ycia
i kultury, a wic w perspektywie spoecznoci, w ktrej yjemy, szczeglnie maestw i
rodzin. Wida to jasno na przykadzie rnorodnoci zwyczajw i tradycji w poszczeglnych
krajach, wida w typie relacji midzy mczyzn a kobiet, jak rwnie w tzw. wyzwoleniu
seksualnym kobiety. Poniewa seksualno jest obecna we wszystkich indywidualnych i
spoecznych aspektach ycia, powizana jest z kultur spoeczestwa, ktra stanowi reguy
obyczajowe i odnone prawa dotyczce seksualnoci. Uwzgldnia si to w opisie naukowym
zagadnienia, czyli w seksuologii. Jest ona studium seksualnoci w jej wewntrznej strukturze i
w jej zachowaniach. Ze wzgldu na szeroko zagadnie, z jakimi si styka, jest z natury

2
nauk interdyscyplinarn3 . Jest bowiem wiele dziedzin, ktre zajmuj si seksualnoci
ludzk: antropologia, psychologia, socjologia, urologia, ginekologia, chirurgia plastyczna,
neurologia, neurochirurgia, wenerologia itp. Z perspektywy ycia i kultury zagadnienia
seksualne podlegaj istotnym i szybkim zmianom, czy to w sensie negatywnym, czy te
pozytywnym; aspekt negatywny to (w ostatnich latach) tzw. "rewolucja seksualna" - bardzo
zredukowany sposb widzenia seksu, czsto jako przyjemnoci, rozrywki, zabawy, sposoby na
nud; to konsumizm seksualny tym przyjemniejszy, e uwaany za "owoc zakazany";
pozytywny to bardziej otwarte spojrzenie na relacje msko-damskie, zerwanie z traktowaniem
seksualnoci jako tematu "tabu", wiksza wiadomo ze strony kobiety swojego miejsca w
wiecie i w Kociele.
3. Problem tzw. "wyzwolenia seksualnego"
"Wyzwolenie seksualne" jako zjawisko jest natury bardziej psychologicznej i kulturowej nili
sensu stricte seksualnej. Zmierza ono do tego, aby seksualno bya wolna od jakichkolwiek
uwarunkowa. Pod pojciem wyzwolenia seksualnego rozumie si nowy sposb ycia, w
ktrym seksualno, postrzegana gwnie jako cielesno, sprowadzana do poziomu
genitalnego, przywaszcza sobie prawo do uwalniania si od wszelkich barier obyczajowych
stanowionych przez spoeczestwo wraz z jego kultur i tradycjami. Innymi sowy, jest to
danie "prawa do szczcia za wszelk cen" (szczcie rozumie si tu w kategoriach seksu,
sdzc, e mona w nim odnale prawdziw mio). Owocem "wyzwolenia seksualnego" jest
zerotyzowane spojrzenie na kobiet, oderwanie seksualnoci od macierzystwa (tendencja
bardzo niebezpieczna w konsekwencjach dla wielu pokole), przyznanie kobiecie wycznego
prawa do "wasnego brzucha". Konsekwencj "uwolnienia" seksualnoci jest prba
potraktowania podnoci kobiety na rwni z jak chorob, rosnca mentalno
antykoncepcyjna, a w przypadku jej nieskutecznoci rozwijana praktyka aborcyjna.
Wyzwolenie seksualne rozumiane w kategoriach negatywnych (jako uwolnienie od wszelkich
barier moralnych) prowadzi take do napastliwych da tych, ktrzy jeszcze niedawno
uwaani byli za grupy patologiczne - homoseksualici, lesbijki, transseksualici, prostytutki
itp., i do usiowa zrwnania ich w prawach z innymi grupami spoecznymi. Redukujc wraz z
ide "uwolnienia" seksu waciw wizj seksualnoci i sprowadzajc j tylko do paszczyzny
erotyczno-instynktualnej,
a
zarazem
wchodzc
w
mentalno
hedonistyczn
i
konsumistyczn, doprowadzamy do tego, e np. urodzenie dziecka dla wielu nie jest wartoci
fundamentaln,
ktra
jednoczyaby
par
ludzk.
Innym fenomenem negatywnym zwizanym z "uwolnieniem" seksualnoci jest
rozprzestrzeniajcy si problem rozwodw, poszukiwanie innych ni maestwo form
wspycia osobowego, takich jak: wspzamieszkanie, "maestwo na prb", tzw. wolne
zwizki itp. Wszystkie tego rodzaju zjawiska w sposb ewidentny uderzaj w etos rodziny, a w
konsekwencji w wychowanie dzieci, w konsekwencji czego w przyszoci mona si
spodziewa rozlicznych problemw spoecznych. "Wyzwolenie seksualne" nazywane jest
czasem "rewolucj seksualn", ktra ma prowadzi ludzi do "nowej" wiadomoci we
wszystkich paszczyznach ycia i kultury; wiadomoci, ktr zreszt nie zawsze trzeba
ocenia negatywnie. "Rewolucja seksualna" jest jednak pojciem nieco szerszym ni
"wyzwolenie seksualne" - jest procesem pewnych przemian postaw, zachowa i
obyczajowoci seksualnej, ujawniajcych si w kulturze Zachodu od koca lat 60.
Najwaniejszymi jej cechami s liberalne i tolerancyjne postawy wobec przedmaeskiej
aktywnoci seksualnej, antykoncepcji, aborcji, kohabitacji, homoseksualizmu. Rewolucja
seksualna zawiera w sobie take element walki midzy pciami, zapocztkowany przez
kobiety w celu wywalczenia sobie rwnych i sprawiedliwych praw z mczyznami (feminizm).
Niektrzy autorzy tacy, jak Marcuse, Reich, o ktrych wspomina Marciano Vidal w swojej
pozycji Etica della sessualit4 , traktuj rewolucj seksualn take w sensie pozytywnym. Dla
nich "uwolnienie seksualnoci" niekoniecznie ma prowadzi do deformacji seksualnoci, lecz
raczej
do
ujawnienia
form
manipulacji
seksualnoci
w
dobie
obecnej.
Pierwsz z takich form manipulacji byoby traktowanie seksualnoci jako rodka przyjemnoci,
przycigania, wykorzystywane take przez politykw w celu odwrcenia uwagi obywateli od
problemw waniejszych i niebezpiecznych dla rzdzcych. W takim ujciu seksualno
miaaby peni rol rodka zastpczego w yciowych problemach ludzi. Innym polem
manipulacji jest rozumienie seksualnoci jako czego konsumpcyjnego, towaru; zreszt takie

