You are on page 1of 82

Projekt z dnia 07.07.2015 r.

ROZPORZDZENIE
MINISTRA INFRASTRUKTURY I ROZ WOJU1)
z dnia2015 r.
zmieniajce rozporzdzenie w sprawie wyczenia zastosowania niektrych przepisw
ustawy Prawo lotnicze do niektrych rodzajw statkw powietrznych oraz okrelenia
warunkw i wymaga dotyczcych uywania tych statkw
Na podstawie art. 33 ust. 2 i 4 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze (Dz. U. z
2013 r. poz. 1393 oraz z 2014 r. poz. 768) zarzdza si, co nastpuje:
1. W rozporzdzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia
26 marca 2013 r. w sprawie wyczenia zastosowania niektrych przepisw ustawy Prawo
lotnicze do niektrych rodzajw statkw powietrznych oraz okrelenia warunkw i wymaga
dotyczcych uywania tych statkw (Dz. U. poz. 440 oraz z 2014 r. poz. 1288) wprowadza
si nastpujce zmiany:
1) w 1 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
2. Przepisw rozporzdzenia nie stosuje si do pastwowych statkw powietrznych
innych ni wymienione w 2 ust. 1 pkt 1 lit. f, z zastrzeeniem art. 1 ust. 6 ustawy.;
2) w 2:
a) w ust. 1 w pkt 1:
lit. d otrzymuje brzmienie:
d) bezzaogowych statkw powietrznych o masie startowej nie wikszej ni 150 kg,
uywanych wycznie w celach rekreacyjnych lub sportowych,,
lit. f otrzymuje brzmienie:
f) bezzaogowych statkw powietrznych o masie startowej nie wikszej ni 25 kg
uywanych w celach innych ni rekreacyjne lub sportowe;,
b) ust. 3 otrzymuje brzmienie:
1)

Minister Infrastruktury i Rozwoju kieruje dziaem administracji rzdowej transport, na podstawie 1 ust. 2
pkt 4 rozporzdzenia Prezesa Rady Ministrw z dnia 22 wrzenia 2014 r. w sprawie szczegowego zakresu
dziaania Ministra Infrastruktury i Rozwoju (Dz. U. poz. 1257).

2
3. Wycza si zastosowanie do:
1) statkw powietrznych, o ktrych mowa w ust. 1 pkt 1, przepisw wydanych na
podstawie art. 119 ustawy w zakresie obowizkw zwizanych z
wykonywaniem lotw w strefie nadgranicznej;
2) statkw powietrznych, o ktrych mowa w ust. 1 pkt 1 lit. d i f, uywanych
wycznie w operacjach w zasigu widocznoci wzrokowej VLOS przepisw
wydanych na podstawie art. 119 ust. 4 pkt 1 ustawy, z uwzgldnieniem
przepisw okrelonych w zaczniku nr 6 i 6a rozporzdzenia.,
c) ust. 5 otrzymuje brzmienie:
5. Wycza si zastosowanie do statkw powietrznych, o ktrych mowa w ust. 1 pkt 1
lit. d i f, uywanych wycznie w operacjach w zasigu widocznoci wzorkowej VLOS,
przepisy wydane na podstawie art. 126 ust. 25 ustawy, z uwzgldnieniem przepisw
okrelonych w zaczniku nr 6 i 6a do rozporzdzenia.,
d) ust. 9 otrzymuje brzmienie:
9. Wycza si z obowizku powiadamiania Prezesa Urzdu Lotnictwa Cywilnego, o
ktrym mowa w art. 123 ust. 1d ustawy, statki powietrzne, o ktrych mowa w ust. 1 pkt 1 lit.
a, b, d oraz f, pod warunkiem, e w pokazach lotniczych uczestnicz wycznie te statki.,
e) dodaje si ust. 10 i 11 w brzmieniu:
10. Wycza si zastosowanie przepisw art. 95 ust. 2 pkt 5a ustawy do:
1) bezzaogowych statkw powietrznych, o ktrych mowa w ust. 1 pkt 1 lit. f, na uwizi
nieposiadajcych napdu, z uwzgldnieniem przepisw okrelonych w zaczniku nr 6a do
rozporzdzenia;
2) osb biorcych udzia w zajciach dydaktycznych z wykorzystaniem statkw
powietrznych, o ktrych mowa w ust. 1 pkt 1 lit. f, prowadzonych przez uczelnie wysze,
jeeli loty realizowane w ramach tych zaj nie s lotami polegajcymi na wiadczeniu usug
lotniczych i s wykonywane zgodnie z przepisami okrelonymi w zaczniku nr 6 do
rozporzdzenia.
11. Wycza si zastosowanie do bezzaogowych statkw powietrznych uywanych w
celach innych ni rekreacyjne lub sportowe o masie startowej wikszej ni 25 kg i nie
wikszej ni 150 kg przepisw art. 53a ust. 2 pkt 1 ustawy.;

3) w 4 w ust. 1:
a) pkt 6 otrzymuje brzmienie:
6) bezzaogowych statkw powietrznych o masie startowej nie wikszej ni 150 kg,
uywanych wycznie w operacjach w zasigu widocznoci wzrokowej VLOS w celach
rekreacyjnych lub sportowych w zaczniku nr 6 do rozporzdzenia;,
b) dodaje si pkt 7 w brzmieniu:
7) bezzaogowych statkw powietrznych o masie startowej nie wikszej ni 150 kg
uywanych wycznie w operacjach w zasigu widocznoci wzrokowej VLOS w celach
innych ni rekreacyjne lub sportowe w zaczniku nr 6a do rozporzdzenia.;
4) zacznik nr 6 otrzymuje brzmienie okrelone w zaczniku nr 1 do rozporzdzenia;
5) po zaczniku 6 dodaje si zacznik 6a w brzmieniu okrelonym w zaczniku nr 2 do
rozporzdzenia.
2. Rozporzdzenie wchodzi w ycie po upywie 14 dni od dnia ogoszenia.
MINISTER
INFRASTRUKTURY I ROZWOJU

W porozumieniu:
MINISTER OBRONY NARODOWEJ
MINISTER SPRAW
WEWNTRZNYCH
MINISTER SPORTU I TURYSTYKI

Zaczniki do rozporzdzenia
Ministra Infrastruktury i Rozwoju
z dnia ...... 2015 r. (Dz. U. poz. )
Zacznik nr 1
Modele latajce
Rozdzia 1
Zastosowanie
Przepisy zacznika stosuje si do bezzaogowych statkw powietrznych o masie

1.1.

startowej nie wikszej ni 150 kg, uywanych wycznie w operacjach w zasigu


widocznoci wzrokowej VLOS w celach rekreacyjnych lub sportowych, zwanych
dalej modelami latajcymi.
Na uzasadniony wniosek, w szczeglnoci w przypadkach wykonywania lotw

1.2.

pokazowych lub rekordowych, Prezes Urzdu Lotnictwa Cywilnego moe zwolni


zainteresowany podmiot od obowizku spenienia niektrych wymaga zacznika,
z zachowaniem wymogw bezpieczestwa.
Rozdzia 2
Okrelenia
2.

Uyte w zaczniku okrelenia oznaczaj:


1) strefa ATZ (Aerodrome Traffic Zone) stref ruchu lotniskowego;
2) strefa CTR (Control Zone) stref kontrolowan lotniska;
3) strefa D (Danger Area) stref niebezpieczn;
4) strefa MATZ (Military Aerodrome Traffic Zone) stref ruchu lotniczego lotniska
wojskowego;
5) strefa MCTR (Military Control Area) stref kontrolowan lotniska wojskowego;
6) model latajcy na uwizi model latajcy na uwizi poczonej ze staym lub
ruchomym punktem podoa;
7) kontakt wzrokowy nieuzbrojonym okiem obserwacja wzrokowa prowadzona przez
operatora lub obserwatora modelu latajcego bez pomocy przyrzdw optycznych z
wyczeniem szkie korekcyjnych noszonych w celu korekcji posiadanej wady
wzroku;

5
8) obserwator osob wyznaczon przez operatora, ktra poprzez obserwacj wzrokow
modelu latajcego nieuzbrojonym okiem pomaga operatorowi w okrelaniu pooenia
w przestrzeni powietrznej modelu latajcego oraz w zapewnieniu bezpiecznej
odlegoci od innych statkw powietrznych, przeszkd, osb zwierzt lub mienia;
9) operator osob zdalnie pilotujc model latajcy;
10) strefa P (Prohibited Area) stref zakazan;
11) strefa R (Restricted Area) stref o ograniczonym ruchu lotniczym;
12) szczeglna ostrono ostrono polegajc na zwikszeniu uwagi, dostosowaniu
zachowania operatora lub zabezpieczenia i przystosowania miejsca startu i ldowania
modelu latajcego lub terenu nad ktrym lot si odbywa do warunkw i sytuacji
zmieniajcych si podczas wykonywania lotu, w stopniu umoliwiajcym bezpieczne
wykonanie lotu;
13) operacje w zasigu widocznoci wzrokowej VLOS (Visual Line of Sight Operation)
operacje, w ktrych operator lub obserwator modelu latajcego utrzymuj
bezporedni kontakt wzrokowy z modelem latajcym.
Rozdzia 3
Odpowiedzialno
3.1.

Operator:
1) zachowuje szczegln ostrono, unika wszelkiego dziaania lub zaniechania, ktre
mogoby:
a) spowodowa zagroenie bezpieczestwa, w tym zagroenie bezpieczestwa ruchu
lotniczego,
b) utrudnia ruch lotniczy,
c) zakci spokj lub porzdek publiczny, oraz
d) narazi kogokolwiek na szkod;

2) steruje modelem latajcym w sposb umoliwiajcy uniknicie kolizji z innym


statkiem powietrznym;
3) zapewnia, e model latajcy, ktrym wykonuje lot daje pierwszestwo drogi
zaogowym statkom powietrznym;
4) ponosi odpowiedzialno za decyzj o wykonaniu lotu oraz jego poprawno,
a wyznaczenie i udzia obserwatora w wykonywaniu lotw nie zwalnia go
z odpowiedzialnoci za bezpieczestwo wykonywanych operacji lotniczych;

6
5) uywa modelu latajcego oraz urzdze sterujcych zgodnie z zaleceniami i
ograniczeniami okrelonymi przez producenta, jeeli zostay opublikowane;
6) przed lotem dokonuje kontroli stanu technicznego modelu latajcego;
7) wykonuje loty jedynie modelem latajcym, ktry jest sprawny technicznie.
Pkt 3.1 ppkt 1 stosuje si odpowiednio do osb znajdujcych si w pobliu operatora,

3.2.

jeeli ich zachowanie mogoby zakci bezpieczestwo wykonywanego lotu i pocign za


sob skutki, o ktrych mowa w tym przepisie.
Rozdzia 4
Zasady wykonywania lotw
Modelami latajcymi wykonuje si jedynie operacje w zasigu widocznoci

4.1.

wzrokowej VLOS z zachowaniem nastpujcych warunkw:


1) operator lub obserwator utrzymuje kontakt wzrokowy nieuzbrojonym okiem z
modelem latajcym w celu okrelenia jego pooenia wzgldem operatora i
w przestrzeni powietrznej oraz zapewnienia bezpiecznej odlegoci od innych statkw
powietrznych, przeszkd, osb, zwierzt lub mienia;
2) zapewniajc w kadej fazie lotu bezpieczn odlego poziom od osb, mienia lub
innych uytkownikw przestrzeni powietrznej na wypadek awarii lub utraty kontroli
nad modelem latajcym;
3) zachowujc odlego poziom nie mniejszej ni 100 m od granic zabudowy
miejscowoci, miast, osiedli lub od zgromadze osb na wolnym powietrzu;
4) zachowujc odlego poziom nie mniejsz ni 30 m od osb, pojazdw, obiektw
budowlanych niebdcych w dyspozycji lub pod kontrol operatora;
5) uwzgldniajc warunki meteorologiczne oraz informacje o ograniczeniach w ruchu
lotniczym;
6) w strefie CTR na warunkach okrelonych przez instytucj zapewniajc sub ruchu
lotniczego;
7) w strefie ATZ za zgod zarzdzajcego dan stref i na warunkach przez niego
okrelonych;
8) w strefie D, strefie MCTR lub strefie MATZ jedynie za zgod zarzdzajcego dan
stref i na warunkach przez niego okrelonych;
9) w strefie R obejmujcej parki narodowe jedynie za zgod zarzdzajcego danym
parkiem narodowym i na warunkach przez niego okrelonych;

7
10) w strefie P jedynie za zgod zarzdzajcego obiektem objtym dan stref i na
warunkach przez niego okrelonych;
11) w przypadku wykonywania lotw w obiektach budowlanych za zgod zarzdzajcego
danym obiektem i zgodnie z uzgodnionymi z nim zasadami bezpieczestwa;
12) w przypadku lotw wykonywanych podczas zawodw sportowych

zgodnie z

regulaminem opracowanym przez organizatora tych zawodw.


4.2.

Warunkw, o ktrych mowa w pkt 4.1 ppkt 3, 4, 6, 7 i 10, nie stosuje si w przypadku

wykonywania lotw modelami latajcymi, ktrych masa startowa nie przekracza 0,6 kg w
przypadku wykonywania lotw w odlegoci wikszej ni 1 km od punktu odniesienia
lotniska lub poza terenem obiektw chronionych przez stref P do wysokoci nie wikszej ni
30 m lub do wysokoci najwyszej przeszkody takiej jak drzewa lub obiekty budowlane
znajdujce si w promieniu do 100 m od operatora.
4.3.

Warunkw, o ktrych mowa w pkt 4.1 ppkt 6 i 7, nie stosuje si w przypadku

wykonywania lotw modelami latajcymi o masie startowej nie wikszej ni 25 kg w


odlegoci wikszej ni 6 km od granicy lotniska i do wysokoci nie wikszej ni 100 m nad
poziomem terenu.
4.4.

Warunkw, o ktrych mowa w pkt 4.1 ppkt 15, nie stosuje si w przypadku

wykonywania lotw modelami latajcymi na uwizi nie duszej ni 100 m.


4.5.

Modelami latajcymi nie wykonuje si lotw nad:


1) terenami zamknitymi, o ktrych mowa w art. 2 pkt 9 ustawy z dnia 17 maja 1989 r.
Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. z 2015 r. poz. 520);
2) obiektami jdrowymi, o ktrych mowa w art. 3 pkt 17 ustawy z dnia 29 listopada 2000
r. Prawo atomowe (Dz. U. z 2014 r. poz. 1512);
3) obszarami, obiektami i urzdzeniami, o ktrych mowa w art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia
22 sierpnia 1997 r. o ochronie osb i mienia (Dz. U. z 2014 r. poz. 1099).

8
Zacznik nr 2
Bezzaogowe statki powietrzne
Rozdzia 1
Zastosowanie
Przepisy zacznika stosuje si do bezzaogowych statkw powietrznych o masie

1.1.

startowej nie wikszej ni 150 kg, uywanych wycznie w operacjach w zasigu


widocznoci wzrokowej VLOS w celach innych ni rekreacyjne lub sportowe,
zwanych dalej bezzaogowymi statkami powietrznymi.
Na uzasadniony wniosek, w szczeglnoci w przypadkach wykonywania lotw

1.2.

pokazowych, rekordowych, eksperymentalnych lub dowiadczalnych, Prezes Urzdu


Lotnictwa Cywilnego moe zwolni zainteresowany podmiot od obowizku spenienia
niektrych wymaga zacznika, z zachowaniem wymogw bezpieczestwa.
Rozdzia 2
Okrelenia
2.

Uyte w zaczniku okrelenia oznaczaj:


1) strefa ATZ (Aerodrome Traffic Zone) stref ruchu lotniskowego;
2) bezzaogowy statek powietrzny zdalnie pilotowany statek powietrzny uywany
w celach innych ni rekreacyjne lub sportowe;
3) bezzaogowy statek powietrzny na uwizi bezzaogowy statek powietrzny na uwizi
poczonej ze staym lub ruchomym punktem podoa;
4) kamizelka ostrzegawcza odzie ostrzegawcz o intensywnej widzialnoci w kolorze
tym, czerwonym lub pomaraczowym noszona na odziey wierzchniej;
5) kontakt wzrokowy nieuzbrojonym okiem obserwacj wzrokow prowadzon przez
operatora lub obserwatora bezzaogowego statku powietrznego bez pomocy
przyrzdw optycznych z wyczeniem szkie korekcyjnych noszonych w celu
korekcji posiadanej wady wzroku;
6) strefa D (Danger Area) stref niebezpieczn;
7) strefa CTR (Control Zone) stref kontrolowan lotniska;
8) strefa MATZ (Military Aerodrome Traffic Zone) stref ruchu lotniczego lotniska
wojskowego;
9) strefa MCTR (Military Control Area) stref kontrolowan lotniska wojskowego;

9
10) obserwator osob wyznaczon przez operatora, ktra poprzez obserwacj wzrokow
bezzaogowego statku powietrznego nieuzbrojonym okiem pomaga operatorowi w
bezpiecznym wykonywaniu lotu;
11) operator osob zdalnie pilotujc bezzaogowy statek powietrzny;
12) strefa P (Prohibited Area) stref zakazan;
13) system Falisafe funkcj systemu sterowania bezzaogowym statkiem powietrznym,
reagujc automatycznie w przypadku utraty sygnau radiowego z nadajnika zdalnego
sterowania, umoliwiajc wykonanie automatycznego ldowania awaryjnego lub
innych zaprogramowanych czynnoci majcych na celu bezpieczne zakoczenie lotu
lub zminimalizowanie negatywnych skutkw zaistniaej awarii;
14) szczeglna ostrono ostrono polegajc na zwikszeniu uwagi, dostosowaniu
zachowania operatora lub zabezpieczenia i przystosowania miejsca startu i ldowania
bezzaogowego statku powietrznego lub terenu nad ktrym lot si odbywa do
warunkw i sytuacji zmieniajcych si podczas wykonywania lotu, w stopniu
umoliwiajcym bezpieczne wykonanie lotu;
15) operacje w zasigu widocznoci wzrokowej VLOS (Visual Line of Sight Operation)
operacje, w ktrych operator lub obserwator bezzaogowego statku powietrznego
utrzymuj bezporedni kontakt wzrokowy z bezzaogowym statkiem powietrznym.
Rozdzia 3
Odpowiedzialno
3.1.

Operator:

1) zachowuje szczegln ostrono, unika wszelkiego dziaania lub zaniechania, ktre


mogoby:
a) spowodowa zagroenie bezpieczestwa, w tym zagroenie bezpieczestwa ruchu
lotniczego,
b) utrudnia ruch lotniczy,
c) zakci spokj lub porzdek publiczny, oraz
d) narazi kogokolwiek na szkod;
2) steruje bezzaogowym statkiem powietrznym w sposb umoliwiajcy uniknicie
kolizji z innym statkiem powietrznym;
3) zapewnia, e bezzaogowy statek powietrzny, ktrym
pierwszestwo drogi zaogowym statkom powietrznym;

wykonuje lot

daje

10
4) ponosi odpowiedzialno za decyzj o wykonaniu lotu oraz jego poprawno,
a wyznaczenie i udzia obserwatora w wykonywaniu lotw nie zwalnia go
z odpowiedzialnoci za bezpieczestwo wykonywanych operacji lotniczych;
5) uywa bezzaogowego statku powietrznego oraz urzdze sterujcych zgodnie z
zaleceniami i ograniczeniami okrelonymi przez producenta, jeeli zostay
opublikowane;
6) przed

lotem

dokonuje

kontroli

stanu

technicznego

bezzaogowego

statku

powietrznego;
7) wykonuje loty bezzaogowym statkiem powietrznym, ktry jest sprawny technicznie.
Pkt 3.1 ppkt 1 stosuje si odpowiednio do osb znajdujcych si w pobliu operatora,

3.2.

jeeli ich zachowanie mogoby zakci bezpieczestwo wykonywanego lotu i


pocign za sob skutki, o ktrych mowa w tym przepisie.
Rozdzia 4
Zasady wykonywania lotw
Bezzaogowymi statkami powietrznymi wykonuje si jedynie operacje w zasigu

4.1.

widocznoci wzrokowej VLOS z zachowaniem nastpujcych warunkw:


1) operator lub obserwator utrzymuje kontakt wzrokowy nieuzbrojonym okiem z
bezzaogowym statkiem powietrznym w celu okrelenia jego pooenia wzgldem
operatora i w przestrzeni powietrznej oraz zapewnienia bezpiecznej odlegoci od
innych statkw powietrznych, przeszkd, osb, zwierzt lub mienia;
2) zapewniajc cig i pen kontrol lotu, w szczeglnoci przez zdalne sterowanie
przy uyciu fal radiowych;
3) zapewniajc w kadej fazie lotu bezpieczn odlego poziom od osb, mienia,
pojazdw, obiektw budowlanych lub innych uytkownikw przestrzeni powietrznej
niebdcych w dyspozycji lub pod kontrol operatora na wypadek awarii lub utraty
kontroli nad bezzaogowym statkiem powietrznym;
4) uwzgldniajc warunki meteorologiczne oraz informacje o ograniczeniach w ruchu
lotniczym;
5) w strefie CTR na warunkach okrelonych przez instytucj zapewniajc sub ruchu
lotniczego;
6) w strefie ATZ za zgod zarzdzajcego lotniskiem lub ldowiskiem i na warunkach
przez niego okrelonych;

11
7) w strefie D, strefie MCTR lub strefie MATZ jedynie za zgod lub na potrzeby
zarzdzajcego dan stref i na warunkach przez niego okrelonych;
8) w strefie R obejmujcej parki narodowe jedynie za zgod lub na potrzeby
zarzdzajcego danym parkiem narodowym i na warunkach przez niego okrelonych;
9) w strefie P jedynie za zgod lub na potrzeby zarzdzajcego obiektem objtym dan
stref i na warunkach przez niego okrelonych;
10) w przypadku wykonywania lotw w obiektach budowlanych za zgod zarzdzajcego
danym obiektem i zgodnie z uzgodnionymi z nim zasadami bezpieczestwa.
11) loty wykonywane nad:
a) terenami zamknitymi, o ktrych mowa w art. 2 pkt 9 ustawy z dnia 17 maja 1989
r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. z 2015 r. poz. 520 i 831),
b) obiektami jdrowymi, o ktrych mowa w art. 3 pkt 17 ustawy z dnia 29 listopada
2000 r. Prawo atomowe (Dz. U. z 2014 r. poz. 1512),
c) obszarami, obiektami i urzdzeniami, o ktrych mowa w art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z
dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osb i mienia (Dz. U. z 2014 r. poz. 1099)
mog by realizowane jedynie za zgod lub na potrzeby zarzdzajcego danym
terenem, obiektem, obszarem lub urzdzeniem.
4.2.

Postpowanie w sytuacjach niebezpiecznych podczas wykonywania lotw jest

okrelone w zalecanej metodyce postpowania w sytuacjach niebezpiecznych, bdcej


czci programu szkolenia.
4.3.

Operator moe odstpi od zalecanej metodyki postpowania i postpi w sposb,

ktry uzna za najskuteczniejszy w zaistniaej sytuacji, jeeli uzasadniaj to okolicznoci.


4.4.

Warunkw, o ktrych mowa w pkt 4.1 ppkt 13, ppkt 57 i ppkt 10, nie stosuje si w

przypadku wykonywania lotw bezzaogowymi statkami powietrznymi, ktrych masa


startowa nie przekracza 0,6 kg w przypadku wykonywania lotw w odlegoci wikszej ni 1
km od punktu odniesienia lotniska lub poza terenem obiektw chronionych przez stref P i do
wysokoci nie wikszej ni 20 m lub do wysokoci najwyszej przeszkody, w tym drzew lub
obiektw budowlanych, znajdujcej si w promieniu do 100 m od operatora.
4.5.

Warunkw, o ktrych mowa w pkt 4.1 ppkt 5 i 6, nie stosuje si w przypadku

wykonywania lotw bezzaogowymi statkami powietrznymi o masie startowej nie wikszej


ni 25 kg w odlegoci wikszej ni 6 km od punktu odniesienia lotniska i do wysokoci nie
wikszej ni 100 m nad poziomem terenu.
4.6.

Warunkw, o ktrych mowa w pkt 4.1 ppkt 1 i 2, nie stosuje si w przypadku

12
wykonywania lotw bezzaogowymi statkami powietrznymi na uwizi nie duszej ni 100
m.
Rozdzia 5
Zasady eksploatacji bezzaogowych statkw powietrznych
Warunkiem eksploatacji bezzaogowych statkw powietrznych jest:

5.1.

1) oznaczenie wszystkich, uytkowanych przez podmiot statkw powietrznych poprzez


umieszczenie na powierzchni statku powietrznego tabliczki znamionowej zawierajcej
nazw podmiotu bdcego wacicielem statku powietrznego;
2) wyposaenie

bezzaogowego

statku

powietrznego

wiata

ostrzegawcze

zamontowane w sposb zapewniajcy dookoln emisj wiata, widoczne z gry i z


dou w przypadku wykonywania lotw wczeniej ni 30 minut przed wschodem
soca i pniej ni 30 minut po zachodzie soca;
3) w przypadku podmiotu wiadczcego usugi lotnicze uwzgldnienie w instrukcji
operacyjnej zalece profilaktycznych Prezesa Urzdu Lotnictwa Cywilnego,
wydawanych na podstawie art. 21 ust. 2 pkt 15 lit. c ustawy, opracowanych w oparciu
o najnowsz wiedz zwizan z eksploatacj bezzaogowych statkw powietrznych
oraz w zwizku z zaistniaymi zdarzeniami lotniczymi;
4) wyposaenie bezzaogowego statku powietrznego w system Failsafe zaprogramowany
w sposb zgodny z zaleceniami profilaktycznymi, o ktrych mowa w ppkt 3;
5) noszenie kamizelki ostrzegawczej przez operatora wykonujcego czynnoci lotnicze.
Warunku, o ktrym mowa w pkt 5.1 ppkt 2, nie stosuje si w przypadku wykonywania

5.2.

lotw w obiektach budowlanych.


5.3. Instrukcja operacyjna:
1) jest opracowywana przez podmiot wiadczcy usugi lotnicze;
2) okrela bezpieczny sposb wiadczenia usug lotniczych i zawiera w szczeglnoci:
a) dane podmiotu wiadczcego usugi lotnicze,
b) wykaz wykorzystywanych bezzaogowych statkw powietrznych,
c) dane personelu ze wskazaniem posiadanych przez personel uprawnie,
d) proces analizy ryzyka wykonywanych operacji lotniczych w odniesieniu do
wykorzystywanych bezzaogowych statkw powietrznych,
e) list czynnoci kontrolnych dokonywanych przed startem i po ldowaniu,
f) procedury i zasady wykonywania operacji lotniczych,

13

g) procedury awaryjne;
3) na danie Prezesa Urzdu Lotnictwa Cywilnego jest przedstawiana przez podmiot
wiadczcy usugi lotnicze do wgldu;
4) jest uzupeniana i zmieniana w sposb niezbdny do utrzymania jej staej aktualnoci;
5) uwzgldnia zalecenia profilaktyczne Prezesa Urzdu Lotnictwa Cywilnego,
wydawane na podstawie art. 21 ust. 2 pkt 15 lit. c ustawy.

