M.

SADYK-BEJ
LEKTOR JZ. WSCHODNICH U. J. K,

ELEMENTARNA GRAMATYKA
JZYKA

ARABSKIEGO

Uoona, dla uytku studentw

Instytutu Orjentalistycznego U. J. K.

LWW, 1934.

E L E ME NT AR NA
J E0- Y K A

GR AMA T Y K A

A R A B S K I E

uoona przez
3 A D Y K - B S J A
Lektora jzykw wschodu. IT.J.K.

L w w

1 9 3 4 .

0x 0

P R Z E D M O W A .
W innych jzykach europejskich istniej liczne podrcz
niki gramatyki arabskiej; w jzyku polskim niestety,niema do
tychczas w tym zakresie adnego powanego dziea.
Po duszych poszukiwaniach znalazem w Bibljotece U.J.K.
tylko ma ksieczk D.Rolicz-Liedera, wydan w
Kirchhain 'ie
w r. 1895 , P*^ "Elementarz jzyka arabskiego" cz.I. Jak wida
z przedmowy tej ksieczki, planowa autor wydanie gramatyki
arabskiej w trzech czciach. Udao m u si jednak wyda tylko
cz I*, ktra zawiera: alfabet, znaki ortograficzne, pra
wida pisania i czytania; nic ponadto.
Maturalnie, nie mona uwaa tej niedokoczonej pracy
za wystarczajcy podrcznik gramatyki arabskiej w jzyku pol
skim.
Syszaem rwnie, e p.I.Hojnacki napisa po polsku
gramatyk arabsk, ktra dotychczas jeszcze jest w rkopisie,
a ktrej nie miaem monoci ogldn.
Ponadto istnieje jeszcze maa tei-eczka, a raczej b r o
szurka p.t. "Samouczek polsko-arabski1' p.Zdzisawa Telichowskiego; tekst arabski nie jest pisany alfabetem arabskim,
tylko w transkrypcji polskiej, pozatem jest to praca niestety,
zupenie niedostateczna i nieodpowiednia dla nauki gramatyki
arabskiej.
Jak skonstatowaem w cigu mojego kilkuletniego naucza
nia gramatyki arabskiej w Instytucie Orjentalistycznym U.J.K.
brak odpowiedniego podrcznika polskiego sprawia due trud
noci studentom polskim, chccym studjowa gramatyk arabsk.
Pragnc dopomc studentom naszego Instytutu w tej spra
wie, zdecydowaem si opracowa w jzyku polskim podrcznik
gramatyki arabskiej, na podstawie prac francuskich i jednej
rosyjskiej.
v
.
Szczeglnie opieraem si na gramatyce arabskie] w j
zyku francuskim Augusta Perier'a /wydanie z r.1928/, czcio
wo za na gramatyce rosyjskiej Chaszczaba / X&Hja.6 ora.z
niekiedy na gramatyce francuskiej O.Houdas /wydanie w r.1897/.
Staraem si moliwie jasno i przystpnie tiiyrazi pra
wida gramatyczne i zilustrowa kade z nich kilkoma odpowiedniemi przykadami, zaczerpnitemi gwnie z gramatyki
Augusta Perier'a.

Jakkolwiek t,skromna praca jest tylko kompilacj istnie

jcych gramatyk /wyej wymienionych/ i wydan jest jako m a n u
skrypt, niemniej bd zadowolony, jeeli uatwi nauk grama
tyki arabskiej studentom-Polakom,
Pozwol sobie wyrazi moj najszczersz wdziczno
Przewietnej Radzie Wydziau Humanistycznego U.J.K.,
e
raczya mi umoliwi wydanie mej skromnej pracy przez udzie
lenie mi odpowiedniej subwencji.
Tak samo naley si z mej strony serdeczna podzika
Ks Profesorowi Aleksemu Klawkowi, ktry zachca mnie do
uoenia gramatyki i dokada wszelkich stara, b y uatwi
mi opublikowanie tej pracy.
Dalej uprzejmie dzikuj na tem miejscu p. Mgr. Renie
Wilbachwnej, b 0asystentce Instytutu Orjentalistycznego,ktra
okazaa mi duo pomocy przy ukadaniu gramatyki w jzyku pol
skim, oraz p Dr* Eugenjuszowi Suszkiewiczowifstarszemu
asystentowi Instytutu Orjentalistycznego, ktry by askaw
przejrze rkopis pod wzgldem stylistycznjTa.
M.Sadyk-Bej.

We Lwowie, w czerwcu 195^ r.

- 1 O Z S(J

P I E R W S Z A .

CZITAKIE I PISANIE.
I.-

Jzyk arabski, ktrego gramatyk traktuje niniejszy pod

rcznik, naley do grapy jzykw semickich, H s m o arabskie ze
wzgldu na rozpowszechnienie po niecie jest jedne z waniej
szych. Od zachodnich granic Ohin do brzegw zachodnich Afryki
Pnocnej, od morza rdziemnego do wysp Malajskich n a ono
przewag nad innemi pismami. Wszystkie ludy muzumaskie u y
waj alfabetu arabskiego* Wyjtek stanowi,, po ostatniej re
wolucji, ludy muzumaskie w Z S 0S,R., ktre maj teraz al
fabet aciski /z pewnemi znakami/,oraz Turcja, ktra w r.
1928 take przyja alfabet aciski/ podobnie i muzumanie,
zamieszkujcy wyspy Malajskie, w ostatnich labach przyjli
alfabet aciski, zachowujc alfabet arabski tylko w ksi
kach religijnych. 1 /
Litery alfabetu arabskiego* w liczbie 28, pisze si i
czyta od prawej ku lewej.
S or,e wszystkie literami maemi, nie ma liter wielkich
ani interpunkeji. Ksztat zasadniczy liter zmienia si n i e .znacznie, zalenie od tego. czy wystpuj samodzielnie,czy
stoj na pocztku, w rodku, lub te w kocu sowa.
Wszystkie litery uwaa si za spgoski., nawet te trzy,
ktre maj dwik samogoskowy.
Samogoski oznacza si nie literami, jak w alfabecie
aciskim, tylko osobnemi znaczkami, umieszczonemi nad lub
pod spgoskami*
Zwyczajnie jednak znaczkw tych, zwanych
hai&ke,
/ruch/ nie pisze si i trzeba domyla si ich przy czytaniu.
Mao jest dzie arabskich zaopatrzonych w harake; s to tylko:
Koran, biblja i poezje.
W caoci alfabet arabski zawiera 17 rnych znakw, kt
re przez dodanie jednego, dwch lub trzech kropek nad lub pod
liter tworz owych 28 liter alfabetu,
Nazwy liter zaczynaj si artykulacj, ktra podaje ich
waciw warto fonetyczn, z wyjtkiem hamza .

1, Oriente Moderno, T,VII, Roma, 1927 PP510,

- 2 -

2 .-

fe.TL,tur,i

T~

i*V-

transkrypcja

warto f o n e
tyczna
odpo
wiadajca
dwikom pol
skim.

na pocztku

- w rodku

fNs
ci5
S

na kocu

samodzielnie

A L F A B E T

Alif
Ba
Ta

iy
.0*

Tsa

iJ

A
B

Ts, th
/suigi 1 s Ic/. i
g

Dim

-C>

L-

Ea

Cha

-kv

&

-i

j-

Ra

Za

Ir

Sin

Cj%
J

Szin
Sad

Ur-*( J j & +

H/silnym
przyde chem /
Oh/mem/

h*

Dz/ang./

Sz

Da
Dza

^XXJ

>vO.

S/twarde/

>
eISJ
cti

Dad

H
C
iH

N
TJ
O

U "

Ta

O
o
<ri
a

D /twarde/
-ki

T /twarde/

J_

Z /twarde/

Ajn

Gajn

'_it-

A/gardo
we/
J.

-S

J_

Lam

Mim

Nun

CU

Ha

&

Uau

Ja

<

"

-9

K /twarde/

s L

J-

Kiaf

1
1
O
P< a o
O O,
O
*r-> g g
05 o .H
aS x l Ja Js
C Bi * to
ta H *H
o & .&
>5 'N
P T-i

J ol-

A_

Kaf

i
s
o
<H
'O
vca
O
-P
<rf
&

Ja.
Jb

<>,9

03

I J 0-

Za

Fa

T3
O

3
-p
OS1
N
O
O
P.
cd
fl

M
N

Cir
_

Jv_5

.>

_ei.

U /uau/

-J

J, I

LITERY UZUPENIAJ ACE.

---------------------------------- -*

Bamza.

Hamza -5 posiadajca form malekiego

bez ogonka, jest w

rzeczywistoci pierwsz liter alfabetu, za pierwsza litera

alfabetu

? alif jest jej podpor. Oddaje si przez przydech

gardowy, podobny do dwiku ^

, lecz mniej intenzywny. N i e

kiedy pisze si samodzielnie, niekiedy posiada jako podpor

jedn z trzech liter f alif, $

uau, lub

ja; gdy j> suy

jako podpora hamzy, pisze si bez kropek.

Ta marbuta & .
Ta

marbuta /to jest

zwizane/ m a form

&

ha z dwiema

kropkami u gry. Litera ta jest zasadniczo kocow i czsto

zaznacza rodzaj eeki liczby pojedynczej.

<
WIMOYfA POSZCZEGLNYCH LITER ALFABETU.
,

Ze wzgldu na osobliwoci wymowy niektrych liter, jakote

a
braku odpowiednich dwikw w jzyku polskim, niezbdne s
ponisze objanienia:
A by wymwi liter

tsa i

dza, naley umieci

jzyk midzy zbami i wymwi ts i dz.

ha brzmi jak polskie h w sowie handel, lecz z silniej
szym przydechem.

cha posiada artykulacj bardziej przy-

dechow, nieli polskie ch/ por.niem. eh/.

- 5 sad brzmi jak twarde s /jak gdyby 2 s/.

wiada polskiemu d, lecz z wymow tward.

dad odpo
ta i

odpowiadaj dwikom t i z^z tward wymow.

-i? za

ajn jest

dwikiem bardzo gardowym, wytworzonym przez skurcz krtani;

litera ta jest wycznie semick i nie posiada odpowiedniego
dwiku w jzykach europejskich.

gajn odpowiada dwiko

<3 kaf wymawia si

wi g, lecz z wymow gboko gardow.

w gbi krtani i do pewnego stopnia odpowiada dwikowi liteiy k w sowach karty, kt.
skie k

w sowie kij.

przydechem anieli

kiaf wymawia si jak pol

& h a odpowiada polskiemu h z sabszym

.

ma dwik troch podobny do u,

troch do w; zblione do polskiego .

Wogle naley zaznaczy, e dwiki fonetyczne arabskie s
tak bardzo-rne od dwikw jzykw europejskich, e prawie
niepodobna wyrazi je opisowo w sposb zupenie wierny i
dokadny. Artykulacj jzyka arabskiego tak, jaka powinna
by, mona uchwyci tylko syszc mwicego araba lub specja
list fachowca europejczyka. Wobec tego to, co powiedziano
wyej o wymowie liter arabskich, naley uwaa za wskazwki
oglne.
SAMOGOSKI
-----------

, _1
/ -___
7-

oj />

harake.

S trzy samogoski :
Parania

-J L

k t r e w ym aw ia s i

ja k

"un :

JLo

tu

Kesr-a

_
.^ r X

N.p :

{j-y

, ktre wymawia si jak "i" :

kutiba, byo napisane,

W niektrych sowach fatha pisze si pionowo

wwczas, gdy zastpuje
oto ten /zamiast

si.

...

; a to

alif, ktre odpado:

haza,

, '
la /.

Samogoski te nazywaj samogoskami krtki rai * Staj si

, np:

dugiem!j gdy: po damoia

JL

nastpuje

nurum, wiato; po fatha

-il

nastpuje

t , np:

nastpuje

^5 np.:

narun, ogie; i po kesra

f 3^ gj
^\L

H i run, jarzmo,

T i m W n u l 3

&

fs
N a kocu rzeczownikw i przymiotnikw nieokrelonych samo
goski krtkie

aj> yj=> podwajaj si, przyjmujc nastpujce

Cj> >

yj 3 __ i wwczas nazywaj si
>'-* ta&
nuin damma, tanuin fatha i tanuin kesra, a wymawia si je:
formy:

un, an, in. Np.:

baban, drzwi /biernik/;

babu, drzwi /mianownik/;

*_> u babin, drzwi /dopeniacz/.

Vj

ZNAKI CRTCSRAFIOZHE.
S cztery znaki ortograficzne :

O 3S ,
_ra> dezm lub U
sukun
^
c
j
s
^
* ^
\
- v. *.*,
^
szdda lub
teszdid
<1 C."

i_

lub

_2_
^

- 7 5
^
^4

uasla

--o

madda

'
DZEZM.

9 c-

Znaczek ten ma ksztat maego pksiyca lub maego zera

c. o i umieszcza si nad liter* aby zaznaczy., e niema h a raket

kalban,. psa /biernik/* Nigdy dwa dezmy nie n a

stpuj po sobie i pierwsza litera sowa nie moe posiada

tego znakuc
Sowa obce., rozpoczynajce si od dwch spgosek, przyj? 3 *"^S
m u j n a pocztku
i alif s t^j
AfAafcunu* Platon?
c i-' c
.j,. li. ^ istablun /stabuium/^, stajnia
SZADD c
10.-

-/
..
Szadda jest to may znaczek w ksztacie trjzba

zaznacza podwojenie spgoski, nad ktr si znajduje:

/ -

j marra. on przeszedr

on rozcign;

s**

^ 5^ / /

CX

- > _ M / madda,

rabbi, mj pan*

PASA.
11.-

Jest to znak podobny do litery ^ J P

sad bez kocowej

czci. Umieszcza si go nad pocztkowym alifem niektrych

sw, aby zaznaczy, e tego alif nie wymawia si:

k trzeba wymawia jak

,
,

domu;

jJJLM
y

]3

filbajti, w

5^ V kadylbeledi, sdzia miasta.

sS Z-

MASDA.
12.-

Madda 3 1 jest to Jakby alif poziomy; oznacza cignicie

dwch alifw. Alif, nad ktrym znajduje si madda, wymawia
naley jak otwarte dugie

i :

wS, t achuzu, ja wezm/

I jr& karaa, oni obaj czytali.

LITERY SABE.
lj.-

Trzy litery

) alif, 3 uau,

ja, o ktrych.mwilimy

wyej, e su jako podpory dla hamza, jakote

dla tworze

nia samogosek dugich, nazywaj si literami sabemi, ponie

wa ulegaj wielu transformacjom i nawet czsto odpadaj.
Jeeli

ja kocowe poprzedza spgoska

z fath, to wy

mawia si, jak alif, t.j. a ^ i pisze si bez dwch kropek:

V

ala, na/

_ rama, on rzuci.

W tym wypadku

<J> nazywa si nieme.

KILKA UWAG 0 WYMOWIE I PISOWNI.
14.-

1/ Kada spgoska w tekcie znaczonym haraketami, ktra

nie a a harake ani znaku ortograficznego, jest cakiem niema.
tC ^ -o *
Np. :
U
\
fiddunja, w awiecie/ w tem gowie spgoska
lam jest niema i nie wymawia si jej.
2/ Sylaba zaczyna si zawsze od spgoski, p o ktrej
bezporednio nastpuje harake.

5/ Harake na ostatniej literze kocowego sowa zdania nie

wymawia si, ani w konwersacji, ani w czytaniu. -Np.:

bismillah, w imi Boga;'Ajpj.k v<j \ alhamdulillah,

chwaa Bogu*
4/ Uaela

c,
22. /

3 / alif z tym znakiem nie wymawia si/

u a s l a czy sowo poprzedzajce z nastpujcem. Np.:

i^s C

&~U \

' c >-o

/*

^ x

k i ta b u ' l l a h , k s i g a B o ga /K o ra n // jv L J ! ( j i

/ *
/
" C"* /
\jj i 'js daru *1 kadi, dom

kadi'Tbal^d, sdzia miasta/

sdziego.

5/ Kiedy ta marbuta koczy sowo, po ktorem nie nastpuje

dopeniacz, ma dwik a, lub :

m<|din^ miasto.

Ta sama litera, jeeli po niej nastpuje dopeniacz,

dwik t:

ma

madinatun nabi, miasto proroka.

6/ Hamza JL jest dwikiem lekko gardowym. Na pocztku

< ''i
sowa wystpuje zawsze z I alifem:
V achaza, on wzi/
^ i 'lem, ucz si/

I usira, on by jecem.

W rodku sowa, jeeli hamza m a swj harake, to pisze si

nad sab liter, odpowiadajc jego harake, to jest: jeeli
hamza m a fatha, to pisze si nad \ , jeeli m a ker,a, pisze
si nad
3

/bez kropek/, a jeeli ma dsmma, pisze si nad

'\y '
5 Np.: , J s a a l a ,

tany/

*'

on pyta/

"i s j

suila, on by py-

.35
^ unuchiza, on by wzity.

- 10 Jeeli hamza m a sukun, wwczas pisze si nad sab liter,

t)
s
,
odpowiadajc poprzedniemu har a ke :
Jv ra sun, gowa/
C
L> C

!r^ bi 'run, studnia/ j y ^ szu mun, nieszczliwy.

N a kocu sowa, hamza pisze si niekiedy osobno bez podpory sabej litery:
rzecz.

* ,v
%, c
M.-daa, on przyszed/

.
szj un,

Prawida, dotyczce hamza, omwimy w dalszym cigu

szczegowo.
7/. Kiedy dwa alify nastpuj po sobie i jeden z nich po
siada hamz, wwczas pisze si jeden nad drugim, ta kombinacja
posiada form alifu z madd na grze. Jeeli pierwszy alif
\ } , to pisze si alif z madd: <^r* t 1= W~* ^/IV gr./
za)
snana, on uwierzy. Jeeli drugiYalif posiada hamz
f{,

m a hamz

wtedy pisze si

f: <J S -'-*-
/III gr./ saala, on zapyta.

8/. Skoro w sowie po alifie z madd

t nastpuje hamza,

wwczas fatha, ktre poprzedza alif z madd zlewa si z nim

przy wymowie:

t> ^
h 7' V V- man, woda; S
samaun, niebo.Jeeli

po alifie z madd nie nastpuje hamza, to fatha, poprzedzajca

alif z madd, nie zlewa si, ale wymawia si go osobno:
LT maaribu, sprawa.
9/. Jeeli

} z uasl znajduje si na pocztku zdania po

przerwie, to si wymawia i w tym wypadku uasla zamienia si

/ $*'
' f 1*
zwyczajnie na hamz. Np. : t s \ , t ^ ] przyszed twj syn/

10/. Uasla znajduje si na pocztku rodzajnika

dziesiciu nastpujcych sw:

r: J e
i
O Ll^o 1 dwie , -
\ ty,
C jsy^
c, t
3 3 t "
fl
I
1 imi ,
' cz
<)j

i. 'c,
przysigi.
J? J10 I mczyzna ,
*XJ~* l crka ,
V * . <j; LUJ I dwaj ,
&ix ' kobieta ,
/
-O
,
UWAGA: w tych sowach
|
pocztkowe wymawia si jak \ ;
"j.
Ostatnie sowo wymawia si jak 1 .
11/. Alif z uasl usuwa, si w pimie w nastpujcych wypadkach: a/ W rodzjniku J * po przyimku
partykule twierdzcej
3j - c ^

zamiast

I^_J dla domu;

i*"' " r '

1 J w rzeczywistoci,

zamiast

( midzy imieniem ojca i syna. N p . r ^ 1^

f) < -o
syn Amra. c/ W sowie p- \ po przyimku: V t
i

b/ W sowie
j^-Ibrahim
C. C -o c
A_LU

1 w imi Boga Miociwego i Miosiernego.

d/ Po partykule py.tajnej \ :
twj syn ?

dla, i po

zamiast

I czy to jest
t

'

' i3 i"
*4-

12/. Znak skrtu. Znak ten jest podobny do znaku madda,

a kadzie si go na niektrych sowach stanowicych skrt
_> <
"v t
caych zda. Np.:
oJJ 1 Najwyszy /Bg/;
3 ' ,
r
_ 3^ C J , /
=
Pok j Jemu/ p * s .a A M
oby mu Bg wybaczy;

- 12 ^ ^ )i C^ / . /
^
tKU aXi\L^ J oby Bg by zadowolony z niego; o** =
pytanie;

>=

odpowied;

V I - *j^vJ'etc,/a do swego

koca/.
KILKA UWAG 0 PISANIU LITER.
15.-

Wszystkie litery alfabetu mona podzieli na trzy grupy:

Pierwsza grupa zawiera hamz J L , ktra nie czy si nigdy
ani z poprzedzajcemi, ani z nastpujcemi literami. Najcz

ciej jest na umieszczona nad liter

f;

'~S *

Druga grupa zawiera sze liter:

3, '
>,J>,(, ktre nie

cz si nigdy z nastpujcemi literami# cz si natomiast

z poprzedzajcemi, o ile dopuszczaj czenie.
Trzecia grupa zawiera wszystkie inne litery, ktre nie wcho
dz w skad dwch poprzednich. Litery te cz si zarwno
z poprzedzajcemi, jak i z naetpujcemi literami. Niektre
litery, wchodzce w skad tej grupy, stoj w caoci ponad
linj pisania, podczas gdy inne s przecite linj pisania.
Te pierwsze w liczbie 9 liter s:

'i, j, w U ; nastpne 14 s :

Joj

w>

Ci Z. Z,

ci u f J L t
Mona zatem powiedzie:

a/ e litery pierwszych dwch grup

zachowuj zawsze ten sam ksztat. Np:

b/.

) J f -> J S f y'j>

e kada litera trzeciej grupy posiada prcz

- 15 swej formy zasadniczej rwnie cz kocow, ktra znika.gdy

ta litera si czy z liter nastpujc.

Ta cz kocowa

jetst maleka u liter, umieszczonych w pimie cakowicie ponad

linj, U innych liter cz kocowa jest wiksza i obejmuje
ca cz litery, umieszczon pod linj pisania* Naley te
zwrci uwag na. to, e wiele liter m a t sam form zasadni
cz i rdni si midzy sob tylko iloci i pozycj kropek.
Wszystkie te litery s przedstawione na poniszej tablicy:
.Forma kompletna

Forma
zasadnicza
t-iJ J

t>

-rJ

Forma
kompletna
O

* '-j

-U .

Jb , Js>

i-

, -3
/

'L > Z.
j U 0

Forma
zasadn.

>AjU

J*c3

J
r

J> , -b

Wida z powyszej tablicy, e pi liter

o
<_5,

j,

umieszczonych n a pocztku, lub w rodku sowa, m a dokadnie

ten sam ksztat i rni si tylko iloci i pozycj kropek.
Co za do

* , ktre nie figuruje na tablicy, ma ono ksztat

rny, zalenie od tego, czy stoi samodzielnie, czy te

- 14 znajduje si na pocztku, w rodku, lub na kocu sowa. Oto

jego formy:

&

samodzielnie;

na pocztku;

w rodku;

na kocu. Ta ostatnia forma suy te dla ta m a r b u t a %

Wszystkie ksztaty litery
figurze:

&

poczone s w nastpujcej

Do tych oglnych wskazwek naley doda

nastpujce u w a g i :
a/ Dwie litery czy si zapomoc kreski poziomej, ktra
cignie si od koca pierwszej do pocztku drugiej litery,
podnoszcej si troch do gry, gdy to jest potrzebne.
L _____ l

Dugo tej kreski jest dowolna:

,, \

b/ Litery, czce si z literami:

si ponad linj pisania:

umieszcza

i I- '& sr *t

c/ Pocztkowy otwr liter

^ z a m y k a si cakiem,kiedy

te litery s poczone z poprzedniemi i przyjmuj ksztat

*

tr jktny:

tL

d/ Liter v C pisze si niekiedy

na pocztku i

na kocu.
e/ Jeeli liter p
czsto:

poprzedza litera vj ,pisze si je

f/ Lite.ra t S kocowa traci czsto swe kropki, natomiast

traci je zawsze, kiedy nad ni jest hamza:

v_5 ,

- 15 16.-

LITERY P I E R W I A S T K O M I POMOCNICZE.
Z 28 liter alfabetu arabskiego, Bieda nastpujcych liter
*

0 > 4 3 ,kU ,

O " } O j ,) zawartych w zdaniu

ty jeste Mojesz, suy dla poddania rdosoww modyfikac

jom charakteryzujcym rodzaj,liczb i tryb. Dlatego maj one
nazw liter pomocniczych. Mimo to, te same litery mog by
pierwiastkowe w niektrych sowach,to jest tworzy cz pnia.
Inne 21 liter s zawsze pierwiastkowe.

<zJ a ..
zdziwiony,zawiera tylko trzy
v
litery pierwiastkowe < ^ za litery fj t3,
f s lite
I tak pie sowa

rami pomocniczemi.
LITERY SONECZNE I KSIYCOWE.
17.-

Litery soneczne s:

j, /, J , J > , ^

-fc>,jJ*?.

VJ (i-nazwa pochodzi od tego, e pierwsz liter sowa

C1
soce jest
,znajdujce si \i tej kate-

gorji liter. Litery ksiycowe s:

3,^,

Tv ^ \ nazywaj si tak,bo pierwsza litera

)5 3 & ,
s ^

sowa

(3,

ksiyc jest

,ktra znajduje si

w tej ostatniej kategorji. To odrnienie polega na tern, e

przed literami sonecznemi
upodobnia

rodzajnika

si w wymowie do nich; kiedy rodzajnik

]
L 't
J f

jest umieszczony przed sowem, zaczynajcem si od litery

sonecznej,

pisze

si

bez

dezm,

za

- 16 litera soneczna przyjmuje azadda. Np.i

> > /, ]
j-^
czowiek, zamiast
, ci
'*
I soce,
"
W
~
> 'i
's U - U
r
*5 L--v<J \ niebo,
R
ZGOSKI.
18.-

Jzyk arabski posiada zgoski krtkie i dugie.

Zgoska krtka skada si z jednej spgoski, po ktrej n a
stpuje krtka samogoska:

ii

u) dla;

z.

Zgoski dugie dziel si n a dwie kategorje: otwarte i zam

knite.
Zgoska otwarta skada si z jednej spgoski, po ktrej
nastpuje duga samogoska:

to co;

N) nie; natomiast

zamknita skada si z dwch spgosek i jednej krtkiej

samogoski midzy niemi:

(z)-*, oc^ zi

t^r* kto

M e k i e d y w pauzie ostatnia spgoska traci swoj samogosk

krtk i czy si ze zgosk poprzedzajc; w t en sposb
tworzy si zgoska, ktra zawiera trzy spgoski i jedn
samogosk midzy pierwsz a drug spgosk, Np.: sowo

przed pauz przybiera form v

oorka.

J es t to moliwe tylko w wypadkach pauzy; w innych wypadkach

taka kombinacja nie moe mie miejsca, to jest:

dwie

- 17 U s t p u j c e po sobie spgoski bez rodkowej samogoski s

niemoliwe, W sowach obcych, przyswojonych jzykowi arabskie\

mu, w ktrych dwie spgoski stoj na pocztku, dodaje si

f pocztkowe. Np.

i Stambu,

Pl a t o n }

* 1 *.I klimat.
f^~J
A K O E K T ,
19.-

W sowach dwuzgoskowych pada akcent n a pierwsz zgosk.

i. *
Np.: vJ lL tobie /akcent n a
/}
t
tego, kto /akV
/
^
/
.
, *
s
cent na J /;
*
ten, oto /akcent na
-A /.
Wyjtek stanowi zaimki, w ktrych akcent pada n a ostatni
#\

*
zgosk*
ja /akcent n a
L/j
ona /akcent na
* ^
v_5 / L-*~toni dwaj /akcent n a
U, /. W sowach wielozgoskowych pada akcent na przedostatni zgosk, jeeli ona
jest duga. Np.:
dwaj mwi /akcent n a

on mwi /akcent na $2 /; (jy yjja- oni

/
jJ / Jeeli natomiast przedostatnia

zgoska jest krtka, wwczas pada akcent na zgosk poprzedzajc. Np.:

(J-O-9 on zrobi /akcent n a

miasto /akcent n a
cent n a

j* /?

