ANTYK SYNTEZA EPOKI

KONFLIKT RACJI W ANTYGONIE SOFOKLESA

Antygona zostaa napisana w 440 r. p.n.e. przez Sofoklesa, nazywanego chlub teatru greckiego i zaliczanego obok
Eurypidesa i Ajschylosa do najwybitniejszych tragikw greckich.
Dramat ten zwizany jest z mitem tebaskim o Edypie - krlu Teb i ojcu Antygony i jej dwch braci: Eteoklesa i Polinejkesa.
Tragedia ta opowiada losy Antygony skazanej na mier za to, e wbrew zakazowi wadcy Kreona, pogrzebaa zwoki brata
Polinejkesa, ktry najecha miasto Teby, rzdzone wwczas przez Eteoklesa.
Konflikt racji w Antygonie jest istot konfliktu tragicznego - podstawowego elementu tragedii greckiej. Mamy wic
sytuacj bez wyjcia, swoisty impas, w ktrym kade posunicie przyblia katastrof, a wybr midzy zem i dobrem zosta
zastpiony wyborem mniejszego lub wikszego za. Gwna o konfliktu przebiega midzy Kreonem a Antygon:
Kreon
Antygona
pastwo
jednostka
mskie traktowanie wadzy - U mnie nie bdzie
kobieca delikatno i wyrozumiao
przewodzi kobieta.
rozum
wiara
mio
ad spoeczny
ad duchowy
prawo ludzkie
prawo boskie
interes pastwowy
ycie
wyrzuty sumienia
despotyzm, przemoc
formalizm
ch utrzymania autorytetu wrd poddanych
brak szacunku dla umarych
zalepienie wadz odebrao uczucie mioci

obrona jednostki
mier
spokj sumienia
wytrwao, wierno
wi z tradycj i religi
spenienie ludzkiej powinnoci
tradycyjne poszanowanie zmarych
wspkocha przyszam, nie
wspnienawidzi
pycha
pokora
Kreon przedstawiony jest nam jako bezwzgldny i surowy wadca (skojarzenia z Drakonem s cakiem odpowiednie). Jego
dewiz jest silne i rzdzone mocn rk pastwo-miasto. Pyszny wadca prawa przez siebie ustanowione uwaa za jedyne,
nadrzdne. To doprowadza go do finaowej katastrofy: mierci syna i ony. Co gorsza do koca ycia nka go maj okropne wyrzuty
sumienia.
Antygona stworzona jest przez Sofoklesa jako swoiste zaprzeczenie wadcy Teb i jego charakteru. Wierna bogom i tradycji,
pokorna, pena godnoci i wytrwaoci. To wytrwao staa si jedn z przyczyn jej zguby. Chyba kady wadca wpadby we
wcieko wiedzc, e jego prawo jest amane, z pena wiadomoci i odpowiedzialnoci. Kreon zrozumia by moe wasne
bdy, ale nie chcia okaza saboci i nie zboczy z raz wytyczonej drogi - Antygon spotkaa mier.
Konflikt racji przejawia si a do samego koca: Antygona zgina, ale odniosa zwycistwo we wasnej duszy. Kreon
zwyciy na zewntrz, ale moralnie musia czu si pokonany - mier ony i syna uwiadomia mu bezsens wasnych czynw.
Tak wic Sofokles stworzy na potrzeby wywoania silnych przey konflikt wielopaszczyznowy, a przez to wiarygodniejszy
i speniajcy podstawowy wyznacznik dzie antycznych - mimesis. Postaci, a w zasadzie ich charaktery, bdce osi konfliktu
potraktowa Sofokles w sposb wielce realistyczny, zadba o ich stron emocjonaln.
Wszystko to suy miao wywoanie u widzw reakcji katharsis - oczyszczenia - majcej w efekcie doprowadzi do
uwolnienia uczu i poczucie wewntrznego spokoju.