UZASADNIENIE

I. Potrzeba i cel wydania rozporzdzenia


Przedmiotowe rozporzdzenie wprowadza zmiany do rozporzdzenia Ministra
Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 26 marca 2013 r. w sprawie
wyczenia zastosowania niektrych przepisw ustawy Prawo lotnicze do niektrych
rodzajw statkw powietrznych oraz okrelenia warunkw i wymaga dotyczcych uywania
tych statkw (Dz. U. poz. 440 oraz z 2014 r. poz. 1288). Podstaw do wydania ww.
rozporzdzenia jest upowanienie ustawowe zawarte w art. 33 ust. 2 i 4 ustawy z dnia 3 lipca
2002 r. Prawo lotnicze (Dz. U. z 2013 r. poz. 1393 oraz z 2014 r. poz. 768). Rozporzdzenie
ustanawia wyjtki w stosunku do okrelonej kategorii statkw powietrznych, z uwagi na ich
specyfik konstrukcji i budowy, a take uytkowania, oglnych zasad z zakresu
bezpieczestwa eksploatacji statkw powietrznych i zdatnoci do lotw, polegajce na
niestosowaniu oglnych przepisw z zakresu bezpieczestwa eksploatacji oraz zdatnoci do
lotu, wynikajcych z ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze. Rozporzdzenie reguluje
midzy innymi kwestie zasad wykonywania operacji w zasigu widocznoci wzrokowej
operatora VLOS modelami latajcymi oraz bezzaogowymi statkami powietrznymi o masie
startowej do 25 kg.
Przedoona nowelizacja wynika z potrzeby wprowadzenia zmian w zakresie
dotyczcym modeli latajcych i bezzaogowych statkw powietrznych.
Bezzaogowe statki powietrzne kojarzone s czsto jedynie z zastosowaniami
wojskowymi. Nie ulega jednak wtpliwoci, e wykorzystanie tego rodzaju maszyn w celach
cywilnych stao si ju faktem. Spektrum takich zastosowa jest bardzo due i zrnicowane.
Obejmuje wiele dziedzin gospodarki, wczajc w to szeroko pojte usugi lub prace lotnicze
takie jak fotografia czy filmowanie, loty fotogrametryczne, patrolowanie granic, lasw, jezior,
wd terytorialnych, drg i autostrad, koordynacja i wsparcie akcji ratunkowych czy te
dokumentowanie strat po klskach ywioowych. Bezzaogowe statki powietrzne znakomicie
sprawdzaj si rwnie w roli platform do badania skaenia atmosfery, stanu upraw,
rurocigw lub linii energetycznych. S w stanie wykonywa prace lotnicze w miejscach
niedostpnych lub zbyt niebezpiecznych dla tradycyjnych, zaogowych statkw powietrznych.

Koszty ich zakupu i uytkowania s czsto nieporwnywalnie nisze, a eksploatacja znacznie


prostsza i bezpieczniejsza.
Gwatowny postp technologiczny w tym obszarze sprawi, e obowizujce w chwili
obecnej

rozporzdzenie

regulacje

niego

wynikajce

nie

adekwatne

do

wykorzystywanego obecnie sprztu bezzaogowego zarwno stosowanego amatorsko, jak i


w sposb profesjonalny.
Celem nowelizacji jest doprecyzowanie zasad wykonywania lotw rekreacyjnych lub
sportowych oraz wiadczenia usug z uyciem bezzaogowych statkw powietrznych, co
przeoy si w sposb bezporedni na podniesienie bezpieczestwa wykonywanych operacji i
to zarwno dla innych uytkownikw przestrzeni powietrznej, jak i osb znajdujcych si na
ziemi.
Dalszy rozwj i funkcjonowanie tej nowej gazi lotnictwa s w duym stopniu
uzalenione od waciwie skonstruowanych regulacji prawnych obejmujcych ten obszar.
Naley

pamita,

ten

rodzaj

statkw

powietrznych

wymaga

przemylanych

i opracowanych specjalnie na ich potrzeby regulacji, nie wszystkie bowiem zasady


funkcjonujce w lotnictwie tradycyjnym mog zosta zastosowane wprost do lotnictwa
bezzaogowego.
Wi si z tym take nowe wyzwania dotyczce kwestii bezpieczestwa, ochrony
i poszanowania praw obywateli, a brak zharmonizowanych przepisw na poziomie
europejskim stanowi obecnie gwn przeszkod dla penego otwarcia rynku bezzaogowych
statkw powietrznych i bezpiecznego zintegrowania ich z europejsk przestrzeni powietrzn,
dlatego wan staa si kwestia uregulowania tego obszaru na poziomie przepisw krajowych.

II. Zakres regulacji


Przedoony projekt wprowadza nastpujce zmiany:
1) Nowe brzmienie dotychczasowego 1 ust. 2 ma za zadanie umoliwi wykonywanie
operacji w zasigu widocznoci wzrokowej VLOS przez lotnictwo pastwowe bez
wydzielania przestrzeni powietrznej na potrzeby takich lotw. Dotychczasowe przepisy
uniemoliwiay wykonywanie takich lotw na zasadach stosowanych do cywilnych
bezzaogowych statkw powietrznych
2) Nowe brzmienie dotychczasowego 2 ust. 1 pkt 1 lit. d i f. Przyjmuje si, e wszystkie
statki powietrzne nieposiadajce zaogi na pokadzie s bezzaogowymi statkami

powietrznymi, jednak w odniesieniu do statkw uywanych jedynie do sportu lub rekreacji


uywa si okrelenia model latajcy. Rnica polega jedynie na zastosowaniu, a
wprowadzona w 2 ust. 1 pkt 1 lit. d i f zmiana ma na celu okrelenie wyranego
rozrnienia pomidzy bezzaogowymi statkami powietrznymi uywanymi rekreacyjnie lub
sportowo (modeli latajcych) od bezzaogowych statkw powietrznych uywanych do celw
zwizanych np. z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej. Rne zastosowania pocigaj
bowiem za sob konieczno zrnicowania przepisw dla obu rodzajw bezzaogowych
statkw powietrznych.
3) Do obecnego wyczenia ujtego 2 ust. 3 dodano nowe wyczenie dotyczce
niestosowania wobec modeli latajcych oraz bezzaogowych statkw powietrznych o masie
startowej nie wikszej ni 25 kg, wykonujcych operacje lotnicze w zasigu widocznoci
wzrokowej operatora VLOS, przepisw wydanych na podstawie art. 119 ust. 4 pkt 1 ustawy z
dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze, z uwzgldnieniem przepisw okrelonych w zaczniku
nr 6 i 6a do rozporzdzenia. Zmiana uwzgldnia specyfik techniczn omawianych maszyn i
rodzaj lotw, ktre si nimi wykonuje. Ma to na celu uproszczenie procedur odnonie
wykonywania lotw zarwno modelami, jak i bezzaogowymi statkami powietrznymi.
4) Zmiana 2 ust. 5 rozporzdzenia podnosi limit maksymalnej masy startowej modeli
latajcych oraz bezzaogowych statkw powietrznych uywanych jedynie w zasigu
widocznoci wzrokowej operatora VLOS do 150 kg z obecnych 25 kg. Zmiana podyktowana
jest regulacjami Europejskiej Agencji Bezpieczestwa Lotniczego cedujcymi nadzr nad
bezzaogowymi statkami powietrznymi o masie startowej nie wikszej ni 150 kg, krajowym
nadzorom lotniczym oraz standardami przyjtymi w innych krajach Unii Europejskiej (np.: w
Wielkiej Brytanii, Szwecji, Norwegii). Zmiana ta jednoczenie wycza wobec tych statkw
powietrznych obowizywanie przepisw art. 126 ust. 25 ustawy Prawo lotnicze. Jest to
uzasadnione specyfik wykonywania operacji lotniczych w zasigu widocznoci wzrokowej
operatora VLOS, ktra w znaczcym stopniu rni si od tradycyjnie wykonywanych lotw.
Zwykle takie loty odbywaj si w promieniu nie wikszym ni kilkaset metrw od pozycji
(miejsca) znajdowania si operatora, a operator poprzez wzrokow obserwacj otoczenia
modelu lub bezzaogowego statku powietrznego jest w stanie zapewni mu separacj od
przeszkd oraz innych uytkownikw przestrzeni powietrznej. Czsto s to loty krtkotrwae,
wrcz kilkuminutowe, przez co zastosowanie przepisw art. 126 ust. 25 ustawy Prawo
lotnicze w stosunku do operacji lotniczych w zasigu widocznoci wzrokowej operatora

VLOS byoby nieadekwatne i nieuzasadnione w adnym stopniu nie wpynoby na


podniesienie poziomu bezpieczestwa. Zmiana ta jednoczenie znosi wyczenie wobec tych
bezzaogowych statkw powietrznych w stosunku do przepisw art. 121 ust. 6 pkt 1 ustawy
Prawo lotnicze, dotyczcych ruchu lotniczego z racji nowelizacji wynikajcego z nich
rozporzdzenia i znajdujcych si w nim aktualnie odniesie do definicji zwizanych z
wykonywaniem operacji lotniczych w zasigu widocznoci wzorkowej operatora VLOS,
ujtych w przepisach Konwencji o midzynarodowym lotnictwie cywilnym, sporzdzonej w
Chicago dnia 7 grudnia 1944 r. (Dz. U. z 1959 r. Nr 35, poz. 212, z pn. zm.).
5) Dodanie do 2 ust. 10 pkt 1 ma na celu wyczenie z obowizku posiadania wiadectwa
kwalifikacji operatora bezzaogowego statku powietrznego uywanego w celach innych ni
rekreacyjne lub sportowe (UAVO) w stosunku do osb wykonujcych loty inne ni
rekreacyjne lub sportowe bezzaogowymi statkami powietrznymi na uwizi nieposiadajcymi
napdu. Najczciej s to balony lub latawce. Z racji ich staego poczenia z podoem i
bardzo ograniczonymi moliwociami sterowania nie bd wymagane uprawnienia do
wiadczenia usug z ich wykorzystaniem. Natomiast 2 ust. 10 pkt 2 stosuje podobne
wyczenie w stosunku do osb realizujcych loty bezzaogowymi statkami powietrznymi w
ramach zaj dydaktycznych prowadzonych przez uczelnie wysze, ale na zasadach
dotyczcych modeli latajcych. Zastosowanie niniejszego wyczenia ma na celu uatwienie
wykonywania lotw, ktre nie s lotami rekreacyjnymi i nie maj rwnie charakteru usug
lotniczych, a zastosowanie do nich zasad wykonywania lotw jak dla modeli latajcych, ktre
s

bardziej

restrykcyjne

powinno

zapewni

odpowiedni

poziom

bezpieczestwa

wykonywanych operacji pomimo nieposiadania wiadectwa kwalifikacji przez osoby


wykonujce takie loty.
6) Dodanie do 2 ust. 11 ma na celu zastosowanie do bezzaogowych statkw powietrznych
o masie wikszej ni 25 kg i nie wikszej ni 150 kg przepisw dotyczcych statkw
powietrznych kategorii specjalnej. Przepis ten umoliwi Prezesowi Urzdu Lotnictwa
Cywilnego stwierdzanie zdatnoci do lotu wymienionych statkw powietrznych ich silnikw,
migie, czci i akcesoriw w toku ich projektowania, produkcji i eksploatacji przez
wydawanie pozwolenia na wykonywanie lotw, co w przypadku bezzaogowych statkw
powietrznych ciszych ni 25 kg bdzie miao pozytywny wpyw na bezpieczestwo
wykonywanych tymi statkami lotw.

7) Zmiana brzmienia 4 oraz brzmienia zacznika nr 6 i wprowadzenie nowego zacznika


nr 6a ma na celu rozdzielenie zasad i warunkw uytkowania modeli latajcych oraz
bezzaogowych statkw powietrznych wykonujcych operacje w zasigu widocznoci
wzrokowej operatora VLOS. Zmiana podyktowana jest zupenie inn specyfik i
przeznaczeniem wykonywanych operacji, co wymaga okrelenia rnicych si od siebie
warunkw uytkowania. Modele latajce su do rekreacji lub sportu, natomiast
bezzaogowymi statkami powietrznymi realizowane s rnego rodzaju usugi lotnicze.
Zmiana ma na celu uszczegowienie warunkw wykonywania lotw, uproszczenie
niektrych procedur biorc pod uwag zrnicowane parametry uytkowanego sprztu oraz
okrelenie zasad wiadczenia nimi usug, co w sumie przeoy si na podniesienie
bezpieczestwa realizowanych lotw. Nowelizacja wprowadza pojcie szczeglnej
ostronoci, ktra okrela oglne zasady bezpiecznego uytkowania modeli latajcych i
bezzaogowych statkw powietrznych. Ze wzgldw bezpieczestwa nowelizacja wprowadza
rwnie okrelenie minimalnych odlegoci od osb i zabudowy w jakich loty modelami
latajcymi mog by realizowane. Przedoony projekt nie okrela natomiast minimalnych
odlegoci lotw dla bezzaogowych statkw powietrznych zwracajc jednak uwag na
konieczno zachowania bezpiecznej odlegoci od osb i mienia na wypadek wystpienia
awarii. Takie rozwizanie podyktowane jest koniecznoci zachowania rwnowagi pomidzy
bezpieczestwem realizowanych operacji, a moliwoci ich wykonywania. Okrelenie
bowiem konkretnych odlegoci od osb lub mienia moe cakowicie zablokowa moliwo
zrealizowania

wikszoci

operacji.

Odpowiedzialnoci

za

okrelenie

marginesu

bezpieczestwa nowelizacja obarcza operatora, ktry biorc pod uwag wiedz i umiejtnoci
wynikajce z posiadanego wiadectwa kwalifikacji UAO oraz parametry i osigi uywanego
sprztu musi zapewni bezpieczestwo realizowanych lotw.
Dodatkowo

projektowanej

nowelizacji

ujednolicono

okrelanie

masy

bezzaogowych statkw powietrznych oraz modeli latajcych. Zdecydowano si na uycie


sformuowania masa startowa, ktr naley rozumie jako mas statku powietrznego
gotowego do lotu, rezygnujc jednoczenie z dotychczas uywanej maksymalnej masy
startowej (MTOM), ktra w przypadku niewielkich urzdze bezzaogowych jest trudna do
okrelenia.
W ocenie projektodawcy nie zachodzi konieczno wprowadzania przepisw
przejciowych.
Zgodnie z intencj projektodawcy ujt w 2 projektowanego rozporzdzenia wejdzie
ono w ycie po upywie 14 dni od dnia jego ogoszenia stosownie do art. 4 ust. 1 ustawy z

dnia 20 lipca 2000 r. o ogaszaniu aktw normatywnych i niektrych innych aktw prawnych
(Dz. U. z 2011 r. Nr 197, poz. 1172, z pn. zm.). Wejcie w ycie projektowanych przepisw
nie wpywa na uytkowanie modeli latajcych i bezzaogowych statkw powietrznych w tak
znaczcym stopniu, aby zachodzia konieczno zastosowania duszego terminu vacatio
legis.

W zwizku z art. 50 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U.


z 2013 r. poz. 885, z pn. zm.) naley podnie, e projektodawca nie przewiduje, aby
projektowane przepisy miay wpyw na sektor finansw publicznych, w tym na zwikszenie
wydatkw lub zmniejszenie dochodw jednostek sektora finansw publicznych. Nowelizacja
zmienia zasady wykonywania lotw i rozszerza zakres stosowania wycze przepisw
ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze do wikszego spektrum bezzaogowych
statkw powietrznych jednak w stopniu, ktry nie przeoy si w znaczcy sposb na
zwikszenie wydatkw lub zmniejszenie dochodw jednostek sektora finansw publicznych.
Regulacje zawarte w projektowanym rozporzdzeniu nie stanowi przepisw
technicznych w rozumieniu rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 23 grudnia 2002 r. w
sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktw prawnych (Dz.
U. Nr 239, poz. 2039 oraz z 2014 r. Nr 65, poz. 597), zatem nie podlega ono notyfikacji.
Projekt rozporzdzenia nie wymaga przedstawienia waciwym instytucjom i organom
Unii Europejskiej, w tym Europejskiemu Bankowi Centralnemu celem uzyskania opinii,
dokonania powiadomienia, konsultacji albo uzgodnienia projektu.
Zgodnie z 52 ust. 1 uchway Nr 190 Rady Ministrw z dnia 29 padziernika 2013 r.
Regulamin pracy Rady Ministrw (M.P. poz. 979) projekt zosta zamieszczony w
Biuletynie Informacji Publicznej Rzdowego Centrum Legislacji.
Projektowane rozporzdzenie jest zgodne z prawem Unii Europejskiej.

Data sporzdzenia
Nazwa projektu
09.06.2015 r.
Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju zmieniajce
rozporzdzenie w sprawie wyczenia zastosowania niektrych rdo:
przepisw ustawy Prawo lotnicze do niektrych rodzajw Ustawa z dnia 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze
statkw powietrznych oraz okrelenia warunkw i wymaga (Dz. U. z 2013 r. poz. 1393 oraz z 2014 r.
dotyczcych uywania tych statkw.
poz. 768)

Ministerstwo wiodce i ministerstwa wsppracujce


Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju

Nr w wykazie prac
434

Osoba odpowiedzialna za projekt w randze Ministra, Sekretarza Stanu


lub Podsekretarza Stanu
Sawomir aobka Podsekretarz Stanu w MIiR

Kontakt do opiekuna merytorycznego projektu


Pawe Szymaski, Departament Personelu Lotniczego w ULC (tel. 520
72 57)

OCENA SKUTKW REGULACJI


1. Jaki problem jest rozwizywany?
Celem nowelizujcego rozporzdzenia jest dokonanie zmian w zakresie dotyczcym bezzaogowych statkw
powietrznych. Gwatowny postp technologiczny sprawi, e obowizujce w chwili obecnej rozporzdzenie i regulacje z
niego wynikajce nie s adekwatne do wykorzystywanego obecnie sprztu bezzaogowego oraz zakresu usug jakie s
nim wiadczone. Nowelizacja ma za zadanie doprecyzowanie zasad wykonywania lotw i wiadczenia usug, co
przeoy si w sposb bezporedni na podniesienie bezpieczestwa wykonywanych operacji, a take na rozwj tej nowej
dziedziny lotnictwa.
2. Rekomendowane rozwizanie, w tym planowane narzdzia interwencji, i oczekiwany efekt
Zmiana brzmienia przepisw rozporzdzenia w sprawie wyczenia zastosowania niektrych przepisw ustawy Prawo
lotnicze do niektrych rodzajw statkw powietrznych oraz okrelenia warunkw i wymaga dotyczcych uywania
tych statkw, doprecyzuje zasady wykonywania lotw i wiadczenia usug bezzaogowym statkami powietrznymi, co
skutkowa bdzie zwikszeniem przejrzystoci przepisw i przystosowaniem ich do gwatownie zmieniajcej si w tym
obszarze technologii. Wprowadzane zmiany przyczyni si rwnie do uproszczenia niektrych, obowizujcych
obecnie procedur oraz zwikszenia bezpieczestwa.
3. Jak problem zosta rozwizany w innych krajach, w szczeglnoci krajach czonkowskich OECD/UE?
Brak przepisw wsplnych dla krajw UE. W niektrych krajach europejskich nie istniej adne regulacje w tym obszarze.
W innych, np. Wielkiej Brytanii, Irlandii, Szwecji czy Francji obowizuj przepisy krajowe, podlegajce jednak cigej
ewolucji ze wzgldu na dynamiczny rozwj technologii w obszarze bezzaogowych statkw powietrznych. Przepisy
opracowane do tej pory w innych krajach UE byy wzorem do opracowania przedmiotowego projektu rozporzdzenia, co
miao na celu czerpanie z dowiadcze innych nadzorw lotniczych oraz stworzenie w miar moliwoci spjnych z innymi
stosowanymi w Europie regulacjami w tym zakresie.
4. Podmioty, na ktre oddziauje projekt
Grupa

Wielko

rdo danych

Oddziaywanie

Prezes Urzdu Lotnictwa


Cywilnego

1 podmiot

Dane wasne organu (ULC)

Normatywne, bezporednie

Podmioty wykonujce
operacje lotnicze w
zakresie usug z
wykorzystaniem
bezzaogowych statkw
powietrznych

Okoo 800 podmiotw


(liczba ta ronie)

Dane wasne organu (ULC)

Normatywne, bezporednie

Jednostki badawcze

Okoo 30 podmiotw

Dane wasne organu (ULC)

Normatywne, bezporednie

Podmioty produkujce i
projektujce bezzaogowe
statki powietrzne, ich
elementy lub systemy

Okoo 30 podmiotw

Dane wasne organu (ULC)

Normatywne, bezporednie

5. Informacje na temat zakresu, czasu trwania i podsumowanie wynikw konsultacji


W ramach prac Zespou ds. bezzaogowych statkw powietrznych, powoanego przez Prezesa ULC w marcu 2013 r.
konsultowano si formalnie oraz nieformalnie z przedstawicielami rodowiska lotniczego dziaajcymi w obszarze
bezzaogowych statkw powietrznych. Dodatkowo na przeomie lat 2013 i 2014 przeprowadzono szereg konferencji,
warsztatw oraz seminariw dotyczcych obszaru bezzaogowych statkw powietrznych oraz wynikajcych z niego
uregulowa prawnych. Do kluczowych konsultantw publicznych w ww. zakresie nale m.in.:
Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych, Flytronic, WB Electronics, FlyTech Solutions i wiele innych firm i instytucji.
W ramach konsultacji publicznych projekt otrzymali:
1)
"AEROKRAK" Szkoa Latania Rekreacyjnego, Podolany 60, 32-420 Podolany;
2)
"ALBATROS" Wojciech Owczarz, ul. Cegielniana 41, 43-300 Bielsko-Biaa;
3)
"AVIATOR"- Mieczysaw Matyasik, ul. Elblska 45, 87-100 Toru;
4)
"Beskid-Paragliding" - Tomasz Zarzecki, ul. Skona 11, 43-370 Szczyrk;
5)
"HENOR" Szkoa Motolotniowa Henryk Orwat, Powodowo 1, 64-200 Wolsztyn;
6)
"KLIF" Gdyska Szkoa Paralotniowa, ul. Gorczycowa 4D4, 81-591 Gdynia;
7)
"KOMPOL" - Szkoa Motolotniowa Alojzy Dernbach, Chmielewo 20, 06-150 wiercze;
8)
"PARAPASJA" Jan Lidke, ul. Elsnera 11/2 B, 94-504 d;
9)
"TOP" Wojciech uczyski, ul. Wizowa 132, 43-378 Rybarzowice;
10)
A. Gdaski - Orodek Szkolenia Spadochronowego, ul. Powstacw Warszawy 36, 83-000 Pruszcz Gdaski;
11)
Adams' School of PPG Andrzej Adamek, ul. Chemiczna 15, 44-121 Gliwice;
12)
Aeroklub Biaostocki, ul. Ciokowskiego 2, 15-602 Biaystok;
13)
Aeroklub Bielsko-Bialski, ul. Cieszyska 321, 43-300 Bielsko-Biaa;
14)
Aeroklub Czstochowski, ul. Polskiej Organizacji Wojskowej 4, 42-200 Czstochowa;
15)
Aeroklub Elblski, ul. Lotnicza 8 b, 82-300 Elblg;
16)
Aeroklub Gliwicki, 44-100 Gliwice;
17)
Aeroklub Jeleniogrski, ul. omnicka-Lotnisko, 58-500 Jelenia Gra;
18)
Aeroklub Kielecki, ul. Jana Pawa II 9, 26-001 Masw;
19)
Aeroklub Krakowski, Al. Jana Pawa II 17, 30-969 Krakw;
20)
Aeroklub Kujawski, ul. Toruska 160, 88-100 Inowrocaw;
21)
Aeroklub Leszczyski, ul. Szybownikw 28, 64-100 Leszno;
22)
Aeroklub Lubelski w Radawcu, Radawiec Duy Lotnisko, 21-030 Motycz;
23)
Aeroklub dzki, ul. Gen. St. Maczka 36, 94-328 d;
24)
Aeroklub Mielecki, ul. Kosmonautw Lotnisko, 39-300 Mielec;
25)
Aeroklub Opolski, Polska Nowa Wie Lotnisko; 46-070 Komprachcice;
26)
Aeroklub Podkarpacki, ul. wirki i Wigury 9, 38-400 Krosno;
27)
Aeroklub Polski, ul. 17 Stycznia, 00-906 Warszawa;
28)
Aeroklub Poznaski, Lotnisko Kobylnica, 62-006 Pozna;
29)
Aeroklub Pnocnego Mazowsza, Sierakowo 56, 06-300 Przasnysz;
30)
Aeroklub Rybnickiego Okrgu Wglowego, ul. orska 332 skr. poczt. 117, 44-200 Rybnik;
31)
Aeroklub Rzeszowski, Jasionka Lotnisko, 36-002 Rzeszw;
32)
Aeroklub Supski, ul. Kiliskiego 11, 76-200 Supsk;
33)
Aeroklub Szczeciski, ul. Przestrzenna 10, 70-800 Szczecin;
34)
Aeroklub lski w Katowicach, Lotnisko Muchowiec, 40-271 Katowice;
35)
Aeroklub Warmisko-Mazurski, ul. Sielska 34, 10-802 Olsztyn;
36)
Aeroklub Warszawski, ul. Ksiycowa 1, 01-934 Warszawa;
37)
Aeroklub Wocawski, Lotnisko Kruszyn, 87-853 Kruszyn;
38)
Aeroklub Wrocawski, Lotnisko Szymanw, 51-180 Wrocaw;
39)
Aeroklub Ziemi Lubuskiej, ul. Skokowa 18, 66-015 Przylep;
40)
Aeroklub Ziemi Pilskiej, ul. Lotnicza 12; 64-920 Pia;
41)
Aeroklub Ziemi Zamojskiej, Mokre 115, 22-400 Zamo;
42)
Aeroklub Rzeczypospolitej Polskiej, ul. Ora Biaego 12, 78-449 Borne Sulinowo;
43)
AEROTEKA Sp. z o.o., ul. 3 Maja 49, 05-080 Izabelin;
44)
''AIRACTION'' Szkoa Latania, ul. Andersa 7K, 42-200 Czstochowa;

45)
46)
47)
48)
49)
50)
51)
52)
53)
54)
55)
56)
57)
58)
59)
60)
61)
62)
63)
64)
65)
66)
67)
68)
69)
70)
71)
72)
73)
74)
75)
76)
77)
78)
79)
80)
81)
82)
83)
84)
85)
86)
87)
88)
89)
90)
91)
92)
93)
94)
95)
96)
97)
98)
99)
100)
101)
102)
103)
104)
105)

''Aloha Aviation'' TOMASZ CHODYRA, ul. Batorego 4, 59-700 Bolesawiec;


