Arkusz zawiera informacje

prawnie chronione do momentu

rozpoczcia egzaminu.

MBI
2015

UZUPENIA ZDAJCY
KOD

PESEL

miejsce
na naklejk

EGZAMIN MATURALNY Z BIOLOGII

POZIOM ROZSZERZONY
DATA: 7

maja 2015 r.
GODZINA ROZPOCZCIA: 14:00
CZAS PRACY: 180 minut
LICZBA PUNKTW DO UZYSKANIA: 60

Instrukcja dla zdajcego

1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 23 strony (zadania 122).
Ewentualny brak zgo przewodniczcemu zespou nadzorujcego
egzamin.
2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy kadym zadaniu.
3. Pisz czytelnie. Uywaj dugopisu albo pira tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
4. Nie uywaj korektora, a bdne zapisy wyranie przekrel.
5. Pamitaj, e zapisy w brudnopisie nie bd oceniane.
6. Na tej stronie oraz na karcie odpowiedzi wpisz swj numer PESEL
i przyklej naklejk z kodem.
7. Nie wpisuj adnych znakw w czci przeznaczonej dla egzaminatora.
8. Moesz korzysta z Wybranych wzorw i staych fizykochemicznych na
egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki, linijki oraz kalkulatora
prostego.

MBI-R1_1P-152
Ukad graficzny
CKE 2015

MBI
2015

Zadanie 1.
W tabeli cyfr 1 zaznaczono obecno, a cyfr 0 brak niektrych cech u przedstawicieli
wybranych gatunkw strunowcw. Obok tabeli zamieszczono drzewo filogenetyczne,
na ktrym literami AF oznaczono pewne grupy systematyczne strunowcw oraz zaznaczono
na gaziach (liniach filogenetycznych) cechy, ktre w rozwoju ewolucyjnym u przodkw
tych grup pojawiy si po raz pierwszy.

lancetnik

rekin

tuczyk

salamandra

lampart

CECHY

PRZEDSTAWICIELE

krgosup

szczki ze stawami

cztery koczyny
kroczne

owodnia

wosy

Na podstawie: Biologia, red. N.A. Campbell, Pozna 2012.

Zadanie 1.1. (01)

Wybierz z tabeli i zapisz poniej nazwy wszystkich przedstawicieli strunowcw
nalecych do grup oznaczonych na drzewie filogenetycznym literami C i E.
Grupa C: .......................................................................................................................................
Grupa E: .......................................................................................................................................

Zadanie 1.2. (01)

Podaj wszystkie widoczne na drzewie filogenetycznym grupy krgowcw, ktrych
wsplny przodek mia cztery koczyny kroczne. Zapisz oznaczenia literowe tych grup.
.......................................................................................................................................................
Zadanie 1.3. (01)
Zaznacz waciwe dokoczenie zdania.
Przedstawione drzewo filogenetyczne
A. dostarcza bezporednich dowodw ewolucji strunowcw.
B. jest rdem informacji o konwergencji strunowcw.
C. ukazuje tempo zmian ewolucyjnych u strunowcw.
D. przedstawia pokrewiestwa grup strunowcw.

Strona 2 z 23

MBI_1R

Zadanie 2. (02)
Podczas dowiadczenia wprowadzono do komrek wydzielniczych trzustki radioaktywne
aminokwasy, a nastpnie ledzono zmiany promieniotwrczoci. W okrelonych odstpach
czasu dokonywano pomiaru stopnia radioaktywnoci w wybranych organellach
komrkowych. Pocztkowo wykryto sygna radioaktywny pyncy z szorstkiej siateczki
rdplazmatycznej, ktry stopniowo si osabia wraz ze wzrostem promieniotwrczoci
aparatu Golgiego (diktiosomw). Po osigniciu pewnego poziomu sygna radioaktywny
aparatu Golgiego zacz male, a pojawi si w pcherzykach przemieszczajcych si
w kierunku bony komrkowej.
Na podstawie: L. Kyszejko-Stefanowicz, Cytobiochemia, Warszawa 2002.

Przedstaw przyczyny zmian (wzrostu i spadku) radioaktywnoci szorstkiej siateczki

rdplazmatycznej oraz aparatu Golgiego (diktiosomw). W odpowiedzi uwzgldnij
funkcj tych struktur.
Szorstka siateczka rdplazmatyczna: .........................................................................................
......................................................................................................................................................
Aparat Golgiego: .........................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 3. (01)
Podczas wysiku fizycznego w organizmie czowieka zachodz takie procesy fizjologiczne,
jak: zwikszone zaopatrywanie pracujcych mini w glukoz, kwasy tuszczowe i tlen,
eliminowanie nadmiaru ciepa z organizmu, usuwanie z mini produktw przemiany materii,
np. kwasu mlekowego i CO2. Procesy te moliwe s dziki zmianom w pracy komrek,
narzdw i ukadw. Przykady takich zmian (IIII) przedstawiono poniej.
I. rozszerzenie naczy krwiononych w skrze
II. wiksza czstotliwo i pogbienie oddechw
III. nasilone wychwytywanie glukozy i wolnych kwasw tuszczowych z krwi przez wkna
miniowe
Oce, czy w tabeli trafnie przyporzdkowano zmiany w pracy komrek, narzdw
i ukadw (IIII) do procesw fizjologicznych czowieka wykonujcego prac fizyczn
w pomieszczeniu o temperaturze pokojowej. Zaznacz T (tak), jeli przyporzdkowanie
jest prawidowe, albo N (nie) jeli jest nieprawidowe.
1. Eliminowanie nadmiaru ciepa z organizmu jest uatwione dziki I i II.
Usuwanie produktw przemiany materii, np. kwasu mlekowego i CO2,
z wkien miniowych do krwi jest moliwe dziki I i III.
Zaopatrzenie pracujcych wkien miniowych w odpowiedni ilo
3.
substratw oddychania tlenowego jest moliwe dziki II i III.
2.