MIO NAJWANIEJSZYM PRZESANIEM BIBLII

Chyba adne inne dzieo literackie na wiecie nie zawiera przesania tak nasyconego mioci jak Biblia. Mio jest w tym
dziele obecna w wielu paszczyznach. Poczwszy od biblijnych przypowieci, Hymnu do mioci w. Pawa, Pieni nad
Pieniami, skoczywszy na historii Jezusa Chrystusa - znaku mioci Boga do ludzi.
Mio pojawia si ju na samym pocztku, przy stwarzaniu wiata, moe nawet przyczynia si do genesis, gdy Bg
stworzy wiat z mioci do swojego przyszego dziea, jakim by czowiek. Potem, gdy grzech rozdzieli Twrc i dzieo, tak Bg
umiowa wiat, e Syna swego jednorodzonego da, aby umar i da ycie wieczne.
Przesanie mioci kontynuuje Jezus nawoujc: Miujcie nie tylko tych, ktrzy was miuj, ale i tych, ktrzy was
nienawidz. Miujcie nieprzyjaci swoich. Nawet w godzinie mierci woa przecie Ojcze przebacz im, bo nie wiedz, co czyni
Mio na kartach Biblii to przypowieci o synu marnotrawnym i miosiernym Samarytaninie. Obie te parabole koncetruj
si wok podobnych postaw moralnych. Zarwno Samarytanina, jak i ojca marnotrawnego syna cechuje mio bliniego, i to
mio szczera, nie za faryzejska, na pokaz. Z mioci uczynione w Biblii zostay synne dwa przykazania mioci, bdce
kwintesencj biblijnego przesania:
Bdziesz miowa Pana Boga swego caym swoim sercem, ca swoj dusz i caym umysem, a bliniego swego jak
siebie samego.

Biblia poucza nas take, e mio bliniego to zarazem mio do Boga (co uczynilicie jednemu z braci moich
najmniejszych, mniecie uczynili).
Z kolei w Hymnie do mioci wyliczone s wszelkie cechy i przymioty mioci - jest to swego rodzaju przewodnik i
drogowskaz w drodze do mioci prawdziwej.
Hymn do mioci
Gdybym mwi jzykami ludzi i aniow,
a mioci bym nie mia,
stabym si jak mied brzczca
albo cymba brzmicy.
Gdybym te mia dar prorokowania
i zna wszystkie tajemnice,
i posiada wszystk wiedz,
i wszelk wiar, tak ibym gry przenosi,
a mioci bym nie mia,
bybym niczym.
I gdybym rozda na jamun ca majtno moj,
a ciao wystawi na spalenie,
lecz mioci bym nie mia,
nic bym nie zyska.
Mio cierpliwa jest,
askawa jest.
Mio nie zazdroci,
nie szuka poklasku,
nie unosi si pych;
nie dopuszcza si bezwstydu,
nie szuka swego,
nie unosi si gniewem,
nie pamita zego;
nie cieszy si z niesprawiedliwoci,
lecz wspweseli si w prawd.
Wszystko znosi,
wszystkiemu wierzy,
we wszystkim pokada nadziej,
wszystko przetrzyma.
Mio nigdy nie ustaje,
jak proroctwa, ktre si skocz,
albo jak dar jzykw, ktry zniknie,
lub jak wiedza, ktrej zabraknie.
(...)
Tak wic trwaj wiara, nadzieja i mio - te trzy:
z nich za najwiksza jest mio.

Nieco inne spojrzenie na mio przedstawione jest w Pieni nad Pieniami uznawanej dzi za jeden
z najdoskonalszych, jeli nie najdoskonalszy tekst biblijny o tematyce powiconej mioci. Ksiga ta to zapis
dialogu kochankw poszukujcych nawzajem swoich dusz i charakterw. Pie nad Pieniami po dzi dzie
jest analizowana przez biblistw i literatw, ktrzy zgodnie twierdz, e jest to kompletna analiza mioci,
stanowica punkt wyjcia dla pniejszych poszukiwa.
Dzieo to moe by odbierane wielopaszczyznowo. Niewtpliwie jest to bardzo subtelny i zmysowy
obraz uczucia midzy dwojgiem ludzi, na pozr nie zwizany z Bibli, a tym bardziej z Bogiem. Jednake
ksiga ta jest dzi traktowana jako alegoria mioci Boga do narodu wybranego, czy te mioci Chrystusa do
Kocioa. Inni z kolei interpretuj ow ksig jako zapis poszukiwania si Boga i czowieka. Istotna jest
rwnie opinia Czesawa Miosza, ktry stwierdzi, e Pie nad Pieniami wie bliej ni kiedykolwiek
zwizek dwojga ludzi i zwizek czowieka z Bogiem.

