XXIV OGLNOPOLSKIE

WARSZTATY PRACY PROJEKTANTA KONSTRUKCJI

BESKIDY

WISA, 17 20 marca 2009 r.

KRAKW

Walery KOTLICKI1

PROJEKTOWANIE POSADOWIE BEZPOREDNICH WG EC 7

1. Wstp
Przedmiotem referatu s zasady projektowania posadowie bezporednich konstrukcji
obiektw budowlanych wg normy EN 1997-1, oznaczanej w dalszej czci w skrcie EC 7-1.
Oglne zasady projektowania konstrukcji, obowizujce we wszystkich Eurokodach, zawarte
s w normie PN-EN 1990 [1]. EC 7-1 zawiera zasady projektowania konstrukcji na
szczeglny rodzaj oddziaywa, jakim s oddziaywania geotechniczne.
Przy opracowywaniu referatu opierano si na tekcie normy PN-EN 1997-1[2],
stanowicej oficjalne tumaczenie wersji angielskiej normy EN 1997-1. Norma ta zostaa
wydana przez PKN w roku 2008.
Norma PN-EN 1997-1 skada si z 12 rozdziaw i 9 zacznikw, oznaczonych literami
A J. Pierwszych 5 rozdziaw zawiera zasady oglne projektowania geotechnicznego.
Pozostae rozdziay zawiej zasady rozwizywania konkretnych zada geotechnicznych.
Zacznik A (normatywny) zawiera zalecane wartoci czciowych wspczynnikw
bezpieczestwa do stanw granicznych nonoci. Pozostae zaczniki (informacyjne)
zawieraj gwnie przykady zalecanych metod oblicze.
Zakres referatu ogranicza si do omwienia wymaga i zalece zawartych w rozdziale 6
normy PN-EN 1997-1 Fundamenty bezporednie . Omawiany rozdzia nie obejmuje
wszystkich zagadnie zwizanych z projektowaniem posadowie bezporednich. Zasady
postpowania w pewnych przypadkach szczeglnych, zawarte w innych rozdziaach normy,
s w referacie tylko akcentowane.
W referacie starano si omwi przede wszystkim rnice pomidzy zasadami
projektowania fundamentw bezporednich wg PN-81/B-03020[5], stosowanej obecnie w
omawianym zakresie w praktyce krajowej, a wymaganiami PN-EN 1997-1.
Poniewa norma PN-EN 1997-1 nie jest jeszcze powszechnie znana , w referacie podano
zalecane w normie algorytmy oblicze, stosowane w projektowaniu fundamentw
bezporednich. Numery powoanych wzorw oraz punktw normy pisano w nawiasach
klamrowych{ }, wasn numeracj wzorw w nawiasach zwykych ( ). Zgodnie z zasadami
przyjtymi w Eurokodach, jeeli w oznaczeniu powoanego punku wystpuje litera P, to
oznacza to, e jest to regua od ktrej nie ma odstpstwa, np. {6.1(1)P}. Numery punktw
zawierajcych tylko zalecenia oznaczane s bez litery P.

Mgr in. Instytut Techniki Budowlanej - Warszawa

205

2. Oglna charakterystyka rozdziau 6 i zalecanych w nim metod projektowania

2.1 Zakres i zawarto
W EC 7, do posadowie bezporednich zalicza si {6.1.(1)P}: posadowienie na stopach,
awach i pycie (rys. 1a, b, c).
a)

b)

c)

d)

=0

Rys. 1. Schematy posadowie konstrukcji, zaliczane w EC 7 do posadowie bezporednich

a) na stopach,

b) na awach,

c) na pycie,

d) na pytkich studniach

Zezwala si rwnie na stosowanie analogicznych zasad projektowania do niektrych

typw fundamentw gbokich jak np. studnie i kesony (rys. 1d). Mona si domyli, e
chodzi tu o fundamenty niezbyt gbokie, w ktrych wpyw tarcia na pobocznicy mona
pomin.
Z powyszych uwag wynika, e zakres rozdziau 6 jest analogicznych jak normy [5],
w ktrej do fundamentw bezporednich zalicza si fundamenty przekazujce obcienie
z konstrukcji na podoe wycznie poprzez podstaw.
W rozdziale 6, wyodrbniono nastpujce zagadnienia:
Stany graniczne {6.2},
Oddziaywanie i sytuacje obliczeniowe {6.3},
Zagadnienia projektowe i wykonawcze {6.4},
Sprawdzenie stanw granicznych nonoci {6.5},
Sprawdzenie stanw granicznych uytkowalnoci {6.6},
Fundamenty na skale {6.7},
Projektowanie konstrukcji fundamentw {6.8},
Przygotowanie podoa {6.9}.
Poza tym z posadowieniem bezporednim wi si nastpujce zaczniki do normy:
Zacznik A Wspczynniki czciowe i korelacyjne do stanw granicznych nonoci
i zalecane ich wartoci,
Zacznik D - Przykad analitycznej metody obliczania nonoci podoa,
Zacznik E - Przykad p empirycznej metody szacowania nonoci podoa,
Zacznik F - Przykadowe metody oceny osiada ,
Zacznik G - Przykad metody wyznaczania nonoci fundamentw bezporednich na
skaach,
Zacznik H - Wartoci graniczne odksztace konstrukcji i przemieszcze fundamentw.
Jak wspomniano we wstpie zacznik A jest normatywny, pozostae zaczniki s
informacyjne.

206

2.2. Kategorie geotechniczne

W odrnieniu od polskich norm, ktre przewiduj jedn metod projektowania dla
wszystkich obiektw, w EC 7 w oglnych zasadach projektowania geotechnicznego wymaga
si rozrnienia: prostych przypadkw, ktre mona bezpiecznie rozwiza w oparciu
jakociowe badania gruntu i dowiadczenie (tzw. kategoria geotechniczna 1) od pozostaych.
Pozostae zaleca si dzieli na dwie grupy: przypadki standardowe (kategoria geotechniczna
2) i skomplikowane (kategoria geotechniczna 3).
Zalecany w EC 7 podzia znalaz ju swj wyraz w Rozporzdzeniu Ministra Spraw
Wewntrznych i Administracji [6].
Zgodnie z zasadami oglnymi EC 7-1, podane w rozdziale zasady projektowania
fundamentw bezporednich dotycz obiektw kategorii 2 i 3. W odniesieniu do obiektw
kategorii 1, EC 7 dopuszcza stosowanie uproszczonych procedur postpowania. Ustalenie
tych procedur pozostawia si poszczeglnym krajom.
Trudno powiedzie obecnie, w jakim kierunku w odniesieniu do kategorii
geotechnicznej 1, pjd ustalenia krajowe. Poprzednie wersje EC 7 dopuszczay stosowanie
w obiektach tej kategorii projektowanie fundamentw bezporednich w oparciu o tzw.
naprenia dopuszczalne, tj. naciski przy ktrych mona wykluczy przekroczenie oporu
granicznego podoa jak i wystpienia nadmiernych osiada. Z opracowania [9] wynika, e
z moliwoci tej skorzystano w Niemczech, w ktrych projektowanie fundamentw
bezporednich w oparciu o naprenia dopuszczalne byo tradycj.
Zalecany w EC 7 podzia na kategorie geotechniczne w zasadach projektowania
fundamentw bezporednich zawartych rozdziale 6, podobnie jak i w dalszych rozdziaach,
nie znajduje swego odbicia. Ten stan rzeczy sugeruje, e podane metody projektowania
fundamentw bezporednich s wystarczajce do projektowania fundamentw obiektw
kategorii 2 i 3, co nie jest w peni prawdziwe.
Podane w rozdziale 6 zasady projektowania fundamentw bezporednich dotycz
w zasadzie obiektw kategorii 2, posadowionych na tradycyjnych fundamentach
w powszechnie wystpujcych warunkach gruntowych. Skomplikowanych przypadkw
posadowie bezporednich jak i posadowie na szczeglnych terenach (np. tereny grnicze)
lub w szczeglnych warunkach (np. grunty zapadowe) podane w rozdziale 6 procedury
postpowania nie obejmuj.
Do skomplikowanych przypadkw posadowie bezporednich przepisy niemieckie [9]
zaliczaj:
posadowienie na pycie w obrbie ktrej wystpuje istotne zrnicowanie sztywnoci
podoa,
posadowienie w bezporednim ssiedztwie obiektw wraliwych na nierwnomierne
osiadania,
posadowienie konstrukcji obiektu czciowo bezporednio a czciowo na palach,
posadowienie mieszane na palach z uwzgldnieniem pracy fundamentw
bezporednich.
Projektowanie posadowie w wymienionych wyej przypadkach, ktre powinny by
zaliczone do kategorii geotechnicznej 3, wymaga spenienia dodatkowych wymaga lub
stosowania procedur obliczania, ktrych EC 7 nie okrela.
2.3. Metody projektowania
W odniesieniu do obiektw kat. 2 i 3 przyjte w rozdziale 6 zasady projektowania
fundamentw bezporednich wynikaj z oglnych zasad projektowania konstrukcji zawartych
w normie [1].
207

Podstawowym wymaganiem jest takie zaprojektowanie fundamentw, aby w wyniku

dziaajcych na konstrukcj oddziaywa, w zakadanym projektowym czasie jej uytkowania
z odpowiednim stopniem niezawodnoci w podou i konstrukcji nie wystpiy stany
graniczne nonoci lub uytkowalnoci.
Podstawow metod projektowania jest metoda projektowania na podstawie oblicze
(metoda analityczna). Metoda ta polega na wykazaniu, e przy przyjtym rozwizaniu
fundamentw, w kadej dajcej si przewidzie sytuacji obliczeniowej nie wystpi stan
graniczny. W obliczeniach zaleca si rozrnia sytuacje trwae, przejciowe i wyjtkowe.
Przyjt w Eurokodach metod zapewnienia konstrukcji odpowiedniej niezawodnoci
jest metoda stanw granicznych z wykorzystaniem czciowych wspczynnikw
bezpieczestwa. Metoda ta w odrnieniu od wielu pastw Unii jest stosowana w naszej
praktyce od lat. Zasady wykonywania oblicze wg tej metody s znane i nie wymagaj
komentarza. Naley jednak doda, e w projektowaniu geotechnicznym wg EC 7 metoda ta
stosowana jest w pewnej zmodyfikowanej formie. Rnice omwiono w dalszej czci
referatu.
Dla przypadkw, w ktrych ustalenie modelu obliczeniowego podoa nie jest moliwe
lub mona je uzna za niepotrzebne EC 7 dopuszcza stosowanie innych wariantw metody
analitycznej, polegajcych na okreleniu reakcji podoa (nonoci, osiada) w inny sposb:
a) metodami p empirycznymi (na podstawie bada polowych i odpowiedniej korelacji),
b) na podstawie wartoci (normatywnych) okrelonych odpowiednimi przepisami.
Z zastosowaniem obecnie metody a) bd problemy, bo zalecane w EC 7 jak i EN 19972 korelacje bd wymagay kalibracji dla naszych warunkw gruntowych jak i okrelenia
zakresu stosowania tych korelacji.
Metoda b) zalecana jest w EC 7 do projektowania posadowie na skaach. Polega ona na
sprawdzeniu, czy nacisk wywierany przez fundament na podoe nie przekracza nacisku
normatywnego. Zalecane wartoci naciskw normatywnych podano w EC 7, w zaczniku G.
Oprcz metody analitycznej EC 7 dopuszcza stosowanie rwnie dwch innych metod:
projektowania w oparciu o prbne obcienia i badania modelowe,
metod obserwacyjn.
W rozdziale 6 przy projektowaniu fundamentw bezporednich, stosowanie tych metod
nie jest przewidywane.
2.4. Stany graniczne w projektowaniu fundamentw bezporednich {6.2}
W EC 7 wymaga si, aby w projektowaniu posadowie bezporednich, rozpatrzy
moliwo wystpienia nastpujcych stanw granicznych {p. 6.2}:
a) utrata oglnej statecznoci podoa pod obiektem
b) wyczerpanie nonoci na skutek przebicia lub wypierania,
c) utrata statecznoci na skutek przesunicia (polizg),
d) czna utrata statecznoci podoa i zniszczenie konstrukcji,
e) zniszczenie konstrukcji na skutek przemieszczenia fundamentu,
f) nadmierne osiadania,
g) nadmierne wypitrzenie spowodowane pcznieniem, przemarzaniem lub innymi
przyczynami,
h) niedopuszczalne drgania.
Pierwszych pi stanw granicznych (a f) zlicza si do stanw granicznych nonoci.
Pozostae stany graniczne s stanami granicznymi uytkowalnoci.

