Rozdzia I

POJCIE I ROLA ANALIZY FIANSOWEJ W OCENIE DZIAALNOCI

PRZEDSIEBIORSTWA

1.1. Istota, przedmiot i zakres analizy finansowej przedsibiorstwa

Analiza jest to metoda badawcza polegajca na rozbiorze, rozoeniu okrelonej
caoci na skadniki i badaniu poszczeglnych cech, waciwoci przedmiotu 1. Analiz
stanw i procesw ekonomicznych nazywa si analiz ekonomiczn. Jest ona
instrumentem sucym do poznania rzeczywistoci gospodarczej. Analiza ekonomiczna
to rwnie metoda badania procesw gospodarczych, polegajca na rozpatrywaniu
zwizkw

najczciej

ilociowych,

zachodzcych

pomidzy

poszczeglnymi

elementami tych procesw. Moe by stosowana zarwno do badania zjawisk i

procesw

gospodarczych

zachodzcych

skali

gospodarki

(analiza

makroekonomiczna2), jak rwnie zjawisk i procesw wystpujcych w ramach

poszczeglnych jednostek gospodarczych i instytucji (analiza mikroekonomiczna 3).
Analiza ekonomiczna umoliwia stawianie diagnoz, uatwia podejmowanie decyzji, a
take

sprzyja

racjonalizacji

procesw

gospodarczych,

zarwno

skali

makroekonomicznej, jak i mikroekonomicznej.

Wyniki analizy ekonomicznej stanowi podstaw weryfikacji decyzji podjtych
w przeszoci oraz ustalenie zamierze na teraz i na przyszo. Przez wiele lat analiza
ekonomiczna przeksztacaa si w odrbn dyscyplin naukow. Jest cile powizana z
wieloma dyscyplinami naukowymi takimi jak:
1 Z. Leszczyski, A. Skowronek Mielczarek, Analiza ekonomiczno
finansowa firmy, Difin, Warszawa 2000, s.13.
2 Pojcie analiza makroekonomiczna obejmuje badanie i ocen wielkoci
ekonomicznych i zagregowanych, a wic ujmowanych dla caej gospodarki.
3 Pojcie analiza mikroekonomiczna dotyczy badania i oceny dziaalnoci
podmiotwgospodarczych, jak przedsibiorstwo, gospodarstwo domowe czy pojedyncze osoby.

takich

statystyka,
rachunkowo,
finanse,
marketing,
matematyka,
planowanie,
technologia.

Jest ona zatem nie tylko dyscyplin naukow, ale i dziaaniami praktycznymi.
Stale wzrasta przydatno oraz atrakcyjno analizy ekonomicznej w procesach
zarzdzania

przedsibiorstwem,

bowiem

czy

ona

teraniejsz

dziaalno

ilustrujcej

dziaalno

przedsibiorstwa z jego przyszymi rezultatami.

Celem przeprowadzenia analizy ekonomicznej jest4:

sporzdzanie

przedsibiorstwa oraz pozwalajcej na ocen uzyskiwanych wynikw,

wykrycie i ustalenie czynnikw majcych wpyw na realizacj podjtych

przedsiwzi gospodarczych,
okrelenie przewidywanych wynikw na podstawie informacji o stanie

charakterystyki

liczbowej

czynnikw wytwrczych, jakimi dysponuje przedsibiorstwo oraz o

zmianach w jego otoczeniu,

podejmowanie
decyzji
zarzdczych,

sucych

podnoszeniu

efektywnoci dziaania przedsibiorstwa i jego rozwoju.

Ze wzgldu na du rnorodno zagadnie wchodzcych w zakres bada
analitycznych przyjmuje si najczciej podzia analizy ekonomicznej, zwany rwnie
klasycznym na dwa zasadnicze dziay 5:
1) analiz techniczno ekonomiczn,
2) analiz finansow.
Analiza techniczno ekonomiczna skupia si na ocenie rzeczowych i
osobowych aspektw funkcjonowania przedsibiorstwa. Ocenia ona poszczeglne
odcinki dziaalnoci gospodarczej przedsibiorstwa. Analizie poddaje si ilo, jako i
struktur dziaalnoci wytwrczej, stopie nowoczesnoci wytwarzania, wyposaenie w
majtek trway, proces zaopatrzenia w surowce i materiay, magazynowanie,
4 Leszczyski, A. Skowronek Mielczarek, Analiza ekonomiczno finansowa
firmy, Difin, Warszawa 2000, s.13.
5 T. Waniewski, Analiza finansowa w przedsibiorstwie, Fundacja Rozwoju
Rachunkowoci w Polsce, Warszawa 1997, s.15.
2

gospodarowanie zatrudnieniem, itp. Analiz stopnia wykorzystania poszczeglnych

czynnikw wytwrczych przeprowadza si z punktu widzenia ich wpywu na wyniki
finansowe przedsibiorstwa.
Analiza finansowa zajmuje si natomiast wielkociami ekonomicznymi w ujciu
pieninym, w tym stanem majtkowo kapitaowym, wynikiem finansowym oraz
ogln sytuacj finansow przedsibiorstwa. Dotyczy ona caoksztatu finansowych
aspektw dziaalnoci przedsibiorstwa. Z tego powodu trudny jest do precyzyjnego
okrelenia obszar tej analizy. Zagadnienia nalece do analizy finansowej to:

wstpna i rozwinita analiza sprawozda finansowych (bilansu, rachunku

wynikw, rachunku przepyww pieninych),

analiza wskanikowa,
wynik finansowy i czynniki go ksztatujce,
koszty dziaalnoci,
dochody ze sprzeday,
pynno,
kapita obrotowy,
ocena procesw inwestycyjnych,
rda finansowania.