_j /;

J> /;

jjL-

>t S C
j * zwierz pod wierzch /ak-

-*- jego szkoy /wysze/ /akcent n a

RODZAJNIK.

20*-

Jzyk arabski nie posiada rodzajnika nieokrelonego;

> /.

nieokrelono wyraa najczciej poprostu zapomoc kocmki

sowa, zwaszcza gapomoc " t a n u i n " . Np.:
U drzwi/mianownik nieokrelony / ; L_-- L drzwi/biernik/;
L. /dopeniacz/;
okr./;

s, ^ \

rka/nieokr,/;
^

s i os tra/ni e okr ./;

mufti

crka/nie/nieokr./;

(j ,X t ^
_ '* \ /
/

^~rS-i 1 drzwi/l.mn.nieokrel./;
V
kobiety /l.ii*niofcr,/
*, y >
"j
/
-*
wyspa /nieokr./;
^ pasterz /nieokr,/.
UWAGA:

i/. "Tanuin1'

nie jest znakiem nieokrelonoci,

kiedy znajduje si na kocu pewnych imion wasnych, poniewa

takie imiona s olcrelone same przez si* Np* i
hammed;
skie*
nuin"

<j I '
CLV

Ali;

l)

5'*

Mo-

\ v '
Hind , imi e

Mahmud;

II/* S sowa nieokrelone, ktre nie posiadaj "ta

#..fponiewa nie mog go przybiera. Np*:

J g_c ) jednooki/nie okrel./;

>

lep y/nie okrel*/

Rodzajnik okrelony. Wyraz jest okrelony w dwu wypadkach:

a / . jeli brak "tanuin" a wyraz moe przybiera ten znak.
Wyraz taki m a prawie zawsze dopenienie. Np*:
jJ l
c
*j
J
J

L drzwi domu, / > ; Lj okrelone przez

,
'
nienie/
jZyk arabski,
ij U
"
"

'v~> >ij( pies m y l iw cy

,y c
^
v-7J s~J )
klucz drzwi,

-_^
/c

"

"

- 19 '* Y C \
,
i>U
woda stawu
' j>
*> ij , t /
miecz Ali ego

J>r^/
/ l* okrel.przez dope.
v__p-^u.

/ \ ^ r**'
^
morderca czowieka
<.

11

J <.'

t t

"

11

"

",
d I Np.:
.

b/. jeli m a rodzajnik okrelony

5 I ' 5 *S>
u
i tumacz /okrelone przez rodzajnik (J ! /
I ojciec

CJ ^

IJ
wuj
< ** * c /y
^
^ ' kobieta

Kiedy sowo posiada dopenienie w formie rzeczownika lub

zaimka, wwczas jest ono okrelone samo przez si i dlatego
takie sowa kadzie si bez rodzjnika okrelonego.
OZgCf

D R U G A .

ETIMOLCGJA.
C z c i

mowy.

W jzyku arabskim s trzy osai

A. Imi

^ c

]&\ }

1. Rzeczownik

mowy:

nale do tego:

>

/ - J

< '(

y \

\ ~ -

2. Przymiotnik

5. Zaimki
4. Liczebniki

-J

5* Przyswki czasu i miejsca

^
^

^ l

i' ^i T *" v
9(J

* * t*

- 20 B. Czasownik,
0. Partykuy.
1* Rodzajnik
2. Przyimek
%

Spjnik

A. Przyswek
5* Wykrzyknik
Naprzd zajmiemy si czasownikiem, poniewa od niego wy
wodzi si cay system gramatyki arabskiej i bez uprzedniej
znajomoci czasownika nie mona w peni zapozna si
z przymiotnikiem i rzeczownikiem*
PIERWIASTEK I F O R M .
2J.-

Prawie wszystkie pierwiastki jzyka arabskiego skadaj

*

si z trzech liter. Wemiemy np,: pierwiastek ( ^ - ^ 2 3 jako

wzr. Ten pierwiastek wyraa w nieokrelonym stanie pojcie
"rozdzieli". Przez dodanie do pierwiastka samogosek Aj yi

etc. powetaj sowa o rnych formach, ktre precyzuj po

jcie, zawarte w pierwiastku.
/ *

znaczy: ,
on
'=>

rozdzierozczenie;

21 PWl emy wic, e jakie sowo ma form

%

i i . d e, gdy pierwiastek,. od ktrego to sowo pochoV

dzi,: u.leg tym zmianom wzoru <J-u3

j

\-..0

' T^
' ..X_j m a form/
L<

"

-9

' /i

:T

"

i przybra formy typu:

1 t ?d *

^ ^

CZASOWNIK
24* ~

(J-*-a3 >

,.r (V
""r"^ ffla form
*
, i</,
^
,
J ^ 2 - ^ ,
<
\
j-g-4-

W jzyku polskim, gdy podajemy jaki czasownik, uywamy,

formy bezokolicznika, np.: czyta, pisa. W jzyku arabskim

natomiast uywa si do tego celu trzeciej osoby,rodzaju
m s k i e g o liczby pojedynczej czasu przeszego /perfectum/.

Np.:

on

czyta

' y

on- pisa

^ f.

Stosuje si

t form, a nie inn, poniewa ona wanie zawiera tylko li

tery pierwiastkowe i przedstawia dany czasownik w najprost
szej formie. W gramatyce arabskiej przyjto jako wzr czasownika form

on robi. I m y przyjmiemy w naszym pod

rczniku jako wzr powyszy czasownik.

PODZIA CZASOWNIKA .
25.-

a/ Trzyliterowe i czteroliterowe.

Pod wzgldem iloci liter pierwiastkowych czasowniki w

jzyku arabskim dziel si na trzyliterowe, zwane

on
on

Czasowniki trzyliterowe i czteroliterowe s pierwotne,

kiedy zawieraj tylko litery pierwiastkowe w liczbie trzech
lub czterech, jak to zauwaylimy w poprzednich przykadach.
Czasowniki s pochodne, jeeli do liter pierwiastkowych do
daje si litery pomocnicze /patrz ,1 6/; Bp. .'czasownik trzys
li ter.pierwotny
__r
on wybaczy; czas. trzylit.pochodny
*^on baga o przebaczenie.

Ze wzgldu n a jako liter w formie pierwotnej, czasowniki

dziel si na prawidowe i nieprawidowe. Nieprawidowe s
czasowniki, w ktrych dwie ostatnie litery pierwiastkowe s
te same, i te, n ktrych jedn z liter pierwiastkowych jest
hatoza

> , lub litera saba:

on

v_S s _9 . Wszystkie inne

by zadowolony.

26.-

25

ODMIANA CZASOWNIKW. , c, c .) l
-*---- --------- -------------------/Koniugacja/

Strony.- W jzyku arabskim odrniamy stron czynn i biern.

Strona czynna nazywa si r

. Strona bierna na-

j tv
* *t'^'
ywa s i ^ ^ l J j f t J 1
Czasy.-

Czasownik arabski posiada dwa czasy: czas przeszy

/perfectum/

i imperfectum, ktre wskazuje czas

teraniejszy lub czas przyszy

Tryby.-

Czas przeszy /perfectum/ posiada tylko jeden tryb

- oznajmiajcy; imperfectum m a sze trybw: oznajmiajcy

%

J. U t3

j*

'

v,

3 C <.,/ J,

w u yczcy /po f ranc. sub 3onetif/ V 1

Laj;
< <*
> , .*^
. t ""i
warunkowy,
rozkazujcy
j-a \ ; energiczny
<.<.< , t, ^
> c> . ' ,
ciki
i energiczny lekki
1
Rodzaje. -

S dwa rodzaje: mski

j-J *x4 t i eski

1 ; jak wogle w jzykach semickich, w jzyku arab

skim w odmianie nie odrnia si w 1 os. rodzaju eskiego

od rodzaju mskiego, podczas gdy 2 -ga i J-cia osoba wykazu
j to odrnienie.
Osoby.-

S trzy osoby: pierwsza, t.j. ta, ktra mwi

'>

> V '-''i*
1 ; druga, t.j. ta, do ktrej si mwi, ^_iA> G 4 *
/ ^
i trzecia, t.j. ta, o ktrej si mwi,
LJ \ .
Liczba.-

S trzy liczby: liczba pojedyncza

j> J i t ,

dualis /podwjna/

24

\ i liczba mnoga

. Dualis

nie posiada pierwszej osoby; zastpuje j pierwsza osoba licz

by mnogiej. Dla zaznaczenia osoby, rodzaju i liczby

uywa

si \i odmianie czasownika sufiksw i prefiksw zaimkowych*

Bezokolicznik*-

W jzyku arabskim niema bezokolicznika, lecz

t e m u .trybod moe odpowiada osobna forma czasownika, nazwana

to znaczy: imi czynnoci; ta forma jest praw

dziwym rzeczownikiem, ktry deklinuje si i przyjmuje rodzaj

nik

okrelony i nieokrelony. Forma ta rni si od zwyczaj

nego rzeczownika tem, e w niektrych wypadkach uywa si jej,

jako czasownika. Np.: ,
V.r,
siadania;
on zabi,

on siedzia, O ju
czynno
**
czynno zabijania, za
bjstwo.
Imiesw* Jzyk arabski m a dwa imiesowy: czynny
>.
* < -0 > C 'i
3|
<
>
,J_C lii l(*-vM^vi bierny
y 1JMrV ^ y * N p . : od czasownika
I
'
^
,'/ ;
------*-o im.czynny
w~ r J'~x LS piszcy, pisarzy imies*
r J V'
bierny:
pisany, napisany, list.
Zanim przejdziemy do odmiany czasownikw, trzeba zaznaczy,
r \y
*
e od perfectum
^ tworzy si imperfectum fj,
i
*
t
^
i ' }
j
; za od imperfectum., to jest ^ t w o r z y
si wszystkie inne formy czasownikowe, a take nomina verbalia.
Uwffj oglne, odnoszce si do odmiany czasownikw*

27 .- eby odmienia jakikolwiek czasownik, naley zna dwie formy:

trzeci osob perfecti i trzeci osob imperfecti, obie w r o

dzaju mskim i liczbie pojedynczej; gdy Arabowie chc wskaza
formy- /postaci/

pierwotne jakiegokolwiek czasownika, podaj

trzeci osob perfecti, trzeci osob imperfecti i map dar.

li tym czasowniku pierwsza litera

tern pierwiastkowym /radykaem/, litera

elementem pierwiastkowym, a litera
tem pierwiastkowym. Gdy s

znane

jest pierwszym elemenjest drugim

jest trzecim elemen

dwa wyej wymienione elemen

ty, to jest trzecia osoba rodz.ntsk.Iicz.poj.perfecti i imper

fecti, wszystkie czasowniki bez wyjtku odmienia si wedug
jednego wzoru, czy to bd czasowniki pierwotne, czy pochodne,
czynne 4czy bierne, prawidowe, czy nieprawidowe.
Jest tylko jedna odmiana, lecz dla wikszej jasnoci, dzieli
si j zwyczajnie n a dwa rodzaje: 1 . odmiana czasownikw pra
widowych i 2. odmiana czasownikw nieprawidowych. Zaczniemy
niej odmian czasownikw, zwanych prawidowemi.
Przewana wikszo czasownikw arabskich w formie pier
wotnej zawiera trzy litery, to jest elementy pierwiastkowe.
Takie czasowniki, jak to ju wyej powiedzielimy, nazywaj
si czasownikami trzyliterowemi.
Znacznie mniej - okoo 20/ - jest czasownikw, ktre za

26

wieraj cztery litery, czyli czasownikw ozteroliterowycli.

Czasowniki za zawierajce wicej ni cztery litery s bardzo
rzadkie.

Naley rwnie zaznaczy, e Arabowie zaczynaj

odmian czasownika nie od pierwszej osoby, jak w innych jzy

kach, lecz od trzeciej, poniewa trzecia osoba jest form
najprostsz i zawiera tylko litery pierwiastkowe,
UWAGA:

Przed przystpieniem do odmiany czasownikw, trzeba

zauwa 3/-, e suchacze winni opracowa jak najstaranniej

odmian czasownikw prawidowych pierwotnych i nauczy si
tej odmiany tak, b y j umie bez zarzutu. Jest to jedyny spo
sb, by pozna bez trudnoci i cakiem pewnie inne kategorje
czasownikw: pochodne, czteroliterowe i nieprawidowe,
STROJ O Z M A CZASOWNIKA TRZYy
LITEROWEGO PIERWOTNEGO PRAWIDOWEGO
28,-

Perfectum /czas przeszy/

Czas przeszy odmienia si przy pomocy, sufikew/przyroet-

kw/ to jest liter, ktre dodaje si do korca pierwiastka.

Poniej podamy te sufiksy. Trzeba zaznaczy, e 5 os.rodz.
ms,licz.pojed.czasu przesz, czasownika trzy l i t e r o w e g o
w stronie czynnej m a zawsze jedn z trzech form;,j^9;
to jest, e harake fatha

jest umieszczone zawsze nad

pierwszym i trzecim elementem pierwiastkowym, podczas gdy

- 27 drugi /rodkowy/ element moe mie jeden z trzech harake.

Praktyka i sownik wskazuj dla kadego czasownika jaki hara*
ke posiada drugi element pierwiastkowy.Np.: ,
ci,

r * ~ c on wiedzia,

on zaswie-

^ on y piQ-aiy

TRYB OZNAJMIAJC!.

\ fi ]a , > U

Sufikey zaimkowe /przyrostki/ czasu perfectum

Liczba pojedyncza.
Rodz .mski
3 osoba
2

**

Rodz. eski

niema aufiksu

_ ii

v ,* i

Dualis

5 osoba
2

fc

Ci*

"

Liczb
5 osoba
2

"

mnoga

\ -o>, JL
rr J*
r'-

t ?.
r"

IL

Wedug tego wzoru bdziemy odmienia czasownik

on zabi.

^j 11.3
kske
A ?5
(a

- 28 Tryb oznajmiajcy, czas przeszy

Liczba pojedyncza

5 os.
2

"

Rodz.mski
+ *

Rodz.aeski
>" .
ona zabia
^
ty zabia

on zabi

s C+ *
ty zabie

ja z ab i era-am
D u a l i
t o

5 os.
2

s
\ldUs one dwie zabiy

- oni dwaj zabili

wy dwaj zabilicit
wy dwie zabiycie

"
Liczba mnoga

5 os.

Jl ***
\3 -11^ oni zabili

''

aXJL >.9 wy zabilicie

.V

^ ^ 1 1 3 one zabiy
jt <
^
wy zabiycie

m y zabilimy
m y zabiymy

W ten sam sposb odmieniaj si czasowniki, w ktrych

drugi element pierwiastkowy m a kesra
Np.:

- <
^ jf> on by wesoy,

, 3 'y

lub damma

JL

on by wielki.

U W A G I : a/. Jak to ju zaznaczylimy, harake drugiego elementu

pierwiastkowego zmienia si wraz z czasowniki aa*EFp. :

40

on zrobi,

* .+

on by smutny,

^ j *V

on by

wielki. Mona oglnie powiedzie, e czasownik wskazuje czyn

no, jeeli drugi element pierwiastkowy m a fatha ~

; stan

- 29 przejciowy, jeli drugi element pierwiastkowy ma k e s r a __;

a stan cigy, jeli drugi element pierwiastkowy m a damma- .
b/. Kiedy ostatnim elementem pierwiastkowym jest litera
jak

jeli

**

\~

on zbieg, czy si to

pierwiastkowe z

sufiksu zaimkowego nie m a harake, to jest a a

dezm:

ona zbiega.

isJ

c/. Tak samo ostatni element pierwiastkowy

ciga si

d/. Kiedy ostatai element pierwiastkowy jest jednym z dwi* I 4

ko w zbowych A?, Jo

graficznych, za

J~j

, nie otrzymuje adnych znakw ort osufiksu zaimkowego przyjmuje szadd:

pisz prawidowo.
Jak to ju nam wiadomo, w czasownikach trzyliterowych w
5 osobie liczby pojed. rodz.msk. w czasie przeszym /perfec

tum/ tylko drugi element pierwiastkowy nie m a staego harake;

to harake moe by fatha

lub damrna

JL

, lub kesra^. .

-.50

Wiemy rwnie, e praktyka lub sownik wskazuj nam, jakie

powinno by harake w danym czasowniku. Oprcz tego s pewne
sposoby, zapomoc ktrych mona okreli to harake; miano
wicie: 1/. aog czasowniki, ktrych pierwszym elementem
/y
+ s
pierwiastkowym jest hamza
! maj form
p . Np.:
<
' 'i
,^
-X2. ! on wzi,
,J.S * 011 jad,
^ * on rozkaza.
2/. T sam form

^ ~

drugi
m a wikszo czasownikw, ktrych

lub trzeci element pierwiastkowy /radyka/ jest jednym z

% >^

nastpujcych dwikw gardowych:

Np,:

j on uda si w podr,
"
*
on usiad,
on uci,

iy"* on czyta,
" Ti'

3 on wszed,

on by wyprniony,
j--9, on usiowa.
*>?
3/. F o m y x L xl~S uywa si u cza so raii k w, ktre wyraaj
c

stan trway /cigy/, jako dobr, lub z, lub Tjreszcie

podziw. Np.
' 7, "

on by pikny,

on by skpy,

4/. Form

S'

on by wielki,

on by szlachetny.

tworz liczne czasowniki, ktre wskazuj

czynno lub stan przemijajcy, jak: by chorym, by smutnym,

by wesoym, lub ktre oznaczaj pewn barw. Np.:
*
S*
/.

'(_ .r*

-m

on ty chory,
on 13yi wesoy,

yS
'

on by smutny,
*

on by czarny.

- yi STROKA. G T J m GZASOWHIKA TRZYLITE

ROWEGO PIERWOTNEGO PRAWIDOWEGO.

-9*~

Imperfectum,czas teraniejszy i przyszy

W czasie teraniejszym /imperfectum/, jak i w czasie

przeszym /perfectum/ harake drugiego elementu pierwiastko

wego /radykau/ nie jest stay. Moe to by jedno z trzech
harake: fatha

, damma

JL i kesra

Zwykle to harake

wskazuje sownik przez jedn z trzech liter A, 0, I, m i e s z

czon obok formy pierwiastkowej czasownika. A wskazuje samo
gosk fatha 1
H

, 0 samogosk damma ,

I samogosk kesra

Imperfectum tworzy si z formy pierwiastkowej

/perfect./ zapomoc prefiksw /przedrostkw/, to jest liter

pomocniczych:

4
eJ > L 5 i O , l /

.S*
' / umieszczonych przed

i kocwek umieszczonych po formie pierwiastkowej.

Prefiksy wskazuj osob, za kocwki rodzaj i liczb.
I tak, jeli wemiemy pierwiastek wzoru

to imperfec

tum tworzy si nastpujco:

y

a/ poprzedza si je prefiksami 1
samogosk fatha

ktre otrzymuj

i wskazuj osob.

b/ kadzie si dezm nad pierwsz liter pierwiastkow / r a

dykaem/ .
c/ dodaje si do drugiej litery pierwiastkowej /radylcau/

samogosk,.odpowiadajc danemu czas cynikw i..

d/;. ostatni a litera pierwiastkowa ./radyka/ otrzymuje damm

> , ;wyjtkiem niektrych kocwek, przed ktremi nie

umieszcza si dammy.
I tak z formy pierwiastkowej
ci osob rodzaju mskiego liczby pojedyczsj imperfectum,
jedn z nastpujcych form:

H a poniszej tabeli pokaemy prefiksy i kocwki wszystkich

osb, rodzajw i liczb czasu imperfectum.
PREFIKSY I KOKfCCffflKI IMPERFECTUM.
Liczb pojedyncza.
Rodz.mski

Bodz.eski

Liczb

anoga

Rodz.mski
/

Rodz. eski

5 osoba
cJ ^ ------U " 5~9

"

9 - ---

------- -1
~

---- ^

Wedug tego wzoru bdziemy odmienia czasownik

ktry m a w. imperfectum drugi radyka z darnin JL

Liczba pojedyncz
5 os.
2

Rodz.mski
3 3 *. /

Rodz.eski

on zabije
0 3 c^
O - ^ J ty zabijesz

"

ona zabije
ty zabijesz
i >*\5
\ ja zabij
D u a l i

'

^y'y;
^

? <- s

.. 1 1 ^

oni dwaj zabij - one dwie zabij QJ NjCltu

5 os.

'

"
wy dwaj - dwie zabijecie
Liczba mnoga

5 os.

ii

? 2> C

/
... '
' 3 "'~sri
' J 5r'

on* zabij

one zabij

wy zabijecie

wy zabijecie

- C jc ^
tK

j. -1 r
m y zabijemy
vjW ten sam sposb odmienia si czasowniki, w ktrych drugi

**

f. r

radyka a a fatha
/imperf./

, lub kesra -

.Np. :/perf./

*
x *<
'jFv A fl on otworzy; /perf./ i__
^ , . '
OEL bdzie bi.

c>-v-9
/imperf./

~
UWAGI:

5 4

a-. Zalenie od tego, ozy drugi radyka w imperfectum

m a d a m a J L , fatha

, lub kesra

nik w imperfectum jest na o, na a lub

mwi si, e czasow

na i.

b-. Czasowniki, majce /w perfectum/ form

maj zwykle
? <^
w imperfectum form j L k J u lub
: %__on napisa,
'

3 J.. C"-*

on napisze;

'

c Czasowniki, majce form

*, x e.*
tum form (J--*-?. :

j 4'
>JL:s? on siada.
<
, maj zwykle w imperfec-

on usiad,

on pi,

? ^^ -

on pije -

' j^
d-. Czasowniki formy
m a 3^ zawsze w imperfectum form
i 3f z
/> j ^
j j <"
x \-xi_jui i
on by pikny,
on jest pikny.
e~. Gdy ostatnim radykaem pierwiastkowej formy jest
ciga
O

si w rodz.eskim liczby mnogiej z

kocowem:

-js: / w y jestecie smutne, od czasow& V C J

/zamiast
/one mieszkaj,od

>=s* /zamiast ^

'
nika C J

"

czasownika
JO.-

i;J ,

Powiedzielimy ju, e harake drugiego radykau w per

fectum i imperfectum moe by rne i e to harake dla k a

dego czasownika w perfectum i imperfectum podaje sownik.
Mona jednak wskaza niektre zwizki, jakie istniej
midzy harake drugiego radykau w perfectum i imperfectiaa,
a mianowicie: a/ - jeeli harake drugiego radykau w per
fectum jest fatha

, to u imperfectua moe nieci by

b/ - Jeeli w perfectum harake drugi ego^radykau jest. kesra

' ~y- , to w imperfectum moe niem''by
fathalub kesra: ~ j
c/ - Jeeli harake drugiego radykau w: perfectum jest damma
J L- , to w imperfectum jest niea zawsze'damma -i..
5 1 *-

- .

Zeby skoczy z odmian czasownika w trybie oznajmia

jcym., trzeba doda jeszcze jeden szczeg: Jak to' ju nam

wiadomo, forma imperfectum moe wyraa czas teraniejszy i
przyszy, zalenie od sensu zdania. Aby wyrazi bezwzgldny
czas przyszy, doda-je si do pocztku imperfectum partyku
ub *-9 3J1-A~4; pierwsza partykua

oznacza blizsz,

' < c ,
> * X '- '

za druga ' 9 3" ' dalsz przyszo, Np.:

on n&pi-

'? 3.,Yv ^ t "

sze /w bliskiej przyszoci/^

....

3AX-on napisze / w

dalszej przyszoci/.
TRYB- CZCY /Sub jonctif/
52.-

Tryb czcy tworzy si od imperfectum trybu oznajmia

jcego, prsyczem zachodz nastpujce zmiany:

a/ - Damma

trzeciego radykau zastpuje si fath Jl

w osobach bez kocwek.

b / - Koricowa litera

^ odpada we wszyst. osobach, oprcz

drugiej i trzeciej osoby rodzaju eskiego liczby mnogiej,

- $6 w ktrych to

zachowuje si.

c/ - W drugiej i trzeciej osobie rodzaju reskiego liczby

mnogiej po usuniciu

dodaje si

ortograficzne po

Tego f n i e wymawia si i znika ono, kiedy po czasow

JJ

niku nastpuje zaimek czcy.

Uywa si tego trybu po partykuach, z ktrych najwaniej
sze wyliczamy poniej:

o, y

? (Vj ^ ^

\ eby;
nie.

Np.:

on nie zabije;

Odmiana czasownika

on nie napisze.

w trybie czcym

Liczba pojedyncza
Rodzaj mski

^ 5- C *<*
V" * "

>..V

5 osoba
2

Rodzaj eski

f V
^t
D u a 1 i e
'

5 osoba

3 C *

'Alle-*

'

U*-

'

Liczba mnoga
5 osoba

"

i-
.'

-1, C '

Y
J < *

- 57 TRYB WARUNKOWI
55*Tworzy si od trybu czeego3zastpujc fatha J L trze
ciego radykau przez dezm _S. w osobach bez kocwek^ osoby
z kocwkami nie ulegaj adnym zmianom. Uywa si tego trybu
po partykuach, z ktrych najwaniejsze wyliczamy poniej:
J niechaj, s3 nie/zakaz/,
nie zabijaj! tJ nie, /uywa
'
. * O, t ,
si przed trwarunk.i cao wyraa cz.przeszy/; (J^Ji-^Jon
nie zabi.

L*J nie,/uywa si tak dla cz.przesz.jak i teran/

j on nie zabi, lub on nie zabije.

kiedy,

gdzie,

nie zabijaj!,

kto,

^y^M J ^

jeli,

5?

li. co, Q jjaki. Np.:

aa nie zabi,

~ 1 1 C 3 ja nie pisa

em, lub ja nie pisz.

ODMIANA CZASOWNIKA ,jlj> W TRYBIE WARUNKOWYM.
Liczba pojedyncza
5 OB.

2
1

R.z.
S<

R.m.
O .J..
l_a->

"

"

5 os.

U i '

. liczba mnog
,

R.m.
3.

R..
s ?,9.s
n >n .

**

D ---------u a 1:-----i e

*yc

j n <
yk-jLia
/

TRYB ROZKAZUJCY

54.- Uywa si go tylko w drugiej osobie. Tworzy si od try

bu warunkowego, zastpujc prefiks
przez t . To t przyjmu
je damma J l , jeeli drugi radyka w imperfectum m a damma'jL,
a kesra , jeeli drugi radyka ma fatha lub kesra
Np.-: I.
jtr.warun.
bij! 0.
' ti y *" o,)^. ^
^

0/
t r #w$run* (JJoJ , 0
*-* t zabij! A*
,
o <. ^
potwrz!
UYCIE TRYBU ROZKAZUJCEGO.
Uywa si tego trybu w drugiej osobie dla wyraenia nakazu,
nigdy natomiast- dla wyraenia zaketzu:
X a l bij! Dla v/yra-

-5 8 enia zakazu uywa si trybu warunkowego z partyku y nie.

A o^
t '
Np.s
^ nie bij
^JLfl-J^Jnie zabijaj!
Dla wyraenie rozkazu w pierwszej i trzeciej osobie uywa
si trybu warunkowego z partyku vj . N p . :

'~rJ

niechaj on bije.

niechaj bij

Jeeli partyku ^ poprzedza je

den ze spjnikw v-9 lub 9 , to kesra tej partykuy zastpuje

? ' V
c c. A '
Bi przez dzezm . Np.:
\+'.
'<'
ODMIANA CZASOWN
I-yy^g ; Aw trybie rozkazujcym;
Dualis

Liczba pojed..

Liczba m n o g a .
R.m.

R.wep.

R.
9 C

<-.> i .

^ r H
^ > 1

R..

* * t

-- O J *

< r

u *< H
..........

Kilka przykadw uycia trybu warunkowego i rozkazujcego:

a/ - z partyku J ,rozkaz:

/tr.wr./ eby on bi*

^ / t r . w a r . / ebym ja bi;

>/tr.rozk./ bij!
b/ - zi partyku
, zakaz:
zaka
.2*5
' * /tr.war./
"
' nie
.......
bij!