3
spojrzenie si rzeczy wywodzi si z kontekstu i struktury spoeczestwa konsumpcyjnego.
Erotyzacja spoeczestwa suy do powikszenia konsumizmu (conspicuous consumption). W
takim ujciu moda i konsumizm wydaj si by najwikszymi sprzymierzecami erotyzmu, bo
czerpi z tego wymierne korzyci. Kolejn form manipulacji byoby ujmowanie seksualnoci
jako rzeczywistoci "represyjnej" w spoeczestwie. Seksualno, widziana w kontekcie
purytaskiej koncepcji ycia, pena zakazw, obwarowa, negatywnych przerysowa, byaby
czym, co przynajmniej w sensie ideologicznym zniewala spoeczestwo. Wraz z wyzwoleniem
seksualnym poszoby w parze wyzwolenie take polityczne. Harvey Cox zwraca uwag na
now form manipulacji seksualnoci w dzisiejszym wiecie, ktr nazywa faszyw
sakralizacj. Wedug niego aden inny aspekt ycia ludzkiego nie jest otoczony tyloma
przesdami, prymitywnymi uproszczeniami, strachem spoecznym, "tabu", zakazami, co
wanie seksualno. Jego zdaniem naley wic zdemaskowa tego rodzaju spojrzenie, zerwa
z "sakralizacj" sfery seksualnoci - ujmowania jej w kategoriach erotyzmu idolatrycznego,
ktry nie doprowadzi nigdy do waciwej dojrzaoci seksualnej 5 . Seksualno jest czci
integraln tak ciaa, jak i ducha. "Uwalniajc" seks od naturalnego prawa mioci midzy
mczyzn a kobiet, otwieramy furtk ku wulgaryzmowi, rozpasanemu erotyzmowi,
hedonizmowi, przestpstwom seksualnym. "Uwolnienie seksu" z pewnoci nie jest rodkiem
do uwolnienia kobiety i mczyzny od braku szczcia, od za wynikajcego z seksu le
przeywanego. Mona za powiedzie, i owo zo wynika przede wszystkim z niesprawiedliwej
relacji midzy kobiet a mczyzn jako osobami, ktre nie yj midzy sob we wzajemnej
jednoci, akceptacji i podarowaniu si wzajemnym, i to zarwno fizycznym, jak i duchowym.
Nie mona zapomina, e seksualno jest nierozdzielnie poczona z podnoci i
moliwoci prokreatywn, a wic musi ona mie charakter odpowiedzialny, tzn. osoba yjca
seksualnoci musi zdawa sobie spraw z misterium nowego ycia, ktre niesie ze sob
seks, i z tego powodu by zdoln, jeeli zajdzie tego potrzeba, tak do wyboru, jak i
umiejtnoci rezygnacji z pewnych wartoci na rzecz innych.
4. Niekompletne i faszywa ujcia seksu
ycie seksualne jest przeywane dzisiaj bardzo czsto le, tj. bez mioci, w sposb banalny,
konsumpcyjny, jako jedno z wielu dbr proponowanych przez spoeczno konsumpcyjn.
Owoce takiej postawy odczuwa zwaszcza kobieta, ktra staje si przedmiotem podania
mczyzny. Oto niektre faszywe ujcia seksu:
-