Przedmiot i zakres analizy finansowej w gospodarce rynkowej nie ma charakteru

jednolitego, gdy zaley to od:

rentowno,
szczegowoci danych,
moliwoci pozyskania informacji,
podmiotu oceniajcego

Przedmiotem analizy finansowej w przedsibiorstwie jest jego dziaalno

gospodarcza oparta na angaowanych zasobach majtkowo kapitaowych i
osobowych. W gospodarce rynkowej celem tej dziaalnoci jest nade wszystko
przysporzenie wacicielom przyrostu kapitaw wasnych przez osiganie zyskw, a
porednio zwikszanie wartoci firmy6.
W dziaalnoci gospodarczej kadego przedsibiorstwa powinna by stosowana
zasada racjonalnego gospodarowania7. Istot tej zasady jest zapewnienie takiego
6 L. Bednarski, Analiza Finansowa w przedsibiorstwie, PWE, Warszawa 2001,
s. 9.
7 L. Bednarski, Analiza Finansowa w przedsibiorstwie, PWE, Warszawa 2001,
s. 9.
3

gospodarowania, aby przy danym nakadzie rodkw otrzyma maksymalny stopie

realizacji celu, albo przy danym stopniu realizacji celu uy minimalnego nakadu
rodkw.
Przypatrujc si przedmiotowi analizy finansowej w przedsibiorstwie jako
zoonej caoci, wyrni moemy dwa podstawowe jego elementy8:
1) wyniki finansowe,
2) stan finansowy
Wyniki finansowe s ujciem dynamicznym i ustalane s za pewien okres jako
suma wynikw narastajcych w cigu miesica, kwartau lub roku. Wyniki finansowe to
zyski lub straty ujte w wielkociach brutto lub netto. Wpywaj na nie:

przychody ze sprzeday,
koszty wasne,
rozliczenia w formie podatkw,
dotacje,
dywidendy, itp.

Efekty finansowe s okrelane przez wskaniki rentownoci jako relacje wyniku

finansowego do obrotu, zaangaowanych zasobw osobowych, majtkowych lub
kapitaowych.
Osignity wynik finansowy prowadzi do dodatnich lub ujemnych zmian stanu
finansowego przedsibiorstwa. Jest to cisa zaleno statystycznego i dynamicznego
ujcia przedmiotu analizy.
Natomiast stan finansowy jest ujciem statycznym przedmiotu analizy. Ustala
si go na okrelony moment. W jego skad wchodz:

stan wyposaenia przedsibiorstwa w skadniki majtku trwaego i

obrotowego,
rodki zaangaowane w inwestycje i wartoci niematerialne,
finansowe pokrycie tych skadnikw z kapitaw wasnych lub obcych.

Wie si to z ksztatowaniem pozycji finansowej przedsibiorstwa, jego

zdolnoci patnicz i kredytow, efektywnym lokowaniem rodkw pieninych, w
tym zagospodarowaniem osignitych nadwyek finansowych.

8 L. Bednarski, Analiza Finansowa w przedsibiorstwie, PWE, Warszawa 2001,

s. 10.
4

1.2. Rodzaje sporzdzanych analiz

Analiz ekonomiczn jak rwnie finansow moemy podzieli wedug rnego
rodzaju kryteriw. Kryteria te to midzy innymi9:

przeznaczenie analizy,
czas, ktrego dotycz,
zastosowane metody badawcze,
szczegowo opracowa.

Zaczynajc od pierwszego kryterium, czyli przeznaczenia analizy moemy

wyrni:

analiz zewntrzn,
analiz wewntrzn.

Analiz zewntrzn sporzdza si dla osb i instytucji z poza przedsibiorstwa

zwykle w ukadzie rocznym. Wykonywana jest w sposb kompleksowy. Dostosowana
jest do potrzeb szeroko rozumianego otoczenia przedsibiorstwa.
Analiza ta moe by przeznaczona dla:

bankw w zwizku z ubieganiem si o kredyt,

udziaowcw i akcjonariuszy,
ubezpieczycieli,
wacicieli i inwestorw w procesie prywatyzacji przedsibiorstwa
pastwowego oraz innych odbiorcw z jego otoczenia.