^/tr.nar./ eby on nie bi;

* ^ ^f/tr. war ./ebym ja nie
b fJO

bi,
TRYB ENERGICZNY !

>

LCLS .

nrn.

V .

*J

Ten tryb m a dwie formy: cik

55,

i lekk

.Obie formy tworzy si od trybu czcego: I-sz

*
>
przez dodanie do osb bez kocwek
$ Il-g przez dodanie
do tyche osb.bez kocwek
Przy dodawaniu O

O
^ .

lub kUj tryb czcy ulega nastpujcym

zmiancm: a/ samogoski kocowe:

w liczbie mnogiej rodzaju

mskiego i t5 w drugiej osobie liczby pojedynczej rodzaju e*

skiego odpadaj; b/ w dualis

%A>

przyjmuje kesra

Uy

- 59c/ w trzeciej i drugiej osobie liczby mnogiej rodzaju eskiego

dodaje si

Cl) i .
o d m i a n a o z a s . ,jli

5 08 *

w trybie energ. cikim.

Liczb pojedyncza
R.m.
R.,
ts
^

'

9 ,rf

2 os.

1 OB*

.
08,

B u a 1 i s

R.m.
U

/ ,3 c

R**

5 08
2

Liczba mnoga
R.m.
R..
w
/!??.*?.-i%s
^ ^J y^1,V 1,1 }
' /c.3 t Z
( j U U U

>*> ^ *.<
Cfl )

OEMIAHA CZAS. ^ 3

W TRYBIE EHEKG.LEKKIM.

Nie uywa si tej formy w dualis ani w rodz.esk.licz.mn.

Liczba pojedyncza

5 os.
2

"

R*m.
o-w.

Liczb mnoga

R.*

C '< 1 *

'

R.m,
o J.
?,?."

JC
c

c<

R..
Kie
uywa si

UWAGI i l/.Kiedy uywa si tych f onn,naog<5 rzadkich, poprzedza

je partykua
Hnapevmon, 2/. O lub
dodaje si take do
formy trybu rozkazujcego,przyczem zachodz te same zmiany, co
w trybie czcym.
IMIESW.
5 6 ,Jak ju powiedzielimy,s \i jzyku arabskim dwa imieso
wy: czynny i bierny. Imiesw czynny czasownika trzyliterowego
Cj
*
* ^
^
>
pierwotnego m a form (J-e, s
J> on wszed,
wchodzcy;
wyszed,
wychodzcy. Imiesw bierny m a form
' " -r.
S J *r. ^
QyaJa^ ;
on zabi, O
zabity;
on napisa,
5 , 6

napisany, list.

- 40 MASDAR J L o ^ CZAS .TRZYLIT. PIERWOTNEGO.

57.Formy masdaru czasownika pierwotnego s rne; gramatyka
wylicza ogem biorc do 50 rnych form. Kady czasownik moe
mie kilka form masdaru; podaj je sowniki. Poniej wyliczamy
kilka form, najczciej uywanych:

2.
3
4.
5.

3alc:
, o

5a^ :
oj.
vJ-*z_3 jak :

, .
(J
jak:

6=

Aj Liz_0 jak:
v y>.
<J3^~s> Jak:

7-

jak:

uderzenie od
)
}
.
O ' ' ? zepsucie od
u.
\
zajcie
od
.
> L--^ ucieczka od
*?/,,
X O L1_C religja
od
5j, ?. s uwielbienie
ci
wejcie
od
921^

8-

'.

5ak:
5?. S O >
<J_J-fi_-a jak:

S y

- - <
^

~ ^
vX-*-c
*^
(3
^-^
^

U > 4 ^ uatwi- od

x nie
U ~ r ^ ^ odjazd
od
5*.
/o /
-/-^znajomo od

bi;

on by
zepsuty;
zaj kogo
dla czego
przestraszy si;
on suy
Bogu,czci-a;
on uszed; ...
CQ\

1.

by atwym;

^ J - ^ J on odjecha;
^
9
on wiedzia.

FORMY PCO h OBNB.

53Formy pochodne tworzy si od czasownikw pierwotnych
przez dodanie szadda
luH liter pomocniczych^--
^ '^J'\
Formy pochodne charakteryzuj si tem,e zmieniaj tre cza
sownika w formie pierwotnej i niekiedy wyraaj w jednem so
wie pojie, ktre jzyk polski moe wyrazi czsto tylko za
Pomoc omwienia /parafrazy/. Np.:
by chory, za VI.forma kj ^ j

^ I.forma/ oznacza: on

on udawa, e jest chory.

Z pitnastu grup czasownika trzyliterowego uywa i gw

nie pierwszych dziesi grup,z ktrych I.grupa to forma pier
wotna, pozostae grupy od II do X-tej,to formy pochodne.
s\ '
59*- ! Pierwsza grupa ,^--5 ,ktrmy ju omwili,posiada
tre pierwotn i wyraa stan lub czynno:

pisa / \
40.-

by maym.

XI. Cech drugiej grupy <J^l3 jest szadda nad drugim ra

dykaem. Tu odrazu trzeba zaznaczy,e ten drugi radyka przyj

muje zawsze fatha

w perfectun form pochodnych, jakiekolwiek

byoby jego harake w formie pierwotnej* Druga grupa wyraa: a/

usiowanie,zmuszenia do wykonania jakiej czynnoci; b/ m o c lub
intensywno czynnoci; c/ cigo i powtarzanie si czynno^
''fil'.

r,

d/ wielk ilo czynnikw dziaajcych: (J-^3 zabi,

zamordo

wa /duo ludzi/ namordowa;

rozbi, y r o z bi/na drobne

kawaki/; '~r>
by bliskim,
' _>nauczac.

zbliy;

studjowa,

W tej formie czasownik nieprzeehodni staje si przechodnim,

za przechodni staje si podwjnie przechodnim:
zabi;

^-wOOi pisa, *

L> umrze,

zmusi do pisania.

Niekiedy tworzy si ten rodzaj czasownika od rzeczownika

*/ CJj ^
.
?5<.c
lub nawet _od caego zdania:
zebra wojsko, od
armja;
41.n

^-L-J pozdrowi, od ^C l.^y^pokj z wami.

Trzecia forma

is> posiada jako cech charakterystycz

\ po pierwszym radykale M a ona zarazem znaczenie zwrotne

i czynne.Oznaczaj a/wzajemno czynnoci, Vy rywalizacj lub

walk dwch osb o pierwszestwo pod- jakim wzgldom:
pisa,<4 ^ (pip; jeden do drugiego;
nym, szlachetnym,
^^ <
wsawia si,

by wspaniaomyl

rywalizowa w wspaniaomylnoci,
< .<
i walczy z kin o saw.

W niektrych czasownikach ta forma zastpuje pierwsz form z przyimkiem :

<. i/ ,

LS on napisa do niego,zamiast

i ^llS *

/l/ W dalszym cigu bdziemy oddawa czsto 5 osob perfectum

czasownika arabskiego przez bezokolicznik.

- 42 42. -

Czwarta forma (J-S-& 5 powstaje z pierwszej przez dodanie

na pocztku

\ .Wyraa ona - podobnie jak druga grupa-pojcie

zmusi do zrobienia czego, z t rnic,e tu przewaa odcie

gwatownoci,podczas gdy w znaczeniu drugiej formy przewaa po
jcie starannoci;
wersety po kole ji;
_ a-u

*\objawi nagle/o Koranie/

14

,J j~ objawi

siedzie, ,jpJ-i. r posadzi^

,Juc pouczy- 1

1 zawiadomi*

Ta forma moe wyraa take czynno, zwie y

zan z jakim czasem lub miejscem /por lub krajem/s
?w ?rano,

1 wstawa

rano^ ^

Jemen,

iskierowa si do Jemenu;

Pita forma (Jjziu powstaje z drugiej formy przez dodanie

4 5 *-

na pocztku litery

.Ma ona zwykle znaczenie zwrotne lub

bierne pierwszej formy:

p ^

rozdzieli,

by licznym,
oddzieli si;

mnoy si;
^eJo_d ci j

by citym,
44.-

Szsta f o m a vJ_c IJij powstaje przez dodanie

na po

cztku do trzeciej formy; nadaje ona tej formie znaczenie w za

jemnoci:

ij pisa do, < -jOUui korespondowa;

czy,
te

te wal-

walczy jeden przeciw drugiemu. Ta forma znaczy

udawa jaki stan:

by chorym,

udawa chore

go.

45.-

Sidma forma.)***- Lpowstaje przez dodanie prefiksu

//
do pierwszej formy; m a znaczenie bierne:
zama,

byc zamanym;
46.-

wykry, ' iuuAl ^by '.Tykrytym.

<5sma formajA^^powstaje przez dodanie na pocztku pier

wszej formy

\ i litery

po pierwszym radykale; forma ta ma

znaczenie zwrotne, lub bierne:

si*

O'
^

poczy,

zgrcmadzij^-*-^'zebra

^ poczy si. Fiekiedy ta forma

zawiera odcie nalegania,lub mylenia o wasnej korzyci;

i r ^

da,

i domaga si;

zbiera drzewo,

- 43'
\ zbiera drzewo dla siebie.
,
*
47.IX. Dziewita forma > 3 ipowstaje z czwartej przez pod*
wojenie ostatniego radykau i zaBtpienie fathy nad pocztkowym
v

- r:.

\ kesr; forma ta okrela barwy i ?*ady fizyczne;

/

<3

J 3-^ \ by jednookim.
-5'c
48.- X. Dziesita forma
powstaje z czwartej f o m y przez
*'
dodanie n a pocztku prefiksu
l i usunicie pocztkowego I ;
i
forma ta posiada znaczenie zwrotne i znaczy: robi cos lub k a
by czerwonym;

za cos zrobi dla siebieNiekiedy tworzy si od rzeczownika:

'
- / O^
.
o
'1 /
przebaczy, y~a-S-W baga o przebaczenie;
by
,
o
n
'
* < o" o
i7ielkim,
Iwzbi si w dum;
h j 9 minister, J j 3 I-00 1
5
-'W
\
mianowa swoim ministrem.
Cec h y charakterystyczne wszystkich tych 10 form pochod
nych opisalimy wyej tylko oglnie. aden czasownik nie posia
da wszystkich form pochodnych,ktremy opisali..:sowniki notuj
dla kadego czasownika formy, jakich si uywa,z podaniem ich
znaczenia.
Mona streci powysze uwagi nastpujcotdruga,trzecia
i czwarta forma maj znaczenie czynnej pita^azsta i Bidma
m aj znaczenie zwrotne.lub bierne; sma i dziesita maj zna
czenie czynne lub zwrotne, za dziewita forma oznacza barwy
i Wady fizyczne
49.-

Poniej podajemy tablic czasu praeszego/perfect./

dziesiciu form.
'\
1.
J - 2-9 2 . J ^ 9
5.
,<-r.
s s - ' c.
<$.
7.
Lfeukj t 8 .
,-jr ^ V

n
J-ds

4.
1 9,
V

0 ^ 3 i 5.
<. - ? .
> 10.
v

Od c za sownikami 9 by wesoym,pochodne formy bd:

/ '
^
'
^
' s
* s <r.

Z
2*
6.
^/Uui 7.

5* ^
^ 8.

- ^ fc
5*
^ai^lO.

UWAC-I O ORTOGRAFJI FORM POCHODNYCH t

50.-

a/.- 5-ta i 6 -ta forma nielciedy,zwaszcza w Koranie,

-j,
<&<<.X ^
(.s /l?.
brzmi:
l , zami ast ^ j j q _> i
l i ^ a m i a s t jr^

- kb b/,- 7 -ma forma jest bardzo rzadko uywana u czasownikw, za

czynajcych si od litery

(^ p ie r w i a s t k a ciga si za-

pomoc szaddy z icJ dodatkowem: ^j^*-*-j^by ukrytym, zamiast

\7/ od
ukry.
Jeeli czasownik m a jako pierwszy radyka
kowe w
miast

formie asymiluje si do
j^od

c/.~

[ : ,

f ,to O dodat(by startym, za-

lvJ s ,a zetrze.

' dodatkowe 8 -mej formy moe ulega rnym zmianom:

1/. zmienia si na -i,kiedy pierwszym radykaem jest

o
_>'toczy si, zamiast

2/. zmienia si na ~ b ,k i e

dy pierwszym radykaem jest \J lub O *3 :

dotrzyma
'J%>
/
? .
'
towarzystwa, zamiast
,*yso^-o \ zapali si,zamiast
5/ asymiluje si do pierwszego radykau,kiedy ten

ostatru jest jedn z liter*.

ib, ~bA 3 9

jr-sr* ^handlowa, zamiast

zamiast

\ by uciskanym,
J'

ODMIABA FOBII POCHGDKYCH.

51.Formy pochodne maj te same czasy i tryby i odmieniaj
si wedug tych samych prawide,co i czasowniki pierwotne,
CZAS PRZESZY /PERFECTOTff/.
52.Odmiana czasownikw pochodnych w tym czasie nie przed
stawia adnych trudnoci. Trzeba tylko doda,e 9 -to. forma od
mienia si we wszystkich trybach,jak czasowniki guche,o kt
rych bdziemy mwili dalej / w rozdziale o czasownikach niepra
widowych/.
Jako wzr bdziemy odmienia niej 4 -t form od czasow
nika

by szlachetnym i 8-m form od czasownika

-C j3 by bliskim.

t e

TRYB OZNAJMIAJCY,CZAS PRZESZY

1 on uczci.
Liczba p o j e d y n c z a .
Liczb mnoga

R..

R.m.

ju y \

^ OB.
2

> O/Y'!
y\

R..

R.m.

'y #

" * ' Y f\

i i # 1

&

'
D u a 1 i s

//Z/4

5 os.

^ ^s oC _A-Ii \ on sizbliy / 8-ma form/

r~* T T T ^ T
."> "'?. .
7 7 'f.S.
'-^-y Z*^ l
JHr J-3 i
e r r*-3 \
6^0 /"f, S .

OB.

'*

"

D u a
5 OS.
2

i s

Ij j-*-

/ ' * '..?,
Li-I I""'-S l
*

f,
CZAS PRZYSZY / 1MHCRFEC TU:/

55.- Trzecia osoba liczby pojed. rodz ,,rask czasu przyszego

/imperfectum/ czarownikw pochodnych trorzy si od y oeoby
liczby pojed*rodz ftmBk* czasu przeszego /perfec!.um/ zapoaos
nastpujcych zmian:
1 /.; we wszystkich grupach dodaje si n a pocztku czasu przesz
ego prefiks S , oprcz 2-giej# 5>--cij i 4-te j grupy, to jest
tychjfctre zawieraj h litery, a ktro przyjmuj prefiks 3 ;
o/. trupy 4 ta, 7 -^a, 8 -ma, 9 **ka i 1 0 'ca,ktre maj I poczt
kowe, trac to l ;
5/ . - przedostatnia litera przyjmuje kesra ~ ~ , w e wszystkich g r u
pach, aprcz 5 -tej i 6 -tej,to jest tych,ktre m a j dpdatkowe o ,
a ktre przyjmuj fatha JL Z
b/,~ ostatni radyka przyjmuje we wszystkich grupach darnina r
Poniej podajemy formy czas.perfect.i im p e rf ect,dziesi
ciu grup.

- 46 -

^
t ,
Perfect. 1. (J-*-* 2.
5,
(s 4 . tj-*-3 1 5?, (Jj=uj
* *>. **>
>.**
"C?
^ ,k $
* ?j
^^'
Imperfect.
O " ^ 8^(J-* '-JL?
c H -A'*J.
Perfect. 6 .
7
A j ' 10.
I
J>. s
,
>
*
'
C
'
\
'
s
'
^*.'*
7
5i * - . Imperfect.
..J^ '-a.*-;
vJp?ui>o
Jako v;zr bdziemy odmienia niej w 4-tej formie czasown.

1 * on cofn si, w 6 -tej formie czasown.

^on wzbi sig

zt '
w dum.
.

bogosawiony i w 10 -tej formie czasown.

TRYB OZNAJMIAJCY CZASU ERZ&SZ.
Liczb pojedyncza R.m.
5 os,
2

"

"

j~i

on by

Liczba mn og

R.m.

R.z.

R..

tri ^
,
%
i.
tir' ji

=
frt -> *

i c;?
^ **
D u a 1 i s

5 os. u

uJl ^ 4

cJ

.'

c -

/
/
OZASOTOK / r :
Liczba mnoga

Liczba po .jedyne za -

R.m.
5 08.

R..

^ r ; u i5

R.m.
V/
L-J ^ J L~y*~?.

R..
V ^\' ' '
er

11
D u a 1 i s
0 tijcjs
U

5 os.

5 os *

hiSBl:
*~ r >

CZASOTHIK
" VVl c ?

L.mn,
>

^ V c. *

o*

'

2,
m
- >
54.- Inne tryby czasownikw pochodnych w czasie przyszym / i m
perfectum/ tworzy si, jak w 1-szej /pierwotnej/ formie. A wic
n.p* w drugiej grupie bdziemy mieli od czasownika.

y J L l Pisa, 2 -ga grupa ZJ/pcrf./,

/imperf.t r .

oznajffl./;
tr.czcy;
"

tr.wrunk;
*> *?'<>

tr.energ.cik tr.energ.lekld.
c ' *4!

55.- Tryb rozkazujcy czasownikw pochodnych powstaje z cza

su przeszego /perfectum/ tych czasownikw przez dodanie: a/ do
przedostatniej litery takiego harake, jakie dana grupa ma w cza
sie przyszym /imperfect./ i b/ ezm _fL do ostatniego radykau.
Czs przesz.
\ .">*

_
2.

*t-3

T ",'

5.
.

i - *:

5.

" ' ____

",

6.

(_}"

* *

(J-* Lali

tr.rozkaz.
czas przesz. tr.rozkaz,
a
s , * t,
o -ro ,
^y.R-3
J % \J_n_ l
jL s i j \
o
s
'
4 - o
J t e 8.
0 ^ 1
H 'x
^ ^ .
>
*

jV *
0

t_J

910.

La_j

I
&

*'

Jak ju powiedzielimy, uywa si trybu rozkazujcego tylko

w

osobie, a odmienia si go tal.,jak w pierwotnej formie.

Np.: od czas. <L-xa-3 rozczy:

ozcz! * rodz.osk.
rodz.m sic.

2-ga

gr.,rodzmska.licz.pojed.
; Dualis
;licz.mn.

;rodz.esk. r.X u > .

IMIESdW C Z I H M .
56.- Imiesw czynny czasownikw pochodnych tworzy ei przez
dodanie prefiksu jj* do czasu przeszego /jeeli jest alif
pocztkoive,to znika/ i dodanie esry do przedostatniej litery.,
Czas przesz. iBdes. czynny
Gzae przesz. iaiee.czyn.

2.
5*

#*

tj-*-3

4.
* ^

5*

vjxt3 t

(JJ(A
A jjlz -*

- 48 Cz.przesz, imies.czyn.
Cz.przesz.
imiesczynny
/ / /y
)
.
A
C
/Qj
, (J-cliJ
AilL
9.
|
^
^ ^ _)
^
? -- .
11 *?
"o
"7
jJjLA-i $
10 *
^
jJ-^J*w*xa/ / c
^
ye^
^
8.
^J---A_eL4
Kilka przykadw na imiesw czynny.

2.

4, J > * 1
6.

Imiesw czynny

Czas przeszy
- ^<
y 'js> uradowa,

_r~*

objawi,

>_c Ul*' oddali si,

8.v_a^X3 \

10 . / U U a I

cieszcy;

objawiajcy;
.-'y j
_K-c La^ oddalajcy si;
nabywajcy;

naby,
l by czerwonym,

bdcy czerwony;

prosi o przebaczenie,

proszcy o prze
baczenie.

MASDAR C Z A S O W N I K POCHOD./IMI
ZIMCB'CI/-/
_
.
5Ta/- Masdar 2 -giej grupy m a form A W i lub
s
w. . r.
'
znie. .
zniszczenie.
'
, .

/ <
b/,- Masdar J-ciej grupy m a form ^ Vi_jj lub ^ U j :
a. ^
f3
walczy, J vlo lub d JJ li-o walka.
-

c/c- W grupach, zaczynajcych si od

J_LS
^ X ^
vjj U

> formujcego, /5-ta i

6- ta gr/, tworzy si masdar od perfectum,, dodajc damma J L

do przedostatniej litery:
pokornymi,

(JJLj ;

pokora; 6 -ta gr.

La_>:5-ta gr,

byc

oddali ci,

oddalenie,
d/t,-- W grupach,zaczynajcych si w perfectum od i j/4-ta, 7 -a,
8-ma^ 9 -ta i 10 ~t grupa/ dodaje si kesra __ do wszystkich li

ter, poprzedzajcych przedostatni liter, a majcych ha&ke;

litera przedostatnia zachowuje swoje fatha
JL i przyjmuje
U
0
> o
V ,
p
',
| : 4-aJ
^ , 7 -a J U i i ^,8-a J W l i V, 9 - a J \ ^ , 10 ~av}k^^l;
c4 ^
4-a gr
wydoby,
^ 1y L t wydobywanie;

7 -ma gr. (jjJJa-* podej, (3^-J=-> podejcie; 9 -a gr

5) .

tym, j \j A^> I zknicie.

#
KILKA PRZYKADW N A M A S D A R

2 -a^ g r . :

objanienie,

\ by
,

ii ^
deklaracja, objawienie,

rozpatrywanie; 5 -a gr.-*i^li korespondencja; 4-a gr.

j)
^
> ,
5 LiaJLl przygotowanie; 5-a gr.
zakochanie;
^ l i 3 roz
mylanie; 7 -a gr. L 1 ^ losaczeniem 8-a gr. */) 'a ^ I umiarkowanie> sJJ

\ stowarzyszenie; 10 -a gr.o
/
_>\ K * - c .\ wspomagana e .

\ pytanie;
*

STRONA BIERNA OZASOWNIKC?I.

58.Czas przeszy /perfectum/ str.biernej tworzy si od czasu
przeszego strony czynnej zapomoc nastpujcych zmian:,
a/.- przedostatnia litera przyjmuje kesra __ ,a wszystkie po
przedzajce harake zastpuje si przez damma*_i; b/,~ w trze
ciej i szstej grupie pochodnej I mienia si na 3 ,pod w p y
wem poprzedzajcego go darniny >
Strona bierna nie m a ani trybu rozkazujcego,ani masdaru.
Tryb rozkazujcy w tej stronie zastpuje si przez tryb warun
kowy, poprzedzony przyrostkiem \J .
*-_*
bi,
etr.biern. '~r'jrc >by bitym;
/ ^ c/
,
4 f .r* l szanowa,
" "
by szanowanym;
^ /<e
* i
8 "
egzaminowa, n n y ^ > by egzsntino.
*
1 wanym.

Str.czyn.l.gr.

59.-

POHIEJ POKAEMY TABLIC CZASU PRZESZEGO /PERFECT./

Str.bjerna dziesiciu grup w 5 osobie.

1. (

Str.czyn.
<

Str.biern.
a ^
0 - 5 -5

2.

5.

. ^ u j

Str.bierna
< y?:
0 ^ 3^

7.

? i > u
4*

Str.czyn.

^^

e,
/ / c-j

d f7 s 5
/ OJ-*

*,

\. ,y 8 19#
10*

J-5-^ 1

t^

^
5
':yJLs i

^ *

- 50 CZAS PRZYSZY / BffERFECTUM/.

60 . -

Czas przyszy /imperf./ strony biernej tworzy si od

czasu przyszego strony czynnej przez nastpujce zmiany*
a/.- we wszystkich grupach prefiks j przyjmuje damma i_;
b / . - wszystkie hai&ke rodkowe przyjmuj fatha
. Np. :
Str.czyn* 5 gr.
o n bdzie interpelowa , str.bierna
' "3
'
i
C s. * 4 ^ Lsk o n bdzie interpelowany; str.czyn, 10 gr.
on
bdzie wydobywa, etr.bierna

on bdzie wydobyty.

61. - TABLICA CZASU PRZYSZEGO CZASOWH.fSZYST.GRUF ff S T R . B I E M .

str.czyn.l.

2.

4.

" biern.
"

.
u1 W
' '',
3 '.c ,
f *.c ,
czyn. 6 .
8.
9
3 y ,f.j
| , ''c>
) -'T. <>

11 b iem.

Uj-j

62.-

a-aA*->
10 .J*i-'
5 / "ci

nieuyw.

IMIESCJlf BIEE33Y.

a/o- Imiesw bierny czasownika pierwotnego ma form <_J

ktrej cech .charakterystyczn jest prefiks
radykale. Np. : . ' ^

iX pisa,

3LC & pisanym

* i

_9 po

drugim

bi^j^^bityc

b/.'- W formach pochodnych imiesw bierny otrzymuje si z imieeowu czynnego przez zastpienie kesry _ przedostatniej litery
fath

. Hp.: Im.czyn. $ gr. w_*i> \J * interpelujcy, im.biern.

< ^ h {J* interpeloiyany; im. czyn.5.gr.

bierru 2 i ^ S ^ wygrywany; .im. czyn* 10.gr. $

wygrywajcy, im*
wyzbywajcy,

i m 0biern. n^ / w y d objty. Strona bierna odmienia si tak, jak

strona czynna*
6 5 .-

CZAS PRZESZY.

Liczba pojedyncza
R*m.
R.z.
5 os.
2
1 "

Liczba mnoga
R.m.
H..z

-5 1 5 a.

/
L

u a l i s.
D -----------^

,
^

V-^V * - i

64.-

/z

jj

GZAS PRZYSZY.
Liczba pojedyncza
R.m.
3 ' *}
,

Liczb mnoga
R.m.

R..
3

e *

c,

R.z.

O 3j^ c^

c J.

2
1

c /

or
J.

ly^OJ

D u a 1 i 8.

\/ s c 3
5 o a . U ^ ^ - 1.
*
2

' c.

C J k ^ 3- 1
'

,>'-?.
CJ

C -S
Inne tryby czasu przyszego: ^ ^ J L j t r . c z . ; ^

tr.energ., ciki;

y*_>tr,war. ;

tr.energ.lekki.

CZASOWNIKI OZTEROLITEROWE.
65.-

Czasowniki czteroliterowe,do rzadkie /prawie jeden na

dwadziecia/,maj,jak to sama nazwa wskazuje,cztery litery pier

wiastkowe. Posiadaj form ^yisz-9 *nP-'

on tumaczy.

.Czasowniki te w wikszoci powstaj: a/.- przez powtrzenie

sylab: ' f j z puka;

J J J trz;^

3 podda.
dodanie jednej sylaby do czasownika tr zyliterowego:
przedstawi /przedoy/, od ^
od niektrych rzeczownikw:

b/.- przez

J-gtroni. e/.- przez derywacj

przynalee do re!igji,od

^ religja. d/.- przez derywacj od niektrych zda

shwaa Bogu;
_____ .__ imi Boga,od
_i . . . a
' c * * wspomina
w imi Boga Miociwego i Miosiernego.
66 .-

1i *i i
^ n ^
| 4H
'
'7

Odmiana tych czasownikw nie przedstawia adnej trudno

ci* Oto odmiana w czasie przeszym, /perfectum/:

- 52 CZAS PRZESZY.
Liczba mnoga

Liozba pojedyncza
R.m.
/ C*'

5 03.
c' -T.
2 - -*-^j-1

1 "

R.m.

R..
C y-yr C<",

IyAj~*

f.

>* c *c-r.

r*
^Jc-Oer^-r1

/"o."

L>-

5 os*

C^ c ~
'|-A*

2 n

CZAS PRZSSZI

6 7 .-

5 OS.

Liczba
3^
* li)

5 t--?.

2 "

R 2

.j " c -

1 "

pojedyncza
*
/-*
*
^ y
t'''J

Liczba mnoga
e. c <T.
"j> c rr->
jr"-*
' JU
^

r* 1
D u a 1 i .s

5 OS U

2 11

i/ cr.j
( J U_a.
FORM! POCHODNE.