CECHY EPOSU KLASYCZNEGO NA PRZYKADZIE ILIADY I

ODYSEI
1. Wystpowanie dwch paszczyzn fabularnych: wiata boskiego i wiata bohaterw. Midzy paszczyznami
zachodz zwizki (np. niektrzy bohaterowie maj boskie pochodzenie).
2. Gwn motywacj dziaania bohaterw jest wola bogw. adne wane zdarzenie nie dzieje si bez ich
ingerencji.
3. Bohaterowie s zindywidualizowani pod wzgldem psychologicznym, ich czyny podlegaj moralnej ocenie.
4. Silne zwizanie bohaterw ze swoim ziemskim rodowiskiem, prawami i obyczajami spoecznoci ludzkiej.
5. Wyposaenie bogw w cechy ludzkie; ich czynami rzdz take ambicje, namitnoci
6. Przedstawienie fabuy przez szereg epizodw (nawizanie do pochodzenia eposu jako zespou pieni o
wasnej, zamknitej kompozycji).
7. Obecno w eposie wszechwiedzcego i obiektywnego narratora, ktry zachowuje dystans wobec
opowiadanych zdarze. Narrator czsto ujawnia swoj obecno poprzez bezporednie zwracanie si do
odbiorcw.
8. Inwokacja do muz z prob o natchnienie poetyckie.
9. Wystpowanie staych epitetw i porwna rozbudowanych do rozmiaru samodzielnego obrazu, tzw.
porwna homeryckich.
10. Epos pisany jest heksametrem, jako e by pierwotnie przeznaczony do gonej recytacji.
11. Liczba pieni eposu jest podzielna przez 12.
12. Realizm przedstawianego wiata (oczywicie z wyczeniem wiata bogw).
13. Wielowtkowo akcji.
14. Ukazanie losw bohaterw w momencie dla nich przeomowym dziejowo.
15. Akcja obejmuje kilkadziesit dni (Iliada - 49, Odyseja - 40).
16. Drobiazgowe opisy wanych przedmiotw i sytuacji, zawieszajce akcj utworu.
17. Podniosy styl opiewajcy heroiczne czyny bohaterw.

ZWIZKI FRAZEOLOGICZNE ZWIZANE Z ANTYKIEM

1) ANTYK GRECKI
pita Achillesa
puszka Pandory
ni Ariadny
stajnia Augiasza
ko trojaski
paniczny strach
wze gordyjski
syzyfowa praca
mki Tantala
miecz Damoklesa
ogie prometejski
chaos
jabko niezgody
rg obfitoci
zote runo
strzaa Amora

Herkules
wierno Penelopy
zoty wiek

2) BIBLIA
trby jerychoskie
Sodoma i Gomora
owoc zakazany
jabko Adama
pocaunek Judasza
zamieni si w sup soli
miosierny samarytanin
ostatnia wieczerza
mdro Salomona
ziarnko gorczycy
syn marnotrawny
Dawid i Goliat
wiea Babel
sia Samsona
wdowi grosz
hiobowe wieci
arka Noego
sd ostateczny
przenie si na ono Abrahama

