KOMPENDIUM WIEDZY

FARMAKOGNOSTYCZNEJ

OLEJE ROLINNE
Polska /
aciska nazwa
surowca
Olej rycynowy Ricini oleum

Olej lniany Lini oleum

Olej wiesiokowy
Oenotherae
oleum
Olej kakaowy
Cacao oleum

Najwaniejsze
skadniki czynne
glicerydy
glicerydy kwasu
linolenowego,
palmitynowego i
stearynowego
kwas linolenowy
nienasycone kwasy
tuszczowe omega-3, omega-6,
omega-9
kwas gammalinolenowy
kwas cis-linolowy
witamina F
wystpuje w 4
odmianach
polimorficznych
najtrwalsza jest

Dziaanie / Zastosowanie

przeczyszczajce
nawilajce
do produkcji maci i kremw
na skr owosion

przeciwnowotworowe
zewntrznie do skry tustej,
skonnej do zapale
stosowany do produkcji myde
wpywa pozytywnie m.in. na mzg,
ukad naczyniowy
miadyca
cukrzyca
choroba Raynauda
obnia cholesterol
do wyrobu czopkw i innych
doodbytniczych i dopochwowych
postaci leku

Inne istotne
informacje o surowcu
gsta jasnota lub
bezbarwna ciecz
miesza si z
etanolem
te zabarwienie
intensywny, cierpki
zapach
wyciskany z nasion
lnu
olej wiesiokowy
toczony jest na
zimno
przechowywa w
lodwce
synonim maso
kakaowe
surowiec
farmakopealny

GUMY
Polska /
aciska nazwa
surowca
Guma arabska Gummi Arabicum

Tragakanta Tragacantha

Najwaniejsze
skadniki czynne

polisacharydy
enzymy utleniajce
oksydazy
peroksydazy

polisacharydy
basoryna
tragakantyna

Dziaanie / Zastosowanie
w recepturze aptecznej
do wytwarzania tabletek, emulsji,
zawiesin, kleikw, maci
emulgator
w recepturze aptecznej
do wytwarzania tabletek, emulsji,
zawiesin, kleikw, maci

Inne istotne
informacje o surowcu
pozyskiwana przez
nacicie pnia akacji
senegalskiej
surowiec
farmakopealny
pozyskiwana przez
nacicie pnia
traganka
gumodajnego
surowiec
farmakopealny

LUZY
Polska /
aciska nazwa
surowca
Korze i li
prawolazu Althaeae radix et
folium

Nasienie babki
pesznika Psylli semen

Nasienie lnu Lini semen

Kwiat dziewanny
Verbasci flos
Li podbiau Farfarae folium

Porost islandzki Lichen islandicus

Najwaniejsze
skadniki czynne

Dziaanie / Zastosowanie

Inne istotne
informacje o surowcu

zwizki luzowe
pektyny
sacharoza
flawony

osaniajce
powlekajce
do okadw zmikczajcych
w stanach zapalnych w przewodzie
pokarmowym

surowiec
farmakopealny
syrop
przygotowywany
jest z maceratu
korzenia

luz
biako
olej tusty
irydoidy

agodnie przeczyszczajce
zaparcia
stany zapalne skry
hemoroidy

zaparcia
stany zapalne drg pokarmowych
stany zapalne drg oddechowych
zewntrznie - okady p/zapalne

osaniajce
wykrztune
zmikczajce
przeciwzapalne
osaniajce
spazmolityczne
cigajce, w stanach zapalnych
nieyty drg oddechowych
przeciwkaszlowe
osaniajce
antybiotyczne
dziaa rwnie na prtki grulicy

byszczce,
eliptyczne
ciemnobrunatne
nasiona
surowiec
farmakopealny
nasiona jajowate,
paskie, byszczce,
barwy brunatnej
surowiec
farmakopealny
wysoka odyga z
duymi, tymi
kwiatami

luz
olej tusty
glikozydy
cyjanogenne
linustatyna
zwizki luzowe
saponiny
irydoidy
flawonoidy
luz
garbniki
flawonoidy

polisacharydy
lichenina
luz
kwasy porostowe

Tymianek i Podbia

plecha amliwa,
chrzstkowata i
rurkowata

FLAWONOIDY
Polska /
aciska nazwa
surowca

Najwaniejsze
skadniki czynne

Kwiatostan gogu
(owoc gogu)
Crataegi
inflorescentia
(Crataegi fructus)

flawonoidy witeksyna,
hiperozyd, rutozyd
substancje azotowe
(serce)

flawonoidy
-gwnie hiperozyd
olejki eteryczne
garbniki
flawonoidy
olejki eteryczne
luz
garbniki
antocyjany

flawonoidy
pochodne kwasu
salicylowego
luz
garbniki
witaminy C i E

flawonoidy
saponiny
garbniki
fenolokwasy
olejek eteryczny

Li brzozy
Betulae folium

Kwiatostan lipy
Tiliae
inflorescentia

Ziele fioka
trjbarwnego
Violae tricoloris
herba

Ziele nawoci
Virgaureae herba

Dziaanie / Zastosowanie

Ziele skrzypu
polnego Equiseti
herba

Kwiatostan

kocanek

flawonoidy
zwizki krzemu
nikotyna
kwas kawowy
saponiny
flawonoidy
ftalidy
te barwniki