Seks pojmowany jako czysta przyjemno seksualna (dobro konsumpcyjne), a wic jako
fizyczne wspycie w celu znalezienia jak najwikszej przyjemnoci, podania,
uciechy, bez uwzgldnienia prawdziwego celu seksualnoci, tj. zjednoczenia i otwarcia
na ycie. Tego typu seks mona by nazwa "prawem mczyzny"; przypomina on
model antyczny i czy si konsekwentnie z mentalnoci antykoncepcyjn.
Seks pojmowany jako przyczyna pokusy ciaa (grzech). Niekiedy wrcz utosamia si
seks z grzechem. Takie ujcie wynika z moralistycznej wizji ycia, rygoryzmu
edukacyjnego, czsto take religijnego. Poniewa mczyzna nie jest bezporednio
wcignity w niebezpieczestwo bezporedniego efektu wspycia seksualnego, tj. w
ci, odnajdujemy w spoecznoci rygorystycznej podwjn moralno, wedug ktrej
seksualno jest zarezerwowana dla mczyzny. Kobieta jest widziana jako maonka,
matka albo obiekt do podziwiania lub podania, uosobienie seksu, poszukiwana, a
jednoczenie lekcewaona.
Seks traktowany jako rodek dominacji mczyzny i jako co negatywnego u kobiety.
Podno mska podniesiona jest tu do roli mitu, przy jednoczesnym deprecjonowaniu
kobiety. Ta tendencja ostatnimi czasy prowokuje powstawanie ruchw feministycznych,
czyli podejmowanych przez kobiety prb dorwnania za wszelk cen mczynie.

Rewolucja seksualna, ktr dzisiaj obserwujemy, jest bardziej skutkiem rewolucji kulturowej
ni rozwoju technicznego. Seks zosta pozbawiony znaczenia, ktre posiada zawsze, tj.
pozbawiony zwizania go z rnic biologiczn "chcian" przez natur, rnic midzy
dwiema
pciami,
a
bdc
pewnego
rodzaju
misterium
osoby.

4
5.

Charakterystyka

seksualnoci

rozpatrywana

na

jej

rnych

poziomach

Seksualno odnosi si do wszystkich sfer ycia osoby, dlatego nie moe by identyfikowana
tylko z objawami cielesno-fizycznymi, ale wymaga uwzgldnienia wymiaru psychicznego i
duchowego. W seksualnoci wyraa si cay czowiek i jego powoanie. Z seksualnoci osoby
wypywaj jej zasadnicze charakterystyki na poziomie biologicznym, psychicznym,
duchowym. Midzy nimi wszystkimi istnieje daleko idca jedno i cigo, poniewa
wszystkie wyrastaj z tej samej dynamiki osoby. Jakakolwiek powana refleksja na temat
seksualnoci (naukowa, filozoficzna, teologiczna, pedagogiczna, duszpasterska) musi wzi
pod uwag nie tylko poszczeglne poziomy seksualnoci, ale rwnoczenie ich wzajemne
powizania,
czyli
relacje
pomidzy
tymi
poziomami.
a) Poziom biologiczno-fizjologiczny
Dotyczy organw seksualnych (genitalnych), rozrodczych, ktre powinny by rozwaane w
podwjnym aspekcie - integralnoci osoby i otwartoci na drug pe. W tej kwestii naley
uwzgldni trzy spostrzeenia.
-