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt

MBI_1R

1.1.
1

Strona 3 z 23

1.2.
1

1.3.
1

2.
2

3.
1

Zadanie 4.
Mitochondria i chloroplasty pochodz najpewniej od bakterii yjcych samodzielnie, ktre
zostay pobrane do wntrza komrki przodka organizmw eukariotycznych, ale nie zostay
strawione. W obydwu organellach dochodzi do syntezy ATP. Zgodnie z modelem
chemiosmozy, dziki transportowi elektronw przez przenoniki zwizane z bon,
protony (H+) s przepompowywane na jej drug stron: w mitochondriach z matriks
do przestrzeni midzybonowej, a w chloroplastach ze stromy do wntrza (wiata)
tylakoidu. W bon wbudowany jest enzym syntaza ATP, ktry wykorzystuje do swojego
dziaania powsta rnic ste H+. rda elektronw, przechodzcych przez przenoniki
acucha transportu elektronw, s rne w mitochondriach i w chloroplastach, ale istota
procesu chemiosmozy jest taka sama w obydwu organellach co przedstawiono
na poniszym schemacie.

Na podstawie: Biologia, red. N.A. Campbell, Pozna 2012.

Zadanie 4.1. (01)

Podaj jeden argument na rzecz endosymbiotycznego pochodzenia mitochondriw
i chloroplastw.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Strona 4 z 23

MBI_1R

Zadanie 4.2. (01)

Na podstawie podanych informacji oce prawdziwo stwierdzenia: Synteza ATP
w mitochondriach i chloroplastach zachodzi bezporednio w procesie
przepompowywania protonw (H+) podczas transportu elektronw przez przenoniki
acucha transportu elektronw. Odpowied uzasadnij.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 4.3. (01)
Okrel, czy transport protonw (H+) z matriks mitochondrium i stromy chloroplastu
jest aktywny, czy bierny. Odpowied uzasadnij, korzystajc z przedstawionych
informacji.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 4.4. (01)
Wyjanij, dlaczego zbyt wysoka temperatura moe doprowadzi do zatrzymania syntezy
ATP w mitochondriach i chloroplastach.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 4.5. (01)
Podaj, w ktrej fazie fotosyntezy (zalenej od wiata czy niezalenej od wiata)
powstaje i do czego jest nastpnie wykorzystywany ATP wytwarzany w chloroplastach
komrki rolinnej.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 4.6. (01)
Podaj jeden przykad powizania procesw metabolicznych zachodzcych
w chloroplastach z metabolizmem mitochondriw tej samej komrki rolinnej.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt

MBI_1R

4.1.
1

4.2.
1

Strona 5 z 23

4.3.
1

4.4.
1

4.5.
1

4.6.
1

Zadanie 5.
Na uproszczonym schemacie przedstawiono obieg azotu w przyrodzie, czyli cykl przemian
wolnego azotu czsteczkowego oraz jego zwizkw nieorganicznych (np. amoniaku,
azotanw(III) i (V)) i zwizkw organicznych (np. biaek). Istotn rol w obiegu azotu
odgrywaj bakterie.

Na podstawie: T. Umiski, Ekologia, rodowisko, przyroda, Warszawa 1995.

Zadanie 5.1. (01)

Na podstawie schematu oce, czy ponisze informacje dotyczce udziau organizmw
w kreniu azotu s prawdziwe. Zaznacz P, jeli informacja jest prawdziwa,
albo F jeli jest faszywa.
1.
2.
3.

Bakterie wykorzystuj obecne w rodowisku nieorganiczne

i organiczne zwizki azotowe.
Roliny pobieraj azot bezporednio ze rodowiska w postaci
azotanw(V), soli amonowych i azotu atmosferycznego.
Zwierzta uczestnicz w przemianie nieorganicznych zwizkw
zawierajcych azot w azotowe zwizki organiczne, np. w biaka.

Zadanie 5.2. (01)

Wybierz ze schematu jedn grup bakterii i przedstaw jej rol w przyswajaniu azotu
przez roliny.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 5.3. (01)
Ktra grupa bakterii uwzgldniona na schemacie wykorzystuje przemiany zwizkw
azotowych jako rdo energii koniecznej do syntezy wasnych zwizkw organicznych?
Podaj nazw tej grupy i nazw tego procesu.
Grupa bakterii: ...

