I UVOD

U objektivnom smislu pravo intelektualne svojine je zajednicki naziv za grupu autorskog

prava i srodnih prava, te za grupu prava industrijske svojine.
U subjektivnom smislu, ono podrazumijeva konkretnu pravnu vlast koju subjekt crpi iz normi
odgovarajuce grane objektivnog prava intelektualne svojine.
U autorsko i srodna prava se ubrajaju:
1. autorsko pravo,
2. pravo interpretatora,
3. pravo proizvodjaca fonograma,
4. pravo proizvodjaca videograma,
5. pravo proizvodjaca emisije,
6. pravo proizvodjaca baze podataka.
U pravo industrijske svojine spadaju:
1. pravo ziga,
2. pravo zastite oznake geografskog porijekla,
3. pravo zastite industrijskog dizajna,
4. pravo zastite topografije integrisanog kola,
5. pravo zastite biljne sorte,
6. pravo suzbijanja nelojalne konkurencije,
7. poslovna tajna (know how).
Funkcija prava intelektualne svojine je da obezbjedi da samo titular smije da proizvodi i
stavlja u promet robu, odnosno da pruza uslugu u kojoj je materijalizovano odredjeno
zasticeno intelektualno dobro. Tako je objezjedjeno da samo titular prisvaja ekonomsku korist
od svog dobra, i na taj nacin je zasticen od neposredne konkurencije, sto znaci da pravo
intelektualne svojine ima karakter ogranicenja slobode konkurencije.
Podjela zasticenih intelektualnih dobara:
1. tvorevine nematerijalne kreacije individualnog ljudskog duha. To su intelektualna
dobra koja se javljaju kao rezultat duhovnog stvaralastva svojstvenog samo covjeku
pojedincu. Pravna lica ne mogu biti stvaraoci, jer nemaju psihu. Prema mjeri osobnosti
izvrsena je gradacija tvorevina:
- autorsko djelo,
- interpretacija sloboda ogranicena autorskim djelom,
- pronalazak i biljna sorta mali pecat licnosti stvaraoca,
- tvorevine industrijskog dizajna i topografije integrisanih kola.
2. pseudo-tvorevine intelektualna dobra koja nastaju kao plod privredne djelatnosti
fizickog ili pravnog lica. One ne nose individualni duhovni pecat tvorca. Tu ubrajamo:
oznake,, fonograme, videograme, emisije i baze podataka.

II ISKLJUCIVA PRAVA INDUSTRIJSKE SVOJINE

I. Autorsko pravo
Objektivno autorsko pravo je skup pravnih normi kojima se regulisu pravni odnosi u vezi sa
stvaranjem i koristenjem autorskih djela. Zadatak objektivnog autorskog prava jeste pruzanje
pravne zastite autoru i njegovom djelu, kao i drugim licima nasljednicima i korisnicima
autorskih djela.
Subjektivno autorsko pravo je pravo autora na djelu koje je stvorio. Onostiti moralne i
materijalne (imovinske) interese autora u vezi sa njegovim odredjenim autorskim djelom.
Licnopravna ovlastenja ovlascuju autora da zastiti integritet svog djela i svoje stvaralacke
licnosti. Imovinskopravna ovlastenja ovlascuju autora da ekonomski koristi svoje djelo; tu
spada izvodjenje, emitovanje, umnozavanje primjeraka djela i sl.
U BiH rok trajanja autorskog prava je zivot autora plus 70 godina poslije smrti.
Predmet i obim zastite
Autorsko pravo kao predmet zastite je originalna ljudska tvorevina, koja ima duhovni sadrzaj i
odredjenu formu.
Elementi definicije autorskog djela:
- ljudska tvorevina,
- duhovni sadrzaj,
- odredjenost forme psihicki proces stvaralastva ima vise faza. Forma je raspored
znakova koje ljudi koriste u komunikaciji,
- originalnost- jedinstvenost, odnosno individualnost djela.
U autorskom pravu nema znacaja:
1. da li autorsko djelo ima svrhu, kome je namijenjeno i da li se moze i kako
ekonomski iskoristavati,
2. kakav je kvalitet autorskog djela,
3. da li su njegovo objavljivanje i saopstavanje protivni zakonu,
4. obim djela,
5. kolicina vremena, trud i novcani troskovi ulozeni u stvaranje autorskog djela.
Obim zastite autorskog djela je odredjen stepenom originalnosti tog djela. Nijedno djelo ne
moze biti u potpunosti originalno, zato kad se govori o tome, misli se da djelo ima odredjene
elemente koji su originalni. Zastitom nisu obuhvaceni elementi kojima se svako moze sluziti
jer se smatraju opstim kulturnim dobrom. Izvan zastite ostaju i ideje, nacela, principi i upustva
sadrzani u autorskom djelu. Zastita ne obuhvata ni nacin, stil i tehniku stvaranja djela.
U okviru obima zastite pojavljuje se i pitanje zastite dijelova djela i naslova djela.
Dijelovi autorskog djela za autorsko pravo nije bitno da li je djelo zavrseno ili ne, da li je
cjelovito ili integralno, vec je bitno da je to jedna duhovna cjelina izrazena sa dovoljnim
stepenom orginalnosti. Tako svi dijelovi, kao i cjelina, imaju zastitu.
Naslov autorskog djela postoje 2 situacije:
- naslov je originalan,pa predstavlja autorsko djelo sam za sebe, dakle neovisno od
autorskog prava na djelu,
- naslov nije originalan, pa se smatra sastavnim elementom djela i obuhvacen je
njegovom zastitom.
2

Naslov djela je podoban za zastitu u okviru prava suzbijanja nelojalne konkurencije. Naslov
djela se na trzistu identifikuje kao ekonomska vrijednost izrazena u obliku robe ili usluge.
Podjela autorskih djela:
- izvorna djela,
- djela prerade,
- zbirke.
Izvorno djelo ne sadrzi u sebi prepoznatljive originalne elemente drugih autorskih djela,
stvorenih ranije. Specificno je po tome sto je njihov autor nezavisan u vrsenju svojih
autorskopravnih ovlastenja.
Djelo prerade djelo sa prepoznatljivim elementima preradjenog, tj. izvornog autorskog
djela. Ima 2 osnovne karakteristike:
- mogu se prepoznati originalni elementi izvornog autorskog djela,
- sadrzi dovoljan stepen vlastite originalnosti, na osnovu cega se i smatra autorskim
djelom razlicitim od izvornog djela cije elemente sadrzi.
Vrsenje svih imovinskopravnih ovlastenja na djelu prerade podrazumijeva obavezu
pribavljanja dozvole i autora prerade, i autora izvornog djela.
Zbirka sastoji se od skupa vec postojecih autorskih djela, njihovih dijelova ili drugih
podataka. Takav skup mora da ispunjava uslov originalnosti,tj. da je tvorac ispoljio svoje
individualne stvaralacke osobenosti.
Autorska djela koja su izuzeta iz autorskopravne zastite, jer njihovo koristenje predstavlja
javni interes su:
- zakonski i podzakonski propisi,
- podnesci i odluke u upravnom i sudskom postupku,
- sluzbeni materijali drzavnih organa,
- prevodi propisa, podnesaka, upravnih i sudskih odluka.
Postoje tri statusa autorskog djela:
- neobjavljeno djelo,
- objavljeno djelo,
- izdato djelo.
Autorsko djelo je zasticeno bez obzira na svoj status.
Neobjavljeno djelo djelo za cije postojanje javnost ne zna. Ono je podobno za objavljivanje,
ali se njegov privatni sljednik jos nije odlucio za to, ali svakako uziva punu autorskopravnu
zastitu.
Objavljeno djelo djelo koje je autor ucinio dostupnim javnosti. Djelo se moze objaviti samo
jednom, i vise se ne moze povuci u status neobjavljenog. Djelo objavljeno u inostranstvu se
smatra objavljenim i u BiH.
Izdato djelo djelo koje je od strane autora umnozeno i pusteno u promet u broju primjeraka
koji je dovoljan da zadovolji razumne potrebe javnosti. Djelo se moze izdati vise puta, a
objaviti samo jednom. Izdato djelo je i objavljeno, dok objavljeno djelo nije nuzno izdato.

Subjekti autorskog prava

1. Autor i nosilac autorskog prava autor je fizicko lice koje je stvorilo djelo. Obzirom
da je stvaranje djela pravna cinjenica, a ne pravni posao, nije potrebna poslovna
sposobnost, autor moze biti i maloljetna i umno bolesna osoba. Svojstvo autora se ne
moze prenijeti na drugo lice, ali se mogu dati odredjena ovlastenja, i ta lica se nazivaju
nosiocima autorskog prava.
2. Koautor i koautorsko djelo djela nastala uslijed stvaralacke saradnje dva ili vise lica
se nazivaju koautorskim. To djelo mora biti nedjeljiva cjelina stvaralackih doprinosa.
Lice koje je dalo samo ideju za djelo, nije koautor. Za ostvarivanje i promet prava
potrebna je saglasnost svih koautora. Pitanje raspodjele imovinske koristi zavisi od
kvantifikacije stvaralackog udjela.
Filmsko djelo je tipican primjer koautorskog djela. Zakonom je propisano da se
koautorima smatraju pisac scenarija, reziser, i glavni snimatelj.
3. Autori spojenih djela spojeno djelo je cjelina koja daje privid jedinstvenog
koautorskog djela. Radi se o prividu jer cjelina koju cine spojena djela nije nedjeljiva,
sto je karakteristicno za koautorsko djelo. Kod spojenih djela, svako ima svog autora i
zadrzava svoju individualnost. Do spajanja dolazi ugovorom,a moze se okoncati
saglasnim izjavama volja. Ugovor o spajanju ima elemente ugovora o ortakluku a ne
autorskog ugovora, tako da se on moze zakljuciti i usmenim putem.
Nastanak autorskog prava
Subjektivno autorsko pravo nastaje samim faktom nastanka djela, dakle autor nema obavezu
preduzimanja pravnih radnji pred organima uprave. Takav princip neformalnosti je
karakteristican za tzv. kontinentalno autorsko pravo. Prema autorskom pravu SAD, djelo
postoji tek kad je proizveden primjerak, i kad bi se izvrsile 3 radnje:
- Copyright notice, godina izdavanja, ime nosioca prava,
- Deponovanje 2 primjerka u biblioteku u Vashingtonu,
- Registracija djela u uredu za autorska prava.
Ali i u SAD je formalnost dosta ublazena revizijom Zakona, jos uvijek postoji samo oznaka
Copyright, ali je neformalnost zastupljena u cijelom svijetu.
Sadrzina subjektivnog autorskog prava
Sva ovlastenja se mogu podijeliti na:
- iskljuciva (apsolutna) i neiskljuciva (relativna) primarna podjela,
- licnopravna i imovinskopravna sekundarna podjela.
1. Iskljuciva ovlastenja subjektivno pravo u uzem smislu
a ) licnopravna ovlastenja (moralna prava):
- ovlastenje na priznanje autorstva (pravo paterniteta) da bude priznat kao tvorac
djela,
- ovlastenje na naznacenje imena autora,
- ovlastenje na objavljivanje djela,
- ovlastenje na zastitu integriteta djela jedino autor smije mijenjati svoje djelo. Oblici
narusavanja integriteta djela su: putem fizicke izmjene autenticnog primjerka djela, i
putem nekog od oblika javnog saopstavanja djela u skracenom ili produzenom
izmijenjenom vidu. Potrebno je da izmjene budu takve da vrijedjaju stvaralacku cast i
ugled autora;
- ovlastenje na suprotstavljanje nedostojnom koristenju djela.
4

b ) imovinskopravna ovlastenja (stite se ekonomski interesi):

- ovlastenja na koristenje djela u tjelesnom obliku (proizvodnja i promet primjeraka
djela),
- ovlastenja na koristenje djela u bestjelesnom obliku (pruzanje usluge javnog
saopstavanja djela).
Ovlastenja na koristenje autorskog djela u tjelesnom obliku:
- ovlastenje na umnozavanje djela,
- ovlastenje na stavljanje primjeraka u promet iscrpljenje (konzumacija) prava autor
ima ovlastenje na stavljanje u promet do trena kad primjerci prvi put promjene
vlasnika,
- ovlastenje na davanje primjeraka djela u zakup.
Ovlastenja na koristenje autorskog djela u bestjelesnom obliku:
- ovlastenje na izvodjenje djela zvucno saopstavanje javnosti autorskog djela
(koncerti),
- ovlastenje na predstavljanje djela vizuelno i zvucno saopstavanje javnosti autorskog
djela (dramska djela,balet),
- ovlastenje na prenosenje izvodjenja ili predstavljanja saopstavanje djela putem
zvucnika ili ekrana,
- ovlastenje na emitovanje djela bezicno (radio) i zicno emitovanje (kablovska
difuzija), te terestrijalno (zemaljsko), satelitsko i interaktivno emitovanje,
- ovlastenje na interaktivno cinjenje djela dostupnim javnosti,
- ovlastenje na javno saopstavanje djela koje se emituje radio i tv,
- ovlastenje na javno saopstavanje djela sa nosaca zvuka i/ili slike u restoranu,kinu,
- ovlastenje na preradu djela.
2. Neiskljuciva (relativna) ovlastenja subjektivno autorsko pravo u sirem smislu
(ostala ovlastenja):
- ovlastenje na pristup primjerku djela ili privremeno preuzimanje primjerka djela,
- ovlastenje na zabranu izlaganja originalnog primjerka djela likovne umjetnosti,
- prece pravo autora na preradu primjerka djela arhitekture,
- pravo slijedjenja ovlastenje autora da trazi od bivseg vlasnika originalnog primjerka
njegova djela da bude obavjesten o novom vlasniku, i da potrazuje dio cijene,
- pravo na naknadu od prodaje uredjaja i sredstava koji su podobni za umnozavanje
autorskih djela.
Ogranicenja subjektivnog autorskog prava
Ogranicenja se odnose samo na objavljenja djela, i samo na imovinskopravna ovlastenja.
Dijele se u 2 grupe:
1. Suspenzija iskljucivih prava i prava na naknadu ogranicenja kojima se u potpunosti
ukidaju iskljuciva imovinskopravna ovlastenja autora. Ovim se ogranicenjima dopusta
trecem licu koristenje djela, bez odobrenja autora i bez placanja naknade. Dozvoljeno
je:
- umnozavanje i javno saopstavanje djela,
- umnozavanje kracih odlomaka djela za ispit, nastavu,
- umnozavanje djela za licne, nekomercijalne potrebe,
- umnozavanje djela u vidu citata, s tim da se navodi ime autora i naziv djela i mjesto
gdje je izdato.
5

2. Zakonska licenca dozvola koju zakonodavac daje drugima da koriste tudje djelo bez
saglasnosti autora, ali uz placanje naknade. Dozvoljeno je:
- umnozavanje i stavljanje u promet djela u vidu zbirke, potrebne za nastavu,
- umnozavanje i javno saopstavanje u sredstvima javnog informisanja, pod uslovom da
to autor nije zabranio.
Trajanje subjektivnog autorskog prava
U BiH subjektivno autorsko pravo traje za zivota autora i 70 godina poslije smrti. Kod
koautorskih djela, rok trajanja zastite se racuna od smrti posljednjeg koautora. Za anonimna i
pseudonimna djela kao i za kolektivna djela, rok zastite je 70 godina od objavljivanja djela.
II. Srodna prava
Prava srodna autorskom pravu i uredjuju se slicno kao i prava autora. Oba prava su prava
intelektualne svojine, dakle za predmet imaju intelektualno a ne materijalno dobro. U osnovi
su iskljucive (apsolutne) prirode. Subjekti srodnih prava medjutim,sem interpretatora, su
fizicka ili pravna lica koja nisu duhovni stvaraoci, nego samo obavljaju odredjenu privrednu
djelatnost. Rokovi trajanja srodnih prava su znatno kraci od trajanja autorskog prava (50
godina od dana izdavanja).
U srodna prava spadaju:
- pravo interpretatora,
- pravo proizvodjaca fonograma,
- pravo proizvodjaca videograma,
- pravo proizvodjaca emisija,
- pravo proizvodjaca baze podataka.
1. Pravo interpretatora
Subjekt zastite je interpretator (fizicko lice ili ansambl), koje svojim licnim duhovnim
svojstvima oblikuje intepretaciju i daje joj licni originalni pecat (glumci,pjevaci,igraci).
Pravo je ograniceno na 50 godina od izdavanja snimka.
Predmet zastite je interpretacija (duhovna tvorevina,nematerijalno intelektualno dobro koje
stvara covjek). Mora se intepretirati autorsko djelo.
Licnopravna ovlastenja:
- ovlastenje na priznanje svojstva interpretatora,
- ovlastenje interpretatora da mu ime bude naznaceno na snimku,
- ovlastenje na zastitu integriteta interpretacije,
- ovlastenje na suprotstavljanje nedostojnom koristenju interepretacije.
Imovinskopravna ovlastenja:
a ) iskljuciva (apsolutna) ovlastenja:
- ovlastenje na snimanje interpretacije i umnozavanje snimaka,
- ovlastenje na stavljanje u promet primjeraka interpretacije,
- ovlastenje na davanje u zakup primjeraka interpretacije,
- ovlastenje na istovremeno prenosenje interpretacije putem zvuka i ekrana,
- ovlastenje na emitovanje interpretacije uzivot,
- ovlastenje na javno saopstavanje snimljene interpretacije zicnim ili bezicnim putem.

b ) neiskljuciva (relativna) ovlastenja za slucaj sekundarnog koristenja interpretacije

snimljene na fonogram koji je izdat:
- ovlastenje na potrazivanje naknade za emitovanje interpretacije,
- ovlastenje na potrazivanje naknade za javno saopstavanje interpretacije koja se
emituje,
- ovlastenje na potrazivanje naknade za javno saopstavanje interpretacije sa nosaca
zvuka,
- ovlastenje na potrazivanje naknade od prodaje tehnickih uredjaja i sredstava koji su
podobni za umnozavanje interpretacije bez ovlastenja interpretatora.
2.Pravo proizvodjaca fonograma (zvucnog zapisa)
Fonogram je zvucni zapis, nematerijalno dobro koje se mora razlikovati od tjelesnog nosaca
zapisa. Primjerci zabiljezenih zvukova na fonogramu nastaju umnozavanjem snimka matrice.
Subjekt prava je proizvodjac fonograma, tj. lice u cijoj organizaciji i cijim sredstvima je
fonogram nacinjen. Pravo proizvodjaca fonograma ograniceno je na lice koje je prvo nacinilo
snimak odredjenog zvuka.
Imovinskopravna ovlastenja:
a ) Iskljuciva ovlastenja:
- ovlastenje na umnozavanje fonograma,
- ovlastenje na stavljanje primjeraka fonograma u promet,
- ovlastenje na davanje primjeraka fonograma u zakup,
- ovlastenje na javno saopstavanje fonograma zicnim ili bezicnim putem.
b ) Neiskljuciva ovlastenja identicna kao kod interpretatora.
3. Pravo proizvodjaca videograma
Videogram je snimak odredjene sekvence slika, koji moze ali i ne mora, biti pracen i snimkom
zvuka. To je nematerijalno dobro, i razlikuje se od nosaca slike i zvuka. Subjekt je
proizvodjac videograma, odnosno lice koje je vlastitim sredstvima i organizacijom stvorilo
videogram.
Imovinskopravna ovlastenja:
a ) Iskljuciva ovlastenja:
- ovlastenje na umnozavanje videograma,
- ovlastenje na stavljanje u promet primjeraka videograma,
- ovlastenje na davanje primjeraka videograma u zakup,
- ovlastenje na javno saopstavanje videograma sa nosaca slike i zvuka,
- ovlastenje na suprotstavljanje koristenju videograma u izmjenjenoj formi,
- ovlastenje na javno saopstavanje videograma zicnim ili bezicnim putem.
b ) Neiskljuciva ovlastenja:
- ovlastenje na potrazivanje naknade od prodaje tehnickih uredjaja i sredstava koji su
podobni za umnozavanje videograma.

4. Pravo proizvodjaca emisija

Emisija je zvucni i vizuelni sadrzaj koji se emituje u formi elektricnog, elektromagnetnog ili
drugog signala. Predmet zastite je emisija u smislu emitovanog radio ili tv programa. Subjekt
prava je proizvodjac emisije, odnosno fizicko ili pravno lice koje je vlastitim sredstvima i
organizacijom stvorilo emisiju, to je privredni subjekt. Ne smatra se proizvodjacem fizicko
lice koje je tehnicki ili umjetnicki radilo na realizaciji emisije.
Imovinskopravna ovlastenja:
a ) Iskljuciva ovlastenja:
- ovlastenje na reemitovanje emisije,
- ovlastenje na snimanje emisije,
- ovlastenje na umnozavanje snimka i stavljanje primjeraka snimka u promet,
- ovlastenje na davanje u zakup primjeraka emisije.
b ) Neiskljuciva ovlastenja:
- ovlastenje na potrazivanje naknade od prodaje tehnickih uredjaja i sredstava koji su
podobni za umnozavanje emisije.
5. Pravo proizvodjaca baze podataka
Baza podataka je skup podataka, zbirka uredjenih i sistematizovanih podataka,autorskih djela
ili drugih materijala. Subjekt zastite je proizvodjac baze podataka, odnosno lice koje je
vlastitim sredstvima i organizacijom napravilo odredjenu elektronsku bazu podataka. Pravo
proizvodjaca traje 15 godina od dana nastanka baze podataka.
Iskljuciva imovinskopravna ovlastenja:
- ovlastenje na umnozavanje baze podataka u cjelini ili dijelovima,
- ovlastenje na zastitu integriteta baze podataka,
- ovlastenje na zabranu umnozavanja izmjenjenih dijelova baze podataka,
- ovlastenje na stavljanje u promet primjeraka baze podataka,
- ovlastenje na povezivanje baze podataka sa racunarskom mrezom.