Integralna rola seksualnoci w obrbie osoby. Kada komrka zawiera w sobie znak
swojej przynalenoci do pci mskiej lub eskiej. Wszyscy posiadamy potencja
seksualny, ktry suy afektywnemu porozumieniu si z innymi, uwzgldniajc przy tym
pewne zrnicowanie. yjc w zwizku maeskim czy te nie, mamy ten dynamizm
seksualny, stanowicy cz skadow osobowoci, podczas gdy seksualno typowo
genitalna (fizyczna) zostaje ograniczona tylko do rodowiska maeskiego, gdzie
znajduje swoje naturalne i pene znaczenie6 .
"Dopenialno" pci jako rzeczywisto "zapisana" w fizjologii samej osoby. Badania
anatomiczne i fizjologiczne organw seksualnych mczyzny i kobiety potwierdzaj
cakowit "dopenialno" midzy obydwiema pciami7 , co znajduje swoje
odzwierciedlenie w Biblii: Opuci czowiek swojego ojca i swoj matk i zjednoczy si ze
swoj on, i tak dwoje bd jednym ciaem (Rdz 2,24; Mt 19,5). Z powyszego tekstu
wynika, i seksualno nie moe by zredukowana do zwyczajnej aktywnoci
fizjologicznej, ale odnosi si do caej osoby. Z tego wanie powodu Biblia potpia
poligami (...dwoje bd jednym tylko ciaem - Mt 19,5); rozwd (...a Ja mwi wam:
ktokolwiek oddala swoj on, naraa j na cudzostwo, i ktokolwiek polubia
oddalon, popenia cudzostwo - Mt 5,32); podanie (...ktokolwiek spoglda na
kobiet z podaniem, ju popeni cudzostwo z ni w swoim sercu - Mt 5,28).
- Przyjemno seksualna (fizjologiczna) nie moe mie negatywnego wpywu na
duchowe i psychiczne wymagania osoby. Dopenialno osoby dokonuje si przede
wszystkim nie w sferze biologicznej, ale psychiczno-egzystencjalnej, gdzie instynkt
seksualny, podanie ukierunkowane s na spotkanie z partnerem (zakada wic
wyczno) i gdzie lepa sia podania przeradza si w energi radoci i
bezinteresownej mioci.

W zjednoczeniu seksualno-genitalnym mczyzny i kobiety zawiera si integralno osoby.

Owo zjednoczenie, ktre moemy nazwa take stosunkiem seksualnym, jest zawsze i przede
wszystkim relacj osb. Aktywno seksualna winna by caociowym wyrazem aktywnoci
osoby wzgldem drugiej osoby. Bdc konkretn, wymaga przestrzeni, czasu, odpowiednich
warunkw ze strony obojga. Stosunek seksualny winien odzwierciedla zrnicowanie relacji
midzyosobowych midzy maonkami, ich uczuciowo, potrzeb wzajemnej akceptacji.
Stosunek seksualny wymaga najpierw zgody midzy dwiema osobami, a nastpnie cakowitej
otwartoci midzy nimi, tak aby wytworzy czno i uczestnictwo w radoci. W przeciwnym
razie nie bdzie spotkaniem osb, ale oboplnym lub jednostronnym wykorzystywaniem. Np.
prostytucja jest pewnego rodzaju zaaranowan scenk miosn, ale nigdy prawdziw
mioci. Z drugiej strony stosunek seksualny powinien si przedstawia jako centralna i
dynamiczna faza "planu miosnego" koniecznego do przekazania ycia nowej istocie ludzkiej.
Ten plan zakada jednak dojrzao tak fizyczn, jak i psychiczn, ktra owocuje zdolnoci
prokreacyjn pary maeskiej. Relacja midzy stosunkiem seksualnym a zdolnoci
prokreacyjn suy przetrwaniu rodzaju ludzkiego. Z tego te wzgldu we wszystkich