Natomiast analiza wewntrzna zajmuje si uwzgldnieniem potrzeb decyzyjnych

kierownictwa i innych szczebli zarzdzania w przedsibiorstwie. Analiza wewntrzna
jest wykonywana w sposb bardziej szczegowy i zajmuje si wybranymi obszarami
dziaalnoci przedsibiorstwa. Zawiera ona analiz podstawowych sprawozda
finansowych bilansu i rachunku wynikw oraz ocen kondycji finansowej i czynnikw
j determinujcych10.
Kolejne kryterium, ktre przedstawi to czas, ktrego dotycz analizy:
9 M. Sierpiska, T. Jachna, Ocena przedsibiorstwa wedug standardw
wiatowych, PWN, Warszawa 2000
10 M. Sierpiska, T. Jachna, Ocena przedsibiorstwa wedug standardw
wiatowych, PWN, Warszawa 2000, s. 16.
5

analiza retrospektywna,
analiza bieca,
analiza prospektywna.

Przedmiotem analizy retrospektywnej s zjawiska i procesy, ktre dziay si w

przeszoci. Polega ona na ocenie racjonalnoci minionych dziaa gospodarczych oraz
weryfikacji susznoci podjtych wczeniej decyzji. Wyznacz punkt wyjcia dla
przyszych zamierze.
Analiza bieca zwana take operatywn zajmuje si wybranym wskim
odcinkiem dziaalnoci przedsibiorstwa. Moe rwnie sta si przedmiotem
wnikliwego i szczegowego badania. Ma na celu teraniejsz ocen zada. Analiz
biec prowadzi si w trakcie realizacji okrelonych zada i procesw11.
Analiza prospektywna skierowana jest na przyszo. Posuguje si ona
rachunkiem ekonomicznym, traktowanym jako sposb wyboru najlepszych rozwiza
ze zbioru rnych wariantw.
Ze wzgldu na przyjt metod bada rozrnia si12:

analiz funkcjonaln,
analiz kompleksow,
analiz decyzyjn.

Analiza funkcjonalna polega na badaniu dziaalnoci przedsibiorstwa w

podziale na czci planu techniczno ekonomicznego oraz na dziay sprawozdawczoci
rzeczowej i finansowej lub poszczeglnych funkcji czy sub13. Szybkie i kompleksowe
opracowanie tej analizy, w pewnym stopniu zmniejsza moliwo dostrzeenia
niedoskonaoci. Analiz funkcjonaln przeprowadza jednoczenie wiele osb, co
umoliwia skrcenie czasu jej wykonywania.
Analiza kompleksowa zajmuje si caociowym badaniem danego przedmiotu
lub podmiotu. Dostarcza informacji o zjawiskach gospodarczych, ktre przedstawione
s za pomoc wskanikw oraz zalenoci, jakie wystpuj pomidzy nimi.
11 J. Duraj, Analiza ekonomiczna przedsibiorstwa, PWE, Warszawa 1993, s.
14.
12 M. Sierpiska, T. Jachna, Ocena przedsibiorstwa wedug standardw
wiatowych, PWN, Warszawa 2000, s. 15.
13 J. Duraj, Analiza ekonomiczna przedsibiorstwa, PWE, Warszawa 1993, s.
15.
6

Analiza decyzyjna nastawiona jest gwnie na problemowe i szczegowe

badania. Polega na grupowaniu zjawisk dotyczcych okrelonej decyzji. Przy tej
analizie bardzo wana jest znajomo nowoczesnych technik obliczeniowych.
Ostatni podzia analizy to podzia ze wzgldu na stopie szczegowoci bada.
Wyrniamy:

analiz ogln,
analiz szczegow.

Analiza oglna dotyczy oceny caoksztatu dziaalnoci przedsibiorstwa i do

badania

wykorzystuje

wsk

grup

odpowiednio

dobranych

wskanikw

syntetycznych. Jest ona przydatna szczeglnie do oglnej oceny dziaalnoci

przedsibiorstwa, poniewa brak w niej bada wzajemnych zalenoci wystpujcych
midzy zjawiskami gospodarczymi. Analiza oglna moe obejmowa badanie poziomu
i dynamiki rentownoci sprzeday oraz udziau przedsibiorstwa na danym rynku.
Analiza szczegowa zajmuje si badaniem okrelonego problemu dziaalnoci
przedsibiorstwa w sposb dokadny i szczegowy za pomoc wskanikw
umoliwiajcych dostrzeenie zalenoci przyczynowo skutkowych miedzy badanymi
zjawiskami. Przykadem tej analizy moe by ocena wpywu zmian stawek amortyzacji
na produktywno rodkw trwaych.

1.3. rda informacji wykorzystywanych do oceny finansowej

Wyniki analizy finansowej uzalenione s w duym stopniu od materiaw
rdowych.
Moemy wyszczeglni trzy podstawowe grupy informacji wykorzystywanych
dla potrzeb analizy finansowej14:
1.

2.

Ze wzgldu na rda pozyskania:

wewntrzne zawierajce dane o przedsibiorstwie,
zewntrzne informujce o otoczeniu przedsibiorstwa.
Ze wzgldu na sposb uzyskania:
pierwotne nieprzetworzone, gromadzone dla okrelonych problemw

decyzyjnych,
wtrne przetworzone, opracowane przez innych.

