Data wykładu: 28 lutego 2010

Wykładowca: Grażyna Szpor

Informatyka w administracji

1. Ewolucja regulacji
2. Wolność informacyjna
3. Przesłanki ograniczenia wolności informacyjnej
4. Ochrona prywatności i danych osobowych
5. Tajemnice państwowe, służbowe i inne prawem chronione
6. Ochrona własności intelektualnej
7. Przestępstwa przeciw informacji

• Prawna regulacja zagadnień informacyjnych koncentrowała się początkowa na przekazie

informacji o prawie i na ochronie tajemnic jako wsparciu monarchów;
• Rosnące od końca XVIII wieku napięcie między dążeniem do ustanowienia prawnych
gwarancji wolności informacyjnej, a przywiązaniem do traktowania prawa
jako instrumentu ochrony tajemnic państwowych, zawodowych, doprowadziło
po II wojnie światowej do odwrócenie paradygmatu w prawie międzynarodowym
i wewnętrznym prawie państw demokratycznych. Podjęto zadanie kształtowania ładu
informacyjnego, opartego na swobodnym przepływie informacji;
• W ostatnim ćwierćwieczu XX wieku głównym problemem stało się wytwarzanie
komputerów i ich wykorzystanie (ochrona własności intelektualnej i ochrona prawno
karna);
• W pierwszej dekadzie XXI wieku na pierwszy plan wysunęły się zagadnienia
publicznoprawnych uwarunkowań rozwoju zastosowań informatyki;
• Osiągalne w ten sposób efektywne przetwarzanie danych powinno być przez prawo
wspierane, gdy prawodawca uznaje to za korzystne lub blokowane gdy niesie zagrożenia;
• Po zakończeniu II wojny światowej pojawiły się koncepcje ogólnego międzynarodowego
ładu informacyjnego jako koniecznego uzupełnienia koncepcji ładu ekonomicznego,
a wśród nich amerykańska koncepcja free flow of Information (odnosząca
się mass mediów);
• Znalazły one wyraz w statucie UNESCO z 1945 roku, a zwłaszcza w rezolucji
ONZ z 1946 roku, według której wolność informacyjna rozumiana jako „prawo
do otrzymywania, przekazywania i publikowania wiadomości wszędzie, bez żadnych
przeszkód” jest podstawowym prawem człowieka, jest probierzem wszelkich wolności,
w których obronie została powołana ONZ;
• W europejskiej konwencji praw człowieka, podpisanej w Rzymie 4 listopada 1950 roku,
a ratyfikowanej przez Polskę dopiero 19 stycznia 1993 roku, art.10 stanowi, że każdy
ma prawo do swobody wypowiedzi;
• Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania
informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe;

1
• Korzystanie z tych wolności jako pociągające za sobą obowiązki i odpowiedzialność
może podlegać takim wymaganiom formalnym, warunkom, ograniczeniom, sankcjom,
jak są przewidziane przez prawo i konieczne w społeczeństwie demokratycznym m.in.
z uwagi na: bezpieczeństwo, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwo, ochronę
zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób;
• W polskiej konstytucji wśród wolności i prawo osobistych „każdemu zapewnia
się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania
informacji (art. 54 ust. 1);
• W ramach grup wolności i praw ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych każdemu
zapewnia się wolność twórczości artystycznej, badań naukowych oraz ogłaszania
ich wyników, wolność nauczania, a także wolność korzystania z dóbr kultury (art. 73);
• Istotne znaczenie dla wolności informacyjne mają ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r.
o radiofonii i telewizji oraz ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe – odnoszące
się także do mediów;
• Granice Wszelkie ograniczenia wolności informacyjne muszą być przewidziane
przez prawo. Za konieczne w społeczeństwie demokratycznym ze względu
na bezpieczeństwo, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwo, ochronę zdrowia
i moralności uważa się m.in. publicznoprawną ochronę danych osobowych i tajemnic,
zwłaszcza państwowych i służbowych;
• Tajemnica urzędowa traktowana być może jako zabezpieczenie lub zagrożenie
praw człowieka i gospodarki rynkowej;
• W Europie długo przyjmowano, że interes publiczny urzeczywistnia się poprzez
niejawność, podczas gdy w USA postrzegano go tradycyjnie jako zagrożony
przez niejawność;
• Na przełomie XX i XXI wieku powszechne prawo dostępu do informacji o sprawach
publicznych i dokumentów posiadanych przez władze publiczne stało się wspólnym
dla Europy i Ameryki Północnej standardem „transparentności administracji”;
• Z drugiej strony przeciwdziałanie terroryzmowi i praniu brudnych pieniędzy stało
się uzasadnieniem dla szerokiej inwigilacji obywateli i przedsiębiorców i pozyskiwania
o nich także informacji wcześnie dla władz publicznych niedostępnych;
• Nowym elementem publicznoprawnej regulacji jest też wyodrębnienie przestępstw
przeciwko informacji;