208

Wyodrbnione powyej stany graniczne nonoci zalicza si w EC 7 do grupy stanw

granicznych GEO, obejmujcych stany graniczne zwizane z utrat przez podoe nonoci
lub wystpienia znacznych przemieszcze podoa, powodujcych odksztacenia konstrukcji
zagraajce jej bezpieczestwu.
Podstawowy wpyw na projektowanie fundamentw bezporednich maj stany graniczne
nonoci opisane w pozycji b) i c). Maj one istotny wpyw na gboko posadowienia
obiektu i decyduj z reguy o rodzaju i wymiarach fundamentw. Z koniecznoci
zabezpieczenia podoa przed moliwoci wystpienia tych stanw granicznych mamy do
czynienia w kadym przypadku posadowienia obiektu. Dlatego te stany graniczne w dalszej
czci referatu okrelono mianem podstawowych.
Konieczno rozpatrzenia w projektowaniu pozostaych stanw granicznych dotyczy
przypadkw szczeglnych.
Stan graniczny d), polegajcy na cznym zniszczeniu konstrukcji i podoa, nie znajduje
w normie adnego komentarza. Nie jest zrozumiae z jakim przypadkiem wystpienie takiego
stanu granicznego jest powizane. W praktyce wystpienie stanw granicznych podoa a), b)
lub c) jest rwnoznaczne z powstaniem w konstrukcji uszkodze o charakterze awaryjnym.
Moliwo wystpienia stanw granicznych nonoci konstrukcji w wyniku nadmiernych
przemieszcze podoa, wie si przede wszystkim z posadowieniem obiektu na
szczeglnych terenach (dziaalnoci grniczej) lub w specyficznych warunkach gruntowych
(grunty zapadowe, kras).
Stosowane w praktyce metody zabezpieczenia konstrukcji przed skutkami znacznych
przemieszcze podoa polegaj gwnie na odpowiednim zaprojektowaniu konstrukcji
(podzia konstrukcji dylatacjami, odpowiednie usztywnienie ukadu). Na wymiarowanie
fundamentw oddziaywania te maj may wpyw.
W zakoczeniu naley doda, e przy projektowaniu posadowie bezporednich
w szczeglnych przypadkach, moe zachodzi konieczno rozwaenia i innych stanw
granicznych nonoci ni wymienionych w rozdziale 6. Do tych stanw granicznych zalicza
si:
utrata statecznoci konstrukcji (na wypr) spowodowanej cinieniem wody ( stan
graniczny oznaczony w EC 7-1 jako UPL),
wypitrzenie hydrauliczne lub przebicie hydrauliczne spowodowane spadkiem
hydraulicznym (stan graniczny typu HYD).
Rozwaenie stanu granicznego UPL niezbdne jest przy posadowieniu konstrukcji
poniej poziomu zwierciada wody gruntowej.
Rozwaenie stanu granicznego HYD niezbdne jest w przypadku posadowienia budynku
poniej piezometrycznego poziomu wody gruntowej.
Zasady sprawdzania konstrukcji z uwagi na stan graniczny UPL podane s w p.
{2.4.7.4}, a podoa na HYD w rozdz. 10.
Spord stanw granicznych uytkowalnoci podstawowe znaczenie przy projektowaniu
fundamentw ma rozwaenie wielkoci osiada. W szeregu przypadkach, opisanych
w dalszej czci, przy naciskach dopuszczalnych z uwagi na nono podoa, mog
wystpowa nadmierne przemieszczenia lub odksztacenia konstrukcji z uwagi na warunki jej
uytkowania. Rozwaenie moliwoci wystpienia tego stanu granicznego niezbdne jest
z reguy w kadym przypadku projektowania fundamentw bezporednich.
Konieczno rozpatrzenia pozostaych stanw granicznych uytkowalnoci dotyczy
przypadkw szczeglnych, dziaania na fundament istotnych obcie dynamicznych (np.
fundamenty pod maszyny) lub przypadkw gdy posadowienie fundamentw poniej
gbokoci przemarzania lub zmian wilgotnoci gruntw pczniejcych nie jest moliwe.

209

3. Oddziaywania i sytuacje obliczeniowe {6.3}

W przyjtych w EC 7 zasadach wykonywania oblicze sprawdzajcych wymaga si
rozrnienia:
oddziaywa konstrukcyjnych
oddziaywa geotechnicznych.
Pod pojciem oddziaywa konstrukcyjnych rozumie si podstawowe obcienia
uwzgldniane w projektowaniu konstrukcji, jak np. ciar wasny, obcienia uytkowe
i technologiczne, nieg, wiatr.
W EC 7 do oddziaywa
geotechnicznych zalicza si oglnie oddziaywania
przekazywane na konstrukcj przez grunt i wod gruntow lub powierzchniow.
Typowymi oddziaywaniami geotechnicznymi s: ciar gruntu, parcie gruntu i parcie
wody, cinienie spywowe. Do oddziaywa geotechnicznych zalicza si jednak rwnie
parcie gruntu od obcie naziomu, bo obcienie te przekazuj si na konstrukcj przez
grunt.
Peen zestaw oddziaywa geotechnicznych, majcych zastosowanie w projektowaniu
geotechnicznym podany jest w zasadach oglnych projektowania {p. 2.4.2(4)} por. referat
prof. L. Wysokiskiego. Ukad oddziaywa geotechnicznych, uwzgldnianych
w projektowaniu fundamentw bezporednich jest znacznie skromniejszy. Oddziaywania te
omwiono w dalszej czci referatu.
Analogicznie jak w polskich normach PN, w Eurokodach przy sprawdzaniu stanw
granicznych stosuje si obliczeniowe wartoci obcie. Wartoci te ustala si z zalenoci:
dla obcie staych
Gd = Gk / G

(1)

Qd = Qrep / Q

(2)

Qrep = Qk

(3)

dla obcie zmiennych

gdzie:
Gk, Qk - symbol wartoci charakterystycznej obcie staych , zmiennych,
Qrep - symbol reprezentacyjnej wartoci obcie zmiennych,

- wspczynnik dla wartoci kombinacyjnej obcienia zmiennego.

Wartoci charakterystycznych obcie konstrukcyjnych ustala si wg zasad podanych
w EC 1.
Wartoci charakterystyczne oddziaywa geotechnicznych naley ustala wg EC 7.
Zgodnie z zasadami oglnymi normy PN-EN 1990 {p. (3)P} analizowane stany
graniczne naley odnosi do wybranych, dajcych si przewidzie sytuacji obliczeniowych.
W EC 7, analogicznie jak w naszych normach rozrnia si sytuacje obliczeniowe: trwae,
przejciowe i wyjtkowe.
W projektowaniu fundamentw, podobnie jak i przy projektowaniu caej konstrukcji
obiektu, do sytuacji obliczeniowej trwaej zalicza si normalne warunki pracy
fundamentw, zakadane dla fazy eksploatacji obiektu.
Do sytuacji przejciowych wymagajcych rozwaenia zalicza si warunki pracy
fundamentw w fazie budowy oraz w razie potrzeby szczeglne warunki pracy fundamentw,
ktre mog wystpi np. przy generalnych remontach (przecienie fundamentu, odkopanie)
lub prbach szczelnoci zbiornikw.

210

W EC 7 nie przewiduje si w zasadzie koniecznoci rozpatrywania sytuacji

wyjtkowych. Natomiast w komentarzu do normy [8], wskazuje si, e w pewnych
przypadkach rozwaenie takich sytuacji jest uzasadnione. Do przypadkw tych zalicza si:
powd, w przypadku obiektw posadowionych na terenach zalewowych,
awari drenau usytuowanego pod fundamentami obiektu,
awari duego wodocigu, przebiegajcego w bliskim ssiedztwie fundamentw.
Kombinacje obcie, miarodajnych do sprawdzania stanw granicznych
w poszczeglnych sytuacjach obliczeniowych, naley ustala wg zasad podanych
w PN-EN 1990.
Analogicznie jak w naszej praktyce miarodajne do sprawdzania stanw granicznych
nonoci s kombinacje obcie obliczeniowych, przy sprawdzaniu stanw granicznych
uytkowalnoci- kombinacje obcie charakterystycznych.
4. Zagadnienia projektowe {6.4}
4.1. Gboko posadowienia
Przy ustalaniu gbokoci posadowienia fundamentw wymaga si {p. 6.4}
uwzgldnienia nastpujcych czynnikw:
osignicie odpowiednio nonego podoa,
gboko, powyej ktrej pcznienie i skurcz gruntw spoistych, wynikajcy
z sezonowych zmian pogody oraz wpywu drzew i krzeww, moe spowodowa
znaczce przemieszczenia,
gboko, powyej ktrej mog nastpi uszkodzenia spowodowane przemarzaniem
gruntu,
poziom zwierciada wody gruntowej w podou oraz trudnoci, jakie mog si
pojawi, jeli wykop trzeba bdzie wykona poniej zwierciada wody,
wpyw wykopu na ssiednie fundamenty i konstrukcje,
wpyw przewidywanych wykopw na sieci podziemne,
wysokie i niskie temperatury wywoane przez projektowany obiekt,
moliwo podmycia,
obecno w gruncie materiaw rozpuszczalnych.
Z porwnania powyszych wymaga z wymaganiami polskiej normy wynika, e
czynniki, jakie naley mie na uwadze przy ustalaniu gbokoci posadowienia, s w obu
normach podobne. Rnice polegaj gwnie na sposobie i cisoci sformuowa.
Przykadowo w EC 7-1 janiej akcentuje si konieczno uwzgldnienia wpywu wykopu
na ssiednie fundamenty i konstrukcje oraz instalacje podziemne usytuowane w ssiedztwie.
Polska norma kwitowaa to koniecznoci uwzgldnienia gbokoci posadowienia ssiednich
budowli.
Poza tym w EC 7-1 wymienia si przypadki szczeglne, ktre w normie PN-81/B-03020
nie wystpuj:
wysokie i niskie temperatury w projektowanym obiekcie (co moe np. mie znaczenie
przy ciepocigu posadowionym na iach),
wystpowanie w podou gruntw lub ska rozpuszczalnych.
W EC 7-1 nie ma wymagania minimalnego zagbienia fundamentu w gruncie, rwnego
0,5 m. Jest jedynie oglne wymaganie, zabezpieczenia podoa pod fundamentem przed
211

podmyciem. Dlatego przy korzystaniu z EC 7-1, jeeli nie stosuje si innych zabezpiecze
przed rozmyciem podoa (np. na skutek wd opadowych, czy awarii instalacji wodnej)
wymagane u nas zagbienia fundamentu 0,5 m powinno si zachowa.
EC 7-1 pozwala na nieco elastyczniejsze podejcie do zabezpieczenia konstrukcji przed
skutkami przemarzania przy posadowieniu w gruntach wysadzinowych. Obok rozwizania
polegajcego na posadowieniu poniej gbokoci przemarzania, dopuszcza si
zabezpieczenie podoa izolacj zapobiegajc przemarzaniu. Rozwizania tego typu
w odniesieniu do istniejcych obiektw s rwnie stosowane czasem w Polsce.
Dopuszczone zostao rwnie do stosowania w polskiej praktyce (aprobata ITB) tzw.
rozwizanie szwedzkie, polegajce na umieszczeniu w pytko posadowionej pycie
fundamentowej ogrzewania podogowego, uniemoliwiajcego przemarzanie gruntu
wystpujcego pod fundamentem.
Przy projektowaniu obecnie wg EC 7 gboko przemarzania gruntu mona ustali wg
polskiej normy. EC 7 odsya bowiem w tym zakresie do ustale krajowych. W przyszoci
ustalenia te znajd si w zaczniku krajowym. W Zakadzie Geotechniki i Fundamentowania
ITB podjto ju pewne prace w tym zakresie. Wskazuj one na potrzeb nieznacznej
modyfikacji aktualnej mapki stref, polegajcej na dostosowaniu przebiegu stref do stref
wystpujcych w pastwach Unii.
4.2. Wymiary fundamentu
Podstawowym wymaganiem jest {6.4(5)P} takie dobranie wymiarw fundamentw, aby
przekazane przez fundament siy nie spowodoway utraty nonoci podoa ani nadmiernych
osiada fundamentw.
Dodatkowo wymaga si uwzgldnienia przy ustalaniu wymiarw fundamentu wymaga
wykonawczych, takich jak: koszt wykopu, tolerancje wytyczania, wymagana przestrze
robocza oraz wymiary cian i supw opartych na fundamencie.
Oczywicie dopenienie tych dodatkowych wymaga nie zmienia naszej praktyki,
poniewa kady rozsdny projektant czynniki te zawsze uwzgldnia, jakkolwiek formalnie
norma tego nie wymagaa.
Istotne rnice w ustalaniu wymiarw fundamentu wynikaj z wielkoci dopuszczonego
mimorodu obcie, przekazywanych przez fundament na podoe.
Polska norma wymagaa, w uproszczeniu rzecz biorc, ograniczenia mimorodu do
wielkoci wymiaru fundamentu, a w pewnych przypadkach (przy smukych budowlach,
halach obcionych suwnicami) nawet do 1/6 wymiaru fundamentu.
Norma EC 7 nie stawia w zasadzie ogranicze co do rozmiarw mimorodu, wymaga
jedynie aby przy mimorodach wikszych od 1/3 wymiaru fundamentu, przy ocenie nonoci,
szczeglnie dokadnie analizowa obliczeniowe wartoci obcie oraz uwzgldnia
niekorzystne odchyki w wymiarach fundamentu (zaleca si dodawa 0,10 m).
Rnice w podejciu obu norm zilustrowano na rys. 2.
Jak wynika z rysunku, problem sprowadza si do rozmiarw strefy w ktrej fundament
moe ulec odrywaniu od gruntu.
Dopuszczenie w EC 7 moliwoci odrywania fundamentu do poowy jego szerokoci nie
jest czym nowym. Taka moliwo bya akceptowana dotychczas w normach wielu pastw
europejskich. Mona wic stwierdzi, e jest to rzecz praktycznie sprawdzona. Nasza norma
bya pod tym wzgldem znacznie ostroniejsza.
Pewne wtpliwoci budzi moliwo dopuszczenia odrywania fundamentu do poowy
jego szerokoci, w wyszczeglnionym w naszej normie, przypadku fundamentw supw hal
obcionych suwnicami. W tym przypadku z uwagi na cykliczne odrywanie fundamentu od
gruntu, powinno si zachowa pewn ostrono.