14 Z. Leszczyski, A. Skowronek Mielczarek, Analiza ekonomiczno

finansowa firmy, Difin, Warszawa 2000, s. 19
7

3. Ze wzgldu na charakter podejmowania decyzji:

operacyjne dla rutynowych i powtarzajcych si problemw,
strategiczne dla podejmowania decyzji o duszym ni operatywny
horyzoncie czasowym
Do podstawowych rde oceny przyszej i biecej sytuacji finansowej
przedsibiorstwa wymagane s raporty finansowe w postaci:

rachunku zyskw i strat,

bilansu firmy,
sprawozdania z przepywu rodkw pieninych.

Do pozostaych sprawozda finansowych potrzebnych do oceny finansowej

przedsibiorstwa naley:

pozostaa sprawozdawczo sporzdzana gwnie na rzecz GUS (np. o

stanie i ruchu rodkw trwaych).

ksigi rachunkowe przedsibiorstwa, szczeglnie zestawienia obrotw i

sald na kontach syntetycznych

dokumenty
dotyczce
rnych

przedsibiorstwa
owiadczenia podatkowe, sprawozdania i wnioski pokontrolne, wyniki

inwentaryzacji,
plany gospodarcze

wykonywane wczeniej biece analizy odcinkowe i okresowe,

rozmowy i dyskusje z przedstawicielami kadry kierowniczej,

przedsibiorstw,

obszarw

ich

funkcjonowania

programy

rozwojowe,

informacje zewntrzne dotyczce otoczenia przedsibiorstwa pochodzce ze

rde: GUS i WUS, publikacje w prasie fachowej, wyniki prowadzonej analizy rynku,
itp.15
Bardzo wany jest dobr i weryfikacja materiaw rdowych, poniewa s
jednymi z podstawowych elementw mwicych o jakoci przeprowadzonej analizy.
Zy i niekompletny dobr materiaw moe sta si przyczyn bdnych ustale, co
moe spowodowa podjcie nieskutecznego dziaania.
Informacje do sporzdzania analizy powinny dotyczy kilku okresw, poniewa
wtedy bdzie zachowany warunek porwnawczy badanych zjawisk oraz bdzie istniaa
moliwo okrelenia tendencji rozwoju poszczeglnych zjawisk.

15 Z. Leszczyski, A. Skowronek-Mielczarek, Analiza ekonomiczno

finansowa firmy, Difin, Warszawa 2000, s. 20.
8

1.3.1 Rachunek zyskw i strat

Gwnym celem rachunku zysku i strat jest zestawienie poszczeglnych
rodzajw przychodw uzyskiwanych przez osob prawn wedug rde ich
powstawania oraz elementw skadajcych si na koszty uzyskania przychodw, strat
zwizanych z prowadzeniem dziaalnoci, a take obcie podatkowych. Kocowym
rezultatem przeprowadzonego rachunku zyskw i strat jest ujawnienie zysku lub straty,
ktra wykazana jest w bilansie. Gwny nacisk w rachunku nakada si na oddzielenie
dziaalnoci gospodarczej, ktra stanowi podstaw funkcjonowania przedsibiorstwa od
sytuacji wyjtkowych, nadzwyczajnych a take w duej mierze niezalene od samego
przedsibiorstwa. W ramach dziaalnoci gospodarczej naley rozgraniczy dziaalno
operacyjn i finansow. Podstaw takiego rozgraniczenia dziaalnoci gospodarczej jest
rnorodno form powiza osoby prawnej z otaczajcym go rynkiem. Dziaalno
operacyjna wie przedsibiorstwo z rynkami dbr materialnych i czynnikw produkcji
natomiast dziaalno finansowa z rynkiem finansowym. U podstaw dziaalnoci
operacyjnej le procesy gospodarcze, ktre s podstaw dziaa powoanych do tego
celu przedsibiorstw. Jej rezultatem jest sprzeda towarw, produktw usug i
materiaw.
Podstawowa dziaalno operacyjna ma charakter cigy, powtarzalny w czasie i
w okrelonych cyklach produkcji i sprzeday. Natomiast pozostaa dziaalno
operacyjna charakteryzuje si dziaaniami okazjonalnymi, wystpujcymi sporadycznie
np. sprzeda majtku trwaego. Prowadzenie dziaalnoci operacyjnej wie si cile z
ponoszeniem kosztw np. materiay, surowce, energia, wynagrodzenia, amortyzacja
oraz koszty sprzeday.
Dziaalno finansowa skupia si na kreowaniu przychodw oraz kosztw z
tytuu pozyskiwania oraz posiadania kapitau w tym odsetki od kredytw, obligacji,
udziay, akcje oraz udzielnie poyczek, ktre winny by zaliczone w dziaalno
inwestycyjn. Dziaalno inwestycyjna nie znajduje odzwierciedlenia w rachunku
zyskw i strat. W rachunku zyskw i strat wykazuje si zarwno zyski i straty
nadzwyczajne jak i obcienia podatkowe tj. wiadczenia przedsibiorstwa na rzecz
podmiotw prawa publicznego. Oprcz podatkw obligatoryjnych wystpuj take inne
9