68 .,Te czasowniki maj tylko trzy formy pochodne; co do wokaizacjl i znaczenia? druga forma odpowiada pitej czasownikw
trzyliterowych, trzecia - F*dBej, czwarta - dziewitej.
Czasy pochodne nie maj strony biernej. Oto forma pierwotna
i trzy formy pochodne w czasie przeszym /perfectum/' i przysz
ym / imperfectum/:
f. pierw.
' ' c ",
<
' ' c ' C.
c '9
Perfect.
-j*- jform. pocili
\
I
f. pierw.
j^ ' ^ 3
'
Imperf.
:
^ * C *TT
l a poniszej tablicy widzimy czasownik
_/-* we

wszystkich formach strony czynnej i biernej.

/I/ eby zrozumie, dlaczego prefiks ^ m a

JL. , por. 5.55.p.l

~ 55 Imies.

Masdar

tr.rozk.

zas przysz.

Czas przeszy

Strona czynna
. e.
r . xi> j ^ t 1
J>C

r>

c< ^

p-a-x^-J

e /?

i' e S .
H I
t
%

r ^ l s
4

Strona bierna
<
rr>
rt/- 1

X I
C Z A S C K M K I NIEPRAWIDOWE.
69 .-

Reguy odmiany czasownikw,ktre wyoylimy^ odnosz si

dc wszystkich, czasownikw bez wyjtku. Z tego punktu widzenia

BLOna powiedzie,e wszystkie czasowniki s prawidowe.
Czasownikami nieprawidowemi nazywaj si te^ ktrych dwie
litery,a mianowicie 2-gi i 5 -~ci radyka s podobne; a tajce
czasowniki,ktre posiadaj jedn z 5 liter sabych: v J , 3 ,
lub hamza
,ulegajce pewnym zmianom. Te zmiany zachodz wedle
cile okrelonych regu i zawsze wedug odmiany czasownika
prawidowego "[jJS .
Jest wic pi rodzajw czasownikw nieprawidowych:
i y , jc'*

1 - Czasowniki "guche" /podwjne/wite UialJl

& c

, ktrych pier

wiastek zawiera dwie ostatnie litery podobne:

zamiast
1j.
/y^
5
uradowa;
zamiast
rozwiza.

C j

2 - Czasowniki " p o d o b n e ^ U ^ j^Ls v,ktrych pierwiastek m a jako

lub J : 'yj? 3 przyby;
'ISj by sierot.
J| ^c^ c.^ t <
5 - Czasowniki "puste" 3
,ktrych pierwiastek m a jako
pierwszy radyka

drugi radyka

lub v_S :

zamiast

i.

j y; zamiast ^ ^ 5 mwi;

4 - Czasowniki "niedostateczne
tek m a jako trzeci radyka
nym;

5 Si "* 4 e .

3 lub

- by szlachetnym.

UJ

_/ Lx^-

kto ych pierwias

1 ^ 0 -/ by zadowolo

- 54 }.
5 - Czasowniki "hajnzowB j
w jest hamz __ :

wzi;

t'>
vJ-JjJ 1, ktorych jeden z radykau l j pytaj

\ ^9 czyta.

Bdziemy po kolei studjowa czasowniki ''guche", "hamzowe",

''podobne
, npuste!! i "niedostateczne".
CZASOWNIKI GUCHE.
70*- Jak to powyej wyjanilimy,nazywamy czasownikami gucheai te czasowniki,ktrych dwa ostatnie radykay s podobne:
, zamiast
Te dwie litery cigaj si niekiedy
w jedn,majc nad sob szadda

To cignicie dwch liter podobnych w jedn moe by ko

nieczne ub dowolne.
1 - Jest ono konieczne wwczas,gdy druga litera podobna ma harake. W tym wypadku:
a - harake pierwszej litery podobnej przechodzi na liter,ktra
j poprzedza, jeeli ta nie posiada swego harake:
zamiast
"j^JT on rozcignie;
b - jeeli ta litera m a swoje harake,wwczas harake pierwszej
litery podobnej odpada:
f zamiast
> l o n by rozcignity.
2 - cignicie dwch liter podobnych nie jest konieczne,lecz dowolne,jeeli druga litera podobna nie ma harake i znajduje
si na kocu sowa. /Moe tak by w trybie warunkowym i rozka
zujcym/.
W razie cignicia,druga litera podobna otrzymuje:
a -

lub

od czasownika

, jeeli pierwsza litera podobna m a

^Js / j ^ / ucieka , tryb warunkowy

ku niecignicia bdzie
brzmi:

lub

w wypad

J _/JJ ^ lecz w razie cignicia

lub 'j-^-4 i

b - jeeli pierwsza litera podobna m a JL. wwczas druga lite

. 3 c '
ra w wypadku cignicia otrzymuje
, __ lub ;
/tryb warunkowy/, w razie cignicia bdzie: *A_iJ *

JKJj

lub ' 5 ^ 4 .

W trybie rozkazujcym 1 .grupy w razie cignicia f dodatkowe odpada: od czasw. ^ __^ / J > A - a / tryb rozkaz.

C ^ C^

! rozci.

5 - cignicie dwch liter podobnych nie moe naBtpi:

- 55 a - gdy jedna z dwch liter podobnych Jest podwjna,to znaczy

m a ezadd. Zdarza si to w drugiejjJjS, pitej \J^*-*i dziewi
tej

V grupie pochodnej *. S $ 4

U
*/
t - gdy po pierwszej z dwch liter podobnych nastpuje samo goska dugat
bierny

^ / m a s d a r 4,grupy/^ j j >
_r io^-* /imiesw

1 .grupy/;

c - gdy pierwsza z dwch liter podobnych jest poprzedzona przez

*
J
3 s ^ ^ 9-*/czaa przeszy strony biernej 5.grupy/;
d - gdy druga z dwch liter podobnych ma dezm J L i nie znajdu
je si na kocu sowa,jak naprzykad przed przyrostkami zaimkowemi:

od *y /

JL

ja przechodziem, b 3 0 * ffiy prze

chodzilimy.
UWAGA:

W niektrych rzeczownikach i czasownikach dwie ostat

nie poddane litery pierwiastka nie cigaj si:

czyna,

\>-c liczba,

przy

y r*-*-* trony /liczba mnoga od

. w - ^ A b y c kochanym,

/ ^ /*

ljJ, | by sprchniaym /zb/e

71.- Odmiana czasown. o

uradowa, w czasie przesz.tryb

oznajm.
CZAS PRZESZY.
Liczba mnoga

Liczba pojedyncza
R.m.

oa.
2

R.*

R.m.
I "ii
*5 y * "

(/--}*

/ c / /
l

3 o- -

R..
s B^
O yJ

B u a 1 i b
5 os.
2 n

i "
'S * *

i-i "
L*

I^

_/ ^-vj

xy Znaki /l-b/,/ 3-d/ i td.wskazuj ustpy S 70 o prawidach

czasownikw guchych.

- 56 CZAS PRZYSZY.
Liczba mnoga

Liczba pojedyncza
R.m.
> *

5 os.

R.m.
^ i j ^
ej 5

R..
(1-gl)

R..

2 n
1

D u a l i

/
INNE TRYBY OZASU PRZYSZEGO STRONT CZYNNEJ :

tr*C2 y

tr.warunk.;

ciki;

tr.energ*lekki.
y>
s

Imiesw czynny: / y ^ U J L > / 3

radujcy,

Czas przeszy i przyszy guchego czasownika w stronie biernej

bdzie:

/ ./

/ 3

75.-

/czas przesz/ on by uradowany,

1/ ^ * 4 / czas przysz/ on bdzie uradowany.

N a poniszej tablicy widzimy c z a s o w n i k / j

we wszystkich formach pochodnych strony czynnej.

M a s dar

Tr.rozk.

Imiesw

,J ' c i
J 'j - ^ 1

r> vt s j

m ,r t
J- ! r-^-i
' %

Cu<
>y"

>

); u) /
J)
>
J LlAA-J

Oz.przeszy

^ ij& 3 c ^i .
2 -#/

( ? ; - ) 3-i
(3-4J J- y l S
4- /
W I'

Oz,przyszy

<5

c4
1

<^ iy^A_i
'<

5 ^ * >

s
^ 1"5

i^ZulS

' c -/'

^ UL,

*w -

_J wm^v4
^ 'j j
y
^

( J -C L )

(3-a)

74.-

FOEMY C Z A S O M I K A

Imiesw

W STRONIE BIERNEJ.

Cz.przyszy

Oj

Czas przeszy

i c '

?> C
J

f '
* \ <*> 5 ,

>

(i-a)
^

LSJ

J Cj

(i-c) j j . & Z * 5
i

/ jj i 5
^ x^ r 5

5!p \ ' <.9

t w *.^4

j j

l *

'?* c i
n
-'.'Tc j

e u y xi a
*> " c c i

n a
<

*-

C ZASOWNIKI HAMZOWE.
75.- Czasowniki hamzowe m og mie hamza, jako pierwszy.drugi
lub trzeci radyka:
n wzi; j
on pyta;
j> 011 czyta
Osobliwoci tych czasownikw Jest to, e litera saba,
kt r a jest podpor hamzy, ulega anienom.
Poniej wyjaniamy prania zmian podpory hamzy, zalenych
od tego, czy hamza znajduje si n a pocztku sowa, w rodku
lub n a kocu, a take, czy stykaj si dwie hsmzy.

- 58 ~
I. EAMZA P OC Z T K O M .
1

N a pocztku sowa hamza wspiera si zawsze na alifie :

4

\ on wzi;

i*j

ucho;

-< .yson by wzity;

<*> \'j>\

c- .
ij
zezwolenie;

wezwanie n a modlitw.

ii. e a m z a G o d k o w a .
2 Ta hanza moe mie harake lub dezm: jeeli m a harake, to
wspiera si na literze sabej, odpowiadajcej jej harake:
L^_. on pyta;

is/1^ J~a~j ty bdziesz c z k a a ;

J$

oni bd czytali;
^ 3 j on wspczu.
5 Wyjtki: a - Mimo, e jego harake jest fath Ji- wspiera
si n a i , jeeli litera poprzedzajca m a d a m a l : j
j
Py
tanie.
4-&. Mimo, e m a fatha lub dainaa ,wspiera si n a jej
O , jeeli litera poprzedzajca m a kesras
jj > dowdztwo; , -J: Ja ona bya czytana;
czytelnicy.
*
/
5 C. Ki przyjmuje podpory, gdy j poprzedza
\ lub 3 :
/

j*
j 's/5 grupa/on pyta;
&'$$ s* odwaga.
69
UWA G A : Wyej wymienione prawida nie obowizuj bezwzgld
nie. Znajduje si niekiedy sowa, napisane w nastpujcy sposb:
.__s l y Z a m i a s t < 3 ^
3 j\s> zamiast
.
7
Gdy hamza posiada dezm, otrzymuje, jako podpor,liter
sab,odpowiadajc harake litery, ktra j poprzedza:

cy
K*\'
%
9 % 3..
\ gowa;
ty wemiesz; <-_-*-< O wilk; t ^ ^ t y bdziesz
O
wi e r zy 6 ;
studni a .
V III. HAMZA KCEfcOWA.
8 a Przyjmuje jako podpor liter sab,odpowiadajc harake
litery, ktra j poprzedza:
j
e
Sf. '
c3
I
on bdzie rzyta;
3 _r* on by odwany;
/4 grupa/ on uwolni.
9 b
Jeeli liter.poprzedzajca posiada dezm lub jeeli
jest to samogoska duga, pisze si hemza bez podpory:
J-^jAJurzecz;

5^ y czsc;

j t j n t czci.

- 59 IV. ZETKNICIE DWtfcH H A M Z .

ICO a
Gdy nastpuj po sobie dyfie hamzy, z ktrych pierwsza
posiada fatha
,a wspiera si n a alif \ , ciga si obie hamzy madd Lz. :
*
$
1 on uwierzy, zamiast
l / 4 grupa,str.czyn./
IIP b
Jeeli pierwsza hamza posiada damma JL , druga zmie
nia si n a uau 3 :
c
5
/ ^V
uwierzyli jemu, zamiast
<cr5 1 / 4 gr.str.biern/
12? c
Jeeli pierwsza hamza posiada kesra , druga hamza
m i e n i a si n a jej <JJ :
Vi ,

* 9
O
'-<J . ^ wiara, zamiast
L h t /masdar 4 grupy/
lj5 d

Eowy .pr-arida stos.si, g d y ' po hamza nastpuje samo-

g/k^ 5 u sa:
| on robi wyrzuty, zamiast

< < t
* y '
-AjA l | / j gr.for. (J-c
/;

jki.3 ^ on by zganiony /J gr. fora.

14

UWAGI:

hamza z

1. W czasowniku

o .

*} ciga si w VIII grupie

formujcem:

| on wybra, zamiast-Aj 1 ^=5

t
^
^
i.
15
2. Tryb rozkazujcy czterech nastpujcych czasownikw
hamzowych jest nieprawidowy:
- 4
ci
^^ ^
c */
0* -/* I rozkaza, tr.rozk.
, o.
\ je, tr.rozk.^jA ;
0.

wzi, tr.rozk.

A.

pyta, tr.rozk.j_Jl, .

16
Ostatni czasownik m a rwnie form prawidow,tryb roz
kazujcy : j \ * L U
ODMIANA CZASOWNIKA.? EAMZ PITCE.
76*czynnej

I.

Czasownik hamz.majcy hamza jako i-szy radyka w str.

.pojed.
V*.
* A

on zaprosi.
CZAS PRZESZY.
S ' <*
iI -3 "'J'a*

L.anoga

/, o* ss'>
y

1
^
_
x/ Znaki w nawiasie wskazuj ustpy .75 o prawid.czas.hamzow.

- 60 D u a 1 i s

5 ,0S|
J> I
CZAS PRZYSZLI.
L.pojed,
c
ii J

'

s-'
o> VJ

'

>

Lmnoga.
ci|/-

'

\'..

-i \

o*),

D u a l i

>/
U

W
i o t ;
"c j i *

s
,/ V
vj o Vj

STROHA BIERHA.
Czas przesz.rod.msk.::

j \ eto.prawidowo.

(?*) ^ j \ % , jl.
# / \ *?*
^ c5
egjsk
r-'

(u-j c L , j
^ Jjj.
n
e tc.prawidowo.
y y, i.
78. H a poniszejj tabl:
tablicy widzimy czasownik
j \ we wszystkich formach pochodnych strony czynnej:
"Masdar

Imiesw

Tr.rozkaz. Cz.przyszy
(7) ^

1)

(J-)

4**3^
I
%

' * J J ^ <

(2.) A H i t
' i,

' " i.

-i>
*>7
y
J b

UJ
Li
<.cl, 3
-i 3 ^

*/
J b

u)^ %

3->

-j i
c

J L j~b

Cz,. Przeszy

9*

w^ ^ ^

4^ 3 t;

0 1 *) w j 5

(JO
(2)
on

4
(T) *1 jCi L

jr <^/

-> lj 6
, s'\t-.A b i 7
kr

STROMA BIERNA.

19*Imiesw

Cz,przyszy

Czas przeszy
/
5>
< 1)
v
J I I

(rj
<i 5
' -i 3 1.

( 3)
3

(U*J

f r';

*
*-j J3 l 4

o l
s
w-J

(rj

V I _) 3_i 5

JL> j l L "

(i5;

3i ?
- j _5* 3 ^ 6

A li

(V)

- 1 / *c m
*I 7
v

( u 0)

^
3.
>
'-'JU3 J8

>
~>>e.

5
3
* > k _9 *

O j I 2

V
'* J

'^ww*AJ

tf a
(V)

a
V . c 5>
l 10

U W A G A ; Tryb rozkazujcy strony czynnej w formach pochodnych

otrzymuje si z cz.przesz.przez dodanie do przedostatniej li
tery takiego harake,jakie dany c z a s o m . m a w cz.przyszym.
80.- II. N a poniszej tablicy widzimy czasown. A. yj
,m a
jcy hamza,jako drugi radyka we wszystkich formach str.czynnej
Masdar
3 - ,
( 3*)
>-w

Imiesw

5j l z a
Siiy
aj
J U L )

W
^

Tr.rozkaz. Czcprzyszy Cz.przeszy

<- ""y
,
5
c
1 LaaaJ ( i) J u l . 1
d ^ l
a
C o>
i0 3; - 2
j 4 ^ >

^ -

> c *

. 9 C,'ir
|

-^ , <
J L ^ j i .

- 62 -

'W
K . s <

^ u Lj

(5)

o '> ^ 4

l*jo 5
", t

^
j

duL-|

W ^
J

ju ^ -

; x|
1\
O

1,-j

' C-5

> 1 < <.

O i-

' i

o<,j-

<

^ ^ ^
O 1^

5 4

c "J
iJ-t-

0 u i4
*i > C <. C- ^

'

>/
STRCNA BIERNA.

8 1 .Imiesw

Czas przeszy

Czas przyszy
c *

4> ^

J\ i ^U Lj i1

' S ^ 2

'
i# S
^Jj 3 ^ 0 5

( S') J > \5 I 4 3
U
>i
\

0 / > L C ^

*J
>
c .
J u ^ s

^
i

J f c , < c l^

y . ^ 6

i l x -

j \jL*ZJk
e

jjLJL-i^ 7

[f. f J

5^

J -?.

J. 5
a

a
'f t
?.
A - ^ ~ w

S**
9
%
110

Odmiana czasownikw hamzowych, majcych hamza jako J-ci

>3 '
- "
'ii'
/- <
radyka: A. | ^ c zczyta,
y t a , (O. 3
by zuchwaym, A. < 3 ^

82-

grzeszy, I.

karmie.
CZAS PRZESZY.

JF

" f

c#

" -

C
S r ' '

/
( ? ;

\ j9

^
o

>

< * > .> '<

i j*

< & -

'

J. . ^ t

'*

''k
i^ - S

?.. 5
' '
U
\ j2 >

i ^

t - t ^
r :

6 5

r.

*%

{ '1 5 -

j3

) T

>

>

" ,

J *

C
3

fi

*&

3 '

3 '

c
^

" i

^
3

i ' $
j >
L j ^ j J i
_
\

,S

c
.

* X

x-

-^

*s

'

j *

Z
J5

h
/

<?

*>

. f

t t s

S S s C '
O

j< = *

j -

^
3

o
*

cJ

X
5 * "

> * *

^ c
L

^
T

' j r * - ^

s
J U

3
j:

/ S

U
Jf

'

<*"
% c **
^

'
^

cT .

(3 >

Jf

s *. ^

j- a - ;

>

j> - r
^

'
. .

% , 1

->

j- a - J

rr

V
^

c y

^ ..

c - jr ^ - S - 1

'
*

(7 3 )

( ? /

i - * - JL..im
jO
-1 5

.,.

l 'S
( 1 .

/
C

(
>

.c, r.

y * - *

< ^ > 3 3

t *J
J j

i i a X

' < v .-/J o i v

^

Sr 3 e j ;

^
3

1 V - -1

-*
^

-/ *

- *

P B Z Y S Z I.
*

#N# ^ ^ ^

. c

L L ^ Jr A

j 4

O Z A S

S3

{ V )

3 5 * ~

\ j*

V ' '-

3s

J - J u

( j o

J 4

$$.

C ?,

C
>

.
.

C /* A

( V ')
,
.
[V *^

O
*> .
3 - ^ L e -j

- 64 / > , ..
V'j\
' 'y 9 c
KU 3
i

TRYB ROZKAZUJAGI.
---------:----- 1--

^ 'U i
2 - 9 J -3 V
^ ,' s>
3 3 jj i

' > N l
84.-

>

9, 5

'f- , - 5i
3
\

t 0.3w &> i

iL

' /* 1
C
^
> > e
3 !r* i

L* l

U &
N a poniszej tablicy widzimy czasownik

cir^i
f ^ 3 we wszyst

kich formach pochodnych strony czynnej:

Masdar
33 er.
(9J > j
<-<
IV"; cl_j
"V

Imiesw

Tr,rozk,
ct e

Oz.przyszy jCzaB przeszy

\

_v \-i_J

t / i
'i - tr 2
>/ '
T y Ua
7

< *^
CS
^
^ "
^ n

j -9 ' 4
r & - ;
l j j 5

** - r.- l LX j

I y Ls_lj 5

'-r9 i

> S*i

13)
3

<-_5 y-n-J
*>
<
t_S y \>

\ "c: S
c_5 /
I

.
* 'y5 !

,* V ^
t w y^j-

r.

>

* >
3 _,U->
95 ''*
>j-H-j \
'Ss %
W tF
> 1^3 >
s W

fc

\ _j-iLi V 7

> ^ ^ C
I jS~3 ^ 3
^

( V ^ ^Lf j3I
v %
? . ^ s .
$*!
i

,
1X 5 ^ 9
- -r. c . "
y
A.,AiAAj jj^ J Q

7
vfr

85.-

r-0- L\'
v
'

STROKA BIERNA.
Imiesw
ii * c
( 9) > 5 ^
^
^

Cz.przyszy
h S* J
1 _rQ-

< >
t j-< -4

/lid
3*
a
j
1 j-41^

^l _j
^ Lik_>
<,
1

Ozas przeszy

^ j3 \
'i. \
/ 2
^
3
">
s -V
c i JT ' 4

15
* s-r. ; >
i) **

- 65 ^o> *

9J s ' '2
iu
' c. ,
V fi * 1

Ij U

*> ^ ' ?.i

l j-t-JiL*
n

"i
cJj

y 5
6

. *:J>
c_J ^r-s I I 7

5> -"T 5:
1
i

a
C 5

10

G Z A S O M I K I 0 LITERACH SABYCH.
86 . poprzednich paragrafach mwilimy o czasownikach niepra
widowych guchych i hacizowych. Obecnie przejdziemy do czasow
nikw nieprawidowych o literach sabych. Dwie litery sabe 9
i t_S mog wchodzi w skad pierwiastkowej formy czasownika.
Kog by trzy rodzaje czasownikw nieprawidowych,zalenie od
tego,ktre miejsce zajmuje saba litera w formie pierwiastkowej.
19- Gdy saba litera znajduje si na pocztku czasownika /jest
pierwszym radykaem/, nazywa si taki czasownik podobnym:

sierota..,
cu czasownika, nazywa

2 .- G ^ r f l f b a

si taki czasownik pustym:

",

.T-

'

, zamiast U 3 ^ on mwi;
, zamiast
/V,
,
on poszed,
yi- Gdy saba litera znajduje si n a kocu czasownika /jest
trzecim radykaem/, nazywa si taki czasownik niedostatecznym;
q

on by zadowolony; -/-*-*-> on by wspaniaomylny.

Osobliwo tych czasownikw polega n a tera,e w konjugacji
podlega saba litera zmianom,a nawet odpada. Co si tyczy cza
sownikw podobnych i niedostatecznych naley przedewszystkiem
zaznaczy, e 3 nie przyjmuje dezm,gdy litera poprzedzajca
m a darnina, za
nie przyjmuje dezm, gdy litera poprzedzajca
m a kesra:
5\
3
V
C
O - ^ 9~i. , zamiast
^ on przyprowadzi/imperf .czyn.4.f ./
*

'

Niektrzy pisarze pisz:

'

/
c

ja byem zadwolony/perf.1 .formy/

s.. <

CZASOWNIKI PODOBNE.
8 7 .-

-S trzy kat eg or je czasownikvj podobnych: I./ Czasw-

- 66 niki podobne z S ,ktrych. drugi radyka w imperfectum m a kesra:

^ 'i ' '
tirugi
J.
3 on przyby.
II/.- Czasowniki podobne z ^ ,ktorycfts
radyka w imperfectum m a fatha lub daEaaa: A.
9 on cierpia;
0.

^ on by gsty /zdarty/.

III/.- Czasowniki podobne

z 6 : A.
on by atwy. 1 Pierwsza kategorja czasowni
kw traci 3 w imperfectum strony czynnej i w trybie rozkazuj
cym I.formy;
s
^
<
on przyby,
on przybdzie,
przybd!
5 on sie zatrzyma,'
on si zatrzyma, ^ z a Ii
OT o 1
V
r m fr4 O -i
On
Ikategorji
r n +. rr r\ -i n
I7n __
trzymaj
si!
2O,r*' Czasowniki
drugiej i? trzeciej
za

chowuj sab liter J? i S-S w imperfectum.

^ 4 > 3 o n cierpia,
on bdzie cierpia;
on by suchy,
on bdzie suchy.
W YJ T KI : Nastpujce czasowniki podobne z 3 ,trac 3 w imper
fectum, chocia maj w imperfectum drugi radyka z fath lub
darnin:
y s'
/ >
w ^
A.
c j> 9
zostax7i,
imperf *
,tr.rozk.
n
opuci.,
A.
^ li
-4$
u
t ^
poskromi,ukrci, n
A.
A.

A.

JT

* K y
^ 3

by obszernym

11

pooy,

A.

tupa,

ii

A.

pada,

ii

A.
A.
0.

u z
U 3 da znak,
. ^ dawa,
/ by podym,

3 s '

* r. *

II
n

II

c ^

Lb

c rr

\_s
o ^

U^f.
3 Prawida wsplne dla wszystkich czasownikw podobnych:
a/
z dezm zmienia si na O po kesra, za <-S z desm zmie
nia si na 3 po darnina:
e^
c
c
95 >.
V
V
,zamiast 1^/* 3 ^cierpi
zamiast
^>przycignicie;

j 9 ^ , zamiast

_]^
a

on obudzi.

- 67
if V/
W VIII formie w perfectum i w imperfectum strony czyn
nej i biernej 3 i O
cigaj si z CIj formujcem:
".. \
4
^ -r.t
.. j
^ < Z. tr.czyn.
' zamia.et < 3 ^ ^ ^ i l
, zamiast
\
/
J o 1
4^ -L,
. -- o 3i
u>\'
^ 5 ..t
>
n bier.
J

czyn.

<1

^J_^2JLj ,
, - 5?j

ji
^ cj
" bier.
.
U W A G A : W czasownikach podobnych VII i IX forma"pochodna nie s
uywane.

88.-

ODMIANA OZAS.PCDOB. :I.9 przyby;A. -^y-?.by a-twym.

- -

CZAS

PRZESZY, S T R . C Z I W A .

R.m.
L.pojed.
y. ' <
s ' 5 >-
5

O S . L r '0

'

R..
c- ' ' <

O tW >

s+

& s

R.m.

L.mnoga

R..

- c

D u a 1 i s
5 os.

/** - t+-UUio3

"

5 os
2

||

t^, J

CZAS PRZYSZY, STR.BIERKA

/ c ^<** ^j ,. T<r x
/^ 3j /C
* jj/ycc
^ ^ 5 ^ c-y ^

yu^jj
< ' *t<- *
t r. ^

^A
~ ^5rcr. / y C !'
Uy*fJ
ty_****_>
*| ^ * V tl-

>i
*

D u a 1 i s
5 os* W-i*"Sp

UXiaj
^

'y* V"***-?.

"

str.bier.cz.przeszy.

89 .-

" "

przyszy.

0 ^

yZJi.

i ' J
{s^rt.)

WSZYSTKIE FORMY C Z A S O M . P O D O B . z _9 :I.j^.9 on przySSROKA O Z I M A .

- 68 Imiesw
Tr.rozkaz. Cz.przyszy Cz.przeszy
Masdar
n> ' ,5 " 93 \^ i 1 f*
*
* < , x3 -" O ^ *f
^ '
^ 3 ^
3
1
fc^>. < J ^ - t ^ 3
V,3 ^
l?
oo ^ J
c ^
U* ^ J

k
*
2
t r ^ s-4
&^^..
X*
/
^
y* 1/
J
s9
,s ^
i>f ^
l H 7 J 5
v>f
-9

.
c^
'T " p ^
f
13
J J U ^ J
O
f
3
'
J - ^ 3 -4
L
h
f
3^.
O
^
f
>

V
'Zi ''<
i* " r. ^' -xj ^ J
r ^ " -r.
V
3 *
(J^~c 5
O ^-j-J
>5 $ x ^
^
^ -
J 6. ^ .' <
( J ^ D i ej
<J~v> 13 - 1
'3^ ^y-'-o t
e u
j

y r /

n
"

^
'

x *
(cJ ^ _^j ^i (Vj

J ^ v l

bv

* ^

-*'
**> v
<v > J
'i

co

h-

i e u y ti a
s i
c - t 4 c. c < _ .
(J-^o ^ v. -T
ckf
V

5,

90.-

9
j^,yA.!