Nazwa procesu:

Strona 6 z 23

MBI_1R

Zadanie 6.
Rak wtroby jest chorob, ktra moe mie wiele przyczyn. Jedn z nich jest wirusowe
zapalenie wtroby typu B, wywoane przez wirus HBV. Wirus ten przenosi si podczas
kontaktu z zakaon krwi lub pynami ustrojowymi i namnaa si w komrkach wtroby.
Wedug wiatowej Organizacji Zdrowia (WHO) znaczca cz ludzkoci jest zainfekowana
wirusem, ale u wielu ludzi zakaenie jest bezobjawowe i dochodzi do penego wyleczenia
poczonego z nabyciem odpornoci. Ze wzgldu na zmienno sekwencji DNA wirusa
wyrnia si kilka jego typw. WHO zaleca szczepienia przeciw HBV. W diagnostyce
zakae wirusem HBV stosuje si kilka metod:
I. metod serologiczn, w ktrej wykrywa si we krwi antygeny powierzchniowe wirusa;
II. metod serologiczn, w ktrej wykrywa si we krwi przeciwciaa przeciwko antygenom
wirusa;
III. metod, w ktrej wykorzystuje si jedn z technik inynierii genetycznej technik PCR.
Zadanie 6.1. (01)
Oce, czy sformuowane przez uczniw hasa propagujce szczepienia przeciw HBV
zawieraj informacje prawdziwe. Zaznacz P, jeli informacja jest prawdziwa,
albo F jeli jest faszywa.
1.
2.
3.

Naley zaszczepi si przeciw HBV, aby zmniejszy ryzyko

zachorowania na wirusowe zapalenie wtroby typu B.
Naley zaszczepi si przeciw HBV w celu zabezpieczenia si przed
wnikniciem wirusa HBV do organizmu.
Naley zaszczepi si przeciw HBV, poniewa dziki temu uniknie si
zachorowania na raka wtroby.

Zadanie 6.2. (01)

Okrel, za pomoc ktrej metody diagnostycznej (IIII) mona stwierdzi, e osoba
zdrowa, ktra nie bya szczepiona przeciw HBV, w przeszoci przesza wirusowe
zapalenie wtroby typu B. Odpowied uzasadnij.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 6.3. (01)
Podaj, ktr metod (IIII) naley zastosowa, aby mona byo z najwiksz
dokadnoci okreli typ wirusa HBV, ktry w badanej prbce krwi znajduje si
w bardzo maej iloci. Odpowied uzasadnij.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt

MBI_1R

5.1.
1

5.2.
1

Strona 7 z 23

5.3.
1

6.1.
1

6.2.
1

6.3.
1

Zadanie 7.
Skrtnic, ktra jest nitkowatym glonem zawierajcym spiralnie skrcony chloroplast,
umieszczono w roztworze zawierajcym zdolne do aktywnego ruchu bakterie tlenowe.
Wykonano trzy powtrzenia dowiadczenia (AC), ktre rniy si sposobem owietlenia
wybranej komrki skrtnicy:
zestaw A komrka skrtnicy bya owietlona wiatem biaym punktowo w dwch
miejscach (1 i 2)
zestaw B komrka skrtnicy bya owietlona rwnomiernie wiatem biaym
zestaw C komrka skrtnicy bya owietlona punktowo wiatem czerwonym
w miejscu (3) i zielonym w miejscu (4).
Kady z zestaww by zabezpieczony przed dostaniem si powietrza atmosferycznego
z zewntrz. Po pewnym czasie mona byo zaobserwowa charakterystyczne rozmieszczenie
bakterii wok komrek skrtnicy. Warunki i wyniki dowiadczenia zilustrowano
na poniszych rysunkach.
Zestaw A. ciemno

Zestaw B. wiato biae

Zestaw C. ciemno

Na podstawie: D.O. Hall, K.K. Rao, Fotosynteza, Warszawa 1999.

Zadanie 7.1. (01)

Wyjanij, czym jest spowodowany sposb rozmieszczenia bakterii przedstawiony
na rysunku B. W odpowiedzi uwzgldnij odpowiedni proces zachodzcy w komrce
skrtnicy.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 7.2. (02)
Spord podanych propozycji wybierz dwa waciwe sformuowania problemu
badawczego i dwa odpowiednio sformuowane wnioski dotyczce przedstawionych
dowiadcze. Wpisz numery tych propozycji w wyznaczone miejsca.
1. Wpyw barwy wiata na zachodzenie procesu fotosyntezy w komrkach skrtnicy.
2. W procesie fotosyntezy komrki skrtnicy wykorzystuj wiato o czerwonej barwie.
3. W ktrym obszarze komrki skrtnicy zachodzi proces fotosyntezy?
4. Badania nad wykorzystaniem wiata w procesie fotosyntezy.
5. W cytozolu skrtnicy nie zachodzi faza fotosyntezy zalena od wiata.
Problemy badawcze: .....
Wnioski: .......
Strona 8 z 23

MBI_1R

Zadanie 7.3. (01)

Oce, czy na podstawie przedstawionych dowiadcze mona stwierdzi, e bakterie
wykazuj fototaksj dodatni przemieszczaj si w kierunku wiata. Odpowied
uzasadnij, uwzgldniajc odpowiedni zestaw dowiadczalny.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 8.
Na rysunku przedstawiono jemio Viscum album. Jemioa jest ppasoytem o skrzastych,
zimozielonych liciach, wystpujcym gwnie na drzewach liciastych. Wytwarza biae,
lepkie jagody, zjadane przez ptaki i przenoszone z drzewa na drzewo. Nasiona przyklejaj si
do gazi. Z nasion kiekuj siewki. Wytwarzaj one charakterystyczne organy ssawki
wrastajce poprzez kor ywiciela a do tkanki, z ktrej czerpi wod i sole mineralne.

