Formy prezentacji danych statystycznych

Opracowane dane statystyczne mogą przybierać formy:

- tablic statystycznych,
- wykresów statystycznych,
- tekstu,
- mieszana

Najbardziej dla statystyki właściwymi formami są, prezentacje danych za pomocą

tablic i różnych postaci graficznych. Nie wykluczają one stosowania opisu, który może być
dobrze odbierany przez osoby zainteresowane określonym zjawiskiem, a nie mające
dostatecznego przygotowania do samodzielnego interpretowania danych liczbowych
zawartych w tablicach statystycznych czy tez ilustrowanych na wykresach.
Informacje Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej o stanie zdrowia
społeczeństwa, Ministerstwa Edukacji Narodowej o stanie oświaty i inne poparte
odpowiednimi i odpowiednio zinterpretowanymi danymi mogą być bardziej wartościowym
przybliżeniem zjawiska niż inne formy prezentacji.
Za mieszaną formę informacji statystycznej można uznać systematyczne sprawozdania
Głównego Urzędu Statystycznego o stanie gospodarki państwa w poszczególnych
kwartałach.

Tablice statystyczne

Tablica statystyczna jest formą uporządkowania danych liczbowych dotyczących jednej lub
więcej zbiorowości według przyjętych kryteriów.
Elementy składowe tablicy statystycznej są:

• numer
• tytuł
• właściwa treść tablicy
• objaśnienia
• źródło
Tytuł – określa jaka zbiorowość statystyczna jest ujęta w tablicy. Powinien być on
sformułowany jasno, dokładnie i zwięźle a przy tym należycie informować o zawartej w niej
treści.

Właściwa treść tablicy – zawarte są w rubrykach (kolumnach) i wierszach których sens

określają główka i boczek

Głowka – górna część tablicy określająca poszczególne kategorie podziału zbiorowości

Boczek – obejmuje poszczególne zbiorowości podzielone liczbowo na na kategorie wykazane

w główce.

Nadmierne rozbudowanie boczku jest również niepożądane, chociaż uciążliwość

odczytywania tablicy jest z tego powodu mniejsza niż z powodu nadmiernie rozbudowanej
główki.
Warunkiem poprawnego odczytywania i rozumienia danych liczbowych jest logiczny układ
tablicy. Dotyczy to zwłaszcza tablic kombinowanych, w których dane liczbowe zawarte w
poszczególnych kolumnach i wierszach są wielkościami ilustrującymi jednocześnie więcej niż
jeden wariant cechy lub więcej niż jedno kryterium podziału zbiorowości. Duże znaczenie ma
jasne, jednoznaczne nazewnictwo tytułów poszczególnych rubryk i wierszy.
Budowanie tablic złożonych z więcej niż jednego szeregu statystycznego celowe ze
względu na pełniejsze wykorzystanie papieru, ma duży sens wtedy, gdy ujęte w jednej tablicy
szeregi statystyczne przedstawiają zjawiska ze sobą logicznie powiązane. Łączne ich ujecie
pozwala wtedy na dokonanie celowych porównań i na wyciągniecie właściwych wniosków
bez konieczności szukania niezbędnych do dokonania porównań danych liczbowych w
odrębnych tablicach.
Uwagi dotyczące budowy tablic statystycznych nie byłyby wyczerpane, gdyby nie
powiedziano o jeszcze jednej istotnej dla nich rubryce (wierszu). Ta rubryka i tym wierszem
są rubryka i wiersz ,,ogółem". Z reguły stanowią, one pierwsza pozycje główki i pierwszy
wiersz każdej tablicy statystycznej.

Objaśnienia powinny być w zasiądzie zamieszczone bezpośrednio przy tablicy. Wielkości

liczbowe uwidocznione w poszczególnych rubrykach i wierszach, jak również sformułowania
słowne wymagające objaśnienia są zaopatrywane w odsyłacze literowe, rzadziej liczbowe,
które są informacja dla czytelnika, że należy w zapisie na końcu tablicy przeczytać, co
odsyłacz oznacza.