STR CHA BIERNA.

Imiesw
y\
J
O
S ^ >

C "
> -*

->

>

l K

J *

1 ^

'C*

'

*1

y +
^

* j

y V '~-J^> ^ *

Czas przeszjr

<^~j

, W

W
J ^

Cz.przyszy

! "
>
1 3 -^
'

-
,5 J

" c

U -^ 5 3

l 4

5 1

- - r .j
\

l S

i e u

3-1 6

s i

i e u y
^

J -?.

3 - ^

'

l> ^ J

r;

s i

'i

g
-

10

_ 69 91.-

WSZYSTKIE FORMY OZASOff.PGDOBT.z iS tA.

Masdar

y>

t ^C|

\'
-p^

c -

jj

J - ' s

?5

_r* ? >-*

t?
J

tli

? uj - -r. j

c ti* "'

!''<
L>o

>L^ u5l

^ U J ll1

n i e u j y u a
. U*
j i
v >
i

>5

n
s,j

<* *v**a 1*

^^
i* *
LS_!

>

JJ-jJu-J- *

>

SJ*

^c '

3-^

^ -t-> 6

j~ K ~ l

s i

^ j

yjJ

(3*)

Czas przeszy

u )

c
\ T
^

r
i

S T E O M CZYNNA.
Tr.rozk. Cz.przyszy

Imiesw

55 f "T

by atwym.

t;

f. C 3 t
c - c 1
^
^ j , ..
j s ..
e.

t | w

(ve) ^ i c J 5

c < -- ^ " C C

STROJ BIERNA.
Imiesw
w

Czas przyszy

* t **

Vi

o*;

Czas przeszy

^
> VA> ''3

^i

1
2

>*.* 5

V "

(3)

y^
^ <A ' '>

9-J

(3)

y.

* Sy

s
9 *'
jr*-/*
-* ^-A-J 6

LaJC-A

*? '

> ^ 3 *4

''.3

y-' \

i a

si<|

7
1 g.

93.-

CZASOWNIKI PUSTE.
Czasowniki puste maj jako drugi radyka sab liter 3
lub S .S one prawidowe w konjugacji 2, 3 ,5 ,6 i 9 .formy; radykay $ lub
w tych formach nie ulegaj adnym zmianom.
Ponisze prawida stosuj si wic tylko do l-szej,4-tej,7-mej,
8 -me j i 10 -tej formy.
94.-

PRAWIDA CZASOWHIKflEl PUSTYCH,

W konjugacji czasownikw pustych odrni ipona trzy k a

tegorie, zalenie, od tego: 1 / czy litera saba 3 lub v_S znaj
duje si midzy dwiema spgoskami,posiadajcemi harakes .
1 . + +: * + 3 > + B 1 1 / czy poprzedza j spgoska z dezm^
+
III/ czy po niej nastpuje spgoska z dzezm^
_* S. 5 + * +
*
3
Litera "saba znajduje si midz y dwiema epgoskami,,m ajcemi harake.
1 a/
Litera saba umieszczona midzy dwiema spgoskami.^
majcemi harake, zmienia si na f po fatha:
* " <

. S

Jl 9 3 ^staje si
>

11

J (j

>. lUc*

jr ^

on powiedzia, form. 1 .

bdzie potrzebowa
przygotowujc
j, /.ej
si do podry
3 L p o s u s z n y

>3 <. * 3
v L a ^ k -4

8.

g.

^ *

2 b/ Gdy saba litera,majca kesra znajdzie si po spgosce

z daiama, zastpuje to damma przez swoje kesra, sama za zmienia
si w jej <J> :
s .
<
/
staje si
byo powie- , form. 1 .
>'*>
,
dZlanS;

J > ' i- 9 1 11
i
zDa< y
11
8

I I a Litera saba poprzedzona przez spgosk z dezgu

30
Jeeli sabe litery 3 lub <S z harake poprzedza spgos
k a z dezm,zastpuj one ten dein. swojem harake,za same zmie
niaj si w jedn ze sabych liter,odpowiednich do swego hara
ke:

t 5 c.;
ij y 3 1 staje si
' "S
J >-S t
n

III.
4a/

^44-:

D 3 ^

"

_ 71 i
<J > 9 \ ja powiem ; form.l.
'
J l s i on kaza mwi;, n 4
4 i^4 :

) j^
(J^-5
^
4
'

on bdzie si ba; 1
kac mwi 3

Po literze Babej nastpuje spgoska z dezm.

Saba litera,po ktrej nastpuje spgoska z dezm,ody

c 7?

Pada:
y staje si
wy bdziecie potrzebowa,form.
-i '5.' "
vyJr'~s^
8.

5b/
Ponadto, a/ w perfectum 1-szej formy,jeeli sab lite
r,ktra odpada, jest 3 ,majce dawma lub fatha, daje si pierw
szemu radykaowi danina;
6 P/ jeeli sab liter,ktra odpada, jest 3 z kesra lubi_S,
to pierwszy radyka otrzymuje kesra:
C. ^
ti
^
V **
_J "T
Ji3 staje si
v_l>o_s ja powiedziaem;form.l.
^ "
<.
Ir
'
ty bae si;
"
c
^
c J c
o J ^ "
r
11
^
wy poszli scie^
n
c ^ zostaem zganiony*,
j \je3
IV, Szczeglne wypadki:
^
s
7a/
W trybie rozkazujcym 1-szej formy ! dodatkowe odpada,
jako niepotrzebne,poniewa pierwszy radyka otrzymuje harake:
C *

c i ? , 5>

C -> s*

mw /r,m./zam. j ^ |

e. *-

J jp I , J

59 '

'

foE*

j t

j mw /r../ IT
, tJ1* ^ < J ^
V
"
I-szej* formy sa
W imiesowiei strony'czynnej 1-szej*strony'czynnej
formy saba litera
zmienia si n a hamza:
5)
^
<J-j,
mwicy, zamiast
<J 3 ^
; for.
$J_

8 b/'/'

!A ^
idcy#
"
i "
W imiesowie strony biernej 1 -szej formy formujce 3
odpada:
j. ^
5
,
5>v

mwiony, zamiast u y 9-
-^ } for.
vj

9 c/

sprzedany,

"

"

10 d/
Kasdary 4 i 10-tej formy przyjmuj ta marbuta
w miejsce \ ,ktre odpado:

i j I l czynno zmuszania do mwienia, zam. J ig3 \ O

k.
}.

_,
for.
y prawo

- zamias
.
,
,
.
11/
Jeeli 3 stoi bezporednio po kesra,a po niem nastpuje
samogoska duga '.sto zmienia si na v_Sw rzeczownikach:
zmartwychFirstanie, zamiast
^ ,
12 f/ Ki.ka, czasownikw pustych o formie"
, okrelajcych
eechy fizyczne,konjuguje si jak czasowniki prawidowet
3 3 ,1 ky skulonym,imperf.

3 y y

j ^ z e z o w a , imperf.

j ii j ^ <}_ by lepym na jedno oko, imperf.

J*' >
^
s
j.c nie miec czego -, imperf.
1/3^.

/6

>

15 g/

Wreszcie saba litera nie ulega zmianom: et / w rzeczow "T <

m
ni kach, m a j cyc h form (_) yjz-3 j 0 I_r*jc>, lot; p / w przymiotnikach, majcych form

(:

, czarny;

I duszy;

k-/ w rzeczownikach, majcych form 5Y>jL<i /nazwy narzdzi/;

j
95.-

uzda.
O D M I M A GZASOWH.PUSTYCH W OZ.PRZESZ.STR.OZIHMEJ
o - J U / J W
Liczb pojedyncza R.

5 os .
#uo,5 r)
^
2 >'(vt
1

..
' i

J U i (
-V?

m wi .
R.m.

Liczba mnog

0 d) (Jjfe

cw.
P-J>JlS

R.
/ Aa

/ cj
UkJ-9

"
D u a I i s

5 OS. (IN
2

li

L^)U

/>J

"

96 .-

, j

CZAS PRZYSZLI.

os( 3) J ^
K <
2 "
J J-ja-J
J

"
D u a 1 i s

5 os.

UV>

L/

i-i?..

- 75 O T E TRYBY CZASU PRZYSZEGO.

97.Tr.cz.
", "

Tr.warunk.

Tr.energ.ci.

Tr.ener.lek.

C 3

t-r J... -o

Tr.rozkaz.:
CZASOWNIK; A. u-i l a . /> 3j > ?/ on ba si.
Liczba po.jed
Liczba mnoga
CZAS m Z E S Z T .
C -r t *
ii) l^la
5 os. ( 1)
(tfi ^ 4

c*.iij.:
_k_a_d
( f ) f^Oi
(>*)
e r ^ .
/
r
c .
VNJOu^
1

9 8 .-

D u a l i
5 08

1f) U U
( >*)

CZAS PRZYSZY.

99. _
5 OB. ( 3)j v_

Li

( ^ 3 3 Usf

v-i lk*
Liv i

5 CG. U

(3% w*) ^

Lis*

tls!
D u a l i

C<-9 U

-> c .
L*JC ji_a

s
Cjli Us*

L L-?.

100.-

L*

lJ

La Ls*

IHKE TRYBY CZASU PRZYSZEGO.

Tr.cz.

Tr.warunk*

i Li.
(3% ^ ^ J v . , ,
Tr.rozkaz, :
13- ^

S ^ L * . ,
L iii
* -<f*

101.-

ODMIANA CZASOWNIKA: C?, ^

5 os i r )

.poned.
s l ^Lj

* W

Tr.energ.lekki
M
. ^
^ ^

Tr.energ.ci.

CZAS PRZESZY.
S
^
{ t0> \33j L j
's-j j i ^
c
?.r
c
{&*) ^

v -D-ii
/ on poszed
L.mru
( - ) U ^

! c

74 -

D u a l i

3 os. U)
2
"

L.pojeL

102 .-

3J ^ A

5 os.

'r?
CZAS PRZYSZY.
( 3) U ? Js

f
\ui.

a J--S

.mnog.
( 3V ) ^ ^ A .

U 3

> .
D u a l i

l'

U
C J
^r

3-03. -

I M E TRYBY CZASU PRZYSZEGO:

Tr.cz.

Tr.warunk.

Tr.energ.ci.

^Ttr
Tryb rozkazujcy:
104.

*'

tr

"

3 os.
2 *
3 os. ( 3) 3 ^4.

J ^ Jf

"

-*.. r ^
LJLls

(f)

105.-

"

U *--J

"

UJUs

SC
Lt- ii

CZAS PRZYSZY.
~y->A TT . '
J Om ;

* -'A
j u t

K,'>

U Lo->
D u a 1 i s

3 os.

^UJi / j J /
l.mn.

D u a 1 i s

J '* > V

{ZO)Gj j ^ S

(fcj
-* e. ..

*
cj>

CPMIAI-TA CZASW.PUSTYCH,STR.BIER.
.po.j.
CZAS PRZESZY.

3 08.(2.) c j J r ^

Tr.energ.lekki

^
OUtjy-

- 75 1 6 . -

E M S TRYBY CZASU PRZYSZEGO.

Tr.cz.

Tr.warunk.

0 U4.

Tr.energ.ci.

tlr^

Imiesw : / 9 0/
107.-

Tr.energ.lekki

j 19)

<i_4

WSZYSTKIE FORMY CZAS.PUST.W S T R . C Z M E J .

Masdar
* C<

T r.ro z k a z . C z .p rz y sz y C s.P rz e sz y
J J. <
t 3 ) J 3 - ^
( 1)
jiS 1
m
m
j i
5?
c^
Wu-f. J
',5 ^
J,
j
J 3 -5
J >3 2
J
44
/

//. ^ /*
j
/,
J
5
"o J5
J 3 >
J 3 '-V.
5
x > 4.
C ^
*JL I
i (3)
J i i 4
>
C
^
i vM**'
?r *, **:.<. j
f5 > ^ >
J 3_su 5
u > ^
J.
^
-- . r. i*.
& ^ r. r:
J 3 Lc-. 6
U .3 La -J
<J 5 Lsm-j
J 3 -o-* J 3 ,V iL:^
^ <. c. i

c ''
J u l i t v) . j i l ^
LaJ-t
( J Ld J t 7
( w ) J c *.^/ i<L
X' ^ c
c c
w, ^ C
Cc
**. - * f
, J L oj
<J L * l s \
d
L 3 j; 8
** X c
^ c ^
ii s
<C '
uJ
,C
^
^
- *. ,
<J S-*T.
J * v >
JJS-* i
Wy ,
"
3\
' CJ
>, <C ^
aJ La X*JS i
^ L -L*joJ ; lo
'

108.

Imiesw

WSZYSTKIE FORMY CZAS.PUST.W STR.BIERKEJ.

Imiesw
A

'J

U .S-*-*
JJ <" f. j

J i i i
>> <J <X" 1

Czas przyszy
(3;

jLiJ
-

U 3-*^.

t) 3

^4

> -j

U L j.

3 ,1p <. <r.^

2__eJA_i

Czas przeszy
U*)
J 3- 2
-'*
''j
J -? 5 ^ 5

b
.j *
J
5

- J6 ~
Imiesw
95 ' <
3
(J 3
t \ 5^ ^ c .
( r ) j l2 ^

Gzas przeszy
^
J j
S
6
.. e
c h ^ 7
/r ...*: 3y
Lhry^r* t 8

Oz. przysz7'
J 5
>. ^ C j
J
J U o Lj

j illi

n i e u y y/ a
1 v

S i

Z---*-* (* )

i 10

CZASOWNIKI NIEDOSTATECZNE.

109.

M e d o s t a t e c z n e m i czasownikami nazywamy te czasowniki, kt

rych ostatni radyka jest jedn z dwch liter
lub i_S
Przy odmianie tych czasownikw trzeba zastosowa nastpu
jc prawida:
1 Jeeli po trzecim radykale /sabej literze/ nie nast
puje adna kocwka, to owa saba litera moe mie tylko fatha.;
ale dlatego przed 3 powinna sta litera., ktra m a darnina, za
praed
litera^majca kesra.
, on by wspaniaomylny;

\_f _ r ^ n wstydzi si.

I.. Z M I M Y SABEJ LITERY,

2 a/J) - G d y 3 z harake nastpuje po literze,majcej fat
ha* zmienia si na I w sowach trzyliterowych, za na <_5 /ja nie
me/w sowach wicej, anieli trzyliterowych:
> CJ
on prbowa,arn*
^ J u l - s z a for.;
C _ r M ~ 011 bdzie
> ^ C J

s c.^

wyprbowany, sam. 3 -A--j imperf .bier; c_T J O \ okaza, zamiast

3 ,X_> * 4~a form.

3 Zmienia si n a 3 dugi 3, gdy m a za harake dsinna, a nast

puje po litrze^majcej rwnie damma:
\

c .^

nn bdzie prbowa, zamiast

*! C

imperfczyn

k Zmienia si n a v__5 ^gdy poprzedza je litera majca kesra:

on by zadowolony,zam.
on by wyprbowany

"

perf.czyn. 1 -sza for.

^

IJ,

11

bier.

"

"

_o

- 77 -

fif
O kocowe,majce fatha, lub d a m a i poprzedzone

przez liter, majc fatjta, zmienia si na

/nieme/:
^
^y
/ Ojj
O "1 on rzuci, zamiast LS* S * k_J*s ?.on bdzie rzucony, zam.
i-c.
6 Zmienia si na
O
terze, majcej kesra:

dugie,gdy m a damma,a nastpuje po li

kJ*S?. on ^ d z i e rzuca, zam.

0 ~? ^

II. USUHIECIE SABEJ LITERY.

Saba litera odpada:
7 a/ W 5.osobie rodzaju eskiego liczby pojedynczej i p o d
wjnej w perfectum,gdy litera poprzedzajca m a fatha
:
c

0 '-v.Lionaprbowaa,zsm.

o s ' /

s' S s

L^-^/one obie rzuciy,

y f lecz mwi si: c l u ' i o n a wstydzia si;

zamiast

3 ^ ^ obie byy wspaniaomylne.

8 b/ Gdy znajduje si na kocu sowa i powinna mie dezm i L :

ij-. ^ prbuj! zam.

f j ^ rzu!, zam.
O /
.
*
^ ^ /
~* ~
9 c/ Przed kocwkami liczby mnogiej cjjj iL * ^ 3 2 i przed koncwkami rodzaju eskiego
; ponadto harake sabej
litery usunitej zastpuje karake iitery poprzedzajcej,kie
dy ta litera m a damma
lub kesra
:
> ,
f
^ j o.-r
ni byli zadowoleni, zam.
^
wy bdziecie rzuca, zam.'o1
Oj
oni bd prbowa, zamiast
i/ 3S\/
oh
*>-
^ 9 9-j-^
\ \ prbujl/rodz,eski/,zam.
t j;
i
*
*

/
'
^
O^
^
J Oy
^j-vl__i
t y bdziesz prbowaa, zam.
*
l
y
. j / /
.C
/
oni rzucili,zam. \ 9^-*
bdziesz zadowolona,zam*

<r.
"
^
j

-J .

Wida z dwch ostatnich przykadw, e, skoro drugi radyka

m a fatha, daje si dezm literze j j i
kocowemu.
III .SZCZEGLNE F/IPADKI, TYCZCE RZECZOWNIK^1?,
IMIESW^/ I MASDAR.
10 ^

kocowe odpada wwczas, gdy powinno mie tanuin,a poprze-

-78 dza je litera,majca kesra; tanuin przechodzi do poprzedniej

kesry:
v \'

< -?
*
t* V rzucajcy, zam. C C - ^
kupujcy, zam. O
'J
*
f/
'
Masdary 5-tej i 6 -tej formy tworz si take wedug tej
formy:
j ^
*
1
*
^
nadzieja, zam.
j-1; f* 'j~* zwolnienie /rozlunienie/,
zamiast
l j-*
11
kocowe, ktre powinno mie tanuin, a nastpuje po
fatha,' zmienia si n a
/nieme/, tanuin przechodzi do poprzed
niego fatha;
-4- J
^t
^ y }
dobry kierunek, zam. O ;
masd.l.f
zwany,zamiaBt

imies.bier. 2 .f,

#*

1 2 f imieso\vie biernym 1 -szej formy 3 formujce ciga si

z liter sab:
O /

jw

wyprbowany,zam. 3 y - ^ *

J?

15 W masdarach liter sab, ktra nastpuje po

zastpuje si przez hamza:
0
\Lfprba, zam.
15 t

J OX

J* rzucony, zam. <JT 3 -^ /A .

maed.l.f.; f

t dugie,

L kupno,zamiast

\ masd 8 .f

-r 7 ^

>s

14
j) i v_5 ktre maj ezadda lub naBtpuj po literce,
jcej dezm, nie podlegaj adnym amianom,
^ S
31 ^
fi O ^
9 X t nieprzyjaciel;
wiadro;
y s bieg.

110.

O D M I M A OZAS.EIEDCSTATECZ.W STR.,CZIHHBJ.
^ /
// /
Czasownik niedostat.z 3
li-j / ^.L/on prbowa,
imperf.

R.m.

ma

.poj.
^ /
3 oa.(f)
^

3 -1 ^ / .

E. OZAS

PRZESZY
& / ,

R.m.
o

.mn.

R..
^
^ 01/

5 os
2

-79

\'
yj

"

>L

1X1.

R.m.

5 os

( 3) ^ 3~^~t~t.

2
1

*JPj

"

R..

02is p r z y SZI.
--- - .

os.

('j

(J
' '

c rr

'

Tr.warunk..
/ n* H o/,i
(8 >U-;J

T r ,fererg,clij.
' 3\c '
^
(j 3 ^ ,

1 W * 5^ 1

O Z A S O W . M ED O ST A T. z l i :
imperf.
.
.pojed,
4 ^ ) J*'
o- <
--- ( i T ^ r 4 ^

Tr.energ,lekki
8 'V''
o 3^.

*
,

' 1&){J^I

y / y ^ /

OZAS PRZESZY,
R.,
R.m.

on rzuci;

R..

L.mnoga

, &f'j
..

o > * *

a
~
i*
?,O X

o * s.. <
%y

<*

i<

114.-

i/o j es \
/
3 os. p
^
v
O'

2 "
1

'

{jJ 1 ^Li-j

Tr. rozkazujcy i

5 o,^
2 n

1 i s

IM5E TRYBY OZASU PRZYSZEGO?

Tr.cz.
s-*.os
5^;.

R.m.

\ a<
3 ^-*

\\o'

112.-

H5--

^
,
( 3^ )

D u
3

R - -

i^*) ^
((?)
J t^
_>V I

JOB.

."v..

CZAS PRZYSZY
< ' : 3 o "
^ {V) U ^ J T .
a -r

j -1

S r ? -'1
D u a l i

>

<cT^^/

o.r

3 os.
2

80

. * S
LJ '-''-i ft
'

i*

,, o t
LJ *-*-',1_r,
s "'
INHE TRYBY CZASU PRZYSZEGO:

"

115.Tr.cz.
X Ox

Tr.warunk.
, po, .

Tr. rozkazujcy:

Tr.energ.ci.
<*
u r ^ - r?;

)
Tr.energ.lekki

fV \
>

5'

CZASW.NIEDOSTAT.PRZEZ 3 lub J
'.. ""
s- >\s , * W.*"/ "
'
Imperf.
yJ / c J ^ j - y

R.m.

L.poj.

r*

'

<.JT-? -5'
#

116.-

R.m. CZAS PRZESZY

^-
r.

R.m.
J. /
^tjo) ^ i ? y

O /

L.mn.

j /

R..
/

B u a 1 i s
3 OB.
2

117.-

OZAS PRZYSZY
^fop? " 7 ^ o
o
''o <" o y
kS * * - r* Ccl
>)<^.9'v0-/?.
< or
x o < orf
/ a < t><

^ c^

5 os. ( 5 )(_'j?.

..

?T

r
t

D u a l i s
-------------

^ *r o >
3 os. UJ
j-j,
,

"
118.-

,^

>* *T o t?

< .<
j-j

IBKE TRYBY OZASU PRZYSZEGO;

Tr.cz.
< <

Tr.warunk.
/ o r,\

{%

Tr. rozkazujcy:

<

&

/^e,

Tr.energ.ci.

'

> '' '.< > '

<^rr>^0 J?.

|S^(|

Tr.energ.lekki
c

'

<

'

CJ-rr^^r?
O I /Oni < O

U W A G A : W stronie biernej wszystkie czasowniki niedostateczne

odmieniaj si jak czasownik
imperf.

- 81 -

Masdar______ Imiesw
(109)

fly
*
*k 3
r V

X U 'j-A , J U j
* **
r _r
>*
r p
r^j~*i~4

( 10* )

/
(10) f '

{ U B> 5 L V *
/ ->
WC / i

?J

f r*^
* -r o j
f - 1 J
*
j-

> 1 4 ^
____

l J? -/ W STR.CZYNNEJ.

WSZYSTKIE FORMY CZASOWH.

1 1 9 .-

< J

,.M

Tr.rozk. Ca.przyszy
o ,

>r/
>'

Czas przeszy

J? / A

t v

fv ^
i
fV ; i

v*> /

< \s
LJ*
?
S O
<_s* -> < 4
t ..
0 ?-T* 5
** *"'
O * >j-J 6

*1 ^r. x

r JT*
s ,* f.
f 1
/o i

a x*i
o
c_ X j -V.
**O
s T xi

< oi

0
jr
^o ]

(5) cjS.; x

uss}^?.

<-** s * i 7
- -r. o i
v J w -' *8
3 e~ o i
i 10

9 -ta forma mao uywana.

120.-

WSZYSTKIE FORM? OZASOWK.

Imiesw
.J.c - Z

Oz.przyszy

'

l S-)

J > J.

W STR.BIERNEJ

Czas przeszy
1 ')

* / l
/ w ^
2

c /
o^

3
*
o
u r ? - ' '*
u a ?.
cjtS ^
s
, ** ^
>..
" j 9y
S*, -r1 i 7

?. O *$
CJ^r*^ 1 8
^ O<

o ^

- 82 UWAGA; 1. Powysze tablice stosuje si do form pochodnych

wszystkich czasownikw niedostatecznych, niezalenie od te
go, jaka jest ich 1 -sza forma#
2. Prawidowa forma w powyszych tablicach byaby nastpu
jca: kocowe 0 > musiaoby mie fatha w perfectum, darnina
w imperfectum, 'dezm w trybie rozkazujcym i tanuin w imie
sowach.
C Z A S O W I K I PODWJNIE OTEPRAIID0V1E.
Czasowniki te dziel si n a 2 kategorjes
1, Takie,ktre maj sab liter jako pierwszy i trzeci radyka: (J 3 A y wiernym swoim przedsiwzici m./y zapacie,
2. Taicie,ktre maj sab liter jako drugi i trzeci radyka:
pieo.
Konjugaoja tych czasownikw nie przedstawia adnej trudnoci,
jeeli si zna dobrze prawida,tyczce sabych liter,przedtem
wyuszczone. A wic czasowniki 1-szej kategorji odmieniaj si,
jak czasowniki podobne i niedostateczne; za czasowniki 2 -giej
kategorji odmieniaj si, jak czasowniki niedostateczne, po
niewa uwaa si drugi ich radyka za spgosk,
122.-

Poniej podajemy odmian czasownikw:

Imiesw

Tr.rozkazuj.

..... ... .
i 2 vide pp.C>

O z .przysz.7"27

i \S

OzTprzes^/l^y

-8 5

1 . W powyszych tablicach: I-sza kolumna pokazuje perfect.

/I os*l.poj . , 5 os.l.poj.r.msk.i esk.,5 os.dual.,5 os.l,mn./;
2 . - kolumn,pokazuje imperf./l os.l.poj . , 2 os.I.poj.r.esk.,
2 os.dual . , 2 os.l.mn.rodz.mskiego i eskieg<yf
12 5 *-

CZASOWNIKI U L W I E .

Czasownikami uomnemi nazywamy te czasowniki,ktrych uywa

si tylko w niektrych trybach i osobach.
CZASOWNIK PRZECZCY: ^ . ? ,ion nie jest.
Ten czasownik o szczeglnej formie m a tylko perfectum; konjugacja jego jest zbliona do konjugacji czasownika pustego:
Liczb pojedyn.

Dualis

Liczba mnoga

1 os.
2 r.msk.
2 " r, e.

<J

(y-*-

u
UL!j

5 r.ms.

OT AGA: Czasownik "by" nie posiada r; jzyku arabekim czasu te

raniejszego. W pewnych wypadkach mona go wyrazi zaimkiem
podmiotowym:
55
. s -'
j * ^ J o n jest chory;
^ l ja jestem chory;
m y jestemy Muzumanami.
124.- CZASOWNIK cX<r^--3 y, odmienia si w dwo jaki sposb;
zachowuje 2 sabe litery oddzielnie, lub ciga je tak, jak
czasowniki guche:
Czas przeszy

Czas przyszy
>
' u

1 os,!, poj.

rodz.wspl.
5 'os.l.poj.

r.mski
'
5 'os.l.poj.
r,eski.

^
,

o *x

lPj
i 5>

,.

'/*

"

, l 1a *os

2 os.l.poj,u-

' r esld
"*

' <o2 o s . d u a l W ^ 7^
'

- 84 i*"
i.< - '
' Cr1 3
2 os.l.mn,
i -i, " i
* -*
'3'?ri 3 3 " ^
2 os.l.mn.
r.eski

5 os.dual.

r.mski
J 0S.1.E01.

y o ^ a >

i > ^

Tr.rozkaz. : ^j-rr^r3 ^ j 3 " ^ ^

Imies.
CS ^
Str.bier. :Perf.
"j,
}} C>
Imies.
^

. s- **

*>

,x
C

6 "

3 ^

*"o "_T
Cy^-tr-5"^
_

/
j
( T * ^ Imperf.
^

*-*T
^ i
, o-f

125.-

CZASO-MIKI.WYRAAJCE FCGHWA I HAGA N *

o
o
Dwa czasowniki p - * i on jest dobry, { J ^ - ^ o n jest zy;

w rodzaju eskim:

uywaj si tylko w 3 .

ciej osobie, wyraaj pochwa i nagan:

3*
y
% * <*5 / o *
^T1 ^ U " 5, J ^ p'8^ ZeTd jest dobrym czowiekiem;

,zl& zapata okrutnym.