PATENTNO PRAVO
1. POJAM PRONALASKA PATENTA
Pronalazak je rjesenje odredjenog tehnickog problema. Tacnije, to je intelektualno dobro koje
se sastoji u upustvu o tehnickom nacinu i sredstvima kojima se rjesava odredjeni tehnicki
problem. Pod tehnikom se podrazumijeva ljudsko djelovanje u oblasti materijalnih pojava
koje podlijezu dejstvu prirodnih zakona. Pronalascima se ne smatraju:
- otkrica, naucne teorije i matematicke metode,
- estetske tvorevine,
- metode za izvodjenje umnih aktivnosti, igara ili privrednih aktivnosti,
- racunarski programi,
- prezentacija informacija definirana samim sadrzajem tih informacija.
Razlog zbog kojeg se ne smatraju pronalascima je to sto nisu tehnicke prirode.
Pronalasci se mogu podijeliti po vise osnova, a najvaznija je podjela na:
8

- pronalaske proizvoda,
- pronalaske postupka, i
- pronalaske primjene.
Pronalazak proizvoda je pronalazak koji se odnosi na spoljni oblik i strukturu sacinjenu od
poznatih materijalnih elemenata.
Pronalazak postupka je pronalazak koji se odnosi na odredjeni niz ljudskih radnji koje se
preduzimaju uz koristenje poznatih predmeta, radi postizanja odredjenog tehnickog efekta.
Dijeli se na pronalaske proizvodnog i radnog postupka. Proizvodni postupak se sastoji u
izmjeni polaznog materijala radi dobijanja odredjenog proizvoda. Pronalazak radnog postupka
je pronalazak koji odlikuje dejstvo na polazni materijal, pri cemu ne dolazi do promjene u
supstratu tog materijala vec samo dolazi do promjene spoljnjeg stanja.
Pronalazak primjene se sastoji u upustvu o primjeni odredjene poznate stvari ili postupka za
novu tehnicku svrhu.
Postoji jos jedna podjela pronalazaka, na:
- nezavisne i zavisne,
- osnovne i dopunske.
Nezavisni/osnovni pronalazak se moze koristiti bez istovremenog koristenja jos nekog,
prethodnog pronalaska.
Zavisni/dopunski pronalazak je takav da njegovo koristenje podrazumijeva i istovremeno
koristenje ranijeg pronalaska koji je predmet vazece patentne zastite.
2. PRONALASCI KOJI SU IZUZETI IZ PATENTNE ZASTITE
Patent ne moze biti priznat za:
- izume zivotinjskih pasmina i biljnih sorti i bitno bioloskih postupaka za dobivanje
biljaka ili zivotinja, osim izuma nebioloskih i mikrobioloskih postupaka i proizvoda
dobivenih tim postupcima,
- ljudsko tijelo, razni stepeni njegovog oblikovanja i razvoja ili jednostavno otkrice
jednog od njegovih elemenata, ukljucucjuci sekvencu ili djelimicnu sekvencu gena,
- izume koji se odnose na dijagnosticke ili hiruske postupke ili postupke lijecenja koji se
primjenjuju direktno na ljudskom ili zivotinjskom tijelu, osim proizvoda, posebno
materija i smjesa koje se primjenjuju u navedenim postupcia,
- izumi cije bi komercijalno iskoristavanje bilo suprotno javnom poretku ili moralu i to
narocito:
a ) postupci kloniranja ljudskih bica,
b ) postupci za modificiranje genetickog identiteta maticnih celija ljudskih bica,
c ) upotreba ljudskih embrija u industrijske ili komercijalne svrhe,
d ) postupci za modificiranje genetickog identiteta zivotinja koji bi vjerovatno
prouzrokovali njihovu patnju, bez ikakve bitne medicinske koristi za covjeka ili zivotinju.
3. USLOVI ZA PRIZNANJE PATENTA
Patent se priznaje za svaki izum iz bilo koje oblasti tehnike koji je:
- nov (Ocjenjuje se prema stanju tehnike u svijetu. Stanje tehnike je skup svih tehnickih
informacija koje su bilo kada i bilo gdje u svijetu i na bilo koji nacin ucinjene
dostupnim javnosti. Stanjem tehnike su obuhvaceni i svi pronalasci koji su sadrzani u
domacim prijavama patenta, koje su ranije podnesene ali jos nisu objavljene.),

ima inventivni nivo (ako ne proizlazi za prosjecnog strucnjaka na ocigledan nacin iz

postojeceg stanja tehnike; relevantan je samo onaj segment stanja tehnike, koji sadrzi
objavljene tehnicke informacije.) i
- moze se industrijski primjeniti (tehnicki izvodljiv i moze se proizvesti ili upotrijebiti u
bilo kojoj oblasti industrije i u poljoprivredi, nezavisno od tog da li je realno da do
takve primjene zaista dodje).
Ovi uslovi moraju biti zadovoljeni na dan podnosenja prijave patenta.

4. GRADJANSKOPRAVNA ZASTITA PRONALAZACKOG PRAVA

A ) Tuzba za utvrdjivanje svojstva pronalazaca
Ova tuzba je u funkciji sudske zastite licnopravnog ovlastenja pronalazaca da bude priznat
kao takav. To znaci da pronalazac moze podnijeti ovu tuzbu ukoliko je u prijavi patenta ili u
priznatom patentu izostavljeno njegovo ime, ili je navedeno ime lica koje nije pronalazac.
Tuzba se podize protiv podnosioca prijave, kao i protiv lica koje je netacno navedeno kao
pronalazac.
Pravo na podnosenje tuzbe ne zastarjeva, to znaci da se moze podnijeti cak i po isteku roka
trajanja patenta.
B ) Tuzba za osporavanje prava na zastitu
Uprava za industrijsku svojinu ne utvrdjuje po sluzbenoj duznosti da li je podnosilac prijave
lice koje ima pravo na patent. Jedino pravno sredstvo na osnovu kojeg se moze utvrditi da
podnosilac prijave nije ovlasteno lice jeste ova tuzba.
Tuzbu moze podnijeti samo lice koje ima izvorno pravo na patent, ili njegov pravni
nasljednik.
Ukoliko se radi o istom pronalasku do kojeg su nezavisnim radom dosla dva pronalazaca,
jedan ne moze podici tuzbu protiv drugog, jer pravo na patent pripada onom koji je prvi
podnio prijavu za zastitu tog pronalaska.
Lice koje ima pravo na zastitu ovom tuzbom, to svoje pravo moze ostvariti sve do isteka roka
trajanja patenta.

10

5. PRIJAVA PATENTA
Prijava patenta je podnesak kojim se pokrece upravni postupak za patentnu zastitu
pronalaska. Prijavu podnosi pronalazac ili njegov pravni nasljednik, koji moze bti fizicko ili
pravno lice.
Prijava mora sadrzavati:
- zahtjev za priznanje patenta,
- opis izuma,
- jedan ili vise patentnih zahtjeva,
- crteze na koje se pozivaju opis izuma i patentni zahtjevi,
- sazetak.
Zahtjev za priznanje patenta sadrzava:
- izricitu naznaku da se zahtjeva priznanje patenta,
- naziv izuma koji odrazava njegovu bit,
- podatke o podnosiocu prijave,
- podatke o izumiocu, odnosno napomenu da izumilac ne zeli biti naveden u prijavi.
Zahtjev je dio prijave koji ima formu stampanog obrasca. Ukoliko prijavilac nije istovremeno
i pronalazac, on mora da podnese pisanu izjavu o osnovu po kojem je stekao pravo na
podnosenje prijave.
Opis i nacrt pronalaska su dijelovi prijave, gdje prijavilac izlaze sadrzinu pronalaska. Opis
mora da sadrzi konkretno upustvo za bar jedan nacin prakticne realizacije pronalaska. Opis
mora biti potpun, precizan i koncentrisan samo bitne informacije. Nacrt je graficki prikaz
patenta.
Patentni zahtjevi definisu predmet i obim trazene patentne zastite. Ima dva aspekta: ukazuje
na granicu preko koje trece lice ne smije preci, i ukazuje na predmetni okvir u kojem se
ispituju uslovi patentibilnosti pronalaska.
Patentni zahtjev je logicka definicija pronalaska, i mora biti izrazen u jednoj recenici. Postoje
nezavisni i zavisni patenti. Nezavisni definise pronalazak na opsti nacin, a zavisni definise isti
pronalazak nesto uze, uz pomoc dodatnih elemenata.
Apstrakt ili sazetak je dio prijave koji sadrzi kratak rezime sustinskih karakteristika
pronalaska. Njegova funkcija je iskljucivo informativna.
6. IZDVOJENA PRIJAVA
Izdvojena prijava je prijava koja ima za predmet pronalazak koji je bio sadrzan u ranijoj
prijavi, ali koji je morao, iz razloga nejedinstva pronalaska, da bude izdvojen u posebnu
prijavu kako bi se postupak njegove zastite mogao nastaviti.
11

Sve radnje u postupku, koje su ucinjene na prvobitnu prijavu, proizvode dejstvo i na

izdvojenu prijavu.
Predmet zastite izdvojene prijave ne smije izlaziti izvan obima zastite prvobitne prijave.
Izdvojena prijava zadrzava datum podnosenja prvobitne prijave, i moze biti podnesena sve do
okoncanja postupka zastite.

7. DOPUNSKA PRIJAVA
To je prijava kojom njen podnosilac trazi patentnu zastitu za pronalazak koji predstavlja
dopunu ili usavrsavanje pronalaska za koji je to isto lice vec trazilo ili vec dobilo patent.
Pronalazak koji se dopunjava dopunskim pronalaskom se zove dopunski pronalazak, a
prijava, odnosno patent ciji je on predmet je osnovna prijava, odnosno osnovni patent.
Dopunsku prijavu moze podnijeti samo lice koje je podnosilac osnovne prijave, s tim da je
nebitno da li osnovni i dopunski pronalazak imaju istog pronalazaca ili su to razlicita lica.
Dopunska prijava se moze podnijeti najkasnije do isteka vazenja osnovnog patenta.
Dopunski patent ne moze da postoji ako nema osnovnog patentai traje najduze do isteka roka
trajanja osnovnog patenta.
Dopunska prijava je zapravo povlastica koja se daje podnosiocu osnovne prijave, jer je
oslobodjen placanja takse za nju.
8. OBJAVLJIVANJE PRONALASKA, SUSTINSKO ISPITIVANJE
Po provjeri formalne urednosti prijave, objavljuje se u roku od 18 mjeseci od dana podnosenja
odnosno dana prvenstva.
Tokom sustinskog ispitivanja prijave, uprava za industrijsku svojinu provjerava da li je
predmet prijave:
- pronalazak u smislu zakona,
- pronalazak koji nije izuzet iz patentne zastite,
- u skladu sa pravilom o jedinstvu pronalaska,
- dovoljno jasno i potpuno opisan da ga strucnjak moze primjeniti,
- nov, da li ima inventivni nivo i da li je privredno primjenjiv.
Nakon tog, uprava donosi:
- rjesenje o priznanju patenta, ili
- rjesenje o odbacivanju zahtjeva za priznanje patenta.
Ako je rjesenje pozitivno, patent se upisuje u registar patenta i objavljuje, a titularu se izdaje
isprava o patentu.
9. NASTANAK I TRAJANJE PATENTA
Sistem tzv. odlozenog ispitivanja prijave patenta ima za posljedicu da patent nastaje upisom u
registar patenata, a vazi od datuma podnosenja prijave. Pravo iz prijave je subjektivno pravo
podnosioca koje nastaje u trenutku sluzbenog objavljivanja prijave (po pravilu 18 mjeseci od
podnosenja) i traje do registracije patenta. Pravo iz prijave postoji ukoliko patent bude
registrovan i priznat, a ukoliko ne, smatra se da pravo iz prijave nije ni postojalo.
Subjektivno pravo je apsolutno i ono uziva sudsku zastitu u gradjanskom postupku.
Podnosilac prijave ima pravo da tuzi svakoga ko neovlasteno koristi pronalazak koji je
12

predmet objavljene prijave. Posto se ne zna, u trenutku podnosenja tuzbe, da l ice patent biti
priznat, sud je duzan da prekine postupak i saceka odluku. Ako patent bude priznat i
registrovan, sud ce nastaviti postupak, u suprotnom ce nastaviti postupak donosenjem presude
kojom odbija tuzbu kao neosnovanu, jer pravo iz prijave nije ni postojalo.

10. PRESTANAK PATENTA

Prestanak sa dejstvom ex nunc:
1. Istek roka trajanja patent traje 20 godina, a mali patent 10 godina racunajuci
od datuma podnosenja prijave. Trajanje dopunskog patenta istice danom isteka
trajanja osnovnog patenta.
2. Odricanje Izjava o odricanju podnosi se upravi,i tada pravo prestaje da vazi.
Da odricanje ne bi bilo na stetu trecih lica,zakonodavac je odricanje uslovio
saglasnoscu tih lica.
3. Neplacanje taksi Da bi zastitio treca lica,zakonodavac je propisao obavezu
uprave da pismeno obavijesti ta lica da titular nije uplatio godisnju taksu, i
dadne im rok od 6 mjeseci da sami uplate taksu.
4. Smrt, odnosno prestanak titulara.
Prestanak sa dejstvom ex tunc ponistaj donosenjem rjesenja uprave o oglasavnju nistavim
rjesenja o priznanju patenta. Uprava pokrece postupak za ponistaj ex officio ili na prijedlog
zainteresovanog lica. Razlozi za ponistaj su:
- predmet zastite nije pronalazak u smislu zakona,
- pronalazak pripada kategoriji pronalazaka koji su iskljuceni iz zastite,
- pronalazak ne ispunjava uslov novosti ili inventivne visine,
- prijava na osnovu koje je priznat patent ne ispunjava uslov dovoljne opisanosti
pronalaska,
- patentom je priznat siri obim prava od onog koji je smio biti priznat.
Ponistaj djeluje retroaktivno, tj. smatra se da patent nije ni nastao. Od retroaktivnosti su
izuzeti:
- pravosnazne sudske odluke o povredi patenta,
- ugovori o prometu patenta.

13

11. OGRANICENJA PATENTA

Zakonom su propisani slucajevi kad odredjena lica imaju pravo da koriste tudji pronalazak, a
da time ne vrijedjaju patent. To su slucajevi:
1. Iscrpljenje (konzumacija) prava kad je proizvod stavljen u promet od strane
titulara, i kad trece lice pribavi svojinu nad njim, iscrpljuje se ovlastenje
titulara. To vazi samo na teritoriji drzave u kojoj je proizvod stavljen u promet.
2. Koristenje patentiranog pronalaska u licne nekomercijalne svrhe,
3. Koristenje patentiranog pronalaska u svrhe istrazivanja,
4. Koristenje patentiranog pronalaska radi pripremanja lijeka na recept,
5. Koristenje patentiranog pronalaska na transportnim sredstvima u medjunarodnom saobracaju,
6. Pravo ranijeg korisnika pronalaska lice koje je investiralo u pocetak
koristenja pronalaska prije nego je drugo lice podnijelo prijavu patenta za isti
pronalazak, ima pravo da nastavi sa koristenjem istog pronalaska cak i ako to
drugo lice stekne patent,
7. Prinudna licenca je subjektivno pravo na koristenje patentiranog pronalaska,
koje trece lice stice, na sopstveni zahtjev, odlukom uprave, ukoliko su
ispunjeni svi zakonom propisani uslovi za to. Potrebno je da titular ne koristi
ili nedovoljno koristi patent, i da je koristenje tog pronalaska uslov za
koristenje zavisnog pronalaska koji je zasticen patentom na ime drugog lica,
8. Prinudna licenca u korist titulara prava zastite biljne sorte,
9. Prinudna licenca u javnom interesu zbog zloupotrebe monopolskog polozaja
na trzistu, i zbog zdravstva, odbrane, zastite zivotne sredine i sl.,
10. Ogranicenje patenta u vezi sa bioloskim materijalom
PRAVO ZIGA
12. POJAM OZNAKE ZIGA
Pod oznakom se u pravu ziga smatra svako ime ili znak koji je podoban da u prometu sluzi za
razlikovanje odredjene robe ili usluge jednog privrednog subjekta od iste ili slicne vrste robe
ili usluge drugog privrednog subjekta.
Oznaka moze biti:
1. Verbalna (rijeci, slova, brojevi ili njihove kombinacije),
2. Graficka (slike i boje i kombinacije sa verbalnim oznakama),
3. Trodimenzionalna (tijelo u kombinaciji sa verbalnom oznakom),
4. Kombinovana.

14

13. FUNKCIJE OZNAKE ZIGA

Mogu biti:
1. funkcija razlikovanja smisao oznacavanja je da se oznaceni predmet razlikuje od
neoznacenih predmeta,
2. funkcija ukazivanja na porijeklo robe ili usluge predmeti se oznacavaju istom
oznakom na osnovu jednog ili vise svojstava koji su zajednicki svim tim predmetima;
jedina funkcija koja je zasticena na osnovu prava ziga,
3. garantna funkcija svi oznaceni proizvodi jednog subjekta su istog i konstantnog
kvaliteta,
4. reklamna funkcija duzim i uspjesnim koristenjem oznaku zasticenu zigom, dobija u
svijesti ucesnika u prometu svojstvo simbola.
14. USLOVI ZASTITE ZIGA
Apsolutni uslovi:
1. Distinktivnost oznake (podobnost oznake da sluzi razlikovanju robe):
5. oznake lisene bilo kakve upecatljivosti ili osobenosti,
6. opisne oznake,
7. oznake u slobodnoj upotrebi,
2. Oznaka ne smije izazivati zabunu u prometu,
3. Oznaka ne smije biti suprotna zakonu ili moralu,
4. Oznaka ne smije sadrzavati zvanicne znakove kvaliteta.
Relativni uslovi:
1. Oznaka ne smije biti ista ili slicna sa ranije zasticenom oznakom drugog lica, za istu ili
slicnu vrstu robe ili usluge,
2. Oznaka ne smije biti ista ili slicna sa ranije prijavljenom oznakom drugog lica, za istu
ili slicnu vrstu robe ili usluge,
3. Oznaka ne smije biti ista ili slicna oznaci drugog lica, koja je nesumnjivo poznata
ucesnicima u prometu ali nije prijavljena niti registrovana kao zig,
4. Oznaka ne smije biti ista ili slicna cuvenoj oznaci, bez obzira na vrstu robe ili usluge,
5. Oznaka ne smije sadrzavati niti podrazavati naziv ili obiljezja drzave ili medjunarodne
organizacije, ime ili lik zive, umrle ili znamenite licnosti,
6. Oznakom se ne smije povredjivati autorsko pravo ili pravo industrijske svojine drugog
lica.

15

15. PRESTANAK ZIGA

Prestanak sa dejstvom ex nunc:
a. neplacanje taksi titular ziga je obavezan da svakih 10 godina uplacuje taksu
za odrzavanje ziga u vaznosti. Propustanje uplate takes povlaci prestanak ziga.
Ostavljena je mogucnost titularu ziga da u roku od 1 godine podnese prijavu u
cilju ponovne registracije ziga,
b. odricanje titular ziga se moze pismenom izjavom upucenom upravi za
industrijsku svojinu odreci svog ziga. Ako je u registar zigova upisana licence,
zaloga ili drugo pravo na ime drugog lica, odricanje ne proizvodi dejstvo
ukoliko se to lice sa tim ne saglasi,
c. smrt, odnosno prestanak titulara zig prestaje smrcu, osim ako je presao na
nasljednika. Ako je titular pravno lice, zig prestaje postojati njegovim
prestankom,
d. nekoristenje kad ni titular ziga, ni eventualni nosilac licence ne koristi zig iz
neopravdanih razloga duze od 5 godina, uprava donosi rjesenje o prestanku
ziga. Titular ziga moze spasiti svoj zig ukoliko dokaze da ga je ipak koristio.
Prestanak sa dejstvom ex tunc ponistaj. U slucaju da je zig priznat iako nisu bili ispunjeni
svi zakonom propisani uslovi, uprava je duzna da ex officio ili na prijedlog zainteresovanog
lica ili javnog tuzioca, ponisti zig. Postupak za ponistaj ziga moze pokrenuti samo lice koje je
titular ziga, ako se zig ponistava iz razloga neispunjenosti uslova zastite, kao sto su:
- postojanje vec registrovanog tudjeg ziga za istu ili slicnu oznaku,
- postojanje iste ili slicne notorne oznake koju je drugo lice vec koristilo,
- postojanje iste cuvene oznake koju je drugo lice vec koristilo.
16. SADRZINA ZASTITE ZIGA
Zig je iskljucivo subjektivno pravo imovinskog karaktera. Ovlastenje titulara ziga su:
1. ovlastenje na obiljezavanje robe zasticenom oznakom pod obiljezavanjem se
podrazumijeva fizicko nanosenje ili spajanje zasticene oznake sa primjercima
konkretne robe za koju je zig registrovan. Robu koju titular obiljezava svojojm
oznakom moze proizvesti i drugo lice.
2. ovlastenje na stavljanje u promet robe obiljezene zasticenom oznakom Jedino je
titular ziga ovlasten da stavi u promet robu koja je obiljezena njegovom zasticenom
oznakom.Pod prometom se podrazumijeva promjena drzavine na primjerku robe, i to
na trzistu. Ovo ovlastenje je ograniceno institutom iscrpljenja (konzumacije) prava. To
znaci da kad titular prvi put stavi u promet robu, i trece lice stekne svojinu na toj robi,
tad se iscrpljuje ovlastenje titulara na toj robi.
3. ovlastenje na koristenje zasticene oznake na katalozima, prospektima, oglasima i sl.