Inne istotne
informacje o surowcu

agodny lek nasercowy, rozszerza

naczynia wiecowe, zwiksza
przepyw krwi, dziaa inotropowo
dodatnio, p/arytmicznie
stosowany gwnie u osb
starszych w chorobach serca,
miadycy i nadcinieniu
moczopdne
jako skadnik mieszanek zioowych
moczopdnych

mocz!
surowiec
farmakopealny

napotne
osonowe
sabe moczopdne
stosowany w przezibieniach w
postaci naparw
skadnik wielu mieszanek
zioowych
moczopdne
napotne
w chorobach skry
dziaa odtruwajco na skr
pomocniczo w chorobie
reumatycznej i miadycy
jako rodek stymulujcy przemian
materii
silne dziaanie moczopdne
kamica nerkowa
obrzki
nadcinienie
sabe dziaanie przeciwblowe,
przeciwzapalne, przeciwgrzybicze
skadnik wielu mieszanek zioowych
moczopdne
niedobr krzemu
poprawa stanu wosw, skry i
paznokci
pomocniczo w grulicy
ciotwrcze
ciopdne
spazmolityczne

surowiec
farmakopealny
przezibienie!

surowiec
farmakopealny
kwiatostan gogu
serce!
skadnik kropli
nasercowych

surowiec
farmakopealny

surowiec
farmakopealny
nerki!

surowiec
farmakopealny

surowiec
farmakopealny
wtroba!

Helichrysi
inflorescentia

Kwiat bzu
czarnego
Sambuci flos

Li miorzbu
japoskiego
Gingko bilobae
folium

olejek eteryczny

flawonoidy
fenolokwasy
olejek eteryczny
garbniki
luz
flawonoidy ginkgetyna,
amentoflawon,
bilobetyna
seskwiterpeny bolibalid
diterpeny
-ginkgolidy

Owoc ostropestu
plamistego Sylibi
mariani fructus

kompleks
flawonoidw pod
nazw sylimaryna
flawonoidy
olej tusty
sterole

stosowany w chorobach wtroby

w kamicy ciowej
sabe dziaanie p/robacze i antybiot.
moczopdne (flawonoidy)
napotne (flawonoidy i olejek
eteryczny)
do pukania jamy ustnej (garbniki)
wpywa pozytywnie na procesy
energetyczne mzgu
zaburzenia krenia mzgowego
choroby obwodowych naczy
krwiononych
antyagregacyjne miadyca
nootropowe choroby wieku
podeszego, osabiona pami
silne dziaanie antyhepatotoksyczne
ochronne dla wtroby
jako osona podczas stosowania
lekw obciajcych wtrob
profilaktyka i terapia chorb
wtroby
wczenie podany moe zapobiec
mierci w przydatku zatrucia
muchomorem sromotnikowym

surowiec
farmakopealny
mocz + pot!

charakterystyczny
li - wachlarz
pami!
Ginkofar, Bilobil
itp.

wtroba!
Sylimarol!

ANTOCYJANY
Polska /
aciska nazwa
surowca

Najwaniejsze
skadniki czynne

Owoc bzu
czarnego
Sambuci fructus

Owoc borwki
czernicy
Myrtylli fructus

antocyjany cyjanidyna
garbniki
kwasy organiczne
witamina C
zesp witamin B
bardzo bogaty
kompleks
zwizkw
antocyjanowych
dua zawarto
garbnikw

Dziaanie / Zastosowanie

lekko przeczyszczajce
napotne
sabe przeciwzapalne
stosowany w stanach zapalnych
odka i jelit
pomocniczo w przezibieniach
zaburzenia wzroku o rnej
etiologii, w tym pochodzenia
cukrzycowego
redukcja krwawie i obrzkw w
obrbie gaki ocznej
relaksacja naczy wiecowych
przeciwwrzodowe

Inne istotne
informacje o surowcu

jagoda!
oczy!


Kwiat bawatka
Cyani flos

antocyjany pochodne
cyjanidyny
flawonoidy pochodne
apigeniny

agodny rodek przeciwzapalny,

przeciwutleniajcy, wzmacniajcy
dziaa sabo moczopdnie

skadnik kremw
pod oczy (cienie
pod oczami,
zapalenie
spojwek)

KUMARYNY
Polska /
aciska nazwa
surowca

Ziele nostrzyka Meliloti herba

Kwiat
kasztanowca Hippocastani flos

Owoc keli Ammi visnagae

fructus
Owoc aminka
wikszego Ammi majoris
fructus
Kora jesionu Fraxini cortex

Najwaniejsze
skadniki czynne

Dziaanie / Zastosowanie

Inne istotne
informacje o surowcu

kumaryny
melilotozyd,
melilotyna,
dikumarol
zw. azotowe
alantoina
kumaryny eskuletyna, eskulina
flawonoidy
garbniki
fenolokwasy

rodek zmikczajcy (emolliens)

stosowany najczciej zewntrznie
w postaci Emplastrum Meliloti
(plaster nostrzykowy ma
zielona)

uszczelniajce naczynia
krwionone
ylaki, obrzki, zastoiny ylne

biae kwiaty z
tymi lub
czerwonymi
plamami u nasady

piranokumaryny
wisnadyna,
samidyna
flawonoidy
olejek eteryczny

silne rozszerzajce naczynia

wiecowe i nerkowe
spazmolityczne
dusznica bolesna
kamica nerkowa
lekka astma
repigmentacyjne w bielactwie i
uszczycy

synonim aminek
egipski

fotouczulajcy!