Na podstawie: http://biodidac.bio.uottawa.ca

Zadanie 8.1. (01)

Uzasadnij, e jemioa jest ppasoytem. W odpowiedzi uwzgldnij dwie przedstawione
w zadaniu cechy jej budowy.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 8.2. (01)
Podaj nazw tkanki przewodzcej ywiciela oraz nazw komrek tej tkanki, z ktrych
jemioa czerpie niezbdne substancje.
Nazwa tkanki przewodzcej: .......................................................................................................
Nazwa komrek: ..........................................................................................................................
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt

MBI_1R

7.1.
1

Strona 9 z 23

7.2.
2

7.3.
1

8.1.
1

8.2.
1

Zadanie 9.
Na schemacie przedstawiono wartoci cinie parcjalnych (prnoci) gazw oddechowych
w powietrzu atmosferycznym, w pcherzykach pucnych oraz we krwi naczy krwiononych.
Legenda:
PO cinienie parcjalne tlenu
2

PCO 2 cinienie parcjalne dwutlenku wgla (tlenku wgla(IV))

Na podstawie: E. McLaughlin, J. Stamford, D. White, Fizjologia czowieka. Krtkie wykady, Warszawa 2008.

Zadanie 9.1. (02)

Korzystajc z danych na schemacie, narysuj wykres supkowy porwnujcy cinienie
parcjalne tlenu i dwutlenku wgla w powietrzu pcherzykowym oraz we krwi ttnicy
pucnej i yy pucnej.

Strona 10 z 23

MBI_1R

Zadanie 9.2. (01)

Zaznacz na rysunku za pomoc strzaki kierunek przepywu krwi w naczyniu
wosowatym.
Zadanie 9.3. (01)
Uzupenij ponisze zdania tak, aby zawieray informacje prawdziwe. Podkrel
w kadym nawiasie waciwe okrelenie.
Wymiana gazowa pomidzy powietrzem pcherzykowym a krwi w naczyniach wosowatych
otaczajcych pcherzyk pucny zachodzi na drodze (dyfuzji / transportu aktywnego).
Poniewa cinienie parcjalne tlenu we krwi doprowadzanej do pcherzyka pucnego jest
(wysze / nisze) ni w pcherzyku pucnym, a cinienie parcjalne dwutlenku wgla w tej
krwi jest (wysze / nisze) ni w pcherzyku pucnym, tlen przenika z pcherzyka do krwi,
natomiast dwutlenek wgla przenika z krwi do pcherzyka pucnego.
Zadanie 9.4. (01)
Wyjanij, dlaczego wartoci cinienia parcjalnego tlenu we krwi ttnicy pucnej
s nisze ni wartoci cinienia parcjalnego we krwi yy pucnej. W odpowiedzi
uwzgldnij wymian tego gazu zachodzc w pucach oraz w tkankach organizmu.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 10. (01)
W tabeli przedstawiono wybrane czsteczki i komrki uczestniczce w zwalczaniu zakae.
Uzupenij tabel wpisz w miejsca oznaczone literami A, B, C i D odpowiednie rodzaje
odpornoci warunkowanej przez wymienione w tabeli czsteczki i komrki. Wybierz
je z poniszych:
nieswoista,

swoista,

komrkowa,

Rodzaje odpornoci

A. .

B.

C.

interferony
lizozym

fagocyty
komrki NK

D. ....

przeciwciaa

limfocyty Tc

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt

MBI_1R

humoralna.

9.1.
2

Strona 11 z 23

9.2.
1

9.3.
1

9.4.
1

10.
1

Zadanie 11.
Autonomiczny ukad nerwowy czowieka skada si z dwch dziaajcych antagonistycznie
czci: wspczulnej i przywspczulnej. W tabeli przedstawiono przykady efektw
oddziaywania autonomicznego ukadu nerwowego na wybrane narzdy trzech ukadw
narzdw w organizmie czowieka.

serce
gruczoy jelitowe
oskrzela (minie
oskrzelowe)

Efekt dziaania ukadu

przywspczulnego
wspczulnego
zmniejszenie czstoci skurczw zwikszenie czstoci skurczw
serca
serca
wzrost wydzielania
zmniejszenie wydzielania
enzymw trawiennych
enzymw trawiennych
zwenie oskrzeli

rozszerzenie oskrzeli

Zadanie 11.1. (01)

Podaj, do ktrej czci autonomicznego ukadu nerwowego wspczulnej
czy przywspczulnej odnosi si okrelenie uywane w sytuacji zagroenia: walcz lub
uciekaj. Odpowied uzasadnij, uwzgldniajc wybrany z tabeli przykad dziaania tego
ukadu w powizaniu z prac mini szkieletowych.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 11.2. (01)
Przedstaw, jakie znaczenie dla prawidowego funkcjonowania organizmu
ma antagonistyczne dziaanie obu czci autonomicznego ukadu nerwowego w sytuacji
wystpienia zagroenia i po jego ustpieniu.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 12.
Autosomalny allel (D), warunkujcy obecno w erytrocytach czynnika Rh (Rh+), dominuje
nad allelem (d) brak czynnika Rh (Rh). W tabeli przedstawiono pary rodzicw (AD)
o rnych grupach krwi pod wzgldem czynnika Rh.
A.
B.
C.
D.

kobieta
Rh
Rh
Rh+
Rh+

mczyzna
Rh
Rh+
Rh
Rh+

Zadanie 12.1. (01)

Podaj wszystkie moliwe pary genotypw rodzicielskich, przy ktrych prawdopodobiestwo
urodzenia dziecka majcego grup krwi Rh+ wynosi 100%. Zastosuj odpowiednie oznaczenia
alleli, ktre zostay podane w tekcie.
.......................................................................................................................................................
Strona 12 z 23