obcienia wyniku finansowego tj. koszty i straty nie uznawane dla celw
podatkowych.
W konstrukcji rachunku mona wyrni trzy szczeble tworzenia wyniku
finansowego tj. eksploatacyjny (tzw. operacyjny), finansowy, a take nadzwyczajny.
Suma wyniku eksploatacyjnego oraz finansowego jest rezultatem dziaalnoci
gospodarczej osoby prawnej. Punktem wyjcia w rachunku jest przychd ze sprzeday
(tj. praktyczny przychd netto ze sprzeday bez uwzgldnienia podatkw od wartoci
dodanej, akcyzowego czy te zryczatowanego) natomiast kocowym rezultatem jest
wynik finansowy netto. Zadaniem rachunku zysku i strat jest wykazanie, w jakim
stopniu wynik finansowy jest zaleny od dziaalnoci operacyjnej, a w jakim
warunkowany jest przez przychody i koszty finansowe, sytuacje nadzwyczajne oraz
obcienia podatkiem dochodowym.
W oparciu o ustaw o rachunkowoci wykazuje si dwa sposoby prezentacji
rachunku zysku i strat : dwustronny (scalony) oraz szeregowy (acuchowy). W
rachunku dwustronnym oddzielnie wskazuje si koszty (po lewej stronie zestawienia) i
oddzielnie przychody (po prawej stronie). Natomiast w rachunku szeregowym
przychody i koszty uporzdkowane s kolejno w jednym cigu.
Uzyskiwanie dodatniego wyniku ze sprzeday przez osob prawn oznacza
pozytywn rentowno podstawowej dziaalnoci operacyjnej, produkty wytwarzane
przez przedsibiorstwo znajduj nabywcw, a ono posiada okrelon pozycj na rynku.
Wypracowanie zysku netto przez przedsibiorstwo wskazuje, i jest ono
rentowne przy uwzgldnieniu innych poza podstawow dziaalnoci operacyjn
czynnikw takich jak: pozostaa dziaalno operacyjna, przychody i koszty finansowe,
straty i zyski nadzwyczajne, podatek dochodowy a take inne obligatoryjne obcienia
wyniku finansowego. Informacja o osignitym zysku netto jest bardzo wan
informacj dla wacicieli oraz inwestorw, poniewa stanowi ona podstaw do
okrelenia stopy zwrotu z kapitau, a take wskazuje na moliwoci wypaty dywidend.
Rachunek zyskw i strat moe by sporzdzony w wersji porwnawczej lub
kalkulacyjnej. Wersja porwnawcza rni si od wersji kalkulacyjnej odmiennym
sposobem rozliczenia kosztw dziaalnoci operacyjnej tj. traktuje koszty dziaalnoci
operacyjnej jak jedn zbiorow pozycj, w ktrej wyodrbnia si poszczeglne rodzaje
kosztw w ukadzie rodzajowym np. warto sprzedanych towarw i materiaw, koszty
zuycia usug obcych, surowcw, materiaw, amortyzacji oraz wynagrodze.
Natomiast w rachunku kalkulacyjnym koszty zwizane z podstawow dziaalnoci
10

operacyjn podlegaj rozdzieleniu na koszty sprzedanych towarw i produktw, koszty

sprzeday i koszty oglnego zarzdu.
W praktyce rachunek zyskw i strat jest uzupeniany o dane dotyczce podziau
zysku netto lub te sposobu pokrycia straty netto. Cz firm sporzdza te
sprawozdanie z podziau zysku, ktre jest wykorzystywane przy zatwierdzaniu
sprawozda finansowych i podejmowaniu decyzji o podziale zysku.
Tabela 1 Ukad rachunku zyskw i strat w wariancie porwnawczym (Wersja I)

KOSZTY I STRATY
A. Koszty dziaalnoci operacyjnej
I.
Warto sprzedanych towarw i
materiaw
II.
Zuycie materiaw i energii
III.
Usugi obce
IV. Podatki i opaty
V. Wynagrodzenia
VI.
wiadczenia
na
rzecz
pracownikw
VII.
Amortyzacja
VIII.
Pozostae
B. Zysk ze sprzeday
C. Pozostae koszty operacyjne
I.
I.
Warto sprzedanych skadnikw
majtku trwaego
II.
II.
Pozostae koszty operacyjne
III.
D. Zysk na dziaalnoci operacyjnej
E. Koszty finansowe
I.
Odpisy
aktualizujce
wartoI.
finansowego majtku trwaego orazII.
krtkoterminowych
papierw
III.
wartociowych
Odsetki do zapacenia
Pozostae
F. Zysk brutto na dziaalnoci
Gospodarczej
G. Straty nadzwyczajne
H. Zysk brutto
I. Obowizkowe obcienia wyniku
finansowego
I.
Podatek dochodowy
II.
Inne obowizkowe obcienia
J. Zysk netto