16

17. OGRANICENJA ZIGA

U pravu ziga postoje slucajevi u kojima titular ziga mora da tolerise koristenje zasticene
oznake od strane treceg lica, jer zig ne djeluje u tom konkretnom slucaju. To su ogranicenja
ziga, a ona su:
1. Titular ziga ne moze zabraniti koristenje zasticenog ili slicnog znaka licu koje ga
koristi za oznacavanje svoje robe ili usluge, ako taj znak predstavlja njegovu firmu ili
trgovacko ime,
2. Titular ziga ne moze zabraniti drugom da u skladu sa dobrim poslovnim obicajima
koristi u prometu:
8. svoje ime ili adresu,
9. naznaku vrste robe,njenog svojstva, kolicine, porijekla, namjene,
10. zigom zasticeni znak, ako je to u funkciji naznacenja namjene robe ili usluge,a
narocito ako je rijec o rezervnim dijelovima ili priboru,
3. Institut iscrpljenja prava,
4. Zabrana prometa kolektivnog ziga i ziga garancije.
PRAVO ZASTITE OZNAKE GEOGRAFSKOG PORIJEKLA
18. OZNAKA GEOGRAFSKOG PORIJEKLA KAO PREDMET ZASTITE
Predmet zastite je ime (naziv) odredjenog geografskog lokaliteta.
Lokalitet moze biti naselje, planina, ostrvo,region ili drzava. Izuzetno, predmet zastite moze
biti i oznaka koja nije ime odredjenog geografskog lokaliteta,ali je dugom upotrebom u
prometu postala opstepoznata kao proizvod koji potice sa odredjenog lokaliteta.
Da bi bila predmet zastite, oznaka se mora odnositi na odredjenu vrstu robe ili usluge. Prema
tome, to ne moze biti oznaka koja upucuje na geografski lokalitet koji nema veze sa stvarnim
mjestom porijekla robe.
19. USLOVI ZASTITE OZNAKE GEOGRAFSKOG PORIJEKLA
a. oznaka ne smije biti suprotna zakonu ili moralu,
b. oznaka ne smije predstavljati naziv biljne sorte ili zivotinjske pasmine,
c. oznaka ne smije, svojim izgledom ili sadrzajem, da stvori zabunu kod
potrosaca u pogledu prirode i karakteristika proizvoda,
d. oznaka, iako predstavlja tacan naziv zemlje, regiona ili uzeg lokaliteta, ne
smije stvarati zabunu da proizvod potice iz druge drzave, regiona ili uzeg
lokaliteta,
e. oznaka, uslijed duge upotrebe, ne smije biti genericna, tj. Uobicajena za
oznacavanje vrste robe,
17

f. oznaka mora biti predmet vazece zastite i koristiti se u drzavi porijekla,

g. uzrocna veza izmedju odredjenih kvalitativnih svojstava robe ili usluge i
geografskog lokaliteta sa kojeg ona potice.
20. NASTANAK I TRAJANJE PRAVA NA GEOGRAFSKU OZNAKU PORIJEKLA
Subjektivno pravo zastite oznake geografskog porijekla nastaje donosenjem rjesenja i upisom
u registar, i vazi od dana upisa u registar. Ono nema rok trajanja, ali postoji obaveza da se
periodicno obnavlja (svake 3 godine), uz prethodno dostavljanje dokaza upravi da je izvrsena
propisana kontrola kvaliteta proizvoda.
21. PRESTANAK PRAVA ZASTITE OZNAKE GEOGRAFSKOG PORIJEKLA
Postoji razlika izmedju prestanka registracije oznake, i prestanka svojstva ovlastenog
korisnika.
Prestanak registracije oznake geografskog porijekla
Prestanak ex nunc Registracija prestaje iz dva moguca razloga: prvi se tice situacije u kojoj
je ustanovljena inostrana oznaka na osnovu postojanja odgovarajuce registracije u zemlji
porijekla, pa dodje do prestanka registracije u njoj. Tada uprava donosi rjesenje kojim prestaje
registracija i u domacoj zemlji.
Drugi razlog je pretvaranje registrovane oznake u genericku oznaku, cime ona gubi svoju
funkciju. Tad zainteresovano lice moze podici tuzbu za utvrdjenje, i ukoliko se utvrdi da je
registrovana oznaka postala genericna, uprava tu presudu upisuje u registar.
Prestanak ex tunc Na pisani prijedlog zainteresovanog lica, uprava ce oglasiti nistavim
rjesenje o registraciji oznake, ukoliko se u postupku dokaze da nisu bili ispunjeni uslovi za
registraciju iste.
Prestanak svojstva ovlastenog korisnika
Prestanak ex nunc pravo prestaje sa dejstvom pro futuro:
1. odricanjem ovlastenog korisnika od svog prava putem pisane izjave koja se podnosi
upravi,
2. propustanjem obnavljanja prava nakon isteka prvog, drugog ili n-tog propisanog
perioda,
3. prestankom postojanja ovlastenog korisnika,
4. ukidanjem prava u slucaju da prestanu postojati uslovi na osnovu kojih je pravo
priznato,
5. prestankom registracije oznake geografskog porijekla.
Prestanak ex tunc na osnovu prijedloga zainteresovanog lica, uprava vodi postupak za
oglasavanje nistavim rjesenja o priznanju svojstva ovlastenog korisnika. Ukoliko se utvrdi da
nisu bili ispunjeni uslovi, uprava donosi rjesenje kojim ponistava svojstvo ovlastenog
korisnika, i to upisuje u registar i sluzbeno objavljuje.
22. SADRZINA ZASTITE OZNAKE GEOGRAFSKOG PORIJEKLA
Pored tog da titular moze da koristi oznaju u privrednom prometu, i da zabrani trecim licima
da to cine, cinjenica da moze bit vise ovlastenih korisnika, ovo pravo je ograniceno istim
takvim pravom drugog titulara. Ovlastenja koja titular ima su:
1. ovlastenje na oznacavanje svoje robe ili usluge zasticenom oznakom geografskog
porijekla,
2. ovlastenje na stavljanje tako oznacene robe u promet,

18

3. ovlastenje na koristenje zasticene oznake na ambalazi, katalozima, oglasima,

reklamama, fakturama itd.
Ogranicenja su:
- ovlastenje titulara da stavlja robu u promet, ograniceno je institutom iscrpljenja
prava,
- pravo zastite oznake ne djeluje prema titularu starijeg ziga, ako je zig stecen na
savjestan nacin,
- subjektivno pravo zastite oznake nije u prometu.

PRAVO ZASTITE DIZAJNA

23. DIZAJN KAO PREDMET ZASTITE
Dizajn je trodimenzionalni ili dvodimenzionalni izgled cijelog proizvoda ili njegovog dijela.
To je vizuelna pojava proizvoda, koja se moze percipirati putem kontura, linija, slika, boja itd.
Sustinska karakteristika dizajna, kao predmet zastite, jeste njegova podobnost da bude
prenesen na odredjeni industrijski ili zanatski proizvod. Povezanost predmeta zastite sa
konkretnim industrijskim ili zanatskim proizvodom znaci da i u pravu zastite dizajna postoji
nacelo specijalnosti.
Dizajn, kao predmet zastite, jeste nematerijalno dobro. Stoga, materijal od kojeg je predmet
nacinjen, nije obuhvacen predmetom zastite.
Iz zastite je iskljucen dizajn koji je odredjen iskljucivo funkcijom proizvoda, jer bi se time
dobila zastita za proizvod kao takav, a ne samo za njegov spoljni oblik.
Iz zastite je takodjer, iskljucen dizajn koji se odnosi na proizvod koji nije dostupan pogledu.
24. USLOVI ZASTITE DIZAJNA
1. Novost dizajna
Dizajn je nov ako u trenutku podnosenja prijave za zastitu nije identican ili bitno slican sa
odredjenim dizajnom koji je vec u javnosti. Prilikom procjene identicnosti, a posebno bitne
slicnosti dizajna, relevantan je sud koji o tome na prvi pogled ima informisani korisnik.
Ako je dizajn za koji se trazi zastita bio ucinjen dostupnim javnosti od strane samog dizajnera
u periodu od najvise godinu dana, ta cinjenica nije skodljiva za novost tog dizajna.
2.Individualnost dizajna
Dizajn ima individualni karakter ako na dan podnosenja prijave za zastitu ostavlja na
informisanog korisnika ukupan utisak da je razlicit od bilo kojeg drugog dizajna koji je
ucinjen dostupnim javnosti do tog dana.
3. Dizajn ne smije biti takav da njegovo objavljivanje ili upotreba budu suprotni zakonu ili
moralu.
4. Dizajnom se ne smije povredjivati starije pravo intelektualne svojine drugog lica,
5. Dizajn ne smije sadrzavati niti podrazavati: naziv ili obiljezja drzave ili medjunarodne
organizacije, ime ili like znamenite licnosti.
25. NASTANAK I TRAJANJE PRAVA ZASTITE DIZAJNA
Pravo zastite dizajna nastaje donosenjem rjesenja o priznanju prava, i upisom u registar
uprave za industrijsku svojinu. Trajanje prava je ograniceno na rok od 25 godina, s tim sto se
pocetak roka racuna od dana podnosenja prijave, a ne datuma prvenstva.
19

26. PRESTANAK PRAVA ZASTITE DIZAJNA

Prestanak sa dejstvom ex nunc u slucaju:
1. neplacanja taksi za odrzavanje prava u vaznosti,
2. odricanja titulara od prava,
3. smrcu fizickog lica, odnosno prestankom pravnog lica koje je titular prava.
Prestanak sa dejstvom ex tunc u slucaju ponistaja prava, tacnije, ponistaja rjesenja kojim je
pravo priznato. Do ponistaja dolazi kad uprava za industrijsku svojinu naknadno konstatuje da
u trenutku podnosenja prijave nisu bili ispunjeni zakonom propisani materijalni uslovi za
priznanje prava.
27. SADRZINA ZASTITE DIZAJNA
Pravo zastite dizajna je imovinsko i subjektivno pravo. Ono ovlascuje svog titulara da samo
on koristi dizajn, odnosno da zabrani svima drugima da to cine. Ovlastenja koja titular ima su:
1. ovlastenje na proizvodnju proizvoda na/u kojima je opredmecen zasticeni dizajn,
2. stavljanje u javni promet takvog proizvoda i njegovo nudjenje radi stavljanja u javni
promet,
3. uvoz i skladistenje takvog proizvoda radi stavljanja u javni promet,
4. upotreba takvog proizvoda u privrednoj djelatnosti.
28. OGRANICENJA PRAVA DIZAJNA
Subjektivno pravo zastite dizajna ima svoja ogranicenja. Trece lice ima pravo da:
4. koristi tudji zasticeni dizajn u nekomercijalne ili eksperimentalne svrhe,
5. umnozava tudji zasticeni dizajn u svrhu poducavanja ili citiranja,
6. koristi tudji zasticeni dizajn koji je materijalizovan na prevoznom sredstvu koje se
nalazi na teritoriji drzave u kojoj postoji zastita,
7. stavlja u promet i upotrebljava proizvod u kojem je materijalizovan tudji zasticeni
dizajn, ako je ono vlasnik tog proizvoda i nabavilo ga je od titulara prava.
PRAVO ZASTITE TOPOGRAFIJE INTEGRISANOG KOLA
29. TOPOGRAFIJA INTEGRISANOG KOLA KAO PREDMET ZASTITE

20

Predmet subjektivnog prava zastite jeste sama topografija. To je trodimenzionalni raspored

elemenata integrisanog elektronskog kola, i svih veza izmedju njih.
Topografija je intelektualna tvorevina i moze se prenijeti na cip, tj. Proizvod koji je zapravo
komad materijala u kome je topografija inkorporisana. Prema tome, predmet zastite nije
poluprovodni proizvod sa integrisanim kolom, vec topografija integrisanog kola, kao
nematerijalno dobro. Uz to, predmet zastite nisu ni tehnologija za proizvodnju integrisanog
kola, ni informacije koje se cuvaju u njemu, niti ideja na kojoj pociva topografija.

30. USLOVI ZASTITE TOPOGRAFIJE INTEGRISANOG KOLA

1. Topografija mora biti rezultat intelektualnog rada svog stvaraoca.
2. Topografija, kao cjelina, ne smije biti opstepoznata medju kreatorima topografija i
proizvodjacima poluprovodnickih integrisanih kola. Relevantan trenutak za ocjenu
ispunjenosti uslova je tren nastanka topografije.
3. Zastita se mora zatraziti u zakonom propisanom roku a to je :
4. 2 godine od dana prvog privrednog koristenja topografije bilo gdje u svijetu,
5. 15 godina od dana njenog nastanka, ako topografija nije privredno koristena.
31. NASTANAK I TRAJANJE PRAVA ZASTITE TOPOGRAFIJE INTEGRISANOG
KOLA
Pravo nastaje rjesenjem uprave za industrijsku svojinu o priznanju prava, i upisom prava u
registar. Ono traje 10 godina od dana podnosenja prijave ili od dana prvog privrednog
koristenja topografije, zavisno koji je od ta 2 dana raniji.
32. PRESTANAK PRAVA ZASTITE TOPOGRAFIJE INTEGRISANOG KOLA
Prestanak sa dejstvom ex nunc u slucaju:
1. odricanja od prava,
2. smrcu fizickog lica, odnosno prestankom pravnog lica koje je titular prava.
Prestanak sa dejstvom ex tunc u slucaju ponistaja prava, tacnije, ponistaja rjesenja kojim je
pravo priznato. Do ponistaja dolazi kad uprava naknadno konstatuje da u trenutku podnosenja
prijave nisu bili zakonom ispunjeni uslovi za priznanje prava.
33. SADRZINA PRAVA TOPOGRAFIJE INTEGRISANOG KOLA
Subjektivno pravo je iskljucive i imovinske prirode. Ovlastenja titulara prava su:
1. ovlastenje na reprodukovanje topografije u cjelini ili njenih bitnih dijelova radnja
umnozavanja topografije na papiru, racunaru i sl.,
2. ovlastenje na proizvodnju integrisanih kola koja sadrze topografiju ili njene bitne
dijelove najbitnije ovlastenje,
3. ovlastenje na stavljanje u promet, uvoz, nudjenje i skladistenje integrisanih kola,
4. ovlastenje na upotrebu integrisanog kola sa zasticenom topografijom odnosi se na
upotrebu proizvoda u koji je ugradjeno integrisano kolo.

21

Nema povrede ovog prava ako trece lice:

- reprodukuje topografiju za licne nekomercijalne svrhe,
- reprodukuje topografiju u cilju nastave ili strucne analize iste,
- nacini i privredno koristi novu topografiju na osnovu rezultata analize,
istrazivanja i modifikovanja zasticene topografije,
- upotrebljava proizvod u koji je ugradjena zasticena topografija.

PRAVO ZASTITE BILJNIH SORTI

34. BILJNA SORTA KAO PREDMET ZASTITE
Biljna sorta je skup biljnih individua u okviru jedne botanicke klasifikacione jedinice najnizeg
ranga:
- koja se moze odrediti pomocu izrazenih karakteristika koje poticu od datog
genotipa ili kombinacije genotipova,
- koja se moze razlikovati od bilo kojeg drugog skupa biljnih individual na
osnovu bar jedne od pomenutih karakteristika,
- koja se moze smatrati homogenom u pogledu pogodnosti da se razmnozava
nepromijenjena.
Da bi bila rijec o sorti, neophodno je da grupa biljaka bude pogodna da se razmnozava, id a
pri tom potomstvo narednih generacija zadrzi iste karakteristike. Tad sorta dobija ime i pod
tim imenom se uzgajai koristi.
35. USLOVI ZASTITE BILJNIH SORTI
1. Novost biljna sorta mora, na dan podnosenja prijave za zastitu, biti nova. Uslov
novosti je zadovoljen ako biljna sorta nije bila stavljena u promet na teritoriji drzave u
kojoj je podnesena prijava, godinu prije podnosenja prijave, ili na teritoriji druge
drzave, 4 odnosno 6 godina za drvece i vinovu lozu, prije podnosenja prijave,
2. Distinktivnost uslov distinktivnosti je zadovoljen ako se biljna sorta, u trenutku
podnosenja prijave za zastitu, moze jasno razlikovati od bilo koje druge biljne sorte
koja je opstepoznata,
3. Homogenost uslov kojim se trazi da biljne individue koje pripadaju sorti imaju
jedinstvene karakteristike,
4. Stabilnost da sorta, u pogledu svojih karakteristika, ostaje nepromijenjena poslije
visekratnih ciklusa razmnozavanja. Pri tom, razmnozavanje ne mora biti nuzno
prirodno, vec moze i uz pomoc covjeka.
36. POSTUPAK STICANJA ZASTITE BILJNIH SORTI
Postupak se vodi kod nadleznog upravnog organa, jer uprava za industrijsku svojinu nije u
mogucnosti da sama sprovede cijeli postupak. Postupak se pokrece prijavom za zastitu, koja,
pored podataka o podnosiocu i stvaraocu sorte, sadrzi i:
- tehnicki opis sorte,
- geografsko porijeklo sorte,
- podatke o eventualnoj prethodnoj komercijalizaciji sorte i
22

- provizorni naziv sorte.

Datum podnosenja uredne prijave je i datum prvenstva koji podnosilac ima u pogledu sticanja
zastite, u odnosu na sva druga lica.
Prije donosenja rjesenja o priznanju prava zastite biljne sorte, neophodno je da se utvrdi naziv
sorte, koji sluzi identifikaciji sorte i njenom razlikovanju od drugih sorti. Naziv predlaze
podnosilac prijave. Da bi naziv bio priznat, on ne smije biti:
- Protivan zakonu ili moralu,
- Vrijedjati starija prava intelektualne svojine drugih lica,
- Isti ili slican nazivu druge sorte u okviru iste ili bliske botanicke vrste koja je vec
zasticena,
- Podoban da izazove zabunu u pogledu bilo kojeg srodstva sorte.
Rjesenje o priznanju prava zastite se upisuju u registar.
37. PRESTANAK PRAVA BILJNIH SORTI
Prestanak prava ex nunc:
1. Istek roka trajanja prava minimalni rok zastite je 20 godina od priznanja prava. U
EU ti rokovi su produzeni za 5 godina. Istekom roka prestaje subjektivno pravo zastite
biljne sorte,
2. Neplacanje taksi,
3. Odricanje od prava pisanom izjavom,
4. Prestanak ispunjenja uslova homogenosti i stabilnosti posto su zivi organizmi
podlozni promjenama, sorta koja je ispunjava sve uslove za zastitu moze vremenom
izgubiti homogenost ili stabilnost, cime prestaju uslovi za nastavak trajanja njene
zastite,
5. Odbijanje titulara prava da dostavlja reprodukcioni materijal zbog promjenjivosti
zivih organizama, neophodno je povremeno vrsiti provjeru homogenosti i stabilnosti.
Neodazivanje titulara ovoj obavezi void prestanku prava,
6. Odbijanje titulara prava da predlozi novo ime sorte.
Prestanak prava ex tunc ponistaj na zahtjev zainteresovanog lica ili po sluzbenoj duznosti,
nadlezni organ ce donijeti rjesenje o ponistaju priznatog prava ukoliko se utvrdi da na dan
podnosenja prijave nisu bili ispunjeni uslovi za zastitu sorte.
38. SADRZINA PRAVA BILJNIH SORTI
Subjektivno pravo zastite biljne sorte ovlascuje svog titulara da:
- razmnozava (reprodukuje) biljnu sortu,
- priprema sortu za razmnozavanje,
- nudi sortu radi stavljanja u promet,
- stavlja sortu u promet,
- uvozi ili izvozi sortu,
- skladisti biljnu sortu.
39. OGRANICENJE PRAVA BILJNIH SORTI
Pravo zastite biljne sorte ne djeluje prema licima koja koriste sortu:
3. za licne i nekomercijalne svrhe,
4. za svrhe istrazivanja,
5. radi dobijanja druge sorte,
6. kao poljoprivrednici koji sortu uzgajaju na licnom imanju, koristeci plodove zetve kao
reprodukcioni materijal za narednu sjetvu.
23

Pravo zastite moze biti ograniceno odlukom drzavnog organa u slucaju potrebe da se zastiti
javni interes. Rijec je o prinudnoj licence u javnom interesu, pri cemu se titularu prava mora
obezbjediti pravicna naknada.
Takodjer, ogranicenje prava predstavlja i institut tzv. iscrpljenja prava.