212

Naley doda, e jakkolwiek w EC 7 si o tym nie mwi, rozpatrywany przypadek

dopuszczalnego mimorodu dotyczy obcienia fundamentu najmniej korzystnym ukadem
obcie staych i zmiennych. Przy dziaaniu na fundament si od obcie staych naley
respektowa tradycyjny warunek takiego doboru wymiarw fundamentu aby nie ulega on
odrywaniu od gruntu.
Natomiast do dopuszczenia w praktyce, wikszych mimorodw ni 1/3 wymiaru
fundamentw, naley podchodzi bardzo ostronie.
Sposb sprawdzania wielkoci mimorodu si przekazywanych przez fundament na
podoe nie jest w EC 7-1 okrelony, tzn. nie precyzuje si czy jest to problem nonoci czy
te warunkw uytkowania. Z opracowa [8] i [9] wynika, e podejcia do tego problemu nie
s jednolite. W przepisach angielskich [9] zaleca si sprawdzanie mimorodu pod dziaaniem
si obliczeniowych, podobnie jak w normie PN-81/B-03020.
PN-81/B-03020

c<0.25B

EC 7

Rys. 2. Wymagania dotyczce mimorodu obcie wg PN-81/B-03020 i EC 7

W przepisach niemieckich [9] zleca si sprawdza mimord pod dziaaniem si
charakterystycznych. Moim zdaniem, z przyczyn wyjanionych w dalszej czci referatu, ten
sposb postpowania jest do zaakceptowania.

213

5. Sprawdzanie stanw granicznych nonoci {6.5}

5.1. Zakres oblicze sprawdzajcych
Wymagany w tym rozdziale zakres oblicze sprawdzajcych obejmuje:
sprawdzenie statecznoci oglnej,
sprawdzenie oporu granicznego podoa pod fundamentami.
Sprawdzenie statecznoci oglnej wymaga si w nastpujcych przypadkach
{6.5.1(1)P}:
na naturalnym zboczu lub skarpie albo w ich pobliu,
w pobliu wykopu lub ciany oporowej,
w pobliu rzeki, kanau, jeziora, zbiornika lub brzegu morza,
w pobliu wyrobisk grniczych lub konstrukcji podziemnych.
Dla powyszych przypadkw wymaga si {6.5.1(2)P} wykazania, wedug zasad
podanych w rozdziale 11, e utrata statecznoci masywu podoa obcionego posadowionym
obiektem nie nastpi.
Przy sprawdzaniu oporu granicznego podoa pod fundamentami wyrnia si dwa stany
graniczne:
utrat nonoci podoa na skutek wyparcia gruntu spod fundamentu,
utrat nonoci podoa na skutek cicia gruntu w poziomie posadowienia
fundamentu.
Ze zrozumiaych wzgldw pierwszy z wymienionych stanw granicznych musi by
sprawdzany zawsze. Sprawdzenie oporu granicznego podoa na cicie przeprowadza si
w przypadkach fundamentw obcionych siami poziomymi.
Naley zwrci uwag, e wymagany zakres oblicze nie obejmuje sprawdzenia utraty
przez projektowany obiekt rwnowagi, czyli stanu granicznego typu EQU. W naszej praktyce
sprawdzanie tego stanu granicznego jest wymagane w przypadku obiektw smukych,
posadowionych na wsplnym fundamencie i poddanych znacznym obcieniom poziomym
(kominy, wysokie zbiorniki, tablice reklamowe) oraz w przypadku cian oporowych.
Pominicie w projektowaniu fundamentw bezporednich powyszego stanu
granicznego nie jest w normie ani w komentarzu do normy [8] wyjanione.
Z przeprowadzonych dotychczas wstpnych analiz wynika, e przy dopenieniu
wymaga dotyczcych wielkoci mimorodu si przekazywanych przez fundament na
podoe, wystpienie stanu granicznego utraty rwnowagi przy zalecanych w EC 7
wspczynnikach bezpieczestwa mona praktycznie wykluczy.
Powyszy pogld potwierdzaj przepisy normy niemieckiej DIN 1045, zawierajcej
zasady wykonywania oblicze sprawdzajcych z uwzgldnieniem wymaga EC 7. W normie
tej przy mimorodzie si od obcie charakterystycznych, nie przekraczajcym 0,3 wymiaru
fundamentu, sprawdzenie obiektu na wywrcenie uznaje si za zbdne.
Jak wynika z powyszych uwag, zakres wymaganych w EC 7 oblicze sprawdzajcy
przy projektowaniu fundamentw bezporednich jest praktycznie analogiczny jak
w stosowanej obecnie normie PN-81/B-03020. Zakres ten ogranicza si do dwch
podstawowych przy projektowaniu fundamentw stanw granicznych, decydujcych
o poziomie posadowienia, rodzaju fundamentw oraz ich wymiarach.
Problem utraty statecznoci oglnej traktowany jest podobnie jak w naszej normie jako
zagadnienie odrbne. Jest to w znacznej mierze uzasadnione, bo na utrat statecznoci
podoa ma wpyw przede wszystkim cakowita wielko przekazywanych na podoe

214

obcie, w pewnym stopniu poziom posadowienia, natomiast rodzaj i wymiary

poszczeglnych fundamentw maj wpyw drugorzdny.
5.2. Oglne zasady sprawdzania nonoci podoa
Zgodnie z zasadami oglnymi {2.4.7.3} stan graniczny nonoci podoa nie wystpi
jeeli speniony bdzie warunek
{2.5}

Ed Rd

(4)

gdzie:
Ed warto obliczeniowa efektu oddziaywa (sia przekazywana na podoe),
Rd warto obliczeniowego oporu granicznego podoa.
W EC 7 przewiduje si moliwo stosowania jednego z trzech wariantw zapewnienia
waciwego bezpieczestwa przy sprawdzaniu powyszego warunku. Rnice dotycz
rnych wariantw wartoci czciowych wspczynnikw bezpieczestwa, stosowanych
w ocenie obliczeniowego efektu oddziaywa Ed i oporu granicznego podoa Rd
Poszczeglne warianty oblicze okrelone s mianem podejcia obliczeniowego 1, 2 lub 3.
Wybr okrelonego podejcia pozostawia si poszczeglnym krajom.
Jak wynika z komentarza [8], wprowadzenie moliwoci stosowania rnych sposobw
zapewnienia waciwego bezpieczestwa przy sprawdzaniu warunku (4), wynikao z chci
umoliwienia poszczeglnym krajom wybrania wariantu najbardziej zblionego do
stosowanego w danym kraju.
Komitet Techniczny 254 ds. geotechniki przy PKN ustali wstpnie, e w Polsce
stosowane bdzie podejcie 2*, poza przypadkiem sprawdzania statecznoci oglnej
(podejcie 3).
Przy przyjtym podejciu 2* oglny zapis warunku 1 przyjmuje posta:
Ed = E ( F Frep; FFg (Xk) R (Fk; X k) / R = Rd

(5)

gdzie:
Xk - symbol wartoci charakterystycznej waciwoci gruntu,
Fg - symbol oddziaywa geotechnicznych,
F - czciowy wspczynnik bezpieczestwa dla oddziaywa,
R - wspczynnik bezpieczestwa do oporu gruntu.
Wystpujce w zalenoci (5) w wyraeniu na opr graniczny obcienia Fk, wynikaj
z zalenoci oporu granicznego podoa w pewnych przypadkach od si przekazywanych
przez fundament na grunt.
Jak wynika z wyraenia (5) przy podejciu 2* zasady ustalania wartoci obliczeniowej
efektu oddziaywa nie rni si od stosowanych obecnie w naszej praktyce. Siy
przekazywane przez fundament na podoe wyznacza si od wartoci obliczeniowych
obcie konstrukcyjnych i geotechnicznych. Wartoci obliczeniowe obcie
geotechnicznych wyznacza si przy charakterystycznych wartociach parametrw gruntu
i mnoy si przez odpowiedni wspczynnik obcie.
Natomiast sposb wyznaczania oporu granicznego w EC 7 odbiega od zasad przyjtych
w PN-81/B-03020. Opr graniczny podoa wyznacza si przy charakterystycznych
wartociach parametrw gruntu (Xk) i charakterystycznych wartociach obcie i wynik
dzielimy przez oglny wspczynnik oporu R.
Zalecane w EC 7 wartoci czciowych wspczynnikw bezpieczestwa dla
posadowie bezporednich i podejcia 2* przedstawiono w poniszych tablicach.

215

Tablica 1 {A.3} Wspczynniki czciowe do oddziaywa (F)

lub efektw oddziaywa (E)
Oddziaywanie
Niekorzystne

Stae

Korzystne

Zmienne
1)

Zestaw

Symbol

Niekorzystne
Korzystne

1)

G
Q

A1
1,35

A2
1,0

1,0

1,0

1,5

1,3

zestaw miarodajny przy liczeniu wg podejcia 2

Tablica 2 {A.5} Wspczynniki czciowe do oporu/ nonoci (R)

dotyczce fundamentw bezporednich
Nono

Symbol

Zestaw
R1

R21)

R3

1,4

1,0

1,1

1,0

Nono podoa

R;V

1,0

Przesunicie

R;h

1,0

1)

zestaw miarodajny przy liczeniu wg podejcia 2

Wczeniej podejcie 2*, nie byo w normie EC 7-1 przewidywane. Zostao one
zaproponowane przez Niemcy i zostao powszechnie zaakceptowane. Podejcie to stanowi
pewne uproszczenie podejcia 2. Uproszczenie to polega na tym, e przy ocenie oporu
podoa uwzgldnia si siy przekazywane przez fundament na grunt od obcie
charakterystycznych, a nie obcie obliczeniowych.
Podejcie obliczeniowe 2*, zostao przyjte przez szereg pastw Unii. Podejcie to ma
dwie istotne zalety:
umoliwia przejrzyst ocen poziomu niezawodnoci rozwizania,
przy ocenie oporu granicznego podoa, ktry zaley od si przekazywanych na grunt,
nie wymaga rozpatrywania charakteru dziaania tych si (korzystne, niekorzystne), co
upraszcza obliczenia.
Przy podejciu 2* orientacyjny poziom niezawodnoci projektowania fundamentw
z uwagi na opr graniczny podoa, przy zalecanych wartociach czciowych
wspczynnikw bezpieczestwa, mona atwo oceni na podstawie wartoci globalnego
wspczynnika bezpieczestwa. Jak wiadomo warto globalnego wspczynnika
bezpieczestwa okrela stosunek Rk/Ek.
Uwzgldniajc, e obecnie redni wspczynnik obcienia w zalenoci od obiektu
wynosi F = 1,4 1,45, to przy zalecanych wspczynnikach oporu R, globalny wspczynnik
bezpieczestwa w przyblieniu wynosi:
dla oporu granicznego na wyparcie
s = F x R = 1,96 2,03 2,0
dla oporu granicznego na cicie
s = F x R = 1,54 1,60 1,5
Jak wida wartoci globalnych wspczynnikw bezpieczestwa s zblione do wartoci
stosowanych w naszej praktyce jeszcze w pocztkach lat 70., a w niektrych krajach Unii
jeszcze w latach 90. Mona wic stwierdzi, e przy projektowaniu fundamentw
bezporednich wg EC 7-1, zasadniczych zmian w poziomie niezawodnoci stosowanych
rozwiza nie bdzie.

216

5.3. Siy i obcienia dziaajce na fundament

Przy ustalaniu si przekazywanych przez fundament na podoe uwzgldnia si siy od
obcie dziaajcych na konstrukcj oraz obcienia geotechniczne dziaajce na fundament.
Wrd obcie geotechnicznych wymaga si uwzgldnienia {6.5.2.1.(3)P}: ciaru
gruntu na fundamencie, parcia gruntu, cinienia hydrostatyczne wody gruntowej, ktre nie
jest spowodowane naciskiem fundamentu na grunt.
Oglny ukad si i obcie uwzgldnianych w obliczeniach sprawdzajcych
fundamentw bezporednich ilustruje rys. 3.
F V ,F H M

W1

AH
AV

W2
P

FV, FH, M siy od obcie dziaajcych na konstrukcj,

W1, W2 obcienia od ciaru gruntu na fundamencie,
AV, AH, P parcie gruntu

Rys. 3. Ukad si i obcie uwzgldnianych w obliczeniach sprawdzajcych

fundamentw bezporednich
Miarodajnymi do wykonania oblicze s wartoci obliczeniowe obcie.
Warto charakterystyczn obcienia od ciaru gruntu naley okrela mnoc warto
charakterystyczn ciaru objtociowego gruntu przez objto gruntu nad fundamentem.
W odrnieniu od stosowanej obecnie normy PN-81/B-03020, EC1 jak i EC 7-1 nie
zawiera normatywnych charakterystycznych wartoci ciaru objtociowego gruntu. W tej
sytuacji, formalnie rzecz biorc, potrzebne do oblicze ciary objtociowe gruntu, powinny
by ustalane na podstawie bada.
Praktycznie, ustalanie wartoci ciarw objtociowych gruntu na podstawie bada jest
zbdne, bo dla wikszoci gruntw s one znane z dostateczn dokadnoci. Bez wtpienia
mona tu korzysta z wartoci podanych. w PN-81/B-03020. W przyszoci wartoci te bd
prawdopodobnie zamieszczone w dodatkowych dokumentach (normach), uzupeniajcych
zasady projektowania wg EC 7-1 (patrz referat prof. L. Wysokiskiego).
Przy ustalaniu obcie od ciaru gruntu zaleca si w EC 7 uwzgldnia warunki pracy
gruntu: z odpywem, bez odpywu.
W warunkach z odpywem (grunty niespoiste) uwzgldnia si efektywne ciary
objtociowe gruntu i w razie potrzeby hydrostatyczne cinienie wody. W warunkach bez
odpywu (grunty niespoiste) uwzgldnia si cakowite ciary objtociowe gruntu,
cinienie wody si pomija.
Rnice w obcieniach fundamentu w obu przypadkach, przedstawiono na rys. 4.
Obcienia od parcia gruntu naley ustala wg zasad podanych w rozdz. 9.