V Jvo^ (^^^^ U\c\ JV dw u, rCJLi
^H,
^ Pochwa wyraa si rwnie sowem '
, dobrze-bardzo
\ \ j J S jest to debry r czerf.

dobrze, brawo:
126.-

OZASCHKIKI ,W R A A JPE ZACHWYT

Zeby wyrazi zachwyt, uywa si: 1 .

5 -ciej osob^ liczby

pojedynczej perfectum czasownika 4 -tej formjr ^

3 * / , po

przedzonej przez partyku pytajn Ci t , p \ l*\ ;

\ ^ o *^r //y
'J _ j j r4
t
, jak wspaniaomylny jest Zei*d.

Uywa si trybu rozkazujcego czasownika teje 4-tej foro

^
o
o
my /
) / w poczeniu z przyimfcim
^
| /:
.M

,^ f p ^ t

127.- '

>3
ak

5te pikny.

CZASOWNIKI .PCTRdlfflE IHE PRAWIDOWE.

S jeszcze czasowniki potrjnie nieprawidowe,niezbyt licz

ne. S to czasowniki,ktrych jednym z radykaw jest hamza,
zae inne dwa radykay s literami sabemi J) i
:
0 - 3

imperf.

\ ,schroni si,imperf.
^

t_5 ^

1 ^ obieca,

- 85 W ich odmianie naley stosowa te same reguy, ktre ju

wskazano w . 75, 87,
i 109 , tyczcych si czasownikw
nieprawidowych i hamzowych.
00O 00---

I M I O N A

/KCMINA/

128. Oglnie biorc*zalicza si do imion: 1 - Rzeczownik, 2 Przymiotnik, 5 - Liczebnik, 4 - Zaimek.

W cilejsze znaczeniu nale do imion: rzeczownik i
przymiotnik.
Rzeczowniki ze wzgldu na pochodzenie dziel si na:
1 - pierwotne i 2 - pochodne.
Rzeczowniki pierwotne s to te. ktrych znaczenie nie m a
nic weplnego z znaczeniem czasownika, posiadajcego ten sam
pierwiastek, lub te, z ktrych nie powstaje aden czasownik,,
Fonnv takich rzeczownikw sa licznej

Rzeczowniki pochodne s to te, ktre pochodz od czasow

nika lub od innego rzeczownika. Rzeczowniki te dziel ei na
dwie kategorje: 1 - rzeczowniki odsowne /ncmina verbalia/;
2 - rzeczowniki odimienne /ncmina nominaia/.
129.RZECZOWNIKI.
Rzeczowniki pierwotne mog mie najmniej 5 radykay, naj
wicej 5 radykaw. Niekiedy odpada 3-ci radyka, pozostaj
tylko dwa$
\ /zam.
^ 3 /zam.

* / ojciec,
9^ j / krew,

/zam. l J

^ i /zam.
/zam.

^ 9 ^ i/brat,

3 -*$/ usta,

/ rka.

Lecz radyka> ktry odpad /zawsze 3 lub S f A powraca

przy tworzeniu dualis i liczby mnogiej tych rzeczownikw lub,
gdy dodaje si do nich sufiksy zaimkowe; lub te wreszcie,gdy
ai tworzy przymiotnik wzgldny:

ijj \y 'y I dwaj bracia, CzJ

j bracia;

3 -^ l twj ojciec,

$-i \ ojcowski, Ojjr*' ^ braterski.

RZECZOWNIKI ODSOWNE /SOSIEA VBRBALIA/.

IJO.-

D o nich nale t
1 . - imi

*1
oznaczajce czynno J

o ^ c^>,
\ *\\
\
y U JJU
-O 3 a ^
ej-* ^ 'j* *
*

2 . - imiesw czynny
5 . - imiesw bierny

J
j,
"
ts- v? > -- i
4 . - imi oznaczajce jednokrotao czynnoci & y *-1
5. - imi oznaczajce sposb czynnoci

C.3-^ *
J.
/ >
^ ?> c<"
6 . - imi oznacz.miejsca i czasu czynnoci
3
)
1 ..
,* 1 i
*
r
* 1 0-0
.u i
.
7 . - imi oznaczajce narzdzie czynnoci
JM &* *

-* y o ^ 'Oj'
'
& o *
i\
1
8 . - imi oznacz, zawd i rzemioso
/
p-*..-
0
masdarach i imiesowach czynnych i biernych mwiono ju
w poprzednim rozdziale, omawiajcym odmian czasownikw, i wska
zano ich formy u czasownikw trzy- i czteroliterowych^prawid
owych i nieprawidowych. Tutaj wic do nich nie powrcimy.

151.-

IMIONA,OZNACZAJ.JEDHOKROTNOtT CZIHHOgCI

Ten rzeczownik wskazuje, e czynno czasownika odbywa

3f ^ c
si tylko jeden raz. M a form
dla czasownika trzylite*?.

G <

> <

rowego pierwotnego:
^ j^~o jedno uderzenie od - - > ude'o"
* *
f.
.
? Z' o **
rzy;
\JJLi' jedno zabjstwo, od
zabi; &
3
jedna obietnica, od

3 obieca*

Od czasownika pochodnego i czteroliterowego otrzymuje si

taki rzeczownik,przez dodanie ta marbuta X do mazdaru:
)> * a *
< ^
35 0
*
l
oj jedna nagana, od
3 ,masd.
l
jedno przyczenie, od
I ,masd. <3 ^ > f l Iy * J> 3d~
^ /6
O
^
n o obrcenie, od ^
^ , masdar ^ i ^ , 3 .
Jeeli masdal- sam ma kocwk ta marbuta
kadzie si po nim przymiotnik:
j u >3 jedyny* lub JUjJL tylko:

\
bitw.

i '3

lii

X,

to wwczas

lub JbJi^ f f i u i ,J\i jeden raz wyda

- 87 132.-

I210KA, OZNAOZAJ.SPOSflB GZTMWG jOI .

Rzeczownik.,wyraajcy sposb dziaania dla czasownikw

trzyliterowych pierwotnych, m a form
g Q
sposb pisania,pismo; od
sposb siadania; od

pisa,

siedzie.

Ten rzeczownik otrzymuje si od czasownikw pochodnych

i ezteroliterowych przez dodanie ta marbuta & do masdaru:
a ffic imi, oznaczajce jednokrotnebc i imi., wyraajce
sposb czynnoci, s identyczne:
<X_V. f H sposb ganienia; &~-9
I5 5 .

*, sposb przyczania.

IMIONA, OZKACZ AJ.MIEJSCE I CZAS 0 Z Y M 0 6 & I .

Ten rzeczownik, wskazujcy miejsce i czas, gdzie i kiedy

jaka czynno odbywa si, tworzy si u czasownikw
toro
wych pierwotnych od imperfectum, zastpujc prefiks ^ pre
fiksem
. M a form
gdy czasownik w imperfectum m a dru
gi radyta z darnin lub fatli; m a rwnie t form u czascwnikw "niedostatecznych".
M a form *Ys>iuA , gdy w czasowniku, od ktrego pochodzi,
w imperfectum drugi radyka m a kesr lub kiedy to jest czasow
n i k "podobny":
,
y O

> * O

' j ^ C z a m . ,U
zam*
zam.
zam.
>1

zam,
n
A^

j?

'

miejsce wejcia, 0 . < J ^ O wej^

skad, 0 .

skada;

yja

< miejsce pobytu, 0 ,

by;
schron, 0 .
schroni si;

, r '*'1

^
oysko rzeki, I.
pync; ^
;; , S / przytuek, I. c ^ \ schroni si;
CS 9
s" s
^ ^ miejsce zebrania, I
siada;
0-4 mie jsce,w ktrem mieci si jaka rzecz,

A. ^ > 5

umieci;

zam.

rynek;

3t u sprzedawa*
Z wyej wymienionych przykadw widzimy, e przy tworze
niu tych imiom stosuje si prawida., dotyczce czasownikw
guchych, hsmzowych, pustych i niedostatecznych.

WYJTKI: Dwanacie nastpujcych imion m a form

,mimo,
e czasowniki, od ktrych pochodz*, maj w imperfectum drugi
radyka z darnin. N p . :

)} 0 A
5-i a '
j V-> rzenia, 0. -J
rn; 0 * ^ > o k i e , oparcie
/ '
^
3!
O
dla okcia, 0 .
i <j3 j oprze si n a okcia;
meczet,
"
j.. 6 ^
x
0.
bi pokony;
miejsce upadku, 0.
J=uLJj .
upada;

miejsce zamieszkania, 0 .
wschd, 0 ,

X b wschodzi;
1 , m i e j s c e

wschodzi;

wschd, 0.

,-&-4 zachd, 0.

zachodzi;

zorki, 0 .

plantacja, 0 .
naboestwa, 0 C

r;
s j,

mieszka;

^ y i rozczy;
i \ ...

modli si^

roli,

miejsce modw-? lub .

? >
nozdrze, 0 o

_/^sJ
prycha, sapa
Kilka imion, oznaczajcych miejsce i czas, utworzonych
3? ' ?
^
od czasownikw podobnych, m a form : J\jJi ~2 : j b t - ^ c z a s
/
.
lub miejsce obietnicy, I.
3 obieca;
^ L a - ^ termin,
'
y> '
,
.
5
ustali termin;
czas urodzenia,

C. i j
rodzi.
Imiona, oznaczajce miejsce i czas u czasownikw pochod
nych i 4 -literowych, s podobne do imiesowu strony biernej:
~ 9
<, < ?, o , . <" * t ,
miejsce odpoczynku,
V/
/ odpoczywa;

{_5i X X 4

miejsce i czas spotkania, ^oJvJ^/8*for/ epot-

ka si.
Przez dodanie do imienia, oznacza j cego miejsce, t a m a r b u
ta ^ , otrzymuje si imi obfitoci o formie
,ktre
wskazuje, e czynno odbywa si czsto w pewnym miejscu lub
e dane miejsce obfituje w pewn rzecz. H p :
35
J?
.
/e
*" ^ /
^

gimnazjum,
3
studjowac; X l c
pastwisko, A*

J"

Pa;>

lee lww,.

_ X ^ f l eH<^

154.-

IMIONA, OZNACZAJCE KARZEDZIE.

Ten rodzaj imion tworzy si tylko od czasownikw strony

czynne-j 1 -szej grupy.
y a W /O
*.s S o
M a form:
~^~SL'f">
9
*-?. j ak wida form t od
rnia si od formy imienia, oznaczajcego miejsce i czas, tyl
ko harake pocztkowego f* ,kto rera jest tu kesra /nie fatha/ :
/#
M
-r.".
-^.r^
pilnik,od Jj-;
piowa;
klucz, od
71
>"
^ f S
s
otwiera; U '
waga do waenia, od <j j 3
way;

drabina, od
1 5 5 .-

wchodzi n a gr.

IMIONA.- OZNACZAJCE RZEMIOSO.

Rzeczowniki, ktre wyraaj zawd, zajcie., przyjmuj

najczciej f o m
j
* za te; ktre wyraaj intenzywniejsz jako, maj form
*J &J& u Jedne'i drucie tworzy si
juto od czasownika, juto od rzeczownika'Nps ;
H 5"
,*>>-,
/
33(,w <
J UJ>
J L t ^ tragarz, od
nosi; J u * - ^ pomywacz /umarych/, praczka, od
budowniczy, od
Jo La.

szy;

JWy* Ij^

L J L e:. ny;

budowa;

_b Cii krawieo, od

piekarz, od

^ chleb

Jfj

liOi

> lj-*

Lq 3 bardzo inteligentny, od
\l_c bardzo uczony, od

rozumj et;

^ \ r wiedzie,,

Dr/a ostatnie rzeczowniki, ktre maj kocwk rodzaju e

skiego, s rodzaju mskiego.
Imiesowy strony czynnej a zarazem imionami, oznazaj
c e m rzemioso lub zawd:
wLaj l2 sekretarz, od
'
s

handlowa;
/

J l ^ S pisa;

kupiec, od

profesor /imies. 2 .gr/, od

.V J wykada.

Nazw rzemiosa tworzy si rwnie od rzeczownika w licz

bie mnogiej przez dodanie kocwki ^5 - , Tej formy uywa si
uwaszcza w sowach pochodzenia obcego:
cJ>

korzennik,

/licz.mnoga/od

cukier;

- 90
\T -5
kupiec tytoni owy, f-i
a /l,mn./od \J 3 dym, tyV"0 "
to.
Imi rzemiosa tworzy si take przez dodanie do rzeczow
nika w liczbie pojedynczej kocwki tureckiej
zmienionej
na ^jpA s
v
** ',c,
r*- '* V
s. -wR-9 waciciel kawiarni, od
kawa;
l, /i
O >
W qS
"
skarbnik, od
skarb.
Jest nawet kilka imion tego rodzaju, majcych persk ko
cwk ,/ i_> :
^ 0 .
1
tVo
tr
-n \. \
\ eskarbnik,
j 'Jv-'i
miecznik.
py . <,.*?.

136 .-

'

RZECZOWNIKI 0DIMIEM3E /NOMINA NCMINALIA/.

D o rzeczownikw odimiennych nale:

1 - Rzeczown.,wyraajce jedno rzeczy

2 - Nazwy naczy

&-K-2 9-* *
j
/y / ^ i
vV
M
^ S-*
^yO w

3 - Rzeczown.,wyraaj,pojcie abstrakcyjne

4 - Rzeczowniki zdrobniale
RZECZOWNIKI, WIRAZAJ^CE JEDKOSg RZECZY.

137.-

Te imiona tworzy Bi od imion zbiorowych przez dodanie

kocwki eskiej:
jedno jabko, od

3edn0 drzewo, od

^
;.

158-

NAZWI NACZY1.
Te imiona urabia si od rzeczownikw lub czasownikwi
n >o
maj form
i s podobne do imion, oznaczajcych narz
dzia*
- A
skopiec, od
mleko;
3> U * igielnik,od

/
-* ^

i j? * iga*
j, .
. 0 ,
v
'f ^ . J ^ ^ 0 J
Niektre z tych imion maj f o m AJ-fe-fi-o Lj,i- j
33 * 9 j ,

tji '-*1 sito, od

oczu, od

I39. -

^j-* sia;

soik na ma do

oc2u
RZECZOWNIKI, WARAZAJApE POJCIA ABSTRAKCYJNE.

Tworzy si Je od przymiotnika wzgldnego przez dodanie

kocwki rodzaju eskiego:
boski;

l j

Cs^ \

j. bosko, od

niewolnictwo, od

J O L c niewolniczy*

R Z E C Z O M I K ZDROBNIAY.
I. Sowa trzyliterowe;

O^ J
yl 1

140.- Sowa trzyliterowe, poza kocwkami rodzaju eskiego

^
(J - i poza kocwkami imion wasnych, jakote przymiotn i k w ^ i ^ i (j \,przyjmuj w zdrobnieniu f o m
v .o
; ko
cwki poprzednie zachowuje si. N p . :

J S
c ' >
*?
(J- v czowiek,
J czowieczek; &_jLs taierdza,
5?
^j

c
>>
'kJLlls
twierdza;
> y-Sw czerwona,
czerwonawa.?
dobra wiadomo,
O

\ 'L~\ Loqman,

(j

m a a dobra wiadomo;
may I<oqman;

leniwy,

leniwiec.
W A G I : a/ Jeeli dwie ostatnie litery sowa s cigni
te szadd, rozdziela si je dla utworzenia zdrobnienia:

s / kot> U* * kotekb/ Jeeli po drugiej literze sowa nastpuje hamza, albo

jedna lub te wicej liter sabych, ciga si hamza lub te
litery sabe z formujcem <J> zapcmoc BZaddys
^
9) o '
2 ^ J
to O< .
,
V** * *
*4 -i
y y > czsc,
3 x ^ PieBek < 3 ^ ;
^5-^
rczka,uszko naczynia,
V ;
/zam. ? iy\'d dar,
U - 3
-^
Js~C
c/ Jeeli rzeczownik jest rodzaju eskiego bez kocwki
eBkiej, przyjmuje dla formy zdrobnienia & ;
o-i
^
K
U * ' \ z i e m i a , | <>
d/ Jeeli druga litera sowa jeet I ,to forma zdrobniaa
przyjmuje znw 3 lub v_5 ,ktre zastpio t o j :
\!l / 4 -> j / drzwi,

JL.lI /

/ zb,

-9 2 e/ W sowach,w ktrych niektre litery wypady, powracaj

te litery w formie zdrobniaej:

Zst '1

j>~> 1 / ojciec,
CrM >

>*-f/

* Jl*i / i
/ Bi ostra
crka^ 4 ^ - ?
/ y . t . / imi?

v/ ^

/ brat'

" i V
*> .j
l4l.~

^ i /

,'*l-Lo*J>
JXI.
'
l 1 Sowa
1 "
""""Lcztero
r'"J'r' -li
r "terowe.
-'"p*-
*S jj
Forma zdrobniaa sw czteroliterowych jest
j l . , > ;

,3> j a ,

v3 ~r 4 sowik,

) ? ' .

sowiczek;

^^

> O<

-"
* 5

y . lis,

* & ; lisek

U W A G I : a/ Kocwki rodzaju eskiego zachowuje si podobnie,

jak w sowach trzyliterowych, lecz rzeczowniki, ktre a rodz
ju eskiego, a nie maj kocwki eskiej, nie przyjmuj
v zdrobnieniu ii :
, , ^ o J.
? . / .o<-V
9 .T <
j ' ,9 ^
>
uI U ^ A i t
>
dzika cebula.>
:
I l l L ^ v;'

skorpj on /rodz. eski/,

b/ Jeeli druga litera sowa jest

55

J> li sucy,

jj>

c / ^

1 , zmienia si na

sekretarz

c/ Jeeli trzeci radyka sowa jest liter sab, to

ciga si z tjf formujcem:
[U ^ ksika,

^ \L chopiec,

S^ U ;

pacjent,
d/ Jeeli czwarty radyka sowa jest liter sab, to
zmienia si na
:
wrbel

^ L \ j L klucz,

3^J yuL +

e/ Jeeli sowo zawiera wicej, anieli cztery litery,to

usuwa si litery, nastpujce po czwartej:
*

'c'?-"
. ,
J 9-A-i-c pajk,

>j / o < J

' o *T .
Ja.yjjoj p i g ^ i

P R Z Y M I O T N I K I

3J

<a-T j>

- 95 142.m Z Y M I O T M I K I PROSTE.
Form, przymiotnikw prostych jest wiele; oto kilka przy
kadw tych f o m :
*
* ^
^
< <
,.
1
e> *
i , **
-*'
- *
*
4

U i H -3 j O
5 J > JJ> 5
( J - ^ 5 J--9 5 J*~*
p. : wJS-*^ trudny, od
33
*
jr^ smutny, od
jf* fi

^ ^ * . 3 pikny, od

/-

VJ> "y"
wielki, od _ r " ; J

niewdziczny,
3wdziczny, od
J^jj
v X %f * tU j UU
^
^
^
J i"-'"f^c
s r'"^; ( j L L j j pijany, od _ r ^ u .
1.45.-

ifecy, pokutujcy,

i
J> 'C'
od

PRZYMIOTNIKI I N T M Z Y W N E

Przymiotniki, ktre maj ezadda nad drugim radykaem, pre

fiks f* lub kocwk ta marbuta
& * oznaczaj posiadaj
cego pewn zalet lub wad w wysokim stopniu. N p c :

dii l j>S bardzo kamliwy, od ^ - > j S } iV. .jw? bardzo prawdzi ' ^
^
y v
3>.
wy, od O ^
f "'U yjl bardzo uczony, od
^J_r >
K\
bardzo lubicy si mia, od ^ C\ <n fi
jowniczy, od
144.-

Jfj /

bardzo wo-

*
PRZYMIOTNIKI, OZNACZAJ ApE BA R W Y .

Przymiotniki, oznaczajce barwy i wikszo tych,ktre

oznaczaj waciwoci fizyczne, maj form
^ Takie
przymiotniki nigdy nie przyjmuj tauin:
^

jJ^2 > * ty,

garbaty, j
145.-

I czerwony, 0 ^ 1
jednooki,

niebieski, '-r*

* lepy.

STOPIE WYZSZY I NAJWYZSZY.

Stopie wysgy.- Stopie wyszy przymiotnikw m a form

tak^jak poprzednie przymiotniki. Dla utworzenia stop
nia wyszego naley przedewszystkiem odrzuci litery pomoc nicze, dodane do pierwiastka, a potem nada pierwiastkowi foruczony,/pierw.

/ St.wy.

I uczeszy;

D)
J

tr 9 4

J-'

< "
> < 'y
litociwszy,/pierw.
'IrJtJt /st.vjy.
' lto>> .<
.
-Oj J - * 1?
eiwszy i wx-_oJi -lektety/pierw,
o u / st.wy.Cwi t -i* ilej
szym y u

j1

grgeoi^,/pierw.

*j ** /stvsy._4 , S T 5 ^ >
-

/ i-L, 5 ^^ /grzeczniejszy;Si w j l l ' ' , /

Aogatszy; '

bogaty,/pierw.-

dugi,/pierw.j ^ /

< ^ ssy.
Imiesowy fona pochoanyuh i imiesw czasownika czteroliterowego nie mog mie stopnia wyszego, poniewa nie mog
przyj formy
Tak samo m a si rzecz z przymiotnikami,
oznaczajcemi barwy, gdy one ju posiadaj t form. Dla
stopniowania tych przymiotnikw uywa si jednego ze sw:
3>
^
<Oy ^
}> o
Jva^> i intensywniejszy,
j liczniejszy,
^r~^p lepszy
gorszy, przyczem przymiotnik kadziemy w bierniku:
(j u J i\ biay, st^swyc Li-U-i

\ bielszy; '-r*X3. (garbaty,

st.wy.

&- ji
* bardziej garbaty;
skromny, st,
y s ' ,<o/<. ,
, .
wyszy
J&. ( skromniejszy.
Aby otrzyma stopie niszy, uywamy w ten sam sposb
sowat
0 3
jf jf
-f
'\ f ainiejszy :
mniej uczony /mniejszy w
O
*
nauce/.
146.- Stopie najwyszy.- S dwa rodzaje stopnia najwysze
go: stopie najwyszy wzgldny, naprzykad: ten czowiek jest
najuczeszy, i stopie najwyszy bezwzgldny /absolutny/ n p . :
ten czowiek jest bardzo uczony.
Stopie najwyszy w z g l d y tworzy si przez dodanie do
stopnia wyszego rodzjnika
\\ *
* <0 't
3T f
st.wy.
rJu. \ uczeezy,st.najwy.
,^-Lc \j 1 najuczenszy;
,

0
( bielszy n "
*t { najbielszy.
Aby wyrazi stopie najwyszy bezwzgldny, mona uy
przymiotnikw intenzywnych lub te doda do przymiotnika
w stopniu pierwszym jednego ze sw:.
^Vp
j-? yt <VWy
^ j
A*
i '
, j
wiele, bardzo:
& $jLx lub
lx bardzo
'
'r
' ' ' uczonyv
w

PRZYMIOTNIKI WZGKEjDHE.

- 95 S to przymiotniki, pochodzce od rzeczownikw,np.ziemski,

morski, wschodni, ktre pochodz od sw: ziemia, morze,
Wschd.
147.- ^ C e c h charakterystyczn tych przymiotnikw jest party
k u a
5 ,ktr dodaje si do koca sowa:
ziemia,

Chrystus,

ni;

J 1 ziemski;

wschd,
^
* / /
chrzecijaski.

wschd-

U W A G I : a/ Przy tworzeniu takich przymiotnikw, odrzuca si ro

dz jnik przed imionami wasnemi i ta marbuta na kocu sw:
^
W, y
^
33
i Ghiny,
L_iv'^A45 chiski,
prawda,
prawdziwy.
b/ Jeeli w sowach trzyliterowych drugi radyka m a kesra,
to zamienia si j n a fatha:

A /

J5J

'J '

krl,
, r U ~4 krlewski;
wtroba, <.J
^
*-rr ^
/^
wtrb i any.
>}.' '
c/ Sowa o formie
, ktre nie pochodz od pierwiast
ka guchego lub niedostatecznego, trac
a ich drugi rady
ka przyjmuje fatha:
^
^
> j ,
8
^^
miasto,
t
f
>
mieszczanin;
*j-*
wyspa,
j
* y
f
. y
jgt
mieszkaniec wyspy.
y -
'
Jest kilka wyjtkw:
przyroda,
Pr a y ro ~
niczy.
'

d/ Zachowuje si hamza kocowe, gdy przynaley do pier

wiastka:
i\
*JV"
>I
asceta /Pierw.
l'j>/
ascetyczny.
Zamienia si hcuaza n a 3 ,gdy jest kocwk rodzaju e
skiego:

V^->Jc dziewica, ^ 3

dziewiczy.

Hamza zachowuje si lub zmienia si n a 3

puje liter sab:
5)

,kiedy zast

niebo;
lub^ 3
niebiaski,
/niebieski/.
e/ Kiedy sowo trzyliterowe koczy si n a jedn ze sa
b y c h liter 3 ,
,zamienia si owa saba litera na 3, za
druga litera przyjmuje zwykle fatha,, K p .:

4 /

r.T
p 5^ modzieczy;

modzieniec,
wie jaki;

wrg,

r"

Prorok,

Cf

0 -proroczy;

wie,

3x

-srogi,

f/ W sowach czteroliterowych kocowa litera saba moe

zamieni si n a 3 , lub odpa*.
^

Q l

wiat,

lub

< 5 ^ J wiatowy;

^ & L i / sdzia,

/zam.

ledczy,

spr,

i5/ ^ S lub S V^ V Bprny*

g/ Usuwa si zawsze liter sab, jeeli jest t o pita
litera sowa:
% Francja, t - f ^ j 3 Francuz /ludowe cS j) Uw->
/;
i
'
3?r '"5. r^e v
*r.
j Aleksandria,
S?
^Aleksandryjczyk.
h/ Aby utworzy przymiotniki wzgldne, sowa dwuliterowe
przyjmuj z powrotem sab liter, ktr odrzuciy, Kp:
"i
*
d?'"i
^ ^
w
i /zam.
1 / 5ciec*
5 ojcowski;
/zam.
/ ^ 1 * / brat,

b ^ braterski;

3 /zam.

V V

J 5 j M .S krwawy;
J u / z a m* 5 **/ r6 ka* & 3
rQczny*
i? Sowa, ktre otrzymay pocztkowe | ,w' miejsce odrzuco
nej sabej litery5mog tworzy wprost przymiotnik wzgldny, lub

f)

przyj form pierwotn*

VM/za.
> *~ 7
u r V ^ U ub ^

"
.
"
3>
A s m . & y u / siostra,
lub 3
V-.

5^

imienny;
S JL
siostrzany.

3/ Niektre przymiotniki wzgldne pochodz od przyswkw:

ile,

odnonie do iloci;

.^k^jak,

^aC ^k/ Kocwk przymiotnikw wzgldnych

spotyka si
przewanie w mowach filozoficznych 1 teologicznych!
duch,^j,V^^ > duchowny;

cia o, (j^.ySLa.cielesny.

91

148.~
W jzyku arabskin s dwa rodzaje: rodzaj mski i eski.
J e s t jeszcze trzeci rodzaj, wsplny; do tego rodzaju przynale
niektre imiona, mogce uchodzi dowolnie za mskie lub eskie.
TWORZENIE RODZAJU ZElfc KIEGO.
I.Rzeczowniki i przymiotniki z tanuinemf rodz.e.na &
149.~ Rzeczowniki i przymiotniki,ktrych ostatnia litera posia
da tanuin,tworz rodzaj eski przez dodanie x ^ rodzaju
*>
?? y
s,

mskiego.Np: (Jjr! \ syn,

I orka; ' j y S wielki,
wielka.
II.-

Przymiotniki bez tanuin; rodzaj eski n a

t ci~
Przymiotniki,lctrych ostatnia litera nie posiad^tanuin,
maj form
* ub ^
. a/ Przymiotniki formy
^oznac za
jce barwy lub- jakie waciwoci fizyczne,maj w rodzaju e
skim foim>

ty,

| lepy,

b / . - Rodzaj
eski na (Jf S r Przymiotniki formy
^okre
lajce stopie najwyszy,maj w rodzaju eskim formj, o
1 najwiQk szy,.