sabo moczopdne
przeciwreumatyczne

zielonkawobrzowa
o wyranie
zaznaczonym
odcieniu szaroci

furanokumaryny ksantotoksyny,
bergapten
kumaryny fraksyna, fraksetyna,
fraksydyna
garbniki

zapach podobny do
wieego siana
surowiec
farmakopealny

LIGNANY
Polska /
aciska nazwa
surowca

Najwaniejsze
skadniki czynne

Dziaanie / Zastosowanie

Inne istotne
informacje o surowcu

Cytryniec chiski
- Schizandra
chinensis
Podofilina Resina
Podophylli
(Podophyllinum)

lignany
gomissyna,
schizandryna
podofilotoksyna
peltatyny

antyhepatotoksyczne
w chorobach wtroby o rnej
etiologii
wspomagajco w WZW
silnie przeczyszczajce
skadnik preparatw
przeciwnowotworowych
zewntrznie jako rodek przeciw
brodawkom

ywica

FENOLE
Polska /
aciska nazwa
surowca

Najwaniejsze
skadniki czynne

Li mcznicy Uvae ursi folium

Li brusznicy Vitis idaeae
folium

Kora wierzby Salicis cortex

fenole arbutyna,
metyloarbutyna
garbniki
flawonoidy
fenole arbutyna,
hydrochinon
garbniki
flawonoidy
fenole - salicyna
kwas salicylowy
flawonoidy

Dziaanie / Zastosowanie

Inne istotne
informacje o surowcu

odkaajce drogi moczowe (tylko

przy zasadowym odczynie moczu)
cigajce

surowiec
farmakopealny

odkaajce drogi moczowe (tylko

przy zasadowym odczynie moczu)
cigajce

lek przeciwreumatyczny
stosowany w mieszankach
zioowych

zamiennik
mcznicy
surowiec
farmakopealny
wykorzystuje si
wierzb bia i
purpurow
(wiklin)
surowiec
farmakopealny
charakterystyczny
zapach
silnie brudzcy
Lorinden T
oznaczenie T
wskazuje, e
skadnikiem jest
dziegie
gsta, brunatna
ciecz

zwizki fenolowe
wglowodory
aromatyczne

zwizki fenolowe
wglowodory
aromatyczne

Dziegie sosnowy
- Pix liquida pini

Dziegie
brzozowy Betulae oleum

posiada waciwoci antyseptyczne

i bakteriobjcze
stosowany w leczeniu uszczycy
stosowany w mieszankach
zioowych

przeciwzapalne
silnie odkaajce
przeciwwidowe
keratolityczne
stosowany w leczeniu uszczycy

GARBNIKI
Polska /
aciska nazwa
surowca
Kora dbu
Quercus cortex

Dbianka Galla

Tanina Tanninum

Kcze
piciornika
Tormentillae
rhizoma
Kcze
wownika
Bistortae rhizoma
Li jeyny
Rubi fruticosi
folium

Najwaniejsze
skadniki czynne
garbniki
fenolokwasy
zwizki
triterpenowe
garbniki
(galatoniny estry
kwasu galusowego
i glukozy)

mieszanina estrw
kwasu galusowego
i innych
fenolokwasw z
glukoz
garbniki
fenolokwasy
saponiny

garbniki
fenolokwasy
garbniki
kwasy organiczne
cytrynowy
flawonoidy

Dziaanie / Zastosowanie
cigajce
stosowana tylko zewntrznie w
postaci odwarw i puka do kpieli
w chorobach skry, nadmiernej
potliwoci i hemoroidach
silnie cigajce
do otrzymywania taniny

cigajce
przeciwzapalne

wewntrznie przeciwbiegunkowe
zewntrznie w postaci pukanek i
kpieli cigajcych
ma - Tormentiol
czopki - Hemorol
cigajce
krwawienia, biegunki
stany zapalne jamy ustnej
cigajce
przeciwbiegunkowe

Inne istotne
informacje o surowcu
kora zewntrz
srebrzystoszara,
wewntrz brunatna
surowiec
farmakopealny
czasem stosowana w
postaci nalewki
Gallarum tinctura
kulista toszara lub
ta narol na pdzie
dbu
synonim galas
dbowy
pozyskiwana z
galasw dbowych i
lici herbaty
synonim kcze
kurzego ziela
surowiec
farmakopealny
stosowane do
rzadko
najczciej jako
skadnik mieszanek
zioowych
surowiec
farmakopealny

Li orzecha
woskiego
Juglandis folium

garbniki
juglon (barwnik)
flawonoidy
fenolokwasy
olejek eteryczny

przeciwbiegunkowe
odstrasza insekty
barwnik w szamponach do wosw
farbowanych

w wieych liciach
znajduje si duo
witaminy C
charakterystyczny
nieprzyjemny zapach
barwi skr na
brzowo

ANTRAZWIZKI
Polska /
aciska nazwa
surowca

Najwaniejsze
skadniki czynne

antranoidy - aloina
A i B, aloeemodyna
ywica

Alona - Aloe

Dziaanie / Zastosowanie

przeczyszczajce
pobudza perystaltyk jelit
ciotwrcze, ciopdne
jako rodek goryczowy
w leczeniu ran i oparze
w celu zwikszenia odpornoci