217

a)

b)

1
W'

U1

W'

q'
U2

U1
q'

U2

W, W efektywny i cakowity ciar gruntu na fundamencie

U1, U2 cinienie wody
q, q
efektywne i cakowite naprenia w poziomie posadowienia

Rys. 4. Oddziaywania na fundament od parcia wody

a) w warunkach z odpywem,

b) w warunkach bez odpywu

5.4. Model obliczeniowy pracy podoa

Wykonanie oblicze wymaga ustalenia modelu obliczeniowego podoa. Zgodnie z PNEN 1990 pod pojciem tym rozumie si idealizacj ustroju konstrukcyjnego, stosowan
w celu analizy, wymiarowania i weryfikacji. Oczywicie w zakresie rozpatrywanych
zagadnie jest to idealizacja podoa wystpujcego pod fundamentem.
W obliczeniach sprawdzajcych opr graniczny podoa model obliczeniowy opisuje:
wymiary fundamentu i wielko przekazywanych przez niego si na grunt,
ukad i rodzaj gruntw wystpujcych pod rozpatrywanym fundamentem (pooenie
stropu poszczeglnych warstw),
poziom wody gruntowej,
parametry wytrzymaociowe gruntw niezbdnych do oblicze.
Zgodnie z EN 1997-2 {zacznik B}, wszystkie niezbdne dane opisujce podoe,
powinny by okrelone w projekcie geotechnicznym.
Zgodnie z przyjtym podejciem obliczeniowym, parametry geometryczne modelu
(pooenie stropw gruntu, poziom wody gruntowej) powinny charakteryzowa wartoci
obliczeniowe. Natomiast parametry wytrzymaociowe wartoci charakterystyczne.
Zgodnie z zasadami oglnymi {p. 2.4.6.3(1)} obliczeniowe pooenie stropu gruntu, jak
i wymiary fundamentu, jako parametry geometryczne, ktrych odchylenie uwzgldniane jest
w znacznej mierze w wartociach czciowych wspczynnikw bezpieczestwa, naley
przyjmowa na poziomie wynikajcym z bada lub w przypadku wymiarw fundamentu jako
nominalne.
Natomiast poziom wody gruntowej, miarodajny do oblicze sprawdzajcych, powinien
odpowiada poziomowi maksymalnemu.
Dobr parametrw wytrzymaociowych gruntu, miarodajnych do oblicze uzalenia si
w EC 7 od warunkw pracy podoa. Rozrnia si dwa typy warunkw:
z odpywem,
bez odpywu
Rozrnienie obu typw warunkw wynika z zalenoci parametrw wytrzymaociowych
gruntu od cinienia porowego.

218

W warunkach z odpywem zakada si, e naprenia w podou od konstrukcji nie

powoduj istotnego wzrostu cinienia porowego. Z warunkami takimi mamy do czynienia
przy dostatecznie powolnym wzrocie napre.
W warunkach bez odpywu przyjmuje si, e przyrost napre w gruncie od
konstrukcji jest na tyle szybki, e powoduje wzrost cinienia wody wystpujcej w porach
gruntu, a w konsekwencji redukcj wytrzymaoci gruntu.
Jako miarodajne do oceny oporu granicznego podoa w warunkach z odpywem
w EC 7 zaleca si przyjmowa efektywne parametry wytrzymaociowe gruntu: , c.
W warunkach bez odpywu opr graniczny podoa zaleca si oblicza przy
zastosowaniu tzw. wytrzymaoci na cinanie bez odpywu - cu. Wytrzymao ta nie bya
dotychczas w naszej praktyce przy projektowaniu fundamentw bezporednich stosowana.
wykorzystywano j przy projektowaniu pali (stosowano oznaczenie su).
Warto wytrzymaoci cu moe by okrelana rnymi metodami: w trjosiwce,
sond krzyakow, w oparciu o wyniki bada sond CPTU. Mona wykorzystywa rwnie
wartoci podawane w literaturze.
Wartoci cu w zalenoci od stanu i rodzaju gruntw s bardzo zrnicowane. Dla
sabych iw w stanie plastycznym wynosz 30 40 kPa, dla glin i iw w stanie pzwartym
wynosz 200 300 kPa.
W EC 7 nie precyzuje w jakich przypadkach za miarodajne naley uzna warunki
z odpywem, a w jakich warunki bez odpywu.
Na podstawie dowiadcze z praktyki mona stwierdzi, e problem wyboru dotyczy
praktycznie jedynie przypadkw sytuacji przejciowych przy wystpowaniu pod
fundamentem gruntw spoistych. W przypadku sytuacji obliczeniowej trwaej i sytuacji
obliczeniowej przejciowej przy wystpowaniu pod fundamentem gruntw niespoistych,
niewtpliwie za miarodajne do oblicze mona uzna warunki z odpywem.
W stosowanej obecnie normie PN-81/B-03020 wpyw cinienia porowego na opr
graniczny gruntu zaleca si uwzgldnia tylko w szczeglnych przypadkach, gdy moliwy
jest bardzo szybki wzrost obcie (np. silosy, zbiorniki) oraz w podou wystpuj grunty
spoiste w stanie plastycznym.
W innych przypadkach, wystpowania pod fundamentem gruntw spoistych
i rozpatrywaniu sytuacji przejciowych, jeeli s wtpliwoci co do warunkw pracy
podoa, naley wykonywa obliczenia przy zaoeniu warunkw z odpywem jak i bez
odpywu.
Zgodnie z przyjtym podejciem jako miarodajne do oblicze sprawdzajcych przyjmuje
si charakterystyczne wartoci parametrw wytrzymaociowych.
Schematy modeli obliczeniowych stosowanych przy sprawdzaniu oporu granicznego
podoa pod fundamentami bezporednimi przedstawiono na rys. 5.
a)

b)

1
Vd
Hd

'1

1
Vd

max

Hd

2 , 2 ,
' ,c '
W

2 ,c u ( =0)

Rys. 5. Model pracy podoa przy sprawdzaniu oporu granicznego podoa wg EC 7

a) w warunkach z odpywem,

b) w warunkach bez odpywu

219

5.5. Sprawdzenie oporu granicznego podoa na wyparcie gruntu spod fundamentu

W tym zakresie zaleca si stosowanie oglnie uznanych metod analitycznych. Jako
przykad takiej metody wskazuje si metod podan w zaczniku D.
W zalecanej metodzie jako miarodajn do sprawdzenia oporu granicznego podoa
przyjmuje si warto obliczeniow siy, przekazywanej przez fundament na podoe,
prostopadej do podstawy fundamentu Vd. W przypadku typowych fundamentw jest to sia
pionowa.
Warunek obliczeniowy przyjmuje si w postaci:
{6.1}

Vd < Rd

(6)

Warto obliczeniow oporu granicznego podoa Rd, dla podejcia 2*, wyznacza si
z zalenoci:
Rd = Rk/R

(7)

w ktrej:
Rk warto charakterystyczna oporu granicznego,
R wspczynnik bezpieczestwa do oporu granicznego z tablicy (R = 1,4).
Warto Rk wyznacza si z zalenoci:
Rk = (Rk/A') x A'

(8)

w ktrej:
(Rk/A') warto charakterystyczna jednostkowego oporu granicznego podoa,
A'
pole efektywnej powierzchni fundamentu
Zasady ustalania efektywnej powierzchni fundamentu prostoktnego, przedstawiono na
poniszym rys. 6.

q= D

2eB

B`

2eL

eL

L`

A`

eB

Rys. 6. Zasady ustalania efektywnej powierzchni fundamentu

220

A. Jednostkowy opr graniczny w warunkach z odpywem

(sytuacja obliczeniowa trwaa i fundament na gruncie niespoistym w sytuacji
obliczeniowej przejciowej)
{D.2}

Rk/A' = ck' Nc sc ic + q' Nq sq iq + 0,5 ' B' N s i

(9)

Porwnanie sposobw okrelania wartoci poszczeglnych wspczynnikw wg

zacznika D i normy PN-81/B-03020, przedstawiono w tabl. 3.
Wartoci wspczynnikw ustala si przy charakterystycznych wartociach parametrw
wytrzymaociowych - 'k, c'k.
Powysze wzory wskazuj, e struktura wzoru na jednostkowy opr graniczny
w warunkach z odpywem w EC 7 jest analogiczna jak normie PN-81/B-03020. Rnice
przy liczeniu wynika bd przede wszystkim z rnice w sposobie przyjcia niektrych
wspczynnikw (patrz tabl. 3).Dalsze rnice, teoretycznie rzecz biorc, mog wynika
z rodzaju stosowanych do oblicze parametrw (u, cu - ', c'). Zdaniem autora, stosowane
dotychczas parametry normatywne, podane w PN-81/B-03020, sprawdzone 30. letni
praktyk, mog by rwnie stosowane do oblicze wg EC 7.
Tablica 3. Zasady ustalania wartoci bezwymiarowych wspczynnikw we wzorze
na jednostkowy opr graniczny wg PN-81/B-03020 i EC 7
PN-81/B-03020

EC 7

wspczynniki nonoci:
ND = e tg u tg2 (/4+'u/2)
NC = (ND-1) ctg u
NB = 0,75 (ND-1) tg u
wspczynniki ksztatu fundamentu:
sD = 1+1,5 B / L
sC = 1 + 0,3 B /L
sB = 1 0,25 B / L
wspczynniki nachylenia obcienia:
brak wzorw nomogramy

Uwagi

Nq = e tg 'tg2 (45+'/2)
NC = (Nq-1) ctg '
N = 2 (Nq-1) tg'

=
=

sq = 1 + B'/L' sin '

sC = (sq Nq- 1)/(Nq-1)
s = 0,5 (1-0,3 B'/L')

iq = [ 1- Hk / (Vk + A' c' ctg ')]m

ic = iq - (1-iq) / NC tg '
i = [1- Hk / (vd+A'c' ctg ')]m+1
H II B'
m = [2=(B'/L')]/[1+(B'/L')]
H II L
m = [2+(L'/B')]/[1+(L'/B')]
H pod ktem do L
m = mL cos2 + mB sin2

B. Jednostkowy opr graniczny w warunkach bez odpywu

(fundament na gruncie spoistym w sytuacji obliczeniowej przejciowej)
{D.1}

Rk /A' = ( +2) cu sc ic + q

(10)

gdzie:
q obliczeniowy cakowity nacisk nadkadu w poziomie posadowienia fundamentu
sc 1 + 0,2 (B'/L')
ic 0,5 [1+(1-Hk / A' cu,k)0,5]
Hk A' cu,k

221

Jak wynika z powyszych wzorw podany w zaczniku D sposb oblicze dotyczy

podoa jednorodnego lub podoa w ktrym niej wystpujce grunty charakteryzuj si
parametrami wytrzymaociowymi lepszymi ni grunt w poziomie posadowienia.
W przypadku jeeli gbiej wystpujce grunty s sabsze, obliczenia mona wykona
stosujc powszechnie uznan, zalecan w naszej normie PN-81/B-03020 metod, tzw.
fundamentu zastpczego.
5.6. Sprawdzenie oporu granicznego na cicie w poziomie posadowienia
Warunek obliczeniowy w EC 7 ma posta (oznaczenia wg rys. 7):

Hd Rd + Rp,d

{6.2}

(11)

p,d

Hd obliczeniowa warto siy stycznej do podstawy fundamentu, przekazywanej

przez fundament na grunt,
Rp,d obliczeniowa warto oporu gruntu na przesunicie.

Rys. 7. Oznaczenia si i obcie w wyraeniu (11)

Przy ustaleniu oporu gruntu na paszczynie pionowej fundamentw Rp,d, zaleca norma
uwzgldni {6.5.3.(5)} przewidywane przemieszczenia fundamentu w stanie granicznym,
ktre decyduj o stopniu mobilizacji parcia biernego na fundament. Sposobu oceny tych
przemieszcze jednake norma nie podaje.
Ponadto wymaga si uwzgldnia moliwo usunicia gruntu sprzed czoa fundamentu
na skutek erozji (rozmycia) lub dziaalnoci czowieka {6.5.3.(7)P}.
Dopenienie powyszych warunkw komplikuje obliczenia, dlatego w praktyce wpyw
oporu gruntu jest najczciej pomijany lub uwzgldniany przy bezpiecznym oszacowaniu Rp,d.
W przypadku najczciej stosowanych fundamentw, o gruboci do 0,4 m, odpory gruntu
s pomijane, bo s mae. W przypadku masywnych fundamentw opr gruntu uwzgldnia si,
jednake na poziomie najczciej parcia czynnego, co nie wymaga oceny przemieszcze
fundamentu i jest bezpieczne.
A. Opr graniczny na cicie w podstawie fundamentu w warunkach z odpywem dla
podejcia 2* okrela si z zalenoci:
{6.3b}

Rd = (V'k tg k) / R,h (zalecane R,h = 1,1)

zalecane wartoci kta tarcia fundamentu o grunt wynosz:

k = k'
dla fundamentw monolitycznych (wykonanych na gruncie)
k = 2/3 k' dla fundamentw prefabrykowanych.
Efektywn spjno gruntu zaleca si pomija {6.5.3(100}.