* n a j w i k s z a ; ^ ^ ^ n a jmnie 3s z j ^ ^

najmniejsza.
c/. Przymiotniki formy/, .1
maj w rodzaju es o s * ' 0S

"V
^
O"
skim f o r m p i j a n y , ^ k*1* W luJL rozdrani ony,
150.- Pewne przymiotniki o formie j
i
s dwojaldLego
rodzaju; pierwsz form maj te przymiotniki,ktre posiadaj
znaczenie imiesowu czynnego,za drug te,ktre maj znacze
nie imiesowu biernego.Rwnie przymiotniki,wyraajce intenzywno,ktre maj prefiks f lub kocwk ^ ',B dwojakiego
rodzaju: j j 2 >c i e p l i wy/ a/, p L wdzi czny/a/, ^ JL ranny/ a/,
zabity/a/,JUoii^ bardzo szlachetny/a/
bardzo uczo151.W jzyku arabskim-tak, jak i w innych jzykach na
oznaczenie obu pci istot ywotnych,mskiej i eskiej,uywa
si sw zupenie rnych.Np.:
Y> ' laczyjaJn^
kobieta s
5
>
"__^ ^
o j
jp
_ o jciec, ^ *\ matka, >.j 3 d z i ^ c ^ ,
orka, J ^ k o , ^
klaC Z *

RODZAJ IMICtT.

152.Wszystkie imiona,ktre nie s wyliczone w dwch nastp

nych paragrafach,obejmujcych imiona rodzaju eskiego i wspl
nego /dwch rodzajw/,s rodzaju mskiego.
155.-

IMIONA RODZAJU ESKIEGO.

Imiona mog przynalee do rodzaju eskiego ze wzgldu

r 9S n a znaczenie,form lub uycie#

I.- S rodzaju eskiego ze wzgldu na znaczenie: a/ Imiona
wasne kobiet i imiona pospolite,ktre oznaczaj istoty eskie
N p :f*r. Mar j a ^ F a t m a ;
\ matka, b/ Nazwy prowincyj,wy 8p,
^O
3J *
JJ O ^
mi as t,sz c zepw: y
r ^ < Egipt, ery** Cyp r,
_>Damas zek, Ji*?^jiKorei szyci*.'

c/Fazwy podwjnych czci c i a a . M p i ^ ^ c o k o , ^ j^ucho,

J o rka, (J^_ynoga.

**

d/Hazwy wiatrw:

wiatr zachodni,

wiatr wschodni,

wiatr goudn.- r J w i a t r piony.

e/Nazwy pieka:

5 ^j^aJ,a take nazwy ognia pie-

k i e l n e g o : ^ * ^ s^ja-^J. f/ Imiona zbiorowe,ktre nie maj zna

czenia jednostkowego,a okrelaj
m ' -T

^ -c-barany,

,J o ,

istoty,pozbawione rozumu:

33 o -C

J-j ^ wielbdy,<J-^a konie.

II.- S rodzaju eskiego ze wzgldu n a for m :

a/Imiona zakoczone n a K - !
miosierdzie, iiy j * wyspa,
O*
^ j o o g r d , b / R z e c z o m i k i lub przymiotniki liczby pojed y nc zy
ktre maj kocwki

% tj S P

* lub t^S,dodane do pierwiastka:

pustynia, ty j Z a czerwona,

j> wspomnienie/pierw. 'J ,j/.

III.- S rodzaju eskiego ze wzgldu n a uycie: . vi0 *}ziemia,

35 ^^ maci c a , 39%
, </d*
't,
l _ S"sszklanka,-** a ,ity, **1 wiatr,0*?^ ^ brzuch,
w,

zb,

^LS 1 ,

wojna/4* hjena,
ogie,

studni
podeszwa,

a^ i 5 Hiadr0> ^^Slaska,

soce,

dusza,

wi n o, L > V ^ p r o z o d ja,

" L

^ ijdcffiy^tetopr.

IMIONA DWURODZ A JOWE /RODZAJ WSPLNY/.

154. Mona uwaa za mskie lub eskie: a/Litery alfabetu
/rodzaj eski m a pierwszestwo/,b/lmiona zbiorowe,ktre po
siadaj imi j e d n o c i l u b j ^ ^ ^ a w i e l e gobi.
rzeczownikw,oznaczajcych drog:

>?. <
_r*>5

?,/

c/Wiele
0

droga prosta, d/ Wiele przymiotnikw o formie J

t_/T- ^
i przymiotniki intenzytme, o ktrych ju bya mowa. e/FastpuJ>9

^
^
jce imiona: Jb*> |pacha,
pok j,'-7 'r!-s' ekorp jon,
* 1 zajc,

- 99 _>>*?

?> ! >

pokj,
r?

W U x orze,

> * ., y

(1^

'palec^***^, drabina, Ls_Skark,

rynek,

uk> \j\S > sklep,

> u C d jzyk,

czno,

J La stan,C33^

fy

kocio,^^
lis,
> U l ^ niebo,

y ,

sklep, U*^ mid,

-V

wtroba,

J.J

szyja,

pancerz, c l p a j k , !L?*^okrt, ^ X ^ . n ,
>* brzytwa.
L I C Z B Y .

155,- Jzyk arabski posiada trzy liczby: liczb pojedyncz,

dualis i liczb mnog.
D u a l i s
156.Dualis imion tworzy si przez dodanie do liczby pojedyn
czej kocwki:
\ _L I
52 ^ y
^
^
jl) 3 dziecko,^ 'jJ^dwoje dzieci;
wielki, C>
wielcy/dwaj/.
UWAGI. Nastpujce prawida stosuje si zalenie od kocwki
rzeczownika w liczbie pojedynczej: Ta marbuta ^ -zamienia si
w dualis n a zwyke
:
*>. ^ /0
^
miasto,u
j
1 .r^ kobieta, <> ^ 1 -J* J . Hamza
^ -''kocowe moe by czci pierwiastka lub cech rodzaju
eskiego, moe
rwnie zastpowa liter sab,
a/ Koma,ktre jest czci pierwiastka,pozostaje w dualis:

c f i czytelnik, (j K )^ s ;

li, rzecz u

cecha rodzaju eskiego^ m i e n i a si na

W
3 : 'j

Hamza, jako

Ju dziewica,

ju* ^ i-^3 c z e r w o n a ^ i c / Hamza,ktra zastpuje

liter sab,zachowuje si lub zmienia si na 3 : > U^j/zcm.

3 {~er^/ niebo, ^'jl+-oolub

Liter saba

/Jeeli

kofeowa litera saba sowa trzyliterowego ulega modyfikacji

lub odpada , ukazuje si ponownie
dualis w swej formie pier
wotnej:
C-J \/ ^

1 askaV^

l/ojciec,

grodzice;

<jf\b /

sdzia'V^ U ;

/ ^ \/brat,

.Natomiast

sowa: ,1jCir k a , u s t a , ^-srzecz, ^ jkrew; w d u al i s :(jtlS

\_,S,
t*/
'"V T"
*
i^LLsyj) U ^raczej, anieli s u L
eribo. Jeeli sot/a otrzy
mao '| pocztkowe lub t a V a r b u t a g zamiast sabej litery,kt
ra znika, dualis tworzy si bezporednio od liczby pojedynczej :-

>5 o .

y) *

/- , 1 0a0 <- ^

s,

( * " > / > * ^ / i i , ' U ^ ', s*2*-""/ -9^-^/rok,' LLL^u . b / W sowach

x
^
So ,
czteroliterowych l 3 kocowe zmienia si n a ^ : <5 ^ 1 3 wspomnie
n i e ^ li-rf j .
*7 ^ '
LICZBA MHOGA.
157*- W jzyku arabskim s dwa rodzaje liczby mnogiej: prawid
owa/mska lub eska/, ktr tworzy si od liczby pojedynczej
przez dodanie pewnych kocwek9i nieprawidowa,ktr otrzymu
je si przez wstawienie liter sabych \S^ 3 ^ w sowie lub
przez usunicie tyche liter ze sowa.
IOZBA UNCGA PRAWIDOWA, RODZ .MSKIEGO.
158.- Liczb nrnog prawidow rodzaju mskiego otrzymuje ei
przez dodanie do liczby pojedynczej kocwki C). 3 _s
W

^ jr* wesoy, u

; - ^ U o cnotliwy, ^

\So UWASI. Hamza

kocowa liczby pojedynczej, znalazszy si w rodku wskutek

dodania kocr/ki ^ 3
, przyjmuje podpor,ktra jej odpowia
da wedug prawide, odnoszcych si do hamza /str.58, .75.11/:
* I

czytelnik , u 3 1 t y } 1

rozpoczty^ 3 3

W sowach,ktre pochodz od pierwiastka niedostatecznego,

przywraca si, jak i w dualis, sab liter, zmienion lub
odrzucon. Kocwka tjj 9 iwy w o u je zatem zmiany, z ktremi
zapoznalimy si ju w czasownikach

/ /s^/plBezcy^
<
/ .

y*/<S~ ^/llojesz*^

159. - Maj liczb mnog n a U 3 t

majce kocwki na s*

a/ Imiona wasne ludzi, nie

111.

c/ Imiesowy: ^ ^ b i j c y , ^ ^ ^ ;
v!ij./jaibity,

d/ Rzeczowniki i przymiotniki o formie

wskazujce zajcie i intenzywnoj ^C<ipiekarz,.)JUi$

^L,|"^wiclki kamca,
najlepszy,C^^^-J-;

e/ Stopie najwyszy: J
najwikszy, t ) $ J J

f/Przymiot-

niki w z g l d n e E g i p c j a n i n , L > ; ^ ^ w ^ c h r s e s c i j a n i n ,
rzeczowniki. Np. *
^{syn,

"tziemia ,0

lllniewolnik,*^/^wiat,

- 101 LICZBA MNCSA HtAWIDOTA, RODZAJU ESKIEGO.

160*- Liczb mnog prawidow rodzaju eskiego otrzymuje si
z liczby pojedynczej przez dodanie k o c w k i % K a r j a ,
i

^ *

O S

$')

&

OT A G I :
a/Jeeli sowo koczy si
w liczbie pojedynczej n a ^ , t o dla utworzenia liczby mnogiej
odrzuca si t liter: 4 ^ , ^ z o d z i e j k a , ^ j ^ g r a ,

r',\\ j q b / Jeeli sowo koczy si n a -hamza, to przestrzega

si tych samych prawide,co w dualis /.156/ s
^'czytel
niczka,
''s'^ / r a d y k a i_pozosta je/- >
niebT* S
i^ll. Ci*,
c/ Stosuje si rwnie te same prawida,co i w dualis,gdy ja
kie sowo nie koczy si na & ,lub gdy po usuniciu ^ ko
czy Bi n a liter sab /to znaczy, e w sowach trzyliterowych
saba litera, przyjmuje sw form pierwotn,za w sowach wicej
anieli trzyliterowych reprezentuje j zawsze litera <,,_S / :
X '>*/ & 3 ^/n a ja zd , ^ 3 z; <JJ, 3 w s p o m n i e n i e , ^ \j s f 0 U 5
/
/ r z u c o n a ^ U-? . d/f pewnych sowach pochodzenia obce
go, zakoczonych n a \ ,dodaje si do liczby pojedynczej ko
cwk J?_ \ki
' ,
\
l<
1f ~'J
*3 \// r'4
IA/L Pasza/genera/, cj 3
Si iaga /naczelnik/ Ol.5U.U
h nV
0'<r
e/ W sowach o formie
lub 43_jL9 drugi radyka moe przy
j w liczbie mnogiej harake pierwszego radykau lub fatha i
V-

j. />. 'iJi

^ I J * ciemno, 0 1 .UJLJa ,
UA-k *
l 6l- Maj liczb mnog prawidow rodzaju eskiego n a w ' / }
a/ Imiona Wasne mskie,zakoczone na
, i wszystkie imiona
f*' iv
_
V
* * o **
wasne eskie: 4^ V b T a l h a t ,
yAjs;
J Zenob ja,
UU- j,
b / Rodzaj eski przymiotnikw, ktrych rodzaj m ^ s k i ^ Jiczbip
mnogiej m a k o c w k ~ / p r z y m i o t n i k i o formie^L
imiesowy, stopie najwyszy,przymiotniki wzgldne /.159/:
"
-w
y 33
*?rV
V ' ,
,
j / . ., /
3? a*
zadowolona,
3 / & 4Jtx uczona,
j j-^i^bita,
99 -* ^
/ ^
^
25
i J C l pi ekarka,
J^^^najwikszaT^^^jlj
Egipcjanka, <*Li c
* c/ Imiona rod 2 .esk., zakoczo
na n^L ^tl^lub
^
pustynia,
c l J ^ M dobra
wiey~- lT

* d/Litery alfabetu: _ % t ^ alif,

e/ Ha zw y miesicy:
pochodnych:

Raraazrja,. ^ ,

t_JL^J-defiLnic^ja,

**/

^ . f/ Masdary form
. ,*1 ^ yzmienno

- 102 wj
g/ Niektre imiesowy ujfcne , 3ako rzeczowniki:
f /-/
/%. //
*?. i
' jf/
\_bdcy, > 3 u j U ietotyy 13
stworzony, ii jAJr4. h/ ImioJjj
2*
na jednostkowe : % j, J 5 jedna, rar* lj j ^ . i / Imiona zakoczone na
y, ,pochodzce od pierwiastka podobnego lub niedostatecznego,
^
^
jj /
ktrego saba litera odpada:"iJ>-^/pierw.'-*-.<?//. jako,
^ ^5 .
^
f'T.
j,) / j
.
*
& J d / p i e r w # jMu/jzyk*
fjjj j/ Niektre rzeczowniki rodsaju mskiego: (* L ^ a n i a , ^ Uifla; u |^pTzwierz, w ^
,^.k/Imion a obce: ^

U * ^ U iszpital, c L il L S ^ *

LICZB MNOGA NIEPRAWIDOWA.

162.- Liczba mnoga nieprawidowa,posiadajca ponad JO forta,
przedstawia jedn z wielu trudnoci jzyka arabskiego. Prawie
wszystkie rzeczowniki maj jedn form liczby mnogiej niepra
widow, a prytem nic w ich formie liczby pojedynczej nie wska
zuje jak form powinna mie ich liczba mnoga. Mnstwo rzeczow
nikw m a nawet wiele form liczby mnogiej. Sowniki wskazuj
zawsze dla kadego rzeczownika jego form liczby mnogiej, kt
r- si uywa. Dobrze jednak jest dla studjujcego rwnoczenie
z liczb pojedyncz danego rzeczownika pozna i jego formy
liczby mnogiej.
I 6 5 . - Liczb mnoga czterosylbow n a ) . - Nadaje si t naz
w liczbom mnogim czterosylabowym, ktrych cech charakterys
tyczn jest I po drugiej literze. Ich forma jestj,r
;
okrt,
J i J d s o w i l v j ^ k r . U W A G I : /Jeeli w licz
bie pojedynczej jest ta marbuta y',to znika w liczbie mnogiej:
szkoa,
'i j4aJvi> most, ^ U s . b/Jeeli drug
liter sowa jest 1 ,to zranienia si n a q : p.^Lb p i e c z , fSj*
.. *
f I-f
v_ ^
f-j,L.piercie,piecz,
c/jeeli trzecia litera licz
b y pojedynczej jeat sab liter,zmienia si n a c 5 / j a hamza/,
o ile nie jest radykaem; gdy za jest czci pierwiastka ,
przyjmuje swoj form p i e r w o t n / p i e r w . CJ I c / p o m o c ^ a

j r

3 S ,

J f w y s p a , - ' J ^ s t a r u s z k a , >^L^c. d/Jeeli czwarta litera

liczby pojedynczej jest sab liter,zmnienia silS pod wpy
wem kesry trzeciej l i t e r y : ^ s u t a n , k i ,
0^-9 Ljc e/Jeeli druga litera sowa jest cignita przez
szadda,to w liczbie mnogiej rozcza si:

n , ^ , O C?,;

-105f/Jeeli trzecia litera jest cignita

'

drabina,

przez szadda,to zachowuje si w liczbie mnogiej:

j

jako,

i ^ -f

5 * / g/Sowa,w ktrych po trzeciej literze n a

stpuje jako kocwka hamza

kocwk przez t a n ui n kesra

llub saba litera,zastpuj ow

> \ ?^ , .
I' '
^ ^
: * -/Axdziewica,

wyrok, -9
. h/Jeeli sowo m a wicej, anieli cztery litery
twarde /to znaczy,e niema liter sabych/,odcina si te,ktre
nastpuj po czwartej literze ^^-itspajk, 1 . dj,;
paz,

tc-

i/Sowa czterosylabowe pochodzenia obcego, a nawet

kilka rzeczownikw arabskich przyjmuje ta marbuta z tanuin:

39 >

* '

J So

<

" -f

^ biskup,4^ U u j; v * S^-KJ^ y 3 filozof,,

j/Siele
poprzednich uwag-moe mie z as to so w ani e w jednem i tem^ samem
sowie:

s o w n i k , d / / ^

a*k.'d/

164.- Inne formy liczby mnogiej., - Poniej podajemy kilka innych

fora liczby mnogiej,z ktrych trzy pierwsze s najczciej
uerane
1 . j \Co, /liczb mnoga trzyliterowa na l/j tworzy si t form:
a/Od sw trzyliterowych; jj_/czowiek,J\j3_/; b/Od przy
miotnikw forta:
^**W i e l k i ,

(J X \* ,J-^^/r o<z ask.

x

> t> . ^ P iec>

,v

Lia_c_ *
2, J ^ / l i c z b a mnoga trzyliterowa n a 3 /; tworzy si od sw
O
o^
j, > i
)> * y
ir> * .
trzyliterowych: .
serce, > j U,.s v_^j_dOE;,
*
9> s o ^
5 (ju_ \/liczba mnoga przez dwa i//tworzy si rwnie od sw
trzyliterowych;

dziecko,

ciana*

^ v3_3 Tworzy si od rzeczownikw g a j c y c h zwyczajnie liter

sab po drugim radykale: L* Licsika, J ^ j X
droga,,*
5c

6 . ,J 1 ^ 3 i

U_

U.

Tworzy si od przymiotnikw formy

:

i oj

>,rodzs.
/zam. ^ j i ^ /

"[jjfcitTworzy si od imiesoww czynnych 1 .formy,

okrelajcych zawds

10V

^kupiec, y &

r*^VaSdza,i\ii.

<Ujg_i To samo znaczenie, jak poprzednie; uywa si dla imiesoww o pierwiastku n i e d o s t a t e c z n y m : ^ ^ sdzia
r 1 / strzelec,
J
zwycizca, ^ 1 .
* ''*
''
6
5> iL%_ Tworzy si od przymiotnikw o formach * y ,
okrelajcych czynno,jako:
p-A, dry,

Jf .

^ ,

},

LoU poeta,

rj^yS m i n i s t e r , ^ ; j L ^ * e m i r 5 }'v ^ .

U-j s ! Znaczenie jak i w poprzedniemu tworzy si od przymiot

nikw pochodnych od pierwiastka guchego, lub niedostatecznego: J U ^ l e k a r a ,
f * (jr^bogaty, ^

S >"?
"
-f
, <Lst3Tworzy si od przymiotnikw o formie, U-k S , ktre maj
znaczenie bierne,lub nijakie:
zabity
, Jl - s

<
37

'
^ i
IjizJ yl chory,
H ^-lecy, ,
o .
<r *> "
> '0 ' 33 '
Tworzy si: /Od przymiotnikw o formie u
Ujls : p^jjsierota, (j8UjT# ^ U jkajjte^X-S*' Jvf;

i UulYleniwy, J
rzeczownikw o formie:

pi jany, ^ ^
i

- t/Od

/rodz.es*/:

pustyni a, ci
; <^S
Proces><~-^3 ^ .3 c/Od
#
J?
-5.
rzeczownikw o formie: 'a3-*j lub ij
pochodnych od
pierwiastka hamzowego lub niedostatecznego:
grzech, L Day

1) i o

'<\jp . ^

3 -S) podarunek, L 'v s .

A V \ Tworzy si od rzeczownikw,ktrych druga litera ma

*

dezm,lub stoi bezporednio przed liter sab:

?r
9S *<?< ,,,
_ je/
^ uUSZ3,(t
\y
^ 1*2H1XQ ^
^

<LLa_ "1 Tworzy si od rzeczownikw czte roli torowych, ktrych

"
,J .

o'.
trzecia litera jest sab; >
skrzydo, 'a
>1 ,
S
' >1
^ 1
*
V ' < - * >* i ,
'
*" o *t
v
chleb,
U
L X J jzyk,
32 * O 5 _
9} .S
J-, y, .. ' J. y
"
y> /
\^i-3 i-P ;
korona, oJ
5dziec,^
a

15.

{J-a3 Ta forma liczby mnogiej jest waciwa dla rodzaju

y

eskiego

, j

C* Jf

/od ,JJ9 j: i ^ S bardzo wielka, *J-\

t pierwsza, J 3 ^ / j ^ A
Jest jeszcze kilka innych form mniej uywanych,
3

165.- Liczba mnoga liczby mn o giej.- K&daje si t nazw licz

bie mnogiej, utworzonej od i m e j liczby mnogiej. Forma ta moe
mie cech charakterystyczn liczby mnogiej prawidowej rodzaju
mskiego,lub eskiego, lecz moe mie take cech charakterys
tyczn liczby mnogiej nieprawidowej: ^ ^ s2CZs'liwy liczba
J
^ ,
,
mn,
\ ,licz.Bin.licz.mn.C^jr^U \ ^
towarzysz, licz .Etn,
\ss
3)
y
*?. J*
yui,li c z . m n . l i c z . m n . i ^ j l A ^ J ' ; ^ jJdroga,licz.mn. tj
,
l i c z . m n . l i c z . m n . ^ \3
. 0 tem,lctry rzeczownik moe mie
t form liczby mnogiej,rozstrzyga praktyka.
1 66 .- Liczba m o ga , n i e p o d l e g a j c a wyej wymienionym formom-~
Oto kilka rzeczownikw , ktrych forma liczby mnogiej rni si
zasadniczo od formy liczby pojedynczej:
|Ojciec 3
J
f / i i
^
,
| matka,
& j^ {kobieta, > L w ^ ,
^
> U w da,
**
* > < *

I'
& ^

IMIOHA WASHE.

167*- Zanim przejdziemy do deklinacji imion,naley powiedzie

kilka sw o imionach wasnych.
> ^
Imiona wasne mog by proste;
Ahmed^lub zoone:
\ jJut Abd-Allah. Imiona wasne proste nic musz mie, ani
formy., ani znaczenia okrelonego,mog te by pochodzenia obce
go: < L S S Alep, ^ IjJLf Bagdad,

(j y t v i Osman, ^ ^ A j L i J a k b .

Mogg, mie take form czasownika,rzeczownika,imiesowu

lub przymiotnika. W tych ostatnich trzech wypadkach,niektre
imiona wasne przyjmuj rodzajnik:

.9

Jezid /on wyronie/,

,
s? ^ 5
^
Mohammed /sawiony/, J k j ^ ) As ad /lewy, O
<
"5pravfdzit7y,
\ar-Raszid /sprawiedliwy/.

szczery,

Imiona wasne zoone tworzy si: a/ Cd rzeczownika i przymiot

nika, b/Od rzeczownika,po ktrym nastpuje przedmiot b l i s z y

- 106 okrelajcy, c/ Od caego zdania, d/Cd dwch sw nierozdziel>

^ > y-^
nych:>Wl, p tvi> > j A H a r u n sprawiedliwy;
c_r
(j? ^ syn Abbasa;
T/
Mostansirbillah/wzywa j cy pomocy Boga/i
!

i u 17 Taabbat szarrsn/onwzi zo pod pach/-przydo

m e k arabski.
DEKLINACJA.

168.- S trzy przypadki: taiano unik lub przypadek podmi otu, bier
n ik lub przypadek przedmiotu bliszego, dopeniacz lub przypa
dek przedmiotu dalszego.
Imiona, ktre maj trzy przypadki,nasywaj si trzyprzypadkowe / t r i p t o t a / b , ktre maj tylko dwa przypadki ibier
n i k i d o p e ni a c% ^^ a z^ va ']!/ si dwuprzypadkowe /diptota/.
Odrniamy pi deklinacyj.
0^
1 69 .- Pierwsza deklinacja
Imiona tej deklinacji s
triptota bez wzgldu n a to, c z y s okrelone,czy nieokrelone;
Mian.

\ pies /okrelone/

_?L-J^pies /nieokr./

Biern.
Dope.

>/
v
O T A G A : a/ Jeeli ostatnia litera sowa jest ta marbuta V , l u b
hamza, poprzedzona przez alif dugie,lub wspierajca si na
alif, biernik nieokrelony nie przyjmuje kocowego alif :
S y

S I S

i < samica,
\ . paszcz, {
pocztek.
*
psa
'
->
.
b/ Przez odrzucenie ostatniej litery w imiesowie czynnym
rodzaju mskiego liczby pojedynczej czasownika niedostatecz
nego powstaje forma deklinacji,rnica si widocznie od for
my pierwotnej:.
.
J t ** w^
t s
55 ,
Mi an.
\K /zam.,
l/sdzia/nieokr/y^ \.Ji y z a m c S ^ ^ l/ s ^ d z i a ^
a

Bier*
<

. v

-> -*

Dope.jjbls/zam. ^,^^5^ ^ /
I/zam.
'/
Tak de-klinu j "si wszystkie imiona, zakoczone n a tanuin
kesra
.
.
c/ Imiona,zakoczone n a
lub na C_S /imiesowy bier
ne form pochodnych czasownika niedostatecznego .120/ maj
wszystkie trzy przypadki jednakowe,poniewa nie mog otrzy
ma harake kocowych; lecz, etawszy si okrelonemi, trac
tanuin :

- 107 c*
J
^
./ / b ^
Mian,Bier,Dop.: U u laska/nie okrel./ L^ oj J '/okrelone/
lS .x_a> dobry kierunek >
jvj@i ^
11
d/ Imiona zakoczone n a ^ ^ n i e ulegaj adnym zmianom, to zna
czy s nieodmienne: _}
bardzo wielka/nieokr./
m i k s z a / o k r e l . / e/ Rzeczowniki:
^ojciec,

naj
brat> ^ 5

zi,
(J-j-3 rzecz3przyjmuj samogoski dugie 3 , I , lS / z a
lenie od harake przypadku/, jeeli po nich nastpuje przed
miot okrelajcy:
,y 3
Mianownik
u >-> |

nasz ojciec 9

0 < 3. '*
J y j jh, Ibrat Zejda

Biernik

li L I

i
/
< r ' S
Dopeniacz
LL*_> ^
xS j .
^ >
>. * " '
Sowa if-9 /
> 5 / usta, i 3 3 waciciel^maj: w mian,
\

_5^S
* biem.
U> , *j i w dope. ^
, CS 3
Pierwsza deklinacja jest najbardziej rozpowszechniona;
do niej nale rzeczowniki i przymiotniki rodzaju mskiego
i eskiego liczby pojedynczej lub liczby mnogiej nieprawid
owej, ktrych ostatnia litera otrzymuje tanuin.

DRUGA DEKLINACJ.
370.*- Imiona tej deklinacji nie przyjmuj nigdy tanuin; s
one diptota,jeli s nieokrelone,za triptota, jeeli s
okrelone:

< O i
>:!/ ^
\/ ,
Mianownik
1 ty, ?
dziewica.
szkoy;
y'
y
C
>
O ^
/ | ^ . y,
1y
Bier.,Dop. y^_^ 3 |,
Mian.

ii 1 , ^ ! / J ^ J 1 ,

Biern.
\ 5 ^
3

o<UO
D o p e . y *
^'jjoL |

^
- ^

'1a szkoy miasta;

t t_ro I m j
, ~o
. > .