ALTI - Szkoa Paralotniowa, ul. Isepnicka 29, 34-315 Midzybrodzie ywieckie;
''Altus'' Szkoa Pilotau Paralotni, ul. Osikowa 48, 40-181 Katowice;
AOS Politechniki Rzeszowskiej, Bezmiechowa Grna 111, 38-600 Lesko;
''Atmosfera'' Orodek Szkolenia Spadochronowego, ul. Jaworowa 23, 05-830 Nadarzyn;
''AVIA-TECH'' Szkoa Lotnicza, ul. Zagrze 1, 38-400 Krosno;
AVIATION SERVICE Stanisaw Nowakowski, ul. Gen. S. Kaliskiego 57, 01-476 Warszawa;
''AXON POLSKA'' Krzysztof Romicki, ul. Wielicka 36, 02-657 Warszawa;
''BB-Aero'', ul. orska 332, 44-200 Rybnik;
''Bielik'' - Ryszard Najman, Os. XXV - lecia 22/19, 58-260 Bielawa;
Bieszczadzka Szkoa Paralotniowa, ul. Ossoliskich 8a, 38-600 Lesko;
Biuro Ochrony Rzdu, ul. Podchorych 38, 00-463 Warszawa;
''Bravo-Delta'' M. Cedro, ul. Warszawska 254, 25-414 Kielce;
Centralna Szkoa Szybowcowa AP; ul. Szybownikw 28; 64-100 Leszno;
''Cloudbase'' Szkoa Paralotniowa, ul. Zegrzyska 83/23, 05-120 Legionowo;
''DRAGON'' Paralotniowa Szkoa Latania Tomasz Kudaszewicz, ul. Wyszyskiego 9 m 94, 15-888 Biaystok;
''Dynamic Sport'' Wojciech Pierzyski, ul. Reja 5, 05-070 Sulejwek;
EASYAIR D. Malec s.j., ul. Gen. Wiktora Thommee 1a, 05-102 Nowy Dwr Mazowiecki;
Enter Air Sp. z o.o., ul. 17 Stycznia 45b, Okcie Business Park, 02-146 Warszawa;
EUROTECH Sp. z o. o., ul. Wojska Polskiego 3, 39-300 Mielec
''FALCO'' Marcin Sok, ul. Woowska 44/23, 02-583 Warszawa;
''Feniks'' Szkoa Latania, ul. Rozwodowska 21 A, 61-334 Pozna;
FHU ''TARM'' - SkyDive Toru, ul. Hippiczna 22, 86-005 Biae Bota;
''Fly Adventure'' Szkoa Sportw Lotniczych, ul. Blankowa 15/17, 58-314 Wabrzych;
FlyTech Solutions Sp.z o.o., ul. 28 lipca 1943 32d, 30-233 Krakw;
Flytronic Sp. z o.o., ul. Bojkowska 43, 44-100 Gliwice;
''GAGARIN'' Lubelska Szkoa Paralotniowa, ucka Kolonia 9, 21-100 Lubartw;
Grzegorz Trzeciak Bezzaogowce.pl, ul. Heliosa 27A/1, 80-180 Gdask-Kowale;
''HEY PILOT'' Aleksander Opoczyski, ul. Karmelicka 48/3, 31-128 Krakw;
Instytut Lotnictwa, al. Krakowska 110/114, 02-256 Warszawa;
Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych, ul. Ksicia Bolesawa 6, 01-494 Warszawa;
JANKI Grzegorz Jankiewicz, ul. Dolna 17 B, 15-641 Klepacze;
KAMIL MAKOWSKI ''PROPPG'', Podolany 60, 32-420 Gdw;
Kancelaria Prawna "Aerolex", Al. Jzefa Pisudskiego 11 lok. 30, Rzeszw;
''LANG'', ul. orska 332, 44-200 Rybnik;
LET SK WILGA, akta Grna 284, 32-731 egocina;
Lotnicza Amatorska Federacja Rzeczpospolitej Polskiej - LAF RP, ul. Ora Biaego 12, 78-449 Borne Sulinowo;
MOTO-LOT DG, ul. Kozacka 54/9, 87-100 Toru;
MSP, ul Poligonowa 1/81, 04-051 Warszawa;
''Nauka Latania'' Marcin Tobiszewski, ul. Manteuffla 9 m 33, 03-988 Warszawa;
''Omega'' Szkoa Spadochronowa, Malawa 124, 36-007 Krasne;
OSL Krzysztof Jurkiewicz, ul. Szosa Chemoska 129/40, 87-100 Toru;
Orodek Szkolenia Spadochronowego NORMAL Piotr Jafernik, ul. Cieszyska 319, 43-300 Bielsko-Biaa;
Parabara.eu Bartosz Kamiski, ul. Batalionu "Zoka" 3/306, 45-282 Opole;
''Paralotnie'' Kamil Antkowiak, ul. Kamienna 72a, 84-230 Rumia;
Paralotniowa Szkoa Albatrosw, ul. Ksiycowa 3, 01-934 Warszawa;
''Parapaltech'' Andrzej Palenik, ul. Kamieniec Grny 28, 34-470 Czarny Dunajec;
''Para-Sol'' Orodek Szkolenia Spadochronowego, ul. Zielonogrska 35 a/5, 66-016 Czerwiesk;
''PARASTYLE'' Sylwia Grzybowska, ul. Gen. S. Maczka 4, 37-700 Przemyl;
''Pat.Paragliding - Extreme'', ul. Mikowskiego 21, 62-800 Kalisz;
Polska Agencja eglugi Powietrznej, ul. Wieowa 8, 02-147 Warszawa
Polskie Stowarzyszenie Paralotniowe - PSP, ul. Nad Wis 4A, 04-987 Warszawa;
Polskie Stowarzyszenie Sportw Powietrznych, ul. ytnia 15/12, 01-014 Warszawa;
Poznaska Szkoa Latania na Paralotniach s.c., O. Rusa 137/2, 61-245 Pozna;
PROAVIATION FPHU Andrzej Skowron, ul. Plaowa 11 a, 38-200 Jaso;
RC-LIPOL, Lotnisko Jasionka 962, 36-002 Jasionka;
SILVAIR Sp. z o.o., Al. Komisji Edukacji Narodowej 93/B3, 02-777 Warszawa;
''SKOCZEK'' Szkoa Spadochronowa, ul. Podtatrzaska 7, 34-400 Nowy Targ;
SKRZYDO - Wojskowy Klub Spadochronowy, ul. Wileska 14 56-408 Olenica;
''Sky Trekking'' Szkoa Latania Rekreacyjnego, Pl. Zamkowy 4, 89-100 Nako n/Noteci;
SKYDIVE MAZURY Sp. z o.o., ul. M. Skodowskiej Curie 24/25, 10-112 Olsztyn;

106) Skydive.PL Sp. z o.o., ul. Kraljevska 20/10, 65-945 Zielona Gra;
107) SkyDive-Club 3Miasto, ul. Soneczna 1/4, 81-198 Mosty;
108) Stowarzyszenie Instruktorw Lotniowych i Paralotniowych, ul. Rydygiera 11/4, 50-248 Wrocaw;
109) ''Szkoa Bezpiecznego Latania'' Tomasz Wesoowski, ul. Myliwska 47, 43-370 Szczyrk;
110) ''Szkoa Latania'' Arkadiusz Pomaraski, ul. Rydygiera 11/4, 50-248 Wrocaw;
111) Szkoa Latania na Paralotniach "MUMINEK" Dariusz Cisek, ul. Legionw 214/7, 87-100 Toru;
112) Szkoa Paralotniowa ''Fly2Live'', ul. Wicherkiewiczowej 2d/6, 64-500 Szamotuy;
113) ''Szkoa Paralotniowa'' Tomasz Wjcik, ul. Zakopiaska 2B/55, 30-418 Krakw;
114) Szkoa Pilotau Paralotni "Fly School" Jacek Gocya, ul. Staszica 86, 41-300 Dbrowa Grnicza;
115) Szkoa Spadochronowa Marcin Laskowski, ul. w. Ducha 88/I/31, 88-100 Inowrocaw;
116) Szkoy Swobodnego Latania "Glajt", ul. Myska 11/11, 78-100 Koobrzeg;
117) ''Szycie Sprztu Sportowego'' Bogusaw Pelczar, ul. Pnocna 141, 38-422 Krocienko Wyne;
118) WB Electronics S.A., ul. Poznaska 129/133, 05-850 Oarw Mazowiecki
119) Wielkopolskie Stowarzyszenie Lotnicze, ul. Midzychodzka 7c/9, 60-371 Pozna;
120) Wysza Szkoa Oficerska Si Powietrznych, ul. Dywizjonu 303 nr 35, 08-521 Dblin;
121) Krajowe Towarzystwo Lotnicze AOPA Poland, Lotnisko Babice, ul. Gen. Kaliskiego 57 lok. 11, 01-146
Warszawa;
122) Business Centre Club Zwizek Pracodawcw, Plac elaznej Bramy 10, 00136 Warszawa;
123) Forum Zwizkw Zawodowych, Plac Teatralny 4, 85069 Bydgoszcz;
124) NSZZ Solidarno, ul. Way Piastowskie 24, 80855 Gdask;
125) Oglnopolskie Porozumienie Zwizkw Zawodowych, ul. Kopernika 36/40, 00924 Warszawa;
126) Polska Konfederacja Pracodawcw Prywatnych Lewiatan, ul. Zbyszka Cybulskiego 3, 00727 Warszawa;
127) Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej, ul. Brukselska 7, 03-973 Warszawa;
128) Zwizek Rzemiosa Polskiego, skr. poczt. 54, 00952 Warszawa.
W toku konsultacji publicznych uwagi zgosiy 24 podmioty. Zakres uwzgldnienia zgoszonych uwag i propozycji wraz ze
stanowiskiem projektodawcy zosta ujty w zaczonej tabeli.
6. Wpyw na sektor finansw publicznych
Skutki w okresie 10 lat od wejcia w ycie zmian [mln z]
2
3
4
5
6
7
8
9
10
cznie (0-10)

(ceny stae z r.)


0

Dochody ogem
budet pastwa
JST
pozostae jednostki (oddzielnie)
Wydatki ogem
budet pastwa
JST
pozostae jednostki (oddzielnie)
Saldo ogem
budet pastwa
JST
pozostae jednostki (oddzielnie)
rda finansowania
Dodatkowe informacje,
w tym wskazanie
rde danych i
przyjtych do oblicze
zaoe

Brak wpywu na sektor finansw publicznych.

7. Wpyw na konkurencyjno gospodarki i przedsibiorczo, w tym funkcjonowanie przedsibiorcw oraz na


rodzin, obywateli i gospodarstwa domowe
Czas w latach od wejcia w ycie zmian
W ujciu
due przedsibiorstwa
sektor mikro-, maych i

Skutki
1

10

cznie(0-10)

pieninym
(w mln z,
ceny stae z
r.)
W ujciu
niepieninym

rednich
przedsibiorstw
rodzina, obywatele oraz
gospodarstwa domowe
due przedsibiorstwa
sektor mikro-, maych i
rednich
przedsibiorstw
rodzina, obywatele oraz
gospodarstwa domowe

Niemierzalne
Dodatkowe informacje,
w tym wskazanie
rde danych i
przyjtych do oblicze
zaoe

8. Zmiana obcie regulacyjnych (w tym obowizkw informacyjnych) wynikajcych z projektu


nie dotyczy
Wprowadzane s obcienia poza bezwzgldnie
tak
nie
wymaganymi przez UE(szczegy w odwrconej tabeli
nie dotyczy
zgodnoci).
zmniejszenie liczby dokumentw
zmniejszenie liczby procedur
skrcenie czasu na zaatwienie sprawy
inne:

zwikszenie liczby dokumentw


zwikszenie liczby procedur
wyduenie czasu na zaatwienie sprawy
inne:

Wprowadzane obcienia s przystosowane do ich


elektronizacji.

tak
nie
nie dotyczy

9. Wpyw na rynek pracy


Nie dotyczy.
10. Wpyw na pozostae obszary
rodowisko naturalne
sytuacja i rozwj regionalny
inne:

demografia
mienie pastwowe

informatyzacja
zdrowie

Omwienie wpywu
11. Planowane wykonanie przepisw aktu prawnego
Rozporzdzenie wejdzie w ycie po upywie 14 dni od dnia ogoszenia.
12. W jaki sposb i kiedy nastpi ewaluacja efektw projektu oraz jakie mierniki zostan zastosowane?
Planowany efekt zostanie osignity po wejciu w yciu przepisw projektu. Brak koniecznoci okrelenia miernikw.
13. Zaczniki (istotne dokumenty rdowe, badania, analizy itp.)
Raport z konsultacji publicznych i opiniowania projektu rozporzdzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju zmieniajcego
rozporzdzenie w sprawie wyczenia zastosowania niektrych przepisw ustawy Prawo lotnicze do niektrych
rodzajw statkw powietrznych oraz okrelenia warunkw i wymaga dotyczcych uywania tych statkw.

RAPORT Z KONSULTACJI PUBLICZNYCH


projektu rozporzdzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju zmieniajcego
rozporzdzenie w sprawie wyczenia zastosowania niektrych przepisw ustawy
Prawo lotnicze do niektrych rodzajw statkw powietrznych oraz okrelenia
warunkw i wymaga dotyczcych uywania tych statkw
Projekt rozporzdzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju zmieniajcego rozporzdzenie
w sprawie wyczenia zastosowania niektrych przepisw ustawy Prawo lotnicze do
niektrych rodzajw statkw powietrznych oraz okrelenia warunkw i wymaga dotyczcych
uywania tych statkw (w wersji z dnia 1 grudnia 2014 r.) zosta przekazany do konsultacji
publicznych przez Prezesa Urzdu Lotnictwa Cywilnego przy pismach z dnia 2 grudnia 2014
r. nr ULC-LEP-1/0230-0010/05/14 oraz nr ULC-LEP-2/0230-0010/06/14 do nastpujcych
podmiotw:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
11)
12)
13)
14)
15)
16)
17)
18)
19)
20)
21)
22)
23)
24)
25)
26)
27)
28)
29)
30)
31)
32)
33)
34)
35)
36)

"AEROKRAK" Szkoa Latania Rekreacyjnego, Podolany 60, 32-420 Podolany;


"ALBATROS" Wojciech Owczarz, ul. Cegielniana 41, 43-300 Bielsko-Biaa;
"AVIATOR"- Mieczysaw Matyasik, ul. Elblska 45, 87-100 Toru;
"Beskid-Paragliding" - Tomasz Zarzecki, ul. Skona 11, 43-370 Szczyrk;
"HENOR" Szkoa Motolotniowa Henryk Orwat, Powodowo 1, 64-200 Wolsztyn;
"KLIF" Gdyska Szkoa Paralotniowa, ul. Gorczycowa 4D4, 81-591 Gdynia;
"KOMPOL" - Szkoa Motolotniowa Alojzy Dernbach, Chmielewo 20, 06-150 wiercze;
"PARAPASJA" Jan Lidke, ul. Elsnera 11/2 B, 94-504 d;
"TOP" Wojciech uczyski, ul. Wizowa 132, 43-378 Rybarzowice;
A. Gdaski - Orodek Szkolenia Spadochronowego, ul. Powstacw Warszawy 36, 83-000
Pruszcz Gdaski;
Adams' School of PPG Andrzej Adamek, ul. Chemiczna 15, 44-121 Gliwice;
Aeroklub Biaostocki, ul. Ciokowskiego 2, 15-602 Biaystok;
Aeroklub Bielsko-Bialski, ul. Cieszyska 321, 43-300 Bielsko-Biaa;
Aeroklub Czstochowski, ul. Polskiej Organizacji Wojskowej 4, 42-200 Czstochowa;
Aeroklub Elblski, ul. Lotnicza 8 b, 82-300 Elblg;
Aeroklub Gliwicki, 44-100 Gliwice;
Aeroklub Jeleniogrski, ul. omnicka-Lotnisko, 58-500 Jelenia Gra;
Aeroklub Kielecki, ul. Jana Pawa II 9, 26-001 Masw;
Aeroklub Krakowski, Al. Jana Pawa II 17, 30-969 Krakw;
Aeroklub Kujawski, ul. Toruska 160, 88-100 Inowrocaw;
Aeroklub Leszczyski, ul. Szybownikw 28, 64-100 Leszno;
Aeroklub Lubelski w Radawcu, Radawiec Duy Lotnisko, 21-030 Motycz;
Aeroklub dzki, ul. Gen. St. Maczka 36, 94-328 d;
Aeroklub Mielecki, ul. Kosmonautw Lotnisko, 39-300 Mielec;
Aeroklub Opolski, Polska Nowa Wie Lotnisko; 46-070 Komprachcice;
Aeroklub Podkarpacki, ul. wirki i Wigury 9, 38-400 Krosno;
Aeroklub Polski, ul. 17 Stycznia, 00-906 Warszawa;
Aeroklub Poznaski, Lotnisko Kobylnica, 62-006 Pozna;
Aeroklub Pnocnego Mazowsza, Sierakowo 56, 06-300 Przasnysz;
Aeroklub Rybnickiego Okrgu Wglowego, ul. orska 332 skr. poczt. 117, 44-200 Rybnik;
Aeroklub Rzeszowski, Jasionka Lotnisko, 36-002 Rzeszw;
Aeroklub Supski, ul. Kiliskiego 11, 76-200 Supsk;
Aeroklub Szczeciski, ul. Przestrzenna 10, 70-800 Szczecin;
Aeroklub lski w Katowicach, Lotnisko Muchowiec, 40-271 Katowice;
Aeroklub Warmisko-Mazurski, ul. Sielska 34, 10-802 Olsztyn;
Aeroklub Warszawski, ul. Ksiycowa 1, 01-934 Warszawa;

37)
38)
39)
40)
41)
42)
43)
44)
45)
46)
47)
48)
49)
50)
51)
52)
53)
54)
55)
56)
57)
58)
59)
60)
61)
62)
63)
64)
65)
66)
67)
68)
69)
70)
71)
72)
73)
74)
75)
76)
77)
78)
79)
80)
81)
82)
83)
84)
85)
86)
87)
88)

Aeroklub Wocawski, Lotnisko Kruszyn, 87-853 Kruszyn;


Aeroklub Wrocawski, Lotnisko Szymanw, 51-180 Wrocaw;
Aeroklub Ziemi Lubuskiej, ul. Skokowa 18, 66-015 Przylep;
Aeroklub Ziemi Pilskiej, ul. Lotnicza 12; 64-920 Pia;
Aeroklub Ziemi Zamojskiej, Mokre 115, 22-400 Zamo;
Aeroklub Rzeczypospolitej Polskiej, ul. Ora Biaego 12, 78-449 Borne Sulinowo;
AEROTEKA Sp. z o.o., ul. 3 Maja 49, 05-080 Izabelin;
''AIRACTION'' Szkoa Latania, ul. Andersa 7K, 42-200 Czstochowa;
''Aloha Aviation'' TOMASZ CHODYRA, ul. Batorego 4, 59-700 Bolesawiec;
ALTI - Szkoa Paralotniowa, ul. Isepnicka 29, 34-315 Midzybrodzie ywieckie;
''Altus'' Szkoa Pilotau Paralotni, ul. Osikowa 48, 40-181 Katowice;
AOS Politechniki Rzeszowskiej, Bezmiechowa Grna 111, 38-600 Lesko;
''Atmosfera'' Orodek Szkolenia Spadochronowego, ul. Jaworowa 23, 05-830 Nadarzyn;
''AVIA-TECH'' Szkoa Lotnicza, ul. Zagrze 1, 38-400 Krosno;
AVIATION SERVICE Stanisaw Nowakowski, ul. Gen. S. Kaliskiego 57, 01-476 Warszawa;
''AXON POLSKA'' Krzysztof Romicki, ul. Wielicka 36, 02-657 Warszawa;
''BB-Aero'', ul. orska 332, 44-200 Rybnik;
''Bielik'' - Ryszard Najman, Os. XXV - lecia 22/19, 58-260 Bielawa;
Bieszczadzka Szkoa Paralotniowa, ul. Ossoliskich 8a, 38-600 Lesko;
Biuro Ochrony Rzdu, ul. Podchorych 38, 00-463 Warszawa;
''Bravo-Delta'' M. Cedro, ul. Warszawska 254, 25-414 Kielce;
Centralna Szkoa Szybowcowa AP; ul. Szybownikw 28; 64-100 Leszno;
''Cloudbase'' Szkoa Paralotniowa, ul. Zegrzyska 83/23, 05-120 Legionowo;
''DRAGON'' Paralotniowa Szkoa Latania Tomasz Kudaszewicz, ul. Wyszyskiego 9 m 94, 15888 Biaystok;
''Dynamic Sport'' Wojciech Pierzyski, ul. Reja 5, 05-070 Sulejwek;
EASYAIR D. Malec s.j., ul. Gen. Wiktora Thommee 1a, 05-102 Nowy Dwr Mazowiecki;
Enter Air Sp. z o.o., ul. 17 Stycznia 45b, Okcie Business Park, 02-146 Warszawa;
EUROTECH Sp. z o. o., ul. Wojska Polskiego 3, 39-300 Mielec
''FALCO'' Marcin Sok, ul. Woowska 44/23, 02-583 Warszawa;
''Feniks'' Szkoa Latania, ul. Rozwodowska 21 A, 61-334 Pozna;
FHU ''TARM'' - SkyDive Toru, ul. Hippiczna 22, 86-005 Biae Bota;
''Fly Adventure'' Szkoa Sportw Lotniczych, ul. Blankowa 15/17, 58-314 Wabrzych;
FlyTech Solutions Sp.z o.o., ul. 28 lipca 1943 32d, 30-233 Krakw;
Flytronic Sp. z o.o., ul. Bojkowska 43, 44-100 Gliwice;
''GAGARIN'' Lubelska Szkoa Paralotniowa, ucka Kolonia 9, 21-100 Lubartw;
Grzegorz Trzeciak Bezzaogowce.pl, ul. Heliosa 27A/1, 80-180 Gdask-Kowale;
''HEY PILOT'' Aleksander Opoczyski, ul. Karmelicka 48/3, 31-128 Krakw;
Instytut Lotnictwa, al. Krakowska 110/114, 02-256 Warszawa;
Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych, ul. Ksicia Bolesawa 6, 01-494 Warszawa;
JANKI Grzegorz Jankiewicz, ul. Dolna 17 B, 15-641 Klepacze;
KAMIL MAKOWSKI ''PROPPG'', Podolany 60, 32-420 Gdw;
Kancelaria Prawna "Aerolex", Al. Jzefa Pisudskiego 11 lok. 30, Rzeszw;
''LANG'', ul. orska 332, 44-200 Rybnik;
LET SK WILGA, akta Grna 284, 32-731 egocina;
Lotnicza Amatorska Federacja Rzeczpospolitej Polskiej - LAF RP, ul. Ora Biaego 12, 78-449
Borne Sulinowo;
MOTO-LOT DG, ul. Kozacka 54/9, 87-100 Toru;
MSP, ul Poligonowa 1/81, 04-051 Warszawa;
''Nauka Latania'' Marcin Tobiszewski, ul. Manteuffla 9 m 33, 03-988 Warszawa;
''Omega'' Szkoa Spadochronowa, Malawa 124, 36-007 Krasne;
OSL Krzysztof Jurkiewicz, ul. Szosa Chemoska 129/40, 87-100 Toru;
Orodek Szkolenia Spadochronowego NORMAL Piotr Jafernik, ul. Cieszyska 319, 43-300
Bielsko-Biaa;
Parabara.eu Bartosz Kamiski, ul. Batalionu "Zoka" 3/306, 45-282 Opole;

89)
90)
91)
92)
93)
94)
95)
96)
97)
98)
99)
100)
101)
102)
103)
104)
105)
106)
107)
108)
109)
110)
111)
112)
113)
114)
115)
116)
117)
118)
119)
120)
121)
122)
123)
124)
125)
126)
127)
128)

''Paralotnie'' Kamil Antkowiak, ul. Kamienna 72a, 84-230 Rumia;


Paralotniowa Szkoa Albatrosw, ul. Ksiycowa 3, 01-934 Warszawa;
''Parapaltech'' Andrzej Palenik, ul. Kamieniec Grny 28, 34-470 Czarny Dunajec;
''Para-Sol'' Orodek Szkolenia Spadochronowego, ul. Zielonogrska 35 a/5, 66-016 Czerwiesk;
''PARASTYLE'' Sylwia Grzybowska, ul. Gen. S. Maczka 4, 37-700 Przemyl;
''Pat.Paragliding - Extreme'', ul. Mikowskiego 21, 62-800 Kalisz;
Polska Agencja eglugi Powietrznej, ul. Wieowa 8, 02-147 Warszawa
Polskie Stowarzyszenie Paralotniowe - PSP, ul. Nad Wis 4A, 04-987 Warszawa;
Polskie Stowarzyszenie Sportw Powietrznych, ul. ytnia 15/12, 01-014 Warszawa;
Poznaska Szkoa Latania na Paralotniach s.c., O. Rusa 137/2, 61-245 Pozna;
PROAVIATION FPHU Andrzej Skowron, ul. Plaowa 11 a, 38-200 Jaso;
RC-LIPOL, Lotnisko Jasionka 962, 36-002 Jasionka;
SILVAIR Sp. z o.o., Al. Komisji Edukacji Narodowej 93/B3, 02-777 Warszawa;
''SKOCZEK'' Szkoa Spadochronowa, ul. Podtatrzaska 7, 34-400 Nowy Targ;
SKRZYDO - Wojskowy Klub Spadochronowy, ul. Wileska 14 56-408 Olenica;
''Sky Trekking'' Szkoa Latania Rekreacyjnego, Pl. Zamkowy 4, 89-100 Nako n/Noteci;
SKYDIVE MAZURY Sp. z o.o., ul. M. Skodowskiej Curie 24/25, 10-112 Olsztyn;
Skydive.PL Sp. z o.o., ul. Kraljevska 20/10, 65-945 Zielona Gra;
SkyDive-Club 3Miasto, ul. Soneczna 1/4, 81-198 Mosty;
Stowarzyszenie Instruktorw Lotniowych i Paralotniowych, ul. Rydygiera 11/4, 50-248
Wrocaw;
''Szkoa Bezpiecznego Latania'' Tomasz Wesoowski, ul. Myliwska 47, 43-370 Szczyrk;
''Szkoa Latania'' Arkadiusz Pomaraski, ul. Rydygiera 11/4, 50-248 Wrocaw;
Szkoa Latania na Paralotniach "MUMINEK" Dariusz Cisek, ul. Legionw 214/7, 87-100
Toru;
Szkoa Paralotniowa ''Fly2Live'', ul. Wicherkiewiczowej 2d/6, 64-500 Szamotuy;
''Szkoa Paralotniowa'' Tomasz Wjcik, ul. Zakopiaska 2B/55, 30-418 Krakw;
Szkoa Pilotau Paralotni "Fly School" Jacek Gocya, ul. Staszica 86, 41-300 Dbrowa
Grnicza;
Szkoa Spadochronowa Marcin Laskowski, ul. w. Ducha 88/I/31, 88-100 Inowrocaw;
Szkoy Swobodnego Latania "Glajt", ul. Myska 11/11, 78-100 Koobrzeg;
''Szycie Sprztu Sportowego'' Bogusaw Pelczar, ul. Pnocna 141, 38-422 Krocienko Wyne;
WB Electronics S.A., ul. Poznaska 129/133, 05-850 Oarw Mazowiecki
Wielkopolskie Stowarzyszenie Lotnicze, ul. Midzychodzka 7c/9, 60-371 Pozna;
Wysza Szkoa Oficerska Si Powietrznych, ul. Dywizjonu 303 nr 35, 08-521 Dblin;
Krajowe Towarzystwo Lotnicze AOPA Poland, Lotnisko Babice, ul. Gen. Kaliskiego 57 lok.
11, 01-146 Warszawa;
Business Centre Club Zwizek Pracodawcw, Plac elaznej Bramy 10, 00136 Warszawa;
Forum Zwizkw Zawodowych, Plac Teatralny 4, 85069 Bydgoszcz;
NSZZ Solidarno, ul. Way Piastowskie 24, 80855 Gdask;
Oglnopolskie Porozumienie Zwizkw Zawodowych, ul. Kopernika 36/40, 00924 Warszawa;
Polska Konfederacja Pracodawcw Prywatnych Lewiatan, ul. Zbyszka Cybulskiego 3, 00727
Warszawa;
Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej, ul. Brukselska 7, 03-973 Warszawa;
Zwizek Rzemiosa Polskiego, skr. poczt. 54, 00952 Warszawa.