Inne istotne
informacje o surowcu

Korze rzewienia
Rhei radix

Li senesu
Sennae folium

Kora kruszyny Frangulae

cortex

zwizki
antranoidowe
garbniki
antrazwizki sennozydy,
glikozydy
antrachinonowe
luz
flawonoidy
ywica
olejek eteryczny
antranoidy
flawonoidy

saponiny

nieregularne
ostrokanciaste
bryki barwy
ciemnozielonej lub
ciemnobrunatnej
surowiec
farmakopealny
stosuje si take sok
lub miazg z aloesu,
np. na skr jako
rodek p/zapalny
synonim rabarbar
surowiec
farmakopealny

w maych dawkach cigajco i

przeciwbiegunkowo
w wikszych dawkach
przeczyszczajco
laxantia
zbyt wysokie dawkowanie prowadzi
do blw brzucha
moe wystpi czerwone
zabarwienie moczu

rodek agodnie przeczyszczajcy

dziaa sabiej i pniej od lici
senesu

rynienki lub
dwururki z licznymi
biaymi
przetchlinkami

surowiec
farmakopealny

listki caobrzegie,
lancetowate,
jasnozielone
surowiec
farmakopealny
skadnik wielu
mieszanek

Ziele dziurawca
Hyperici
herba

antranoidy
hiperycyna
flawonoidy
olejek eteryczny
garbniki

spazmolityczne
choroby wtroby
cigajce
przyspieszajce gojenie ran, oparze
wirusostatyczne
przeciwdepresyjne

surowiec
farmakopealny

uczula na wiato

GLIKOZYDY NASERCOWE
Polska /
aciska nazwa
surowca
Li naparstnicy
purpurowej Digitalis
purpureae folium

Li naparstnicy
wenistej Digitalis lanatae
folium
Ziele mika
wiosennego Adonidis vernalis
herba

Ziele konwalii Convallariae

herba

Najwaniejsze
skadniki czynne

Dziaanie / Zastosowanie

Inne istotne
informacje o surowcu

glikozydy
kardenolidowe
digitoksyna,
gitoksyna,
purpureaglikozyd
AiB

nasercowe
inotropowo dodatnie
chronotropowo ujemne
zwiksza objto wyrzutow serca
stosowane w niewydolnoci serca

kardenolidy
lanatozydy,
digoksyna,
acetylodigoksyna
(ma silne dziaanie
przeciwarytmiczne)
kardenolidy adonitoksyna,
cymaryna, adonitol

nasercowe
stosowane w niewydolnoci serca

w lekkich niedomogach serca

sabo moczopdnie i uspokajajco

glikozydy
kardenolidowe konwalatoksyna
(glikozyd o
najwikszej
aktywnoci
biologicznej)

nasercowe
jest skadnikiem kropli
nasercowych (Guttae cardiaceae)

licie podune
jajowate, due
blaszka mikko
owosiona od
spodu
silne siateczkowate
unerwienie
licie lancetowate,
zaostrzone na
szczycie , sabo
owosione
surowiec
farmakopealny
kwiaty te
owoce jasnozielone
kwiatostany
(jednostronne
grona na gbiku)
licie eliptyczno
jajowate,
caobrzegie
surowiec
farmakopealny

10

Nasiona
strofantusa Strophanti semen

Cebula morska Scillae bulbus

kardenolidy -strofantyna K,
cymaryna

dziaaj nasercowo, ale krtko

podawane doylnie

nasiona eliptyczno
jajowate barwy
ciemnobrzowej

glikozydy
bufadienolidowe proscylarydyna

kardiotoniczne
moczopdne
stosowana w obrzkach

due cebule o
silnie
rozbudowanym
systemie
korzeniowym

SUROWCE ODPORNOCIOWE,
WITAMINOWE I MINERALNE
Polska /
aciska nazwa
surowca
Cebula
zwyczajna - Allii
cepae bulbus

Cebula czosnku Allii sativi bulbus

Ziele jewki
purpurowej
Echinaceae
purpureae herba

Owoc dzikiej
ry
Rosae fructus

Najwaniejsze
skadniki czynne

pochodne alliiny
zwizki siarkowe
witaminy C i z gr. B
biopierwiastki
(K, Mg, P, Fe, Ca)

alliina
ajoeny

echinacyna
echinakozyd
alkiloamidy

witaminy
(A, z gr. B, C, K, E)
flawonidy
garbniki

Dziaanie / Zastosowanie
antybiotyczne
wykrztune
wspomagajco w stanach
obnienia odpornoci
przeciwcukrzycowe
fibrynolityczne (blizny)
antybiotyczne
hipoglikemiczne
hipotensyjne
ciopdne
przeciwmiadycowe
immunostymulujce
przeciwwirusowe

surowiec witaminowy
w stanach obnionej odpornoci

Inne istotne
informacje o surowcu

Cepan

czsto wystpuje w
preparatach olejw
rybich (tran, z
wtroby rekina)

Echinaceae Succus

pomaraczowoczer
wone owocostany ,
wewntrz liczne
te owoce
(orzeszki)
szczeciniasto
owosione