WIPO - Svjetska organizacija za intelektualno vlasnitvo ;)

40. PARISKA KONVENCIJA ZA ZASTITU INDUSTRIJSKE SVOJINE

Na diplomatskoj konferenciji u Parizu 1883. godine, 11 drzava je potpisalo akt pod nazivom
konvencija za zastitu industrijske svojine, kojom je obrazovana Unija za zastitu industrijske
svojine. Prvobitni tekst Pariske konvencije je revidiran 6 puta. Danas, konvencija broji 169
drzava, a BiH je clanica od 1992. godine.
Zasticena lica su:
1. fizicka lica koja su drzavljani jedne od drzava PU,
2. pravna lica koja imaju nacionalnost jedne od drzava PU,
3. fizicka lica koja nisu drzavljani ni jedne od drzava PU, ali u njoj imaju prebivaliste ili
ozbiljno i stvarno privredno ili trgovacko preduzece.
Zemlja porijekla je ona drzava preko koje lice ulazi u krug zasticenih lica. To je zemlja
drzavljanstva fizickog lica ili zemlja nacionalnosti pravnog lica ili zemlja u kojoj fizicko lice
ima prebivaliste. Zemlja porijekla je bitna sto lice koje je zasticeno na osnovu PK, nema
pravo da se u njoj poziva na konvencijsku zastitum jer je za njeg mjerodavno iskljucivo
nacionalno pravo.
Svaka drzava clanica je obavezna zasticenim licima pruziti ista prava koja imaju domaci
drzavljani.
Najvaznija minimalna prava su:
1. pravo medjunarodnog prvenstva na osnovu prve prijave koja je podnesena u jednoj
od drzava PU, prijavilac ima pravo da u roku prvenstva podnese prijavu za isti
predmet zastite u bilo kojoj drugoj drzavi PU, s tim da se uzima kao da je ta potonja
prijava podnesena istog dana kad i ova prva,
2. nezavisnost patenata i zigova priznatih u razlicitim drzavama ni u jednoj drzavi PU,
sudbina priznatog patenta ne smije zavisiti od sudbine patenta za isti pronalazak u
drugoj drzavi,
3. naznacenje imena pronalazaca jedino licno pravo pronalazaca,
4. pravo na patent u slucaju zabrane prometa robom na koju se patent odnosi zabrane
izuzeca iz prometa ne smiju uticati na priznanje ili vazenje patenta koji se odnosi na tu
vrstu artikla,
5. sankcije u slucaju zloupotrebe patenta u vidu prinudne licence i oduzimanje patenta,
6. sankcije u slucaju nekoristenja patentiranog pronalaska prinudna licenca se smije
izdati samo ako ne postoji opravdan razlog zbog kojih nosilac patenta nije koristio
patent, i obavezno mora proci 4 godine od podnosenja prijave patenta,
7. mogucnost naknadne uplate taksi za odrzavanje prava naknadni rok od 6 mjeseci,
8. izvjesne radnje koje se ne smatraju povredom patenta npr. kad se patent nalazi na
brodu, avionu ili vozilu,
9. privremena zastita intelektualnih dobara koja su izlozena na izlozbi,
10. zastita za uvezene proizvode patentiranog postupka,
24

11. telle-quelle registracija ziga zig koji je registrovan u zemlji porijekla, moze biti
registrovan takav kakav je, i u svakoj drugoj drzavi clanici PU, pod uslovom da ne
vriejdja starija prava trecih lica,da je distinktivan, da nije protivan moralu ili javnom
poretku, i da ne dovodi do radnje nelojalne konkurencije,
12. zastita notornih (poznatih) oznaka,
13. rok za obavezno koristenje zigom zasticene oznake- razuman rok.

41. UGOVOR O SARADNJI U OBLASTI PATENTA (USP)

1970. godine na diplomatskoj konferenciji u Washingtonu zakljucen je USP, koji predstavlja
poseban medjunarodni sporazum i broji 133 drzave clanice, a BiH je clanica od 1996.godine.
Smisao USP je da objedini i pojednostavi postupak prijavljivanja pronalazaka u vise drzava
putem jedne medjunarodne prijave patenta, kao i da olaksa postupak ispitivanja prijava. Na
USP imaju pravo da se pozivaju:
- fizicka lica koja su drzavljani jedne od drzava clanica USP ili imaju u njoj
prebivaliste, i
- pravna lica koja imaju nacionalnost jedne od drzava clanica.
Postupak patentiranja je podijeljen u dvije faze.
U prvoj medjunarodnoj fazi, podnosi se medjunarodna prijava patenta upravi. Podnosenje
uredne prijave aktivira fikciju da je u svakoj drzavi clanici otpoceo postupak patentiranja.
Uprava (ured primalac) salje primjerak prijave u WIPO, koji djeluje kao Medjunarodni biro
za drzave clanice USP-a, a drugi primjerak Organu za medjunarodni reer (pretrazivanje)
patentna uprava (nacionalna ili nadnacionalna) koja ispunjava propisane uslove u pogledu
kadrova i tehnicko-dokumentacione opremljenosti, i kojem je skupstina USP povjerila taj
mandat. Zadatak tog Organa je da utvrdi stanje tehnike. Rezultat tog ispitivanja je Izvjestaj
koji sadrzi samo listu oznaka dokumenata ciji sadrzaj cini relevantno stanje tehnike, bez
ikakvih ocjena o patentibilnosti pronalaska. Izvjestaj se dostavlja podnosiocu prijave i
Medjunarodnom birou.
Medjunarodni biro objavljuje medjunarodnu prijavu u roku od 18 mjeseci od datuma
prvenstva medjunarodne prijave. Nakon sto podnosilac prijave naznaci u kojim drzavama
clanicama zeli patent, Medjunarodni biro salje patentnoj upravi svake naznacene drzave
primjerak prijave.
Druga, nacionalna faza, postupka patentiranja po USP pocinje kad naznaceni uredi imaju kod
sebe primjerak medjunarodne prijave i izvjestaja o medjunarodnom reeru, i kad im je
prijavilac dostavio prevod na sluzbenom jeziku te patentne uprave. Svaki naznaceni ured tad
nastavlja postupak po prijavi na osnovu nacionalnih propisa. Izvjestaj o medjunarodnoom
reeru formalno ne obavezuje naznacenu patentu upravu. Svaka uprava donosi odluku da li
priznaje nacionalni patent ili ne.
Cijeli postupak prate obaveze placanja propisanih taksi u propisanim rokovima.

25

42. KONVENCIJA O IZDAVANJU EVROPSKIH PATENATA (KEP)

KEP ustanovljava nadnacionalni sistem pravnih normi kojima se uredjuje postupak
priznavanja patenata. KEP ima regionalni karakter, i mogu mu pristupiti samo evropske
drzave, i ima 31 clanicu.
Svako pravno ili fizicko lice na svijetu ovlasteno je da podnese evropsku prijavu, i stekne
evropski patent.
Norme koje sacinjavaju KEP mogu se podijeliti u tri grupe:
1. ustanovljavanje Evropske patentne organizacije (EPO),
2. ustanovljavanje sistema materijalnopravnih normi kojima se ureduju oblik, uslovi i
trajanje pravne zastite pronalazaka,
3. ustanovljavanje administrativnog postupka za patentnu zastitu pronalaska.
1.EPO je nadnacionalna organizacija ciji je zadatak da vodi postupak priznavanja evropskih
patenata. Njeni organi su Evropski zavod i Upravni savjet. Dok Upravni savjet ima
upravljacku i kontrolnu funkciju, Evropski zavod je centralni strucno-administrativni i izvrsni
organ koji primjenjuje materijalno evropsko patentno pravo. Ima sjediste u Minhenu i po
jedan ogranak u Hagu i Berlinu.
2.Materijalno evropsko patentno pravo sacinjava skup normi koje odredjuju:
- predmet patentne zastite,
- uslove patentibilnosti pronalaska,
- lica koja imaju pravo na evropski patent,
- pravne ucinke prijave i patenta,
- duzinu trajanja evropskog patenta,
- uticaj evropskog patentnog prava na nacionalni pravni sistem.
3.Postupak priznanja evropskog patenta pocinje podnosenjem prijave evropskog patenta, u
kojoj mora biti naznacena bar jedna drzava clanica EPO-a.Po provjeri ispunjenosti osnovnih
formalnih uslova urednosti, evropskoj prijavi se priznaje datum podnosenja. Odmah po isteku
roka od 18 mjeseci, Evropski zavod objavljuje evropsku prijavu zajedno sa resersnim
izvjestajem, i ta objava ima efekat nacionalne objave. Tokom roka od 6 mjeseci, prijavilac
ima pravoda podnese Evropskom zavodu zahtjev za potpuno ispitivanje uslova za priznanje
evropskog patenta, i po okoncanju ispitivanja zavod donosi i objavljuje odluku o tome da li
priznaje evropski patent ili ne. Postoji mogucnost zalbe o kojima odlucuje Zalbeno vijece ili
Veliko zalbeno vijece Evropskog zavoda. Patent traje 20 godina.
43. MADRIDSKI ARANZMAN O MEDJUNARODNOJ REGISTRACIJI ZIGOVA (MA)
1981. godine zakljucen je MA, koji predstavlja poseban sporazum u odnosu na PK. BiH je
clanica od 1992. godine. Lica koja imaju pravo da se pozivaju na MA su:
- drzavljani drzave clanice MA,
26

drzavljani drzave clanice PK, koji imaju prebivaliste ili stvarno i ozbiljno preduzece
na teritoriji jedna od drzava clanica MA.
Sustina MA svodi se na uvodjenje medjunarodne prijave ziga, kojom jedno lice moze zatraziti
registraciju svog ziga u vise drzava clanica MA. Uslov je da je to lice vec izvrsilo registraciju
u zemlji porijekla.
Medjunarodna prijava, sa naznacenjem drzava clanica, dostavlja se nacionalnoj upravi za
industrijsku svojinu zemlje porijekla, a ona prosljedjuje tu prijavu Medunarodnom birou pri
WIPO. Posto izvrsi provjeru formalne urednosti prijave, biro upisuje zig u svoj registar zigova
i objavljuje u sluzbenom glasilu.
Medjunarodna registracija podlijeze placanju taksi, i vazi 20 godina.
44. HASKI ARANZMAN O MEDJUNARODNOM DEPONOVANJU INDUSTRIJSKOG
DIZAJNA (HA)
Zakljucen je 1925. godine, i do danas je vise puta revidiran, posljednji put u Zenevi 1999.
godine, broji 44 drzave clanica, i BiH nije medju njima.
Lica koja imaju pravo da podnesu medjunarodnu prijavu su:
- fizicka lica koja imaju drzavljanstvo, prebivaliste, ili stvarno i ozbiljno preduzece u
drzavi clanici,
- pravna lica koja imaju nacionalnost drzave clanice.
Prema HA, medjunarodna prijava se podnosi Medjunarodnom birou pri WIPO, direktno ili
preko nacionalne uprave za industrijsku svojinu drzave clanice HA. U prijavi podnosilac
naznacuje drzave clanice, u kojima zeli pravo zastite dizajna.
Po prijemu prijave, Medjunarodni biro registruje dizajn, i objavljuje ga u glasilu,koje
dostavlja svakoj naznacenoj drzavi.Svaka drzava ima pravo u roku od 6 mjeseci odbiti
registraciju.
Rok vazenja medjunarodne registracije je 5 godina, sa mogucnoscu produzenja bar za jos 5
godina.
45. LISABONSKI ARANZMAN O ZASTITI OZNAKA PORIJEKLA I NJIHOVOM
MEDJUNARODNOM REGISTROVANJU (LA)
1958.godine u Lisabonu je zakljucena visestrana konvencija, koja broji 25 drzava clanica,
medju kojima nema BiH.
LA definise pojam oznake geografskog porijekla, utvrdjuje sadrzinu subjektivnog prava
zastite oznake, i regulise postupak medjunarodnog priznanja oznaka i subjektivnog prava na
njhovo koristenje.
Prije medjunarodne registracije oznake, neophodno je da je ta oznaka vec ustanovljena u
jednoj od drzava clanica, i da je priznato subjektivno pravo na njeno koristenje bar jednom
subjektu. Medjunarodna registracija vrsi se kod Medjunarodnog biroa pri WIPO,na zahtjev
nacionalne uprave. Biro obavjestava o registraciji nacionalne zavode ostali drzava clanica,
poslije cega ovlasteno lice stice subjektivno pravo zastite oznake u svakoj o tih drzava
ponaosob.
46. VASINGTONSKI UGOVOR O INTELEKTUALNOJ SVOJINI U VEZI SA
INTEGRISANIM KOLIMA
Ugovor zakljucen 1989. godine. On daje garancije nacionalnog tretmana stranaca, i predvidja
odredjeni krug minimalnih prava.
Zasticena lica su:
27

- fizicka lica koja su drzavljani ili imaju prebivaliste u drzavi clanici, i

- pravna i fizicka lica koja u clanici imaju stvarno i ozbiljno preduzece.
Zemlja porijekla topografije je ona drzava clanica, preko koje odredjeno lice ulazi u krug
zasticenih lica.
Ovaj ugovor obavezuje clanice da na svojoj teritoriji pruze zasticenim licima ista prava kao i
domacim drzavljanima. Zastita za topografiju ukljucuje sljedeca minimalna prava:
- umnozavanje topografije,
- uvoz i stavljanje u promet primjeraka topografije.
Minimalni rok trajanja zastite je 8 godina.
IV PROMET ISKLJUCIVIH PRAVA INTELEKTUALNE SVOJINE
LICNOPRAVNA OVLASTENJA:
Promet inter vivos
Pronalazac, autor dizajna, autor topografije integrisanog kola i stvaralac biljne sorte imaju
samo po jedno licnopravn ovlastenje i to da njihovo ime bude naznaceno na prijavi i drugim
pratecim spisima uprave za industrijsku svojinu. Ova su ovlastenja vezana za licnost autora i
kao takva se ne mogu prenositi. Lice koje nije titular licnopravnog ovlastenja moze izvrsiti
odredjenu radnju koja cini sadrzinu tog ovlastenja, na osnovu dozvole koju mu daje titular.
Nasljedjivanje
Licnopravna ovlastenja su nenasljediva. Ovo pravilo ima izvjesne modifikacije po kojima
neka licnopravna ovlastenja u momentu smrti autora, postaju podobna za vrsenje od strane
nasljednika. Jedino licnopravno ovlastenje ciji pozitivni aspekt nasljednik moze da vrsi je
objavljivanje djela, pod uvjetom da to autor nije za zivota zabranio. U slucaju da autor nema
nasljednika ili nasljednici ne zele da se brinu o zastiti uspomene na preminulog autora, zakon
kaze da to mogu vrsiti i udruzenja autora ili institucije iz oblasti nauke i umjetnosti.
IMOVINSKOPRAVNA OVLASTENJA:
Konstitutivni i translativni oblik prometa
Kod konstitutivnog oblika prometa imovinskopravna ovlastenja ostaju kod svog izvornog
titulara, medjutim iz njih se izvodi jedno ili vise uzih ovlastenja koja formiraju novo
subjektivno pravo koristenja predmeta zastite na ime drugog lica, odnosno sticaoca. Ako do
ovog oblika prometa dolazi po osnovu ugovora, onda govorimo o ustupanju ovlastenja.
Ustupilac i sticalac ugovorom definisu konkretno ovlastenje, kao predmet ugovora:
- sadrzinski stranke preciziraju koja se ovlastenja ustupaju,
- predmetno dodatno se preciziraju radnje koristenja predmeta zastite,
- prostorno definise se prostorni okvir vazenja ustupljenih imovinskopravnih
ovlastenja,
- vremenski rok trajanja sticaocevog prava.
Na konstitutivan nacin se moze raspolagati na iskljuciv i na neiskljuciv nacin. U slucaju
raspolaganja na iskljuciv nacin, ustupilac snadbijeva sticaoca subjektivnim pravom koristenja
zastite, koje je iskljucive prirode, odnosno koje djeluje erga omnes. Sticalac ima ovlastenje da
svoje iskljucivo pravo koristenja dalje ustupa trecim licima. Ako ugovorom nije drugacije
odredjeno, smatra se da se radi o neiskljucivom ustupanju. U slucaju raspolaganja na
28

neiskljuciv nacin, ustupilac sticaoca snadbijeva samo pozitivnim aspektom imovinskopravnih

ovlastenja, dok negativni aspekt zadrzava za sebe. Tako da sticalac postaje titularom prava na
ugovoreni vremenski i prostorni oblik koristenja, ali to pravo nije iskljucivog karaktera,
odnosno ne djeluje erga omnes, nego inter partes. Ustupilac moze radnju koristenja vrsiti sam,
a moze je i na neiskljuciv nacin ustupiti trecim licima.
Kod translativnog oblika prometa iskljucivim imovinskopravnim ovlastenjima dolazi do
cesije. Prenosilac ovlastenja prestaje biti titularom istih, dok sticalac postaje novim titularom.
Autor i interpretator ( u nekim drzavama i njihovi nasljednici) ne mogu za zivota raspolagati
svojim imovinskopravnim ovlastenjima na translativan nacin. To moze samo lice koje od
autora, interpretatora ili njihovog nasljednika ustupanjem steklo iskljucivo pravo koristenja.
Ugovori o prometu prava intelektualne svojine
Propisi kojima se uredjuju ugovori o prometu prava intelektualne svojine se dijele na opce i
specijalne. Opci su sadrzani u ZOO, a specijalni u zakonima kojima se uredjuje konkretno
pravo intelektualne svojine. Na ugovor se promjenjuje prvenstveno specijalni propis, dok se
opci primjenjuje supsidijarno. Ova materija je najvecim dijelom prepustena autonomiji volje
stranaka, i zakonski propisi se primjenjuju u slucaju ako ugovora nema.
1. Autorski ugovor
Autorskim ugovorom jedno lice ustupa ili prenosi imovinskopravna ovlastenja iz
subjektivnog autorskog prava drugom licu. Ovim se ugovorom vrsi promet koji moze biti
konstitutivan ili translativan.
Kao ustupilac imovinskopravnih ovlastenja, pored autora se moze pojaviti i njegov nasljednik,
ali se ne mogu pojaviti u svojstvu prenosioca jer zakon to striktno iskljucuje.
Ugovor se zakljucuje u pismenoj formi, sto znaci da nedostatak pisane forme povlaci
nistavost ugovora. Zakon obavezuje sticaoca da koristi djelo na ugovoreni nacin u slucaju
izdavackog ugovora, ugovora o predstavljanju, ugovora o izvodjenju i ugovora o filmskom
djelu. U drugim slucajevima, obaveza koristenja je prepustena volji stranaka. Ono sto jasno
ukazuje na volju stranaka je nacin uredjenja placanja autorske naknade.
Naknada se moze odrediti pausalno, u ovisnosti od obima koristenja djela, u ovisnosti od
ekonomskog efekta koristenja djela, velicine djela, ili kombinacijom svih ovih nacina.
Sadrzaj ugovora cine odredbe koje se dijele na one:
- kojima se vrsi raspolaganje imovinskopravnim ovlastenjima (najvaznije pravilo je in
dubio pro auctore, odnosno u slucaju nejasnoce u pogledu sadrzaja i obima ovlastenja
koje se ustupa, smatra se da je prenesno odnosno ustupljeno manje ovlastenja),
- one kojima se utvrdjuju druge medjusobne obaveze ugovornih strana.
Pravo na reviziju ugovornih odredbi o visini autorskog honorara
U slucaju da sticalac, ugovorenim koristenjem djela ostvari dobit koja je u ocitoj nesrazmjeri
sa ugovorenom autorskom naknadom, ustupalac ima pravo da zahtjeva reviziju ugovornih
odredaba kojima je utvrdjena obaveza sticaoca na placanje naknade. Pravo na reviziju
ugovora nikad nema sticalac imovinskopravnih ovlastenja, vec samo autor ili njegov
nasljednik. Do primjene instituta revizije fakticki dolazi uglavnom ako je honorary ugovoren
pausalno. Pravo na reviziju nece postojati ako je nepostojanje obaveze placanja naknade izraz
animus donadi autora. Autor (nasljednik) se ne moze odreci prava na reviziju ugovora.

29

Pravo pokajanja
Autor ima pravo da raskine ugovor ako nakon njegovog zakljucenja promjeni svoja shvatanja,
pa ocijeni da bi zakljucivanje takvog ugovora moglo da nanese stetu njegovom licnom ili
stvaralackom ugledu. Pravo na raskid se zove i pravom pokajanja. Bitan je momenat nastanka
promjene uvjerenja. Raskidanjem ugovora, autor zeli sprijeciti da djelo bude komunicirano
javnosti. Autor nema pravo na raskid ugovora zato sto je promjenio svoja shvatanja o
korisniku, pa zeli raskid ugovora s njim kako bi zakljucio novi ugovor s drugim korisnikom.
Autor koji raskida ugovor ima obavezu da korisniku naknadi stvarnu stetu koju on zbog tog
trpi. Korisnik mora da prestane s koristenjem djela na dan stupanja izjave o raskidu na snagu.