W toku konsultacji publicznych uwagi zgosiy 24 podmioty. Zakres uwzgldnienia zgoszonych uwag i
propozycji wraz ze stanowiskiem projektodawcy zosta ujty w zaczonej tabeli.

Projekt rozporzdzenia nie wymaga przestawienia waciwym instytucjom i organom Unii


Europejskiej lub Europejskiemu Bankowi Centralnemu.

Nie zgoszono zainteresowania pracami nad projektem rozporzdzenia w trybie przepisw


ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o dziaalnoci lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz.
U. Nr 169, poz. 1414, z pn. zm.).

ZESTAWIENIE UWAG Z KONSULTACJI PUBLICZNYCH I OPINIOWANIA


PROJKETU ROZPORZDZENIA MINISTRA INFRASTRUKTURY I ROZWOJU ZMIENIAJCEGO ROZPORZDZENIE W SPRAWIE WYCZENIA
ZASTOSOWANIA NIEKTRYCH PRZEPISW USTAWY PRAWO LOTNICZE DO NIEKTRYCH RODZAJW STATKW POWIETRZNYCH ORAZ
OKRELENIA WARUNKW I WYMAGA DOTYCZCYCH UYWANIA TYCH STATKW

Lp.
1.

Dotyczy
zacznik nr 1
rozdzia 4 pkt 4.1.
ppkt 3 lit b

Wnoszcy uwag
Piotr Lewandowski

2.

zacznik nr 1
rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 4

Piotr Lewandowski,

Tre uwagi
Biorc pod uwag charakter lotw FPV przy
wykorzystaniu komercyjnym, powyszy zapis
gwarantuje nagminne amanie prawa. W
przypadku tego typu lotw i wykorzystaniu
komercyjnym
np. w rolnictwie do inspekcji/dokumentacji
ogromnego terenu, modele czsto lataj na
wysokociach >200m, a tor ich lotu czsto
ociera si o granice 1000m od punktu startu.
Ponad to
w przypadku zastosowania gogli FPV
niemoliwe jest jednoczesne sterowanie i
utrzymywanie
kontaktu wzrokowego z modelem. Z mojej
strony proponuj podzieli ten punkt na dwie
kategorie,
ograniczona jak w powyszym punkcie dla lotw
FPV jednoosobowych, oraz drug z
rozszerzeniem
zasigu dziaania x2 wymagajc drugiej osoby
jako obserwatora majcego stay kontakt
wzrokowy z modelem. Naley pamita te o
systemach wyposaonych w autopiloty i lot po
trasie,
ta kwestia zostaa cakowicie pominita.
Ten punkt jednoznacznie dyskwalifikuje uycie
bezzaogowych statkw powietrznych na
wikszoci pola uytkowania komercyjnego. O
ile ma on racj bytu w konstrukcjach typu

Stanowisko projektodawcy
Uwaga nieuwzgldniona

Uzasadnienie
Ze wzgldu na zmian definicji lotu
VLOS uwaga staa si bezzasadna.

Uwaga nieuwzgldniona

Zacznik nr 1 dotyczy lotw


rekreacyjnych.

3.

Piotr Lewandowski

4.

zacznik nr 2
rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 4
zacznik nr 2

IWING

5.

zacznik nr 2

IWING

skrzydo czy
patowiec, o tyle nie ma wikszego w przypadku
wielowirnikowcw. Wprowadzajc w ycie taki
przepis ogranicza si praktycznie do zera
moliwo wykorzystania dronw w mediach
czy reklamie.
Jednoczenie efektem bdzie po raz kolejny
nagminne amanie przepisw. Zgodnie z
wczeniejszymi zapisami, kady operator ponosi
pen odpowiedzialno za ew. szkody powstae
w wyniku uytkowania modelu. Osobicie
uwaam e to w zupenoci wystarczy i
powyszy zapis
bdzie martwym przepisem, nierealnym do
wyegzekwowania ze wzgldu na czstotliwo
amania
go przez wikszo operatorw. Pragn
zauway, e w czci punktw daje si woln
rk do oceny sytuacji operatorowi, w innych
narzuca si mu nierealne ograniczenia
nierealne pod ktem faktycznego zastosowania.
Jak w zaczniku 1 Rozdzia 4 / 4.1. / 4)

Uwaga nieuwzgldniona

Ze wzgldu na zmian definicji lotu


VLOS uwaga staa si bezzasadna.

Nowelizacja rozporzdzenia pomija fakt i


moliwo regulacji wykonywania lotw
komercyjnych poza zasigiem wzroku BVLOS.
Obecnie firmy konstruujce UAV wprowadzaj
ju i testuj rozwizania umoliwiajce
bezpieczne wykonywanie takich lotw. Brana
chcca rozwija swoj dziaalno rwnie
rozpatruje ju wykorzystanie tego typu lotw w
zakresie wiadczonych usug. Ponadto
zwikszenie MTOM otwiera moliwoci
konstrukcyjne dla takich lotw.

Uwaga nieuwzgldniona

Rozporzdzenie okrela zasady


wykonywania lotw w zasigu
wzroku operatora lub obserwatora.
Loty BVLOS s poza delegacj
niniejszego rozporzdzenia.

Roz. 2 Wprowadza si pojcie obserwator


w przypadku profesjonalnych konstrukcji UAV,
produkowanych np. przez Flytech Solutions czy

Uwaga nieuwzgldniona

Obserwator ma za zadanie
monitorowa otoczenie UAV
wykonujcego lot w celu

6.

zacznik nr
rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt2

IWING

UAVS Poland. W praktyce druga osoba jest


nawigatorem stacji naziemnej, z ktrej to
podaje operatorowi wszystkie parametry lotu na
podstawie informacji odczytywanych przez
obraz przekazywany w czasie rzeczywistym z
bezzaogowego statku powietrznego do stacji
naziemnej oraz moe wpywa na plan misji.
Dlatego naley doprecyzowa t definicj.
Propozycja wprowadzenia definicji
Nawigatora:
Nawigator osoba wyznaczona przez
operatora, ktra przekazuje operatorowi
informacj o przebiegu wykonywanego lotu.
Odczytywane informacje pochodz z naziemnej
stacji kontroli lotw, na podstawie danych
przesanych w czasie rzeczywistym z
bezzaogowego statku powietrznego. Nawigator
zgodnie z poleceniami Operatora moe wpywa
na zmian autonomicznego planu lotu.
Zmiana zapisu
z:
w lotach EVLOS operator i obserwator
utrzymuj stay, bezporedni kontakt wzrokowy
nieuzbrojonym okiem z bezzaogowym statkiem
powietrznym, w celu okrelenia jego pooenia
w przestrzeni powietrznej oraz zapewnienia
bezpiecznej odlegoci od innych statkw
powietrznych, przeszkd, osb, zwierzt lub
mienia;
na:
w lotach EVLOS operator wyznacza
obserwatora lub nawigatora, ktry okrela
pooenie bezzaogowego statku powietrznego w
przestrzeni powietrznej oraz zapewnia
bezpieczn odlegoci od innych statkw
powietrznych, przeszkd, osb, zwierzt lub
mienia. Na podstawie bezporedniego kontaktu
wzrokowego nieuzbrojonym okiem z
bezzaogowym statkiem powietrznym, lub

zapewnienia mu separacji od
przeszkd i innych uytkownikw
przestrzeni powietrznej. W ocenie
projektodawcy, monitorowanie
parametrw lotu na stacji naziemnej
nie zastpuje obserwacji wzrokowej
otoczenia UAV.

Uwaga nieuwzgldniona

j.w.

7.

zacznik nr ..
rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 4

IWING

8.

oglna
uzupenienie
przepisw
dotyczcych
bezpieczestwa
wykonywanych
lotw

IWING

informacji pochodzcych z naziemnej stacji


kontroli lotw
Tak sprecyzowany punkt dotyczcy
bezpieczestwa uniemoliwia realizacj lotw
fotogrametrycznych lub innych liniowych, ktre
to wykonuje si nad znacznymi obszarami. Przy
tego rodzaju lotu nie da si unikn takiej
sytuacji, aby zachowa odlegoci 30 m w
poziomie, przy opracowaniu lotu np. dla
powierzchni do 2 km. Loty fotogrametryczne s
kluczowe dla rozwoju usug z wykorzystaniem
bezzaogowych statkw powietrznych, co
rwnie zauwaa uzasadnienie do niniejszej
nowelizacji w punkcie 1 dotyczcym Potrzeb i
celw wydania rozporzdzenia.
W zaczeniu (rys.1) przesyamy przykadowy
plan nalotu fotogrametrycznego, na ktrym
jednoznacznie wida, e zachowanie zastrzee
wymienionych w za.2 rozdzia 2, pkt. 4), tj.
zachowanie odlegoci poziomej przez
bezzaogowy statek powietrzny nie mniejszej ni
30m od osb, pojazdw, budynkw i obiektw
budowlanych niebdcych w dyspozycji lub pod
kontrol operatora bdzie niemoliwe.
Wnosimy u uzupenienie zapisw dotyczcych
bezpieczestwa wykonywanych lotw dla
bezzaogowych statkw powietrznych o
konstrukcji umoliwiajcej lut szybowania,
autorotacji lub wyposaonego w system
ratunkowy np. spadochron, o moliwo ich
wykonania w przypadku zachowania okrelonej
minimalnej wysokoci np. min 50 m AGL. W
zalenoci od konstrukcji umoliwi to
zapewnienie dolotu do bezpiecznego miejsca
awaryjnego ldowania, lub uycia systemu
ratunkowego, tak by manewr przyziemienia
odbywa si w sposb moliwie kontrolowany
lub zwikszajcy jego bezpieczestwo.

Uwaga nieuwzgldniona

Proponowany w projekcie przepis


nie uniemoliwia realizacji lotw
omawianych przez konsultanta.
Wykonywanie tego rodzaju
operacji jest moliwe jednak po
spenieniu dodatkowych
warunkw. Zgodnie bowiem z
przepisami projektu na
uzasadniony wniosek, w
szczeglnoci w przypadkach
wykonywania lotw pokazowych
lub rekordowych, Prezes Urzdu
Lotnictwa Cywilnego moe
zwolni zainteresowany podmiot
od obowizku spenienia
niektrych wymaga zacznika,
z zachowaniem wymogw
bezpieczestwa.

Uwaga nieuwzgldniona

Proponowany w projekcie przepis


nie uniemoliwia realizacji lotw
omawianych przez konsultanta.
Wykonywanie tego rodzaju
operacji jest moliwe jednak po
spenieniu dodatkowych
warunkw. Zgodnie bowiem z
przepisami projektu na
uzasadniony wniosek, w
szczeglnoci w przypadkach
wykonywania lotw pokazowych
lub rekordowych, Prezes Urzdu
Lotnictwa Cywilnego moe
zwolni zainteresowany podmiot
od obowizku spenienia

niektrych wymaga zacznika,


z zachowaniem wymogw
bezpieczestwa.
9.

zacznik nr 1

INVEST MAZURY Sp. z


o.o.

Obecne i proponowane przepisy dziel je na


loty rekreacyjne i sportowe oraz do celw
innych ni rekreacyjne i sportowe. Uwaam, e
naleaoby podzieli je na rekreacyjne i do
celw innych ni rekreacyjne.
Uzasadnienie: trudno jest wyobrazi sobie
model latajcy wielkoci np. szybowca PW-5 (
do 150 kg masy startowej) i zawodnika
biorcego udzia w zawodach krajowych a i
moe w midzynarodowych za kilka lat, bez
wiadectwa kwalifikacji (patrz 2 pkt d). I tu
nasuwa si definicja modelu latajcego, ktr
proponuj zmieni, mianowicie zamiast 150 kg
masy do startu na 25 kg, (a moe i mniej)
uywanych wycznie w celach rekreacyjnych.
Wszak Sownik jzyka polskiego definiuje:
rekreacja czas przeznaczony na zabaw i
wypoczynek po pracy poczony z rozrywk.
Mamy wic bezzaogowe statki powietrzne
uywane do celw innych ni rekreacyjne i
modele latajce uywane do rekreacji. Tu te
naley wyodrbni w grupie modeli latajcych,
zabawki latajce, ktrych masa nie przekracza
0,5 kg, a ktre s wyczone ze stosowania
wszelkich przepisw.(aktualnie wystpuj w
sprzeday w kategorii migowcw, samolotw i
wielowirnikowcw).
Jeeli do lotw w celach sportowych nie
wymagaoby si od zawodnika posiadania
dokumentu w postaci wiadectwa kwalifikacji,
to tym samym nie ma podstaw do wymagania
posiadania przez niego wiedzy niezbdnej w
tych lotach.

Uwaga nieuwzgldniona

Proponowane zmiany s poza


delegacj ustawow
rozporzdzenia. Koniczno
posiadania wiadectwa kwalifikacji
wynika z zapisw ustawy z dnia 3
lipca 2002 r. - Prawo lotnicze, a nie
z zapisw konsultowanego
rozporzdzenia.

10.

oglna

INVEST MAZURY Sp. z

Ewidencj prowadzi instytucja upowaniona

Uwaga nieuwzgldniona

Z obowizku ewidencjonowania s

o.o.

przez Prezesa Urzdu, na podstawie wniosku


waciciela.
Znak rozpoznawczy skada si ze znaku
przynalenoci pastwowej i wyrnika po
mylniku w postaci litery D oraz czterech cyfr
okrelajcych kolejn liczb rejestru, np. SPD1234.
Uzasadnienie:
a) bezzaogowe statki powietrzne (i modele
latajce) nie zostay wyczone z przepisw
prawa lotniczego Zarzdzanie
bezpieczestwem oraz badanie incydentw i
wypadkw lotniczych - artykuy 134 do 140e.
b) jeeli bezzaogowy statek powietrzny
spowoduje powany incydent lub wypadek, to
dla Pastwowej Komisji Badania Wypadkw
Lotniczych lub organw cigania jak rwnie
firmom ubezpieczeniowym jest koniecznym
zidentyfikowanie takiego statku; Operator
ktrego BSP spowodowa powan szkod w
mieniu lub wypadek z obraeniami, moe si
wyprze, przy braku wiadkw, e to nie jego
statek powietrzny.

aktualnie wyczone wszystkie


statki powietrzne, ktrych dotyczy
nowelizowane rozporzdzenie (np.:
lotnie, paralotnie, motolotnie) .
Wprowadzenie obowizku
ewidencjonowania modeli
latajcych i bezzaogowych statkw
powietrznych (szczeglnie tych
mniejszych) bdzie na chwil
obecn dodatkowym obcieniem
dla uytkownikw i pocignie za
sob due koszty administracyjne.

11.

2 ust. 5 c.

Namaxa Sp zoo

Uy masy startowej zamiast MTOM

Uwaga uwzgldniona

12.

zacznik nr 1
rozdzia 1 pkt 1.1

Namaxa Sp zoo

Uy masy startowej zamiast MTOM

Uwaga uwzgldniona

13.

zacznik nr 1
rozdzia 2 pkt 2
nowy punkt

Namaxa Sp zoo

15. Fail Safe system falisafe (Radio Link Loss


Emergency System) funkcj systemu
sterowania bezzaogowym statkiem
powietrznym, reagujc automatycznie w
przypadku utraty sygnau radiowego z
nadajnika zdalnego sterowania, umoliwiajc
wykonanie automatycznego ldowania
awaryjnego lub innych zaprogramowanych
czynnoci majcych na celu bezpieczne

Uwaga nieuwzgldniona

Brak uzasadnienia ze strony


konsultanta.
Zaproponowane pojcia nie s
stosowane w przepisach
rozporzdzenia, brak jest wic
podstaw do ich umieszczenia w
projekcie.

zakoczenie lotu lub zminimalizowanie


negatywnych skutkw zaistniaej awarii;
16. Lot sterowany RC lot wykonywany z
wykorzystaniem sterowania falami radiowymi.
17. Lot autonomiczny do dyskusji.
14.

zacznik nr 1
rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 1

Namaxa Sp zoo

ZMIANA TRECI
Modelami latajcymi wykonuje si jedynie loty
VLOS, loty EVLOS z zachowaniem
nastpujcych warunkw:

Uwaga nieuwzgldniona

Ze wzgldu na zmian definicji lotu


VLOS uwaga staa si bezzasadna.

Uwaga nieuwzgldniona

Ze wzgldu na zmian definicji lotu


VLOS uwaga staa si bezzasadna.

1) w lotach VLOS operator utrzymuje stay,


bezporedni kontakt wzrokowy nieuzbrojonym
okiem z modelem latajcym w celu okrelenia
jego pooenia w przestrzeni powietrznej oraz
zapewnienia bezpiecznej odlegoci od innych
statkw powietrznych, przeszkd, osb, zwierzt
lub mienia;
Lub w lotach VLOS FPV operator za pomoc
systemu FPV utrzymuje stay, niezakcony
kontakt RC i AV z modelem latajcym w celu
okrelenia jego pooenia w przestrzeni
powietrznej oraz zapewnienia bezpiecznej
odlegoci od innych statkw powietrznych,
przeszkd, osb, zwierzt lub mienia; z
zastrzeeniem, e w kadym dowolnym
momencie niezalenie od systemu FPV operator
ma moliwo utrzymania staego,
bezporedniego kontaktu wzrokowego
nieuzbrojonym okiem z modelem latajcym w
celu okrelenia jego pooenia w przestrzeni
powietrznej.
15.

zacznik nr 1
rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 2

Namaxa Sp zoo

W lotach EVLOS operator i obserwator


utrzymuj stay, bezporedni kontakt wzrokowy
nieuzbrojonym okiem z modelem latajcym, w
celu okrelenia jego pooenia w przestrzeni
powietrznej oraz zapewnienia bezpiecznej
odlegoci od innych statkw powietrznych,

przeszkd, osb, zwierzt lub mienia; Lub w


lotach EVLOS FPV operator za pomoc
systemu FPV utrzymuje stay, niezakcony
kontakt RC i AV z modelem latajcym w celu
okrelenia jego pooenia w przestrzeni
powietrznej oraz zapewnienia bezpiecznej
odlegoci od innych statkw powietrznych,
przeszkd, osb, zwierzt lub mienia; z
zastrzeeniem, e w kadym momencie
niezalenie od systemu FPV obserwator majcy
cigy kontakt z operatorem, utrzymuje stay
,bezporedni kontakt wzrokowy nieuzbrojonym
okiem z modelem latajcym, w celu okrelenia
jego pooenia w przestrzeni powietrznej oraz
zapewnienia bezpiecznej odlegoci od innych
statkw powietrznych, przeszkd, osb, zwierzt
lub mienia;
16.

zacznik nr 1
rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 3

Namaxa Sp zoo

do usunicia

Uwaga nieuwzgldniona

Ze wzgldu na zmian definicji lotu


VLOS uwaga staa si bezzasadna.

17.

zacznik nr 2
rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 1

Namaxa Sp zoo

ZMIANA TRECI
W lotach VLOS operator utrzymuje stay,
bezporedni kontakt wzrokowy nieuzbrojonym
okiem z modelem latajcym w celu okrelenia
jego pooenia w przestrzeni powietrznej oraz
zapewnienia bezpiecznej odlegoci od innych
statkw powietrznych, przeszkd, osb, zwierzt
lub mienia;
Lub
w lotach VLOS FPV operator za pomoc
systemu FPV utrzymuje stay, niezakcony
kontakt RC i AV z modelem latajcym w celu
okrelenia jego pooenia w przestrzeni
powietrznej oraz zapewnienia bezpiecznej
odlegoci od innych statkw powietrznych,
przeszkd, osb, zwierzt lub mienia; z
zastrzeeniem, e w kadym dowolnym

Uwaga nieuwzgldniona

Ze wzgldu na zmian definicji lotu


VLOS uwaga staa si bezzasadna.

18.

zacznik nr 2
rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 2

Namaxa Sp zoo

19.

zacznik nr 2
rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 1

Namaxa Sp zoo

momencie niezalenie od systemu FPV operator


ma moliwo utrzymania staego,
bezporedniego kontaktu wzrokowego
nieuzbrojonym okiem z modelem latajcym w
celu okrelenia jego pooenia w przestrzeni
powietrznej.
ZMIANA TRECI
W lotach EVLOS operator i obserwator
utrzymuj stay, bezporedni kontakt wzrokowy
nieuzbrojonym okiem z modelem latajcym, w
celu okrelenia jego pooenia w przestrzeni
powietrznej oraz zapewnienia bezpiecznej
odlegoci od innych statkw powietrznych,
przeszkd, osb, zwierzt lub mienia;
Lub
w lotach EVLOS FPV operator za pomoc
systemu FPV utrzymuje stay, niezakcony
kontakt RC i AV z modelem latajcym w celu
okrelenia jego pooenia w przestrzeni
powietrznej oraz zapewnienia bezpiecznej
odlegoci od innych statkw powietrznych,
przeszkd, osb, zwierzt lub mienia;
z zastrzeeniem,
e w kadym momencie niezalenie od systemu
FPV obserwator majcy cigy kontakt z
operatorem, utrzymuje stay ,bezporedni
kontakt wzrokowy nieuzbrojonym okiem z
modelem latajcym, w celu okrelenia jego
pooenia w przestrzeni powietrznej oraz
zapewnienia bezpiecznej odlegoci od innych
statkw powietrznych, przeszkd, osb, zwierzt
lub mienia;
Zapewniajc bezpieczn odlego od osb,
mienia lub innych uytkownikw przestrzeni
powietrznej, w przypadku awarii lub utraty
kontroli nad bezzaogowym statkiem
powietrznym. (wane: nie mona wprowadzi
minimalnej odlegoci poniewa nie da si
zrobi adnego filmu. Zawsze znajdzie si jaki

Uwaga nieuwzgldniona

Uwaga uwzgldniona

Ze wzgldu na zmian definicji lotu


VLOS uwaga staa si bezzasadna.

20.

zacznik nr 2
rozdzia 4 pkt 4.3

Namaxa Sp zoo

21.

zacznik nr 2
rozdzia 5 pkt 5.4
ppkt 2

Namaxa Sp zoo

22.

zacznik nr 2
rozdzia 5 pkt 5.4
ppkt 3

Namaxa Sp zoo

23.

zacznik nr 2
rozdzia 5 pkt 5.5
ppkt 2 lit. e

Namaxa Sp zoo

24.

zacznik nr 2
rozdzia 5 pkt 5.5
ppkt 2 lit. f
zacznik nr 2
rozdzia 5 pkt 5.5
pkt 2 lit. k
zacznik nr 1
rozdzia 4 pkt 4.1

Namaxa Sp zoo

25.

26.

samochd, drzewo, teren lub budynek nie


bdcy w gestii operatora. To jakby nakaza
ludziom przed wyjazdem z domu samochodem
uzgodni ze wszystkimi e jedziemy i da
zgody na pimie na nasz przejazd)
ZMIANA TRECI
Warunkw, o ktrych mowa w pkt 4.1 ppkt 14,
nie stosuje si w przypadku wykonywania lotw
bezzaogowymi statkami powietrznymi bdcymi
bezzaogowymi statkami powietrznymi na uwizi
nie duszej ni 100 m.
kopie dokumentw potwierdzajcych
kwalifikacje personelu; - do skasowania, nic nie
wnosi ULC bo i tak mam dane wszystkich z
wiadectwami a utrudnia ogranicza
elastyczno dziaania przedsibiorstwa.
Wynajcie operatora, ubezpieczenie OC, itd.
Kopi polisy ubezpieczenia OC; - samochody,
maszyny, samoloty wszystko ma OC na
urzdzeni a jedyna firma ktra robi
ubezpieczenie do latania BSP jest PZU i upiera
si e moe robic tylko na operatora czyli
osobiste. Jeeli firma ma jeden BSP a 5 pilotw
to musi zrobi 5 ubezpiecze OC na to samo
jedno latanie
procedury i zasady utrzymywania zdatnoci do
lotu wykorzystywanych statkw powietrznych, nie ma ksiek lotw, nie ma miernikw czasu
uycia, nie ma obowizkowych serwisw wic
obawiamy si e jest to pusty zapis trudny do
zweryfikowania do skasowania
proces analizy ryzyka przed wykonywaniem
operacji lotniczych,

Uwaga uwzgldniona

Proponowan zmian dostosowano


do aktualnej wersji projektu

Uwaga uwzgldniona

Uwaga uwzgldniona

Uwaga uwzgldniona

Uwaga uwzgldniona

Namaxa Sp zoo

Usunicie punktu

Uwaga nieuwzgldniona

Tomasz Szymanek

zamiast 400ft powinno by 500ft 2.

Uwaga nieuwzgldniona

Brak uzasadnienia ze strony


konsultanta potrzeby usunicia
wskazanego przepisu.
Ze wzgldu na zmian definicji lotu
VLOS uwaga staa si bezzasadna.

27.

ppkt 1
zacznik nr 2
rozdzia 2 pkt 2
ppkt 14 lit. b

Tomasz Szymanek

Zaproponowabym zmian ustawowych granic


Parkw Narodowych z okrelonych w ustawie
na bardziej precyzyjne lub faktyczne. W tej
chwili w ustawie Parki Narodowe zakrelone s
ze sporym zapasem i obejmuj duo wikszy
nieuzasadniony obszar ni w rzeczywistoci komplikuje to wielokrotnie prac.

Uwaga nieuwzgldniona

Zmiany zaproponowane przez


konsultanta odnosz si do zupenie
innej delegacji ustawowej, tj. do,
art. 119 ust. 4 pkt 1 ustawy Prawo
lotnicze odnoszcej si do zakazw
lub ogranicze lotw na czas
duszy ni 3 miesice i w
konsultowanym rozporzdzeniu nie
mog by regulowane.

Uwaga uwzgldniona

28.

zacznik nr 2
rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 4

Tomasz Szymanek

Ten punkt jest najbardziej newralgiczny. W tej


chwili w formie w jakiej jest w wielu
przypadkach uniemoliwia zgodne z przepisami
wykonanie nagrania w miastach lub w
obszarach gdzie jest wiksze zagszczenie
budynkw, pojazdw lub osb.
Proponuje doprecyzowa ten punkt, najlepiej
zdj ograniczenie 30 m lub mocno je
zmniejszy, eby cay czas zachowa
bezpieczestwo ale takim duym kosztem.
Dobrze by byo rwnie rozway
zrnicowanie w tym przypadku odlegoci od
wielkoci drona np. Phantom o wadze 1kg
nawet w przypadku upadku zrobi
nieporwnywalne mniejsze straty ni dron o
wadze
5 czy 25 kg.

29.

zacznik nr 2
rozdzia 5 pkt 5.1
ppkt1

Tomasz Szymanek

Proponuje doprecyzowa wygld tej tabliczki,


czy uytkownik sam bdzie go oznacza czy
jaka instytucja.

Uwaga nieuwzgldniona

30.

zacznik nr 2
rozdzia 5 pkt 5.1
ppkt 2

Tomasz Szymanek

By moe mona by okreli dodatkowo


pooenie wiata i jego moc.

Uwaga nieuwzgldniona

Tabliczka ma jedynie informowa


do jakiego podmiotu naley
urzdzenie. W ocenie
projektodawcy nie jest konieczne
bardziej precyzyjne okrelanie
wygldu tabliczki.
Wikszo urzdze dostpnych na
rynku posiada zainstalowane
owietlenie, ktre jest na tyle
dobrze widoczne, e pozwala na
realizowanie operacji w zasigu

widocznoci wzrokowej VLOS, a


bez odpowiednio mocnego
owietlenia realizowanie tego
rodzaju lotw byoby wrcz
niemoliwe. W zwizku z tym
projektodawca nie widzi potrzeby
dokadniejszego okrelania
parametrw wymaganego
owietlenia.
31.

zacznik nr 2
rozdzia 5 pkt 5.3

Tomasz Szymanek

Proponuje zlikwidowa ten punkt i tak musimy


lata w zasigu wzroku. Czasami mona zrobi
nagranie przy widocznoci np. 500, ale np.
wtedy nie odlatuje si dalej ni na 100m i to
cay czas w peni bezpieczne.