PRZYCHODY I ZYSKI
A. Przychody ze sprzeday i zrwnane z
nimi
I.
Przychd ze sprzeday produktw
II.
Zmiana
stanu
produktw
(zwikszenie warto dodatnia
zmniejszenie warto ujemna)
III.
Przychd ze sprzeday towarw i
materiaw
IV. Koszt wytworzenia wiadcze na
wasne potrzeby jednostki
B. Strata ze sprzeday
C. Pozostae przychody operacyjne
Przychody ze sprzeda skadnikw
majtku trwaego
Dotacje
Pozostae przychody operacyjne
D. Strata na dziaalnoci operacyjnej
E. Przychody finansowe
Dywidendy z tytuu udziaw
Odsetki uzyskane
Pozostae
F. Strata brutto na dziaalnoci
gospodarczej
G. Zyski nadzwyczajne
H. Strata brutto
I. Strata netto

rdo: Opracowanie wasne na podstawie Z. Koaczyk, Rachunkowo przedsibiorstw, Wyd. eMPi2 Pozna
1997, s. 97.

11

Tabela 2 Ukad rachunku zyskw i strat w wariancie porwnawczym (Wersja II)

WYSZCZEGLNIENIE

ROK
UBIEGY

ROK
SPRAWOZ
DAWCZY

A. Przychody ze sprzeday i zrwnane z nimi

I. Przychd ze sprzeday produktw
II. Zmiana stanu produktw
III. Przychd ze sprzeday towarw i materiaw
IV. Koszt wytworzenia wiadcze na wasne potrzeby
Jednostki
B. Koszty dziaalnoci operacyjnej
I. Warto sprzedanych towarw i materiaw
II. Zuycie materiaw i energii
III. Usugi obce
IV. Podatki i opaty
V. Wynagrodzenia
VI. wiadczenia na rzecz pracownikw
VII. Amortyzacja
VIII. Pozostae
C. Zysk (strata) ze sprzeday (AB)
D. Pozostae przychody operacyjne
I. Przychody ze sprzeday skadnikw majtku trwaego
II. Dotacje
III. Pozostae przychody operacyjne
E. Pozostae koszty operacyjne
I. Warto sprzedanych skadnikw majtku trwaego
II. Pozostae koszty operacyjne
F. Zysk (strata) na dziaalnoci operacyjnej (C+DE)
G. Przychody finansowe
I. Dywidendy z tytuu udziaw
II. Odsetki uzyskane
III. Pozostae
H. Koszty finansowe
I. Odpisy aktualizujce warto finansowego majtku
trwaego oraz krtkoterminowych papierw
wartociowych
III II. Odsetki do zapacenia
IV III. Pozostae
I. Zysk (strata) brutto na dziaalnoci gospodarczej
(F+G-H)
J. Zyski nadzwyczajne
K. Straty nadzwyczajne
L. Zysk (strata) brutto (I+J-K)
M. Obowizkowe obcienia wyniku finansowego
V I. Podatek dochodowy
VI II. Pozostae obowizkowe obcienia
12

N. Zysk (strata) netto (L-M)

1.3.2 Bilans
Bilans przedsibiorstwa jest sprawozdaniem statystycznym, ktre zawiera
poszczeglne skadniki majtku przedsibiorstwa oraz rda jego finansowania.
Sporzdzany jest na okrelony dzie (zwany moment bilansowym), przedstawia, wic
stan zasobw bdcych w posiadaniu firmy. Uznany on zosta jako podstawowe
sprawozdanie finansowe.
Za szczegln cech bilansu mona uzna, e wykazany stan kocowy staje si
rwnoczenie stanem pocztkowym w bilansie otwarcia w nastpnym okresie
obrachunkowym. Ukad bilans prezentuje tabela 3:
AKTYWA
A. Majtek trway
I. Wartoci niematerialne i prawne
1. Koszty organizacji poniesione przy
zaoeniu lub pniejszym rozszerzeniu
spki akcyjnej
2. Koszty prac rozwojowych
3. Warto firmy
4. Inne wartoci niematerialne i prawne
5. Zaliczki na poczet wartoci
niematerialnych i prawnych
II. Rzeczowy majtek trway
1. Grunty wasne
2. Budynki i budowle
3. Urzdzenia techniczne i maszyny
4. rodki transportu
5. Pozostae rodki trwae
6. Inwestycje rozpoczte
XXVII 7. Zaliczki na poczet
inwestycji
XXVIII III. Finansowy majtek trway
1. Udziay i akcje
2. Papiery wartociowe
3. Udzielone poyczki dugoterminowe
4. Inne skadniki majtku trwaego
IV. Nalenoci dugoterminowe