GENEZA TRAGEDII I TEATRU GRECKIEGO

Powstanie teatru i tragedii greckiej wie si nierozcznie ze witami na cze boga wina Dionizosa. Tzw. Dionizje, pierwotnie dzikie i wyuzdane, przypominay raczej orgie ni obrzdy. Z czasem
ulegy umiarkowaniu. Dionizje odbyway si dwa razy w roku. Wiosn odprawiano Wielkie Dionizje (miejskie),
jesieni za Mae Dionizje (wiejskie). Z nich to powstay odpowiednio: tragedia i komedia.
Podczas Dionizji piewano dytyramby, czyli pochwalne pieni na cze greckiego boga wina. Z tych
to pieni, majcych charakter dialogu chru i koryfeusza (przodownika chru) narodzia si tragedia antyczna.
Chr peni w niej wan rol, jeli nie waniejsz ni aktorzy. Koryfeusz da pocztek pierwszemu aktorowi.
Wprowadzi go Tespis w VI w. p.n.e. Aktor wystpowa w kilku rolach. Nastpny aktor pojawi si nieco
pniej - dodany zosta przez Ajschylosa. Sofokles doda ostatniego, trzeciego aktora. Aktorami byli jedynie
mczyni. Aby upodobni si do granych postaci, nosili maski. Wystpowali na koturnach, w obszernych
szatach, aby by widocznymi dla najdalej siedzcych widzw. Mimo, e mikrofonw wwczas nie byo,
syszano ich dobrze, a to za spraw fenomenalnej akustyki greckich amfiteatrw, bdcej zagadk do dnia
dzisiejszego.
Jako, e aktorw byo jedynie trzech, akcja dramatyczna ulegaa skupieniu i ograniczeniu wtkw
pobocznych. Akcja dopeniana bya przez chr, ktrego partie stanowiy wan cz antycznej sztuki.
Tragedia starogrecka rni si od znanych nam obecnie form tego gatunku. Przewaao w niej sowo
poetyckie piewane i recytowane na tle muzyki i taca. Szczeglnie partie chru miay charakter oratoryjny.
Budowa tragedii greckiej:
1) prologos - zapowied przyszych wydarze bdcych istot konfliktu tragicznego, wygaszana przez aktora
2)parodos - waciwy pocztek akcji, bdcy rytmicznym wejciem chru na orchestr i rozpoczciem piewu
3) epeisodiony - epizody skadajce si na akcj sceniczn, wystpowali w nich aktorzy
4) stasimony - rozgrywajce si midzy epeisodionami wystpienia chru, ktry wygasza komentarz akcji,
aktorw wwczas na scenie nie byo
5)exodos - zakoczenie dramatu, rozwizanie akcji - byo to zejcie chru z orchestry w rytm muzyki i ze
piewem
Podstawowym celem tragedii greckiej byo wywoanie u odbiorcy wstrzsu - katharsis - a wic
oczyszczenia uczu, wyzwolenia si od nich. Suy temu miao takie uporzdkowanie wiata zdarze
prowadzcych do nieszczcia i tragedii czowieka, by by on wiarygodny i bliski rzeczywistoci. Bya to tzw.
mimesis. A wic mimesis prowadzia do katharsis.

ANTYK - POJCIA ZWIZANE Z EPOK

topos - stay sposb wysawiania si oraz motyw i temat bdce wiadectwem cigoci tradycji w kulturze
europejskiej