MBI_1R

Zadanie 12.2. (01)

Spord par rodzicw AD wybierz t, w przypadku ktrej moe wystpi choroba
hemolityczna noworodka, wywoana tzw. konfliktem serologicznym. Odpowied
uzasadnij, uwzgldniajc obecno Rh w erytrocytach dziecka i matki oraz moliwe
genotypy ojca.
...
...
...
Zadanie 13. (01)
U niektrych osb dochodzi do zaburze w wydzielaniu kortyzolu, ktry jest wytwarzany
z cholesterolu w korze nadnerczy. Przed rozpoczciem leczenia pacjenta wane jest ustalenie,
czy niedobr kortyzolu spowodowany jest niedoczynnoci przysadki w zakresie produkcji
ACTH (kortykotropiny), czy te przyczyn jest uszkodzenie komrek kory nadnerczy. W tym
celu przeprowadza si specjalny test z metyraponem inhibitorem enzymu, odpowiedzialnego
za ostatni etap produkcji kortyzolu z cholesterolu.
Oznacza si u pacjenta poziom ACTH i 11-deoksykortyzolu, nastpnie podaje si metyrapon,
i po okrelonym czasie znw oznacza si poziom obu substancji.
Na schemacie przedstawiono regulacj wydzielania kortyzolu oraz miejsce dziaania
metyraponu.

Na podstawie: Diagnostyka czynnociowa czowieka, pod red. W.Z. Traczyka, Warszawa 1999.

Zaznacz poprawne dokoczenie zdania.

Po podaniu metyraponu u pacjentw z niedoczynnoci kortykotropow przysadki
A. poziom ACTH i poziom 11-deoksykortyzolu znacznie wzrastaj.
B. poziom ACTH i poziom 11-deoksykortyzolu pozostaj bez zmian.
C. poziom ACTH pozostaje bez zmian, a poziom 11-deoksykortyzolu spada.
D. poziom ACTH wzrasta, a poziom 11-deoksykortyzolu pozostaje bez zmian.

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
MBI_1R

11.1.
1

Strona 13 z 23

11.2.
1

12.1.
1

12.2.
1

13.
1

Zadanie 14.
W siatkwce oka komrki fotoreceptorowe (prcikonone i czopkonone) zawieraj barwnik
wzrokowy, ktry skada si z absorbujcej wiato czsteczki retinalu, pochodnej witaminy A,
poczonej z biakiem opsyn. Kiedy barwnik pochania dostateczn ilo energii wietlnej,
zostaj zainicjowane przemiany fizykochemiczne retinalu, ktre prowadz do powstania
impulsw nerwowych w fotoreceptorach i ich przekazu z siatkwki do mzgu, co warunkuje
widzenie. Komrki prcikonone reaguj w niskich nateniach owietlenia, a czopkonone
w rednich i wysokich.
Siatkwka przystosowuje si do odbierania promieni wietlnych o rnym nateniu.
W zaadaptowanej do bardzo silnego wiata siatkwce przewaajca cz fotoreceptorw ma
rozoony barwnik wzrokowy i jest niepobudliwa. Adaptacja siatkwki do cakowitej
ciemnoci trwa ponad godzin. Dochodzi wtedy do resyntezy barwnika w fotoreceptorach.
Dziki temu jest odpowiednia ilo barwnika i minimalne natenie promieniowania
wietlnego moe by odbierane przez maksymaln liczb fotoreceptorw.
Na podstawie: W.Z. Traczyk, A. Trzebski, Fizjologia czowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej,
Warszawa 2007.

Zadanie 14.1. (01)

Uwzgldniajc mechanizm widzenia opisany w tekcie, wyjanij, dlaczego czowiek
po przejciu ze sonecznego miejsca do zacienionego pomieszczenia zaczyna dostrzega
zarysy przedmiotw dopiero po pewnym czasie.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 14.2. (01)
Wyka zaleno midzy niedoborem witaminy A w organizmie czowieka
a pogorszeniem widzenia po zmierzchu. W odpowiedzi uwzgldnij odpowiedni rodzaj
fotoreceptorw.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Strona 14 z 23

MBI_1R

Zadanie 15.
Na rysunku przedstawiono rolin wilca ziemniaczanego, znan pod nazw batat. Jest
to bylina powszechnie uprawiana w strefie midzyzwrotnikowej, na obszarach o wilgotnym
i ciepym klimacie. Bulwy korzeniowe tej roliny, cenione jako pokarm czowieka, zawieraj
du ilo skrobi oraz inne wglowodany, a take biaka, wiele witamin i skadnikw
mineralnych.

Na podstawie: Encyklopedia szkolna. Biologia, pod red. A. Urbanka, Warszawa 1999.