D o tej deklinacji nale: a/ Wikszo imion wasnych

/.l67/; b/ Przymiotniki o formie jjja
i stopnie porwnania /.l44 i 145/, c/ Przymiotniki o formie
^g4;
d/ Przymiotniki i rzeczowniki,ktre maj kocwk
i , dodan
do pierwiastka /.!'.>, II, a i 164, f ^ ^ * e / 9P r z e l o t n i ki rodza
ju eskiego liczby mnogiej o fonaie
*)-fe_9/164,15/* f/Liczby mnogie ezterozgskowe n a J /.l65/

- 108 TRZEPI DEKLINACJA.171.- Do tej deklinacji nale tylko liczby mnogie rodzaju
eskiego /.l6l/j ta deklinacja.ma tylko dwie formy przypad
kowe:
,, , % 3
* i< > v *
Mianownik V'--J
wierzce/nieokr./
^ >+J '/okrel./

\j^

Biern.,Dop, cli U_ q_*

W trzech pierwszych deklinacjach zmianom w przypadkach

podlegaj samogoski kocowe, i deklinacja jest rna zalenie
od tego, czy rzeczownik jest okrelony czy nieokrelony*
W dwuch nastpnych deklinacjach zmiany powstaj wewntrz sowa
i deklinacja jest identyczna bez wzgldu n a to, czy rzeczow n i k jest okrelony czy nieokrelony.
CZWARTA DEKLIHACJA. '
Do tej deklinacji naley dualis /.156/s
,/<> j,
/ o//.
Mianownik ^ L*JLi dwa psy /nieokr./
.I \ i i/okrelone/
172.-

Biern,,Dop.

PITA DEKLUTAC J A .
17 3 *- Do tej deklinacji nale liczby mnogie prawidowe r o
dzaju mskiego /. 158/ :
,o*
S * y Jf
^
Mianownik ^
>~ w i e r z c y / n i e o k r , / CJ 3 - ^ >v-j 1/okrel./
/

L ^

4&

Biern, Dop.
^
i
OT AGI*,
n un kocowe dualisu i liczby mnogiej prawidowej
rodzaju mskiego znika, kiedy po rzeczowniku nastpuje dope
niacz o k r e l a j c y
^
j #
Mianownik

C \s j s t

nasze dwa psy

J?-*1wierzcy miasta,

Biern.,Dop.
lllllA
" C_S^ 3 ^
Dualisy i liczby mnogie rzeczownikw pochodnych, utworzo
nych od pierwiastka hamzowego lub niedostatecznego, tworz
swj drugi przypadek prawidowo:

cz,
o f Ui sdzia,
>i ^
- y

Dual.Mian.
"

P^czcy,

"

"

czytelnik, Licz.mn.11
^

(jj lj Biern., Dop.

3 ^3
^

11

11

\^ii

- 109 Z

I.

174.- S cztery kategorie zaimkw: zaimki osobowe, wskazujce,

wzgldne i pytajne.
Zaimki osobowe.- Zaimki osobowe dziel si n a zaimki samodziel
ne i na zaimki czce. Pierwszych uywa si jako podmiotu,
zass drugich jako dopenienia, dodajc je do koca sowa /czasow
nika, rzeczownika i partyku/.
Liczba pojed.

I.Zaimki samodzielne.

1 oer.wsp.

L i ja,

r.ms.

w-ji-i } ty,
, <
; ^ , ty,

2 os.

r.e.-

Dualis.
. / 3 o^ T;y dwaj,
' w y dwie,

Licz.mn.
lir* y*
O-t.
fi
f*swkj j
i-?. *
d r " 1 wy,
OBl|

on.
r.ms,
y ^ oni dwaj,
5 os *
^
U-a>
one.
one dwie,
r.e.
onas
Te zaimki mog zastpi nieistniejcy w jzyku arabskim
czas teraniejszy czasownika by:.
,

r*
175.1 os.

jeste chory, KJ 5

Licz.pojed.
. <4
N-r-'

r.me,
2 os.
r.ze.
r.mes.
5 os;

r. zen.

II.Zaimki czce.
Dualis.
.
mnie,
l L S odemnie 3
mi;
ciebie,
was
od ciebie,
dwch,
tobie,

L&

jego, od
niego, Jemu;
3jod ni<M,

W *

ich
dwch,

m y jestemy m u
zumanami*
Licz.mn.

/
G
0/

O ^

nas,
od nas,
nam;
was,
od was,
wam;
* >
lClj
od nich,
je, od

nich,im.
3e 3;
Te zaimki, umieszczone bezporednio po czasowniku, su
m u jako przedmiot bliszy:
^ 'y
0X1
^ - L a 3 on zabi go.
Umieszczone po rzeczowniku,posiadaj znaczenie przymiot
nikw dzierawczych:
y ,
O
3^
/ I^
jej syn,
wasze ksiki
u / j nasz dom.

- 110 Zaimek 1-szej osoby liczby pojedynczej jest jedynym zaim

kiem, ktry aa dwie formy ^ i i J rpo czasownikach przechodnich
i partykuach, ktre rzdz" bi e rai ki era#uywa si
:
/ / z'
^ 0^
*
j*b on mi uderzy;
daj Boe, abym ja.
Po rzeczownikach i przyimkach uywa si
ksika;

Li :

moja

v_5~> ze mn. Ten zaimek zmienia si n a

wo poprzedzajce koczy si na f t ./$

_S L U a A moje grzechy,

jeeli so

m o ja laska,

^oiga si z o / 3a z dazm/

lub

z ^ ~ / j a dugie/, przyjmujc fatha: ,^lJ przeciwko mnie ,

*** ,

we mnie,/ tjT-^^/, ^Znilta niekiedy po

czasownikach i imionach w wo&czu:
\/
t *
/bjcie
si mnie;
5 osoby:

i., /zam. cJS^-zL/ o mj Panie;

Zaimki czce

staj si % ,

& ,

jeeli bezporednio je poprzedza ;<j/ja z dazm/ lub

litera,majca kesra: J^ijc/ & <
_j\_/na niego,
W
" O ff
(jj-Prt''.
vi ich domu.

z nimi,

ZAIMKI WSKAZUJCE.
1J 6 >-

D l a przedmiotw bliszych.
K \
** j
**
Liczba pojod* . -Ju
-ton,
^ A J b '-v..
/ O JvJ&/t
i
7 Mian. Ci>
ci dwaj y
te d w i e 5
Bier,Dop*

Liczba mnoga
177.-

tych dwch 3
^ ci, te /rodz.wsp./

Dla przedmiotw dalszych.

Liczba pojed.
Dual.

tych dwch

> tamten 9

Mian.

\ttoai)i dwaj a

Bier,Dop.

Licz'.mn.

^3
V

uywanych s

viAJ-j_ ta m t a #
\5 tamte dwie

t a r t y c h dwch,

))^

'*
^ V, v tc|t^ch

*2J })^ t a m c i , t a m t e /rodz.wsp./

tworzy zapomoc prsyimkw pewn ilo zwrotw bardz

.*S-\ a J z powodu tego;

JlJu J o zapomoc tego;

'/ '*
Zaimki

\
" 111 /
J SS.C wtedy; J J a j jJL* zatem.

i tak;

Jjjjj '-.su take jako przymiotniki wskazujce

y -*^jest przez nie=
i wtedy rzeczownik, ktry okre elany, wini en mie rodz ognik
f * ^ a *T i
J o,
Oo
okrelony:
i \ JK-i> 'ten czowiek; ^ i
I.j \ |,Vtamt kobieta.
ZAIMKI WZGLDNE.
178.- 1 jzyku? arabskim 4 zaimki wzgldne: v_S d \ fcto,kfc x
y
*w ^
^
ry, ten ktry;
ten
to co;
-j ktokolwiek.
Dwa zaimki (jr* i li e nieodmienne. Pierwszego uy..Ta si
w odniesieniu do osb, drugiego natomiast w odniesieniu do rze
czy; adne sowo ich nie poprzedza.

KS+\*\
Liczba pojed.
Dual.

Mian.
Bier.Dop.

'>
^ a ktra,

S^ :
^
L_f J I ten ktry,
^

v
-5
^ j J l

U bJJ 1
-c- <

^
^
,yl
V^ **
Li czba mnoga
jJ i
"
Jedynie ten zaimek moe m i e wyraz, do ktrego
^
/j
i wyraz ten musi by okrelony;
^ li. l ? j j

widziaem czowieka,ktry przyszed.

^ ^

^
1X11
si odnosi,
-* } 'i- ,
1.i; * /

2 ^ 5 ktokolwiek3uywa si

dla wszystkich rodzajw i wszystkich liczb /

kie/ i odmienia si jak rzeczownik: Mian.

^ ^ ^ j e s t rzad-

^ ^,Bier.

^ j.

H
*
ZAIMKI PYTAJNE,
Trzy zaimki
, u
* & ^
su rwnie
jako pytajne.
jest zawsze nieodmienne.
uywa si we
wszystkich rodzajach i liczbach. 3 -p o d m i e n i a si prawidowo,
o ile nie towarzyszy stu adne sowo. Kiedy po
nastpuje do
penienie, przyjmuje tylko form rodzaju mskiego liczby po
jedynczej.
Ten zaimek znaczy: "jaki ?" przed rzeczownikiem nieokre
lonym, a "ktry ?" przed rzeczownikiem okrelonym;
1 7 9 ,-

0 ^ J\\
O

jaki czowiek?

's? 'ktry z dwch ludzi?

"

>
\nastpuje dopenie-

Jeeli zdanie nie jest pytajne i po O

nie nieokrelone, znaczy:

kady, jakikolwiek":

^ j ,j> \ kady

czowiek; kiedy natomiast po nim nastpuje dopenienie okrelo-V

ne, znaczy "ten, ci"

(Jl tiL
^
180,-

t ten z dwch ludzi,

iO s i ten, lub ci z ludzi.

^
ZAIMKI KIEOKRE^LHE.
Wikszo zaimkw nieokrelnych wyraa si specjalnemi

zwrotami lub sowami, ktre ju ma j inne znaczenie. I tak ;

^ y k znaczy rwnie "ktokolwiek",
Y* "cokolwiek".
A by wyrazi zaimek bezosobowy, kadzie si czasownik
w stronie biernej liczby pojedynczej lub w stronie czynnej licz
by mnogiej:
.
^
*
J ^ ^ l u b y ^ m w i si/
opowiadaj/
bij.
Zaimek "nikt" tumaczy si: "ani jeden11/ za zaimek "nic"
tumaczy si: "ani jedna rzecz"t
1^ ^ ^ 5 o
^ * ifi . 1 i . V ii '
J'-3- \*
ja nie widziaem nikogo;
..
\t*
ja nic nie kupiem,dosownie "ja nie kupiem ani jednej rzeczy".
Przymiotniki nieokrelne rwnie nie maj specjalnych
form. "Kady" tumaczy si przez
dosownie: "wszystko",
\ s ' JU * t

' i

a take przez
\ (J_S :
kada dusza zakosztuje
mierci;
''>S
jiif
j l k a d y je jedno jabko. Zaimek
"wszystko"wyraa si rwnie przez sowo
* lecz w tym w y
padku naley je umieci po rzeczowniku z rodzajnikiem okre
lonym lub przed ^zaimkiem czcym:

^ j V ^ ^ ^ l7a 2yBCy la

dzie, lub
181.-

L I C Z S B N I . I I ,
Liczby arabskie s nastpujce:

Zero tumaczy si przez sowo

;^ . L i c z b y pisze si
w tym samym porzdku,jak europejskie,to znaczy od lewej ku
prawej:
I tak 1934 pisze si \ ^
856- A e> H , /. 27 - f V
Liczby dziesitne oddziela si od liczb caych zapomoc dwch
ukonych kresek: 7^6,35 - \j ^ jj a 4o,2

- i 13 5
t~

, . zwyczajne
.

Uamki
pisze si:

t'A --y23
^-pj-

Czsto zamiast umieci liczby no. linji pisania pisz je nad

linj, czc dwie litery sowa, do ktrego odnosz si owe
liczby:
, \ r 1yc c rok 1 9 ^4 ,
liczba 207 .
182 *-

LICZEBTOI GflTOE OD 1 DO 19.

R.mski

' R. eski"...... R.mski

^

i \

y_o
2

..
Kjj XIj

-y

?*
o'
-AXa
*.9-, 'M
uj

O .__ u c U

i o

s.

li

^
y y

J2

'

C L j L> ^

z
'

R. eski'

Lii *_
&

JJ ' <
liCT

o5V
s Z a ju U

, o kJ

^O ^

S_j \)ii

14

r"T y -

^
'v *j

/
^

W J

CJ-j j
y ' -r
'CU \ly

*f. y *? y ' ' O>

*
1

^ 1

j ^CjLiSL X.
_-i-> 5
'l
y .-.y_ yV - o -y y Vo y y,Cj
jJ M U C

J K jw A I

JJ

j-wje K_*-^t-4-j 6

_____ ___________ _______________ _________ ______ ,,_______

Jak wida z powyszego, cech charakterystyczn liczebni

kw od 5 dc lp jest to}. e rodzaj mski m a kocwk rodzaju
eskiego
% l ,
Wszystkie liczebniki od 1 do 10 odmienia Ei wedug 7-sec
deklinac ji/.l69/,z wyjtkiem sowa
KJ iSi].ktre, jako praw
dziwa liczba podwjne /dualis/, odmienia si wedug I?-tej
deklinacji /X72/.
o-'^
i ,
\
s - s .
/
Wida rwnie, z powyszego, e kady z pierwszych dzie
siciu liczebnikw gwnych m a osobn form*
Liczebniki natomiast od 11 do Ig, tworzy si^dodajc do

Biern,.Dope.:

sowa 10
lic zbniki od 1 do 9 .
Te liczebniki s zawsze nieodmienne,c wyjtkiem

' __ " 9.
JL^j,
ktre maj w bierniku i dopeniaczu:
4

O s *

Liczebniki od 11 do I 9 \7cznie maj

take form"osobn dla rodzaju mskiego i rodzaju eskiego.

Poczwszy od 20, w liczebnikach oznaczajcych dziesitki,set
ki i tysice, niema rnicy v/ rodzajach. Dziesitki otrzymuje
si przez dodanie kocwki liczby mnogiej prawidowej rodzaju
mskiego (j 3 i d o liczb 10 , % 4, 5j 6 ^7, 8,9 . "Sto" i "tysic" W y
raa si osobnemi sowami. Niema osobnego sowa n a rai jon;
dawniej mwiono? "tysic razy tysic"; obecnie uywaj sowa
francuskiego
I 85 .60 184 c

N A Z W DZIESITEK
Jf S *

"JO
"Sto" nazywa siiJU ,

O
"tysic"

(jj
^ ,w l.mn,

7 . h ) U u znaczeniu cisej liczby nie przyjmuje formy

liczby mnogiej; przyjmuje natomiast form liczby mnogie jj u zna

czeniu "Letka". Mona dowolnie czy w pimie sowo '<\j
z liczbami od 5 do 9 wcznie i pisa

ostatni sposb pisania jest chtniej uywany jako soro zoo

ne* Nazwy jednostek stoj zawsze przed nazwami,,dziesitek,
z ktremi cz si^ zapomoc. ^spjnika $ ^sj^Ls$
24 tuma
czy ai n4 i 20 "; c 3 '^ . ^ 9 9 tumaczy si "9 "i 9 C 1.
Naog dziesitki, setki i tysice wymawia si w tym sa
m y m porzdku,jak po polsku, dodajc spjnik midzy wsaystkiemi
'
r>
** ** s * s *
we>"
llczboiai rnych szeregwt,Npc : 1954?'
ki L - L S W g \\ 1
"tysic i dziewiset i cztery i trzydzieci",, *
Ilazwy rzeczy przy liczbach kadzie si w liczbie mnogiej
tylko od 5 do 10 wcznie; poczwszy od 1 1 w gr, nazwa rze
czy wyliczonych pozostaje zawsze w liczbie pojedynczej.
LICZEBNIKI PORZDKOWE.
185.- Liczebniki porzdkowe maj osobne formy tylko do 19-go
wcznie; poczwszy od 20-go w gr,uywa si tych samych sw
tak dla liczebnikw gtoiych, jak dla porzdkowych.

- 115 ~
LICZEBNIKI PORZDKOWE OD I-go do 19~r o
______R. mski
1 -y

R. eski_________ II.m s k i ______ Rodz. eilflki

' p>
<^ 3 H-y
91 ' f
'AJLjli 12 -y

0 3 *

<
U L*'

2-i

7J

'

-f

>-

>
li

Li 1.5
y
?-*, ' /

5y
6y

!/ 1^-y

**-*

v>

JH U

^ /

ta'

U , 17- y

jt 1 L a j

y ^ s . (Jj* lj

& ^ IS-y

9_y

J.

"

v ij Li-

l-y ^IwJf CJ-1^ ^-/'*-> 25^*x_c >^J 3

' s

8
y

"T.

lii

^ i'
^
\ s ^ \j
s J. y\'
y. ? 5
S-~C4li

jj

7 y

v>vJ,

" s, ^ I*
^ 15~y

^
Lii

i-Tjla
'
* JUisjE
L'

<3 ^ '

5~i
^-3r

y
jj

y*

jj jr***-1- &-*"--* L *

-r

'iiiii

J^-S/jj ti 1 9 -y

1 0 -y

Dwudziesty, trzydziesty mwi si w rodzaju mskim i e

skim ^ 9 ^ L _ e i
Po dziesitkach^sowo "pierwszy"
wyraa si przez

j t' w rodzaju mskim, a

js-Jj>Ls w rodzaju

j}r U *

' * Z'

eskim. Dwudziesty pierwszy mwi si w rodzaju mskim:

y
O Q
4
1 O -^9
' ^ j L s l *a rod 2 &3u eskim:
LICZEBNIKI UAMKOWE.

186.- Liczebniki uamkowe maj osobn form tylko do dzie

sitnej wcznie.
Uamki, w ktrych mianownik jest wyszy,anieli dzie
si,. wyraa si osobnym zwrotem tego rodzju^ Np.:
X
*
~~2 oddaje si przez: "jedna cz dwudziestu czterech czci'
Liczebniki uamkowe od
1
JJ

lub
1
ig

J,/.
^ L jut
3i

-* 5 ^-.
<c/^

iy- 6i* 1
O - J J .-
33

^ J"' 1
lp

^ do
93 3 *

>3

v lwb

<0

lub^"* '^-VAJ
*-'.
1^ * ^ *

?
* 1
y .5
>

^-ouj

6 f.
1
^-* *

lub

10

J
ZGODNCgg ROKU WEDUG KALENDARZA GREGORJAlfSKIEGO

Z ROKIETA HIDRY.
187.- Uwaamy za poyteczne podanie formuy, zapomoc ktrej
mona obliczy w przyblieniu + 1 rok hidry, odpowiadajcy
rokowi \7edug kalendarza gregoriaskiego, i naodwrts
a/ Aby znale rok hidry /H/,ktry odpowiada rokowi wedug ka
lendarza gregoriaskiego /G/, trzeba odj 622 od danego roku
gregoriaskiego i doda do otrzymanej rnicy 1/ 5 2 teje r
nicy. Np. rok 193 ^ ery chrzecijaskiej:
1954

622

1555 r.hidry.

m
H
32
b/ Przeciwnie, aby obliczy rok gregorjaski /G/,ktry odpowia
da jakiemu rokowi hidry /H/, naley doda do 622 liczb roku
hidry, pomniejszon o 1/25:
1555
H
622 + 1555 r 1954 ; Formua: 622 4 H =
G.
Formu a i

0 - 622 +

UWAGA.- A b y zrozumie zasady tej kalkulacji, naley przypom

nie sobie, c era hidry rozpoczyna si w r .6 2 2 ery chrzeci
jaskiej, t.j. w roku,
ktrym Mohammed opuci /
jjJj^/Mekk,
aby zamieszka w Medynie, i e 52 lata soneczne stanowi 55
lata ksiycowe, poniewa rok ksiycowy m a tylko 554 dni.
P A R T Y K U ! .
188.- Do partyku nale przyimki,sp jniki,przyswki i wykrzyk
niki. I jzyku arabskim jest mnstwo partyku,lecc wiolo z nich
jest rzadko uywanych. Podajemy niej list najczciej uywa
nych. H a czele listy podajemy partykuy,majce tylko jedn li
ter; po n ic h id partykuy, majce dwie litery, a wreszcie
partykuy,majce trzy i wicej liter.
"i
| czy?,
dla,aby,

PARTYKUY JEDNOLITEROWE.
<
z, ^
/przysiga/ na, 3 i,wic,
jak, <J do,

X
pewnie, 3 t* Kade z tych sw jednoliterowych po
>-

winno czy si w pimie ze sowem,ktrem rzdzi:

jedn rk /

jak gra

js ^ , z

i^j/.

Dwie partykuy ^ i 3 nie powinny si znajdowa na kocu linji,

poniewa uwaa si je za zczone z pierwsz liter sowa.

- 117 ktre po nich nastpuje.

Spjniki 3 i . 9 czsto graj rol znakw diaktrycznych;
JJ jest wic pewnego rodzaju przecinkiem,
natomiast jako
b y kropk, lub rednikiem. Ta ostatnia partykua prawie zawsze
zaznacza, e nastpuje m i a n a podmiotu przy przejciu od zda
nia, ktre j poprzedza do zdania, ktre po niej nastpuje.
PARTYKU! DWULITEROWE.
o
poniewa
r "i zy ti>.
& *\ e
O1
lub
O ^
0 to znaczy
<3
przeciwnie
lK
od, na

I<>''*
1 i j I nigdy
*/^
* tak

<cJ jeeli / e z Bprzysz/

ile?

mA

"

aby

pj

U nie
"
"
O
^
ju) jeeli,nawet
o ,
y o$
skrt z
odkd.

razem
e n

nie

od

nie /cz.przesz/

<J-n> czy?

PARTYKUY WICEJ ANIELI DBUITEROBE.

---pewnae
*

ku, do

*a i
C* i co dowlecz
15 i bdto

P li 1 przed
o~* i wczoraj
o .S

(j \) | teraz
0

ju

L' 0 !

<4

O <

^ pewnie

O ^ tylko
s t>"Z
tort*, t gdzie

I wszdzie,
gdzie

idzy
Cv-^Lf podczas gdy
y
pod
i-i potem, zatem
V. >
dopki,nawet

wwczas
U d oprcz
U 3 J bez
r O 'y
j a j powoli
oprcz

ii ^ jeeli nie to

\ e/przed rzeczow/

" " T.
<J Lsu przyjd tutaj i
J. o .
gdzie,poniewa
wszdzie, gdzie
> j ilekro,czsto
1+j ^ by moe, e

oznacza
czas przyszy
* &
f * Jl naprzeciw, obok

dopki

L^J kiedy/cz.przesz/

J vjj oprcz

1 3 r za kadym razem,
gdy
'e >>
si-U-J prosz

by moe

118

/ ^ t
x ^
. * 1 L s strze si od
n 0-t przeciw
O
i & ''
-\.Lc u, przy
po
^ o>
\^VJt jutro
> J L i poc zem
<
a * Ji
^ j tam
iia.4 tylko
'o
< O "?
J--j jak
-3 -S ponad, na

t_s-* jak tylko

<J-vS przed
J o fo^<
dawniej
p-ej tak

*
*1 * jak ten
> ^ *
-^Xi UL*) tam
jak
^ / r

jakto

V__]ak
O
J.^
'Aii pewnie ju

X1

y > v
(TrCj

lecz

vj

eby, poniewa

A)*J jeeli,to nie

Vr
byo
_c oprcz,
by moe, e
dlaczego?
oLv^J Daj Boe, aby

V 3 2 tyu
o
J V ^ J S 9 W czasie gdy

*5 *3 ?. w tym dniu

(_j \) poniewa, eby

d - 4 za kadym razem,
t* -x>
gdy
*AXj> w ten spoBobj tak
* x
C: ^ nieszczcie!
3

s~ufiE?3 8 Sfc

Trudno poda dokadne znaczenie, jakie przyjmuj party

kuy w rnych wypadkach; zaley to najczciej od czasownika,
obok ktrego si znajduj. Tylko sowniki zawieraj dokadne
wskazwki co do ich uycia.

00O 00---

r.
er

* S\Sj|

- 119 -

S P I S
_____
PR ZE D M O

R Z E C Z Y .

str,

W A ............... .................... . . III-IV

CZStf PIERWSZA.
CZYTANIE I PISANIEs alfabety litery uzupeniajce;
samogoski; znaki ortograficzne; litery sabe;
litery soneczne i ksiycowe; zgoski; akcent;
rodz jnik.
CZ DRUGA - ETYMOLOG JA.
CZCI M O W Y ....... .....................................
CZASOWNIK: podzia czasownikw; odmiana czasownikw
pierwotnych we wszystkich trybach; strona czyn
n a i bierna; formy pochodne; ich odmiana;imie sw i maBdar czasownikw pierwotnych i pochod
nych.
CZASOWNIKI CZTEROLITEROWE: ich odmiana;formy pochodne.
CZASOWNIKI NIEPRAWIDOWE: prawida czasownikw guchych; ich odmiana; tablica 10 form czasownikw
guchych w stronie czynnej i biernej.
CZASOWNIKI BAMZOYiE: prawida czasown. hamzowych; ich
odmiana; tablica 10 form w str.Jszynnej i b i e m .
CZASOWNIKI 0 LITERACH SABYCH: prawida czasown. podobnych; ich odmiana; formy pochodne w stronie
czynnej i biernej,oraz tablice 10 form.
CZASOWNIKI PUSTE: prawida czasownikw pustych; ich
odmiana we wszystkich trybych; formy pochodne
w Btronie czynnej i biernej i tablice 10 form.
CZASOWNIKI NIEDOSTATECZNE: prawida czasownikw n ie dostatecznych; ich odmiana we wszystkich trybach;
formy pochodne w stronie czynnej i biernej, a
take tablice 10 form.
CZASOWNIKI PODKftNIE NIEPRAWIDOWE...................
CZASOWNIKI U OM N E.......................................
CZASOWNIKI WYRAAJCE POCHWA I N A G A N ..............
CZASOWNIKI WYRAAJCE ZACHWYT.........................
CZASOWNIKI POTRJNIE NIEPRAWIDOWE...................

19
21

51
53
57
65
7
76

82
8j

84
84
84

 120
IMICHA: rzeczowniki odsowne /nctnina verbalia/ ;
j imiona, wyraajce jednokrotno czynnoci;
V indona, oznaczajce sposb c zynnoeci; insiona,
oznaczajce miejsce i czas czynnoci;ijaiona,
oznaczajce narzdzie; imiona, oznaczajce
rzemioso.
RZECZOilHIKI ODIMIENNE: /Ncmina ncsninali/: rzeczowniki, wyraajce jedno rzeczy; nazwy naczy;
rzeczowniki, wyraajce pojcia abstrakcyjne;
rzeczoraiiki zdrobniae.
PRZYMIOTNIKI............ ...........................
RODZAJE: tworzenie rodzaju eskiego.............
KODZAJ IMION: imiona rodzaju eskiego; imiona
dwurodzajowe.
LICZBY: dualis; liczba mnoga prawidowa rodzaju
mskiego i eskiego; liczba mno ga nieprawidotira.
IMICNA 17AS1.......................................
EEKLIHACJA...........................................
ZAIMKI: osobowej wskazujce; wzgldnej pytajne;
nieokrelone.
LICZEBNIKI: gwnej porzdkowe; uamkowe.........
PARTYKUY............................................

--- 00O 00-

Str.
85

9O

95
97
9?
99

105
106
IO 9
112
116

 ?*+

'n
- :j

.
u-..

V '- -

- :Vr
v

,t Spii
a'P>C''i-';'

'Wi

'' ': - ;
-.'
-:\-/i

' *'

r -o *6 i i m u M
r.
?' o

-.

Biblioteka lska w Katowicach

Id: 0030000115059

II 852213