222

(12)

B. Opr graniczny na cinanie w warunkach bez odpywu dla podejcia 2*okrela si

z zalenoci:
{6.4b}

Rd (Ac cu,k) / R,h

R,h = 1,1

(13)

w ktrej:
Ac pole powierzchni podstawy przekazujcej naciski na grunt
Jeeli istnieje moliwo dostania si midzy fundament a grunt wody lub powietrza
(czyli praktycznie zawsze), dodatkowo wymaga si aby:
{6.5}

Rd 0,4 Vd

(14)

6. Sprawdzanie stanw granicznych uytkowalnoci {6.6}

6.1. Podstawowe wymagania
Do stanw granicznych uytkowalnoci, ktrych rozpatrzenie przy projektowaniu
fundamentw bezporednich jest w EC 7-1 wymagane {6.2.(1)P}, zalicza si:
nadmierne osiadania,
nadmierne wypitrzenie,
niedopuszczalne drgania.
Wystpienie nadmiernych osiada, EC 7-1 wie norma z wystpieniem osiada i rnic
osiada fundamentw, ktre powoduj niedopuszczalne z uwagi na warunki uytkowania,
przemieszczenia lub odksztacenia konstrukcji obiektu.
Wystpienie stanu granicznego wypitrze wie norma z moliwoci powstania
nadmiernych uniesie fundamentu na skutek {6.6.3}:
a) odcienia, zmniejszenia napre efektywnych w gruncie,
b) rozszerzalnoci objtociowej czciowo nasyconych gruntw (pcznienia mineraw
ilastych),
c) uniesienia przy staej objtoci w cakowicie nasyconym gruncie, ktrego przyczyn
jest osiadanie ssiedniej konstrukcji.
Stan graniczny drga wie norma z {6.6.4):
a) przeniesienia na podoe drga powodujcych: nadmierne osiadania na skutek
zagszczenia gruntw lub upynnienia gruntw,
b) lub drga fundamentu nie dopuszczalnych z uwagi na warunki uytkowania obiektu.
Sprawdzenie stanw granicznych
wykazujc, e speniony jest warunek:
{2.10}

uytkowalnoci

Ed < Cd

wymaga

si

przeprowadza
(15)

w ktrym:
Ed efekt oddziaywa, w tym przypadku przemieszcze lub rnica przemieszcze
fundamentu lub np. amplituda przyspiesze,
Cd warto graniczna efektu oddziaywa, przy ktrej w konstrukcji moe
wystpi stan graniczny uytkowalnoci.

223

Zgodnie z zasadami oglnymi {2.4.8} obliczeniow warto efektw oddziaywa

okrela si przy zaoeniu charakterystycznych wartoci oddziaywa i waciwoci gruntu
(F, M =1,0).
Zaleca si aby wartoci graniczne przemieszcze i drga byy okrelone w projekcie
fundamentw i uzgodnione (naley domyla si, e z inwestorem).
Podane w rozdz. 6, szczegowe zalecenia dotyczce sposobu sprawdzania wyodrbnionych
stanw granicznych, dotycz tylko sprawdzania stanu granicznego osiada. Sposb
sprawdzania stanw granicznych zwizanych z wyniesieniem fundamentw czy te drganiami
nie jest w normie okrelony.
6.2. Sprawdzenie stanu granicznego osiada
W przypadku obiektw kat. geotechnicznej 2. i 3., wykonanie oblicze sprawdzajcych
w tym zakresie zaleca si wykonywa przy posadowieniach na gruntach spoistych w stanie
plastycznym do twardoplastycznego.
Dodatkowo w przypadku gruntw spoistych zaleca si sprawdza stosunek oporu
granicznego podoa przy jego pocztkowej wytrzymaoci bez odpywu (cu) do si od
obcie uytkowych, przekazywanych przez fundament na podoe. Jeeli stosunek ten jest
mniejszy od 3, zaleca si wykona sprawdzenie osiada fundamentw.
Jak wynika z powyszych wymaga, zakres przypadkw w ktrych zalecane jest
w EC 7-1 sprawdzenie stanu granicznego osiada, jest wikszy ni normie PN-81/B-03020.
Wedug polskiej normy przy posadowieniach na gruntach spoistych w stanie
twardoplastycznym sprawdzanie osiada w przypadku wikszoci obiektw budowlanych
uznaje si za zbdny. Praktyka wskazuje, e przy stosowanych w naszej praktyce naciskach
na grunt, nie przekraczajcych z reguy dla glin w stanie twardoplastycznym 250 kPa,
pomijanie tych oblicze sprawdzajcych jest uzasadnione.
Drugie wymaganie wskazuje, ze w pewnych przypadkach nawet przy posadowieniach na
dobrych gruntach sprawdzanie stanu granicznego osiada moe by uzasadnione. Dotyczy to
przypadkw gdy nono podoa pozwala na przeniesienie bardzo wysokich naciskw na
grunt. W tych przypadkach czynnikiem limitujcym moliwo peniejszego wykorzystania
nonoci podoa moe by stan graniczny osiada.
Powyszy wniosek potwierdzaj wyniki analiz zawartych w opracowaniu [9]. Wskazuj
one, e przy posadowieniach na podoa dobrych, umoliwiajcych przeniesienie z uwagi na
nono naciskw wikszych od 350 400 kPa, czynnikiem limitujcym pene wykorzystanie
nonoci podoa bd dopuszczalne osiadania.
Zalecany w EC 7 sposb oceny osiada polega na:
okreleniu osiada fundamentw,
wyznaczeniu w oparciu o te osiadania wartoci odpowiednich wskanikw osiada
i rnic osiada konstrukcji,
sprawdzeniu czy warto wskanikw nie przekraczaj wartoci granicznych.
Przy liczeniu osiada wymaga si uwzgldnienia wszystkich czynnikw, ktre maj
wpyw na powstanie rnic osiada, a wic: rnic obcie, uwarstwienia podoa, wpywu
sumowania si w podou napre od ssiednich fundamentw lub wystpujcych
w ssiedztwie obcie.
W przypadku gruntw czciowo lub w peni nasyconych wod, czyli w naszych
warunkach chyba zawsze, zaleca si uwzgldnia nastpujce skadniki osiada:

224

s0 osiadanie natychmiastowe, wynikajce:

w gruntach w peni nasyconych wod wycznie z odksztace postaciowych,
w gruntach czciowo nasyconych wod z odksztace postaciowych i doranych
zmian objtoci;
s1 osiadanie wynikajce z konsolidacji;
s2 osiadanie wynikajce z pezania.
Do wyznaczenia osiada zaleca si stosowanie oglnie uznanych metod. Przykad
miarodajnej metody podano w zaczniku F. Jest to metoda polegajca na sumowaniu
odksztace poszczeglnych warstw gruntu wystpujcych pod fundamentem. Obliczenia wg
zalecanej metody polegaj na:
wyznaczeniu napre w podou pod fundamentem (np. na podstawie teorii
sprystoci),
obliczeniu odksztace jednostkowych w gruncie na podstawie moduw
odksztacenia lub innych zalenoci naprenie odksztacenie,
zsumowaniu odksztace.
Sumowanie odksztace zaleca si przeprowadza do gbokoci na ktrej efektywne
naprenia od fundamentu s rwne 20% efektywnego naprenia pierwotnego.
W EC 7-1 dopuszcza si rwnie wyznaczanie osiada metodami uproszczonymi lub
p-empirycznymi, tj. na podstawie bada polowych (np. CPTU) i korelacji pomidzy
wynikami bada a osiadaniem.
Przykad metody uproszczonej, tzw. uproszczonej metody sprystoci, przedstawiono
w zaczniku F. Wedug tej metody osiadania fundamentu okrela si z zalenoci:

s = p x b x f / Em

(16)

w ktrej:
Em warto obliczeniowa moduu sprystoci,
f wspczynnik osiadania,
p nacisk na grunt pod fundamentem.
Metoda uproszczona pozwala w pewnych przypadkach na orientacyjn ocen
spodziewanych osiada. Natomiast moliwoci zastosowania tej metody do penej oceny
skutkw osiada, s wtpliwe.
Zalecane do oblicze wskaniki osiada i rnic osiada fundamentw oraz orientacyjne
wartoci graniczne niektrych z tych wskanikw, podano w zaczniku H. Wskaniki te
przedstawiono na rys. 8.
Za podstawowy wskanik uwaa norma wzgldny obrt fundamentw . Sprawdzenie
wartoci tego wskanika jest wymagane. Stosowanie pozostaych wskanikw jest zalecane.
6.3. Porwnanie wymaga polskiej norm z wymaganiami EC 7
Porwnanie wymaga polskiej normy PN-81/B-03020, dotyczcych sprawdzania stanu
granicznego osiadaniami fundamentw, z wymaganiami EC 7-1 wskazuje, e nie ma tu
zasadniczych rnic.
Przyjta w polskiej normie metoda liczenia osiada oparta na moduach odksztacenia
gruntu, ustalonych na podstawie wynikw pomiarw osiada cakowitych kilkudziesiciu
budynkw, uwzgldnia wszystkie czynniki wpywajce na osiadania.
Celowo stosowania zalecanego w EC 7 sposb liczenia osiada cakowitych, jako
sumy trzech skadowych osiada: s0, s1 i s2, budzi wtpliwoci.

225

W wikszoci przypadkw osiadania konstrukcji, a tym samym i rnica osiada s

funkcj monotonicznie rosnc. Miarodajne do oceny stanu granicznego uytkowalnoci
konstrukcji s wic z reguy osiadania kocowe, najwiksze.
Znane s problemy z dokadnym prognozowaniem osiada.. Obliczanie osiada
cakowitych jako wyniku trzech skadnikw, ktrych waciwe wyznaczenie jest trudne, nie
prowadzi do wikszej dokadnoci ni nasze osiadania cakowite.
Wymagane w naszej normie wskaniki osiada i rnic osiada mieszcz si w zakresie
wskanikw zalecanych przez EC 7, lub s do nich zblione:
s r. max.
s / l = max.
f 0 = max.

(17)
(18)
(19)
(20)

Mona doda, e zalecane w naszej normie wskaniki, w dostatecznym stopniu

charakteryzuj zagroenia zwizane z osiadaniami fundamentw, tj. maksymalne
przemieszczenie konstrukcji (problem doprowadzanych instalacji), obrt konstrukcji
(odchylenia od pionu i poziomu cian i stropw), odksztacenie konstrukcji (rysy, deformacje
ukadu).
W wietle powyszych uwag mona stwierdzi, e przy projektowaniu fundamentw
bezporednich, sprawdzenie osiada i rnic osiada wedug normy PN-81/B-03020, bdzie
zgodne z zasadami EC 7-1. Dodajc ewentualnie ze wzgldw formalnych sprawdzenie
wzgldnego obrotu .
B

m ax

m ax

pmax

m ax

L AD
B

max

osiadanie
rnica osiada
obrt
odksztacenie ktowe
ugicie wzgldne
/L wskanik ugicia
przechylenie
wzgldny obrt

Rys. 8. Wskaniki
osiada i rnic
osiada wg EC 7

m ax

226

7. Przykady sprawdzania stanw granicznych wg EC 7 (metoda analityczna)

Przykad 1: Stopa fundamentowa na gruncie niespoistym

Opis problemu
Przykad ilustruje zasady sprawdzania stanw granicznych nonoci podoa (ULS) pod
kwadratow stop fundamentow obcion osiowo, posadowion na gruncie niespoistym.
Z uwagi na charakter obcie, zakres oblicze ogranicza si do sprawdzenia oporu
granicznego podoa z uwagi na wyparcie gruntu spod fundamentu. Przy braku obcie
poziomych, sprawdzanie oporu granicznego gruntu na cicie w podstawie fund. jest zbdne.
Poniewa w podou wystpuj grunty niespoiste, jako miarodajn do oblicze
przyjmuje si sytuacj trwa, odpowiadajc warunkom eksploatacji obiektu.
Dane do oblicze
stopa kwadratowa,
gboko posadowienia hf = 0,6 m
obcienie stopy: sia pionowa od obcie staych
NG = 270 kN,
sia pionow od obcie zmiennych NQ = 70 kN
niezbdne do oblicze parametry geotechniczne i inne podano na rys. 9.
NG=270kN

NQ=70kN

h2=0,2m
hf=0,6m
h1=0,4m

f,k=24,0kN/m 3
BxB

Waciwoci gruntu:3 grunt FSa

= 18 kN/m
= 10 kN/m3
= 30
c = 0,0 kPa
I = 0,6

Waciwoci gruntu:
3
k
k=18kN/m
w,kw,k
=10kN/m 3
k'=30
k
ck=0,0kPa
k
D

1 W

ki

k d i 1

Rys. 9. Warunki pracy fundamentu w przykadzie 1

Uwaga: Przy sprawdzaniu sytuacji obliczeniowej trwaej miarodajne do oblicze s
parametry wytrzymaociowe gruntu efektywne (warunki z odpywem).

Poszukiwany parametr: Minimalny wymiar stopy B = L.