11

Li pokrzywy Urticae folium

Morszczyn Fucus

wit. K i z gr. B
chlorofile
-karoten
garbniki
kwas krzemowy

zawiera organicznie
zwizany jod w
postaci pochodnych
tyroniny

hemostatyczne
moczopdne
pobudzaj wydzielanie soku
odkowego
ciopdne
hipoglikemiczne
przeciwreumatyczne
surowiec pobudzajcy
wydzielanie hormonw tarczycy
skadnik mieszanek zioowych

licie barwy
ciemnozielonej,
sercowate
surowiec
farmakopealny

wysuszona plecha
brunatno-fioletowa

SAPONINY
Polska /
aciska nazwa
surowca
Korze mydlnicy
Saponariae radix

Korze lukrecji Glycyrrhizae

radix

Najwaniejsze
skadniki czynne

Dziaanie / Zastosowanie

saporubina - zesp
glikozydw
saponinowych

wykrztune
rodek pianotwrczy

expectorans w postaci extractum,

succus
rozkurczowe
przeciwzapalne
stany zapalne przewodu
pokarmowego
dusze stosowanie moe
powodowa obrzki i nadcinienie
wykrztune (napar, nalewka,
wycig)
moczopdne
dranice - jednorazowo do 0,5g

saponiny
kwas
glicyryzynowy
flawonoidy

saponiny

Korze
pierwiosnka Primulae radix

Inne istotne
informacje o surowcu
synonim - mydlik
smak dranicy,
drapicy
surowiec
farmakopealny
synonim Liquiritiae radix
barwa ta
smak sodki
surowiec
farmakopealny

Koszyczek
nagietka Calendulae
anthodium

saponiny
flawonoidy
karotenoidy
fenolokwasy

przeciwzapalne
rany, stuczenia, stany zapalne
bon luzowych
rozkurczowe
ciopdne

ty lub brunatny
korze wraz z
brunatno
czerwonym kczem
gatunek objty
ochron
surowiec
farmakopealny
synonim kwiat
nagietka
(Calendulae flos)
kwiaty
jzyczkowate i

12

olejek eteryczny

obnia poziom cholesterolu

przeciwrzsistkowicze

Korze eszenia Ginseng radix

saponiny
ginsenozydy
(panaksozydy)

psychopobudzajce
pobudzajce seksualnie
przeciwnowotworowe
hipoglikemiczne
stany osabienia w geriatrii

rurkowate
pomaraczowo
te
surowiec
farmakopealny
kcze palowe
sabo rozgazione o
maej iloci korzeni
biao popielate lub
jasnokremowe

GORYCZE
Polska /
aciska nazwa
surowca

Najwaniejsze
skadniki czynne

Korze goryczki Gentianae radix

Li bobrka
trjlistnego
-Menyanthidis
folium

Ziele drapacza Cnici benedicti

herba

Dziaanie / Zastosowanie

zwizki goryczowe
- gencjanina,
amarogentyna
olejek eteryczny

substancje gorzkie
garbniki
flawonoidy

seskwiterpeny
knicyna (gorycz)
benedyktyna
olejek eteryczny

goryczowe (amarum)
pobudzenie aknienia i wydzielania
soku odkowego (stomachicum)
ciotwrcze (cholereticum)
ciopdne (cholagogum)

goryczowe (amarum)
pobudzenie aknienia
pobudzenie wydzielania soku
odkowego (stomachicum)
stymulacja ukadu pokarmowego

goryczowe (amarum)
pobudzenie aknienia i wydzielania
soku odkowego (stomachicum)
ciotwrcze (cholereticum)
ciopdne (cholagogum)

Inne istotne
informacje o surowcu
wskanik goryczy
powyej 10 000
w Polsce tylko z
uprawy
surowiec to
kilkuletnie korzenie
surowiec
farmakopealny
smak bardzo gorzki
wskanik goryczy
powyej 300
licie
charakterystyczne
trjlistkowe
smak bardzo gorzki
synonim - Trifolii
fibrini folium
surowiec
farmakopealny
wskanik goryczy
okoo 2000
synonim - Cardui
benedicti herba

13

Korze mniszka Taraxaci radix

flawonoidy
lignany

laktony
seskwiterpenowe
triterpeny
sole potasu
flawonoidy
inulina
(polisacharyd)

goryczowe (amarum)
pobudzenie aknienia i wydzielania
soku odkowego (stomachicum)
ciotwrcze (cholereticum)
ciopdne (cholagogum)
preparaty galenowe

synonim - Taraxaci
radix cum herba
surowiec
farmakopealny
surowiec pospolity
surowiec zbierany
wiosn przed
kwitnieniem

IRYDOIDY
Polska /
aciska nazwa
surowca

Najwaniejsze
skadniki czynne

olejek eteryczny
irydoidy
-walepotriaty
(walepotriany)

uspokajajce
stany niepokoju
pobudzenie
problemy z zasypianiem
rozkurczowe
choroby przewodu pokarmowego

irydoidy - aukubina
luz
garbniki
fenolokwasy
flawonoidy
kwas krzemowy

wykrztune
powlekajco-osaniajce
przeciwzapalne
bakteriostatyczne (wiey sok)
stany zapalne jamy ustnej i krtani
nieyty drg oddechowych
stany zapalne skry

Korze kozka Valerianae radix

Li babki
lancetowatej Plantaginis
lanceolatae
folium

Dziaanie / Zastosowanie

Inne istotne
informacje o surowcu
gatunek zbiorowy
korzenie i kcza
spltane i amliwe
charakterystyczny
zapach
synonim - korze
waleriany
skadnik kropli
nasercowych,
odkowych i
uspokajajcych
surowiec
farmakopealny
surowiec
powszechny
licie do 30 cm
dugoci
surowiec zbierany
w stanie kwitnienia
surowiec
farmakopealny