5
spoecznociach ludzkich moemy znale obron wza maeskiego i powizanie stosunku
seksualnego z maestwem. Wano stosunku seksualnego w maestwie jest tak dua, i
Koci katolicki, ktry traktuje maestwo jako sakrament, uznaje moliwo stwierdzenia
niewanoci w wypadku maestwa niedopenionego (non consummatum). Stosunek
seksualny charakteryzuj nastpujce elementy: seksualno, ktra objawia si wsplnie ze
strony mczyzny i kobiety, z tym e w sposb ewidentny funkcyjno seksualna jest bardziej
widoczna u mczyzny; bogactwo znacze, pikno i znaczenie ciaa wypywajce z
rnorodnoci, rado ycia rodzca si z komplementarnoci seksualnej, poszanowanie
drugiego i wzajemne uczucie, rado podarowania wasnego ciaa w spotkaniu z pci
przeciwn, wymiana bogactwa dozna, przey, emocji a do upodobania czysto
seksualnego; umiejscowienie w mioci - stosunek seksualny bez prawdziwej mioci nie
przynosi prawdziwej przyjemnoci. Ze wzgldu na wszystkie swoje implikacje stosunek
seksualny znajduje swoje umiejscowienie moralnie i "po ludzku" suszne w mioci
maeskiej.
b) Poziom psychiczny
Psychologia seksualnoci ludzkiej w ostatnich stu latach zostaa dokadnie przeanalizowana,
zwaszcza od strony swojej dynamiki podwiadomociowej8 . Dziki tym badaniom moemy
wycign pewne wnioski natury oglnej. Seksualno jest integralnym skadnikiem w
dojrzewaniu psychicznym osoby. Od dziecistwa a do wieku dojrzaego kada jednostka musi
pokona tzw. etap idealny, tak aby dynamizmy seksualne (instynkty, uczucia, afekty itp.)
zostay w sposb caociowy zintegrowane w osobie. Ten etap zaczyna si od opanowania
instynktw seksualnych, przechodzi przez pogbienie motywacji seksualnej w wizji swojego
ycia, a swoje dopenienie odnajduje w dojrzaej mioci zdolnej do potrjnego
ukierunkowania: do siebie, do drugich, do Boga9 . Psychologia rozrnia i ukazuje
oryginalno i wzajemn dopenialno seksualnoci mskiej i eskiej. Rnice w
przeywaniu seksualnoci tak u mczyzny, jak i u kobiety nie s natury przypadkowej czy
drugorzdnej. Psychologia stwierdza jasno, w czym mczyzna rni si od kobiety (w
wymiarze inteligencji, wolitywnoci, wraliwoci). Przyczyny tych rnic tkwi w budowie
biologiczno-fizjologicznej, a take w wychowaniu i kulturze. Naley zauway, i w
maestwie, ktre yje mioci dogbn, to co wydaje si by ograniczeniem dla mczyzny
czy kobiety, staje si w partnerze wyzwaniem i uzupenieniem. Ograniczenie "ja" lub "ty"
moe si sta bogactwem "my". Dopenienie na tym wanie polega. eby by naprawd
osob, czowiek musi realizowa w sobie samym dwa modele, tj. swj i partnera 10 .
c) Poziom osobowo-duchowy
Ricoeur stwierdza, e seksualno objawia misterium osoby ludzkiej, o ile ta jest siedliskiem
czuoci, wraliwoci gboko ludzkiej, zakorzenionej w instynkcie11 . W chrzecijaskiej wizji
czowieka ciao ludzkie posiada szczegln funkcj. Cielesno jest specyficznym sposobem
istnienia i dziaania ducha ludzkiego: ciao objawia czowieka, czowiek wyraa osob - z tego
powodu cielesno jest jakby pierwszym sowem Boga do czowieka, rodzajem sakramentu
rozumianego jako znak, ktry przekazuje skutecznie w wiat widzialny niewidzialne misterium
ukryte w Bogu od wiekw.
6. Psychiczne stany ludzkiej seksualnoci
Chcc traktowa seksualno w caej zoonoci i kompletnoci, nie sposb oderwa jej od
ycia wewntrznego czy psychiczno-duchowego, ktre jawi si jako podstawowy wyrnik
istoty ludzkiej. Psychologowie definiuj czowieka jako "ja" umiejscowione w splocie relacji,
uczu i interesw 13 . Czowiek jest okrelany rwnie, jak to ju wczeniej zauwaylimy,
jako jedno biologiczno-psychiczna (ciao i dusza). Kade zachowanie typu seksualnego
objawia samo w sobie co, co mona by nazwa "seksualnoci psychiczn" - wewntrzn
rzeczywisto jednostki, z ktrej wypywa jej dziaanie w relacji do tego, co jest seksem. ycie
wewntrzne jednostki prezentuje si zawsze "ponad" stosunkiem seksualnym i przekracza
zawsze czas i miejsce momentu zblienia fizycznego, niejako rozciga to zblienie zarwno
"przed", jak i "po" i daje mu ca otoczk. Tzw. stany psychiczne seksualnoci nie s niczym