Podstawowy warunek obliczeniowy {p. 6.5.2.1 wzr (6.1)}
Vd Rd
gdzie:
Vd warto obliczeniowa siy pionowej przekazywanej przez fundament na grunt,
Rd opr graniczny podoa na wyparcie gruntu spod fundamentu.
Dla sprawdzenia warunku zakada si wymiary fundamentu B = L = 1,2 m

Dodatkowe obcienia podoa:

Ciaru fundamentu (efektywny) Gf,k
Gf,k = 1,2 x 1,2 x 0,4 x (24,0 10,0) = 6,9 kN

227

Ciar gruntu nad fundamentem Gk

Gk = 1,2 x 1,2 x 0,2 x 18,0 = 5,2 kN

Obliczeniowa warto obcienia podoa Vd

Vd = G,niekorzystne (NG,k + Gf,k + Gk) + QNQ

Wspczynniki obcie przyjmujemy wg Zacznika A, tablica A.3 zestaw A1

G,niekorzystne = 1,35

Q = 1,5

Vd = 1,35x(270,0 + 6,9 + 5,2) + 1,5x70,0 = 485,8 kN

Jednostkowy opr graniczny podoa - Rk/A (wg zacznika D.4 wzr (D.2)
dla c = 0,0 kPa
Rk/A = q Nq bq sq iq + 0,5 B N b s i

q naprenie w gruncie (obok fundamentu) w poziomie posadowienia

q = (18-10)x0,4 + 18x0,2 = 6,8 kPa (policzono w uproszczeniu)

efektywny ciar gruntu poniej poziomu posadowienia

= 18,0 -10,0 = 8,0 kN/m3 (policzono w uproszczeniu)
B = B - dla obcienia osiowego
Wspczynniki bezwymiarowe:
nonoci:
Nq = 33,30
N = 45,23
ksztatu fundamentu:

sq = 1,57
s = 0,70

pochylenia podstawy ( = 0): bq = 1,00

b = 1,00
nachylenia obcienia:

iq = 1,00
i = 1,00

Rk/A = 6,8x33,30x1,00x1,57x1,00 + 8,0x1,2x45,23x1,00x0,70x1,00 = 507,2 kPa

dla obcienia osiowego:
B = B =1,20 m
L = L = 1,20 m

Rk = 1,20x1,20x 507,2 = 730,3 kN

R = 1,4 czciowy wspczynnik bezpieczestwa dla oporu granicznego na wyparcie

gruntu spod fundamentu (z Zacznika A, tablica A.5 zestaw R2)
Rd = 730/1,4 = 521,7 kN

Warunek obliczeniowy:
Vd = 485,8 kN 521,7 kN = Rd

Wniosek: Przyjte wymiary fundamentu B=L=1,20 m zapewniaj, e w podou nono

nie bdzie przekroczona

228

Przykad 2: Stopa fundamentowa na gruncie spoistym

Opis problemu
Przykad ilustruje zasady sprawdzania stanw granicznych nonoci podoa (ULS) pod
kwadratow stop fundamentow obcion osiowo, posadowion na gruncie spoistym.
Z uwagi na charakter obcie, zakres oblicze ogranicza si do sprawdzenia oporu
granicznego podoa z uwagi na wyparcie gruntu spod fundamentu. Przy braku obcie
poziomych, sprawdzanie oporu granicznego gruntu na cicie w podstawie fundamentu jest
zbdne.
Poniewa w podou wystpuj grunty spoiste obliczenia naley przeprowadzi dla
dwch sytuacji obliczeniowych: trwaej odpowiadajc warunkom eksploatacji obiektu
i przejciowej (faza budowy).
Dane do oblicze
stopa kwadratowa,
gboko posadowienia hf = 0,6 m
obcienie stopy: sia pionowa od obcie staych
NG = 270 kN,
sia pionow od obcie zmiennych NQ = 70 kN
niezbdne do oblicze parametry geotechniczne i inne podano na rys. 10.
NG=270kN

NQ=70kN

h2=0,2m
hf =0,6m

f,k=24,0kN/m

h1=0,4m

BxB

Waciwoci gruntu: grunt sisaCl

3

Waciwoci gruntu:k = 20 kN/m

3
w,k = 10
kN/m3
k=20kN/m
3
w,k
=10kN/m

=
20
k
k'=20
ck = 20 kPa cu, k
ck'=20kPa
Ic = 0,8
cu,k=80kPa

= 80 kPa

Rys. 10.Rys.
Warunki
pracy
przykadzie
2. Warunki
pracyfundamentu
fundamentu ww
przykadzie
2. 2
Uwaga: Przy sprawdzaniu sytuacji obliczeniowej trwaej miarodajne do oblicze s
parametry wytrzymaociowe gruntu efektywne (warunki z odpywem).
W sytuacji obliczeniowej przejciowej miarodajn do oceny oporu granicznego
podoa jest wytrzymao na cinanie bez odpywu cu ( = 0,0).

Poszukiwany parametr: Minimalny wymiar stopy B = L.

Podstawowy warunek obliczeniowy {p. 6.5.2.1 wzr (6.1)}
Vd Rd
gdzie:
Vd warto obliczeniowa siy pionowej przekazywanej przez fundament na grunt,
Rd opr graniczny podoa na wyparcie gruntu spod fundamentu.
Dla sprawdzenia warunku zakada si wymiary fundamentu B = L = 1,2 m

229

A) Sytuacja trwaa (warunki z odpywem)

Dodatkowe obcienia podoa:

Ciaru fundamentu (efektywny) Gf,k
Gf,k = 1,2x1,2x0,4x (24,0 10,0) = 6,9 kN
Ciar gruntu nad fundamentem Gk

Gk = 1,2 x 1,2 x 0,2 x 20,0 = 5,8 kN

Obliczeniowa warto obcienia podoa Vd

Vd = G,niekorzystne (NG,k + Gf,k + Gk) + QNQ

Wspczynniki obcie przyjmujemy wg Zacznika A, tablica A.3 zestaw A1

G,niekorzystne = 1,35

Q = 1,5

Vd = 1,35x(270,0 + 6,9 + 5,8) + 1,5x70,0 = 486,6 kN

Jednostkowy opr graniczny podoa - Rk/A (wg zacznika D.4 wzr (D.2)

R,k/A = c Nc bc sc ic + q Nq bq sq iq + 0,5 B N b s i
q naprenie w gruncie (obok fundamentu) w poziomie posadowienia
q = (20-10)x0,4 + 20x0,2 = 8,00 kPa

efektywny ciar gruntu poniej poziomu posadowienia

= 20,0 -10,0 = 10,0 kN/m3
B = B - dla obcienia osiowego
Wspczynniki bezwymiarowe:
nonoci:

Nq = 6,40
N = 3,93
Nc = 14,83

ksztatu fundamentu:

sq = 1,34
s = 0,70
sc = 1,41

pochylenia podstawy ( = 0): bq = 1,00

b = 1,00
bc = 1,00
nachylenia obcienia

iq = 1,00
i = 1,00
ic = 1,00

Rk/A = 20x14,83x1,00x1,41x1,00 + 8,0x6,40x1,00x1,34x1,00

+0,5x10,0x1,20x3,93x1,00x0,70x1,00 = 502,2 kPa

230

dla obcienia osiowego:

B = B = 1,20 m
L = L = 1,20 m

Rk = 1,20x1,20x 502,2 = 723,1 kN

R = 1,4 czciowy wspczynnik bezpieczestwa dla oporu granicznego na wyparcie

gruntu spod fundamentu (z Zacznika A, tablica A.5 zestaw R2)
Rd = 723,1/1,4 = 516,5 kN

Warunek obliczeniowy:
Vd = 486,6 kN 516,5 kN = Rd

Wniosek: Przyjte wymiary fundamentu B=L=1,20 m zapewniaj podou dostateczn

nono w warunkach z odpywem
B) Sytuacja przejciowa (warunki bez odpywu)

Dodatkowe obcienia podoa:

Uwaga: W warunkach bez odpywu uwzgldnia si cakowity ciar fundamentu Gf,k
(bez wyporu), a nie efektywny
Ciaru fundamentu (cakowity) Gf,k

Gf,k = 1,2x1,2x0,4x24,0 = 13,8 kN

Ciar gruntu nad fundamentem Gk

Gk = 1,2x1,2x0,2x20,0 = 5,8 kN
Obliczeniowa warto obcienia podoa Vd

Vd = G,niekorzystne(NG,k + Gf,k + Gk) + QNQ

Wspczynniki obcie przyjmujemy wg Zacznika A, tablica A.3 zestaw A1

G,niekorzystne = 1,35

Q = 1,5

Vd = 1,35x(270,0 + 13,8 + 5,8) + 1,5x70,0 = 495,9 kN

Jednostkowy opr graniczny podoa -Rk/A (wg zacznika D.3 wzr (D.1)

R,k/A = ( + 2)cu bc sc ic + q
Wspczynniki bezwymiarowe:
ksztatu fundamentu:
sc = 1,2
pochylenia podstawy ( = 0): bc = 1,00
nachylenia obcienia
ic = 1,00

q naprenie w gruncie (obok fundamentu) w poziomie posadowienia (cakowite)

q = 20x0,4 + 20x0,2 =12,00 kPa
Rk/A = (3,14+2)x 80x1,0x1,2x1,0 + 12,00 = 505,4 kPa

231

dla obcienia osiowego:

B = B =1,20 m
L = L = 1,20 m

Rk = 1,20x1,20x 505,4 = 727,8 kN

R = 1,4 czciowy wspczynnik bezpieczestwa dla oporu granicznego na wyparcie

gruntu spod fundamentu (z Zacznika A, tablica A.5 zestaw R2)
Rd = 727,8/1,4 = 519,9 kN

Warunek obliczeniowy:
Vd = 495,9 kN 519,9 kN = Rd

Wniosek: Przyjte wymiary fundamentu B=L=1,20 m zapewniaj, e w podou nono

nie bdzie przekroczona
Przykad 3: Stopa fundamentowa na gruncie niespoistym obciona si pionow,
momentem i si poziom

Opis problemu
Przykad ilustruje zasady sprawdzania stanw granicznych nonoci podoa (ULS) pod
stop fundamentow obcion si pionow, momentem i si poziom, posadowion na
gruncie niespoistym.
Z uwagi na obcienia zakres oblicze obejmuje:
sprawdzenie moliwoci wyparcia gruntu spod fundamentu,
sprawdzenie moliwoci cicia gruntu w poziomie posadowienia.
Poniewa w podou wystpuj grunty niespoiste, obliczenia sprawdzajce wykonuje si
jedynie dla sytuacji obliczeniowej trwaej, odpowiadajcej warunkom eksploatacji obiektu
(warunki z odpywem).

Dane do oblicze
gboko posadowienia hf = 1,2 m
obcienie stopy: sia pionowa od obcie staych
NG,k = 600 kN,
moment od obcie zmiennych
M(B)Q,k = 600 kNm
sia pozioma od obcie zmiennych H(B)Q,k = 200 kN
(moment i sia pozioma, dziaaj w kierunku szerokoci stopy B)
niezbdne do oblicze parametry geotechniczne i inne podano na rys. 11

232

NG,k=600kN
MBG=0,0kNm
HBG=0,0kN
MB

Nk

NQ,k=0,0kN
MBQ,k=600kNm
HBQ,k=200kN
HB

0,2m
hf=1,2m

f,k=24,0kN/m 3

1,0m

Waciwoci gruntu: grunt FSa

Waciwoci gruntu:
k = 17,5 kN/m33
k=17,5kN/m
k = 10
kN/m3 3(poniej
poz. wody)
k'=10kN/m
(poniej poziomu wody)
k = 30
k'=30
ck'=0,0kPa
ck = 0,0
kPa

Rys. 11.
Warunki pracy fundamentu w przykadzie 3
Rys. 3. Warunki pracy fundamentu w przykadzie 3.
Uwaga: Przy sprawdzaniu sytuacji obliczeniowej trwaej miarodajne do oblicze s
parametry wytrzymaociowe gruntu efektywne (warunki z odpywem).

Poszukiwany parametr: Minimalne wymiary stopy B i L.