Zadanie 15.1. (01)

Okrel, do ktrej grupy rolin jednoliciennych czy dwuliciennych
najprawdopodobniej naley batat. Odpowied uzasadnij, podajc widoczne na rysunku
dwie cechy licia typowe dla tej grupy.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 15.2. (01)
Przedstaw funkcj korzenia batata, inn ni utrzymywanie roliny w podou
i pobieranie wody z solami mineralnymi. Uwzgldnij widoczne na rysunku
przystosowanie w budowie korzenia do penienia tej funkcji.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt

MBI_1R

14.1.
1

Strona 15 z 23

14.2.
1

15.1.
1

15.2.
1

Zadanie 16.
Przeprowadzono dowiadczenie badajce intensywno zachodzenia pewnego procesu
w liciu wybranej roliny. Poniej przedstawiono opis przebiegu dowiadczenia i uzyskane
wyniki.
Obie strony blaszki licia wybranej roliny zakryto suchymi papierkami kobaltowymi. Suchy
papierek kobaltowy ma kolor niebieski, natomiast wilgotny zmienia kolor na rowy.
Ogonek licia umieszczono w probwce z wod, na ktrej powierzchni naniesiono warstw
oleju. Trzeci taki sam papierek, zawieszono na statywie w pewnej odlegoci od licia. Cay
zestaw badawczy umieszczono pod szklanym kloszem, zapewniajc jednoczenie optymalne
warunki owietlenia i temperatury. W poniszej tabeli zamieszczono wyniki dowiadczenia.
Miejsce umieszczenia papierka
kobaltowego
1. dolna powierzchnia licia

Czas, po ktrym papierek kobaltowy zmieni

kolor na rowy
bardzo krtki

2.

grna powierzchnia licia

krtki

3.

papierek zawieszony na statywie

duszy ni w przypadkach 1. i 2.

Zadanie 16.1. (01)

Podaj nazw procesu zachodzcego w rolinie, ktrego efektem bya zmiana barwy
papierkw kobaltowych umieszczonych na liciu.
.......................................................................................................................................................
Zadanie 16.2. (01)
Podaj, w jakim celu pod kloszem umieszczono zawieszony na statywie papierek
kobaltowy. Odpowied uzasadnij.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 16.3. (01)
Poniej numerami IIV oznaczono opisy rozmieszczenia aparatw szparkowych w liciu,
a literami AC oznaczono przykady rodowisk ycia rolin.
Rozmieszczenie aparatw szparkowych w liciu
I. aparaty szparkowe wystpuj tylko na grnej powierzchni blaszki liciowej
II. duo aparatw szparkowych wystpuje w skrce dolnej, brak lub nieliczne aparaty
szparkowe w skrce grnej
III. aparaty szparkowe s obecne po obu stronach licia, ale wicej wystpuje na grnej
powierzchni blaszki liciowej
IV. brak aparatw szparkowych w skrce grnej i dolnej licia
rodowisko ycia rolin
A. wodne (li roliny wodnej cakowicie zanurzonej)
B. wodno-atmosferyczne (pywajcy li roliny wodnej, ktrego ogonek jest cakowicie
zanurzony, a blaszka ley na powierzchni wody)
C. ldowe (li roliny ldowej otoczony powietrzem atmosferycznym)
Strona 16 z 23

MBI_1R

Uzupenij ponisze zdanie. Wpisz w wyznaczone miejsca odpowiednie oznaczenia

wybrane spord opisw IIV i przykadw AC tak, aby powstaa informacja
prawdziwa.
Na podstawie wynikw dowiadczenia mona przypuszcza, e w liciu badanej roliny
(wybierz spord IIV) ...., a wic jest to li roliny yjcej
w rodowisku (wybierz spord AC) ..... .

Zadanie 17. (01)

Roliny dnia dugiego to roliny zakwitajce podczas pory roku, w ktrej dni s dusze
od pewnej krytycznej wartoci dugoci dnia. Roliny dnia krtkiego to roliny kwitnce
podczas dni krtszych od pewnej krytycznej wartoci. Przeprowadzono dowiadczenie,
ktrego celem byo okrelenie, czy u rolin wystpuje substancja powodujca zakwitanie,
ktra przy odpowiednim dla danej roliny fotoperiodzie pobudza pki do rozwoju w kwiaty.
W tym celu niekwitnc rolin dnia dugiego zaszczepiono na kwitncej rolinie dnia
krtkiego i poddano dziaaniu krtkiego dnia. Wynik dowiadczenia przedstawiono
na rysunku.

Na podstawie: Biologia, red. N.A. Campbell, Pozna 2012.

Opisz wynik dowiadczenia przedstawiony na ilustracji oraz przedstaw jego moliw

przyczyn, korzystajc z informacji podanych w tekcie i wasnej wiedzy.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
MBI_1R

16.1.
1

Strona 17 z 23

16.2.
1

16.3.
1

17.
1

Zadanie 18.
U groszku pachncego (Lathyrus odoratus) autosomalne allele (A) i (B) dwch rnych
genw koduj dwa enzymy odpowiedzialne za wytworzenie rowego barwnika patkw
kwiatw. Kady z tych enzymw katalizuje jeden z dwch etapw syntezy barwnika
rowego i brak nawet jednego z nich powoduje bia barw kwiatw. Skrzyowano dwie
biao kwitnce roliny, w wyniku czego w pokoleniu pierwszym (F1) otrzymano wycznie
roliny majce kwiaty rowe o genotypie AaBb, gdzie recesywne allele tych genw (a) i (b)
to zmutowane allele kodujce niefunkcjonalne enzymy. Kady z dwch genw
odpowiedzialnych za wytworzenie rowego barwnika kwiatw wystpuje w populacji
groszku w postaci dwch alleli.
Zadanie 18.1. (02)
Podaj wszystkie moliwe genotypy rolin o kwiatach biaych oraz podkrel wrd nich
dwa, ktrych skrzyowanie ze sob doprowadzi do uzyskania wycznie rolin
o kwiatach rowych.
.......................................................................................................................................................
Zadanie 18.2. (02)
Wykonaj krzywk genetyczn (szachownic Punnetta) i na jej podstawie okrel
fenotypy pokolenia drugiego (F2) powstaego po skrzyowaniu rolin o genotypach
AaBb. Podaj, w jakim stosunku liczbowym wystpuj fenotypy w pokoleniu F2.