oda - z gr. aoide pie - utwr poetycki o charakterze uroczystym i patetycznym, opiewajcy zazwyczaj
wielkie idee, symbole, znakomitych ludzi, wane wydarzenia
parabola - przypowie, alegoria moralno-dydaktyczna; porwnanie
psalm - uroczysta pie religijna, piewana na cze Boga; pochodzi ze staroytnoci, wg tradycji psalmy
ukada biblijny krl Dawid przygrywajc na harfie, std nazwa; w Biblii mamy 150 lub 151 (w
zalenoci od podziau) psalmw zebranych w Ksig Psalmw, tumaczone na polski m.in. przez
Kochanowskiego i Miosza
apokalipsa - Objawienie w. Jana - ksiga wchodzca w skad Nowego Testamentu, zawierajca zapowied
paruzji, czyli ponownego przyjcia Boga na wiat, pena eschatologicznych przepowiedni
wyraonych bogat symbolik obfitujc w mier, zagad, katastrof; oglnie - pismo
bdce wizj przyszoci.
biblia - z gr. biblos ksiga - zesp ksig napisanych w okresie od XII w. p.n.e. do III w. n.e. przez prorokw,
apostow, osoby anonimowe, skada si ze Starego i Nowego Testamentu, liczy wg kanonu
katolickiego 73 ksigi (katolicy do Biblii wczaj 7 ksig deuterokanonicznych przechowanych w
tekcie greckim).
Najwaniejsze przekady Biblii:
1. Septuaginta - najstarszy, grecki przekad, wg
11. Biblia Lutra - najwaniejszy nowoytny
legendy powsta w 72 dni jako dzieo 72
przekad Biblii, tumaczenie z hebrajskiego i
mdrcw po 6 z kadego pokolenia Izraela, w
greckiego na niemiecki. Wydana w 1534 r. rzeczywistoci tumaczenie trwao do III do II
roku postania niemieckiego jzyka narodowego
w. p.n.e.
i literatury niemieckiej.
2. Wulgata - aciski przekad Biblii dokonany w
12. Biblia pauperum - biblia obrazkowa, ksika
IV w. n.e. przez w. Hieronima. Poprawi on
dewocyjna z objanieniami po acinie, suya w
wczeniejsze
tumaczenia,
przeoy
z
redniowieczu analfabetom jako namiastka
aramejskiego wiele ksig ST. Nazwa pochodzi
lektury Pisma w.
od faktu, i wersja ta (versio wulgata) bya
13. Biblia Seklucjana - polski przekad luteraski
powszechna w Kociele katolickim.
Nowego
Testamentu
Stanisawa
3. Biblia brzeska 9 radziwiowska) - polski
Murzynowskiego, wydana w 1552 r. w
przekad kalwiski wydany w 1563 r. nakadem
Krlewcu, nakadem Jana Selkucjana.
Mikoaja Radziwia Czarnego.
14. Biblia Wiklifa - dwa przekady Wulgaty na jz.
4. Biblia Budnego - polski przekad ariaski
angielski (pierwszy z 1380 r., drugi o kilka lat
dokonany w latach 1570-72 przez Szymona
pniejszy).
Budnego, wydany w Niewieu nakadem
15. Biblia Wujka - przekad jezuity Jakuba Wujka
Kawieczyskich
(1593 - ST, 1599 - cao), napisana ywym do
5. Biblia Cyryla i Metodego - przeoona w IX w.
dzi renesansowym jzykiem polskim.
przez Cyryla na utworzony przez Cyryla i
16. Nowy testament - ariaskie przekady Jana
Metodego jzyk staro-cerkiewno-sowiaski.
Kiszki i Marcina Czechowica - 1574 i 1577 r.
6. Biblia Gutenberga - zwana 42-wierszow,
17. Biblia tysiclecia - przekad polski Biblii z
wydana przez Johana Gutenberga w l. 1454/55,
jzykw hebrajskiego i aramejskiego z okazji
jedyny egzemplarz w Polsce znajduje si w
1000-lecia chrztu Polski, dokonany przez
Muzeum Archidiecezjalnym w Pelplinie.
benedyktynw z Tyca
7. Biblia krla Jakuba - przekad angielski
dokonany w l. 1604-11 przez grup uczonych
na zlecenie krla Jakuba I. Jest tekstem
obowizujcym
dla
wszystkich
sekt
protestanckich w Anglii.
8. Biblia gdaska - przekad polski z 1632 r., jest
to nowsza edycja biblii brzeskiej. Cho wydana
z bdami, stanowi kanoniczny tekst
protestancki.
Dedykowana
Kazimierzowi
Radziwiowi.
9. Biblia krlowej Zofii (szaroszpatacka) najwaniejszy zabytek je. polskiego XV w.,
przekad ST z jz. czeskiego dokonany dla 4.
ony Wadysawa Jagiey w 1454 r. przez kilku
tumaczy, na zlecenie krlowej - wdowy.
10. Biblia Leopolity - wydana w 1561 r. na zlecenie
M. i S. Szaffenbergw, pierwszy drukowany
katolicki przekad J. Leopolity, oparty na
niezachowanych redniowiecznych przekadach
Wulgaty, przystosowany do jz. polskiego XVI
w.

mimesis - druga obok katharsis funkcja dramatu greckiego, polegajca na naladowaniu przez sztuk
dramatyczn rzeczywistoci
archetyp - pradawne, niezmienne wyobraenie tkwice w wiadomoci zbiorowej kadej spoecznoci
monoteizm - wiara w jednego boga
politeizm - wielobstwo, wiara w wielu bogw
kosmogonia - teoria prbujca wyjani pochodzenie wszechwiata
retoryka - sztuka piknego przemawiania, krasomwstwo, szczeglnie kultywowana w staroytnej Grecji i
Rzymie
dytyramb - uroczysta pie pochwalna na cze Dionizosa, piewana przez chr z towarzyszeniem aulosu
podczas Dionizji, z niej wywodzi si tragedia grecka.
katharsis - funkcja tragedii greckiej polegajca na oddziaywaniu na przeycia osobiste widza i wywoaniu u
niego swoistego oczyszczenia
proskenion - cz sceny wysunita przed kurtyn, w antycznym teatrze miejsce, na ktrym grali aktorzy
skene - w teatrze greckim budynek umieszczony za scen, najczciej stylizowany by na grecki paac z
kolumnami, mia zwykle troje drzwi, z ktrych wychodzili aktorzy.
orchestra - miejsce chru w teatrze greckim,
parodos - pie chru wchodzcego na orkiestr
exodos - pie chru schodzcego z orchestry
stasimon - pie chru stojcego w miejscu, nastpujca po epejsodionie
epejsodion - dialog aktorw lub rozmowa aktora z chrem (max. 5 w sztuce)
heros - grecki bohater mitw bdcy p bogiem, p-czowiekiem
epikureizm - ateistyczna i materialistyczna doktryna Epikura, goszca pochwa dbr doczesnych i szczcie
czowieka jako gwny cel. Utosamiana z unikaniem cierpienia, czynica czowieka
odpowiedzialnym za swoje szczcie.
stoicyzm - filozofia zapocztkowana przez Zenona z Kition, uznajca jedynie materi i poznanie rozumowe
oraz stawiajca cnot na pierwszym miejscu jako najwysze dobro. ycie cnotliwe to ycie
zgodne z natur i unikanie namitnoci, kierowanie si jedynie rozumem, uniezalenienie si
od zewntrznych okolicznoci, wyrzeczenie si dbr przemijajcych. Cechami
charakterystycznymi stoicyzmu s surowa powaga, trzewo, rygoryzm, niemniej jest to
filozofia optymistyczna , goszca wiar w czowieka i w moliwo osignicia szczcia.
anakreontyk - lekki i pogodny wiersz o tematyce miosnej albo biesiadnej, opiewajcy rado beztroskiego
ycia, sztuki, wina; nazwa pochodzi od poety Anakreonta z Teos (VI w. p.n.e.)
tyrteizm - poezja tyrtejska - nazwa wywodzca si od greckiego poety Tyrtaiosa, oznaczajca poezj
patriotyczn, nawoujc do walki o wyzwolenie lub niepodlego