Podjela autorskih ugovora:

a ) Izdavacki ugovor
Izdavacki ugovor je autorski ugovor kojim autor /sljedbenik) ustupa, odnosno prenosi
izdavacu ovlastenja na umnozavanje djela, stampanje,i na stavljanje primjeraka djela u
promet, a izdavac se obavezuje na placanje naknade ustupiocu, odnosno prenosiocu, ako je
ugovorena. Ovlastenja koja se ustupaju, odnosno prenose, izdavackim ugovorima, mogu biti
ogranicena:
- predmetno ogranicavaju se na nacin da izdavac bude ovlasten da izda samo npr.
Dzepno izdanje,
- prostorno ovo se ogranicenje moze odnositi na 1 ili vise drzava,
- vremenski.
U potpunoj je autonomiji volje stranaka odredjenje visine, nacina i rokova placanja naknade.
Ako je djelo neobjavljeno, da bi izdavac mogao pristupiti stampanju, potrebno je da mu autor
obezbjedi jedan primjerak djela, najcesce tzv. Manuscript.
Manuskript mora da bude u takvom stanju, da izdavac bez teskoca, napora i troskova, moze
pristupiti umnozavanju. Ako je djelo vec objavljeno, a posebno ako je ranije izdato, izdavac se
moze posluziti primjerkom koji je vec u prometu. Ugovorom se odredjuju i tehnika
stampanja, nacin koricenja, likovno rjesenje korica ili omota primjerka djela. Ovlastenje
izdavaca da izda djelo ograniceno je u pogledu broja primjeraka koje smije umnoziti i staviti u
promet. Ovo se ogranicenje odnosi na broj izdanja i na tiraz, koji prema zakonu odredjuju
stranke ugovorom. Autorski ugovor se redovnim putem okoncava na 2 nacina:
- prvi je protekom vremenskog roka u okviru kojeg je izdavac ovlasten na privredno
iskoristavanje djela,
- drugi nacin je izvrsenjem ugovora u smislu okoncanja stampanja i prodaje cijelog
tiraza ugovorenog izdanja.
Vanrednim putem do okoncanja ugovora moze doci:
- raskidom ugovora iz razloga predvidjenih u obligacionom pravu,
- povreda obaveze autora da preda manuscript u predvidjenom roku,
- povreda obaveze izdavaca da u propisanom roku otpocne sa pustanjem primjeraka
djela u promet,
- obaveza izdavaca da po iscrpljenju tiraza jednog izdanja u propisanom roku pristupi
pustanju u promet drugog izdanja, ako je ugovoreno.
Drugi nacin vanrednog prestanka ugovora jeste kad jedini primjerak autorskog djela koji je
predat izdavacu, propadne kod njeg uslijed vise sile.
Za izdavacki ugovor je karakteristicno da je to ugovor intuitu personae.
Smrt, likvidacija ili stecaj izdavaca ovlascuje autora da raskine ugovor.
30

b ) Ugovor o filmskom djelu

Karakteristika ovog ugovora jeste da u momentu njegovog zakljucenja filmsko djelo ne
postoji. Filmski producent, kao buduci korisnik djela istovremeno je i narucilac djela. Drugu
ugovornu stranu cine izvrsioci narudzbe, medju kojima su koautori buduceg filmskog djela,
autori pojedinih kreativnih doprinosa filmskom djelu, kao i lica ciji status nije unaprijed jasan.
To je slozeni ugovor sui generis, ii ma elemente ugovora o djelu, ugovora o radu i autorskog
ugovora.
Ugovor o filmskom djelu je autorski zato sto se njim vrsi raspolaganje imovinskopravnim
ovlastenjima iz autorskog prava na filmskom djelu.
Oblici koristenja filmskog djela koje zakon ne pominje ali se podrazumijeva su:
- prevodjenje filmskog djela na strani jezik,
- emitovanje,
- interaktivno cinjenje djela dostupnim javnosti,
- javno saopstavanje djela koje se emituje.
Sva ovlastenja koja producent pribavlja su iskljucive prirode i odnose se samo na koristenje
filmskog djela. Scenarista i kompozitor muzike, koji se smatraju koautorima filma kao cjeline,
zadrzavaju pravo na samostalno koristenje svojih doprinosa izvan filmskog djela. Producent
treba da obezbjedi novac,tehnicku i umjetnicku ekipu, te nabavi uredjaje i materijal za
snimanje. Rok u okviru kojeg film treba da bude snimljen odredjuje se ugovorom. U slucaju
da nema ugovorne odredbe, vazi rok od 3 godine od zakljucenja ugovora. Filmsko djelo je
zavrseno kad je sastavljen prvi standardni primjerak filma.
Dio ugovora kojim se producentovi saugovaraci dogovaraju da nacine dilmsko djelo,
odgovara ugovoru o narudzbi autorskog djela, koji je varijanta ugovora o djelu. Na odnos
izmedju producenta i koautora/autora primarno se primjenjuju odredbe zakona o autorskom
pravu i srodnim pravima, a supsidijarno odredbe koje se odnose na ugovor o narudzbi, pa tek
onda odredbe ugovora od djelu iz ZOO.
Ako do prekida rada na filmskom djelu dodje iz razloga za koje odgovara producent,
(ko)autori mogu uskratiti producentu pravo da koristi njihove doprinose filmskom djelu.
Naglasenost elemenata ugovora o radu u ugovoru o filmskom djelu govori o cvrstini
ugovornog polozaja producenta, odnosno o slabosti polozaja (ko)autora.
c ) Ugovor o narudzbi autorskog djela
Kod ovog ugovora, poslenik (buduci autor) se obavezuje naruciocu za naknadu izraditi
autorsko djelo i predati mu u svojinu primjerak istog. To je u osnovi ugovor o djelu. Poslenik
je obavezan predati naruciocu originalan primjerak autorskog djela. Predmet poslenikove
obaveze je izrada intelektualne svojine autorskog djela. Djelo koje je naruceno s jedne
strane mora biti dovoljno odredjeno, a s druge strane originalno. Pravilo je da subjektivno
autorsko pravo ostaje kod poslenika/autora, koje je ograniceno samo pravom narucioca da
objavi djelo. U slucajevima u kojima je cilj narucioca privredno koristenje djela koje je
narucio, neophodno je da se ugovorom izricito predvidi ustupanje svih ili odredjenih
imovinskopravnih ovlastenja iz subjektivnog autorskog prava. Izuzetak je predvidjen ako se
ugovor odnosi na izradu racunarskog programa. Licnopravna ovlastenja ostaju kod pojedinih
autora, s tim da se oni ne mogu suprotstaviti objavljjivanju svojih priloga.
2. Ugovor o licenci

31

Ugovorom o licenci se vrsi konstitutivni promet prava intelektualne svojine, tj. ovim se
ugovorom iz subjektivnog prava industrijske svojine izvodi jedno ili vise imovinskopravnih
ovlastenja, koja se kao novo subjektivno pravo, konstituisu na ime sticaoca licence.
Zakljucuje se u pisanoj formi, i mora biti upisan u registar uprave za industrijsku svojinu.
Licenca za predmet moze imati: patentirani pronalazak, robnu ili usluznu oznaku zasticenu
zigom, zasticeni dizajn, zasticenu topografiju integrisanog kola. Ova intelektualna dobra
mogu biti predmetom licence i u periodu izmedju podnosenja prijave i priznanja prava.
Sticalac licence ima pravo koristenja intelektualnog dobra u sadrzajnom, predmetnom,
vremenskom i teritorijalnom okviru. Neregistrovana robna ili usluzna oznaka takodjer nije
predmetom iskljucivog prava industrijske svojine.

Osnovna podjela licence je na:

- iskljucivu (nastaje na osnovu ugovora o licenci, kojim je izvrseno iskljucivo ustupanje
imovinskopravnih ovlastenja),
- neiskljucivu.
Licence se takodjer prema vrstama ogranicenja mogu podijeliti na: sadrzinske, predmetne,
vremenske i teritorijalne.
Obaveza davaoca licence
Osnovna obaveza davaoca je da pravno i fakticki omoguci sticaocu koristenje predmeta
licence na ugovoreni nacin. Pod faktickim uslovima se misli da je davalac duzan sticaocu
pruziti sve neophodne informacije vezane za predmet licence i njegovo koristenje. Davalac
garantuje za tehnicku izvodljivost i tehnicku upotrebljivost predmeta licence. Pod pravnim
uslovima podrazumijeva se obaveza davaoca licence da se stara o odrzavanju prava iz kojeg
je licence izvedena. U ugovoru o licence pronalaska, odgovornost za materijalne nedostatke
ima i poseban oblik odgovornost za tehnicku izvodljivost i tehnicku upotrebljivost predmeta
licence. Tehnicka izvodljivost podrazumijeva da se pronalazak moze realizovati u cilju
ekonomskog koristenja, a tehnicka upotrebljivost podrazumijeva da pronalazak mora biti
podoban za postizanje tehnickih efekata kojima davalac definise svrhu predmeta licence.
Posljedice odgovornosti za materijalne nedostatke su:
- obaveza otklanjanja nedostataka,
- smanjenje licencne naknade ili raskid ugovora.
Obaveza sticaoca licence
Sticalac ima obavezu da koristi predmet licence, sto je ujedno i njegovo pravo. Koristenje se
vrsi u predmetnom, sadrzinskom, vremenskom i teritorijalnom okviru koji je propisan
ugovorom. Okolnosti uslijed kojih moze doci u pitanje izvrsenje ove obaveze su raznovrsne:
tehnoloska prevazidjenost pronalaska koja njegovo koristenje cini nerentabilnim, pad traznje
za robom koju sticalac proizvodi po licence, ekoloski razlozi itd.
Ovi se slucajevi rjesavaju po pravilima o raskidanju ili izmjeni ugovora zbog promjenjenjih
okolnosti. Ukoliko sticalac sazna od davaoca licence i odredjene povjerljive informacije koje
cine poslovnu tajnu duzan je da tu tajnu cuva, i nakon isteka vazenja ugovora. Ako se roba
proizvodi po licence, sticalac je obavezan tu cinjenicu naznaciti na pakovanju robe. Bitna
obaveza stiocaoca je placanje licencne naknade. Ugovor o licence je teretni ugovor. Novcana
naknada moze imati oblik neposredne ili posredne naknade. Neposredna se najcesce odredjuje
kao :
- unaprijed izracunata pausalna svota koja se placa odjednom ili u ratama,
32

rojalti koja se izracunava srazmjerno sa fizickim obimom koristenja predmeta licence,

a placa se periodicno i trajno,
- kombinacija pausalne svote i rojaltija.
Posredna naknada ugovora u slucaju slozenijih oblika poslovne saradnje moze biti odredjena
kao:
- prihod od drugih poslovnih transakcija koje su povezane sa ustupanjem licence,
- dividenda od zajednickog poduhvata kojem se ulog sastoji od licence,
- aranzman o prebacivanju odredjenih troskova ili podjeli istih.
Nenovcana naknada se moze sastojati u:
- obavezi sticaoca da davaocu isporuci odredjene kolicine proizvoda izrazenih po
licenci,
- obavezi saopstavanja povratnih tehnickih i drugih informacija.
Zakon predvidja specijalno pravilo za ugovor o licenci po kojem ocigledna nesrazmjera, bez
obzira na ciji je teret, predstavlja osnov za stranu koja je njome pogodjena, da zahtijeva
reviziju ugovornih odredbi o licencnoj naknadi.
Zabrana ugovaranja odredjenih klauzula
Ugovor ne smije sadrzavati tzv. nedopustene restriktivne klauzule (klauzule koje predstavljaju
zloupotrebu prava intelektualne svojine od strane davaoca licence). Ugovori o licenci koji
sadrze ove klauzule nistavi su u tom dijelu. Primjeri za restriktivne klauzule koje mogu biti
nedopustene:
- ogranicenje sticaoca da dalje razvija tehnologiju na koju se ugovor odnosi, da takve
inovacije koristi i zastiti u svoje ime,
- ogranicenje sticaoca da samostalno odlucuje o nabavci i koristenju sirovina,
- ogranicenje sticaoca da izvozi proizvode i usluge u odredjene zemlje,
- ogranicenje sticaoca da tehnologiju koristi i poslije prestanka ugovora,
- obavezu sticaoca da i poslije prestanka ugovora placa naknadu za koristenje
tehnologije.
Ex lege promet prava intelektualne svojine
Autorsko djelo stvoreno izvrsenjem ugovora o radu
Pod ovim djelom podrazumijeva se autorsko djelo koje je stvoreno tokom trajanja ugovora o
radu, i to izvrsenjem radne obaveze zaposlenog. Bitno je da je djelo stvoreno intelektualnim
naporom koji spada u radni zadatak zaposlenog. U momentu nastanka autorskog djela, ex lege
dolazi do konstitutivnog prometa iskljucivih imovinskopravnih ovlastenja od autora na
poslodavca.
Poslodavac stice i dozvolu za objavu djela. Rok trajanja prava poslodavca je relativno kratak,
najcesce 5 godina od dana nastanka djela. Izuzetak postoji kod racunarskog programa u kojem
slucaju poslodavac trajno postaje nociocem svih imovinskopravnih ovlastenja na programu.
Autor zadrzava sva licnopravna ovlastenja osim ovlastenja na objavljivanje djela. Autor
takodjer ima pravo na posebnu naknadu od poslodavca za koristenje njegovog djela.
Ex lege promet imovinskih autorskopravnih ovlastenja u slucaju anonimnih i pseudonimnih
djela
Autor moze imati zelju da njegov identitet ne bude poznat, sto za posljedicu ima postojanje
tzv. anonimnih ili pseudonimnih djela. Autorskopravna ovlastenja na takvom djelu vrsi lice
33

kojem je autor dozvolio objavljivanje djela odnosno lice koje je autor ovlastio za izdavanje
djela. Kad su u pitanju izdata djela, za podizanje tuzbe za zastitu autorskog prava je ovlasten
izdavac.

Organizacije za kolektivno ostvarivanje autorskog i srodnih prava

Status, osnivanje, prestanak organizacije
Organizacija je pravno lice koje nastaje kao proizvod udruzivanja nosilaca autorskog ili
srodnog prava. Ona je neprofitnog karaktera. Cilj njenog djelovanja je vrsenje odredjenih
imovinskopravnih autorsko i srodno pravnih ovlastenja za racun nosilaca autorskih ili srodnih
prava. Na teritoriji jedne drzave moze postojati samo jedna organizacija. Osnivaci
organizacije su obavezni da:
- donesu akt o osnivanju organizacije,
- konstituisu organe organizacije (skupstinu, upravni odbor, direktora i nadzorni odbor),
- donesu opste akte organizacije (statut, tafiru,i plan raspodjele),
- pribave dozvolu za rad organizacije od nadleznog drzavnog organa,
- upisu organizaciju u registar nadleznog suda.
Da bi organizacija dobila dozvolu za rad, potrebno je da ispunjava odredjene uslove:
- da ima sjediste u datoj drzavi,
- da njeni osnivaci cine odnosno predstavljaju vecinu nosilaca prava iz oblasti za koju je
specijalizovana,
- da ima kadrovske, organizacione, tehnicke i finansijske pretpostavke za uspjesno
ostvarivanje imovinskopravnih ovlastenja.
Dozvola traje izvjestan broj godina, i moze se produzavati neogranicen broj puta.
Ugovori koje organizacija zakljucuje
1. Ugovor izmedju titulara prava i organizacije
Ovaj je ugovor po sovjoj prirodi slozen, jer sadrzi elemente vise ugovora i to: ugovora o
konstitutivnom prometu iskljucivih imovinskopravnih ovlastenja, ugovora o nalogu i ugovora
o komisionu. Titulari prava sa organizacijom zakljucuju ugovor kojim joj ustupaju odredjena
iskljuciva imovinskopravna ovlastenja na odredjenim vrstama predmeta zastite. Svi predmeti
zastite koji pripadaju svim titularima prava koja svoja iskljuciva imovinskopravna ovlastenja
vrse preko odredjene organizacije cini tzv. Repertoar organizacije. Cilj ustupanja tih
ovlastenja organizaciji je da ih ona dalje ustupi korisnicima. Organizacija uvijek djeluje u
svoje ime ali za tudji racun, tako da titulari imaju pravni status komitenta u odnosu na
organizaciju.
Organizacija kao nalogoprimac je obavezna da svojim komitentnima polaze racune i podnosi
izvjestaje o stanju poslova. Takodjer je duzna unaprijed izraditi tzv. Plan raspodjele ubranih

34

naknada. Nacela na kojima se zasniva plan raspodjele su: srazmjernost, primjerenost, i

pravicnost.
Autsajderi su nosioci prava koji svoja imovinskopravna ovlastenja ne ostvaruju preko
organizacije. Korisnik cini povredu autorskog prava ukoliko koristi predmet zastite
autsajdera, a nije pribavio njegovu licnu saglasnost. Zakonom je najcesce polozaj autsajdera
izjednacen sa polozajem komitenta organizacije, na nacin da korisnik ne odgovara za povredu
autorskog ili srodnog prava autsajdera, a organizacija ima obavezu da autsajderu plati
naknadu za koristenje njegovog djela kao da je komitent. Jedina razlika izmedju komitenta i
autsajdera jeste sto je autsajder ovlasten da obavijesti organizaciju da ce on svoja ovlastenja
vrsiti individualno. Orgaizacija ce u tom slucaju obavijestiti korisnike kojih se to tice. Ukoliko
autsajder propusti da obavijesti organizaciju o tome, postojat ce fikcija da je komitent
organizacije.
2. Ugovor izmedju organizacije i korisnika
U slucaju apsolutnih imovinskopravnih ovlastenja, organizacija s korisnikom zakljucuje
ugovor o neiskljucivom ustupanju ovlastenja na odredjen oblik koristenja svih predmeta
zastite sa njenog repertoara, a korisnik se obavezuje na placanje naknade. U slucaju relativnih
imovinskopravnih ovlastenja, organizacija s korisnikom zakljucuje ugovor kojim se odredjuje
visina naknade koju je korisnik obavezan da plati za odredjeni oblik koristenja predmeta
zastite sa repertoara organizacije. Tarifa organizacije sadrzi visinu i nacin obracuna naknade
koju naplacuje organizacija. Tarifu odredjuje upravni odbor organizacije. Prva obaveza
korisnika prema organizaciji je da placa naknadu u skladu sa ugovorenim pravilima. Druga
obaveza je da oganizaciju uredno snadbijeva podacima o ucestalosti i obimu koristenja
pojedinih predmeta zastite.
Drzavna kontrola rada organizacije
Prvi aspekt drzavne kontrole tice se pitanja kao sto su:
- neprofitni karakter organizacije,
- upravljanje prihodima namijenjenim za socijalne i kulturne svrhe,
- pravicnost i transparentnost plana raspodjele,
- demokraticnost u upravljanju organizacijom.
Drugi aspekt kontrole drzave vezan je za cinjenicu da organizacija ima monopolski polozaj na
trzistu prava za iskoristavanje odredjene vrste predmeta zastite.
Medjunarodna saradnja organizacije
Potpisivanjem dvostranih ili visestranih konvencija drzave se obavezuju da izjednace strance
na vlastitoj teritoriji sa domacim drzavljanima. Da bi jedan nosilac prava na kolektivan nacin
ostvarivao svoje imovinskopravna ovlastenja, u vise stranih drzava, dovoljno je da drzava
njegovog drzavljanstva ima ugovor o saradnji sa odgovarajucom organizacijom u svakoj
stranoj drzavi (reciprocni ugovor o saradnji). Smisao reciprocnih ugovora je u tome da svaka
organizacija ugovornica ostvaruje imovinskopravna ovlastenja svih komitenata druge
organizacije, u vlastito ime i za racun komitenata one druge organizacije.
SUDSKA ZASTITA ISKLJUCIVIH PRAVA INTELEKTUALNE SVOJINE
1. Gradjanskopravna zastita
35

Povreda prava
Radnja povrede prava ima nekoliko osnovnih karakteristika:
- radnja se odnosi na predmet zastite,
- radnja se poklapa sa sadrzinom bar jednog iskljucivog ovlastenja iz subjektivnog
prava intelektualne svojine (subjektivna prava se sastoje od iskljucivih ovlastenja koja
mogu biti licno i imovinskopravne prirode),
- radnja je ucinjena na teritoriji vazenja prava u toku trajanja prava,
- radnja je protivpravna (protivpravnost radnje podrazumijeva da njen pocinilac nema
pravni osnov za izvrsenje. Pravni osnov moze biti: ugovor o prenosu ili ustupanju
ovlastenja na vrsenju te radnje, nasljedjivanje prava intelektualne svojine, neposredna
zakonska odredba ili odluka upravnog ili sudskog organa koja ovlascuje drugog da
vrsi tu radnju).
Posredna povreda autorskog i srodnih prava
Radnje koje nisu obuhvacene ovlastenjima iz subjektivnog autorskog ili srodnog prava se
mogu svrstati u dvije grupe:
- u prvoj grupi se nalazi ekonomsko koristenje predmeta zastite upotrebom neovlasteno
umnozenih primjeraka tog predmeta,
- druga grupa radnji se odnosi na elektronske informacije, na koristenje prava, kao i
tehnickoj zastiti za racunarske programe i druge predmete zastite.
Radnje posredne povrede cine i sljedece radnje:
- neovlasteno uklanjanje ili mijenjanje elektronske informacije o koristenju prava,
- neovlasteno stavljanje u promet, emitovanje i drugo saopstavanje javnosti primjeraka
predmeta zastite uz znanje da su elektronske informacije o koristenju prava
neovlasteno uklonjene ili izmijenjene,
- posjedovanje ili stavljanje u promet tehnickih sredstava cija je iskljuciva namjena
olaksavanje uklanjanja ili onesposobljavanja tehnicke zastite racunarskog programa ili
drugog predmeta zastite.
Posredna povreda patenta
Podrazumijeva povredu patenta, malog patenta, ili povredu prava iz prijave patenta.
Povredom se smatra i radnja svjesnog omogucavanja drugom neovlastenom licu da izvrsi
neposrednu povredu. Radnja posredne povrede patenta sastoji se u nudjenju ili isporuci licu
koje nije ovlasteno da iskoristava tudji zasticeni pronalazak. Posredna povreda se moze uciniti
samo radnjama nudjenja i stavljanja u promet odredjenih proizvoda. Ako se radi o nudjenju ili
isporuci robe koja je uobicajena na trzistu, nece biti posredne povrede prava, cak i ako
ponudjac, odnosno isporucilac zna sve bitne cinjenice.
Tuzilac i tuzeni u sporu zbog povrede prava
U slucaju povrede prava intelektualne svojine, prvenstveno je legitimisan titular prava
(izvorni titular ili njegov nasljednik): Aktivno je legitimisan i derivativni nosilac iskljucivih
imovinskopravnih ovlastenja. Kod povrede licnopravnih ovlastenja, pored izvornog titulara,
aktivno je legitimisan i nasljednik. Tuzeni moze da bude svako lice koje je ucinilo neposrednu
ili posrednu povredu prava intelektualne svojine, odnosno lice koje je ucestvovalo u takvoj
povredi.
Tuzbeni zahtjevi
36

1. zahtjev za utvrdjenje postojanja povrede prava,

2. zahtjev za prestanak vrsenja povrede prava,
3. zahtjev za unistenje ili preinacenje predmeta kojima je ucinjena povreda prava, kao i
alata i opreme kojima su ti predmeti proizvedeni,
4. zahtjev za objavljivanje presude o trosku tuzenog,
5. zahtjev za pruzanje informacija koje su bitne za utvrdjenje potpunog cinjenicnog
stanja u vezi s povredom prava,
6. zahtjev za povracaj neosnovano stecenog,
7. zahtjev za naknadu stete.