• Ograniczenia wprowadzane ze względu na ochronę dobrego imienia i praw innych osób

rozpatrywane są m.in. w kontekście prywatnoprawnej ochrony dóbr osobistych i praw
majątkowych, co nazywa się „autonomią informacyjną” i „własnością intelektualną”;
• Ograniczenie wolności informacyjnej wprowadzone ze względu na ochronę praw innych
osób obejmują także ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa w ramach zwalczania
nieuczciwej konkurencji i ochronę baz danych sui generis, ze względu na nakłady
poczynione na ich tworzenie;
• Traktowanie informacji jako cennego towaru stanowi przykład ewolucji prawa własności,
o której pisał Walerian Pańko;

2
• Prywatność to możliwość bycia pozostawionym w spokoju
Elementem prywatności jest autonomia informacyjna – możliwość decydowania, jakie
informacje o sobie chcemy przekazać innym;
• Prywatność jest dobrem osobistym człowieka chronionym na podstawie art. 23 i 24 kc;
• Dane osobowe to każda informacja o zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania
osobie fizycznej;
• Dane osobowe są chronione na podstawie ustawy o ochronie danych osobowych, o ile
przepisy innych ustaw nie zapewniają im dalej idącej ochrony;
• Zasady ochrony określa ustawa z dnia 22 stycznia 1999 roku, o ochronie informacji
niejawnych;
• Tajemnicą państwową jest informacja określona w wykazie o rodzajach informacji,
stanowiącym załącznik nr 1, której nieuprawnione ujawnienie może spowodować istotne
zagrożenie dla podstawowych interesów RP, dotyczących porządku publicznego,
obronności, bezpieczeństwa, stosunków międzynarodowych lub gospodarczych państwa;
• Tajemnicą służbowa jest informacja niejawna niebędąca tajemnicą państwową uzyskana
w związku z czynnościami służbowymi albo wykonywaniem prac zleconych, której
nieuprawnione ujawnienie mogłoby narazić na szkodę interes państwa, interes publiczny
lub prawnie chroniony interes obywateli albo jednostki organizacyjnej;
• W strukturze ustawy o ochronie informacji niejawnych wyodrębniono
m.in. R.3 Organizacja ochrony informacji niejawnych (art.14-18), R.4 Klasyfikowanie
informacji niejawnych. Klauzule tajności (art. 19-25), R.5 Dostęp do informacji
niejawnych. Postępowanie sprawdzające; R.5 a Postępowanie odwoławcze i skargowe;
R.6 Udostępnianie informacji niejawnych 9art. 49(, R.7 Kancelarie tajne. Kontrola obiegu
dokumentów (art. 50-53); R.8 Szkolenie w zakresie ochrony informacji niejawnych
(art.54-55); R.9 Środki fizycznej ochrony informacji niejawnych (art. 56-59);
R.10 Bezpieczeństwo systemów i sieci teleinformatycznych (art. 60-64);
• R.11 Bezpieczeństwo przemysłowe (art. 65-76)
• Klasyfikowanie informacji niejawnej oznacza przyznanie tej informacji, w sposób
wyraźny, jednej z klauzul tajności;
• Informacje niejawne zaklasyfikowane jako stanowiące tajemnicę państwową oznacza się
klauzulą:
• „ściśle tajne” – zgodnie z wykazem stanowiącym załącznik nr 1 do ustawy (część 1);
• „tajne” – zgodnie z wykazem stanowiącym załącznik nr 1 do ustawy (część 2);
• Informacje niejawne zaklasyfikowane jako stanowiące tajemnicę służbową oznacza
się klauzulą:
• „poufne” – w przypadku, gdy ich nieuprawnione ujawnienie powodowałoby szkodę
dla interesów państwa, interesu publicznego lub prawnie chronione interesu obywateli;
• „zastrzeżone” – w przypadku, gdy ich nieuprawnione ujawnienie mogłoby spowodować
szkodę dla prawnie chronionych interesów obywateli albo jednostki organizacyjnej
(art. 23);
• Informacje niejawne stanowiące tajemnicę państwową, podlegają z reguły ochronie przez
okres 50 lat od daty ich wytworzenia, ale są też kategorie tajemnic „chronione
bez względu na upływ czasu” oraz tajemnice, które po upływie co najmniej 20 lat
od wytworzenie zawierających je materiałów mogą być odtajnione przez Radę Ministrów
w drodze rozporządzenia;
• Informacje niejawne stanowiące tajemnicę służbową podlegają ochronie w sposób
określony ustawą przez okres: 1) 5 lat – oznaczone klauzula „poufne” 2) 2 lat – oznaczone
klauzulą „zastrzeżone” – o ile osoba przyznająca klauzulę tajności nie określi okresu
krótszego;

