Zagadnienia Ogólne Z Zakresu Zarządzania Ryzykiem I Zarządzania Kryzysowego

ISBN 978-83-61520-31-3
ISBN 978-83-61520-31-3
ZAGADNIENIA
ZAGADNIENIA OGLNE
OGLNE ZZ ZAKRESU
ZAKRESU ZARZDZANIA
ZARZDZANIA
RYZYKIEM
RYZYKIEM II ZARZDZANIA
ZARZDZANIA KRYZYSOWEGO
KRYZYSOWEGO
ANALIZA
ANALIZA WYBRANYCH
WYBRANYCH PRZEPISW
PRZEPISW
Praca pod redakcj:

Praca pod redakcj:
m. bryg. dr in. Dariusza Wrblewskiego
m. bryg. dr in. Dariusza Wrblewskiego
Publikacja finansowana przez NCBiR w ramach projektu

Publikacja finansowana przez NCBiR w ramach projektu
Zintegrowany system budowy planw zarzdzania kryzysowego w oparciu
Zintegrowany system budowy planw zarzdzania kryzysowego w oparciu
o nowoczesne technologie informatyczne
o nowoczesne technologie informatyczne
Nr O ROB 0016 03 002
Nr O ROB 0016 03 002
Jzefw 2014
Jzefw 2014
Praca zbiorowa pod redakcj: m. bryg. dr in. Dariusza Wrblewskiego

Zesp autorski w skadzie:
Bartomiej Poe
Agnieszka Ponichtera
Tomasz Popielarczyk
Magorzata Trzciska
Recenzenci:
m. bryg. dr in. Pawe Kpka
pk dr Dariusz Majchrzak
dr in. Jacek Roguski
ISBN 978-83-61520-31-3
Przygotowanie do druku:
Anna Goliska
Maria Kdzierska
Projekt okadki:
Julia Pinkiewicz
Copyright by Wydawnictwo Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony Przeciwpoarowej
im. Jzefa Tuliszkowskiego
Pastwowego Instytutu Badawczego
Wydawca:
Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpoarowej
im. Jzefa Tuliszkowskiego
Pastwowy Instytut Badawczy
05-420 Jzefw k/Otwocka ul. Nadwilaska 213
www.cnbop.pl
Druk i oprawa:
Fundacja Edukacja i Technika Ratownictwa
Nakad: 50 egz.
Publikacja finansowana przez NCBiR w ramach projektu Zintegrowany system budowy planw zarzdzania kryzysowego
w oparciu o nowoczesne technologie informatyczne Nr O ROB 0016 03 002
Szanowni Pastwo,
Przekazujemy Pastwu kolejn publikacj pt.: Zagadnienia oglne z zakresu zarzdzania
ryzykiem i zarzdzania kryzysowego analiza wybranych przepisw.
Publikacja zawiera wybrane wyniki bada zespou Centrum Naukowo-Badawczego
Ochrony Przeciwpoarowej im. Jzefa Tuliszkowskiego Pastwowego Instytutu Badawczego
uzyskane podczas realizacji pierwszego etapu projektu pt. Zintegrowany system budowy
planw zarzdzania kryzysowego w oparciu o nowoczesne technologie informatyczne. Projekt
jest finansowany przez Narodowe Centrum Bada i Rozwoju, a jego realizacja zostaa
zaplanowana na lata 2012-2015, za wykonawc jest konsorcjum naukowo-przemysowe
w skadzie:
Centrum
Naukowo-Badawcze
Ochrony
Przeciwpoarowej
im.
Jzefa
Tuliszkowskiego Pastwowy Instytut Badawczy,
Akademia Obrony Narodowej Wydzia Bezpieczestwa Narodowego,
Szkoa Gwna Suby Poarniczej,
Zwizek Ochotniczych Stray Poarnych Rzeczypospolitej Polskiej,
Asseco Poland S.A.
Publikacja swoim zakresem obejmuje identyfikacj i przegld wybranych przepisw prawnych
obowizujcych w Polsce oraz przepisw unijnych zwizanych z zarzdzaniem kryzysowym
i zarzdzaniem ryzykiem. Przy doborze treci do niniejszej publikacji kierowano si kryterium
oceny uytecznoci dla realizowanego projektu oraz uytecznoci dla czytelnika, ktry analizujc
rozwizania przyjte w Unii moe rwnie sign do pierwszego rozdziau opisujcego oglnie
sytuacj formalno-prawn w Polsce.
Publikacja skada si z trzech zasadniczych czci: zarzdzanie kryzysowe w RP,
zarzdzanie kryzysowe w UE oraz zarzdzanie ryzykiem w UE.
Cz I skada si z piciu rozdziaw obejmujcych: zagadnienia oglne oraz zarzdzanie
kryzysowe na szczeblu centralnym, wojewdzkim, powiatowym i gminnym. Analizie poddano
przepisy stanowice wytyczne dla organw administracji rzdowej i samorzdowej
w odniesieniu do sposobu tworzenia struktur odpowiedzialnych za realizowanie zada
zwizanych z zarzdzaniem kryzysowym, odpowiedzialnoci poszczeglnych organw oraz ich
roli w systemie zarzdzania kryzysowego.
Cz II skada si z siedmiu rozdziaw obejmujcych analiz przepisw unijnych,
studium obecnej architektury instytucjonalnej Unii Europejskiej oraz prb przedstawienia
zagadnie z zakresu zarzdzania kryzysowego w obszarze bezpieczestwa wewntrznego
i zewntrznego. W niniejszej czci przedstawione zostao take sektorowe podejcie UE do
obszaru zarzdzania kryzysowego.
Z kolei w czci III dokonano analizy przepisw unijnych zwizanych z zarzdzaniem
ryzykiem oraz przedstawiono sektorowe podejcie UE tym razem do kwestii zarzdzania
ryzykiem na wypadek potencjalnych sytuacji kryzysowych. W tej czci publikacji omwione
zostay przykady zarzdzania ryzykiem w obszarze bezpieczestwa wewntrznego
i bezpieczestwa zewntrznego. Dokonana zostaa take analiza przepisw dotyczcych

zarzdzania ryzykiem powizanych z zapobieganiem, przygotowaniem, reagowaniem oraz
odbudow po wystpieniu sytuacji kryzysowej, a take przedstawiona zostaa rola i zadania
wybranych instytucji unijnych.
Kady z rozdziaw ma powtarzaln struktur obejmujc wstp, przegld dokumentw,
podsumowanie z wnioskami oraz literatur. Poszczeglne czci rni kontekst dokonywanego
przegldu, gdy cz pierwsza dotyczy zarzdzania kryzysowego w Polsce, za cz druga
i trzecia przepisw unijnych zwizanych z zarzdzaniem kryzysowym i ryzykiem.
Poszczeglne prezentowane treci zostay w taki sposb dobrane, aby stanowiy spjny
fragment wiedzy z zakresu zarzdzania kryzysowego i zarzdzania ryzykiem, uytecznej do
przygotowania niniejszej publikacji oraz kolejnych planowanych w przyszoci.
W zwizku z tym wszystkie osoby zainteresowane pogbieniem znajomoci omawianej
tematyki, zachcam rwnie do signicia do trzech pozycji prezentujcych wyniki projektu pt.:
Planowanie cywilne w systemie zarzdzania kryzysowego (ISBN 978-83-61520-19-1),
Wybrane zagadnienia z zakresu planowania cywilnego w systemie zarzdzania kryzysowego
RP (ISBN 978-83-61520-23-8) oraz Przegld wybranych dokumentw normatywnych z zakresu
zarzdzania kryzysowego i zarzdzania ryzykiem wraz z leksykonem (ISBN 978-83-61520-27-6),
a take przyszych publikacji przygotowywanych w ramach realizowanego projektu.
yczc zajmujcej lektury, zapraszam rwnie do odwiedzania naszych stron
internetowych:
http://czytelnia.cnbop.pl/strona-glowna-czytelni,
http://www.cnbop.pl/dzialy/dwip/wydawnictwa_cnbop_pib/ksiazki,
http://www.cnbop.pl/dzialy/dwip/wydawnictwa_cnbop_pib/standardy,
gdzie mam nadziej znajd Pastwo inne interesujce publikacje z zakresu zarzdzania
kryzysowego, ratownictwa, zarzdzania ryzykiem i planowania.
Z powaaniem
m. bryg. dr in. Dariusz Wrblewski
Kierownik Projektu
SPIS TRECI
1. WYKORZYSTANE SPRAWOZDANIA Z BADA............................................................................... 8
2. SPIS OZNACZE ........................................................................................................................... 9
CZ I ZARZDZANIE KRYZYSOWE W RP ................................................................................... 11
WSTP............................................................................................................................................ 13
1. ZAGADNIENIA OGLNE ............................................................................................................. 16
1.1 Bezpieczestwo .................................................................................................................. 16
1.2 Stan klski ywioowej ........................................................................................................ 17
1.3 Klska ywioowa ................................................................................................................ 19
1.4 Zarzdzanie kryzysowe ....................................................................................................... 20
1.5 Zarzdzanie ryzykiem ......................................................................................................... 24
2. ZARZDZANIE KRYZYSOWE NA SZCZEBLU CENTRALNYM ......................................................... 30
2.1 Rada Ministrw................................................................................................................... 30
2.2 Rzdowy Zesp Zarzdzania Kryzysowego ........................................................................ 30
2.3 Rzdowe Centrum Bezpieczestwa .................................................................................... 32
2.4 Centra Zarzdzania Kryzysowego ....................................................................................... 35
2.5 Przedsiwzicia i procedury systemu zarzdzania kryzysowego (SZK) .............................. 37
3. ZARZDZANIE KRYZYSOWE W WOJEWDZTWIE ..................................................................... 43
3.1 Zarzd Wojewdztwa ......................................................................................................... 43
3.2 Wojewoda........................................................................................................................... 43
3.3 Wojewdzki Zesp Zarzdzania Kryzysowego .................................................................. 44
3.4 Wojewdzkie Centrum Zarzdzania Kryzysowego ............................................................. 48
4. ZARZDZANIE KRYZYSOWE W POWIECIE.................................................................................. 49
4.1 Starosta ............................................................................................................................... 49
4.2 Powiatowy Zesp Zarzdzania Kryzysowego .................................................................... 50
4.3 Powiatowe Centrum Zarzdzania Kryzysowego ................................................................. 51
5. ZARZDZANIE KRYZYSOWE W GMINIE ..................................................................................... 54
5.1 Wjt, Burmistrz lub Prezydent Miasta ............................................................................... 54
5.2 Gminny Zesp Zarzdzania Kryzysowego .......................................................................... 54
5.3 Gminne (Miejskie) Centrum Zarzdzania Kryzysowego ..................................................... 56
6. PODSUMOWANIE I WNIOSKI.................................................................................................... 57
7. LITERATURA .............................................................................................................................. 58
CZ II ZARZDZANIE KRYZYSOWE W UNII EUROPEJSKIEJ ....................................................... 63
WSTP............................................................................................................................................ 65
1. ANALIZA PRZEPISW UNIJNYCH ZWIZANYCH Z ZARZDZANIEM KRYZYSOWYM .................. 66
1.1 Pojcie zarzdzania kryzysowego w UE .............................................................................. 66
2. ARCHITEKTURA INSTYTUCJI UE UCZESTNICZCYCH W ZARZDZANIU KRYZYSOWYM ............ 68
2.1 Rada Unii Europejskiej ........................................................................................................ 68
2.2 Wysoki przedstawiciel UE ds. zagranicznych i polityki bezpieczestwa oraz Europejska
Suba Dziaa Zewntrznych (ESDZ) .................................................................................. 68
SPIS TRECI
2.3 Komisja Europejska ............................................................................................................. 70

2.4 Rada Europejska ................................................................................................................. 74
2.5 Parlament Europejski.......................................................................................................... 75
3. RODZAJE AKTW PRAWNYCH UE ............................................................................................ 75
3.1 Rozporzdzenia................................................................................................................... 76
3.2 Dyrektywy ........................................................................................................................... 76
3.3 Decyzje ................................................................................................................................ 77
4. TRAKTAT Z LIZBONY................................................................................................................... 78
5. WYMIAR WEWNTRZNY ZARZDZANIA KRYZYSOWEGO W UE ............................................... 81
5.1 Zwalczanie terroryzmu ....................................................................................................... 81
5.2 Bezpieczestwo na granicach zewntrznych UE FRONTEX Europejska Agencja
Zarzdzania Wspprac Operacyjn na Zewntrznych Granicach Pastw Czonkowskich
Unii Europejskiej ................................................................................................................. 87
5.3 Kryzysy w UE zwizane ze zdrowiem .................................................................................. 88
5.4 Kontrola zagroe powanymi awariami zwizanymi z substancjami niebezpiecznymi ... 92
5.5 Ochrona ludnoci Mechanizm Ochrony Ludnoci ........................................................... 94
6. WYMIAR ZEWNTRZNY ZARZDZANIA KRYZYSOWEGO UE ...................................................... 96
6.1 Zarzdzanie kryzysowe w ramach wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa ........ 96
6.2 Operacje i misje zarzdzania kryzysowego ........................................................................ 96
6.3 Instrument na rzecz Stabilnoci .......................................................................................... 97
6.4 Mechanizm ochrony ludnoci ............................................................................................. 98
6.5 Pomoc humanitarna ........................................................................................................... 99
7. WYBRANE SPOSOBY I SYSTEMY WYMIANY INFORMACJI W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH
POMIDZY INSTYTUCJAMI UE ORAZ PASTWAMI CZONKOWSKIMI ................................... 101
7.1 Procedury koordynacji kryzysowej Crisis Coordination Arrangements ........................ 101
7.2 ARGUS Komisja Europejska ........................................................................................... 101
7.3 Wsplny System cznoci i Informowania w Sytuacjach Kryzysowych Common
Emergency Communication And Information System (CECIS) ......................................... 103
7.4 Natychmiastowa Wymiana Informacji Radiologicznej Wsplnoty Europejskiej European
Community Urgent Radiological Information Exchange (ECURIE) ................................ 104
7.5 Europejska Platforma Wymiany Danych Radiologicznych European Radiological Data
Exchange Platform (EURDEP) ......................................................................................... 105
7.6 System Wczesnego Ostrzegania O Niebezpiecznych Produktach Spoywczych i rodkach
ywienia Zwierzt Rapid Alert System For Food And Feed (RASFF) ........................... 105
7.7 System wczesnego ostrzegania o chorobach zakanych Elary Warning System on
Communicable Diseases (EWRS) ...................................................................................... 106
7.8 System BICHAT ................................................................................................................. 107
7.9 Sie fitosanitarna dla organizmw szkodliwych dla rolin (EUROPHYT) .......................... 107
7.10 System zgaszania chorb zwierzt Animal Disease Notification System (ADNS)....... 108
7.11 Wsplnotowy systemem szybkiej informacji Rapid Alert System For Non-Food
SPIS TRECI
Consumer Products (RAPEX) ............................................................................................. 109

8. PODSUMOWANIE I WNIOSKI.................................................................................................. 110
9. ZACZNIK .............................................................................................................................. 113
10. LITERATURA ........................................................................................................................... 114
11. SPIS ZACZNIKW ............................................................................................................... 118
CZ III ZARZDZANIE RYZYKIEM W UNII EUROPEJSKIEJ ....................................................... 119
WSTP.......................................................................................................................................... 121
1. ZARZDZANIE RYZYKIEM W UE ............................................................................................... 122
2. POJCIE ZARZDZANIEM RYZYKIEM W UE .............................................................................. 123
3. ANALIZA PRZEPISW UNIJNYCH ZWIZANYCH Z ZARZDZANIEM RYZYKIEM ....................... 125
3.1 Rozporzdzenia................................................................................................................. 125
3.2 Dyrektywy ......................................................................................................................... 125
3.3 Decyzje .............................................................................................................................. 126
4. ROLA INSTYTUCJI UNIJNYCH W ZAKRESIE ZARZDZANIA RYZYKIEM ...................................... 127
5. ZARZDZANIE RYZYKIEM W OBSZARZE BEZPIECZESTWA WEWNTRZNEGO UE ................. 130
5.1 Zarzdzanie ryzykiem w przypadku kryzysw na granicach zewntrznych UE ................ 131
5.2 Zarzdzanie ryzykiem na wypadek kryzysw zwizanych ze zdrowiem .......................... 132
5.3 Zarzdzanie ryzykiem na wypadek kryzysw zwizanych z ywnoci ............................ 133
6. ZARZDZANIE RYZYKIEM W OBSZARZE BEZPIECZESTWA ZEWNTRZNEGO UE................... 140
7. PODSUMOWANIE I WNIOSKI .................................................................................................. 143
8. LITERATURA ............................................................................................................................. 146
NOTKI BIOGRAFICZNE AUTORW ............................................................................................. 147
SPIS OZNACZE
1.
WYKORZYSTANE SPRAWOZDANIA Z BADA
Na potrzeby niniejszej monografii wykorzystano 5 sprawozda z bada:

1.
B. Poe
Analiza przepisw krajowego prawa miejscowego
zwizanego z zarzdzaniem kryzysowym.
2.
B. Poe
Analiza przepisw krajowego prawa miejscowego
zwizanego z zarzdzaniem ryzykiem.
3.
A. Ponichtera, T. Popielarczyk
Identyfikacja roli i zada organw systemu
zarzdzania kryzysowego.
4.
M. Trzciska
Analiza przepisw unijnych zwizanych
z zarzdzaniem kryzysowym.
5.
M. Trzciska
Analiza przepisw unijnych zwizanych
z zarzdzaniem ryzykiem.
SPIS OZNACZE
2.
SPIS OZNACZE
ADNS
ARGUS
BICHAT
CBRN
CCA
CECIS
CEPOL
CMPD
COSI
CPCC
DG
DG ECHO
DG HOME
DG SANKO
DGEUMS
EASO
ECDC
ECHA
ECURIE
EEA
EFSA
EMCDDA
EMEA
System Zgaszania Chorb Zwierzt (Animal Disease Notification System)

Sie komunikacji Komisji Europejskiej na wypadek kryzysw
System wczesnego ostrzegania wykorzystywany dla wymiany informacji na temat
zagroe dla zdrowia ludzi w przypadkach uycia czynnikw chemicznych
i radiologicznych
Zagroenie chemiczne, biologiczne, radiologiczne, jdrowe
Procedury Koordynacji Kryzysowej (Crisis Coordination Arrangements)
Wsplny System cznoci i Informowania w Sytuacjach Kryzysowych (Common
Emergency Communication and Information System)
Europejskie Kolegium Policyjne (European Police College)
Dyrekcja ds. Zarzdzania Kryzysowego i Planowania (Crisis Management and
Planning Directorate)
Stay Komitet Wsppracy Operacyjnej w zakresie Bezpieczestwa
Wewntrznego (Standing Committee on Internal Security)
Komrka Planowania i Prowadzenia Operacji Cywilnych (Civilian Planning and
Conduct Capability)
Dyrekcja Generalna (Directorate General)
Dyrekcja Generalna ds. Pomocy Humanitarnej i Ochrony Ludnoci (Directorate
General for Humanitarian Aid and Civil Protection department of the European
Commission)
Dyrekcja Generalna do Spraw Wewntrznych (Directorate-General for Home
Affairs)
Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Konsumentw (Directorate-General for Health
and Consumers)
Dziay bezporednio podlegajce dyrektorowi generalnemu Sztabu Wojskowego
Unii Europejskiej (Directorate General for European Union Military Staff)
Europejskie Biuro Wsparcia Azylu (European Asylum Support Office)
Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorb (European Centre for
Disease Prevention and Control)
Europejska Agencja Chemiczna (European Chemical Agency)
Natychmiastowa Wymiana Informacji Radiologicznej Wsplnoty Europejskiej
(European community urgent radiological information exchange)
Europejska Agencja rodowiska (European Environment Agency)
Europejski Urzd do spraw Bezpieczestwa ywnoci (European Food Safety
Authority)
Europejskie Centrum Monitorowania Narkotykw i Narkomanii (European
Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction)
Europejska Agencja Lekw (European Medicines Agency)
SPIS OZNACZE
EMSA
EPBiO
ERCC
ESDZ
EU-LISA
EURDEP
EUROPHYT
Europol
EWRS
FRONTEX
GZZK
INTCEN
ISAA
KE
MIC
NSPK
PE
POI
PZZK
RAPEX
RASFF
RCB
RZZK
SITCEN
SWUE
SZK
UE
WHO
WPBiO
WZZK
Europejska Agencja ds. Bezpieczestwa na Morzu (European Maritime Safety

Agency)
Europejska Polityka Bezpieczestwa i Obrony
Centrum Koordynacji Reagowania Kryzysowego w DG ECHO (Emergency
Response Coordination Centre)
Europejska Suba Dziaa Zewntrznych
Europejska Agencja ds. Zarzdzania Operacyjnego Wielkoskalowymi Systemami
Informatycznymi w Przestrzeni Wolnoci, Bezpieczestwa i Sprawiedliwoci
Europejska platforma wymiany danych radiologicznych (European Radiological
Data Exchange Platform)
Sie fitosanitarna dla organizmw szkodliwych dla rolin
Europejski Urzd Policji
System wczesnego ostrzegania o chorobach zakanych (Early Warning System on
Communicable Diseases)
Europejska Agencja Zarzdzania Wspprac Operacyjn na Zewntrznych
Granicach Pastw Czonkowskich Unii Europejskiej (European Agency for the
Management of Operational Cooperation at the External Borders of the Member
States of the European Union)
Gminny Zesp Zarzdzania Kryzysowego
Centrum Analizy Wywiadowczej w ESDZ (Intelligence Analysis Centre)
Integrated Situational Awareness and Analysis w ESDZ w ramach IPCR (dawniej
CCA)
Komisja Europejska
Monitoring and Emergency Center (Centrum Monitoringu i Informacji)
Narodowy System Pogotowia Kryzysowego
Parlament Europejski
Plan Ochrony Infrastruktury
Powiatowy Zesp Zarzdzania Kryzysowego
Wsplnotowy systemem szybkiej informacji (Rapid Alert System for Non-Food
Consumer Products)
System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach Spoywczych
i rodkach ywienia Zwierzt (Rapid Alert System for Food and Feed)
Rzdowe Centrum Bezpieczestwa
Rzdowy Zesp Zarzdzania Kryzysowego
Centrum Sytuacyjne do 2010 r. w Sekretariacie Generalnym Rady Unii
Europejskiej
Sztab Wojskowy Unii Europejskiej
System Zarzdzania Kryzysowego
Unia Europejska
wiatowa Organizacja Zdrowia (World Health Organisation)
Wsplna Polityka Bezpieczestwa i Obrony
Wojewdzki Zesp Zarzdzania Kryzysowego
10
CZ I
ZARZDZANIE KRYZYSOWE W RP
11
CZ I ZARZDZANIE KRYZYSOWE W RP
WSTP
Cigy postp w rnych dziedzinach naszego ycia powoduje popraw warunkw
yciowych. Niestety moe rwnie powodowa wystpowanie rnych niepodanych sytuacji,
takich jak awarie przemysowe, katastrofy budowlane, wypadki komunikacyjne, zakcenia
porzdku publicznego czy te akty terrorystyczne. Obok zagroe naturalnych mog one
stanowi potencjalne rdo sytuacji kryzysowej, ktre negatywnie wpywaj na poziom
bezpieczestwa ludzi, mienia w znacznych rozmiarach lub rodowiska, wywouj znaczne
ograniczenia w dziaaniu waciwych organw administracji publicznej ze wzgldu na
nieadekwatno posiadanych si i rodkw1.
Wielko i charakter sytuacji kryzysowych oraz liczba podmiotw biorcych udzia
w zapewnieniu bezpieczestwa obywatelom i funkcjonowania struktur pastwowych, stwarza
konieczno ich organizowania, koordynowania ich dziaa, a take wsppracy pomidzy nimi 2.
Zarzdzanie kryzysowe ma na celu zapobieganie sytuacjom kryzysowym oraz
zapewnienie bezpieczestwa narodowego w drodze zaplanowanych wczeniej dziaa poprzez
stworzenie takich warunkw, aby moliwy by dalszy rozwj, czyli opanowanie w miar
moliwoci eskalacji zagroenia.
Zarzdzanie kryzysowe w Polsce opiera si na dziaalnoci organw administracji
publicznej, ktra polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do
przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych dziaa, reagowaniu w przypadku
wystpienia sytuacji kryzysowych oraz na odtwarzaniu infrastruktury lub przywrceniu jej
pierwotnego charakteru3. Na skuteczne reagowanie na sytuacje kryzysow istotne znaczenie
maj rwnie: skala kryzysu, przebieg (rozwj) sytuacji kryzysowej, oraz cechy kryzysu4.
Zarzdzanie kryzysowe podzielone jest na cztery fazy (Ryc. 1):
zapobieganie dziaania ubiegajce, eliminujce lub zmniejszajce moliwoci
wystpienia sytuacji kryzysowej,
przygotowanie dziaania polegajce na opracowaniu programw, planw
i procedur, majce na celu przygotowanie si i rodkw do dziaania na wypadek,
w trakcie i po wystpieniu sytuacji kryzysowej (w tym: planw zarzdzania
kryzysowego),
reagowanie w sytuacji kryzysowej aktywowanie dziaa przeciwdziaajcych
zagroeniu lub minimalizujcych jego skutki,
odbudowa dziaania majce na celu przywrcenie stanu sprzed zagroenia lub
jego polepszenie, aby podnie standard zabezpiecze na wypadek przyszych
zagroe.
Art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym (Dz. U. Nr 89, poz. 590, z pn. zm.).
D. Majchrzak, Zarzdzanie kryzysowe jako zorganizowane dziaania odpowiedzialnych organw i podmiotw,
AON, Warszawa 2013, s. 1.
3
Art. 2 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym (Dz. U. Nr 89, poz. 590, z pn. zm.).
4
D. Wrblewski, Komunikacja kryzysowa wybrane aspekty komunikacji z mass mediami, BiTP Vol. 3 Issue 1,
2007, pp. 115-134.
2
13
Podmiot dziaania:
czowiek,
zwierzta,
rodowisko,
mienie.
Cel dziaania:
zapewnienie
przywrcenie
} bezpieczestwa.
Ryc. 1. Fazy zarzdzania kryzysowego5

Na Ryc. 1 przedstawiono fazy zarzdzania kryzysowego, ktre s odzwierciedleniem
logiki zarzdzania bezpieczestwem poprzez okrelenie potrzeb z zakresu bezpieczestwa
powszechnego i ich zaspokajanie. W fazach przygotowania i zapobiegania identyfikowane s
rda zagroenia oraz szacowane jest ryzyko z nimi zwizane w celu okrelenia priorytetw
w zakresie jego obniania do poziomu akceptowalnego. Analizy rzeczywistych zdarze
jednoznacznie wykazuj, e wszelkie dziaania s ukierunkowane na czowieka, zwierzta,
rodowisko i mienie. Za celem tych dziaa jest albo zapewnienie bezpieczestwa albo jego
przywrcenie6. Warto w tym miejscu zauway, przyjmujc uproszczenie, e fazy zarzdzania
kryzysowego s powizane z zarzdzaniem bezpieczestwem poprzez definicj ryzyka7:
w fazie zapobiegania podejmowane s dziaania wpywajce na
prawdopodobiestwo wystpienia sytuacji kryzysowej,
w fazach przygotowania, odbudowy i uczenia si podejmowane s dziaania
wpywajce na skutki i prawdopodobiestwo zaistnienia sytuacji kryzysowej,
D. Wrblewski, Zarzdzanie ryzykiem jako element ksztatowania bezpieczestwa lokalnego, Zarzdzanie

w stanach zagroe i doskonalenie systemu ochrony ludnoci, Szkolenie podstawowe dla: Starostw, Wjtw,
Burmistrzw i Prezydentw Miast wojewdztwa dolnolskiego z zakresu ochrony ludnoci i obrony cywilnej,
Warszawa, 2011.
6
Zob: D. Wrblewski, Rola i miejsce Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony Przeciwpoarowej w systemie
bezpieczestwa powszechnego, Bezpieczestwo i Technika Poarnicza, (1) 2007, s. 7.
7
Ryzyko to suma ryzyka obliczeniowego i spoecznego wzburzenia. RYZYKO = RYZYKO OBLICZENIOWE + SPOECZNE
WZBURZENIE w: D. Wrblewski (red. nauk.), Przegld wybranych dokumentw normatywnych z zakresu
zarzdzania kryzysowego i zarzdzania ryzykiem wraz z leksykonem, CNBOP-PIB, Jzefw 2014, s. 173.
14
w fazie reagowania podejmowane s dziaania wpywajce na skutki zaistnienia

sytuacji kryzysowej,
we wszystkich fazach podejmowane s dziaania wpywajce na spoeczne
wzburzenie.
Zarzdzanie w sytuacji kryzysowej charakteryzuje si8:
ograniczonym czasem na dziaania (szczeglnie, jako reakcja na sytuacj kryzysow),
niepewnoci decyzji trudno prognozowa skutki dziaa,
dziaaniem w stanie zagroenia,
brakiem lub nadmiarem sprzecznych informacji (tzw. chaos informacyjny),
skrconym procesem decyzyjnym.
Niniejsza cz publikacji swoim zakresem obejmuje identyfikacj i przegld aktualnych
wybranych przepisw prawnych obowizujcych w Polsce dotyczcych zarzdzania
kryzysowego oraz powizanych z zarzdzaniem kryzysowym innych dokumentw krajowych,
z naciskiem na szczegowe okrelenie roli i zada organw pastwowych, z podziaem na
poszczeglne szczeble administracji pastwowej, a take przykady praktycznego zastosowania
analizowanych dokumentw.
Analizowane przepisy stanowi wytyczne dla organw administracji rzdowej
i samorzdowej do sposobu tworzenia struktur instytucji odpowiedzialnych za realizowanie
zada zwizanych z zarzdzaniem kryzysowym, odpowiedzialnoci poszczeglnych organw
oraz ich roli w systemie zarzdzania kryzysowego.
Najwaniejszym dokumentem obowizujcym w Polsce jest Konstytucja
Rzeczypospolitej Polskiej, ktra okrela prawa i obowizki pastwa wobec obywateli i obywateli
wobec pastwa. Do jej zapisw musz by dostosowane wszystkie inne dokumenty prawne.
Gwnymi dokumentami zawierajcymi przepisy odnoszce si do dziaa wzgldem
zagroe, powodujcych sytuacje kryzysowe s: ustawa o zarzdzaniu kryzysowym9, a take
ustawa o stanie klski ywioowej10.
Analizie poddano rwnie obowizujce akty wykonawcze do ww. ustawy, tj.
rozporzdzenia i zarzdzenia Prezesa Rady Ministrw, Rady Ministrw oraz inne dokumenty
zwizane z zarzdzaniem kryzysowym, tj. dekret o wiadczeniach w celu zwalczania klsk
ywioowych11, zarzdzenia wojewodw, starostw i prezydentw miast.
Badania polegay na przeanalizowaniu wymienionych dokumentw pod ktem
okrelenia odpowiedzialnoci organw administracji publicznej na poszczeglnych szczeblach
wadzy oraz na wyodrbnieniu struktur, ktre na mocy prawa uczestnicz w zarzdzaniu
kryzysowym.

9
Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590, z pn. zm.).
10
Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klski ywioowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 62, poz. 558, z pon. zm.).
11
Dekret z dnia 23 kwietnia 1953 r. o wiadczeniach w celu zwalczenia skutkw klsk ywioowych (Dz. U. z 1953 r.
Nr 23, poz. 93, z pn. zm.).
15
1. ZAGADNIENIA OGLNE
1.1 Bezpieczestwo
Podstawowym obowizkiem pastwa w myl art. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej12 jest zaspokajanie potrzeby przetrwania i biologicznego funkcjonowania oraz
bezpieczestwa swoich obywateli. Ponadto pastwo peni okrelone w rozdziale II Konstytucji
RP13 funkcje w dziedzinie bezpieczestwa, midzy innymi w zakresie:
ochrony porzdku konstytucyjnego,
zapewnienia integralnoci terytorialnej i nienaruszalnoci granic,
ochrony interesw gospodarczych,
zapewnienia materialnych i duchowych podstaw przetrwania ludnoci,
zapewnienia funkcjonowania organw wadzy w warunkach pokoju, kryzysu i wojny,
ochrony ycia i zdrowia ludzi oraz ochronie dbr i rodowiska,
zapewnienia bezpieczestwa i porzdku publicznego,
ochronie obszarw, obiektw, urzdze i transportw wanych z punktu widzenia
bezpieczestwa,
edukacji na rzecz bezpieczestwa.
Termin bezpieczestwo jest terminem trudnym do zdefiniowania, gdy na definicj
bezpieczestwa wpywa wiele aspektw zwizanych z rnymi dziedzinami nauki midzy
innymi historia, psychologia, socjologia, nauki prawne, politologia. Najbardziej ogln definicj
bezpieczestwa jest ta zaproponowana przez Daniela Lerenera: w najbardziej dosownym
znaczeniu bezpieczestwo jest waciwie identyczne z pewnoci i oznacza brak zagroenia
fizycznego albo ochron przed nim14. Jest to jednak wielce niedoskonaa definicja, gdy taka
sytuacja w ogle nie ma miejsca. Przeciwnie, yjemy w otoczeniu ryzyka, ktre jest
wszechobecne i nieuniknione15. Bezpieczestwo obejmuje zaspokojenie takich potrzeb jak:
istnienie, przetrwanie, tosamo, niezaleno, spokj, posiadanie czy pewno rozwoju. Brak
bezpieczestwa powoduje niepokj i stan zagroenia.
Wyrnia si midzy innymi bezpieczestwo globalne, regionalne, narodowe,
bezpieczestwo militarne, polityczne, spoeczne, bezpieczestwo fizyczne, socjalne,
bezpieczestwo strukturalne i personalne16.
Pastwo wedug zapisw Konstytucji ma wobec obywateli obowizek zaspokajania ich
potrzeby bezpieczestwa i ich ochrony, wic za pomoc ustanawiania, wprowadzania w ycie
12
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483), art. 5 ma
brzmienie: Rzeczpospolita Polska strzee niepodlegoci i nienaruszalnoci swojego terytorium, zapewnia wolnoci
i prawa czowieka i obywatela oraz bezpieczestwo obywateli, strzee dziedzictwa narodowego oraz zapewnia
ochron rodowiska, kierujc si zasad zrwnowaonego rozwoju.
13
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483), Rozdzia II
Wolnoci, prawa i obowizki czowieka i obywatela.
14
Sownik nauk spoecznych UNESCO.
15
E. W. Roguski, Regionalne i lokalne zarzdzanie kryzysowe w standardach UE, BiTP Vol. 5 Issue 1, 2007, pp. 93114.
16
Sownik terminw bezpieczestwa narodowego, AON, Warszawa 2002 r., s. 13.
16
oraz egzekwowania aktw prawnych moe ten obowizek spenia. W przypadku zagroenia
wymagane jest zdecydowane dziaanie wszelkich organw pastwowych, sub i innych do tego
powoanych organizacji, ktrych celem jest zapewnienie bezpieczestwa ludnoci, mienia
i rodowiska, oraz aby moliwe byo sprawne funkcjonowanie administracji pastwowej bez
wzgldu na wielko i charakter sytuacji kryzysowej17.
1.2 Stan klski ywioowej18
Dokumentem odnoszcym si do dziaania organw pastwowych podczas stanu
zagroenia jest ustawa o stanie klski ywioowej. Okrela ona tryb wprowadzenia i zniesienia
stanu klski ywioowej, a take zasady dziaania organw wadzy publicznej oraz zakres
ogranicze wolnoci i praw czowieka i obywatela w czasie stanu klski ywioowej.
W ustawie podano definicj samej klski ywioowej, a take inne terminy zdarze
i podmiotw, ktre mog taki stan klski spowodowa albo same podlega negatywnym
oddziaywaniom mogcym doprowadzi do wprowadzenia stanu klski ywioowej 19:
klska ywioowa rozumie si przez to katastrof naturaln lub awari techniczn,
ktrych skutki zagraaj yciu lub zdrowiu duej liczby osb, mieniu w wielkich
rozmiarach albo rodowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mog by
skutecznie podjte tylko przy zastosowaniu nad-zwyczajnych rodkw, we
wspdziaaniu rnych organw i instytucji oraz specjalistycznych sub i formacji
dziaajcych pod jednolitym kierownictwem,
katastrofa naturalna rozumie si przez to zdarzenie zwizane z dziaaniem si natury,
w szczeglnoci wyadowania atmosferyczne, wstrzsy sejsmiczne, silne wiatry,
intensywne opady atmosferyczne, dugotrwae wystpowanie ekstremalnych
temperatur, osuwiska ziemi, poary, susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach
i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, masowe wystpowanie szkodnikw,
chorb rolin lub zwierzt albo chorb zakanych ludzi albo te dziaanie innego
ywiou,
awaria techniczna rozumie si przez to gwatowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub
zniszczenie obiektu budowlanego, urzdzenia technicznego lub systemu urzdze
technicznych powodujce przerw w ich uywaniu lub utrat ich waciwoci,
cyberprzestrze rozumie si przez to przestrze przetwarzania i wymiany
informacji tworzon przez systemy teleinformatyczne wraz z powizaniami
pomidzy nimi oraz relacjami z uytkownikami.
Rada Ministrw w drodze rozporzdzenia, moe wprowadzi stan klski ywioowej
z wasnej inicjatywy lub na wniosek waciwego wojewody.
W rozporzdzeniu wydanym przez Rad Ministrw okrela si przyczyny, dat
17

18
Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klski ywioowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 62, poz. 558, z pon. zm.).
19
Art. 3 ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klski ywioowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 62, poz. 558, z pon. zm.).
17
wprowadzenia oraz obszar i czas trwania stanu klski ywioowej, a take w zakresie
dopuszczonym niniejsz ustaw, rodzaje niezbdnych ogranicze wolnoci i praw czowieka
i obywatela.
Oprcz tego ustawa obliguje redaktorw naczelnych dziennikw oraz nadawcw
programw radiowych i telewizyjnych do niezwocznego, nieodpatnego podania do publicznej
wiadomoci rozporzdzenia Rady Ministrw o wprowadzeniu stanu klski ywioowej20.
Stan klski ywioowej moe zosta przeduony na czas oznaczony, w drodze
rozporzdzenia Rady Ministrw, po wyraeniu przez Sejm zgody na to przeduenie.
Rada Ministrw, w drodze rozporzdzenia, znosi stan klski ywioowej na caym obszarze jego
obowizywania lub na czci tego obszaru przed upywem czasu, na ktry zosta wprowadzony,
jeeli ustan przyczyny jego wprowadzenia21.
W czasie stanu klski ywioowej organy wadzy publicznej dziaaj w dotychczasowych
strukturach organizacyjnych pastwa i w ramach przysugujcych im kompetencji,
z zastrzeeniem opisanymi w teje ustawie22.
W czasie stanu klski ywioowej dziaaniami prowadzonymi w celu zapobieenia
skutkom klski ywioowej lub ich usunicia kieruj23:
wjt (burmistrz, prezydent miasta) jeeli stan klski ywioowej wprowadzono
tylko na obszarze gminy,
starosta jeeli stan klski ywioowej wprowadzono na obszarze wicej ni jednej
gminy wchodzcej w skad powiatu,
wojewoda jeeli stan klski ywioowej wprowadzono na obszarze wicej ni
jednego powiatu wchodzcego w skad wojewdztwa,
minister waciwy do spraw administracji publicznej lub inny minister, do zakresu
dziaania, ktrego naley zapobieganie skutkom danej klski ywioowej lub ich
usuwanie, a w przypadku wtpliwoci, co do waciwoci ministra lub w przypadku,
gdy waciwych jest kilku ministrw minister wy-znaczony przez Prezesa Rady
Ministrw jeeli stan klski ywioowej wprowadzono na obszarze wicej ni
jednego wojewdztwa.
Ponadto ustawa okrela i nakada obowizek na wspprac w zakresie podejmowanych
dziaa i wymiany informacji jednostek organizacyjnych, ktre bior udzia w zwalczaniu klski
ywioowej24.
W zapobieganiu skutkom klski ywioowej lub ich usuwaniu uczestnicz: Pastwowa
Stra Poarna i inne jednostki ochrony przeciwpoarowej, Policja, Stra Graniczna, Morska
Suba Poszukiwania i Ratownictwa, podmioty lecznicze, w tym w szczeglnoci dysponenci
20
22
23
24
Art. 14, 15, 16 ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klski ywioowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 62, poz. 558,
z pon. zm.).
21
18
jednostek systemu Pastwowe Ratownictwo Medyczne, oraz inne waciwe w tych sprawach
pastwowe urzdy, agencje, inspekcje, strae i suby25.
W uzasadnionych przypadkach minister waciwy do spraw transportu w zakresie
transportu drogowego, kolejowego, lotniczego i ruchu jednostek pywajcych na rdldowych
drogach wodnych, a minister waciwy do spraw gospodarki morskiej w zakresie ruchu na
morskich wodach wewntrznych i morzu terytorialnym, w porozumieniu z ministrem
waciwym do spraw administracji publicznej, ministrem waciwym do spraw wewntrznych
i Ministrem Obrony Narodowej, w drodze rozporzdzenia, moe wprowadzi ograniczenia
w transporcie drogowym, kolejowym i lotniczym oraz w ruchu jednostek pywajcych na
rdldowych drogach wodnych, morskich wodach wewntrznych i morzu terytorialnym.
Ustawa okrela take przepisy karne, ktrym podlegaj osoby uchylajce si od
obowizkw, ktre wprowadzone zostay na mocy ustawy w czasie trwania klski ywioowej 26.
1.3 Klska ywioowa27
Klska ywioowa to katastrofa naturalna (zdarzenie zwizane z dziaaniem si natury) lub
awaria techniczna (gwatowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego
lub urzdze technicznych), ktrych skutki zagraaj yciu lub zdrowiu duej liczby osb, mieniu
w wielkich rozmiarach albo rodowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mog by
skutecznie podjte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych rodkw, we wspdziaaniu rnych
organw i instytucji oraz specjalistycznych sub i formacji dziaajcych pod jednolitym
kierownictwem.
Kolejnym dokumentem prawnym oprcz ustawy o stanie klski ywioowej, ktry
reguluje dziaania w obliczu klski ywioowej jest dekret o wiadczeniach w celu zwalczania
klsk ywioowych. Przepisy dekretu maj zastosowanie w przypadku klsk ywioowych oraz
katastrof. Dokument nie obejmuje dziaa zwizanych z ochron przeciwpoarow, ktr
reguluj odrbne przepisy.
W przypadku braku wystarczajcych rodkw do przeciwdziaania zaistniaej sytuacji
kryzysowej waciwy organ jednostki samorzdu terytorialnego albo wojewoda, zgodnie
z zapisami dekretu moe wprowadzi obowizek wiadcze osobistych i rzeczowych28.
wiadczenia osobiste i rzeczowe dla celw przeciwdziaania skutkom katastrof oraz klsk
ywioowych polegaj na29:
udzieleniu pierwszej pomocy osobom, ktre ulegy nieszczliwym wypadkom,
25
Art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klski ywioowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 62, poz. 558,
z pon. zm.).
26
Art. 27, 28 ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klski ywioowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 62, poz. 558, z pon.
zm.).
27
Dekret z dnia 23 kwietnia 1953 r. o wiadczeniach w celu zwalczania klsk ywioowych (Dz. U. z 1953 r. Nr 23,
poz. 93, z pon. zm.).
28
Art. 3 dekretu z dnia 23 kwietnia 1953 r. o wiadczeniach w celu zwalczania klsk ywioowych (Dz. U. z 1953 r.
Nr 23, poz. 93, z pon. zm.).
29
Art. 4 dekretu z dnia 23 kwietnia 1953 r. o wiadczeniach w celu zwalczania klsk ywioowych (Dz. U. z 1953 r.
Nr 23, poz. 93, z pon. zm.).
19
udostpnieniu pomieszczenia poszkodowanym na czas niezbdny dla udzielenia

pierwszej pomocy i schronienia,
przyjciu na przechowanie i pilnowaniu mienia poszkodowanych,
zabezpieczeniu
zagroonego
inwentarza
ywego
(dostarczenie
paszy
i pomieszczenia),
penieniu warty w celu zapobieenia rozszerzaniu si klski,
wykonywaniu okrelonych robt,
dostarczeniu narzdzi potrzebnych przy prowadzeniu akcji,
dostarczeniu rodkw przewozowych wraz z niezbdnym inwentarzem
pocigowym.
1.4 Zarzdzanie kryzysowe30

Zarzdzanie kryzysowe realizowane jest przez wadze publiczne przy wspudziale
organizacji, instytucji i spoeczestwa. Wymaga staego dostosowywania si i rodkw do wci
zmieniajcego si stanu bezpieczestwa, w celu utrzymania zdolnoci do reagowania31.
Zapobieganie zagroeniom lokalnym ley w kompetencjach samorzdw terytorialnych,
a koordynowane jest przez wysze szczeble wadzy w Polsce. Wynika ona przede wszystkim
z przyjtego podziau administracyjnego kraju i zespoleniu czci administracji32. Finansowanie
wykonywania zada z zakresu zarzdzania kryzysowego na poziomie krajowym planuje si
w ramach budetu pastwa w czciach, ktrymi dysponuj wojewodowie, minister waciwy
do spraw wewntrznych i inni ministrowie kierujcy dziaami administracji rzdowej oraz
centralne organy administracji rzdowej.
Przepisy prawne, regulujce dziaania organw administracji publicznej w zakresie
zarzdzania kryzysowego, musz w sposb waciwy definiowa role i zadania poszczeglnych
elementw struktury zarzdzania kryzysowego. Niezbdne jest cige monitorowanie
zmieniajcego si otoczenia i dostosowywanie systemu zarzdzania kryzysowego do
istniejcych aktualnie warunkw. Akty prawne z zakresu zarzdzania kryzysowego s niezwykle
wane, peni rol wytycznych, na ich podstawie moliwe staje si organizowanie
i koordynowanie wszelkich dziaa w sytuacjach zagroenia, ktre wymagaj jasno
sprecyzowanych i zaplanowanych czynnoci zapobiegawczych, ratowniczych i innych.
W sytuacjach kryzysowych wszelkie decyzje, co do dalszego postpowania podejmowane s
pod presj, gwnie czasu, dlatego tak wanym elementem dla bezpieczestwa narodowego
jest to, e zarzdzanie kryzysowe realizowane jest na wszystkich szczeblach administracji
pastwowej, poczwszy od najniszego szczebla lokalnego - gminnego, co pozwala podejmowa
dziaania tak szybko jak jest to moliwe, bez zbdnej zwoki.
30
Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590, z pn. zm.)
K. SienkiewiczMayjurek, Problemy organizacyjne zarzdzania kryzysowego w samorzdach, Zeszyty Naukowe
Politechniki lskiej, Nr kol. 1864, 2011 r., s. 120.
32
Art. 26 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590, z pn.
zm.).
31
20
Koncepcja zarzdzania kryzysowego skupia si na zasadzie prymatu ukadu

terytorialnego, tzn. gwny ciar decyzji i odpowiedzialnoci spoczywa na wadzy
funkcjonujcej na okrelonym stopniu podziau terytorialnego kraju, na ktrym wystpi
kryzys33.
Najwaniejszym aktem prawnym dotyczcym zarzdzania kryzysowego jest ustawa
o zarzdzaniu kryzysowym. Okrela ona organy waciwe w sprawach zarzdzania kryzysowego
oraz ich zadania i zasady dziaania, a take zasady finansowania zada zarzdzania kryzysowego.
Wynika z niej (zgodnie z art. 21 ustawy), e obowizek podjcia dziaania w przypadku
wystpienia zagroe spoczywa w pierwszej kolejnoci na organach samorzdu terytorialnego.
Tabela nr 1.
Organy systemu zarzdzania kryzysowego w Polsce34
Szczebel
Organ zarzdzania
Organ opiniodawczo- Centrum Zarzdzania
administracyjny
kryzysowego
doradczy
Kryzysowego
Rada Ministrw,
Rzdowy Zesp
Rzdowe Centrum
Krajowy
Prezes Rady
Zarzdzania
Bezpieczestwa
Ministrw
Kryzysowego
Minister kierujcy
Zesp Zarzdzania
Centrum Zarzdzania
dziaem administracji
Kryzysowego
Kryzysowego
Resortowy
rzdowej, Kierownik (ministerstwa, urzdu (ministerstwa, urzdu
organu centralnego
centralnego)
centralnego)
Wojewdzki Zesp
Wojewdzkie
Wojewdzki
Wojewoda
Zarzdzania
Centrum Zarzdzania
Kryzysowego
Kryzysowego
Powiatowy Zesp
Powiatowe Centrum
Powiatowy
Starosta powiatu
Zarzdzania
Zarzdzania
Kryzysowego
Kryzysowego
Gminny Zesp
Mog by tworzone
Zarzdzania
(nie ma obowizku
Wjt, Burmistrz,
Kryzysowego
utworzenia) gminne
Gminny
Prezydent miasta
(Miejski Zesp
(miejskie) centra
Zarzdzania
zarzdzania
Kryzysowego
kryzysowego
33
D. Wrblewski, M. Kdzierska, B. Poe, Teleinformatyczny zintegrowany system budowy planw zarzdzania

kryzysowego badania i projektowanie, w: D. Wrblewski (red. nauk.), Wybrane zagadnienia z zakresu planowania
cywilnego w systemie zarzdzania kryzysowego RP, CNBOP-PIB, Jzefw 2014, s. 14.
34
Strona internetowa Rzdowego Centrum Bezpieczestwa: www.rcb.gov.pl [dostp: stycze 2014]
21
Ustawa o zarzdzaniu kryzysowym definiuje midzy innymi pojcia, ktre s

nierozerwalnie zwizane z dziaalnoci organw pastwowych w celu zachowania
bezpieczestwa narodowego:
sytuacja kryzysowa - naley przez to rozumie sytuacj bdc nastpstwem
zagroenia i prowadzc w konsekwencji do zerwania lub znacznego naruszenia
wizw spoecznych przy rwnoczesnym powanym zakceniu w funkcjonowaniu
instytucji publicznych, jednak w takim stopniu, e uyte rodki niezbdne do
zapewnienia lub przywrcenia bezpieczestwa nie uzasadniaj wprowadzenia
adnego ze stanw nadzwyczajnych, o ktrych mowa w art. 228 ust. 1 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej,
zarzdzanie kryzysowe - to dziaalno organw administracji publicznej bdca
elementem kierowania bezpieczestwem narodowym, ktra polega na
zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi
kontroli w drodze zaplanowanych dziaa, reagowaniu w przypadku wystpienia
sytuacji kryzysowych oraz na odtwarzaniu infrastruktury lub przywrceniu jej
pierwotnego charakteru,
infrastruktura krytyczna - naley rozumie, jako systemy oraz wchodzce w ich skad
powizane ze sob funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urzdzenia,
instalacje, usugi kluczowe dla bezpieczestwa pastwa i jego obywateli oraz
suce zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organw administracji publicznej,
a take instytucji i przedsibiorcw. Infrastruktura krytyczna obejmuje systemy:
zaopatrzenia w energi i paliwa; cznoci i sieci teleinformatycznych; finansowe;
zaopatrzenia w ywno i wod; ochrony zdrowia; transportowe i komunikacyjne;
ratownicze; zapewniajce cigo dziaania administracji publicznej; produkcji,
skadowania,
przechowywania
i
stosowania
substancji
chemicznych
i promieniotwrczych, w tym rurocigi substancji niebezpiecznych. Obowizek
tworzenia planw infrastruktury krytycznej spoczywa na organach administracji na
szczeblu krajowym i wojewdzkim. Zakres ochrony infrastruktury krytycznej
obejmuje nastpujce zadania35:
gromadzenie i przetwarzanie informacji dotyczcych infrastruktury
krytycznej,
przygotowywanie i aktualizacj planw ochrony infrastruktury krytycznej,
opracowywanie i wdraanie procedur na wypadek wystpienia zagroe
infrastruktury krytycznej,
zapewnienie moliwoci odtworzenia infrastruktury krytycznej,
wspprac midzy administracj publiczn a wacicielami oraz
posiadaczami samoistnymi i zalenymi obiektw, instalacji lub urzdze
35
Art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590, z pn.
zm.).
22
infrastruktury krytycznej w zakresie jej ochrony.

Ponadto waciciele infrastruktury s zobligowani do jej ochrony i tworzenia
wasnych planw ochrony, a take do utrzymywania wasnych systemw
rezerwowych zapewniajcych bezpieczestwo i pozwalajcych na funkcjonowanie
infrastruktury do czasu jej odtworzenia,
ochrona infrastruktury krytycznej - naley przez to rozumie zesp przedsiwzi
organizacyjnych realizowanych w celu zapewnienia funkcjonowania lub szybkiego
odtworzenia infrastruktury krytycznej na wypadek zagroe, w tym awarii, atakw
oraz innych zdarze zakcajcych jej prawidowe funkcjonowanie,
planowanie cywilne naley rozumie, jako caoksztat przedsiwzi
organizacyjnych, polegajcych na opracowywaniu planw, w tym planw
zarzdzania kryzysowego, i programw, majcych na celu optymalne wykorzystanie
dostpnych si i rodkw w sytuacjach kryzysowych oraz w czasie stanw
nadzwyczajnych i w czasie wojny, w zakresie zapobiegania sytuacjom kryzysowym,
przygotowania do przejmowania nad nimi kontroli, reagowania w sytuacjach
kryzysowych oraz odtwarzania infrastruktury i przywracania jej pierwotnego
charakteru, ponadto planowanie cywilne obejmuje planowanie w zakresie
wspierania Si Zbrojnych RP w razie ich uycia oraz planowanie wykorzystania Si
Zbrojnych RP do realizacji zada z zakresu zarzdzania kryzysowego36.
Zgodnie z wymogami ustawy o zarzdzaniu kryzysowym zadania planowania cywilnego
obejmuj37:
przygotowanie planw zarzdzania kryzysowego,
przygotowanie struktur uruchamianych w sytuacjach kryzysowych,
przygotowanie i utrzymanie zasobw niezbdnych do wykonania zada ujtych
w planie zarzdzania kryzysowego,
utrzymanie baz danych niezbdnych w procesie zarzdzania kryzysowego,
przygotowanie rozwiza na wypadek zniszczenia lub zakcenia funkcjonowania
infrastruktury krytycznej,
zapewnienie spjnoci pomidzy planami zarzdzania kryzysowego a innymi
planami sporzdzanymi w tym zakresie przez waciwe organy administracji
publicznej.
Plany zarzdzania kryzysowego stanowi podstawowe narzdzie organw administracji
publicznej w przypadku wystpienia zagroenia powodujcego lub mogcego spowodowa
sytuacj kryzysow wystpujc na terenie gminy, powiatu lub wojewdztwa (w zalenoci od
szczebla) lub takie, ktre wykraczaj poza ich granice lub wymagaj zaangaowania si
36
Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590, z pn. zm.)
37
23
i rodkw przekraczajcych moliwoci reagujcej gminy, powiatu lub wojewdztwa

(w zalenoci od szczebla).
Zadania realizowane w ramach planowania cywilnego powinny uwzgldnia:
zapewnienie funkcjonowania administracji publicznej, zapewnienie funkcjonowania
i moliwoci odtworzenia infrastruktury lub przywrcenia jej pierwotnego charakteru,
racjonalne gospodarowanie siami i rodkami w sytuacjach kryzysowych, w czasie stanw
nadzwyczajnych i w czasie wojny, zapewnienie ludziom warunkw przetrwania w sytuacjach
kryzysowych, w czasie stanw nadzwyczajnych i w czasie wojny.
Ustawa okrela oglny ukad planw zarzdzania kryzysowego (krajowy, wojewdzkie,
powiatowe, gminne), zadania zakresu ochrony infrastruktury krytycznej oraz ukad planw
ochrony infrastruktury krytycznej (na szczeblu krajowym i wojewdzkim oraz dla wacicieli
i posiadaczy samoistnych urzdze infrastruktury krytycznej). Rada Ministrw na podstawie
delegacji ustawowej okrela w drodze rozporzdzenia, sposb tworzenia i aktualizacji oraz
struktury planw uwzgldniajc potrzeb zapewnienia cigoci funkcjonowania infrastruktury
krytycznej. Plany zarzdzania kryzysowego podlegaj systematycznej aktualizacji, a cykl
planowania nie moe by duszy ni dwa lata.
1.5 Zarzdzanie ryzykiem
Szczebel centralny
Jedynym, ale do jednolitym podejciem do procesw zarzdzania ryzykiem na szczeblu
centralnym, ugruntowanym w polskim systemie prawnym jest rozwizanie wdroone dla
sektora finansowego. Obligatoryjno wprowadzenia rozwiza wzmacniajcych kontrol nad
wydatkami publicznymi w ministerstwach, urzdach, bankach oraz innych instytucjach
dziaajcych w strukturze administracji publicznej usankcjonowaa ustawa o finansach
publicznych38. Dokument wprowadza do stosowania zasady kontroli zarzdczej, ktra obejmuje
dziaania podejmowane dla zapewnienia realizacji celw i zada w sposb zgodny z prawem,
efektywny, oszczdny i terminowy39. Jednostki administracji publicznej, zgodnie z przyjt
polityk zarzdzania ryzykiem obowizane s zapewni odpowiednie wsparcie dla kadry
zarzdzajcej oraz pracownikw uczestniczcych w procesie zarzdzania ryzykiem, a take
usprawni sposb planowania dziaa sucych realizacji celw instytucji i wdroy skuteczne
mechanizmy kontroli wewntrznej. Na potrzeby wykonania wskazanych zada dopuszczone jest
rwnie uregulowanie kwestii zwizanych z zarzdzaniem ryzykiem dodatkowymi
dokumentami, ktre bd wzmacnia efektywno funkcjonowania jednostki.
Minister Finansw zosta zobowizany ustaw do okrelania i ogaszania w formie
komunikatu (publikowanego w Dzienniku Urzdowym Ministra Finansw) standardw kontroli
zarzdczej dla sektora finansw publicznych, ktre bd zgodne ze standardami
38
Ustawa o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1240 i 1241, z pn. zm.).
Art. 68 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1240 i 1241,
z pn. zm.).
39
24
midzynarodowymi. Ponadto pod szyldem Ministerstwa Finansw ukazaa si publikacja pt.

Zarzdzanie ryzykiem w sektorze publicznym40, bdca podrcznikiem dla organw
administracji publicznej do wdraania systemu zarzdzania ryzykiem.
Szczebel wojewdzki
Wsparciu jednostek administracyjnych w skuteczniejszym zarzdzaniu, adekwatnym
wykorzystaniu posiadanych zasobw, ale take zapobieganiu niepodanym zdarzeniom
i przygotowaniu najlepszych moliwych przepisw oraz procedur dziaania, su wprowadzone
w wojewdztwach zasady zarzdzania ryzykiem. Na przykadzie wojewdztwa mazowieckiego,
w ktrym wdroono polityk zarzdzania ryzykiem, komrk caociowo oceniajc oraz
analizujc pojawiajce si ryzyka i monitorujc system jest zesp do spraw kontroli
zarzdczej i zarzdzania ryzykiem. Do podstawowych zada wspomnianego zespou naley
rwnie: planowanie, organizacja oraz koordynacja nad systemem kontroli zarzdczej,
podejmowanie dziaa w zakresie zarzdzania ryzykiem41. Najobszerniejszym aktem prawnym
wydanym przez wojewod jest zarzdzenie ustanawiajce polityk zarzdzania ryzykiem
w Mazowieckim Urzdzie Wojewdzkim. Jest to obecnie rwnie najwaniejszy dokument
z tego obszaru dziaalnoci, poniewa wprowadza do stosowania zacznikiem do zarzdzenia
metodyk zarzdzania ryzykiem.
W Mazowieckim Urzdzie Wojewdzkim wszystkie jednostki organizacyjne, w tym
komrka waciwa ds. zarzdzania kryzysowego - bior udzia w procesie zarzdzania ryzykiem.
Wprowadzony przez wojewod zacznik do zarzdzenia przedstawia zastosowanie
zarzdzania ryzykiem w jednostce. W tym przypadku wynika ono z kontroli zarzdczej i jest
ukierunkowane na powikszanie prawdopodobiestwa osignicia wszystkich zaoonych celw
i zada do wykonania42.
W Mazowieckim Urzdzie Wojewdzkim wprowadza si sze etapw zarzdzania
ryzykiem. Pierwszym jest identyfikacja ryzyka, ktra polega na rozpoznaniu wszystkich ryzyk,
mogcych oddziaywa na realizacj celw. Kolejnym etapem obejmujcym hierarchizacj ryzyk
wedug ich oddziaywania oraz prawdopodobiestwa wystpienia jest analiza ryzyka.
Za moment weryfikacji i oceny ryzyka, w tym take rodkw przeznaczonych do trzymania go
pod kontrol uznano ewaluacj ryzyka. Dokument przedstawia w dalszym etapie potrzeb
okrelenia przedsiwzi niezbdnych do przeprowadzenia wzgldem zidentyfikowanych ryzyk,
ktre s nieakceptowalne. Rwnie wanym elementem jest wskazanie osb odpowiedzialnych
(wacicieli ryzyk) za podjcie dziaa zaradczych. Ostatnim etapem ustanowionym
40
Strona internetowa: http://www.mf.gov.pl/documents/764034/3349878/20130307_3_zarzadzanie_ryzykiem

_w_sektorze_publicznym.pdf [dostp: stycze 2014]
41
2 zarzdzenia Nr 80 Wojewody Mazowieckiego z dnia 28 lutego 2013 r. w sprawie powoania Zespou do spraw
kontroli zarzdczej i zarzdzania ryzykiem w Mazowieckim Urzdzie Wojewdzkim w Warszawie.
42
2 zarzdzenia Nr 80 Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 lutego 2011 r. w sprawie ustalenia Polityki zarzdzania
ryzykiem w Mazowieckim Urzdzie Wojewdzkim w Warszawie.
25
zarzdzeniem jest monitorowanie, a w tym dokonywanie przegldu i zdawanie sprawozda 43.

Za cao wdroonego systemu odpowiada wojewoda, jednake moe t
odpowiedzialno cedowa na podwadnych: Dyrektorowi Generalnemu bd dyrektorom
wydziaw44. Obok funkcjonujcego zespou do spraw kontroli zarzdczej i zarzdzania ryzykiem
Dyrektor Generalny posiada odpowiednie kompetencje, aby powoa koordynatora zarzdzania
ryzykiem. We waciwociach dziaania koordynatora jest wdraanie i koordynacja zarzdzania
ryzykiem, wsparcie identyfikacji i analizy ryzyk, przeszkalanie pracownikw z zakresu
zarzdzania ryzykiem oraz opracowanie analiz, a take raportw na potrzeby zespou do spraw
kontroli zarzdczej i zarzdzania ryzykiem45.
Szczebel powiatowy
Na poziomie powiatu rwnie przeprowadzono dziaania prawne majce na celu
wdroenie procesw zwizanych z zarzdzaniem ryzykiem. Potwierdzeniem tego podejcia jest
wprowadzenie do stosowania zasad polityki zarzdzania ryzykiem w miecie stoecznym
Warszawie46. Moc aktu prawnego powoano Penomocnika ds. ryzyka odpowiedzialnego za
ksztatowanie oraz doskonalenie systemu zarzdzania ryzykiem 47. Wprowadzenie systemu ma
na celu moliwo identyfikowania oraz szacowania poziomu ryzyka, analizy kluczowych
wskanikw ryzyka, a take okrelenia reakcji na dane ryzyko, ktre mogoby zakci lub
uniemoliwi realizacj wyznaczonych celw48.
Ramy dziaania systemu Prezydent Warszawy ustanowi zarzdzeniem49, ktre
przedstawia przede wszystkim terminologi na potrzeby wykorzystania zarzdzania ryzykiem,
zakres zada i obowizkw uczestnikw systemu, zasady identyfikowania ryzyka oraz
dokonywania oceny ryzyka, zasady okrelania reakcji na ryzyko, zasady identyfikowania
i raportowania incydentw, zakres i sposb monitorowania oraz raportowania ryzyka50.
Odpowiedzialno za wdroony system, zgodnie z zarzdzeniem ponosz: Prezydent
43
8 zacznika do zarzdzenia Nr 80 Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 lutego 2011 r. w sprawie ustalenia

Polityki zarzdzania ryzykiem w Mazowieckim Urzdzie Wojewdzkim w Warszawie.
44
45
46
Zarzdzenie Nr 3943/2013 Prezydenta Miasta Stoecznego Warszawy z dn. 26 lutego 2013 r. w sprawie
wprowadzenia Polityki zarzdzania ryzykiem w m. st. Warszawie oraz powoania Penomocnika Prezydenta m .st.
Warszawy ds. ryzyka.
47
2 zarzdzenia Nr 3943/2013 Prezydenta Miasta Stoecznego Warszawy z dn. 26 lutego 2013 r. w sprawie
wprowadzenia Polityki zarzdzania ryzykiem w m. st. Warszawie oraz powoania Penomocnika Prezydenta m. st.
Warszawy ds. ryzyka.
48
Zacznik do Zarzdzenia Nr 3943/2013 Prezydenta Miasta Stoecznego Warszawy z dn. 26 lutego 2013 r.
w sprawie wprowadzenia Polityki zarzdzania ryzykiem w m. st. Warszawie oraz powoania Penomocnika
Prezydenta m. st. Warszawy ds. ryzyka.
49
Zarzdzenie Nr 3666/2012 Prezydenta Miasta Stoecznego Warszawy z dn. 18 grudnia 2012 r. w sprawie systemu
zarzdzania ryzykiem w m. st. Warszawie.
50
1 zarzdzenia Nr 3666/2012 Prezydenta Miasta Stoecznego Warszawy z dn. 18 grudnia 2012 r. w sprawie
systemu zarzdzania ryzykiem w m. st. Warszawie.
26
Miasta Stoecznego Warszawy na poziomie strategicznym, dyrektorzy biur, burmistrzowie

oraz kierownicy jednostek na poziomie operacyjnym, Penomocnik ds. ryzyka oraz waciciele
procesw na poziomie koordynacji systemu zarzdzania ryzykiem51.
Do realizacji zada, zgodnie z metodyk zawart w dokumencie zobowizani s wszyscy
uczestnicy systemu, w tym przede wszystkim waciciele ryzyk wskazani przez Penomocnika
ds. ryzyka kierownicy oraz pracownicy poszczeglnych komrek. Do najwaniejszych nale:
przeprowadzanie identyfikacji i oceny ryzyk zwizanych z realizacj przypisanych celw
i procesw, okrelanie reakcji w odniesieniu do poszczeglnych ryzyk, wdraanie dziaa
zaradczych w stosunku do zidentyfikowanych ryzyk, wypenianie okrelonych w zarzdzeniu
obowizkw w zakresie raportowania52. Dodatkowo zarzdzenie okrela procedur zarzdzania
ryzykiem w urzdzie miasta, wskazuje, jakie dziaania s moliwe do wykonania w tym zakresie
oraz podaje sposb dokumentowania ryzyk.
Szczebel gminny
Kierujc si zapisami waciwych ustaw: o samorzdzie gminnym53 oraz o finansach
publicznych54 rwnie wadze gmin podjy wysiek legislacyjny oraz organizacyjny na rzecz
adaptacji procesw zarzdzania ryzykiem do dziaalnoci podlegych sobie jednostek
organizacyjnych. Wjtowie, burmistrzowie i prezydenci miast wydanymi zarzdzeniami ustalaj
zasady oraz zakres wprowadzanego do stosowania zarzdzania ryzykiem.
W sposb bardzo oglny do zagadnienia podesza gmina Grjec, w ktrej wydanym
zarzdzeniem55 burmistrz ustanowi kontrol zarzdcz i wprowadzi zasady jej funkcjonowania.
Zgodnie z dokumentem zasadnicz rol kontroli zarzdczej w gminie jest zapewnienie waciwej
realizacji zada i celw okrelonych w Strategii Gminy i Miasta, jak rwnie zaplanowanych
w budecie gminy56. Odpowiedzialno za nadzorowane i kontrolowane procesy w ramach
swojej dziaalnoci ponosz waciwi kierownicy jednostek organizacyjnych. W szczeglnoci
maj oni za zadanie:
1. monitorowa, identyfikowa i ocenia pojawiajce si ryzyka;
2. opracowa zasady, plany, standardy, systemy oraz inne rodki zaradcze w celu
minimalizacji, ograniczenia lub usunicia ryzyka powizanego z danym zagroeniem;
3. wdraa praktyczne procesy (w tym: narzdzia, procedury) nadzorowania
i kontrolowania, w taki sposb, aby osign cele kontroli zarzdczej wymienione
51
52
53
Art. 33 ust 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r o samorzdzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz.1591, z pn.
zm.).
54
Art. 69 ust 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 157, poz.1240,
z pn. zm.).
55
Zarzdzenie Nr 81/11 Burmistrza Gminy i Miasta Grjec z dnia 15.06.2011 r. w sprawie organizacji i zasad
funkcjonowania kontroli zarzdczej w Gminie Grjec.
56
1 zarzdzenia Nr 81/11 Burmistrza Gminy i Miasta Grjec z dnia 15.06.2011 r. w sprawie organizacji i zasad
27
powyej;
zapewnia skuteczno wykonywania kontroli zarzdczej i dba o cig popraw
realizowanych przez siebie procesw57;
5. wdraa standardy zgodne z wytycznymi Ministra Finansw, w tym procedury
zarzdzania ryzykiem.
W celu zapewnienia nadzoru strategicznego nad dziaalnoci jednostek organizacyjnych
burmistrz gminy powoa zesp w skadzie: zastpcy burmistrza, skarbnik i sekretarz gminy.
Szczegow organizacj i zakres kontroli przedstawia zarzdzenie burmistrza gminy Grjec,
wprowadzajce regulamin kontroli zarzdczej58.
Bardziej wszechstronne i usystematyzowane podejcie do zarzdzania ryzykiem
prezentuje miasto Grudzidz. Prezydent stosownym zarzdzeniem59 ustanowi zasady
zarzdzania ryzykiem w Urzdzie Miejskim w Grudzidzu oraz pozostaych jednostkach
organizacyjnych. W dokumencie okrelono podstawow terminologi, niezbdn do
zastosowania przy realizacji procesw zwizanych z zarzdzaniem ryzykiem. 4 zarzdzenia
wskazuje na cele zarzdzania ryzykiem w Grudzidzu, do ktrych nale: usprawnienie
efektywnoci zarzdzania; lepsze wykorzystanie zasobw finansowych i ludzkich; zapobieganie
stratom finansowym; ograniczenie moliwoci niepowodzenia realizowanych przedsiwzi
i projektw; wdraanie mechanizmw kontrolnych adekwatnych do ryzyka 60. Dokument
ustanawia trzy poziomy zarzdzania ryzykiem strategiczny (odpowiedzialnym jest Prezydent
Grudzidza oraz na poziomie jednostki organizacyjnej - kierownik), operacyjny
(odpowiedzialnymi s kierownicy komrek i jednostek organizacyjnych) i projektowy
(odpowiedzialnymi s pracownicy komrek i jednostek organizacyjnych odpowiedzialni za
projekt). Poziom strategicznymi obejmuje dziaania zwizane z celami dugoterminowymi
jednostki, poziom operacyjny odnosi si realizacji celw wyznaczonych w roku kalendarzowym,
a poziom projektowy do konkretnych jednorazowych przedsiwzi lub umw61.
Zarzdzanie ryzykiem realizowane jest poprzez etapy: identyfikacji ryzyk, ktre mog
oddziaywa na realizacj celw lub zada; oceny istniejcych rodkw wykorzystywanych do
utrzymania ryzyka pod kontrol; analizy ryzyka wg oddziaywania i prawdopodobiestwa
wystpienia ryzyka; okrelenia sposobu postpowania z ryzykiem, w tym okrelenia rodkw
zaradczych w przypadku ryzyka nieakceptowanego; wskazania osb odpowiedzialnych za
podjcie dziaa zaradczych oraz ustalenia terminu podjcia dziaa; monitorowania i skadania
4.
57
3 zarzdzenia Nr 81/11 Burmistrza Gminy i Miasta Grjec z dnia 15.06.2011 r. w sprawie organizacji i zasad
58
Zarzdzenie Nr 84/11 Burmistrza Gminy i Miasta Grjec z dnia 15.06.2011 r. w sprawie ustalenia Regulaminu
Kontroli Zarzdczej.
59
Zarzdzenie Nr 176/12 Prezydenta Grudzidza z dnia 17 maja 2012 r. w sprawie zasad zarzdzania ryzykiem
w Urzdzie Miejskim w Grudzidzu oraz w pozostaych jednostkach organizacyjnych gminy miasto Grudzidz.
60
4 zarzdzenia Nr 176/12 Prezydenta Grudzidza z dnia 17 maja 2012 r. w sprawie zasad zarzdzania ryzykiem
61
5 i 6 zarzdzenia Nr 176/12 Prezydenta Grudzidza z dnia 17 maja 2012 r. w sprawie zasad zarzdzania
ryzykiem w Urzdzie Miejskim w Grudzidzu oraz w pozostaych jednostkach organizacyjnych gminy miasto
Grudzidz.
28
sprawozda dotyczcych realizacji podjtych dziaa zaradczych62. W dokumencie szczegowo

opisano kady z przeprowadzanych etapw w ramach zarzdzania ryzykiem w gminie. W celu
wsparcia pracy osb odpowiedzialnych za nadzr i kontrol nad procesami zarzdzania ryzyka
do zarzdzenia doczono stosowne zaczniki obejmujce: zasady i sposb przeprowadzenia
oceny i analizy ryzyka, a take rejestr zidentyfikowanych ryzyk. Dodatkowo niezalen ocen
procesu zarzdzania ryzykiem przeprowadza powoany przez Prezydenta Grudzidza Audytor
Wewntrzny, zgodnie z rocznym planem audytu63.
62
63
29
2. ZARZDZANIE KRYZYSOWE NA SZCZEBLU CENTRALNYM

2.1 Rada Ministrw
Rada Ministrw sprawuje zarzdzanie kryzysowe na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej 64.
W przypadkach niecierpicych zwoki, zarzdzanie kryzysowe sprawuje minister waciwy do
spraw wewntrznych, zawiadamiajc niezwocznie o swoich dziaaniach Prezesa Rady
Ministrw65. Decyzje podjte przez ministra waciwego do spraw wewntrznych podlegaj
rozpatrzeniu na najbliszym posiedzeniu Rady Ministrw66.
Zadania Rady Ministrw w zakresie zarzdzania kryzysowego to okrelenie wykazu
przedsiwzi i procedur systemu zarzdzania kryzysowego, uruchomienie przedsiwzi
i procedur systemu zarzdzania kryzysowego, wprowadzenie i zniesienie stanu klski
ywioowej (na wniosek waciwego wojewody lub z wasnej inicjatywy) 67 oraz udzia
w posiedzeniach Rzdowego Zespou Zarzdzania Kryzysowego. Wikszo zada z zakresu
zarzdzania kryzysowego Rada Ministrw deleguje na podlege jej organy (np. Rzdowe
Centrum Bezpieczestwa). Stanowi organ nadzorujcy i podejmujcy kluczowe decyzje
w sytuacjach kryzysowych.
2.2 Rzdowy Zesp Zarzdzania Kryzysowego
Rzdowy Zesp Zarzdzania Kryzysowego, to organ opiniodawczo-doradczy waciwy
w sprawach inicjowania i koordynowania dziaa podejmowanych w zakresie zarzdzania
kryzysowego68. Rzdowy Zesp Zarzdzania Kryzysowego przygotowuje propozycje uycia si
i rodkw niezbdnych do zwalczania sytuacji kryzysowych oraz doradza Radzie Ministrw
w zakresie koordynacji dziaa organw administracji rzdowej, instytucji pastwowych i sub
w sytuacjach kryzysowych. RZZK jest rwnie odpowiedzialny za opiniowanie sprawozda
kocowych z dziaa podejmowanych w zwizku z zarzdzaniem kryzysowym, potrzeb
w zakresie odtwarzania infrastruktury lub przywrcenia jej pierwotnego charakteru,
opiniowanie i przedkadanie Radzie Ministrw Krajowego Planu Zarzdzania Kryzysowego.
Przygotowuje ponadto projekt zarzdzenia Prezesa Rady Ministrw w sprawie wykazu
przedsiwzi i procedur systemu zarzdzania kryzysowego69.
Organizacj i tryb pracy Rzdowego Zespou Zarzdzania Kryzysowego szczegowo
reguluje Zarzdzenie Prezesa Rady Ministrw70. Schemat organizacyjny RZZK przedstawiony
zosta na Ryc. 2.
64
zm.).
65
zm.).
66
zm.).
67
Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klski ywioowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 62, poz. 558, z pn. zm.).
68
zm.).
69
Art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590 z pn.
zm.).
70
Zarzdzenie Nr 78 Prezesa Rady Ministrw z dnia 11 padziernika 2011 r. w sprawie organizacji i trybu pracy
Rzdowego Zespou Zarzdzania Kryzysowego (M.P. z 2011 r. Nr 93, poz. 955 2011.10.21).
30
Ryc. 2. Schemat organizacyjny Rzdowego Zespou Zarzdzania Kryzysowego

opracowanie wasne na podstawie ustawy o zarzdzaniu kryzysowym71
Rzdowy Zesp Zarzdzania Kryzysowego zobowizany jest do spotka, co najmniej raz
na kwarta w ramach posiedze zwyczajnych. Moliwe jest rwnie zwoanie posiedzenia
nadzwyczajnego w przypadku wystpienia lub moliwoci wystpienia sytuacji kryzysowej.
Decyzje podejmowane podczas posiedze zespou musz by podejmowane jednomylnie,
a informacja o podjtych ustaleniach publikowane s w formie komunikatu prasowego.
W przypadku zgoszenia uwag lub zastrzee sprawa rozpatrywana jest na kolejnym
posiedzeniu Zespou.
71
Art. 8 ust. 2-7 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590,
z pn. zm.).
31
2.3 Rzdowe Centrum Bezpieczestwa

Rzdowe Centrum Bezpieczestwa (RCB) podlege Prezesowi Rady Ministrw - zapewnia
obsug Rady Ministrw, Prezesa Rady Ministrw, Zespou i Ministra waciwego do spraw
wewntrznych w sprawach zarzdzania kryzysowego oraz peni funkcj Krajowego Centrum
Zarzdzania Kryzysowego72. Schemat organizacyjny RCB przedstawiony zosta na Ryc. 3.
Ryc. 3. Schemat organizacyjny Rzdowego Centrum Bezpieczestwa

Opracowanie wasne na podstawie rozporzdzenia Prezesa Rady Ministrw w sprawie
organizacji i trybu dziaania Rzdowego Centrum Bezpieczestwa73
Rzdowe Centrum Bezpieczestwa jest odpowiedzialne za planowanie cywilne,
a w szczeglnoci za przedstawianie sposobw i rodkw reagowania oraz ograniczania
skutkw zagroe, opracowywanie i aktualizowanie Krajowego Planu Zarzdzania Kryzysowego,
monitorowanie i gromadzenie informacji o potencjalnych zagroeniach wraz z analizowaniem
i ocen moliwoci ich wystpienia i rozwoju oraz wypracowywanie wnioskw i propozycji
72
Art. 11 ust. 1ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590,
z pn. zm.).
73
1 rozporzdzenia Prezesa Rady Ministrw z dnia 11 kwietnia 2011 r. w sprawie organizacji i trybu dziaania
Rzdowego Centrum Bezpieczestwa (Dz. U. z 2011 r. Nr 86, poz. 471).
32
zapobiegania i przeciwdziaania zagroeniom. Dodatkowo Centrum planuje wykorzystanie Si

Zbrojnych RP do wykonywania zada z zakresu zarzdzania kryzysowego oraz planuje sposb
ich wsparcia przez organy administracji publicznej. Realizuje zadania staego dyuru w ramach
gotowoci obronnej pastwa. W przypadku wystpienia sytuacji kryzysowej Centrum
przygotowuje uruchamianie procedur zwizanych z zarzdzaniem kryzysowym oraz odpowiada
za zapewnienie obiegu informacji midzy krajowymi i zagranicznymi organami i strukturami
zarzdzania kryzysowego w czasie sytuacji kryzysowej. Dodatkowo Centrum organizuje,
prowadzi oraz koordynuje szkolenia i wiczenia krajowe i midzynarodowe z zakresu
Rzdowe Centrum Bezpieczestwa wsppracuje z Centrami Zarzdzania Kryzysowego
organw administracji publicznej oraz uzgadniania plany zarzdzania kryzysowego sporzdzane
przez ministrw kierujcych dziaami administracji rzdowej i kierownikw urzdw
centralnych. Organizuje ponadto prac Rzdowego Zespou Zarzdzania Kryzysowego oraz
przygotowuje projekty opinii i stanowisk Zespou.
W ramach dziaa midzynarodowych Rzdowe Centrum Bezpieczestwa, jako krajowy
punkt kontaktowy, wsppracuje z podmiotami, komrkami i jednostkami organizacyjnymi
Organizacji Traktatu Pnocnoatlantyckiego i Unii Europejskiej oraz innych organizacji
midzynarodowych, odpowiedzialnymi za zarzdzanie kryzysowe i ochron infrastruktury
krytycznej. Jednoczenie opracowuje i aktualizuje zacznik do Krajowego Planu Zarzdzania
Kryzysowego dotyczcego ochrony infrastruktury krytycznej.
Wsplnie z Szefem Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego Centrum realizuje zadania
z zakresu zapobiegania, przeciwdziaania i usuwania skutkw zdarze o charakterze
terrorystycznym74.
2.3.1 Raport o Zagroeniach Bezpieczestwa Narodowego
Rzdowe Centrum Bezpieczestwa odpowiada ponadto za przygotowanie Raportu
o zagroeniach bezpieczestwa narodowego, ktry tworzony jest na podstawie raportw
czstkowych wykonywanych przez ministrw, kierownikw urzdw centralnych i wojewodw
w zakresie ich kompetencji (np. Minister Spraw Wewntrznych w zakresie dziaalnoci
Ministerstwa Spraw Wewntrznych)75. Raport powinien obejmowa najwaniejsze zagroenia
i skutki ich wystpienia, cele strategiczne, podzielone wedug kryterium wanoci (priorytetu),
minimalizujce moliwo wystpienia zagroenia lub jego skutkw oraz wykaz si i rodkw.
W Raporcie wskazuje si regionalne i lokalne inicjatywy w zakresie poprawy
bezpieczestwa pastwa oraz przedstawia si wnioski zawierajce hierarchicznie
uporzdkowan list przedsiwzi niezbdnych do osignicia celw strategicznych,
a szczeglnie tych, ktrych realizacja wymaga dziaa wykraczajcych poza posiadane
74
Art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590,
z pn. zm.).
75
Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie Raportu o zagroeniach bezpieczestwa
narodowego (Dz. U. z 2010 r. Nr 83, poz. 540).
33
kompetencje. Moe zawiera rwnie inne informacje, ktre zdaniem wykonawcy mog by
przydatne przy tworzeniu Krajowego Planu Zarzdzania Kryzysowego76.
Dyrektor RCB koordynuje opracowanie Raportu na podstawie raportw czstkowych,
oraz dokonuje jego systematycznej aktualizacji. Dyrektor RCB jest zobowizany przedoy
Raport Radzie Ministrw raz na 2 lata wraz z informacj o wprowadzonych zmianach.
2.3.2 Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej
Na infrastruktur krytyczn skadaj si obiekty kluczowe dla bezpieczestwa pastwa
i jego obywateli oraz suce zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organw administracji
publicznej, a take instytucji i przedsibiorcw. Ochrona infrastruktury krytycznej to proces
obejmujcy znaczn liczb obszarw zadaniowych i kompetencji oraz angaujcy wiele
zainteresowanych stron. Proces ten obejmuje wszelkie dziaania zmierzajce do zapewnienia
funkcjonalnoci, cigoci dziaa i integralnoci infrastruktury krytycznej, zakada rwnie
stopniowe dochodzenie do oczekiwanego rezultatu oraz nieustanne doskonalenie. Zadania
w tym zakresie obejmuj zapobieganie zagroeniom i ograniczanie ich skutkw, zmniejszanie
podatnoci infrastruktury krytycznej na zagroenia oraz szybkie przywrcenie jej prawidowego
funkcjonowania na wypadek wszelkich zdarze mogcych je zakci77.
Celem Narodowego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej jest stworzenie
warunkw do poprawy bezpieczestwa infrastruktury krytycznej, w szczeglnoci w zakresie
zapobiegania zakceniom funkcjonowania infrastruktury krytycznej, przygotowania na sytuacje
kryzysowe mogce niekorzystnie wpyn na infrastruktur krytyczn, reagowania w sytuacjach
zniszczenia lub zakcenia funkcjonowania infrastruktury krytycznej oraz odtwarzania
infrastruktury krytycznej78.
W NPOIK okrelono narodowe priorytety, cele, wymagania oraz standardy, suce
zapewnieniu sprawnego funkcjonowania infrastruktury krytycznej oraz szczegowe kryteria
pozwalajce wyodrbni obiekty, instalacje, urzdzenia i usugi wchodzce w skad systemw
infrastruktury krytycznej, biorc pod uwag ich znaczenie dla funkcjonowania pastwa
i zaspokojenia potrzeb obywateli.
Opracowanie kryteriw pozwalajcych wyodrbni infrastruktur krytyczn w ramach
opracowywania Narodowego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej realizowane jest
przez RCB, ktre nastpnie przekazuje je, wedug waciwoci, ministrom i kierownikom
urzdw centralnych79. W celu opracowania projektu Narodowego Programu Ochrony
Infrastruktury Krytycznej Dyrektor RCB otrzymuje od ministrw i kierownikw urzdw
centralnych w terminie 6 miesicy informacje zawierajce charakterystyk obszaru
76
4 rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie Raportu o zagroeniach bezpieczestwa
narodowego (Dz. U. z 2010 r. Nr 83, poz. 540).
77
Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej, 2013 r., s. 5.
78
Strona internetowa Rzdowego Centrum Bezpieczestwa: www.rcb.gov.pl [dostp: stycze 2014].
79
3 rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony
Infrastruktury Krytycznej (Dz. U. z 2010 r. Nr 83, poz. 541).
34
zadaniowego pozostajcego w ich waciwoci, propozycje wymaga, standardw i sposobw

zapobiegania, pozwalajce zapewni cigo funkcjonowania infrastruktury krytycznej, ogln
ocen ryzyka, uwzgldniajc zagroenia, podatnoci na zagroenie oraz konsekwencje
zakcenia funkcjonowania infrastruktury krytycznej, propozycje priorytetw w zakresie
odtwarzania infrastruktury krytycznej oraz propozycje programw badawczych i rozwojowych
mogcych przyczyni si do zwikszenia bezpieczestwa infrastruktury krytycznej80.
Na podstawie przedoonych informacji dyrektor Centrum opracowuje projekt
Narodowego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej, ktry podlega uzgodnieniu
z uczestnikami Programu, a nastpnie po rozpatrzeniu uwag i zastrzee. Dyrektor Centrum
przedstawia projekt Radzie Ministrw. Dyrektor powinien rwnie aktualizowa Program
z wasnej inicjatywy lub na wniosek ministra lub kierownika urzdu centralnego. Wsppraca
w realizacji Programu polega na utrzymywaniu kontaktw pomidzy uczestnikami poprzez
m. in. konferencje, seminaria, fora dyskusyjne, wiczenia, szkolenia.
Operator infrastruktury krytycznej, ktry moe by wacicielem lub posiadaczem
samoistnym lub zalenym obiektw, instalacji, urzdze i usug infrastruktury krytycznej81
sporzdza plan w terminie 9 miesicy od daty otrzymania od dyrektora RCB, informacji o ujciu
w wykazie. Plan wymaga uzgodnienia, w zakresie ich dotyczcym z waciwymi terytorialnie
z wojewod, komendantem wojewdzkim Pastwowej Stray Poarnej, Policji, dyrektorem
regionalnego zarzdu gospodarki wodnej, wojewdzkim inspektorem nadzoru budowlanego,
wojewdzkim lekarzem weterynarii, pastwowym wojewdzkim inspektorem sanitarnym,
dyrektorem urzdu morskiego oraz z ministrem lub kierownikiem urzdu centralnego, we
waciwoci, ktrego znajduje si system, do ktrego zostaa zaliczona dana infrastruktura
krytyczna82.
Dyrektor RCB, po rozpatrzeniu ewentualnych rozbienoci, zatwierdza plan w terminie
90 dni od daty przedoenia. Aktualizacja planw odbywa si w zalenoci od potrzeb, nie
rzadziej jednak ni raz na dwa lata83. Ostatnia aktualizacja Planu miaa miejsce w 2013 r.
2.4 Centra Zarzdzania Kryzysowego
Za tworzenie centrw zarzdzania kryzysowego odpowiedzialne s nastpujce
84
organy : Minister Obrony Narodowej, Minister Sprawiedliwoci, minister waciwy do spraw
rolnictwa, do spraw rodowiska, do spraw zagranicznych, do spraw zdrowia, Komendanci
80
5, ust. 1 rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony
81
1 rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony
82
4, ust. 1 rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie planw ochrony infrastruktury
krytycznej (Dz. U. z 2010 r. Nr 83, poz. 542).
83
4, ust. 8, 5, ust. 1 rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie planw ochrony
infrastruktury krytycznej (Dz. U. z 2010 r. Nr 83, poz. 542).
84
2, ust. 1 rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 15 grudnia 2009 r. w sprawie okrelenia organw administracji
rzdowej, ktre utworz centra zarzdzania kryzysowego, oraz sposobu ich funkcjonowania (Dz. U. z 2009 r. Nr
226, poz. 1810).
35
Gwni Pastwowej Stray Poarnej, Policji, Stray Granicznej, Szefowie Agencji Bezpieczestwa
Wewntrznego, Agencji Wywiadu, Suby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Suby Wywiadu
Wojskowego. Minister kierujcy wicej ni jednym dziaem administracji rzdowej tworzy tylko
jedno centrum zarzdzania kryzysowego. Ponadto minister moe utworzy wsplne centrum
zarzdzania kryzysowego z organami mu podlegymi lub przez niego nadzorowanymi.
Centra zarzdzania kryzysowego moe znajdowa si w obiekcie, w ktrym
wyodrbniono pomieszczenia, dostpne wycznie dla osb upowanionych, np. pomieszcze
operatorsko-dyspozytorskich, w ktrych s gromadzone, przetwarzane i wymieniane informacje
w zakresie zarzdzania kryzysowego, prowadzone analizy i oceny sytuacji kryzysowych85.
Zadania swe centrum zarzdzania kryzysowego realizuje zgodnie z zapisami art. 13 ust. 2
ustawy o zarzdzaniu kryzysowym, w oparciu o standardy okrelone w ustawie o powszechnym
obowizku obrony Rzeczypospolitej Polskiej86 z zachowaniem wymogw bezpieczestwa
systemw i sieci teleinformatycznych okrelonych w ustawie o ochronie informacji
niejawnych87 z zachowaniem cigoci dziaania i wymiany informacji, moliwoci pracy
w przypadku braku zasilania zewntrznego, uszkodzenia systemw cznoci lub te
wystpienia innych awarii. Dyury w CZK s penione caodobowo88.
Centra Zarzdzania Kryzysowego wsppracuj z Rzdowym Centrum Bezpieczestwa
i innymi organami administracji publicznej, w zakresie wzajemnej wymiany informacji
o potencjalnych zagroeniach i moliwociach wystpienia sytuacji kryzysowej oraz
realizowanych i planowanych dziaaniach zapobiegawczych, stratach i rodkach, w tym
finansowych, niezbdnych do odtworzenia zasobw i infrastruktury krytycznej, a take
w zakresie pomocy krajowej i midzynarodowej. Centra Zarzdzania Kryzysowego raz dziennie
przekazuj do Rzdowego Centrum Bezpieczestwa raporty dobowe. W przypadku
wprowadzenia jednego ze stanw nadzwyczajnych lub wystpienia sytuacji kryzysowej CZK
przekazuj raporty sytuacyjne. W zaistniaej sytuacji kryzysowej w zakresie pozyskiwania
informacji oraz ich analizy wiodc rol peni Centrum Zarzdzania Kryzysowego organu
waciwego terenowo. W momencie, gdy zagroenie wykracza poza obszar waciwego organu
(na terenie dwch lub wicej wojewdztw) jak rwnie w przypadku wprowadzenia jednego ze
stanw nadzwyczajnych kompetencje zarzdzajce przejmuje Rzdowe Centrum
Bezpieczestwa89.
85
3 rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 15 grudnia 2009 r. w sprawie okrelenia organw administracji
226, poz. 1810).
86
art. 6 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowizku obrony Rzeczypospolitej Polskiej
(Dz. U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416, z pn. zm.).
87
Ustawa z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 196, poz. 1631, z pn. zm.).
88
4 rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 15 grudnia 2009 r. w sprawie okrelenia organw administracji
226, poz. 1810).
89
6, 7 rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 15 grudnia 2009 r. w sprawie okrelenia organw administracji
226, poz. 1810).
36
2.5 Przedsiwzicia i procedury systemu zarzdzania kryzysowego (SZK)

Wykaz przedsiwzi i procedur systemu zarzdzania kryzysowego z uwzgldnieniem
zobowiza wynikajcych z czonkostwa w Organizacji Traktatu Pnocnoatlantyckiego oraz
organy odpowiedzialne za ich uruchamianie okrelone zostay w drodze zarzdzenia Prezesa
Rady Ministrw90, 91.
Na wykaz przedsiwzi i procedur SZK skadaj si opcje zapobiegania, rodki
reagowania kryzysowego, przedsiwzicia przeciw zaskoczeniu i agresji, stopnie alarmowe,
warunki ich wprowadzania oraz zadania wykonywane w ramach poszczeglnych stopni
alarmowych oraz sposb i tryb uruchamiania przedsiwzi i procedur SZK92.
Zadania ujte w wykazie przedsiwzi i procedur SZK realizuje si93:
w stanach gotowoci obronnej pastwa, o ktrych mowa w ustawie94, wrd
ktrych wyrni moemy:
o stan staej gotowoci obronnej pastwa, ktry utrzymuje si w czasie pokoju, gdy
nie stwierdza si istotnych zagroe zewntrznego bezpieczestwa pastwa,
podczas ktrego realizowane s zadania planistyczne, organizacyjne,
szkoleniowe i kontrolne, majce na celu utrzymywanie w sprawnoci systemu
obronnego pastwa,
o stan gotowoci obronnej pastwa czasu kryzysu, ktry wprowadza si w razie
zaistnienia zewntrznego zagroenia bezpieczestwa pastwa wymagajcego
uruchomienia wybranych elementw systemu obronnego lub realizacji zada
ustalonych dla tego stanu, podczas ktrego realizowane s zadania zapewniajce
przygotowanie do przeciwdziaania zewntrznym zagroeniom bezpieczestwa
pastwa oraz usuwania skutkw ich wystpienia,
o stan gotowoci obronnej pastwa czasu wojny, ktry wprowadza si w celu
odparcia bezporedniej zbrojnej napaci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
lub gdy z umw midzynarodowych wynika zobowizanie do wsplnej obrony
przeciwko agresji, podczas ktrego realizuje si zadania umoliwiajce
przeprowadzenie powszechnej mobilizacji, wprowadzenie stanu wojennego oraz
pene rozwinicie systemu obronnego pastwa do odparcia agresji militarnej 95.
w przypadku udziau Rzeczypospolitej Polskiej w operacjach reagowania
90
Zarzdzenie Nr 74 Prezesa Rady Ministrw z dnia 12 padziernika 2011 r. w sprawie wykazu przedsiwzi
i procedur systemu zarzdzania kryzysowego.
91
zm.).
92
2 zarzdzenia Nr 74 Prezesa Rady Ministrw z dnia 12 padziernika 2011 r. w sprawie wykazu przedsiwzi
93
94
Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowizku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1967 r.
Nr 44, poz. 220, z pn. zm.).
95
Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 21 wrzenia 2004 r. w sprawie gotowoci obronnej pastwa (Dz. U.
z 2004 r. Nr 219, poz. 2218).
37
kryzysowego, ktre definiowane s, jako sojusznicze, wielonarodowe

i wielofunkcyjne dziaania militarne i niemilitarne, ktre mog by przeprowadzane
wobec caego spektrum zagroe i mog przybra posta dziaa ratowniczoewakuacyjnych, humanitarnych, dziaa wspierajcych pokj, zmierzajcych do
niesienia pomocy w przypadku klsk i katastrof ywioowych oraz dziaa
militarnych skierowanych przeciw zagroeniom bezpieczestwa.96 Ponadto operacje
reagowania kryzysowego obejmuj rwnie dziaania zwizane z podjciem
niezwocznie, samodzielnie, jak i w porozumieniu z innymi Sojusznikami Traktatu
Pnocnoatlantyckiego dziaania, cznie z uyciem siy zbrojnej, w celu
przywrcenia i utrzymania bezpieczestwa obszaru pnocnoatlantyckiego.
W zwizku ze zbrojn napaci na jeden lub wicej krajw w Europie lub Ameryce
Pnocnej, ktre bdzie uznana za napa przeciwko nim97.
Okrelenie sposobu realizacji zada polega na wskazaniu nazwy zadania znajdujcego si
we waciwoci organu odpowiedzialnego podlegych, nadzorowanych i podporzdkowanych
organw i kierownikw jednostek organizacyjnych, waciwych do realizacji zadania oraz si
i rodkw niezbdnych do realizacji zadania98.
Koordynacj wymiany informacji o stanie realizacji zada okrelonych w wykazie
przedsiwzi i procedur SZK zapewnia Dyrektor RCB, ktry dodatkowo nie rzadziej ni raz na
dwa lata dokonuje przegldu wykazu przedsiwzi i procedur SZK99.
2.5.1 Stopnie alarmowe
Stopnie alarmowe mog by wprowadzane, zmieniane i odwoywane w drodze
zarzdzenia przez100:
Prezesa Rady Ministrw, na obszarze kilku wojewdztw lub na caym terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej;
ministra lub kierownika urzdu centralnego w odniesieniu do wszystkich lub
wybranych kierownikw podlegych, podporzdkowanych i nadzorowanych
jednostek organizacyjnych, formacji i urzdw;
wojewod w stosunku do obszarw, obiektw i urzdze wedug waciwoci
miejscowej, na obszarze caego lub czci wojewdztwa.
Prezes Rady Ministrw, ministrowie i kierownicy urzdw centralnych oraz
wojewodowie mog wprowadzi, zmieni i odwoa stopie alarmowy kierujc si posiadanymi
informacjami dotyczcymi zdarze lub moliwoci ich wystpienia, w tym informacjami
96
A. Czupryski, Wspczesna sztuka operacyjna, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2009, s. 240-250.
Art. 5 Traktatu Pnocnoatlantyckiego, 1949 r.
98
99
100
Zacznik nr 5 zarzdzenia Nr 74 Prezesa Rady Ministrw z dnia 12 padziernika 2011 r. w sprawie wykazu
przedsiwzi i procedur systemu zarzdzania kryzysowego.
97
38
przekazanymi przez Szefa Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego. Organy wymienione powyej

mog przekaza wykonawcom zarzdzenie o wprowadzeniu, zmianie i odwoaniu stopnia
alarmowego przy uyciu powszechnie dostpnych rodkw cznoci, poprzez podanie
komunikatu np. "Wprowadza si . stopie alarmowy"). Uzupenieniem zarzdzenia moe
by szczegowa informacja przekazana wykonawcom, ktrej klauzula niejawnoci bdzie
zaleaa od rodzaju zawartych w niej danych.
Ogoszenie spoeczestwu komunikatu o wprowadzeniu obowizujcego stopnia oraz
wynikajcych z niego zaleceniach moe by wykonane poprzez wykorzystanie funkcjonujcych
na danym terenie rodkw spoecznego przekazu.
Wprowadzenie kadego ze stopni alarmowych wymusza podjcie dziaa i zada na
rzecz ochrony infrastruktury oraz ochrony ludnoci.
Pierwszy stopie alarmowy
Pierwszy stopie alarmowy (stopie ALFA wedug terminologii NATO) ogaszany jest po
uzyskaniu informacji o moliwoci wystpienia zdarzenia o charakterze terrorystycznym lub
sabotaowym. Rodzaj i zakres zdarzenia jest trudny do przewidzenia. Pierwszy stopie
alarmowy wprowadzany jest w formie oglnego ostrzeenia. Wszystkie organy administracji
publicznej i suby odpowiedzialne za bezpieczestwo powinny by w stanie wprowadzi
i utrzymywa przedsiwzicia tego stanu alarmowego na czas nieograniczony.
Zadania na rzecz ochrony infrastruktury w pierwszym stopniu alarmowym to gwnie
informowanie podlegego personelu o koniecznoci zachowania wzmoonej czujnoci
w stosunku do osb, zachowujcych si w sposb wzbudzajcy podejrzenia. Ponadto w trybie
alarmowym naley zapewni dostpno czonkw personelu niezbdnego do wzmocnienia
ochrony obiektw, przeprowadza wzmoone kontrole pojazdw oraz osb wchodzcych na
teren obiektw, ograniczy w obrbie instytucji ruch pojazdw i osb do niezbdnego
minimum, sprawdza na zewntrz i od wewntrz budynki bdce w staym uyciu, pod
wzgldem podejrzanych zachowa osb oraz w poszukiwaniu podejrzanych przedmiotw,
zamkn i zabezpieczy nieuywane regularnie budynki i pomieszczenia, sprawdzi dziaanie
rodkw cznoci funkcjonujcych na potrzeby systemu kierowania, dokona przegldu
wszystkich procedur, rozkazw, szczegowych wymaga osobowych i logistycznych oraz zada
zwizanych z wprowadzeniem wyszych stopni alarmowych oraz sprawdzi dziaanie instalacji
alarmowych oraz przepustowo drg ewakuacji.
Zadania na rzecz ochrony ludnoci w pierwszym stopniu alarmowym skupiaj si na
prowadzeniu wzmoonych kontroli miejsc duych skupisk ludzkich, obiektw uytecznoci
publicznej oraz innych potencjalnych pozamilitarnych obiektw ataku, w celu wzmocnienia
ochrony. Dodatkowo naley informowa odpowiednie suby w przypadku zauwaenia:
nieznanych pojazdw na terenie instytucji publicznych lub innych wanych obiektw,
porzuconych paczek i bagay lub w przypadku zaobserwowania jakichkolwiek innych oznak
nietypowej dziaalnoci.
Drugi stopie alarmowy
Drugi stopie alarmowy (stopie BRAVO wedug terminologii NATO) ogaszany jest po
uzyskaniu informacji o moliwoci wystpienia zdarzenia o charakterze terrorystycznym lub
39
sabotaowym. Stopie ten jest wprowadzany w przypadku zaistnienia zwikszonego

i przewidywalnego zagroenia dziaalnoci terrorystyczn lub aktem sabotau, jednake
konkretny cel ataku nie zosta zidentyfikowany. Wszystkie organy administracji publicznej
i suby odpowiedzialne za bezpieczestwo powinny posiada moliwo utrzymania tego
stopnia do chwili ustpienia zagroenia, nie naruszajc swoich zdolnoci do biecego dziaania.
Po wprowadzeniu drugiego stopnia alarmowego naley wykona wszystkie zadania
przewidziane dla pierwszego stopnia alarmowego. Oprcz tego naley wykona zadania na
rzecz ochrony infrastruktury, ktre polegaj na ostrzeganiu personelu o moliwych formach
ataku, zapewnieniu dostpnoci w trybie alarmowym personelu wyznaczonego do wdraania
procedur dziaania na wypadek aktw terrorystycznych i sabotaowych, wzmocnieniu ochrony
wanych obiektw publicznych oraz sprawdzeniu systemw ochrony obiektw ochranianych
przez specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne i wewntrzne suby ochrony. Naley
wzmc kontrole wszystkich przesyek pocztowych kierowanych do urzdu (instytucji), dokona
przegldu stanu posiadanych zapasw materiaowych i sprztu, podda kontroli przy wejciu
osoby wchodzce na teren obiektu oraz ich bagae, paczki i inne pojemniki oraz zapewni
ochron rodkw transportu subowego poza terenem obiektu, wprowadzi kontrol pojazdu
przed wejciem do samochodu i jego uruchomieniem.
Na rzecz ochrony ludnoci naley dodatkowo wprowadzi nieregularne patrole do
kontrolowania pojazdw, ludzi oraz budynkw publicznych w rejonach zagroonych oraz
prowadzi akcj informacyjno-instruktaow dla spoeczestwa dotyczc potencjalnego
zagroenia, jego skutkw i sposobu postpowania.
Trzeci stopie alarmowy
Trzeci stopie alarmowy (stopie CHARLIE wedug terminologii NATO) ogaszany jest
w przypadku, jeeli zaistniao konkretne zdarzenie, potwierdzajce cel potencjalnego ataku
terrorystycznego lub w przypadku uzyskania informacji o osobach (grupach) przygotowujcych
dziaania terrorystyczne lub sabotaowe, albo te wystpiy zdarzenia o charakterze
terrorystycznym lub sabotaowym godzce w bezpieczestwo innych pastw i stwarzajce
potencjalne zagroenie dla Polski. Wprowadzenie przedsiwzi tego stopnia na duszy czas
moe spowodowa utrudnienia i bdzie miao wpyw na funkcjonowanie sub
odpowiedzialnych za zapewnienie bezpieczestwa. Po wprowadzeniu trzeciego stopnia
alarmowego naley wykona wszystkie zadania wymienione dla pierwszego i drugiego stopnia
alarmowego. Oprcz tego naley wykona zadania na rzecz ochrony infrastruktury, ktre
polegaj na wprowadzeniu dyurw dla osb funkcyjnych odpowiedzialnych za wprowadzanie
procedur dziaania na wypadek aktw terroru lub sabotau, ograniczeniu do minimum liczby
miejsc oglnodostpnych w obiekcie/rejonie obiektu. W uzasadnionych wypadkach naley
wprowadzi cis kontrol osb i pojazdw przy wejciu/wjedzie na teren obiektw,
wprowadzi scentralizowane parkowanie, w duej odlegoci od najwaniejszych obiektw,
wyda bro i amunicj oraz rodki ochrony osobistej uprawnionym osobom wyznaczonym do
wykonywania zada ochronnych, wzmocni sub ochronn oraz czstotliwo patrolowania
obiektw, wprowadzi caodobowy nadzr miejsc podlegajcych ochronie oraz wdroy
dodatkowe procedury kontrwywiadowczej ochrony i osony personelu i obiektw.
40
W placwkach dyplomatycznych poza granicami kraju konieczne jest wdroenie dodatkowych

procedur bezpieczestwa wynikajcych z planw ochrony.
Na rzecz ochrony ludnoci naley dodatkowo wzmocni ochron organizowanych imprez
masowych lub odwoa organizacj imprez, jeeli nie ma moliwoci wzmocnienia ochrony lub
wzmocnienie nie gwarantuje zapobieenia aktowi terrorystycznemu. Dodatkowo niezbdny jest
przegld dostpnej bazy i rodkw medycznych pod ktem moliwoci wykorzystania
w przypadku ataku terrorystycznego lub sabotaowego. Naley zaktualizowa baz danych
o alternatywnych moliwociach zaopatrzenia w wod, zweryfikowa dane o obiektach
przeznaczonych dla potrzeb tymczasowego pobytu ludnoci oraz rozway i zdecydowa
o wdroeniu dodatkowych przedsiwzi waciwych dla rodzaju zagroenia.
Czwarty stopie alarmowy
Czwarty stopie alarmowy (stopie DELTA wedug terminologii NATO) ogaszany jest
w przypadku wystpienia zdarzenia o charakterze terrorystycznym lub sabotaowym,
powodujcego zagroenie bezpieczestwa Rzeczypospolitej Polskiej lub bezpieczestwa innych
pastw i stwarzajcego zagroenie dla Polski, albo te wysokiego prawdopodobiestwa
wystpienia takich dziaa na terytorium RP. Po wprowadzeniu czwartego stopnia alarmowego
naley wykona wszystkie zadania wymienione dla pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia
alarmowego. Oprcz tego naley wykona zadania na rzecz ochrony infrastruktury, ktre
polegaj na zabezpieczeniu cigoci pracy zespow zarzdzania kryzysowego (sztabw).
Ponadto naley przeprowadzi identyfikacj wszystkich pojazdw znajdujcych si ju w rejonie
obiektu, kontrolowa wszystkie pojazdy wjedajce na teren obiektu i ich adunek, wprowadzi
pen kontrol dostpu do obiektu, kontrolowa wszystkie wnoszone na teren obiektu walizki,
torebki i paczki, przeprowadza czste kontrole na zewntrz budynku i na parkingach oraz
ograniczy liczb podry subowych i wizyt osb niezatrudnionych w obiekcie.
Na rzecz ochrony ludnoci naley dodatkowo rozway i zdecydowa o wprowadzeniu
ogranicze komunikacyjnych w rejonach zagroonych, wprowadzi zakaz przeprowadzania
imprez masowych oraz zapewni zaplecze logistyczne oraz medyczno-sanitarne, odpowiednio
do moliwego zagroenia.
2.5.2 Sposb i tryb uruchamiania przedsiwzi i procedur SZK
Uruchamianie przedsiwzi i procedur systemu zarzdzania kryzysowego (SZK) moe
nastpi w przypadku101:
wystpienia sytuacji kryzysowej lub zagroenia wystpieniem takiej sytuacji,
podjcia przez Rad Pnocnoatlantyck Organizacji Traktatu Pnocnoatlantyckiego
(NATO) decyzji o wdroeniu przedsiwzi w ramach Systemu Reagowania
Kryzysowego NATO (NCRS),
podjcia przez Naczelnego Dowdc Sojuszniczych Si Zbrojnych NATO w Europie
101
Zacznik nr 6 zarzdzenia Nr 74 Prezesa Rady Ministrw z dnia 12 padziernika 2011 r. w sprawie wykazu
przedsiwzi i procedur systemu zarzdzania kryzysowego.
41
(SACEUR) decyzji o wdroeniu rodkw reagowania kryzysowego wczeniej

uzgodnionych z waciwymi organami NATO.
Uruchomienie przedsiwzi i procedur SZK moe nastpi na wniosek Rzdowego
Zespou Zarzdzania Kryzysowego, zwoanego w trybie okrelonym w odrbnych przepisach.
Wymiana informacji dotyczcych przedsiwzi NCRS midzy Polsk a waciwymi organami
NATO odbywa si z wykorzystaniem systemu cznoci NATO Secret Wide Area Network (NS
WAN). Rol krajowego punktu kontaktowego w zakresie wymiany tych informacji peni
Rzdowe Centrum Bezpieczestwa (RCB) jako punkt gwny lub Dowdztwo Operacyjne
Rodzajw Si Zbrojnych RP, jako punkt zapasowy w przypadku braku moliwoci odbioru tych
informacji przez RCB.
Wykonawcy po otrzymaniu wiadomoci o rozpoczciu procedury uruchomienia rodkw
reagowania kryzysowego dokonuj analizy moliwoci i czasu realizacji zadania w zakresie
wasnych kompetencji, proponuj ewentualne ograniczenia w realizacji rodka reagowania
kryzysowego, przekazuj do RCB meldunek o gotowoci do realizacji zadania/propozycje
i sugestie w zakresie ogranicze oraz wykonuj zadania przewidziane dla uruchomionych
przedsiwzi, po decyzji podjtej przez waciwe organy wykonawcze.
42
3. ZARZDZANIE KRYZYSOWE W WOJEWDZTWIE

3.1 Zarzd Wojewdztwa
Zarzd wojewdztwa jest organem wykonawczym wojewdztwa. W skad zarzdu
wojewdztwa, liczcego 5 osb, wchodzi marszaek wojewdztwa, jako jego przewodniczcy,
wicemarszaek lub 2 wicemarszakw i pozostali czonkowie102. Zarzd wojewdztwa
uczestniczy w realizacji zada z zakresu zarzdzania kryzysowego, w tym planowania cywilnego,
wynikajcych z jego kompetencji103. Przewodniczcy zarzdu wojewdztwa - marszaek
wojewdztwa wyznacza przedstawiciela samorzdu wojewdztwa do prac w Wojewdzkim
Zespole Zarzdzania Kryzysowego104.
3.2 Wojewoda
Na szczeblu wojewdztwa organem waciwym w sprawach zarzdzania kryzysowego
wojewdztwa jest wojewoda105. Wojewoda, jako organ administracji pastwowej, jest
terenowym organem administracji rzdowej w wojewdztwie i zwierzchnikiem zespolonej
administracji rzdowej na terenie wojewdztwa106. Zadania z zakresu zarzdzania kryzysowego
wojewoda realizuje przy pomocy urzdu wojewdzkiego oraz zespolonych sub, inspekcji
i stray. Wojewoda kieruje procesami monitorowania, planowania, reagowania i usuwania
skutkw zagroe na terenie podlegego wojewdztwa. Wsppracuje z Szefem Agencji
Bezpieczestwa Wewntrznego w zakresie zapobiegania, przeciwdziaania i usuwania skutkw
zdarze o charakterze terrorystycznym. W przypadku wystpienia sytuacji kryzysowej ma
moliwo wnioskowania o uycie pododdziaw lub oddziaw Si Zbrojnych RP do
wykonywania zada z zakresu zarzdzania kryzysowego.
Ponadto wojewoda realizuje zadania z zakresu planowania cywilnego, zatwierdza
i wydaje zalecenia do powiatowych planw zarzdzania kryzysowego oraz midzy innymi na ich
podstawie przygotowuje wojewdzki plan zarzdzania kryzysowego i realizuje wytyczne do
niego po zatwierdzeniu przez ministra waciwego do spraw administracji publicznej. Bierze
udzia w organizacji zada realizowanych na terenie wojewdztwa z zakresu ochrony
infrastruktury krytycznej. Dodatkowo wojewoda nadzoruje proces szkole, wicze i treningw
z zakresu zarzdzania kryzysowego107.
Wojewoda realizuje powysze zadania przy udziale komrki organizacyjnej waciwej
102
Art. 31 ust. 1, 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie wojewdztwa (Dz. U. z 1998 r. Nr 91, poz. 576,
z pn. zm.).
103
z pn. zm.).
104
z pn. zm.).
105
z pn. zm.).
106
Art. 3, ust. 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rzdowej w wojewdztwie (Dz. U.
z 2009 r. Nr 31, poz. 206, z pon. zm.).
107
z pn. zm.).
43
w sprawach zarzdzania kryzysowego w urzdzie wojewdzkim, ktra gromadzi, przetwarza

i ocenia dane zagroe wystpujcych na obszarze wojewdztwa. Dostarcza niezbdnych
informacji dotyczcych aktualnego stanu bezpieczestwa w wojewdztwie, zapewnia
prawidowe funkcjonowanie wojewdzkiego zespou zarzdzania kryzysowego oraz bierze
udzia w opracowywaniu i aktualizacji wojewdzkiego planu zarzdzania kryzysowego. Komrka
w imieniu wojewody wsppracuje rwnie z powiatowymi zespoami zarzdzania kryzysowego
w zakresie przygotowania, opiniowania oraz realizacji zalece wojewody do powiatowych
planw zarzdzania kryzysowego. Jest podmiotem realizujcym zadania staego dyuru
w ramach gotowoci obronnej pastwa na terenie wojewdztwa108.
Sposb szczegowej organizacji zarzdzania kryzysowego moe si rni w zalenoci
od wojewdztwa i ley w gestii danego wojewody. Przykadowo wojewoda mazowiecki
utworzy w ramach Wydziau Bezpieczestwa i Zarzdzania Kryzysowego Wojewdzkie Centrum
Zarzdzania Kryzysowego, Samodzielne Stanowiska Pracy w delegaturach oraz Oddziay:
Obrony Cywilnej i Logistyki, Spraw Obronnych, Bezpieczestwa Publicznego i Organizacji,
ds. Programu Bezpieczestwa Powodziowego w Regionie Wodnym rodkowej Wisy, Rolnictwa
i Usuwania Skutkw Sytuacji Kryzysowych109. Z kolei wojewoda dzki wedug swoich potrzeb
ustanowi poza Wojewdzkim Centrum Zarzdzania Kryzysowego nastpujce komrki
organizacyjne Wydziau: oddzia spraw obronnych, oddzia ratownictwa medycznego, oddzia
obrony cywilnej i Centrum Powiadamiania Ratunkowego110. Oba dokumenty przedstawiaj
rwnie szczegowe zadania Wydziau Bezpieczestwa i Zarzdzania Kryzysowego, bdce
w zgodnoci z ustaw o zarzdzaniu kryzysowym, dotyczce powszechnego obowizku obrony,
Pastwowego Ratownictwa Medycznego i inne. Naley zauway, i wojewoda dzki
uporzdkowa list zada zgodnie z odpowiedzialnoci poszczeglnych komrek
organizacyjnych, natomiast wojewoda mazowiecki przedstawi wszystkie dla caego Wydziau.
Przedstawiane powyej przykady pokazuj pewn autonomi wojewodw w zakresie
zarzdzania kryzysowego. Oczywicie tworzone dokumenty (np. zarzdzenia) musz by zgodne
z aktami prawnymi powszechnie obowizujcymi na terenie naszego kraju.
3.3 Wojewdzki Zesp Zarzdzania Kryzysowego
Wojewdzki Zesp Zarzdzania Kryzysowego jest organem pomocniczym wojewody
powoywanym przez wojewod, ktry okrela jego skad, organizacj, siedzib oraz tryb
pracy111.
Wojewdzki Zesp Zarzdzania Kryzysowego powoywany jest poprzez wydanie
zarzdzenia przez wojewod. Przykadami takich dokumentw s dwa zarzdzenia wydane
108
z pn. zm.).
109
37 zacznika do Zarzdzenia Nr 477 Wojewody Mazowieckiego z dnia 21 listopada 2012 r., z pn. zm.
110
24 zacznika do Zarzdzenia Wojewody dzkiego Nr 95/2011 z dnia 1 kwietnia 2011 r., z pn. zm.
111
z pn. zm.).
44
przez wojewod mazowieckiego oraz wojewod dzkiego112, 113. Oba dokumenty okrelaj
skad Zespou oraz wskazane pod konkretnym adresem miejsce spotka.
W skad Wojewdzkiego Zespou Zarzdzania Kryzysowego wchodzi wojewoda, jako
przewodniczcy, kierownik komrki organizacyjnej waciwej w sprawach zarzdzania
kryzysowego w urzdzie wojewdzkim, jako zastpca przewodniczcego, szef wojewdzkiego
sztabu wojskowego (lub jego przedstawiciel) oraz inne osoby w zalenoci od potrzeb, takie jak
kierownicy zespolonych sub, inspekcji i stray wojewdzkich, osoby zatrudnione w urzdzie
wojewdzkim lub w jednostkach organizacyjnych sub, inspekcji i stray wojewdzkich, osoby
zatrudnione w regionalnych zarzdach gospodarki wodnej, wojewdzkich zarzdach melioracji
i urzdze wodnych oraz Instytucie Meteorologii i Gospodarki Wodnej oraz przedstawiciel
samorzdu wojewdztwa, wyznaczony przez marszaka wojewdztwa 114. Schemat
organizacyjny WZZK przedstawiony zosta na Ryc. 4.
Wojewdzki Zesp Zarzdzania Kryzysowego dokonuje oceny wystpujcych
i potencjalnych zagroe mogcych mie wpyw na bezpieczestwo publiczne i prognozowanie
tych zagroe. Jednoczenie jest upowaniony do przekazywania do wiadomoci publicznej
informacji zwizanych z zagroeniami. Przygotowuje propozycje dziaa, opiniuje i przedstawia
wojewodzie wnioski dotyczce wykonania, zmiany lub zaniechania dziaa ujtych
w wojewdzkim planie zarzdzania kryzysowego115.
112
Zarzdzenie Nr 199 Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 maja 2011 r. w sprawie powoania Mazowieckiego
Wojewdzkiego Zespou Zarzdzania Kryzysowego.
113
Zarzdzenie Nr 283/2010 Wojewody dzkiego z dnia 4 padziernika 2010 r. w sprawie okrelenia skadu,
organizacji, siedziby oraz trybu pracy Wojewdzkiego Zespou Zarzdzania Kryzysowego.
114
z pn. zm.).
115
z pn. zm.).
45
Ryc. 4. Schemat organizacyjny Wojewdzkiego Zespou Zarzdzania Kryzysowego

Wojewoda dzki wydanym zarzdzeniem ustanowi zadania WZZK oraz tryb zwoywania
i wypracowania na posiedzeniu dokumentu, jakim jest protok117. Wojewoda mazowiecki
w formie zacznika do zarzdzenia szczegowo uwzgldni organizacj i tryb pracy Zespou 118.
Regulamin Mazowieckiego Wojewdzkiego Zespou Zarzdzania Kryzysowego wprowadza dwa
tryby zwoywania posiedze Zespou: zwyczajny zgodnie z rocznym planem pracy oraz
nadzwyczajny w razie wystpienia sytuacji kryzysowej. W obu przypadkach informacj
116
z pn. zm.).
117
Zarzdzenie Nr 283/2010 Wojewody dzkiego z dnia 4 padziernika 2010 r. w sprawie okrelenia skadu,
organizacji, siedziby oraz trybu pracy Wojewdzkiego Zespou Zarzdzania Kryzysowego.
118
1, 3 zarzdzenia Nr 199 Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 maja 2011 r. w sprawie powoania
Mazowieckiego Wojewdzkiego Zespou Zarzdzania Kryzysowego.
46
o posiedzeniu przekazuje Przewodniczcy WZZK, jednak w trybie alarmowym za porednictwem

Wojewdzkiego Centrum Zarzdzania Kryzysowego119. W zwoywanych posiedzeniach przez
Przewodniczcego Zespou mog uczestniczy zaproszone osoby, w tym eksperci120. Inicjatywa
zwoywania posiedze w trybie nadzwyczajnym naley do Przewodniczcego Zespou, jednak
w wojewdztwie mazowieckim dopuszcza si uruchomienie tej procedury na wniosek Zastpcy
Przewodniczcego Zespou (Dyrektora WBiZK), bd Szefa instytucji wiodcej, zgodnie z siatk
bezpieczestwa121. Obieg informacji oraz alarmowanie zapewnione jest przez WCZK oraz
stanowiska kierowania wojewdzkich sub, inspekcji i stray122. Aby zapewnione zostao
prawidowe funkcjonowanie mazowieckiego WZZK okrelono minimalne standardy
wyposaenia w celu spenienia ustawowych zada. Do dyspozycji Zespou znajduje si
wewntrzny system teleinformatyczny pozwalajcy na wspdziaanie z zespoami
wojewdzkimi oraz RCB. Zapewniono czno przewodow oraz bezprzewodow, niezbdn
na potrzeby informowania, w tym ostrzegania i alarmowania podmiotw wymienionych
w Wojewdzkim Planie Zarzdzania Kryzysowego. Ponadto dodatkowym wsparciem w pracy
Zespou s: multimedialne urzdzenia i oprogramowanie do prezentacji danych, mapy take
cyfrowe oraz oprogramowanie prognostyczno planistyczne, awaryjne zasilanie urzdze,
systemy do rejestracji rozmw i ich archiwizacji, a take niezbdn dokumentacj123.
Wojewoda mazowiecki do zada WZZK ustanowi: ocenianie wystpujcych
i potencjalnych zagroe mogcych wpyn na bezpieczestwo publiczne oraz prognozowanie
tych zagroe, przygotowanie propozycji dziaa wojewodzie wraz z przedstawieniem
wnioskw dotyczcych wykonania, zmiany lub zaniechania dziaa zawartych w wojewdzkim
planie zarzdzania kryzysowego, informowanie opinii publicznej o zagroeniach, a take
opiniowanie wojewdzkiego planu zarzdzania kryzysowego. Zespoowi zostay rwnie
wyznaczone szczegowe zadania w ramach kolejnych faz zarzdzania kryzysowego 124:
zapobiegania, przygotowania, reagowania i odbudowy.
W wojewdztwie mazowieckim sformuowano list dokumentw, ktre s efektem prac
Zespou125, stanowi one podstaw dziaania tego organu. W ramach dokumentw
planistycznych opracowuje si:
1. Plan Zarzdzania Kryzysowego Wojewdztwa Mazowieckiego wraz zacznikami
119
2 zacznika do zarzdzenia Nr 199 Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 maja 2011 r. w sprawie powoania
120
121
122
123
124
125
47
funkcjonalnymi;
Plan Operacyjny Funkcjonowania Wojewdztwa Mazowieckiego w warunkach
zewntrznego zagroenia bezpieczestwa pastwa i w czasie wojny;
3. Plan Operacyjny Ochrony przed Powodzi Wojewdztwa Mazowieckiego;
4. Plan Funkcjonalny na Wypadek Wystpienia Zagroenia Zamieszkami;
5. Plan Funkcjonalny na Wypadek Wystpienia Zagroenia Terrorystycznego;
6. Wojewdzki Plan Dziaania na Wypadek Wystpienia Epidemii na Terenie
Wojewdztwa Mazowieckiego;
7. Plan Uycia Oddziaw i Pododdziaw Pomorskiego Okrgu Wojskowego
w przypadku wystpienia sytuacji kryzysowej na Terenie Administrowanym przez
Wojewdzki Sztab Wojskowy w Warszawie;
8. Plan Dziaania Systemu Pastwowe Ratownictwo Medyczne dla Wojewdztwa
Mazowieckiego;
9. Plan Postpowania Awaryjnego na Wypadek Zdarze Radiacyjnych na Terenie
Wojewdztwa Mazowieckiego;
10. Plan Dystrybucji Preparatw Jodowych na Terenie Wojewdztwa Mazowieckiego na
Wypadek Wystpienia Zagroenia Radiacyjnego.
Dodatkowymi materiaami przygotowywanymi przez Zesp okresowo s: raporty,
analizy, oceny, opinie oraz dokumenty graficzno-tekstowe, w tym mapy, plany czy szkice.
Z kadego posiedzenia Zespou sporzdzany jest protok.
2.
3.4 Wojewdzkie Centrum Zarzdzania Kryzysowego

W wojewdztwach tworzy si rwnie Wojewdzkie Centra Zarzdzania Kryzysowego,
ktrych obsug zapewniaj komrki organizacyjne waciwe w sprawach zarzdzania
kryzysowego w urzdach wojewdzkich126. Wojewdzkie centra zarzdzania kryzysowego
peni caodobowy dyur w celu zapewnienia przepywu informacji na potrzeby zarzdzania
kryzysowego na terenie wojewdztwa oraz w celu realizacji zada staego dyuru na potrzeby
podwyszania gotowoci obronnej pastwa. Wspdziaaj rwnie z centrami zarzdzania
kryzysowego organw administracji publicznej, z podmiotami realizujcymi monitoring
rodowiska oraz z podmiotami prowadzcymi akcje ratownicze, poszukiwawcze i humanitarne.
Ponadto w ramach swoich dziaa nadzoruj prawidowe funkcjonowanie systemu wykrywania
i alarmowania oraz systemu wczesnego ostrzegania ludnoci127.
126
z pn. zm.).
127
z pn. zm.).
48
4. ZARZDZANIE KRYZYSOWE W POWIECIE

4.1 Starosta
Starosta jest kierownikiem starostwa powiatowego oraz zwierzchnikiem subowym
pracownikw starostwa i kierownikw jednostek organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem
powiatowych sub, inspekcji i stray128. Starosta, jako przewodniczcy zarzdu powiatu jest
organem waciwym w sprawach zarzdzania kryzysowego na obszarze powiatu129. Starosta
organizuje prac zarzdu powiatu i starostwa powiatowego, kieruje biecymi sprawami
powiatu oraz reprezentuje powiat na zewntrz130.
Starosta kieruje procesami monitorowania, planowania, reagowania i usuwania skutkw
zagroe na terenie podlegego powiatu. Wsppracuje z Szefem Agencji Bezpieczestwa
Wewntrznego w zakresie zapobiegania, przeciwdziaania i usuwania skutkw zdarze
o charakterze terrorystycznym. Ponadto starosta realizuje zadania z zakresu planowania
cywilnego, zatwierdza i wydaje zalecenia do gminnych planw zarzdzania kryzysowego oraz
midzy innymi na ich podstawie przygotowuje powiatowy plan zarzdzania kryzysowego
i realizuje wytyczne do niego po zatwierdzeniu przez wojewod. Bierze udzia w organizacji
zada realizowanych na terenie powiatu z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej.
Dodatkowo starosta nadzoruje proces szkole, wicze i treningw z zakresu zarzdzania
kryzysowego na terenie powiatu.131 Starosta wykonuje zadania zarzdzania kryzysowego przy
pomocy powiatowego zespou zarzdzania kryzysowego.
Struktur zarzdzania kryzysowego na szczeblu powiatowym ustanawia organ
odpowiedzialny za administrowanie dan jednostk terytorialn na przykadzie miasta
stoecznego Warszawy (miasta na prawach powiatu) jest to prezydent. W Warszawie
wyodrbniono w strukturze urzdu miasta Biuro Bezpieczestwa i Zarzdzania Kryzysowego,
czyli komrk waciw m.in. w sprawach zarzdzania kryzysowego132. W zakresie zarzdzania
kryzysowego BBiZK prezydent przydzieli nastpujce zadania, zgodne z wytycznymi zawartymi
w ustawie o zarzdzaniu kryzysowym133:
a) realizacja zada dotyczcych planowania cywilnego, w tym opracowywanie
i aktualizowanie Planu zarzdzania kryzysowego m. st. Warszawy,
b) realizacja zada z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej,
c) monitorowanie, analiza i ocena zagroe,
128
Art. 34, ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie powiatowym (Dz. U. z 1998 r. Nr 91, poz. 578,
z pn. zm.).
129
z pn. zm.).
130
Art. 34, ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie powiatowym (Dz. U. z 1998 r. Nr 91, poz. 578,
z pn. zm.).
131
z pn. zm.).
132
Zarzdzenie Nr 312/2007 Prezydenta miasta stoecznego Warszawy z dn. 4 kwietnia 2007 r. w sprawie nadania
regulaminu organizacyjnego Urzdu miasta stoecznego Warszawy z pniejszymi zmianami.
133
5 zarzdzenia Nr 312/2007 Prezydenta miasta stoecznego Warszawy z dn. 4 kwietnia 2007 r. w sprawie
nadania regulaminu organizacyjnego Urzdu miasta stoecznego Warszawy z pniejszymi zmianami.
49
d) obsuga i merytoryczne wsparcie Zespou Zarzdzania Kryzysowego,

e) wykonywanie zada z zakresu obrony cywilnej i powszechnej samoobrony,
f) obsuga Centrum Zarzdzania Kryzysowego m. st. Warszawy, w tym uruchamianie
procedur i planw dziaania, w przypadku wystpienia sytuacji kryzysowych lub
wprowadzenia stanw nadzwyczajnych,
g) caodobowe monitorowanie stanu bezpieczestwa i porzdku publicznego na
terenie m.st. Warszawy.
Szczegowe zadania BBiZK ustanawia wprowadzony przez prezydenta wewntrzny
regulamin organizacyjny Biura Bezpieczestwa i Zarzdzania Kryzysowego, szeregujc
je zgodnie z odpowiedzialnoci poszczeglnych wydziaw.
4.2 Powiatowy Zesp Zarzdzania Kryzysowego
Powiatowy Zesp Zarzdzania Kryzysowego jest organem pomocniczym powoanym
przez starost, ktry okrela jego skad, organizacj, siedzib oraz tryb pracy134. W miecie
stoecznym Warszawie oraz powiecie otwockim odpowiednim zarzdzeniem powoano zesp
zarzdzania kryzysowego. Dokumenty te analogicznie do wydanego przez wojewod
mazowieckiego zarzdzenia ustalaj zakres prac i zada czonkw Zespou, tryb posiedze oraz
udzia na nich osb spoza ustalonej grupy czonkw. Elementem odrniajcym zarzdzenie
wydane przez starost otwockiego od zarzdzenia prezydenta Warszawy jest wyszczeglnienie
instytucji przewidzianych do uczestnictwa w posiedzeniach Zespou. Niewtpliwie zalet
zarzdzenia starosty otwockiego jest precyzyjne wskazanie dokumentw, na ktrych pracuje
Zesp135 oraz tych, ktre stanowi efekt jego prac136.
W skad Powiatowego Zespou Zarzdzania Kryzysowego wchodzi starosta, jako
przewodniczcy oraz osoby powoane spord osb zatrudnionych w starostwie powiatowym,
powiatowych jednostkach organizacyjnych lub jednostkach organizacyjnych stanowicych
aparat pomocniczy kierownikw zespolonych sub, inspekcji i stray powiatowych,
przedstawicieli spoecznych organizacji ratowniczych oraz inne osoby zaproszone przez
starost137. Schemat organizacyjny PZZK przedstawiony zosta na Ryc. 5.
134
z pn. zm.).
135
Zob.: 6 zacznika Nr 1 Zarzdzenia Nr 31/2011 Starosty Otwockiego z dn. 12 maja 2011 r. zmieniajce
zarzdzenie Nr 58/2009 Starosty Otwockiego z dn. 20 padziernika 2009 r. w sprawie powoania Powiatowego
Zespou Zarzdzania Kryzysowego.
136
Zob.: 6 zacznika Nr 1 Zarzdzenia Nr 31/2011 Starosty Otwockiego z dn. 12 maja 2011 r. zmieniajce
zarzdzenie Nr 58/2009 Starosty Otwockiego z dn. 20 padziernika 2009 r. w sprawie powoania Powiatowego
Zespou Zarzdzania Kryzysowego.
137
Art. 17 ust. 6, 7 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590,
z pn. zm.).
50
Ryc. 5. Schemat organizacyjny Powiatowego Zespou Zarzdzania Kryzysowego

Powiatowy Zesp Zarzdzania Kryzysowego dokonuje oceny wystpujcych
i potencjalnych zagroe mogcych mie wpyw na bezpieczestwo publiczne i prognozowanie
tych zagroe. Jednoczenie jest upowaniony do przekazywania do wiadomoci publicznej
informacji zwizanych z zagroeniami. Przygotowuje propozycje dziaa, opiniuje i przedstawia
starocie wnioski dotyczce wykonania, zmiany lub zaniechania dziaa ujtych w powiatowym
planie zarzdzania kryzysowego139.
4.3 Powiatowe Centrum Zarzdzania Kryzysowego
Powiatowe Centra Zarzdzania Kryzysowego zapewniaj przepyw informacji na
potrzeby zarzdzania kryzysowego w powiecie. Powiatowe Centra Zarzdzania Kryzysowego
peni caodobowy dyur w celu zapewnienia przepywu informacji na potrzeby zarzdzania
kryzysowego na terenie powiatu oraz w celu realizacji zada staego dyuru na potrzeby
podwyszania gotowoci obronnej pastwa. Wspdziaaj rwnie z centrami zarzdzania
kryzysowego organw administracji publicznej, z podmiotami realizujcymi monitoring
rodowiska oraz z podmiotami prowadzcymi akcje ratownicze, poszukiwawcze i humanitarne.
Ponadto w ramach swoich dziaa nadzoruj prawidowe funkcjonowanie systemu wykrywania
138
z pn. zm.).
139
Art. 14 ust. 8, art. 17, ust. 5 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 89,
poz. 590, z pn. zm.).
51

Organizacj, siedzib oraz tryb pracy powiatowego centrum zarzdzania kryzysowego,
w tym sposb caodobowego alarmowania czonkw zespou zarzdzania kryzysowego oraz
sposb zapewnienia caodobowego obiegu informacji w sytuacjach kryzysowych, okrela
starosta141.
W miecie stoecznym Warszawie najwaniejsze obowizki posiada powoany
w strukturze Biura Bezpieczestwa i Zarzdzania Kryzysowego - Wydzia Centrum Zarzdzania
Kryzysowego142, do ktrego naley: obsuga i merytoryczne wsparcie Zespou Zarzdzania
Kryzysowego m.st. Warszawy, a take koordynacja zada z zakresu zarzdzania kryzysowego
realizowanych przez delegatury Biura w dzielnicach. Ponadto w CZK funkcjonuj dwie komrki
merytoryczne, wspierajce kompetencyjnie prezydenta miasta w realizacji zada z zakresu
zarzdzania kryzysowego: Dzia Planowania i Koordynacji Dziaa oraz Dzia Suby Dyurnej.
Przykadowo celem porwnania Wydziau Centrum Zarzdzania Kryzysowego
w Warszawie naley zauway, e Powiatowe Centrum Zarzdzania Kryzysowego w powiecie
otwockim otrzymao zadania w postaci uszeregowanej143 na kilka obszarw aktywnoci:
dziaalno podstawowa komrki, ochrona infrastruktury krytycznej, utrzymanie cznoci,
sprawdzenie systemw teleinformatycznych oraz nadzr nad przewozem materiaw
niebezpiecznych przez powiat144. Powiatowe Centrum Zarzdzania Kryzysowego w Otwocku
peni zasadnicze funkcje dla tworzenia w powiecie otwockim optymalnych warunkw
umoliwiajcych efektywne i skuteczne zarzdzanie oraz koordynowanie dziaa rnych si
i rodkw podczas sytuacji kryzysowej, a mianowicie penienie roli: centrum dowodzenia
starosty, orodka analityczno-planistycznego, orodka sytuacyjnego oraz centrum informacyjnoalarmowego145.
Ponadto PCZK w Otwocku posiada wyszczeglnione przedsiwzicia realizowane
w ramach stanw gotowoci reagowania: staej, podwyszonej oraz penej 146, ktrych nie ujto
w Warszawie. Ponadto dokument wyranie czerpie wzorem szczebla wojewdzkiego struktur
podziau zada na poszczeglne fazy zarzdzania kryzysowego 147: zapobiegania, przygotowania,
reagowania i odbudowy.
Dodatkowym materiaem, ktry zawarto w przepisach powoujcych Powiatowe
140
Art. 16 ust. 2, art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 89,
poz. 590, z pn. zm.).
141
z pn. zm.).
142
9 zarzdzenia Nr 931/2011 Prezydenta Miasta Stoecznego Warszawy z dn. 2 czerwca 2011 r. w sprawie
nadania Wewntrznego regulaminu organizacyjnego Biura Bezpieczestwa i Zarzdzania Kryzysowego Urzdu
Miasta Stoecznego Warszawy z pniejszymi zmianami.
143
4 zarzdzenia Nr 62/2009 Starosty Otwockiego z dn. 22 padziernika 2009 r. w sprawie powoania
Powiatowego Centrum Zarzdzania Kryzysowego z pn. zm.
144
7 zarzdzenia Nr 62/2009 Starosty Otwockiego z dn. 22 padziernika 2009 r. w sprawie powoania
Powiatowego Centrum Zarzdzania Kryzysowego z pn. zm.
145
8 zacznika nr 1 do Zarzdzenia Nr 30/2011 Starosty Otwockiego z dn. 12 maja 2011 r.
146
147
52
Centrum Zarzdzania Kryzysowego w Otwocku s 4 zaczniki, ktre zawieraj kolejno: ogln

procedur reagowania kryzysowego148, siatk powiadamiania czonkw PZZK w sytuacjach
zagroenia w powiecie149, wyposaenie stanowiska PCZK150, dokumentacj niezbdn do
realizacji zada z zakresu zarzdzania kryzysowego oraz zagroenia bezpieczestwa pastwa151.
W miejscowociach bdcych jednoczenie siedzibami powiatw i miast na prawach
powiatu, na podstawie porozumienia zawartego midzy tymi jednostkami samorzdu
terytorialnego, moe by tworzone wsplne centrum zarzdzania kryzysowego obejmujce
zasigiem dziaania obszar obu jednostek samorzdu terytorialnego152.
148
Zacznik nr 1 do Regulaminu pracy PCZK Powiatu Otwockiego.

150
151
152
z pn. zm.).
149
53
5. ZARZDZANIE KRYZYSOWE W GMINIE

5.1 Wjt, Burmistrz lub Prezydent Miasta
Wjt jest organem wykonawczym gminy. W przypadku, gdy gmina, w ktrej siedziba
wadz znajduje si w miecie pooonym na terytorium tej gminy, wadz sprawuje burmistrz,
natomiast w miastach powyej 100 000 mieszkacw organem wykonawczym jest prezydent
miasta153. S oni organami waciwymi w sprawach zarzdzania kryzysowego na terenie
gminy154. W zakresie zarzdzania kryzysowego kieruj oni procesami monitorowania,
planowania, reagowania i usuwania skutkw zagroe na terenie podlegej gminy.
Wsppracuj z Szefem Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego w zakresie zapobiegania,
przeciwdziaania i usuwania skutkw zdarze o charakterze terrorystycznym. Ponadto realizuj
zadania z zakresu planowania cywilnego, przygotowuj gminne plany zarzdzania kryzysowego
i realizuj wytyczne do nich po zatwierdzeniu przez starocie. Bior udzia w organizacji zada
realizowanych na terenie powiatu z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej. Dodatkowo wjt,
burmistrz albo prezydent miasta nadzoruje proces szkole, wicze i treningw z zakresu
zarzdzania kryzysowego na terenie gminy155.
Powysze zadania wjt, burmistrz albo prezydent miasta wykonuje przy pomocy
komrki organizacyjnej urzdu gminy (miasta) waciwej w sprawach zarzdzania
kryzysowego156. Przykadowo w strukturze urzdu miasta Otwocka powoano Wydzia
Zarzdzania Kryzysowego, Ochrony Ludnoci i Spraw Obronnych157, ktremu przydzielone
zostay podstawowe zadania z zakresu bezpieczestwa i zarzdzania kryzysowego.
5.2 Gminny Zesp Zarzdzania Kryzysowego
Gminny Zesp Zarzdzania Kryzysowego jest organem pomocniczym wjta, burmistrza
lub prezydenta miasta w zapewnieniu wykonywania zada zarzdzania kryzysowego.
Powoywany jest przez wjta, burmistrza lub prezydenta miasta, ktry okrela jego skad,
organizacj, siedzib oraz tryb pracy158.
W skad Gminnego Zespou Zarzdzania Kryzysowego wchodz wjt, burmistrz lub prezydent
miasta, jako przewodniczcy i osoby powoane spord osb zatrudnionych w urzdzie gminy,
gminnych jednostkach organizacyjnych lub jednostkach pomocniczych, pracownikw
zespolonych sub, inspekcji i stray, skierowanych przez przeoonych do wykonywania zada
w tym zespole, przedstawiciele spoecznych organizacji ratowniczych oraz inne osoby
153
Art. 26 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie terytorialnym (Dz. U. z 1990 r. Nr 16, poz. 95, z pn. zm.).
z pn. zm.).
155
z pn. zm.).
156
z pn. zm.).
157
5 zarzdzenia Nr 113/2004 Prezydenta Miasta Otwocka z dn. 29 wrzenia 2004 r. w sprawie nadania
Regulaminu Organizacyjnego Urzdu Miasta Otwocka z pniejszymi zmianami.
158
z pn. zm.).
154
54
zaproszone przez wjta, burmistrza lub prezydenta miasta w zalenoci od potrzeb159. Schemat
organizacyjny GZZK przedstawiony zosta na Ryc. 6.
Ryc. 6. Schemat organizacyjny Gminnego Zespou Zarzdzania Kryzysowego

Gminny Zesp Zarzdzania Kryzysowego dokonuje oceny wystpujcych i potencjalnych
zagroe mogcych mie wpyw na bezpieczestwo publiczne i prognozowanie tych zagroe.
Jednoczenie jest upowaniony do przekazywania do wiadomoci publicznej informacji
zwizanych z zagroeniami. Przygotowuje propozycje dziaa, opiniuje i przedstawia wjtowi,
burmistrzowi lub prezydentowi miasta wnioski dotyczce wykonania, zmiany lub zaniechania
dziaa ujtych w gminnym planie zarzdzania kryzysowego161.
Nie w kadej gminie zorganizowano miejski/gminny zesp zarzdzania kryzysowego,
okrelany przez ustaw o zarzdzaniu kryzysowym, jako organ opiniodawczo - doradczy. Zesp
powoano chociaby w Otwocku, wspierajc tym samym prezydenta w sprawach inicjowania
i koordynowania dziaa w zakresie zarzdzania kryzysowego162. Ustanowiono obszar
odpowiedzialnoci MZZK na: ocen wystpujcych i potencjalnych zagroe, mogcych mie
wpyw na bezpieczestwo publiczne i prognozowanie tych zagroe, przygotowanie propozycji
159
z pn. zm.).
160
z pn. zm.).
161
Art. 14 ust. 8, art. 19, ust. 5 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 89,
poz. 590, z pn. zm.).
162
1 zarzdzenia Nr 54/2011 Prezydenta Miasta Otwocka z dn. 12 kwietnia 2011 r. w sprawie powoania
Miejskiego Zespou Zarzdzania Kryzysowego.
55
i wnioskw dotyczcych wykonania, zmiany lub zaniechania dziaa ujtych w Miejskim Planie
Zarzdzania Kryzysowego, przekazywanie do wiadomoci publicznej informacji o zagroeniach,
opiniowanie Planu Zarzdzania Kryzysowego oraz realizowanie wynikajcych z niego zada163.
Prezydent miasta wprowadzi zarzdzeniem sposb organizacji i tryb pracy Zespou. Efekt prac
Zespou zgodnie z wydanym zarzdzeniem to m. in.: Miejski Plan Zarzdzania Kryzysowego,
Plany wicze oraz dokumentacja ich przeprowadzenia, zarzdzenia, decyzje, wytyczne
i polecenia, protokoy z posiedze, schemat cznoci zarzdzania kryzysowego, schemat obiegu
informacji, raporty, sprawozdania, harmonogramy i inne dokumenty164.
5.3 Gminne (Miejskie) Centrum Zarzdzania Kryzysowego
Gminne (Miejskie) Centra Zarzdzania Kryzysowego tworzone s przez wjta, burmistrza
albo prezydenta miasta tylko w przypadku, gdy uznaj to za konieczne165. Ustawa nie obliguje
wjta, burmistrza albo prezydenta miasta do tworzenia Gminnego (Miejskiego) Centrum
Gminne Centra Zarzdzania Kryzysowego maj z zadanie caodobowe alarmowanie
czonkw gminnego zespou zarzdzania kryzysowego, a w sytuacjach kryzysowych peni
caodobowy dyur w celu zapewnienia przepywu informacji na potrzeby zarzdzania
kryzysowego na terenie gminy oraz realizuj zadania staego dyuru na potrzeby podwyszania
gotowoci obronnej pastwa. Wspdziaaj rwnie z centrami zarzdzania kryzysowego
organw administracji publicznej, z podmiotami realizujcymi monitoring rodowiska oraz
z podmiotami prowadzcymi akcje ratownicze, poszukiwawcze i humanitarne. Ponadto
w ramach swoich dziaa nadzoruj prawidowe funkcjonowanie systemu wykrywania
W gminach miejsko-wiejskich, na podstawie porozumienia zawartego midzy
jednostkami samorzdu terytorialnego, moe by tworzone wsplne centrum zarzdzania
kryzysowego obejmujce zasigiem dziaania obszar obu jednostek samorzdu
terytorialnego167.
163
5 zarzdzenia Nr 54/2011 Prezydenta Miasta Otwocka z dn. 12 kwietnia 2011 r. w sprawie powoania
Miejskiego Zespou Zarzdzania Kryzysowego.
164
7 zacznika do zarzdzenia Nr 54/2011 Prezydenta Miasta Otwocka z dn. 12 kwietnia 2011 r. w sprawie
powoania Miejskiego Zespou Zarzdzania Kryzysowego.
165
poz. 590, z pn. zm.).
166
z pn. zm.).
167
poz. 590, z pn. zm.).
56
6.
PODSUMOWANIE I WNIOSKI
Akty prawne z zakresu zarzdzania kryzysowego w Polsce pozwalaj precyzyjnie okreli
rol i zadania organw systemu zarzdzania kryzysowego. Na podstawie przeprowadzonej
analizy powyszych aktw prawnych sformuowano nastpujce wnioski:
Analizowane dokumenty okrelaj organy pastwowe odpowiedzialne za realizacj
zada z zakresu zarzdzania kryzysowego, ich role i zadania oraz struktur ich
organizacji.
Zadania z zakresu zarzdzania kryzysowego zostay precyzyjnie przydzielone do
poszczeglnych organw. Nie wystpuje tu konflikt interesw i niejednoznaczno, kto,
za jaki element systemu odpowiada.
Analizowane dokumenty definiuj podstawowe pojcia dotyczce zarzdzania
kryzysowego.
Na szczeblu wojewdzkim, gdzie wadz sprawuj zarwno organy administracji
rzdowej jak i samorzdowej, zadania z zakresu zarzdzania kryzysowego realizowane
i nadzorowane s gwnie przez organy administracji pastwowej.
Analiza pokazaa, e bardzo wanymi ogniwami w systemie zarzdzania kryzysowego s
organy powiatowe i gminne, w myl zasady decentralizacji i pomocniczoci, ktrej
nadrzdnym celem jest przekazanie kompetencji w zakresie zarzdzania i podejmowania
decyzji organom najbliszym obywatelowi i danej sprawie oraz z uwagi na to,
i wikszo sytuacji kryzysowych ma charakter lokalny.
Istnieje konieczno stworzenia zintegrowanego systemu, ktry pozwoliby na
efektywn, jednoznaczn oraz autoryzowan realizacj powierzonych poszczeglnym
organom zarzdzania kryzysowego zada na wszystkich szczeblach. Przykadami takiego
rozwizania mog by: diagnostyczna metoda oceny ryzyk i systemw reagowania
PomRisc, bdca narzdziem programowania zmian doskonalcych systemy
bezpieczestwa i ich monitorowania168 lub te oprogramowanie wspomagajce
zarzdzanie kryzysowe na szczeblu lokalnym Eliksir169.
168
E. W. Roguski, D. Wrblewski, Diagnostyczna metoda oceny ryzyk i systemw reagowania PomRisc jako
narzdzie programowania zmian doskonalcych systemy bezpieczestwa i ich monitorowania, BiTP Vol. 12 Issue 4,
2008, pp. 35-60.
169
Szerzej w artykule: K. Wodarczyk, Oprogramowanie wspomagajce zarzdzanie kryzysowe na szczeblu
lokalnym ELIKSIR, BiTP Vol. 10 Issue 2, 2008, pp. 15-36.
57
7. LITERATURA
Publikacje zwarte i czasopisma
1.
Czupryski A., Wspczesna sztuka operacyjna, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa
2009.
2.
Majchrzak D., Zarzdzanie kryzysowe, jako zorganizowane dziaania odpowiedzialnych
organw i podmiotw, AON, Warszawa 2013.
3.
Planowanie cywilne w systemie zarzdzania kryzysowego RP, materiay pokonferencyjne,
CNBOP-PIB, Jzefw 2013.
4.
Roguski E. W., Regionalne i lokalne zarzdzanie kryzysowe w standardach UE, BiTP Vol. 5
Issue 1, 2007, pp. 93-114.
5.
Roguski E. W., Wrblewski D., Diagnostyczna metoda oceny ryzyk i systemw
reagowania PomRisc jako narzdzie programowania zmian doskonalcych systemy
bezpieczestwa i ich monitorowania, BiTP Vol. 12 Issue 4, 2008, pp. 35-60.
6.
SienkiewiczMayjurek K., Problemy organizacyjne zarzdzania kryzysowego
w samorzdach, Zeszyty Naukowe Politechniki lskiej, Nr kol. 1864, 2011 r.
7.
Sownik nauk spoecznych UNESCO.
8.
Sownik terminw bezpieczestwa narodowego, AON, Warszawa 2002 r.
9.
Wodarczyk K., Oprogramowanie wspomagajce zarzdzanie kryzysowe na szczeblu
lokalnym ELIKSIR, BiTP Vol. 10 Issue 2, 2008, pp. 15-36.
10.
Wrblewski D., Komunikacja kryzysowa wybrane aspekty komunikacji z mass mediami,
BiTP Vol. 3 Issue 1, 2007, pp. 115-134.
11.
D. Wrblewski (red. nauk.), Przegld wybranych dokumentw normatywnych z zakresu
zarzdzania kryzysowego i zarzdzania ryzykiem wraz z leksykonem, CNBOP-PIB,
Jzefw 2014, s. 173.
12.
D. Wrblewski, Rola i miejsce Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony
Przeciwpoarowej w systemie bezpieczestwa powszechnego, Bezpieczestwo
i Technika Poarnicza, (1) 2007, s. 7
13.
Wrblewski D. (red. nauk.), Wybrane zagadnienia z zakresu planowania cywilnego
w systemie zarzdzania kryzysowego RP, CNBOP-PIB, Jzefw 2014.
14.
D. Wrblewski, Zarzdzanie ryzykiem jako element ksztatowania bezpieczestwa
lokalnego, Zarzdzanie w stanach zagroe i doskonalenie systemu ochrony ludnoci",
Szkolenie podstawowe dla: Starostw, Wjtw, Burmistrzw i Prezydentw Miast
wojewdztwa dolnolskiego z zakresu ochrony ludnoci i obrony cywilnej, Warszawa,
2011
Akty prawne krajowe i midzynarodowe
1.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78,
poz. 483).
2.
Traktat Pnocnoatlantycki, 1949 r.
3.
Dekret z dnia 23 kwietnia 1953 r. o wiadczeniach w celu zwalczania klsk ywioowych
(Dz. U. z 1953 r. Nr 23, poz. 93, z pon. zm.).
4.
Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej, 2013 r.
5.
Ustawa o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 157, poz.
58
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
1240 i 1241, z pn. zm.).

Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym (Dz. U. Nr 89 z 2007 r., poz.
590, z pn. zm.).
Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klski ywioowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 62, poz.
558, z pon. zm.).
Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowizku obrony Rzeczypospolitej
Polskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416, z pn. zm.).
Ustawa z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. z 2005 r. Nr
196, poz. 1631, z pn. zm.).
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie wojewdztwa (Dz. U. z 1998 r. Nr 91,
poz. 576, z pn. zm.).
Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rzdowej
w wojewdztwie (Dz. U. z 2009 r. Nr 31, poz. 206, z pon. zm.).
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie powiatowym (Dz. U. z 1998 r. Nr 91, poz.
578, z pn. zm.).
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie terytorialnym (Dz. U. z 1990 r. Nr 16, poz.
95, z pn. zm.).
Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 21 wrzenia 2004 r. w sprawie gotowoci
obronnej pastwa (Dz. U. z 2004 r. Nr 219, poz. 2218).
Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 15 grudnia 2009 r. w sprawie okrelenia organw
administracji rzdowej, ktre utworz centra zarzdzania kryzysowego, oraz sposobu ich
funkcjonowania (Dz. U. z 2009 r. Nr 226, poz. 1810).
Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie Raportu
o zagroeniach bezpieczestwa narodowego (Dz. U. z 2010 r. Nr 83, poz. 540).
Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie Narodowego
Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej (Dz. U. z 2010 r. Nr 83, poz. 541).
Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie planw ochrony
infrastruktury krytycznej (Dz. U. z 2010 r. Nr 83, poz. 542).
Rozporzdzenie Prezesa Rady Ministrw z dnia 11 kwietnia 2011 r. w sprawie organizacji
i trybu dziaania Rzdowego Centrum Bezpieczestwa (Dz. U. z 2011 r. Nr 86, poz. 471).
Zarzdzenie Nr 74 Prezesa Rady Ministrw z dnia 12 padziernika 2011 r. w sprawie
wykazu przedsiwzi i procedur systemu zarzdzania kryzysowego.
Zarzdzenie Nr 78 Prezesa Rady Ministrw z dnia 11 padziernika 2011 r. w sprawie
organizacji i trybu pracy Rzdowego Zespou Zarzdzania Kryzysowego (M.P. z 2011 r.
Nr 93 poz. 955 2011.10.21).
Zarzdzenie Nr 199 Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 maja 2011 r. w sprawie
powoania Mazowieckiego Wojewdzkiego Zespou Zarzdzania Kryzysowego.
Zacznik do zarzdzenia Nr 199 Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 maja 2011 r.
w sprawie powoania Mazowieckiego Wojewdzkiego Zespou Zarzdzania
Kryzysowego.
Zarzdzenie Nr 80 Wojewody Mazowieckiego z dnia 28 lutego 2013 r. w sprawie
powoania Zespou do spraw kontroli zarzdczej i zarzdzania ryzykiem w Mazowieckim
Urzdzie Wojewdzkim w Warszawie.
59
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
Zacznik do zarzdzenia Nr 80 Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 lutego 2011 r.

w sprawie ustalenia Polityki zarzdzania ryzykiem w Mazowieckim Urzdzie
Wojewdzkim w Warszawie.
Zacznik do Zarzdzenia Nr 477 Wojewody Mazowieckiego z dnia 21 listopada 2012 r.
z pn. zm.
Zacznik do Zarzdzenia Wojewody dzkiego Nr 95/2011 z dnia 1 kwietnia 2011 r.
z pn. zm.
Zarzdzenie Nr 283/2010 Wojewody dzkiego z dnia 4 padziernika 2010 r. w sprawie
okrelenia skadu, organizacji, siedziby oraz trybu pracy Wojewdzkiego Zespou
Zarzdzania Kryzysowego.
Zarzdzenie Nr 312/2007 Prezydenta miasta stoecznego Warszawy z dn. 4 kwietnia
2007 r. w sprawie nadania regulaminu organizacyjnego Urzdu miasta stoecznego
Warszawy z pniejszymi zmianami.
Zarzdzenie Nr 931/2011 Prezydenta Miasta Stoecznego Warszawy z dn. 2 czerwca
2011 r. w sprawie nadania Wewntrznego regulaminu organizacyjnego Biura
Bezpieczestwa i Zarzdzania Kryzysowego Urzdu Miasta Stoecznego Warszawy
z pniejszymi zmianami.
Zarzdzenie Nr 62/2009 Starosty Otwockiego z dn. 22 padziernika 2009 r. w sprawie
powoania Powiatowego Centrum Zarzdzania Kryzysowego z pn. zm.
Zacznik nr 1 do Zarzdzenia Nr 30/2011 Starosty Otwockiego z dn. 12 maja 2011 r..
Zacznik Nr 1 Zarzdzenia Nr 31/2011 Starosty Otwockiego z dn. 12 maja 2011 r.
zmieniajce zarzdzenie Nr 58/2009 Starosty Otwockiego z dn. 20 padziernika 2009 r.
w sprawie powoania Powiatowego Zespou Zarzdzania Kryzysowego.
Zarzdzenie Nr 3943/2013 Prezydenta Miasta Stoecznego Warszawy z dn. 26 lutego
2013 r. w sprawie wprowadzenia Polityki zarzdzania ryzykiem w m. st. Warszawie oraz
powoania Penomocnika Prezydenta m. st. Warszawy ds. ryzyka.
Zacznik do Zarzdzenia Nr 3943/2013 Prezydenta Miasta Stoecznego Warszawy z dn.
26 lutego 2013 r. w sprawie wprowadzenia Polityki zarzdzania ryzykiem w m. st.
Warszawie oraz powoania Penomocnika Prezydenta m. st. Warszawy ds. ryzyka.
Zarzdzenie Nr 3666/2012 Prezydenta Miasta Stoecznego Warszawy z dn. 18 grudnia
2012 r. w sprawie systemu zarzdzania ryzykiem w m. st. Warszawie.
Zarzdzenie Nr 113/2004 Prezydenta Miasta Otwocka z dn. 29 wrzenia 2004 r.
w sprawie nadania Regulaminu Organizacyjnego Urzdu Miasta Otwocka z pniejszymi
zmianami.
Zarzdzenie Nr 54/2011 Prezydenta Miasta Otwocka z dn. 12 kwietnia 2011 r. w sprawie
powoania Miejskiego Zespou Zarzdzania Kryzysowego.
Zacznik do zarzdzenia Nr 54/2011 Prezydenta Miasta Otwocka z dn. 12 kwietnia 2011
r. w sprawie powoania Miejskiego Zespou Zarzdzania Kryzysowego.
Zarzdzenie Nr 81/11 Burmistrza Gminy i Miasta Grjec z dnia 15.06.2011 r. w sprawie
60
45.
46.
organizacji i zasad funkcjonowania kontroli zarzdczej w Gminie Grjec.

Zarzdzenie Nr 84/11 Burmistrza Gminy i Miasta Grjec z dnia 15.06.2011 r. w sprawie
ustalenia Regulaminu Kontroli Zarzdczej.
Zarzdzenie Nr 176/12 Prezydenta Grudzidza z dnia 17 maja 2012 r. w sprawie zasad
zarzdzania ryzykiem w Urzdzie Miejskim w Grudzidzu oraz w pozostaych
jednostkach organizacyjnych gminy miasto Grudzidz.
Strony internetowe
1.
Strona internetowa Ministerstwa Finansw: www.mf.gov.pl [dostp: stycze 2014]
2.
Strona internetowa Rzdowego Centrum Bezpieczestwa: www.rcb.gov.pl [dostp:
stycze 2014]
61
CZ II ZARZDZANIE KRYZYSOWE W UE
CZ II
ZARZDZANIE KRYZYSOWE W UNII EUROPEJSKIEJ
63
WSTP
W ramach niniejszej czci zostanie dokonana analiza przepisw unijnych dotyczcych
zarzdzania kryzysowego. Analiza zostaa przygotowana w ramach projektu pt.: Zintegrowany
system budowy planw zarzdzania kryzysowego w oparciu o nowoczesne technologie
informatyczne, a dokadniej w ramach zadania V1.1 Analiza podstaw prawnych z zakresu
zarzdzania kryzysowego oraz sformuowanie podstaw poznawczo-metodologicznych sytemu
zarzdzania kryzysowego oraz jego struktury terytorialnej. Analiza zostaa przeprowadzona
w oparciu o prawodawstwo unijne powizane z zarzdzaniem kryzysowym, ktrego definicja
zostaa zaproponowana na pocztku wywodu. Celem rozdziau jest udowodnienie tezy
o sektorowym podejciu UE do obszaru zarzdzania kryzysowego, ktre jest dokonywane na
postawie analizy prawodawstwa oraz istniejcych roli, zada i powiza istniejcych instytucji
unijnych.
Zakres pracy obejmuje analiz przepisw unijnych, studium obecnej architektury
instytucjonalnej Unii Europejskiej oraz prb przedstawienia zagadnie z zakresu zarzdzania
kryzysowego w obszarze bezpieczestwa wewntrznego oraz zewntrznego Unii Europejskiej.
Badania literaturowe objy lektur i analiz literatury przedmiotu, w tym
prawodawstwa oraz obowizujcych dokumentw unijnych.
65
1. ANALIZA PRZEPISW UNIJNYCH ZWIZANYCH Z ZARZDZANIEM KRYZYSOWYM

1.1 Pojcie zarzdzania kryzysowego w UE
Zarzdzanie kryzysowe w Rzeczypospolitej Polskiej reguluje uchwalona ustawa z dnia 26
kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym. Na potrzeby polskiego aktu przyjto nastpujc
definicj: Zarzdzanie kryzysowe to dziaalno organw administracji publicznej bdca
elementem kierowania bezpieczestwem narodowym, ktra polega na zapobieganiu sytuacjom
kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych
dziaa, reagowaniu w przypadku wystpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutkw oraz
odtwarzaniu zasobw i infrastruktury krytycznej.
W Unii Europejskiej zarzdzanie kryzysowe (ang. crisis management) w takim
rozumieniu, jak w Polsce nie jest uregulowane przepisami prawa. W Unii Europejskiej nie
przyjto jednolitej definicji zarzdzania kryzysowego. Angielskie pojcie crisis management
jest tumaczone najczciej, jako zarzdzanie kryzysowe, zarzdzanie w sytuacjach kryzysowych,
zarzdzanie kryzysami. W praktyce terminy stosowane s zazwyczaj wymiennie. Podobnymi
odpowiednikami w jzyku niemieckim jest termin, Krisen-Management (w sektorze
finansowym) czy Krisenbewltigung czy francuski termin gestion de crise uywany ramach
Wsplnej Polityki Bezpieczestwa i Obrony (WPBiO). Kompetencje Unii w obszarze wsplnej
polityki zagranicznej i bezpieczestwa s wspdzielone z pastwami czonkowskimi, a np.
w obszarze ochrony ludnoci zadanie UE obejmuje wspieranie, koordynowanie lub uzupenianie
dziaa pastw czonkowskich.
Nie mniej Unia podejmuje dziaania prewencyjne i przygotowawcze na wiele rodzajw
sytuacji kryzysowych, reaguje na nie, w wymiarze wewntrznym dotyczcym terytorium UE,
jak i w wymiarze zewntrznym czyli poza UE. Jej dziaania widoczne s take po kryzysach
w fazie np. odbudowy. UE podejmuje dziaania w wymiarze politycznym, w ramach wsppracy
i porozumie z innymi pastwami, organizacjami midzynarodowymi czy regionalnymi. Take
w wymiarze operacyjnym poprzez wspprac np. punktw kontaktowych.
Badajc obszar unijnego zarzdzania kryzysowego, przyjt definicj zarzdzania
kryzysowego znajdujemy np. w sektorze finansowym, gdzie jest ono definiowane, jako zestaw
dziaa, ktre mog by podjte przez wadze w celu zapobieenia rozprzestrzeniania si kryzysu
finansowego i uniknicia potencjalnych szkodliwych jego skutkw dla systemu finansowego i dla
caej gospodarki170. W sektorze finansowym stosowany jest te termin dyrektywa zarzdzania
kryzysowego czy ramy zarzdzania kryzysowego (ang. crisis management directive, crisis
management framework), mwi si take o mechanizmach zarzdzania kryzysowego czy
transgranicznym zarzdzaniu kryzysowym w sektorze bankowym 171.
170
Za: Studia i prace Kolegium Zarzdzania i Finansw, Zeszyt 77, 2007, Report on financial crisis management,
European Commission, Economic Paper, lipiec 2001, nr. 156, s. 9.
Komunikat Komisji Europejskiej w sprawie unijnych ram transgranicznego zarzdzania kryzysowego
z 20.10.2009, Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2010 r. zawierajca zalecenia dla Komisji
w sprawie transgranicznego zarzdzania kryzysowego w sektorze bankowym (2010/2006(INI)) gdzie wzywa si
171
66
Zgodnie z zapisami i dokumentami UE zarzdzanie kryzysowe w Unii jest powizane

z operacjami i misjami zarzdzania kryzysowego prowadzonymi w ramach Wsplnej Polityki
Zagranicznej i Bezpieczestwa. A zatem w dokumentach unijnych pojawiaj si zapisy
nt. operacji zarzdzania kryzysowego (ang. crisis management operations lub niem.
Krisenbewltigungsoperationen), ktre obecnie wi si z rol i zadaniami Wysokiego
Przedstawiciela UE ds. zagranicznych i polityki bezpieczestwa oraz mandatem Europejskiej
Suby Dziaa Zewntrznych.
Obszary unijnego reagowania w sytuacjach kryzysowych mog by jednak pojmowane
znaczniej szerzej. Mona mwi o takich dziaaniach w odniesieniu do rodzajw sytuacji
kryzysowych np. w przypadku:
podejmowania dziaa na wypadek zagroenia atakami terrorystycznymi (Dyrekcja
Generalna do Spraw Wewntrznych),
masowego napywu imigrantw (Dyrekcja Generalna do Spraw Wewntrznych),
skaeniu ywnoci, pandemii grypy, ptasiej grypy (Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia
i Konsumentw),
wystpienia powanych awarii przemysowych (Dyrekcja Generalna ds. rodowiska),
reagowania na katastrofy naturalne i technologiczne (w ramach dziaa Dyrekcji
Generalnej ds. Pomocy Humanitarnej Ochrony Ludnoci oraz Dyrekcji Generalnej
ds. rodowiska),
sektora finansowego i transgranicznego zarzdzania kryzysowym w sektorze
bankowym (Dyrekcja Generalna ds. Rynku Wewntrznego i Usug).
Na potrzeby niniejszej analizy przyjmuje si nastpujce rozumienie unijnego
zarzdzania kryzysowego: dziaania z zakresu zapobiegania, przygotowania oraz reagowania na
sytuacje kryzysowe oraz odbudowy w rnych obszarach funkcjonowania UE, zarwno
w wymiarze wewntrznym, jak i zewntrznym.
Komisj do stworzenia unijnych ram zarzdzania kryzysowego w celu uniknicia nowego kryzysu finansowego,
z uwzgldnieniem inicjatyw podejmowanych przez organy midzynarodowe, takie jak G20 i MFW; Komunikat
Komisji Europejskiej w sprawie nowych Europejskich zasad zarzdzania kryzysowego w sektorze finansowym
z 20.10.2010; Consultation on technical details of a possibile European crisis management framework ze stycznia
2011 r.
67
2. ARCHITEKTURA INSTYTUCJI UE UCZESTNICZCYCH W ZARZDZANIU KRYZYSOWYM

Dla celw niniejszej analizy dokonano przedstawienia instytucji unijnych, bez ktrych nie
mona zobrazowa skomplikowanego systemu zarzdzania kryzysowego na poziomie UE.
Instytucje uszeregowano pod ktem posiadanych kompetencji w zakresie zarzdzania
kryzysowego. Omwiono rol Rady Unii Europejskiej, Wysokiego Przedstawiciela UE ds.
zagranicznych i polityki bezpieczestwa oraz Europejskiej Suby Dziaa Zewntrznych, Komisji
Europejskiej oraz wybranych agencji UE., Rady Europejskiej oraz Parlamentu Europejskiego.
2.1 Rada Unii Europejskiej
Decyzje nt. sytuacji kryzysowych w UE w wymiarze zewntrznym wypracowywane take
w drodze konsultacji m.in. na posiedzeniach Rady Unii Europejskiej. Rada UE, bowiem posiada
kompetencje do podejmowania decyzji w zakresie wsplnej polityki zagranicznej
i bezpieczestwa. Unia Europejska nie posiada swoich zasobw na wypadek reagowania na
wypadek klsk ywioowych, nie posiada take armii dla reagowania w sytuacjach kryzysw
poza UE w sytuacji zagroe dla jej bezpieczestwa. Na forum Rady UE wsplnie z rzdami
pastw czonkowskich sprawujcymi niezalen kontrol w obszarze wsplnej polityki
zagranicznej i obronnej wypracowywane s, zatem decyzje. Pastwa Czonkowskie, w celu
realizacji wsplnej polityki bezpieczestwa i obrony, oddaj do dyspozycji Unii swoje zdolnoci
cywilne i wojskowe, aby przyczyni si do osignicia celw okrelonych przez Rad. Pastwa
Czonkowskie wsplnie powoujce siy wielonarodowe mog rwnie przekaza je do dyspozycji
wsplnej polityki bezpieczestwa i obrony172.
2.2 Wysoki przedstawiciel UE ds. zagranicznych i polityki bezpieczestwa oraz Europejska
Suba Dziaa Zewntrznych (ESDZ)
Wymiar zewntrznych stosunkw UE take reagowania w sytuacjach kryzysowych,
prowadzenia operacji czy misji zarzdzania kryzysowego jest domen Wysokiego
Przedstawiciela ds. zagranicznych i polityki bezpieczestwa oraz utworzonej na potrzeby obsugi
tej funkcji Europejskiej Suby Dziaa Zewntrznych.
Zgodnie z art. 18 i 27 Traktatu o Unii Europejskiej, Wysoki Przedstawiciel UE
ds. zagranicznych i polityki bezpieczestwa prowadzi wspln polityk zagraniczn
i bezpieczestwa Unii; przyczynia si do opracowania tej polityki i realizuje j dziaajc
z upowanienia Rady, dopilnowuje realizacji decyzji przyjtych w tej dziedzinie; przewodniczy
Radzie do Spraw Zagranicznych; jest jednym z wiceprzewodniczcych Komisji; czuwa nad
spjnoci dziaa zewntrznych Unii. Odpowiada w ramach Komisji za jej obowizki
w dziedzinie stosunkw zewntrznych i koordynacj innych aspektw dziaa zewntrznych Unii,
reprezentuje Uni w zakresie spraw odnoszcych si do wsplnej polityki zagranicznej
i bezpieczestwa, prowadzi w imieniu Unii dialog polityczny ze stronami trzecimi oraz wyraa
172
Art. 42. ust. 3. Traktat o Unii Europejskiej.

68
stanowisko Unii w organizacjach midzynarodowych i na konferencjach midzynarodowych,

kieruje Europejsk Sub Dziaa Zewntrznych i delegaturami Unii w pastwach trzecich i przy
organizacjach midzynarodowych.
Zgodnie z zaoeniem, aby umoliwi Wysokiemu Przedstawicielowi prowadzenie
europejskiej polityki bezpieczestwa i obrony (EPBiO) zaoono, e struktury zarzdzania
kryzysowego UE powinny by czci tworzonego ESDZ, z penym uwzgldnieniem ich cech
charakterystycznych. Struktury te miay bezporednio podlega Wysokiemu Przedstawicielowi.
Zgodnie z Decyzj Rady z dnia 26 lipca 2010 r. (2010/427/UE) Dyrekcja ds. zarzdzania
i planowania kryzysowego, Komrka Planowania i Prowadzenia Operacji Cywilnych, Sztab
Wojskowy Unii Europejskiej i Centrum Sytuacyjne Unii Europejskiej (SITCEN) podlegaj
bezporednio Wysokiemu Przedstawicielowi wspomagaj go w wykonywaniu zadania
polegajcego na prowadzeniu WPZiB Unii zgodnie z postanowieniami Traktatu, przy
jednoczesnym poszanowaniu zgodnie z art. 40 TUE pozostaych kompetencji Unii173.
Pod nazw struktury zarzdzania kryzysowego rozumiana bya cze Sekretariatu
Generalnego Rady UE, w ramach, ktrej funkcjonowa m.in. Joint SITCEN (wsplne centrum
sytuacyjne). Ponisze komrki kryzysowe Sekretariatu Generalnego Rady UE zostay
przeniesione do ESDZ:
Dyrekcja ds. Zarzdzania Kryzysowego i Planowania (CMPD),
Komrka Planowania i Prowadzenia Operacji Cywilnych (CPCC),
Sztab Wojskowy Unii Europejskiej (SWUE),
Dziay bezporednio podlegajce dyrektorowi generalnemu Sztabu Wojskowego Unii
Europejskiej (DGEUMS),
Dyrekcja ds. Koncepcji i Zdolnoci,
Dyrekcja ds. Wywiadu,
Dyrekcja ds. Operacji,
Dyrekcja ds. Logistyki,
Dyrekcja ds. Systemw cznoci i Informacji,
Centrum Sytuacyjne Unii Europejskiej (SITCEN).
Ponadto z Dyrekcji Generalnej ds. Stosunkw Zewntrznych do ESDZ wczono
Platform kryzysow i koordynacj polityczn w ramach WPZiB.
Obecna struktura ESDZ zajmujca si kryzysami to komrki np. Crisis Response and
Operational Coordination (dziay: Crisis response planning and operations, EU situation room,
Consular crisis management czy INTCEN EU Intelligence Analysis Centre (dziay: Analysis oraz
General and external relations). Struktura ESDZ jest zacznikiem do niniejszej analizy174.
Europejska Suba Dziaa Zewntrznych dysponuje strukturami rozporzdzajcymi
ocen sytuacji, informacjami w zakresie danych wywiadowczych lub spraw wojskowych, jak
173
Decyzja Rady z dnia 26 lipca 2010 r. okrelajca organizacj i zasady funkcjonowania Europejskiej Suby Dziaa
Zewntrznych (2010/427/UE).
174
Za. 1. Struktura ESDZ z padziernika 2013 r.
69
rwnie sieci przedstawicielstw, ktre mog pomc przeciwdziaa zagroeniom oraz klskom
lub katastrofom na terytorium pastw czonkowskich lub sytuacjom kryzysowym o wymiarze
zewntrznym175.
Obecnie w EDSZ w ramach struktur kryzysowych powstaje tzw. Integrated Situational
Awareness and Analysis (ISAA), ktre w ramach dawnych Procedur Koordynacji Kryzysowych
(tzw. Crisis Coordination Arrangements) obecnie nazwanych Zintegrowanych Procedur
Politycznego Reagowania Kryzysowego (ang. Integrated Political Crisis Response
Arrangements), miaoby zajmowa si gromadzeniem, przekazywaniem oraz analiz sytuacji,
ktre mog stanowi zarzewie potencjalnego kryzysu w UE. Procedury CCA zostay opisane
w dalszej czci analizy. Jednak w czerwcu 2013 r. na Radzie ds. Oglnych nazw CCA
zamieniono na EU Integrated Political Crisis Response Arrangements. Niniejsza analiza obejmuje
czas do zmian do czerwca 2013 r. Prac nad procedurami Integrated Political Crisis Response
Arrangements tocz si od lipca 2013 r.
2.3 Komisja Europejska
Jest jedn z instytucji unijnych, ktra jest uprawniona do przedstawiania Parlamentowi
i Radzie wnioskw dotyczcych nowych aktw prawnych, egzekwuje prawo UE oraz
reprezentuje UE na arenie midzynarodowej z wyjtkiem obszaru Wsplnej Polityki
Zagranicznej i Bezpieczestwa oraz innych przypadkw przewidzianych w Traktatach, take ma
prawo negocjowania i zawierania umw midzy UE a innymi krajami.
Rola Komisji Europejskiej w zakresie zarzdzania kryzysowego to rola wspierajca oraz
koordynujca. Reagowanie na katastrofy naturalne czy technologiczne, zagroenia w zakresie
bezpieczestwa wewntrznego, bezpieczestwa na granicach zewntrznych UE jest domen
pastw czonkowskich. W przypadku, kiedy pastwo czonkowskie nie jest w stanie swoimi
zasobami zwalczy skutkw danych sytuacji kryzysowych, moe poprzez UE w ramach
stworzonych systemw wsparcia, wymiany informacji, powiadamiania zwrci si do innych
pastw o pomoc. Te ostatnie dziaania mog podejmowa w oparciu o umowy dwustronne,
umowy midzynarodowe czy wspprac w ramach inicjatyw regionalnych. Jednak biorc pod
uwag fakt wystpowania danej katastrofy czy np. na obszarze dwch pastw, odczuwania jej
skutkw ponad granicami pastw UE, czy istnienia zagroe zwizanych z terroryzmem
w pastwach UE, wsppraca pastw na forum UE oferuje zwikszenie moliwoci zapobieenia
danemu zagroeniu, przygotowaniu si na nie lub podjcia wsplnych dziaa w zakresie
reagowania. Szczeglnie walka z zagroeniami terrorystycznymi, ktre wiza bd si np.
z moliwoci uycia materiaw CBRJ, ochron infrastruktury krytycznej, finansowaniem
terroryzmu czy wspprac operacyjn w zakresie zagroe terrorystycznych bdzie zwikszaa
wspierajc i koordynujc rol UE. Podobnie, jak wsparcie w innym obszarze np. w przypadku
175
Wsplny wniosek Decyzja Rady w sprawie ustale dotyczcych zastosowania przez Uni klauzuli solidarnoci
JOIN/2012/039 final2012/0370 (NLE).
70
zagroe katastrof transgranicznych i poarw lasw w Europie Poudniowej.

Na potrzeby niniejszej analizy skoncentrowano si na przedstawieniu elementw pracy
KE, ktre mona powiza z unijnym zarzdzaniem kryzysowym. Przywoujc przyjte wczeniej
rozumienie unijnego zarzdzania kryzysowego, jako dziaa z zakresu zapobiegania,
przygotowania oraz reagowania na sytuacje kryzysowe oraz odbudowy w rnych obszarach
funkcjonowania UE zarwno w wymiarze wewntrznym, jak i zewntrznym wsppraca
Komisji bdzie widoczna w relacjach z ESZD, wsppracy z pastwami czonkowskim, take
wsppracy z organizacjami midzynarodowymi czy innymi pastwami.
Aby zobrazowa wspprac wybranych Dyrekcji Generalnych Komisji Europejskiej
w zakresie przytoczonej definicji, zostan w tej czci przedstawione wybrane Dyrekcje
Generalne i ich rola w systemie unijnego zarzdzania kryzysowego, w tym Dyrekcja Generalna
do Spraw Wewntrznych (DG HOME), Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Konsumentw (DG
SANKO), Dyrekcja Generalna ds. Pomocy Humanitarnej i Ochrony Ludnoci (DG ECHO), Dyrekcja
Generalna ds. rodowiska (DG ENV).
2.3.1 Dyrekcja Generalna do Spraw Wewntrznych (DG HOME)
Bezpieczestwo wewntrzne UE jest kompetencj wspdzielon przez UE z pastwami
czonkowskimi. Dyrekcja Generalna do Spraw Wewntrznych podejmuje szereg dziaa
w obszarze zarzdzania kryzysowego na rzecz bezpieczestwa obywateli UE.
Unijne agencje dziaajce w ramach obszaru bezpieczestwa wewntrznego UE
przyczyniaj si do realizacji zada w obszarze zarzdzania kryzysowego. Kada agencja spenia
inne funkcje oraz wspiera wymian informacji pomidzy poziomem UE a pastwami
czonkowskimi, w ramach umw midzynarodowych, zajmuje si doradztwem prowadzi
operacje oraz wspiera rozwijan polityk w obszarze bezpieczestwa wewntrznego. Do agencji
wsppracujcych z DG HOME nale:
Europejska Agencja Zarzdzania Wspprac Operacyjn na Granicach
Zewntrznych (FRONTEX)176,
Europejski Urzd Policji (Europol)177,
Europejskie Kolegium Policyjne (CEPOL)178,
Europejskie Centrum Monitorowania Narkotykw i Narkomanii (EMCDDA)179,
Europejskie Biuro Wsparcia Azylu (EASO)180,
Europejska Agencja ds. Zarzdzania Operacyjnego Wielkoskalowymi Systemami
176
Council Regulation (EC) No 2007/2004 of 26 October 2004 establishing a European Agency for the Management
of Operational Cooperation at the External Borders of the Member States of the European Union.
177
Council Decision of 6 April 2009 establishing the European Police Office (Europol) (2009/371/JHA).
178
Council Decision of 22 December 2000 establishing a European Police College (CEPOL).
179
REGULATION (EC) No 1920/2006 of the European Parliament and of the Council of 12 December 2006 on the
European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (recast).
180
Regulation (EU) No 439/2010 of the European Parliament and of the Council of 19 May 2010 establishing
a European Asylum Support Office.
71
Informatycznymi w Przestrzeni Wolnoci, Bezpieczestwa i Sprawiedliwoci euLISA181.

Biorc pod uwag potencjalne kryzysy w obszarze bezpieczestwa wewntrznego
DG HOME uczestniczy w ich zapobieganiu, przygotowywaniu si na nie, prowadzi monitoring
oraz ocen ryzyka. W 2011 r. DG HOME utworzone zostao Centrum analizy strategicznej
i reagowania prowadzce ocen ryzyka i sytuacji kryzysowych oraz zarzdzajce nimi
w przypadkach zagroe bezpieczestwa wewntrznego Unii, w tym take tych zwizanych
z terroryzmem. Centrum umoliwio ustanowienie nowej oceny zagroenia oraz nowych metod
i praktyk zarzdzania, ktre cz wiedz specjalistyczn odpowiednich sub Komisji i grup
ekspertw, np. w dziedzinie transportu i energii, i korzystaj z ocen zagroenia sporzdzonych
przez Centrum Analiz Wywiadowczych UE, agencje unijne i suby pastw czonkowskich 182.
Wsppraca midzynarodowa w obszarze bezpieczestwa wewntrznego jest jednym
z wymiarw zapewniania bezpieczestwa UE oraz jej mieszkacw. Koncentruje si ona na
obszarach: migracji i azylu oraz bezpieczestwa wewntrznego, w tym zwalczania
przestpczoci zorganizowanej, handlu narkotykami oraz handlu ludmi. Kluczowym obszarem
wsppracy jest zwalczanie terroryzmu, take w powizanymi dziedzinami jak ochrona
infrastruktury krytycznej. W strukturze DG HOME obecnie funkcjonuje Wydzia Zarzdzania
Kryzysowego i Terroryzmu. Szerzej przepisy dotyczce zagroe w obszarze bezpieczestwa
wewntrznego, przygotowania na sytuacje tego rodzaju czy reagowania zostan przedstawione
w dalszej czci analizy.
2.3.2 Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Konsumentw (DG SANKO)
Dziaanie DG SANKO w obszarze dziaa zwizanych z potencjami kryzysami koncentruje
si wok ochrony zdrowia publicznego, czuwaniem nad bezpieczestwem ywnoci, zdrowiem
i hodowl zwierzt, jak i nad zdrowiem rolin uprawnych i lasw. Na wypadek np. zagroe
zwizanych z pewnymi gatunkami rolin KE przyja szereg decyzji wykonawczych w zakresie
rodkw (ang. emergency measures / emergency control measures) odnoszcych si do
poszczeglnych przypadkw rolin i gatunkw.
Nastpujce agencje wsppracuj z DG SANKO:
Europejski Urzd ds. Bezpieczestwa ywnoci,
Europejska Agencja Lekw,
Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorb,
Wsplnotowy Urzd Ochrony Odmian Rolin,
Agencja Wykonawcza ds. Zdrowia i Konsumentw.
W ramach DG SANKO i jej dziau zajmujcego si zdrowiem i hodowl zwierzt Decyzj
181
Agencja dla zarzdzania wielkoskalowymi systemami IT powstaa w maju 2013 r. w Tallinie (Estonia).
Drugie sprawozdanie na temat realizacji strategii bezpieczestwa wewntrznego UE, Bruksela, 10.4.2013
COM(2013) 179 final.
182
72
Komisji z dnia 28 lutego 2007 r. ustanowiono Interwencyjny Zesp Weterynaryjny Wsplnoty

wspomagajcy Komisj w zakresie wspierania pastw czonkowskich i pastw trzecich
w sprawach weterynaryjnych zwizanych z niektrymi chorobami zwierzt183. W przypadkach
wymagajcych dziaa unijnych podejmowane s w ramach DG SANKO misje interwencyjne.
Eksperci z pastw czonkowskich s dostpni na wniosek Komisji.
Szerzej w niniejszej analizie przepisy w sytuacji zagroe czy sytuacji kryzysowych
w obszarze zdrowia zostan omwione w dalszej czci.
2.3.3 Dyrekcja Generalna ds. Pomocy Humanitarnej i Ochrony Ludnoci (DG ECHO)
Dyrekcja Generalna ds. Pomocy Humanitarnej ECHO powstaa w 1992 r. W obecnym
ksztacie (czcym obszar pomocy humanitarnej oraz ochrony ludnoci) zostaa utworzona
w 2010 r. jako Dyrekcja Generalna ds. Pomocy Humanitarnej i Ochrony Ludnoci. Celem tego
zabiegu byo uzyskanie lepszej koordynacji dziaa pomocowych Unii Europejskiej w przypadku
kryzysw humanitarnych, klsk ywioowych, katastrof naturalnych lub spowodowanych
dziaalnoci czowieka w wymiarze wewntrznym, jak i zewntrznym. Zadania zwizane
z reagowaniem na sytuacje katastrof naturalnych, technologicznych, kryzysw humanitarnych,
koordynowane s gwnie przez Dzia Operacji Humanitarnych oraz Ochrony Ludnoci,
w ramach, ktrego dziaa otwarte w maju 2013 r. Centrum Koordynacji Reagowania
Kryzysowego ERCC, czyli (dawne tzw. MIC Centrum Monitoringu i Informacji).
Komisja w imieniu UE moe zawiera umowy midzynarodowe. W obszarze reagowania
na sytuacje kryzysowe Komisja Europejska podejmuje wspprac majc na celu
przygotowanie na wypadek katastrof czy kryzysw poprzez nawizywanie wsppracy i jej
rozwj w ramach ronego rodzaju porozumie administracyjnych, tzw. Memorandum
of Understanding czy listw intencyjnych.
Wsppraca w zakresie operacyjnym czy wymiana informacji, wzajemna pomoc
w sytuacjach kryzysowych, wymiana dobrych praktyk zostaa okrelona w ramach nawizanych
przez Komisj umw i porozumie m.in. z Ukrain184, Federacj Rosyjsk185, Australi186,
183
Decyzja Komisji z dnia 28 lutego 2007 r. ustanawiajca Interwencyjny Zesp Weterynaryjny Wsplnoty
wspomagajcy Komisj w zakresie wspierania pastw czonkowskich i pastw trzecich w sprawach
weterynaryjnych zwizanych z niektrymi chorobami zwierzt (2007/142/WE). Czonkw zespou wyznacza si
spord ekspertw z zakresu epidemiologii weterynaryjnej, wirusologii, dzikiej fauny, zarzdzania programami
zwalczania, diagnostyki laboratoryjnej, organizacji sub weterynaryjnych, ram prawnych, informowania o ryzyku,
zarzdzania i wszelkich innych obszarw istotnych z punktu widzenia zwalczania chorb zwierzt.
184
Administrative arrangement between the Directorate General for the Environment of the European Commission
concerning the cooperation between the MOE Operational Centre and the Monitoring and Information Centre
(MIC) and the Ministry of Ukraine of Emergencies and Affairs of Popular Protection from the Consequences
of Chernobyl Catastrophe z dnia 8 grudnia 2008 r.
185
Administrative arrangement between the Russian Federation on Civil Defence, Emergencies and Elimination
of Consequences of Natural Disasters and the Directorate General for Humanitarian Aid and Civil Protection of the
European Commission on practical cooperation in the field of civil protection z dnia 22 marca 2013 r.
186
Administrative arrangement between the Directorate General for the Environment (Monitoring and Information
Centre) of the European Commission and the Attorney-Generals Department (Emergency management Australia)
73
Republik Chorwacji187, Republik Macedonii188, Republik Modawii189, USA190 lub

organizacjami midzynarodowymi, m.in. z Organizacj Narodw Zjednoczonych191.
Osobno w dalszej analizy zostan omwiony Mechanizm Ochrony Ludnoci, system
CECIS oraz kwestie pomocy humanitarnej.
2.3.4 Dyrekcja Generalna ds. rodowiska (DG ENV)
DG ds. rodowiska zostaa utworzona w 1973 r. w celu ochrony, zachowania i poprawy
stanu rodowiska w Europie. Do 2010 r. w kompetencjach DG ENV znajdowaa si take
tematyka ochrony ludnoci.
Agencje unijne wsppracujce z DG ds. rodowiska:
Europejska Agencja rodowiska (EEA),
Europejska Agencja Chemikaliw (ECHA),
Europejska Agencja ds. Bezpieczestwa na Morzu (EMSA).
DG ENV w ramach poszczeglnych polityki podejmuje dziaania m.in. w zakresie
czystoci powietrza, chemikaliw, przemysu, gospodarki przestrzennej, morza i wybrzey,
przyrody i biornorodnoci, haasu, gleby, odpadw i wody. Wrd tematyk pozostajcych
w gestii tej DG nie mona pomin moliwych sytuacji kryzysowych, ktre obj mog zakady
chemiczne, wypadki czy skaenie rodowiska morskiego oraz katastrofy rodowiskowe.
2.4 Rada Europejska
Rada Europejska jest jedn z oficjalnych instytucji UE. W jej skad wchodzi
Przewodniczcy, szefowie pastw i rzdw krajw UE. W posiedzeniach Rady Europejskiej
uczestniczy Wysoki Przedstawiciel UE ds. zagranicznych i polityki bezpieczestwa. W zakresie
wsplnej polityki bezpieczestwa i obrony Rada posiada ograniczone kompetencje. Jej
zadaniem jest okrelanie strategicznych kierunkw rozwoju wsplnej polityki bezpieczestwa
of the Common Wealth of Australia on Cooperation in the field of Civil Protection).

Memorandum of Understanding between the European Community and the Republic of Croatia
on the Participationof the Republic of Croatia in the Community Civil Protection Mechanism. Formalnie
Chorwacja stanie si pastwem czonkowskim UE z dniem 1 lipca 2013 r.
188
Memorandum of Understanding on the participation of the former Yugoslav Republic of Macedonia in the Civil
Protection Financial Instrument and the Community Civil Protection Mechanism.
189
Administrative arrangement between the Directorate-General for Humanitarian Aid and Civil Protection
of the European Commission and the Civil Protection and Emergency Situations Service of the Ministry of Internal
Affairs of the Republic of Moldova.
190
Administrative Arrangement between The U.S. Department of Homeland Security Federal Emergency
Management Agency and the Directorate General for Humanitarian Aid and Civil Protection of the European
Commission.
191
Joint Standard Operating Procedures for coordination in disaster response pomidzy Komisj Europejsk
a ONZ z padziernika 2004 r. oraz Decyzja Komisji z dnia 27 padziernika 2004 r. zatwierdzajca wymian listw
pomidzy Biurem Koordynacji Spraw Humanitarnych Organizacji Narodw Zjednoczonych (UNOCHA) i Komisj
Wsplnot Europejskich w sprawie wsppracy w zakresie reagowania na wypadek klski (w przypadku
jednoczesnych interwencji w kraju dotknitym klsk) (Tekst majcy znaczenie dla EOG) Dz. U. L 52R
z 25.2.2005, s. 42-43.
187
74
i rozwoju. Przewodniczcy Rady moe reprezentowa UE na zewntrz w sprawach z tego

obszaru jednak z poszanowaniem zakresu kompetencji Wysokiego Przedstawiciela. Rada
Europejska nie ma jednak kompetencji do uchwalania aktw prawnych, natomiast wyznacza
oglne cele i priorytety Unii.
2.5 Parlament Europejski
Parlament Europejski wraz z Rad Unii Europejskiej jest odpowiedzialny za stanowienie
prawa w Unii Europejskiej. Po przyjciu Traktatu z Lizbony z dniem 1 grudnia 2009 r. Parlament
Europejski zyska wiksze kompetencje i obecnie w ramach zwykej procedury ustawodawczej
posiada wraz z Rad Unii Europejskiej rwnorzdn rol w odniesieniu do kwestii zarzdzania
gospodark, imigracji, energetyki, transportu, rodowiska naturalnego i ochrony konsumentw.
Zwyka procedura ustawodawcza jest obecnie gwn procedur ustawodawcz w systemie
podejmowania decyzji w UE. Oznacza to, e Rada nie moe przyj aktu prawnego bez
otrzymania opinii PE. Rada nie jest jednak zobowizana do uwzgldnienia opinii PE. Ponadto,
mimo, e inicjatywa ustawodawcza jest przypisana Komisji Europejskiej, Traktat z Maastricht,
wzmocniony zapisami Traktatu z Lizbony, przyzna Parlamentowi Europejskiemu prawo do
inicjatywy ustawodawczej, co oznacza, e obecnie PE moe zwrci si do Komisji
o przedstawienie wniosku ustawodawczego192.
W obszarze przyjtej na pocztku pracy definicji zarzdzania kryzysowego rola
Parlamentu Europejskiego jest widoczna w przyjmowaniu aktw, ktre ukierunkowuj prace
UE, potwierdzaj przyjte kierunki prac, wzywaj do podejmowania dziaa. Przykady
dokumentw PE powizanych z zarzdzaniem kryzysowym w rozumieniu niniejszej analizy:
Dyrektywa 2005/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 padziernika 2005 r.
w sprawie przeciwdziaania korzystaniu z systemu finansowego w celu prania pienidzy
oraz finansowania terroryzmu193.
Zalecenie Parlamentu Europejskiego dla Rady w sprawie Planu Dziaania Unii
Europejskiej w zakresie zwalczania terroryzmu (2004/2214(INI))194.
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2010 r. zawierajcego zalecenia dla
Komisji w sprawie transgranicznego zarzdzania kryzysowego w sektorze bankowym
(2010/2006(INI))195.
192
Na podstawie informacji Parlamentu Europejskiego.

Dz. U. L 309 z 25.11.2005, s. 15-36.
194
P6_TA(2005)0219.
195
P7_TA(2010)0276.
193
75
3. RODZAJE AKTW PRAWNYCH UE

W celu przedstawienia prawodawstwa UE w zakresie zarzdzania kryzysowego
w niniejszej czci odniesiono si do rnych rodzajw aktw prawa UE. Bd to
rozporzdzenia, dyrektywy oraz decyzje. Osobno zostanie omwiony Traktat z Lizbony.
Po krtkiej charakterystyce danego aktu prawnego zostan przedstawione wybrane przykady
powizane z dalej prezentowanym podejciem sektorowym do zarzdzania kryzysowego w UE,
ktre obejmuje wymiar bezpieczestwa wewntrznego UE, jak i wymiar zewntrzny.
3.1 Rozporzdzenia
Jednym z wicych i stosowanych w caej Unii aktw prawnych UE s rozporzdzenia.
Wydaje je Rada UE wraz z Komisj Europejsk lub Parlament Europejski wsplnie z Rad UE.
Poniej wybrane rozporzdzenia dotycz zarzdzania kryzysowego:
Rozporzdzenie (WE) NR 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28
stycznia 2002 r. ustanawiajce oglne zasady i wymagania prawa ywnociowego,
powoujce Europejski Urzd ds. Bezpieczestwa ywnoci oraz ustanawiajce
procedury w zakresie bezpieczestwa ywnoci196.
Rozporzdzenie (WE) nr 851/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21
kwietnia 2004 r. ustanawiajce Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli
Chorb197.
Rozporzdzenie (WE) NR 1781/2006 Parlamentu i Rady z dnia 15 listopada 2006 r.
w sprawie informacji o zleceniodawcach, ktre towarzysz przekazom
pieninym198.
3.2 Dyrektywy
Kolejnym aktem prawnym s dyrektywy. Cele okrelone w dyrektywach musz zosta
osignite przez wszystkie pastwa UE. Nie mniej jednak sposb osignicia tych celw okrela
samo pastwo czonkowskie. W obszarze powizanym z zarzdzaniem kryzysowym warto
wymieni:
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2007/60/WE z dnia 23 padziernika
2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarzdzania nim199.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/18/UE z dnia 4 lipca 2012 r.
w sprawie kontroli zagroe powanymi awariami zwizanymi z substancjami
niebezpiecznymi, zmieniajca, a nastpnie uchylajca dyrektyw Rady 96/82/WE200.
196
Dz. U. L 179 z 7.7.2007, s. 59-60.

Dz. U. L 142 z 30.4.2004, s. 1-11, polskie wydanie specjalne: rozdzia 15, t. 8, s. 346-356.
Dz. U. L 345 z 8.12.2006, s. 1-9.
199
Dz. U. L 288 z 6.11.2007, s. 27-34.
200
Dz. U. L 197 z 24.7.2012, s. 1-37.
197
198
76
3.3 Decyzje
Z kolei decyzje wydawane przez Rad UE lub Komisj Europejsk s wice dla tych, do
ktrych s one skierowane. Adresatem takiej decyzji mog by pastwa UE lub nawet
pojedyncze przedsibiorstwo. Decyzje s stosowane bezporednio. W obszarze zarzdzania
kryzysowego warto przytoczy kilka decyzji:
Decyzja Ramowa Rady z dnia 26 czerwca 2001 r. w sprawie prania brudnych
pienidzy oraz identyfikacji, wykrywania, zamroenia, zajcia i konfiskaty narzdzi
oraz zyskw pochodzcych z przestpstwa201.
Decyzja Ramowa Rady 2002/475/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie
zwalczania terroryzmu202.
Decyzja Komisji z dnia 29 grudnia 2003 r. ustanawiajca zasady wdraania decyzji
Rady 2001/792/WE, Euratom ustanawiajcej mechanizm wsplnotowy uatwiajcy
wzmocnion wspprac w interwencjach wspierajcych ochron ludnoci203.
Decyzja Rady 2005/671/WSiSW z dnia 20 wrzenia 2005 r. w sprawie wymiany
informacji i wsppracy dotyczcej przestpstw terrorystycznych204.
Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1313/2013/EU z dnia 17 grudnia 2013 r.
w sprawie Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludnoci205.
201
Dz. U. L 182 z 5.7.2001, s. 1-2, polskie wydanie specjalne: rozdzia 19, t. 4, s. 158-159.
Dz. U. L 164 z 22.6.2002, s. 3.
203
Dz. U. L 87 z 25.3.2004, s. 20 ze zmianami: Decyzja Komisji 2008/73/WE, Euratom z dnia 20 grudnia 2007 r. Dz.
U. L z 24.1.2008, s. 20-23. oraz Decyzja Komisji z dnia 29 lipca 2010 r. zmieniajca decyzj Komisji 2004/277/WE,
Euratom w odniesieniu do zasad wykonania decyzji Rady 2007/779/WE, Euratom ustanawiajcej wsplnotowy
mechanizm ochrony ludnoci, Dz. U. L 236z 7.9.2010, s. 5-16.
204
Dz. U. L 253 z 29.9.2005, s. 22-24.
205
Dz. U. L 347 z dnia 20.12.2013, s. 924-947.
202
77
4. TRAKTAT Z LIZBONY
Traktatem z Lizbony sprecyzowane zostay zasady podziau kompetencji midzy UE
a pastwami czonkowskimi. Kompetencje wyczne UE obejmuj np. zawieranie umw
midzynarodowych. Kompetencje UE w obszarze np. wolnoci, bezpieczestwa
i sprawiedliwoci, wsplnych problemw w zakresie bezpieczestwa zdrowia publicznego,
rodowiska naturalnego, transportu, pomocy humanitarnej s wspdzielone z pastwami
czonkowskimi206. Kompetencje Unii w zakresie prowadzenia dziaa majcych na celu
wspieranie, koordynowanie lub uzupenianie dziaa pastw czonkowskich objy np. ochron
ludnoci. W zakresie tych kompetencji Unia nie moe przyjmowa aktw wicych, ktre
prowadziyby do harmonizacji przepisw ustawowych i wykonawczych pastw czonkowskich 207.
Traktat z Lizbony wprowadzi kilka istotnych zmian, ktre maj wpyw na zarzdzanie
kryzysowe w UE. W wymiarze zewntrznym wane jest powoanie funkcji Wysokiego
Przedstawiciela UE ds. spraw zagranicznych i polityki bezpieczestwa, powoanie Europejskiej
Suby Dziaa Zewntrznych, co spowodowao np. zmiany zakresu funkcjonowania Rady Unii
Europejskiej oraz KE. Pewne dziay kryzysowe podlegaj bezporednio Wysokiemu
Przedstawicielowi. Informacje o roli ESDZ oraz Wysokiego Przedstawiciela w obszarze
zarzdzania kryzysowego w wymiarze zewntrznym byy przedstawione wczeniej.
W wymiarze wewntrznym Traktat z Lizbony wprowadzi Stay Komitet Wsppracy
Operacyjnej w zakresie Bezpieczestwa Wewntrznego (COSI) w celu zapewnienia skutecznej
koordynacji i wsppracy midzy organami ochrony porzdku publicznego a organami
zarzdzania granicami, take dla zapewnienia kontroli i ochrony granic zewntrznych,
a w stosownych przypadkach take wsppracy organw wymiaru sprawiedliwoci w sprawach
karnych istotnych z punktu widzenia wsppracy operacyjnej.
Traktat z Lizbony wprowadzi zapis o Klauzuli Solidarnoci (art. 222 TFUE) podkrelajc
znaczenie wsplnego dziaania dziaa w duchu solidarnoci. Jeeli jakiekolwiek Pastwo
Czonkowskie stanie si przedmiotem ataku terrorystycznego lub ofiar klski ywioowej lub
katastrofy spowodowanej przez czowieka. Unia mobilizuje wszystkie bdce w jej dyspozycji
instrumenty, w tym rodki wojskowe udostpnione jej przez Pastwa Czonkowskie, w celu:
a) zapobiegania zagroeniu terrorystycznemu na terytorium Pastw Czonkowskich,
ochrony instytucji demokratycznych i ludnoci cywilnej przed ewentualnym atakiem
terrorystycznym, udzielenia pomocy Pastwu Czonkowskiemu na jego terytorium, na wniosek
jego wadz politycznych, w przypadku ataku terrorystycznego;
b) udzielenia pomocy Pastwu Czonkowskiemu na jego terytorium, na wniosek jego
wadz politycznych, w przypadku klski ywioowej lub katastrofy spowodowanej przez
czowieka.
2. Jeeli Pastwo Czonkowskie stao si przedmiotem ataku terrorystycznego lub ofiar
206
207
Art. 4. TFUE.
Art. 6. TFUE.
78
klski ywioowej lub katastrofy spowodowanej przez czowieka, na prob jego wadz
politycznych inne Pastwa Czonkowskie udzielaj mu pomocy. W tym celu Pastwa
Czonkowskie koordynuj swoje dziaania w ramach Rady.
W grudniu 2012 r. przyjto Wsplny wniosek Komisji i Wysokiego Przedstawiciela Unii do
Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczestwa w sprawie uzgodnie dotyczcych stosowania
klauzuli solidarnoci208. Art. 222 i zastosowanie klauzuli solidarnoci obejmuj wiele obszarw
polityki i instrumentw UE, m.in. strategi bezpieczestwa wewntrznego UE209, Mechanizm
Ochrony Ludnoci oraz Instrument Finansowy Ochrony Ludnoci210, Fundusz Solidarnoci UE211;
inicjatyw na rzecz bezpieczestwa zdrowia w przypadku powanych transgranicznych zagroe
zdrowia212, struktury reagowania kryzysowego i analiz w Europejskiej Subie Dziaa
Zewntrznych oraz uzgodnienia UE dotyczce koordynacji dziaa w sytuacjach nadzwyczajnych
i kryzysowych w Radzie213 (tzw. Crisis Coordination Arrangements)214.
Klauzula obejmuje przypadki klsk lub katastrof oraz atakw terrorystycznych
na terytorium UE, niezalenie od tego, czy maj one miejsce na ldzie, morzu lub w powietrzu.
Ma ona zastosowanie niezalenie od tego, czy kryzys powsta w UE, czy poza jej granicami.
Klauzula ta ma rwnie zastosowanie do statkw (na wodach midzynarodowych) oraz
samolotw (w midzynarodowej przestrzeni powietrznej) lub infrastruktury krytycznej (takiej jak
morskie instalacje naftowe i gazowe), znajdujcych si w jurysdykcji pastwa
czonkowskiego215.
Po raz pierwszy w historii traktatw osobny zapis pojawi si w odniesieniu do ochrony
ludnoci (art. 196 TUFU). Ochrona ludnoci jest domen pastw czonkowskich, a zadaniem
UE jest wspieranie, koordynowanie lub uzupenianie ich dziaa. Dlatego te Unia zachca
do wsppracy midzy Pastwami Czonkowskimi w celu zwikszenia skutecznoci systemw
zapobiegania klskom ywioowym lub katastrofom spowodowanymi przez czowieka i ochrony
przed nimi. Dziaanie Unii zmierza do:
a) wspierania i uzupeniania dziaa Pastw Czonkowskich na poziomie krajowym,
regionalnym i lokalnym w zakresie zapobiegania zagroeniom, przygotowania personelu
ochrony ludnoci w Pastwach Czonkowskich i reagowania na klski ywioowe lub katastrofy
208
JOIN(2012) 39 final 2012/0370 (NLE).
209
Strategia bezpieczestwa wewntrznego UE w dziaaniu: pi krokw w kierunku bezpieczniejszej Europy.
COM/2010/673 kocowy.
210
Decyzja Rady ustanawiajca wsplnotowy mechanizm ochrony ludnoci (przeksztacenie) 2007/779/WE,
Euratom oraz Decyzja Rady ustanawiajca Instrument Finansowy Ochrony Ludnoci, 2007/162/WE, Euratom.
211
Rozporzdzenie Rady (WE) Nr 2012/2002 z dnia 11 listopada 2002 r. ustanawiajce Fundusz Solidarnoci Unii
Europejskiej.
212
Wniosek dotyczcy decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie powanych transgranicznych zagroe
zdrowia, COM(2011) 866 final.
213
Dokumenty nie s upublicznione.
214
CCA obecnie od czerwca 2015 r. EU Integrated Political Crisis Response (IPCR) Arrangements.
215
Decyzja Rady w sprawie ustale dotyczcych zastosowania przez Uni klauzuli solidarnoci 2012/039
final2012/0370 (NLE).
79
spowodowane przez czowieka na terytorium Unii;

b) wspierania szybkiej i skutecznej wsppracy operacyjnej krajowych sub ochrony
ludnoci na terytorium Unii;
c) wspierania spjnoci midzynarodowych dziaa w zakresie ochrony ludnoci 216.
Zadaniem Parlamentu Europejskiego i Rady, stanowicych zgodnie ze zwyk procedur
ustawodawcz, jest ustanowienie niezbdnych rodkw przyczyniajcych si do realizacji celw.
W przypadku obszaru ochrony ludnoci nie istnieje moliwo jakiejkolwiek harmonizacji
przepisw ustawowych i wykonawczych pastw czonkowskich. Unia okrela i prowadzi
wsplne polityki i dziaania oraz dy do zapewnienia wysokiego stopnia wsppracy we
wszelkich dziedzinach stosunkw midzynarodowych w celu niesienia pomocy narodom,
krajom i regionom dotknitym klskami ywioowymi lub katastrofami spowodowanymi przez
czowieka.
Traktat z Lizbony wprowadzi take odniesienie do dziedziny pomocy humanitarnej.
Dziaania Unii w dziedzinie pomocy humanitarnej s prowadzone zgodnie z zasadami i celami
dziaa zewntrznych Unii. Dziaania te maj na celu niesienie doranej pomocy i opieki dla
ludnoci w pastwach trzecich, ktra staa si ofiar klsk ywioowych lub katastrof
spowodowanych przez czowieka, oraz jej ochron, w celu sprostania potrzebom humanitarnym
wynikajcym z takich rnych sytuacji217.
Unia prowadzc akcje pomocy humanitarnej odwouje si do zasad prawa
midzynarodowego oraz zasad bezstronnoci, neutralnoci i niedyskryminacji. Ramy
prowadzenia przez Uni akcji pomocy humanitarnej okrelaj zgodnie ze zwyk procedur
ustawodawcz Parlament Europejski i Rada.
Ust. 5 artykuu 214 Traktatu z Lizbony powouje do ycie Europejski Ochotniczy Korpus
Pomocy Humanitarnej. Komisja moe podj kad uyteczn inicjatyw na rzecz lepszej
koordynacji dziaa Unii i Pastw Czonkowskich, zmierzajc do zwikszenia skutecznoci
i poprawy komplementarnoci unijnych i krajowych rodkw pomocy humanitarnej. Ponadto
Unia zapewnia koordynacj i zgodno podejmowanych przez ni akcji pomocy humanitarnej
z akcjami podejmowanymi przez organizacje i organy midzynarodowe, w szczeglnoci tych,
ktre wchodz w skad systemu Organizacji Narodw Zjednoczonych.
216
217
Art. 196 TFUE.

Art. 214 TFUE.
80
5. WYMIAR WEWNTRZNY ZARZDZANIA KRYZYSOWEGO W UE

Wsppraca UE z pastwami czonkowskimi w zakresie zapewniania bezpieczestwa
wewntrznego obywatelom UE zostanie przedstawiona w nastpujcych obszarach
powizanych z unijnym zarzdzaniem kryzysowym:
walki UE z terroryzmem, ktra pozostaje w kompetencji DG HOME;
zapewniania bezpieczestwa na zewntrznych granicach UE w ramach dziaa
Komisji Europejskiej i agencji FRONTEX;
zapewniania bezpieczestwa zdrowotnego i bezpieczestwa ywnoci w ramach
wsppracy DG SANKO;
kontroli zagroe powanymi awariami zwizanymi z substancjami niebezpiecznymi
w ramach dziaalnoci DG ENV;
dziaa z zakresu ochrony ludnoci, ktre wi si z DG ECHO.
Przedstawione obszary bd egzemplifikacj tezy o sektorowym podejciu Unii
Europejskiej do kwestii przygotowania, reagowania oraz zwalczania skutkw rnego typu
sytuacji kryzysowych.
5.1 Zwalczanie terroryzmu
W 2001 r. Rada Europejska w Gandawie (Belgia) doprowadzia do podjcia pierwszych
krokw majcych na celu przeciwdziaanie zagroeniom w obszarze CBRJ na szczeblu UE.
Przyjcie tej decyzji wie si z reakcj UE na ataki terrorystyczne z dnia 11 wrzenia 2001 r.
w USA. Miaa na celu osignicie lepszej skutecznoci reagowania i walki z terroryzmem w UE.
Stworzenie ram prawnych wsplnych wszystkim pastwom czonkowskim, a w szczeglnoci
opracowanie zharmonizowanej definicji przestpstw terrorystycznych, umoliwio
wypracowanie rozszerzenie polityki Unii Europejskiej w zakresie zwalczania terroryzmu.
Wybr dokumentw unijnych zwizanych z zapobieganiem, przygotowaniem,
gotowoci reagowaniem na zagroenie terroryzmem:
Plan Dziaa w zakresie zwalczania terroryzmu, przyjty przez nadzwyczajn Rad
Europejsk w Brukseli w dniu 21 wrzenia 2001 r.
Decyzja ramowa Rady z dnia 26 czerwca 2001 r. w sprawie prania brudnych
pienidzy oraz identyfikacji, wykrywania, zamroenia, zajcia i konfiskaty narzdzi
oraz zyskw pochodzcych z przestpstwa218.
Decyzja Ramowa Rady 2002/475/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie
zwalczania terroryzmu219.
Decyzja Ramowa Rady z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu
aresztowania i procedury wydawania osb midzy Pastwami Czonkowskimi220.
218
Dz.U. L 182 z 5.7.2001, s. 1-2, polskie wydanie specjalne: rozdzia 19, t. 4, s. 158-159.
Dz.U. L 164 z 22.6.2002, s. 3.
220
Dz.U. L 190 z 18.7.2002, s. 1-20, polskie wydanie specjalne: rozdzia 19, t. 6, s. 34-51.
219
81
Decyzja Ramowa Rady (2002/465/WSiSW) z 13 czerwca 2002 r. w sprawie

wsplnych zespow dochodzeniowo-ledczych221.
Decyzja Rady z 28 lutego 2002 r. w sprawie utworzenia Eurojustu222.
Decyzja Rady 2005/671/WSiSW z dnia 20 wrzenia 2005 r. w sprawie wymiany
informacji i wsppracy dotyczcej przestpstw terrorystycznych223.
Europejska Strategia Bezpieczestwa przyjta przez Rad Europejsk w dniu 12
grudnia 2003 r.
Program Haski w zakresie budowy obszaru wolnoci, bezpieczestwa
i sprawiedliwoci w UE z 5 listopada 2005 r.224.
Dyrektywa 2005/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 padziernika
2005 r. w sprawie przeciwdziaania korzystaniu z systemu finansowego w celu
prania pienidzy oraz finansowania terroryzmu225.
Decyzja Ramowa Rady 2008/919/WSiSW z dnia 28 listopada 2008 r. zmieniajca
decyzj ramow 2002/475/WSiSW w sprawie zwalczania terroryzmu226.
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie poprawy
bezpieczestwa chemicznego, biologicznego, radiologicznego i jdrowego w Unii
Europejskiej plan dziaania UE w obszarze CBRJ227.
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 grudnia 2010 r. w sprawie
zwikszenia bezpieczestwa chemicznego, biologicznego, radiologicznego
i jdrowego w Unii Europejskiej plan dziaania UE w dziedzinie broni chemicznej,
biologicznej, radiologicznej i jdrowej (CBRJ) (2010/2114(INI))228.
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu
Ekonomiczno-Spoecznego i Komitetu Regionw Europejski system ledzenia
rodkw finansowych nalecych do terrorystw: potencjalne warianty 229.
Polityka Unii Europejskiej w zakresie zwalczania terroryzmu jest okrelona zapisami

Decyzji Ramowej Rady 2008/919/WSiSW z dnia 28 listopada 2008 r. zmieniajcej decyzj
ramow 2002/475/WSiSW w sprawie zwalczania terroryzmu230. W perspektywie unijnego
zapobiegania, przygotowania i reagowania na kryzys, ktrego przyczyn jest zagroenie czy atak
terrorystyczny pastwa czonkowskie musiay najpierw doj do porozumienia i zdefiniowania
221
Dz. U. L 162 z 20.6.2002, s. 15-17.

Dz. U. L 63 z 6.3.2002, s. 1.
Dz. U. L 253 z 29.9.2005, s. 22-24.
224
Dz. U. C 53 z 3.3.2005, s. 1-14.
225
Dz. U. L 309 z 25.11.2005, s. 15-36.
226
Dz. U.L 330 z 9.12.2008, s. 21-23.
227
KOM (2009) 273 wersja ostateczna.
228
Dz. U. C 169 z 15.6.2012, s. 8-23, 2010/2114(INI).
229
KOM (2011) 429 wersja ostateczna, z 13.7.2011.
230
Dziennik Urzdowy, L 330 z 9.12.200, s. 21-23.
222
223
82
zharmonizowanej definicji przestpstw terrorystycznych. Jednak podjcie si tego zadania ma

cel wyszy, ktrym jest bezpieczestwo wewntrzne UE231, bowiem wsplnymi dziaaniami
pastw czonkowskich osign one lepszy rezultat ni podejmujc takie wysiki w ramach
swoich dziaa czy wsppracy bilateralnej. Cele decyzji nie mog by osignite w sposb
wystarczajcy jednostronnie przez pastwa czonkowskie i mog zatem z uwagi na potrzeb
ustanowienia oglnoeuropejskich zharmonizowanych przepisw zosta skuteczniej osignite
na poziomie Unii, Unia moe przyj rodki zgodnie z zasad pomocniczoci okrelon w art.
5 Traktatu WE, o ktrej mowa w art. 2 Traktatu UE232.
W lutym 2008 r. Komisja powoaa grup zadaniow ds. CBRJ, aby przygotowa aktualn
strategi w obszarze CBRJ. Ponadto Komisja Europejska zajmuje si zagadnieniami CBRJ
w ramach wsppracy m.in. DG HOME, ktra jest odpowiedzialna za caociow implementacj
zapisw Planu Dziaania w obszarze CRBN. W DG HOME zostaa grupa robocza ds. CBRJ oraz
dodatkowe podgrupy ds. bezpieczestwa chemicznego, biologicznego, radiologicznego oraz
w ramach grupy eksperckiej DG ECHO (grupa ekspercka ds. odpornoci na zdarzenia CBRJ
w obszarze ochrony ludnoci).
W 2009 r. Komisja Europejska przedstawia Komunikat Komisji do Parlamentu
Europejskiego i Rady w sprawie poprawy bezpieczestwa chemicznego, biologicznego,
radiologicznego i jdrowego w Unii Europejskiej plan dziaania UE w obszarze CBRJ233.
Stwierdzenie o niebezpieczestwie pozyskania przez grupy terrorystyczne materiaw
chemicznych, biologicznych, radiologicznych lub jdrowych (CBRJ), ktre spowodowao, e
w cigu ostatnich dziesiciu-pitnastu lat rzdy i organizacje midzynarodowe przyjy daleko
idce przepisy i programy, zmierzajce do ochrony ludnoci przed zagroeniami zwizanymi
z tymi materiaami rozpoczyna tekst Komunikatu. Uniemoliwienie terrorystom dostpu do
materiaw CBRJ jest priorytetem UE w walce z terroryzmem234.
Wane z perspektywy unijnego podejmowania dziaa jest okrelenie w Komunikacie
szerokiej definicji zagroe terrorystycznych zwizanych z materiaami, CBRJ jako kadego
przypadku zastosowania substancji i materiaw chemicznych, biologicznych, radiologicznych
lub jdrowych dla celw terrorystycznych. Komunikat potwierdza ponoszenie odpowiedzialnoci
231
W Programie haskim: wzmacnianie wolnoci, bezpieczestwa i sprawiedliwoci w Unii Europejskiej, przyjtym

przez Rad Europejsk w dniu 5 listopada 2004 r., podkrela si, e skuteczne zapobieganie terroryzmowi
i zwalczanie tego zjawiska przy penym poszanowaniu praw podstawowych wymaga, by pastwa czonkowskie
nie ograniczay swoich dziaa wycznie do zabiegw majcych na celu zachowanie wasnego bezpieczestwa,
lecz skoncentroway si take na bezpieczestwie Unii jako caoci.
232
Decyzja ramowa Rady 2008/919/WSiSW z dnia 28 listopada 2008 r. zmieniajca decyzj ramow
2002/475/WSiSW w sprawie zwalczania terroryzmu. Dz. U. L 330 z 9.12.2008 s. 21-23.
233
COM(2009) 273 wersja ostateczna.
234
Por. Strategia Unii Europejskiej w dziedzinie walki z terroryzmem, przyjta przez Rad Europejsk w dniu
1 grudnia 2005 r.; Strategia UE przeciw rozprzestrzenianiu broni masowego raenia oraz rodkw jej
przenoszenia, przyjta przed Rad Europejsk w dniu 12 grudnia 2003 r.; Konkluzje Rady ds. Wymiaru
Sprawiedliwoci i Spraw Wewntrznych z dnia 6 grudnia 2007 r. w sprawie ograniczenia zagroenia chemicznego,
biologicznego, radiologicznego oraz jdrowego oraz w sprawie gotowoci do przeciwdziaania biozagroeniom
(2838. posiedzenie Rady Wymiar sprawiedliwoci i sprawy wewntrzne, Bruksela, 6-7 grudnia 2007 r.)
83
za reagowanie na zdarzenia CBRJ przez pastwo czonkowskie, potwierdza take zasadno

opracowania na szczeblu UE procedury zarzdzania kryzysowego oraz przyjcie narzdzi
sucych wsparciu pastw czonkowskich w obliczu kryzysu, ktrego skutki maj wymiar
transgraniczny. Istniej rwnie uzgodnienia dotyczce koordynacji w sytuacjach kryzysowych,
zapewniajce przekrojowe podejcie do zarzdzania w sytuacji kryzysowej. Maj one
zastosowanie zarwno w odniesieniu do kryzysw zewntrznych, jak i do kryzysw na
terytorium UE235.
Dodatkowo dziaania UE w obszarze zapobiegania, wykrywania, gotowoci i reagowania
wspierane s zapisami Planu dziaania UE w obszarze CBRJ, ktry nie bdc jednak aktem
prawnym236, uzupenia dziaania UE. W przypadku pastw czonkowskich, ktre podejmuj
inicjatywy i realizuj je zgodnie z wytycznymi Planu Dziaania, tym samym przyczyniaj si
lepszego zapobiegania, wykrywania oraz gotowoci i reagowania na zdarzenia CBRJ 237. W Planie
Dziaania przewidziano trzy najwaniejsze kierunki prac zwizanych z bezpieczestwem
w ramach UE w obszarze CBRJ:
zapobieganie dopilnowanie, aby nieuprawniony dostp do krytycznych materiaw
CBRJ by jak najbardziej utrudniony;
wykrywanie zdolno wykrywania materiaw CBRJ w celu zapobiegania zdarzeniom
CBRJ lub reagowania na nie;
gotowo i reagowanie zdolno skutecznego reagowania na zdarzenia
z wykorzystaniem materiaw CBRJ i jak najszybsze pokonywanie ich skutkw.
Plan dziaania UE w zakresie CBRJ przyjty w grudniu 2009 r. zawiera 124 dziaania
w ww. zakresach, z czego 14 dziaa uznano za priorytetowe. Podzielono je na dziay powizane
z zagroeniami chemicznymi, biologicznymi, radiologiczno-nuklearnymi. Plan zawiera take
dziaania horyzontalne, wszystkie bd implementowane w latach 2010-2015.
235
Komisja uczestniczy w realizacji tych uzgodnie za porednictwem systemu zarzdzania sytuacjami kryzysowymi
(ARGUS), ktry umoliwia midzy innymi natychmiastow wymian informacji midzy zarzdzanymi przez
Komisj systemami szybkiego ostrzegania, takimi jak ECURIE system na potrzeby zagroe radiologicznych,
system wczesnego ostrzegania i reagowania na potrzeby chorb zakanych, system RAS-BICHAT na potrzeby
biologicznych i chemicznych zagroe dla zdrowia oraz centrum monitorowania i informacji dotyczcych kwestii
ochrony ludnoci. Wan rol w reagowaniu na zagroenia dla zdrowia peni ponadto Komitet ds. Ochrony
Zdrowia, przede wszystkim w obszarze przygotowa do wystpienia sytuacji kryzysowej, wicze na wypadek
zdarze CBRJ, a take sporzdzania wykazw czynnikw patogennych i substancji chemicznych stwarzajcych
zagroenie dla zdrowia. Jednoczenie Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorb sporzdza oceny
ryzyka odnonie do chorb zakanych i zdarze o podou biologicznym str. 5. Komunikatu Komisji do
Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie poprawy bezpieczestwa chemicznego, biologicznego,
radiologicznego i jdrowego w Unii Europejskiej plan dziaania UE w obszarze CBRJ. Systemy te bd opisane
w dalszej czci analizy przyp. aut.
236
Bezporednie konsekwencje prawne i finansowe dla UE mogyby by zatem jedynie skutkiem aktw prawnych
ustanawianych ewentualnie w przyszoci dla potrzeb realizacji planu dziaania.
237
Plan dziaania zosta przedstawiony w Komunikacie Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie
poprawy bezpieczestwa chemicznego, biologicznego, radiologicznego i jdrowego w Unii Europejskiej plan
dziaania UE w obszarze CBRJ. Bezporednie konsekwencje prawne i finansowe dla UE mogyby by zatem jedynie
skutkiem aktw prawnych ustanawianych ewentualnie w przyszoci dla potrzeb realizacji planu dziaania.
84
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 grudnia 2010 r. w sprawie zwikszenia

bezpieczestwa chemicznego, biologicznego, radiologicznego i jdrowego w Unii Europejskiej
plan dziaania UE w dziedzinie broni chemicznej, biologicznej, radiologicznej i jdrowej (CBRJ)238
potwierdzaa kierunek prac UE oraz pastw czonkowskich na rzecz bezpieczestwa CBRJ.
Ponadto PE podziela stanowisko, e uniemoliwienie terrorystom dostpu do materiaw
chemicznych, biologicznych, radiologicznych i jdrowych stanowi kluczowy priorytet zarwno
w obecnej strategii UE w dziedzinie walki z terroryzmem z 2005 r. i przyszej strategii w tym
zakresie.
Inne elementy unijnego prewencyjnego dziaania powizanego ze zwalczaniem
terroryzmu zostay wprowadzone zapisami Dyrektywy 2005/60/WE Parlamentu Europejskiego
i Rady z dnia 26 padziernika 2005 r. w sprawie przeciwdziaania korzystaniu z systemu
finansowego w celu prania pienidzy oraz finansowania terroryzmu jako uzupenienie
instrumentw prawno-karnych. Dziaania UE s take uzupenieniem 40 zalece Grupy
Specjalnej ds. Przeciwdziaania Prania Pienidzy (Financial Action Task Force on Money
Laundering FATF239), wiodcego organu midzynarodowego walczcego z praniem pienidzy
i finansowaniem terroryzmu. Co wane podkrelenia, w celu zapobiegania prania pienidzy
i finansowania terroryzmu Pastwa Czonkowskie mog przyj lub utrzyma w mocy bardziej
rygorystyczne przepisy w dziedzinie regulowanej dyrektyw240.
Celem Rozporzdzenia (WE) NR 1889/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
26 padziernika 2005 r. w sprawie kontroli rodkw pieninych wwoonych do Wsplnoty lub
wywoonych ze Wsplnoty jest ustanowienie zharmonizowanych przepisw dotyczcych
kontroli, przez waciwe organy, rodkw pieninych wwoonych do Wsplnoty lub
wywoonych ze Wsplnoty. rodki pienine przewoone przez osoby fizyczne wjedajce do
Wsplnoty lub wyjedajce ze Wsplnoty powinny podlega zasadzie skadania obowizkowej
deklaracji. Z uwagi na prewencyjny cel i odstraszajcy charakter obowizku zoenia deklaracji,
powinno si go dopenia przy wjedzie do Wsplnoty lub przy wyjedzie ze Wsplnoty.
Informacje o przepywach finansowych s w miar potrzeby przekazywane przez suby
celne innym organom.
Z kolei Rozporzdzenie (WE) NR 1781/2006 Parlamentu i Rady z dnia 15 listopada 2006 r.
w sprawie informacji o zleceniodawcach, ktre towarzysz przekazom pieninym241 stwierdza
si, e moliwo penego ledzenia przekazw pieninych moe by niezwykle wanym
i cennym narzdziem do zapobiegania, cigania i wykrywania prania pienidzy lub finansowania
terroryzmu. Rozporzdzenie okrela zasady dotyczce informacji o zleceniodawcach przekazw
238
(2010/2114(INI)).
FATF powoano w Paryu w 1989 r. na szczycie krajw G-7, w jej skad wczenie weszy pastwa G-7, KE oraz 8
innych pastw. Obecnie do FATF nale 34 kraje, take Komisja Europejska, Rada Wsppracy Zatoki Perskiej.
Wiele innych organizacji jest czonkami stowarzyszonymi.
240
Dyrektywa 2005/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 padziernika 2005 r. w sprawie
przeciwdziaania korzystaniu z systemu finansowego w celu prania pienidzy oraz finansowania terroryzmu.
241
Dz. U. L 345 z 8.12.2006, s. 1-9.
239
85
pieninych, ktre towarzysz tym przekazom, w celu zapobiegania, cigania i wykrywania

prania pienidzy i finansowania terroryzmu. Komisj Europejsk w tym obszarze wspiera
Komitet do spraw zapobiegania praniu pienidzy i finansowania terroryzmu.
Celem Dyrektywy 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada
2007 r. w sprawie usug patniczych w ramach rynku wewntrznego zmieniajcej dyrektywy
97/7/WE, 2002/65/WE, 2005/60/WE i 2006/48/WE i uchylajcej dyrektyw 97/5/WE
wspierajcej dziaania UE w zakresie zwalczania terroryzmu bya m.in. poprawa funkcjonowania
jednolitego rynku usug patniczych i dokonania w tym obszarze zabiegw harmonizacji.
Zwalczanie terroryzmu jest nie tylko podejmowane przez UE w wymiarze wewntrznym,
su temu take dziaania podejmowane w wymiarze zewntrznym funkcjonowania UE. W dniu
27 grudnia 2001 r. Rada przyja Wsplne stanowisko 2001/931/WPZiB w sprawie zastosowania
szczeglnych rodkw w celu zwalczania terroryzmu242. Rada owiadczya, e terroryzm jest
rzeczywistym wyzwaniem dla wiata i Europy i e walka z terroryzmem bdzie priorytetowym
celem Unii Europejskiej.
Zgodnie z zapisami akt terrorystyczny oznacza jeden zamierzonych czynw, ktry,
ze wzgldu na swj charakter lub kontekst, moe wyrzdzi powan szkod krajowi lub
organizacji midzynarodowej, okrelony jako przestpstwo na mocy prawa krajowego, gdy
zosta dokonany w celu:
powanego zastraszenia ludnoci;
nieuzasadnionego zmuszenia wadz publicznych lub organizacji midzynarodowej do
wykonania lub powstrzymania si od wykonania jakiegokolwiek dziaania, powanej
destabilizacji lub zniszczenia podstawowych struktur politycznych, konstytucyjnych,
gospodarczych lub spoecznych kraju lub organizacji midzynarodowej.
Aktem terrorystycznym moe by zatem:
atak na ycie osb, mogcy spowodowa mier;
atak na integralno cielesn osoby;
porwanie lub branie zakadnikw;
spowodowanie rozlegych zniszcze urzdze uytecznoci rzdowej lub publicznej,
systemu transportu, infrastruktury, wczajc w to system informatyczny, staej
platformy umieszczonej na szelfie kontynentalnym, miejsca publicznego lub
wasnoci prywatnej, mogce zagrozi yciu ludzkiemu lub spowodowa powane
straty gospodarcze;
porwanie samolotu, statkw lub innych rodkw transportu zbiorowego lub
towarowego;
produkowanie, posiadanie, nabywanie, transport, dostarczanie lub uywanie broni,
242
Wsplne stanowisko Rady z dnia 27 grudnia 2001 r. w sprawie zastosowania szczeglnych rodkw w celu
zwalczania terroryzmu (2001/931/WPZiB), Dz. U. L 344 z 28.12.2001, s. 93., polskie wydanie specjalne: rozdzia 18
t. 1, s. 217-220.
86
materiaw wybuchowych lub broni jdrowej, biologicznej lub chemicznej, jak

rwnie prowadzenie dziaalnoci badawczo-rozwojowej w zakresie broni
biologicznej i chemicznej;
uwalnianie substancji niebezpiecznych lub powodowanie poarw, wybuchw lub
powodzi, ktrych rezultatem jest zagroenie ycia ludzkiego.
Ponadto wynikiem przyjcia wsplnego stanowiska jest opracowywana lista osb
powizanych z terroryzmem. Zgodnie z zapisami Wsplnego stanowiska Rady 2001/931/WPZiB,
lista jest sporzdzana na podstawie dokadnych informacji lub materiaw zawartych
w odpowiednich aktach, ktre wskazuj, e decyzja zostaa podjta przez waciw wadz
w odniesieniu do osb, grup i podmiotw, ktrych to dotyczy, bez wzgldu na to, czy dotyczy to
wszczcia dochodzenia lub postpowania w sprawie o akt terrorystyczny, usiowanie
popenienia takiego aktu, uczestniczenia w nim lub uatwienia dokonania takiego aktu,
opartego na powanych i wiarogodnych dowodach lub poszlakach, lub skazania za takie czyny.
Lista jest aktualizowana raz na sze miesicy. UE, dziaajc w granicach kompetencji
powierzonych jej przez Traktat ustanawiajcy Wsplnot Europejsk, nakazuje zamroenie
funduszy i innych aktyww finansowych lub zasobw gospodarczych osb, grup i podmiotw
wymienionych w listach.
5.2 Bezpieczestwo na granicach zewntrznych UE FRONTEX Europejska Agencja
Zarzdzania Wspprac Operacyjn na Zewntrznych Granicach Pastw Czonkowskich
Unii Europejskiej
Rozporzdzenie Rady (WE) NR 2007/2004 z dnia 26 padziernika 2004 r.243 ustanowio
Europejsk Agencj Zarzdzania Wspprac Operacyjn na Zewntrznych Granicach Pastw
Czonkowskich Unii Europejskiej FRONTEX. Agencja rozpocza dziaanie od dnia 1 maja
2005 r. Odpowiedzialno za kontrol i ochron granic zewntrznych spoczywa na pastwach
czonkowskich, jednak zgodnie z zapisami art. 8 bez uszczerbku dla postanowie art. 64 ust
2 Traktatu, jedno lub kilka Pastw Czonkowskich, ktre znalazy si w sytuacji wymagajcej
zwikszonej pomocy technicznej i operacyjnej przy wykonywaniu swoich zobowiza
w odniesieniu do kontroli i ochrony granic zewntrznych, moe zwrci si o pomoc do Agencji.
Agencja moe zorganizowa odpowiedni pomoc techniczn i operacyjn dla zwracajcego si
do niej jednego lub kilku Pastw Czonkowskich.
W rozporzdzeniu jest mowa o sytuacji wymagajcej zwikszonej pomocy technicznej
i operacyjnej przy wykonywaniu swoich zobowiza w odniesieniu do kontroli i ochrony granic
zewntrznych, a wic o potencjalnej sytuacji kryzysowej, z ktrej rozwojem czy skutkami,
rozmiarem dane pastwo czonkowskie nie jest w stanie samodzielnie zaradzi. W takich
przypadkach FRONTEX moe udzieli pomocy w kwestiach wsppracy midzy pastwami
czonkowskimi w celu rozwizania problemw zaistniaych na granicach zewntrznych lub
243
Dz. U. L 349 z 25.11.2004, s. 1-11.

87
rozmieci swoich ekspertw w celu wsparcia waciwych wadz krajowych zainteresowanego

Pastwa lub Pastw Czonkowskich na odpowiedni czas. Ponadto Agencja moe take naby
wyposaenie techniczne suce do kontroli i ochrony granic zewntrznych, ktrego mog
uywa eksperci w czasie trwania rozmieszczenia w jednym lub kilku pastwach czonkowskich.
5.3 Kryzysy w UE zwizane ze zdrowiem
5.3.1 Pandemia grypy
Do najwaniejszych podmiotw i struktur zarzdzania zagroeniami dla zdrowia na
szczeblu UE, do ktrych zalicza si Komisj Europejsk, Europejskie Centrum ds. Zapobiegania
i Kontroli Chorb, Europejsk Agencj Lekw oraz pastwa czonkowskie, a take bardziej
nieformalne podmioty, takie jak Komitet ds. Bezpieczestwa Zdrowia, Centrum reagowania na
sytuacje kryzysowe (HEOF) czy grup ds. zdrowia publicznego, zoone z wysokich rang
urzdnikw, ktrzy mog ingerowa w proces podejmowania decyzji dotyczcych zarzdzania
kryzysem zdrowotnym ()244.
W marcu 2004 r. Komisja Europejska po raz pierwszy na poziomie Wsplnoty przyja
plan gotowoci na wypadek pandemii grypy245. Gwnymi celami opracowania planu gotowoci
byo m.in. przyczynienie si do podjcia reagowania w odpowiednim czasie, zmniejszenie
zagroe dla zdrowia publicznego, ograniczenie paniki ludnoci, w tym take paniki rodowiska
medycznego, ograniczenie zakce standardowych dziaa oraz zmniejszenie potencjalnego
konfliktu pomidzy rnymi krajowymi planami reagowania na ten rodzaj zagroenia.
Dokument zawiera opis zada KE oraz pastw czonkowskich na wypadek pandemii grypy na
rnych poziomach i fazach rozwoju pandemii. Unijn wartoci dodan miaa by poprawa
komunikacji pomidzy pastwami czonkowskimi UE oraz wiatowej Organizacji Zdrowia
(WHO).
Miesic pniej powoano centrum, ktre miao dziaa w cisej wsppracy ze subami
244
Rezolucje przyjte od roku 1987: Resolution of the Council and the representatives of the Governments of the
Member States, meeting within the Council of 25 June 1987 on the introduction of Community Cooperation on
Civil Protection (Dz. U. C 176 z 4.7.1987); Resolution of the Council and the representatives of the Governments of
the Member States, meeting within the Council of 13 February 1989 on the new developments in Community
cooperation on civil protection (Dz. U. C 44 z 23.2.1989); Resolution of the Council and the representatives of the
Governments of the Member States, meeting within the Council of 13 February 1989 on the new developments in
Community cooperation on civil protection (Dz. U. C 44 z 23.2.1989); Resolution of the Council and the
representatives of the Governments of the Member States, meeting within the Council of 23 November 1990 on
Community cooperation on civil protection (Dz. U. C 315 z 14.12.1990); Resolution of the Council and the
representatives of the Governments of the Member States, meeting within the Council, of 31 October 1994 on
strengthening Community cooperation on civil protection (Dz. U. C 313 z 10.11.1994) oraz Decyzja Rady
98/22/WE z dnia 19 grudnia 1997 r. ustanawiajca wsplnotowy program dziaa w dziedzinie ochrony ludnoci;
Decyzja Rady z dnia 9 grudnia 1999 r. ustanawiajca wsplnotowy program dziaa w dziedzinie ochrony ludnoci
(1999/847/WE); Decyzja Rady z dnia 23 padziernika 2001 r. ustanawiajca mechanizm wsplnotowy uatwiajcy
wzmocnion wspprac w interwencjach wspierajcych ochron ludnoci (2001/792/WE, Euratom).
245
KOM (2004) 201 wersja ostateczna. Commission working document on Community Influenza Pandemic
Preparedness and Response Planning.
88
i innymi agencjami Komisji, pastwami czonkowskimi oraz organizacjami midzynarodowymi.

Rozporzdzenie (WE) nr 851/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r.
ustanowio Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorb246 (ang. European Centre
for Disease Prevention and Control). Misj Centrum jest identyfikowanie, ocena
i powiadamianie o biecych i pojawiajcych si zagroeniach dla zdrowia ludzkiego ze strony
chorb zakanych. Ciekaw rol centrum jest harmonizowanie i racjonalizowanie metodologii
operacyjnych. Zadaniem centrum byo te zapewnienie zintegrowane dziaania
wyspecjalizowanych sieci nadzoru wadz i struktur powoanych do ycia decyzj
nr 2119/98/WE247.
5.3.2 Influenza drobiu
Kryteria, ktre naley stosowa przy sporzdzaniu planw interwencyjnych w zakresie
zwalczania influenzy drobiu zawiera zacznik VI do Dyrektywy Rady 92/40/EWG z dnia 19 maja
1992 r. wprowadzajca wsplnotowe rodki zwalczania influenzy drobiu 248. Kryteria s
nastpujce:
1. utworzenie centrum kryzysowego na szczeblu krajowym, ktre koordynowao bdzie
wszystkie dziaania majce na celu zwalczenie choroby w danym Pastwie
Czonkowskim;
2. naley sporzdzi wykaz lokalnych centrw kontroli, zapewniajc im odpowiednie
rodki do koordynowania zwalczania choroby na szczeblu lokalnym;
3. naley przygotowa szczegow informacj dotyczc personelu zajmujcego si
stosowaniem rodkw zwalczania choroby, jego umiejtnoci i zakresu obowizkw;
4. kade lokalne centrum zwalczania choroby musi mie zapewnion moliwo
szybkiego skontaktowania si z osobami/organizacjami, ktre s bezporednio lub
porednio zaangaowane w dziaania zwizane z ogniskiem choroby;
5. naley zapewni odpowiednie materiay i sprzt, tak, aby mona byo w odpowiedni
sposb przeprowadzi dziaania zwalczania choroby;
6. naley opracowa szczegowe instrukcje dotyczce przeprowadzenia dziaa
w przypadkach podejrzenia lub potwierdzenia zakaenia lub zaraenia, zapewniajc
jednoczenie odpowiednie rodki usuwania zwok;
7. naley opracowa programy szkole w celu rozwijania umiejtnoci personelu
w zakresie zwalczania chorb i procedur administracyjnych;
8. laboratoria diagnostyczne musz dysponowa wyposaeniem do przeprowadzenia
bada pomiertnych, konieczn zdolnoci dokonywania bada serologicznych,
histologicznych itd., jak rwnie by w cigej gotowoci do postawienia szybkiej
246
Dz. U. L 142 z 30.4.2004, s. 1-11, polskie wydanie specjalne: rozdzia 15 t. 8 s. 346-356.

Decyzja NR 2119/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 wrzenia 1998 r. ustanawiajca sie
nadzoru i kontroli epidemiologicznej chorb zakanych we Wsplnocie z pn. zm.
248
Dz. U. L 167 z 22.6.1992, s. 1.
247
89
diagnozy. Naley rwnie zapewni moliwo szybkiego przesyania materiaw do

bada;
9. naley dokadnie okreli zapotrzebowanie na szczepionki przeciwko influenzie
drobiu, jakie bdzie wymagane w przypadku podjcia szczepie interwencyjnych;
10. naley zapewni niezbdne zabezpieczenia prawne w celu wprowadzenia w ycie
planw interwencyjnych.
Kade pastwo czonkowskie sporzdza plan interwencyjny, okrelajcy specyficzne
rodki krajowe, jakie zostan wprowadzone w przypadku powstania ogniska influenzy drobiu.
Ponadto pastwa czonkowskie zobligowano do regularnej aktualizacji tych planw. Z kolei
zadaniem KE jest m.in. zatwierdzanie planw kryzysowych, co przedstawiaj niniejsze decyzje:
Decyzja Komisji z dnia 30 padziernika 2000 r. zatwierdzajca plany kryzysowe
w zakresie zwalczania influenzy drobiu i rzekomego pomoru drobiu 249.
Decyzja Komisji z dnia 26 stycznia 2004 r. zatwierdzajca plany kryzysowe
w zakresie zwalczania influenzy drobiu i rzekomego pomoru drobiu 250.
5.3.3 Rzekomy pomr drobiu
Kryteria, ktre naley stosowa przy sporzdzaniu planw gotowoci w zakresie
rzekomego pomoru drobiu, zawiera zacznik VII do Dyrektywy Rady 92/66/EWG z dnia 14 lipca
1992 r. wprowadzajcej wsplnotowe rodki zwalczania rzekomego pomoru drobiu 251 (z pn.
zm.). Kryteria s nastpujce:
1. utworzenie centrum kryzysowego na poziomie krajowym, ktre koordynuje
wszystkie rodki zwalczania stosowane w danym Pastwie Czonkowskim;
2. sporzdzony wykaz lokalnych centrw zwalczania choroby, ktre wyposaone s
w odpowiednie urzdzenia i pomieszczenia, pozwalajce na koordynacj rodkw
zwalczania na poziomie lokalnym;
3. sporzdzenie szczegowej informacji o personelu zaangaowanym w zwalczanie
dotyczca jego kwalifikacji oraz odpowiedzialnoci;
4. kade lokalne centrum zwalczania choroby musi mie moliwo szybkiego kontaktu
z osobami i organizacjami, ktre porednio lub bezporednio s zaangaowane
w problemy zwizane z ogniskiem choroby;
5. odpowiedni sprzt oraz materiay musz by w kadej chwili dostpne, tak, aby
mona byo natychmiast wdroy odpowiednie rodki zwalczania;
6. sporzdzenie szczegowych instrukcji dotyczcych dziaa, ktre maj by
przedsiwzite, w tym wytyczne dotyczce pozbycia si tusz w razie podejrzenia oraz
potwierdzenia zakaenia;
7. opracowanie programw szkoleniowych dotyczcych podnoszenia kwalifikacji
249
Notyfikowana jako dokument nr C (2000) 3136.

Notyfikowana jako dokument nr C (2004) 110.
251
Dz. U. L 260 z 5.9.1992, s. 1.
250
90
praktycznych oraz procedur administracyjnych;

8. laboratoria diagnostyczne musz by wyposaone w urzdzenia do bada
pomiertnych zwierzt oraz mie odpowiednie warunki do bada serologicznych,
histologicznych itd., musz take pracowa nad podnoszeniem kwalifikacji personelu
w zakresie szybkiej diagnostyki, powinna zosta zorganizowana moliwo szybkiego
transportu prbek;
9. szczegowe ustalenie iloci szczepionki przeciwko rzekomemu pomorowi drobiu
niezbdnej w wypadku ponownej potrzeby szczepie interwencyjnych;
10. powinny zosta wydane przepisy zabezpieczajce zdolno prawn konieczn do
wprowadzenia w ycie planw gotowoci.
Dla zapewnienia penej koordynacji wszystkich rodkw oraz w celu przeprowadzenia
dochodzenia epidemiologicznego, zgodnie z zapisami Dyrektywy Rady 92/66/EWG z dnia
14 lipca 1992 r. wprowadzajcej wsplnotowe rodki zwalczania rzekomego pomoru drobiu
zostay utworzone centra kryzysowe.
Komunikacja w sytuacji zagroenia chorobami zakanymi w tym pandemi pomidzy KE
a pastwami czonkowski odbywa si w ramach tzw. Elary Warning and Response System
(EWRS), tajnego systemu wymiany informacji oraz koordynacji reagowania na sytuacje
kryzysowe w dziedzinie zdrowia.
Plany opracowane zgodnie z kryteriami wymienionymi w zaczniku VII s przedstawiane
Komisji, ktra je analizuje w celu okrelenia, czy speniaj one wszystkie niezbdne warunki,
moe take sugerowa PCz wprowadzenie koniecznych zmian, w szczeglnoci w celu
zapewnienia, e plany s zgodne z planami przygotowanymi przez inne pastwa czonkowskie.
Komisja zatwierdza plany kryzysowe. Przykady:
Decyzja Komisji z dnia 28 czerwca 2001 r. zmieniajca decyzj 2000/680/WE
zatwierdzajc plany kryzysowe w zakresie zwalczania influenzy drobiu i rzekomego
pomoru drobiu252.
Decyzja Komisji z dnia 28 czerwca 2001 r. zmieniajca decyzj 2000/680/WE
zatwierdzajc plany kryzysowe w zakresie zwalczania influenzy drobiu i rzekomego
pomoru drobiu253.
5.3.4 Bezpieczestwo ywnoci
Unia podejmuje dziaania na rzecz bezpieczestwa ywnoci majc na wzgldzie
bezpieczestwo obywateli UE. Podstawowym dokumentem regulujcym ww. kwestie jest
Rozporzdzenie (WE) NR 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia
2002 r.254, ktre zawiera zasady i wymagania w zakresie prawa ywnociowego UE
i bezpieczestwa ywnoci. Niniejszym rozporzdzeniem powoano do ycia Europejski Urzd
252
Notyfikowana jako dokument nr C(2001) 1685.

Notyfikowana jako dokument nr C(2001) 1685.
254
Dz. U. L 179 z 7.7.2007, s. 59-60.
253
91
ds. Bezpieczestwa ywnoci. Rozporzdzenie okrela wsplne zasady i obowizki, rodki

umoliwiajce stworzenie solidnej bazy naukowej, skuteczne ustalenia i procedury
organizacyjne wspierajce podejmowanie decyzji w sprawach bezpieczestwa ywnoci i pasz.
Kryzysy ywnociowe pokazay potrzeb stworzenia ulepszonego i poszerzonego
systemu wczesnego ostrzegania o niebezpiecznej ywnoci i paszach wczeniej system
obejmowa tylko ywno. System mia by zarzdzany przez Komisj i obejmowa pastwa
czonkowskie, Komisj i Urzd ds. Bezpieczestwa ywnoci, jako czonkw sieci.
Art. 50 tworzy sie wczesnego ostrzegania, ktr zarzdza Komisja Europejska. W art. 53
wymienione s rodki nadzwyczajne dla ywnoci i pasz pochodzcych ze Wsplnoty lub
przywoonych z pastwa trzeciego. Zadaniem KE jest opracowywanie planu oglny w obszarze
bezpieczestwa ywnoci i pasz, ktry okrela praktyczne procedury niezbdne do zarzdzania
kryzysami, wliczajc w to zasady przejrzystoci, ktre maj by stosowane oraz strategi
informowania (art. 55).
W sytuacji zagroenia Komisja Europejska niezwocznie powouje jednostk kryzysow,
w ktrej uczestniczy Urzd ds. Bezpieczestwa ywnoci. KE zabezpiecza naukow i techniczn
pomoc w danej sytuacji. Zadania jednostki okrela art. 57 ww. rozporzdzenia:
1. Jednostka kryzysowa odpowiada za zbieranie i ocenianie wszystkich stosownych
informacji oraz identyfikowanie dostpnych opcji, aby zapobiec, wyeliminowa lub
zredukowa do akceptowalnego poziomu ryzyka dla zdrowia ludzkiego, w sposb
moliwie jak najbardziej efektywny i szybki.
2. Jednostka kryzysowa moe da pomocy od kadej osoby publicznej lub prywatnej,
ktrej ekspertyz uwaa si za niezbdn do efektywnego zarzdzania w sytuacji
kryzysu.
3. Jednostka kryzysowa informuje na bieco opini publiczn o wystpujcym ryzyku
i podjtych rodkach.
5.4 Kontrola zagroe powanymi awariami zwizanymi z substancjami niebezpiecznymi
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/18/UE z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie
kontroli zagroe powanymi awariami zwizanymi z substancjami niebezpiecznymi,
zmieniajca, a nastpnie uchylajca dyrektyw Rady 96/82/WE255 nakada na prowadzcych
zakady o duym ryzyku szereg obowizkw, np. sporzdzenie wewntrznego planu operacyjnoratowniczego dotyczcego rodkw przewidzianych do zastosowania w zakadzie; dostarczenie
waciwemu organowi niezbdnych informacji umoliwiajcych im sporzdzenie zewntrznych
planw operacyjno-ratowniczych oraz dostarczenie waciwemu organowi informacji w formie
raportu o bezpieczestwie.
Aby przygotowa si na wypadek sytuacji awaryjnych w przypadku zakadw, w ktrych
znajduj si znaczne iloci substancji niebezpiecznych, konieczne jest opracowanie zewntrznych
255
Dz. U. L 197 z 24.7.2012, s. 1-37.

92
i wewntrznych planw operacyjno-ratowniczych, a take okrelenie procedur zapewniajcych

sprawdzanie i korygowanie tych planw w razie potrzeby oraz ich wdraanie w razie powanej
awarii lub prawdopodobiestwa jej wystpienia.
Art. 12. reguluje zapisy dotyczce planw operacyjno-ratowniczych256. W odniesieniu do
zewntrznych planw operacyjno-ratowniczych pastwa czonkowskie uwzgldniaj
konieczno uatwienia cisej wsppracy w zakresie ochrony ludnoci podczas powanych
sytuacji kryzysowych.
Ponadto Pastwa czonkowskie zapewniaj, aby wewntrzne i zewntrzne plany
operacyjno-ratownicze byy poddawane przegldom, przewiczeniu ich realizacji, a w razie
koniecznoci aktualizowane przez prowadzcych zakady i wyznaczone organy w odpowiednich
odstpach czasu nieprzekraczajcych trzech lat.
Pastwa czonkowskie zapewniaj zainteresowanej spoecznoci moliwo wyraenia,
256
Dane i informacje, ktre naley uwzgldni w planach operacyjno-ratowniczych, o ktrych mowa w art. 12.
1. Wewntrzne plany operacyjno-ratownicze:
a) imiona i nazwiska lub stanowiska osb upowanionych do wprowadzania w ycie procedur bezpieczestwa oraz
osb odpowiedzialnych za dziaania ograniczajce skutki na miejscu oraz koordynujcych takie dziaania;
b) imi i nazwisko lub stanowisko osoby odpowiedzialnej za czno z organami odpowiedzialnymi za zewntrzne
plany operacyjno-ratownicze;
c) w odniesieniu do przewidywalnych warunkw lub zdarze, ktre w znaczcym stopniu mog wywoywa
powane awarie, opis dziaa, jakie powinny by podjte w celu kontroli tych warunkw lub wydarze oraz
ograniczenia ich skutkw, wraz z opisem sprztu bezpieczestwa oraz dostpnych zasobw;
d) ustalenia w zakresie ograniczenia ryzyka osb znajdujcych si na miejscu, w tym sposb ostrzegania oraz
dziaania, jakie osoby ostrzeone maj podj;
e) ustalenia w zakresie wczesnego ostrzegania o awariach organw odpowiedzialnych za wprowadzanie w ycie
zewntrznych planw operacyjno-ratowniczych, rodzaj informacji, ktre naley uwzgldni we wczesnych
ostrzeeniach, oraz ustalenia dotyczce udzielania bardziej szczegowych informacji w miar ich dostpnoci;
f) w razie koniecznoci, ustalenia w zakresie szkole dla pracownikw na temat obowizkw, ktre bd musieli
wykonywa oraz, w odpowiednich przypadkach, w zakresie koordynacji tych szkole ze subami
odpowiedzialnymi za bezpieczestwo poza terenem zakadu;
g) ustalenia w zakresie udzielania pomocy podczas dziaa ograniczajcych skutki poza terenem zakadu.
2. Zewntrzne plany operacyjno-ratownicze:
a) imiona i nazwiska lub stanowiska osb upowanionych do uruchamiania procedur bezpieczestwa oraz osb
upowanionych do kierowania dziaaniami i ich koordynacji poza terenem zakadu;
b) ustalenia w zakresie przyjmowania wczesnych ostrzee o awariach oraz procedury alarmowe i wzywania
pomocy;
c) ustalenia w zakresie koordynacji rodkw niezbdnych do wdroenia zewntrznych planw operacyjnoratowniczych;
d) ustalenia w zakresie udzielania pomocy podczas przeprowadzania dziaa ograniczajce skutki na terenie
zakadu;
e) ustalenia w zakresie dziaa ograniczajcych skutki poza terenem zakadu, w tym reakcje na scenariusze
powanych awarii okrelone w raporcie o bezpieczestwie i rozwaenie potencjalnych efektw domina, w tym
take tych, ktre maj wpyw na rodowisko;
f) ustalenia w zakresie informowania spoecznoci i ssiednich zakadw lub obiektw, ktre nie s objte zakresem
stosowania niniejszej dyrektywy, zgodnie z art. 9, na temat awarii oraz sposobu, w jaki naley si zachowywa
w czasie awarii;
g) ustalenia w zakresie informowania sub ratowniczych innych pastw czonkowskich w razie wystpienia
powanej awarii z ewentualnymi transgranicznymi skutkami.
93
z odpowiednim wyprzedzeniem, opinii na temat zewntrznych planw operacyjno-ratowniczych

w trakcie ich sporzdzania lub wprowadzania znaczcej zmiany.
W art. 21 dot. systemu informacji i ich wymiany do dnia 30 wrzenia 2019 r.,
a nastpnie, co cztery lata pastwa czonkowskie przekazuj Komisji sprawozdanie z wdraania
dyrektywy. Ponadto Komisja tworzy i aktualizuje baz danych zawierajc informacje
dostarczone przez pastwa czonkowskie. Dostp do bazy danych jest zastrzeony dla osb
upowanionych przez Komisj lub przez waciwe organy pastw czonkowskich.
5.5 Ochrona ludnoci Mechanizm Ochrony Ludnoci
W przypadku reagowania na katastrofy naturalne Unia Europejska uznaje przewodni
rol pastw czonkowskich, plasujc si w roli wspierajcej dziaania pastw czonkowskich.
Potwierdza to take Traktat z Lizbony. Mechanizm Ochrony Ludnoci histori siga lat 80-ych,
kiedy Unia rozpocza wsplnotowe programy dziaa w dziedzinie ochrony ludnoci oraz
przyjmowaa decyzje Rady. Historia podstaw prawnych Mechanizmu jest nastpujca:
Decyzja Rady z dnia 23 padziernika 2001 r. ustanawiajca mechanizm wsplnotowy
uatwiajcy wzmocnion wspprac w interwencjach wspierajcych ochron
ludnoci (2001/792/WE, Euratom)257.
Decyzja Komisji z dnia 29 grudnia 2003 r. ustanawiajca zasady wdraania decyzji
Rady 2001/792/WE, Euratom ustanawiajcej mechanizm wsplnotowy uatwiajcy
wzmocnion wspprac w interwencjach wspierajcych ochron ludnoci258.
Decyzja Rady UE z dnia 8 listopada 2007 r. ustanawiajcej wsplnotowy mechanizm
ochrony ludnoci (przeksztacenie) (2007/779/WE, Euratom)259.
Decyzja Komisji 2008/73/WE, Euratom z dnia 20 grudnia 2007 r. zmieniajca decyzj
2004/277/WE, Euratom w odniesieniu do zasad wykonania decyzji Rady
2007/779/WE, Euratom ustanawiajcej wsplnotowy mechanizm ochrony
ludnoci260.
Decyzja Komisji z dnia 29 lipca 2010 r. zmieniajca decyzj Komisji 2004/277/WE,
Euratom w odniesieniu do zasad wykonania decyzji Rady 2007/779/WE, Euratom
ustanawiajcej wsplnotowy mechanizm ochrony ludnoci 261.
Wsplnotowy Mechanizm Ochrony Ludnoci zosta ustanowiony w 2001 r. i mia na celu
wspieranie i uatwianie mobilizacji i koordynacji pomocy w zakresie ochrony ludnoci na
wypadek sytuacji nadzwyczajnych majcych miejsce w Unii lub poza jej terytorium.
257
Dz. U. L 297 z15.11.2001, s. 7-11.

Dz. U. L 87 z 25.3.2004, s. 20.
259
Tzw. przeksztacenie Mechanizmu stworzyo podstawy prawne do tworzenia i dziaania tzw. moduw ochrony
ludnoci.
260
Dz. U. L z 24.1.2008, s. 20-23.
261
Dz. U. L 236z 7.9.2010, s. 5-16.
258
94
Czstotliwo katastrof, ich wymiar, jak tsunami w 2004 r., ataki terrorystyczne w Londynie
i Madrycie, zagroenia zwizane z rozwojem technologicznym uwidoczniy konieczno lepszego
przygotowania i zarzdzania skutkami ww. rodzaju. Wezwania instytucji UE Rady Europy262
czy Parlamentu Europejskiego263 do rozwoju zdolnoci dla skuteczniejszego reagowania take
przyczyniy si do przyjcia w 2007 r. Mechanizm zosta zmieniony Decyzj Rady UE z dnia
8 listopada 2007 r. tzw. przeksztaceniem. Obowizujcym jest z dniem 1 stycznia 2014 r. tekst
Decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1313/2013/EU z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie
w sprawie Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludnoci. Zgodnie z art. 1. unijny mechanizm ma
suy wzmocnieniu wsppracy midzy Uni a pastwami czonkowskimi i uatwieniu
koordynacji w obszarze ochrony ludnoci w celu zwikszenia skutecznoci systemw
zapobiegania klskom ywioowym i katastrofom spowodowanym przez czowieka, zapewnienia
gotowoci na ich wystpienie i reagowania na nie.
Katalog sytuacji kryzysowych, w ktrych moe by wykorzystany Mechanizm i wspomc
reagowanie pastw czonkowskich jest bardzo szeroki, mog to by katastrofy naturalne, klski
ywioowe, katastrofy spowodowane przez czowiek. Mechanizm moe zapewnia pomoc
i ochron przed nastpstwami aktw terrorystycznych, klskami i katastrofami technicznymi,
radiologicznymi lub zwizanymi ze rodowiskiem, zanieczyszczeniem mrz oraz nagymi
zagroeniami dla zdrowia, wystpujcymi na terytorium Unii lub poza nim (art. 1).
Mechanizm umoliwia pastwu dotknitemu katastrof moliwo zwrcenia si do
pastw nalecych do Mechanizmu z prob o wykorzystanie zasobw innego pastwa.
Osobno w czci dotyczcej wymiaru zewntrznego zostanie przedstawiona moliwo
wykorzystania Mechanizmu w ramach operacji zarzdzania kryzysowego.
262
263
Wezwanie Rady Europejskiej, ktra odbya si w dniach 16-17 czerwca 2005 r.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 13 stycznia 2005 r. dotyczca katastrofy tsunami.
95
6. WYMIAR ZEWNTRZNY ZARZDZANIA KRYZYSOWEGO UE

6.1 Zarzdzanie kryzysowe w ramach wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa
UE podejmuje dziaania w zakresie bezpieczestwa zewntrznego UE. Kompetencje Unii
w zakresie wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa obejmuj wszelkie dziedziny polityki
zagranicznej i og kwestii dotyczcych bezpieczestwa Unii, w tym stopniowe okrelanie
wsplnej polityki obronnej, ktra moe prowadzi do wsplnej obrony 264. Zgodnie z przyjtym
Traktatem z Lizbony zmienia si architektura instytucji i ich role. Wspln polityk zagraniczn
i bezpieczestwa wykonuje wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki
bezpieczestwa oraz Pastwa Czonkowskie, zgodnie z Traktatami. Szczegln rol Parlamentu
Europejskiego i Komisji w tej dziedzinie okrelaj Traktaty. Wprowadzono take funkcj
Wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczestwa 265.
Europejska polityka obronna w Unii Europejskiej rozpocza si w ramach Traktatu
z Maastricht (podpisany w 1991 r., wszed w ycie w 1993 r.). Wsplna Polityka Bezpieczestwa
i Obrony (ang. Common Security and Defence Policy) jest czci Wsplnej Polityki Zagranicznej
i Bezpieczestwa (ang. Common Foreign and Security Policy). Wsplna polityka zagraniczna
i bezpieczestwa podlega szczeglnym zasadom i procedurom. Jest okrelana i realizowana
przez Rad Europejsk i Rad stanowice jednomylnie, chyba, e Traktaty przewiduj inaczej.
Wyklucza si przyjmowanie aktw ustawodawczych266.
Wysoki Przedstawiciel267 reprezentuje Uni w zakresie spraw odnoszcych si do
wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa. Prowadzi w imieniu Unii dialog polityczny ze
stronami trzecimi oraz wyraa stanowisko Unii w organizacjach midzynarodowych i na
konferencjach midzynarodowych. Rola Wysokiego przedstawiciela bya omwiona wczeniej
w analizie.
Gwnym forum, na ktrym podejmowane s decyzje UE w zakresie zarzdzania
kryzysowego w ramach WPBiO jest Rada ds. Zagranicznych. Rada jest wspierana
w podejmowaniu decyzji przez Komitet Polityczny i Bezpieczestwa (Political and Security
Committee PSC), Komitet Wojskowy (Military Committee MC), Grupa Polityczno-Wojskowa
(Politico-Military Group PMG), Komitet ds. Cywilnych Aspektw Zarzdzania Kryzysowego
(Civilian Aspects of Crisis Management CIVCOM), w spotkaniach, ktrych uczestnicz
przedstawiciele rzdw krajw czonkowskich.
6.2 Operacje i misje zarzdzania kryzysowego
W niniejszej czci skupi si na tzw. operacjach zarzdzania kryzysowego oraz misjach,
ktre UE podejmuje w ramach WPBiO. Rada Europejska, na posiedzeniu w Helsinkach w dniach
10-11 grudnia 1999 r., uzgodnia w szczeglnoci, e Pastwa Czonkowskie, wsppracujce na
264
Art. 24. TUE.

Art. 24 TUE.
266
Art. 24. TUE.
267
Art. 27 TUE.
265
96
zasadzie dobrowolnoci w operacjach prowadzonych pod kierunkiem UE, powinny by w stanie

do 2003 r. rozmieci w cigu 60 dni i utrzymywa, przez co najmniej jeden rok siy zbrojne
w liczbie od 50 000 do 60 000 osb, zdolne do realizacji penego zakresu zada
petersberskich268. Dnia 17 czerwca 2002 r. Rada zatwierdzia dokument 10155/02 w sprawie
finansowania operacji zarzdzania kryzysowego prowadzonych pod kierunkiem UE, majcych
wpyw na kwestie wojskowe i obronne.
Strategiczne partnerstwo UE z NATO w zakresie zarzdzania kryzysowego zaowocowao
podpisaniem w grudniu 2002 r. stosownego porozumienia zwanego jako Berlin Plus. Dziki
porozumieniu UE zyskaa dostp do logistycznych i planistycznych zasobw, take informacji
posiadanych przez NATO. Zdolnoci te miay pomc UE podj si unijnych misji pokojowych
(operacji zarzdzania kryzysowego) i zgodnie z planami w 2003 r. utworzy siy szybkiego
reagowania nawet w wysokoci 60 tys. osb269. Po niej podpisana zostaa jeszcze umowa
pomidzy UE-NATO w zakresie wymiany informacji niejawnych (12 marca 2003 r.), bez ktrej
nie byoby moliwe podjcie przez UE ju kilkanacie dni pniej pierwszej operacji operacj
Concordia.
Zgodnie z Traktatem o Unii Europejskiej: Komitet Polityczny i Bezpieczestwa sprawuje,
pod kierunkiem Rady i wysokiego przedstawiciela, kontrol polityczn i kierownictwo
strategiczne nad operacjami zarzdzania kryzysowego (). Rada moe upowani Komitet do
podjcia, w celu i na czas trwania operacji zarzdzania kryzysowego, okrelonych przez Rad
decyzji dotyczcych kontroli politycznej i kierownictwa strategicznego nad operacj 270.
Unia przy prowadzeniu misji moe uy rodkw cywilnych i wojskowych. Misje
obejmuj wsplne dziaania rozbrojeniowe, misje humanitarne i ratunkowe, misje wojskowego
doradztwa i wsparcia, misje zapobiegania konfliktom i utrzymywania pokoju, misje zbrojne
suce zarzdzaniu kryzysowemu, w tym misje przywracania pokoju i operacje stabilizacji
sytuacji po zakoczeniu konfliktw. Wszystkie te misje mog przyczynia si do walki
z terroryzmem, w tym poprzez wspieranie pastw trzecich w zwalczaniu terroryzmu na ich
terytoriach271.
6.3 Instrument na rzecz Stabilnoci
Reagowanie w sytuacjach kryzysowych poza terytorium UE okrelaj zapisy
Rozporzdzenia (WE) NR 1717/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 listopada
2006 r. ustanawiajcego Instrument na rzecz Stabilnoci272. Instrument na rzecz Stabilnoci
268
Decyzja Rady 2004/197/WPZiB z dnia 23 lutego 2004 r. ustanawiajca mechanizm zarzdzania finansowaniem
wsplnych kosztw operacji Unii Europejskiej majcych wpyw na kwestie wojskowe i obronne, Dz. U. L 63
z 28.2.2004, s. 68-82.
269
Dz. U. L 63 z 28.2.2004, s. 68-82.
270
Art. 38 TUE.
271
Art. 43 TUE.
272
Dokumentem poprzedzajcym powstanie Rozporzdzenia (WE) NR 1717/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady
z dnia 15 listopada 2006 r. ustanawiajcego Instrument na rzecz Stabilnoci jest dokument dotyczcy utworzenia
97
dotyczy potrzeb, ktrymi nie mona zaj si w ramach adnego innego instrumentu ze wzgldu
na piln konieczno reakcji, globalny lub transregionalny charakter problemu, wykraczajcy
poza zakres instrumentu geograficznego, wykluczenie wspieranego obszaru z finansowania
w ramach instrumentw ODA Official Development Assistance Oficjalnej Pomocy
Rozwojowej (np. zwalczanie terroryzmu) oglny charakter pomocy, ktra nie jest skierowana do
adnego konkretnego kraju, (np. projekty na rzecz wypracowywania standardw
midzynarodowych lub strategii politycznych w obszarze zapobiegania konfliktom i budowania
pokoju).
Wsplnota moe udzieli pomocy technicznej i finansowej w reakcji na sytuacje nage,
sytuacje kryzysu lub pocztku kryzysu, sytuacje stwarzajce zagroenie dla demokracji,
porzdku publicznego, ochrony praw czowieka i podstawowych wolnoci lub bezpieczestwa
ludzi, lub w reakcji na sytuacje mogce przeistoczy si w konflikt zbrojny albo spowodowa
istotn destabilizacj w danym pastwie trzecim lub pastwach trzecich. Komisja wcza si
w realizacj zada zwizanych z obszarem zapobiegania, reagowania oraz podejmowania
dziaa pokryzysowych. Komisja moe take przyj nadzwyczajne rodki pomocy w sytuacjach
kryzysowych lub w wyjtkowych i nieprzewidzianych sytuacjach.
6.4 Mechanizm ochrony ludnoci
Mechanizm unijny ustanowiony na mocy decyzji 2001/792/WE, Euratom, zwany dalej
mechanizmem, ma na celu zapewnienie wsparcia w przypadku powanych sytuacji
krytycznych, ktre mog wymaga pilnej akcji, w tym sytuacji majcych miejsce w kontekcie
zarzdzania kryzysowego, o ktrym mowa w tytule V Traktatu o Unii Europejskiej.
W 2008 r. w tzw. przeksztaceniu Mechanizmu273 potwierdzono opcj wykorzystania
Mechanizmu, jako narzdzia uatwiajcego i wspierajcego zarzdzanie kryzysowe zgodnie ze
Wspln Deklaracj Rady i Komisji z dnia 29 wrzenia 2003 r. w sprawie wykorzystywania
wsplnotowego mechanizmu ochrony ludnoci w zarzdzaniu kryzysowym, tj. w operacjach
zarzdzania sytuacjami kryzysowymi w ramach WPZiB. Decyzja mechanizmowa nie naruszaa
kompetencji i roli prezydencji w zarzdzaniu kryzysowym. Po przyjciu Traktatu z Lizbony rola
prezydencji ulega ograniczeniu w obszarze reagowania na kryzysy. Z dniem 1 stycznia 2014 r.
obowizuje nowa decyzja mechanizmowa, tj. Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nt
1313/2013/EU z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludnoci 274,
ktra nie zawiera takiego zapisu.
Mechanizmu Szybkiego Reagowania, w ktrym KE moga zawiera umowy finansowe lub umowy ramowe
z odpowiednimi agencjami rzdowymi, organizacjami midzynarodowymi, organizacjami pozarzdowymi oraz
publicznymi i prywatnymi podmiotami, na podstawie ich zdolnoci do prowadzenia szybkich interwencji
w ramach zarzdzania kryzysowego (Rozporzdzenie Rady (WE) NR 381/2001 z dnia 26 lutego 2001 r. tworzce
mechanizm szybkiego reagowania).
273
Decyzja Rady z dnia 8 listopada 2007 r. ustanawiajca wsplnotowy mechanizm ochrony ludnoci
(przeksztacenie), 2007/779/WE, Euratom.
274
Dz. U. L 347 z dnia 20.12.2013, s. 924-947.
98
6.5 Pomoc humanitarna

W przypadku kryzysw humanitarnych na caym wiecie dziaania w imieniu UE
podejmuje DG ECHO. W ostatnich latach redni roczny budet na operacje humanitarne wynosi
okoo 900 mln euro. ECHO zaoone w 1992 r. od tamtego czasu prowadzio swoje dziaania
pomocowe w 130. krajach. Niesienie pomocy humanitarnej przez UE obejmuje pomoc rzeczow
i materialn dla poszkodowanych, pomoc ywnociow, pomoc osobom wypdzonym w wyniku
konfliktw czy wojen oraz podejmowanie dziaa na rzecz zmniejszania ryzyka wystpowania
katastrof (ang. disaster risk reduction).
Podstawy dziaania UE w obszarze polityki zewntrznej obejmuj kilka tysicy aktw
prawnych. Na potrzeby niniejszej analizy musz one zosta zawone do kilku pogldowych,
ktre przyczyni si do uzupenia mozaiki innych powizanych z zarzdzaniem kryzysowym UE
poza jej granicami.
Rozporzdzenie Rady (WE) nr 1257/96 z dnia 20 czerwca 1996 r. dotyczce pomocy
humanitarnej275.
Rozporzdzenie (WE) nr 1882/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
29 wrzenia 2003 r.276.
Rozporzdzenie (WE) nr 219/2009 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 marca
2009 r.277.
Pomoc humanitarna UE obejmuje nie tylko akcje ratunkowe na rzecz ochrony
i ratowania ycia w czasie sytuacji krytycznych lub bezporednio w ich nastpstwie, lecz take
dziaania majce na celu uatwianie lub uzyskiwanie swobody dostpu do ofiar i swobodne
przekazywanie takiej pomocy. Pomoc humanitarna jest przyznawana ofiarom bez wzgldu na
ras, grup etniczn, religi, pe, wiek, narodowo lub przekonania polityczne i nie moe by
upolityczniona. Decyzja zakada cis wspprac i koordynacj dziaa poziomu UE
z pastwami czonkowskimi na poziomie decyzyjnym oraz operacyjnym, co miao stworzy
podstawy dla skutecznych wsplnotowych akcji humanitarnych.
Cele okrela art.1: Pomoc humanitarna Wsplnoty obejmuje akcje niesienia pomocy,
akcje ratunkowe i dziaania ochronne na zasadach, niedyskryminacyjnych majce na celu pomoc
ludziom w pastwach trzecich, szczeglnie za najbardziej bezbronnym spord nich,
z pierwszestwem przysugujcym osobom w krajach rozwijajcych si, ofiarom klsk
ywioowych, katastrof wywoanych dziaalnoci czowieka, takich jak wojny i wybuchy walk,
lub sytuacji wyjtkowych lub okolicznoci porwnywalnych do klsk ywioowych lub katastrof
wywoanych dziaalnoci czowieka. Pomoc humanitarna Wsplnoty jest udzielana przez okres
czasu potrzebny do zaspokojenia potrzeb humanitarnych, powstaych w wyniku tych rnych
275
Dz. U. L 163 z 2.7.1996, str. 1-6, wyd. specj. 11 t.24, s. 183 oraz zmienione (przez) 32003R1882, Tekst
skonsolidowany 01996R1257-20031120 Zmienione (przez) 32009R0219 Tekst skonsolidowany 01996R125720090420.
276
Dz. U.L 28 z31.10.2003, s. 1.
277
Dz. U.L 87 z 31.3.2009, s. 109.
99
sytuacji. Pomoc ta obejmuje rwnie dziaania majce na celu przygotowanie si na ryzyko lub
zapobieganie katastrofom lub porwnywalnym wyjtkowym okolicznociom. Cele zostay
opisane dokadniej w art. 2. rozporzdzenia278.
Akcje pomocy humanitarnej finansowane przez Wsplnot mog by realizowane albo
na wniosek midzynarodowych lub pozarzdowych agencji i organizacji z pastwa
czonkowskiego lub pastwa trzeciego otrzymujcego pomoc, albo z inicjatywy Komisji (art. 6).
Natomiast procedury realizacji akcji humanitarnych okrela rozdzia III. Po wczeniu Wydziaw
Ochrony Ludnoci do DG ECHO powstaa Dyrekcja Generalna ds. Pomocy Humanitarnej
i Ochrony Ludnoci. Rwnolegle teraz powstae w maju 2013 r. (z dawnego MIC) Emergency
Response Coordination Centre w DG ECHO zajmuje si monitoringiem, przygotowaniem,
reagowaniem na kryzysy humanitarne oraz klski czy katastrofy naturalne lub wywoane
dziaalnoci czowieka.
278
() ratowanie i ochrona ycia w czasie sytuacji krytycznych i bezporednio w ich nastpstwie oraz w czasie klsk
ywioowych, ktre pocigaj za sob wiksze straty w ludziach, cierpienia fizyczne, psychologiczne lub spoeczne
lub straty materialne; b) udzielanie koniecznej pomocy i wsparcia ludziom naraonym na dugotrwae kryzysy
wynikajce w szczeglnoci z wybuchw walk lub wojen, ktre wywouj takie same skutki, jak te opisane w lit. a),
szczeglnie gdy ich wasne rzdy okazuj si niezdolne do udzielenia pomocy lub pomoc nie moe zosta udzielona
z powodu braku odpowiednich wadz; c) pomoc w finansowaniu transportu pomocy humanitarnej i wysiki w celu
zapewnienia, e jest ona dostpna dla tych, dla ktrych jest przeznaczona, za porednictwem wszelkich
dostpnych rodkw logistycznych oraz zapewniajc ochron towarw i personelu, sucych celom
humanitarnym, lecz z wyczeniem dziaa obejmujcych kwestie obronne; d) przeprowadzanie
krtkoterminowych prac zwizanych z odbudow i rekonstrukcj, szczeglnie w zakresie infrastruktury i sprztu,
w cisej wsppracy z instytucjami lokalnymi, w celu uatwiania nadejcia pomocy, zapobiegania pogarszaniu si
skutkw kryzysu i rozpoczcia udzielania poszkodowanym pomocy w odzyskaniu minimalnego poziomu
samowystarczalnoci, biorc pod uwag, o ile to moliwe, dugoterminowe cele rozwoju; e) pokonywanie
trudnoci zwizanych z konsekwencjami migracji ludnoci (uchodcy, przesiedlecy i repatrianci) spowodowanymi
przez klski ywioowe lub katastrofy wywoane dziaalnoci czowieka oraz przeprowadzanie programw
pomocy w zakresie repatriacji do kraju pochodzenia i powtrnego osiedlenia si w nim, jeeli warunki
ustanowione w obowizujcych umowach midzynarodowych s spenione; f) zapewnienie przygotowania si na
ryzyko klski ywioowej lub porwnywalnych wyjtkowych okolicznoci oraz wykorzystanie odpowiednio
szybkiego systemu wczesnego ostrzegania i interwencji; g) wspieranie dziaa cywilnych w celu ochrony ofiar walk
lub porwnywalnych sytuacji krytycznych, zgodnie z obowizujcymi umowami midzynarodowymi.
100
7. WYBRANE SPOSOBY I SYSTEMY WYMIANY INFORMACJI W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH

POMIDZY INSTYTUCJAMI UE ORAZ PASTWAMI CZONKOWSKIMI
7.1 Procedury koordynacji kryzysowej Crisis Coordination Arrangements
W listopadzie 2004 r. Rada Europejska przyja Program Haski, w ktrym wezwaa
Komisj Europejska do utworzenia, w ramach istniejcych struktur i przy penym poszanowaniu
kompetencji krajowych, zintegrowanego i skoordynowanego systemu zarzdzania kryzysowego
UE dotyczcego kryzysw o skutkach transgranicznych w ramach UE. System mia by
wprowadzony najpniej do 1 lipca 2006 r. W padzierniku 2006 r. odbyy si pierwsze
wiczenia, ktrych celem bya weryfikacja procedur Rady Europejskiej oraz Komisji Europejskiej
w zakresie szybkiego i sprawnego reagowania w przypadku wielkiego kryzysu.
Emergency Crisis Coordination Arrangements (CCA) opracowano dla zapewnienia
szybkiego i skoordynowanego midzysektorowego wypracowania zasad reagowania
w przypadku powanego kryzysu zarwno w wymiarze wewntrznym, jak i zewntrznym.
CCA oferuj pastwom czonkowskim oraz ich staym przedstawicielstwom platform
internetow dla wymiany informacji w sytuacjach kryzysu, jak i koordynacji dziaa
podejmowanych w wielu sektorach w sytuacji kryzysu. Wsppraca instytucji unijnych oraz
pastw czonkowskich w sytuacji powanych kryzysw i rewizja procedur koordynacji
kryzysowej jest obecnie przedmiotem dyskusji tyche instytucji i pastw czonkowskich.
Dokumenty dotyczce procedur nie s upublicznione, zatem nie mog by wczone do
niniejszej analizy. Proces rewizji procedur CCA rozpoczty w czasie prezydencji belgijskiej
zakoczy si etapem zmiany nazwy w czerwcu 2013 r. a Radzie ds. oglnych na tzw. EU
Integrated Political Crisis Response (IPCR) Arrangements. Prace nad rozwojem tyche procedur
przeja z dniem 1 lipca 2013 r. prezydencja litewska.
7.2 ARGUS Komisja Europejska
System ARGUS powsta w 2006 r. w odpowiedzi na potrzeby KE dla zbierania informacji
z istniejcych wyspecjalizowanych systemw na wypadek sytuacji kryzysowych. Droga do
rozwoju systemu ARGUS wioda poprzez m.in. poprzez:
Przyjcie w 2004 r. przez Rad Europejska tzw. Programu Haskiego, w ktrym KE
zostaa wezwana do utworzenia, w ramach istniejcych struktur i przy penym
poszanowaniu kompetencji krajowych, zintegrowanego i skoordynowanego
systemu zarzdzania kryzysowego UE dotyczcego kryzysw o skutkach
transgranicznych w ramach UE, ktry mia by wprowadzony najpniej do 1 lipca
2006 r.279.
Wydanie Komunikatu Komisji dla Rady i Parlamentu europejskiego Gotowo
279
Jak wida, podjcie si w tych latach prac na forum Rady UE doprowadzio do powstania Procedur Koordynacji
kryzysowej, natomiast po stronie KE do stworzenia systemu ARGUS przyp. aut.
101
i radzenie sobie z konsekwencjami w walce z terroryzmem. (KOM /2004/701)280.

Przyjcie Deklaracji Rady w sprawie odpowiedzi UE na zamachy w Londynie z 13
lipca 2005 r. w tym wezwanie do rozwoju zdolnoci reagowania w sytuacjach
kryzysowych zarwno po stronie pastw czonkowskich, ja i na poziomie UE,
wczajc w to zdolnoci reagowania na ataki bioterrorystyczne, jak i oparcia
reagowania o moduy ochrony ludnoci w pastwach czonkowskich,
Przyjcie dokumentw dot. Procedur koordynacji kryzysowych tzw. EU Crisis
Coordination Arrangements (EU CCA) oraz Zintegrowanych procedur zarzdzania
kryzysowego tzw. EU Integrated Crisis Management Arrangements (EU ICMA).
ARGUS jest bezpieczn sieci IT suc komunikacji wewntrznej KE. Z zaoenia ARGUS
ma dziaa w wypadku powanych sytuacji kryzysowych o charakterze wielosektorowym,
niezalenie od ich rda i natury, wymagajcych dziaa na szczeblu Wsplnoty bez wzgldu
na to, czy dotykaj one obywateli, czy dbr lub interesw Pastw Czonkowskich lub krajw
trzecich.
W skad ARGUS wchodz:
a) sie komunikacji wewntrznej;
b) specjalna procedura koordynacyjna, ktra uruchamiana jest w przypadku powanej
sytuacji kryzysowej o charakterze wielosektorowym.
Na potrzeby obsugi systemu opracowano take specjalne procedury koordynacji,
gotowych do uruchomienia w razie powanej sytuacji kryzysowej o charakterze
wielosektorowym. I wanie ta wielosektorowo jest znaczcym elementem ARGUS, ktry
umoliwia monitoring informacji z innych systemw wymiany informacji w ramach wszystkich
dyrekcji generalnych Komisji Europejskiej. Reagowanie w sytuacjach kryzysowych
w poszczeglnych sektorach np. zdrowia, skae itp. pozostao w kompetencjach sektorowych
systemw wczesnego ostrzegania zarzdzanych przez dana dyrekcj generaln.
Do sieci ARGUS nale: Sekretariat Generalny KE, Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji
Spoecznej wraz z biurem rzecznika prasowego, Dyrekcja Generalna ds. rodowiska, Dyrekcja
Generalna ds. Zdrowia i Ochrony Konsumentw, Dyrekcja Generalna do Spraw Wewntrznych,
Dyrekcja Generalna ds. Pomocy Humanitarnej i Ochrony Ludnoci, Dyrekcja Generalna ds.
Personelu i Administracji, Dyrekcja Generalna ds. Handlu, Dyrekcja Generalna ds. Informatyki,
Dyrekcja Generalna ds. Podatkw i Unii Celnej, Wsplne Centrum Badawcze oraz Suba
Prawna. Inne doczane s na wniosek. Sieci zarzdza Sekretariat Generalny KE.
We wczonych do ARGUS dyrekcjach generalnych i subach wyznaczono tzw.
przedstawiciela ds. sieci ARGUS oraz wprowadzono dyury, umoliwiajce nawizanie kontaktu
z dan sub oraz szybkie podjcie rodkw zaradczych w sytuacji kryzysowej wymagajcej
interwencji danej dyrekcji.
Na potrzeby reagowania w przypadku w razie powanej sytuacji kryzysowej stworzono
280
Publikacja w EUR-LEX.
102
procedury koordynacji. W razie powanej sytuacji kryzysowej o charakterze wielosektorowym

lub te w obliczu przewidywanej bd nieuchronnej groby jej wystpienia przewodniczcy,
dziaajc z wasnej inicjatywy po otrzymaniu informacji ostrzegawczej lub na wniosek czonka
Komisji, moe zdecydowa o uruchomieniu specjalnej procedury koordynacji. Przewodniczcy
podejmie rwnie decyzj o przekazaniu odpowiedzialnoci politycznej za reakcj Komisji
w sytuacji kryzysowej. Przewodniczcy moe przej odpowiedzialno na siebie lub przekaza
j jednemu z czonkw Komisji. Odpowiedzialno taka wie si z kierowaniem rodkami
zaradczymi i ich koordynacj w sytuacji kryzysowej, reprezentowaniem Komisji wobec
pozostaych instytucji oraz odpowiedzialnoci za informowanie spoeczestwa.
W Sekretariacie Generalnym KE utworzono take specjaln struktur operacyjn
zarzdzania kryzysowego tzw. komitet koordynacji kryzysowej (KKK). Komitet Koordynacji
Kryzysowej utworzono w celu kierowania rodkami zaradczymi w sytuacji kryzysowej oraz ich
koordynacji, skupiajc przedstawicieli wszystkich odpowiednich dyrekcji generalnych i sub.
Zadaniem KKK jest ocena rozwoju wypadkw, rozpoznanie kwestii i moliwoci podjcia decyzji
i dziaa, dba o ich realizacj oraz o spjno i zgodno rodkw zaradczych przez KE.
Obecnie KE prowadzi prace rozwojowe systemu, ktre miayby doprowadzi do
stworzenia systemu ARGUS II. System nie jest dostpny dla pastw czonkowskich UE, tylko dla
sub Komisji Europejskiej.
7.3 Wsplny System cznoci i Informowania w Sytuacjach Kryzysowych Common
Emergency Communication And Information System (CECIS)
System CECIS uatwia komunikacj pomidzy nowo otwartym w maju 2013 r. Emergency
Response Centre (dawne Monitoring and Information Centre Centrum Monitoringu
i Informacji w DG ECHO), a instytucjami krajowymi wyznaczonymi w pastwach czonkowskich.
S to punkty kontaktowe sub ratowniczych, centra operacyjne wyznaczone w PCz zgodnie
z zapisami Decyzji KE o Wsplnotowym Mechanizmie Ochrony Ludnoci: Decyzja Rady UE z dnia
23 padziernika 2001 r. ustanawiajc mechanizm wsplnotowy uatwiajcy wzmocnion
wspprac w interwencjach wspierajcych ochron ludnoci (2001/792/WE, Euratom) 281.
Celem powstania CECIS byo zapewnienie sprawniejszej wymiany informacji w sytuacjach
kryzysowych: gwnie katastrof naturalnych, klsk ywioowych, katastrof technologicznych
oraz kryzysw humanitarnych. CECIS czy wyznaczone w krajach czonkowskich punkty
kontaktowe ds. ochrony ludnoci282 oraz zanieczyszcze na morzu w celu poprawy zdolnoci
organizacji i zarzdzania w rnych fazach zdarzenia czy reagowania na zdarzenie: prewencji,
przygotowania czy reagowania.
281
Dz. U. L 297 z 15.11.2001, s. 7-11.

Punkty kontaktowe wyznaczono na podstawie art. 3 (e) o utworzeniu i zarzdzanie wsplnym systemem
cznoci i informacji w sytuacjach krytycznych zgodnie z Decyzj Rady z dnia 23 padziernika 2001 r.
ustanawiajcej mechanizm wsplnotowy uatwiajcy wzmocnion wspprac w interwencjach wspierajcych
ochron ludnoci.
282
103
CECIS jest utajnion baz danych o zasobach, ktre pastwa czonkowskie mogyby
udostpni w sytuacji zagroe czy katastrofy, klski, kryzysu. Zapewnia szybk wymian
informacji w sytuacji kryzysowych.
Kraje uczestniczce w Mechanizmie mog take w ramach CECIS wyznaczy drugi punk
kontaktowy, ktry bdzie odpowiada w zakresie zagroe czy wypadkw na morzu.
Platforma CECIS jest uatwieniem przy komunikacji z innymi pastwami czonkowskimi,
szczeglnie w momencie aktywowania Mechanizmu, wymiany informacji nt. danych dziaa
oraz zwracania si o pomoc i bilansowania uzyskanych ofert pomocy przekazywanych przez
pastwa czonkowskie.
System CECIS jest dostpny take dla krajowych instytucji zajmujcych si reagowaniem
w przypadku katastrof na morzu. W zalenoci od decyzji pastwa UE wyznaczyy drugie
instytucje dla obsugi CECIS dla tego rodzaju zagroe lub tylko jeden punkt kontaktowy, ktry
przekazuje informacje do poszczeglnych sub.
Dodatkowym zabiegiem Komisji Europejskiej po przesuniciu Wydziaw Ochrony
Ludnoci z DG ENV do nowej Dyrekcji Pomocy Humanitarnej oraz Ochrony Ludnoci (2010 r.)
jest wczenie do CECIS systemu raportowania pomocy humanitarnej. CECIS jest bezpieczn
sieci wsppracy KE oraz pastw czonkowskich, zawiera informacje o zasobach czci pastw
na potrzeby reagowania na rnego rodzaje katastrof czy kryzysw.
7.4 Natychmiastowa Wymiana Informacji Radiologicznej Wsplnoty Europejskiej
European Community Urgent Radiological Information Exchange (ECURIE)
Odpowiedzialno KE w zakresie zagroe radiologicznych zawiera Decyzja Rady
87/600/EURATOM z dnia 14 grudnia 1987 r. w sprawie wsplnotowych warunkw wczesnej
wymiany informacji w przypadku pogotowia radiologicznego (87/600/Euratom) 283. Przepisy
Decyzji stosuje si do powiadamiania i dostarczania informacji w kadym przypadku, gdy
pastwo czonkowskie podejmuje szeroko zakrojone rodki w celu ochrony ogu spoeczestwa
w przypadku pogotowia radiologicznego. Zgodnie z Decyzj kade Pastwo Czonkowskie
zostao zobowizane do wskazania Komisji waciwych wadz krajowych i punktw
kontaktowych przeznaczonych do przesyania lub odbioru informacji. Szczegowe procedury
dotyczce przekazywania informacji okrelonych s uzgadniane przez Komisj i waciwe
wadze pastw czonkowskich i regularnie testowane.
System ECURIE (European Community Urgens Radiological Information Exchange) jest
wynikiem implementacji Decyzji Rady z dnia 14 grudnia w sprawie wsplnotowych warunkw
wczesnej wymiany informacji w przypadku pogotowia radiologicznego 87/600/EURATOM.
Komisja w przypadku wystpienia zagroenia radiologicznego oraz w celu wypenienia swoich
zada musi szybko otrzymywa wszystkie istotne informacje we wczeniej uzgodnionym
283
Decyzja Rady z dnia 14 grudnia 1987 r. w sprawie wsplnotowych warunkw wczesnej wymiany informacji
w przypadku pogotowia radiologicznego (87/600/Euratom). Dz. U. L 371 z 30.12.1987, s. 76-78.
104
formacie. Po czym informacje uzyskane od jednego z pastwa czonkowskiego natychmiast

przekazuje innym pastwom.
7.5 Europejska Platforma Wymiany Danych Radiologicznych European Radiological
Data Exchange Platform (EURDEP)
Monitoring w zakresie zagroe radiologicznych w krajach UE jest prowadzony
w ramach sieci EURDEP, do ktrej nale 33 kraje Europy, a 35 organizacji. Uczestnictwo pastw
czonkowskich wynika z zapisw Decyzji Rady z dnia 14 grudnia 1987 r. w sprawie
wsplnotowych warunkw wczesnej wymiany informacji w przypadku pogotowia
radiologicznego (87/600/Euratom)284 oraz Sprostowania do decyzji Rady 87/600/Euratom z dnia
14 grudnia 1987 r. w sprawie wsplnotowych warunkw wczesnej wymiany informacji
w przypadku pogotowia radiologicznego285.
System EURDEP jest otwarty na pastwa spoza UE. Wszystkie kraje uczestniczce
w systemie s powiadamiane przez siebie o zagroeniach.
7.6 System Wczesnego Ostrzegania O Niebezpiecznych Produktach Spoywczych
I rodkach ywienia Zwierzt Rapid Alert System For Food And Feed (RASFF)
Podwaliny obecnego systemu powstay w 1979 r. jako narzdzie dla wymiany informacji
pomidzy kompetentnymi instytucjami zajmujcymi si bezpieczestwem ywnoci. System
wczesnego ostrzegania dla powiadamiania o bezporednim lub porednim niebezpieczestwie
grocym zdrowiu ludzkiemu, pochodzcym z ywnoci pozwala w czasie rzeczywistym na
wymian informacji pomidzy DG SANKO a pastwami czonkowskimi.
Podstawy prawne zawiera Rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)
Nr 178/2002 z dnia 28 stycznia 2002 r.,286 w ktrym jest mowa o oglnych zasadach
i wymaganiach prawa ywnociowego, ktra ustanawia Europejski Urzd ds. Bezpieczestwa
ywnoci. Wprowadzono procedury w sprawie bezpieczestwa ywnociowego. System
Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach Spoywczych i rodkach ywienia
Zwierzt stworzono dla wzmocnienia wsppracy pastw czonkowskich, dla skuteczniejszego
ograniczenia wprowadzanej do obrotu niebezpiecznej ywnoci i pasz. Nadrzdnym celem bya
ochrona zdrowia konsumentw w krajach wsplnoty, a sam rozwj systemu jest wynikiem
integracji europejskiej.
Rozdzia IV niniejszego rozporzdzenia dot. systemu wczesnego ostrzegania, zarzdzania
kryzysami i sytuacje zagroenia zawiera podstawy utworzenia, jako sieci systemu wczesnego
ostrzegania dla powiadamiania o bezporednim lub porednim niebezpieczestwie grocym
zdrowiu ludzkiemu, pochodzcym z ywnoci lub pokarmu. System RASFF obejmuje pastwa
czonkowskie, Komisj i Europejski Urzd ds. Bezpieczestwa ywnoci. Kade pastwo
284
Dz. Urz. WE L 371/76 z 30.12.1987, PL.ES rozdz. 15, t. 1, s. 337.

Dz. Urz. UE L 220 z 25.8.2007 s. 31.
286
Dz. U. WE L 31 z 1.2.2002, s. 463-483.
285
105
czonkowskie, Komisja i Europejski Urzd ds. Bezpieczestwa ywnoci wyznaczyy punkt

kontaktowy, ktry jest czonkiem sieci. Za zarzdzanie sieci jest odpowiedzialna Komisja
Europejska.
Komisja Europejska w cisej wsppracy z Urzdem ds. Bezpieczestwa ywnoci
i pastwami czonkowskimi, opracowuj plan oglny zarzdzania kryzysami (zwany dalej
planem oglnym), w obszarze bezpieczestwa ywnoci i pasz. W przypadku, gdy Komisja
zidentyfikuje sytuacj obejmujc powane bezporednie lub porednie ryzyko dla zdrowia
ludzkiego, pochodzce z ywnoci i pasz, a ryzyku nie mona zapobiec, wyeliminowa lub
zredukowa poprzez obowizujce przepisy, lub ryzyko nie moe by adekwatnie uregulowane
wycznie w drodze stosowania art. 53 i 54287, to Komisja Europejska powiadamia niezwocznie
Pastwa Czonkowskie i Urzd ds. Bezpieczestwa ywnoci.
Co warte podkrelenia uczestnictwo w systemie wczesnego ostrzegania RASFF moe by
otwarte dla krajw kandydujcych, pastw trzecich lub organizacji midzynarodowych na
podstawie umw zawartych midzy Wsplnot, a tymi pastwami lub midzynarodowymi
organizacjami, zgodnie z procedurami okrelonymi w tych umowach.
W Systemie Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach ywnociowych
i rodkach ywienia Zwierzt w Polsce instytucj wiodc jest Gwny Inspektor Sanitarny
poprzez Krajowy Punkt Kontaktowy, ktry dziaa w systemie 24-godzinnym.
7.7 System wczesnego ostrzegania o chorobach zakanych Elary Warning System on
Communicable Diseases (EWRS)
Podstaw utworzenia bya Decyzja Nr 2119/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady
z dnia 24 wrzenia 1998 r. ustanawiajca sie nadzoru i kontroli epidemiologicznej chorb
zakanych we Wsplnocie288 oraz Decyzja Komisji z dnia 22 grudnia 1999 r. w sprawie systemu
wczesnego ostrzegania i reagowania w celu zapobiegania i kontroli chorb zakanych 289. Sie ta
jest obecnie stosowana do nadzoru epidemiologicznego zakanych chorb oraz do
ustanowienia systemu wczesnego ostrzegania i reagowania. Do sieci nale kraje czonkowskie
UE oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Lichtenstein. Norwegia). EWRS jest
sieci czc Komisj Europejsk, instytucje w pastwach czonkowskich odpowiadajce za
zdrowie oraz. tzw. Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorb (ang. European Centre for Diseases
Prevention and Control ECDC). Zasady wsppracy i funkcjonowania sieci s regulowane
stosownymi procedurami. Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorb stanowi
wsparcie naukowe oraz dostarcza oceny ryzyka na potrzeby Komisji Europejskiej.
Zapobieganie chorobie, w szczeglnoci wielkim epidemiom, jest priorytetowym
287
art. 53 mwi o rodkach nadzwyczajnych dla ywnoci i pasz pochodzcych ze Wsplnoty lub przywoonych
z pastwa trzeciego, natomiast art. 54 o innych rodkach nadzwyczajnych podejmowanych przez pastwa
czonkowskie.
288
http://ec.europa.eu/enlargement/ccvista/pl/31998d2119-pl.doc.
289
Dz. U. L 21 z 26.1.2000, s. 32.
106
dziaaniem dla Wsplnoty, wymagajcym caociowego podejcia uzgodnionego midzy

pastwami czonkowskimi. W celu zapewnienia ochrony ludnoci w nadzwyczajnych
przypadkach, pastwa czonkowskie zostay w niniejszej decyzji zobowizane do niezwocznego
przekazywania sobie danych i informacje za porednictwem sieci wsplnotowej. Nadrzdnym
celem jest ochrona zdrowia publicznego.
7.8 System BICHAT
System BICHAT jest systemem wczesnego ostrzegania wykorzystywanym dla wymiany
informacji na temat zagroe dla zdrowia ludzi w przypadkach uycia czynnikw chemicznych,
radiologicznych (potwierdzone przypadki lub podejrzenie uycia). Jest zarzdzany przez Komisj
Europejsk, ktra utrzymuje kontakt z wyznaczonymi w pastwach czonkowskich punktami
operacyjnymi dziaajcymi w systemie 24/7.
Podstawy prawne:
Decyzja nr 2119/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 wrzenia 1998 r.
ustanawiajca sie nadzoru i kontroli epidemiologicznej chorb zakanych we
Wsplnocie290.
Aneks I do Decyzji Komisji z dnia 22 grudnia 1999 r. w sprawie stopniowego
obejmowania chorb zakanych sieci wsplnotow zgodnie z decyzj
nr 2119/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady291.
System BICHAT zaoono na potrzeby Komitetu Ochrony Zdrowia i wszystkich pastw
reprezentowanych na forum tego Komitetu w celu wsplnej z Komisj Europejsk koordynacji
przygotowania oraz reagowania na zagroenia zdrowia publicznego, ktre s zwizane
z atakami z uyciem materiaw biologicznych czy chemicznych.
7.9 Sie fitosanitarna dla organizmw szkodliwych dla rolin (EUROPHYT)
Podstawy prawne sieci okrela Dyrektywa Komisji 94/3/WE z dnia 21 stycznia 1994 r.
ustanawiajca procedur powiadamiania o przejciu przesyki lub organizmu szkodliwego
z pastw trzecich i przedstawiajcych bezporednie zagroenie fitosanitarne 292 oraz Dyrektywa
Rady 2000/29/WE z dnia 8 maja 2000 r. w sprawie rodkw ochronnych przed wprowadzaniem
do Wsplnoty organizmw szkodliwych dla rolin lub produktw rolinnych i przed ich
rozprzestrzenianiem si we Wsplnocie293.
290
Dz. U. WE L 268 z 3.10.1998, s. 62-67.

Dz. U. L 28 z 3.2.2000, s. 50 oraz zmiany wprowadzone Decyzj Komisji 2003/534/WE, z dnia 17 lipca 2003 r.
L 184 z 23.7.2003, s. 35, jak i zmiany wprowadzone Decyzj Komisji 2003/542/WE, z dnia 17 lipca 2003 r. L 185
z 24.7.2003, s. 55.
292
Dz. U. WE L 32 5.2.1994, s. 20-22.
293
Dz. U. L 169 z 10.7.2000, s. 1, z pn. zmianami: Dyrektywa Komisji 2001/33/WE z dnia 8 maja 2001 r. L 127
z 9.5.2001, s. 42; Dyrektywa Komisji 2002/28/WE z dnia 19 marca 2002 r. L 77 z 20.3.2002, s. 23; Dyrektywa
Komisji 2002/36/WE z dnia 29 kwietnia 2002 r. L 116 z 3.5.2002, s. 16; Dyrektywa Rady 2002/89/WE z dnia 28
listopada 2002 r. L 355 z 30.12.2002, s. 45; Dyrektywa Komisji 2003/22/WE z dnia 24 marca 2003 r. L 10
291
107
Celem powstania sieci fitosanitarnej dot. organizmw szkodliwych dla rolin jest
ochrona terytorium Wsplnoty przed tymi niebezpiecznymi organizmami. Powstaa sie
EUROPHYT jest baz danych nt. szkodliwych organizmw, zakazanych rolin czy produktw
rolinnych, pochodzcych z UE lub krajw trzecich. EUROPHYT jest sieci umoliwiajc
wspprac wszystkim stronom do niej nalecym. Do sieci nale suby zajmujce si ochron
rolin w krajach czonkowskich UE oraz Szwajcarii. W sieci EUROPHYT mog uczestniczy take
strony trzecie np. European and Mediterranean Plant Protection Organisation (EPPO), ale
wycznie jako odbiorcy powiadomie.
7.10 System zgaszania chorb zwierzt Animal Disease Notification System (ADNS)
Podstaw prawn dla powstania sytemu ADNS s: Dyrektywa Rady z dnia 21 grudnia
1982 r. w sprawie zgaszania chorb zwierzt we Wsplnocie (82/894/EWG)294 oraz Decyzja
wykonawcza Komisji z dnia 27 listopada 2012 r. zmieniajca zaczniki I i II do dyrektywy Rady
82/894/EWG295 w sprawie zgaszania chorb zwierzt we Wsplnocie.
Dyrektywa nakazuje pastwu czonkowskiemu zgosi kademu innemu pastwu
czonkowskiemu i Komisji ogniska i zanik niektrych chorb zwierzt na swoim terytorium.
Niniejsza dyrektywa dotyczy zgaszania: ognisk ktrejkolwiek choroby wymienionej w zaczniku
I296, zniesienia po zwalczeniu ostatniego ogniska choroby ogranicze wprowadzonych
wskutek wystpienia ogniska wczeniej wymienionych w przypisie chorb.
z 25.3.2003, s. 78; Rozporzdzenie Rady (WE) NR 806/2003 z dnia 14 kwietnia 2003 r. L 122 z 16.5.2003 s. 1;
Dyrektywa Komisji 2003/47/WE z dnia 4 czerwca 2003 r. L 138 z 5.6.2003, s. 47; Dyrektywa Komisji 2003/116/WE
z dnia 4 grudnia 2003 r. L 321 z 6.12.2003, s. 36;Dyrektywa Komisji 2004/31/WE z dnia 17 marca 2004 r. L 85
z 23.3.2004, s. 18; Dyrektywa Komisji 2004/70/WE z dnia 28 kwietnia 2004 r. L 127 z 29.4.2004, s. 97.;
Rozporzdzenie (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. L 165 z 30.4.2004,
s. 1; Dyrektywa Komisji 2004/102/WE z dnia 5 padziernika 2004 r. L 309 z 6.10.2004, s. 9; Dyrektywa Rady
2005/15/WE z dnia 28 lutego 2005 r. L 56 z 2.3.2005, s. 12; Dyrektywa Komisji 2005/16/WE z dnia 2 marca 2005 r.
L 57 z 3.3.2005, s. 19; Dyrektywa Komisji 2005/77/WE z dnia 11 listopada 2005 r. L 296 z 12.11.2005, s. 17;
Dyrektywa Komisji 2006/14/WE z dnia 6 lutego 2006 r. L z 24 7.2.2006, s. 34; Dyrektywa Komisji 2006/35/WE
z dnia 24 marca 2006 r. L 88 z 25.3.2006, s. 9; zmienione przez: Akt dotyczcy warunkw przystpienia Republiki
Czeskiej, Republiki Estoskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki otewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki
Wgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Sowenii i Republiki Sowackiej oraz dostosowa
w Traktatach stanowicych podstaw Unii Europejskiej L 236 z 23.9.2003, s. 33.
294
Dz. U. L 378 z 31.12.1982, s. 58 z pn. zmianami: Council Regulation (EEC) No 3768/85 z 20 grudnia 1985 L 362
z 31.12.1985 s. 8, Decyzja Komisji 89/162/EWG z dnia 10 lutego 1989 r. Dz. U. L. 61 z 4.3.1989 s. 48; Commission
Decision 90/134/EEC z 6 marca 1990L 76 z 22.3.1990 s. 23; Commission Decision 92/450/EEC z 30 lipca 1992
L 248 z 28.8.1992, s. 77; Decyzja Komisji 98/12/WE z dnia 15 grudnia 1997 r. Dz. U. L 4 z 8.1.1998, s. 63;
Commission Decision 2000/556/EC z 7 wrzenia 2000 L 235 z 19.9.2000 s. 27; Commission Decision 2002/788/EC
z 10 padziernika 2002 L 274 z 11.10.2002, s. 33; Rozporzdzenie Rady (WE) nr 807/2003 z dnia 14 kwietnia 2003
r. Dz. U. L 122 z 16.5.2003, s. 36. Decyzja Komisji 2004/216/WE z dnia 1 marca 2004 r., Dz. U. L 67 z 5.3.2004,
s. 27; Decyzja Komisji 2008/650/WE z dnia 30 lipca 2008 r., Dz. U. L 213 z 8.8.2008, s. 42; Decyzja wykonawcza
Komisji 2012/737/UE z dnia 27 listopada 2012 r., Dz. U. L 329 z 29.11.2012. s. 19.
295
Dz. U. L 329 z 29.11.2012, s. 19-22.
296
Choroby podlegajce zgoszeniu: pryszczyca, ksigosusz, zaraza pucna byda, choroba niebieskiego jzyka,
choroba pcherzykowa wi, klasyczny pomr wi, afrykaski pomr wi, choroba cieszyska (enterowirusowe
zapalenie mzgu i rdzenia u wi), pomr drobiu, rzekomy pomr drobiu.
108
Dyrektywa zawiera procedury informowania KE oraz pastw czonkowskich, okrela

take limity czasowe tj. 24 godziny dla przekazania informacji o chorobach. Celem jest
prowadzenie rejestru i dokumentowanie chorb zakanych zwierzt, zapewnienie
szczegowych informacji nt. ognisk chorb tych chorobach zwierzt w krajach wczonych do
sieci, zapewnienie natychmiastowego dostpu do informacji o ogniskach chorb zakanych
zwierzt.
Ponadto Decyzja Komisji (2005/176/WE) z dnia 1 marca 2005 r. ustanowia
skodyfikowane formy i kody zgaszania chorb zwierzt zgodnie z dyrektyw Rady
82/894/EWG297. Decyzja 2000/807/WE stracia moc. Do celw przewidzianych w procedurach
zgaszania chorb zwierzt informacje na temat wystpienia choroby, zgodnie z Dyrektyw
82/894/EWG, s przekazywane z wykorzystaniem skodyfikowanych form ustanowionych
w zacznikach I, II i III do niniejszej decyzji. Zaczniki do decyzji utajniono.
7.11
Wsplnotowy systemem szybkiej informacji Rapid Alert System For Non-Food
Consumer Products (RAPEX)
Podstawy prawne zawiera Dyrektywa 2001/95/WE Parlamentu Europejskiego i Rady
z dnia 3 grudnia 2001 r. w sprawie oglnego bezpieczestwa produktw 298. Ponadto Decyzja
Komisji z dnia 16 grudnia 2009 r. ustanawiajca wytyczne dotyczce zarzdzania
wsplnotowym systemem szybkiej informacji RAPEX299 utworzonym na mocy art. 12 oraz
procedur zgoszeniow ustanowion na mocy art. 11 ww. dyrektywy.
Wsplnotowy systemem szybkiej informacji dla produktw nieywnociowych (RAPEX)
zapewnia wymian informacji dotyczcych oceny ryzyka, produktw niebezpiecznych, metod
badawczych i wynikw, najnowszych odkry naukowych oraz innych aspektw dotyczcych
czynnoci kontrolnych. W celu zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumenta
Wsplnota zobowizana jest przyczynia si do ochrony zdrowia i bezpieczestwa
konsumentw. Oczywicie nadrzdnym celem jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony
konsumenta, ochrony zdrowia i bezpieczestwo konsumentw.
297
Dz. U. L 59 z 5.3.2005, s. 40-41.

Dz. U.L. 11 z 3.12.2002, s. 447-462.
299
Akt nieustawodawczy. Dz. U. L 22 z 26.1.2010, s. 1-64.
298
109
8. PODSUMOWANIE I WNIOSKI
Mimo braku wsplnej definicji unijnej w zakresie zarzdzania kryzysowego Unia
Europejska podejmuje dziaania z zakresu: zapobiegania, przygotowania oraz reagowania na
sytuacje kryzysowe oraz odbudowy w rnych obszarach funkcjonowania UE zarwno
w wymiarze wewntrznym, jak i zewntrznym. Mimo posugiwania si w UE terminem
zarzdzania kryzysowego w sektorze finansowym, czy w ramach Wsplnej Polityki
Bezpieczestwa i Obrony, dziaania UE z zakresu zarzdzania kryzysowego w ramach przyjtej
na pocztku pracy definicji s widoczne w obszarze polityki bezpieczestwa wewntrznego
i zewntrznego UE. Reagowanie w wielu sytuacjach kryzysowych jest domen pastw
czonkowskich (np. ochrona ludnoci, ochrona granic zewntrznych UE), a rola UE to wspieranie
dziaa i koordynowanie dziaa. Pokazuj to omwione przepisy, ktre uznaj dane domeny za
kompetencje pastw czonkowskich.
Jednak UE dostrzegajc warto w skoordynowanych dziaaniach pastw czonkowskich,
ktre w ramach wsppracy UE s w stanie zapewni lepsze przygotowanie, zapobieganie,
gotowo i reagowanie na sytuacje kryzysowe, podejmuje dziaania bardziej horyzontalne np.
w obszarze walki z terroryzmem, zagroeniami zdrowia tym samym przyjmujc odpowiednie
zapisy prawa, w ktrych poziom UE otrzymuje wiksze kompetencje. Nadrzdnym celem
wszystkich dziaa w obszarze zarzdzania kryzysowego jest zapewnianie bezpieczestwa
obywateli UE, ochrona granic UE, ochrona na wypadek rnego rodzaju zdarze lub zagroe
czy atakw terrorystycznych.
Trosk UE o bezpieczestwo wewntrzne, zewntrzne UE, rozwijanie wsppracy
z pastwami czonkowskimi na wypadek danych sytuacji kryzysowych wida w prawodawstwie
w postaci przyjmowanych rozporzdze, decyzji oraz dyrektyw unijnych. Znaczcym elementem
w przyjtym ostatnio Traktacie z Lizbony jest wczenie w zapisy traktatowe obszaru ochrony
ludnoci oraz pomocy humanitarnej. Przepisy unijne s przedmiotem debat, zmian, rewizji,
konsultacji na wielu poziomach wsppracy instytucji unijnych. Unia w zakresie reagowania na
kryzysy w pastwie czonkowskim uznaje przewodni rol danego pastwa w zakresie
zapewniania ludnoci bezpieczestwa, rola wspierajca oraz koordynujca UE np. w obszarze
ochrony ludnoci jest odzwierciedleniem pozycji pastw czonkowskich, ich woli i roli
w systemach bezpieczestwa wewntrznego danego pastwa. Pewnych kompetencji pastw
czonkowskich Unia nie otrzyma. Pastwa czonkowskie natomiast oddadz cz
kompetencji w obszarach, gdzie wsplnie UE czy wszystkie pastwa czonkowskie osign
razem wicej np. w obszarze zapewniania bezpieczestwa zdrowotnego czy wsplnej walki
z terroryzmem.
Jedn z konkluzji raportu nt. bezpieczestwa implementacji Strategii Bezpieczestwa
Wewntrznego UE wskazano konieczno zwikszenia zdolnoci UE zarzdzania kryzysowego
UE i umiejtnoci oceny ryzyka. To z kolei wymaga moliwoci i zdolnoci, narzdzi do wymiany
informacji niejawnych. Ustanowienie ram prawnych umoliwiajcych agencjom UE wymian
110
informacji niejawnych byoby wanym krokiem naprzd300. Obecnie dokumentem regulujcym

wymian informacji niejawnych jest m.in. Decyzja Rady z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie
przepisw bezpieczestwa dotyczcych ochrony informacji niejawnych UE301. Jednym
z problemw pastw czonkowskich jest wanie kwestia udostpniania subom czy
instytucjom unijnym informacji, ktre mog by istotne np. dla bezpieczestwa wewntrznego
danego pastwa. Korzystanie z informacji uzyskiwanych czy zdobywanych przez pastwa
czonkowskie czy instytucje unijne jeeli byoby realizowane pod sztandarem bezpieczestwa
wewntrznego UE czy ochrony interesw UE w przypadku dziaa z zakresu zarzdzania
kryzysowego byoby szans na osignicie wikszego stopnia wsppracy. Jednak zarwno
kwestia bezpieczestwa w wymiarze wewntrznym i zewntrznym jest polem, na ktrym obie
strony musz si spotka w celu ocignicia porozumienia. Zgodnie z art. 296 Traktatu
ustanawiajcego Wsplnot Europejsk adne pastwo czonkowskie nie ma obowizku
udzielania informacji, ktrych ujawnienie uznaje za sprzeczne z podstawowymi interesami jego
bezpieczestwa302.
Zarzdzanie informacj na wypadek kryzysu czy w sytuacjach kryzysowych na poziomie
UE staje si wyzwaniem z uwagi na rozproszenie tematyk, w przypadku, ktrych moe doj do
wystpienia sytuacji kryzysowej oraz moliwo wystpienia wielosektorowych kryzysw.
Istnieje potrzeba tworzenia niejako systemu systemw, ktry czyby sieci wczesnego
ostrzegania czy wymiany informacji kryzysowej, szczeglnie w przypadku kryzysu
wielosektorowego. I tak moliwo np. po stronie Komisji Europejskiej stwarza system ARGUS
(oraz planowany ARGUS II) czy stworzenie w 2011 r. w Dyrekcji Generalnej ds. Wewntrznych
Centrum Analizy Strategicznej i Reagowania czy ISSA w Europejskiej Subie Dziaa
Zewntrznych.
Zabiegiem unijnym, ale take wikszoci pastw czonkowskich, jest denie do
zapewnienia cigoci operacyjnej i oceny sytuacji, zyskanie moliwoci monitorowania zdarze,
utrzymywania staego kontaktu poziomu UE z poziomem pastw czonkowskich w trybie 24/7.
Obecnie takie Centrum Koordynacji Reagowania Kryzysowego funkcjonuje w Dyrekcji
Generalnej Pomocy Humanitarnej i Ochrony Ludnoci. Ponadto w ramach Dyrekcji Generalnej
ds. Wewntrznych, Europejskiej Subie Dziaa Zewntrznych oraz wielu DG Komisji
Europejskiej funkcjonuj zasoby czy zdolnoci operacyjne do powoania zgodnie z procedurami
sztabw kryzysowych na bazie istniejcej ju infrastruktury np. zdolnoci operacyjne centrum
w DG HOME, DG SANKO czy ESDZ.
Otwarto systemw a ograniczenia dostpu sieci wymiany informacji s kolejnym
wyznacznikiem unijnego zarzdzania kryzysowego. W przypadkach istotnych z punktu widzenia
300
Drugie sprawozdanie na temat realizacji strategii bezpieczestwa wewntrznego UE, Bruksela, dnia 10.4.2013
COM(2013) 179 final.
Dz. U. L 141 z 27.05.2011, s. 17-65, (2011/292/UE).
302
Decyzja Rady z dnia 8 listopada 2007 r. ustanawiajca wsplnotowy mechanizm ochrony ludnoci
(przeksztacenie).
301
111
wsppracy UE czy zdobywania lub udostpniania informacji system moe otworzy si na np.:
organizacje midzynarodowe (WHO, ONZ) organizacje regionalne, partnerw spoza UE.
W przypadkach cile zagraajcych bezpieczestwu ludnoci czy operacji zarzdzania
kryzysowego systemy pozostan ukryte i zarzdzane w ramach bezpiecznych kanaw
wymiany informacji (np. CECIS, RAS BICHAT).
Cech charakterystyczn jest opracowywanie wsplnych procedur wsppracy instytucji
na wypadek sytuacji kryzysowych czy podejmowania dziaa w przypadku kryzysw
np. w danym obszarze, zarwno na poziomie wsppracy tylko instytucji unijnych czy
wsppracy tych instytucji z pastwami czonkowskimi (tzw. standing operating procedures,
agreement of service) czy wsppracy dla wymiany informacji na wypadek sytuacji kryzysowych,
zagroe, katastrof itp. pastwami trzecimi.
Prace nad zapewnianiem bezpieczestwa obywatelom UE nie mog by zakoczone
w konkretnym przedziale czasowym. To nieustanna praca po stronie UE oraz pastw
czonkowskich, ktra wymaga z jednej strony przyjtych standardw postpowania
i wsppracy, z drugiej na tyle elastycznego systemu, ktry w przypadku koniecznoci
reagowania take na zdarzenie nietypowe potwierdzi zdolno reakcji UE, pastw
czonkowskich we wsppracy ze wsplnot midzynarodow.
112
9. ZACZNIK
113
10. LITERATURA
1. Commission working document on Community Influenza Pandemic Preparedness and
Response Planning COM (2004) 201 final, Komunikat Komisji dla Rady, Parlamentu
Europejskiego, Komitetu Ekonomiczno-Spoecznego i Komitetu Regionw w sprawie
wzmocnienia koordynacji w zakresie oglnego planowania gotowoci na wypadek sytuacji
zagroenia zdrowia publicznego na poziomie UE, 2004 Bruksela.
2. Council Decision of 6 April 2009 establishing the European Police Office (Europol)
(2009/371/JHA), Dz. U. L.121 z 15.05.2009.
3. Decyzja Komisji (2005/176/WE) z dnia 1 marca 2005 r. w sprawie ustanowienia
skodyfikowanej formy i kodw zgaszania chorb zwierzt zgodnie z dyrektyw Rady
82/894/EWG, Dz. U. L 59/40, 5.3.2005.
4. Decyzja Komisji 2008/73/WE, Euratom z dnia 20 grudnia 2007 r. zmieniajca decyzj
2004/277/WE, Euratom w odniesieniu do zasad wykonania decyzji Rady 2007/779/WE,
Euratom ustanawiajcej wsplnotowy mechanizm ochrony ludnoci. Dz. U. L z 24.1.2008.
5. Decyzja Komisji z dnia 16 grudnia 2009 r. ustanawiajca wytyczne dotyczce zarzdzania
wsplnotowym systemem szybkiej informacji RAPEX, Dz. U. L 22 z 26.1.2010.
6. Decyzja Komisji z dnia 22 grudnia 1999 r. w sprawie systemu wczesnego ostrzegania
i reagowania w celu zapobiegania i kontroli chorb zakanych. Dz. U. L 21 z 26.1.2000.
7. Decyzja Komisji z dnia 26 stycznia 2004 r. zatwierdzajca plany kryzysowe w zakresie
zwalczania influenzy drobiu i rzekomego pomoru drobiu. Notyfikowana jako dokument nr
C (2004) 110, Dz. U. L 30/22, 4.2.2004.
8. Decyzja Komisji z dnia 28 czerwca 2001 r. zmieniajca decyzj 2000/680/WE zatwierdzajc
plany kryzysowe w zakresie zwalczania influenzy drobiu i rzekomego pomoru drobiu.
Notyfikowana jako dokument nr C (2001) 1685, Dz. U. L 190, 12.7.2001.
9. Decyzja Komisji z dnia 28 lutego 2007 r. ustanawiajca Interwencyjny Zesp Weterynaryjny
Wsplnoty wspomagajcy Komisj w zakresie wspierania pastw czonkowskich i pastw
trzecich w sprawach weterynaryjnych zwizanych z niektrymi chorobami zwierzt
(2007/142/WE), Dz. U. L 62, 1.3.2007.
10. Decyzja Komisji z dnia 29 grudnia 2003 r. ustanawiajca zasady wdraania decyzji Rady
2001/792/WE, Euratom ustanawiajcej mechanizm wsplnotowy uatwiajcy wzmocnion
wspprac w interwencjach wspierajcych ochron ludnoci. Dz. U. L 87 z 25.3.2004.
11. Decyzja Komisji z dnia 29 lipca 2010 r. zmieniajca decyzj Komisji 2004/277/WE, Euratom
w odniesieniu do zasad wykonania decyzji Rady 2007/779/WE, Euratom ustanawiajcej
wsplnotowy mechanizm ochrony ludnoci. Dz. U. L 236 z 7.9.2010.
12. Decyzja Komisji z dnia 30 padziernika 2000 r. zatwierdzajca plany kryzysowe w zakresie
zwalczania influenzy drobiu i rzekomego pomoru drobiu. Notyfikowana, jako dokument nr
C (2000) 3136, L 281/21, z 7.11.2000.
13. Decyzja nr 2119/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 wrzenia 1998 r.
ustanawiajca sie nadzoru i kontroli epidemiologicznej chorb zakanych we Wsplnocie.
Dz. U. WE L 268 z 3.10.1998.
14. Decyzja Rady 2004/197/WPZiB z dnia 23 lutego 2004 r. ustanawiajca mechanizm
114
zarzdzania finansowaniem wsplnych kosztw operacji Unii Europejskiej majcych wpyw

na kwestie wojskowe i obronne, Dz. U. L 63 z 28.2.2004.
15. Decyzja Rady 2005/671/WSiSW z dnia 20 wrzenia 2005 r. w sprawie wymiany informacji
i wsppracy dotyczcej przestpstw terrorystycznych. Dz. U. L 253 z 29.9.2005.
16. Decyzja Rady 2005/681/WSiSW z dnia 20 wrzenia 2005 r. ustanawiajca Europejskie
Kolegium Policyjne (CEPOL) i uchylajca decyzj 2000/820/WSiSW, Dz. U. L 256 z 1.10.2005.
17. Decyzja Rady 98/22/WE z dnia 19 grudnia 1997 r. ustanawiajca wsplnotowy program
dziaa w dziedzinie ochrony ludnoci, Dz. U. L 327, 21.12.1999.
18. Decyzja Rady UE z dnia 23 padziernika 2001 r. ustanawiajc mechanizm wsplnotowy
uatwiajcy wzmocnion wspprac w interwencjach wspierajcych ochron ludnoci
(2001/792/WE, Euratom). Dz. U. L 297 z 15.11.2001.
19. Decyzja Rady UE z dnia 8 listopada 2007 r. ustanawiajca wsplnotowy mechanizm ochrony
ludnoci (przeksztacenie) (2007/779/WE, Euratom). Dz. U. L 314 z 1.12.2007.
20. Decyzja Rady ustanawiajca Instrument Finansowy Ochrony Ludnoci, 2007/162/WE,
Euratom, Dz. U. L. 71, 10.3.2007.
21. Decyzja Rady w sprawie ustale dotyczcych zastosowania przez Uni klauzuli solidarnoci
2012/039 final 2012/0370 (NLE). Bruksela, dnia 21.12.2012.
22. Decyzja Rady z 28 lutego 2002 r. w sprawie utworzenia Eurojustu. Dz. U. L 63 z 6.3.2002.
23. Decyzja Rady z dnia 14 grudnia 1987 r. w sprawie wsplnotowych warunkw wczesnej
wymiany informacji w przypadku pogotowia radiologicznego (87/600/Euratom). Dz. U. L
371 z 30.12.1987.
24. Decyzja Rady z dnia 26 lipca 2010 r. okrelajca organizacj i zasady funkcjonowania
Europejskiej Suby Dziaa Zewntrznych (2010/427/UE), Dz. U. L 201, 3.8.2010.
25. Decyzja Rady z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie przepisw bezpieczestwa dotyczcych
ochrony informacji niejawnych UE, (2011/292/UE), Dz. U. L 141 z 27.05.2011.
26. Decyzja Rady z dnia 9 grudnia 1999 r. ustanawiajca wsplnotowy program dziaa
w dziedzinie ochrony ludnoci (1999/847/WE), Dz. U. L 327 z 21.12.1999.
27. Decyzja Ramowa Rady (2002/465/WSiSW) z 13 czerwca 2002 r. w sprawie wsplnych
zespow dochodzeniowo-ledczych. Dz. U. L 162 z 20.6.2002.
28. Decyzja Ramowa Rady 2002/475/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie zwalczania
terroryzmu. Dz. U. L 164 z 22.6.2002.
29. Decyzja Ramowa Rady 2008/919/WSiSW z dnia 28 listopada 2008 r. zmieniajca decyzj
ramow 2002/475/WSiSW w sprawie zwalczania terroryzmu. Dz. U. L 330 z 9.12.2008.
30. Decyzja Ramowa Rady z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu
aresztowania i procedury wydawania osb midzy Pastwami Czonkowskimi. Dz.U. L 190
z 18.7.2002.
31. Decyzja Ramowa Rady z dnia 26 czerwca 2001 r. w sprawie prania brudnych pienidzy oraz
identyfikacji, wykrywania, zamroenia, zajcia i konfiskaty narzdzi oraz zyskw
pochodzcych z przestpstwa. Dz. U. L 182 z 5.7.2001.
32. Decyzja wykonawcza Komisji z dnia 27 listopada 2012 r. zmieniajca zaczniki I i II do
115
dyrektywy Rady 82/894/EWG, Dz. U. L 329 z 29.11.2012.

33. Deklaracja Rady w sprawie odpowiedzi UE na zamachy w Londynie z 13 lipca 2005 r.
34. Drugie sprawozdanie na temat realizacji strategii bezpieczestwa wewntrznego UE,
Bruksela, 10.4.2013 COM(2013) 179 wersja kocowa. Bruksela, dnia 10.4.2013
35. Dyrektywa 2001/95/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 grudnia 2001 r.
w sprawie oglnego bezpieczestwa produktw, Dz. U. L. 11 z 3.12.2002.
36. Dyrektywa 2005/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 padziernika 2005 r.
w sprawie przeciwdziaania korzystaniu z systemu finansowego w celu prania pienidzy oraz
finansowania terroryzmu, Dz. U. L 309, 25.11.2005.
37. Dyrektywa Komisji 94/3/WE z dnia 21 stycznia 1994 r. ustanawiajca procedur
powiadamiania o przejciu przesyki lub organizmu szkodliwego z pastw trzecich
i przedstawiajcych bezporednie zagroenie fitosanitarne, Dz. U. WE L 32 5.2.1994.
38. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/18/UE z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie
zmieniajca, a nastpnie uchylajca dyrektyw Rady 96/82/WE, Dz. U. L 197 z 24.7.2012.
39. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2007/60/WE z dnia 23 padziernika 2007 r.
w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarzdzania nim, Dz. U. L 288 z 6.11.2007.
40. Dyrektywa Rady 2000/29/WE z dnia 8 maja 2000 r. w sprawie rodkw ochronnych przed
wprowadzaniem do Wsplnoty organizmw szkodliwych dla rolin lub produktw rolinnych
i przed ich rozprzestrzenianiem si we Wsplnocie. Dz. U. L 169 z 10.7.2000, z pn. zm.
41. Dyrektywa Rady 92/66/EWG z dnia 14 lipca 1992 r. wprowadzajcej wsplnotowe rodki
zwalczania rzekomego pomoru drobiu, Dz. U. L 66, z 1.1.2007.
42. Dyrektywa Rady z dnia 21 grudnia 1982 r. w sprawie zgaszania chorb zwierzt
we Wsplnocie (82/894/EWG), Dz. U. L 378 z 31.12.1982.
43. Europejska Strategia Bezpieczestwa przyjta przez Rad Europejsk w dniu 12 grudnia
2003 r.
http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/librairie/PDF/QC7809568PLC.pdf.
44. Joint Standard Operating Procedures for coordination in disaster response pomidzy
Komisj Europejsk a ONZ z padziernika 2004 r. oraz Decyzja Komisji z dnia 27 padziernika
2004 r. zatwierdzajca wymian listw pomidzy Biurem Koordynacji Spraw Humanitarnych
Organizacji Narodw Zjednoczonych (UNOCHA) i Komisj Wsplnot Europejskich w sprawie
wsppracy w zakresie reagowania na wypadek klski (w przypadku jednoczesnych
interwencji w kraju dotknitym klsk) (Tekst majcy znaczenie dla EOG) Dz. U. L 52R
z 25.2.2005.
45. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie poprawy bezpieczestwa
chemicznego, biologicznego, radiologicznego i jdrowego w Unii Europejskiej plan
dziaania UE w obszarze CBRJ. KOM (2009) 273 wersja ostateczna.
46. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu
Ekonomiczno-Spoecznego, Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci i Europejskiego Banku
Centralnego, Unijne ramy transgranicznego zarzdzania kryzysowego w sektorze
116
bankowym, Bruksela, z dnia 20 padziernika 2009 r. COM(2009) 561 wersja ostateczna.

47. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu
Ekonomiczno-Spoecznego i Komitetu Regionw Europejski system ledzenia rodkw
finansowych nalecych do terrorystw: potencjalne warianty. KOM (2011) 429 wersja
ostateczna, z 13.7.2011.
48. Plan Dziaa w zakresie zwalczania terroryzmu, przyjty przez nadzwyczajn Rad
Europejsk w Brukseli w dniu 21 wrzenia 2001 r., Dz. U. 124 E, 25.5.2006.
49. Program Haski w zakresie budowy obszaru wolnoci, bezpieczestwa i sprawiedliwoci w UE
z 5 listopada 2005 r. Dz. U. C 53 z 3.3.2005.
50. Regulation (EC) No 1920/2006 of the European Parliament and of the Council
of 12 December 2006 on the European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction
(recast). Dz. U. L 376, z 27.12.2006.
51. Regulation (EU) No 439/2010 of the European Parliament and of the Council of 19 May 2010
establishing a European Asylum Support Office, Dz. U. L 132, z 29.5.2010.
52. Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie niedawnego kataklizmu tsunami na Oceanie
Indyjskim, Dz. U. C 247 E z 6.10.2005.
53. Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 grudnia 2010 r. w sprawie zwikszenia
bezpieczestwa chemicznego, biologicznego, radiologicznego i jdrowego w Unii
Europejskiej plan dziaania UE w dziedzinie broni chemicznej, biologicznej, radiologicznej
i jdrowej (CBRJ) (2010/2114(INI)). Dz. U. C 169 z 15.6.2012.
54. Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2010 r. zawierajca zalecenia dla Komisji
w sprawie transgranicznego zarzdzania kryzysowego w sektorze bankowym
(2010/2006(INI)). P7_TA(2010)0276, Dz. U. C 351 E/09 z 2.12.2009.
55. Rozporzdzenie (WE) NR 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia
2002 r. ustanawiajce oglne zasady i wymagania prawa ywnociowego, powoujce
Europejski Urzd ds. Bezpieczestwa ywnoci oraz ustanawiajce procedury w zakresie
bezpieczestwa ywnoci Dz. U. L 179 z 7.7.2007, Bruksela.
56. Rozporzdzenie (WE) NR 1781/2006 Parlamentu i Rady z dnia 15 listopada 2006 r.
w sprawie informacji o zleceniodawcach, ktre towarzysz przekazom pieninym. Dz. U.
L 345 z 8.12.2006.
57. Rozporzdzenie (WE) nr 1882/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 wrzenia
2003 r., Dz. U. L 28 z 31.10.2003.
58. Rozporzdzenie (WE) NR 1889/2005 Parlamentu Europejskiego w sprawie kontroli rodkw
pieninych wwoonych do Wsplnoty lub wywoonych ze Wsplnoty, Dz. U. L 309
z 25.11.2005.
59. Rozporzdzenie (WE) nr 219/2009 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 marca 2009 r.,
Dz. U. L 87 z 31.3.2009.
60. Rozporzdzenie (WE) nr 851/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004
r. ustanawiajce Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorb, Dz. U. L 142
z 30.4.2004.
117
CZ III
ZARZDZANIE RYZYKIEM W UNII EUROPEJSKIEJ
119
CZ III ZARZDZANIE RYZYKIEM W UNII EUROPEJSKIEJ
WSTP
Celem rozdziau jest analiza przepisw unijnych zwizanych z zarzdzaniem ryzykiem,
przeprowadzonych w ramach zadania: V1.1 Analiza podstaw prawnych z zakresu zarzdzania
kryzysowego oraz sformuowanie podstaw poznawczo-metodologicznych sytemu zarzdzania
kryzysowego oraz jego struktury terytorialnej, w projekcie pt.: Zintegrowany system budowy
planw zarzdzania kryzysowego w oparciu o nowoczesne technologie informatyczne.
Po przedstawieniu poj funkcjonujcych w ramach UE a dotyczcych zarzdzania
ryzykiem w ramach analizy przepisw zostan przedstawione przykady przepisw odnoszcych
si do zarzdzania ryzykiem, powizanych z zapobieganiem, przygotowaniem, reagowaniem
oraz odbudow po wystpieniu sytuacji kryzysowej w UE. Analizy przepisw w zakresie analizy
ryzyka nie mona dokona w oderwaniu od instytucji unijnych, ktre jej dokonuj. Przykady
agencji czy rola instytucji bdzie miaa na celu pokazanie sektorowego podejcia UE do kwestii
zarzdzania ryzykiem na wypadek potencjalnych sytuacji kryzysowych.
W niniejszej czci omwione zostan liczne przykady zarzdzania ryzykiem w obszarze
bezpieczestwa wewntrznego, w skrconej wersji zostanie przedstawiona ocena ryzyka
prowadzona w dziedzinie bezpieczestwa zewntrznego. W podsumowaniu zostan
zaakcentowane wnioski dotyczce przepisw oraz dokonana zostanie analiza problemw
i wyzwa, z ktrymi musi si zmierzy Unia Europejska w obszarze zarzdzania ryzykiem na
wypadek sytuacji kryzysowych moliwych do wystpienia na jej terytorium, jak i otoczeniu
gospodarczym czy geopolitycznym.
Zakres pracy obejmuje analiz przepisw dotyczcych zarzdzania ryzykiem,
powizanych z zapobieganiem, przygotowaniem, reagowaniem oraz odbudow po wystpieniu
sytuacji kryzysowej w UE. Analiza pokae take rol i zadania wybranych instytucji unijnych.
Badania literaturowe objy lektur i analiz literatury przedmiotu, w tym
prawodawstwa oraz obowizujcych dokumentw unijnych.
121
1. ZARZDZANIE RYZYKIEM W UE
Niemal we wszystkich dziedzinach funkcjonowania UE mona znale odniesienia do
zagadnienia zarzdzania ryzykiem: w sektorze finansowym, celnym, ywnociowym,
bezpieczestwie w pracy, bezpieczestwie ywnociowym, zdrowotnym, zarzdzaniu ryzykiem
na wypadek wystpienia katastrof. Z niniejszej analizy wyczone bd obszary niepowizane
z zarzdzaniem kryzysowym, ktre jest rozumiane nastpujco: dziaania z zakresu:
zapobiegania, przygotowania oraz reagowania na sytuacje kryzysowe oraz odbudowy
w rnych obszarach funkcjonowania UE, zarwno w wymiarze wewntrznym, jak
i zewntrznym303.
W 2011 r. w Brukseli odbya si 2. midzynarodowa konferencja na temat oceny ryzyka
Global Risk Assessment Dialogue. Jej celem byo umoliwienie dyskusji na temat priorytetw
oceny ryzyka, metod oceny, zasad jej prowadzenia. Spotkanie odbyo si na bazie prowadzonej
przez UE wsppracy z USA oraz Kanad. W wyniku spotka na forum Global Risk Assessment
Dialogue udaje si UE w wymiarze globalnym osign przegld systemw oraz rozumienia
oceny ryzyka, wyoni istotne kwestie, jak i okreli wyzwania dla przyszych ocen ryzyka,
znale obszary dla dialogu i wsppracy, okreli priorytety dla przyszych inicjatyw w tym
obszarze.
W niniejszej analizie zostan przedstawione przepisy, ktre reguluj zarzdzanie
ryzykiem w UE, take przepisy regulujce role instytucji unijnych oraz wsppracujcych agencji
unijnych w zakresie zarzdzania ryzykiem. Zostan przedstawione unijne prace nad
zarzdzeniem ryzykiem w obszarze bezpieczestwa wewntrznego UE oraz zewntrznego UE.
Nie da si rozczy tych obszarw np. w kwestii zarzdzania ryzykiem na wypadek zagroe
globalnych (terroryzm, transgraniczne zagroenia zdrowotne), a te maj swoje implikacje
w dziedzinie bezpieczestwa wewntrznego oraz zewntrznego. Aby jednak rozpocz analiz
przepisw i przedstawi unijne analizy ryzyka, punktem wyjciowym jest zdefiniowanie poj.
303
Definicja autorki.
122
2. POJCIE ZARZDZANIEM RYZYKIEM W UE

Zarzdzanie ryzykiem powizane jest z teori zarzdzania i jest czci skadow procesu
zarzdzania. Kada organizacja jest naraona na ryzyko np. utraty pynnoci finansowej, straty
w wyniku awarii przemysowej czy naturalnej, ataku czy sabotau. Proces zarzdzania ryzykiem
skada si z wielu elementw: po pierwsze wane jest zrozumienie wykonywanej dziaalnoci
przez dan firm, identyfikacja zagroe w jej wntrzu i otoczeniu, dokonanie analizy ryzyka
oraz jego oceny punktowej (tzw. scoring), potem hierarchizowanie ryzyka, oraz zarzdzanie
(sterowanie) nim. W niniejszej analizie zarzdzanie ryzykiem bdzie rozumiane, jako proces
czcy wyej wymienione elementy oraz jako sterowanie, sposb zarzdzania, podejmowania
dziaa i decyzji dla poradzenia sobie z danym ryzykiem.
Zarzdzanie ryzykiem doczekao si standaryzacji na poziomie 31000:2009 oraz
istniejcej polskiej normie PN-ISO 31000:2012. Norma ISO zawiera opis skoordynowanych
dziaania dotyczce kierowania i nadzorowania organizacj w odniesieniu do ryzyka. ISO 31000
to midzynarodowy standard zapewniajcy reguy i oglne wskazwki wprowadzania
zarzdzania ryzykiem. Norma 31010 dookrela pojcia istotne z punktu widzenia niniejszej
analizy:
Ryzyko jest kombinacj skutkw zdarzenia (zagroenia) oraz zwizanego z nimi
prawdopodobiestwa / moliwoci ich wystpienia.
Ocena ryzyka jest caociowym procesem obejmujcym identyfikacj ryzyka, analiz
ryzyka i ewaluacj ryzyka.
Identyfikacja ryzyka jest procesem poszukiwania, rozpoznawania i opisywania ryzyk.
Analiza ryzyka jest procesem zrozumienia natury ryzyka w celu okrelenia poziomu
ryzyka.
Ewaluacja ryzyka jest procesem porwnywania wynikw analizy ryzyka z kryteriami
ryzyka w celu ustalenia, czy ryzyko i / lub jego wielko jest akceptowalne lub
tolerowane.
Jako, e zarzdzanie ryzykiem jest powizane z teori zarzdzania, Unia Europejska te
nie moe w ramach swojego funkcjonowania tego obszaru pomin. Rzdy i suby publiczne
w pastwach Unii Europejskiej coraz czciej musz udostpnia informacje o sposobie
i zakresie inwestycji w zarzdzanie ryzykiem. W 2005 r. Komisja Europejska przyja dokument
Ku skutecznemu i spjnemu zarzdzaniu ryzykiem w subach Komisji (SEC/2005/1327). Mona
zada pytanie, dlaczego takie procesy maj miejsce? Wymusza to, bowiem rzeczywisto
i potencjalne zagroenia. Konieczno prowadzenia organizacji czy instytucji w taki sposb, aby
nie naraa jej na ryzyko wystpienia skutkw, np. zapobieenie korupcji, przygotowanie si na
wystpienie potencjalnej sytuacji kryzysowej i dziaa do prowadzenia w czasie kryzysu, jak
i fazie pokryzysowej jest dzisiaj jednym z zada organizacji. Konieczno funkcjonowania firm
czy przedsibiorstw w globalnej wiosce naraa je na skutki dziaa ju nie tylko na terytorium
jednego kraju, ale take Unii Europejskiej czy nawet caego wiata w przypadku firm
dziaajcych globalnie. Ryzyko wystpienia zagroe czy sytuacji kryzysowych moe wymusza
konieczno podejmowania dziaa przez inne kraje (por. np. w czasie katastrofy w Fukushimie
ryzyko skaenia ywnoci w UE czy zagroenie pandemi w wymiarze globalnym).
123
Wyrnia si nastpujce etapy procesu zarzdzania ryzykiem:

identyfikacja ryzyka,
analiza i pomiar ryzyka,
sterowanie ryzykiem
monitorowanie i kontrola ryzyka.
Glosariusz Midzynarodowych Standardw Profesjonalnej Praktyki Audytu
Wewntrznego wydany przez Audytorw Wewntrznych okrela ryzyko jako moliwo
zaistnienia zdarzenia, ktre bdzie miao wpyw na realizacj zaoonych celw. Proces
zarzdzania ryzykiem powinien by wsparty solidn baz informacyjn, obejmujc
identyfikacj ryzyka, analiz ryzyka, punktow ocen ryzyka (ang. risk scoring) oraz
hierarchizacj ryzyka.
Z perspektywy niniejszej analizy warto zwrci uwag na rozumienie poj ryzyko oraz
zagroenie. W zapisach dotyczcych Traktatu z Lizbony trzeba odnie si do rnic w siatce
pojciowej w zakresie poj zagroenie oraz ryzyko. Pojcie te nie s tosame w jzyku polskim.
Np. w niemieckiej wersji jzykowej Traktatu mwi si o Risikoprvention, natomiast we
francuskiej o prvention des risques, z kolei w angielskiej o risk prevention. W niniejszej analizie
nie bdzie celem rozstrzygnicie pojciowe terminw ryzyko oraz zagroenie zapisw
z Traktatu, jedynie zwrcenie uwagi na t rozbieno, ktra moe wprowadzi pewne
utrudnienie w pojciu dziaa UE w tym zakresie z perspektywy pastw czonkowskich.
Podobnie w zakresie analizy ryzyka w dziedzinie bezpieczestwa ywnoci poj angielskiego
risk oraz polskiego zagroenie uywa si wymiennie.
Na potrzeby niniejszej analizy przyjmuje si tez o sektorowym podejciu UE do kwestii
zarzdzania ryzykiem zwizanym z wystpowaniem danych zagroe.
124
3. ANALIZA PRZEPISW UNIJNYCH ZWIZANYCH Z ZARZDZANIEM RYZYKIEM

Analiza przepisw unijnych w zakresie zarzdzania ryzykiem zostanie przedstawiona na
przykadach istniejcego prawodawstwa UE w tym zakresie, w tym rozporzdze, dyrektyw
i decyzji. Jednak bdzie to wybr dokumentw, ktry wie si z zarzdzaniem kryzysowym
w przedstawionej na wstpie definicji.
3.1 Rozporzdzenia
Rozporzdzenia s wicym aktem prawnym i musz by stosowane w caoci na caym
obszarze UE. Rozporzdzenia wydaje Rada UE oraz Komisja Europejska lub wsplnie Parlament
Europejski i Rada UE. Przykady dokumentw z obszaru zarzdzania ryzykiem:
Rozporzdzenie Rady (EWG) nr 793/93 z dnia 23 marca 1993 r. w sprawie oceny
i kontroli ryzyk stwarzanych przez istniejce substancje304.
Rozporzdzenie (WE) NR 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
28 stycznia 2002 r. ustanawiajce oglne zasady i wymagania prawa
ywnociowego, powoujce Europejski Urzd ds. Bezpieczestwa ywnoci oraz
ustanawiajce procedury w zakresie bezpieczestwa ywnoci305.
Rozporzdzenie Rady (EWG) nr 793/93 z dnia 23 marca 1993 r. w sprawie oceny
i kontroli ryzyk stwarzanych przez istniejce substancje306.
3.2 Dyrektywy
Dyrektywa jest aktem prawnym, ktrego cele musz osign wszystkie pastwa UE,
jednak sposb ich osignicia okrelaj pastwa czonkowskie. Przykady dyrektyw z obszaru
zarzdzania ryzykiem:
Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 padziernika
2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarzdzania nim 307.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/18/UE z dnia 4 lipca 2012 r.
w sprawie kontroli zagroe powanymi awariami zwizanymi z substancjami
niebezpiecznymi zmieniajca, a nastpnie uchylajca dyrektyw Rady 96/82/WE308.
Dyrektywa Rady 2008/114/WE z dnia 8 grudnia 2008 r. w sprawie rozpoznawania
i wyznaczania europejskiej infrastruktury krytycznej oraz oceny potrzeb w zakresie
poprawy jej ochrony309.
304
Dz. U. L 84 z 5.4.1993, s. 1 z p. zmianami. Rozporzdzenie (WE) nr 1882/2003 Parlamentu Europejskiego

i Rady z dnia 29 wrzenia 2003 r. L 284 z 31.10.2003, s.1. Rozporzdzenie stosuje si do oceny ryzyk stwarzanych
przez istniejce substancje dla czowieka, w tym dla pracownikw i konsumentw, jak i dla rodowiska, w celu
zapewnienia lepszego zarzdzania tymi ryzykami w ramach przepisw wsplnotowych.
305
Dz. U, L 31 z 1.2.2002, s. 1-24.
306
Dz. U. L 84 z 5.4.1993, s. 1-75.
307
Dz. U. L 288 z 6.11.2007, s.27-34.
308
Dz. U. L. 197 z 27.04.2012, s. 1-37.
309
Dz. U. L 345 z 23/12/2008, s. 75-82.
125
3.3 Decyzje
Decyzja jest wica dla tych podmiotw, do ktrych jest skierowana (np. pastwa UE
lub pojedynczego przedsibiorstwa) i jest stosowana bezporednio. Przykady decyzji:
Decyzja Rady z dnia 12 lutego 2007 r. ustanawiajca na lata 20072013, jako cz
oglnego programu w sprawie bezpieczestwa i ochrony wolnoci, szczegowy
program Zapobieganie, gotowo i zarzdzanie skutkami terroryzmu i innymi
rodzajami ryzyka dla bezpieczestwa.
Decyzja Rady UE z dnia 8 listopada 2007 r. ustanawiajca wsplnotowy mechanizm
ochrony ludnoci (przeksztacenie) (2007/779/WE, Euratom)310.
Wniosek: Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie powanych
transgranicznych zagroe zdrowia311.
310
Dz. U. L 314 z 1.12.2007, s. 9-19.

Wniosek Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie powanych transgranicznych zagroe zdrowia
Bruksela, dnia 8.12.2011, KOM(2011) 866 wersja ostateczna, 2011/0421 (COD). Obecnie nad dokumentem trwaj
prace w Parlamencie Europejskim oraz Radzie Unii Europejskiej, ktre osigny wstpne porozumienie co do
wersji ostatecznej.
311
126
4. ROLA INSTYTUCJI UNIJNYCH W ZAKRESIE ZARZDZANIA RYZYKIEM

Instytucje unijne takie jak Komisja Europejska, Rada Unii Europejskiej, Europejska Suba
Dziaa Zewntrznych uczestnicz w rny sposb w procesie zarzdzania ryzykiem w Unii
Europejskiej. Biorc pod uwag np. sam Komisj Europejsk, jak pokae niniejsza analiza,
Komisja poprzez swoje Dyrekcje Generalne oraz agencje unijne dokonuje oceny ryzyka,
natomiast zarzdza nim ju jako Komisja Europejska na poziomie decyzji, ktre zapadaj w jej
wadzach. Jako przykad, ktry bdzie dokadniej przedstawiony w dalszej czci pracy niechaj
posuy np. rola agencji FRONTEX, ktra dokonujc analizy ryzyka wystpienia zagroe na
granicach zewntrznych UE w przypadku ich pojawienia si, eskalacji zdarze przekae
t informacj KE kanaem np. ARGUS do Sekretariatu Generalnego Komisji Europejskiej, take
pastwo czonkowskim, take innym agencjom unijnym, czy te Europejskiej Subie Dziaa
Zewntrznych. Decyzje strategiczne dla danego ryzyka bd zapada na forum FRONTEX oraz
Komisji Europejskiej, ESDZ czy Rady Unii Europejskiej.
Dokadniej jednak powizania, role i zadania poszczeglnych instytucji unijnych
w zakresie analizy ryzyka oraz zarzdzania ryzykiem na forum UE pokae przypadek katastrofy
jdrowej w Japonii, ktra nastpia w wyniku trzsienia ziemi w dniu 11 marca 2011 r.
i tsunami. Od samego pocztku w ramach dziaa KE np. w tym DG ds. Energii, DG
ds. rodowiska, Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Konsumentw oraz Dyrekcja Generalna
ds. Pomocy Humanitarnej i Ochrony Ludnoci (DG ECHO) prowadziy monitoring sytuacji.
W ramach prac w UE korzystano z moliwoci systemw np. ECURIE European Community
urgent radiological information exchange czy EURDEP European Radiological Data Exchange
Platform czy innej platformy CECIS. Z uwagi na brak proby o pomoc ze strony Japonii, UE nie
moga podj w pierwszych dniach zdarzenia nie moga podj innego rodzaju zaangaowania.
W tym czasie cz pastw czonkowskich UE wysaa pomoc na zasadach umw bilateralnych.
Po katastrofie w Fukushimie w 2011 r. po kilku dniach po wyraeniu przez Japoni proby
o pomoc rozpocza si organizacja pomocy materialnej pastw czonkowskich dla ofiar
wydarzenia w Japonii. DG ECHO wyonio grup ekspertw, ktrzy pojechali do Japonii wspiera
koordynacj dziaa oraz przygotowa kanay dystrybucji dla pomocy wiadczonej przez UE.
Ju w dniach 24-25 marca 2011 r. Rada Unii Europejskiej przyja konkluzje, a tym samym
liderzy UE podjli decyzj, w ktrej podkrelili znaczenie oceny ryzyka o oceny bezpieczestwa
elektrowni atomowych w UE (tzw. stress tests / testy wytrzymaociowe). Szczeglnie obawy
o ewentualny atak terrorystyczny na elektrownie atomowe w Europie wymusza pilne prace po
stronie Komisji Europejskiej, ktra miaa podj si okrelenia zasad, na jakich bd
dokonywane tzw. stress test. Natomiast Rada Europejska miaa dokona oceny wynikw tej
analizy. Plan dziaania Europejskiej Grupy Organw Regulacyjnych ds. Bezpieczestwa
Jdrowego ENSREG zosta zatwierdzony w dniu 1 sierpnia 2012 r. W 2012 r. Komisja wydaa
komunikat Komisji (COM(2012)0571)312 z dnia 4 padziernika 2012 r. dotyczcy kompleksowych
ocen ryzyka i bezpieczestwa (testw wytrzymaociowych) elektrowni jdrowych w Unii
312
Komunikat Komisji z dnia 4 padziernika 2012 r. dotyczcy kompleksowych ocen ryzyka i bezpieczestwa
(testw wytrzymaociowych) elektrowni jdrowych w Unii Europejskiej oraz dziaa powizanych, 4.10.2012
127
Europejskiej oraz dziaa powizanych. Wypadek w elektrowni Fukushima w Japonii

w nastpstwie trzsienia ziemi i tsunami w marcu 2011 r. uwypukli wyzwania zwizane
z zapewnianiem bezpieczestwa jdrowego. Wydarzenie to pokazao, e reaktory jdrowe
musz by chronione nawet przed wypadkami, ktre zostay ocenione, jako wysoce
nieprawdopodobne.
Rol Parlamentu w tym przypadku wida bdzie w Rezolucji Parlamentu Europejskiego
w sprawie ocen ryzyka i bezpieczestwa (testw wytrzymaociowych) elektrowni jdrowych
w Unii Europejskiej oraz dziaa powizanych (2012/2830(RSP)). Rezolucj w tej sprawie
przyjto 14 marca 2013 r. Parlament przyj do wiadomoci komunikat Komisji w sprawie
testw wytrzymaociowych i ich wynikw po wypadku w Fukushimie; z zadowoleniem przyj
take wysiki podjte przez Komisj i Europejsk Grup Organw Regulacyjnych
ds. Bezpieczestwa Jdrowego (ENSREG) po wypadku w Fukushimie na rzecz przeprowadzenia
testw wytrzymaociowych 145 reaktorw w UE i 20 reaktorw poza UE. PE wezwa Komisj
i pastwa czonkowskie do zachcania krajw spoza UE, ktre maj elektrownie jdrowe,
w szczeglnoci krajw ssiadujcych z UE, do przeprowadzenia takich testw
wytrzymaociowych i do podzielenia si ich wynikami; podkrela znaczenie zwikszenia
midzynarodowych norm bezpieczestwa jdrowego i ochrony jdrowej oraz ich waciwego
wdraania. Ponadto zauwaa, e katastrofy naturalne, takie jak trzsienia ziemi i tsunami, mog
zagrozi bezpieczestwu istniejcych lub budowanych elektrowni jdrowych na terenie Unii
i w krajach ssiadujcych, w ktrych wystpuje wysokie ryzyko trzsie ziemi i tsunami, jak na
przykad w Akkuyu w Turcji, uwaa, e oprcz rodkw, jakie maj zosta wdroone
w odniesieniu do elektrowni jdrowych, naley podj wszelkie stosowne dziaania na szczeblu
Unii i pastw czonkowskich, aby nie dopuci do skadowania odpadw promieniotwrczych
w obszarach wysokiego ryzyka.
Przypadek katastrofy w Japonii i zaangaowania UE jest na tyle wielowymiarowy
(katastrofa naturalna, technologiczna, wymiar globalny, pomoc ratownicza, pomoc
humanitarna, skaenie wody oraz ywnoci, ewakuacja masowa, bezpieczestwo elektrowni
atomowych), e nie sposb w tej analizie przedstawi wszystkich powiza na szczeblu UE,
jednak widoczne jest podejmowanie decyzji i dziaa na poziomie Komisji Europejskiej, Rady
Unii Europejskiej oraz pewnych dziaa okrelajcych kierunek prac UE na poziomie Parlamentu
Europejskiego oraz oceny ryzyka i oceny sytuacji na poziomie roli i zada np. w ramach zada
sieci RASFF System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach Spoywczych
i rodkach ywienia Zwierzt Rapid Alert System for Food and Feed czy wczesnego MIC
(obecnie ERC: Emergency Responce Centre) w DG ECHO oraz innych Dyrekcji Generalnych
Komisji Europejskiej.
Now jakoci w zarzdzaniu ryzykiem w wymiarze zewntrznym po wprowadzeniu
Traktatem z Lizbony funkcji Wysokiego Przedstawiciela UE ds. zagranicznych i polityki
bezpieczestwa oraz utworzeniu Europejskiej Suby Dziaa Zewntrznych jest proces analizy
ryzyka prowadzony przez ESDZ. Te nowe role wpisay si w proces zarzdzania ryzykiem w UE.
W ramach ESDZ utworzono now struktur z czci Sekretariatu Generalnego Rady UE oraz
Komisji Europejskiej, ktrych zdaniem jest m.in. prowadzenie oceny ryzyka zewntrznego UE
128
oraz dla misji zewntrznych prowadzonych przez Uni Europejsk. W przypadku np.
omawianego wczeniej przypadku bezpieczestwa jdrowego w UE Komisja Europejska bdzie
wsppracowaa z Europejsk Sub Dziaa Zewntrznych w celu jak najlepszego
wykorzystania istniejcych w tym obszarze instrumentw wsppracy zewntrznej,
w szczeglnoci Instrumentu Wsppracy w dziedzinie Bezpieczestwa Jdrowego, Instrumentu
na rzecz Stabilnoci w zakresie, w jakim jest on powicony ograniczaniu ryzyka chemicznego,
biologicznego, radiologicznego i jdrowego, oraz Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej.
Przykad ten pokazuje powizanie poziomu politycznego z konkretnymi instrumentami
sucymi realizacji polityki zewntrznej UE. Szerszej zadania ESDZ zostan omwione na koniec
analizy.
Inn instytucj uczestniczc w procesie analizy ryzyka jest Rada Europejska, ktra po
wejciu w ycie Traktatu z Lizbony zyskaa status instytucji unijnej. Rada Europejska wskazuje
Unii Europejskiej oglny kierunek dziaa politycznych i wytycza jej oglne priorytety. W celu
umoliwienia podjcia skutecznych dziaa przez Uni i jej Pastwa Czonkowskie, Rada
Europejska systematycznie ocenia zagroenia dla Unii.
Podsumowujc, o ile dziaania i decyzje, dokumenty wypracowywane przez Komisj
Europejsk, Rad Unii Europejskiej, Europejsk Sub Dziaa Zewntrznych, Rad Europejsk
oraz Parlament Europejski mona powiza z elementem zarzdzania (sterowania) ryzykiem, to
prace agencji unijnych w ramach Komisji Europejskiej, Dyrekcje Generalne Komisji
prowadzcych monitoring zagroe czy przygotowanie na wypadek wystpienia danego kryzysu
bd powizane z poziomem oceny ryzyka. Podzia na poziom oceny oraz poziom decyzji ws.
dziaa na wypadek wystpienia ryzyk musi by oddzielony, nie mniej jeden nie moe istnie
bez drugiego.
129
5. ZARZDZANIE RYZYKIEM W OBSZARZE BEZPIECZESTWA WEWNTRZNEGO UE

Zgodnie z zapisami Strategii bezpieczestwa wewntrznego Unii Europejskiej, Dc do
europejskiego modelu bezpieczestwa313, dziaania UE w zakresie ochrony ludnoci musz by
zorientowane na zwikszanie odpornoci na katastrofy i w tym celu naley opracowa
strategiczne podejcie do zapobiegania katastrofom i do ich uprzedzania oraz dalej zwiksza
gotowo i optymalizowa reagowanie, uznajc jednoczenie indywidualn odpowiedzialno
kadego pastwa. Naley opracowa wytyczne diagnozowania, oceniania i analizowania
niebezpieczestw i ryzyka oraz dokona przegldu zagroe naturalnych i antropogenicznych,
ktre mog w przyszoci pojawi si przed UE. Oglno unijna analiza ryzyka powinna sta si
podstaw inicjatyw wsppracy midzy zagroonymi pastwami czonkowskimi a UE
w dziedzinie ochrony ludnoci i planowaniu zdolnoci. Naley zidentyfikowa nowe
niebezpieczestwa i zagroenia, takie jak niedobr energii, awarie informacyjno-komunikacyjne
oraz pandemie. W polityce prewencyjnej naley uwzgldni trosk o odporno obywateli oraz
sektora publicznego i prywatnego na skutki katastrof.
W rozwiniciu toczcych si prac w zakresie oceny ryzyka oraz w celu zagwarantowania
skutecznej wsppracy w ramach mechanizmu ochrony ludnoci na pastwa czonkowskie
zosta w 2011 r. we Wniosku dotyczcym decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie
unijnego Mechanizmu Ochrony Ludnoci naoony obowizek przekazania ich planw
zarzdzania zagroeniami do koca 2016 r. (art. 6). Plany zarzdzania zagroeniem uwzgldniaj
krajowe oceny zagroenia oraz inne waciwe oceny zagroenia i s spjne z innymi waciwymi
planami obowizujcymi w danym pastwie czonkowskim.
Konkretne dziaania, ktre maj na celu popraw zwalczania globalnych zagroe
bezpieczestwa wewntrznego UE, finansowane s rwnie poza UE w ramach unijnego
instrumentu na rzecz stabilnoci, instrumentu pomocy przedakcesyjnej oraz inicjatyw flagowych
PPRD-South, PPRD-East. Celem jest wypracowanie na forum UE przegldu ryzyk dla Unii
Europejskiej.
W ramach programu oglnego Bezpieczestwo i ochrona wolnoci Unia Europejska
ustanowia na lata 20072013 specjalny program majcy na celu wspieranie projektw
w zakresie zapobiegania, gotowoci i zarzdzania skutkami atakw terrorystycznych i innymi
rodzajami ryzyka dla bezpieczestwa. Program obejmuje okres od dnia 1 stycznia 2007 r. do
dnia 31 grudnia 2013 r.314
Zapobieganie, gotowo i zarzdzanie skutkami terroryzmu i innym rodzajom ryzyka dla
bezpieczestwa stanowi zasadnicze aspekty ochrony ludzi i infrastruktury krytycznej w ramach
przestrzeni wolnoci, bezpieczestwa i sprawiedliwoci. W zmienionej decyzji z 2 grudnia
2004 r. Rada przyja zmieniony Program Solidarnoci Unii Europejskiej na temat skutkw
313
Strategia bezpieczestwa wewntrznego Unii Europejskiej, Dc do europejskiego modelu bezpieczestwa

Decyzja Rady z dnia 12 lutego 2007 r. ustanawiajca na lata 20072013, jako cz oglnego programu
w sprawie bezpieczestwa i ochrony wolnoci, szczegowy program Zapobieganie, gotowo i zarzdzanie
skutkami terroryzmu i innymi rodzajami ryzyka dla bezpieczestwa (2007/124/WE, Euratom).
314
130
zagroe i atakw terrorystycznych, podkrelia znaczenie oceny ryzyka i zagroenia, ochrony

infrastruktury krytycznej, mechanizmw wykrywania i identyfikacji zagroe terrorystycznych,
oraz politycznej i operacyjnej gotowoci i zdolnoci w zakresie zarzdzania skutkami. Program
ma na celu ochron ludnoci i infrastruktury krytycznej, w szczeglnoci poprzez: stymulowanie,
promowanie i wspieranie ocen ryzyka dotyczcych infrastruktury krytycznej w celu modernizacji
systemw bezpieczestwa oraz stymulowanie, promowanie i wspieranie opracowywania
metodologii ochrony infrastruktury krytycznej, w szczeglnoci metodologii w zakresie oceny
ryzyka. Gwna odpowiedzialno za ochron infrastruktury krytycznej spoczywa na pastwach
czonkowskich, wacicielach, operatorach i uytkownikach (uytkownikw definiuje si, jako
organizacje eksploatujce i wykorzystujce infrastruktur do celw gospodarczych i do celw
wiadczenia usug). Odpowiedzialno za przeprowadzanie ocen ryzyka i zagroenia spoczywa
zatem gwnie na pastwach czonkowskich.
Ponadto w ramach tego programu uznaje si za uyteczne i waciwe jest wspieranie
projektw realizowanych w pastwach czonkowskich, o ile mog one dostarczy przydatnego
dowiadczenia i wiedzy w kontekcie dalszych dziaa na szczeblu wsplnotowym,
w szczeglnoci ocen ryzyka i zagroenia.
5.1 Zarzdzanie ryzykiem w przypadku kryzysw na granicach zewntrznych UE
Analiza ryzyka jest podstaw dziaania agencji FRONTEX. Frontex analizuje dane
dotyczce bezpieczestwa, sytuacji politycznej, ekonomicznej, socjologicznej, rozwoju
technologii, prawa oraz czynnikw rodowiskowych, ktre to wszystkie mog mie wpyw na
bezpieczestwo na granicach zewntrznych UE. Frontex otrzymuje dane z pastw
czonkowskich, prowadzi monitoring mediw, korzysta z take z innych rde, oraz ze rde
spoza UE. Celem tych wszystkich zabiegw jest uzyskanie przez UE jak najbardziej rzeczywistej
i rzetelnej oceny sytuacji na granicach zewntrznych UE.
Frontex opracowa wasny zintegrowany model analizy ryzyka tzw. CIRAM (common
integrated risk analysis model). CIRAM oferuje Frontex podstaw dla dziaa w zakresie
koordynacji dziaa dla wsplnie prowadzonych operacji na granicach zewntrznych UE. Ocena
sytuacji jest kluczowa dla podejmowania reakcji przez FRONTEX. CIRAM jest stosowany przez
agencj, jak i inne pastwa czonkowskie. W zalenoci od poziomu, w ramach tego systemu
wsppracuj suby graniczne, celne w ramach systemu Schengen, jak i krajowe instytucje
wsppracujce z krajami ssiadujcymi z UE.
Analiza ryzyka jest stosowana nie tylko do przygotowania operacji FRONTEX. Jest take
wykorzystywana, jako system wspierania decyzji, wyznaczania priorytetw pracy, jak
i rozwijania polityki prac agencji. Frontex w ramach analizy ryzyka prowadzi analiz strategiczn
i analiz operacyjn. Analiza strategiczna FRONTEX prowadzona jest na podstawie informacji
z rnych rde z pastw czonkowskich i spoza UE, agencji UE, organizacji midzynarodowych,
mediw. Na ich podstawie FRONTEX opracowuje obraz danych sytuacji, prbuje przeanalizowa
rozwj sytuacji, trendy w zakresie nielegalnej migracji czy przestpczoci zorganizowanej, w tym
take przypadkw handlu ludmi. W przypadku koniecznoci podjcia dziaa przez UE
FRONTEX we wsppracy z pastwami czonkowskimi moe rozpocz dane dziaanie czy
131
operacj.
Analiza operacyjna FRONTEX prowadzona jest stale take poprzez system raportowania
wydarze na granicach zewntrznych UE. Eksperci FRONTEX poprzez wyznaczone centra
koordynacyjne w pastwach czonkowskich przesyaj informacje dotyczce danych operacji
i podejmowanych dziaa. Wszelkie dane tego rodzaju, miejsce, czas, ocena sytuacji na miejscu
s wykorzystywane w tactical focused assessment (TFA), ktry ma wspomc najlepszy sposb
realizacji misji search and rescue (SAR) w zakresie nielegalnych imigrantw.
W ramach analizy ryzyka FRONTEX wsppracuje operacyjnie z innymi krajami np.
w ramach FRAN z krajami spoza UE, w ramach WB RAN z krajami Bakanw Zachodnich oraz EB
RAN Ekstern Borders Risk Analysis Network z krajami graniczcymi z UE na Wschodzie UE.
Te sieci wsppracy umoliwiaj dokonywanie regularnego przegldu ryzyka na granicach
zewntrznych UE w cyklu procznym oraz rocznym. Z kolei wsppracujce agencje spoza UE
mog korzysta z wiedzy oraz metodologii FRONTEX w procesie zarzdzania ryzykiem.
W podsumowaniu dot. implementacji zapisw Strategii Bezpieczestwa Wewntrznego
ujto zadania Frontex, ktry w cisej wsppracy ze subami pastw czonkowskich
odpowiedzialnymi za zarzdzanie granicami, rozwija sie analizy ryzyka oraz dostarcza
regularne i dorane analizy ryzyka w odniesieniu do nielegalnej migracji na granicach
zewntrznych UE. Prowadzenie analiz operacyjnych jest podstaw do podjcia decyzji i dziaa
na poziomie strategicznym dla samej agencji FRONTEX, Komisji Europejskiej, pastw
czonkowskich, midzynarodowych instytucji stojcych na stray prawa, zajmujcych si
kwestiami nielegalnych imigrantw czy handlu ludmi.
W grudniu 2011 r. Komisja przedstawia wniosek ustawodawczy w sprawie
europejskiego systemu nadzoru granic (EUROSUR), ktry ma zapewni pastwom czonkowskim
oraz agencjom UE wsplne ramy wymiany informacji w czasie zblionym do rzeczywistego oraz
ramy wsppracy midzy rnymi organami na poziomie krajowym i europejskim w celu
zwalczania nielegalnej migracji i przestpczoci transgranicznej. EUROSUR przyczyni si rwnie
do wzmocnienia ochrony i ratowania ycia migrantw. Uruchomienie sieci EUROSUR
zaplanowano na 1 padziernika 2013.
5.2 Zarzdzanie ryzykiem na wypadek kryzysw zwizanych ze zdrowiem
UE prowadzi dziaania majce na celu zapewnienie bezpieczestwa zdrowotnego
obywateli UE. Ocena zagroenia wystpienia zagroenia prowadzona jest w ramach prac DG
SANKO oraz wielu agencji UE. Koncepcja analizy ryzyka w dziedzinie zdrowia obejmuje
elementy:
Ocen ryzyka (Risk Assessment).
Zarzdzanie ryzykiem (Risk Management).
Komunikacj ryzyka (Risk Communication).
Traktat z Lizbony w art. 168 odnosi si do zdrowia publicznego. Co wane, odnosi si take do
dowodw naukowych, danych, jako podstawy oraz uzasadnienia dla prowadzonej polityki czy
wprowadzanych rodkw w zapisach. Dziaanie Unii, ktre uzupenia polityki krajowe,
nakierowane jest na popraw zdrowia publicznego, zapobieganie chorobom i dolegliwociom
132
ludzkim oraz usuwanie rde zagroe dla zdrowia fizycznego i psychicznego. Dziaanie
to obejmuje zwalczanie epidemii, poprzez wspieranie bada nad ich przyczynami, sposobami ich
rozprzestrzeniania si oraz zapobiegania im, jak rwnie informacji i edukacji zdrowotnej,
a take monitorowanie powanych transgranicznych zagroe dla zdrowia, wczesne ostrzeganie
w przypadku takich zagroe oraz ich zwalczanie.
Parlament Europejski i Rada, stanowic zgodnie ze zwyk procedur ustawodawcz i po
konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Spoecznym i Komitetem Regionw, mog rwnie
ustanowi rodki zachcajce, zmierzajce do ochrony i poprawy zdrowia ludzkiego,
w szczeglnoci zwalczania epidemii transgranicznych, rodki dotyczce monitorowania
powanych transgranicznych zagroe dla zdrowia, wczesnego ostrzegania w przypadku takich
zagroe oraz ich zwalczania, jak rwnie rodki, ktrych bezporednim celem jest ochrona
zdrowia publicznego w zwizku z tytoniem i naduywaniem alkoholu, z wyczeniem
jakiejkolwiek harmonizacji przepisw ustawowych i wykonawczych Pastw Czonkowskich.
W przypadku zasad, ktrymi UE si kieruje, w zakresie ryzyk zwizanych ze zdrowiem
i bezpieczestwem ywnoci podstaw mona szuka w nastpujcych dokumentach
referencyjnych:
EU Commission: Communication on Consumer Health and Food Safety (1997);
EU Commission: Communication on Collection and Use of Expertise (2002);
EU Food Law (2002);
EU Commission Decision establishing Scientific Committees in the field of Consumer
Safety, Public health and the Environment (2004, revised 2008).
W ramach prac KE (DG SANKO) oraz OECD odbywaj si konferencje The EU Risk
Analysis Approach and the Perspectives for a Global Risk Assessment Dialogue, ktrych celem
jest dostarczenie rzetelnej informacji na temat zasad, priorytetw oraz struktury zarzdzania
ryzykiem na poziomie UE.
5.3 Zarzdzanie ryzykiem na wypadek kryzysw zwizanych z ywnoci
Rozporzdzenie (WE) NR 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia
315
2002 r. ustanowio oglne zasady i wymagania prawa ywnociowego, powoao Europejski
Urzd ds. Bezpieczestwa ywnoci oraz ustanowio procedury w zakresie bezpieczestwa
ywnoci.316 Jednym z obszarw objtych rozporzdzeniem jest analiza ryzyka, w ramach, ktrej
przyjto nastpujc terminologi:
ryzyko oznacza niebezpieczestwo zaistnienia negatywnych skutkw dla zdrowia
oraz dotkliwo takich skutkw w nastpstwie zagroenia;
analiza ryzyka oznacza proces skadajcy si z trzech powizanych elementw:
oceny ryzyka, zarzdzania ryzykiem i informowania o ryzyku;
315
316
Dz. U. L 31 z 1.2.2002.
Ibidem, s. 1.
133
ocena ryzyka oznacza proces wsparty naukowo, skadajcy si z czterech etapw:

identyfikacji zagroenia, charakterystyki niebezpieczestwa, oceny ekspozycji
i charakterystyki ryzyka;
zarzdzanie ryzykiem oznacza proces, rnicy si od oceny ryzyka, polegajcy na
zbadaniu alternatywy polityki w porozumieniu z zainteresowanymi stronami,
wziciu pod uwag oceny ryzyka i innych prawnie uzasadnionych czynnikw,
i w razie potrzeby - na wybraniu stosownych sposobw zapobiegania i kontroli;
informowanie o ryzyku oznacza interaktywn wymian informacji i opinii podczas
procesu analizy ryzyka, dotyczca zagroe i ryzyka, czynnikw zwizanych
z ryzykiem i postrzeganiem ryzyka, midzy oceniajcymi ryzyko, zarzdzajcymi
ryzykiem, konsumentami, przedsibiorstwami ywnociowymi i paszowymi,
rodowiskiem naukowym i innymi zainteresowanymi stronami, z uwzgldnieniem
wyjanienia wnioskw z oceny ryzyka i powodw decyzji w zakresie zarzdzania
ryzykiem;
zagroenie oznacza czynnik biologiczny, chemiczny lub fizyczny w ywnoci lub
paszy, bd stan ywnoci lub paszy, mogcy powodowa negatywne skutki dla
zdrowia.
W przypadku, gdy Komisja zidentyfikuje sytuacj obejmujc powane bezporednie lub
porednie ryzyko dla zdrowia ludzkiego, pochodzce z ywnoci i pasz, a ryzyku nie mona
zapobiec, wyeliminowa lub zredukowa poprzez obowizujce przepisy, lub ryzyko nie moe
by adekwatnie uregulowane wycznie w drodze stosowania art. 53 i 54 317, to Komisja
Europejska powiadamia niezwocznie Pastwa Czonkowskie i Urzd ds. Bezpieczestwa
ywnoci. Powoany Europejski Urzd ds. Bezpieczestwa ywnoci jest niezalenym naukowym
rdem porad, informacji i informowania o ryzyku w celu polepszenia zaufania konsumenta.
W celu promowania spjnoci midzy funkcjami oceny ryzyka, zarzdzaniem ryzykiem
i informowaniem o ryzyku, wzmocnione powinno by powizanie midzy oceniajcymi ryzyko
i zarzdzajcymi nim.
System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach Spoywczych i rodkach
ywienia Zwierzt Rapid Alert System for Food and Feed (RASFF) powsta w 1979 r. dla
wymiany informacji pomidzy kompetentnymi instytucjami zajmujcymi si bezpieczestwem
ywnoci. Pozwala w czasie rzeczywistym na wymian informacji w sytuacjach potencjalnie
kryzysowych i kryzysowych pomidzy DG SANKO a pastwami czonkowskimi. W 2002 r.
istniejcy System szybkiego alarmowania utworzony w ramach dyrektywy Rady 92/59/EWG
z dnia 29 czerwca 1992 r. w sprawie oglnego bezpieczestwa produktw rozszerzono o pasze.
Natomiast w wyniku kryzysw w 2011 r. (zakaenie bakteri E.coli, skutki awarii w elektrowni
317
Art. 53 mwi o rodkach nadzwyczajnych dla ywnoci i pasz pochodzcych ze Wsplnoty lub przywoonych
z pastwa trzeciego, natomiast art. 54 o innych rodkach nadzwyczajnych podejmowanych przez pastwa
czonkowskie. Rozporzdzenie (WE) NR 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002, Dz. U. L
31 z 1.2.2002.
134
Fukushima) Komisja Europejska usprawnia system RASFF poprzez uruchomienie iRASFF

platformy powiadamiania online, ktra pozwala skuteczniej przygotowa si i zarzdza
sytuacj kryzysow.318
Rozporzdzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia
2002 r. ustanawia oglne zasady i wymagania prawa ywnociowego, powouje Europejski
Urzd ds. Bezpieczestwa ywnoci oraz ustanawia procedury w zakresie bezpieczestwa
ywnoci. W art. (17) w przypadku, gdy prawo ywnociowe ma na celu redukcj,
wyeliminowanie lub uniknicie ryzyka utraty zdrowia, trzy powizane ze sob skadniki analizy
zagroe ocena zagroe, zarzdzanie zagroeniami i komunikacja zagroe zapewniaj
systematyczn metodologi dla okrelenia efektywnych, wspmiernych i skierowanych we
waciwym kierunku rodkw lub innych dziaa, majcych na celu ochron zdrowia. Jednak
uwaa si, e naukowa ocena ryzyka nie moe, w pewnych przypadkach, samodzielnie
dostarczy wszystkich informacji, na ktrych naley opiera decyzj w zakresie zarzdzania
ryzykiem oraz, e inne czynniki zwizane z rozpatrywan spraw powinny by brane pod uwag
w sposb prawnie uzasadniony, cznie z czynnikami spoecznymi, gospodarczymi, zwizanymi
z tradycj, etycznymi i rodowiskowymi oraz moliwoci ich kontroli.
5.4.1 Zarzdzanie ryzykiem powodziowym
W dniu 26 listopada 2007 r. wesza w ycie Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dn. 23 padziernika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego
i zarzdzania nim.319 Zobowizania naoone na pastwa czonkowskie UE obejmuj:
opracowanie wstpnej oceny ryzyka powodziowego (do 22.12.2011 r.);
opracowanie map zagroenia powodziowego i map ryzyka powodziowego (do
22.12.2013 r.);
opracowanie planw zarzdzania ryzykiem powodziowym (do 22.12. 2015 r.).
W oparciu o dostpne lub atwe do uzyskania informacje, takie jak rejestry
i dugofalowe analizy rozwoju wydarze, dotyczce zwaszcza wpywu zmian klimatycznych na
wystpowanie powodzi, przeprowadza si wstpn ocen ryzyka powodziowego. Ocena ta
zawiera, co najmniej:
a) mapy obszaru dorzecza w odpowiedniej skali zawierajce granice dorzeczy, zlewni
i jeeli takowe istniej, obszarw wybrzea, ukazujce topografi i zagospodarowanie
przestrzenne;
318
Istotna statystyka: W 2011 r. w ramach RASFF zoono 9 157 powiadomie dotyczcych niezgodnoci
z unijnymi przepisami dotyczcymi ywnoci, z czego 617 dotyczyo powanych zagroe. Wikszo powiadomie
stanowia dziaania nastpcze (5 345), lecz zarejestrowano take 3 812 nowych powiadomie. () Spord 3 812
nowych powiadomie: 3 139 dotyczyo ywnoci, 361 pasz, za 312 materiaw przeznaczonych do kontaktu
z ywnoci. Niektre z najczciej zgaszanych problemw odnosiy si do aflatoksyn w paszach, suszonych
owocw i orzechw oraz migracji substancji chemicznych z wyrobw kuchennych pochodzcych z Chin - informacja
prasowa sub Komisji Europejskiej 12/806.
319
Dz. U. L. 288 z 6.11.2007, s. 27-33.
135
b) opis powodzi, ktre wystpiy w przeszoci i miay znaczce negatywne skutki dla
zdrowia ludzkiego, rodowiska, dziedzictwa kulturowego oraz dziaalnoci gospodarczej, jeeli
prawdopodobiestwo wystpienia podobnych zjawisk w przyszoci jest nadal due, w tym
zasig powodzi oraz trasy przejcia fali powodziowej, jak i ocen wywoanych przez nie
negatywnych skutkw;
c) opis istotnych powodzi, do ktrych doszo w przeszoci, jeeli mona przewidzie,
e podobne zjawiska w przyszoci bd miay znaczce negatywne skutki;
a w zalenoci od specyficznych potrzeb pastw czonkowskich:
d) ocen potencjalnych negatywnych konsekwencji przyszych powodzi dla zdrowia
ludzkiego, rodowiska, dziedzictwa kulturowego oraz dziaalnoci gospodarczej, z jak
najszerszym uwzgldnieniem kwestii, takich jak topografia, pooenie ciekw wodnych i ich
oglne cechy hydrologiczne oraz geomorfologiczne, w tym obszary zalewowe jako naturalne
obszary retencyjne, skuteczno istniejcej, wybudowanej przez czowieka infrastruktury
przeciwpowodziowej, pooenie obszarw zamieszkanych, obszarw dziaalnoci gospodarczej
oraz prognoz dugofalowego rozwoju wydarze,
w tym wpywu zmian klimatu na wystpowanie powodzi320.
Pastwa czonkowskie dokonuj wstpnej oceny ryzyka powodziowego do dnia
22 grudnia 2011 r. W planach zarzdzania ryzykiem powodziowym szczeglny nacisk powinno
si pooy na zapobieganie, ochron i przygotowanie. Plany zarzdzania ryzykiem
powodziowym obejmuj wszystkie aspekty zarzdzania ryzykiem powodziowym, kadc
szczeglny nacisk na zapobieganie, ochron i stan naleytego przygotowania, w tym
prognozowanie powodzi i systemy wczesnego ostrzegania, a take uwzgldniajc cechy danego
dorzecza lub zlewni. Plany zarzdzania ryzykiem powodziowym mog rwnie obejmowa
dziaania na rzecz zrwnowaonego zagospodarowania przestrzennego, skuteczniejsz retencj
wd oraz kontrolowane zalewanie niektrych obszarw w przypadku wystpienia powodzi.
Pastwa czonkowskie musze opracowa i opublikowa plany zarzdzania ryzykiem
powodziowym do 22 grudnia 2015 r.
5.4.2 Analiza ryzyka w ramach Dyrektywy SEVESO III
Dyrektywa SEVESO III tj. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/18/UE
z 4 lipca 2012 r. w sprawie kontroli zagroe powanymi awariami zwizanymi z substancjami
niebezpiecznymi, zmieniajca, a nastpnie uchylajca dyrektyw Rady96/82/WE321 wesza
w ycie z dniem 13 sierpnia 2012 r. Krajowa transpozycja musi nastpi do 31 maja 2015 r.
natomiast cakowita implementacja powinna zakoczy si do dnia 1 czerwca 2015 r. Jednym
z kluczowych powodw przyjcia nowej regulacji jest konieczno uwzgldnienia zmian
dotyczcych klasyfikowania substancji i mieszanin chemicznych.
W ramach tzw. SEVESO III raporty o bezpieczestwie byy przygotowywane tylko przez
320
321
Ibidem.
Dz. U UE L 197 z 24 lipca 2012 r., s. 1-37.
136
prowadzcego zakad o duym ryzyku. Zacznik II Dyrektywy Seveso III dotyczy minimalnego
zakresu danych i informacji, ktre naley uwzgldni w Raporcie o bezpieczestwie. W raporcie
o bezpieczestwie trzeba poda charakterystyk rodowiska zakadu oraz informacje dotyczce
zakadw ssiadujcych (w ramach tzw. efektu domina). Aby zmniejszy ryzyko efektu domina
w przypadku zakadw ulokowanych w taki sposb lub tak blisko siebie, e wzrasta
prawdopodobiestwo powanych awarii lub nasilenia ich skutkw, prowadzcy zakady powinni
wsppracowa w zakresie wymiany odpowiednich informacji i informowania spoecznoci,
z uwzgldnieniem ssiednich zakadw, ktre mog odczu skutki takich awarii322. Naley poda
opis instalacji, tj. opis procesw z uwzgldnieniem dostpnych informacji na temat najlepszych
praktyk, z kolei w czci dotyczcej analizy zagroe trzeba opracowa scenariusze powanych
awarii, ktre mogyby wystpi w wyniku klsk ywioowych (np. trzsienie ziemi, powd);
wykaz awarii i zdarze z takimi samymi substancjami i procesami, z uwzgldnieniem
dowiadcze i konkretnych dziaa zapobiegajcych awariom; trzeba poda take rodki
ochrony opis wszelkich technicznych i nietechnicznych rodkw majcych znaczenie dla
ograniczenia wpywu awarii. () Raport o bezpieczestwie powinien zawiera szczegowe
informacje na temat zakadu, znajdowania si w nim substancji niebezpiecznych, instalacji lub
obiektw magazynowych, prawdopodobnych scenariuszy powanych awarii i analizy ryzyka
rodowiskowego, rodkw zapobiegawczych i interwencyjnych oraz dostpnych systemw
zarzdzania, majc na wzgldzie zapobieganie powanym awariom i ograniczenie ryzyka ich
wystpienia oraz umoliwienie podjcia niezbdnych dziaa w celu ograniczenia skutkw takich
awarii. Ryzyko powanej awarii moe by wiksze ze wzgldu na prawdopodobiestwo
wystpienia klsk ywioowych zwizanych z pooeniem zakadu. Naley to uwzgldni przy
opracowaniu scenariuszy powanych awarii.
Dyrektywa w art. 19 zapewnia dostp do informacji na temat rodowiska: () naley
poprawi poziom i jako informacji udostpnianych spoeczestwu. W szczeglnoci osoby,
ktre mog by naraone na skutki powanej awarii powinny uzyska wystarczajce informacje
o waciwych dziaaniach, ktre naley podj w takiej sytuacji (). Co istotne jest to
wymuszona transparentno dziaa, ktra z perspektywy procesu zarzdzania ryzykiem take
zostaa wzita pod uwag przez UE. Spoeczno ma by poinformowana za porednictwem
ogosze publicznych lub innych odpowiednich rodkw, w tym mediw elektronicznych.
5.4.3 Mechanizm Ochrony Ludnoci
W Decyzji Rady z dnia 8 listopada 2007 r. ustanawiajcej wsplnotowy mechanizm
ochrony ludnoci (przeksztacenie) znalazy si zapisy, e oglnym celem mechanizmu jest
zapewnienie na wniosek wsparcia w przypadku powanych sytuacji nadzwyczajnych oraz
uatwienie lepszej koordynacji interwencji pomocowych podejmowanych przez pastwa
czonkowskie i Wsplnot, z uwzgldnieniem szczeglnych potrzeb odizolowanych, najbardziej
oddalonych i innych regionw lub wysp na terenie Wsplnoty. W 2011 r. we Wniosku
322
Tame, Art. 14.

137
dotyczcym decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie unijnego Mechanizmu Ochrony

Ludnoci przypisano zapobieganiu znaczenie rwnorzdne z dziaaniami sucymi zapewnieniu
gotowoci oraz reagowaniem i zawarto przepisy majce na celu dalszy rozwj oceny ryzyka
w dziedzinie strategii ochrony ludnoci. Wniosek wprowadza nowy rozdzia powicony
zapobieganiu w celu zwikszenia znaczenia unijnych ram politycznych w zakresie zapobiegania
oraz skutecznego poczenia ich z dziaaniami na rzecz zapewnienia gotowoci i dziaaniami
w zakresie reagowania. () W rozwiniciu toczcych si prac w zakresie oceny ryzyka oraz
w celu zagwarantowania skutecznej wsppracy w ramach mechanizmu na pastwa
czonkowskie naoony zostaje obowizek przekazania Komisji Europejskiej planw zarzdzania
zagroeniami do koca 2016 r. (art. 6).
1. Aby zapewni skuteczn wspprac w ramach Mechanizmu pastwa czonkowskie
przekazuj Komisji swoje plany zarzdzania zagroeniem.
2. Plany zarzdzania zagroeniem uwzgldniaj krajowe oceny zagroenia oraz inne waciwe
oceny zagroenia i s spjne z innymi waciwymi planami obowizujcymi w danym pastwie
czonkowskim.
3. Pastwa czonkowskie zapewniaj najpniej do koca 2016 r. przygotowanie swoich planw
zarzdzania zagroeniem oraz przekazanie ich Komisji w najbardziej aktualnej formie.
Plany te stanowi istotny instrument planistyczny oraz przyczyniaj si do spjnej
polityki zarzdzania zagroeniami nakrelonej w unijnej Strategii bezpieczestwa
wewntrznego. Zgodnie z planem przegld zagroe dokonany na szczeblu Unii Europejskiej
w oparciu o krajowe oceny ryzyka zapewni warto dodan w formie udoskonalonego
planowania scenariuszy i planowania ewentualnociowego w celu optymalnej koordynacji
europejskich dziaa w zakresie reagowania, zapewnienia gotowoci i zapobiegania. Wartoci
dodan UE jest zwikszona skuteczno dziaa dziki wyszej gotowoci oraz bardziej spjnej
polityce zarzdzania ryzykiem wystpienia klsk i katastrof.
5.4.4 Testy wytrzymaociowe
Po katastrofie jdrowej w 2011 r. w japoskiej elektrowni jdrowej Fukushima-Daiichi,
Rada Unii Europejskiej w dniach 24-25 marca 2011 r. przyja konkluzje Rady. Liderzy UE podjli
decyzj, w ktrej podkrelili znaczenie dokonywania oceny ryzyka o oceny bezpieczestwa
elektrowni atomowych w UE (tzw. stress tests). Obawy o ewentualny atak terrorystyczny na
elektrownie atomowe wymuszay pilne prace po stronie Komisji Europejskiej, ktra miaa
podj si okrelenia zasad, na jakich bd dokonywane tzw. stress test. W listopadzie 2011 r.
Komisja przedstawia Komunikat do Rady i Parlamentu Europejskiego dotyczcy sprawozdania
okresowego na temat kompleksowych ocen ryzyka i bezpieczestwa w odniesieniu do
elektrowni jdrowych w Unii Europejskiej (testy wytrzymaociowe)323. Wezwaa do dokonania
przegldu bezpieczestwa wszystkich unijnych elektrowni jdrowych na podstawie
kompleksowych i przejrzystych ocen ryzyka i bezpieczestwa (testy warunkw skrajnych).
323
Bruksela, dnia 24.11.2011 KOM(2011) 784 wersja ostateczna.

138
Zasady dokonywania testw miay okreli wsplnie Europejsk Grup Organw Regulacyjnych
ds. Bezpieczestwa Jdrowego (European Nuclear Safety Regulatory Group ENSREG) oraz
Komisja Europejska, szczeglnie na bazie dowiadcze i wnioskw po katastrofie w Japonii
oraz przy penym zaangaowaniu pastw czonkowskich. Oceny te bd przeprowadzane przez
niezalene organy krajowe oraz w ramach wzajemnej oceny, a informacje na temat ich wyniku
oraz wszelkich pniejszych rodkw, ktre zostan podjte, powinny by udostpniane Komisji
i na forum ENSREG oraz podawane do wiadomoci publicznej324. Rada Europejska do koca
2011 miaa oceni wstpne wyniki ocen prowadzonych na podstawie raportu Komisji
Europejskiej z pastw czonkowskich.
Szczeglnego charakteru nabraa take kwestia zapewnienia bezpieczestwa dla
elektrowni pozostajcych w ssiedztwie UE oraz na wiecie, bowiem katastrofa w Japonii
osigna globalne skutki dryfujce szcztki po tsunami, obawa skaenia wody pitnej, kwestia
bezpieczestwa ywnoci dostarczanej z UE, kwestia skaenia obywateli UE wracajcych
z Japonii do Europy. Priorytetowe znaczenie zapewniania bezpieczestwa elektrowni jdrowych
nie moe oczywicie obowizywa wycznie w obrbie naszych granic; UE wystpi
o przeprowadzenie podobnych testw warunkw skrajnych w pastwach ssiednich i na
caym wiecie w odniesieniu zarwno do istniejcych, jak i planowanych elektrowni; w tym
wzgldzie naley w peni zaangaowa odpowiednie organizacje midzynarodowe; najwysze
standardy bezpieczestwa jdrowego naley wdraa i ustawicznie podnosi w UE i promowa
w wymiarze midzynarodowym; zapisano w konkluzjach. W komunikacje Komisji z 2012 r.
ENSREG i Komisja opracoway zakres i warunki testw, natomiast ocena bezpieczestwa
elektrowni jdrowych wchodzi w zakres kompetencji operatorw obiektw jdrowych
i krajowych organw regulacyjnych, ktre uczestniczyy w testach wytrzymaociowych na
zasadzie dobrowolnoci. Komisja nie moe zagwarantowa bezpieczestwa jdrowego i ochrony
fizycznej obiektw jdrowych, poniewa odpowiedzialno prawna spoczywa na organach
krajowych. Testy okrelono jako celowe testy wytrzymaociowe marginesw bezpieczestwa
elektrowni jdrowych w wietle wnioskw wycignitych z wydarze w Fukushimie, zwizanych
z ekstremalnymi zjawiskami naturalnymi, stanowicymi zagroenie dla funkcji bezpieczestwa
elektrowni.
W ocenach dokonywanych na zasadzie dobrowolnoci uczestniczyy wszystkie
czternacie pastw czonkowskich UE, w ktrych dziaaj elektrownie jdrowe Belgia, Bugaria,
Finlandia, Francja, Hiszpania, Niderlandy, Niemcy, Republika Czeska, Rumunia, Republika
Sowacka, Sowenia, Szwecja, Wgry, Zjednoczone Krlestwo oraz Litwa, na ktrej terytorium
obecnie elektrownia Ignalina jest likwidowana.
324
Bruksela, dnia 4.10.2012 COM(2012) 571 wersja ostateczna.

139
6. ZARZDZANIE RYZYKIEM W OBSZARZE BEZPIECZESTWA ZEWNTRZNEGO UE

W grudniu 2003 r. Rada Europejska przyja Europejsk Strategi Bezpieczestwa.
Mija dekada od czasu przyjcia strategii, ktra zawiera trzy podstawowe cele UE uznaje:
wniesienie wkadu w stabilizacj i dobre rzdzenie w najbliszym ssiedztwie Unii, tworzenie
porzdku midzynarodowego opartego na efektywnym multilateralizmie, przeciwdziaanie
zagroeniom, zarwno nowym, jak i tradycyjnym. W Strategii podkrela si, e UE ponosi
odpowiedzialno za bezpieczestwo midzynarodowe i powinna odgrywa wan rol w jego
zapewnianiu. Definiujc zagroenia, jakim Unia musi si przeciwstawi, wymienia si konflikty
regionalne, terroryzm, proliferacj broni masowego raenia oraz moliwo jej uycia przeciw
terytorium UE, upadajce pastwa i wybuchajce w nich oraz w ich ssiedztwie konflikty,
a take przestpczo zorganizowana325. Od czasu przyjcia strategii nastpio wiele zmian
instytucjonalnych, przyjto Traktat z Lizbony, wczono nowe pastwa do UE, zmienio si
otoczenie oraz rodzaj zagroe wok UE, skutki wiosny arabskiej byy odczuwalne w Europie.
W obliczu zagroe czciowo pochodzcych spoza obszaru UE zasadnicze znaczenie dla
prowadzenia skutecznej polityki bezpieczestwa ma wzmocniona wsppraca z podmiotami
z obszaru bezpieczestwa zewntrznego, pastwami trzecimi i organizacjami. W takiej sytuacji
istotna staje si rola ESZD utworzonej zgodnie z zapisami Traktatu z Lizbony. Zgodnie
z mandatem okrelonym dla Wysokiego Przedstawiciela UE ds. do spraw wsplnej polityki
zagranicznej i bezpieczestwa oraz dla Europejskiej Suby Dziaa Zewntrznych, aby umoliwi
Wysokiemu Przedstawicielowi prowadzenie europejskiej polityki bezpieczestwa i obrony
(EPBiO), struktury zarzdzania kryzysowego UE miay zosta czci suby, z penym
uwzgldnieniem ich cech charakterystycznych. Struktury te miay stworzy jednostk, ktra
bdzie bezporednio podlega wysokiemu przedstawicielowi i pozostanie w pod jego
kierownictwem. Zmiany te dokonyway si od 2010 r. i zgodnie z Decyzj Rady z dnia 26 lipca
2010 r. (2010/427/UE) Dyrekcja ds. zarzdzania i planowania kryzysowego, Komrka
Planowania i Prowadzenia Operacji Cywilnych, Sztab Wojskowy Unii Europejskiej i Centrum
Sytuacyjne Unii Europejskiej (SITCEN) podlegaj bezporednio Wysokiemu Przedstawicielowi326.
W ramach struktury zarzdzania kryzysowego dawniej w cze Sekretariacie Generalnym Rady
UE, w ramach, ktrej funkcjonowa m.in. Joint SITCEN (wsplne centrum sytuacyjne) zajmowa
si ocen ryzyka na potrzeby dziaa UE prowadzonych take poza UE. Dawne komrki
kryzysowe Sekretariatu Generalnego Rady UE zostay przeniesione do ESDZ: Dyrekcja
ds. Zarzdzania Kryzysowego i Planowania (CMPD), Komrka Planowania i Prowadzenia
Operacji Cywilnych (CPCC), Sztab Wojskowy Unii Europejskiej (SWUE), Dziay bezporednio
podlegajce dyrektorowi generalnemu Sztabu Wojskowego Unii Europejskiej (DGEUMS),
Dyrekcja ds. Koncepcji i Zdolnoci, Dyrekcja ds. Wywiadu, Dyrekcja ds. Operacji, Dyrekcja
ds. Logistyki, Dyrekcja ds. Systemw cznoci i Informacji, Centrum Sytuacyjne Unii
325
Na podstawie informacji MSZ.

Decyzja Rady z dnia 26 lipca 2010 r. okrelajca organizacj i zasady funkcjonowania Europejskiej Suby Dziaa
Zewntrznych (2010/427/UE).
326
140
Europejskiej (SITCEN). Ponadto z Dyrekcji Generalnej ds. Stosunkw Zewntrznych do ESDZ

wczono Platform kryzysow i koordynacj polityczn w ramach WPZiB. Obecnie w ramach
struktury Crisis Response and Operational Coordination w ESZD funkcjonuj dziay: Crisis
response planning and operations, EU situation room, Consular crisis management oraz INTCEN
EU Intelligence Analysis Centre (dziay: Analysis oraz General and external relations). Nastpia
ewolucja dawnego SITCEN, ktre zajmuje si ocen ryzyka w ramach zada ESZD, nie mniej
jednak jednym z obszarw powizanych jest take prowadzony monitoring sytuacji
wewntrznej UE. Europejska Suba Dziaa Zewntrznych dysponuje strukturami
rozporzdzajcymi ocen sytuacji, informacjami w zakresie danych wywiadowczych lub spraw
wojskowych, jak rwnie sieci przedstawicielstw, ktre mog pomc przeciwdziaa
zagroeniom oraz klskom lub katastrofom na terytorium pastw czonkowskich lub sytuacjom
kryzysowym o wymiarze zewntrznym327. Obecnie INTCEN skada si z dwch wydziaw:
Wydzia Analiz ktry jest odpowiedzialny za dostarczanie strategicznej analizy
bazujcej na wkadzie dostarczanym przez agencje wywiadowcze i informacyjne
w pastwach czonkowskich. Wydzia podzielony jest na obszary tematyczne oraz
geograficzne.
Dzia Reakcji Oglnych i Zewntrznych zajmuje si zapytaniami administracyjnymi
jak i czerpie informacje z oglnodostpnych rde.
Zadania INTECEN s takie jak dawnego SITCEN w Sekretariacie Generalnym Rady Unii
Europejskiej328. Ponadto rola EU INTCEN jest zwizana przede wszystkim z przygotowywaniem
ocen ryzyka i zagroe dla bezpieczestwa zewntrznego UE. Jednak jak pokazuj kryzysy
bezpieczestwo zewntrzne ma wpyw na bezpieczestwo wewntrzne, dlatego te z analiz
ESDZ korzystaj te inne instytucje UE: Komisja Europejska oraz pastwa czonkowskie. ESDZ
kieruje si podejciem koniecznoci poinformowania danej strony na wypadek danego
zagroenia oczywicie z poszanowaniem zasady udostpniania nie informacji niejawnych
(limited lub SECRET UE/EU SECRET). Rocznie EU INTCEN przygotowuje okoo 200 strategicznych
ocen sytuacji oraz okoo 50 specjalnych raportw oraz briefingw. Ponadto EU INTCEN jest
czci tzw. Single Intelligence Analysis Capacity (SIAC), ktra czy wywiad cywilny EU INTCEN
oraz wywiad wojskowy EUMS INT DIR. W ramach SIAC zarwno wkad przygotowywany przez
stron cywiln, jak i wojskow jest wykorzystywany do caociowej analizy ryzyka. Wszystkie
pastwa czonkowskie s proszone o przekazywanie informacji do EU INTCEN w zalenoci od
moliwoci wywiadowczych oraz woli wsppracy z EU INTCEN. Informacje s przygotowane do
poziomu TRES SECRET UE/EU TOP SECRET. INTCEN czerpie take informacje z Rady Unii
Europejskiej, Komisji oraz delegacji UE. Obecnie INTCEN zatrudnia okoo 70 osb.
327
JOIN/2012/039 final2012/0370 (NLE).
328
Z wyczeniem nastpujcych: the consular affairs desk has been moved to the Crisis Response and Operational
coordination Managing Directorate the duty area as also been moved to the Crisis Response and Operational
coordination Managing Directorate the secure communication sector (also known as ComCen) has been moved to
the Managing Directorate for Resources (IT department).
141
W trakcie prac w 2012 r. w ESDZ ustanowiono rwnie blisze powizania midzy

Europejsk Sub Dziaa Zewntrznych a odpowiednimi organami (takimi jak np. Europol
i Frontex).
142
7. PODSUMOWANIE I WNIOSKI
Globalizacja np. acuchw dostaw rnego rodzaju produktw przemysowych czy
ywnoci, terroryzm, wypadki technologiczne, katastrofy naturalne, pandemie, zmiany klimatu,
stwarzaj zagroenia m.in. dla Unii Europejskiej. Ryzyko wystpienia pewnych zdarze wymaga
wzmoonej wsppracy i spjnoci UE oraz wiata naukowego w zakresie analiz sub dbajcych
o bezpieczestwo obywateli. Ryzyko moe by odczuwalne w wymiarze globalnym (terroryzm,
pandemie, skaenie ywnoci, zmiany klimatu, skutki katastrofy jdrowej), w wymiarze
wewntrznym UE (terroryzm, napyw nielegalnych imigrantw do UE), w wymiarze
transgranicznym (powodzie, poary lasw, awaria elektrowni atomowej w ssiedztwie UE).
Globalizacja wspiera procesy niezalenociowe i procesy niemoliwe do kontroli,
a powodujce konieczno podejmowania dziaa w samej UE, w krajach czonkowskich przez
suby porzdkowe lub ratownicze. Globalizacja stwarza ryzyko, ale i szanse dla nowych
moliwoci. Pewne zdarzenia dziej si np. w rzeczywistoci powodowane przez wiat
wirtualny: np. tzw. flashmob czy zapraszanie na urodziny na facebook, na ktre przychodzi kilka
tysicy ludzi. Z drugiej strony nowe formy komunikacji w sytuacjach kryzysowych (np.
informowanie si ludzi na twitter czy facebook, czy sms o miejscu zagroenia, przebywania)
stwarza nowe kanay wymiany informacji i potencjalne informacje dla sub porzdkowych
i ratowniczych. Zmiany w zapisach dyrektywie Seveso III oraz informowanie spoeczestwa
o zagroeniach w ramach testw wytrzymaociowych jest wynikiem realizacji zapisw
Konwencji z Aarhus, dotyczcej dostpu spoeczestwa do informacji rodowiskowych, ktre
kad duy nacisk na otwarto i przejrzysto tych informacji. Zgodnie z konwencj z Aarhus
skuteczny udzia spoeczestwa w podejmowaniu decyzji jest konieczny, aby umoliwi
zainteresowanej spoecznoci wyraanie, a decydentowi uwzgldnianie, opinii i obaw, ktre
mog by istotne dla tych decyzji, zwikszajc w ten sposb odpowiedzialno w ramach
procesu podejmowania decyzji i jego przejrzysto oraz przyczyniajc si do zwikszenia
wiadomoci publicznej w zakresie rodowiska oraz poparcia dla podjtych decyzji329.
Ponadto zmieniajca si rzeczywisto, w ktrej obecnie funkcjonuj rozwinite
spoeczestwa wymusza na Unii Europejskiej take funkcjonowanie w wymiarze wirtualnym.
Zapewnienie dostpu na wczesnym etapie i transparentno UE czy wadz moe zapobiec
dziaaniom spoecznociowym torpedujcym dziaania sprzeczne z interesami spoecznoci
zagroonej powstaniem zakadu o duym ryzyku czy elektrowni atomowej.
W dokonanej analizie przedstawiono podejcie UE do zarzdzania ryzykiem powizanym
z obszarem zarzdzania kryzysowego, jest ono jak najbardziej sektorowe, co pokaza przegld
dziaa w ramach Komisji Europejskiej (zarzdzanie ryzykiem w dziedzinie zdrowia, ywnoci,
bezpieczestwa na granicach zewntrznych, katastrof naturalnych i technologicznych) oraz
szczeglnego przypadku oceny zagroe prowadzonym przez ESDZ w wymiarze bezpieczestwa
329
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/18/UE z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie kontroli zagroe
powanymi awariami zwizanymi z substancjami niebezpiecznymi, zmieniajca, a nastpnie uchylajca dyrektyw
Rady 96/82/WE. Dz. U. L. 197 z 24.7.2012, s. 1-37.
143
zewntrznego UE. Nie mniej jednak opisany w zakresie wsppracy instytucji unijnych
przypadek katastrofy jdrowej pokazuje konieczno ponadsektorowej oraz ponad
instytucjonalnej wsppracy w Unii Europejskiej. Do 2016 r. UE zamierza si opracowa analiz
zagroe, na ktre jest naraona UE. Suy temu te bdzie wymg przekazania Komisji
Europejskiej przez pastwa czonkowskie planw zarzdzania zagroeniami do koca 2016 r.
zgodnie z zapisami Wniosku dotyczcym decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie
unijnego Mechanizmu Ochrony Ludnoci.
Zarzdzanie ryzykiem w UE jest koniecznoci z uwagi na wymg zapewniania
bezpieczestwa UE w wymiarze wewntrznym i zewntrznym obywatelom UE oraz
mieszkacom UE. UE rozumie rol zaplecza naukowego oraz analizy naukowej, ktre jest
niezbdnym elementem poprawnego procesu zarzdzania ryzykiem. Zasadne jest wczenie
innowacji, wynikw bada oraz technologii do zarzdzania ryzykiem. Np. le przygotowana czy
brak analizy naukowej zdarzenia moe powodowa brak zaufania dla komunikatw
wydawanych dla spoeczestwa. Przykadem kryzysu, w ktrych analiza naukowa bya le
zinterpretowana byy kryzys zwizany z BSE w Wielkiej Brytanii. Z kolei niepewno, co do
czynnika powodujcego zgony oraz konieczno przeprowadzenia kolejnych bada naukowych
dla czynnika wywoujcego kryzys jak si potem okazao bakterii E.coli w 2011 r. wprowadzaa
niepewno wrd spoeczestw UE oraz doprowadzia do znacznych strat finansowych.
Ocena ryzyka powinna by oparta na dowodach naukowych np. w zakresie ochrony
zdrowia ludzkiego i ekosystemw, gdzie naraenie na wystpienie negatywnych skutkw dla
zdrowia musi by potwierdzane przez analiz czynnikw powodujcych dane zagroenie.
Istotne jest oddzielenie oceny ryzyka (ang. risk assessment) od zarzdzania ryzykiem
(ang. risk management). Szczeglnie widoczne jest to w podziale i zadaniach, roli
poszczeglnych instytucji unijnych oraz dokonujcych ocen ryzyka przez agencje unijne, np.
FRONTEX, czy w przypadku ryzyka kryzysu w dziedzinie zdrowia: EFSA-EMEA-EEA-ECDC-ECHASCENIHR/SCCP/SCHER oraz SCOEL. Z kolei poziom zarzdzania ryzykiem i decyzji jest
wprowadzony na poziomie Komisji Europejskiej, Rady Unii Europejskiej, Europejskiej Suby
Dziaa Zewntrznych oraz Parlamentu Europejskiego.
Ocena wystpienia ryzyka musi zawiera elementy prawdopodobiestwa wystpienia,
skutkw oraz skali. Jednym z elementw, ktry jest podejmowany moliwy element do objcia
w analizach ryzyka jest tzw. impast assessment (ocena wpywu). Plany na wypadek wystpienia
danego typu ryzyka musz by przygotowywane na najwiksze ryzyko wystpienia danych
zdarze, by na tyle elastyczne, aby mc w ich ramach reagowa na wiksze zdarzenia. Ryzyko
wystpienia zdarze rzadkich o duej skali raenia jest kwesti, ktra obecnie szczeglnie po
katastrofie w 2011 r. w Fukushimie jest przedmiotem debat na forum UE, powinna by jednak
dalej przemylana. Nie da si przygotowa adnej organizacji, nawet ratowniczej, na wszelkie
rodzaje kryzysu. Pewien stopie rzadkich i nietypowych zdarze zawsze bdzie stanowi uamek
standardowo prowadzonych operacji. Podobnie bdzie w przypadku UE. Nie mniej jednak
144
w komunikacie Komisji (COM(2012)0571)330 z dnia 4 padziernika 2012 r. dotyczcym

kompleksowych ocen ryzyka i bezpieczestwa (testw wytrzymaociowych) Komisja
stwierdza: Wydarzenie to pokazao, e reaktory jdrowe musz by chronione nawet przed
wypadkami, ktre zostay ocenione, jako wysoce nieprawdopodobne. Ten kierunek mylenia
musi by poddany cilejszej wsppracy Komisji, pastw czonkowskich, instytucji zajmujcych
si zapewnianiem bezpieczestwa w przypadku zdarze czy wypadkw jdrowych czy take
sub ratowniczych.
Jak udowodnia niniejsza analiza zarzdzanie ryzykiem w UE jest ugruntowanym
zagadnieniem i praktyk, ktra jest widoczna w ujciu sektorowym w pracy poszczeglnych
agencji UE, jak i samych instytucji unijnych. Zarzdzanie ryzykiem ma dwa wymiary, z jednej
strony jest to zdanie instytucji unijnych, ktre stosuj zarzdzanie ryzykiem w ramach swojej
organizacji, jako element systemu zarzdzania, z drugiej strony zarzdzanie ryzykiem jest
powizane z rol i zadaniami powierzonymi instytucjom unijnym np. ocen ryzyka w ramach
bezpieczestwa wewntrznego UE czy bezpieczestwa zewntrznego UE. Planowany do 2016 r.
przegld ryzyk w UE usystematyzuje wiedz UE oraz pastw czonkowskich, jednak nie zwolni
ich od dalszych prac nad przygotowaniem si na wypadek danych zagroe i reagowaniem na
nie. Kwestie oceny ryzyka w zakresie bezpieczestwa zewntrznego dla UE wymagaj dalszych
prac na forum UE.
330
Bruksela, dnia 4.10.2012 COM(2012) 571 final.

145
8. LITERATURA
1. Decyzja Rady z dnia 12 lutego 2007 r. ustanawiajca na lata 20072013, jako cz
oglnego programu w sprawie bezpieczestwa i ochrony wolnoci, szczegowy program
Zapobieganie, gotowo i zarzdzanie skutkami terroryzmu i innymi rodzajami ryzyka dla
bezpieczestwa (2007/124/WE, Euratom), Bruksela.
2. Decyzja Rady z dnia 8 listopada 2007 r. ustanawiajca wsplnotowy mechanizm ochrony
ludnoci (przeksztacenie) (2007/779/WE, Euratom), Dz. U. L 314 z 1.12.2007, Bruksela.
3. Decyzja Rady z dnia 26 lipca 2010 r. okrelajca organizacj i zasady funkcjonowania
Europejskiej Suby Dziaa Zewntrznych (2010/427/UE), Bruksela.
4. Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 padziernika 2007 r.
w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarzdzania nim, Dz. U. L 288 z 6.11.2007,
Bruksela.
5. Dyrektywa Rady 2008/114/WE z dnia 8 grudnia 2008 r. w sprawie rozpoznawania
i wyznaczania europejskiej infrastruktury krytycznej oraz oceny potrzeb w zakresie poprawy
jej ochrony, Dz. U. L 345 z 23.12.2008, Bruksela.
6. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/18/UE z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie
zmieniajca, a nastpnie uchylajca dyrektyw Rady 96/82/WE, Dz. U. L. 197 z 24.7.2012,
Bruksela.
7. Komunikat do Rady i Parlamentu Europejskiego dotyczcy sprawozdania okresowego na
temat kompleksowych ocen ryzyka i bezpieczestwa w odniesieniu do elektrowni jdrowych
w Unii Europejskiej (testy wytrzymaociowe), z 24.11.2011 KOM(2011) 784 wersja
ostateczna, Bruksela.
8. Rozporzdzenie Rady (EWG) nr 793/93 z dnia 23 marca 1993 r. w sprawie oceny i kontroli
ryzyk stwarzanych przez istniejce substancje, Dz. U. L 84 z 5.4.1993, Bruksela.
9. Rozporzdzenie (WE) NR 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002
r. ustanawiajce oglne zasady i wymagania prawa ywnociowego, powoujce Europejski
Urzd ds. Bezpieczestwa ywnoci oraz ustanawiajce procedury w zakresie
bezpieczestwa ywnoci, Dz. U, L 31, z 1.2.2002, Bruksela.
10. Strategia bezpieczestwa wewntrznego Unii Europejskiej, Dc do europejskiego modelu
bezpieczestwa COM(2010) 673 wersja ostateczna, 2010, Bruksela.
11. Wniosek: Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie powanych transgranicznych
zagroe zdrowia z dnia 8.12.2011, KOM(2011) 866 wersja ostateczna, 2011/0421 (COD),
Bruksela.
12. Wsplny wniosek Decyzja Rady w sprawie ustale dotyczcych zastosowania przez Uni
klauzuli solidarnoci JOIN/2012/039 wersja ostateczna, 2012/0370 (NLE), Bruksela.
146
NOTKI BIOGRAFICZNE AUTORW
NOTKI BIOGRAFICZNE AUTORW

Bartomiej Poe absolwent studiw I stopnia na Wydziale Bezpieczestwa
Narodowego w Akademii Obrony Narodowej. Pracownik Zakadu Ochrony
Ludnoci CNBOP-PIB. Autor licznych publikacji z zakresu bezpieczestwa i techniki
poarniczej. Wsptwrca projektw badawczo-rozwojowych realizowanych przez
CNBOP-PIB we wsppracy z innymi instytucjami.
mgr in. Agnieszka Ponichtera absolwentka Wydziau Mechatroniki
Politechniki Warszawskiej. Od 2008 r. pracuje w Zespole Laboratoriw
Sygnalizacji Alarmu Poaru i Automatyki Poarniczej CNBOP-PIB. Zajmuje si
zagadnieniami kompatybilnoci elektromagnetycznej.
mgr in. Tomasz Popielarczyk absolwent Wydziau Inynierii Bezpieczestwa
Poarowego Szkoy Gwnej Suby Poarniczej w Warszawie. Od pocztku swojej
pracy zawodowej zwizany z Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony
Przeciwpoarowej Pastwowym Instytutem Badawczym, jako pracownik Zespou
Laboratoriw Sygnalizacji Alarmu Poaru i Automatyki Poarniczej. Od 2013 r. peni
funkcj zastpcy kierownika Zespou Laboratoriw.
Magorzata Trzciska autorka jest pracownikiem Biura Wsppracy Midzynarodowej
Komendy Gwnej Pastwowej Stray Poarnej. W 2011 r. bya oddelegowana do Staego
Przedstawicielstwa RP przy UE w zwizku ze sprawowaniem przez RP prezydencji w Radzie UE.
Bya przewodniczc Grupy Przyjaci Prezydencji i w ramach konsultacji z Sekretariatem
Generalnym Rady UE, Europejsk Sub Dziaa Zewntrznych oraz Komisj Europejsk
prowadzia prace nad zagadnieniem Crisis Coordination Arrangements, obecnie EU Integrated
Political Crisis Response Arrangements.
m. bryg. dr in. Dariusz Wrblewski absolwent Szkoy Gwnej Suby
Poarniczej (1994 r.), doktorat o specjalnoci bezpieczestwo pastwa uzyskany
w Akademii Obrony Narodowej w Warszawie (2001 r.). Ukoczone programy dla
wyszej kadry menaderskiej, a take kursy dla kadry kierowniczej PSP oraz
administracji publicznej. Sub rozpocz w SGSP w pionie liniowym w 1994 roku,
stanowiska kierownicze zajmowa od 2002 r. w Centrum Edukacji Bezpieczestwa
Powszechnego SGSP, a nastpnie prac podj na stanowisku zastpcy dyrektora do spraw
naukowo-badawczych CNBOP. Od 2009 r. dyrektor CNBOP-PIB. W swoim naukowodydaktycznym dorobku posiada: 40 projektw naukowo-badawczych, autor lub wspautor
ponad 90 publikacji zwartych i artykuw w pismach branowych. Prelegent na konferencjach
krajowych i zagranicznych, a take wykadowca podczas wicze, warsztatw i treningw
podczas szkole i kursw. Do waniejszych osb szkolonych w latach 2000 2013 naleeli
przedstawiciele: administracji pastwowej, kadry menaderskiej przedsibiorstw, Pastwowej
Stray Poarnej oraz zagranicznych szk ochrony cywilnej zwizanych z bezpieczestwem. Za
propagowanie wiedzy i promocj nauki polskiej na arenie midzynarodowej odznaczony
Krzyem Oficerskim Orderu Wynalazczoci (Belgia).
147

Zagadnienia Ogólne Z Zakresu Zarządzania Ryzykiem I Zarządzania Kryzysowego

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zagadnienia Ogólne Z Zakresu Zarządzania Ryzykiem I Zarządzania Kryzysowego

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ISBN 978-83-61520-31-3

Praca pod redakcj:

Publikacja finansowana przez NCBiR w ramach projektu

Praca zbiorowa pod redakcj: m. bryg. dr in. Dariusza Wrblewskiego

i bezpieczestwa zewntrznego. Dokonana zostaa take analiza przepisw dotyczcych

2.3 Komisja Europejska ............................................................................................................. 70

Consumer Products (RAPEX) ............................................................................................. 109

WYKORZYSTANE SPRAWOZDANIA Z BADA

Na potrzeby niniejszej monografii wykorzystano 5 sprawozda z bada:

System Zgaszania Chorb Zwierzt (Animal Disease Notification System)

Europejska Agencja ds. Bezpieczestwa na Morzu (European Maritime Safety

Ryc. 1. Fazy zarzdzania kryzysowego5

D. Wrblewski, Zarzdzanie ryzykiem jako element ksztatowania bezpieczestwa lokalnego, Zarzdzanie

w fazie reagowania podejmowane s dziaania wpywajce na skutki zaistnienia

D. Majchrzak, Zarzdzanie kryzysowe jako zorganizowane dziaania odpowiedzialnych organw i podmiotw,

D. Majchrzak, Zarzdzanie kryzysowe jako zorganizowane dziaania odpowiedzialnych organw i podmiotw,

udostpnieniu pomieszczenia poszkodowanym na czas niezbdny dla udzielenia

1.4 Zarzdzanie kryzysowe30

Koncepcja zarzdzania kryzysowego skupia si na zasadzie prymatu ukadu

D. Wrblewski, M. Kdzierska, B. Poe, Teleinformatyczny zintegrowany system budowy planw zarzdzania

Ustawa o zarzdzaniu kryzysowym definiuje midzy innymi pojcia, ktre s

infrastruktury krytycznej w zakresie jej ochrony.

i rodkw przekraczajcych moliwoci reagujcej gminy, powiatu lub wojewdztwa

midzynarodowymi. Ponadto pod szyldem Ministerstwa Finansw ukazaa si publikacja pt.

Strona internetowa: http://www.mf.gov.pl/documents/764034/3349878/20130307_3_zarzadzanie_ryzykiem

zarzdzeniem jest monitorowanie, a w tym dokonywanie przegldu i zdawanie sprawozda 43.

8 zacznika do zarzdzenia Nr 80 Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 lutego 2011 r. w sprawie ustalenia

Miasta Stoecznego Warszawy na poziomie strategicznym, dyrektorzy biur, burmistrzowie

sprawozda dotyczcych realizacji podjtych dziaa zaradczych62. W dokumencie szczegowo

2. ZARZDZANIE KRYZYSOWE NA SZCZEBLU CENTRALNYM

Ryc. 2. Schemat organizacyjny Rzdowego Zespou Zarzdzania Kryzysowego

2.3 Rzdowe Centrum Bezpieczestwa

Ryc. 3. Schemat organizacyjny Rzdowego Centrum Bezpieczestwa

zapobiegania i przeciwdziaania zagroeniom. Dodatkowo Centrum planuje wykorzystanie Si

zadaniowego pozostajcego w ich waciwoci, propozycje wymaga, standardw i sposobw

2.5 Przedsiwzicia i procedury systemu zarzdzania kryzysowego (SZK)

kryzysowego, ktre definiowane s, jako sojusznicze, wielonarodowe

przekazanymi przez Szefa Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego. Organy wymienione powyej

sabotaowym. Stopie ten jest wprowadzany w przypadku zaistnienia zwikszonego

W placwkach dyplomatycznych poza granicami kraju konieczne jest wdroenie dodatkowych

(SACEUR) decyzji o wdroeniu rodkw reagowania kryzysowego wczeniej

3. ZARZDZANIE KRYZYSOWE W WOJEWDZTWIE

w sprawach zarzdzania kryzysowego w urzdzie wojewdzkim, ktra gromadzi, przetwarza

Ryc. 4. Schemat organizacyjny Wojewdzkiego Zespou Zarzdzania Kryzysowego

o posiedzeniu przekazuje Przewodniczcy WZZK, jednak w trybie alarmowym za porednictwem

3.4 Wojewdzkie Centrum Zarzdzania Kryzysowego

4. ZARZDZANIE KRYZYSOWE W POWIECIE

d) obsuga i merytoryczne wsparcie Zespou Zarzdzania Kryzysowego,

Ryc. 5. Schemat organizacyjny Powiatowego Zespou Zarzdzania Kryzysowego

i alarmowania oraz systemu wczesnego ostrzegania ludnoci140.

Centrum Zarzdzania Kryzysowego w Otwocku s 4 zaczniki, ktre zawieraj kolejno: ogln

Zacznik nr 1 do Regulaminu pracy PCZK Powiatu Otwockiego.

5. ZARZDZANIE KRYZYSOWE W GMINIE

Ryc. 6. Schemat organizacyjny Gminnego Zespou Zarzdzania Kryzysowego

1240 i 1241, z pn. zm.).

Zacznik do zarzdzenia Nr 80 Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 lutego 2011 r.

organizacji i zasad funkcjonowania kontroli zarzdczej w Gminie Grjec.

1. ANALIZA PRZEPISW UNIJNYCH ZWIZANYCH Z ZARZDZANIEM KRYZYSOWYM

Zgodnie z zapisami i dokumentami UE zarzdzanie kryzysowe w Unii jest powizane

2. ARCHITEKTURA INSTYTUCJI UE UCZESTNICZCYCH W ZARZDZANIU KRYZYSOWYM

Art. 42. ust. 3. Traktat o Unii Europejskiej.

stanowisko Unii w organizacjach midzynarodowych i na konferencjach midzynarodowych,

zagroe katastrof transgranicznych i poarw lasw w Europie Poudniowej.