Fenotypy w pokoleniu F2: ............................................................................................................

Stosunek liczbowy fenotypw F2: ................................................................................................
Zadanie 18.3. (01)
Oce, czy ponisze informacje dotyczce dziedziczenia barwy kwiatw u groszku
pachncego s prawdziwe. Zaznacz P, jeli informacja jest prawdziwa, albo F jeli jest
faszywa.
Kady z dwch enzymw niezbdnych do wytworzenia rowego
1. barwnika kwiatw u groszku pachncego kodowany jest przez allele
wielokrotne.

2.

Podwjne heterozygoty groszku maj fenotyp mieszany, czyli prezentuj

barwy kwiatw kadego z obojga homozygotycznych rodzicw.

3.

Cecha biaa barwa kwiatw groszku ujawnia si u osobnika bdcego

pojedyncz lub podwjn homozygot recesywn.

Strona 18 z 23

MBI_1R

Zadanie 19.
Czsteczka insuliny skada si z dwch rnych acuchw polipeptydowych A i B.
Wystpuj w niej trzy mostki dwusiarczkowe stabilizujce struktur czsteczki: jeden
w acuchu polipeptydowym A oraz dwa czce acuchy A i B. Pocztek sekwencji
kodujcej (znajdujcej si na nici nieulegajcej transkrypcji) genu kodujcego jeden
z acuchw polipeptydowych insuliny jest nastpujcy:
5 ATGGCCCTGTGGATGCGCCTCCTGCCCCTGCTGGCG 3.
Podczas eksperymentu uyto czynnika mutagennego, ktry w dwu przypadkach wywoa
delecje, tzn. transkrybowane mRNA byo pozbawione fragmentu sekwencji skadajcego si
z kolejnych nukleotydw. W wyniku translacji powstay acuchy polipeptydowe (1. i 2.)
o innej sekwencji aminokwasw ni w acuchu prawidowym.
I. przypadek polipeptyd 1. powsta na podstawie delecji 4 nukleotydw (od 10 do 13
nukleotydu sekwencji kodujcej wcznie)
II. przypadek polipeptyd 2. powsta na podstawie delecji 9 nukleotydw (od 10 do 18
nukleotydu sekwencji kodujcej wcznie).
Zadanie 19.1. (01)
Na podstawie tekstu uzasadnij, e czsteczka insuliny ma struktur III- i IV-rzdow.
Struktura III-rzdowa: .................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Struktura IV-rzdowa: .................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 19.2. (01)
Okrel, ktry polipeptyd (1. czy 2.) bdzie mia bardziej zmienion sekwencj
aminokwasw w porwnaniu z polipeptydem prawidowym. Odpowied uzasadnij.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 19.3. (01)
Podaj nazw czwartego aminokwasu w sekwencji prawidowego polipeptydu oraz nazw
czwartego aminokwasu w polipeptydzie 1. Przyjmij zaoenie, e w ich skad nie wchodzi
aminokwas kodowany przez kodon START.
Polipeptyd prawidowy: ...............................................................................................................
Polipeptyd 1: ................................................................................................................................
Zadanie 19.4. (01)
Okrel, czy opisane mutacje mogy by spowodowane dziaaniem kolchicyny, ktra jest
czynnikiem mutagennym blokujcym wrzeciono kariokinetyczne. Odpowied uzasadnij.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
MBI_1R

18.1.
2

18.2.
2

Strona 19 z 23

18.3.
1

19.1.
1

19.2.
1

19.3.
1

19.4.
1

Zadanie 20.
Ekologiczna nisza podstawowa gatunku, czyli nisza potencjalnie zajmowana przez ten
gatunek w warunkach optymalnych, jest czsto inna ni nisza zrealizowana, czyli
rzeczywista, zajmowana w danych warunkach abiotycznych i biotycznych. Aby sprawdzi,
czy na nisz ekologiczn wpywa konkurencja midzygatunkowa, badano dwa gatunki pkli
(skorupiaki osiade, obojnaki, rozmnaajce si m.in. przez zapodnienie krzyowe). Pkle te
wykazuj warstwowe rozmieszczenie na zalewanych wod skaach wzdu wybrzey Szkocji,
Chthamalus stellatus jest znajdowany wyej na skaach ni Balanus balanoides (rysunek A).
Po usuniciu przez badaczy B. balanoides z niektrych jego stanowisk okazao si,
e C. stellatus rozprzestrzeni si na tereny wczeniej zajmowane przez B. balanoides
(rysunek B).

B
Na podstawie: Biologia, red. N.A. Campbell, Pozna 2012.

Zadanie 20.1. (01)

Sformuuj wniosek dotyczcy wpywu konkurencji midzygatunkowej na nisz
ekologiczn Chthamalus stellatus. We wniosku uwzgldnij nisz zrealizowan
i podstawow.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 20.2. (01)
Oce, czy na podstawie opisu tego dowiadczenia i jego wynikw mona sformuowa
wnioski podane w tabeli. Zaznacz T (tak), jeli wniosek wynika z tego dowiadczenia,
albo N (nie) jeli z niego nie wynika.
1.
2.
3.