Uwaga uwzgldniona

32.

zacznik nr 1
rozdzia 2 pkt 2
ppkt8

Pawe Szarama

Definicja ta moim zdaniem jest zbyt mao


precyzyjna z uwagi na brak podkrelenia, i
tego rodzaju model nie zawiera napdu. Co
wicej w treci projektu mona zauway pewn
niekonsekwencj poniewa w dodanym w 2
ust. 10 jest mowa o bezzaogowych statkach
powietrznych na uwizi nieposiadajcych
napdu, w Rozdziale 4. okrelajcym zasady
wykonywania lotw przez modele latajce w
pkt. 4.4 wskazuje si na modele latajce na
uwizi nieposiadajce napdu, oraz tego
samego rodzaju zapis wystpuje w zaczniku 2.
Rozdziale 4. pkt. 4.3 - chyba, e ustawodawca
dopuszcza moliwo zaopatrzenia w napd
bezzaogowego statku powietrznego na uwizi

Uwaga uwzgldniona

33.

zacznik nr 1

Pawe Szarama

W projekcie rozporzdzenia w zaczniku 1.


wskazuje si, e przepisy zacznika stosuje si
do bezzaogowych statkw powietrznych
o maksymalnej masie startowej (MTOM) nie
wikszej ni 150 kg, uywanych wycznie w
operacjach w zasigu wzroku w celach
rekreacyjnych lub sportowych, zwanych dalej
modelami latajcymi.

Uwaga nieuwzgldniona

W projekcie okrelono zasady


wykonywania lotw dla modeli
latajcych poniej 600 g i s one
zdecydowanie agodniejsze ni w
przypadku ciszych modeli
latajcych.

Tego rodzaju sformuowanie oznacza, i te same


zasady dotycz zarwno modeli latajcych o
bardzo maej masie jak i tych o duo wikszej.
Zauway naley, e im wiksza masa modelu
latajcego tym wiksze zagroenie
bezpieczestwa zarwno w powietrzu jak i na
ziemi. W zwizku z tym wydaje si by zasadnym
zastanowi si nad moliwoci wyodrbnienia
dodatkowej kategorii modeli latajcych o
niewielkiej masie (najmniejsze modele, atwo
dostpne dla kadego w popularnych sieciach
handlowych), co do uywania ktrych
wymagania byy by jeszcze nisze
34.

oglna

Pawe Szarama

35.

zacznik nr 1
rozdzia 4 pkt
4.1ppkt 6

Pawe Szarama

36.

zacznik nr2
rozdzia 5 pkt 5.4

Pawe Szarama

W projekcie rozporzdzenia wielokrotnie


powtarzane jest okrelenie nieuzbrojone oko.
Sformuowanie to w dalszej perspektywie moe
prowadzi do pewnych problemw
interpretacyjnych. Zauway bowiem naley, i
zgodnie z chociaby definicj zawart w
niektrych sownikach jzyka polskiego termin
nieuzbrojone oko oznacza oczy (narzd
wzroku) bez pomocy przyrzdw optycznych
(definicja z Wielkiego Sownika Jzyka
Polskiego). Mona zatem przyj, i oczy
zaopatrzone np. w okulary korekcyjne mog
straci przymiot nieuzbrojonych
Zapis: w strefie CTR na warunkach
okrelonych przez instytucj zapewniajc
suby eglugi powietrznej. Wydawaoby si
zasadne dodanie w powyszym zdaniu sw za
zgod aby wyranie wskaza na fakt
koniecznoci uzyskania zgody udzielanej przez
instytucj zapewniajc suby eglugi
powietrznej. Podobny zapis zawarty jest w
zaczniku 2. Rozdziale 4. pkt. 4.1 ppkt. 6
Wskazano na obowizek zgoszenia dziaalnoci
Prezesowi Urzdu Lotnictwa Cywilnego przez

Uwaga uwzgldniona

Uwaga nieuwzgldniona

Przepis w proponowanej formie ma


uelastyczni zasady wykonywania
tego rodzaju lotw i zmniejszy
obcienie zarwno instytucji
zapewniajcych suby eglugi
powietrznej jak i samych
uytkownikw modeli latajcych.

Uwaga nieuwzgldniona

Usunito przepis o koniecznoci


zgaszania dziaalnoci podmiotu

podmiot wiadczcy usugi lotnicze przy uyciu


bezzaogowych statkw powietrznych. Nie
wskazano jednak dokadnie trybu/procedury w
jakiej to zgoszenie powinno si odbywa

wiadczcego usugi lotnicze przy


uyciu bezzaogowego statku
powietrznego.

37.

oglna

Pawe Szarama

W proponowanym projekcie nie dopatrzyem si


adnego zapisu dotyczcego poszanowania
prywatnoci innych podmiotw prawa. W
wietle obecnych realiw nawet najmniejsze
bezzaogowe statki powietrzne, w tym modele
latajce, mog by zaopatrzone w wysokiej
rozdzielczoci aparaty i kamery zdolne do
znacznego przybliania obrazu co z pewnoci
moe godzi w prawo prywatnoci innych osb.
W tej sytuacji wypadaoby si zastanowi si
nad tym, czy w rozdziaach dotyczcych zasad
wykonywania lotw zarwno przez modele
latajce jak i bezzaogowe statki powietrzne nie
doda tego rodzaju zapisu.

Uwaga nieuwzgldniona

38.

zacznik nr 1
rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 3
b)

Marcin Kelm

Wydaje si, e ten zapis jest niespjny z


definicj EVLOS z R2 pkt 14 ppkt b) oraz pkt 2
niniejszego rozdziau.
Skoro w lotach FPV podobnie jak w EVLOS
obserwator wystpowa musi, to nie ma
logicznych przesanek, aby ograniczy loty FPV
do 150 m AGL. Moe jedynie pozostaj
przesanki racjonalne, aby nie wypuszcza
si zbyt wysoko polegajc na przekazie video.

Uwaga nieuwzgldniona

Poza delegacj ustawow. W


ocenie projektodawcy inne
przepisy, przede wszystkim ustawy
z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie
autorskim i prawach pokrewnych
(Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631, z
pn. zm.) reguluj kwesti
udostpniania i ochrony wizerunku
osb trzecich. Nie ma uzasadnienia
prawnego dla traktowania zdj
robionych z modelu latajcego lub
innego bezzaogowego statku
powietrznego inaczej ni zdj
robionych np. z platform, czy po
prostu robionych na ulicy. Nie ma
przesanek, ktre determinowayby
traktowanie bezzaogowego statku
powietrzne inaczej ni inny
przedmiot wykorzystywany do
utrwalania wizerunku. Ochrona
wizerunku danej osoby rozpoczyna
si w momencie publikacji takich
zdj, a t kwesti reguluje
wspomniana ustawa o prawie
autorskim i prawach pokrewnych.
Ze wzgldu na zmian definicji lotu
VLOS uwaga staa si bezzasadna.

W mojej opinii lot FPV realizowany moe by


na zasadach EVLOS
39.

zacznik nr 1
rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 4

Marcin Kelm

Nie jest dla mnie czytelne, czy przepis nakazuje


utrzymanie minimalnych odlegoci wycznie w
przypadku awarii, czy te podczas wykonywania
lotu bez awarii take?
Jeeli usun przecinek po przestrzeni
powietrznej| a przed |w przypadku awarii|
zdanie wydaje si by spjne i logiczne
dotyczy to zapewnienia bezpieczestwa w
przypadku awarii lub utraty kontroli.

40.

zacznik nr 2
rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 3

Marcin Kelm

Lot autonomiczny po okrelonej trasie z uyciem


Ground Station mieci si w kategorii cigej i
penej kontroli? Powinien, poniewa inaczej
taki zapis eliminuje szereg usug
fotometrycznych.
Rozumiem, e intencj jest uniemoliwienie
realizacji zupenie autonomicznego lotu, gdzie
operator nie ma adnej kontroli nad BSP/

41.

zacznik nr 2
rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 4

Marcin Kelm

42.

zacznik nr 2 pkt
5.1 ppkt2

Marcin Kelm

43.

zacznik nr 2
rozdzia 5 pkt 5.1
ppkt 3

Marcin Kelm

44.

zacznik nr 2

Aeroklub Poznaski

To nie powinno wyklucza lotu autonomicznego


z uyciem Ground Station realizowanego w
zasigu wzroku
Podobnie jak dla modeli latajcych nie jest
dla mnie czytelne zdanie czy dotyczy tylko
przypadku awarii i utraty kontroli czy oglnie
nie bliej ni 30m w kadej fazie lotu?
Proponuj doda zapis umiejscowionego na
BSP w sposb zapewniajcy dookoln emisj
wiata nieprzesonite, widoczne z gry i z
dou.
Jaki jest proponowany mechanizm ledzenia
zmian? Czy Prezes ULC bdzie emitowa
oklnik, czy kady operator bdzie zobowizany
samodzielnie dowiadywa si u rde?
Jest bd - wysoko 150m AGL (400 zamiast

Uwaga uwzgldniona

Uwaga nieuwzgldniona

Przepis nie wyklucza realizowania


lotu po zaprogramowanej trasie
jeeli jest on realizowany w taki
sposb aby operator mia cig
kontrol i wpyw na realizowany
lot. Przepis nie dotyczy jednak
lotw autonomicznych, w ktrych
lot realizowany jest po
zaprogramowanej trasie ale bez
kontroli operatora.

Uwaga uwzgldniona

Uwaga uwzgldniona

Zalecenia profilaktyczne s
publikowane przez Prezesa Urzdu
Lotnictwa Cywilnego
Uwaga nieuwzgldniona

Ze wzgldu na zmian definicji lotu

45.

rozdzia 2 pkt 2
ppkt 14 lit. b
zacznik nr 2
rozdzia 5 pkt 5.1
ppkt 3

VLOS uwaga staa si bezzasadna.

500 ft)
FUN & FLY

Wykreli pkt 3. - wymg instrukcji operacyjnej


...uwzgldnienie w instrukcji operacyjnej
wytycznych Prezesa Urzdu Lotnictwa
Cywilnego...
Biurokracja? Instrukcje operacyjne zasadne w
lotnictwie, ktre dla lotw bezzaogowcami s
zbdne z punktu widzenia bezpieczestwa lotw,
czemu maj suy? (wytyczne ULC nie istniej,
tre nieznana, nie dostosowane do specyfiki
UAV, a daleko idce zapoyczenie zapisw
Prawa Lotniczego)

Uwaga nieuwzgldniona

Wykreli i zastpi zapisem o licie


uprawnionych operatorw umieszczonych na
stronie ULC.
Podstaw umieszczenia na stronie moe by
zapis w dokumentach o wydanie uprawnie
informujcy
o zgodzie na umieszczenie informacji z danymi
osobowymi na licie wydanych uprawnie przez
ULC.
Wykreli.

Uwaga czciowo
uwzgldniona

46.

zacznik nr 2
rozdzia 5 pkt 5.4

FUN & FLY

47.

zacznik nr
2rozdzia 5 pkt 5.5

FUN & FLY

Uwaga nieuwzgldniona

W ocenie projektodawcy
sporzdzenie Instrukcji Operacyjnej
wpynie pozytywnie na
podniesienie bezpieczestwa
wykonywanych operacji chociaby
przez analiz wykonywanych
czynnoci lotniczych pod ktem
zagroenia, ktre mog stanowi
dla otoczenia i sporzdzenia
odpowiednich dla danej
dziaalnoci procedur i list
kontrolnych. Wzorzec takiej
Instrukcji Operacyjnej zostanie
przygotowany i opublikowany na
stronie internetowej Urzdu
Lotnictwa Cywilnego.
Zrezygnowano z wymogu
zgaszania dziaalnoci do Prezesa
Urzdu Lotnictwa Cywilnego.

W ocenie projektodawcy
sporzdzenie Instrukcji Operacyjnej
wpynie pozytywnie na
podniesienie bezpieczestwa
wykonywanych operacji chociaby
przez analiz wykonywanych
czynnoci lotniczych pod ktem
zagroenia, ktre mog stanowi
dla otoczenia i sporzdzenia
odpowiednich dla danej
dziaalnoci procedur i list
kontrolnych. Wzorzec takiej

48.

zacznik nr 1
rozdzia 2 pkt 2
ppkt 9

Airborn Sp. z o.o.

"Obserwator - osob wyznaczon przez


operatora".Zapis ten dopuszcza aby
obserwatorem zostaa dowolna osoba,
wyznaczona przez nieprzeszkolonego operatora,
w tym osob ktra moe nie mie wiedzy lub
dowiadczenia jak przeszkoli obserwatora.
Dodatkowo zapis ten mwi e obserwator to
osoba "wyznaczona" zamiast "przeszkolona"
przez operatora. Oznacza to w praktyce, e loty
FPV moe wykonywa operator i obserwator
bez adnej wiedzy o wykonywaniu operacji
lotniczych jak i o bezpieczestwie eglugi
powietrznej. Z punktu widzenia specyfiki lotw
FPV s to zaawansowane i trudne operacje,
ktre wymagaj wiedzy lotniczej.
Naszym zdaniem zapis powinien brzmie:
"wyznaczona i przeszkolona przez operatora ...
".Rekomendujemy aby loty FPV mogy odbywa
si jedynie wwczas gdy operator przejdzie
skrcone 1. dniowe szkolenie w orodku
szkolenia. Szkolenie powinno skada si z:
4-6 h zaj teoretycznych w ktrym operator
zapozna sie ze skrconym programem
bazujcym na programie szkolenia do licencji
UAVO VLOS,1-2 h zaj praktycznych (w locie)
w ktrym operator zapozna si z zasadami
poprawnego wyszkolenia obserwatora,
poprawnej komunikacji operator-obserwator,
poprawnej wsppracy operator-obserwator,
niezbdnych podczas wykonywania
zaawansowanych operacji lotniczych.

Uwaga nieuwzgldniona

49.

zacznik nr 1
rozdzia 2pkt 2 ppkt
14 lit. a

Airborn Sp. z o.o.

Z dowiadczenia wiemy e operatorzy M.L.


pozwalaj oddala si modelowi dopki
widoczny jest on choby jako punk lub widoczne

Uwaga nieuwzgldniona

Instrukcji Operacyjnej zostanie


przygotowany i opublikowany na
stronie internetowej Urzdu
Lotnictwa Cywilnego.
delegacj propozycje nie mieszcz
si w zakresie projektu zmiany
przedmiotowego rozporzdzenia.
Wymogi dotyczce szkolenia
personelu lotniczego okrelone s w
innych przepisach.

Ze wzgldu na zmian definicji lotu


VLOS uwaga staa si bezzasadna

jest jego jakiekolwiek wiato z


nieuregulowanego rodzaju owietlenia.
Zwracamy uwag e zapis mwi "obserwator
utrzymuje stay, bezporedni kontakt wzrokowy
nieuzbrojonym okiem z modelem latajcym,
w celu okrelenia jego pooenia w przestrzeni
powietrznej" Na wikszych odlegociach M.L.
od operatora, proponowanie w rozporzadzeniu
rozwizanie nie bdzie zapewnia
rozpoznawiania orientacji M.L. przez
operatora, a co za tym idzie, poprawnego i
bezpiecznego jego sterowania. Dodatkowo zapis
ten, w niektrych okolicznociach, daje
moliwo lotw znacznie dalej ni 500 m od
operatora, gdy mwi o odlegoci poziomej
wobec operatora, a nie o odlegoci cakowitej
od operatora.
To w poczeniu z ograniczeniem do 500 ft
AGL, np. terenie grzystym moe skutkowa
lotami przekraczajcymi odlego cakowit 1
km M.L od operatora.
Naszym zdaniem zapis powinien
brzmie:
- "obserwator utrzymuje stay, bezporedni
kontakt wzrokowy nieuzbrojonym okiem z
modelem latajcym, w celu okrelenia jego
orientacji wobec operatora oraz pooenia
w przestrzeni powietrznej"
- "w odlegoci cakowitej nie wikszej ni 500
m od operatora i do wysokoci nie wikszej ni
150 m (500 ft) AGL".
Ze wzgldu na dopuszczon w
projekcie du odlego i wysoko lotw M.L.
rekomendujemy aby w lotach EVLOS i FPV
modele wyposaone byy w podstawowe
pozycyjne owietlenie lotnicze. Brak takiego
wymogu uwaamy za do ryzykowne dla ruchu
lotniczego, zwaszcza przy lotach powyej 150
m (500 ft) AGL. Owietlenie pozycyjne dla M.L.

na wzr owietlenia samolotw, zawiera


powinno:
- przd lewy - czerwone kierunkowe,
- przd prawy - zielone kierunkowe,
- ty prawy i lewy - biae dooklne.
50.

zacznik nr 1
rozdzia 2 pkt 2
ppkt 14

Bonson Consulting

51.

zacznik nr 1
rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 3

Bonson Consulting

Proponuj zmian w definicji okrele w pkt 14


w definicji EVLOS z" i na wysokoci wikszej
ni 150 m (500 ft) AGL." na " i na wysokoci nie
wikszej ni 150 m (500 ft) AGL".
Wykorzystanie obserwatora stojcego na ziemi
nie zwiksza pionowego zasigu widocznoci.
Zgodnie z opublikowan taksonomi EASA
dopuszcza si loty w niewydzielonych
przestrzeniach powietrznych do wysokoci 500
stp nad terenem, za powyej tej wysokoci s
to ju operacje VFR i IFR dzielone na radio
line-of-sight (RLOS) i beyond RLOS (BRLOS).
Z tych samych przyczyn naleaoby wprowadzi
ograniczenie dla operacji poza strefami
wydzielonymi dla BLOS do wysokoci 500 feet
nad terenem, aczkolwiek trudno by okreli
wymagania techniczne dla tego typu operacji na
dzie dzisiejszy, co implikuje uycie stref
wydzielonych.
Definicja FPV (2.13) zakada e operator
pilotuje model latajcy nie utrzymujc staego,
bezporedniego kontaktu wzrokowego z
modelem latajcym za 4.1.3 zakada stay,
bezporedni kontakt wzrokowy operatora
nieuzbrojonym okiem z modelem latajcym.
Proponuj wprowadzenie zapisu ktry w
jednoznaczny sposb zabrania si lotw FPV
bez kontaktu wzrokowego, gdy obecna forma
jest nieczytelna. Chodzi o to e tak naprawd
loty FPV s nie s dozwolone za informacje
transmitowane z modelu mog stanowi jedynie
pomoc w okrelaniu pozycji modelu.

Uwaga nieuwzgldniona

Ze wzgldu na zmian definicji lotu


VLOS na definicj zgodn z
przepisami ICAO uwaga staa si
bezzasadna

Uwaga nieuwzgldniona

Ze wzgldu na zmian definicji lotu


VLOS uwaga staa si bezzasadna.

52.

zacznik nr
1rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 610

Bonson Consulting

Proponuj zastpienie tych punktw poprzez


"Poza przestrzeni klasy G (klasyfikacja ICAO)
lub zarezerwowan przez operatora stref
wydzielon za zgod zarzdzajcego dan
stref lub instytucji zapewniajcych suby
eglugi powietrznej za ich zgod i na
warunkach z nimi uzgodnionych".
Zaproponowane enumeratywnie przestrzenie
nie wyczerpuj katalogu uywanych przestrzeni
np. TSA, TRA itp.

Uwaga nieuwzgldniona

53.

zacznik nr 1
rozdzia 4 pkt 4.2 i
4.3

Bonson Consulting

Zapisy zawieraj zapis "granice lotniska" ktry


powinien zosta zdefiniowany, moe okaza si
25 kilogramowy model znale si w strefie
chronionej podejcia z okrenia (ICAO 8168
vol 2 tabela I-4-7-4 ) na wysokoci 100 metrw.

Uwaga uwzgldniona

54.

zacznik nr 2
rozdzia 2 pkt 2
ppkt 14 lit. b

Bonson Consulting

Jak wyej EVLOS nie powinny dopuszcza


lotw powyej 500 feet AGL.

Uwaga nieuwzgldniona

Ze wzgldu na zmian definicji lotu


VLOS uwaga staa si bezzasadna.

55.

zacznik nr 2
rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 610

Bonson Consulting

Jak wyej to nie s wszystkie przestrzenie jakie


podlegaj zgodzie i uzgodnieniom. Dopuci
powinno si tylko w klasie przestrzeni G lub
strefie wydzielonej na potrzeby lotu.

Uwaga nieuwzgldniona

W ocenie projektodawcy przepis


zacznika nr 1rozdzia pkt 4.1 ppk
5 w brzmieniu: uwzgldniajc
warunki meteorologiczne oraz
informacje o ograniczeniach
w ruchu lotniczym obejmuje
wszystkie ewentualne ograniczenia
w ruchu lotniczym.

56.

zacznik nr 2
rozdzia 4 pkt 4.2

Bonson Consulting

Jak wyej uycie "granice lotniska".

57.

zacznik nr 2
rozdzia 5 pkt 5.3

Bonson Consulting

Skrelenie "lub w chmurach" , wydaje si


zbdne skoro operator ma by w bezporednim
staym kontakcie wzrokowym ze statkiem
powietrznym.

Uwaga uwzgldniona

58.

zacznik nr 1

PARAPASJA

loty VLOS (Visual Line Of Sight) operacje

Uwaga uwzgldniona

Uwaga uwzgldniona

W ocenie projektodawcy przepis


zacznika nr 1 rozdzia 4 pkt 4.1
ppk 5 w brzmieniu: uwzgldniajc
warunki meteorologiczne oraz
informacje o ograniczeniach
w ruchu lotniczym obejmuje
wszystkie ewentualne ograniczenia
w ruchu lotniczym.

rozdzia 2 pkt 2
ppkt 14 lit. a

lotnicze realizowane w odlegoci poziomej nie


wikszej ni 500 m (1000m - to proponowana
zmiana. Uwaam, e odlego 1000m jest
granic atw do okrelenia przez operatora,
przy wspczesnych rodkach cznoci mona
zapewni skuteczn kontrol nad obiektem.
Ponadto odlego do 1km pozwala wizualnie
okreli pooenie obiektu wzgldem innych S.P.
Obecnie czsto zdarza si, e podczas lotu
modelem zakres odlegosci 500m jest czsto
przekraczany, co w sposb naturalny moe i tak
prowokowa naruszanie tej odlegoci w
przyszoci ) od operatora i do wysokoci nie
wikszej ni 150 m (500 ft) AGL;

59.

zacznik nr 1
rozdzia 2 pkt 2
ppkt 14 lit. b

PARAPASJA

loty EVLOS (Extended Visual Line Of Sight)


operacje lotnicze realizowane w odlegoci
poziomej wikszej ni 500 m (1000m - to
proponowana zmiana. Uwaam, e odlego
1000m jest granic atw do okrelenia przez
operatora, przy wspczesnych rodkach
cznoci mona zapewni skuteczn kontrol
nad obiektem. Ponadto odlego do 1km
pozwala wizualnie okreli pooenie obiektu
wzgldem innych S.P. Obecnie czsto zdarza
si, e podczas lotu modelem zakres odlegoci
500m jest czsto przekraczany, co w sposb
naturalny moe i tak prowokowa naruszanie tej
odlegoci w przyszoci) od operatora i na
wysokoci wikszej ni 150 m (500 ft) AGL.

60.

zacznik nr 1
rozdzia 4 pkt 4.1.
ppkt 4 lit. a

PARAPASJA

61.

zacznik nr 1
rozdzia 4 pkt 4.2

PARAPASJA

150 m (100m dua manewrowo modeli daje


gwarancje na bezpieczne loty i osiagnicie
separacji 100m od innych obiektw, ponadto
odlego ta jest atwa do okreslenia przez
operatora)
Zmiana treci
Warunkw, o ktrych mowa w pkt 4.1 ppkt 4 lit.
a i c, oraz ppkt 611, nie stosuje si w

Uwaga uwzgldniona

Uwaga uwzgldniona

Uwaga czciowo
uwzgldniona

Brak uzasadnienia w odniesieniu do


proponowanego zwikszenia wagi
modelu latajcego, o ktrym mowa

przypadku wykonywania lotw modelami


latajcymi, ktrych masa startowa nie
przekracza 0,5 kg(1kg) w przypadku
wykonywania lotw w odlegoci wikszej ni 1
km od granicy lotniska lub poza terenem
obiektw chronionych przez stref P i stref D i
do wysokoci nie wikszej ni 20 m (30m - ta
wysokoc pozwala na ewentualny przelot nad
przeszkod tak jak np. drzewa) lub do
wysokoci najwyszej przeszkody takiej jak
drzewa i obiekty budowlane znajdujce si w
promieniu do 100 m od operatora.
Zmiana treci
Warunkw, o ktrych mowa w pkt 4.1 ppkt 6 i 7,
nie stosuje si w przypadku wykonywania lotw
modelami latajcymi o masie startowej nie
wikszej ni 25 kg w odlegoci wikszej ni 6
km (5km) od granicy lotniska i do wysokoci nie
wikszej ni 100 m AGL.

w przepisie.

Uwaga nieuwzgldniona

62.

zacznik nr 1
rozdzia 4 pkt 4.3

PARAPASJA

63.

zacznik nr 2
rozdzia 2 pkt 2
ppkt 14 lit. a

PARAPASJA

loty VLOS (Visual Line Of Sight) operacje


lotnicze realizowane w odlegoci poziomej nie
wikszej ni 500 m (1000m - to proponowana
zmiana. Uwaam, e odlego 1000m jest
granic atw do okrelenia przez operatora,
przy wspczesnych rodkach cznoci mona
do takiej odlegoci zapewni skuteczn
kontrol nad obiektem. Ponadto odlego do
1km pozwala wizualnie okreli pooenie
obiektu wzgldem innych S.P. Obecnie czsto
zdarza si, e podczas lotu modelem zakres
odlegosci 500m jest czsto przekraczany, co w
sposb naturalny moe i tak prowokowa
naruszanie tej odlegoci w przyszoci) od
operatora i do wysokoci nie wikszej ni 150m
(500 ft) AGL;

Uwaga uwzgldniona

64.

zacznik nr 2
rozdzia 2 pkt 2

PARAPASJA

loty EVLOS (Extended Visual Line Of Sight)


operacje lotnicze realizowane w odlegoci

Uwaga nieuwzgldniona

Brak uzasadnienia ze strony


konsultanta zaproponowanej
zmiany.