PASYWA
A. Kapita (fundusz) wasny
I. Kapita (fundusz) podstawowy
II. Nalene, lecz nie wniesione wkady na
poczet kapitau podstawowego (wielko
ujemna)
III. Kapita (fundusz) zapasowy
1. Ze sprzeday akcji powyej ich
wartoci nominalnej
2. Tworzony ustawowo
3. Tworzony zgodnie ze statutem lub
umow
4. Z dopat wsplnikw
5. Inny
IV. Kapita (fundusz) rezerwowy z
aktualizacji wyceny
V. Pozostae kapitay (fundusze)
rezerwowe
VI. Nie podzielony wynik z lat ubiegych
1. Zysk (wielko dodatnia)
2. Strata (wielko ujemna)
VII. Wynik finansowy netto roku
obrotowego
1. Zysk netto (wielko dodatnia)
2. Strata netto (wielko ujemna)
3. Odpisy z wyniku finansowego

13

B. Majtek obrotowy
I. Zapasy
1. Materiay
2. Pprodukty i produkty w toku
3. Produkty gotowe
4. Towary
5. Zaliczki na poczet dostaw
II. Nalenoci i roszczenia
1. Nalenoci z tytuu dostaw i usug
2. Nalenoci z tytuu podatkw
3. Nalenoci wewntrzzakadowe
4. Pozostae nalenoci
5. Nalenoci sdowe
III. Papiery wartociowe przeznaczone do
obrotu
1. Udziay lub akcje wasne do zbycia
2. Inne papiery wartociowe
IV. rodki pienine
1. rodki pienine w kasie
2. rodki pienine w banku
3. Inne rodki pienine (weksle, czeki)
C. Rozliczenia midzyokresowe
1.Czynne rozliczenia midzyokresowe
2. Inne rozliczenia midzyokresowe

SUMA AKTYWW

biecego roku obrotowego

B. Rezerwy
1. Rezerwy na podatek dochodowy
2. Pozostae rezerwy
C. Zobowizania dugoterminowe
1. Dugoterminowe poyczki, obligacje i
inne papiery wartociowe
2. Dugoterminowe kredyty bankowe
3. Pozostae zobowizania
dugoterminowe
D. Zobowizania krtkoterminowe i
fundusze specjalne
I. Zobowizania krtkoterminowe
1. Poyczki, obligacje i papiery
wartociowe
2. Kredyty bankowe
3. Zaliczki otrzymane na poczet dostaw
4. Zobowizania z tytuu dostaw
5. Zobowizania wekslowe
6. Zobowizania z tytuu podatkw, ce,
ubezpiecze spoecznych
7.Zobowizania z tytuu wynagrodze
8.Zobowizania wewntrzzakadowe
9. Pozostae zobowizania
krtkoterminowe
II. Fundusze specjalne
E. Rozliczenia midzyokresowe i
przychody przyszych okresw
1. Bierne rozliczenia midzyokresowe
2. Przychody przyszych okresw
SUMA PASYWW

W polskiej praktyce ksigowej majtek przedsibiorstwa przyjto nazywa

aktywami, a rda finansowania tego majtku pasywami. Aktywa wykazane s po
lewej stronie bilansu natomiast pasywa, po jego prawej stronie. Zarwno strona
aktyww jak i pasyww s uporzdkowane w pewien sposb, aktywa wedug stopnia
pynnoci, tzn. moliwoci zamiany poszczeglnych skadnikw majtku na rodki
pienine, pasywa wedug terminu wymagalnoci. System podwjnego zapisu
ksigowego, na ktrym opiera si konta, sprawia, e dla kadego skadnika pasyww,
tworzy si korespondujcy z nim skadnik aktyww16.

16 J. Ellis, D. Williams, Strategia przedsibiorstwa a analiza finansowa,

Fundacja Rozwoju Rachunkowoci w Polsce, Warszawa 1997, s. 162.
14

Aktywa to rnego rodzaju skadniki majtkowe, rnice si midzy sob

postaci, cechami fizycznymi i uytkowymi, okresem eksploatacji i stopniem zuycia.
Zasb majtku zaley od charakteru i rozmiarw dziaalnoci podmiotu gospodarczego.
W aktywach figuruj skadniki majtku, ktre przedstawiaj warto gospodarcz17.
Natomiast pasywa s to zobowizania spki wobec wacicieli, ktrzy
zainwestowali w t spk pienidze kupujc jej akcje oraz wobec jej wierzycieli.
Udzielaj one odpowiedzi na pytanie: kto, w jakim charakterze i w jakiej wysokoci ma
prawo do majtku firmy. Pasywa to kapita wasny i obcy.

1.3.3 Rachunek przepyww pieninych

Sprawozdanie

przepywu

rodkw

pieninych

jest

obowizkowym

dokumentem finansowym sporzdzanym od roku 1995 w tych firmach, ktre maj

obowizek badania i ogaszania sprawozda finansowych. Obowizek ten dotyczy
bankw, ubezpieczycieli, spek akcyjnych oraz pozostaych jednostek, ktre w
poprzedzajcym roku obrotowym, za ktry sporzdzono sprawozdanie finansowe,
osigny lub przekroczyy granic dwch z trzech nastpujcych wielkoci19:

rednioroczne zatrudnienie 50 osb,

suma bilansowa 1 mln EURO,
przychd netto ze sprzeday towarw i produktw oraz operacji
finansowych, 3 mln EURO.