HORACY - NAJWYBITNIEJSZY LIRYK STAROYTNEGO

RZYMU
Horacy ( w. Quintus Horatius Flaccus) y w latach 65-8 p.n.e. By synem wyzwolonego niewolnika.
Ojciec posiada pewien majtek i mg sobie pozwoli na zapewnienie synowi odpowiedniego wyksztacenia. W
Atenach, gdzie Horacy pobiera nauki, dziaali zwolennicy republiki. Artysta przyczy si do nich i walczy po
stronie Brutusa przeciw cesarzowi Oktawianowi. Bra te udzia w bitwie pod Filippi. Kiedy wrci do Rzymu,
z biedy musia zacz pisa (jak sam mawia z zuchwaej biedy). Dopiero, kiedy Horacy pozyska opiek
wpywowego i majtnego mecenasa, mg pozwoli sobie tylko i wycznie na tworzenie. A tworzy wiele:
liczne pieni, zwane te carmina czy odami, powicone bogom - opiekunom artystw, satyry, a take listy
poetyckie, w ktrych zawar swoje przemylenia dotyczce zagadnie literatury i filozofii. Cech
charakterystyczn twrczoci Horacego jest bogata i rnorodna tematyka.
Horacy by zwolennikiem stoickiej filozofii umiaru i zotego rodka. Jego twrczo jest pena
szczcia i spokoju, gosi rado z ycia i jego wszelkich przejaww. Niemniej jednak obok stoickich
wyznacznikw, u Horacego znajdujemy te utwory skaniajce si ku epikureizmowi, a wic pieni opiewajce
biesiady, przewijajcy si wci motyw wina, wizj beztroskiego ycia.
Wiele miejsca w swojej twrczoci powici Horacy samej poezji i jej tworzeniu. Wiele z jego pieni to
zapis rozterek twrczych albo prb o natchnienie. W jego utworach znajdujemy wyrane zaakcentowanie
niemiertelnoci poezji, a przez to i samego poety (non omnis moriar). Poeta wg Horacego to posta dwoista:
umiera, a jednak staje si niemiertelny przez swoje utwory.
Wartoci ycia wg Horacego:
- rozum;
- zdrowie;
- agodna staro.

Podzia liryk Horacego:

1) ze wzgldu na temat:
- refleksyjne;
- patriotyczno - obywatelskie;
- biesiadne;
- autotematyczne.
2) ze wzgldu na uksztatowanie monologu poety:
- liryka inwokacyjna;
-liryka wyznania.
Najwaniejsze cytaty z dzie Horacego:
non omnis moriar
carpe diem
exegi monumentum

INSPIRACJE I NAWIZANIA
1) ANTYK GRECKI
Odprawa posw greckich J. Kochanowskiego
Pie witojaska o Sobtce J. Kochanowskiego - motyw arkadyjski
Laura i Filon, Do Justyny. Tskno na wiosn - F. Karpiskiego - motyw arkadyjski
Dziady A. Mickiewicza - prometeizm
wity Boe, wity Mocny J. Kasprowicza - prometeizm
Syzyfowe prace S. eromskiego - mit o Syzyfie
Akropolis S. Wyspiaskiego - homerowskie postacie
Noc listopadowa - motyw Demeter i Kory, greccy bogowie
Nike, ktra si waha - Zbigniew Herbert
Apollo i Marsjasz - Zbigniew Herbert
Nike - M. Pawlikowska-Jasnorzewska
Ikar S. Grochowiaka
Ikar - opowiadanie J. Iwaszkiewicza
Larum - U. Kozio
Prawa i obowizki T. Rewicza
Odys L. Staffa
Laur olimpijski K. Wierzyskiego
Nike z Samotraki L. Staffa
Nike W. Broniewskiego
Nike E. Brylla
Nowa Nike J. Przybosia
Nike A. Sonimskiego
Nike Apteras F. Konopki
2) BIBLIA
Ostatnia wieczerza - Leonardo da Vinci
Dawid, Mojesz - Micha Anio
freski w Kaplicy Sykstyskiej - Micha Anio
Czterej jedcy apokalipsy - Albrecht Drer
obrazy Michelangelo Merisi da Caravaggio
oratoria Mesjasz, Seul, Jude, Machabeusz - J. F. Haendel
Msza h-moll, Pasja wg w. Mateusza, Pasja wg w. Jana - J. S. Bach
Quo vadis H. Sienkiewicza
Psalmy J. Kochanowskiego
Bogurodzica
Pieni J. Kochanowskiego
Kazania ks. P. Skargi
Rymy M. Spa-Szarzyskiego
Krtko ywota - barokowa poezja religijna
Koldy F. Karpiskiego