Ze wzgldu na zmian definicji lotu


VLOS uwaga staa si bezzasadna.

poziomej wikszej ni 500 m (1000m - to


proponowana zmiana. Uwaam, e odlego
1000m jest granic atw do okrelenia przez
operatora, przy wspczesnych rodkach
cznoci mona do takiej odlegoci zapewni
skuteczn kontrol nad obiektem. Ponadto
odlego do 1km pozwala wizualnie okreli
pooenie obiektu wzgldem innych S.P.
Obecnie czsto zdarza si, e podczas lotu
modelem zakres odlegosci 500m jest czsto
przekraczany, co w sposb naturalny moe i tak
prowokowa naruszanie tej odlegoci w
przyszoci) od operatora i na wysokoci
wikszej ni 150m (400 ft) AGL.

ppkt 14 lit. b

65.

zacznik nr 2
rozdzia 4 pkt 4.2

PARAPASJA

66.

zacznik nr 2
rozdzia 5 pkt 5.4
ppkt 3

PARAPASJA

67.

zacznik nr 2
rozdzia 5 pkt 5.5
ppkt 2 lit. ch

PARAPASJA

68.

zacznik nr 1
rozdzia 2 pkt 2
ppkt 14 lit. a i b

Polskie Stowarzyszenie
Paralotniowe

Warunkw, o ktrych mowa w pkt 4.1 ppkt 6 i 7,


nie stosuje si w przypadku wykonywania lotw
bezzaogowymi statkami powietrznymi o masie
startowej nie wikszej ni 25 kg w odlegoci
wikszej ni 6 km (5km) od granicy lotniska i do
wysokoci nie wikszej ni 100 m (150m
elektrownie wiatrowe maj czsto ponad 100m
wysokoci)AGL.
Po co , co roku wysya do urzdu tak kopi
jako uaktualnienie danych, przecie obowizek
ubezpieczenia OC i tak wynika z innych
przepisw np. o prowadzeniu dziaalnoci.
Uwaam, e pkt od c h mog zawiera si w
pkt i, a ponadto pkt f trudno jest uogulni do
wikszoci operacji. Poza tym po co dane
statkw powietrznych ?

Uwaga nieuwzgldniona

loty VLOS (Visual Line Of Sight) operacje


lotnicze realizowane w odlegoci poziomej nie
wikszej ni 500 m od operatora i do wysokoci
nie wikszej ni 255 m (850 ft) AGL;
loty EVLOS (Extended Visual Line Of Sight)
operacje lotnicze realizowane w odlegoci
poziomej wikszej ni 500 m od operatora i na

Uwaga nieuwzgldniona

Brak uzasadnienia ze strony


konsultanta zaproponowanej
zmiany.

Uwaga uwzgldniona

Uwaga nieuwzgldniona

Zaproponowana przez
projektodawc forma Instrukcji
Operacyjnej wydaje si by o wiele
bardziej przejrzysta ni ujcie
caoci w jednym punkcie.
Ze wzgldu na zmian definicji lotu
VLOS uwaga staa si bezzasadna.

wysokoci wikszej ni 255 m (850 ft) AGL.


Argumentacja: Na podstawie dowiadczenia w
wykonywaniu lotw stwierdzamy, e mae
wielowirnikowe modele latajce (rozpito
ramion 45 cm) s dobrze widoczne do
wysokoci 250 m AGL. Wiksze modele s
jeszcze bardziej widoczne dla operatora.
Moliwoci czowieka nie s zatem w tym
przypadku uzasadnieniem dla ograniczenia
wysokoci lotw. Moliwo wykonywania
lotw do 250 m AGL pozwala na rozegranie
niektrych konkurencji podczas zawodw
modelarskich lub wykonanie niekomercyjnego
filmu w celu np. oszacowania wielkoci
poaru/powodzi. Na tej wysokoci koczy si
realne zapotrzebowanie na wykonywanie lotw.
Uniemoliwienie wykonywania lotw na
wysokoci powyej 150 m spowoduje
wykonywanie tych lotw niezgodnie z
przepisami, bez zgosze i zarazem bez
przekazywania informacji o wykonywanym locie
do innych uczestnikw ruchu lotniczego, co
spowoduje wzrost zagroenia kolizj i
wypadkami.
69.

zacznik nr
1rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 4
lit. a i b

Polskie Stowarzyszenie
Paralotniowe

a) 50 m od najbliszej zabudowy lub od


zgromadze osb na wolnym powietrzu.
b)10 m od osb, pojazdw, obiektw
budowlanych niebdcych w dyspozycji lub pod
kontrol operatora w przypadku wykonywania
lotw modelami latajcymi wyposaonymi
w urzdzenia rejestrujce obraz lub dwik, w
przypadku uywania modelu latajcego w
ktrym w przypadku awarii jednego z silnikw
bdzie moliwo dokonania kontrolowanego
ldowania i model bdzie wyposaony w funkcj
automatycznego powrotu do miejsca startu i
ldowania.
Argumentacja: Nowoczesne modele latajce s

Uwaga nieuwzgldniona

Przepis zosta ujty w sposb


oglny i dotyczcy wszystkich
modeli, maych, duych, szybkich i
powolnych, stanowicych rny
stopie zagroenia. Poza tym nie
wszystkie modele latajce s
wyposaone w nowoczesne
systemy awaryjne, ktre zwikszaj
bezpieczestwo wykonywanych
lotw ale nie gwarantuj go w
100%.

wyposaone w funkcj automatycznego powrotu


do miejsca startu i ldowania w przypadku
wystpienia sytuacji awaryjnych takich jak
awaria sterowania RC. Istniej rwnie modele,
ktre w przypadku awarii jednego z silnikw,
mog kontynuowa kontrolowany lot w kierunku
miejsca startu. Dla tej bardziej zawansowanej
grupy modeli nie ma potrzeby ograniczania
moliwoci wykonywania lotw, gdy s one
bezpieczne dla osb postronnych i mienia. Ze
wzgldu na fakt, e modele to s w bardzo
precyzyjny sposb sterowane (ewentualna
odchyka GPS +/- 1 m) proponujemy
zmniejszenie dopuszczalnych odlegoci.
Ze wzgldu na fakt, e istnieje due
zapotrzebowanie na wykonywanie lotw w
pobliu terenw zabudowanych ze wzgldu na
istniejce w jego ssiedztwie zorganizowane od
wielu lat lotniska modelarskie, nie bdzie
moliwoci wyegzekwowania zakazu
wykonywania takich lotw
70.

zacznik nr 1
rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 6 i 7

Polskie Stowarzyszenie
Paralotniowe

w strefie CTR po zgoszeniu planu dla lotu,


ktry naley przedstawi do sub eglugi
powietrznej co najmniej 3 godziny przed
planowanym wykonaniem lotu.
7)w strefie ATZ za zgod zarzdzajcego dan
stref i po zgoszeniu planu dla lotu, ktry
naley przedstawi co najmniej 3 godziny przed
planowanym wykonaniem lotu.
Argumentacja: PAP wymaga pisemnego
zgoszenia lotu na minimum tydzie przed
wykonaniem lotu. Jest to nierealne ze wzgldu
na fakt, e loty komercyjne modelami wykonuje
si tylko przy dobrej widocznoci, bez
zachmurzenia i opadw atmosferycznych.
Takich warunkw nie da si przewidzie tydzie
do przodu przez co absolutna wikszo lotw
komercyjnych nie jest w ogle zgaszana do

Uwaga nieuwzgldniona

Intencj konsultanta jest uatwienie


wykonywania lotw w strefach
CTR jednak proponowane przepisy
nie uatwi procedur zwizanych z
wykonywaniem lotw w strefie
CTR, a w ocenie projektodawcy
mog je utrudni.

sub co ma wpyw na obnienie bezpieczestwa


w ruchu lotniczym oraz latanie niezgodne z
przepisami i bez ubezpieczenia. Ponadto nie
moe dochodzi do sytuacji, w ktrej
uytkownicy bezzaogowych statkw
powietrznych s dyskryminowani w stosunku do
innych uytkownikw przestrzeni powietrznej.
Powyej zosta zaproponowany najduszy okres
zgoszenia planu lotu przed jego rozpoczciem z
lotnictwa cywilnego. Wprowadzenie zmiany do
propozycji ULC w tym zakresie jest
priorytetowe z punktu widzenia naszego
Stowarzyszenia,
71.
zacznik
nr
2
rozdzia 2 pkt 2
ppkt 14 lit. a i b

Polskie Stowarzyszenie
Paralotniowe

a)loty VLOS (Visual Line Of Sight) operacje


lotnicze realizowane w odlegoci poziomej nie
wikszej ni 500 m od operatora i do wysokoci
nie wikszej ni 250m (850 ft) AGL;
b)loty EVLOS (Extended Visual Line Of Sight)
operacje lotnicze realizowane w odlegoci
poziomej wikszej ni 500 m od operatora i na
wysokoci wikszej ni 250m (850ft) AGL.
Argumentacja: Na podstawie dowiadczenia w
wykonywaniu lotw stwierdzamy, e nawet mae
wielowirnikowe modele latajce (rozpito
ramion 45 cm) s dobrze widoczne do
wysokoci 250 m AGL. Wiksze modele s
oczywicie jeszcze bardziej widoczne dla
operatora. Moliwoci czowieka nie s zatem w
tym przypadku uzasadnieniem dla ograniczenia
wysokoci lotw. Moliwo wykonywania
lotw do 250 m AGL pozwala na wykonanie
filmu najwyszych budynkw w Polsce,
oszacowania wielkoci poaru/powodzi. Na tej
wysokoci koczy si realne zapotrzebowanie na
wykonywanie lotw.
Uniemoliwienie wykonywania lotw na
wysokoci powyej 150 m spowoduje
wykonywanie tych lotw niezgodnie z

Uwaga nieuwzgldniona

Ze wzgldu na zmian definicji lotu


VLOS uwaga staa si bezzasadna.

przepisami, bez zgosze i zarazem bez


przekazywania informacji o wykonywanym locie
do innych uczestnikw ruchu lotniczego, co
spowoduje wzrost zagroenia kolizj i
wypadkami.
72.

zacznik nr 2
rozdzia 4

Polskie Stowarzyszenie
Paralotniowe

Zmiana treci
-w strefie CTR po zgoszeniu planu dla lotu,
ktry naley przedstawi do sub eglugi
powietrznej co najmniej 3 godziny przed
planowanym wykonaniem lotu.
7)w strefie ATZ za zgod zarzdzajcego dan
stref i po zgoszeniu planu dla lotu, ktry
naley przedstawi co najmniej 3 godziny przed
planowanym wykonaniem lotu.
Argumentacja: PAP wymaga pisemnego
zgoszenia lotu na minimum tydzie przed
wykonaniem lotu. Jest to nierealne ze wzgldu
na fakt, e loty komercyjne modelami wykonuje
si tylko przy dobrej widocznoci, bez
zachmurzenia i opadw atmosferycznych.
Takich warunkw nie da si przewidzie tydzie
do przodu przez co absolutna wikszo lotw
komercyjnych nie jest w ogle zgaszana do
sub co ma wpyw na obnienie bezpieczestwa
w ruchu lotniczym oraz latanie niezgodne z
przepisami i bez ubezpieczenia. Ponadto nie
moe dochodzi do sytuacji, w ktrej
uytkownicy bezzaogowych statkw
powietrznych s dyskryminowani w stosunku do
innych uytkownikw przestrzeni powietrznej.
Powyej zosta zaproponowany najduszy okres
zgoszenia planu lotu przed jego rozpoczciem z
lotnictwa cywilnego. Wprowadzenie zmiany do
propozycji ULC w tym zakresie jest
priorytetowe z punktu widzenia naszego
Stowarzyszenia,

73.

zacznik nr 2

Polskie Stowarzyszenie

Wykrelenie punktu 5.4

Uwaga nieuwzgldniona

Uwaga uwzgldniona

Intencj konsultanta jest uatwienie


wykonywania lotw w strefach
CTR jednak proponowane zapisy
nie uatwi procedur zwizanych z
wykonywaniem lotw w strefie
CTR, a w ocenie projektodawcy
mog je utrudni.

74.

75.

rozdzia 5 pkt 5.4

Paralotniowe

zacznik nr 2
rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 4

FlyTech Solutions sp. z


o.o.

RC-LIPOL UAV
TECHNOLOGY

Argumentacja: Wprowadzenie takiego


obowizku i w tym zakresie wykracza poza
delegacj przewidziana w ustawie. W zwizku z
tym wnosimy o jego wykrelenie.
punkt 4.1. ust. 4 z zacznika 2, ustanawia
minimaln bezpiecz odlego poziom od
osb, mienia oraz innych uytkownikw
przestrzeni powietrznej na poziomie 30m. O
zapis ten jest dobrze ugruntowany w przypadku
tych kategorii statkw powietrznych w ktrych
uszkodzenie (dowolnego) silnika skutkuje
natychmiastow utrat kontroli nad sprztem i
w efekcie jego zderzeniem ziemi bezporednio
poniej, to w wypadku samolotw adekwatnym
zabezpieczeniem jest zdolno do szybowania
(typowo odlegoci rzdu 1.5 - 2km mog by
bezpiecznie pokonane po awarii na wysokoci
200m AGL). Std te, pragn zwrci si z
prob o rozpatrzenie kwestii zastpienia
ograniczenia 30m w poziomie przez obowizek
zapewnienie dolotu do bezpiecznego miejsca
awaryjnego ldowania (nawet twardego) w
wypadku awarii silnika - tak by manewr
przyziemienia odbywa si w sposb moliwie
kontrolowany. Ponadto rosnca dostpno
systemw ratunkowych (m.in.
spadochronowych) moe sugerowa, e takie
zabezpieczenia mogyby znosi powysze
ograniczenie 30m w poziomie jeli minimalna
wysoko lotu nad obiektem zapewnia
bezpieczne otwarcie czaszy spadochronu.
Projekt zawiera szereg bdw, uchybie a
nawet wewntrznych sprzecznoci:
W 1
A) zmiana w .2 ust 1 pkt 1 litera d:
Wprowadzono definicj "model latajcy",
rozszerzajczakres wyczonych bezzaogowych
statkw powietrznych (UAV) uywane wycznie

Uwaga nieuwzgldniona

Zmieniono zasady wykonywania


lotw VLOS.

Uwaga nieuwzgldniona

Zgoszona uwaga jest niezgodna z


obowizujcym stanem prawnym,
do ktrego si odnosi.

76.

2 ust 1 pkt 1 lit. f

RC-LIPOL UAV
TECHNOLOGY

w
celach sportowych lub rekreacyjnych. Byo(UM
25) Bezzaogowe statki powietrzne
uywane wycznie w celach sportowych lub
rekreacyjnych. MTOM do 25 kg. Jest: ...o
masie startowej nie wikszej ni 150 kg,
uywane wycznie w celach rekreacyjnych lub
sportowych...
B) zmiana w .2 ust 1 pkt 1 litera f: Zawono
zakres UAV uywanych w celach innych ni
rekreacyjne lub sportowe podlegajcych
zmienianemu rozporzdzeniu. Byo
Bezzaogowe
statki powietrzne (UM 150) MTOM do 150 kg.
Jest: bezzaogowych statkw powietrznych o
masie startowej nie wikszej ni 25 kg
uywanych wycznie w operacjach w zasigu
wzroku
operatora w celach innych ni rekreacyjne lub
sportowe
Wydaje si to by bdem - zamieniono
wzajemnie masy maksymalne dla modelu
latajcego i UAV nie
modelu, zwaszcza w kontekcie dalszych
zapisw, np zmieniony 2 ust 5 odnosi si do
modeli
i innych UAV o masie do 150 kg. Zmienione
rozporzdzenie nie moe jednoczenie nie
obejmowa UAV-nie modeli o masie 25-150 kg
(zmiana w .2 ust 1 pk1 1 litera f) oraz ich
dotyczy (2 ust 5).
zmiana w .2 ust 1 pkt 1 litera f: dodano sowa
uywanych wycznie w operacjach w zasigu
wzroku operatora co dziwi. Pilot bez uprawnie
- pilotujcy model latajcy (nawet do 150 kg)
moe wykonywa niezarejestrowanym i
nieposiadajcym dopuszczenia do lotu
statkiem powietrznym loty FPV, a pilot
wyszkolony i z uprawnieniami musi w tym celu

Uwaga uwzgldniona

77.

2
ust 10

RC-LIPOL UAV
TECHNOLOGY

78.

zacznik nr 1
rozdzia 4 pkt 4.2

RC-LIPOL UAV
TECHNOLOGY

79.

zacznik nr 2

RC-LIPOL UAV

swj statek do 25 kg podda wszystkim rygorom


lotnictwa komercyjnego. (Jego statek w
takich lotach nie bdzie podlega wyczeniom
wprowadzonym przez omawiane
rozporzdzenie)
W 2 dodano ust 10. Wycza si zastosowanie
do bezzaogowych statkw powietrznych, o
ktrych mowa w ust. 1 pkt 1 lit. f, na uwizi
nieposiadajcych napdu przepisw art. 94 ust.
9 ustawy . A art.94 ust 9 ustawy stanowi
minister.....moe....wprowadzi zamiast wymogu
licencji wymg posiadania wiadectwa
kwalifikacji. Ale do UAV nie ma wymogu
licencji to co z takiego zapisu wynika? Czy to
chodzi brak koniecznoci posiadania
wiadectwa kwalifikacji? To chyba powinien
by art 95 lub 104 ustawy ?
Punkt 4.2 zwalnia niektre modele latajce (do
0,5 kg) z wymogu punktu 4.1.11, a wic z
obowizku uzyskania zgody zarzdzajcego
budynkiem przy wykonywaniu lotw wewntrz
budynkw. Wydaje si, e wykracza to poza
zakres delegacji ustawowej zmienianego
rozporzdzenia. Przestrze wewntrz budynku
nie jest publiczn przestrzeni powietrzn.
Zarzdzajcy budynkiem ma wyczne prawo
decydowa o ewentualnych
lotach, podobnie jak zarzdzajcy np. torem
kartingowym moe dopuci 8-letnie dzieci do
jazdy kartami, cakiem niezgodnie z kodeksem
drogowym. Trudno sobie wyobrazi, aby
kodeks drogowy decydowa, ze np jazda
rowerem wewntrz budynku nie wymaga np
zgody zarzdzajcego sklepem. Tak samo
trudno wyobrazi sobie, aby w np. centrum
handlowym latay bez uzgodnie modele do 0,5
kg. Co innego w czasie np. zapowiedzianych
pokazw w tym samym centrum handlowym.
Punkt 5.4 nakadajcy obowizek zgaszania do

Uwaga uwzgldniona

Uwaga uwzgldniona

Uwaga uwzgldniona

rozdzia 5 pkt 5.4

TECHNOLOGY

ULC danych podmiotw prowadzcych


dziaalno gospodarcz z uyciem UAV wydaje
si by wydany bez upowanienia ustawowego.
Ustawa prawo lotnicze nie okrela dziaalnoci
z uyciem UAV jako dziaalnoci regulowanej,
nie przewiduje prowadzenia takiego rejestru
(tak jak przewiduje w
przypadku szkolenia - art 95a). Punkt 5.4 jest
wic sprzeczny z ustaw o swobodzie
dziaalnoci gospodarczej, a gromadzone dane
s duplikacj danych publicznie dostpnych w
CEIDG. Nie jest okrelone jakie dane
uytkowanych UAV naley poda, statki te
czsto zmieniaj wyposaenie i konfiguracj w
zalenoci od potrzeb. Proponowany obowizek
zawarty w pkt 5.4 jest nieuzasadnion
uciliwoci.

80.

oglna

RC-LIPOL UAV
TECHNOLOGY

Proponujemy wmg oznaczania UAV numerem


z istniejcych ju rejestrw tj NIP, REGON czy
PESEL z nazwaniem tego rejestru. Przykad
"NIP 8130000001"

Uwaga nieuwzgldniona

zacznik nr 1
rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 4 lit. b

RC-LIPOL UAV
TECHNOLOGY

Niefortunne jest sformuowanie "osb,


pojazdw, obiektw budowlanych nie bdcych
w dyspozycji lub pod kontrol operatora".
Wydaje nam si, e lepszym byoby "osb,
pojazdw, obiektw

Uwaga nieuwzgldniona

81.

W ustawie Prawo lotnicze zosta


przyjty system oznaczania statkw
powietrznych. Propozycja
uywania do oznaczania UAV
numerw rejestrw administracji
publicznej nadawanych przez inne
instytucje (m.in. GUS, Urzdy
Skarbowe) w ocenie projektodawcy
nie jest zasadna. Oznaczanie
statkw powietrznych numerem
PESEL byoby zamaniem zasad
ochrony danych osobowych
osoba trzecia obserwujca statek
powietrzny miaaby nieograniczony
dostp do danych osobowych
identyfikujcych osob fizyczn.
Przepis, ktrego dotyczy uwaga
zosta zmieniony, w tym poprzez
wykrelenie lit. b uwaga staa si
bezzasadna

82.

zacznik nr 1
rozdzia 2 pkt 2
ppkt 8

RC-LIPOL UAV
TECHNOLOGY

83.

oglna

RC-LIPOL UAV
TECHNOLOGY

zacznik nr 2
rozdzia 2 pkt 2
ppkt 14

RC-LIPOL UAV
TECHNOLOGY

84.

budowlanych nie bdcych w dyspozycji lub pod


kontrol operatora, lub osb ktre nie wyraziy
na to zgody"
Definicja "modelu latajcego na uwizi"
rwnie wydaje si nie trafiona i daje
moliwoci omijania innych przepisw. Od lat w
praktyce modelarskiej definicja taka jest
stosowana dla modeli, ktre s
sterowane przy pomocy uwizi. Proponujemy
wic: model latajcy na uwizi przy pomocy
ktrej odbywa si mechaniczne sterowanie jego
torem lotu.
Wydaje nam si te e "odepchnicie" lotw
FPV czy EVLOS poza CTR (cho analizujc
projekt ustawy lot taki wydaje si moliwy w
CTR ju 6 km od lotniska do wysokoci 100m)
nie zaatwia sprawy. W przestrzeni
niekontrolowanej praktycznie brak jest
moliwoci stworzenia separacji od innych
uczestnikw ruchu lotniczego. Szczeglnie bez
zachowania bufora bezpieczestwa w wysokoci
przelotw. Zgodnie z projektem lot FPV
modelem o wadze 150 kg, modelarz moe
wykonywa na wysokoci 150 m, czyli
minimalnej dla lotw VFR. W z wizku z
powyszym naszym zdaniem loty FPV jak i loty
modelami o wadze powyej 25 kg mog
odbywa si JEDYNIE w zamknitych strefach
np. EA gdy w inny sposb NIE MA
MOLIWOCI
zapewnienia separacji od innych uytkownikw
przestrzeni powietrznej. Mao tego, osoba nie
posiadajca odpowiedniej wiedzy i umiejtnoci
(modelarz) nie bdzie wiadoma stwarzania
zagroenia dla innych uytkownikw przestrzeni
powietrznej.
W rozdziale 2 pkt 14 b wkrad si bd 150m
to 500 ft

Uwaga nieuwzgldniona

Przepis dotyczy bezzaogowych


statkw powietrznych na uwizi
takich jak np. balony.

Uwaga nieuwzgldniona

Ze wzgldu na zmian definicji lotu


VLOS uwaga staa si bezzasadna.

Uwaga nieuwzgldniona

Ze wzgldu na zmian definicji lotu


VLOS uwaga staa si bezzasadna.

85.

zacznik nr 2
rozdzia 4 pkt 4.1
ppkt 2

RC-LIPOL UAV
TECHNOLOGY

86.

zacznik nr 2
rozdzia 5 pkt 5.1
ppkt 1

RC-LIPOL UAV
TECHNOLOGY

87.

zacznik nr 2
rozdzia 5 pkt 5.1
ppkt 2

RC-LIPOL UAV
TECHNOLOGY

88.

zacznik nr 2
rozdzia 5 pkt 5.2 i
5.3

RC-LIPOL UAV
TECHNOLOGY

89.

Rejestracja statkw
powietrznych,
wydawania

Robokopter technologies
Sp. z o.o.

Czy na pewno o to chodzio, eby operator i


obserwator mieli kontakt
wzrokowy z BSP? Wydaje nam si e co
najmniej jedna z tych osb.
Proponujemy wmg oznaczania UAV numerem
z istniejcych ju rejestrw tj NIP, REGON czy
PESEL z nazwaniem tego rejestru. Przykad
"NIP 8130000001" inaczej kady sobie nazwie
jak bdzie chcia np: RC-LIPOL czy Szkoa
Latania.

Uwaga nieuwzgldniona

Ze wzgldu na zmian definicji lotu


VLOS uwaga staa si bezzasadna

Uwaga nieuwzgldniona

W ustawie Prawo lotnicze zosta


przyjty system oznaczania statkw
powietrznych. Propozycja
uywania do oznaczania UAV
numerw rejestrw administracji
publicznej nadawanych przez inne
instytucje (m.in. GUS, Urzdy
Skarbowe) w ocenie projektodawcy
nie jest zasadna. Oznaczanie
statkw powietrznych numerem
PESEL byoby zamaniem zasad
ochrony danych osobowych
osoba trzecia obserwujca statek
powietrzny miaaby nieograniczony
dostp do danych osobowych
identyfikujcych osob fizyczn.

Czy tylko takie owietlenie czy raczej co


najmniej? Co mamy zrobi z pozostaym
owietleniem skoro jest kolorowe i w niektrych
modelach nie da si go wyczy?
Wprowadzenie takiego ograniczenia nie zezwoli
np naszej firmie na prowadzenie szkole w
zamknitej strefie. W przypadku lotu
wykonywanego w odlegoci 25-50 m od
operatora (bo tak
niej wicej wyglda szkolenie) takie
ograniczenie wydaje si bezcelowe. Sama
definicja lotu z widocznoci (VLOS) jest na tyle
oczywista, e zabrania lotu przy ograniczonej
widocznoci czy w
chmurach.
Moe budzi lekkie zdziwienie, e zaostrzonym
procesem certyfikacji bd tym samym objte
BSP o masie startowej powyej 25 kg latajce w

Uwaga uwzgldniona

Uwaga uwzgldniona

Uwaga nieuwzgldniona

Opracowanie wymogw
technicznych uwzgldniajcych ten
obszar lotnictwa jest obecnie

wiadectw
zdolnoci,
certyfikacji

zasigu wzroku operatora (wykonujce zlecenia


komercyjne), nie bd za nim objte modele
latajce o masie powyej 25 kg. Mona sobie
wyobrazi, e w pewnych warunkach jedynie
deklaracja operatora BSP pozwoli na
stwierdzenie do ktrej grupy zalicza si dany
BSP a tym samym czy dany lot podlega lub nie
penalizacji.
Autorzy zapisw wychodz z zaoenia, e
zdefiniowane w zacznikach obszary lotw
pozwalaj na wystarczajce rozrnienie
sposobu wykorzystywania danego BSP, oraz w
wystarczajcy sposb rozgraniczaj powizane
z tymi lotami ryzyko. Wydaje si, e w
odniesieniu do modeli latajcych o masie
startowej z grnego przedziau zakresu do 150
kg jest to nazbyt optymistyczne, ryzykowne
wrcz zaoenie.
Jednoczenie wydaje si, e o ile sam proces
certyfikacji obejmujcy BSP ma sens dla
wikszoci zastosowa komercyjnych, to jednak
powinien mie stopnie gradacji jeli chodzi o
zakres i wymagania (wytrzymaociowe,
jakociowe, zastosowanego wyposaenia) w
zalenoci od masy, osiganych prdkoci,
zasigu energetycznego, zastosowa BSP oraz
nastpowa w innym trybie (w wikszoci
uproszczonym) ni w odniesieniu do pozostaych
statkw powietrznych.
Stosunkowo najprostszym, najuczciwszym i
najbezpieczniejszym rozwizaniem byoby:
certyfikacji BSP poniej 5 kg uywanych do
celw rekreacyjnych na wydzielonych
obszarach
bowizku uproszczonego
zgoszenia do rejestru BSP uywanych do celw
komercyjnych lub celw rekreacyjnych poza
wydzielonymi obszarami poniej 5 kg

tematem prac takich organizacji jak


ICAO, EASA i JARUS. Niestety
jest to bardzo trudny i nowy obszar,
w ktrym brak jakichkolwiek
wzorcw, ktre mona byoby w
chwili obecnej zastosowa. Projekt
konsultowanej nowelizacji
obejmuje jedynie doprecyzowanie
zasad wykonywania lotw i
podstawowej eksploatacji UAV.
Bezpieczestwo wykonywanych
operacji na chwil obecn ma
zosta zapewniony przez
ograniczenia operacyjne i
wyszkolenie osb wykonujcych
loty.