Pozostae firmy nie s zobowizane do sporzdzania tego dokumentu, cho

mog to zrobi na wasne potrzeby.
Omawiane sprawozdanie odzwierciedla przepywy gotwkowe w trzech
podstawowych obszarach dziaalnoci przedsibiorstwa, tj. obszarze:

operacyjnym,
inwestycyjnym,
finansowym.

Celem opracowania analizy sprawozda z przepywu rodkw pieninych jest

peniejsza charakterystyka sytuacji finansowej, a szczeglnie zyskownoci i zdolnoci
patniczej. Bilans oraz rachunek zyskw i strat nie zawsze odzwierciedlaj realne
17 A. Malewicz, Rachunkowo i finanse, Polska Fundacja Promocji Kadr,
Bytom 1999, s. 27.
15

przepywy gotwki, natomiast rachunek przepyww rodkw pieninych pokazuje

efekty funkcjonowania przedsibiorstwa wanie bazujce na kreniu pienidza w
firmie, na zmianach zasobw gotwkowych bdcych w jej dyspozycji.
Sprawozdanie z przepywu rodkw pieninych zawiera informacje jakociowo
rne od zawartych w bilansie oraz rachunku wynikw. S to przede wszystkim
wartoci pienine, odzwierciedlajce wpywy i wypywy gotwki z przedsibiorstwa,
co daje nam obraz finansowy firmy.
Zestawienie przepywu rodkw pieninych sporzdza si o rnym horyzoncie
czasowym:

miesicznym,
kwartalnym,
procznym,
rocznym.

Sprawozdanie to udziela nam odpowiedzi na kilka wanych pyta z zakresu

zarzdzania finansami firmy. A mianowicie:

jakie obszary dziaalnoci generuj najwicej rodkw pieninych, a

jakie je najbardziej wchaniaj ?

czy dziaalno finansowa jest w drodze podwyszenia kapitaw
wasnych, czy te zacignicia kredytw i poyczek ?

Ukad sprawozdanie z przepywu rodkw pieninych przedstawia ponisza

tabela 4:
WYSZCZEGLNIENIE
A. Przepywy rodkw pieninych z dziaalnoci operacyjnej
I. Wynik finansowy netto (zysk strata)
II. Korekty o pozycje:
1. Amortyzacja
2. Zyski (straty) z tytuu rnic kursowych
3. Odsetki i dywidendy otrzymane i zapacone
4. Rezerwy z nalenoci
5. Inne rezerwy
6. Podatek dochodowy od zysku brutto
7. Podatek dochodowy zapacony
8. Wynik na sprzeday i likwidacji skadnikw dziaalnoci inwestycyjnej
9. Zmiana stanu zapasw
10. Zmiana stanu nalenoci i roszcze
11. Zmiana stanu zobowiza krtkoterminowych
12. Zmiana stanu rozlicze midzyokresowych
13. Zmiana stanu przychodw przyszych okresw
14. Pozostae pozycje

KWOTA

16

III. rodki pienine netto z dziaalnoci operacyjnej (I +/- II)

B. Przepywy rodkw pieninych z dziaalnoci inwestycyjnej
I. Nabycie (sprzeda) wartoci niematerialnych i prawnych
II. Nabycie (sprzeda) skadnikw rzeczowego majtku trwaego
III. Nabycie (sprzeda) akcji i udziaw w jednostkach zalenych
IV. Nabycie (sprzeda) akcji i udziaw w jednostkach
stowarzyszeniowych
V. Nabycie (sprzeda) innych akcji, udziaw i papierw wartociowych
VI. Udzielone (zwrcone) poyczki
VII. Otrzymane (zwrcone) dywidendy
VIII. Otrzymane (zwrcone) odsetki
IX. Pozostae pozycje
X. rodki pienine netto z dziaalnoci inwestycyjnej
(I +/- II +/-III +/- IV +/- V +/- VI +/- VII +/- VIII +/- IX)
C. Przepywy rodkw pieninych z dziaalnoci finansowej
I. Zacignicie (spata) dugoterminowych kredytw bankowych
II. Zacignicie (spata) dugoterminowych poyczek, emisja (wykup
obligacji lub innych papierw wartociowych
III. Zacignicie (spata) krtkoterminowych kredytw bankowych
IV. Zacignicie (spata) krtkoterminowych poyczek, emisja (wykup)
obligacji lub innych papierw wartociowych
V. Patnoci dywidend i innych wypat na rzecz wacicieli
VI. Patnoci zobowiza z tytuu umw leasingu finansowego
VII. Wpywy z emisji akcji i udziaw oraz dopat do kapitau
VIII. Zapacone (zwrcone) odsetki
IX. Pozostae pozycje
X. rodki pienine netto z dziaalnoci finansowej
(I +/- II +/- III +/- IV +/- V +/- VI +/- VII +/- VIII +/- IX)
D. Zmiana stanu rodkw pieninych netto (III A +/- X B +/- X C)
E. rodki pienine na pocztek roku obrotowego
F. rodki pienine na koniec roku obrotowego (D + E)

17