A. Sprawdzenie stanu granicznego podoa z uwagi na wyparcie gruntu spod fundamentu
(warunki z odpywem)
Zakada si wymiary fundamentu: B = 3,2 m, L = 3,40 m

Dodatkowe obcienia podoa:

Ciaru fundamentu (efektywny) Gf,k
Gf,k = 3,2x3,4x1,0x24,0 = 261,1 kN
Ciar gruntu nad fundamentem Gk

Gk = 3,2x3,4x0,2x17,5 = 38,1 kN
Wartoci charakterystyczne obcie przekazywanych przez fundament na podoe
Vk = 600 + 261,1 + 38,1 = 899,2 kN
MBk = 600,0 +200,0x1,0 = 800,0 kNm
= 200,0 kN
HBk = 200,0

Warto obliczeniowa siy pionowej przekazywanej na podoe

Wspczynniki obcie przyjmujemy wg Zacznika A, tablica A.3 zestaw A1

G,niekorzystne = 1,35

Q = 1,5

Vd = 1,35x(600 + 261,1 + 38,1) + 1,5x0,0 = 1213,9 kN

Sprowadzone wymiary fundamentu:
eB,k = 800,0/899,2 = 0,89 m < 0,3B = 0,96 m
eL,d = 0,0/899,2 = 0,00 m
B = 3,20 2 x 0,89 = 1,42 m
L = 3,40 2 x 0,00 = 3,40 m
A = 1,42 x 3,40
= 4,83 m2

233

Jednostkowy opr graniczny podoa -Rk/A (wg zacznika D.4 wzr (D.2)

q = 17,5x1,0 + 17,5x0,2 = 21,0 kPa

- efektywny ciar gruntu poniej poziomu posadowienia

= 10,0 kN/m3
Wspczynniki bezwymiarowe:
nonoci:
Nq = 18,40
N = 20,09
ksztatu fundamentu:
sq = 1,21
s = 0,87
pochylenia podstawy ( = 0): bq = 1,00
b = 1,00
nachylenia obcienia
m = mB = [2 + (1,38/3,60]/[1 + (1,38/3,60)] = 1,72
iq = 0,65
i = 0,51
Rk/A = 21,0x18,40x1,00x1,21x0,65 + 0,5x10,0x1,42x20,09x1,00x0,87x0,51 = 367,4 kPa
Rk = 4,83x 367,4 = 1774,6 kN

R,v = 1,4 czciowy wspczynnik bezpieczestwa dla oporu granicznego na wyparcie

gruntu spod fundamentu (z Zacznika A, tablica A.5 zestaw R2)
Rd = 1774,6/1,4 = 1267,6 kN

Warunek obliczeniowy:
Vd = 1213,9 1267,6 kN = Rd

Wniosek: Przyjte wymiary fundamentu B=3,20 m, L=3,40 m zapewniaj dostateczn

nono na wyparcie gruntu spod fundamentu
B. Sprawdzenie stanu granicznego na cicie gruntu w poziomie posadowienia
Podstawowy warunek obliczeniowy {p. 6.5.2.4 wzr (6.2)}

Hd Rd + Rp,d
gdzie:
Hd warto obliczeniowa siy poziomej przekazywanej przez fundament na grunt,
Rd opr graniczny podoa pod fundamentem na cicie,
Rp,d opr graniczny podoa na przesunicie fundamentu
Zakada si wymiary fundamentu: B = 3,2 m, L = 3,40 m

Dodatkowe obcienia podoa:

Ciaru fundamentu (efektywny) Gf,k
Gf,k = 3,2x3,4x1,0x24,0 = 261,1 kN
Ciar gruntu nad fundamentem Gk

Gk = 3,2x3,4x0,2x17,5 = 38,1 kN

234

Wartoci charakterystyczne obcie przekazywanych przez fundament na podoe

Vk = 600 + 261,1 + 38,1 = 899,2 kN
HBk = 200,0
= 200,0 kN

Warto obliczeniowa siy poziomej przekazywanej na podoe

Wspczynniki obcie przyjmujemy wg Zacznika A, tablica A.3 zestaw A1

G,niekorzystne = 1,35

Q = 1,5

HBd = 1,35x0,0 + 1,5x200,0 = 300,0 kN

Warto obliczeniowa oporu granicznego gruntu pod fundamentem Rd (wg wzoru (6.3b)
R,h = 1,1 czciowy wspczynnik bezpieczestwa dla oporu granicznego na cicie
gruntu pod fundamentu (z Zacznika A, tablica A.5 zestaw R2)
Rd = (899,2x tan30o)/1,1 = 472 kN
Opr graniczny podoa na czole fundamentu pominito (Rp,d = 0,0)

Warunek obliczeniowy:
HBd = 300,0 kN 472,0 kN = Rd

Wniosek: Przyjte wymiary fundamentu B=3,20 m, L=3,40 m zapewniaj, e w podou

nono na cicie gruntu w poziomie posadowienia nie bdzie przekroczona
Przykad 4: Stopa fundamentowa na gruncie spoistym obciona si pionow, momentem
i si poziom

Opis problemu
Przykad ilustruje zasady sprawdzania stanw granicznych nonoci podoa (ULS) pod
stop fundamentow obcion si pionow, momentem i si poziom, posadowion na
gruncie niespoistym.
Z uwagi na obcienia zakres oblicze obejmuje:
sprawdzenie moliwoci wyparcia gruntu spod fundamentu,
sprawdzenie moliwoci cicia gruntu w poziomie posadowienia.
Obliczenia sprawdzajce w przykadzie ilustruj tok postpowania przy sytuacji
obliczeniowej przejciowej, odpowiadajcej warunkom budowy obiektu (warunki bez
odpywu.

Dane do oblicze
gboko posadowienia hf = 1,2 m
obcienie stopy: sia pionowa od obcie staych
NG,k = 600 kN,
moment od obcie zmiennych
M(B)Q,k = 600 kNm
sia pozioma od obcie zmiennych H(B)Q,k = 200 kN
(moment i sia pozioma, dziaaj w kierunku szerokoci stopy B)
niezbdne do oblicze parametry geotechniczne i inne podano na rys. 12

235

NG,k=600kN
MBG=0,0kNm
HBG=0,0kN
MB

NQ,k=0,0kN
MBQ,k=600kNm
HBQ,k=200kN

Nk

HB

0,2m

1,0m

hf=1,2m

f,k=24,0kN/m
B

Waciwoci gruntu: grunt sisaCl

Waciwoci gruntu:
k = 20 kN/m3 3
k=20,0kN/m
k = 10
kN/m33(poniej
poziomu
wody)
k'=10kN/m
(poniej poziomu
wody)
cu,k = c80
kPa
u,k=80kPa

Ic= 0,4

Rys.Warunki
4. Warunkipracy
pracy fundamentu
w przykadzie
4.
Rys. 12.
fundamentu
w przykadzie
4

Uwaga: Przy sprawdzaniu sytuacji obliczeniowej trwaej miarodajne do oblicze s

parametry wytrzymaociowe gruntu efektywne (warunki z odpywem).

Poszukiwany parametr: Minimalne wymiary stopy B i L.

A. Sprawdzenie nonoci podoa na wyparcie gruntu spod fundamentu
(Sytuacja przejciowa - warunki bez odpywu)
Zakada si wymiary fundamentu: B = 3,2 m, L = 3,60 m

Dodatkowe obcienia podoa:

Ciaru fundamentu (cakowity) Gf,k
Gf,k = 3,2x3,6x 1,0x24,0 = 276,5
Ciar gruntu nad fundamentem Gk

Gk = 3,2x3,6x0,2x20,0 = 46,1 kN
Obliczeniowa warto obcienia podoa Vd

Vd = G,niekorzystne(NG,k + Gf,k + Gk) + Q NQ

Wspczynniki obcie przyjmujemy wg Zacznika A, tablica A.3 zestaw A1
G,niekorzystne = 1,35
Q = 1,5
Vd = 1,35x(600,0 + 276,5 + 46,1) + 1,5x0,0 = 1245,5 kN
Obcienia przekazywane na podoe (charakterystyczne);
Vk = (600,0 + 276,5 + 46,1) + 0,0
MBk = 600,0 + 200,0x1,00
MLk
HBk = 200,0

Mimord obcie:
eB = 800,0/922,6 = 0,87 m < 0,3B = 0,96 m
eL = 0,0 m

236

= 922,6 kN
= 800,0 kNm
= 0,0 kNm
= 200,0 kN

Sprowadzone wymiary fundamentu

B = 3,2 2x0,87 = 1,47 m
L = 3,6 2x0,00 = 3,60 m
A = 1,47x3,60 = 5,28 m2

Jednostkowy opr graniczny podoa - Rk/A (wg zacznika D.3 wzr (D.1)

R,k/A = ( + 2)cu bc sc ic + q
Wspczynniki bezwymiarowe:
ksztatu fundamentu:

sc = 1,08

pochylenia podstawy ( = 0): bc = 1,00

nachylenia obcienia

ic = 0,86

q naprenie w gruncie (obok fundamentu) w poziomie posadowienia (cakowite)

q = 20 x 1,2 = 24,00 kPa
Rk/A = (3,14+2)x 80x1,0x1,08x0,86 + 24,00 = 407,6 kPa
Rk = 5,28 x 407,6 = 2150,8 kN

R = 1,4 czciowy wspczynnik bezpieczestwa dla oporu granicznego na wyparcie

gruntu spod fundamentu (z Zacznika A, tablica A.5 zestaw R2)
Rd = 2150,8/1,4 = 1536,3 kN

Warunek obliczeniowy:
Vd = 1245,5 kN 1536,3 kN = Rd

Wniosek: Przyjte wymiary fundamentu zapewniaj, e w podou nono z uwagi na

wyparcie gruntu spod fundamentu nie bdzie przekroczona
B. Sprawdzenie stanu granicznego na cicie gruntu w poziomie posadowienia
(warunki bez odpywu)
Podstawowy warunek obliczeniowy {p. 6.5.2.4 wzr (6.2)}

Hd Rd + Rp,d
gdzie:
Hd warto obliczeniowa siy poziomej przekazywanej przez fundament na grunt,
Rd opr graniczny podoa pod fundamentem na cicie,
Rp,d opr graniczny podoa na przesunicie fundamentu, przyjto = 0,0
Zakada si wymiary fundamentu: B = 3,2 m, L = 3,6 m

Dodatkowe obcienia podoa:

Ciaru fundamentu (efektywny) Gf,k
Gf,k = 3,2x3,6x1,0x24,0 = 276,5 kN
Ciar gruntu nad fundamentem Gk

Gk = 3,2x3,6x0,2x20,0 = 46,1 kN

237

Warto obliczeniowa siy poziomej przekazywanej na podoe

Wspczynniki obcie przyjmujemy wg Zacznika A, tablica A.3 zestaw A1
G,niekorzystne = 1,35 Q = 1,5
HBd = 1,35 x 0,0 + 1,5 x 200,0 = 300,0 kN
Warto obliczeniowa oporu granicznego gruntu pod fundamentem Rd (wg wzoru (6.4b)
R,h = 1,1 czciowy wspczynnik bezpieczestwa dla oporu granicznego na cicie
gruntu pod fundamentu (z Zacznika A, tablica A.5 zestaw R2)
Bc = 3x[(0,5B) eB) = 2,19 m
Lc = 3,60
Ac = 2,19x3,6 = 7,88 m2
Rd = (7,88 x 80)/1,1 = 573 kN
max Rd = 0,4 x 1245,5 = 498 kN

Warunek obliczeniowy:
HBd = 300,0 kN 498,0 kN = maxRd

Wniosek: Przyjte wymiary fundamentu B=3,20 m, L=3,60 m zapewniaj, e w podou

nono na cicie gruntu w poziomie posadowienia nie bdzie przekroczona
Przykad 5: Budynek szkieletowy

Opis problemu
Przykad ilustruje projektowanie fundamentw w budynku o konstrukcji szkieletowej,
przy wymaganym (np. przez technologa) ograniczeniu osiada do wartoci smax = 3,0 cm.
W podou wystpuj grunty spoiste, nie skonsolidowane w stanie twardoplastycznym
(IL = 0,20) (Parametry odczytano z normy 03020 wykres C)
Obliczenia przeprowadzono dla najbardziej obcionego fundamentu. W pierwszej
kolejnoci wyznaczono wymiary fundamentu z uwagi na nono podoa. Nastpnie
sprawdzono, jakie przy tych wymiarach bd osiadania.
Dane do oblicze
stopa kwadratowa,
gboko posadowienia hf = 0,8 m,
siy przekazywane na grunt: sia od obcie staych
VG,k = 850 kN,
sia od obcie zmiennychVQ,k = 250 kN
wartoci charakterystyczne parametrw gruntu podano na rys. 13.

238

VG,K = 850 kN
VQ,K = 250 kN

hf = 0,8 m

BxB

Waciwoci gruntu:
grunt sasiCl
3
k =22
kN/m 3
k = 22 kN/m
k' =k19
= 19
= kPa
33 kPa cu,k = 120 kPa
ck' =ck33
= 28000
cu,k =E0120
kPa kPa
c= 0,6 kPa
Eo =I28000

Rys.13.
Warunki
pracy
fundamentu
ww
przykadzie
5 4
Rys.
Warunki
pracy
fundamentu
przykadzie

Obliczeniowy efekt oddziaywa

G = 1,35
Q = 1,5
Vd = 1,35 x 850,0 + 1,5 x 250,0 = 1523,0 kN
Zakada si wymiary fundamentu

B = L = 1,7 m

Sprawdzenie nonoci podoa (wg zacznika D)

A. Warunki bez odpywu (faza budowy) {D.1}
bc = 1,0
sc = 1,2
ic = 1,0

Rk/A = (3,14 = 2)x120,0x1,0x1,2x1,0 + 0,8x22,0 = 758,0 kPa

R = 1,4

Rd/A = 758,0/1,4 = 542 kPa

Vd = 1523 kN< 542x1,7x1,7 = 1566 kN = Rd

B Warunki z odpywem (sytuacja trwaa) {D.2}

Nc = 13,93, sc = 1,39,
Nq = 5,80, sq = 1,33,
N = 3,30, s = 0,70
ic, iq, i, bc, bq, b = 1,0

R = 1,4

Rk/A = 33,0x13,93x1,0x1,39x1,0 + 0,8x22,0x5,80x1,0x1,33x1,0+

0,5x22,0x1,0x0,70x1,0 = 819 kPa
Rd/A = 819,0/1,4 = 585 kPa
Vd = 1523 kN< 585x1,7x1,7 = 1691 kN = Rd

239

Sprawdzenie osiada
Obliczenia wykonano w oparciu o metod uproszczon (zacznik F)
s = p x b x f/Em

{F.1}

p = Vk/Ac = (850 + 250)/(1,7x1,7) = 381 kPa

b = B = 1,7 m
B/L = 1,0 f = 1,0 (patrz Z. Wiun Zarys geotechniki)

dla

Em = Eo = 28 000 kPa (podoe jednorodne)

s = 381x1,7x1,0/28000 = 0,023 m = 2,3 cm < 3,0 cm =smax

Wnioski:
przyjte wymiary najbardziej obcionego fundamentu s waciwe, pozwalaj na
wymagane ograniczenie jego osiada,
sprawdzanie osiada pozostaych fundamentw, mniej obcionych jest zbdne.
Przykad 6: Budynek o poprzecznym ukadzie cian nonych posadowiony na gruntach
spoistych w stanie plastycznym (siCl Ic = 0,65 zastoiskowe)