Źródło danych stanowi dla czytelnika informacje o tym, skąd pochodzą dane liczbowe
zawarte w tablicy. Podanie źródła ma istotne znaczenie dla czytelnika bardziej
zainteresowanego przedstawionym w tablicy zjawiskiem, albowiem pozwala mu na łatwe
dotarcie do podanego źródła i skonfrontowanie z nim publikowanych danych.

Czasami w tabelach spotykane są różne znaki. Są one określane mianem znaki umowne.
Mają one zazwyczaj formę:
- - pozioma kreska - oznacza, ze opisane w tablicy zjawisko nie występuje;
0 (zero) - oznacza, ze opisane w tablicy zjawisko w rzeczywistości występuje, ale w
rozmiarze mniejszym od podstawowej jednostki miary przyjętej w tablicy. Dla przykładu,
jeżeli produkcja jakiegoś wyrobu wynosiłaby 0,480 tony, a przyjęta jednostka miary w
tablicy byleby tona, to ilość ta jako nieuzasadniająca zaokrąglenia do 1 tony (poniżej 0,5
t), zostałaby oznaczona w tablicy znakiem „0";
0,0 (zero, zero) - oznacza, ze badane zjawisko występowało w wielkości mniejszej od 0,05.
W podanym powyżej przykładzie oznaczałoby to produkcje tegoż wyrobu wynosząca
0,048 t i mniej;
□ - kwadrat - jest znakiem występującym w ,,Przeglądzie międzynarodowym"; oznacza, ze
dane dla Polski różnią się zakresem od danych w części krajowej Rocznika;
. - kropka - umieszczona w odpowiednim miejscu w tablicy zamiast liczby określającej
wielkość zjawiska oznacza, ze dane zjawisko występuje, ale brak jest o nim wiarygodnych
danych;
X - krzyżyk - jest znakiem umieszczanym w tablicy statystycznej w miejscach, w których
wpisanie liczby byłoby nielogiczne ze względu na sam układ tablicy, na przykład w
tablicy ilustrującej odległości miedzy miastami wojewódzkimi wpisanie odległości z
Poznania do Poznania, z Krakowa do Krakowa itd.
∆ - trójkąt - oznacza, ze nazwy zostały skrócone w stosunku do obowiązującej klasyfikacji.

Objęta badaniem i ujęta w tablicy zbiorowość, są to bezrobotni według stanu z listopada

1997 r.
Badana zbiorowość w pierwszej części tablicy ujęta wg trzech cech: wiek (boczek tablicy),
płeć i miejsce zamieszkania (główka tablicy).
Druga cześć tablicy różni się od pierwszej jedynie boczkiem, w którym cechę „wiek
bezrobotnych" zastąpiła cechą „wykształcenie" z sześcioma jej wariantami.
W istocie rzeczy analizowana tablica mimo ujęcia w jednej, składa się z dwóch niezależnych
od siebie tablic. Tego stwierdzenia nie zmienia fakt, ze obie tablice maja dwie identyczne
cechy, stanowiące kryterium podziału zawarte w główce (płeć, miejsce zamieszkania). Obie
tablice są, zatem tablicami kombinowanymi, ponieważ ujmują, badana zbiorowość z punktu
widzenia więcej niż jednej cechy.

Tabela 13. Stopa bezrobocia w listopadzie 1997 r.