6
innym jak "seksualnoci" osoby, "tym czym", co osoba posiada, czym przyciga do siebie,
tym "wntrzem", o ktrym czasem mwimy, e dana osoba "co w sobie ma". Sprbujmy
przygldn
si
niektrym
z
tych
stanw.
a)

Podanie seksualne

Przedstawia si ono jako dowiadczenie subiektywne, skierowane ku ciau, a wypywa ono z

atrakcyjnoci seksualnej. Powizane jest z tzw. pulsami erotycznymi, ktre s po prostu
potrzeb ciaa partnera. Ta potrzeba objawia si jako odpowied na bodce seksualne, ktre
za pomoc zmysw, zwaszcza wzroku (mczyzna) i dotyku (kobieta), poruszaj mzg.
Bodce, ktre pobudzaj podanie seksualne, mog by rwnie czysto psychicznymi.
Impulsy seksualne prowadz do wyzwolenia w mzgu podania, ktre wydaje si by
usatysfakcjonowane w przyjemnoci seksualnej (orgazmie). Badania biologiczne udowadniaj,
i obecno tych bodcw i ich dziaanie s powizane z hormonami pciowymi osobnika.
Podanie seksualne nie jest samo w sobie podaniem stosunku fizycznego - jest raczej
zwizane z "wewntrznym" wiatem jednostki. O ile dy do przyjemnoci, orgazmu, nazwane
zostao przez Freuda w jego studiach o obecnoci seksualnoci w podwiadomoci "smakiem
organizmu". Co to znaczy smak? Oznacza, e chcemy powtrzy przyjemno ju
zakosztowan, znan. Pokarm staje si przedmiotem upodobania ze wzgldu na przyjemno,
jak daje. Podobnie rzecz ma si z seksem. Pierwsze dowiadczenia seksualne ksztatuj gust,
smak, wytwarzaj przyzwyczajenia, ktre pniej bardzo trudno zmieni. Dziaanie czowieka
opiera si na jego przyzwyczajeniach. Std ogromne znaczenie wychowania do
odpowiedzialnego przeywania seksu od modoci. eby zakoczy t kwesti, naley jeszcze
doda, i zaburzenia w podaniu seksualnym mog rodzi powane kryzysy maeskie. Owe
zaburzenia mog by powodowane stresem, zmczeniem, depresj, chorobami psychicznymi,
pewnymi lekarstwami itp. Zaburzenia w stosunku seksualno-genitalnym maj czsto swoje
szersze to i mog wiza si z zaburzeniami psychicznymi. Jako przykad mona poda tutaj
wystpujcy u niektrych osb brak poczucia wasnego ciaa, brak kontaktu ze swoim ciaem.
b) Emocje erotyczne
Nazywane s take "miosnym sentymentem" midzy mczyzn a kobiet, "stosunkiem
uczuciowym", czyli sposobem wyraenia swoich dozna, w tym przypadku w odniesieniu do
seksu. Popd seksualny zwizany jest zawsze z psychiczno-uczuciowymi doznaniami, ktre z
kolei powoduj reakcj fizyczn (neurowegetatywn) - mocniejszy oddech, przypieszony
puls, wysze cinienie. Seksualno, jako sia obecna w podwiadomoci psychicznej, niesie ze
sob zawsze myli i uczucia wyraane za pomoc wiata fantazji i wyobrani. Std bior si
tzw. "nawanice mylowe", nie chciane podniecenia seksualne w obrazach mylowych. W nocy
podczas snu seksualno objawia swoj si w marzeniach seksualnych. Psychologowie
twierdz, i tre tych snw mona odnie do dowiadcze dziecistwa czy modoci.
"Fantazje seksualne", ktre ujawniaj si w sposb spontaniczny w relacji do stosunku
seksualnego, s jego czci integraln, naturaln i determinujc. Aspekt uczuciowy
seksualnoci jest cile zwizany take z poczuciem wstydu, tj. szczeglnego rodzaju
uczuciem, ktre rodzi si z obrony godnoci ludzkiego ciaa przed zapdami
uprzedmiotowienia. Jestemy wiadkami, jak kultura wspczesna prbuje to uczucie zabi,
prezentujc ekshibicjonizm seksualny jako osignicie wolnoci i czynic z erotyzmu - a po
pornografi - fenomen spoeczny. Uczucie erotyczne moe mie swj konkretny wyraz w
"zakochaniu" - to stan "magiczny" troch, uczucie, ktremu towarzysz pasja i ar zwizane z
poznaniem drugiej osoby, jej atrakcyjnoci, "odnalezieniem w niej samego siebie". Jest to
take poszukiwanie w drugim czego, co wypeni nasz samotno i bdzie podpor dla
naszej saboci. Okres zakochania jest bardzo wany, bowiem stanowi baz psychiczn
konieczn do przyszego rozwoju uczuciowo-seksualnego osoby czy maestwa.
c) Przyjemno seksualna
Przyjemno seksualna jest zwizana z instynktem seksualnym dowiadczanym w ciele (a do
aktu seksualnego). Moe by widziana jako napicie nerwowe objawiajce si w sposb
bardzo spontaniczny i naturalny. Ma cisy zwizek z podaniem. Musimy uwiadomi sobie,