14

Ziele wietlika Euphrasiae herba

irydoidy - aukubina
garbniki
fenolokwasy
kumaryny
olejek eteryczny
sole miedzi
sole manganu

trudno gojce si rany

stany zapalne przewodu
pokarmowego
przeciwzapalne
przeciwbakteryjne
zapalenie spojwek i brzegw
powiek
zesp suchego oka
zmczenie oczu

surowiec
powszechny

OLEJKI ETERYCZNE
Polska /
aciska nazwa
surowca

Koszyczek arniki
- Arnicae
anthodium

Ziele krwawnika Millefolii herba

Koszyczek
rumianku Chamomillae
anthodium

Najwaniejsze
skadniki czynne

Dziaanie / Zastosowanie

olejki eteryczne pochodne tymolu

flawonoidy
kumaryny
fenolokwasy

antyseptyczne
p/zapalne
zewntrznie w stuczeniach,
opuchniciach, ranach
do pukania jamy ustnej

olejki eteryczne azulen, chamazulen

flawonoidy
kumaryny
garbniki

olejki eteryczne bisabolol,

chamazulen
flawonoidy
kumaryny

p/zapalne
p/krwotoczne
spazmolityczne
ciopdne
wewntrznie w chorobach ukadu
przewodu pokarmowego
p/zapalne
spazmolityczne
uspokajajce
zewntrznie w stanach zapalnych i
podranieniach
wewntrznie w stanach zapalnych

Inne istotne
informacje o surowcu
kwiaty barwy
topomaraczowej
kielich
przeksztacony w
puch
Tinctura arnicae
surowiec
farmakopealny
kwiaty zewntrzne
biae lub biaorowe
surowiec
farmakopealny
Enterosol
koszyczek
obejmujcy kwiaty
jzyczkowe i
rurkowe
kwiaty brzene biae,
rodkowe te

15

Li szawii Salviae folium

Lupulina Lupulinum

Li melisy Melissae folium

Kwiat lawendy Lavandulae flos

Ziele piounu Absinthii herba

Li mity
pieprzowej Menthae
piperitae folium

Owoc anyu Anisi fructus

Owoc kolendry Coriandri fructus

olejki eteryczne tujon, cyneol,

kamfora
triterpeny
garbniki
flawonoidy
olejki eteryczne mircen, humulen
ywica
flawonoidy

olejki eteryczne citral A i B

kwas rozmarynowy
kwas kawowy
flawonoidy
olejki eteryczne linalol, borneol,
cyneol, geraniol

olejki eteryczne tujon, tujol

laktony
seskwiterpenowe
gorycze

ukadu pokarmowego i moczowego

surowiec
farmakopealny

antyseptyczne
cigajce
p/potne
uspokajajce
zewntrznie w pukankach, do kpieli

silne obustronne
owosienie lici
surowiec
farmakopealny
Dentosept

uspokajajce
hipotensyjne
skadnik wielu mieszanek zioowych

sedatywne
spazmolityczne
bakteriostatyczne
wirusostatyczne

uspokajajce
ciopdne
aromaterapia
ciotwrcze
pobudza aknienie i wydzielanie soku
odkowego
p/robacze

olejki eteryczne mentol

garbniki
flawonoidy

olejki eteryczne anetol, dianetol

antocyjany
olej tusty

olejki eteryczne linalol, -pinen,

geraniol
flawonoidy
kumaryny

wiatropdne
pobudzajce wydzielanie soku
odkowego

wiatropdne
rozkurczowe
ciotwrcze, ciopdne
p/biegunkowe
wewntrznie w zaburzeniach
trawienia
wiatropdne
pobudzajce wydzielanie soku
odkowego
spazmolityczne
pobudzajce laktacj
wykrztune

gruczoy chmielowe
synonim - Lupuli
glandulae
tosamo traktowany
surowiec Lupuli
strobili szyszki
chmielu
surowiec
farmakopealny
licie sercowate o
zapachu cytrynowym
surowiec
farmakopealny
surowiec
farmakopealny
surowiec
farmakopealny
uszkadza OUN
wiechowaty
kwiatostan z tymi
kwiatami
potrjny mieszaniec
(rozmnaanie
wycznie przez
podzia sadzonek)
surowiec
farmakopealny
synonim - any,
anyek
surowiec
farmakopealny
szarozielone owoce o
charakterystycznym
zapachu
drobne tobrunatne
owoce z widocznymi
eberkami
surowiec
farmakopealny