Z liczby ogółem
Wyszczególnienie Ogółem mężczyzni kobiety miasto wieś
w%

Ogółem 10,2 8,7 12,0 10,7 9,3

Według wieku
15-24 23,2 20,5 26,5 25,0 21,0
25-34 10,2 7,8 13,5 10,5 9,8
35-44 8,9 7,2 10,8 9,0 8,7
45-54 6,5 6,2 6,9 7,1 5,2
55 lat i wiecej 4,0 4,2 3,5 7,2 1,2
Wedtug poziomu wyksztatcenia
Wyzsze 2,0 1,6 2,3 2,0 2.1
Policealne 7,6 7,9 7,6 7,8 7,2
Srednie techniczne i zawodowe 9,1 6,8 11,4 8,8 9,8
Srednie og6lnokszta)ca ce 13,0 10,4 13,8 12,8 14,0
Zasądnicze zawodowe 12,0 9,7 16,9 13,1 10,7
Podstawowe i niepelne 12,5 12,1 12,9 21,1 7,9
podstawowe
Źródło: Mały rocznik statystyczny 1998, s. 124, 14 (18).

W odniesieniu do górnej części tablicy 13 ujmującej bezrobotnych wg wieku należy

jeszcze zwrócić uwagę na sposób określenia poszczególnych grup wieku. Nie pozostawia on
żadnej wątpliwości, do jakiej grupy została zaliczona każda jednostka, ponieważ przedział
następny rozpoczyna się inna dolna wartością cechy niż wartość górnej granicy przedziału
poprzedniego.
Klasy bonitacyjne użytków rolnych określają, jakość użytków rolnych pod względem
przydatności do produkcji rolniczej: klasą I określa najwyższa wartość rolnicza, klasą VI
najniższa.

Tabela 14. Użytki rolne według klas bonitacyjnych w 1990 r. Stan w dniu 1 I

w % ogołem - klasy bonitacyjne

Wyszczegolnienie Ogółem w tys. ha
I II III IV V VI
Ogółem 18805 0,4 2,9 22,3 39,8 22,7 11,9
Grunty orne i sady 14 683 0,4 3,3 24,9 39,1 20,3 12,0
Uzytki zielone 4 122 0,0 1,5 13,4 42,5 31,3 11,3
Źródło: Maty rocznik statystyczny 1994, s. 20, tabl. 3.

Tablica 14 jest przykładem tablicy złożonej. Tytuł tablicy wyraźnie informuje, że badaną
zbiorowością statystyczną były użytki rolne, a interesującą cecha klasa ziemi. Tablica jest
połączeniem trzech szeregów strukturalnych o cesze niemierzalnej (liczbowe określenie
poszczególnych klas ziemi (wariantów) nie zmienia charakteru cechy). Tablica ma układ
poziomy. W boczku są wymienione rodzaje użytków rolnych, a w główce warianty cechy
niemierzalnej. Gdyby tytuł tablicy brzmiał „Użytki rolne według rodzaju i klas
bonitacyjnych", to odpowiednio do tytułu zbudowana tablica byłaby tablicą kombinowaną.

Tabela 15. Ruch naturalny ludności

Wyszczególnienie 1980 1990 1995 1996 1997

Na 1000 ludnosci ogółem

Małżeństwa 8,6 6,7 5,4 5,3 5,3

Rozwody 1,1 1,1 1,0 1,0 1,1
Urodzenia zywe 19,5 14,3 11,2 11,1 10,7
Zgony 9,9 10,2 10,0 10,0 9,8
Przyrost naturalny 9,6 4,1 1,2 1,1 0,9

Źródło: Mały rocznik statystyczny 1998, s. 66, tabl. 12 (34).

Tablica 15 jest częścią tablicy opublikowanej w podanym źródle. Tytuł informuje, ze

interesującym badacza zjawiskiem byt ruch naturalny ludności. Boczek tablicy wyszczególnia
rodzaje ruchu naturalnego ludności, a główka tablicy podaje okresy (lata), z których pochodzą
dane liczbowe. Tablica jest przykładem tablicy złożonej, ujmującej pięć szeregów
dynamicznych okresów. Obrazuje ona kształtowanie się poszczególnych rodzajów ruchów
ludności od 1980 do 1997 roku z różnymi interwałami.