Dziady, Ksigi pielgrzymstwa narodu polskiego A. Mickiewicza

poezje Norwida
utwory Sowackiego (Hymn)
Nie-Boska komedia Z. Krasiskiego
utwory Kasprowicza, Miciskiego, Staffa
wiersze Miosza, Herberta, Szymborskiej, Iakowiczwny
Mistrz i Magorzata M. Buhakowa
Sd Ostateczny H. Memlinga
Krajobraz z miosiernym Samarytaninem - Rembrandt van Rijn
Ecce homo - A. Chmielowski

UNIWERSALIZM I CECHY MITW GRECKICH

mit - opowie o osnowie fabularnej, stanowica przekaz wierze i wyobrae danej spoecznoci o
pochodzeniu, naturze i przeznaczeniu wiata i czowieka

Mity stay si nieodcznym skadnikiem kultury prawie wszystkich ludw pierwotnych. Byy wanym
skadnikiem wizi spoecznej danej zbiorowoci, utwierdzay jej tosamo, wpyway na obyczaje, umacniay
tradycje. Bohaterami mitw s bogowie, demony, herosi, obdarzeni nadprzyrodzonymi waciwociami. Od
samego pocztku byy cile zwizane z religi, sfer obrzdw i ceremonii.
Istot mitw bya odpowied na drczce ludzko pytania dotyczce powstania wiata i rodzaju
ludzkiego. Pomagay one czsto uzmysowi sobie niewyjanione i przez to niepokojce zagadki pr roku czy
innych praw natury, wwczas niemoliwych do zbadania i zrozumienia. Przybliay one ludziom to, co
niejasne.
Mity s pene metafor, symboli i alegorii. Przez to s uniwersalne i atwiejsze do zrozumienia.
Wystpuj w wielu wersjach, rnicych si nieco szczegami, ale zawierajcych ten sam gwny wtek. Za
przykad mog posuy mity greckie i rzymskie, gdzie nierzadko rne s jedynie imiona gwnych bohaterw.
Same mity nie s gatunkiem literackim, co nie przeszkodzio im posuy za punkt wyjcia dla nowych
gatunkw literackich, jak choby tragedii czy te eposu. Mity poddaj si wielorakiej interpretacji, nie
narzucaj nam z gry odbioru tego, ani innego przesania.
W chwili obecnej mity przeszy do literatury jako sfera fantastyki literackiej. Wszelkie wtki mitycznobaniowe przenikay stopniowo do literatury i mona je spotka w najwikszym arcydzieach literackich. Dzi
niemoliwe jest na przykad zrozumienie polskiej literatury bez choby pobienej orientacji w starogreckiej
mitologii. Szczeglne nasilenie obecnoci mitw w literaturze polskiej przypada na epoki renesansu i
owiecenia, a wic na okres wzmoonego zainteresowania kultur antyczn.
Kolejn istotn funkcj mitw jest przechowanie archetypw ludzkich postaw i zachowa, tkwicych
w ludzkich umysach od zarania dziejw.
Podzia mitw:
- teogoniczne;
- kosmogoniczne;
- antropogeniczne;
- genealogiczne;
- eschatologiczne.
Kulturowe funkcje mitw:
- poznawcza;
- wiatopogldowa;
- sakralna.

CECHY TRAGEDII GRECKIEJ - ANTYGONA

1. Zwizek tragedii z mitem i religi greck
2. Fatum i jego rola.

3.Bohaterowie z rodw krlewskich.

4. Ton wysoki, styl podniosy, uroczysty; patos.
5. Dialogi krtkie, przewanie jednowersowe, rzadziej dwuwersowe.
6. Zasada trzech jednoci.
7. Dwch (maksymalnie trzech) aktorw, brak scen zbiorowych.
8. O czci wydarze dowiadujemy si przez posacw (rozgrywaj si one jakby poza scen).
9. Chr wystpuje w roli komentatora lub narratora.
10. Tekst poczony ze piewem, pniej z muzyk i tacem.
11. Konflikt tragiczny polegajcy na istnieniu rwnorzdnych przeciwstawnych racji, pomidzy ktrymi nie
sposb dokona wyboru.
12. Mimesis.
13. Katharsis.
14. Charakterystyczny podzia akcji.
15. Tytu to czsto imi gwnego bohatera.