7
e przyjemno seksualna, podobnie jak bl, to zjawisko suce yciu (w szerokim tego sowa
znaczeniu). Tak jak przyjemno jedzenia suy do zachowania przy yciu, tak i przyjemno
seksualna jest rodkiem do zjednoczenia seksualnego i przekazania ycia. Badania
psychologiczne ukazuj, e przyjemno seksualna ma cisy zwizek ze struktur psychiczn
osoby, dlatego byoby bdem zakwalifikowa j do czystej fizjologii czowieka. Ju Freud w
swojej teorii seksualnoci dostrzeg, e "libido", "eros" - energia i sia witalna pynce z
seksualnoci - maj wicej zwizku z zaspokojeniem podania ni z zaspokojeniem
potrzeby14 . Podanie za otwiera si na nieskoczono, w przeciwiestwie do potrzeby,
ktra ogranicza si do ciaa. Zwykle przyjemno seksualn pojmuje si w sensie
biologicznym (zaspokojona potrzeba), i to jest wanie bdem. Przyjemno seksualna
znajduje swoje apogeum w osobowym dialogu istot kochajcych si, obdarzajcych si
uczuciem, majcych intencj zawizania relacji gbszej ni tylko biologiczne zblienie. Frankl
np. twierdzi, e czowiek w seksualnoci szuka nie tyle przyjemnoci, ile raczej wartoci
(znaczenia). Jak si wyraa, moralno przyjemnoci jest zwizana nie z przyjemnoci jako
tak, ale z jej znaczeniem symbolicznym wypywajcym z aktu, ktry stoi u jego pocztku 15 .
Przyjemno seksualna ma suy parze ludzkiej do wzmocnienia jej jednoci.
7. Seksualno w subie prawdziwej mioci
Seks, aby by przeywany w sposb godny czowieka, a zarazem aby dawa satysfakcj, musi
by wyrazem mioci. Czowiek bowiem ma potrzeb mioci, tj. otrzymywania mioci oraz
dawania jej. Proces rozwoju osoby - a w tym pogbiania zdolnoci kochania - zakada
obecno w czowieku dwch fundamentalnych potrzeb psychicznych: potrzeb okrelenia
swojego wasnego "ja" i potrzeb spjnoci z otoczeniem. Pojawienie si tych potrzeb
wiadczy o dojrzewaniu jednostki. Tylko rozeznajc swoje wasne "ja", ale w kontekcie
otoczenia i odpowiedzialnoci, rozpoznajc take innych wok siebie, bd w stanie
naprawd kocha. Bez mioci szczerej i prawdziwej seks nie przyniesie szczcia, co wicej moe by powodem frustracji i gbokiego niezadowolenia. Dlatego tak wanym jest waciwe
rozumienie i przeywanie seksualnoci w perspektywie mioci. Chodzi o mio, ktra
pobudza do wzajemnej gbokiej intymnoci, ktra prowadzi do jednoci midzy dwiema
osobami kochajcymi si, nie tylko na poziomie intencjonalnoci (idem velle, idem nolle), ale
take na poziomie egzystencjalnym: dwoje staj si czym w pewnym sensie jednym,
"quodammodo unu"16 . W takim rozumieniu kochajcy odnajduje swoj rado w oddaniu si
drugiemu bardziej ni w "posiadaniu siebie". Cech charakterystyczn takiej mioci jest
powizanie jej z seksualnoci: kocha si, poniewa si jest mczyzn i kobiet. Oczywicie
w naszym ujciu mamy tutaj na wzgldzie przede wszystkim mio maesk, ktra opiera
si na instynkcie seksualnym. Mio buduje na instynkcie, przezwyciajc i integrujc go,
ale bez tumienia go czy lekcewaenia17 . Obok instynktu mio integruje w sobie czynnik
afektywno-sentymentalny i duchowy. Afektywno jest pewnego rodzaju prb
przezwyciania egoizmu i wasnego instynktu; jednak nawet szczere uczucie to
rzeczywisto nietrwaa i niepewna a do czasu, dopki nie podda si procesowi dojrzewania
poprzez wybr duchowy, wiadomy i nieodwoalny. A to z kolei dokonuje si na etapie tzw.
decyzji duchowej, wolnej i wiadomej, ktra stanowi specyficznie ludzki czynnik mioci. Owa
decyzja bazuje na rozpoznaniu drugiego czowieka jako osoby, jest wic mioci yczliwoci,
ktra pragnie dobra drugiego czowieka i przezwycia egoizm w radoci dawania. Z tak
wanie mioci powizane s cechy takie, jak: odpowiedzialno, szacunek, wczuwanie si w
drug osob (empatia), wzajemne darowanie si sobie, "zakochanie si", serdeczna troska.
Cech charakterystyczn mioci (zwaszcza maeskiej) jest z pewnoci umiejtno
darowania si, rozumiana nie tylko jako zwyka bezinteresowno, ale rwnie jako wzajemna
suba sobie maonkw poprzez wszystkie rzeczy, ktre s im wsplne. Ten dar z siebie
zawiera rwnie wymian wasnych dowiadcze wewntrznych, dokonywan poprzez sowo.
W taki sposb eros staje si agape poprzez logos, doprowadzajc do dialogu. Najwaciwszym,
najpeniejszym jzykiem tego dialogu bdzie zawsze akt maeski, "culmen et fons" caej
mioci maeskiej. W nim wanie wyraaj si i pogbiaj wszystkie skadniki mioci;
zjednoczenie cielesne wyraa i aktualizuje jedno ducha. Nauka wspczesna, mwic o
czowieku, rozpoznaje w mioci jedn z najwikszych si personalizujcych i humanizujcych
ycie psychiczne. Czowiek staje si sob, o ile i na ile potrafi kocha, za dajc dar z siebie, w