Zahtjev za naknadu stete:

1. zahtjev za naknadu materijalne stete kada je tuzitelj pretrpio umanjenje imovine
(stvarna steta) kao i u situaciji kada je iz istog razloga bio onemogucen da uveca svoju
imovinu (izmakla dobit), tri su osnovne metode obracuna iznosa stete koji se treba
nadoknaditi:
- diferencijalna metoda se sastoji u utvrdjivanju i novcanom iskazivanju razlike u
imovini tuzitelja, koja nastaje kad se uporedi stanje u kom bi se njegova imovina
nalazila da nije doslo do povrede prava, sa stanjem u kojem se trenutno nalazi,
- metoda protivpravne dobiti stetnika po ovoj metodi dobit koju je stetnik ostvario
povredom tudjeg prava pripada ostecenom titularu prava,
- metoda analogije sa naknadom za ustupanje/prenos prava se sastoji od
obracunavanja iznosa uobicajene naknade koju bi stetnik platio ostecenom da je
predmet zastite iskoristavao na osnovu ugovora o ustupanju/prenosu prava, a ne
protivpravno.
2. zahtjev za naknadu nematerijalne stete.
Subjektivne pretpostavke odgovornosti za povredu prava
Da bi bio odgovoran, pocinitelj mora biti kriv, sto znaci da mora postupati umisljajno ili sa
nepaznjom. Sud moze osuditi stetnika da plati umanjenu stetu pod uslovom da je:
- steta prouzrokovana obicnom nepaznjom,
- da je imovno stanje stetnika takvo da bi ga placanje potpune naknade dovelo u
oskudicu,
- imovno stanje ostecenog dovoljno dobro da nije neophodno dosudjivanje potpune
naknade.
Zastarijevanje prava na tuzbu
Pravo na tuzbu za povredu autorskog i srodnih prava nema odredjeni rok zastarjelosti. Kad je
u pitanju povreda prava industrijske svojine, pravo na tuzbu zbog povrede prava, kao i tuzbu
za naknadu stete, zastarijeva u subjektivnom roku od 3 godine i objektivnom od 5 godina od
izvrsenja povrede prava.
Privremena mjera i mjera za obezbjedjenje dokaza
Privremena mjera je mjera koju izdaje sud na zahtjev lica koje je ucinilo vjerovatnim da je
izvrsena povreda njegovog prava, te da bi nastavak povrede nanio nenadoknadivu ili tesko
37

nadoknadivu stetu tom licu. Ovom se mjerom licu koje je nadvodno izvrsilo povredu prava
zabranjuje da nastavi ili ponovi radnju navodne povrede prava.
Mjera za obezbjedjenje dokaza lice koje ucini vjerovatnim da je izvrsena povreda njeogvog
prava moze prije podnosenja tuzbe traziti od suda da izrekne mjeru za obezbjedjenje dokaza.
Ova se mjera izvrsava bez prethodnog obavjestavanja lica protiv kojeg se izrice, tako da to
lice bude zateceno i sprijeceno da unisti ili sakrije dokaze.
Sudska nadleznost
Prvostepenu nadleznost imaju opcinski sudovi, a drugostepenu kantonalni sudovi. Po
vanrednim pravnim lijekovima odlucuje vrhovni sud federacije.

2. Kaznenopravna zastita
3. Upravnopravna zastita
Upravni postupak za sticanje prava vodi institut za intelektualno vlasnistvo. Funkciju
drugostepenog organa u upravnom postupku ima komisija za zalbe instituta (rok ulaganja
zalbe 15 dana). Ukoliko stranka nije zadovoljna drugostepenom odlukom ima pravo da
pokrene upravni spor pred Sudom BiH. Kad se govori o upravnopravnoj zastiti u slucaju
povrede prava intelektualne sovjine misli se na razne inspekcijske organe i carinsku upravu.
PRAVO SUZBIJANJA NELOJALNE KONKURENCIJE
Konkurencija podrazumijeva postojanje mnozine subjekata koji nude, i mnozine subjekata
koji potrazuju odredjenu vrstu robe, ili usluge na trzistu. Svi ti subjekti streme jedinstvenom
cilju: zakljucenju sto povoljnijih poslova i ostvarenju sto vece privredne koristi.
Konkurencija ima izuzetno znacajne funkcije:
- efikasno upravljanje privrednim resursima,
- racionalna raspodjela drustvenog proizvoda,
- podsticanje i unapredjenje privrednog razvoja,
- ogranicavanje privredne pa time i drustvene moci pojedinacnih ucesnika u privrednom
prometu.
Pravna zastita konkurencije
1. Antimonopolski propisi
Ustavnopravni instrumenti kojima se posredno stiti konkurencija jesu: zastita jedinstva
unutrasnjeg trzista, kao i garancija slobode privrednog poduzetnistva, udruzivanja i
izrazavanja misli.
Medju zakonskim normama kojima se stiti konkurencija, najznacajniji su tzv. Antimonopolski
propisi. Oni imaju dvojak cilj. Prvi je da sprijece da konkurencija spontano preraste u
sopstvenu negaciju monopol. Naime, prirodan rezultat nekontrolisane konkurencije moze
biti koncentracija kapitala.
Drugi cilj se sastoji u tome da se privredni subjekti koji imaju ili sticu monopolski ili
dominatni polozaj na trzistu, sprijece da takav polozaj zloupotrebljavaju na stetu drugih
ucesnika u privrednom prometu i potrosaca.

38

2. Propisi o suzbijanju nelojalne konkurencije

U pravu suzbijanja nelojalne konkurencije, konkurencija se posmatra kao neposredan
pojedinacni odnos izmedju odredjenog privrednog subjekta, na jednoj, i jednog ili vise
njegovih konkurenata na drugoj strani. Naime, sloboda konkurencije ne podrazumijeva
slobodu privrednih subjekata da koriste sva, odnosno bilo koja sredstva medjusobne borbe.
Zadatak je prava da razgranici dopustene od nedopustenih sredstava oblika konkurencije.
Pojam nelojalne konkurencije
Konkurencija koja se umjesto na sopstvenom radu i sopstvenim radnim rezultatima, zasniva
na parazitskom iskoristavanju tudjeg rada, zloupotrebi drustvene i ekonomske moci koja nije
rezultat rada i slicno, drustveno je stetna. Takva konkurencija se smatra nedozvoljenom,
odnosno nelojalnom ili nefer konkurencijom.
Elementi radnje nelojalne konkurencije
1. Radnja preduzeta u privrednom prometu
U privrednom prometu ucestvuju privredni subjekti kad, slijedeci svoje poslovne interese,
preduzimaju odredjene pravne i fakticke radnje. Izvan privrednog prometa su cesto privatne
radnje fizickih lica, kao i radnje koje drzava, preduzima u okviru svojih suverenih ovlastenja.
Biti potrosac znaci biti subjekt koji je kupac tudje robe, ili korisnik tudjih usluga. Dakle,
potrosac je nesumnjivo ucesnik u privrednom prometu. Ako je potrosac privredni subjekt koji
nabavlja od drugih robu ili koristi tudje usluge radi obavljanja sopstvene privredne aktivnosti,
onda on moze biti pocinilac radnje nelojalne konkurencije. Medjutim, ako potrosac nabavlja
od drugog robu ili koristi tudje usluge radi licne potrosnje, ili potrosnje koja nije u vezi sa
sopstvenom privrednom aktivnoscu, on ne moze biti pocinilac djela nelojalne konkurencije.
Radnjama ucinjenim u privrednom prometu je svojstveno da nikad nisu same sebi cilj, vec da
se njima utice na trzisni polozaj ili ponasanje drugih ucesnika u privrednom prometu.
2. Povreda dobrih poslovnih obicaja
Generalna klauzula je zakonska norma koja sadrzi opstu zabranu vrsenja djela nelojalne
konkurencije, pri cemu je kao kriterij razgranicenja od djela lojalne konkurencije uzet
standard dobirh poslovnih obicaja. Tako, sustinska karakteristika radnje nelojalne
konkurencije jeste da se njome vrijedjaju dobri poslovni obicaji.
Nelojalnim se smatraju one radnje koje privredni subjekti preduzimaju u privrednom prometu,
a koje su usmjerene na ostvarivanje konkurentske prednosti sredstvima koja nisu posljedica
sopstvenog rada in a radu zasnovanih privrednih potencijala, vec su rezultat npr. povlastenog
drustvenog polozaja, uzurpacije, tudjih radnih dostignuca, ignorisanja zakonskih i moralnih
ogranicanja, dovodjenja u zabluzu drugih ucesnika u prometu i slicno.
Elementi koji su nebitni za postojanje radnje nelojalne konkurencije
1. Neposredan konkurentski odnos
Ukoliko konkretna radnja odredjenog privrednog subjekta, koja je protivna dobrim poslovnim
obicajima, utice na trzisni polozaj ili ponasanje potrosaca, ona se smatra radnjom nelojalne
konkurencije, sasvim nezavisno od postojanja ili nepostojanja nekog drugog privrednog
subjekta sa kojim je onaj prvi u konkurentskom odnosu. To ima za posljedicu da radnju

39

nelojalne konkurencije moze pociniti cak privredni subjekt koji je u faktickom monopolskom
polozaju.
2. Steta ili opasnost od nanosenja stete
Radnja kojom su u privrednom prometu povrijedjeni dobri poslovni obicaji, a koja nije
pracena materijalnom ili nematerijalnom stetom, na strani potrosaca ne gubi zbog tog svojstvo
radnje nelojalne konkurencije.

Osnovni tipovi radnji nelojalne konkurencije

Djela nelojalne konkurencije se mogu podijeliti na ona kojima se:
- Love musterije
- Drugi ucesnik u prometu onemogucava ili ometa u privrednom djelovanju sredstvima
upravljenim protiv njegov licnosti, njegovog preduzeca ili njegove imovine,
- Parazitski iskoristavaju tudja privredna dostignuca i rezultate rada,
- Vjerolomstvom ili povredom zakona ili ugovora ostvaruje povoljniji polozaj na
trzistu,
- Na drugi nacin ugrozava bice radne konkurencije.
POSREDNA ZASTITA INTELEKTUALNE SVOJINE NA OSNOVU PROPISA O
SUZBIJANJU NELOJALNE KONKURENCIJE
U jednom svom segmentu, pravo suzbijanja nelojalne konkurencije, posredno ima funkciju
zastite intelektualne svojine. Rijec je o onom segmentu koji se odnosi na slucajeve kad
privredni subjekt koristi intelektualno (nematerijalno) dobro drugog lica, i kad to koristenje
ima karakter radnje nelojalne konkurencije, tj. Povrede dobrih poslovnih obicaja u
privrednom prometu.
Koristenje tudjeg intelektualnog dobra
Kad je odredjeno intelektualno dobro predmet jednog od iskljucivih prava intelektualne
svojine, tada je nesumljivo da to dobro pripada licu koje je titular odnosnog iskljucivog
subjektivnog prava, te se za svakog drugog koji ga koristi moze reci da koristi tudje
intelektualno dobro. Ako odredjeno intelektualno dobro nije zasticeno putem jednog od
iskljucivih prava intelektualne svojine, postoje dva moguca osnova njegovog pripadanja
odredjenom licu. Po jednom, intelektualno dobro pripada licu koje ga je stvorilo, a po
drugom, pripada licu koje je ranije pocelo da ga koristi u svojoj privrednoj djelatnosti.
Povreda dobrih poslovnih obicaja
Bez povrede dobrih poslovnih obicaja nema radnje nelojalne konkurencije. To znaci da tudja
intelektualna dobra koja nisu predmet zastite nekog od iskljucivih prava intelektualne svojine,
smiju da se koriste pod uslovom da se tim koristenjem ne vrijedjaju dobri poslovni obicaji.

40

Radnje koristenja tudjeg intelektualnog dobra, koje imaju obiljezja nelojalne konkurencije
1. Imitacija tudjeg proizvoda, tudje usluge ili reklame
Pod imitacijom podrazumijevamo podrazavanje ili ugledanje na tudji izbor. Imitirajuci tudju
robu, uslugu ili reklamu, privredni subjekt zapravo koristi tudje intelektualno dobro koje je u
toj robi,usluzi ili reklami materijalizovano. Imitacija moze biti potpuna ili djelimicna. Do
povrede poslovnih obicaja dolazi tek ako se imitacijom stvara zabuna ili opasnost od zabune u
privrednom prometu, ili ako se parazitski iskoristava tudji rad ili ugled.
Parazitsko iskoristavanje postoji ukoliko postoji neprihvatljivo veliki raskorak izmedju
kolicine vremena, rada i novca koje je u svoj proizvod ili uslugu ulozio originalni privredni
subjekt s jedne strane, i imitator s druge strane, s tim da imitacija onemogucava
originalnom subjektu da ostvari korist od svog rada.

Brojne su okolnosti koje indikuju povredu dobrih poslovnih obicaja u slucaju imitacije:
- vjernost imitacije (identicnost/slicnost),
- osobenost imitiranog uzora,
- poznatost imitiranog uzora,
- velicina investicije u razvoj i plasman imitiranog uzora,
- ekonomske ustede imitatora,
- vremenska zadrska prilikom imitacije,
- cijena imitirane robe ili usluge.
Zakljucak: imitacija tudjih intelektualnih dobara u privrednom zivotu je dozvoljena, jer je ona
osnov drustvenog napretka. Imitacija je zabranjena izuzetno, ako je predmetno dobro
zasticeno iskljucivim pravom intelektualne svojine. Pravo suzbijanja nelojalne konkurencije
nema za svrhu da sprecava imitaciju,vec je njegova svrha da sprecava praksu kojom se
vrijedjaju dobri poslovni obicaji.
2. Koristenje tudje oznake
Oznaka je najsiri pojam koji obuhvata rijeci,slova,brojeve,zvukove,slike, kao i njihove razne
kombinacije. Tu je rijec o intelektualnom dobru koje spada u grupu pseudo-tvorevina.
Generalno govoreci,funkcija oznake je da individualizuje svoj predmet oznacavanja. U pravu
suzbijanja nelojalne konkurencije oznaka se moze stititi samo pod uslovom da u privrednom
prometu ona doista funkcionise kao sredstvo za individualizaciju odredjenog privrednog
subjekta, njegove djelatnosti, robe ili usluge. U tom smislu, zastita nastaje faktickim
otpocinjanjem koristenja (upotrebe) odredjene oznake u privrednom prometu, a prestaje
faktickim prestankom takvog koristenja. Otuda, vremensko prvenstvo koristenja odredjene
oznake odredjuje kome ta oznaka pripada. Nebitno je da li neko koristi tudju oznaku namjerno
ili ne. Koristenje postaje nedopusteno tek ako su time povrijedjeni dobri poslovni obicaji.
Pravna praksa smatra da se oni vrijedjaju ako se stvara zabuna ili opasnost od zabune u
prometu i u slucaju razvodnjavanja tudje oznake.
a ) Stvaranje zabune ili opasnost od zabune u prometu
Kad jedan subjekt koristi tudju oznaku, on moze izazvati dvojaku zabunu. Prvo, on moze
navesti ucesnike u prometu da pogresno vjeruju da predmet oznacavanja ne pripada njemu,
vec onome cija je oznaka. Drugo, on moze navesti ucesnike da pogresno vjeruju da izmedju

41

njeg i subjekta ciju oznaku on koristi postoji nekakva povezanost, odredjen odnos poslovne
saradnje i slicno.
U slucaju istovremenog koristenja iste ili slicne oznake od strane dva privredna subjekta, koje
stvara zabunu ili opasnost od zabune u prometu, onaj privredni subjekt koji je prvi otpoceo
koristenje oznake ima pravo da sa tim koristenjem nastavi, dok onaj drugi vrijedja dobre
poslovne obicaje, odnosno cini nedopustenu radnju nelojalne konkurencije. Izuzeci su:
- naknadno prosirenje obima djelovanja oznake (prostorni i predmetni),
- oznake koje nisu izbornog karaktera,
- propustanje trazenja zastite u razumnom roku.
Prostorni sa stanovista prava suzbijanja nelojalne konkurencije, to znaci da dva ili vise
privrednih subjekata mogu koristitit istu ili slicnu oznaku za istu ili slicnu vrstu robe, odnosno
usluge, pod uslovom da se prostorno djelovanje njihovih oznaka ne poklapa. Ovo zato sto
nema opasnosti od stvaranja zabune u prometu. Problem nastaje kad se prostor jednog
subjekta prosiri na prostor drugog subjekta. Rjesenje je da oba subjekta mogu nastaviti sa
koristenjem svojih oznaka, s tim da onaj koji se prosirio na prostor drugog subjekta, mora
svojoj oznaci da prikljuci jos neki distinktivni element, tako da cjelina te oznake bude
dovoljno razlicita od drugog subjekta. Isto je i kod predmetnog prosirenja obima djelovanja
oznake.
Privredni subjekti, u nacelu, slobodno biraju oznake koje koriste. Medjutim, postoje oznake
cije savjesno koristenje se privrednom subjektu ne moze zabraniti, cak i ako postoji opasnost
da on njima izaziva zabunu. Rijec je o oznakama koje se sastoje od tzv. genericnih pojmova
koji se odnose na vrstu robe ili usluge, adresu ili naziv geografskog lokaliteta sa kojeg roba
potice, ili se sastoje od licnog imena i prezimena vlasnika.
Princip rjesavanja problema je sljedeci: privredni subjekt koji je kasnije zapoceo koristenje
oznake na tom prostoru za tu vrstu robe, ovlasten je da nastavi sa koristenjem, uz uslov da
oznaci doda odredjeni distinktivni element.
b ) Razvodnjavanje tudje oznake
Radnja nelojalne konkurencije postoji i u slucaju kad s ekoristenjem iste ili slicne oznake
ostecuje naglaseno jaka reklamna funkcija tudje oznake. To imaju tzv. cuvene ili slavne
oznake. U novije vrijeme, zastitu od razvodnjavanja cuvenih oznaka koje su zasticene zigom,
pruza zigovno pravo. A pravo suzbijanja nelojalne konkurencije se koristi kao osnov za zastitu
od razvodnjavanja samo neregistrovanih cuvenih robnih i usluznih oznaka.
Da bi se cuvena oznaka mogla zastitit od razvodnjavanja, neohodni su sljedeci uslovi:
- stepen snage obiljezavanja mora dostici najvecu mogucu mjeru, sto znaci da oznaka
moze biti opste poznata,
- oznaka mora biti jedinstvena,
- oznaka mora imati izvjestan stepen originalnosti,odnosno osobitosti.
Gradjanskopravna zastita od nelojalne konkurencije
Tuzilac i tuzenik u sporu zbog radnje nelojalne konkurencije
U sporu zbog radnje nelojalne konkurencije tuzilac je lice kojem nije povrijedjeno nikakvo
subjektivno pravo. Osnov aktivne legitimacije u ovom sporu jeste ugrozenost legitimnog
konkurentskog interesa odredjenog lica radnjom nelojalne konkurencije drugog lica. Krug
aktivno legitimisanih subjekata je sirok. To mogu biti konkurenti pocinioca radnje nelojalne
konkurencije, poslovna udruzenja i udruzenja potrosaca. Tuzenik moze biti svaki ucesnik u
privrednom prometu, koji je pocinio radnju nelojalne konkurencije.