Tabela 16. Użytkowanie gruntow. Stan w czerwcu

w tym
Powierzchnia ogólna
Wyszczególnienie użytki rolne lasy
w tysiacach hektarow
Ogółem 1985 31 268 18 844 14 511 264 2518 1551 8728
Ogółem 1990 31 268 18 720 14 388 272 2435 1585 8754
Ogolem 1995 31 269 18 622 14 286 290 2417 1629 8822
Ogolenn 1996 31 269 18 474 14 087 262 2760 1365 8815
Ogółem 1997 31 269 18 457 14 059 262 2709 1427 8881
w tym:
- gospodarstwa
indywidualne 17 707 15 293 11 692 235 2279 1087 1401

Źródło: Maty rocznik statystyczny 1998, s. 243, tabl. 6 (194).

Tytuł tablicy 16 informuje, że tabela obrazuje i ujmuje badaniem użytkowanie

gruntów. Boczek tablicy objaśnia, że zawarte w niej dane liczbowe dotyczące badanej masy
pochodzą z pięciu lat, z tym ze spośród danych ostatniego (1997) roku wyodrębniono
głównego użytkownika gruntów.
Główka tablicy ma układ wielopiętrowy. Ujmuje ona warianty cechy niemierzalnej, którymi
są poszczególne rodzaje użytków rolnych, poza tym wyodrębniono lasy jako różną od
użytków rolnych klas gruntów.
Tablica jest, zatem tablica kombinowana powstała z połączenia dwóch cech niemierzalnych
(rodzaj użytkownika i rodzaj użytku rolnego).

Ujecie badanej masy w kilku latach spowodowało, ze tablica stała automatycznie

zestawieniem siedmiu szeregów dynamicznych. Jeden z r wyodrębniony z tablicy miałby
tytuł ,,0gólna powierzchnia gruntów w latach kolejny: ,,0gólna powierzchnia użytków
rolnych", ,,0gólna powierzchnia gruntów ruchomych" itd.
Należy zwrócić uwagę na użyte w tablicy wyrażenie ,,w tym". Oznacza ze
wyodrębniona z ogólnej sumy wielkość cząstkowa nie daje sumy ogólnej w przeciwieństwie
do, również używanego w tablicach statystycznych, wyrażenia „z tego"
Graficzna prezentacja danych statystycznych

Pojecie i rodzaje wykresów

Graficzna prezentacja danych statystycznych oznacza obrazowanie ich za pomocą wykresów.

Wykres - szeroko stosowany środek w popularyzacji danych statystycznych. W
różnej formie sporządzony wykres znacznie skuteczniej przyciąga uwagę na wystawie, w
czasopiśmie czy książce, aniżeli zbiór danych zawarty w tablicy czy nawet pojedynczym
szeregu statystycznym. Jest również czynnikiem ułatwiającym analizę.
Graficzne przedstawienie struktury pewnej zbiorowości czy dynamiki pewnego
zjawiska jest znacznie lepszym upoglądowieniem prezentowanych w tablicy danych
liczbowych, niż mogą to czynić one same. Jest przy tym zadaniem łatwiejszym, albowiem
poszczególne elementy struktury pewnej zbiorowości i istniejące miedzy nimi różnice
wielkości same się rzucają. w oczy i nie wymagaj żadnych obliczeń ustalających, o ile jedna
liczebność uwidoczniona w tablicy jest większa lub mniejsza od drugiej. Dotyczy to w
również wykresów ilustrujących dynamik ujętych w tablicach statystycznych zjawisk.
Jednym z ważnych warunków skutecznego spełnienia celów stawianych wy-kresom
jest ich staranne wykonanie. Duże znaczenie ma umiejętne dobranie formy wykresu do
prezentowanej zbiorowości oraz kolorystyka.
Podobnie jak tablica statystyczna, każdy wykres musi mieć tytuł informujący, co
przedstawia, a nadto być zaopatrzony w legendę (objaśnienia wyjaśniające znaczenie
zastosowanych w nim barw, znaków, symbol; oraz przyjęta podziałkę. Wśród wykresów
wyróżnia się:
- wykresy liniowe
Wykresy liniowe są najprostszą i najłatwiejszą do sporządzenia graficzną formą prezentacji
danych liczbowych.
Podstawa do ich sporządzenia mogą być tablice lub pojedyncze szeregi statystyczne. Mogą
nią być również pojedyncze wielkości nie ujęte w szeregu statystycznym, np. długość rzek w
Polsce.
Wielkość prezentowanego na wykresie zjawiska określa właściwa dla niej, w przyjętej
skali, długość linii. Wykres może być sporządzony w postaci poziomej lub pionowej.
Przykład wykresu liniowego w postaci poziomej prezentuje rys.1.
Rysunek 1. Przeciętne wynagrodzenie miesięczne netto w sektorze przedsiębiorstw