(podzespoy) zgoszenia do rejestru wszystkich


BSP bez wzgldu na zastosowanie o masie z
przedziau od 5 do 25 kg
wszystkich BSP bez wzgldu na zastosowanie o
masie powyej 25 kg
90.

91.

92.

Dotyczy zwolnienia
z zastosowania
grupy przepisw
ustawy Prawo
Lotnicze wydanych
na podstawie art.
121 ust. 6 pkt 1
ustawy oraz
przepisy art. 126
ust. 25 ustawy

Robokopter technologies
Sp. z o.o.

Warto zwrci uwag na fakt, e w przypadku


utracenia kontroli nad BSP o duej masie, a co
za tym idzie o moliwym wikszym zasigu w
tym zasigu energetycznym lot krtkotrway
moe ju tak krtki nie by i moe spowodowa
przelot w miejsca niepodane przestrzeni
powietrznej. Wiksza masa BSP moe si te
wiza z wikszymi zagroeniami zarwno dla
pozostaych uczestnikw ruchu powietrznego
jak i na powierzchni ziemi. Dlatego warto
rozway stosowanie obowizkowego
wyposaenia zwikszajcego bezpieczestwo
(poza rozwizaniami typu failsafe) lotw w
sposb gradacyjny, proporcjonalnie do wzrostu
wagi, a take adekwatne procedury
certyfikujce o ktrych wspomniano powyej.

Uwaga nieuwzgldniona

2 ust. 11

Robokopter technologies
Sp. z o.o.

Powysza zmiana w kontekcie wczeniejszych


uwag ma gboki sens ale powinna obejmowa
take modele latajce.

Uwaga nieuwzgldniona

Krzysztof Zaleski

Z zapisw wynika, e obserwator nie jest


zobligowany do posiadania jakichkolwiek
uprawnie i nie ponosi adnej
odpowiedzialnoci. Wydaje si to miejscem na
pewne naduycia. Czy nie lepiej by byo
zobligowa uytkownikw do wykonywania
lotw zawsze w parach? Ostatnio FAA
zezwolia na wykonywanie lotw komercyjnych

Uwaga czciowo
uwzgldniona

Opracowanie wymogw
technicznych uwzgldniajcych ten
obszar lotnictwa jest obecnie
tematem prac takich organizacji jak
ICAO, EASA i JARUS. Niestety
jest to bardzo trudny i nowy obszar,
w ktrym brak jakichkolwiek
wzorcw, ktre mona byoby w
chwili obecnej zastosowa. Projekt
konsultowanej nowelizacji
obejmuje jedynie doprecyzowanie
zasad wykonywania lotw i
podstawowej eksploatacji UAV.
Bezpieczestwo wykonywanych
operacji na chwil obecn ma
zosta zapewniony przez
ograniczenia operacyjne i
wyszkolenie osb wykonujcych
loty.
Modele nie s klasyfikowane jako
statki powietrzne kategorii
specjalnej ale maj w zamian inne
ograniczenia operacyjne,
Konieczno posiadania uprawnie
wynika z przepisw ustawy
Prawo lotnicze. Nowelizowane
rozporzdzenie nie moe wic
narzuci obowizku posiadania
uprawnie dla obserwatora.
Wprowadzono przepis o obowizku

z zastrzeeniem, i zespoy bd dwuosobowe


(informacja tutaj:
http://www.ekonomia.rp.pl/artykul/1169932.htm
l). Drug propozycj byoby zamieszczenie
koniecznoci wyranego oznaczenia osb
wykonujcych loty. Uwaamy, e kamizelka
odblaskowa z wyranym napisem np. 'pilot' by
wystarczya. Obecnie osoby wykonujce loty take te rekreacyjne s cakowicie anonimowe i
w razie jakiej sytuacji potencjalnie
niebezpiecznej nie ma moliwoci ich
zindetyfikowania wrd innych osb.

93.

zacznik nr 7

Janusz Zdulski

94.

zacznik nr 7

Janusz Zdulski

95.

zacznik nr 7

Janusz Zdulski

96.

zacznik nr 7

Janusz Zdulski

Propozycja podwyszenia Sum Gwarancyjnych


w ubezpieczeniu OC uytkownika, osoby
eksploatujcej, oraz OC za osob biorc
udzia w locie, skoku,
Od kilku lat w Towarzystwach
Ubezpieczeniowych przyjmuje si rezerw
finansow z tytuu szkody na osobie w wyniku
wypadku lotniczego na kwot 250 000 z., takiej
te wysokoci wystpuj roszczenia w
przypadku mierci osoby biorcej udzia w
wypadku lotniczym. Zaproponowana S.G. = 50
000 SDR jest zbliona do wysokoci rednich
roszcze w RP.
Podniesienie S.G. dla modeli statkw
powietrznych na 10 000 SDR powinno
zabezpieczy ewentualne roszczenia ze szkd
wyrzdzonych modelem.
Zmieniem zapisy dotyczce ubezpieczenia OC
paralotni gdy dotychczasowe zapisy pozwalay
na dowoln interpretacje, i tak wedug wielu
(na podstawie tych zapisw) ubezpieczano
PPGG tak jak PPG (niezgodnie z
rozporzdzeniem Rady Europy)
Usunem moliwo: Ubezpieczenie OC moe
by zawarte jako rozszerzenie warunkw innego

noszenia kamizelki ostrzegawczej.

Uwaga nieuwzgldniona

Proponowane zmiany nie s


przedmiotem omawianej
nowelizacji

Uwaga nieuwzgldniona

Proponowane zmiany nie s


przedmiotem omawianej
nowelizacji

Uwaga nieuwzgldniona

Proponowane zmiany nie s


przedmiotem omawianej
nowelizacji

Uwaga nieuwzgldniona

Proponowane zmiany nie s


przedmiotem omawianej

97.

zacznik nr 1
rozdzia 3

Krzysztof Zaleski

98.

zacznik nr 1

Krzysztof Zaleski

rodzaju ubezpieczenia, w tym


nieobowizkowego
Zapis ten powodowa zawieranie ubezpiecze
OC w yciu prywatnym za nisk skadk,
natomiast ochron nie objte byo (latanie ,
skakanie na spadochronie). Instruktorzy czy
szefowie wyszkolenia nie mieli moliwoci ani
wiedzy w zakresie sprawdzenia takiej polisy czy
spenia ona wymogi rozporzdzenia.
Weryfikacja tych ubezpiecze nastpowaa
dopiero przy powstaniu szkody (mam takie
informacje w praktyce w przypadku
ubezpieczenia OC skoczkw spadochronowych
miertelny wypadek skoczka
spadochronowego jesieni 2013 roku w
Inowrocawiu. Po sprawdzeniu polisy okazao
si e nie jest ona waciwa. Po dalszym
dochodzeniu z Towarzystwem
Ubezpieczeniowym doszedem, e ponad 50
skoczkw przez 3 lata byo podobnie
ubezpieczanych)
Pierwsze spostrzeenie dotyczy samodzielnego
wykonywania lotw oraz moliwoci
korzystania z obserwatora. Z zapisw wynika,
e obserwator nie jest zobligowany do
posiadania jakichkolwiek uprawnie i nie
ponosi adnej odpowiedzialnoci. Wydaje si to
miejscem na pewne naduycia. Czy nie lepiej by
byo zobligowa uytkownikw do wykonywania
lotw zawsze w parach? Ostatnio FAA
zezwolia na wykonywanie lotw komercyjnych
z zastrzeeniem, i zespoy bd dwuosobowe
(informacja tutaj:
http://www.ekonomia.rp.pl/artykul/1169932.htm
l).
Drug propozycj byoby zamieszczenie
koniecznoci wyranego oznaczenia osb
wykonujcych loty. Uwaamy, e kamizelka
odblaskowa z wyranym napisem np. 'pilot' by

nowelizacji

Uwaga nieuwzgldniona

Uwaga uwzgldniona

Na chwil obecn projektodawca


postanowi pozostawi decyzj o
wykorzystaniu pomocy obserwatora
samemu operatorowi. Oczywicie
w przypadkach, w ktrych
obserwator nie jest wymagany
przez przepisy.

wystarczya. Obecnie osoby wykonujce loty take te rekreacyjne s cakowicie anonimowe i


w razie jakiej sytuacji potencjalnie
niebezpiecznej nie ma moliwoci ich
zidentyfikowania wrd innych osb.
99.

oglna

Fundacja Panoptykon

100.

oglna

Fundacja Panoptykon

Przygotowywane przepisy pomijaj jednak


jeden z kluczowych problemw zwizanych z
popularyzacj bezzaogowych statkw
latajcych, a mianowicie wynikajce z tego
zagroenia dla prywatnoci i ochrony danych
osobowych . Nie mona bowiem uzna, e
zawarte w zacznikach do projektu
rozporzdzenia zasady wykonywania lotw w
odpowiedniej odlegoci od osb, mienia i
innych uytkownikw przestrzeni powietrznej
zapewni poszanowanie prawa do prywatnoci
obserwowanych osb.
Rosnca popularno dronw, czsto
wyposaonych w kamery z opcj rejestracji
obrazu (czy choby moliwoci jego
transmitowania w czasie rzeczywistym) lub
dwiku, wymaga przeprowadzenia
gruntownych analiz dotyczcych ich wpywu na
prywatno oraz wypracowania rozwiza
prawnych, ktre zagwarantuj poszanowanie
praw osb, obserwowanych przez operatora,
niejednokrotnie nawet bez wiedzy i wiadomoci
tego faktu. W szczeglnoci powinno to obj
okrelenie sytuacji, w ktrych uycie dronw
jest niedopuszczalne (bd te dopuszczalne) i
uregulowanie zasad uytkowania
bezzaogowych statkw latajcych
wyposaonych w urzdzenia do nagrywania
obrazu lub dwiku bez wzgldu na ich mas
startow.
postuluje przeprowadzenie moliwie szerokich
konsultacji dotyczcych oczekiwa
spoeczestwa w odniesieniu do zastosowania

Uwaga nieuwzgldniona

Inne przepisy (ustawa o prawie


autorskim) reguluj kwesti
udostpniania i ochrony wizerunku
osb trzecich. Nie ma uzasadnienia
prawnego dla traktowania zdj
robionych z drona inaczej ni zdj
robionych np. z jakich platform,
czy po prostu robionych na ulicy.
Ochrona wizerunku danej osoby
zaczyna dziaa w momencie
publikacji takich zdj a t kwesti
reguluj wspomniana ustawa o
prawach autorskich i prawach
pokrewnych.

Uwaga nieuwzgldniona

Obecnie przeprowadzone
konsultacje s przeprowadzana
zgodnie z uchwa Nr 190 Rady

dronw, w tym w szczeglnoci zebrania opinii


na temat ich wpywu na prywatno. Istotnym
elementem takich dziaa powinno by w
naszej ocenie rozszerzenie katalogu
podmiotw, do ktrych kierowane s pisma z
zaproszeniami do konsultacji aktw prawnych
dotyczcych bezzaogowych statkw
powietrznych o organizacje inne ni zrzeszajce
aerokluby i szkoy latania oraz producentw
dronw.

101.

oglna do
zacznika nr 1

Marcin Zmysowski

Prosibym o dodanie do ustawy nastpujcych


zapisw:
- nie wymaga si by bezzaogowy statek
powietrzny nieprzekraczajcy 25 kg posiada
transponder niezalenie w jakiej strefie si
znajduje, ale z uwzgldnieniem 6 km od lotniska
w przypadku strefy CTR
Dodatkowe obcianie dodatkowymi
elementami w tym transponderami w
istniejcych i aktualnie produkowanych dronw
jest niezgodne z instrukcj uytkowania (np. w
Phantomach firmy DJI). Dodatkowe obcianie
dronw moe spowodowa katastrof, na ktr
nie bdzie mia wpywu pilot.

Uwaga nieuwzgldniona

102.

oglna do
zacznika nr 1

Marcin Zmysowski

Prosibym o dodanie do ustawy nastpujcych


zapisw:
- nie wymaga si by bezzaogowy statek
powietrzny nieprzekraczajcy 25 kg posiada
niezalenie w jakiej strefie si znajduje mia
czno dwukierunkow z wierz najbliszego
lotniska.
Pilot bezzaogowego statku powietrznego (np.
drona) w 100% przypadkw nie jest w
posiadaniu profesjonalnego sprztu
komunikacyjnego, ktry by pozwoliby mu na

Uwaga nieuwzgldniona

Ministrw z dnia 29 padziernika


2013 r. Regulamin pracy Rady
Ministrw (M.P. poz. 979)i tekst
projektu jest umieszczony na
stronie podmiotowej Biuletynu
Informacji Publicznej Rzdowego
Centrum Legilsacji i na stronie
internetowej Urzdu Lotnictwa
Cywilnego. Projekt by rwnie
poddany opinii GIODO, ktrego
obowizkiem jest dbanie o ochron
danych osobowych, w tym
wizerunku obywateli.
Bezzaogowe statki powietrzne do
25 kg s wyczone z wikszoci
przepisw technicznych
dotyczcych wikszych statkw
powietrznych (rwnie z
obowizku posiadania
transpondera). Nie ma wic
potrzeby zamieszczania
zaproponowanych zapisw.

Bezzaogowe statki powietrzne do


25 kg s wyczone z wikszoci
przepisw technicznych
dotyczcych wikszych statkw
powietrznych (rwnie z
obowizku posiadania urzdze
sucych do komunikacji
radiowej). Nie ma wic potrzeby
zamieszczania zaproponowanych
zapisw.

103.

2 ust. 1 pkt 1 lit. d

Jerzy Kwieciski

104.

2 ust. 1 pkt 1 lit. d

Jerzy Kwieciski

sta czno z wierz w przypadku strefy CTR.


Wydaje mi si, e zapis dot. przepuszczania i
dawania pierwszestwa innym statkom
latajcym jest tutaj wystarczajcy w przypadku
bezzaogowych statkw powietrznych.
Rodzaje lotw. Obecne i proponowane przepisy
dziel je na loty rekreacyjne i sportowe oraz do
celw innych ni rekreacyjne i sportowe.
Uwaam, e naleaoby podzieli je na
rekreacyjne i do celw innych ni rekreacyjne.
Uzasadnienie: trudno jest wyobrazi sobie
model latajcy wielkoci np. szybowca PW-5 (
do 150 kg masy startowej) i zawodnika
biorcego udzia w zawodach krajowych a i
moe w midzynarodowych za kilka lat, bez
wiadectwa kwalifikacji (patrz 2 pkt d). I tu
nasuwa si definicja modelu latajcego, ktr
proponuj zmieni, mianowicie zamiast 150 kg
masy do startu na 25 kg, (a moe i mniej)
uywanych wycznie w celach rekreacyjnych.
Wszak Sownik jzyka polskiego definiuje:
rekreacja czas przeznaczony na zabaw i
wypoczynek po pracy poczony z rozrywk.
Mamy wic bezzaogowe statki powietrzne
uywane do celw innych ni rekreacyjne i
modele latajce uywane do rekreacji. Tu te
naley wyodrbni w grupie modeli latajcych,
zabawki latajce, ktrych masa nie przekracza
0,5 kg, a ktre s wyczone ze stosowania
wszelkich przepisw.(aktualnie wystpuj w
sprzeday w kategorii migowcw, samolotw i
wielowirnikowcw).
Jeeli do lotw w celach sportowych nie
wymagaoby si od zawodnika posiadania
dokumentu w postaci wiadectwa kwalifikacji,
to tym samym nie ma podstaw do wymagania
posiadania przez niego wiedzy niezbdnej w
tych lotach.
1) wszystkie urzdzenia latajce bez zaogi

Uwaga nieuwzgldniona

Proponowane zmiany s poza


delegacj ustawow
rozporzdzenia. Koniczno
posiadania wiadectwa kwalifikacji
wynika z zapisw ustawy z dnia 3
lipca 2002 r. - Prawo lotnicze, a nie
z zapisw konsultowanego
rozporzdzenia.

Uwaga nieuwzgldniona

Proponowane zmiany s poza

dziel si na:
- modele latajce w tym zabawki latajce
uywane do lotw rekreacyjnych;
- bezzaogowe statki powietrzne uywane do
lotw innych ni rekreacyjne;
2) modele latajce (w tym latajce zabawki)
s to urzdzenia latajce bez zaogi,
przeznaczone do lotw rekreacyjnych
wykonywanych wycznie w zasigu wzroku
operatora, ktrych masa cakowita do startu nie
przekracza 25 kg,
3) bezzaogowy statek powietrzny jest
urzdzeniem latajcym przeznaczonym do lotw
innych ni rekreacyjne, ktrego masa cakowita
do startu nie przekracza 150 kg, wpisany do
ewidencji i posiadajcy znak rozpoznawczy.
Uwaga: bezzaogowe statki powietrzne o masie
powyej 150 kg stanowi kategori specjaln,
ktrej zasady eksploatacji i dopuszczenia do
lotw nie zostay jeszcze okrelone.

if

105.

oglna

Jerzy Kwieciski

Ewidencj prowadzi instytucja upowaniona


przez Prezesa Urzdu, na podstawie wniosku
waciciela.
Znak rozpoznawczy skada si ze znaku
przynalenoci pastwowej i wyrnika po
mylniku w postaci litery D oraz czterech cyfr
okrelajcych kolejn liczb rejestru, np. SPD1234.
Uzasadnienie:
a) bezzaogowe statki powietrzne (i modele
latajce) nie zostay wyczone z przepisw
prawa lotniczego Zarzdzanie
bezpieczestwem oraz badanie incydentw i
wypadkw lotniczych - artykuy 134 do 140e.
b) jeeli bezzaogowy statek powietrzny

Uwaga nieuwzgldniona

delegacj ustawow
rozporzdzenia. Koniczno
posiadania wiadectwa kwalifikacji
wynika z zapisw ustawy z dnia 3
lipca 2002 r. - Prawo lotnicze, a nie
z zapisw konsultowanego
rozporzdzenia. Przynaleno
bezzaogowych statkw
powietrznych do kategorii
specjalnej rwnie wynika z innych
przepisw. Z obowizku
ewidencjonowania s aktualnie
wyczone wszystkie statki
powietrzne, ktrych dotyczy
nowelizowane rozporzdzenie (np.:
lotnie, paralotnie, motolotnie) .
Wprowadzenie obowizku
ewidencjonowania modeli
latajcych i bezzaogowych statkw
powietrznych (szczeglnie tych
mniejszych) bdzie na chwil
obecn dodatkowym obcieniem
dla uytkownikw i pocignie za
sob due koszty administracyjne.
Z obowizku ewidencjonowania s
aktualnie wyczone wszystkie
statki powietrzne, ktrych dotyczy
nowelizowane rozporzdzenie (np.:
lotnie, paralotnie, motolotnie) .
Wprowadzenie obowizku
ewidencjonowania modeli
latajcych i bezzaogowych statkw
powietrznych (szczeglnie tych
mniejszych) bdzie na chwil
obecn dodatkowym obcieniem
dla uytkownikw i pocignie za
sob due koszty administracyjne

106.

zacznik nr 2 pkt
5.4

Jerzy Kwieciski

107.

108.

2 ust. 1 pkt 1 lit. d


4 ust. 1 pkt 6 i 7

ppk Jerzy Aleksiejuk


Zastpca Szefa Oddziau
Zarzdzania Przestrzeni
Powietrzn
Szefostwo Suby Ruchu
Lotniczego Si
Zbrojnych RP
PAP

spowoduje powany incydent lub wypadek, to


dla Pastwowej Komisji Badania Wypadkw
Lotniczych lub organw cigania jak rwnie
firmom ubezpieczeniowym jest koniecznym
zidentyfikowanie takiego statku; Operator
ktrego BSP spowodowa powan szkod w
mieniu lub wypadek z obraeniami, moe si
wyprze, przy braku wiadkw, e to nie jego
statek powietrzny.
Z proponowanego zapisu nie wynika
jednoznacznie, czy zgoszenie jest koniecznym
warunkiem prowadzenia dziaalnoci czy tylko
dobra wol przedsibiorcy. Byoby lepiej aby
zapis mia form bardziej jednoznaczn np.:
Prezes Urzdu prowadzi rejestr podmiotw
prowadzcych usugi lotnicze przy uyciu BSP.
Warunkiem wykonywania usug lotniczych
przy uyciu bezzaogowych statkw
powietrznych jest zawiadczenie zgoszenia
Prezesowi ULC zamiaru prowadzenia takiej
dziaalnoci. Zgoszenie powinno zawiera w
szczeglnoci itd.
Rozporzdzenie to daje moliwo wykonywania
lotw przez BSP do 25 kg z VLOS w klasie G
jednake paragraf 1 pkt.2 wycza z
zastosowania ww rozporzdzenia lotnictwo
pastwowe co uniemoliwia wykorzystanie BSP
do dziaa z VLOS bez koniecznoci wydzielania
rejonw ogranicze lotw.
kwestie definicyjne
Majc na uwadze rozporzdzenie Ministra
Infrastruktury z dnia 7 sierpnia 2013 r. w
sprawie klasyfikacji statkw powietrznych
wprowadzajce m.in. podzia statkw
powietrznych bezzaogowych, mog powsta
wtpliwoci do do susznoci zdefiniowania na
potrzeby projektu pojcia model latajcy i
bezzaogowego statku powietrznego, gdy
model latajcy, zgodnie z projektem, jest take

Uwaga nieuwzgldniona

Nieuwzgldniono ze wzgldu na
zmian treci omawianego przepisu

Uwaga uwzgldniona

Uwaga nieuwzgldniona

W ocenie projektodawcy suszne


jest zdefiniowanie w
rozporzdzeniu modelu latajcego i
bezzaogowego statku
powietrznego (pozostae) s to
definicje dla tego rozporzdzenia i
maj na celu uatwienie stosowania
jego przepisw. Rozporzdzenia
ws. klasyfikacji statkw
powietrznych z 2013 r. wzgldem

statkiem powietrznym bezzaogowym. W tej


sytuacji wymagaaby rozwaenia celowo
wprowadzanie do rozporzdzenia dodatkowego
zacznika nr 6a; by moe wystarczajcym
byoby w obecnym zaczniku nr 6
rozporzdzenia rozdzielenie materii na cz A
(modele latajce) i cz B (inne statki
powietrzne). W przypadku podjcia decyzji o
pozostawieniu w projekcie za. nr 1 i 2 to dla
zwikszenia przejrzystoci tekstu naleaoby w
1 pkt 3 i 4 projektu przed wyrazami
rozporzdzenia doda niniejszego
Ponadto definicja modelu latajcego niepokryta
si zakresowo z pojciem modelu latajcego,
o ktrym mowa w pkt 1.1 zacznika nr 1 do
projektu, za zakres przepisu zawartego w 1
pkt 1 lit. a projektu, dot. 2 ust. 1 lit. f
rozporzdzenia, nie pokrywa si z treci
projektowanego pkt 1.1 zacznika nr 2 do
nowelizacji

poprzedniego rozporzdzeni nie


definiuje rodzajw statkw
powietrznych. Rozporzdzenie dot.
klasyfikacji Klasyfikacja statkw
powietrznych ujta w
rozporzdzeniu Ministra
Transportu, Budownictwa i
Gospodarki Morskiej z dnia 7
sierpnia 2013 r. w sprawie
klasyfikacji statkw powietrznych
dzieli statki powietrzne na
poszczeglne klasy i jest to podzia
dokonany dla celw
administracyjnych.
Z uwag nadesanych przez
konsultantw wynika, e
pozytywnie odebrany jest podzia
na przepisy dot. modeli latajcych i
pozostaych bezzaogowych
statkw powietrznych ujcie ich
w dwch osobnych zacznikach.

109.

zacznik nr 1 i 2
ppkt 1.2

PAP

Z uwagi na bezporedni charakter normatywny


ppkt 1.2 celowe byoby rozwaenie
przeniesienia treci tych punktw bezporednio
do postanowie merytorycznych rozporzdzenia
wraz z doprecyzowaniem okolicznoci, z uwagi
na ktre moe nastpi zwolnienie z wymaga
(np. odlego wysoko, warunki pogodowe,
noc)

Uwaga nieuwzgldniona

110.

zacznik nr 4

PAP

Projektowane zasady nie ustalaj wymaga w


zakresie wykonywania lotw w nocy (dodatkowy

Uwaga uwzgldniona

Proponowane przepisy dotycz


jedynie modeli i bezzaogowych
statkw powietrznych przepisy
oglne
ujte
w
treci
rozporzdzenia dot. wycze od
stosowania wobec okrelonych
rodzajw statkw powietrznych
pewnych
wymienionych
w
odpowiednich ustpach przepisw
prawnych.
Stosujc konstrukcj tego przepisu
brano pod uwag sposb redakcji
przepisw pozostaych zacznikw
rozporzdzenia.

obowizek owietlenia statku powietrznego)


oraz nie okrelaj wymaga w zakresie
warunkw pogodowych wykonywania lotw

ZESTAWIENIE UWAG Z UZGODNIE MIDZYRESORTOWYCH


PROJKETU ROZPORZDZENIA MINISTRA INFRASTRUKTURY I ROZWOJU ZMIENIAJCEGO ROZPORZDZENIE W SPRAWIE WYCZENIA
ZASTOSOWANIA NIEKTRYCH PRZEPISW USTAWY PRAWO LOTNICZE DO NIEKTRYCH RODZAJW STATKW POWIETRZNYCH ORAZ
OKRELENIA WARUNKW I WYMAGA DOTYCZCYCH UYWANIA TYCH STATKW

Lp.
1.

2.

Dotyczy
1 pkt 1 lit a
(aktualnie
1 pkt 2 lit. a)
projektu
rozporzdze
nia

Zacznik nr
2

Wnoszcy
uwag
MON

MON

Tre uwagi

Stanowisko projektodawcy

W 1 pkt 1 projektu, zmieniajcym 2 ust. 1 pkt 1 lit. d rozporzdzenia


Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 26 marca
2013 r. w sprawie wyczenia zastosowania niektrych przepisw ustawy Prawo lotnicze do niektrych rodzajw statkw powietrznych oraz
okrelenia warunkw i wymaga dotyczcych uywania tych statkw (Dz.
U. poz. 440, z pn zm.) proponuje si nada brzmienie:
d) bezzaogowych statkw powietrznych o maksymalnej masie startowej
nie wikszej ni 50 kg, uywanych wycznie w celach rekreacyjnych lub
sportowych, zwanych dalej modelami latajcymi,.
Propozycja zmniejszenia maksymalnej masy startowej podyktowana jest
warunkami bezpieczestwa wykonywania lotw tak duymi bezzaogowymi
platformami.