Zrnicowanie nisz zrealizowanych Chthamalus stellatus i Balanus

balanoides pozwala na koegzystencj populacji obu gatunkw
w biocenozie.
Usunicie Chthamalus stellatus z jego stanowiska spowoduje,
e Balanus balanoides zajmie wysze partie ska.
Chthamalus stellatus ma szeroki zakres tolerancji, a Balanus
balanoides ma wski zakres tolerancji.

Zadanie 20.3. (01)

Korzystajc z podanych informacji, przedstaw jedn korzy, jak odnosz pkle
z ycia w skupiskach.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Strona 20 z 23

MBI_1R

Zadanie 21.
Informacja 1.
Roliny misoerne wystpuj zwykle w siedliskach ubogich w skadniki pokarmowe. Ich
systemy korzeniowe s sabo wyksztacone. W toku ewolucji misoerno pojawiaa si
wrd rolin kilkakrotnie, niezalenie od siebie. S trzy odrbne rodziny rolin
dzbankowatych, ktrych przedstawiciele wyksztacaj dzbanki: Sarraceniaceae, rosnce
w pnocnej i poudniowej Ameryce, Nepenthaceae w Azji oraz Cephalotaceae w Australii.
Rodziny te nie s ze sob blisko spokrewnione, ale wszystkie wyksztacaj, z fragmentu lub
caego licia, podobnie wygldajce puapki w ksztacie dzbanka. W dzbankach zbiera si
woda deszczowa, w ktrej, w najprostszym przypadku, zapane zwierzta topi si i ulegaj
strawieniu z udziaem wystpujcych w nich bakterii. Bardziej wymylne dzbanki same
wydzielaj do wntrza enzymy trawienne.
Na podstawie: A.J. Lack, D.E. Evans, Krtkie wykady. Biologia rolin, Warszawa 2005.

Informacja 2.
Jeden z gatunkw z rodziny Nepenthaceae dzbanecznik dwuostrogowy (N. bicalcarata) jest
kolonizowany przez mrwki z gatunku Camponotus schmitzi, ktre ywi si jego nektarem
oraz owadami wpadajcymi do dzbankw. Wycignicie ofiary z dzbanka moe trwa nawet
do 12 godzin i w tym czasie mrwki zostawiaj w dzbanku bogate w azot odchody.
Zauwaono, e wyawiane s gwnie najwiksze ofiary, a ich niezjedzone szcztki trafiaj
z powrotem do dzbanka. Roliny pozbawione mrwek s skarlae. Mrwki te gnied si
wycznie na N. bicalcarata i tylko wyjtkowo s znajdowane na innych rolinach.
Na podstawie: encyklopedia.naukowy.pl

Zadanie 21.1. (01)

Uzupenij tabel wpisz w kadym z jej wierszy waciw nazw zalenoci
midzygatunkowych. Wybierz je z poniszych:
konkurencja,

drapienictwo,

pasoytnictwo,

Zestawienie organizmw

mutualizm.

Zalenoci midzygatunkowe

1. dzbaneczniki schwytane owady

2. mrwki C. schmitzi dzbanecznik dwuostrogowy
Zadanie 21.2. (01)
Na podstawie przedstawionych informacji okrel, czy dzbankowate puapki u opisanych
rolin misoernych s przykadem konwergencji, czy dywergencji. Odpowied uzasadnij.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 21.3. (01)
Wyjanij, dlaczego dzbaneczniki dwuostrogowe yjce bez mrwek maj mniejsze
rozmiary ciaa. W odpowiedzi uwzgldnij informacje dotyczce warunkw ycia
dzbanecznikw.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
MBI_1R

20.1.
1

20.2.
1

Strona 21 z 23

20.3.
1

21.1.
1

21.2.
1

21.3.
1

Zadanie 22.
Gatunek uznaje si za zagroony, kiedy jego populacje maj bardzo ma liczebno.
W rezerwacie Gombe w Tanzanii yje okoo 100 szympansw. Liczba tych zwierzt,
wystpujcych w lasach rwnikowych na obszarze kilku pastw afrykaskich, drastycznie si
zmniejsza. Przyczynami s m.in. kurczenie si terenw lenych i nielegalne polowania.
Naczelne wykazuj te podatno na choroby zakane typowe dla ludzi. Gdy wic firmy
zajmujce si wyrbem lasu coraz gbiej penetruj dungl, ronie prawdopodobiestwo
rozprzestrzeniania si infekcji niebezpiecznych dla ycia szympansw. W celu ochrony
szympansw podjto nastpujce dziaania: otoczono rezerwat kordonem zieleni, utworzono
migracyjne korytarze lene prowadzce z rezerwatu do innych lasw tropikalnych
zamieszkaych przez niewielkie populacje szympansw, ograniczono napyw turystw,
zabroniono turystom zbliania si do tych zwierzt. Do rezerwatu nie s wpuszczane nawet
lekko zainfekowane i kaszlce osoby.
Na podstawie: K. Wong, Jane z afrykaskiej dungli, wiat Nauki, nr 1, 2011.

Zadanie 22.1. (01)

Wyjanij, dlaczego istnienie populacji szympansw o maej liczebnoci jest zagroone.
W odpowiedzi uwzgldnij podoe genetyczne tego zjawiska.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 22.2. (01)
Podaj, ktre z wymienionych dziaa dotyczcych ochrony szympansw ma na celu
zwikszenie rnorodnoci genetycznej populacji z rezerwatu Gombe. Odpowied
uzasadnij.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt

Strona 22 z 23

22.1.
1

22.2.
1

MBI_1R

BRUDNOPIS (nie podlega ocenie)

MBI_1R

Strona 23 z 23