Źródło: Maty rocznik statystyczny 1994, s.97

Przedstawione w wykresie zjawisko uświadamia, że wynagrodzenia w sferze budżetowej w

latach 1991-93 nigdy nie dorównywały wynagrodzeniom pracowników w sektorze
przedsiębiorstw, mało tego, wykazują tendencje zniżkową. Największy próg procentowy -
92,1% osiągnęły w roku 1991, a najniższy - 88,2% w roku 1993. Trudno to uznać za zjawisko
właściwe.
- wykresy powierzchniowe
Wykresy powierzchniowe są graficzną forma, przedstawiania danych liczbowych za pomocą
figur geometrycznych lub obrazków (symboli) dostosowanych rozmiarami swojej
powierzchni do wielkości zjawiska, które ilustrują.
Zjawisko to reprezentowane są przez prostokąty (słupki). Mogą one być albo o równej
podstawie różnych wysokościach, albo o równych wysokościach i różnej szerokości
podstawach. W różnych publikacjach, w szczególności w Roczniku statystycznym najczęściej
mają zastosowanie prostokąty o równych podstawach (szerokościach), a różnych
wysokościach (długościach) zależnie od tego, czy wykres a układ pionowy czy poziomy,
bowiem łatwiej jest ocenić, o ile jeden prostokąt jest od drugiego wyższy czy dłuższy, jeżeli
wykres ma ukazać poziomy, aniżeli o ile jest od niego szerszy.
Sporządzenie pionowego wykresu słupkowego nie jest trudne. Przyjmującą wszystkich
prostokątów umieszczonych na wspólnej linii równe szerokości podstawy, kreśli się
wysokości proporcjonalne do wielkości zjawiska, które maja reprezentować, zgodnie z
przyjętą skala. Z boku wykresu umieszcza się, ale, a dla wygody oglądającego wykres
odpowiadające słupkom wielkości zapisuje się wewnątrz nich albo pod nimi.
Graficzne przedstawienie na wykresach liczby nadanych w roku 1990 stopni
naukowych doktora znacznie ułatwia analizę zjawiska. Można zastosować prezentacje
pionową, jak i poziomą, dlatego, że obie będą w dobry sposób obrazować to zjawisko.

Z wykresów łatwo jest odczytać, że w roku 1993 najwięcej stopni doktora dano w
zakresie nauk społecznych i medycznych, a najmniej (poza naukami zostalymi) w zakresie
nauk rolniczych. Niemal na identycznym poziomie kształtuje się nadanie stopnia doktora w
naukach przyrodniczych i technicznych.
Inna postacią wykresów powierzchniowych są wykresy stożkowe, a także (stosowane bardzo
rzadko) kwadratowe i trójkątne.
Wysokość stożków jest odpowiednikiem ilustrowanej przez nie wielkości danej zbiorowości
prezentowanej na wykresie.
Nietrudno zauważyć, ze zobrazowanie przedstawionego zjawiska nadania stopni
naukowych doktora za pomocą prostokątów lepiej pozwala uchwycić wzrokowo różnice w
wielkości dla poszczególnych dyscyplin naukowych niż ich przedstawienie za pomocą
stożków.
Lepszy efekt niż wykresy słupkowe, a także kołowe i kwadratowe można również
wykorzystywać do ilustracji struktury badanej zbiorowości według składowych elementów.
Do tego celu zastosowanie wykresów kołowych jest bardziej użyteczne niż dla obrazowania
wielkości absolutnych ujmowanych zjawisk.
Chcąc przedstawić strukturę pewnej zbiorowości w słupku, należy dokonać jego
podziału na części, proporcjonalnie do udziału, jaki ma w całości badanego zjawiska jego
cześć składowa.
Celem uzyskania bardziej wyrazistego obrazu struktury zbiorowości przedstawianej
za pomocą wykresu poszczególne części prostokąta (kwadratu, trójkąta) lub wycinki koła
różnicujemy kreskowaniem lub barwami.
Sporządzenie jednego i drugiego wykresu wymaga przyjęcia skali określającej, ile jednostek
obejmuje 1 mm lub 1 cm na wykresie słupkowym, i ile 1° koła na wykresie kołowym.

Jednocześnie ujęcie badanej populacji krwiodawców krwiodawców 4 następujących po

sobie latach jest wartościowsze od przedstawienia struktury krwiodawców w jednym tylko
roku, gdyż pozwala na łatwe zauważenie wielkości, kierunku i struktury zaistniałych zmian
w badanej zbiorowości i na wyciągniecie właściwych wniosków.

Rysunek 4

Źródło: Mały rocznik statystyczny 1994

Wykres przedstawiany na rys. 4 plastycznie obrazuje, że w latach 1990-1993

liczba krwiodawców spadła o połowę, a krwiodawców honorowych o około 3/4. Z punktu
widzenia zdrowia i życia społeczeństwa nie jest to zjawisko domyślne, zwłaszcza, ze
tendencja spadkowa nadal się utrzymuje.

Rysunek 5.

Źródło: Mały rocznik statystyczny 1994, s. 94

 Wykres na rys. 5 zawiera dwa słupki strukturalne obrazujące kierunki wydatków
nominalnych dochodów osobistych ludności w roku 1990 i 1992. Dzięki łącznemu ich
zestawieniu możliwe jest porównanie i określenie zaistniałych zmian, a mianowicie ze
znacznie więcej wydatków niż w r. 1990 pochłonęło w roku 1992 spożycie, co dokonało się
kosztem zmniejszenia przyrostu zasobów pieniężnych ludności.
Przedstawiony wykres jest zestawieniem dwóch prostych, bo dzielących badaną
zbiorowość tylko na trzy grupy, słupków strukturalnych.
Dla wykresu słupkowego wielkość określa się dowolnie mając jednakże na uwadze
rozmiar arkusza i przejrzystość wykresu, natomiast dla wykresu kołowego wielkość
zjawiska przypadająca na 1°koła uzyskuje się dzieląc 360° przez ogólną liczebność badanej
zbiorowości.

Rysunek 6

Źródło: Mały rocznik statystyczny 1991, s. 242.

Rysunek 6 jest przykładem wykresów prostokątnych w układzie poziomym obrazujących

strukturę zbiorów owoców jagodowych w latach 1986-1990 (łącznie) oraz w roku 1993

Z porównania prostokątów wynika znaczne zmniejszenie się•w roku 1993 w stosunku do lat
1986-90 procentowego udziału truskawek na rzecz odpowiadającego mu wielkością. wzrostu
udziału porzeczek. Wzrosi także udział pro-centowy agrestu i ponad trzykrotnie udział
pozostałych owoców jagodowych. Ogólna produkcja owoców jagodowych wzrosła w
porównywanych okresach o 6 tys. t.
Przykłady wykresów dowodzą, ze znacznie większa jest użyteczność wykresów
ujmuj cych na jednym rysunku jego wielkość i strukturę w różnych momentach lub okresach.
Dotyczy to również wykresów obrazujących wielkość (poziomy) i struktur badanych zjawisk
według ich rozmieszczenia terytorialnego (np. wykresy słupkowe lub kołowe umieszczone na
jednym rysunku, przedstawiające struktur zasięgów podstawowych zbóż w województwie
wrocławskim i olsztyńskim).
Rysunek 7.

Źródło: Maty rocznik statystyczny 1991, s. 144.

Rysunek 8.

Źródło: Mały rocznik statystyczny 1994, s. 254

Obrazowanie struktury badanych zjawisk za pomocą wykresów kołowych przedstawiają,
rysunki 7 i 8.
Przedstawiony na rys. 7 wykres bardzo widocznie informuje, ze zdecydowanie największą,
populacje cudzoziemców odwiedzających Polskę stanowili Niemcy, następnie Czesi, Słowacy
i mieszkańcy byłego ZSRR. 0 ile udział wymienionych grup jest dość zrozumiały, o tyle
bardzo nieznaczny udział innych grup narodowościowych budzi uzasadniona. refleksje.
Wykres na rys. 8 informuje, że znaczną część zalesienia stanowią lasy młode (do 40 lat) i
bardzo młode (do 20 lat). Zaledwie 15,8% ogólnego zalesienia stanowią lasy stare (powyżej
80 lat)
Wykres przedstawiony na rys. 9 jest tylko częścią wykresu umieszczonego w podanym
źródle. Wyrysowane koła dają przejrzysty pogląd na przewozy ładunków według rodzajów
transportów w trzech (a ściśle w czterech) przykładowo wybranych krajach i wskazują na
znaczne różnice w wielkościach badanego zjawiska dla poszczególnych krajów.
Dla Czech i Słowacji zdecydowanie przeważającym rodzajem transportu byt
transport kolejowy, podczas gdy dla Finlandii - i to bardzo przeważająco - transport
samochodowy. W Bułgarii oba te rodzaje transportu maja duży udział, jednak z przewaga,
transportu samochodowego. Transport rurociągowy i śródlądowy przeważał w Czechach i
Słowacji, aczkolwiek i tarn również nie miał zbyt wielkiego udziału w całości przewozów.

Rysunek 9. Struktura przewozu ładunków w t/km według rodzajow transportu

(bez transportu lotniczego i morskiego)

Źródło: Mały rocznik statystyczny 1994, s. 265.

Wykres na rys. 9 potwierdza, że jednoczesne ujmowanie badanego zjawiska w jego

strukturze w zestawieniu z danymi pochodzącymi z różnych terytoriów ma znacznie większą
wartość poznawcza i analityczna (analiza porównawcza).
 Podane przykładowo wykresy na rys. 4, 5, 6, 7, 8, 9 potwierdzają użyteczność
wykresów strukturalnych w pozyskiwaniu informacji, jaka część zbiorowości (zjawiska) ma
największy, a jaka najmniejszy udział w jej strukturze.
- wykresy obrazkowe

Wykresy obrazkowe biorą, swoją nazwę stąd, ze prezentowane przez nie dane liczbowe
dotyczące badanej zbiorowości są, przedstawione za pomocą znaków lub obrazków (symboli)
odpowiadających swoim wygla dem rodzajowi zbiorowości, która reprezentują. I tak
symbolem oznaczającym samochody jest obrazek samochodu, ludność - sylwetka człowieka,
lasy - obrazek drzewa itp.
Rysowanie symboli większych rozmiarów dla grup o większych liczebnościach nie wchodzi
praktycznie w rachubę ze względu na trudność obliczania powierzchni figur o nieregularnych
kształtach. Z tego względu za słuszną należy uznać zasadę prezentowania zróżnicowania
liczebności poszczególnych grup szeregu statystycznego przez odpowiednia liczbę znaków -
symboli identycznego rozmiaru.
Jeżeli, dla przykładu, sylwetka jednego ucznia ma reprezentować dziesięciu uczniów objętych
badaniem i ujętych w szeregu strukturalnym lub dynamicznym, to dla grupy liczącej
trzydziestu uczniów trzeba wymalować trzy sylwetki, a dla grupy liczącej stu dwudziestu
uczniów sylwetek dwanaście.
Wykresy obrazkowe nie odznaczają się rachunkowa dokładnością. Nie to jest jednak dla nich
najważniejsze. Ich celem nadrzędnym jest przyciągnięcie uwagi i skierowanie jej na
prezentowane na wykresie zjawisko, co pośrednio przybliża do statystyki i jest czynnikiem jej
popularyzacji. Wiele tego rodzaju wykresów spotyka się na rożnych wystawach.