Opis problemu:
Przykad ilustruje zasady sprawdzania stanu granicznego osiada wg PN-81/B-03020
i PN-EN 1997-1. Rozpatrywany jest budynek o poprzecznym ukadzie cian nonych
i wysokoci ok. 11-tu kondygnacji. ciany none posadowione s na awach o zrnicowanej
szerokoci.
W podou wystpuj grunty spoiste w stanie plastycznym (IL = 0,4), std wykonanie
oblicze sprawdzajcych osiadania jest niezbdne.
Dane do oblicze:
dugo aw:
L = 12,0 m
naciski pod awami:
qk = 250 kPa.
podoe:
warstwa I piaski pylaste (siSa), rednio zagszczone (ID = 0,5; M0 = 60 MPa),
warstwa II gliny pylaste (saclSi) mada w stanie plastycznym (Ic = 0,65;
M0 = 18 MPa),
warstwa III glina piaszczysta (sasiCl), twardoplastyczna (Ic = 0,8; M0 = 35 MPa).
Rozmieszczeni fundamentw, ukad warstw gruntu i parametry charakterystyczne
(model geotechniczny) podano na poniszym rysunku.
1
q=250kN/m

"I"
2,0m
0,5m "II"
"III"

2
q=475kN/m

q=375kN/m

1,5m
1,7m
3
P(I=
D=0,5) =17,5
O=60000kPa
17,5 kN/m3 kN/m
M0,k = M
60000
kPa
k
1,0m
0,8m
3
G (mada)
(IL=0,4)
kN/m
MO=18000kPa
k = 20,5
kN/m3=20,5
M0,k
= 18000
kPa

q=425kN/m

1,6m
0,8m

3
=22,03kN/m
=35000kPa
GP (IkL=0?)
= 22,0kN/m
M0,k M
=O35000
kPa

Rys. 14. Model geotechniczny pracy podoa w przykadzie 6

240

5
q=500kN/m

1,5m

q=240kN/m

2,5m

0,4m
0,2m

Wyznaczenie osiada
Obliczenie osiada przeprowadzono metod sumowania odksztace wg PN-81/B-03020
i PN-EN 1997-1 (zacznik {F.1}). Rnice wynikaj tylko z gbokoci do ktrej sumuje si
odksztacenia: w PN do gbokoci gdzie naprenia dodatkowe s mniejsze od 0,3
pierwotnych, a w PN-EN 1997-1 0,2 pierwotnych.
Dla uproszczenia w obliczeniach pominito wpyw na naprenia w podou wykopu
oraz wpyw sumowania si w podou napre, ktry przy przyjtym rozmieszczeniu aw
jest niewielki.
Wyniki oblicze osiada przedstawiono na rys. 15.
1

0,9
0,9

1,4

1,6

1,9

1,7

1,6

1,3

1,6

1,5

1,7
2,1

wg PN-81/B-03020
wg PN-EN 1997-1

Rys. 15. Wyniki oblicze osiada fundamentw wg PN-81/B-03020 i PN-EN 1997-1

Wskaniki osiada
Do oceny wg PN-EN 1997-1 przyjto zblione wskaniki i zalecane wartoci graniczne
max. maksymalne osiadanie (max)gr = 5 cm

wskanik przechylenia brak zalece przyjto wg PN jak dla ,

max. strzaka wygicia brak zalece przyjto wg PN jak dla fo,
max wzgldny obrt (max)gr = 0,002
Przyjte wskaniku przedstawiono na rys. 16.
2

1,7

1,6

max

max

0,9

1,7

1,5

2,1

Rys. 16. Wskaniki osiada wg PN-EN 1997-1

Zgodnie z wymaganiami normy PN-81/B-03020 do oceny przyjto nastpujce
wskaniki osiada i zalecane wartoci graniczne:
sr (sr)gr = 7 cm,

()gr = 0,003
fo
(fo)gr = 1,0 cm
Przyjte wskaniki przedstawiono na rys. 17.
1

0,9
1,6
linia osiada ukadu sztywnego

1,4

fo

1,3
Sr=1,5

1,9

Rys. 17. Wskaniki osiada wg PN-81/B-03020

241

1,6

1,3
Sr=1,5
1,6

Sprawdzenie stanu granicznego osiada

wg PN-81/B-03020

wg PN-EN 1997-1

sr = 1,5 cm < (sr)gr = 7 cm,

= 0,0001 < ()gr = 0,003
fo = 0,52 cm < (fo)gr = 1,0 cm

max. = 2,1 cm < (max)gr = 5 cm

= 0,0002 < ()gr = 0,003
max = 0,55 cm < (fo)gr =1,0 cm

Wnioski
Porwnanie PN-81/B-03020 i PN-EN 1997-1 wskazuje na niewielkie rnice nie
zmieniajce wniosku,
Konstrukcja w wyniku osiada nie dozna nadmiernych przemieszcze i odksztace.
8. Wyniki porwnania oporu granicznego podoa wg PN-81/B-03020 i EC 7
8.1. Przedmiot i zakres wykonanych analiz
Przedmiotem analiz byy wartoci jednostkowych oporw granicznych podoa na
wyparcie gruntu spod fundamentw, ustalonych na podstaw zalece PN-81/B-03020
i PN-EN 1997-1 (metoda analityczna):
wg PN
mQf/A
wg EC 7 Rd/A
oraz stosunek
(Rd/A)/(mQf/A)
wspczynnik redukcyjny uwzgldniajcy wiksze wspczynniki obcie w EC 7
(G = 1,35; Q = 1,50) ni w PN (G = 1,15; Q = 1,35)
przyjto:

= 0,87

Dla ustalenia powyszych wielkoci przeprowadzono obliczenia dla dwch typw

fundamentw:
A. maych
B. duych

B = 1,0 m; L = : 5,0m; 2,5m; 1,7m; 1,25m; 1,0m

B = 4,0 m; L = : 20,0 m; 10,0m; 6,7m; 5,0m; 4,0m

W obliczeniach przyjto nastpujce zaoenia:

Warunki gruntowe:
grunty niespoiste:
grunty spoiste:
dla PN:
dla EC 7

k = 18 kN/m3 k = 32o; ck = 0,0 kPa

k = 20 kN/m3; k = 18o; ck = 30 kPa

m = 0,9; m = 0,81
warunki odpywem,
podejcie obliczeniowe 2* - R;V = 1,4 (tablica A.5 zestaw R2)

Wyniki oblicze: mQf/A i Rd/A

(Rd/A)/(mQf/A)

przedstawiono w tabl. 4 7.
przedstawiono na rys. 18 i 19.

242

1. Grunty niespoiste:
Tablica 4A. mae fundamenty (B = 1,0 m)
B/L

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

PN - mQf/A [kPa]

211

238

263

292

319

EN Rd/1,4A

332

337

342

348

352

[kPa]

Tablica 5B. due fundamenty (B = 4,0 m)

B/L

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

PN - mQf/A [kPa]

439

454

469

484

499

EN Rd/1,4A

834

807

781

753

727

[kPa]

2. Grunty spoiste:
Tablica 6A. mae fundamenty (B = 1,0 m)
B/L

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

PN - mQf/A [kPa]

324

348

371

397

422

EN Rd/1,4A

360

383

404

428

451

[kPa]

Tablica 7B. due fundamenty (B = 4,0 m)

B/L

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

PN - mQf/A [kPa]

354

377

400

423

446

EN Rd/1,4A

416

435

454

473

492

[kPa]

Grunt niespoisty

(0 Rd/A)/(mQ f/A)

2,0
1,5
1,0
seria A
0,5

seria B

0,0
0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

B/L

Rys. 18. Wartoci stosunku jednostkowego oporu granicznego wg PN-EN 1997-1 od oporu
wg PN-81/B-03020
seria A fundamenty o szerokoci B = 1,0 m;

seria B fundamenty o szerokoci B = 4,0 m

243

Grunt spoisty

( ( Rd/A)/(mQf/A)

1,04
1,02
1,00
0,98
0,96

seria A

0,94

seria B

0,92
0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

B/L

Rys. 19. Wartoci stosunku jednostkowego oporu granicznego wg PN-EN 1997-1 do oporu
wg PN-81/B-03020
seria A fundamenty o szerokoci B = 1,0 m;

seria B fundamenty o szerokoci B = 4,0 m

9. Podsumowanie
Jak wynika z danych zawartych w tablicach dla gruntw niespoistych opr graniczny
podoa wg EN 1997-1 jest znaczne wikszy od oporu wg PN-81/B-03020. Z wykresw
wynika, e uwzgldniajc rnice w obcieniach, nono fundamentw na piaskach wg EN
moe by dla wskich aw o 37%, a dla szerokich aw nawet o 67% wiksza.
Dopuszczenie dla gruntw niespoistych wikszych nonoci jest uzasadnione, bo
z praktyki wiadomo, e PN-81/B-03020 dawaa dla tych gruntw zbyt mae nonoci. Fakt
ten by podnoszony przez projektantw ju w okresie wprowadzania normy PN-81/B-03020.
Znalazo to swj wyraz w modyfikacji wzoru na nono gruntw niespoistych,
wprowadzonej przez PKN w latach 80. Zalecenia te nie weszy jednak powszechnie do
praktyki.
W praktyce problem zbyt maej nonoci gruntw niespoistych, wystpowa najczciej
przy sprawdzaniu nonoci pod fundamentami istniejcych budynkw, ktre miay podlega
nadbudowie. W przypadku gruntw niespoistych czsto okazywao si, e w budynkach
w dobrym stanie, eksploatowanych od lat, nono podoa wg PN-81/B-03020 jest
niedostateczna dla przeniesienia obcie wystpujcych bez nadbudowy. W normie
PN-81/B-03020 nie uwzgldniono wzrostu nonoci gruntu obcionego obiektem (o 30%) co
miao miejsce w PN-59.
Jak wynika z tablic w przypadku duych aw i stp fundamentowych obliczenia wg EC 7
dla gruntw niespoistych pozwalaj na dopuszczenie wysokich naciskw pod fundamentem
z uwagi na opr graniczny podoa, znacznie wyszych od stosowanych w praktyce. Z
podobn sytuacj mamy do czynienia przy stopach fundamentowych znacznie zagbionych
w gruncie obliczanych wg PN-81/B03020. Stosowanie w praktyce tak duych naciskw moe
nie by uzasadnione z uwagi na osiadania.
Analiza normy [DIN 1045] wskazuje, e wysokie, jednostkowe opory graniczne gruntw
niespoistych wg EC 7, s w praktyce niemieckiej akceptowane. Przy dopuszczaniu tych
naciskw, akcentuje si jednak problem stanu granicznego osiada.
Przy stosowanych dotychczas w naszej praktyce naciskach, nie przekraczajcych
z reguy 350 kPa, nawet w przypadku dobrych gruntw niespoistych, problemu z osiadaniami
nie byo. Dlatego norma PN-81/B-3020 w przypadku tych podoy nie wymagaa

244

sprawdzania osiada. Eurokod zalecajc monitoring praktycznie wymaga sprawdzania

osiada dla wszystkich obiektw 2 kategorii geotechnicznej i koniecznie 3.
W przypadku gruntw spoistych, jak wynika z wykresw, rnice w ocenie nonoci
midzy PN-81/B-03020 i EC 7 s mae. Wymiary fundamentw projektowanych wg
PN-81/B-3020 i EC 7 bd w tym przypadku podobne.
Wyniki powyszych analiz wskazuj, e:
Wymiarowanie fundamentw bezporednich na podstawie PN-EN 1997-1, przy
zalecanych
wartociach
wspczynnikw
bezpieczestwa
dla
podejcia
obliczeniowego 2* i stosowanych dotychczas w praktyce wartociach
charakterystycznych parametrw gruntu wg PN-81/B-03020, mona uzna za
bezpieczne.
Przy posadowieniach na gruntach niespoistych, projektowanie fundamentw wg
PN-EN 1997-1 moe prowadzi do ekonomiczniejszych wymiarw fundamentw.
W przypadku gruntw niespoistych, przy naciskach dopuszczalnych z uwagi na
nono, wikszych od 400 kPa, wskazane st sprawdzanie stanu granicznego osiada
fundamentw.
W przypadku gruntw niespoistych, wymiary fundamentw wg PN-EN 1997-1
zblione bd do wymiarw, wynikajcych z wymaga PN-81/B-03020.

Literatura
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]

PN-EN 1990
PN-EN 1991
PN-EN 1997-1
EN 1997-2

Eurokod Podstawy projektowania konstrukcji.

Eurokod 1 Oddziaywania na konstrukcj.
Eurocod 7: projektowanie geotechniczne- Cz 1: Zasady oglne.
Eurocode 7: Geotechnikacal design- Part 2: Ground investigation
and testing.
PN-81/B03020 Grunty budowlane. Posadowienie bezporednie budowli.
Obliczenia statyczne i projektowanie.
Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji z dnia 24 wrzenia
1998 roku w sprawie ustalania geotechnicznych warunkw posadowienia obiektw
budowlanych. Dz.U. nr 126, poz. 839.
Designers Guide to EN 1997-1.Eurocod 7: Geotechnical designe-General
ruls.R.Frank, C. Bauduin, R. Driscoll, M. Kawadas, N. Krebs Ovesen, T. Orr and B.
Schuppener. ISBN 0 7277 3154 8, 2004.
Geotechnische Nachweise nach DIN 1045. Einfhrung mit Beispielen. Martin
Ziegler.Ernst&Sohn, 2006.
A Designers Simple Guide to BS EN 1997. Department for Communities and Local
Govermment: London, 2007.

245