8
peni si realizuje. yj, o ile potrafi zaistnie dla drugich. Tylko poprzez mio czowiek staje
si w peni czowiekiem, stajc si tym, kim Bg chcia go widzie.

PRZYPISY:
1
Por. Lew Starowicz, Mio i seks (Sownik encyklopedyczny), Wyd. Europa, Wrocaw 1999,
s. 256.
2 Tak definicj podaje G. Valles, Sofferenza e piacere (red. P. Dalens), Cont. Fert. Sess. 6
(1983), s. 567-570.
3
Por. J. Money, H. Musagh, Sessuologia, 3 vol., Wyd. Borla, Rzym 1978.
4
Por. M. Vidal, Etica della sessualit, Wyd. SEI, Turyn 1993, s. 77- 98.
5 Por. H. Cox, La ciudad secular, Barcelona 1968, s. 219.
6 Por. G. Davanzo, Sessualit umana e etica dell'amore, Wyd. Ancora, Mediolan 1986, s. 15.
7 Zob. M. Vidal, Morale dell'amore e della sessualit, Wyd. Cittadella, Asy 1973, s. 110-111.
8
Badania w tym wzgldzie zostay, jak wiemy, zapocztkowane przez Z. Freuda, a pniej
kontynuowane zwaszcza w obrbie tzw. psychologii spoecznej.
9
Por. M. Vidal, dz. cyt., s. 38-150.
10
Tame, s. 162.
11 P. Ricoeur, Finitudine e colpa, Bolonia 1970.
12
Kongregacja do Spraw Edukacji, Wytyczne o wychowaniu seksualnym (1.11. 1983), nr
22.
13
Por. V. Cappelletti, Sessualit: la costruzione del concetto, "Rivista Sessuologica" 7
(1983).
14
Por. F. Fornan, Genitalit e cultura, Wyd. Feltrinelli, Mediolan 1975, s. 49.
15
Frankl cytowany w: A. Pedon, Sessualit e amore nella logoterapia di Victor E. Frankl,
"Rivista sessuologica" 5 (1981), s. 53-56.
16
w. Tomasz z Akwinu, Summa Theologica, Ia IIae, q 27, a 3.
17 J. Pieper, Sull'amore, Wyd. Morcelliana, Brescia 1972, s. 8