Rysunek 10. Ludność Polski w miastach i na wsi w roku 1997

Źródło: Mały rocznik statystyczny 1998, s. 56, tabl. 2 (24).

Przemnażając (rys. 10) liczbę obrazujących badane zjawisko figur przez wielkość
reprezentowana. przez jedna z nich, dochodzimy do wniosku, ze ludność w miastach w roku
1997 wynosiła około 24 min, na wsi około 15 min osób.
- wykresy w układzie współrzędnych

Stosowany w statystyce do graficznego przedstawiania liczbowych danych układ

współrzędnych stanowi zwykle ćwiartkę. Wynika to z tego, ze w wykresach statystycznych
mamy do czynienia z reguły z wielkościami dodatnimi.
Właściwymi wykresami sporządzanymi w układzie współrzędnych są. histogramy i
diagramy.
Histogram jest wykresem składającym się ze słupków bezpośrednio przylegających do siebie,
ustawionych na osi odciętych (x), przy czym ich równe podstawy w histogramach
obrazujących dynamikę prezentowanego zjawiska oznaczają, kolejne okresy lub momenty a
w histogramach ilustrujących liczebności poszczególnych klas kolejne wartości cechy
mierzalnej.
Liczebności poszczególnych klas szeregów strukturalnych, jak i wielkości (poziomy)
badanych zjawisk ujętych w szeregach dynamicznych (momentów lub okresów) obrazują
wysokości poszczególnych słupków wyznaczone na osi— rzędnych (y) podziałka,,
Za pomocą histogramów mogą, zatem być prezentowane szeregi dynamiczne (okresy i
momenty) oraz szeregi strukturalne o cesze mierzalnej mierzalnej.
Na każdym histogramie może być opisany diagram. Możemy go skonstruować część linią
ciągłą środki górnych boków prostokątów w histogramach struktury i dynamiki.
- kartogramy
Kartogram jest wykresem sporządzony na mapie konturowej. Kartogramy są szczegó1ną
postacią wykresów stosowana w prezentacji szeregów terytorialnych.
Różne są środki, którymi posługujemy się w technice sporządzania kartogramów. Mogą
nimi być: punkty, figury geometryczne, zakreskowane powierzchnie, symbole. Wielkość
obrazowanego zjawiska na danym terenie (województwo, gmina) może tez określać kolor
przypisany zjawisku o danym natężeniu.
Posługując się prostokątami lub ko ami możemy jednocześnie z przedstawianiem
wielkości danego zjawiska właściwego dla określonego terenu ujmować wewnętrzną jego
strukturę dzieląc prostokąty lub koła na elementy składowe i odpowiednio je graficznie
różnicując. Np. słupki lub koła umieszczone w poszczególnych województwach obrazujące
ogólną, liczbę ludności mogą, być podzielone na części wyodrębniające płeć męską i
żeńską.
Kartogramy są, częstą formą graficzną prezentacji danych statystycznych w różnych
publikacjach statystycznych, niekiedy w czasopismach oraz na różnych wystawach.

Rysunek14.

Źródło: Maty mcznik statystyczny 1991, s. 221.

Jak z kartogramu (rys.14) wynika najwięcej samochodów osobowych na 1000 osób w

roku 1990 było zarejestrowanych w województwach warszawskim i poznańskim (175 na
1000 mieszkańców) w województwach: nowosądeckim, przemyskim, chełmskim, bielsko-
podlaskim, kieleckim i radomskim.