16

Owoc kopru
woskiego Foeniculi fructus

Kcze kurkumy
-Curcumae
longae rhizoma

Li rozmarynu Rosmarini folium

Korze
arcydzigla
-Angelicae radix

Owocnia
pomaraczy
gorzkiej Aurantii amari
pericarpium

Ziele tymianku Thymi herba

Korze omanu Inulae radix

Pdy sosny Pini turiones

Ziele majeranku
-Majoranae
herba

olejki eteryczne anetol, fenikulina

flawonoidy

wiatropdne
pobudzajce wydzielanie soku
odkowego
spazmolityczne
pobudzajce laktacj
wykrztune

olejki eteryczne
cyneol, myrcen
kurkumina

ciopdne, rozkurczowe
bakterio- i fungistatyczne
problemy z trawieniem i choroby
wtroby
wiatropdne
pobudzajce wydzielanie soku
odkowego
p/zapalne
odkaajce
cigajce
gorzkie (goryczowe)
spazmolityczne
moczopdne
hipotensyjne

olejki eteryczne
cyneol, borneol,
kamfora
flawonoidy
kwas rozmarynowy
olejki eteryczne -felandren, -pinen
kumaryny angelicyna
olejki eteryczne limonen, cytral
gorycze
flawonoidy

gorzkie (goryczowe)
corrigens

olejki eteryczne tymol, karwakrol

garbniki
gorycze

wykrztune (sekretolityczne)
dezynfekujce

olejki eteryczne kamfora alantowa

(helenina)
inulina
olejki eteryczne pinen, limonen,
borneol
ywica
gorycze
garbniki
olejki eteryczne terpinen
garbniki
flawonoidy

wykrztune (sekretolityczne)
ciotwrcze
ciopdne

synonim - fenku
drobne, podunie
jajowate owoce z 5
wyranymi
eberkami
surowiec
farmakopealny
Ulgix

Verdin Complex

synonim
Archangelicae radix
surowiec
farmakopealny
Iberogast
syrop z owocni
pomaraczy gorzkiej
i z sulfogwajakolem
nalewka gorzka i
krople odkowe
surowiec
farmakopealny
surowiec
farmakopealny
syrop tymiankowy
zoony
Tymianek i podbia
synonim - Helenii
radix
Pectosol

wykrztune (mukolityczne)
p/bakteryjne

Sirupus Pini
compositus
tosamo traktowany
jest surowiec Pini
gemmae pczki
sosny

p/zapalne,
cigajce
stany zapalne bony luzowej nosa u
dzieci (Majoranae unguentum)

surowiec
farmakopealny

17

Kcze tataraku
-Calami rhizoma

Kcze imbiru
-Zingiberis
rhizoma

Owoc jaowca
-Juniperi fructus

Korze lubczyku
- Levistici radix

olejki eteryczne azaron

garbniki
gorycze

olejki eteryczne
zingiberen
gingerole
shogaole

olejki eteryczne pinen, juneol,

kamfora jaowcowa
ywica
flawonoidy
garbniki
olejki eteryczne pinen, felandren
kumaryny
fenolokwasy

odkaajce
cigajce
p/zapalne
goryczowe
pobudzajce wydzielanie soku
odkowego
wiatropdne
spazmolityczne
p/wymiotne
obniajce poziom cholesterolu
immunostymulujce
p/wirusowe
pobudza apetyt i procesy trawienne
zwiksza libido
silnie moczopdne
drani misz nerkowy - przy
przedawkowaniu moe wystpi
podranienie i krwawienie

moczopdne
leczenie i zapobieganie kamicy
nerkowej
spazmolityczne
zwiksza libido

synonim - Tatarak
DentoSept
jest uyteczny przy
leczeniu cukrzycy

Lokomotiv

jaowiec wspomaga
prace wtroby i
agodzi nerwoble
surowiec
farmakopealny
Fitolizyna nefrocaps
surowiec
farmakopealny

ALKALOIDY
Polska /
aciska nazwa
surowca

Najwaniejsze
skadniki czynne

Ziele lobelii
Lobeliae herba
Nasienie areki
Arecae semen

alkaloidy
pirydynowe i
piperydynowe lobelina i jej
pochodne
alkaloidy
pirydynowe i
piperydynowe arekolina i jej

Dziaanie / Zastosowanie

Inne istotne
informacje o surowcu

analeptyczne
p/dychawicze
sekretolityczne

odygi czciowo
fioletowo nabiege

w weterynarii jako rodek

p/robaczy i przeczyszczajcy
orzechy betelowe s te popularn
uywk o dziaaniu

areka zwyczajowo
nazywana jest
palm betelow

18

Li pokrzyku
Belladonnae
folium

Korze pokrzyku
Belladonnae
radix

Li bielunia
Stramonii folium

Li lulka
czarnego
Hyoscyami folium

Opium - Opium

Korze
ipekakuany Ipecacuanhae
radix

Ziele glistnika
Chelidonii herba

Li boldo
Boldo folium

pochodne
garbniki

alkaloidy
tropanowe hioscyjamina,
skopolamina
flawonoidy
alkaloidy
tropanowe hioscyjamina,
skopolamina
kumaryny
alkaloidy
tropanowe hioscyjamina,
skopolamina
garbniki
flawonoidy

alkaloidy
tropanowe hioscyjamina,
skopolamina
garbniki
flawonoidy
alkaloidy
izochinolinowe morfina, kodeina,
papaweryna
kwas mekonowy
kwas mlekowy
kauczuk
ywice
flawonoidy
alkaloidy
izochinolinowe emetyna
saponiny
ywica
alkaloidy
izochinolinowe chelidonina
olejek eteryczny

alkaloidy
izochinolinowe boldyna
olejek eteryczny

parasympatykomimetycznym
ucie zmielonych orzechw barwi
zby na czarno
do wyrobu preparatw galenowych
(Tinctura B., Extractum B.,
Intractum B.)