Uwaga nieuwzgldniona

W zaczniku do projektu, w rozdziale 5, w odniesieniu do pkt 5.1. ppkt 4 naley zauway, e wyposaenie bezzaogowego statku powietrznego w
system failsafe powinno by obligatoryjne w kadej moliwej kategorii -

Podwyszenie w omawianym przepisie z obecnych 25 kg do 150


kg masy startowej modeli latajcych oraz bezzaogowych statkw
powietrznych uywanych jedynie w zasigu widocznoci
wzrokowej operatora (VLOS) jest podyktowane regulacjami
Europejskiej Agencji Bezpieczestwa Lotniczego cedujcymi
nadzr nad bezzaogowymi statkami powietrznymi o masie
startowej nie wikszej ni 150 kg krajowym nadzorom lotniczym
oraz standardami przyjtymi w innych krajach Unii Europejskiej
(np.: w Wielkiej Brytanii, Szwecji, Norwegii). Jest to uzasadnione
specyfik wykonywania operacji lotniczych w zasigu
widocznoci wzrokowej operatora (VLOS), ktra w znaczcym
stopniu rni si od tradycyjnie wykonywanych lotw. Zwykle
takie loty odbywaj si w promieniu nie wikszym ni kilkaset
metrw od pozycji (miejsca) znajdowania si operatora, s
krtkotrwae (kilkuminutowe), a operator poprzez wzrokow
obserwacj otoczenia modelu lub bezzaogowego statku
powietrznego jest w stanie zapewni mu separacj od przeszkd
oraz innych uytkownikw przestrzeni powietrznej. Dodatkowo
projektodawca przewidzia w projekcie ograniczenia operacyjne
dla urzdze, ktrych masa startowa przekracza 25 kg co w
ocenie projektodawcy powinno zapewni odpowiedni poziom
bezpieczestwa.
Uwaga uwzgldniona

3.

Zacznik nr
2

MON

4.

1 pkt 1 lit.
b (aktualnie
1 pkt 2 lit
b) projektu
rozporzdze
nia

ABW

5.

1 pkt 1 lit.
b (aktualnie
1 pkt 2 lit.
b) projektu
rozporzdze
nia

ABW

jako minimalny wymg w zakresie bezpieczestwa.


W zaczniku do projektu, w rozdziale 5, w odniesieniu do pkt 5.3. zgodnie
z ktrym loty bezzaogowych statkw powietrznych nie mog by
realizowane przy widzialnoci mniejszej ni 700 m lub w chmurach, naley
zauway, e obecne systemy bezzaogowych statkw powietrznych
pozwalaj wykonywa loty w warunku zerowej widzialnoci w wietle
dziennym i nocnym dziki sensorom np. termowizyjnym. Sugeruje si
zatem usun ten punkt.
W 2 ust. 3 pkt 2 proponujemy dodanie zdania drugiego w brzmieniu:
Nie dotyczy lotw nad terenami zamknitymi, o ktrych mowa w art. 2 pkt
9 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U.
z 2010 r. Nr 193, poz. 1287, z pn. zm.), obiektami jdrowymi, o ktrych
mowa w art. 3 pkt 17 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. - Prawo atomowe
(Dz. U. z 2014 r. poz. 1512, z pn. zm.) oraz obszarami, obiektami i
urzdzeniami, o ktrych mowa w art. 5 ust. Ii2 ustawy z dnia 22 sierpnia
1997 r. o ochronie osb i mienia (Dz. U. z 2014 r, poz. 1099).
Ostatnie wydarzenia na wiecie zwizane z wykorzystaniem statkw
bezzaogowych pokazuj, e powinny zosta wprowadzone ograniczenia w
zakresie ich korzystania, jeeli mog one zosta uyte w celach, ktre
mona zakwalifikowa jako potencjalne zagroenie dla bezpieczestwa
wewntrznego pastwa. W tym wypadku szczegln uwag zwrci naley
na tereny zamknite, tereny na ktrych zlokalizowane s obiekty jdrowe, a
take obszary, na ktrych znajduj si zakady produkcji specjalnej oraz
zakady i urzdzenia majce bezporedni zwizek z wydobyciem surowcw
mineralnych o strategicznym znaczeniu dla pastwa, a take porty morskie i
lotnicze, a wic obszary, obiekty i urzdzenia, o ktrych mowa w art. 5 ust.
1 i 2 ustawy o ochronie osb i mienia.
W ocenie Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego koniecznym wydaje si
wprowadzenie zmiany w 1 pkt 1 lit. b projektu, poprzez dodanie w
zmienianym 2 ust. 3 po pkt 2 kolejnego pkt 3 w brzmieniu:
3) statkw powietrznych, o ktrych mowa w ust. 1 pkt 1, przepisw
wydanych na podstawie art. 119 ustawy w celu realizacji ustawowych zada
w zakresie ochrony bezpieczestwa wewntrznego pastwa i jego porzdku
konstytucyjnego przez suby specjalne, o ktrych mowa w art. 11 ustawy z
dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego oraz Agencji
Wywiadu (Dz. U. z 2010 r. Nr 29, poz. 154, z pn. zm.).
Przyjcie takiego zapisu ma na celu wprowadzenie moliwoci
pozwalajcych subom odpowiedzialnym za realizacj zada zwizanych z
szeroko rozumianym bezpieczestwem pastwa na wykonywanie ich

Uwaga uwzgldniona

Uwaga nieuwzgldniona

Uwaga nieuwzgldniona
Projektowana nowelizacja obejmuje jedynie zmiany w zakresie
bezzaogowych statkw powietrznych i modeli latajcych, a
propozycja wykracza poza ten zakres.
Jednoczenie naley zauway, e zgodnie z 1 ust. 2
zmienianego rozporzdzenia jego przepisw nie stosuje si do
pastwowych statkw powietrznych innych ni wymienione w
2 ust. 1 pkt 1 lit. f, z zastrzeeniem art. 1 ust. 6 ustawy Prawo
lotnicze.

6.

7.

8.

Zacznik nr
2

Zacznik nr
2

1 pkt 1 lit.
a tiret
pierwsze
(aktualnie
1 pkt 2 lit. a
tiret
pierwsze)
projektu
rozporzdze
nia

ABW

ABW

RCL

ustawowych zada przy uyciu bezzaogowych statkw powietrznych.


Ponadto, konieczne wydaje si wprowadzenie zmian w projektowanym
zaczniku nr 2 Bezzaogowe statki powietrzne". W ocenie Agencji
Bezpieczestwa Wewntrznego w rozdziale 5 Zasady eksploatacji
bezzaogowych statkw powietrznych", zasadne jest dodanie po pkt. 5.1
kolejnego pkt. 5.la w nastpujcym brzmieniu:
5. 1a Warunkw o ktrych mowa w pkt 5.1. ppkt 1 i 2, nie stosuje si w
przypadku wykonywania lotw w celu realizacji ustawowych zada w
zakresie ochrony bezpieczestwa wewntrznego pastwa i jego porzdku
konstytucyjnego przez suby specjalne, o ktrych mowa w art. 11 ustawy z
dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego oraz Agencji
Wywiadu (Dz. U. z 2010 r. Nr 29, poz, 154, z pn. zm.).
Zaproponowane zapisy pozwol upowanionym subom na realizacj
ustawowych zada zwizanych z bezpieczestwem pastwa, przy uyciu
samolotw bezzaogowych w sposb zgodny z art. 35 ust. 1 ustawy z dnia
24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego oraz Agencji
Wywiadu, ktry stanowi, i w zwizku z wykonywaniem swoich zada
Agencje zapewniaj ochron rodkw, form i metod realizacji zada,
zgromadzonych informacji oraz wasnych obiektw i danych
identyfikujcych funkcjonariuszy tych Agencji.
Zasadne wydaje si take aby w projektowanym zaczniku nr 2, w
rozdziale 5, po pkt 5.5 dodany zosta zapis umoliwiajcy uprawnionym
subom odpowiedzialnym za ochron porzdku publicznego oraz
bezpieczestwo pastwa danie przedstawienia przez podmioty wiadczce
usugi lotnicze instrukcji operacyjnej oraz polisy OC do wgldu, na miejscu
prowadzonych dziaa.
W projekcie rozporzdzenia okrela si, jakie statki powietrzne bd
naleay do kategorii modele latajce. Jednake w 1 pkt 1 lit. a tiret
pierwsze projektu rozporzdzenia w zmienianym 2 ust. 1 pkt 1 lit. d nie
wprowadzono warunku, e bd to modele uywane wycznie w
operacjach w zasigu wzroku, podczas gdy taki warunek zamieszczono w
pkt 1.1 zacznika nr 1. W zwizku z tym okrelenie statkw powietrznych,
ktre bd naleay do kategorii modeli latajcych wymaga ponownej
analizy i uspjnienia w caym projekcie rozporzdzenia.
Analogiczna uwaga dotyczy koniecznoci uspjnienia okrelenia statkw
powietrznych w 1 pkt 2 lit. b projektu rozporzdzenia (dodawany pkt 7 w
4 ust. 1) oraz w pkt 1.1 zacznika nr 2 do rozporzdzenia.

Uwaga nieuwzgldniona
W ocenie projektodawcy art. 35 ust 2 ustawy o z dnia 24 maja
2002 r. o Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego oraz Agencji
Wywiadu (Dz. U. z 2010 r. Nr 29, poz. 154, z pn. zm.)
przyznaje tym subom odpowiednie narzdzia do realizacji
swoich zada.
Naley mie take na uwadze, e zgodnie z 1 ust. 2
zmienianego rozporzdzenia jego przepisw nie stosuje si do
pastwowych statkw powietrznych, z zastrzeeniem art. 1 ust. 6
ustawy Prawo lotnicze.

Uwaga nieuwzgldniona
Uwaga jest zdaniem projektodawcy przekroczeniem delegacji
ustawowej, na podstawie ktrej jest wydawane niniejsze
rozporzdzenie.
Ewentualne
uprawnienia
Agencji
Bezpieczestwa
Wewntrznego
wobec
operatorw
bezzaogowych statkw powietrznych mog by zawarte w
przepisach regulujcych uprawnienia tej suby.
Uwaga nieuwzgldniona
Przepis 2 ust. 1 pkt 1 lit. d i f dotyczy wyczenia zastosowania
wobec bezzaogowych statkw powietrznych o masie startowej
nie wikszej ni 150 kg uywanych wycznie w celach
rekreacyjnych lub sportowych oraz bezzaogowych statkw
powietrznych o masie startowej nie wikszej ni 25 kg
uywanych w celach innych ni rekreacyjne lub sportowe,
przepisw ustawy Prawo lotnicze o charakterze technicznym.
Wyczenie stosowania wymienionych w 2 ust. 1
rozporzdzenia przepisw ustawy Prawo lotnicze ma by

9.

1 pkt 1 lit.
a (aktualnie
1 pkt 2 lit.
a) projektu
rozporzdze
nia

RCL

10.

1 pkt 1 lit.
e (aktualnie
1 pkt 2 lit.
e) projektu
rozporzdze
nia

RCL

W projekcie rozporzdzenia posuono si rnymi okreleniami masy


startowej, przykadowo w 1 pkt 1 lit. a (w zmienianym 2 ust. 1 pkt l lit.
d) jest mowa o maksymalnej masie startowej", w zmienianym 2 ust. 1 pkt
1 lit. f uyto okrelenia masa startowa, a w 1 pkt 1 lit. c projektu
rozporzdzenia (w zmienianym 2 ust. 5) posuono si okreleniem
maksymalna masa startowa (MTOM). Naley przy tym zauway, e
zarwno ustawa upowaniajca, jak i zmieniane rozporzdzenie jednolicie
posuguj si okreleniem maksymalna masa startowa (MTOM). W
zwizku z tym naley wyjani powody zastosowania w projektowanym
rozporzdzeniu rnych, przywoanych wyej, okrele albo je ujednolici,
jeeli maj oznacza ten sam desygnat.
W 1 pkt 1 lit. e projektu rozporzdzenia (w dodawanym ust. 10) wycza
si stosowanie do okrelonych w tym przepisie statkw powietrznych art. 94
ust. 9 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze. Wskazany przepis
ustawy stanowi, e minister waciwy do spraw transportu moe, w drodze
rozporzdzenia, wprowadzi zamiast wymogu licencji wymg posiadania
wiadectwa kwalifikacji w odniesieniu do personelu lotniczego
wykonujcego czynnoci lotnicze. Zatem wyczenie stosowania tego
przepisu oznaczaoby jedynie brak moliwoci zastpienia wymogu licencji
wymogiem posiadania wiadectwa kwalifikacji. Tymczasem z uzasadnienia
do projektu rozporzdzenia wynika, e celem omawianej zmiany ma by
wyczenie obowizku posiadania wiadectwa kwalifikacji przez operatora
statku powietrznego wymienionego w tym przepisie. W zwizku z tym
projekt rozporzdzenia w 1 pkt 1 lit. e w zakresie dotyczcym

stosowane do wszystkich wymienionych powyej bezzaogowych


statkw powietrznych, bez wzgldu na to czy bd wykonyway
operacje lotnicze w zasigu czy poza zasigiem widocznoci
wzrokowej VLOS. Natomiast sposoby wykonywania lotw, ktre
okrelono w zaczniku 6 i 6a rozporzdzenia (zacznik nr 1 i 2
do projektu), wynikaj z wyczenia przepisw ustawy Prawo
lotnicze okrelonego przez brzmienie 2 ust 5 rozporzdzenia
(pkt 2 lit. c projektu) i dotycz jedynie tych bezzaogowych
statkw powietrznych, ktre wykonuj operacje lotnicze w
zasigu widocznoci wzrokowej VLOS operatora. Wobec
bezzaogowych statkw powietrznych, o ktrych mowa w 2 ust.
1 pkt 1 lit. d i f rozporzdzenia ( 1 pkt 2 lit. a tiret pierwsze i
drugie projektu), wykonujcych operacje lotnicze poza zasigiem
widocznoci wzrokowej VLOS stosuje si przepisy okrelone w
art. 126 ust. 25 ustawy Prawo lotnicze.
Uwaga uwzgldniona

Uwaga uwzgldniona

11.

12.

Uwaga
oglna

Uwaga
oglna

RCL

GIODO

dodawanego ust. 10 wymaga odpowiedniej zmiany.


Skutkiem wejcia w ycie projektowanego rozporzdzenia bdzie m.in.
zmiana zakresu stosowanych wycze przepisw ustawy z dnia 3 lipca
2002 r. - Prawo lotnicze, polegajca na stosowaniu do okrelonych statkw
powietrznych przepisw ustawy, ktre w obecnym stanie prawnym nie s do
nich stosowane, a take zmiana warunkw i wymaga dotyczcych
uywania statkw powietrznych objtych wyczeniami. W zwizku z tym
naley przeanalizowa oraz wyjani, czy projekt rozporzdzenia nie
wymaga uzupenienia o odpowiednie przepisy przejciowe, a take czy
projektowany 14-dniowy okres vacatio legis bdzie wystarczajcy do
przygotowania si do stosowania nowych przepisw.
Na wstpie naley zauway, e ustawa o ochronie danych osobowych nie
reguluje w sposb szczeglny kwestii przetwarzania danych wizualnych i
dwikowych. Zgodnie z art. 6 wyej wymienionej ustawy, za dane
osobowe uwaa si wszelkie informacje dotyczce zidentyfikowanej lub
moliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej. Osob moliw do
zidentyfikowania jest osoba, ktrej tosamo mona okreli bezporednio
lub porednio, w szczeglnoci przez powoanie si na numer
identyfikacyjny albo jeden lub kilka specyficznych czynnikw okrelajcych
jej cechy fizyczne, fizjologiczne, umysowe, ekonomiczne, kulturowe lub
spoeczne. Informacji nie uwaa si za umoliwiajc okrelenie tosamoci
osoby, jeeli wymagaoby to nadmiernych kosztw, czasu lub dziaa.
Niewtpliwie wic dane wizualne i dwikowe mona, po spenieniu
wskazanych warunkw, traktowa jako dane osobowe.
Odnoszc si do kwestii czy w przypadku urzdze rejestrujcych obraz lub
dwik dochodzi do przetwarzania danych w zbiorze, naley wskaza na
stanowisko doktryny, zgodnie z ktrym zawarto zbioru tworzy mog
dane (informacje) wyraone w rny sposb - sowem, dwikiem (...).
obrazem'' (J. Barta. P. Fajgielski, R. Markiewicz, Ochrona Danych
Osobowych. Komentarz", publ. LEX Nr 106659). Pogld ten zosta rwnie
wyraony w wyrokach Wojewdzkiego Sdu Administracyjnego w
Warszawie z dnia 9 kwietnia 2013 r. (sygn. akt II SA/Wa 211/13) oraz z
dnia 9 lipca 2014 r. (sygn. akt II SA/Wa 2393/13). Zgodnie z art. 7 pkt 1
ustawy o ochronie danych osobowych, zbir danych to kady posiadajcy
struktur zestaw danych o charakterze osobowym, dostpnych wedug
okrelonych kryteriw, niezalenie od tego, czy zestaw ten jest rozproszony
ub podzielony funkcjonalnie. To, czy w konkretnej sytuacji bdzie
dochodzio do przetwarzania danych w zbiorze, zaley zatem od tego,
spenione zostan elementy definicji z art. 7 pkt 1.

Uwaga uwzgldniona
Uzupeniono uzasadnienie projektu

Uwaga nieuwzgldniona
Modele latajce oraz inne bezzaogowe statki powietrzne oraz
mog by wykorzystywane do rejestracji dwiku i obrazu, a tym
samym przetwarzania danych osobowych w takim samym
zakresie jak wykorzystuje si inne urzdzenia, np. aparat
fotograficzny. W ocenie projektodawcy inne przepisy, przede
wszystkim ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i
prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631, z pn.
zm.) oraz ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych
osobowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1182, z pn. zm.), reguluj
kwesti udostpniania i ochrony wizerunku osb trzecich. Nie ma
uzasadnienia prawnego traktowania zdj robionych z modelu
latajcego lub innego bezzaogowego statku powietrznego inaczej
ni zdj robionych np. z platform, czy robionych na ulicy
aparatem fotograficznym. Nie ma przesanek, ktre
determinowayby
traktowanie
bezzaogowego
statku
powietrznego lub modelu latajcego inaczej ni inny przedmiot
wykorzystywany do utrwalania wizerunku czy dwiku. Ochrona
wizerunku danej osoby rozpoczyna si w momencie publikacji
takich zdj lub nagra, a t kwesti reguluje wspomniana ustawa
z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach
pokrewnych.

Naley jednak podkreli, e ustawa o ochronie danych osobowych, zgodnie


z art. 3a ust. 1 pkt 1, nie znajduje zastosowania do osb fizycznych, ktre
przetwarzaj dane wycznie w celach osobistych lub domowych. O ile
zatem pozyskiwanie danych i dalsze ich przetwarzanie realizowane jest
przez osoby fizyczne wycznie w celach prywatnych (ale ju nie w celach
wymienionych w art. 3 ust. 2) - a za takie mona ewentualnie uzna cele
rekreacyjne lub sportowe - nie jest wymagane wypenienie obowizkw
wynikajcych z przepisw ustawy o ochronie danych osobowych.
Konieczna jest przy tym cisa interpretacja przepisw wyczajcych
stosowanie ustawy o ochronie danych osobowych.
Zaniepokojenie Generalnego Inspektora wzbudza jednak szeroko okrelony
zakres zastosowania bezzaogowych statkw powietrznych (zacznik nr 2
do projektu rozporzdzenia), a mianowicie cele inne ni rekreacyjne lub
sportowe. W uzasadnieniu do projektu rozporzdzenia wskazano jedynie,
e tego rodzaju statkami powietrznymi realizowane s rnego rodzaju
prace lotnicze (usugi). Nie uregulowano rwnie kwestii dopuszczalnoci i
warunkw uywania bezzaogowych statkw powietrznych wyposaonych
w urzdzenia rejestrujce obraz lub dwik.
Jak zostao wskazane w uzasadnieniu do projektu, spektrum zastosowa
bezzaogowych statkw powietrznych jest bardzo szerokie i zrnicowane obejmuje m.in. takie usugi jak fotografowanie czy filmowanie,
patrolowanie granic, drg i autostrad, koordynacja i wsparcie akcji
ratunkowych. Jak rwnie susznie zauwaono w uzasadnieniu, z
lotnictwem bezzaogowym wi si nowe wyzwania dotyczce ochrony i
poszanowania praw obywateli.
Majc na uwadze powysze, obecne uregulowanie wydaje si zbyt nieostre,
co stwarza pole do potencjalnych naduy. Jest to tym bardziej niepokojce
ze wzgldu na fakt, i regulacja ta moe potencjalnie dotyka praw
obywateli, w szczeglnoci prawa do prywatnoci. W opinii organu do
spraw ochrony danych osobowych, wobec wielu potencjalnych moliwoci
zastosowania bezzaogowych statkw powietrznych, naley wyranie
sprecyzowa cele, do jakich miayby by wykorzystywane. Jeeli natomiast
przy ich uyciu miaoby dochodzi do rejestrowania dwiku lub obrazu, a
tym samym przetwarzania danych osobowych, konieczne byoby precyzyjne
uregulowanie zasad i celw ich przetwarzania w odpowiednich przepisach.
Wskazuj jednoczenie, i kwestie zwizane z przetwarzaniem danych
osobowych kadorazowo powinny mie podstaw w przepisach rangi
Ustawowej,
Kwesti t naley podda analizie pod wzgldem obowizujcych zasad

13.

OSR

MF

przetwarzania danych osobowych. Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 1 ustawy o


ochronie danych osobowych, dane osobowe powinny by przetwarzane
zgodnie z prawem, zbierane dla oznaczonych, zgodnych z prawem celw i
nie poddawane dalszemu przetwarzaniu niezgodnemu z tymi celami (pkt 2),
merytorycznie poprawne i adekwatne w stosunku do celw, w jakich s
przetwarzane (pkt
3) oraz przechowywane w postaci umoliwiajcej identyfikacj osb,
ktrych dotycz, nic duej ni jest to niezbdne do osignicia celu
przetwarzania (pkt 4).
Biorc pod uwag powysze, rozwizania przyjte w projekcie
rozporzdzenia nie mog by zaakceptowane przez Generalnego Inspektora
Ochrony Danych Osobowych. Wskazane byoby szczegowe okrelenie w
odpowiednich przepisach warunkw wykorzystywania bezzaogowych
statkw powietrznych wyposaonych w urzdzenia rejestrujce obraz lub
dwik do celw innych ni rekreacyjne lub sportowe, w szczeglnoci
poprzez:
- wyrane wskazanie celw, do jakich mog by wykorzystywane tego typu
statki powietrzne,
- wskazanie na podstawie jakich przepisw miaaby nastpowa rejestracja
dwiku lub obrazu, a tym samym przetwarzanie danych osobowych,
- wskazanie czasu przechowywania i krgu podmiotw majcych dostp do
nagra wykonanych za pomoc urzdze rejestrujcych.
Z uwagi na potencjalny wpyw na prawa i wolnoci obywateli, regulacja
tego rodzaju kwestii nie powinna nastpowa na poziomie rozporzdzenia.
Podkrelenia przy tym wymaga, i w polskim porzdku prawnym brak jest
przepisw regulujcych w sposb kompleksowy monitoring wizyjny. T
luk w przepisach ma wypeni ustawa o monitoringu wizyjnym, do ktrej
projekt zaoe przygotowao Ministerstwo Spraw Wewntrznych.
Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych wielokrotnie podkrela
konieczno wprowadzenia takiej regulacji (m.in. w wystpieniu
skierowanym do Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji z 24
sierpnia 2011 r.) i jest zarwno inspiratorem, jak i aktywnym uczestnikiem
trwajcych obecnie prac legislacyjnych w tym zakresie.
Zarwno w uzasadnieniu do projektu przedmiotowego rozporzdzenia jak i
w Ocenie Skutkw Regulacji - pkt 6 - Wpyw na sektor finansw
publicznych, Minister Infrastruktury i Rozwoju wskazuje na brak wpywu
projektowanej regulacji na sektor finansw publicznych. W opinii tutejszego
resortu powysze stwierdzenie budzi wtpliwoci i nie moe zosta
zaakceptowane.

Przedmiotowa nowelizacja zmienia zasady wykonywania lotw i


rozszerza zakres stosowania wycze przepisw ustawy z dnia 3
lipca 2002 r. Prawo lotnicze do wikszego spektrum
bezzaogowych statkw powietrznych jednak w stopniu, ktry nie
przeoy si na zwikszenie wydatkw lub zmniejszenie
dochodw jednostek sektora finansw publicznych.

Zmiana rozporzdzenia spowodowana jest dynamicznym rozwojem w


obszarze bezzaogowych statkw powietrznych, ktre w coraz wikszej
iloci przypadkw s wykorzystywane w lotnictwie cywilnym - wpywajc
niewtpliwie na rozwj tego sektora transportu. Biorc pod uwag
gwatowny postp technologiczny w tym obszarze, naley z du doz
prawdopodobiestwa stwierdzi, i zarwno spectrum jak i ilo zastosowa
statkw bezzaogowych bdzie nadal rosa.
Zgodnie z projektowanym rozporzdzeniem wyczone ze stosowania
niektrych przepisw ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze (Dz. U. z
2013 r. poz. 1393 oraz z 2014 r. poz. 768) (dalej: ustawa lub ustawa Prawo
lotnicze), bd m.in.:

bezzaogowe statki powietrzne o maksymalnej masie startowej nie


wikszej ni 150 kg, uywane wycznie w celach rekreacyjnych lub
sportowych, zwane dalej modelami latajcymi ( 2 ust. 1 pkt 1 lit. d);

bezzaogowe statki powietrzne o masie startowej nie wikszej ni


25 kg uywane wycznie w operacjach w zasigu wzroku operatora w
celach innych ni rekreacyjne lub sportowe ( 2 ust. 1 pkt 1 lit. i).
Tym samym przedmiotowa nowelizacja nakada obowizki, o ktrych mowa
w przepisach 2 ust. 1 rozporzdzenia z dnia 26 marca 2013 roku w sprawie
wyczenia zastosowania niektrych przepisw ustawy - Prawo lotnicze do
niektrych rodzajw statkw powietrznych oraz okrelenia warunkw i
wymaga dotyczcych uywania tych statkw (Dz. U. poz. 440 oraz z 2014
r., poz. 1288), w stosunku do pewnej grupy uytkownikw bezzaogowych
statkw powietrznych.
Wprowadzenie projektowanych przepisw skutkowa bdzie zatem m.in.
wydawaniem przez Prezesa ULC wikszej liczby decyzji administracyjnych,
o ktrych mowa w art. 34 ust. 1b ustawy Prawo lotnicze (m. in. wpisanie
statku powietrznego do rejestru statkw, zmiana danych rejestrowych).
Zwikszeniu ulegnie rwnie ilo wydawanych wiadectw czy pozwole, o
ktrych mowa w art. 45 ustawy.
Reasumujc, wydaje si, e zmiany bd skutkowa podejmowaniem wielu
czynnoci, ktre zgodnie z art. 26 a ustawy Prawo lotnicze podlegaj
obowizkowi dokonania opaty lotniczej. Zgodnie natomiast z art. 26 m ust.
2 ustawy - opata lotnicza stanowi dochd budetu pastwa.
Biorc pod uwag powysze wzgldy oraz zapisy Regulaminu Rady
Ministrw z dnia 7.9 padziernika 2013 r., przedmiotowy projekt powinien
zosta uzupeniony - w czci dotyczcej OSR o analiz jego konsekwencji
dla sektora finansw publicznych, w tym budetu pastwa i budetw
jednostek samorzdu terytorialnego - ze szczeglnym uwzgldnieniem

wysokoci wpyww z tytuu opaty lotniczej.


Powysza analiza powinna by przeprowadzona w ujciu dziesicioletnim,
co - biorc pod uwag dynamik rozwoju bezzaogowych statkw
powietrznych - wydaje si dodawa jej istotnoci w kontekcie generowania
wpyww do budetu pastwa.

You might also like