42

Tuzbeni zahtjevi
-

zahtjev za utvrdjenje postojanja radnje nelojalne konkurencije,

zahtjev za prestanak vrsenja radnje nelojalne konkurencije,
zahtjev za unistenje ili preinacenje predmeta kojima je ucinjena radnja nelojalne
konkurencije,
zahtjev za objavljivanje presude o trosku tuzenika,
zahtjev za naknadu stete.

Zastarjevanje prava na tuzbu

Ne postoji unaprijed odredjen rok u kojem je dozvoljeno podici tuzbu, ali sud nece pruziti
zastitu subjektu koji je, prema svim relevantnim okolnostima konkretnog slucaja, predugo
tolerisao odredjenu radnju nelojalne konkurencije tuzenika, i na taj nacin doprinio stvaranju
stanja u kojem je tuzenik imao onsova da vjeruje da je njegovo ponasanje regularno.
POSLOVNA TAJNA ( KNOW HOW )
Poslovna tajna je korisna poslovna informacija koja nije dostupna zainteresovanim licima.
Informacija poslovna tajna je podatak,sto znaci da je ona nematerijalno dobro.
Poslovni karakter informacije poslovna tajna se odnosi na informaciju koja je od znacaja za
privredjivanje i konkurentski polozaj onoga koji je koristi.
Korisnost informacije sustinski razlog zbog kojeg ona ima svojstvo poslovne tajne. Onaj
koji koristi ili zeli da koristi poslovnu tajnu ocekuje da time unaprijedi svoje poslovanje,ocuva
ili ojaca svoj konkurentski polozaj.
Tajnost nedostupnost informacije zainteresovanim licima.
Buduci da poslovna tajna nije iskljucivo subjektivno pravo, vec fakticki odnos, ne moze biti
rijeci o pravnom prometu poslovne tajne. Ona je predmet faktickog (ekonomskog) prometa
tako sto se moze saopstiti (prenijeti) drugom licu. Nema neposredne sudske zastite od
povrede poslovne tajne.
MEDJUNARODNO PRAVO INTELEKTUALNE SVOJINE
Princip teritorijalnosti
Iskljuciva prava intelektualne svojine imaju, u teritorijalnom pogledu, ogranicen domasaj.
Ona vaze samo na teritoriji drzave po cijem zakonu su priznata odredjenom subjektu za
odredjeno intelektualno dobro. To je sustina principa teritorijalnosti. Kad je rijec o pravima
koja nastaju samom cinjenicom nastanka predmeta zastite (dakle, bez prethodne odluke
drzavnog organa), kao sto je slucaj sa autorskim pravom i srodnim pravima, princip
teritorijalnosti djeluje na sljedeci nacin: u svakoj drzavi na osnovu cijeg zakona konkretan
subjekt uziva zastitu za konkretno djelo,ili predmet srodnopravne zastite,nastaje zasebno
subjektivno autorsko ili srodno pravo.
Pravna sudbina subjektivnog autorskog prava jednog autora za jedno djelo u jednoj drzavi
nezavisna je od pravne sudbine subjektivnog autorskog prava istog autora za isto djelo u
drugoj drzavi. Nacionalni zakoni se razlikuju,pa otuda i sadrzina i rok zastite nisu u svim
drzavama isti.
Za prava industrijske svojine je karakteristicno da nastaju u upravnom postupku, na osnovu
odluke nadleznog drzavnog organa. Pravo vazi na teritoriji one drzave pred cijim organom i
po cijem zakonu je vodjen i okoncan postupak zastite. Ukoliko jedan subjekt zeli zastitu u

43

vise drzava, on mora podnijeti zahtjev za zastitu i voditi upravni postupak u svakoj drzavi
posebno.
Za pravne odnose u vezi sa neovlastenim ili ovlastenim koristenjem zasticenih intelektualnih
dobara, mjerodavno je pravo one drzave u kojoj je to dobro zasticeno i u kojoj se ono koristi.
Nedostaci principa teritorijalnosti
Prvi problem se tice pitanja da li stranci imaju pravo na zastitu intelektualne svojine.
Drugi problem je sto se nacionalni zakoni od drzave do drzave razlikuju u pogledu uslova,
sadrzine, rokova trajanja i nacina prestanka zastite.
Treci problem je karakteristican za prava industrijske svojine. Sama cinjenica da se, u cilju
ostvarivanja zastite za isto intelektualno dobro u vise drzava, mora voditi komplikovan i skup
upravni postupak u svakoj drzavi posebno, veoma je otezavajuca.
Funkcije medjunarodnih konvencija: garancija nacionalnog tretmana stranaca, funkcija
garancije minimalnih prava, funnkcija racionalizacije procedure medjunarodne zastite,
pravno-tehnicka funkcija.
VAZNIJE KONVENCIJE
Bernska konvencija o zastiti knjizevnih i umjetnickih djela (BK)
Konvencija je zakljucena 1886. godine u Bernu. Njome je obrazovana unija drzava clanica
konvencije Bernska unija (BU). Konvencija je revidirana do sada 7 puta. BU danas broji
162 drzave, medju kojima je i BiH.
Prema BK, pravo na zastitu svakako ima autor ali i svaki pravni sljednik autora, bez obzira na
osnov pravnog sljedstva (nasljedjivanje, ugovor, ex lege). Izuzetak od ovog pravila odnosi se
na pitanje zasticenog lica u vezi sa filmskim djelom. BK prepusta to pitanje propisima drzave
clanice u kojoj se trazi zastita za takvo djelo. Da bi jedno lice uzivalo zastitu mora biti
ispunjen bar jedan od propisanih kriterija:
- autor je drzavljanin jedne od drzava clanica BU,
- autor nije drzavljanin ni jedne od drzava BU, ali ima prebivaliste u jednoj od njih,
- autor nije ni drzavljanin nit ima prebivaliste u nekoj od drzava BU ali je prvi put izdao
svoje djelo u nekoj od tih drzava, ili je to ucinio istovremeno u jednoj drzavi clanici
BU i nekoj drzavi izvan BU.
Zemlja porijekla djela je drzava clanica BU, sa kojom je djelo povezano na osnovu jednog od
sljedecih kriterija:
- mjesto prvog izdavanja djela,
- drzavljanstvo odnosno prebivaliste autora,
- sjediste ili prebivaliste producenta kinematografskog djela,
- mjesto nalazenja nepokretnosti u kojoj je materijalizovano arhitektonsko djelo ili djelo
plasticne umjetnosti.
Prilikom primjene tih kriterija, bitan je redoslijed ispitivanja njihove ispunjenosti. Bice
primjenjen onaj kriterij koji je prvi ispunjen:
- za djela koja su prvi put izdata u jednoj od drzava clanica BU, zemlja porijekla je ta
drzava,
- za neizdata djela, kao i za djela koja su prvi put izdata u drzavi izvan BU, zemlja
porijekla je drzava BU ciji je autor drzavljanin, odnosno u kojoj autor ima prebivaliste.
Osnovni pravni znacaj zemlje porijekla djela je u tome sto zasticena lica uzivaju nacionalni
tretman i minimalna prava u svim drzavama BU izuzev u zemlji porijekla.

44

Garancija nacionalnog tretmana stranaca izrazena je u odredbi BK, po kojoj su drzave clanice
BU duzne da zasticenim licima pruze ona prava koja odgovarajuci zakoni sada pruzaju ili ce u
buducnosti pruzati domacim autorima.
Minimalna prava
1. Minimalno pravo od nacelnog znacaja je pravo autora na zastitu bez ispunjavanja
formalnosti upravnopravne prirode. Ta tzv. neformalnost zastite znaci da je za
konstituisanje subjektivnog autorskog prava dovoljan sam cin nastanka autorskog
djela.
2. Tzv. nezavisnost zastite: postojanje autorskopravne zastite jednog autora za jedno
njegovo djelo u bilo kojoj drzavi clanici BU, nezavisno je od postojanja takve zastite u
zemlji porijekla djela,
3. Licnopravni interesi autora,
4. BK predvidja citav niz imovinskopravnih ovlastenja (ovlastenje autora da prevede
svoje knjizevno djelo, da reprodukuje svoje djelo na bilo koji nacin, da predstavlja
svoje dramsko i dramsko-muzicko djelo),
5. Minimalni opsti rok trajanja autorskopravne zastite zivot autora plus 50 godina
poslije njegove smrti.
Univerzalna (svjetska) konvencija o autorskom pravu (UK)
Princip neformalnosti autorskopravne zastite, kao i relativno veliki broj minimalnih prava
propisanih kogentnim normama BK, bili su razlog sto je izvan BU ostao veci broj
drzava,medju kojima su bile i neke znacajne drzave kao SAD i SSSR. Rezultat napora da se
dodje do univerzalnog medjunarodnog sporazuma o autorskom pravu uslijedio je tek 1952.
godine, akada je u Parizu, u okviru UNESCO-a donesena ova konvencija. Cilj UK bio je da
obezbjedi clanstvo svih zemalja svijeta, a da pri tom ne narusi odnose koji su vec
uspostavljeni izmedju drzava na osnovu BK i drugih, vec postojecih, medjunarodnih
visestranih konvencija regionalnog tipa. Ova konvencija broji 64 drzave clanice, medju
kojima je i BiH.
UK pruza garancije nacionalnog tretmana stranaca i minimalnih prava. Takodjer, UK
odredjuje krug lica koja su njome zasticena, kao i drzave clanice Konvencije, u kojima ta lica
podlijezu iskljucivo domacem zakonodavstvu.
Zasticena lica su autori i drugi nosioci autorskog prava, pod uslovom, da su posredstvom
jedne od tacaka vezivanja prikljuceni na pravni rezim UK. Potreban je bar jedan od uslova:
- autor je drzavljanin jedne od drzava clanica UK,
- autor nije drzavljanin ni jedne od drzava clanica UK, ali je izdao svoje djelo prvi put u
jednoj od drzava clanica,
- autor ima prebivaliste na teritoriji jedne od drzava clanica.
Zemlja porijekla se razlicito utvrdjuje,zavisno od tacke vezivanja za rezim UK:
- ako je autor drzavljanin drzave clanice UK, a djelo nije izdato, ili je prvi put izdato u
toj drzavi ili drzavi koja nije clanica, zemlja porijekla je drzava njegovog
drzavljanstva,
- ako je autor drzavljanin drzave clanice UK, prvi put izdao svoje djelo u drugoj
drzavi clanici UK, preovladjuje shvatanje da zemlja porijekla ostaje drzava njegovog
drzavljanstva,
- ako autor nije drzavljanin drzave clanice UK, a prvi put je izdao djelo u nekoj od
drzava clanica, onda je drzava prvog izdavanja istovremeno zemlja porijekla djela.
Zasticena lica uzivaju u drzavama clanicama UK isti tretman kao i domaci drzavljani, izuzev
u slucajevima kad je odredjena drzava clanica istovremena i zemlja porijekla djela.
45

Odstupanje od nacionalnog tretmana postoji kad je rijec o odredbi po kojoj nijedna drzava
clanica UK nije obavezna da zasticenom licu prizna duzi rok autorskopravne zastite, od onog
koji je za tu vrstu djela propisan u onoj drzavi clanici UK, ciji je autor drzavljanin odnosno u
kojoj je djelo prvi put izdato.
Minimalna prava
Prvo i apsolutno najznacajnije specijalno pravilo tice se formalnosti zastite. Prema jednoj
odredbi, svakoj drzavi clanici UK ostavljena je sloboda da nastanak autorskopravne zastite
uslovljava ispunjenjem formalnosti zastite, Naime, u drzavi clanici UK koja propisuje
obaveznost formalnosti zastite, za izdata djela koja uzivaju zastitu prema UK, a ciji autori
nisu drzavljani te drzave, niti je djelo prvi put izdato u toj drzavi, smatrace se das u sve
formalnosti ispunjenje ukoliko je svaki primjerak izdatog djela oznacen tzv. Napomenom o
autorskom pravu, koja se sastoji od simbola C,imena nosioca autorskog prava i godine prvog
izdavanja. Kad je rijec o neizdatim djelima autora koji su drzavljani druge drzave clanice UK,
propisana je obaveza svake drzave clanice da obezbjedi mogucnosti za pravnu zastitu bez
ispunjavanja bilo kakvih formalnosti.
Drugo specijalno pravilo je pitanje minimalnih rokova trajanja autorskopravne zastite, gdje
opsti rok ne moze biti kraci od 25 godina poslije smrti autora, a posebni rok je predvidjen za
fotografska djela i djela primjenjene umjetnosti i ne moze biti kraci od 10 godina.
Odnos izmedju UK i BK
Cilj UK nije bio da derogira BK, vec da uspostavi dopunski osnov za medjunarodnopravnu
saradnju u pogledu onih autorskopravnih odnosa sa stranim elementom, u kojima BK ne
djeluje. To je slucaj u odnosima izmedju drzava koje nisu povezane posredstvom BK. Ali,
veliki broj drzava je istovremeno u clanstvu BK i UK. Prema Dodatnoj deklaraciji, povodom
autorskog djela cija je zemlja porijekla neka drzava BU, primjenjivat ce se iskljucivo BK.
Rimska konvencija RK Konvencija o zastiti umjetnika izvodjaca, proizvodjaca
fonograma i organizacija za radiodifuziju
RK je zakljucena 1961. godine u Rimu, i broji 83 drzave clanice. BiH jos nije clanica. RK
regulise veci dio materije srodnih prava: pravo reproduktivnih umjetnika (interpretatora),
pravo proizvodjaca fonograma i pravo radiodifuznih organizacija (proizvodjaca emisija). RK
je deklarisala da su prava predvidjena tom konvencijom razlicita i nezavisna od autorskog
prava, i da ne narusavaju niti uticu na prava autora. RK je predvidjela da joj mogu pristupiti
samo one drzave koje su clanice BU i/ili UK.
Pravo reproduktivnih umjetnika (pravo interpretatora)
RK stiti samo one reproduktivne umjetnike koji interpretiraju autorska djela, a ne i one cija se
djelatnost sastoji u neposrednom javnom saopstavaju drugih duhovnih sadrzaja
(madjionicare,akrobate).
U svakoj drzavi clanici RK zasticen je onaj reproduktivni umjetnik, koji ispunjava bar jedan
od sljedecih kriterija:
- njegova interpretacija je izvrsena u drugoj drzavi clanici RK,
- njegova interpretacija je zabiljezena (snimljena) na fonogramu koji je zasticen na
osnovu odredaba RK,
- njegova interpretacija koja nije zabiljezena na fonogramu, emitovana je u emisiji koja
je zasticena na osnovu odredaba RK.

46

RK ne poznaje pojam zemlje porijekla, kao sto je to slucaj u BK. Ipak, taj institut je
implicitno sadrzan i u RK.
RK ima za cilj da uredjuje samo pravne odnose sa inostranim elementom, tj. da ne zadire u
odnose izmedju lica na teritoriji drzave sa kojom je taj odnos neposredno povezan.
Za reproduktivne umjetnike RK ne propisuje na neposredan nacin odredjena iskljuciva
(apsolutna) minimalna prava. Umjesto tog, utvrdjena je samo obaveza drzava clanica da
obezbjede mogucnosti da reproduktivni umjetnik zabrani odredjene radnje iskoristavanja
njegove interpretacije. To znaci da je ostavljena sloboda drzavama clanicama da same
oblikuju svoje propise. Sustina zastite jeste da reproduktivni umjetnik ima mogucnost da
zabrani da se bez njegove saglasnosti vrsi:
- emitovanje i drugi oblici javnog saopstavanja njegove jos neemitovane ili nesnimljene
interpretacije,
- snimanje njegove nesnimljene interpretacije,
- umnozavanje njegove snimljene interpretacije.
Od izuzetnog znacaja je i odredba po kojoj pomenuta prava reproduktivnih umjetnika prestaju
onog casa kad se reproduktivni umjetnik saglasi sa tim da se njegova interpretacija unese u
videogram. RK propisuje da na primjercima izdatog fonograma mora biti naznaceno ime
umjetnika izvodjaca cija se interpretacija na njemu nalazi. To je jedino licnopravno ovlastenje
reproduktivnih umjetnika, koje RK poznaje. Pravo reproduktivnih umjetnika traje najmanje
20 godina od isteka godine u kojoj je izvrsena interpretacija koja nije zabiljezena na tjelesnom
nosacu, ili od isteka godine u kojoj je izvrseno biljezenje interpretacije.
Pravo proizvodjaca fonograma
U drzavama clanicama RK zasticeni su oni proizvodjaci fonograma, koji ispunjavaju bar
jedan od sljedecih kriterija:
- drzavljani su druge drzave clanice RK,
- izvrsili su prvo biljezenje zvuka na tjelesni nosac u drugoj drzavi clanici RK,
- izdali su prvi put svoj fonogram u drugoj drzavi clanici RK.
Zemlja porijekla fonograma je ona drzava clanica RK, za koju je vezan proizvodjac
fonograma. To moze biti drzava njegovog drzavljanstva, drzava prvog biljezenja zvuka ili
drzava prvog izdavanja fonograma.
Predvidjeno je iskljucivo subjektivno pravo proizvodjaca fonograma da dozvoli ili da zabrani
drugim licima da umnozavaju njegov fonogram. Proizvodjac fonograma ima i pravo na
naknadu u slucaju da se njegov izdati fonogram emituje od strane radiodifuznih ustanova.
Pravo proizvodjaca fonograma traje najmanje 20 godina od isteka godine u kojoj je izvrseno
biljezenje zvuka na tjelesni nosac.
Pravo radiodifuznih organizacija
Radiodifuzne organizacije (proizvodjaci emisija) zasticene su u svakoj drzavi clanici RK
ukoliko:
- imaju poslovno sjediste u drugoj drzavi clanici RK,
- ili se njihova emisija odasilje putem odasiljaca koji se nalazi na teritoriji druge drzave
clanice RK.
Zemlja porijekla emisije je ona drzava clanica RK, u kojoj radiodifuzna organizacija ima
poslovno sjediste.
Minimalna prava to su prava da zabrane ili dozvole drugima:
- reemitovanje njihovih emisija,
- biljezenje na tjelesni nosac njihovih emisija,
- umnozavanje zapisa njihovih emisija na tjelesnom nosacu,
47

javno saopstavanje njihovih emisija putem TV ili radio prijemnika postavljenim na

javnim mjestima na kojem se naplacuje ulaznica.
Pravo radiodifuznih organizacija traje najmanje 20 godina od isteka godine u kojoj je izvrseno
emitovanje emisije.
SPECIJALIZOVANE KONVENCIJE IZ OBLASTI PRAVA INDUSTRIJSKE
SVOJINE
Pariska konvencija za zastitu industrijske svojine
Na diplomatskoj konferenciji u Parizu 1883. godine, 11 drzava je potpisalo akt pod nazivom
konvencija za zastitu industrijske svojine, kojom je obrazovana Unija za zastitu industrijske
svojine. Prvobitni tekst Pariske konvencije je revidiran 6 puta. Danas, konvencija broji 169
drzava, a BiH je clanica od 1992. godine.
Zasticena lica su:
4. fizicka lica koja su drzavljani jedne od drzava PU,
5. pravna lica koja imaju nacionalnost jedne od drzava PU,
6. fizicka lica koja nisu drzavljani ni jedne od drzava PU, ali u njoj imaju prebivaliste ili
ozbiljno i stvarno privredno ili trgovacko preduzece.
Zemlja porijekla je ona drzava preko koje lice ulazi u krug zasticenih lica. To je zemlja
drzavljanstva fizickog lica ili zemlja nacionalnosti pravnog lica ili zemlja u kojoj fizicko lice
ima prebivaliste. Zemlja porijekla je bitna sto lice koje je zasticeno na osnovu PK, nema
pravo da se u njoj poziva na konvencijsku zastitum jer je za njeg mjerodavno iskljucivo
nacionalno pravo.
Svaka drzava clanica je obavezna zasticenim licima pruziti ista prava koja imaju domaci
drzavljani.
Najvaznija minimalna prava su:
14. pravo medjunarodnog prvenstva na osnovu prve prijave koja je podnesena u jednoj
od drzava PU, prijavilac ima pravo da u roku prvenstva podnese prijavu za isti
predmet zastite u bilo kojoj drugoj drzavi PU, s tim da se uzima kao da je ta potonja
prijava podnesena istog dana kad i ova prva,
15. nezavisnost patenata i zigova priznatih u razlicitim drzavama ni u jednoj drzavi PU,
sudbina priznatog patenta ne smije zavisiti od sudbine patenta za isti pronalazak u
drugoj drzavi,
16. naznacenje imena pronalazaca jedino licno pravo pronalazaca,
17. pravo na patent u slucaju zabrane prometa robom na koju se patent odnosi zabrane
izuzeca iz prometa ne smiju uticati na priznanje ili vazenje patenta koji se odnosi na tu
vrstu artikla,
18. sankcije u slucaju zloupotrebe patenta u vidu prinudne licence i oduzimanje patenta,
19. sankcije u slucaju nekoristenja patentiranog pronalaska prinudna licenca se smije
izdati samo ako ne postoji opravdan razlog zbog kojih nosilac patenta nije koristio
patent, i obavezno mora proci 4 godine od podnosenja prijave patenta,
20. mogucnost naknadne uplate taksi za odrzavanje prava naknadni rok od 6 mjeseci,
21. izvjesne radnje koje se ne smatraju povredom patenta npr. kad se patent nalazi na
brodu, avionu ili vozilu,
22. privremena zastita intelektualnih dobara koja su izlozena na izlozbi,
23. zastita za uvezene proizvode patentiranog postupka,
24. telle-quelle registracija ziga zig koji je registrovan u zemlji porijekla, moze biti
registrovan takav kakav je, i u svakoj drugoj drzavi clanici PU, pod uslovom da ne
vriejdja starija prava trecih lica,da je distinktivan, da nije protivan moralu ili javnom
poretku, i da ne dovodi do radnje nelojalne konkurencije,
48

25. zastita notornih (poznatih) oznaka,

26. rok za obavezno koristenje zigom zasticene oznake- razuman rok.
Ugovor o saradnji u oblasti patenta (USP)
1970. godine na diplomatskoj konferenciji u Washingtonu zakljucen je USP, koji predstavlja
poseban medjunarodni sporazum i broji 133 drzave clanice, a BiH je clanica od 1996.godine.
Smisao USP je da objedini i pojednostavi postupak prijavljivanja pronalazaka u vise drzava
putem jedne medjunarodne prijave patenta, kao i da olaksa postupak ispitivanja prijava. Na
USP imaju pravo da se pozivaju:
- fizicka lica koja su drzavljani jedne od drzava clanica USP ili imaju u njoj
prebivaliste, i
- pravna lica koja imaju nacionalnost jedne od drzava clanica.
Postupak patentiranja je podijeljen u dvije faze.
U prvoj medjunarodnoj fazi, podnosi se medjunarodna prijava patenta upravi. Podnosenje
uredne prijave aktivira fikciju da je u svakoj drzavi clanici otpoceo postupak patentiranja.
Uprava (ured primalac) salje primjerak prijave u WIPO, koji djeluje kao Medjunarodni biro
za drzave clanice USP-a, a drugi primjerak Organu za medjunarodni reer (pretrazivanje)
patentna uprava (nacionalna ili nadnacionalna) koja ispunjava propisane uslove u pogledu
kadrova i tehnicko-dokumentacione opremljenosti, i kojem je skupstina USP povjerila taj
mandat. Zadatak tog Organa je da utvrdi stanje tehnike. Rezultat tog ispitivanja je Izvjestaj
koji sadrzi samo listu oznaka dokumenata ciji sadrzaj cini relevantno stanje tehnike, bez
ikakvih ocjena o patentibilnosti pronalaska. Izvjestaj se dostavlja podnosiocu prijave i
Medjunarodnom birou.
Medjunarodni biro objavljuje medjunarodnu prijavu u roku od 18 mjeseci od datuma
prvenstva medjunarodne prijave. Nakon sto podnosilac prijave naznaci u kojim drzavama
clanicama zeli patent, Medjunarodni biro salje patentnoj upravi svake naznacene drzave
primjerak prijave.
Druga, nacionalna faza, postupka patentiranja po USP pocinje kad naznaceni uredi imaju kod
sebe primjerak medjunarodne prijave i izvjestaja o medjunarodnom reeru, i kad im je
prijavilac dostavio prevod na sluzbenom jeziku te patentne uprave. Svaki naznaceni ured tad
nastavlja postupak po prijavi na osnovu nacionalnih propisa. Izvjestaj o medjunarodnoom
reeru formalno ne obavezuje naznacenu patentu upravu. Svaka uprava donosi odluku da li
priznaje nacionalni patent ili ne.
Cijeli postupak prate obaveze placanja propisanih taksi u propisanim rokovima.
Konvencija o izdavanju evropskih patenata (KEP)
KEP ustanovljava nadnacionalni sistem pravnih normi kojima se uredjuje postupak
priznavanja patenata. KEP ima regionalni karakter, i mogu mu pristupiti samo evropske
drzave, i ima 31 clanicu.
Svako pravno ili fizicko lice na svijetu ovlasteno je da podnese evropsku prijavu, i stekne
evropski patent.
Norme koje sacinjavaju KEP mogu se podijeliti u tri grupe:
4. ustanovljavanje Evropske patentne organizacije (EPO),
5. ustanovljavanje sistema materijalnopravnih normi kojima se ureduju oblik, uslovi i
trajanje pravne zastite pronalazaka,
6. ustanovljavanje administrativnog postupka za patentnu zastitu pronalaska.
1.EPO je nadnacionalna organizacija ciji je zadatak da vodi postupak priznavanja evropskih
patenata. Njeni organi su Evropski zavod i Upravni savjet. Dok Upravni savjet ima
upravljacku i kontrolnu funkciju, Evropski zavod je centralni strucno-administrativni i izvrsni
49

organ koji primjenjuje materijalno evropsko patentno pravo. Ima sjediste u Minhenu i po
jedan ogranak u Hagu i Berlinu.
2.Materijalno evropsko patentno pravo sacinjava skup normi koje odredjuju:
- predmet patentne zastite,
- uslove patentibilnosti pronalaska,
- lica koja imaju pravo na evropski patent,
- pravne ucinke prijave i patenta,
- duzinu trajanja evropskog patenta,
- uticaj evropskog patentnog prava na nacionalni pravni sistem.
3.Postupak priznanja evropskog patenta pocinje podnosenjem prijave evropskog patenta, u
kojoj mora biti naznacena bar jedna drzava clanica EPO-a.Po provjeri ispunjenosti osnovnih
formalnih uslova urednosti, evropskoj prijavi se priznaje datum podnosenja. Odmah po isteku
roka od 18 mjeseci, Evropski zavod objavljuje evropsku prijavu zajedno sa resersnim
izvjestajem, i ta objava ima efekat nacionalne objave. Tokom roka od 6 mjeseci, prijavilac
ima pravoda podnese Evropskom zavodu zahtjev za potpuno ispitivanje uslova za priznanje
evropskog patenta, i po okoncanju ispitivanja zavod donosi i objavljuje odluku o tome da li
priznaje evropski patent ili ne. Postoji mogucnost zalbe o kojima odlucuje Zalbeno vijece ili
Veliko zalbeno vijece Evropskog zavoda. Patent traje 20 godina.

Konvencija o evroazijskom patentu (KEAP)

Poslije raspada SSSR-a 1991. godine, Rusija i ostale drzave koje su sacinjavale SSSR
nastavile su politicku, privrednu i pravnu saradnju u mnogim oblastima. Jedan od oblika te
saradnje je i KEAP, zakljucena 1994. godine u Zenevi. Ovom konvencijom je osnovana
Evroazijska patentna organizacija, ciji je glavni organ Evroazijski zavod za patente, sa
sjedistem u Moskvi. KEAP broji 9 drzava clanica. Smisao KEAP-a je da uspostavi
nadnacionalni sistem prijavljivanja, ispitivanja i izdavanja evroazijskog patenta koji ima
dejstvo na teritoriji svih drzava clanica. KEAP propisuje da se evroazijski patent uvijek izdaje
za teritoriju svih drzava clanica. Ali, tu nije rijec o jedinstvenom nadnacionalnom patentu, vec
je rijec o sveznju evroazijskih patenata sa nacionalnim vazenjem u svakoj drzavi zasebno.
Prijava evroazijskog patenta podnosi se Evroazijskom patentnom zavodu u Moskvi. Pravo na
podnosenje prijave ima pronalazac ili njegov pravni sljednik, bez obzira na drzavljanstvo i
prebivaliste/sjediste. Evroazijski patentni zavod provjerava formalnu urednost prijave i
izradjuje izvjestaj o stanju tehnike za prijavljeni pronalazak (tzv. resersni izvjestaj). Prijava sa
resersnim izvjestajem se objavljuje najkasnije u roku od 18 mjeseci od podnosenja prijave. U
roku od 6 mjeseci od sluzbenog objavljivanja prijave, prijavilac moze da zahtijeva sustinsko
ispitivanje prijave. Evroazijski patentni zavod donosi rjesenje o priznanju evroazijskog
patenta ili odbijanju zahtjeva za njegovo priznanje. Prijavilac ima pravo zalbe u roku od 3
mjeseca od prijema rjesenja. Evroazijski patent vazi 20 godina od podnosenja prijave.
Budimpestanski sporazum o medjunarodnom priznanju deponovanja mikroorganizama za
potrebe postupka patentiranja (BS)
1977. godine u Budimpesti je zakljucen BS, koji danas broji 65 drzava clanica. BiH nije
clanica BS-a. Osnovni smisao BS-a je da svaka drzava clanica, koja dozvoljava ili zahtijeva
deponovanje mikroorganizama za potrebe postupka patentiranja, mora da prizna, u tu svrhu,
depozit mikroorganizma kod bilo koje medjunarodne depozitne ustanove, bez obzira da li se
ta ustanova nalazi na teritoriji te zemlje ili je izvan nje. Pod medjunarodnom depozitnom
50

ustanovom u smislu BS, podrazumijeva se naucna institucija koja se nalazi na teritoriji neke
drzave clanice Unije, i koja je stekla taj status pod odredjenim uslovima koji su propisani u
BS. Buduci da pojam mikroorganizama nije definisan u BS, on se tumaci relativno siroko,
tako da obuhvata i kulture tkiva, plazmide, alge, embrione, celijske linije. Trenutno, status
priznate medjunarodne depozitne ustanove ima 37 strucnih institucija sirom svijeta.
Madridski aranzman o medjunarodnoj registraciji zigova (MA)
1981. godine zakljucen je MA, koji predstavlja poseban sporazum u odnosu na PK. BiH je
clanica od 1992. godine. Lica koja imaju pravo da se pozivaju na MA su:
- drzavljani drzave clanice MA,
- drzavljani drzave clanice PK, koji imaju prebivaliste ili stvarno i ozbiljno preduzece
na teritoriji jedna od drzava clanica MA.
Sustina MA svodi se na uvodjenje medjunarodne prijave ziga, kojom jedno lice moze zatraziti
registraciju svog ziga u vise drzava clanica MA. Uslov je da je to lice vec izvrsilo registraciju
u zemlji porijekla.
Medjunarodna prijava, sa naznacenjem drzava clanica, dostavlja se nacionalnoj upravi za
industrijsku svojinu zemlje porijekla, a ona prosljedjuje tu prijavu Medunarodnom birou pri
WIPO. Posto izvrsi provjeru formalne urednosti prijave, biro upisuje zig u svoj registar zigova
i objavljuje u sluzbenom glasilu.
Medjunarodna registracija podlijeze placanju taksi, i vazi 20 godina.
Haski aranzman o medjunarodnom deponovanju industrijskog dizajna (HA)
Zakljucen je 1925. godine, i do danas je vise puta revidiran, posljednji put u Zenevi 1999.
godine, broji 44 drzave clanica, i BiH nije medju njima.
Lica koja imaju pravo da podnesu medjunarodnu prijavu su:
- fizicka lica koja imaju drzavljanstvo, prebivaliste, ili stvarno i ozbiljno preduzece u
drzavi clanici,
- pravna lica koja imaju nacionalnost drzave clanice.
Prema HA, medjunarodna prijava se podnosi Medjunarodnom birou pri WIPO, direktno ili
preko nacionalne uprave za industrijsku svojinu drzave clanice HA. U prijavi podnosilac
naznacuje drzave clanice, u kojima zeli pravo zastite dizajna.
Po prijemu prijave, Medjunarodni biro registruje dizajn, i objavljuje ga u glasilu,koje
dostavlja svakoj naznacenoj drzavi.Svaka drzava ima pravo u roku od 6 mjeseci odbiti
registraciju.
Rok vazenja medjunarodne registracije je 5 godina, sa mogucnoscu produzenja bar za jos 5
godina.
Lisabonski aranzman o zastiti oznaka porijekla i njihovom medjunarodnom registrovanju
(LA)
1958.godine u Lisabonu je zakljucena visestrana konvencija, koja broji 25 drzava clanica,
medju kojima nema BiH.
LA definise pojam oznake geografskog porijekla, utvrdjuje sadrzinu subjektivnog prava
zastite oznake, i regulise postupak medjunarodnog priznanja oznaka i subjektivnog prava na
njhovo koristenje.
Prije medjunarodne registracije oznake, neophodno je da je ta oznaka vec ustanovljena u
jednoj od drzava clanica, i da je priznato subjektivno pravo na njeno koristenje bar jednom
subjektu. Medjunarodna registracija vrsi se kod Medjunarodnog biroa pri WIPO,na zahtjev
nacionalne uprave. Biro obavjestava o registraciji nacionalne zavode ostali drzava clanica,
51

poslije cega ovlasteno lice stice subjektivno pravo zastite oznake u svakoj o tih drzava
ponaosob.
Vasingtonski ugovor o intelektualnoj svojini u vezi sa integrisanim kolima
Ugovor zakljucen 1989. godine. On daje garancije nacionalnog tretmana stranaca, i predvidja
odredjeni krug minimalnih prava.
Zasticena lica su:
- fizicka lica koja su drzavljani ili imaju prebivaliste u drzavi clanici, i
- pravna i fizicka lica koja u clanici imaju stvarno i ozbiljno preduzece.
Zemlja porijekla topografije je ona drzava clanica, preko koje odredjeno lice ulazi u krug
zasticenih lica.
Ovaj ugovor obavezuje clanice da na svojoj teritoriji pruze zasticenim licima ista prava kao i
domacim drzavljanima. Zastita za topografiju ukljucuje sljedeca minimalna prava:
- umnozavanje topografije,
- uvoz i stavljanje u promet primjeraka topografije.
Minimalni rok trajanja zastite je 8 godina.

Konvencija o zastitit biljnih sorti (KZBS)

KZBS je donesena u Parizu 1961. godine, sa ciljem da uspostavi univerzalni medjunarodni
sistem pravne zastite intelektualne svojine na biljnim sortama. Drzave clanice sacinjavaju
Uniju za zastitu biljnih sorti. KZBS afirmise princip nacionalnog tretmana i minimalnih
prava. U vezi sa nacionalnim tretmanom, krug zasticenih lica obuhvata stvaraoce novih
biljnih sorti, koji su drzavljani ili imaju prebivaliste u bilo kojoj drzavi clanici. Ta lica i
njihovi pravni sljedbenici imaju u svakoj drugoj drzavi clanici ista prava kao domaci
drzavljani. U pogledu minimalnih prava, KZBS je relativno sadrzajna i precizna. KZBS
propisuje uslove zastite (distinktivnost, novost, stabilnost i homogenost sorte), regulise pitanje
oznake sorte, daje osnove postupka zastite , definise sadrzinu prava, njegova ogranicenja i rok
trajanja. KZBS ustanovljuje organizaciju koja se sastoji od Savjeta i Zavoda Unije. Clanstvo
Unije sastoji se od 63 drzave, medju kojima nema BiH.
Konvencije o klasifikacijama predmeta zastite
1. Strasburski sporazum o medjunarodnoj klasifikaciji patenata
Osnovu za uvid u svjetsko stanje tehnike daje svjetska patentna dokumentacija, koja se sastoji
od svih ikada i igdje objavljenih patentnih prijava i svih ikada i igdje objavljenih patenata.
Ovo je posljedica okolnosti da je patentni sistem najveci generator tehnickih informacija. U
tim uslovima, neophodno je bilo naciniti odredjenu klasifikaciju cjelokupne oblasti tehnike, i
odgovarajucim klasifikacionim simbolima oznaciti svaki patentni dokument. Pokazala se
razumljiva potreba za medjunarodno priznatom klasifikacijom. Ustanovljenje takve
klasifikacije bilo je predmet Strasburskog sporazuma o medjunarodnoj klasifikaciji patenata,
zakljucenog 1971. godine. Ova klasifikacija dijeli cjelokupnu tehniku u preko 70 000
klasifikacionih jedinica. Iako joj je do sad pristupilo svega 57 drzava, ona je u upotrebi u
preko 100 drzava cije uprave za industrijsku svojinu, na osnovu nje, oznacavaju svaku prijavu
i svaki priznati patent.
52

2. Nicanski aranzman o medjunarodnoj klasifikaciji robe i usluga za potrebe

registracije ziga
Da bi se u postupku sticanja ziga ustanovilo da li je konkretna prijavljena oznaka razlicita od
svih prijavljenih i registrovanih oznaka za istu ili slicnu vrstu robe ili usluge u drzavi trazenja
zastite. Na medjunarodnom nivou,od 1957. godine postoji ovaj sporazum, kojim je utvrdjena
klasifikacija koja svu robu dijeli na 34 klase, a sve usluge na 11 klasa. Iako je ovom
sporazumu pristupilo svega 78 drzava, oko 150 drzava ga doista koristi u svojoj upravnoj
praksi registracije zigova.
3. Becki sporazum o ustanovljenju medjunarodne klasifikacije figurativnih elemenata
zigova
Kako uprava za industrijsku svojinu uspije da u okviru svih prijava i registrovanih zigova za
istu ili slicnu vrstu robe, pronadje one koji sadrze istu ili slicnu oznaku ? Olaksanju tog posla
sluzi medjunarodna klasifikacija grafickih (figurativnih) elemenata zigova, koja je sastavni
dio Beckog sporazuma iz 1973. godine. Ovaj sporazum zvanicno ima 21 drzavu clanicu, ali
ga fakticki primjenjuje tridesetak drzava.

4. Lokarnski aranzman o medjunarodnoj klasifikaciji dizajna

Problemi prilikom sustinskog ispitivanja dizajna, analogni su onima kod sustinskog
ispitivanja prijava patenta i prijava ziga. Da bi se pomoglo upravama za industrijsku svojinu,
ustanovljena je medjunarodna klasifikacija dizajna, koja sadrzi 32 klase, 223 podklase.
Predmet klasifikacije su vrste industrijskih ili zanatskih proizvoda na koje je moguce
primjeniti dizajn. Ovaj aranzman je donesen 1968. godine i ima 45 drzava clanica.
TRIPS SPORAZUM O TRGOVINSKIM ASPEKTIMA PRAVA INTELEKTUALNE
SVOJINE
TRIPS je zakljucen 1994. godine kao jedan od 30 visestranih sporazuma kojima je okoncano
pregovaranje oko reforme svjetskog sistema slobodne trgovine. TRIPS je danas najvaznija
medjunarodna konvencija u oblasti intelektualne svojine iz tri razloga:
1. regulise cjelokupnu materiju intelektualne svojine, postavljajuci visoke standarde
zastite,
2. nijedna drzava ne moze biti clanica STO, a da ne bude clanica TRIPS-a,
3. sankcije za nepostovanje obaveza iz TRIPS-a sui z arsenala ekonomskih sankcija STO,
sto daje efikasnu garanciju da drzave clanice nece potcijeniti rizike nepostovanja TRIPS.
Sadrzina TRIPS-a
-

nacionalni tretman propisuje obavezu drzava clanica da u pogledu zastite

intelektualne svojine na svojoj teritoriji, sa domacim drzavljanima izjednace sve
strance na koje se odnose BK,PK,RK, i VU,
princip najpovlastenije nacije propisuje da drzava clanica koja pruzi odredjena prava
ili povoljnosti drzavljanima druge drzave clanice, mora da ta ista prava pruzi i
drzavljanima svih drugih drzava clanica,
53

- ukljucivanje odredbi BK i PK direktnim pozivanjem na njih minimalna prava.

Medjutim, kad je rijec o licnopravnim ovlastenjima iz BK, izricito propisuje da njihovo
postovanje nije obavezno za drzave clanice TRIPS-a.
Struktura TRIPS-a
Sadrzi odredbe koje se mogu podijeliti u 4 cjeline:
- prva obuhvata principe na kojima pociva TRIPS,
- druga sadrzi minimalna prava predvidjena TRIPS-om,
- treca sadrzi odredbe o obavezama drzava clanica u sprovodjenju zastite intelektualne
svojine na sopstvenoj teritoriji,
- u cetvrtoj cjelini su odredbe o procedure sprecavanja i rjesavanja sporova izmedju
drzava clanica zbog povrede obaveza iz TRIPS-a.

1. autorsko pravo
2. izuzeci od patentne zastite
3. ko je zasticen po bernskoj konvenciji
4. zastita biljne vrste
5. gradjansko pravna zastita protiv nelojalne konkurencije

54