jako rdo naturalnej atropiny

do wyrobu preparatw galenowych

smak najpierw
sodki, potem
gorzki i ostry

do wyrobu preparatw galenowych

do otrzymywania atropiny
preparaty przeciw dychawicy
oskrzelowej astma

charakterystyczne
biae kwiaty i
kolczaste,
czterodzielne
owoce

do wyrobu Oleum Hyoscyami do

naciera w neuralgiach
jako rdo naturalnych alkaloidw

charakterystyczne
te kwiaty z
fioletowo-czarnymi
ykami

jest to stay sok

mleczny maku
lekarskiego
synonimy Makowiec,
Opium crudum,
Laudanum,
Meconium

p/blowe
p/kaszlowe
spazmolityczne
zapierajce
do otrzymywania naturalnych
alkaloidw
do wyrobu preparatw galenowych
(Tinctura Opii, Extractum Opii,
Opium pulveratum)
wykrztune (sekretolityczne)
wymiotne
pierwotniakobjcze

spazmolityczne
choroby przewodu pokarmowego
stany zapalne drg ciowych
p/wirusowe
do usuwania brodawek

ciopdne
przeciwrobacze
surowiec do izolowania boldyny

synonim: li
wilczej jagody
surowiec
farmakopealny

synonimy - Radix
Cephaelidis, korze
wymiotnicy
surowiec
farmakopealny
synonim - jaskcze
ziele
w caej rolinie
topomara. sok
mleczny
surowiec
farmakopealny
Boldaloin,
Boldovera

19

Ziele ruty Rutae

herba

Kora chinowa
Cinchonae cortex

alkaloidy
furochinolinowe
flawonoidy - rutozyd
olejek eteryczny
alkaloidy
chinolinowe
chinina, chinidyna
garbniki

spazmolityczne
ciopdne
uspokajajce

alkaloidy indolowe
- strychnina,
brucyna

analeptyczne
tonizujce
pobudzajce aknienie
do wyrobu preparatw galenowych

alkaloidy indolowe
ergotamina,
ergometryna
aminy - tyramina,
histamina
barwniki

surowiec do pozyskiwania
alkaloidw naturalnych i ich
psyntetycznych pochodnych
rodek kurczcy macic w postaci
Extractum Secalis cornuti fluidum
ble migrenowe
choroba Parkinsona
uspokajajce
depresyjnie na OUN

Nasienie
kulczyby
Strychni semen

Sporysz - Secale
cornutum

Ziele mczennicy
Passiflorae
herba

Korze rauwolfii
Rauwolfiae
radix
Ziele barwinka
pospolitego
Vincae minoris
herba
Ziele i korze
barwinka
rowego
Catharanthi rosei
radix et herba
Zarodek kola
Colae embryo

flawonoidy

alkaloidy indolowe
- harmina,
harmalina
flawonoidy
glikozydy
cyjanogenne
alkaloidy indolowe
rezerpina, ajmalina,
ajmalicyna,
johimbina
alkaloidy indolowe
winkamina,
izowinkamina
flawonoidy
alkaloidy indolowe
winblastyna,
winkrystyna

alkaloidy purynowe
kofeina,
teobromina, teofilina

amarum (gorzkie)
zwikszajce aknienie
tonizujce
przeciwgorczkowe
przeciwarytmiczne
otrzymywanie chininy, chinidyny

hipotensyjne
uspokajajce
przeciwarytmiczne

synonim Chinae
cortex
posta rurek lub
rynienek
chininy HCl suy do
okrelania
wskanika goryczy
synonim - Nux
vomica
paskie nasiona o
ksztacie
guzikowatym, do
3cm rednicy,
owosione,
szarozielone

jest
przetrwalnikiem
grzyba buawinki
czerwonej,
pasoytujcego na
ycie

charakterystyczny
kwiat z okkiem
skadnik wielu
preparatw
uspokajajcych

Normatens

hipotensyjne
zaburzenia krenia mzgowego
przeciwnowotworowe

analepticum (pobudzajce OUN)

stany zmczenia psychicznego i
fizycznego

Cardiol C

20

Nasienie kawy
Coffeae semen

Li herbaty
Theae folium

Nasienie
kakaowca
Cacao semen

Bulwa tojadu
Aconiti tuber

Li potolinu
Jaborandii folium
Nasienie
zimowitu
Colchici semen

garbniki

wspomagajce prac serca

alkaloidy purynowe
kofeina,
teobromina, teofilina
kwas chlorogenowy
(pochodna kwasu
kawowego)
alkaloidy purynowe
kofeina,
teobromina, teofilina
garbniki
saponiny
flawonoidy
alkaloidy purynowe
kofeina,
teobromina
garbniki
tuszcze
alkaloidy
diterpenowe akonityna

analepticum (pobudzajce OUN)

stomachicum (zwikszajce
aknienie)
diureticum (moczopdne)

alkaloidy
imidazolowe pilokarpina
pseudoalkaloidy
kolchicyna,
demekolcyna

analepticum (pobudzajce OUN)

cigajce

kofeina wspomaga
dziaanie
przeciwblowe w
preparatach
paracetamolu (np.
Apap Extra)
zawiera duo taniny

pobudzajce
otrzymywanie oleju kakaowego

antineuralgicum
przeciwblowe
nerwoble
nalewka - Tinctura aconiti
homeopatia
napotne (diaphoreticum)
linopdne
jaskra
przeciwzapalne
przeciwblowe
cytostatyczne
ataki dny moczanowej
nowotwory skry

synonim mordownik

odtrutka w zatruciu
atropin
kwitnie jesieni,
owocuje na wiosn

21