3
• Ustawa o ochronie informacji niejawnych poza tajemnicami państwowymi i służbowymi
wyodrębnia kategorie „tajemnicy zawodowej i innych tajemnic prawnie chronionych”.
Do tej ostatniej kategorii należy m.in. tajemnica telekomunikacyjna ustanowiona ustawą
z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne;

• Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurenci reguluje

„zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji w działalności gospodarczej,
w szczególności produkcji przemysłowej i rolnej, budownictwie, handlu i usługach” –
w interesie publicznym, przedsiębiorców oraz klientów, a zwłaszcza konsumentów”;
• Czynami nieuczciwej konkurencji są m.in. wprowadzające w błąd oznaczenie
przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego
towarów albo usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie
tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązanie lub niewykonania umowy;
• Tajemnicami zawodowymi nazywane są tajemnice obowiązujące przedstawicieli wielu
zawodów działających w ramach wspólnego przedsiębiorstwa, chronione także
ze względów na innych niż zwalczanie nieuczciwej konkurencji, np. tajemnice zawodowe
funduszy inwestycyjnych;
• Zwiększa się obszar swobodnego uznania i uznania administracyjnego wobec operowania
w ustawach określeniami nieostrymi, np. informacja gospodarcza i informacja mająca
znaczenie gospodarcze;
• Nowe tajemnice ustanawiane są przepisami mającymi objętość wielokrotnie większą
od przepisów regulujących tajemnice chronione ustawowo od dawna np. tajemnica
zawodowa funduszy emerytalnych w stosunku do dziennikarskiej;
• Zagrożenie terroryzmem i przestępczością zorganizowaną powoduje zawężanie ochrony
interesów obywateli, jeśli ujawnienie tajemnic zawodowych przez przedstawicieli
zaufania publicznego, np. prawniczych, uzasadnienie jest interesem wymiaru
sprawiedliwości;
• Podstawy prawne ochrony własności intelektualnej stanowią:
• Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, na podstawie
której ochrona przysługuje utworom, noszącym indywidualne piętno i utrwalonym
w jakiejkolwiek postaci, m.in. programom komputerowym i bazom danych (dodatkowo
chroni bazy danych ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych).