JOHNBRADSHAW

P0/Ir[N|/T|/
rurN{rnflrc0
Jok orlnubit: i otoczy(gpr,ekq
.stw|rwnppgtnnedziecko

l ' rr . l , r t l

('r'r.rrrI t,rhrilski

fifirH

WydawnictwoMEDIUM

Tyhrl orygin alu I 7onu'coming

Copyright @1990bY f ohn Bradshaw
Publishedby arrangt'nrcntwith BantamBooks,
(iroup Inc'
A Division of BantanrDoubledayDell Publishing
Copyright@ for thc l\rlish editionby SystemsIntqgr'rtingArt
& Knowledge,Wamz"rwa1995
Rysunki: DobroslawI'. Malawski
Proiektokladki:Alt'LsanderDawidziuk
Redakcia:Anna W,rlt'ttko
Skladi lamanie: M&S Sttrditr
39/27
02-010Warszawa,trl, Nowowir'1rl',r
.ll.l2.ol
a
w 13E,25-46-4tl
ETETE'
atuoao

Sple tre6ci
Odwydawcy
Podzlekowanla..
Prolog
Prz54powiesrl

........2
,..,12
......19

29

CzeSiI IUoltlJ,:M \KRZ\'WIUANECODZECKA

wEwN4lIUNt;G()
......31
W p r o w a d z e n.l e
.....93
RozdzlalI w.JAKI St'()Sr)lt sKtv,-trwDZoNE
DZTECKOWrjWNtit t(zNtc ?A.tI{.rwA TwqJE
'/.Y(n:
DOIrOSt.bt
Roz<lzlirl
2 ,,AKl('tl KltfiWl) lX)ZNALO

TW( \'t.:t) 7.n;.( 'K( ) w l :w N r ;t.tv J {E

Przypowlesr'. . ,

Wydawnictwo MEDIUM
00-810Warszawa,ul. Srebrna16,
tel./ fax 24-74-82,620-93-32
SystemsIntegratingArt & Knowledge,Inc.,sP.z o.o.
oi-725 Warszawa,ul. Powazkowska68 m 21
tel./ f ax 39-28-88
tel, 659-12-'1,8,

tsttN 83-85312-84-6
lsnN t3-7106-001-7

....65
....gO

CzeSrlll ( )I rNL t l rYWAN lr: sKrV)'WD?nNEcO

D7.I[:(:KAWEWNFn?d,NT:(;(),
...95
Wprowa<lzcrrle..
....97
Rozdzlal3 UI'ORANI|: SIH Z l'lER{[rOTtIyM BOLEM . lO9
Rozdzial4 ODNATI)YWANI|C
NIEMOWLECIA . . . . . . 128
Rozdztal5 O[)NArl)YWANIICMAI,ECO t)ZtECKA . . .tST
Rozdztal6 OI)NArl)YWANIICf'tV.l:t)SZKOIAKA . . . . t7z
Rozdztal 7 O I )NA, | )YWAI{| tl SW(\, F:CO I )Zt ECKA

wEw N v fR T ,N ti ( i ( ) w w l | tKt,s z K( ) t.r {y M ..t97

RozdzlalS OI)NA,l)YWAt{lt{St}:llt}: - NOWYWIEK

MI,ODZIENCZY
..2I7
CzeSi lll JAK AI\X:n'e Ot,tb:M
swo.rE sKR2ryWt )7/ )Nt: I r?Jtx: Ko WEWNTIP(ZNE. . 237
Wprowadzenie..
...299
RozdzialI DoJR2\t.osc.JAKO NowE Znooyo
SILY

241

Ilozdzl;rl lO I)AWANIE SWOJEMU DZIECKTI

WEWNI.;I]r7,NUMUNOWYCH POZVVOLI']N
Ikrz.<lzlitlI I JAK OllttONlC SWOJE DZIE('K()

wnwNr;rlv,NE..
zfal 12 cwlcT.ENtA KORYGUJACE
Iroz.<f
WI,1{AKIyOD,.

. .260
278
..291

(lzc5d lV ODITODZENIE
. . .333
...335
Wprowadzenle,.
Rozdzlal 13 DZIECKO JAKO UNIWEIISAI.NY
SYMBOLODRODZENTAIPRZEMIANY,.,..SST
Rozdzlal 14 CUDOWNE DZIECKO JAK() IMA(i()DEI .351
.....379
Eptlog DO DOMU, ELLIOT|, DO DOMI,l

Od uydawcy
Rodz b telsl rrro.lr.r | ru( l n u h t tt11m I na,J
bardzteJ odpou te_
el
dzlalrylrn -z.rvxre.rt'
p.r. w tiizlnosnel r-a.sceM. Scott
Pe<.k',7;rpr.w^erllutr.1, iel rrtrrytcl'z
nas dobrze go wyko_
nrr1e.Wynrnlr ort rxl ner
wrryatklm
zOyscyfiffnJwa_
3rrerlo
nla, <'rlrzul'tr.t r.ryll'mlefqt^rilcl-lwtaOomego"poJ"J_;
wanl:r rlcr.yrfl I lxrx)r|sftlr k,h l0nrckwencJl,
oraz bqtya_
runkowcl rrrttilr,l rlo
rrmclo I Innych. Cechy te
.rleblo
wyksztrrk'.rrc r{ w <trrcr.rilrtwrc.
tlwnre w domu rcdztn_
rlzrckr r4rrckrrrt'rcJtrrr*o .dpowredrrarnych
lynr'I koch;Jacych rrxlrrr'6w, .fcrelr nxhr.o rrdrlclq nrm w trakcre na_
szego rozwrrJrrwlu$<.lwc{owr;nfrh, bedzle
wysoce nfepra_
wdopcxlobne, alty tnrrllrol.l uhmety
nns I by5my'nle
sprostalt wyzw*rrkrrrr, fllh pilGd nrml
coAzterrrr.,
dorosle ?.ycle.'lirk,. wn.lrrrrnt,, n ."y"t "tu*la
rtzlecl, UeeeiinG
uzyskamy rxl rwok.lr rrxLlr.rfy tllo wrprrrela,
bedzlemy
pozbawlent tyr.lr r.n.h I rrnrtr[tno&t.
T.nmtnrr
pelnl4 wlaslrt.gr. t*66.;pltr fych. l4clzlemy ",.;ttJ;
;;
wyczerpuJacil ntir." rlly wrlho o pnrtrwsnle _ "k;;i
czqsto bez_
skutecznq r trwrfrlr'q
;rnor r.rro tycro, Nauc dztect - ,6*nleZ.
Welu z nas nlc rrtwlnrhnrh :$lc frktu, 2e
w doros\rm
2yclu to my ponostrrry rxl;xrtodrtrtnodd
za sw6J *zwdf _
I rozwoj nas:rych rtztr.r.t, ifto nurtcmy prze*azie
ii4rr"
'

M. Scott peck, It.rltrllrrrr lorke Prlyclwl4ylta

mtlofuct
. wartoSct
tradgcgJngchoraz nnut1u dtL,fu,rmgo.p-i-izyI
---crory i. urU"*f.i,
Wyd.SIAK,WarszawntOCt (prrysr;d.f

Pown6roo SwscoWrwxflnzuEco DoMU

dzieciom tego, czego sami nle posiadamy i nle umiemy'
Jako rodzicE iesteSmy dla nlch postaclami na wp6l boskiml - 2r6dlem podstawoweJ wiedzy o 2yciu' Verba deent
exempla trahunt - slowa ucz-a, pruyklady poct4$aJa mawiaumoanl
o
mlloScl
li staro4rtnt.Ladne slowne zapewnienia
wychowawwartoSci
ralniaJqce pogadankl nie maJa takieJ
czej, Sak zachowanie rodzlc6w. Dzieci obserwuJa nas I nle
aaazasiE zwieSi pustemu gadantu. MiloSi Jest sila' ktoreJ
ucieleSnieniem sa z:rchowanla i postawy' To my' okazuJac
nas4/rn dzleciorn z.itltlt eresowanle, poSwigcajac cz'il.s'bez'
waninko*o kochaJilc Jt' - wspleriuny rozwt{ nlcp<lwtarzalnego, dzieciqcego'.IA'. l)irJcrtty lttt pot'ztt<'lt:wlitsneJ wartoSct. Ucrymy Je, czyrnJcst nllloSc. Malo tego: obcuJacz cudownym, niepowtarzalnynt, dzlecigcynr "JA"' saml slg
rozwijamy. Nii skazr.rJemyslg na stagnacJg I brak persrykty*. Nasz rozwoi duchowy - oboJetnie' czy zdajemy sobie
ztegosprawg, czy nle- trwa nleprzerwanleprzez cale Zyci-e'
Nte-moiemy rozwijai siq duchowo sami potrzebuJemy do
dziecl'
tego innych, w tym naszych
\"bdy dzlefi' sytuacjl
Mo2emy sie obra2ai'
okazJe.
i Jpotkanie stwarza ku temu
t
tnnych lub weryfikosiebie
gniewae, uctekai, oklamywai
doSwiadczenie' I ka2de
iai nasze postawy, wykorzystuJac
Zyi radoSnie i tworczo. Mo2emy nauczyc slq rozwl4zywanla
problem6w albo od nlch uciekai, wina z'a nle obarczaJac
S*i.t, w kt6rym 'f,yJemy.Wtedy nie znikn4, a ktoregoS dnia
prrygniot4 nas swym clgzarem, staJac sig przyczyn4 nieuzasadnionego cierPienia.
Dzieci sa dan" na swoich opiekunow, ktorzy musza
zaspokaJai ich wszystkie potrzeby cielesne I duchowe'
W przeciwnym razie poczuJa siq opuszczone I samotne
flzycznie i emocjonalnie. Dzieci potrzebuJa czuloSci' troski'
wsparcia otaz ptzede wszystl'rim - poczucia bezpieczenstwa'
WzaJemny stosunek rodzic6w Jest wzorcem' na ktorego
poasta*ie dzieci bqda budowai wlasne stosunki z naJbliitsqfmi: partnerem' swoimi dziecmi, pr4'Jaciolml' kolegami
zpracy.twszystkiminapotkanymiludZmi.TArowarodzina
wspieia rozwoJ wsrystkich swych czlonkow: nie hamuJe go
aninte tlumi, docenia i szanuje tch indyvuidualnoSi' W ro-

Oo Wyonwcy
dzlnle choreJ dziecl tracq wlasn4 to2samoSi * gr;r1.1r.t,
shr2,4cepodtrzymantu trwato$ct chorego ukladu i'p,:2",
tr*,
dzlalaJ4 zmlanom lstnieJ4cego status quo. Nie wyc'h<xlzt
to
na dobre absolutnie
e
mlody,
pozbawiony
swr{rJ
to2samoScl czlowiek, $k9mu.
ktory wychowat stg w takteJ roAzfnfi,
I uslluJe zaloirye wlasn4 - bedzie propagowal * ,rt.1 chorc
zachowanla, ktore zna z doSwtadczenta.
John Bradshaw,
?nar:ry amerykanski psychoterapeuta
Jest autorem czterech bestseller6w po5wtgconych powsta_
y.n1" I naprawiantu skutk6w niedoborow rozwolowych:
Bradshau On: The Famtly', Bradshaw On: neaifrqlthe
ShameTlutBdnds you, Creatirtg Loue oraz powriltdo s"wego
wewnqtrznego domu (Homecomlng), ktora z wtelk4 przyF_
mno6cl4 oddaJemy dzis w paristwa rqce. Jest porr.Ato ,rio_
deratorem - gospodarzem trzech cyklicznych audycJl opar_
tych na Jego ksi+Zkach,- emitowanyc h pniz telewrzy[ p"Utr_
czn4w USA i ciesz4cych siq olbrqymlm zainteresowanlem.
Swtadczy ono o aktualnoSct I szlroktm zasiqgu omawla_
nych problemow. Jego kslqzkt, kt6re zostaly pri.tlrr*"""o_
ne na 27 Jgzykow, uwaZane s?,a nallepsza llteraturg na
temat rodzin dysfunkcyJny-ch" t psychoteraplt mil4zaneJ
z lrqiwdami doznanymi w dzlectnitMe.
Bradshaw, wychowywany w dysfunkcyJnej rodzinle, po_
rzucony przez oJca-alkoholika, m6wi o sobie: (...) bAtem
zastqpczgm mal2onkiem moJeJ matkL MoJe cztery kiteine
partnerki bgfu ofnrami kazircdztwa t wszystkle Agfu'ode
mnte starszc o mnieJ weceJ piqtnascie lr:t. Ja sam Egbm
ofuq niefugcznego kazirodztwa - zostatem emrclonitnte
uuiedziong pr"ez moJq matkg. Ona te2 bgla nle leczonq
ofiarq kazirdztwa (...). J-akodztecko bgtemitedosnzngang'.
NIe mlalem uslasnego kqta. co dto. dzlecka
Jest
o podstawowAm znaczenitl W ciqgu cztemasftr lat
"i-iqpo"'_
'

Wytfrrrrte polslite: John Bradshaw, hoasnde tdztnp _

reusolrcglna
dnryyt ulnalezienla samegosteb-ie,prz*loLyla Hanna Szczep"n"t",
fflA.
l[ZT. Werezawa l99 (przyp. Uuni.].

- rodzrna, w kt6reJ panuJa nteprawtdtowe

jv{gnfedry
" lfll:11
z'ilczr.r.r.(.t
przyvyna
JeJ
Jest nlidoJrzalosc
.cdonryrnt.
enxx.lrxrd rrtT9orv
lub u zale2ntente
Jednegoz czioni<ow,6drmy_ ;ttfiilJ
r<xlztr.rfw
ltrryp. thrnr.).

DOMU
Pown6rPO SWSCOWSWNETRZNEGO

Oo Wyoewcy

prowadzatrdmg srg dziesigc razg. MieszkaltSmy u rtaszgch

dals zg ch i bti* zgch kr ew ny clt- M 6j ojciec nie udzielal nam
Zadnego w sparcin Prz.ezpewien czcts mieszkalem w Jadahi
(...).lAiako
dziecko paJqterru2e nieJestem kor,Fnng,gdg
wgraham susoje pobzebg. A przecieL uszgstkle dzlect potr zeb uj q mitoi ci rdzlcielskieJ .
nAace czgsto m6wig dzieciom: "Bqd2 silnut N le bqdZ taki
samolubngl Nie mieJpotrzzb, zapomnlio sarnt/m sobb, znpomnlj o suroich chectach t ttczttclochl Nk' lxyM zbgt szrzg'
Sliruy;. Ja z,ostalern wllchotuong w rodzlrtk', gclzle za dobre
dziecko uznawano lctkle.,kl6rt n|e'lxtslctdtrlo wlasneJ wolt
jego usola bgla zrfu:trtrtlorro,.Altce Mllkr tak plsabt o Am
ru Das Drama dcs tregitbten Klndcs: .Wtelu'wllczunou)c6tt)'
cz4je, 2e podqle stq za kogof tnnego. Czt+lq' 2e nie bedq
koctnnr. JeheLi nie bedq mtett ostqgni4t. Sp6Jn, ujakt sps6b
starates sig znaczgt coi w stuojej rdzinle". Motmjedgngm
,,JA" bgto koienie b6lu matki (...).

dzlef, potrzebowanta tggo, czego potrzebt4iq (...).

Dziect po_
trzebqJq absolutnej, altrutstycznei mito6it,' nate2g
; :i
za to, 2e po prosht sq - j a takiei miloSci nte ziznatern
Tftg$:
Szybko pjqtern 2ejeaetibede
wmagat, beda Ap"iiaiit_
ng t bqdq miat dobre ugntkt - zaczne coSznaczgt
i z-ostang
pokochany. Moje zaclawante bgto niejako
oitorg*i;.
przez rd,zinq. frg szalern: N ie bqdZ tait
uczrcio*"A ". lU tX"
"
y-czucie uing bglo na miejscu Strach te2 bgtl"niing.
Mtsialem odpowiadae 2qd.ontom autorytetu,laiim
bgta dia
mnie moj a rodzina. A przccie 2 to uttasnie nasza rodzina j
est
miejscerry gdzie zdobgwamg @stawousq wiedzq
na timat
stos unkdru mtqdzglud.zkictL
Powr6t do swego wewngtrznego d.omu
Jest ksl42k4 po_
Swiqcon4 problemowi usuwania skuik6w
ari."ie'".:

10

Jako nastolatek byl "mtodym gnlewnym-, nale2:4cym do

gangu sobie podobnych, mlodych ludzi bez oJc6w, JednoczeSnie nadobowiqzkowym prymusem, kt6ry w szkole zdobywal najlepsze oceny, a w domu otaczal opiek4 matkq'
ktora uwa2al za ,Swiqt4". Chcac dochowai JeJ wlernoSci'
wst4pil do zakonu, gdzle iryl w celibacle ptzez ponad 9 lat'
by shrierdzle: DziS patrzg ze ?grozq na ten okres mojego
Zgcia Popadt w stan zaawansowurnego alkoholizmu, Jednak2e - pocz4tkowo dzieliri Wspolnocle Anonimowych Alkoholikow, a nastqpnie wypracowanympnzez siebie metodom,
prezentowanym w niniejszeJ ksiA2ce - odzyskal pelnlq zdrowia i poSwiqcil siq pomaganlu innym w dochodzeniu do
zdrowia i w rozwoJu. DztS Jego metody stosowane s4 na co
dzien w praktyce psychoterapeutyczneJ.
John Bradshaw w zeszlym roku na Jednym ze swoich
seminariow powiedzial: NqiuiAkszgm problemem naszych
czas6w sqkrzgudg zadanaane dzieciom. Mrs|mg si.qwreszcie nauczgt, 2e dzieci zashryt+iq nfl szacunek I powainnie'
Dzieciam cd:ma;wiano i uciq2 dmowin sr4pranaa do czucia
tego, co rzeczgusiicie cz4iq nwwienia tego, co chcq powie-

dgz.nyeJ.wwynikuwychowyw."l";lt;i;
|11f*9r
KcyjneJ rodzinie i leczeniu

tl

duchowych ."., spoulodorrr"_

tty:h niezaspokoJeniem potrzeb iozwolowych.
Autor,
zalnspirowany dzielami Freuda, Carla C,r"Lrr"
Junga,
Erlca Berne'a, Miltona Ericksona, Rona Kutza,
anice n4iller oraz na podstawie osoblstych doSwladczen,
doszedl do
wniosku, 2e wskutek nlezaspokoJenla w dzlectflstwie
po_
trzeb
-rozwojowych, w-naszej psylhice ilcwl skrzy *arii"
d.ziecko wewngtrzne, kt6re iat.u*a
nasze doroJle Lycte,.
z chorym ego, bed4cym p.r"J*'"y_
Je
l:a_:l
:a"rsamia
olegunem
naszego cudownego, naturalnego, autentytz_
nego JA". To wlaSnie skrz5rwdzone dziecko wewngtizne
JestJadrem naszych wszystkich chorych zachowaR, uza_
le2nieri, nalogow orrz powodem nieumleJgtnoSct rozwl4_
zywanlawiekszoScl problem6w, z kt6rymt powtnnlsmy
sig
uR91ai, a t5rmczasem w konfrontacJi z nlml bezradnie
rozkladamy rece, odreagowuJac .,.J, toksyczny
*"tyd
i gniew na sobie lub na otoczeniu.
John Bradshaw demonstruJe bardzo skuteczne technikt
psychoterapeutSrczne. powr6t do slle-go raeusngtrznego
do
muJest zutartym, a zarazem ollszenrym poradnlkierri.
lVi._
ocenionA, napisan4 prostym.f qzyktcm kslqzk4 dla ka2dego
Swiadomego rodzica, chcilceg<twla$clwle wesprzei w
rozu/o_
Ju swoJe dziecko. I*cz przcrlc wsrystktm ad^resowan" j""t

12

Pown6r oo SwEGoWswNInrRzl'rEGoDoMU

radz4 soble
ona do tych wszystkich dorostych, kt6rzy nie
Zycta'
z problemami codziennego
zWas, Drodry Crytelnlcy' w tym momencle 7'apfize'
ki"t,
' Odpoczy i powie: Jak to? ia soUte nti radze? Przecleiz"'"
ksla2ninteJszlJ
w
nazamleszczone
wiedzcie zatem szczerze
wykrycle
umo2liwiajace
podejrzen,
ce pytania Indeks6w
dozya,r" ptd"t.*ie waszych obecnych zachowan krzywd
problem
Caty
rozwoJu'
etapach
po"r"r"giilrrych
t"
dostrzec
"vJtt
plt"g" na,tym, 2e samodzielnie nie potrafimy ant
dochoirr..t .ru"r"1 niedo.lrzalo5cl,anl pokterowad nas4rm
Muslmy wtqc
dzeniem do zdrowiit I rozwoJem duchowym'
problemu'
prreae wszystkirn rrSwlatlontii soble lstnienle
pYryEotowai
zdai sobie sprawq z wlitsncJ l>ezsllnoScloraz
- mohe ntm byi ta
zewrtaLrz
z'
wsparcla
sie do przyJecia
moga dowlaSnie kslauZka.t'lasza wlcdza I doSwiadczeria
nasJedynte do tego stanu' w ktorym znaJduJemy
pr"-.arie
'"ie
i ani kroku daleJ' Bez Po{rocy z zeum4trz nleariS
udawai
or1ili"rny sig z zaklQtego kregu' Czychcemy daleJ
poposzukai
wsr"ctt*iedzqcych i cierpiei, cty moLe lepleJ
nas
mocy, zrewidowai swoJa postawq t ujrzec otaczaj4cy
Swiat z inneJ, weselszej perspekt5rwy?
uczuNie oszuklJmy siq - weJdZmyw kontakt z wlasnyml
odczuwamy
clami. Czy mamy poczucie bezpleczeistwa' cry
czegoS'
radoSi, uinoSi i spokoj, czy teizmo2eciagle szukamy
tzecz'
to
co nam poprawi nastroJ? Co to takiego czy Jest
amoZe
pieniadze, stanowisko' czynnoSd'
par""i",,rapt
",Czy lubimy byi dow-artoSciowywanl "z zeczlowiek?
trugi
Czegg
wnatrz'? Aco znaszym poczuciem wlasneJ wartoSci?
sprawg'
Jak
tak naprawde nam Urai<Z Cry zdajemy sobie
my6lenia?
nasze$o
od
zaleLyJedynie
wiele
w okresle
Niewielu z nas nie doznalo duchowych krrywd
teZaprzeczamy
nie pamigtamy'
dziecinStwa.'IYlko o tym
koleJne'
mu, racJonaliiujemy, medrkujemy, przybieramy
doroile ttl", kt6t" graJa niedoJrzale' nle w pelni
ffi r-Jdzleci' Czywlesz' klmJesteS
ir"ygoto*.ne do 2ycia dorosle
mo2eszsle
ilai<i1est twoJatoisamoSd? Czy nie bedac soba'
clerunlkania
izue 6oUrze?Granie rol Jest Jedn4 z metod
uzaleLpienia. Sa teZ inne, o wieie birdzieJ niebezpieczne

Ou Wyunwcy
rrlcrrla.ktore staJasiq prryc4fn4 cierptenla,a czasentnilw(.t
I r':rgedII osoby uzalelnloneJ i JeJnal blizsrych.
A przecle2 moZemy to zmlenii. CzyL nle warto Lyc szczg_
Slfwle, tworczo, w prawdziwte partnersktch nvlqzkach
z naJblksryml? MoLeWam pomoc w t5rm ninleJsza ksiq2ka.
MoLe 1w Tobie k4{e sig samotne, skrrywdzbne dziecko,
kt6re pragnie kochai i byi kochanym? A tymczasem, tak
Jak ka2de dziecko, ktoremu nie poSwigca siE nalez5rtego
zalnteresowania, swoimt kaprysami zatruwa TWoJedorosle
bycle.
Dzieci, mlodzieL i ludzie doroSli coraz czgScteJstaJa sie
oliarami alkoholizmu cry narkomanii. NieJeden,-W""1Oro_
dzy Crytelnicy, zna lub ma w krqgu nilbtiZszych kogoS
dotknlgtego t4 straszn4 chorob4. Jest to choroba utritv
kontaktu z wlasn4 to2samoSci4, uczuciamt, choroba egJ_
centryzmu, bezsilnoScl I strachu . Spowdowana krzgudami doznangmi w dziecinsttuie i chorym mysleniem, t n
moZnazmienii!
"
Wychodzenie z tych chorob nie polega na zmlenlaniu
Swlata, w kt6rym ZyJemy,lecz na zmianie naszego sposo_
bu mySlenia o nim. Tego problemu nie rozwlqLemy z try_
buny sejmoweJ: m4d rymt u stawami, zakazaml,,r.i..r.-i
I represJaml. Zakazane zawsze bgdzie smakowai naJbar_
dzleJ. Zwroimy uwags, 2e mtmo t2 kaLdy ma dostdp do
alkoholu, nie kaZdy Jest alkoholikiem. Tak samo doste_
pnoSi narkotykow nieJest glown4 przyczp1plagt narko_
manii. Glownym powodem Jest chgc szybkieJ l latweJ
zmlany nastroju. Lecz dlaczego chcemy zmlenlai swoJ
nastroJ? Czy musimy zmleniai sobie nastroj? Czy tstnleJa
lnne, konstruktywne sposoby zmlany nastroJu? OtoZ ia
-Jest to psychoterapla, ktora prowadzl do
zmlany sposo_
bu naszego mySlenia i ujrzenia sieblt. sitnrego I otaczajacego Swiata z radosneJ perspektywy. I,amlqtaJmy, Ze dla
ka2degouzale2nionegoczlowieka problemem jisi nie coS,
od czegoJest on uzale2niony,lc<.2ort sam! Si4d problem
nie w dostgpnoSci tego, co rrzirlt.inla, lecz w chgci korzv_
stania z tego. A tu wybor rrirle2y tylko I wyl4cznie do
zainteresowanego.

1,4

DoMU
Pown6roo Swrco WEwNgrna{EGo

Rodzlce potrallq wychowai dzlect tak, aby Je uchronld

przed checia stQganlapo narkotykl. Sednem uzale2nteriJest
ihora, dysfunkc$na rodzina I nleprawldlowe wychoutywanle dzlecl; to wyntk nieumteJetnoSci kochanta lub nlez,tozumlenia tego. czymJest milo3c. Je5lt chcesz przed tym uchronli swoJe dzlecko, stw6rz zdrowa rodzlnq, w kt6reJ panuJa
zdrowe zale2no6ct.Je6ll sam lublsz cyklicznle zmlentad sw6J
nastr6J za pomoc4 czegokolwlek: c4lnnoScl, zachowarl, sytu-acJt,osob, mieJsc, nE(vyt, substancJl ttp., to tkwl w toble
skrrywdzone dziecko wewnQtrzne, kt6re zatruwa twoJe Zycie. Dotrz5[ do ntego I zaoplekuJ slq nlm, a doswladczysz cudu.
Cudu wyzdrowienta. Pomo2ecl w tym nlnteJszaksla2ka.

CezaryE. Urbarlskt

Skrzgwdzonemu dzlecku wewnghznemu ffDJeJmatkL Normy.MojeJstostrzaBarfurzetmoJemu bratu Rbhardow t. Nasz,edztect wewne_

trzne wiedz4 nqllepIeJ.Jak to bgtoI
MoJemu sgnowt Joltttowt t pasierbtcg Bren_
dzie. Wgbacztb, prvre4, terzywag, ktire wam
wgrzqdzttem.

Podziekowanla
Slle Wy2szeJ,kt6ra obslpuJe mnte blogoslawteristwami I ob_
darzalaska.
Ericowl Berne'owl, Robertowt t Mary Gouldtngom, Altce
Miller. Ertkowt Ertksonowl, Lawrence'bU Xohlbe-rgowt,Oa_
vldowt Elldndowl, Rudolfowt Drerkursowt, Frltzowt perlsowr
!.lgan9wt Ptagetowt,l<ttr1y naucqfli mnte, czymJest rozvt6J
lJaldch krzywd doznaJedzteckowewngtrzne.
OarlourtGustavowrJungowt, Robertowi Bly'owr t Edrth sulliiold, kt6rzy naucrylt mnle, czymJest cudowne dzlecko.
Wayne'owl Krttsbergowt, Claudil Black, Sharon Wegschet_
der-Cruse, Jane Mlddelton-Moz, Rene Fldedrlcksinowt,
&an lllsley Clarke, Jonowl I Laurle Welssom,Bobowl Sub_
!V'emu, Barry'emu I Janae Welnholdom. Susan Forward,
Rory'emu Lernerowl,a pruedewsrystklm pamell Lvln,kt6_
tzy znacz4coprzycrplli sle do tego,ta zrozumlalempnoble_
my dztecka wewngtrznego.
pJ"g O.uao$ Fty."bwi,
trudnteJszych chwtlach

lit6ry okazywal mt mrtoSdw naJ-

hanowt Y., Mike'owl S., Harry'emu Macowl, Bobowi McW.,

Fb"*t P., Tommy'emu E}.,Wamerowl B. t Lovable.Red.,
Sfbtzy Jako pierwsi pokochali moJe slcrrywdzone &tecko
Fwngtrzne.

18

DOMU
PowRdrDo SwrCO WEWNFTRZ{EGO

Pastorowl Mtchaelowt Fallsowl, ktory doprowadzll mnie do

odkrycia cudownych wla$clwoSci moJegodztecka wewnqtrznego. Nasz,e dzlecl wewnqtrzne sA dla nas naJlepsryml
prryJact6lmt.
Johnny'emu Daugherty'owl, George'owt Pletcherowl, Klpowl Floikowt t Patrlckoud Carnesowl - molm naJdro2srym
prz5[aclolom, ktorry otocrylt oJcowsk4 optek4 moJe skrrywdzone dztecko wewnqtrzne.
NaszeJMatce Mary, Slostrze Mary Htrbcrta. Vtr$lnll Satlr,
moJeJcioct Mlllle, Mary Ilell I Nanry, ktore otaczaly macterrynska troskq mego skrzywdzonego chlopczyka.
Slssy Davls, ktora kocha go do dzlS.
Tont Burbartk za redakcJe I nieocenlon4 wprost pomoc
w przygotowanlu ninleJ szeJ kst42lid.
Wspantatym pracownlkom wydawnictwa Bantam.
Wnstonowi I-aszlo I calemu zespolowl Bradshaw Events
w Denver, a szczeg6lnle Mary l.awrence, dzteki ktorym powstaty Warsztaty Dzlecka Wewnqtrznego.
Karen Fertitta - mojeJ asystentce i przyJact6lce' kt6ra zaJmuJe siq moim wewnqtrznym dzlec}iiem w chwilach, gdy
odczuwa ono niepok6J.
Marcowt Bakerowi, BarbarzeWesterman oraz zespolowl Llfe
Plus za lch wsparcle.
Na zakoiczenle, Barbarze Bradshaw, moJeJ slostrze, 7a
poSwlgcente I pomoc w przeptsywanlu rqkoplsu, a w s?f,zegolnoSct zaJeJwsparcie t beztnteresowna przyJaLi.

Prolog
Wlem, co tak. naprawdq
clrctotbgm dostai rn
Gu:toz.dke.Mole ditecm;"r;,;;
mt Eso nieda-..
wiem, 2-eto ntemqdr::
;;
Nardzente
musr
bai mqdre?nzyfzJest"i;;a;
iiii6
a"bct: teso,kt6re
przgszlo na Swtat dowrw
iii-aoUxo
stqd.,oraz
dzlecka wsp6lcresnqo.
W tobi f we mne. CzekaJqcego u wr6t no"ryih
ii
zdarzcnfe.
""n
"rraowne
RoepRTFur.cHuu
Gdy przechadzalemste
wSr6d uczestntk6w molch
sztatow, uderzvtomnle tch
war_
_il;;;;:ir.
**.rnlala setka
ludzl, pracuJ4cych g,rpr"h
y
lt""4ry"h szeSi do oSm1u
os6b. Ka2dagru pa staniwita
;;;;Jl
calosi;
czlon_
kowtesiedztettbltsko I szeptalt
"apyl to Je.1
Jo.","b,;.
drugt dzlen
warsztatu _ zadzterzgngty'srq
1uZ;;;*.
wtgzt przyJa2nl
I vytworzylo sis poczu:l*"p_6]""ti.
a p-*,e2 er ludzte na
PT"ttk" byh sobtezupehle obcv.
Podszedlemdo tedneJz grun.
i.] czlonkowtez naplgclem
sluchafi srwowtosego
".;rili1*So
yzW"i,
ltst naptsany
pruezJegodzieckowewngtrzn"
io1.io i"",
DrqtTatol

,"?.T*:i:

#gru:

tedztec,
Jak bardz-omniestazsLrcdzt-

zqimou:ates*ilf^nf;Xf;?:lr;rffi;"yr|.:;nre

swecatmtwteiejcias*rr"g;;,rifri:elmttosctbardzieJ,

PowRdIDO SWEGOWEWNITRZNEGODOMU

nti potraftemtn wgrazin. fobgS chfr czasempobatutt slg

ze tnnq Lub zabrat na meczJutbolowg. Gdgby{ chfr raz
powiedziaL ?n mnie kcr;hrrsz. Pragnqtern" bgd sk o mnle
trosz.czgt...
?:.lr;:qilloczy dlorimt. Stedzaca obok kobieta w Srednim
wieku zaczgla czule $adzli go po $owle; mlods4y mqLczy'
zna uJal go za reke. KtoS tnny spytal, cry chce' by go
prrytulii; siwowlosy pan sldn4l potakuJ4co glow4.
Czlonkowie tnneJ grupy stedztell na podlodze, obeJmuJac
slg ramlonaml. Elegancka panl po sledemdzlesl4tce czytala
swoJ ltst:
Matko!
Bgta5 zb g t zoJ7ta dziataLno Ecig cttary totg w nq N igdg nie
znota"tcts czasu, bg potu iedzlee, 2e mnie kochnsz' PoStuiQcatas mtutuagg tyko w6wcz-as, gdg bglamclaratub gdg
gralam
na Jortepiattie - co bgto powdem tusoJeJdumg'
-Pozwalata.S
mijedgnte natakie uczrrcIa" ktore ty akcepto'
walcri. Liczgtam sie taLko utedg, gdg spetnlalam huoJe
clczekiwanto- Nrgdg nle kochstas mnie takleJ,Jakqbgtarn
Czulam sle taka samotta-..
Glos JeJ zalamal slg, zac4la plakai. Mur ochronny, troskltwle-plelqgnowany przez sledem&iesiat lat' rozmywalSr
tzy. JakaS nastolatka objelaja. Mlody czlowlek pochwalllJa
za odwage I powiedzial, ircplacz, pr4;rnosl ulgc.
Podszedlem do koleJneJgrupy. lYzydztestoplgcioletnt ntewi d omy mgizcry zna crytal I ist naplsany bral lem :
Ntenawldztlem was, ponietuaL wstgdzili$cie ste mnle'
Ktedg przgimowaliScie goScL zamgkaliScie mnle w garaZu. N g ag nie dostauatem doii6Jedzcnta. Bglem takt gldnu. Wiedztolem, 2e mnle nienawidztcte, boJestemdlowas
Smialr5cresr4 i kprli.Sclezc mnie, gdg upad+em"
"ielor.^.
Teraz Ja muslatem rus4yi do dziela. W molm wlasnym
skrzywdzonym dziecku czulem osad gnlewu, chctalo ml ste

PRoLoG

plakai z wScleklo$cl I obunenta.

Smutek I osamohrlenle
dzieciristwa prirytlaczalyr mnle. C"y
f.f.Aytolwtek uda ste
nam ukoii ten przeogtomny ijll?
Pod koniec dnla nastroJ stg zmtentt.-Zapanowaly
spokoJ
I radoSi. Ludzte ustedll ,a"i^, niettOrry
trrvrnji;;
;
rqce. Podczas korlcou4rch iwtczen wtekszoSe
la. Jeden po dr"gT-uczestnicy AziitowaU"[;;;;;_
;i;;;;"

w odnaleztenlu lch skrzywdzon"go -rf."U

;;;;;;;.
Prezesbanku. kt6ry na pocz4tkri mtar
wyrahneopory, po_
l:legztat, 2e plakal po ruz plerwszJr od czterdztestu lat.
W dziectnshvie bity prz.ez oj"^ rilr.zegolnym
okruclen_
stwem,
-poprzysr4glppr.: zi nJSdVw Zyciu rrt. p";;ii;;
skrrywdzti anl tejnre bedzreof<izirwaf
suych d;.
i;;;
m6wit o tym, Jak nauczyl sre oL;e
iosti--tlrqrt;;;
yntT s.a1olego chlopca.TwarzJegowypogodzrt. ij.R_
by odmlodnlal.
"re
Na poczatlu w11s-ztatgy poprosfiem
uczestnik6w, by
zrzucllt swoJemaski t odslonj['ste. powtedztalem,
Z. J;il
bqda ukrywalt w sobie skrzywdzon.-ari."f.o
wewngtrzne,to
tm-ono zVcte
?hJ.
1an-a$amlzlego humoru, plrr"r.if._
niem, problemaml mal2e.n:klmt,
naiogaml, toksycznym ro_
dztcielstwem oraz naplq$rmt, ntszJzacyml
stosunkami
zlud2mt.
PoT."ry|em chyba_bolesnytemat, gdyZ
naprawdq
,to
sobte do serca. patrz4c na tch.riSmtectr,ret" wztglt
i^r"rr!,
czulem zadowolenielwdztgznoSi. WarsztaLy
teodbyty
slg
w 1983 roku. przez nastgpne lata uzdrawtaJ4ca
moc
dzte_
cka.wewnqtrznegofascynowal. -rrf"
bardzleJ.
W pracy nad dzieclirtim wewnqtrz.ry"or*a.1a stg
trzy zagadnienia: tempo zmran zachoidzqcych fipOZnie
w czrowreku,
SteUllowychprzemian oraz moc i zdolnoScttworcze,bedace
wyniklem uleczenia ran z przeszloSci.
Nad moim dziecklem wiwnetrznym
z.acz4lempracowai
dwana6ctelat temu, ghoi byla to ri".J
forma ilyta;;
odbywaneJwspolnie
p""1."t Li. JuZ to prz5mios_
3litloya
lo zauwalalne efekt5r.
podczas pi..*"r.g,
kontaktu ze
twym <lzleektemweyvnetanym plclenct
&esto ,""go*"ti
bardzo sttrrte.Ntekt6rzy
jililo*rrr".
p6ZnieJm6_
"rf""fr.f

fl

22

jl
I
til

ill

ilt1
l1r
i

ir
ll

il

:tl
I

ili

il

iI
i'lr
rl
i

POWR T DO SWEGOWEWNETRZNE(;()DOMI'J

wlll na przyklad: .Cale 2ycte czekalem, by kto6 mnte od-nalazl', io jest Jak powr6t do domu", -Odkad odzyskalem
swoJe dzlecko wewnqtrzne, moJe 2ycte slg zmlentlo'.
Zachgcony pterwsryml sukcesaml opracowalem program
warsztat6w, pomagaJacych ludzlom odnaleZi t utulli lch
dzlecko wewnqtrzne. W miare uplywu czasu, dztql'il nleustannym rozmoufom z uczestnlkaml warsztat6w, mogllem
udoskonalli program. Jest to dzlelo moJego Lycla.
Celem warsztat6wJest pomoc w pozbyclu sle bolu okresu
dzteclistwa - b6lu wywolanego porzuceniem, nadu2yclaml
wladry rodztclelskleJ, lekcewa2enlem potrzeb rozwoJowych
okresu dzleciristwa oraz powtklanlaml wynikaJacymt z dysfunkcJi' rodztny.
Podczas warsztat6w wlgkszo6i czasu poSwtqcallSmy lcwestil lekcew ahenlapotrzeb rozwoJowych dziecirlstwa' Jest to
zarazem$l6wny w4tek ntnleJszeJksl4Zkl. Z motch doSwtadczef, wynlka, Le polohenle naclsku na aspekt roa;oJu Jest
naJbardzieJ efektywna metoda leczenla urazow emocJonalnyctt. Sadie, 2e tylko program molch warsztatow koncentruJe sig na leczenlu pos?nzegllnych etap6w rozwoJu czlowleka.
Podczas warsztat6w omawlam potrzeby naturalne dla
okresu dzleclnstwa. Je3ll nle zostana one zaspokoJone'
wkraczamy w dorosloSi ze skrrywdzonym dzlecklem wewnqtrznym. Gdyby byty zaspokoJone, nte stallbySmy slq
.dorostymt dzieiml".
Po omowientu potrzeb na poszczeg6lnych etapach ro NostaJe stq
Ju, uczestnicy dzlela siq na grupy. l{aLdy po kolel
kt6re
aflrmacJl,
centrum zalnteresowanta tnnych, slucha
&teclnwczesnym
mu byty potrzebne w nlemowlgchvle,
shvle, w wleku przedszkolnym, szkolnym I p62nleJ.
W zale2noSct od potrzeb daneJ osoby, czlonkowle grupy
glaszcz4, wspomagaj4 I uznaJ4 autentycznoSd clerpteri doznanych w dziectrishvle. ZnaJduJ4c pohrrlerdzente, 2e faktycznle potrzeby tch dzleclnstwa nle zostaty zaspokoJone'
uczestnlcy grupy zwykle placz4 -Jednl rzewnle, lnnl roz'

DysfunkcJa - nleprawldlowe dztalante, zaburzenle (prz-yp' tlum')'

PRoLoG
pa<'zlfwle. 7-astarzaty, z-akrzepty Zal z.aczyna taJai. pod ko_
nlec warsztatu 2al ten wyzwala siq wJakims stopniu u ka2_
dego. 7-aleiryto od tego, naJaklm etapie procesu dochodze_
nla do zdrowla znaJduJestg dana osoba. NiektorryJuLprzed
warsztataml poSwigctli wlele prary temu zagadnienlu.
Pod koniec sesJl zalecam medytacJq, majac4 na celu
utulenle wewngtrznego dzlecka. Gdy uczestnicy uychodz4,
zachgcam ich, by codzlennle poSwiqcali trochg czasu na
dialog ze swoim wewngtrznym dzieckiem.
Odnalezione I otoczone oplek4, cudowne, naturalne
dzlecko wewngtrzne wyzwala w ludzlach tworcz4 energie.
Scalone z nami - staJe stg Zrodlem odnowy t witalnoSci. Carl
Gustav Jun g nazywal naturalne dzlecko,cudownym dzleckiem'- naszyrn wrodzonym potcncJalern badawczym, budAca naboZny lgk tworczq lstotq.
Warsztaty uhvierdzily mnle w przckonanltt, Le praca
zwewngtrznym dztecldem prowadzl do naJszybszych t naJ_
bardzieJ efektywnych przemlan w ludzlach. Teir pr"*i"
natychmiastowy wynik nadal mnie zadziwia.
Taaxycz,al scept5rcznie odnoszg sie do wszelkiego typu
sqybkich efektow, lecz w tym prrypadku odnoszgwiaZinte,
2e terapla rozpoczyna proces trwaleJ przemiany. piszAc do
mnie w rok lub dwa po tym doSwtadczeniu, wlelu uczestnik6w hyierdzl, Le zmlenilo ono ich 2,ycie.Jestem im wdzigczny, aczkolwiek czuJe teZ pewne zaklopotanie. Naprawde nie
wledzialem, dlaczego terapia ma tak wielki wptfv na
Jednych, a tylko nieznaczny na innych pacjent6w. ?.aczqlem
ezukai wytlumaczenia.
NaJpterw zapoznalem siq z pracami Erica Berne'a, genlalnego tworcy metody i autora analizg transakcgjiej
(ftansacfional Analgsis). Jego teoria kladzte nacts-li na
.ego dziecka- - to spontanlczne, naturalne dzlecko, Jaklm kiedyS bylismy wszyscy. Analiza transakcyJrr" o-ptauJe r6wnieL przyczyny, ktore sprawiaJa, 2e naturalne
dztecko wczeSnie przystosowuJe sig do presJi 2ycia w rodztnte.
Natu ralne, cudowne dzlecko mowi przez ciebie wtedy, gdy
lpotykaJqc starego prfiaciela, SmieJeszsig serdecznil, g<ly

Pown6roO SwEGOWTwNETRZNEGODOMU

PRoloc

JesteStw6rcry t spontanlczny, gdy zachwycasz sig ptqknym

wldokiem.
Dziecko przystosowane, skrzywdzone, dochodzt do glosu
wtedy, gdy nie decyduJesz slq przeJSi przez Jezdnla prry
czerwonyrn Swietle, choi naJwyraZnieJ sygnallzacJa sle zaclela, lub gdy przeblegaszJezdnie na czerwonym Swletle, bo
ntc nteJedzle I nlkt tego nle wldzt. Inne zachowanla zranlonego dziecka to mtqdzy lnnlrml nleopanowane napady zlego
humom, nadmierna uprzeJmoSi I posluszeristwo, mowiente dziecinnym glostklem, manlpulowanle ludZml oraz d4sy. W Ftozdzlale 1. szeroko omawlam zagadnienle wptywu
skrz5nvdzonego dziecka na dorosle {cle.
Chocia2 przez wlele lat posluglwalem sle anallzq transakc$n4Jako gl6wn4 metoda terapeutyczn4, podczas pracy
nigdy nie koncentrowalem slq na poszczeg6lnych etapach
rozwoJowych dziecka wewngtrznego, dzlekl ktorym mo2e slg
ono przystosowywai I przetrwai. TerazJestem przekonany,
2e brak szczegolowego opracowania etapow rozwoJowych
Jest slab4 strona tcrapll stosuJ4cych anallzg transakc$n4.
Rozw6J moZe ulec zahamowanlu na ka2dym etaple. Bedac
dorostymi, czesto zachowuJemy slgJak dzleci; cofamy sie do
zachowan typowych dla oseska;Jak przedszkolak wter4lmy
w maglczne sztuczkl; d4samy slg t wycofuJemy, Jak pterwszoklaslsta, ktory przegralw gnze.Wsrystkte te dzleclnne
zachowanla s4 wyniklem zahamowanla rozwoJu dzlecka.
NinieJsza ksta2ka powinna pomoc odryskai, czyll odnaleli
(ang. recLairr|, skrzywdzone dziecko na kaidgm etaple rozu:oju - takie Jest JeJglowne zamierzenie.
W po2nieJszym okresie wielkt wptyw na moJa prace wywarl hipnoterapeuta Milton Erickson. UwaLal, 2e kaLdy
czlowiek nosi w sobie wlasn4 niepowtarzaln4 mape Swtata,
wewnqtrzny, nieSwladomy system przekonari, bgd4cy rodzaJem hipnotycznego transu. PosluguJ4c sie hlpnoz4
Ericksona, poznalem naturalne sposoby l1czenla slq z pacJentem, gdy byl on Ju2 wprowadzony w trans, l st osowalem
tq metode w celu wyvolania przemlan. Dopokl Jcdnak nle
r.aczqlem pracy z wewnetrznym dziecklem, trle (lostrzegalem,2e to wlaSnle ono formuJe rdzeli systettttt llrzckonafi.

Dzlekl cofnlqciu siq w czasle, do stanu dztecka wewnetnnego, mo2llwe Jest dokonanle fu zpoirednleJ t szgbkleJ urlrlany rdzenla przekonai.
Dzteki pracom terapeuty Rona Kurtza tnoJe zrozumlenle
dynamild pracy z dzlecldem wewngtrzn5rm uleglo dalszemu
poglqblentu. Metoda Kurtza - ziuana terapl4 haikomt odnosl stg bezpoSrednlo do materlalu rdzenla lang. core
moteria}. To rdzeri okreSla, Jak zorganlzouare Jest nasze
w e w ng trzne do Swiad.c zen le. Zloilony z naJwv.e$nteJszych
odczui, przekonari I wsJromnleri, uksztattowal slq w odpowiedzi na naciski okrcsu naszego dzieciristwa. Jest nleloglczny i prymitywny, bo tylko w ten spos6b magilczne, bezbronne, potrzebuJace I pozbawlone ograniczeri dzlecko
moglo wJlpracowai stratefllq przetrwanta.
Po uksztaltowanlu materlal rdzenla staJe stq flltrem dla
wszelkich nowych do5wladczefi. To wyJaSnla, dlaczego ntekt6rzy ludzie nleodmlennle wybleraJa ten sam typ nlszcz4cych nfiry,kow: dlaczego dla nlektorych 2ycteJest pasmem
powtarzaJacych siq nieszczqSd I krzywd oraz dlaczego tak
wielu z nas nie potralt ucryt slq na wlasnych bledach.
Ow4 sklonnoSi do powtarzanla przeszloScl Freud nazlotal
przAmusem powtarzanln- Znana wspolczesna terapeutka
Alice Miller r;,azynuato lqlkq absurdu Mobna to uryJaSnli
na podstawie dzialania mechanlzmu, za pomoc4 kt6rego
material rdzenia wptywa na nasze doSwiadczente. To tak,
Jakby sle nosilo przeclwsloneczne okulary: bez wzglgdu na
natg2enle, Swlatlo slonca flltrowaneJestw taki sam spos6b.
JeSll okulary s4 zlelone, Swtat wydaJe slg tak2e ztelony. JeSlt
br4zowe - nie widai wyraZnteJasnych kolor6w.
Jest zatem oczJrwiste, 2e JeSlt pragniemy sle zmlent6,
muslmy zmienid materlal rdzenia. Skoro wla6nle dzlecko
wewn gtrzne pierwsze uporz4dkowalo nasze do3wladczenle,
to nawlazanle z nlm kontaktuJest drog4 do natychmlastoweJ zmlany materialu rdzenla.
Praca z dzieckiem wewngtrzn5rm, r62rri4ca sle calkowlcte
od uprzednlo stosowanych metod, Jest nowym, waZnym
narzedzlem terapeutycznym. Jako pterwszy Freud zrozumfal, 2e nerwice lzaburzenla osobowo5cl sa rezultatem nle

24

POwndrpo SWEGOWEwNETRZNIE@
DoMU

PRoLoG

rozurl4zarrych konfllkt6w okresu dztechistwa, ktore po$rracaJ4 w cl4glu naszego 2:ycla. Freud pr6bowal uleczye skrrywdzone dzlecko pv.ez wytwonenle bezpleczneJ atmosfery,
kt6ra pozwolilaby mu uJawnid sle I zasygnaltzowai terapeucle swe nle zaspokoJone potrzeby. Terapeuta odgrywalby
w6wczas rodzlclelsk4 rolq wobec skrzJnvdzonego &tecka,
dzlekl czemu mo$oby ono rozuiqzat swoJe problemy t zostai uleczone.
Metoda Freuda byla dla pacJenta bardzo czasochlonna
I kosztowna, ponadto czqsto doprowadzala do uzale2nlenla.
Pewna pacJentka przyszla do mnle po dzlestqclu latach
psychoanallzy.Podczas pracy ze mn4 rownleZ kontaktowala
slg dwa lub trry razy w tygodnfu ze swolm psychoanalttyktem, proszac go o r3d9 w naJblahszych sprawach. Stal sle
on dobrym oJcem dla JeJ wewnqtrznego dztecka, lecz nle
potraftl JeJpom6c. U zaleLnlla slq od ntego. Skuteczna pom(rc
pozwolllabyJeJ odwolad sle do wlasnych, dorostych stl t wykorrystaiJe do oplekl nad swolm dzlecktem wewnqtrznym.

potrzeb, ktorych zaspokoJenteJest nlezbedne dla zdrowego

rozwoJu. llahdy rozdzlal zawlera anldete ulahrlaJ4c4 okreSlenle, czy potrzeby waszego wewnqtrznego dztecka w poszczeg6lnych stadlach
roaloJu
zostafr zaspokoJone.
Nastqpnle przedstawle wanr dwlczenla, stosowane przeze
mnle podczzLs warsztat6w. Pomog4 wam one odzyskai
dztecko wewnqtrzne na dowolnym etapte rozwoJu.
W czeScl trzecleJ przedstawllem iwlczenla korekcyJne maJace pomoc waszemu dztecku rozwlnai ste i rozlrwttn4i;
naucz4 was skutecznych metod sklonlenla tnnych doroslych do zaspokaJanta potrzeb waszego dztecka wewnqtrznego oraz pomogA zbudowai wok6l niego barlery ochronne
w trakcte tworzenlawzaJemneJ bllskoScl. Dowlecle slq, wJalcl spos6b wg sarntmo2ecle stad slq oplekurlczyml rodzlcamt, kt6rych brakowalo wam w dzleclishrle. Naucrywsry
stg,Jak samemu otoczyd slq rodzlctelskq oplekq, zaprzestanlecle pr6b rozwt4zywanla problem6w przeszloScl pnzez
wyznaczanle roll rodzlclelskleJ tnnym ludzlom.
W czwarteJ czeScl przedstawllem, Jak wylanta sle cudowne dzlecko po naprawlenlu Jego kr4gwd. Poznacle metody
docteranla do ntego I przekonacle slq, Jaka tw6rcr4 | przeobra2aJ4c4 energlq wnosl ono w wasze i:ycle. Cudowne
dztecko Jest t4 czeScta was, kt6ra naJbardzteJ przSpomtna
Stw6rce. Mo2e doprowadzti do bezpoSredniego kontaktu
z was?at nlepowtanzalna JaZr:le I z Boglem, Jalckolwtek Go
rozumlecle. Jest to naJglqbsz.aforma uzdrawlanla, o kt6reJ
m6wla wielcy nauczyclele wszystkich wyznafl.
JednoczeSnle opowlem wam o soble. Kledy dwana6cle lat
temu rozpoczynalem teraplq, w og6le nte wyobra2alem soble zakresu zmlan w molm sposoble my5lenla I zachowanlu, kt6re byty rezultatem odryskanla dzleckawewnqtrznego. Przedtem nle przywlazywalem zbytnleJ wagt dowptywu,
Jakt mlalo moJe dzteclristwo na moJe dorosle tycle, czuJac
rle nlejako zmuszony do ldealizowanla I ochrony rodztc6w,
a, w sz.czeg6lnoScl matkl. Czesto mowllem soble, tak Jak
wlekszoSi dzleci: .Gdy dorosne I sie usamodzlelnlg, wsryrtko ulo2ry slq pomySlnle". Wraz z uptywem lat zacz4lent
dawad soble sprawg, 2e slq nleuktada- byto wrecz cor.rr.

W ninleJszeJ kst42rce przedstawle nolly sposob nawlqzanla kontaktu z dzlecldem wewnqtrzn5rm, odnalezlenla go,
odzyskanta (ang. recloimlr./ I otoczenla oplek4. JeSlt pragnlecle do6wtadcryi przemlany, muslcle wykonat zadanq
prace. DecgzJa oJQ wykononiu musi mstai p$eta przez
dorostq czqSt wasz.eJ osobowoSct JeSlt nawet znaJduJecte
siq w dzleclnshrle, wasza doroslaJaZri nadal bedzle dokladnle wledzlei, gdzleJesteScle I co robicie. Wasze wewnqtrzne
dzlecko bedzle doSwladczalo wsrystktego tak, Jak doSwtadczallScte tego w dzteclf,shvle,l@z tym razem obecna bedzte
wasza dorosla JaZi, kt6ra ochronl wasze dziecko t u&telt
mu wsparcla podczas pracy nadJego wa2n5rml, dotychczas
nle r oz$iqzanyml problemami.
Ksla2ka sklada siq z czterech cze6cl. W plerwszeJ Jest
mowa o tym, wJald spos6b twoJe cudowne dzlecko stracllo
sw4 cudownoSi lJak
doznane w dzleclrishvle qptywaJ4 na twoJe obecne Zrycle.
W drugleJ czq6ct om6wione zostanA poszczeg6lne etadla
rozwoJowe dziechistwa, z uwzglgdnlenlem spccyflcznych

Pown6roo SwEGoWrwruErnzruEco
DoMU

li
i

1l
I

gorzeJ. Jeszcze wyra:ZnieJ dostrzegalem to u lnnych czlonk6w rodztny nD u siebte. W dzlesiqi lat po tym, Jak uporalem slg z moim alkohollzmem, shrlerdzilem, 2e nadal z.achowuJq stg kompulsywnie t kieruJ4 mn4 popqdy.
Pewnego deszczowego wtorkowego popoludnla doswladczylem czegoS, co Alice Miller napisala o swolm wewngtrznym dziecku: Nie mrytam zmusii st1 do porzucenln dzlecka. . . P@j qtam decg zJg, ktora mtola gtgboko dmlentt moJe
Zgcle: pozwolilam. bg mnie prowqdzito. Tego dnia postanowilem odzyskai 1otoczyt optek4 moJewewngtrzne dzlecko.
Stwierdzilem, 2eJest Smiertelnie przerarhone.Z poczqtku nie
ufalo mi I nie chcialo za mnA poda2ai. Tllko dztgkl wytrwatym pr6bom nawi4zania z nim dlalogu l zapewnlenlom, 2e
go nigdy nie opuszczg, zacz4lem zdobywai
Jego zaufanle.
W ninieJszeJksiq2ce optsr{e etapy podroLy, dzteld ktorej
stalem slq stra2nlklenr I orqdownlldem mego wewngtrznego
dzlecka. PodroZ ta odmlenlla moJe Lycle.

PrzypowieSi
Podw6Jna tragedla Rudy'ego Revolvlna
(Na podstawie opowiadanla Dztwne 2tlcte lutanaOsoktna
P.D. Usplensklego)
Zycie Rudy'ego Revolvlna bylo bolesne I traglczne. Umarl
z poczuciem braku spelnlenla t traffl do Iftainy CiemnoSct.
Wladca CiemnoSct, wtdzac, ze RudyJest doroslym dzleckiem,
pomySlal, 12rl:roi,n
poglEbii clemno5d, daJacRudy'emu szanse,
by powtomieprzeiryl swe fcie. Jak ste zapewne domySlacte,
Wadca CiemnoScl zaJmowal slq podtr4fmywaniem I po$gbtanlem ciemnoSci. Powtedztal Rudy'emu, 2e nie w4tpt, 12 ten
popebxi doklndnie talele same btSg po raz drugt i prz,e2gJe
dokladnie tg sam4 tragedk, o pprz-edttlrt Dal Rudy'emu
tydzien, by mo$ sig namySlii nad propozycJa.
Rudy mySlal t mySlal. Bylo oc4;wtste, 2eWladca ClemnoSci zastawil nan pulapkq. Nlew4tpliwie popelnl te same
blqdy, bo bedzie pozbawiony pamtgct o tym, co przeszedl
w poprzednim Zyciu. Bez taldeJ pamlqct nle moZna untkn4i
bled6w.
Kledy zJawil sig wreszcie przed Wladca, odrzucil propozycJe.Wladca CiemnoScl, znaJ4cy sekret skrzywdzonego dziecka ueungtrznego, nie znlechqctl sle odmow4. Powtedztal,
tn, w przeciwiefishrie do obowtazuj4cych zasad, Rudy Lredzle mogl zachowai pamlqi dawnego irycta. Wtedztal Le
nawet wowczas Rudy i tak popelni dokladnle te same blgcly,
u Jego izyclezn6w bedzie pelne cierpienia.

POwn6r oo SwEGoWEWNETRZNEGo
Dovu
Rudy za6mlal stq w duchu. ,Swletnle - pomySlal - to teraz
soble doptero pofig'. Nle znal bowtem seketuskrzgutdzo
nego dztecka wewngbzn4o.
Chod wlec m6gl dokladnte prza*ldzted wszystkte nteszczgScla, kt6re spotlraly go w poprzednlm tyctu, Jednak
t tym ryzem prz&yl takle samo bolesne I traglczne tyde.
Wladca ClemnoSct doplal snregol

Cze36|
PROBLEM
SITRZruIDZONEGO
DZIDCITA

wEurNvfRjzNEGO
Wtedzn oiwlecila z,opomnlonekomnaty nveztryo
domu nlemowl4cla. WtedzlatemJ u2, dlaczego mry bm w domu czrrc teslertoteza domem.
G. K. CHrsrBmon

1';
t,

[Iprowadzenie
Buckmlnster F\rller, Jeden z naJbardzleJtw6rczych ludzt
naszych czas6w, lubtl cytowai poemat Chrlstophera Morleya o dzleclristwte:
NdwQkszg znanA rymoL
zkt6rego wyroSttJu2wszAscgrycL
to poeSa wrdz.ona, ntewgslowlono.,
gdg mlolo sig tglko cztery latn
Takmlodg, bg bge cz,eSclq
wlellctego, ett qcego sercaNahtg,
prausdzitugm towarzgszem ptaku zusierzgla. t drzzwa,
I tnk nleSwtadomgmsleble,Jakpszrcz.ob..
A Jednak obdarznngm tak atdowngmt umleJqtrw$cian$
bg co dnto.sdDcrrz.ainowe rQe,
przeptniongm rado$ci6 badaczem wszgstklego,
pozbau:Iongm Qku i skrytodct
W hugch nleanecongch prreJrzgsfuch ocz,ach
nie ma SwlodomoScianlznskezcnls
akceph4Jeszdztwne ngadkl 2gcln,
a tusanleztugklo.Boskoii rwdal trua-.,
A Zycte,a wszystkiemunad$e rym,
moic uqnlz czasemlz cleblepet4.
LezbgQ dni" owrahltutg elfie &&
Mg sambyteS PezJql

Pown6roo SwEGoWgwNETRzNEco
DoMIJ
Co stq stalo z cudownym pocz4tkiem, gdy wsz.yscy saml
byllSmy poezJ4?Jak to Jest mo2llwe , Le wraiAlw,eel$ staJa
slg mordercaml, narkomanaml, przestqpcaml, zboczericlml, okrutnymi dyktatoraml, moralnie zdegenerowanyml
-politykami? W Jakt spos6b stph sle "chodzaca krzywda.?
Widzlmy tch wok6l siebie: smutnych, przertLonych, wAtptacych, zmarhvionych, przVgneblonych, pelnych nle wyrainneJ tqsknoty. Z pewnoScl4 utrata wrodzonego potencJahr
Jest naJwigksz4 tragedtq, Jaka mo2e nas wsrystkich spotka6.
Im wtqceJ wlemy o tym, Jak doszlo do zmarnowanla nleokielznaneJ cudownoSci t tw6rczeJ zdolnoscl, tynr wtqceJ
potraflmy znale26,sposobow tch odzyskanla. Mo2e trda sti
sprawii, by naszych dziecl nie spotkal ten s:rrrrlos.

Rozdzlal I

I w JAKr sPosOBsI(RZrrrDzoNE
DZIE'CKO WEtrINETRZNE
ZATRTIWA TWOJE DOROST,E

ttctp
Osoba owladnieta dawngmi cierpieniami mbwt ntesktadnie, dziata nieskuteczni.e, ru'e umie poradzlt
sobie z trudnq sgtuacJq oraz daSuindcza potuorngch cierpien, nie mqiqcgchnic wsp6lnego z chwil4
obecnq
HanwYJecKlrs
To nie do wiary, 2e moglem bye aLtak dzieclnnyl Mialem
4O lat, a zloScilem sig I wrzeszczalem tak, 2e wszyscy
wskoczyPotem
Lona, pasierbowie i syn byll ptzeraizenL
lem do samochodu i odJechalem' Teraz sledzq samotny
w motelu. WlaSnle miJa polowa naszych wakacjt' ktore
spqdzamy na Padre Island. CzuJe sle opuszczony iJest ml
wstyd.
U-sitowalem odtworryc bieg wydarzen, kt6re doprowadzity
<lo mego odeJScia- i niczego nie rozumialem' Czulem siQ
To bylo Jak przebudzenie ze zlego
komplItnte
"-kolo*atty.
rnu. Tak pragn4lem, by moJe irycle rodzlnne bylo cleple'
po re trzecl podczas tych
lrlne mlloSci iserdecznoScl. Lecz

36

\\' l,\r.r Sl\)sdB SKRzYwDzoNEDzlEcKo WEwNETRzNti..' 3i

Pown6roo SwEGoWswNETRzNEco
DoMU

wakacJi zareagowalem w ten sam sposob. EmocJonalnle

uciekalemJuZ przedtem, lecz ntgdy nie odchodzllem w sensie flzycznym.
To bylo tak, Jakbym znaJazl slg w zmlentonSrm stanle
SwladomoSci. O Bo2e,JakzeJa sleble nienawldzlleml Co ste
ze mlr4dzleJe?
TA.arzenleto mialo mieJscew 1976 roku, w rok po Smlercl
mojego oJca. Od tamtego czasu poznalem przycryny cykllcznych wybuchow zlo6cl t u4ycoffwania sig. Do naJwa'2nteJszegowniosku doszedlempodczas ucleczld na Padre Island.
Kiedy pelen wstydu siedzlalem w ngdznym pokoJu motelowym, zaczgly mi stawai przed oczami Zywe wspornnlenla
z moJego dzieciristwa. Prz5pomnlala mi sig pewna Gwtazdka, gdy mlalem t I lat. LeLalemw ciemnyrn pokr{u, z koldra
nacl4gnieta na glowe, I nie chcialem rozrrrirwlac z oJcem.
Wr6cit polno do domu I byl tr<rchq wstirwlony. Chclalem
ukarai go za to, 2e zmarnowa I n :rlr r swl qta llolego Narodzenia. Nie potrafilem slowanrl wyrirzl<ignlt:wu, poniewa2uczono mnie, izeto grze<'hsrrrlt.rtt.lny, zwlaszczaw stosunku do
wlasnych rodzlc6w. Z, rrplywem lat gniew z2,eralm4 dusze
Jak rdza. f ak Jak zwlitrtg w klatce, byl wyglodnialy I wSciekly. Przewlti.nle. clz.lqklrnoJeJczuJnoScl,udawalo ml slq nad
nlm panowac. Ilylem sympatycznym facetem. Bylem naJmilszym tattrslt.rn na Swiecleaizdo cz,asu,gdy dlu2eJJu2 nle
moglem go p<lwstrz5;mai. W6wczas stawalem sle Iwanem
GroZnym.
PoJalem wreszcle, 2e te wakac5rJnehumory byty spontanicznq regresJq u czasie. WSclekaJ4c siq na rodzlnq i karzac
Ja ucieczk4, cofalem siq do okresu dzieciristwa, kledy to
potykalem swoj gniew, wyrahaJ4c go w Jedyny spos6b, w Jaki
dzlecko moglo to uczynii- przezrycofanie sle. Obecnte,Ju2
Jako dorosly czlowiek, wykoriczony atakami emocJonalnych
I flry czny ch wycofywan, czulem slg Jak osamotni ony, glAboko zawstydzony maly chlopak - dokladnte tak,.lak w dztecinstwie.
Teraz zrozumlalem, 2e JeSlt rozw6J dziecka zost;rJe zahamowany, a uczucia - zutlaszczagnlewu I urazy - siqtlrrmlone, to w osoble takieJ, gdy Jest JuZ doroslir. nu<lal tkwl

gnl('wne, skrzywdzone dzlecko. To dzlecko wywlera uJemny

wplyw na JeJzachowanie.
Na plerwszy rzut oka wydaJe s19absurdem, 2e w dorostym
clele nadal tlcwl male dztecko. AJednakJestem o tym przekonany. lJwahan, Le zariedbywane, krzywd?nne w pnzeszloScl dziecko Jest glownym powodem ludzkieJ ntedoli.
Dopokl nie odzyskamy go t nte otocrymy troskltw4 oplek4,
be&ie wcl4z dawalo zrraco soble iwywieralo uJemnywptyw
na nasze irycte.
Uwielbiam mnemotechnlkq, poslu2e sie wiec nla' opisutptywa
Jac, Jak skr4;wdzone dziecko wewnqtrzne uJemnie \
na irycle doroslego czlowleka, araczeJ zatruwa (ang. contaminate) Je. Ka2dapierwsza lltera slowa contamlnate oznacza
specyflczny sposob, w Jakl wewnqtrzne dziecko sabotuJe
nasze dorosle Lycle. Pod kortlec rozdzlalu zamleScllem ankietq, ktora pomo2e wam ttkreslltr. Jark glqboktch krzywd
doznalo wasze dziecko wewtrqtrznt'.
C o-Dependence
O lfender Behauiars

Wspoluzale2nlenle
Zachowania przestqpcze

N arcrlssistic Disorders

Narcyzm

T rustlssues

NleufnoSi

A cting out
- Acting inBehauiors

Odreagowywanie na
otoczeniu lub na soble

M agicalBelieues
I ntimacg DgsJunctions

My3lenle maglczne
NiezdolnoSi do
nawi44lwanta blisldch
kontaktow

N ondlsciptinedBehauiors

Niezdyscypllnowanle
SklonnoSi do nalogow
I zachowan
kompulsywnych
Wypaczone mySlenle

ddictiue/Compubiue
Behauiors

T lrought Disorders
apathg,
J rrrp(tness,
dlpresslon

Uczucle pustkl, aPatla,

depresJa

PowROr Do SwEGoWEwNETRzleco Dorvru

wsP6r,uzAlE2ruprrp
Wspoluzale2nlenle deflnluJg Jako zaburzenle charalcteryzuJace stq utratq to2samo$cL Byi wsp6luzale2nionym oznacza stracli kontakt z wlasnyml uczuclaml, potrzebaml
t pragnienlaml. RozwaZmy nastgpuJ ace przyklady. Pervtlla
slucha opowteScl swego chlopaka o tym, ile ma on klopot6w
w pracy. W nocy nle mo2e zasn4i, bo trapl slgJego problemaml. Odczuwa raczeJJegotrczucinnD swoJewlasne.
Dzleutczynazryrya trwaJ4cy od pot roku zwiqzek z Maksymlllanem. Chtopak mySll o samoboJshrle. Uwa2a, 2e Jego
warto3i zalety odJeJmllo6cl. W rzeczJnrdstoSclMaksymtllan
nie ma poczucia tolasneJ wartoScl; uzalelnla Je od tnnych
ludzt, dowartoSclowuJe sle cudzqwartosclq.
Chlopak pyta swoJa dzlewcryng, Jollshg. cry nle mtalaby
ochoty zabawii sig wleczorem. I)zlewczyna naJpterw nle
mo2e slg zdecydowai, wreszcle wyrata zgodg. On pyta,
dokad chctdlaby poJ6i. O<lgrwlada, 2e Jest JeJ wszgstko
Jedro. Chlopak zablcra Jq wk;c do restauracJt, a potem do
klna. Jest rozcz rowana catym wleczorem. DAsa sle lprz.v,
tydzten nle chce slg z nlm spotykai. Gdy chloplec pyta J4:
stalo?-. styszy odpowiedZ:
"Co sie
"Nlc".
Jollsha Jest .urocza'. Wszyscy zgadzaJ4stg, 2e Jest mtla.
W gruncle rLec,Lytylko udaJe, 2cJest mila. Bez pnerwy gra.
Dla Jollshy bycle mtl4 JestJatszgwqJa1rrl4. Nie Jest Swtadoma, czego onrr sa,ffLanaprawdq potrzebuJe lub pragnle.
Nte Jest Swiadoma wlasneJ toZsamoScl.
Jacobt ma 52 lata. Przyszedl po poradg, bo przez dwa
mlesl4ce mlal romans ze sw4 26-letnla sekretarka. Jacobt
m6wl, irc nle wle, Jak do tego doszlot Jest szanowanym
czlonklem rady swego ko3clola I Komltetu Przestrzeganla
MoralnoScl. Prowadzil kampantq przeclwko pornografll.
W rznczywlstoScl Jacobi ud$e rellgiJnego czlowieka. W o96le nle ma kontaktu ze swym popqdem seksualnym. Po
latach aktywnego tlumienia poped wzl4l nad ntm gorg.
Biscayne 24fe problemem nadwagt swojej 2ony. Ogranlczyl irycle towarryskte, bo czuJe sle za2enowany, gdy prryJaclele przygl4daJ4 sigJeJ.Blscalme nle ma Jxx'ertcln.fldzle
koricry sle on, agdzle?.aczymaslgJego2orur..f eri pnekona-

W JAKISros6s SKRzywDzoNE
DzrEcKoWewr.IETRzNE...:t(r
ny, LeJegomgskoSd bqdzte osqdzana na podstawlewygl4du
2ony. Jego wsp6lntk, Bigello, ma kochanke. WaZyJA regularnle, by upewnli sle, 2e nle u$da. Jest onJeszczeJednym
przykladem czlowleka, ktory nle ma poczucla wlasneJ to2samoSci. Uwain, iE JegomqskoSi zalezy od wagi kochanki.
Ophelia Oltphantiada od meita, aby kupilJeJ mercedesa.
Chce tak2e nale2e6 do RlverValley Country Club. Oltphantowle s4 zadluLenl po uszy, ryJa od wyptaty do wyplaty.
Tlaca wiele sil na oszuklwanie wlerzyctell t utnrlerdzanle
otoczenla w oplnll, Le naJeia do z.amolneJ klasy SrednleJ.
Ophella wlerry, 2e JeJpoczucle wlasneJ wartoScl zalei:y od,
utrz5rmanla wlaSclwego wlzerunku zewngtrznego. Nte ma
poczucla swoJeJto2samoScl.
Podalem przyktady ludzt uzale2nlonych od czego1 z zewnatrz; czegoS,co nadaJe lm to2samosiC.Jest to zaburzenie
okreSlane Jako wspolu z.aleLnlenle.
Wsp6luzaleZnlenle wlzmaga stg w rodzlnte dysfunkcyJneJ.
Na przyklad rodzina alkohollka staJe siq wsp6luzale2ntona
od Jego plcla. Ponlewa2 alkohollzm stanowl zagro2ente dla
irycla kaLdego z JeJczlonk6w, prrystosowuJa slg onl do teJ
sytuacJi przez stala, nadmlern4 czuJnoSi. Przystosowanle
do stresu Jest z natury stanem tymczasowym . I z z,amlerz.enla ntgdy nle mtalo byi stanem tryatym. Jednak w mtarg
uptyvu czasu czlowiek ryJScyw statym stresle, wywolanym
przez zachowanla alkoholika, nte dostrzega wlasnych sygnal6wwewnqtrznych -wlasnych uczui, potrzeb t pragnieri.
Aby rozumiei swoJesygnalywewnqtrzne, dztecl potrzebuJ4 poczucia bezplezenstwa I warunk6w do prawidlowego
roarroJu emocJonalnego. PotrzebuJ4 te2 pomocy, aby potraflty odro2niai my5li od uczui. JeSll w Srodowisku panuJe
przemoc (emocJonalna, flzyczna cry seksualna), dzlecko
koncentruje sig wyl4cznle na sytuacJt zewnqtrzneJ. Z cza,rem tracl poczucle wlasneJ warto6cl, nie mogac budowai go
na podstawie sygnal6w ptynacych z wewn4trz - Edyz lch nle
tauwala. Bez zdrowego irycla wewngtrznego czlowiek skarrny Jest na szukanle spelnienla na zewn4trz. Jest to
wrp6luzale2nlente I stanowl obJaw skrzywdzenla dztecka
*wrnqtrznego. Zachowania wsp6luzale2nlone dowodzq, 2e

40

Pown6rpo SwEcoWrwxErnzruEco
DoMU

potrueby dzieciistwa takieJ osoby nie zostaly zaspokoJone,

w zwt4zku z crp nie wle ona, kim.fest.
zAcHowAl\[rA

PRZDSTEP.C;TE

Potocznie uwa2a sle, 2e wszyscy ludzie, kt6rych dziecko

wewngtrzne zostalo skrzywdzone, sa mili, spokoJnl I clerpllwi. W rzecz5nvistosciskrzywdzone dziecl wewnqtrzne ponosz4 odpowiedzialnoSi za wigkszoSi aktow przemocy I okruciefstw popelnianych na Swiecle. Hitler w dziecinstwle byl
czesto bity, upokarzany i zawstydzany pnzezsadystycznego
ojca - nieSlubnego s)rnaqydowskiego kamienicznika. I lltler
odreagowywal potem swoJe krz5rwdy w szczeg6h le okmtny
spos6b na milionach niewinnych ludzi.
Tu nasuwa mi slg skoJarzenie z przryptt<lkk'rrrI)irwsona,
Jednego z moich pacJentow.Przysa'<ll<kr rrrrrlez glwodu
problemow malZenskich. Pracowrrl w rrot'rryln lokalu Jako
ochroniarz. Opowiadal, 2r: lr:r grrx'z;1lkrrtygodnla zlamal
Z lxrslil oplsywal, Jak to ow
szczgkgJaktemuS me').<'z.vtrrlt'.
czlowiek sprou.'okorrrrl{o rlo i i rk lego potraktowanta. Dzialal
rnu na nerwy z;rczr'pkrrnrl,l)awson czesto m6wil w ten
sposob nir rr:rszvrIrs;xrtkirrrlir<'h
terapeutycznych.Pruestqpcy nlc <'zrr.lr1
slg rxllxrwlt.rlzl;rlnlza swoJezachowania.
Podr:zirstcrirpll okuzakl slq, 2e Dat'son czestoJest przerathony.I-4k wyzwirlirly w nlm wspomnienia z dzieciristwa.
Jego oJcieczaclrowywal sle wobec niego brutalnie i stosowal
przemoc flzryctnr1.'l'ak Jak w dziecinstwie, gdy drLal ze
strachu przccl grrk.wem brutalnego oJca, tak 1teraz - JaZfl
Dawsona wypr' I rrti rIo pr zera:Zenie,nie zostawiaj 4ce miej sca
na poczucie l;t.zpk:r.zenstwa. Z tego powodu iden\rlikowal
sig z jaZni4 oJca. .Slcru-rat
sig oJcem. Ilekroc dzlalo sig coS, co
przypominalo pt.lne brutalnoSci I okrucienstwa sceny
z dzieciristwa - wy'euralaloto w nim dawny lgk t poczucie
bezsilnoSci. Dawson przeistaczal sig wtedy w swego oJca,
zadaJac innym tc same razy, Jakie oJcieczadawalJemu.
Prowadz4ce do tlestrukcJi zachowania przestepcze sawynikiem brutalnego traktowania w dzieclnshMe; clerpienia
i nie znaJduJ4ccgo uJScia Zalu znlewaLanego dzlecka.
Skrzywdzone, bezsllne dziecko, kiedy dorasta, staJe sig

W JAKrSPosOsSxnzvwozoNEDzrEcKoWrwNErnzrul.

't I

przestgpc4. Musimy bowiem zrozumlet,2e wiele form naduz5ri wobec dzieci pr4gnosl w dorostym iryciu taliri wlaSnie
skutek. Dotyczy to przede wszystkim maltretowanla, wykorzystywania seksualnego araz roZnych form emocJonalnego
zngcania siq. PsychJatra Bruno Bettelhelm nazvtal to zJawisko utoZsamtaniem sie z prze stepcq. Bnrtalno6i seksualna,
fiz1rczna i emocJonal na Jest dla dzie ck a I itk przer ahaJ4ca, 2e
dop6ki wystgpuJe, nie mo2e ono byti srbq. Aby wytrrymai
cierpienie, dziecko traci poczucie toT.srrrnoSclI tdentSrflkuJe
sig z przestgpcq. Bettelheim prowaclzll swr{e badania gl6wnie wSrod ocaiatych wiqZniow nicrnlcckk'lr obozow koncentracfnych.
PodczasJednegoz moich ostatnk'Ir wirrsztat6w podniosla
rqkg terapeutka z Nowego.Jorkrr. llrwlr'<lz.lala,
te Jest2ydowka i przedstawila gnrlrlt' rrr:tk;rlrrVlzn(. pv,eiryclaswoJeJ
matki w nazistowsklnrolrozlckortccrrlr;rcylrrylrr.
WJeJopowiadaniu najtrar<lzltJwstrz,rlsir.f
iq<'t'lrykrto, 2t.nr:rtkatraktowalajq w taki sam sposob, wJakl sanrir bylir lrirktowana
przez nazistowskich nadzorcow. Gdy dziewczyrrk:r nrlala
trzy lata, matka plula na ni4 i nazywala Zydowsk4 swlnl4.
Prrycryn4 Jeszcze wigkszych zaburzen s4 naduZycla seksualne popelniane na dzieciach. Ich sprawcy przewaLnle
sami byli w dziecirlshuie molestowani seksualnie. Teraz
odreagowuJ4 swoJe kr4gwdy, uciekaJac sig do takich samych zachowan, Jakich byli oflaramt.
Chocia2 wiekszoSi zachowan przestgpczych ma swe korzenie w dziecinstwie, nie zawsze sA one rezultatem nadu2ryi. Istniej4 takhe przestqpcy zepsuci przez rodztc6w, kt6rqy
nadmiernie im poblaZali lub ulegali, co wzbudzilo w nich
poczucie ug2szoici nad innymi. Rozpieszczone dzieci wierz4, 2e naleZy sig im specJalne traktowanie I cokolwiek
rrcryni4, jest dobre. TracA wszelkie poczucie odpowiedzialno6ci u' przekonanlu, 2e wlng za lch problemy ponosza
anwszeinni.
'IARCYZM
Ka2de dziecko odczuwa, przynaJmnteJ pocz4tkowo, l)()
trecbg bezwarunkoweJ mitosci. Nte dostrzegaJacJeJu su,'

42

lch wyrozumialych rodzlc6w lub oplekunow, dzlecko nte

moZe zorientowac slg, lrdmJest. KaLdy z nas byl
"MY" zantm
stal sle .JA". Fragnlemy uJrzei odblcle nas samych w tnnych. PotrzebuJemy poczucla, 2e JesteSmy waLnt,2e podchodzi sig do nas powa2;nle, Lekahdaczqstka nas zasluguJe
na miloSi i akceptacJq. Muslmy teZ wledzlec, Le moLemy
polegai na mlloScl naszych optekunow. Takie byty nasze
zdrowe, narcyst5rczne potrzeby. Je6lt nte zostaty zaspokoJone, nasze .JA"'ulega zranlenlu.
Nle zaspokoJony narcyzm dztecka wewngtrznego zatruwa dorosle 2ycte nlenasycon4 tesknota za mllo6cl4,
troska i uczuciem. Roszczenia dziecka bqdq untemo2llwla6. zwl4zki doroslego czlowieka, ponlewa2 bez wzglqdu
na to, Jak wiele miloSct napotka w przystl<nicl, nlgdy nle
bedzie mialo JeJ doSi. Dorosle dzk.r.ko nle osl4gnle zaspokoJenla narcyzmu, Jest to bowlern potrzeba dzleclnstwa. A dzieci potrzebuJa ro<lzk.(rw bez przerwy - z r:.atury, nie z wyboru. Potrzclry tlzler.ka, to potrzeby zalebnoSci, to znaczy trrkle. ktr'rrych zaspokoJenle zaleLy od
'l)lko
lnnego czlowlcku.
wyzbycle slg tego uczucla moLe
uleczyi. I'rikl to rrle nnstqpl, nlenasycone dzlecko bedzle
rozpaczllwlc szrrkaC nrllo6cl I uznanla, kt6rych nle doznalo w dzleclrlstwle.
Brak zaspokrrJcnla potrzeb narcystycznych przyblera
u doroslego <lzlu.ka nastqpuJaceformy:

I
I

o doznawaltlc rozczarowari w koleJnych zwtazkach;

ustawicznc lxlszuklwanle doskonalego partnera, zaspokaJaJacegowszelkle potrzeby;
uleganie nalogom (nal6gJest pr6ba wypelntenla psychiczneJdziury. NaJlepsrym przyklademJest tu uzale2nlenle
od seksu lub,mllo6ct");
I

rl

il

SrnzvwpzottEDzIEcKoWrwugrnzNs'"
W farr Sraosdg

POWR6TDo SwEGoWnwNe-rnzNEGoDoMU

JA (ang. I AM, I AMrw ssl - w ^raczenlu metallrycznym sA to unlwersalne

cechy, Jaklmi ka2dy czlowlek, w r6wnym stopnlu, zostal oMarznny
pnzez Boga. W brm znaczenlu JA'
Jest wleczne, doskonale
I nleanlenn. JA'JestJedno, wsp6lne dla wsrystkich ludzl; lqczy lch
ze sobq oraz z lch Stw6rca - JA" Jest duchem. JA'Jest dzlelem Boga
I powr6ct do Niego, gdy umrz,e ego, czyll nasze male, ntedoskonale Ja'
(prryp. tlum.).

r
.

'l

pogon za dobramt materlalnymt lub ptentqdzmt, ktore

daJa Poczucle wartoScl;
cnle'Uycla osob4 publiczn4, na przyklad aktorem lub
sportowcem, ze wzglgdu na potrzebq nleustannych pochlebstw I aPlartztt:
wykorrystywanlc ulasngch dzieci w celu zaspokoJenia
swotch-po-trzcb (wyobraianie soble, 2'e dzlecl nlgdy nie
odeJd4 l ra*ue tredq kochai' szanowai t wlelbti narcystycznego ro&lca' ktory stara slg zdobyd u &teci mtloSc
t szczegOtnypodzlw. Jaktch nle znalazl u wlasnych rodzl'
c6w).

NIEI'FNOSC
Je2ell oplekunowie okazuJa slq niegodnl zaufanla, w dzleclach ,o^ni1" stq gtqbokte ulzucle nleufnoscl' Swtat wydaje
ste lm mleJicem niebezptecznym' wroglm I nleprzewldywalnym. DztJcko zatem musl zawsze mlei ste na bacznoSci
t ianowai nad sytuacJ4. Nablera nastepujacego przekonania: Je2elt kontrotuiq wszgstko, to ntkt mnle nie z'askoczy
t nie ucz1mf mi krzywdy". Takte pruekonanie rodzi obsesJe
I kontrolowanie wsrystkiego staJe siq naloglem
pewien pacJent tal bardzo obawial siq utraty kontroli, 2e
pracowal po ito godzin tygodniowo. Nie chctal zastqpstwa'
Lo nte wierzyl, 2e ktoS tnny wykona prawldlowoJego PracQ'
Prryszedl do mnle wowczas, gdy wrzodzleJace zapalenle
okrq2nicy wymagalo leczenla szpltalnego'
cterptala, gdyL m42 wlasnle wnl6sl pozew
Inna paclintki
-Uznal,Ze
mlarka ostatecznle ste przebrala' gdy
o ,o^r6d.
tona zmientla marke telefonu, kt6ry JeJzainstalowal w samochodzie.MqLnarzeka|,LecokolwtekstaralstqdlanleJ
robld, nigdy nie byla zadowolona. Tawsze zmlenlala to' co
on zrobil. Innymi slowy, nlgdy nle czula slg usatysfakcJonorvana,leSlt nte kontrolowala wszystldego od poczatku do
hoilca.
ObsesJakontrolowanla powoduJe powa2ne klopotyw storunkacti z lnnym lud:Zmi. Nle mo2na nawt4zac bliskiego
lontaktu z partnerem, kt6ry wam nie ufa' Bllska wle2
l'
rymaga akceptacJi drugiego czlowieka tokiego, jakim-lr''s

44

Powndroo SwEGoWswNErRzNEGo
DoMU

Tabwrzenla w sferze. zauflnia wywoluJ4

skraJne reakcJe:
albo czlowiek rerygnuJe z
JakieJkoiwiek i<ontroii, ,_rr.,J*_
nie I latwowiernle, kurczowo trzymaJac
ste innych i darz4c
lch przesadnym szacunliilem, aiUo rlcieka
w odosobnienie
I samotnoSi, buduJ4c ochronny mur,
ktory nikomu nie
pozwala sig przedostai.
wybttny specJaltsta w dzredzrnie nalogow, patrtck
caruwage na nastgpuJ4cq prawidlowoSi: osoba,
I..:j_T"a
rcL?lanre nauczgla si9 uJac, mgli intersgwnoil
stosunk6ur
z bliskosciq, natrgctwo i t o"{q, a kontiorowanie
z a.:ipiczeftstwent
Pierws4ru zadan lem rozwoJowym w
4re t t r Jest wyroblenie
-t
w sobie poczucia
tvtusimy narr<.zyi,s|q. Ze toS trr.ry
1f1oSct,
(mama, tata, Swiat)
Jest bezpieci.nv t g<xlrryzuufanla. Fun_
damentalne poczucie ufno.ict,,,,i
l,lijt,,,k,,
skutki. Jerslrnr.2er'y zirrrtirr:irvr;rI rr, u r.zcrrry "rar.*i.:a".
tak2enauczyi
sig ufirr: s'llrr'. 'rir z.rs .rr.tti..r..r,tt rtt<t!.ttit
z'trrai swel stie,
postrzt:girrrlrr
I lrrIr.l1rrr.lirr.f
l. rrczrrr.krrn
I pragnlenlom.
Dzlc<'l rrr.z;1slq. rrtirc rxl g<xlnych zaufarita
opiekun6w.
JeSll lrrirrrr. l l.lit trlirJ4seu'ym sobie, dziecko
#;;;;;
zurrlirrrlt.rnI nauczy slq ufai ,O*rrieZ sobie.
ODREIIGOWYIIANIE

NA OTOCZENru
Aby zrozumlei, wJaki sposob skrqywdzone
dziecko we_
wngtrzne odreagowuJena otoczeniu nil
zaspokolone potrze_
by i nie uleczone urazy dziecinstwa, mustmy
przede wszy_
stklm zrozumlec, Le pientsotnq sitq motgtuacyjnq
naszego
29cia J es t emocja. EmocJe s4 motorem
aziatan]td.;;G:
muJerr-ry,aby obronii siebie i zaspokoic
nasze podstawowe
potrzeby. Jest to energia podstawowa.
Gniew i"paiiii^"
do.samoobrony. W gniewie prz5flmuJemy
postawg boJow4,
walczlmy o naleZne nam prawa i chiontmyle.
Strach popycha nas do ucieczki w obhczu
niebezpieczen_
DaJe nam przenikliwoSi. Ochrania nas,
tnfo^rmu1ac,
?Mu:
tuL obok czai siq zagro2ente zbytduLe,by
7e
z"i_ *,.f"iril
ka2e nam uciekai t schronii sie.Smutek sklanla nas do lez. Oczyszczal4nas
on(. I przy_
nosza ukoJenie w niedoli. Smutek poruralaprzr.lxrltri
"ir"'t,

DztEcKoWswNElHzxt
Wflru Spos6sSKRzywDzoNE
I uwolnii energie cto dztalan w teraZnleJszoScl.Nie umlt'l;qr
wyrazlc inlu czy smutku, nie uporamy slg z przeszloSctil.
Energia emocJonalrta zutl1z,artaz urazem ulega sktzepntqclu. Tlumiona I nle znaJduJacaujScta, bedzle pr6bowala
uwolnii slq sanra. Jc6ll nie zostanle wyraZona w zdrowym
smutku, ujawnl slq w nlezdrouych zachowanlach. ZJawlsko
to nosi nazwq cxln'aglotuguartia na zeunqtrz. Dobrym przykladem takieJ rcak<'ll Jest prz5rpadekMaggie, moJeJdawneJ
pacJentki.
Maggie widzlalir, .lak oJciec, rozw6cleczony, brutalny
alkoholik, slownlt: I fltrycznle znlewalal JeJ matkg. Sceny
takie powtarzaly siq przez cale dziecifistwo. Od czwartego
roku 2ycia Maggic byla pocieszycielk4 matki, ktora blta
przez meza, chronlla slq w l62ku corkl. Dr24c I Jpczac,
przytulala sig do dztccka. Nlektedy wrzeszcz4cy ojciec
pod4Zal za nl4. W Mapgie budzilo to przeraLenie, poniewa2 brutalne zachowanie czlonka rodziny ?.awszebudzi
przestrach w innych domownikach. Su-riadek przemocg
staje sigjej ofiarq.
W dziectnstqrie M"99te potrzebowala mo2liwoSct wyra2anla przera2enia i rozladowywania smutku. Nie bylo Jednak
przy niej nikogo, kto mo$by udzielii JeJwsparcla I ukoli
tlumiony Lal. Po osl4g;niqciu dojrzaloSci nle u stawala w lqf sllkach nawi4zania kontaktu z mghczyznanll I kobletami,
ktorzy byliby sklonnl spelnlai funkcJe wspomagaj4cych
rodzicow. Kiedy zglosila stE do mnle na teraplE, mlala za
eob4 dwa nieudane malZenstwa z brutalnymlmg2cryznaml
I wlele innych, upokarzaJacychzurlqzkow. Ktm bylazzawodu? Adwokatk4 specJalizuJ4c4 siq w sprawach o stosouanb przemocg wobec kobietl
Maggie odreagowywala na zewn4trz swe urazy z dzleclftrtwa. Zajela siq okrutnie traktowanymi kobletamt I nawi4ryrala kontakty z brutalnyml mgLczyznaml. Opiekowala
rlq lrrdZml, lecz nikt JeJnie otoczyl opiek4. Nie znaJdujaca
uflcfa energia emocJi z przeszloici wyra2ala sig w Jedyny
nxrLlfwy sposob - przez odreagousgwani.e nazeunqtrz
O<lrcagowywanie, cryli ponowrre przetywanle dziecinrlwr, jest naJbardzieJ destrukcyJnym sposobem, w .lirkt

Pownoroo SwEGoWswNErRzNrcoDouu

ll
L

skrzywdzone dzlecko wewngtrzne zakl6ca nasze irycle. przypadek Meggie stanowi dramatyczny prryklad przymusu
powtarzania przeszloScl. ,Byi mo2e tym razem uda ml sie, m6wt skrzywdzone dziecko wewngtrzne Maggte. JeSlt bede
doskonala i dam tatuslowt wszystko, czegopotrzebuJe, stanq slq dla niego waLna t oka2e mi swoJ4 miloSi I uczucle-.
Jest to pr4yklad maglcznego mySlenia dzlecka, a nte racJonalne mySlenie doroslego. JeSlt to pojmlemy, wszystko stanie slqJasne.
A oto lnne przyklady taklch zachowari:
r stosowanie przemocy wobec tnnych;
. postepowanie wobec dziect lub zwracanle stq do nlch
w sposob sprzeczny z naszyrr,l wczesnleJszrymlpostanowieniaml;
r samolstna resresJa w <'ztrsk.- nupirdy zlego humoru,
dasy:
. btrntowitnlt. slg w rrlrrrz,:rsadnlonych
sytuacJach:
. holcl<lwanlewyldcallzowanymzasadom rodzlclelsklm.
ODREAGOWY-\TANIE NA SOBIE
Odtwarzanie na sobre krq,rwd doznanych w przeszloScl
r:a:rrya slg odreagowgwaniem wewngtrznym Karzemy sle_
bie w taki sposob, w Jakf bylsmy karani w dztec[1jtwte.
Znam rngLczyzng, kt6ry ilekroi popelni bt4d, ur4ga soble:
-T}l idioto, Jak mogleS by6,aL tak gtupi?'. Kilkakrotnle bylem
Swtadkiem, Jak sam bit sle piqsci4 po twarzy (matka bila go
w ten sposob, gdy byt dziecliiem).
Nie rozladowane emocJe z przeszlolcl czgsto obracaJa sie
przeciwko nam. Joe'emu, na przyklad, nie pozwalano
w dzieclnshvie wyra2ai gniewu. Odczuwal ogromn4 zloSi
do matld, poniewa2 nigdy nle pozwalala mu nlczego zrobtl
samodzielnle. Taanyczal gdy tylko zacrynal coS robic, podbiegala, m6M4c:
"Mama musi pom6c swojeJ maleJ niezdarze" lub: .Dobrze sobie radzisz, ale pozw6l, 2e ci pomogg..
Doros\rJoe nadal pozwalal, by robila za niego to, co doskonale m6gl zrobii sam. Nauczono go, 2e powinien byi absolutrrie posluszny, gdyi: wyrainrrle gniewu Jest Srzt:chem.

w feru sposousKRzywDzor.rE
DzrEcKowrwNErnzNE... 4';
Sklerowal go wiec do wewn4trz - na siebie. Wskutek tego
byl przygngblony, apatyczny, awobec problem6w Lyclacodzlennego czul slq bezsllny I nie umlal sobie z niml poradzle.
Energia emocJonalna skierowana do wewn4trz moZe stai
slg przycryn4 power2nych problemow somatycznych, w tym
zaburzen 2ol4dkowo-Jelltorvych, b6l6w glowy, plec6w t karku, bolesnego naplEcla mlesnl, artretyzmu, astmy, atak6w
serca I chor6b nowotworowych. Innym obJawem odreagow5nvanla wewngtrzncgo Jest uleganie wypadkom, co teit
moZe byi form4 karanla sleble.
MYSLENre MAGICZNE
Dzlecl wlerz4w magle. Maglalest wlar4, 2e pewne slowa,
gesty lub zachowania mogil znrlcnlai rzeczywlsto5i. DysfunkcyJni rodzice' czqsto utwlerdzaJa dzlecl w maglcznym
mySleniu. JeSli na prryklad mowla dzleclom, 2e tch zachowanie jest bezpoSrednio odpowiedzialne za czyJei uczucla,
ucz4 Je tym samym magicznego mySlenia. Oto nlektore
powszechnie wyglaszane shvierdzenla: .TablJacie swoJ4
matkq", .Sp6Jrz, co zrobile6 - zdenerwowaleS matke",
"RozgniewaleS oJca - JesteS teraz zadowolonf?". Inn4 form4
uhvierdzania w magicznym my5lenlu Jest mowienie:,Wem,
o czp mySlisz-.
Pewna trrydziestoplgcloletnla pacJentka mtala za sob4Ju2
pigi mal2enstw. MySlala, 2e mal2eli'st:itro rozvil1he wszelkie
JeJproblemy. Uwaiala,2e gdyby udalo siq JeJ znalefle,ulaSciwego partnera, wsqystko uloZyloby ste dobrze. Jest to
wiara w mele. Z-akladamy, 2e JakieS zdarzenle lub osoba
moga zmienli rueczywisto6i bez 2adnego wysllku z naszeJ
strony, bez zmrlarty naszego zachowania.
MySlenie magiczne Jest u dziecka nzecz4 naturaln4, lecz
gdyJego potrzeba zalelnoflcl nie zostaJe zaspokoJona, nigdy
ono nie dorasta. Taka osoba nadal mySli w sposob maglczny.
'

Dysfunkq4nl rodzice - rodzlce, ktorry nte wywlqzuj4 sig praMdlowo zc

rweJ rodziclelskteJ roli - cryli wspleranla rozwoju swotch dzlecl (pr zr'p
tlum.).

48

o
o

tl
ti

o
o
o

Pown6r Do SwEGoWnwNErnzrusco
Dovu

A oto tnne prqyklady magtcznego mySlenia:

gdybym mial pteni4dze, wsqystko byloby dobrze;
JeSli opuSci mnte kochanek [kochanka), umrE, awka|_
dym razie nigdy sig z tym nie pogodzq;
Swtgtek papiem (dyplom) spr.*t, 2e bede madry;
Je2ellbede sie usllnle starai, Swiat mt to wynagrodzt;
Je2eli poczekam u4ystarczaJ4codlugo, probiemfzniknq.

-Matym dzlewczynkorn opowlarla slE pelne maglcznych

zdarzefi baJki. KopctuszkJ ucry slE czekai w
ku-chnl-na
chlopca z wlascrwl'm pantofelktem. Krolewna
silzk"
otrz5rmuJeprzeslanlc, 2e
JcSlt poczeka oclpowtednio dlujo,
zJawi sigJeJksiaze. To trochg tak, jakby tm nmawiae,
Ze tch
przeznaczeniem Jest czekae na nekrofila (czyll
lubt4cego
nieboszczykow). KogoS, kto liiiedyS przedrze ste
do ntJh
przez gory i lasy. NieJest to specJalnie zachqcajqca
perspek_
tywal
chlopey uczq slg z baJek zachowan maglcznych.
---T?M*
Wlt:lr:tr;xrwle*.I zirwk:raprzeslinle o lstnlenlu
-1ed-yne1"ufu._
'{cirrrr:/ktililt'tr1.krr'rri1lxrwr''l z.:rre2r,.w poszirktiaritu
takleJ kolrfety nrgll,zyzrtlt rrrusl <xlbyc daleka drogq,
prz.Uy"
clernne b<1ry,pclkonai straszne, ziel4ce ognlenr
smokt. Gdv
J4- wreszcte spotka, bez w4tplenia Ueazie u:AdzAL Zeio
wlaSnle ona. pewnie dlatego mgLczyint sq tacy
zdenerwo_
wani przed oltarzem.
Czgsto los istoty p.tcJmgstgeJ zalei:y od taliiich
taJemni_
czych przedmiotow, Jak maglcine ztarnho grochu
lit ;_
downe miecze. Ntekiedy ka2e mu siq pocato;ai
zabe. JeSit
przelamie obrzydzent t
wlaSnie postapt, 2.aba natych_
miast przemieni stg w Fk
ksieZniczke.- notlety -"JA $;J;
adaptacjq baJki o inbhe.
U kobiet magia polega na czekaniuna wlaSciwego
m92_
czyzne: mg2czyznom natomlast pozostaJe poszr-ictwanie
wlaSciweJ kobtety.
I
Basnie dzialaJ4 w plaszczyZnie symbolilii I
!
mttu. 54
a
sprzeczne zloglk4 i - podobnieJak sny _ przemawtal q
przez
wyobraZntg. Wiele baSni to symbolic zne przedstawlinte
od_
nalezienia naszeJ mgskJeJ lub 2eriskteJ toZsarnoft.t.
JeSII

{,il
lil

DzrEcKoWEwwErRzxe... .l'r
W TAKrSpos6sSKRzywDzoNE
proces rozwoJu przt:blega prawidlowo, wyrastamy z dzlecinnego, doslownego rozumlenla baJek i poJmuJemy tch symbolike.
JeZeli Jednak na sz.t'clzleckowewngtrz ne zostanle skrzywdzone, to nadal bqrrlzle bralo owe opowieScl doslownie.
Bedac dorostyml dzlt'<'rnt, czekamy lub szukamy magicznego, doskonalego zakorir:zeniabajki, w stylu: -A potem 4di
dlugo i szczgSliwie".
NIEZDOLNOSC
TAX(T6W

nO NA\n^dZffiANrA

BLISKTCH KON'

Wiele dorostych clzk'r'lnrlota ste miedzy obaw4 porzucenia

a lekiem przed wclrlorrtq't'lem.Niektorzy z r:.as izoluJa sie
ci4gle ze strachu przt:<lz<lorninowaniemprzez d*ga osobe.
mvleszkow
Inni znow nie chc4 porzrrl<; nlszcz.tlcv<:h
z obawy
przed samotnoSciq.Nirtorrrl;rstwkiksz.<lS<l
waha stE migd4r
jedn4 a drrg4 ekslrt:rrrirlnalxrstawil.
Dla Herkimera ldealem Jest zakochai sle w kolllecle do
szalenstwa. Po nawl4zaniu intymnego kontal<tu zacr.yna
dystansowai sie od niej, traktowai z rezerw4. Cz5'nl tak,
gromadz4c powoli rarzuLy. Dotycz4 one nawykowych zachowan pozbawionych wiqkszego zr.aczenla. Z ich powodu
Herkimer wszczrjma drobne sprzeczki. Partnerka zazvtyczaj
wycofuje siq t dasa przez dzien lub dwa. Potem znow sig
godz4, uprawiaja dziki, namigtny seks i doznaj4 poczucia
glebokiego zespolenia. Trwa to do chwlll, aZ Herkimer znow
czuJe sig zdominowany I wszczynaJac koleJn4 awanturg,
&torzSr dystans.
CzterdziestoszeScioletnia Athena przez pigtnaScie lat nie
miala partnera. JeJ "prawdziwa miloSc" zglnglaw w5rpadku
samochodowym. TMerdzi, 2e gdy umarl JeJukochany, poprrysiqgla sobie nie dotknai nigdy wiqceJ Zadnego mgirczyzny. Athena spotykala sie ze swym zmartym kochankiem
tylko przez trzy miesi4ce. W wieku doJrzatym nigdy nie
w sp olLyla z mgizczyzn4. J eJj edynym doznan iem ero t5rcznym
trylo napastowanie seksualne przez oJcryma, gdy miala pi gc:
lat. Athena zbudowalawokol swego skr4rwdzonego dzieck;r
wewngtrznego mur nie do pokonania. Pamiei zmark'go

50

POwROTDoSwEGoWswNETRzNrcoDouu

chlopca sluzyJeJ Jako obrona przed lntymnym stosunkiem

z ldmkolwlek.
Inna pacJentka prze, trzydzteScl lat trwala w beznamlqtnym z'rld4zku mal2eriskim. JeJ m4z byl vzaleilnlony od
seksu. Wedziala o Jego szeSclu romansach - raz nawet
z,astala go w l62ku z kochanka. Gdy sp5rtalem, dlaczrgo
pozostaJe w tym zu'f,azku mal2eris}dm, odparla, 2e .kocha"
mgLa. Kobteta owa myllla uzale2nlente z mllo5cl4. Tnstala
potzucona przez oJca w wielu dwoch lat t nigdy wigceJ go
nte uJrzala. Mylenle przez nl4 uzale2nienla z mlloScl4 pochodzllo z glgbokiego leku przed porzucentem.
W obu w5rmienlonych przypadkach lstota problemu Jest
skrzywdzone dziecko wewngtrzne. Zatruwa ono lntymno5i
zutlry,k6w, poniewa2 dana osoba nle czrrJcswcJ prawdzlweJ
Jainl. NaJwigksz4 krzywd4, Jak4 mo2na wylrz4<lztcdzlecku,
Jest odrzucenie Jego prawdzlwr.l lalnt. JeSlt rodztce nle
potrafl4 okazai mu uczucla, z.itrlxrkoldpotrzeb I pragnleri,
to odrzucaJ4 Jego anilr.rilt1t'zrtq.1o2,r1,
a w6wczas musl nleuchronnle poJawl<1
slg /rrlrl tth,prawdzlwaAby nabra(' wlrrry. lc fcrt krrclrane, skrzywdzone dzlecko
wewnqtrz.rrc trrclrowrrJc rlq tak, Jak w swolm mniemanlu
powfrrno ttlg zuclrowywad. Nleprawdzlwa Ja1fi w mlarq
uplywu lat rozwlln rl9. podsycana przez potrzeby rodzlny
oraz kulturowil rolg plcl, t staJe stg stopniowo tym, za kogo
dana osoba slelrtc vwa2a. Czlowtek zapomlna wowcz,as,Le
nleprawdzlwa .lnllrl Jest przystosowanlem, dzlalanlem opartym na scenarlrrszu naplsanym przez kogoS lnnego.
Nre Jest mo2.Ihrn nawl4zgusantle intgmngslT 2wtq-k6w,
Czy mo2na dzlell6
Je*ettnle ma slq pztrcIatutosneJJainL
z lrdmS Lrycle,nle wledzAc, kim slg naprawdqJest? Jak kto6
inny mo2e was poznai, JeSll saml slebte nle znacie?
Jedynym sposobem zbudowanla silnego poczucla Ja2ni
Jest rozwiniqcte sllnych JeJ granic. Podobnte Jak gf.rntce
panstwa, naszc flzyczne granlce chroni4 nasze ctalo I sygnalizuJA, gdy kto6 znaJdzle stq zbyt blisko lub pr6buje
dotkn4i nas w nlewla5ciwy sposob. Granlce seksualne zapewnlaJ4 nam bezpleczef,stwo I poczucle nleskrqpowanla
w sferze erotyczneJ. Ludzle o slabych grantcach seksual-

DZIECKOWSWNETRZNS... 51
W IAKI Sl'os,6s SKRZYWDZONE

nych odbywaJa stosunkl plctowe nawet wtedy, gdy w rzecrywlstoSct nie maJa na to ochoty. Granlce emocJonalne
okreSlaJ4, gdzie konczy sle Jedna, a ?.acryna lnna emocJa.
InformuJa nas, lrtedy nasze uczucia dotycza nas samych,
a kledy tnnych ludzl. Mamy te2 granlce lntelelctualne I duchowe, okreSlaJ4ce nasze pruekonanla I system warto5cl.
JeLell dztecko dozna krzywdy w wyntku zanledbanla lub
pruemocy, granlce ego ulegpa naruszenlu. Wystawlone Jest
wowczas na groZbg porzucenla lub wchlonlecla. Wedz4c,
lrrtm Jest, czlowlek nle obawia sle wchloniqcla. PosladaJ4c
poczucie wlasneJ wartoScl, pewnoSi slebie - nle obawla slq
porzucenia. Pozbawienl silnych granic, nle wlemy, gdzle
konczy siq nasze Ja", a z.aczymaktoS inny. Z tntdemprrycho&l nam powledziec .nle" I okreSlti, czego naprawdQ
chcemy - a Jest to podstawa do nawlazywartla lntymnych
zurla4-k6w.
NiezdolnoSi do nawl4zywanla bllsklch kontakt6w potqguJa zaklocenla seksualne. Rozw6J seksualny dztecl dorastarodzlnach ulega upoSledzenlu.
Jacych w dysfunkqfnych
Wynika to z ubog;ich wzorc6w seksualnych rodztny, rozczarowania rodzlc6w plci4 dziecl, z pogardy dla dziecka I upokarzania go oraz zaniedbywaniaJego potrzeby zale2no6ci.
Zycie oJca Gladys zdomlnowal nalog pracy. Nlgdy go nle
bylo w domu. Pod nieobecno3i prawdzlwego oJca Gladys
stworryla sobie oJcawyimaglnowanego. Obecnle Jest zam92na po raz trzecl. PoniewaZ JeJwyobra2enie o mgLczyznach
bylo nierealne, i:aden nle spelnialJeJ oczektwan.
Jake byl Swiadktem, Jak oJciec slownle znlewaLal matke,
a ona udawala, 2e wszystkoJest w porz4dku. Jako dorosly
czlowtekJake nie umie nawl4zat, kontaktu z kobietamt. Ma
sklonnoSd do zawierania znaJomo6ci z kobletami bternymi
t poslusznyml, ale szybko przestaJe slq nlml lnteresowai
dlatego, Le gardzl nlmi tak, Jak gardzil matka. NaJbardzteJ
satysfakcJonuJ4ce doSwladczenia w Jego 2,yclu erotycznym
wlqin slq z masturbacJ4, podczas kt6reJ wyobraZa soble
kobiety w poni2al acVch sytuacjach seksualnych.
Dzlect wtedza o tym, JeLell rodzice s4 rozczarowanl l<'lr
plcl4. Tata chcial chlopca, a ma dzlewczynke. Mama cht'lirl.r

\\ I,\KI 5I'(,SOB SKRZYWDZONEDZIECKO WSWNETRZNI...

POwROTDo SwEGoWrwNErRzruEGoDoMU
dzlewczSmke, a urodztl slq chtopak. Dzlecko ?aczynawstydzli stq swoJeJplcl, co w p6ZnieJsz5rmokreste moLe prowadzft dor62nego rodzaJu uleglego odreagowywanla seksualnego na zewnqtrz.
Dzlecko, ktore bylo oflar4 rodztctelsliteJ pogardy I upokorzeri, czgsto sklonne Jest do zachowari sadomasochlstycznych w sferze erotyczneJ. Matka Julesa, nle leczona offara
kazlrodzttua. nlgdy nle uporala slg z seksualnle zabarurtonym gntewem wywolanym tym, co J4 spotkalo. Syn, stlnie
zwl4zany z rrliq,prze.fqlJeJ
gntewnamg2czyzn Po osl4gnlqclu
doJrzaloSclstal slq erotomanem. Posladal ogfomna kolekcJg
ksta2ek i fllmow ponlograflcznych. Podnlecalo go wyobrazanle soble, 2eJest ponl2any I upokarz.any przez domlnuJAca
kobtetq, podobn4 w zachowantach do Jegomatkt.
Dzleci potrzebuj4 wyraZnych wskazowek, aby uporai slg
z zada:.;Jamlna poszczeg6lnych etapach rozwoJu. JeSlt wlaSclwe dla danego wieku potrzeby nle zostanA zaspokoJone,
dztecko zatrrymasiq na tym etapie. Nle zaspokoJone potrzeby niemowlectwa powoduJ4 utrwalenle slq zalnteresowanla
sfer4 oraln4. W aspekcle erofcznym mo2e sle to obJawtai
obsesJa na punkcie seksu oralnego. T.atrzymanle rozwoJu
na etapte malego dzlecka obJawla stg czqsto fascynacJa
poSladkamt.
FasclmacJa narzqdaml plctowyml nazywana Jest
"seksualn4 oblektywlzacJ4" I polega na uto2samlanlu ludzl z narz4dami ptclowymi. Niszczy to tzecrywlsta bltskoSi, ktora
mo2e wystepowai tylko pomtqdry dwiema pelnowartoSctowymiJednostkami, kt6re cenlA sig nawzaJem. Wiele wspoluzale2nionych par anga2uJe sig w intensywny, przedmiotowy, nalogowy seks. Jest toJedyna znarralch skr4lwdzonyrn
dzieclom droga do bllskoScl.
NIEZDYSCYPLINOITANIE
Dyscyplina wywodzi sle od lacinsktego slowa discipttna
znacz4cego nanrczonie.WpaJaJ4cdzieciom dyscyplinq, uczrymy Je, Jak zye produktywnle 1 z miloSclA. M. Scott Peck
naplsal, 2e dzlgkt dysqgpllnie moZna zmnieJszyc <.ter;rtentir
w Zyclu. Uc4py siq, 2e mowienie prawdy, o<lrirr.zrrrrle
gra

II.I

tyflkacJit, szczeroSi wobec siebie samego oraz branle odpowtedzialnoSci za podeJmowane decyzJe daJe radoSi z Lrycla.
Dzieci potrzebuJ4 rodzicow, ktilrzy beda ksztattousai
samodyscypline, a nie tylko J4 glosti. Ucza slq tego, co
rodzice rzeczgtui.Sciecrynla,, a nie tego, co mowiq ize uezynt4. Je2eli rodzicom nie uda siq wytworryc dyscypliny,
dzlecko staj e siq niezdy scyplinowane. J eSli natomiast rodzice stosuJ4 surow4 dyscyplinq, aJednoczeSnle nie postepuja
zgodnie z tym, co glosza - dziecko staJe slq przesadnie
zdyscyplinowane.
Niezdyscyplinowane dziecko wewnetrzne odklada sprawy
pilne na p6ZnieJ,ciq2kojest mu odroczyi gratyftkacJe,buntuJe
sig, jest uparte, nieposhrszne, dzlala lmpr rlsywnte I bez nrmyslu. Dziecko przesadnie zdyscypllnowal r(: .fest bezwz$qdne,
natarcrywe, nadmiemie opanowane I lxrsluszne; stara sie
zadowolii lu&t, boJest owla<lnletc pxx'zut:lcrttwstydu t winy.
WiEkszo5i osob, ktorych dzlecko wewngtrzne :zostaloskrrywdzone, przeJawta talde skraJne zachowania.
SIfi,ONNOSC

OO NAI'G6W

I ZACHO\TAII

KOMPTJI-

swnrYcH
Skrzywdzone dzlecko wewnetrzne Jest gl6wn4 przyczyn4
nalogow i zachowari kompulsywnych. Ju2 bedac nastolatklem, stalem sie alkoholtktem. MoJ oJctec, tak2e alkoholik,
porzucil mnie flzycznre 1emocJonalnte, gdy bylem Jeszcze
dzieclriiem. Czulem, 2e nie zasluguJe na to, aby poSwigcal mi
sw6J czas. Poniewa2 oJciec byl nieobecny, gdy ksztaltowaly
sig moJe zachowanla, nie czulem slq z nim zvtl4zany I ntgdy
I

GratldkacJa - lnaeeJwynagrodzenfe, satysfakcJa, zaspokoJente (Sburnik

sgraninow, MCR Warszawa 1993). W zale2no6ct od kontekstu, w kt6rym
to slowo wystq p:uJe,przaz gatyffkacj e naleiy roanmlec wynagrodznnle za
ponleslone trudy albo satysfakcJe czerpana z lch ponoszenta. W lnnym
zna@eniu, grat5rftkacJa oznacrz zaspokaJanle oczektwan lub potrzeb autentycanych lub pozomych. Jer:eh autentyczne potrzeby rozrvojowe
Jednostlid nle zostan4 zaspokoJone we wlaSriwym czaste, ulegaJa
rnls\rffkacJt t w doro$ym i,yctu przejawl4 slg Jak6 potrzeby pozome. Do
Lekich nalera pwne, czasem patologtczrre, upodobanla w sferze seksu,
rxlzlManra sie, sklonnoScl do uzaleirrteri, nlekt6rych form wSpaczonegr
rrrySlcnla (na przyklad fantazJowania badZ m6wlenta niepraw<lv)
I z:rchowari (na przyklad klptomantt) (prryp. tlum.).

Pown6roo SwEGoWswNeTRzNEGo
DoMU
nle doSwladczylem, co zr:Laczybyi kochanym I cenion5rm
przez mgLczryzne. Dlatego naprawdq ntgdy nte kochalem
slebteJako mq2czgzng.
Jako nastolatek ucleklem wrztz z lnnymi chlopcaml pozbawlonyml oJcow. Plltsmy alkohol t laJdacryltSmy slg, by
dowteSi sweJ mqskoScl. Pocz4wszy od piqtnastego roku
Zryclaa2,do trzydzlestkt, nalogowo ptlem I bralem narkotykt.
ll gmdnta l{)65 roku wyptlem sw6J ostatnt kieltszek. pozbylem stg tak2e nalogu zabywanta Srodk6w odurzaJ4cych,
nlemnleJ nirclirlzir<.lrow)rwalem
stgJak nalogow.tec.Nalogowo
palllem, pracowalenr t Jirdlern.
Nte w4tptq, 2e mam genctyczne prcclysporycJedo alkoholizmu. IstnieJe wlele danych wskazrrJilcych na genetyczne podloZe alkoholizmu. Same predyspo.zycjegenetyczne to Jednak
na pevmo nie ws4ystko. Gdyby tak bylo, wsrystkle dzlecl
alkohollkow stawatyby slg alkoholikamt - a tak nte Jest. Ani
moJ brat, ani siostra nie s4 alkoholikami. pracowalem dwadzleScia piqi lat z alkoholikaml I narkomanami, w tym pigtnaScie lat z mlodocianymt przestgpcamt-narkomanaml. Nie
spotkalem ani JedneJosoby, u lct6reJnal6g mtalby uwarunkowania czysto chemiczne, mimo 2reniekt6re substancJe powoduJq szybkle uzaleiznlenle - wldzlalem nastolatki wpadaJ4ce
w nalog w clagu dwoch mtestgcy. Odkrylem, 2c czynni}iiem
l4czqcym te wszrystkle prrypadkl bylo lch skrz5rwdzonedzlecko
wewngtrzne. Jest ono nleustannym Zrodlem wszellrrich nalo_
gow i zachowan kompulsywnych. Gdy przestalem pli alkohol,
zau,$em zmienlai soble nastr6J w inny sposob. pracowalem,
Jadlem i nalogowo palllem, by zaspokoii potrzeby skrzywdzonego dziecka wewnqtrznego.
, PodobnieJak wszystkte dzieci z rodzln alkoholtk6w, bylem emocJonalnie porzucony. Dla dziecka porzucenie rownoznaczneJest ze Smlercl4. Aby zaspokoii dwie podstawowe
potrzeby decyduJ4ce o przetrwaniu (moi rodzice sq u
Wrzqdku oraz ja sig ticzd stalem slg emocJonalnym mg2enr
matki i oJcem mlodszego brata. pomaganie im dawirlo nrl
wiarg w to, Le samJestem w porz4dku. Uwierrylerrr, le tat;r
kocha mnie, leczJest zbyt slaby, Zeby mi to okirz;rr,.nutnlil
zaSJestosob4 Swiet4.Pod tym wszystktm kryl slq toknyr.zrry

. 55
W Jarc Sposda Srnzvwpzor.rs DIEcKo WEWNETRZNE..
wstyd: .Nie zasluguJe, aby rodztce poSwiqcalt mt sw6J czas".
M6J rdzerl powstal z wyrywkowego postrzeganla, tlumionych uczui I falszywych przekonari. Stal siq flltrem, pvEz
kt6ry przepuszczalem wszelkle doSwladczenla Zyclowe. Owo
plerwotnri przystosowanle pozwoltlo ml przeLye dzteciistwo, lecz w doros\rm lyctu flltr ten byl nteprzydatny. Gdy
mlalem b::rydzte6cr lat - po sledemnastu latach alkoholtzm:u - zostalem umleszczony w szpitalu stanowSrm w Austin.
SwiadomoSi, 2e skrzywdzone dziecko wewnetrzne stanowt rdzerl nalogow I zachowan kompulsywnych, pomaga
uJrzei Je w nieco szerszyrn kontekScte. NalogJest patologiczn4zalebnoScia od wszelkich form zmlany nastroJu, kt6reJ
konsekwencJe ruJnuJ4 irycle. Nalogl pokarmowe zmlenlaJ4
nastroJ w spos6b naJbardzleJ drantatyczny. Alkohol, narkotyki I pokarm potencJalnle mogil zmlenlai nastr6J. Optocz
tego lstnieje wiele lnnych sposolx'rw zmlan nastroJu. Chctalbym siq skoncentrowac na nastqpuJacych nalogach: aktgrt.tnodci, pozna uanla, odczt ttrtanilooraz posiadanin rzeczA.
A) Nal6g aktywnoSct
- obeJmuje prace, roblcttte zakup6w, seks oraz ryhafy
religiJne. Faktycznle ka2da aktywnoSi moZe slu2yd
zmianie nastroJu. Nastr6J ulega zmlanie pod wptywem
rozrywkL
B) Nal6g poznawania
- Jest skutecznym sposobem na unikanie uczui. Ptzez
wiele lat bylem lntetektuallst4- profesorem uniwersytetu. Mg$Ienie mohe byd sposobem na unlkanle uczuc.
Wszelliie nalogl maJ4 skladnlk intelektualny rra:rryarry
obsesJ4.
C) Uczucta
- takLe moa byi nalogiem. Sam bylem przez wlele lat
gntewoho[kiem. Pod wSclekloScia kryt sie m6J b6l
t wstyd. Ktedy siq wSciekalem, czulem sig silny i pot92ny, a nle bezbronny I bezstlny.

55

POWR6TDo SWEGOWSwNETRZNECODouu

Zapewne ka2dy zna kogoS uzale2nionego od strachu.

Nal6g strachu prowadzl do katastroflzmu I czarnowldztwa.
Ludzie tacy kracz4 bezprzerwy, doprowadzaJ4c wszystkich
do obledu. IstnteJa teit ludzle, ktilrry uzale2nlenl sa od
smutku lub Zalu. Onl nie euJq smutku; oni sq smutldem.
Dla osoby uzale'LnloneJod smutku staJe sig on sposobem
bycia.
Ja Jednak naJbardzleJobawtam sie ludzt uzale2nlonych
od rados<'l. Ilyll dobrymt chlopcamll dzlewczynkaml, zmuszanynrl d<l rrslnlrrh:rnla slg I demonstrowanla clobrego
samopoczur:lir.k'lr rrsrrrk'clrsprawla wra2enieprzylcplonego do twarzy. Ntgdy rrlt: z.arrwir/.a.li1
nlc zlt'g<t.Z rrSlnlechem
powiedz4, 2e wlaSnie zrnarla trn rnatkal I'rzcrir2aJ:1ce.
D) Nalog posiadanla
- naJpowszechnieJ wystqpuJac4 forma tego nalogu Jest
uzale2nienie od ptenigdzy.
Prawie wszystko mo2e stai slq przedmiotem fascynacJt t samo w sobie - 2r6dlem zmiany nastroJu. Podlo2em kaLdego
nalogu - oprocz predyspozycJl natury genetyczneJ - Jest
skr4rwdzone dziecko wewngtrzne, wlecznie spragnione
I pelne nie zaspokoJonych potzeb. Cechy te sa latwo zauwa2ane nawet przcz ludzl nle maJacych czgstych kontakt6w
z nalogowcanrl.
WYPACZONE MYSLENIE
Wtelki znawca problematyld rozwoJu dzlecka, Jean Piaget, nazywal dzleci poznawc"n obcgmi (ang. cqnitiue
aliens). Dzieci nle rnySl4 takJak doro6li, lecz absolu$zuJA.
Ta cecha mySlenla przeJawia slg w polaryzacji pogl4dow "wszystko lub nlc". Jedli nrnie nie kochasz, to znaczy, 2e
mnle nienawldzlsz. Nie ma nic poSredniego. JeLell oJ<:lec
mnie porzuca, uszAseg mphczginitakLe mnie porzu<';1.
Dzieci s4 nielogtczne. PrzeJawla sle to w tym, co okreilamy Jako rozumowanie emocJonalne. Gdy czuJg sl c .li rk o I l k o.
oznacza to, Le wszystko Jest w porz4dku. .lt'sll czrrlg rlg
winny, musze byi nlcponiem.

WJeru SposOsSKRzywDzoNEDrEcKo WEWNETRZNE...57

Dztecl powinny byi wlaSciwie ksztaltowane, by nauczyly
sle odro2niai mySli od emocJi, aby potrallty mySlei o uczuciach lczud mySlenie.
Dzlecl mySl4 egocentrycznle, co przejawia sle w odnoszenlu wszystlrdego do sleble. JeSlt tata nle ma dla mnie czasu,
musl to oznacz,ai,2e nieJestem w p<lrz4dku, 2e coS ze mnq
Jest ntedobrze. WigkszoSi molestowiui dzlecl poJmuJ4w taki
wlaSnie sposob. Egocentryzm Jest stanem normalnym dla
dziecinstwa, a nle oznak4 egolzmu. Dzlecl po prostu nle sa
w pelnl zdolne do poJmowania inncgo prrnktu wldzenla nD
wlasny.
Je2eli rozwoJowe potrzeby zaleizno$cl nle zostan4 w dzieclishrrie zaspokoJone, my6lenie doJrzalego czlowleka skaZone Jest sposobem mySlenta dzlecka wewnetrznego. Czgsto
slyszq wok6l sleble opinie Swiadcz4ce o takim, wlaSciwym
dla dzlecka sposobie rozumowania. Dobrym przykladem
mySlenia absolutyzuJacego Jest postrzeganle Swiata t ludzi
Jako wyl4cznie ztych lub wyl4cznie dobrych.
Znam ldlka os6b, kt6re wskutek mySlenla emocjonalnego
maJa powa2ne klopoty flnansowe. MySla, 2e pragnienie
czegoSJestwystarczaJ4cympowodem, by to coSktrpli. JeSli
bedac dzieimi, nie nauc4rmy stg odro2nlai nrysll od emocJt,
w wleku doJrzatym czgsto stosu.lemyrtrySlenlt:.aby unlkn4i
bolesnych erno<Jl.Oclclzlelanryr(rzlunowrrnleod uczucia.
Dwa powszechne wz(rrce taklcgo wyl)lr('roncgo my6lenta to
uogdlnianie I droblozgor rxr.{C.
Uog6hianie samo w soble nle.fest wyl)n('r.(,nrlfonnq, mySlenta. Nauld abstrakcyJne wymagajq <xl rurs taklego sposobu mySlenla. Wypaczenlem staJe slq ono w6wczas, gdy
stosuJemy Je dla oderwania stg od wlasnyr:h uczuc. Jest
wielu ludzi obdarzonych genialnyml. :rkademlcldmt umyslaml, ktorzy Jednak z trudern radz'4 rxrble w codzlennym
iryclu.
Prawdziwie wypaczon4 formq uog6lnlania Jest czamowldztwo. Przej awia si g w abstrakcyJ nych prlrpuszczeniach
na temat przyszloScl, np. : " Co b9 dzle, JeLellZUS-owi zabraknie pieniqd Ty, gdy Ja przeJdgna emer5rturg?". MySlente takie
wyzwala lqk. Poniewa2 mySl nieJest faktem, lecz tylko czyst4

PownOrpoSwEGoWewNnrnzruEco
DoMU
htpotez4, mySl4c w ten sposob, saml stebte straszSrmy.
Skrzywdzone dzlecko wewngtrzne czgsto tak mySll.
PodobnteJak uog6lntanle, droblazgowoSi mo2e stai stq
waLn4lntelektualn4 zdolnoScta; nle ma nlc zlego w mySleniu dokladnym I szczeg6lowym. Gdy Jednak slu2y do
odr5rwanla nas od bolesnych uczui, zaczyma wypaczae
rzecz5nvlstoSi. Zachowanla kompulsynrrnte perfekcJonlst5rczne s4 tego dobrym przykladem - zaJmuJemy stg
szczegdlamt, by unlkn4i poczucla, LenlenadaJemy sle do
czegoS.
Przyklady egocentqrcznego mySlenia mo2na spotkad
wszqdzie, wystarczy tylko posluchai. Ntedawn o prrysluchlwalem slg w samolocle pewneJ parze. Kobletu przegladala
magarp z ofertaml wczas6w. Nlewlnnle arrrwafla, Le z.awsze chclala wybra6 sig do Au st ra || t. M c2r.zyznazareagowal
gnlewnle: .Czego ty ode mnle r.lrr.erz. do clq2kleJ cholery?
Ju2 t tak zapracowrrJgslg rur frrrlcrfl'. Jego skrz5rwdzone
dzlecko wewngtrzne rrztrrrkr.ie w rx.rz,ach
partnerkl uchodzt
za nlezdolnego do zlrolrlerrln wlqkszych plentgdzy - tylko
dlatego, 12r.lrr.lnlnr;Krlrl(( trrlop w Australtt.
UCZUCIE PUtTIq. APATIA. DEPRE$IA
Skrrywclzonc drlecko wewnqtrzne mo2e takLe zatruwai
dorosle 2ycte lekkq ehrontczn4 depresJ4,wywoluJac4 uczucie pustkl. [)eprcrJa takaJest rezultatem prrystosowanla slg
dziecka do firlszyweJ Jadnl I odrzucenla prawdziweJ. Odrzucenie prawdzlwelJa2nt Jest Jednoznaczne z powstantem pu_
stego mteJscit - nazywam Je dzlurq u duszg. Gdy czlowiek
tracl autentyczlrqJa2rl, tracl tym samym kontakt ze swyml
prawdziwyml rrczuclaml, potrzebaml t pragnieniaml. Wlch
mteJsce doSwtadcza uczui, Jaktch Zeda falsryw a
Ja2rt.Bgcte
mtlAm" na przyklad, Jest powszechnym uzewngtrznlenlem
falszyweJ Jahtt.,Mtla kobieta" nigdy nte wyraia gntewu ani
frustracJl.
Postadante falsryweJ Jtinl oznacza grante. prawdzlwa
Jazri Jest nieobecna. Pewna osoba w trakcie psychoteraplt
okreSlila to nastqpuJAco: ,To tak,Jakby sig stalo na ubocju,
obserwuJac przeplywaJ4ce obok irycle..

W Jerc Spos6sSrRzvwpzoNEDzIEcKoWswNETRzNs.
. . t,'I
Uczucle pustldJest formA chronlczneJ depresJt, ponlewaZ
czlowlek Jest w stanle clagleJ 2aloby po sweJ prawdziweJ
Jalnl. WszystJde dorosle &tect w pewnym stopnlu doSwiadczaJa lagodneJ, chronlczneJ depresJt.
Pustka mo2e s19 rownleZ przeJawtai Jako apatta. Czesto
slucham narzekari dorostych dzleci na nudne I bezsensowne 2ycle. Uwa2aJa, 2e czegoSw lch egzystencji brak, I nle
potrall4 zrozumlei, dlaczego lnnl tak lnteresuJ4 stq r62nyml
sprawaml.
Znakomlta uczennlca szkoty Junga, Marlon Woodman,
opowlada htstorie pewneJ koblety, kt6ra udala stg doToronto, aby zobacrye paplei:a,.7abrala z sob4 komplet wymySlnych kamer, by zrobld mu zdJecla. Byla tak zaabsorbowana
elcwlpunkiem, Le zdolala wykonai tylko Jedno zdJqcte
w chwllt, gdy papieZ przechodztl obok. Ona goJednak nawet
nle dostrzegtal Ktedywywolala kltsze, okazalo sie, 2e papie2,
owszem, Jest na zdJqclu, ale JeJw ogole przy tym nle bylo.
Nte doSwtadczglatego.
Je2elt nasze dztecko wewngtrzne zostalo skrrywdzone,
czuJemy pustkg I przygrrebtenle. Zycle zdaJe stq nlerzeezywlste ; Jeste5my tu, lecz stolmy na uboczu wy darzen. Pu stka
wiedzte do osamotnlenla. Ponlewa2 nlgdy nleJeste6my tyml,
klm JesteSmy naprawde, nlgdy nle blerzr:rny aktywnego
udzlalu w Zyclu. I nawetJeSll ludzle pcxlzlrvlaJAnas I garnA
siq do nas, czuJemy slq samotnl.lYtez wlgkszo6d 2ycla tak
wla6nie sig czulem. Tawsze potraflleln przewodzld grupte,
w kt6reJ slq znalazlem. Wokol mnle bylo wlehr hrdzl , kt6rzy
mnie podztwiali i chwalill. Ja Jednak nlgdy nle czulem
z nlkim sig zwl4zany. Pamlqtam sw6J wyklad na Unlwersytecte Swietego Tomasza. Tematem bylo p<{rnowanle tomistyczneJ doktryny zla prz,ez Jacquesa Marltalna. Wyklad
wypadl tak Swletnle, 2e sluchacze zgotowalt mt owacJe na
stoJaco. Do dztS pamlgtam, co wowczas czulem: pragn4lem
skoriczyi z pustk4l osamotnlenlem. Mtalem ochotg skoriczyi ze sob4l
DoSwiadczenie to v4rJa6nla mtgdry lnnymt, wJakt sposob
skrzywdzone dziecko wewnqtrzne zatruwa nas swoim egocentr5rzmem. Dorosle dziecl sq zaabsorbowane sob4. Tra-

Pown6roo SwEcoWrwruErnzNEco
DoMU
yfaga-Je pustka Jest dokuczltwa Jak chroniczny bol zgba.
KtoS, kto cierpl, mySli tylko o so-bte. Zaursze irytuJe mnte
egocent4rzm takich pacJent6w. powiedziale m raz ao mteg,
2e nawet podczas ucleczkl z plon4cego gablnetu ktoS tairt
spytalby: .Ma pan dla mnie chwllkq czasu?..
Om6wione przeze mnle kategorte toksycznyclt oddzla_
tywal
kontakt6w
lotycza prawle wszysiliich
""p.kto*-sobie sprawe,
mlgdryludzkich. Mam na.dzieJq,2e zdacte
w Jak powahngm stopntu wasze skrzyusd.zone rlzlecko
w e w ng trzne nadal tkust w u as zAm doro s m 29c hr. ponl2 _
fu
szy kwestionariusz pomo2e wam okreSlti zaires szk6d,
Jakie mo2e ono w5rrz4dzii. Na pytanla proszq o<lpowtadai
.tak" lub .nie".

DzIEcKoWEwNETRZNE...r' I
W IAKI SposdsSKRzYwDzoNE
TAK

NIE

7. NieJestem pewny sweJto2samoScl

seksualnel.

n .tr

8. Mam poczucie wtny, bronl4c siq, wole

ustqpowai lnnym.

tr ,tr

9. Mam klopoty zz.abranlem sle za

cokolwlek.

N.

lO. Mam klopoty z dokoriczenlem

rozpoczgteJ pracy.

fl

I l. Rzadko mamJakieS wlasne

przemySlenla.

tr

tr

12. Czesto crynlg soble wyrzuty, 2e nle

Jestem takt, Jakl powlnienem byc.
13. Uwa2am siq za strasznego grzesznlka
t boje sie, 2e pojde do plekla.

tr

tr

14. Jestem nieprzeJednanym

perfekcJonlst4.

tr

tr

17. 7-awszechca wsurystko zdobyc :za

wszelka cene.

18. Sadze, Zellcze slq tylko w sferze

erotyczneJ. BoJe sie, 2e zostang
odrzucony lub opuszczony, JeSlt nte
okahe stq dobrym kochanklem.

E,

5. Jestem chomtkiem. Tfudno mi sie

19. MoJeirycieJestpuste; czgsto

odczuwam przygnqbienie.

6. CzuJg sig nte w pelni kobteta

(mqitcryzn4).

2O. Naprawde nle wiem, kimJestem. Nie

Jestem pewny swoich wartoScl, nie
wiem, co mySlei o ro2nych sprawach.

fl

I(WESTIONARIUSZ SKRZYITIDZONEOO DZIECI(A

odp'wlir<lrr.f
rg<'rrrr llytrrrrrrrz.rrwurrew r.zg$<'r
A kwesttonarlusza, rkrwler.leslq, r.zy I Jak bardz<tzostalo skrz,ywdzone
wasze dzlccko wcw.qtrz'c. Czr;Sr:Il I C anklety zlwteraJ4
pytanla dotycz4ce poszczegolnych etapow ror*o1,.r.

A" TozsAMoSC
I. DoSwiadczam ntepokoJu I lqku,
ilekroi zamlerzam robii coS no
2. Staram siq sprawlai na ludziach
wraZenie mlleJ osoby, lecz nle mam
3. Jestem buntownlklem. Molm

2ywtolems4 konfltktv.
4. CzuJew glebt, 2eJestze \nrrlcoS nte
w porz4dku.

15. CzuJe,Ze ntgdy nie umlem sprostai

wymaganlom; ntgdy ml sie nic nle
udaJe.
16. CzuJq,'zetak naprawdq nle wlt:trt,
czego chce.

tr
I

W JercSPososSrnzYwozo*t D'ttt@

DOMU
Pown6r OOSWCCOWEWNETRZNEGO

62

TAK

NIE

tr

2. Nie lubig, gdy mnie ktoS dotYka.

3. Czgsto uprawiam seks, nie czuJac
rzeczywisteJ potrzeby.

_!

4. Glodze/obJadam siq.
5. hdowala mnie tylko seks oralnY.
6. Czestonie potrafieopisati tt'(o, r'o lzttlt.'

IJ
il

n.

B. FOTRZEBY PODSTAWOWE
l. Nie wyczuwam potrzeb swego ciala.
Nie wlem, ldedyJestem zmQczony'
glodny lub zly.

tl

f t . I t z r r < l k o s l t , ' z l o r l r z t . ' .. t l r u ' l r r l 1 '

u ' 1 l , r t l . t t trtr ' l t t t l r '

tr

1 ) . l l r l r ' . r l r '! n l r ' \ \ ' t t l t r t t y rl t I l r . r t r l z r r

s t . r l . r r r r . , l r ' l r 1 '} l i l i l l r u ' r l r t t t l z i t i .

il

tr

12. Ilirr<lzo rz,r,lkn wvtit2ittn negatywne

enx)('l(

Marn olrsrrlr.'trir prrnkcle seksu

analtlt'11o

tr

_!t9:)e

wstycl, {rlv lcstcrrrww lt'kh''

l O . W r t t ' r l z r ' ' , 1 , 'p l ; t k . t r

I l.

i3.

W s t y r l z ( ' ' , l r ' . r w r ' * ( ts i t t t < : l t u .

rtzieci
tO. Czule pocia$ seksualny do
i obawtam sie, 2e m6$bYm dai mu
ZA U*^l^^,

C. POSTAWY SP(OI,ECZNE
L W zasadzie nle ufam nikomu' soble
2. Bvlem(-am) lub jestem LonatY
(iameLna) z osob4 uzaleZniona'
nad
a OU"""ylnie staram sig panowad
lnllmi-__sob4 w stosunkach z
4. Jestem tuzalezn
-. tzolule siq i obawlam sig ludzt'
szcz61olnte przed stawiciglr wl3g4l
O. tli" znosz7bYc sam i zrobilbYm
prawie ws4rstko, bY uniknac
samotnoscr.
intrl ptt
7 St*i"rctzam,2e robiQto' czeqo

14. Manr olrsrstr;na punkcie seksu

sod<lrn;rsocl rlstyczne$o.

f S. W"ty,rr.r;sk; rnJch reakcJi

flzjologk'zrrych.

-!

f O. ful"* Xt.,p<ltyze snem.

.D

17. Spgdzanr l)rzesadnie duZo czasu na

ogl4danlr r pornografii.

18. Pokazywirlt:rttsie nago, aby kogoS

soeszvc.

tr

n
tl

mnie oczektrJil.
&

'!

Le Jedzenlei (lub) seks sa

Z" *t"alk4certg

rrrtlklrtrt

konfliktow
g. R tako odrzucam sugestie innYch
ludzl i traktuJe Je prawie Jakrozkaz'
inr n aleiw resoektowae.

1O. Mam nadmierne Poczucie

J":t, lti
odpowiedzialno6ci l'tti:J
ni2ijlgblc'
rnnyctr
o
sia
Voszctyc
wprost'
odmawlam
nie
11. Czqsto
a Potem w sPos6b wYkretnY' PoSredni
i bierny staram sie nie robic czegos'
o co mnie inni Prosz4'

n
U

64

Pown6r DoSwEGoWswr.rETRzrvEGo
DoMU

12. Nie umlem romiqzywai konfllkt6w

zludiml. Staram siq pokonai
oponenta lub wycofuJq slq.
13. Rzadko prosze o dodatkowe
w5f aSnlenie, .feSlt czegoSnle
rozumlem.
14. Czesto domySlam slg, co ktoS mlal na
mySll, I odpowiadam, opteraJ4c siq na
tych domyslach.
15. Nigdy nle czulem ste zwiazany
zkt6ryms z rodztcow lub z oboJgiem.
16. Mylq miloSi z litoScla I mam
sklonnosi do kochanla tych, ktorych
mt Lal.
17. NatrzEsarn slq z sleble, gdy popelnlq
blad; tak samo postgpqg wobec
innych.
1 8 . htu9 sig poddaJg l dostosowuJg do
lnnych.
19. Uwlelbiam wsp6lzawodnictwo tJest
ml trudno przegrlnvai.
20. NaJbardzteJobawiam siq porzucenia;
uczynlg wszystko, by podtrzymai
zuia:zek.

TAK

NIE

tr

tr

tr

tr

Roz'dzlal2

JAKICH I(RUTWD DOZNATP

tr

fl

tr

TWOJE DZIDCKO WEWNqTRZNE

KiedgS
tqke, gd i shl.tmten"
Ziemfe i no!ztugklej szg widok
spou li alo niebiafi ska Po3w iataTeraz
chot rozglqdam stg dntem i nocq dookoto,
tego, co niegdy9 wtdzioterry
juinie ma.
wlLLl,AM Wonoswonrtr

strMA ODPOWIEDZTTWTERDZ.{CYCH:
JeSlt odpowledzteltscte hrierdz4co na dzteslec lub
wleceJ
pytan,-to znacTty,2epowtnniscie na serio wzir4e
sie do pracy
nad sob4. Prace te ulahM wamzpervnoSct4ninteJsza
k"ilazk*

.o

'

Prawie kaJzdy rozJaSnla slq na wldok dzlecka. Dzlectgcy

radosny Smlech mo2e wypogodzld naJbardzleJ zatroskan4
Bttarz.
Dztecl - ten cud natury - s4 spontanlczne l fiatera2rneJszoSci4. W pewnym sensie s4 skazane na chwilq obecn4'
U2rywaJac slowa cudowng (ang. wondey'uf, pragne oddai
to,- c4yrm dzlecl sA naprawde: pod ka2da z llter kryJe sie
Jedna z naturalnych, cudownych cech &lecka.

V onder
O ptunlsm
N aiuete

ClekawoSi
Optymizm
NalwnoSi

Pown6r po SwEGoWsvvtvETRz
ruco Dor'ru
D ependence

?-aleLnoie

E motions

UczuclowoSi

R esflfence

DzlelnoSi

F ree Plag
U nlgleness

Spontanlczna zabawa
WyJ4tkowoSi

L oue

MtloSi

crErqwosc
Dla normalnego dzlecka wszystkoJest lnteresuJ4ce t eks_
cytuJ4ce. Odczuwa cuda tego Swtata wsrystliimt zmyslaml.
Jest to przeJaw wrodzoneJ ka2demu dzticku potrzeby po_
znawanla, eksperymen towanla or az zbadanti, zobacLina
t dotknlgcta. Dztekt ctekawoSclmale dzlecko odkrywa swoJe
rece, nos, usta, narzqdy plclowe, palce r4k t nog, a w koncu
wlasn4JaZn.
- Eksperymentowante I odkrywanie moZe wpgdzii dzlec_
ko w klopoty. Jeslt rodzrce musteli ilumti w dzteciristwre
wlasn4 clekawoSi, bedaJa takLehamowai u dzlect. Wwyniku tego dzlecko zamyka siq, bo czuJe strach przid
t podeJmowanlem ryzyka. Zycte
g$\Vwantem
dlan problemem, ktory naleLy rozwl4za6,,
"t"j;;;
p."ygoAa,
kt6ra trzeba przeLyt. StaJe itg posepne t",rf"
szuka ,6Jrpi_
czenstwa.
Zdumlente I clekawoSi maJ4 decyduJ4ce znaeente dla
prawidlowego rozwoJu i przystosowanta. Sktantala
dziecko
do zdobywanta podstawoweJ wtedzy o Swiecie t uizenia
sie,
Jak przetrwai.
Zdumiente I ctekawosd sa takZe 2yciodaJn4 energl4
w da2eniu do rozszerzanla horyzont6w. eotrinbuge-t;"j
tskry 2yrcta - Jest ona nieodzowna dla ct4glego ;-*.J;:
stanowl fundament p-tl"y poety, artysty f w ogOte twOriy.
Zdumienie I clekawoSc wytwarzaJ4 w nas rodzal podnto_
te
_s-lego1ap ci a, wyzwalal 4cego ocie liitwan te czeg 6 w 4 ce1.
Karol Darwln I Albert Einstetn byli pelnt dziecilcego zdi_
mienia i ciekawoSct taJemnic kryJacych stq w zaladko_
wym Swiecte.

IAKTCHI(RzywD DozNALoTwoIE DzIEcKo WewNETRz\m 67

OPTYMIZM
Naturalna tskra 2ycla w dzlecku pcha Je do badanta
Swlata z nastawleniem pelnym optgmlzmu Je5lt oplekunowte sa cho6 trochg przewtduJ4cy, dzlecko - da|t4c do zaspokoJenta potrzeb - zwr6cl sle do Swlata na zewn4trz. Dzlecl
postadaJa naturaln4 wlare w to, 2e SwlatJest przyJazrryi e
pelne nadzlel, a wszystko wydaJe tm stg mo2llwe I dostqpne.
Ow wrodzony optymlzm I ufrroSd tworza rdzefi naszego
naturalnego wyposa2:enla, stanowl4 te2 fllary tego, co potocznle nazywa sle dzieclqcqwlarq
WlaSnte naturalny optymtzm I ufnoSi sprawtaJa, Le tak
latwo mo2na skrrywdzfi dzlecko. Bezgranlcznle wlerzy ono
bowiem swolm opiekunom t Jest bezbronne wobec brutalnoScl i przemocy. W przeclwtenshvte do mlodych zutlerzqt,
dzlecko nie ma systemu wczesnego ostrzeganla podpowtadaJacego, co nale2y zrobli w daneJ sytuacJi. Dzlecl musz4 sig ucryi, a proces ten uzale2ntonyJest od oplekun6w.
RozwijaJa stle wewnQtrzna dztqki obcowaniu z doroslyml.
Dzteci i natury maJa predysporycJe do odpowtednieJ dla
danego wieku gotowoSci rozw{anla poszczeg6lnych sll wewnqtrznych.
Gdy dziecko zostanie znlewahone i zharibione' Jego naturalna ufrroSd t otwarto56 ulegaJa stlumlenlu. Wlez' kt6ra
pozwalala mu ufai I optymtstycznle pod4ini do przodu,
-ostaJe zerwana. Nie mo$acJu2 polegai na oplekunie' staJe
slq bardzieJ czuJne I trwo2ne. Je6lt wteZ ta rwle slQ czQsto'
dziecko popada w pesgmtznt Tract nadzleJq I zaczynawlerzy6, izetylko dzigkl sprytnemu postqpowanlu zdola zaspokoti swe potrzeby. Zamlast wykorzystywad energlq na bezpo6rednie oddztatywanla na Swtat, marnuJeJ4 na sklanlanle
oplekun6w do czlmlenla dlai czegoS' co w gruncle rzeczy
mogloby ucrynii dla siebie samo.
Optymizm t ufno6i s4 podstawa bllsktch mtlazk6w. Pragn4c blisko6cl, musimy odwa2yi slg na bezbronnoSi wobec
drugteJ osoby. Poniewa2Jednak nlgdy nle zdolamy zgromadzti wystarczaJaceJ tlo6ct danych, by ufai innym bezgranlcznle,musimypodJac ryryko ufanla tm do pewnego stopnla'
W nasz5rm Zyctu ntezbqdnyJest takhe optymtzm, pozutala-

POwn6rpo SwEGoWEWNETRZNEGo
DoMU
Jacy nam dostzegaiJasne strony i:ycla. To dztelit optymizmowl postrzegamy rzeczywlsto5i Jako warto6i pozytywn4.
NAIWNOSC
Naiwno3i dziecl Jest oiescla tch uroku I wdzlqku, Jest te2
tstot4 ich niewtnnoSct.ZyJateraZnleJszoscia f daza ao p.ryJemnoScl. AkceptuJ4 dzhane zagadkt Lgcia, Jakmowi Chrtstopher Morley. Ich .dziwna bosko6i'Jest skuilrdem braku
Jaldegokolwtek poJecla o tym, co prawdziwe lub falszywe,
dobre lub zle.
Dzlecl kochaJ4 irycte. Pocz4tkowo brakuJe tch dzialantom
koordynacJi, poniewaZ wsrystko fascynuJeJe tak bardzo, 2e
trudno im sig na coS zdecydowai. Ten brak koordynacJi
sprawla, ize czgsto docteraJa w zakazane mleJsca, dotykaJa
nlebezplecznych przedmlotow lub zJadaJqszkodllwe substancJe. Dlatego wynragaJastaleJ uwagt l troskt, opiekunowle zaS muszq
"zabezpleczai" dom przed lch ciekawoSci4.
Musz4 stale uwa2ai na dzlecl, a to absorbuJe czas t nerw5r
w talcim stopniu, 2e czasem nawet naJbardzieJ opanowanl
lrytuJa sig. W takich przypadkach dzleckoJest zaskoczone
i zmieszane - przecleZ to, co robi, Jest tak frapuJ4ce I zachwycaJ4ce.
Optekunowie powinnl byi cierpllwt I wyrozumtall.
W przeclwnym razle b9d4 oczeldwai od dzlecka zbyt wtele.
W wiqkszoscl prrypadk6w ftzycznego nqkania, zJakiml sig
zetknalem, brutalnl rodzlce wlerzyll, tz dzlecko rozmySlnie
zachowlnvalo ste zloSltwie. Spodzlewali sig, 2e bedzii bardzteJ doJrzale, ntL bylo to mo2llwe wJego wleku.
Sklonno Si d o zapuszc zanla st g na zakazane tereny czqsto
uznawana bylaza przeJaw perwersJt charakterystyczneJ dla
dziecl. Dowodzono, 2e Jest ona skutldem grzechu pierworodnego. Dokt4rna ta byta gl6wnym Zrodlem wieluokmtny,ch represSlnych praktyk wychowawcrych. Nie istnteJ4
I
Jednak 2adne naukowe dowody przemawiaJace na tor4ySe
pogl4du, 2e dzlect s4 wJaktkolwiek sposob naturalnie zdeprawowane.
Przeciwieristwem takitegopodeJSclaJest nadm lerne ochranianie dziecigceJ nalwnoScl I nlewinnoScl. sprzSaJace

KRzYwDL)ozNALoTwoIE DIEcKo WswNFrRz\e 0')

JAKTCH
utnvalaniu slq klopotllweJ nalwnoSci w wteku doJrzafym'
Pamletam semlnarz5rstq, kt6ry na rok przedwy6wlgceniem
byl przekonany, 2e koblety postadaJa trzy uJScta narzqd6w
pictowycht Znam takize wlele koblet' ktore z powodu nleuSurtadomtenia wpadaly w panlkq prry plerwszeJ menstruacJl.
bdect mog4 r6wnle2 na uczyeslq manlpulowanla fallg"4
naiwnoSct4 I nlewinnoSci4. "Glupla blondynka" Jest klasycznymprzykladem taktego zachowanla w doJrzatym wleku'
U dzteci likajacych sle porzucenta hlsteryczny placz lub
blaganie sA metoda "odgrywania gluplego'' Zachowanle
tatrrteumoZllwia dziecku uchylenle slg od dorastanla' ponoszenla odpowledzialnoScl t podeJmowanla ryzyka'
NatwnoSi i niewinnoSi naszego cudownego dzlecka mo2e
wydatnie pomoc w procesle powracanla do zdrowia' Naiw- cechy, kt6ra
noSe lest glownym elementem pojetnosct
ulatwia uczenle slQ. Otoczenle opiek4 dziecka wewnqtrznego sprawi, 2e uJawnl sig Jego cuforynl natura' T! i twoJe
Iudowne dziecko mo2ecle wspoldztala6 w procesie uczenla
stg, Jak stwarzai nowe mo2llwoScl doSwtadczania Swlata'

zer,pzloSC
Naturalna cechA dzlecl Jest zale2no$( oraz posladanle
potrzeb. W przeclwierishvle do dorostych nle potrafl 4 zaspoioti potrzeb dzlel'ri wlasnym zasobom, z konleczno3ci sa
wTec'z,alehne od tnnych. TaleLno$c ta ntestety staJe slg
przttcrlnrllch bezbronnoScl. Nie wiedza nawet, ezego poirJUrrja I co czuJ4. 6ycte dzlecka od poczqtku ksztaltuJe si'
pod *ptyw"m zdolno5cl optekun6w do rozumienia i zaspokaJaniaJego potrzeb w poszczegolnych fazach rozwoJu'
ieZeli diiecko wewnetrzne oplekunow zostalo skrrywdzone, staJe sig przeszkoda w zaspokoJenlu potrzeb -icf ylas.
nych diieci. eeda sig irytowai potrzebamt dziecka lub d4zy'
do zaspokolenta Jego potrzeb, c41n lqc z dzlecka pn'edlu2enle siebie samYch.
Cudowne dziecko Jest zale2ne, bo przechodzi prrces doj'
rzeuania. czyll rozw-oju llaLdy etap rozwoJu Jest klokiem
ku pelneJ doirzato3cl - czyll doroslo6cl. JeSli potrzeby nte

Pown6r oo SwEGoWrwNErnzruEcoDoMU
zostan4 zaspokoJone we wlaSclw5rm czasle i w odpowiednteJ
koleJnoScl, dzlecko pozbawlone zostaJe Srodkow ntezbgdnych do w5pelntenta z.adan na koleJnym etapte rozwoJu.
Niewtelkt bl4d na pocz4tku drogt rozwoJu ma dalekosie2ne
konsekwencJe w p62nteJszym okresle.
Hrowe Zycte ludzkle charakteryzuJe slq ctAglym rorirromnte cechy t5powe dla okresu dzieJem. Optsywane prz.e?.e
clnstwa - ciekawoSi, za,leLno*i I optymlzm - maJ4 decyduJ4ce znaczenle dla wzrostu I rozlrwitu lstoty ludzkieJ.
Prze, cale zycle pozostaJemy w JaldmS stopnlu zaleLnl.
Tawsze czuJemy potrzebq mllo6ct I wzaJemnych kontakt6w.
Nikt nteJest na tyle samowystarczalny, by nie potrzebowai
innego czlowieka. 7-aleinoS6.naszego cudownego dziecka
pozvtala nam tworzyi wlqzl I podeJmowai zobowi4zanta.
Wraz z uptywem lat odczuwamy potrzebg bycla potrzebn5rm
lnnym ludzlom. WJaklmS momencle zdrowego rozwoJu saml daJemy tycle I troszczymy stq o nle. Jest to nasze ewolucSne powolante - JeSll tak wollcle to nazwai. W gruncie
rz.euy Jest to kwestia r6wnowagl miedzy zale2noSci4 a niezaleLno$clq,. JeSlt dzlecko zostalo skrzywdzone w efekcle
lekcewa2enta Jego potrzeb zale2noSct, io albo lzoluJe sig
t wycofuJe, albo tr4pma sig kurczowo zalelnoSci i wpada
wJeJ sldla.

uczucrowosc
Dwle oznakt emocJl s4 Jedyn4 w srvolm rodzaju cech4
dziecl twmo saplens - Smlech I placz. Antropolog Ashley
Montagu pisze: U dzteci ncc"4 naturahtq jest Smiai si4
t dostrzegat humor w rozmattgch sgtuacjach, rzeczguisfu ch. ug irrwgirrcw ang ch bqdZ stusorznng ch prze z nle same
Rozkosz4j q stg komlzmenu
Humor to Jeden z naJwczeinteJszych I naJbogatsrych naszych zasob6w naturalnych. Ju2 dawno temu filozofowie
wskazywali, 2e tylko czlowiek postada dar wgsmtewania
(umleJqtno6i Smianta siq).
Poczucle humoru ma ogromn4 wartoSi dla przelrutanl4
kledy czlowiek ma poczucle humoru, irycie sta.lc sk; znoSntbJsze.Jako terapeuta zawsze potrallq oznan'r.yt lrronrent,

,' l
IAKICHl(nzvwp DozneroTwolE DzIEcKoWEWNETRzNI'
kiedy u pacJenta nastqpuJe poprurwa. SygnaltzuJe Ja poja
wtenie siq poczucta humoru w stosunku do wlasneJ osoby'
PacJent przestaJe brai steble zbyt powaZnie'
W"ahtg Montagu'a, dzlecl przeJawlaJa poczucie humoru
sie buzi I oczom
od okolo 12 tygodnia hycla. @rzyJcle
a zobaczycle
plesz.czone,
kochane,
niemowlQcta, itore Jest
stq
grupq
bawi4cych
ObserwuJcie
ow4 naturalna rado5i.
nielch
Smlechu
w
us$srycle
a
I dokazuj4cych dztectak6w,
klamane szczQ6cie.
SzczqScte t podnlecente dzlecka latwo znlszczyi' JeSll
krrywda wewnetrznego dztecka rodzlca wynlkla z odbleranta mu chect do SmGchu, sam tak2e bqdz'le gastl Smtech
u swolch dzlect. Bedzle napomlnal: -Nle srnleJsig tak glosno', .Przestan mt tu halasowai'. -Nle wrzeszcz tak" lub:
dla.Do3i JuZ tych wyglupow'. Czqsto zastanawialem sie'
czy
tartczye
serdecznle'
sig
Smlai
ml
bylo
,rdtto
czegoLt t
w6wczas'
tylko
klopolr
tym
z
mlalim
SpiJwai. Nle
-gdy
bylem pod dzialaniem alkoholu; kledy bylem trzehtry'
sztywnfaty ml mlgSnle.
Dzlecl, ktorych Smtech i rado6i siq tlumi' staJa sie posepne I osowlate. W dorostym i.yclu s4 surowymi rodzlcaml'
nauczyclelami lub duchownyml, nle znoszqcyml dzlecigcego
- gwaru I gloSnego Smlechu.
jest
d-zeciwteistwem smlechu Jest placz. TtrsoJorado36
nlez.amaskowanamsmut|ciem_plsalpoetaKltalilGibran._
Jain iest tgm samgm 2r6dtem, z kthrego im'ech ttu6i sig
wzblja, owielelerot wgp&tiore bgto b'amL
t uizte saJedynymt zwlerzetami posladaJacymt zdolno-Si
placzu (ntelitOre zwlerzetakrzycza,lecz nle ronia lez)' Weilug Ashleya Montagu'a placz sluiry nam psychologicznle
i sp6lecznii do tego samego celu, co Smlech t radosi' Podobnre 1at one zbll2r- nas do lnnych, wzbudza wsp6lczucle
f chec wsparcla. U dziecka shrZy przetrwaniu' Gaworzenie
i Smiech przycl4laJanas, tworzAc symbiotyczne wiezi' ktozuJ4 zmarFtfierych potrzebuJ e ka2de ntemowlg. I,ry sygnalt
nle, ka2'4c nam Pom6c mu I utulii.
Jako wyraz emocJi, urywoluJacY reakcJe innych, Smiech
prawd-opodbbnie sllny wptyw na rozw6J ludzplaczmialy
I

72

Pown6r oO SwEGOWEwNETNZNEGODOMU

kich spoleczno3ci. Zwlaszcza placz odgrywal potqZn4 role

w naszeJ ewolucJi Jako lstot lltoSclwych. WoLnoStplaczu pisal Montagu - przAczAnla sI4 do zdrousinjednostkt tpoglq'
bianasz-e zaartgahowanle w dobre salnopoczucte inngchDziecl, zawstydzane z powodu placzu, doznaja w procesie
swego rozwoJu powa2neJszkody. WwlekszoSci rodzln placz
dziecka dotyka nle ukoJonego smutku skrrywdzonych dziecl wewnEtrznych Jegorodzlc6w. Wekszo6ci doroslych dzieci
zakarywarro w &iecinshvle plakai.
Rodzice, kt6rzy systematycznie tgpi4 placz u swych dzieci, sa przekonanl, 2e w ten sposob uczyni4 je silnicJsnymi.
Jest to ra2acyblad. Ksia2ka ta nle bylaby potrzebna, gdyby
pozwolono nam na swobodny placz. To, co na4rwam uporaniem siq z "pierwotnym bolem", Jest w plerwszyttt rzgdzie
pracA nad smutklem, stanowlqe4 klrrcz do <l<lnirlt:zlenia
swego skrzywdzonego dzlr:ck a wt:wnqI rzrrt'grl.
DZIELNOSC
DztelnoSi Jest zdolnoSci4 otrz4Snlgcla slg ze smutku,
Jaki wywolalo w nas otoczenle. Im dzier:ko mlodsze, tym
bardzleJ Jest dzielne. WystarczSt przyJrzei slg maluchowi
uczAcemu sig JeSi lub chodzii, aby dostrzcc te cechq.
Pewnego tazru obserwowalem dwudztestonriesiqczn4
dzlewczynkq, usiluJaca wdrapad sig na kanapg. Ilekroi jeJ
siq to prawie udalo, spadala na podlogg. Poplakawszy
przez chwilg, uparcle ponawiala wysilki. Po co najmniej
plgclu probach wreszcle sle udalo. Przez kilka minut
siedziala na kanaple, napawaJac siq swym osi4gnieciem.
Gdy m6J du2ry dog wszedl do pokoJu, przyjrzala mu sie
podeJrzliwie, po cz5rmzeskoczylaz kanapy, by zbadai, co
to za dzlwny stw6r. Podeszla do psa, ktory trqcil ja radoSnie. ZdenerwowaloJa to, wigc pacngla go po nosie! A pies
byl trzy razy wigkszy od nieJl
Jakkolwiek by na to patrzec, wykerzala odwage. Bo dziecl
s4 odwaine. DoroSli w porownaniu z nimi s4 olbrryrnanri.
Zamiast traktowai ich up6r Jako objaw zlego charaktr:ru,
powinniSmy doceniai ich odwagq. Dziecl s4 pogo<lrrt: I odwa2ne. Slowo odtaaLrtg (ang. courageous) pot'lrorlzl ocl la-

,' r
JerucuI(RzywDDozNeroTwoJEDzrEcKoWEwNErRzNr,
cirisldego r&enla cor (serce). Dzleciom nie brakuJe seroa.
54 odwa2nymi poszukiwaczami przyg6d. Rudolf Dreikurs,
znany psycholog ze szkoty Adlera, uwaLa, 2e zle zachowanie
dzlecl wynika z braku odwagi (serca). Straciwszy serce, sA
przekonane, 2e dla zaspokoJenta swych potrzeb powinny
manipulowai dorostyml.
DzielnoSi dztecka to tak2e elastycznoSi zachowari, dziqkl
ktoreJ uczy sie ono zachowan zgodnych zwzorcaml stosunk6w spolecznych Srodouriska, w Jakim prryJdzle mu iyi.
Jest to specyflczna cecha tstot ludzkich. nle spotykana
u wigkszoScl aw7erz4t,i stanowi oznakq zrlrowl:r psychlcznego.
Elastyczno6i mo2e Jednak spowodowai niebezpieczn4
zdolnoSi do adaptacJl. Wszelkle zachowania, jakie prryplsalem skrrywdzonemu dzlecku wewngtrznemu, sA to zachowania prrystosowawcze. ElastycznoSi i prg2noSi dziecka wewnqtrznego pozwalaJa mu przetrwai choroby, zabturzenia i emocJonalne porzucenle. Przykre to jednak, 2e
musimy zuLrywat.naszA energfie na przetrwanie, a nie na
rozwoJ i samoreallzacJe.
Skoro elastycznoSi Jest podstawowa cech4 naszeJ autentyczneJ jaLni, to odzyskuJ4c i wspieraJac skrz.ywdzone
dziecko wewnqtrzne, mo2emy spowodowai Jcgo powr6t do
zdrowia. Wymaga to czasu, poniewa2 nrrrsl sle ono naucryi ufai opiece dorostych. Gdy poczrrJesig chronione
I bezpieczne, Jego naturalna ciekawosrl I pogoda ducha
uJawni4 sie I beda mu zawsze towarzyszyi, umo2liwiaj4c
pelny rozw6J.
SPONTATNCZNA ZABA.\trA
Dzieci maj4 wrodzone poczucie swobody, a czujac sie
bezplecznie, dztalaJa spontanicznie. Cechy te - wolnoSi
i spontanicznoSd - stanowia istotq zabawy. Platon dostrzegal istotg prawdziweJ zabawy w dzteclgceJpotrzebie skakanra, poddawania pr6bie ogfanlczen sity ci4Zenia. Dzieki
swobodneJ zabawie dziecko wychodzt poza powtarzanie nawykow. DorastaJac, czqsto tracimy z aczrutq cechq, uznaJcmyj4 za coi nlestosownego; prrystol to mlodzieiry,lec.z. <llrr

Pownor po Swsco WewNETRzhrE@DoMU

nas, dorostych, Jest ntewlaSclwe. W rzecrywlstoScl wielu
dorostych uwaLa, l2 zabawa to pr62nowanie, to przyslowiowe "puste igraszlrd".
Ntestety, kultura amerykaiska wypaczyla sens swobodneJ I spontan lczneJ zabawy, przeksztalcaj 4c J4 w agresywny
pgd do zvtyclgLanla. Prawdztwle nleskrgpowana zabawaJest
dztalanlem dla czysteJ przSflemnoSct t radoSci irycla.
W poZnieJszych okresach rozwoJu mo2e byi stosowanaJako
prryJ emnoSi ptynaca z ksztaft ow arldazr ecznoSci i sprawnoSct flryczneJ w okreSlonych grach.
Swobodna zabawaJest cz95ct4 naszeJ natury. Wszystkle
zutlerzeta bawlq stq, lecz zabawa dztect ma o wiele wigksze
to skok
zrlraczenle.Ashlcy Montagu plsze: hbawadziecka
dcth:ko po?n mo2lhao$ct ttngch stusorzeft
wgobrainl
Wyobra'Znla gra znsadnlczq rolq w dzleclgceJ swawoli. Pamlqtam moJe wlasne wytwory wyobraZnl w dzieciishvie:
naJczqScleJbyty to przygotowanla do doroslego i4tclai bawiItSmy sle w .dorostych", vryobra2aJac sobie, Jak to Jest byi
tata t mama.
Spontaniczna zaba'wa Jest dla dziect sprawA o donioslyrm znaczenlu, stanowl bowlem fundament p62nieJszego
2ycla. MoZllwe, irc gdyby zapewnlono nam w dzieciristwie
bezpleczenstwo I komfort zabav.ry,nle musieliby5my uciekai sie do nletworczychzabaw wwieku dojrzalym. SA one
w gruncle rzeczy substytutem nle zaspokojonych potrzeb
dzleclnstwa I przyczyntaJa ste do gromadzenia zabawek
dladoroslgch. Wtdztalem ktedyS aflsz glosz4cy: .Ten, kto
bedzte mlal w chwlli Smlercl naJwtgceJ zabawek, wygrywa". Taka transformacJa dzlectnneJ zabawy przeszkadza
nam w postrzeganiu 2ycta Jako swobodneJ i spontaniczneJ przygody.
JeSlt spoJr4lmy na dzteclristwo Jak na czas swobodneJ
t tworczeJ zabawy, uSwladomlmy sobie, Lebyi ludzka istot4
oznaczabyi wesolym. NaJwspanialsze osi4gniecia ludzk<-rScl
sA ,skokami uyobraZnl", kt6re prowadz4 do naJwlqkszych
wynalazkow, odkryi, teorti. Swego czasu Nietzsr'l rt' zit uwaL1rl, 2e aby doJrzec, muslmy odzyskai 2arliwosri. z Jaka
bawlllSmy siq w dzleclnshvle.

JAKIcHl(nzvwp DozNIALoTwoIE DzrEcKoWswNErRzNr

WYJATKOWOSc
Chocta2 dzlecko cechuJe nledoJrzalo6i, posiada ono organlczne poczucle pelnl -.JA' (ang. I AlvIness)'. Innymi slowy,
ma p(rczucle wewnqtnneJ wlqzt i sp6JnoSci z samym sob4.
Poczucle wewnqtrzneJ sp6Jno6ct (ang. completeness) t JednoScl ze Swlatem (arrg. un!fiedurho&aness) oznacza prawdziw4 doskonaloSi - t pod tym wzglqdem wszystkie dzieci sa
doskonale.
Wewngtrzna sp6JnoS6sprawla, izeka|de dzleckoJest specJalne, wgJqtkowe t cudowne. Nlkt inny nle Jcst dokladnie
takt, Jak ono. Cecha ta crynl dzlecko prawdzlwle drogocenn5rm. Slowo
"drogocenny" oznacza.rzadkl I wartoSciowy".
Szlachetne kamlente I zloto s4 drogocenne, lecz ka2de dziecko ma o wlele wlqksz4 wartoSd. Od urodzenia dziecko ma
pelne poczucle tego. Freud nadal temu okre6lenie Jego
Kr6Ie u skrr M o66 Dzte cko.
Naturalne poczucle wartoscl I godnoSci Jest bardzo nietrwale I powinno znalei,d natychmiast odzwlerciedlenie
w postawie opiekunow. JeSlt dziecko nle znajdzlc pclnego
mllo3ct, wlernego pohrlerdzenla tych cech, straci poczucie
sweJ ufi4tkowoSct.
Dzieci sa tak2e z natury gtaboko duchowe W moim przekonaniu duchowoSi I poczucle pelnt sq synonlmaml. Dziecl
s4 naiwnymt mtstykaml. Poemat Chrlstophera Morleya
zrrlraca uwage na to, 2e tch nlezwgkla boskoCi ciqgle trwaJest to Jednak duchowoSi naiwna I bezkrytyczna. Polniej
stanie siq rdzeniem duchowoSct doJrzaleJl refleksyjneJ.
DuchowoSi Jest tym, co w nas najglebsze i najbardzieJ
autentyczne - nasz4 prawdzlwq Jr2nla. Dzteki nieJ czujemy
sw4 w5{4tkowo6i I nlepowtarzalnoSi. Jest to nasze fundamentalne lstnienle, czylt
polega teL na
"JA". DuchowoSi
poczuciu wiezi I ugruntowaneJ JednoSct z crymS wigksrym
od nas. Dzlecl z natury wlerz4 w to - wledza, 2e istnieje coS
potg2nieJszegood nlch.
Wara w -JA" stanowi Jadro naszeJ boskoSci. KtoS, kto
poslada owo poczucle, stanowl JednoSi z samym sobil
'

patrz przypts str.42

DoMU
Pown6rno SwscoWswNErRzrvEGo

t
JarucuIGzvwo DozNALoTwoIEDzlEcKoWrwruErnzr\

t akceptuJe slebie. Dzlecl maJa te wlaSclwoSi znatury.Przypatrzcie slg zdrowemu dzleckrt, a stwierdzicie, 2e catym
soba m6wi ono: -Jestem tym, klrrtJestem".Warto zauwairyc,
i2 w teofanii krzaka goreJact'go Bog oznaJmil MojZeszowi
swoJe lmig: Jesterrv kt6ry./('sf.'nl (Ex. 3,14). NaJglgbsze
poczucie lu&kieJ duchowos<'t, to wlaSnte "JA", na ktdre
sklada siq takZe poczttck' ltyr'lrt wittloSclowym, dro$ocennym i ntepowtarzalnyrn.Nowy'l'cslittttentmowi czqstooJeowleczce:synowl marnozusie podaJ4cym rgkr; z.irgrtlrkrtte.l
trawnemu, ktory tttlrtto wszyslko fest lrclltrlwartoSciowym
czlowleklem, n;twr'l w osl it I t tlc I {r x lzlt tlt' swtf t';{o grzeszrrego
irycla. Wglqtk<trur1to lctt, kto lest tyrtt, klnr Jest; ni$dy
pnedtem nle lsltrhtl I ttle l4<lz.lelsttrlrr( nlgtly ptltem.
thtcltowirbirrtlzltJtt12cok<llwleklnncgo sprawia,
Krz.yw<lir
2e stirJt'rrry slq ttz,alc2trtonyml, zawst5rdzonyrnidoroslymi
dzlt:<lrrrl.Wszystkle dzleJe upadku mgLczyzn i kobiet sa
op<rwleSclamlo utracie poczucla Jestem, kim jestem' przez
cudowne, wartoSciowe, niepowtarzalne i drogocenne dziecko.

wanla. Dzlecko bowiem naJstlnieJ przeirywa brak poczuciir,

2e Jest bezwarunkowo kochane. Do dorosle$o, ktory cierpl
z tego wlaSnle powodu, doclera tylko slabe echo 6wiata
tnnych ludzt. Ntgdy nie opuszcn Eo potrzeba miloSct. Jej
gl6d trwa, a skrryw&one dziecko wewngtrzne wypelnia tq
pustkq postqpowanlem, o ktorym Ju2 wspomnialem.
OdzyskuJ4c i otaczaJ4c oplek4 skrzywdzone dziecko wewnqtrzne, obdarzncieJe po?4dana przez nie bezwarunkowa
akceptacJ4. To sprawt, Le dzlecko luzna i pokocha innych
taktmt, Jacy s4.

76

MII'SC
W naturze dziecl le2y mtloSi I uczuciowoSi. hnimjednak
s tanq s ie zdotne dn kochanla, muszq bgC nqj pienu kochane.
Ucza siq kochai, gdy sa kochane. Montagu pisze: k wszy'
s tkich czg s to ludzkich potrzeb, potrzeba milo 5c ii es t nai bar dziej podstau)owa, nqjbardziej uczbwieczqjqca. i tulafnie
onaczgntz nas ludzL
Niemowle nie potrafl kochai w doJrzatym, altruistycznym
sensie. Kocha w szczegolny dla swojego wieku spos6b.
Arowy rozw6J dziecka zaleLy od kogoS, kto je bezwarunkowo kocha i akceptuJe. Je5lt potrzeba ta zostanie zaspokojona, wyzwala sig w nim energia mitoSci, mo2e ono zatem
kochai innyeh.
Dziecko pozbawione miloSct bezwarunkowej traci poczucle "JA". Bedac zdarre na lnnych, staJe slq egocentryczne,
a Jego prawdziwa JaZn nigdy sie nie uJawnia. Dziccinne
postawy doroslych, kt6re prrypisuJe krzywdzic <lzlt't'kawewrtqtrznego, sA konsekwencJA egocentryczrr(Ao 1rt'zystoso-

KRZTWDA DUCHOCIA
Uwa2am, 2e wsrystkte krrywdy cudownego dziecka wynikaJaz utraty poczucia JA"' Ka2de dziecko musi miei SwiadomoSi 2e: (a) Jego rodzlce s4 zdrowi i zdolni otoc4ri je
opiek4 | h) LeJest ono dla nich uaZne.
To zaS oznacza, Le JegonlepowtarzalnoSi uznawana jest
przez rodzicow lub opiekunow. Dowodem tego jest iloSc
'ze
czasu, Jakl z nim spgdzaJa. Dzieci intuic$nie wiedz4,
poSwigca sig czas komuS, kogo stq kocha. Nie poSwiqcaJ4c
dzleciom doScczasu, rodzlce wywoluJ4w nich uczucie wstydu.
Dziecko wychowane w rodzinie dysfunkcyjnej jest w jakims stopniu duchowo upoSledzone i traci poczucie "*JA".
Matka alkoholiczka oraz pobla2liwy, wspoluzale2niony ojciec nie z,atroszcz4slg o swoJedzieci. Alkoholiczka zaabsorbowanaJest ptciem, a wsp6luzale2niony m42,zaabsorbowanyJest alkoholiczk4. EmocJonalnie s4 po prostu nicobecni
dla swoich dzieci. To samo dzieJesig, gdy rodzicow nekaja
lnne zaburzenia: pracoholizm, bigoteria, nrania Jedzenia'
nat6g kontrolowania, czylt perfekcJo n iz nr, cI t oroby umyslo we lub ftzyczne. Rodzice zaabsorbowanl wlasnymi problemami emocJonaln5rminie maja czastl tlla swoich dzieci.
Psychiatra Karen Horney napisala:
W skutek r62ngch sprzeczng ch u plg uotts dzie cko nie nt o
sposobno5ci rozwli anio s iq z4odnie z indgttsid.ualngm[ 1tt t
trz.ebami i mo2liuo $ciami (.. .) . Pdsumow ane sprow ru l :'t t

78

Pown6r oo SwEGoWswNETRzNrco
Dorvlu

Jq ste doJakhl 2e hdzle wJego otrc,zeniu sq zbgt zasle_

pient swgmi nertutcantL bA stai slg zlolngmi do kochania
dzlecka czg chotbg tylko postz.egania go jako drgbnej
JedrastkL
N iez,aspolaj ente pragnlentn dzlecka. abg bg t krchangm
jako czbwiek i abgJqo mi&ofil zostalo przgjqta,
iest iqjwiqkszA m urazcm. Jaktego mo2c ono doSwfuaczg e.

Rodzlce w rodzlnle dysfunkcyJneJ nte s4 zdolni dai dzteckrl tego, czego potrzebuJe, ponfewaz saml silnie odczuwaJ4
wlasne potrzeby. W rzeczywlstoSct wieksznse dzteci z rdzin
dg sJtrnkcqjngch doznalo nqjwi4kszgch uraz6u tu6tuczas,
gdg ic\potrzzbg bgfu nodbard.zieJpalqce. MySlq tu o Joshu,
synu alkoholtka. Gdychlopak mlat sredem iat, nte wiedzial,
czy t kiedy oJctecprzyJdztedo domu. W wleku l:rtJedenastu
przez nlego porzucony emocJonalnte t miterialnie.
"?estal
potrzebuJe oJcl by moc pokochai siebie
[Chloplec
Jako
\n92cz5r znq potrzebuJ e miloSci mginzy zny. po trzebuj e ririqzi
z mgLczTtzn4.Josh nigdy Jednak nte czul wiqzi z oJcem.
9re"!o bal sie, gtqboko odczuwaJ4c brak bezpieczeristwa
dziecka pozbawtonego ochrony. Olctec symbolizule ochro_
gtq) Na dodatek matka Josha podswladomie nieiawidzila
meilczyzn. Trzykrotnte, w obecno6cl tnnych, upokorzyla sy_
na, kpl4c z MelkoSct Jego pentsa. NaJwyraZniil uwazata
io
za Zart I kpila z JegoprzewreuZllwienla. A prreiie| ta strefa
mgskoSci Jest naJbardzieJpodatna na \r azSt.MoZewydai
siq
to dziwne, leczw naszeJkulturze wtelkoSi penisajest sym_
bolem meskoscl. I.oto chlopak rozpaczliwie potizeUujacy
allrmacJi sweJ mgsko5ct zostaJe zdiadzony przez matkg _
naJwa2nieJsz4dla ntego osobq w rodzinie. Matka _ nie
le_
czon'aoflara kazlrodztwa - odreagow5nvalana synu gleboka
pogardq i zloSc wobec mgLczyzn.

rll
til
ili

lil

lil
I
i

NADUzTCIA SEKSUAI,ITE , trlTZEYcjZITE

I EMOCJONALNE
Nadu2rycia seksualne doroslych wobec dzieci polcgajq na
wgkorzg stgwantu dzleci dla zaspokoJenla popea u pt.,i,iwcgo
doroslych. Wtym prrypadku dziecko zacrynapr|rrrowai,
2e
ttto2estai slg waZne, wykazuJ4c wobec doioslyr.h zir<.lrowa_

JAKICHI(RZYWD DOZNATOTWOF DZrrCrO WEWNETRZNE7()

nia erot5rczne. W konselnrrencJl dziecko dorasta w przekonanlu, Le aby z-asluiryena cz5[aS troske, musi byi dla tej
osoby tdealnym partnerem seksualnym. IstnleJe wiele form
naduZy6 seksualnych. NaJwtgksze uraz'! powoduJa naduZycia natury nieflzyczneJ - czyll emocJonalne.
Aby zrozumlei w pelni, Jak groZne mog4 one mlei nastgpstwa, nalez5r zurroclf uwagq na to, Le rodzlnaJest organizacJa spoleczn4, kt6ra rz4dzl sig wlasnymi prawaml. NaJwaZnieJsze z nlch to:
l. Uklad rodzinny jest odzwierciedleniem wzal enrnych stosunkow panuJqcych miqdzy JeJ czlonkarrrt, a nle tylko
grup4ludzl.
2. Uklad znaJduJe slq w stanie rownowir(l <lynamlczneJ;
gdyJeden zJegoczlonkow tracl rriwlrr)w:Wq.Inny rekompensuJe JeJ brak. Na przyklarl zirr.lrowrrrrlapfanego,
nieodpowiedzialnego oJca rriwnowi rly rri r<lo<| lnwledzialna matka abstynentka: latwo wpaclaJacaw gnlcw, hlsteryczlr1Zong moLe rownowaZytmqz o spokoJnym, lagodnyrn usposobieniu.
3. Uklad rz4dzt siq regulami. Wzdrowych rodztnach reguty
s4 zazwyczal negocJowane I elastyczne; w rodzlnach
funkcJonuJ4cych chorobliwie reguty s4 sztywne i niezachwiane.
4. Rola czlonkow rodziny Jest utrzymanie w r6wnowadze
JeJ potrzeb. W zdrowych ukladach role te s4 elast5rczne
i wypelniane wsp6lnie; w chorych - role sq sztywne i nlewzruszone.
Uklad rodzlnny to tak2e okreSlone konrponenty, a naJwa2nleJszymJest malzeristwo. JeSli nastqpl w nlm za,kl6cenie bliskich wiezi, wl1czaj4 sig mechanlzmy prrywracaJ4ce
rownowage I komplementarnoSi. Dla zachowanla rownowagi rodzina potrzebuJe zdrowego malZenstwa. Gdy mal2enstwo Jest niestabilne, w6wczas energla ukladu zmusza
dzleci do prrywrocenia r6wnowagl. Ntezadowolony z matki
oJclec moZe probowai zaspokoii emocJonalne potrzeby za
poSrednlctwem corld. Stanie sie ona Jego l.aleczka, Mala
Kste2niczka. Syn zaS stanie sig Malym Mgirczyzn4Mamusl

ul
IAKTCHKRzYwDDozNALoTwoIE DzIEcKoWEWNETRU'IE

t)OMU
POWN T NO SWEGOWEWNETRZI.JEGO

ma tak .seksowny tylek', i'n gdyby byt mlodszy, to "sprobowalby'. Uwagi takie bardzo Ja denerwowaty' Gdy dorosla,
hterlsowal tja meircryLnl' ktorych podniecaly jej po6ladki'
Matka lrltty opowladala corce o swym 2yclu seksualnym'
m6wtac, Jak kiepskim kochanktem jestJeJ oJciec, kt6ry ma
za malego pentsa. Robtac zl.ollty sw4 powlernicq, powaZnie
r6wnowagQ. Dzlewczyna byla tak uwlklana
tatrsrylaleJ
i,e nie mlala poczucia wlasneJ to2samoSci
maUC,
w sprawy
llczne romanse z 2onatyml mgizNawi4rywala
seksualneJ.
odmawiala po2ycla seksuzlwsze
kolictt
w
lecz
cryznaml,
ml, ize'ally tttlt:i orgaztm'
Mowtla
znaJotttosc.
t
zrywala
alnego
wyobra2a sobie, 2e Jcsl wlasna tnatkal
Inn4 forma naduZyt'lirttto/.cby<ibrak scksrritlltt'{ouSwiadomienia dziecl. Rtl<lz.k'c.Jttttc nl<' ttk' tttowlll .leJna ten
June
temat. Gdy wyst4pllir tt ttlt'l plcrwsz.l tttk'sli1t'z'ka,
wpadla w przeraizanlt'.siltlz.:lt"2c lest lxrwitlttlc <'lrora'
Do nadu2yi mo2e slq posunqc tak2e $tars/'(' ro<lzt'nstwo'

lub Wa2nym MgLczyzn4, w mleJsce taty. Dla obu plci istnieJ4 liczne formy zamlany rol. Dzleutczynka staJe siq opiekunka matkt w mleJsce meta; chloptec staJe siq emocJonaln4
2on4 oJca.
We wszystkich pr4ppadkach mog4 powstai wigzi w plaszcrylnle plonoweJ, czyll pokolenloweJ. Dziecl s4 po to, by
zaopiekowa6 ste mal2eristwem rodzlc6w, wykorrystuJe slq
Je do zrekompensowania osamotnienla mal2onkow. CzQsto
Jeden z rodzlc6w Jest zablokowany seksualnie, Tecz Jego
potrzeby w teJ dzledztnle tstnleJ4 nadal. Dziecko moLe czuc
slq skrepowane namigtnyml pocalunkami lub dotykaniem.
Ilekrot w praktyce dziecko stqje sig dlajednego z rodzic6w
wahniej sze niL w spotmatZorrck, zachodzi mo2liu: oSt e mocjonrrllte'g o naduig cla sek s ualneg o. J est to n ad u ?rycIc m. p onie wlasnych
waL rodzlc wykorzystrrJerlzlt'cko do z.aspok<rJcnla
porz4dek.
potrzcb. Z;r<:howarrlet:rkle o<lwraca naturalny
Rodzlce powlnnt poSwlgcti dzleclom czas, troskq i byi dla
nich przewodnlkamt, nie zaS usgkorzgstgtuai Je do zaspokoJenia wlasnych potrzeb, gdy2 wlaSnle toJest istota nadu-

irye.
Nadu2ycla seksualne s4 przycrp4 powa2nych krzywd
duchowych, o wlele gro2nleJsrych ni2 lnne uraz5r fizlrezne.
Ostatnio zaczqliSmy poJmowai je w nowy sposob. Obecnie
duZo wiemy na tematwptywu ekshiblcJonizmu i seksualnego podgladanla w rodzinie. Zasadntczym elementem w tego
typu naduZyclachwydaJa siq upodobania rodzic6w: podnieca lch wlasna nago3i lub wldok clala dzieci.
Powodem wlelu naduiryi seksualnych jest naruszenie
naturalnych grantc w rodzinie. Niekiedy dziecko nie znajduje mieJsca, gdzle mlaloby poczucle tntymnoSci i bezpieczeistwa. Rodzlce wchodza do lazienld wowczas, gdy wlaSnie z nieJ korrysta. WypytuJa o szez,egdlyZycia seksualnego.
Niekiedy matym dzleciom ntepotrzebnie robl sig lewatywy.
Nadu2ycia seksualne nieJednokrotnle wyra2ajA siQw robienlu przez rodzicow niestosownych uwag lub prowatlzt:nlu
nlewlaSclwych dyskusJi.
Shirley, Jedna z molch pacJentek,czesto czttl:r si(' t t lt'swoJo w obecnoScioJca.Stale klepatJa w poSlittlkl, rturwlil<'.2c

.o
l
o

najczgscieJgclyro2nlcawlekuwynos|tlktlltrtlwti<.ltlat.
Dzieci w tym samyrn Meku czesto lnteresuja siQ oclkrywanlem roZnic plci' co stanowi czeii normalnego rozwoJu'
JeSliJednakdzieckoprz$muJewobecinnegorownolatka
zachowanta seksualne odbiegal4ce od normy, czqsto ozrra'
cza to, 2,e dziecko napastuJace uleglo seksualnemu naduZyciu. Tak byto w prrypadln: Sammy'ego, ktory w wieku
i p6l iat byl ktlkalaotnie napastowany seksualnie
"riS"t,-t
przez s*ojego prz5flactela. Potem okazalo siQ, 2e przyjaciel
fyl gwafcony analnie przezwuJa i odreagowywal naduZycie
na SammYm.
Dzieci wierzA w rodzic6w: dla podtrzymania teJ wiary
stwarzaJa wymySlone wiezi. Wyparlem slq siebie' oklamywalem iie aZ do gorzkiego konca, utwterdzajac sie w przekonaniu, 2e m6J olctec-alkoholik mnle kocha' Wmawialem
sobie, 2e naprawdq o mnie my5li, lecz Jest tak chory' 2e-po
prostu brahmu czasu, by mnie kochai' Nikt nie lubi byc
wykorrystywany. GdyJestesmy doro6lt I zdajemy sobie z tego spriwe, wpadamy w gFriew. Dzieci nie wiedza, Le sa
wytorzystywane. Ale dziecko wewnqtrzne nosi w sobie tq
f<rzywA-e.je3h dopuszczono siq wobec nas naduZyi sehsrr

82

Pown6roo SwEGoWewNErRzr{EGo
DoMU

alnych, czuJemy, tn rl-dLe

zashrgujemy na miloSc, a w6wczas
staJemy slq oztqblt lub nadpobudllwl seksualnie, abyzyskai
poczucle, 2e JesteSmy wa2ni.
NADUZYCIA FIZYCZI\IE
_ Nadu2yc la ftzy czne wyrzadzaJa r6wnle2 duchowe szkody.
Dziecku bitemu t szarpanemu, kt6remu ntekiedy kaze sie
prrynosli narzgdzla do wyrnterzenia kary cielesneJ, z tr:udem przychodzt uwterryd, 2eJest ntepowtarzalne, cudowne
t wyl^4tkowe. CzyJest to mo2ltwe, skoro oplekunowie zadaJa
mu ff4yczne clerptenla? Kar5r ctelesne zr5rwaJawtgzl z rodzicaml. Co czullbyScie, gdyby naJlepszy prz5flaciel bil was po
tlrrar4t'?
Nlewlemy, wllu rodzlnach dochodzt dobmtalnych akt6w
pruemo(y. Statystykt ukryte sq w szpltalach, pomlane mil_
czenlenr z powrxlrr rrxlzlnnego wstydu, a ponad wsrystko
strachrr, 2e m6wlqc o tym. zostanle slq
Jeszcze bardzieJ
skrz5nvdzonym.
Btcte kobiet t &tectJest bardzo stara I powszechn4 trady_
cJ4. Nadal wierzy slq w skutecznoSd kary cielesnej. JeszcLe
przed trzema latyJa tak2e akceptowalemJ4 w zmodylikowa_
neJ formle. Nie tstnleJe ZadenprzekonyvaJ4cy dow6d na to,
2e blcie I lnne karycielesne nie powodulq trwalych skutkow
ubocznych. T}rlko w JakimS wypaczonym odczuciu dziecko
mo2e uwierzyf, 2e Jest wa2ne dla rodzic6w, ktorzy
Je bUa,
pollczkuJ4 czy strasz4. Dztect, kt6re sa Swtadkami irrr:t"f_
noScl, same staJ4 slg JeJ oflaraml. Do teJ pory czujq na
w-la_sneJskorze razy z,adawane memu prz5dacielowi Mar_
shallowt. Zakonnlca w szkole podstawoweJ kilkanascie raz5,
uderzyla go po twarzy, trac4c naJwyraZnteJpanowanie nai
-soba. Marshall byl trudnym dzieckiem I na pewno potrze_
P9*"t stlneJ rgkl. Jego oJctec,brutalny alkohbtk, czqsto go
bil. l\4am lednak irywo w pamtqct m6J bolesny krryk
fo
ka2dym uderzenlu zakonnicy, bo podSwiadomie wfeazta_
lem, 2e to samo mogloby spotkai mnte. Kierownlctwo szkolv
dopuszczaJAce stosowanie kar clelesnych must ltczyi sli
z ryzyklem, 2e JakiS nauczyclel stracl samokon|role i nad_
u?ryJewladzy.

IAKTCHIQzywD DozuaroTwoyn Dzrscxo WEWNETRZ{E83

Nlgdy nle zapomne nocy w tzydzleScl lat p6ZnieJ, gdy
Marshall wezwal mnle z zamkntgtego oddzialu szpltala,
blagajac, bym pom6gl mu w walce z Jego alkohollzmem.
Gdzte podztalo slq to plqkne dzlecko, kt6re przyszlo na Swlat
z poczuclem nlepowtarzalnoScl I uryJatkowoScl, z poczuclem, 2eJest nlezast4plone?
NADU,'YCIA EMOq'ONAI,I|

Nadu2ycla emocJonalne rdwnlrl. r.nrlnfrl rany duchowe.

Krrykf t wymySlanle dzleclom orlnlrlufq lclt przttcle wartoSci. Rodztce, nazywaJ4cJe gltr1x'rrtttl.rlttntlrttttl. wurlataml
czy w inny obraZltwy sposob. rntrlrl lc. Nnrlrtlyt'lc emocJonalne prryblera nlekledy postrrCrt t rowoil' l. 1r rfck{onlzmu
i kontrolowanla. PerfekcJonlzrtt wyl wrrrzrr glqlx rkle poczucle
toksycznego wstydu. Cokolwlek llyr{ zrolrll. rrl{rly nle stanlesz na wysoko5cl z:danla. Rcdzlny, w kt(rryr'lr panuJe
toksyczny wstyd, posluguJq slq perfekcJonlz.tttt'tt t, kon trola
t oskar2anlemJako Srodlrtem manlpulacJt. Nlc, co tn(rwlsz,
robisz, czrtJeszlub mySllsz, nleJest dobre. Nie powlnlcned
czui tego, co czuJesz, twoJe pomysly sa szalone, a twoJe
pragnienla ldiotyczne. 7aw sze ol<a^esle, 2e po siadasz skazy
i wady.
W SZKOI,E
Toksyczny wstyd utrwala stg, gdy zacrimasz chodzii do
szkoly. Natychmtast zostaniesz os4dzony i zaklasyflkowany. Bierzesz udzlal w konlmrsle na to, kto oka2e siq lepsry.
Dzlecl stoJace przed tabltca sa wySmiewane przed cala
klas4. Samo stawianle stopnl moZe byi powodem do wstydu. Ostatnlo staralem sig pocteszyi synka przyjaciela, kt6ry
JrlL pieruszcgo dntatu szkole dostal dw6jkq z rysunk6w.
SzkolaJest mleJscem, w kt6rym moZe dochodzi6 do aktow
ponl2ania. Dziecl bywaja okrutne wobec koleg6w. Szczegol'
nle drwl slg z placzu. Z teJ pytyczyny szkola moZe stai sic
dla wtelu dzlect podwoJna pulapk4. Rodzice i nauczycit'k'
nactskaJa, by dobrze stg uczyty, a gdy lm sig to urlirlr'
I rzcczJrwtscteoslagaJadobrewyntkl, lnne dzieci kpi4 z nk'lr,
nazywaJac kuJonaml.

NN)UzTCIA

PowRoTDo SwEGoWrwNrrnzNEGo DoMU

W szkole ?.acrpamy byi Swiadomt taktch uwamnkowari,
Jak pochodzenle oraz status materlalny. Moi koledzy hydzl
opowladali koszmame trlstorte o t5rm, Jak boleSnie odczuwall swoJe pochodzenle. Szkola Jest takZe mieJscem, gdzie
mur46slrie dzlecl dowtaduJ4 sig, 2e nie mbu:i4poprawnie.
Kiedy chodzilem do szkoty w Teksasle, dzieci pochodzenia
meksykansldego byty karane w szkole za mowienie po hiszpansku.
Pamlgtam, Jak wstydzllem slq, 2rcnle mamy samochodu
I muszq chodzli na plechotg lub JeZdzii autobusem. SytuacJg pogarszalo to, 2e uczgszcz,alemdo szkoty, gdzie wigkszoSi dziecl pochodzlla z dobrze s5rtuowanych rodzin. Dzieci
w wieku szkolnym szlbko ucz4 slq oceniai status spoleczny.
NADUZ-TCIA W KOSCIELE
W koSciele upokarza slq kazaniami o piekielnym ogniu
i siarce. Ostatnlo slyszalem w telewlzJi pewnego kaznodzieJe, kt6ry powiedzlal:.Nle zdolacle byi wystarczaJaco dobrzy,
by w oczach Boga zyskai akceptacJe". C62 to za potworny
afront wobec Stw6rcy Doskonaloscll Lrcz sk4d dziecko ma
wtedztei, 2e ow czlowlek pokrywa sw6J wlasny, toksyczny
wstyd rownle toksycznym patosem?
W szkole pxxlstawoweJ uczono mnie modlitwy SwiqteJthtarryny z Genul. O lle dobrze pamigtam, brzmiala ona tak:
WUtezqlry sue s{fgr,bg opuScii ten padot niedoli"
w udrgce przeJmqJqceJI gtebokiej ptacz+.
Umieram dlatego, 2c nie umieramJaka| to radosna maksyma na rozpoczqcie dniat Jest to
mistyczna modlitwa, nableral 4c a znaczenla dopiero na nal wyizszych poziomach rozbudzenla duchowego. Uczniowi
pi4teJ klasy slowa te natomiast zadaJ4 duchowe rany.
WSTID

KT'LTUROUM

W naszeJ kulturze obowt4zuJe zasada doskoncloSci. ktora

ranl nas duchowo. MghczSrznapowinlen mlec rlrr2y penls,

tl"
JAKICHKRZywDDoaqaro TwoIE DzIEcKoWEWNETRZNT
a kobteta - duiry blust tJedrne po3ladki. Mo2e siq zdarzyc'
irc JeLellwasze narzqdy plclowe nie sa odpowlednio du2e,
zostaniecle uznanl za gorszych.
Pamletam, Jak przykre bylo branle prysznica po trenlngu
futbolowym. Starsl chlopcy dogadywali mlodszym t kpili
z nich. Modlitem stq. zeby nte dobralt siQ do mnle. Chtchotalem nerwowo I przylqczzalemsiq do chorr. prze6miewc6w,
nabfaJacych sle z kogoS lnnego.
Pamletam dzlecl gruh lub brrydkle, ktore w szkole przeTyw aiy koszmar. Tal<Led zlecl n lezdarn e' n l cwysportowane
byty nuysa'dzane podczas roztttnltych ltltlltt'z I glcr.
To pozostawia bllzny dttt'ltowe na <'itlt' 2ycle. PonlewaZ
wSnoslemw biedzle, wclq2 cztrJcnle trletwrr.lo,ltlqc do klubu
lub w lnne ekskluzryme lnltJs<'c.('zqlttt tttitttt$wladomoSi,
i2 Jestem w lepszeJ sytuacJl flltttttsowel lrl2 ht<lzle, kt6rzy
mnle otaczaJa, lecz nadal rxlt'zrrwaltt toksy<'zttq,udreke
kulturowego wstydu.
Dziecl bardzo szybko zdaJ4soble sprawQ z lstltlcrtla ekonomicznych I spolecznych ro2ntc mtedzy nimi a kolegami.
ZwracaJa uwagQ na styl ubleranla sig i zamoZnoSi s4siadow. PresJa grup o Jednakowym statusle staJe siq w miare
uptywu lat coraz bardzieJ dokuczliwa. Tawsze znaJdzie siq
miara twoJeJwarto6ct - | przewaitnte do nieJ nle dorastasz.
Wtedy otrrymasz nastqpuJ4ce przeslanie: Nrejeste9 w W
rzqdku Mustsz bgt takt"ioJelmMY ctrcemg, abgS bgt.
TOKSYCZITY WSTYD
Wymlentone formy nadu2yi rodza, toksyczny wstyd
uczucle, ize ma sle skazg, Jest slg gorszylll, 2,c nlgldy nle
dor6wna sle otoczeniu. Jest on bardzltJ dokuczllwy n12
poczucie winy, wynikaJace ze Swladomost'|, 2e zrobilo sie
ioS zlego, co Jednak moZna naprawl(':' lirksyczny wstyd
ozrraczz' 2e to w nas Jest co6 zlego; coS, (:zcgo nie da siq
naprawi6 - nie nadaJecie sle do niczego, posladacie bra}d'
Toksyczny wstyd Jest podstawow4 krzywd a dztecka wewngtrznego.
Ostitnio dokonalem ponownego opracowania wspanialej
rrredytacJl, oryginalnte naptsaneJ przez Leo Bootha. Doda-

Pown0r no SwEGoWewruErnzruEco
DoMU
lem do nteJ pewne aspekty toksycznego wstydu, om6wione
w wydaneJ przsze mnle kslq2ce zatlrtulowaneJ Brad.sltolu
On: Heatlng the Slr.me Tha;t Bblds You Chcialbym tutaJ
podztelii slq tym z waml.
NA IMIE MI TOKSYCZT{YWSTYD
Bylem obecny przy twym poczqclu
W adrenallnie wstydu tweJ matkt
CzuleS mnle w wodach plodowychJeJ lona
Dopadlem cie, nlm rnogle$ m6wl6
7-anlm zrozumlales
7-anlm znalazle{ drogg p<lznanla
Dopadlem clg, g<ly rr<.zyle5slq chodzli
Gdy bylcS bt.zlrrorrrryI rdslontqty
Gdy trylc$ prxlirtny na r:krsy I odczuwaleSpotrzeby
7:utlm r:hronlly cle granlce twoJegoego
NA IMIE MI TOKSYCZNIYWSTYD.
Dopadlem ctg, gdybyleS maglczny
Tanlm mogleS pojai, JaJULbylem
Okaleczylem twA duszg
Przeszylem clq do szplku koScl
Dalem cl poczucle wad I skaz
NleufnoSct, brzydoty, glupoty, zw4tpienia
BezwartoSciowoScl, nDszoScl, niegodztwoSci
Sprawilem, 2e czule9 siE lnny
Powiedzialem ci, 2e coSJest z tob4 nie w porz4dku
Splamilem tw4 BoskoS6
NA IMIE MI TOKSYCZNY WSTYD.
Istntalem przed sumlenlem
Przed wina
Przed moralnoScl4
Jestem panem emocJt
Gloscnr wewngtrznego potqptenia
Jestenr wewngtrzn5rm dreszczem grozy
Ktory pnes.trywa clg znlenacka

t'
IAKICHKRzvwD DozxeloTwoIE DzIEcKoWEvvNEmzNt
Nie przygotowanego psychJcznie
NA IMIE MI TOKSYCZT{YWSTYD.
ZyJe* taJemnlcy
W glebokich, clemnych moczarach
Przygngbienla I rozPaczY
Tawsz,e podkradam slq chylktem i chwytam ctq
Gdy nie masz slq na bacznoScl
Wchodze tylnyrnl drzwlaml
Nleproszony, nle ch<'lrtnY
Prrybywam plerwszy
Bylem tu od pocz,tltkttczltlrt
ZOJcemAdamenr I M:rlkrt Ewrl
Bratem Kainem
Bylem w WieZy Babcl I lxxtcrrtr l{zcrt Nlcwlrllqtek
NA IMIE MI TOKSYCZNYWS'IYI).
Przychodzq od .bezwsty<lnyt'l r' oplck t t t tt'rw
Porzucenia. kplny, ttadu25lcla,zanledbanta
Systemow pcrfekcJonlstYcznYch
DodaJe ml sll wstrzasajaco epaltowny
Gniew rodzicow
Okrutne uwrgl ro&eristwa
Drwiace ponlZante przez lnne dzlect
Niezdarne odbtcle w lustrach
Dotkniecie odczuwane Jako sproSne 1 przertlaJ4ce
Spoliczkowanie, uszczlPnlQcle'
Szarpanie podrywaJace zaufanle
Wzmacnia mnie rasizm, kultura sekstt
Sluszne potqptenle ze strony reltg{nyt'lt bl$otow
Laki i presJa sYstemu nauczanla
Hipokryzja polityk6w
Wtelopokoleniowy wstyd dysfunkcyJ nych rodzin
NA IMIE MI TOKSYCZT{YWSTYD.
Mogg zmienii kobietq,Zyda, Murzyna. geJa
Czlowieka Wschodu, drogocenne dzlecko
W kurwe, gudlaJa, czarnucha, ciote, lesbe, 2oltka

88

PowROr Do SwEGoWswt IETRZNscoDotvtu

Samolubnego bekarta
Prrynoszg nieustanny bol
Kt6ry nie ust4pl
Jestem mySliwym, tropiq cig dzien i noc
Codzlennie I wszqdzie
Nle mam granic
Starasz sig skry6 przede tttnq
Ale nie potralisz
Bo Se w tobie
Sprawiam, ize czvJest slq zdesperowany
I nie masz wyJscltr
NA IMIE MI'I'OKSY(:i/.NYWS TYD.
Sprawlirrrrlrr'rltrrk rrlczrroirry,
2c nrrtslszllrzelrlc$t'g(,nu llrrtyclt
[)rzez kontrolowanlt:, pcrft:krJonlznt
Wzgardg, krytycyzm, bluZnlerstwa
ZawTSe, os4dzanie, wladze t wSciekloSi.
86l, ktory sprawiam, Jest tak dotkliwy
2je musisz lagodzlc go nalogami, surowoSci4
Odreagowywaniem
I nieSwiadorn4 obron4 swoJego ego.
Bol, ktory sprawiam, Jest tak dotkliwy
2je musisz sie znieczulti, by przestai go odczuwai.
Przekonalem cig, 2e zniknalem ik mnle nie ma AbyS odczulJego brak i pustkg
NA IMI4 MI TOKSYCZNY WSTYD.
Jestem rdzeniem wsp6luzaleZnienia
Jestem duchowym bankructwem
Lngik4 absurdu
Przlfmusem pontarzania
Jestem zbrodni4, przemocA, kazirodztwem, gwaltem
Jcstcrn Larloczn4 dziurA - 2r6dlem wszelkich nalogow
Jestcrrr rrlenasycenlem I hadza
Jestcrn Ahavemsem Zydem-Tul aczem
Wagnt: ruwsk h n lataJacym Holendrern

IAKTCHI(RzywD DozualoTwolE DztEcKoWEWNETRZNIs't

Umartym czlowleldem DostoJewsklego
Uwodzicielem Klerkegaarda
Faustem Goethego
Przemieniam to, kimJeste$, w to, co robisz i masz
MorduJg twa dusz
Aty przel<azuJeszmnle z pokolenia na pokolenie
NA IMIq MI TOKSYCZT{Y WSTTD.
MedytacJa ta wyllcza wszystkie sposoby, Jak mo2na
skrrywdzti cudowne dztecko. Utrata poczttcla ,JA' to duchowe bankructwo. Cudowne dziecko zost;tJt' Ix)rzucone
I osamotnione. W swoJeJksla2ce For Yotr C)rtrrtGood Allce
Miller plsze, 2e Jest to gorsze od przelzy( w olxrzle koncentracyJnym:
Sponiewierant wtetr rlot ule olxtzr t koncu il n rcUlnego (...)
w duchu mogq nlenanttldziacstuyclt opratucdrtt, Mo2no56
do{wtadczanta taklch trczut, a nanuet dzk'k:rila lch ze
w sfrt tu l42ntaml. chronl przed konteczno 6ciq poddanla
sle. (..) Nle Jest to dane dztectom. Nie woltto im ntenawidzit oJca (..) nie mqq go znienawidzii. (...) BoJq sig
ulraciijego mitoi6. (...) A zntem- w przeciwiefrctwte do
wie2ni6u obozu- dzieclstaJ4 twarz4 w twarz z katem,
kt6rego kochaJ4.
Dziecko nadal zyJew udrece, clerpl4c biernie lub odreagowuJ4c, dokonuJac proJekcJlI wyra2aJac sleble wJedyny znany sobie sposob. Odzyskante tego dzlecka Jcst plerwszym
etapem naszego powrotudo swego wetttru;trztteglodomu

PnzvpowrsSC

Przypoqrle66
TRAGICZNA HISTORIA WNA2LI TEGO ELFA
Dawno, dawno tcrrrtr lyl roble maty, wra2liwy elf. Byt
bardzo szczg6llwyrr clfenr. Ityl Intellgentny, clekawy I znal
sekrety tycla. Wtedztal na prryklad, 2e mlloSi Jest spraw4
wybom; 2e w5rmaga clq2kleJ pracy t 2e tylko ona slq liczy.
Elf wle&tal , 2e mohe czyile cuda, aJego wl{atkowa, magiczna moc naz)Mana Jest tworczoScta. Maty elf wledzlal, Le
dop6lrii naprawdg &rorzy. nie bedzte tstntala przemoc. ZnaJ
teZ naJwigkszy ze wszystklch sekret6w: ZeJest raczeJczyms
nlZ nlcrym. Wiedzial, 2e Jest istrieniem. a ishtlenie Jest
wszystkim. Byt to sekret,JA". Stw6rc4wszyst}dch elf6w byt
Wtelld .JA'. Wielkl JN zaurszr-byl I bqdzie. Nikt nie wildzlal, Jak i dlaczego tak slg dzteJe. Wielkt
"^JA" calkowicte
kochal I tworzyl.
Innym wa2nym sekretem byl sekret r6wnowagl. polegat
na tym, 2e cale irycle to l4czenle stg par przeciwienstw. Nie
ma?yclabezflzyczneJ Smtercl; nle ma radoSci bez smutku;
nle ma przyJemnoScl bez clerptenla; nle ma Swiaila bez
clemnoSci; nie ma dZwteku bez clsry; nle ma dobra bezzla.
Prawdziwe zdrowleJest form4 peliri. A pelnlaJest SwietoSciA.
Wtelldm sekretem tw6rczeJ zdolno5ctJest zachowanie rownox'agi miqdzy 2ywtolow4, rozproszon4 energi4 tworcz4
a form4, kt6ra pozwala lstnied teJ energil.
Pewnego dnla nasz wra2llwy elf, nosz4cy imie Jon l, poznal
JeszczeJeden sekret, kt6ry go troche przestraszyl. Okazalo

rl I

sle bowlem, 2e z,anlm bedzte mu wolno po wsze cz:sy

tworzye,, powlnlen naJplerw wypelnli pewn4 mlsJe. Musi
podzielid stq swyml sekretaml z dzlklm plemleniem nie-elf6w. Wtdzicle, irycle elfa bylo tak dobre I cudowne, 2e sekretem oweJ cudowno5ct nale2ralo podzielii siq z tyml, kt6rzy
nlc niewledzieli o cudownych rzeczach. Dobro zawsze chce,
by siq nim dzlelti. l<ahdy elf byl przydzielony do JedneJ
rodziny dzikiego plemlenla nle-elf6w. PlemlE naz5nvalo sig
Elzdul Nie znalo ?:adnych sekret6w. Jego czlonkowle czgsto
trwonilt swe lstnien{a. Pracowali bez konca I zdawalo slg,2e
cztlJ4, 12 zyJa tylko w6wczas, gdy coS roblq. Nlekt6re elff
nazyxaly lch.Pracuslaml". T,a:blJallsle te2 nawzaJem I prowadzlll migdzy sob4woJny. Czasem pod<'z;rszawod6w sportovych czy koncert6wJednt druglch tratowull na 6mleri.
Jonl poJawtl sle w swoJeJrodzlrrle z plcrnlcnla Elzdul
29 eemtca 1933 roku o lodzlnle 1506.Nte rrrlal poJqcla,co
go tam czeka. Nle wledzlal, 2e bgdzle muslal zulzyt, ka2da
naJmnieJsza czqstke sweJ tw6rczeJ zdolnoScl, by zdradzle,
owe sekrety.
Gdy przyszedl na Swlat, nadano mu plemienne lmie
Farquhar. Jego matk4 byla plqkna l9-letnla ksle2nlczka,
opetana potrzeb4 dokonanla czegoS.Wslala nad nia osobliwa klatwa. Mtala postac neonoweJ ?;ar6wlii, umieszczoneJ
na Srodku JeJ czola. Ilekroi kstq2ntczka pr6bowala bawii
stq, ciesryi czypo prostu bgt,rozblyskalo Swiatlo I od4fwal
slg glos: Czgft swq powtrno$t. Nte mogla tak mtyczaJnie nlc
nle robii l bgc. OJcem Farquhara byl ntskl, lecz przystoJny
kr6l. Nad nim tak2e wlstala klatwa. Byl nawlcdz^ny przez
swoJa niegodziw4 matkq-czarownlca lmlcnlem Harrlet.
Przebywala na Jego lewym ramlenlu. Ilekroc pr6bowal po
prostu bge, krzyczala I wyla. Harrtet zawsze nakazywala
mu, by co6 robil
Z;ebyRarquhar m6gl przel<azacrodzlcom I lnnyrn ludzlom
swoJe sekrety, musleltby onl uspokoli sle t zaprzestae dzlalanrana tak dhrgo, by zdolali go dostrzec I wysluchai. Tego
ucz5rnic nie mogli; matka z powodu neonoweJ 2arowki, a oJclec z powodu Harriet. Od urodzenla Farquhar byl stalt'
sam. Poniewa2 mlal clalo takle Jak czlonkowie plemlcrtlir

92

Pown6r oo SwEGoWrwuernzuuco Dovru

Eizdul, posladal teZlch uczucla. Z powodu porzucenia odczuwal wSciekloSi, gleboka frustracJe i czul siq skrrywdzony.
Byt wrazliwym elfem, ktory znal wielkie sekrety .JA",
i nikt nie chclal go wysluchai. To, co mial do powiedzenia,
nioslo 2ryciodaJn4moc, lecz rodzlce byll zbyt zaJgci swoiml
obowl4zkami, by moglt siq od nlego uczyi. W istocie byli
zupelnie zagubieni t uwaZall, Le to do nich nale2y uczenie
Farquhara jego obowiry,kow. Ifurdi go, ilekroi nie zdolal
wykonai tego, co w lch mnlemanlu obowi4zany byl zrobii.
Czasami ignorowali go, zamykaJ4c w pokoju. Czasami go
bili i krzyczeli na niego. Farquhar naJbardzieJ nienawidzil
krzyku. Mogl znieSi odosobnienie: bicie tak2e nie robilo na
nim zbytniego wraZenia. Ale krzyki i nieustanne pr4rpominanle o obowiazkach prze2ywal tak glqboko, Le wrgcz zagra2alo to Jcgo drrszy clfa. Oczyurlscle,nle mo2na zabli duszy
elfa, ponlcw:rl Jr.st ona r.zqir.lil Wlelklcgo .JA'; moZna J4
Jednak tak skrzyw<ltt(, Le zrltf r. slq, .lakby przcstala istniei.
To wlaSnie spotkakI l.'irr<;rrIrirrir.Ally przctrwai, zaprzestal
prob w$awtenia mat<:t:I olr.tr swolch sekretow, staral sig
natomiast zadowolii ich, gorllMe wykonuJ4c powierzane
mu obowi4zki.
Jego mama t tata bylt bardzo nleszczgsliwymi czlonkami
plemienia Eizdul. gV rzeczfistoSci wiekszoSi Eizduli jest
nieszczqSliwa, o ile nle pozna sekret6w elfow).
OJciec Farquhara byt tak udrgczony przezHariet, L,ecal4
swA energig zuitywalnaznalezlenie magicznego leku, kt6ry
pozbawilby go uczui. Jednak magia nieJest tworczai kiedy
w istocie odebrala ofcu Farquhara moc odczuwania, rryglada{ak nieboszcz1rt. folatAmS czasie przestal nawet wracai
do domu. Eizdulsliie serce Farquhara zostalo zlamane. Bo
lrzeba wam wiedziec,lhkahdy zE,lzdull potrzebuje zarowno
miloScl matki, Jak i ojca, co umoZliwia tkwi4cemu w nim
elfowi wyJawlenie sekret6w.
Farquhar byl przybity odeJSciemoJca. A poniewaZ <{ctec
nte mogl Ju2 pomagai matce, neonowa 2arowka rrrrrrg:rla
teraz czgScieJ.Wskutek tego na Farquharakrzy<.tr rr(, czeSciej i gloSniej, a on sam staral siq byi tyrrr lr;rr.rlztclprrry-

PnzYpowrcSC

9:r

milny. W wieku dwunastu latJuZ zapomnial, 2eJest elfem.

W kilka lat poZnteJ poznal slag)czny lek, ktorego ojciec
u2rywal w celu pozbycta siq $osu Harriet. Ju2Jako czternastolatek ?arrywal go czqsto. W wieku trzydziestu lat zawiezlonogo do szpltala Etzdull. Tam us$szal wewngtrznyglos,
nakazuj4cy mu przebudzenie. Glos ten byl glosem istnienia
Jego duszy elfa. Musicle bowiem wiedztet, 2e chotbg nie
sie dziato, gtos eLJazawsze bqclztewzgwat
wiadomojakile
cztonka plemienia Eidul do cetebrowania .it'51otstnienia.
Joni nigdy nie dal zawygran4. Nigdy nie zrtprzt'stll wysilkow, by ratowai Farquhara.
JeSli naleZysz do plemienia Eizdttl I t'zvt;tsz tq ksiq2ke'
zapamigtaj: masz duszq elfa, ktora zlrws?.t'st.ttlt slq obudzii
cle do istnienia.
LeLacw szpitalu, Farquhar rtslysz.;rlw kotit'tt glos Joniesl(' lttna, lepsza
go. To odmienilo wsz.ystko. I trrtir.l?.lr<'ayrr.r
historia...

Cze66II
ODNA.'D]MANIE
SI(RZroTDZONEGO
DZTECI(A
WEUTNQTRZNEGO
W bo$kachI mttoch pwrot fu domuJest ugdarznniem uruzgs tynu grQ q orldestrg, z.ablJ
a sle dorde radoSC
nego cleloka, przygotow$e ste ucztq, po;nL+J
z ynuroht sgnrr rrurxnohausnqo, W rzeczgwlsta{cl
powrot z uAgtuaria nastq$e stopnloun, fuz drumotgczrrych eJektow: mgldca rczpQun sle w W
wlebztl Swiat nahlera ostroSc{,poszuklwartlc tdzl
dn4Jdgwanla ntepolaj - sa$sJakcJe. Nlc sQ nle
qnlento. I zmienlo sig urszgstko.
SeM KSpN

Wprowadzenie

I
I

Sam Keen opisal w skr6cle skrrtkl t)rnry, kldrrnwas czeka.

GdyJa wykonacie, nle zagra 2:r<lrrrr
orklrnlrn I nle rozlegn4
sig fanfary. JeSli Jednak wykonur'lc fr1rftrlrrrc. arblerzecie
swoje dziecko wcwnqtrzne rrn kolur'fq I rrrr koru'rrt dobrego
zespolu. BgdzleelebardzleJpogrdtrl I sgxrkolrrl,
Odzyskante skrzywdzonego dzlecka wewnr;trzrreAoprrypomina doSwiadczenla 7-en.Dzlecl s4 naturalnynr l rn Ist rzami Zeni ich Swiat ct4gle, w ka2dym momencie zaczyna slg
na nowo. Dla nle skrzywdzonego dztecka cudownoSc Jest
rzecz4 naturaln4. Zycle to taJemnica," kt6r4 ono kocha.
Powr6t do swego wewngtrznego domu jest odtworzeniem
naturalnego porz4dku. Nie ma w tym nlc uroczystego ani
dramatycznego; po prostu 2ycie staJe siq takie, jakie byc
powinno.
Odzgskanie dziecka wewngtrznego polega na coJniqciu
sk u czasie do kotejngch etap6w rozuoju i rozwiqzaniu
probtem6u, kt6re dotyctwzas pozostaQ nie rozwiqzane.
WyobraZcie sobie, 2e chcecie odwtedzii nowo narodzone,
cudowne malefistwo. Mo2ecie zJawic stg Jako m4dry i troskllwy dorosty, ktory pomo2e temu dzlecku wej6i w 6wiat.
Mo2ecie odnaleZi moment swych narodzin, potem czasy,
kledy uczyliScie sle raczkowai, chodzli i m6wii. Pogrq2onr:
w 2alu za tyrn, co utracilo, dzlecko bedzie rownieZ potrzt'
bowalo waszeJ wychowawczeJ podpory.
Ron Kurtz proponuJe przybranle wobec wewngtrzrrcg,
drlecka postacl .magicznego nleznaJomego-. Magi<'ztrt't'.tl

98

Pown6roo SwEGoWewNgrnzNEGoDoMU

bo ru rzcczgtoistoSci nle bylo was, kiedy wasze dziecko

wewngtrzne po raz pterwszy przechodzilo poszczeg6lne etapy rozwoju. Poniewa2 zbieram flgurliii czarodziejow, odTyskalem moje skr4;wdzone dziecko wewnqtrzne, przeobraZaJacste w lagodnego, starego I m4drego czarodzieja.MoLecle wctelii sie w dowoln4 postai, kt6ra Jest przepelniona
mllosci4 I nie zawstydza was.
Ka2dy etap wymaga okreSlonego rodzaJu troski. RozumieJ4c potrzeby dziecka w poszezegolnych fazachrozwoju, moZesznauczyc siq zapewnlai soble odpowiedni4 pomoc. OtaczaJ4c opiek4 wasze dziecko wewnqtrzne, nauczycie sig
poZnieJszukai pomocy u ludzl, ktorzy dadzawam to, czego
kiedyS potrzebowaliscie i co teraz potrzebne Jest waszemu
dziecku wewngtrznemu do rozwoju.
I)lerwsz.ym, naJwa2nieJszymetaJtcrrr lx)rn(x'y swojemu
skrzywrlzrrrrr.rrrrr
rlzltr.krr.lt'st rrllor.irrrk.slg z poczuciem
snttttkr t, u't'trlk;rl,tcvrrr
z rrk. z:rslxrkolorrrJ
rozw<rJowej
potrzt'lry /.rIllrtrosrI Wlcksroxr.olrlrr.irrry<.1r
w pierwszej czgsci
ska2t:riJt.st u,1,rrtkl(.nt
nlc z.rtrlxrkolorryt:h
potrzeb; nie rozwl4zancgo lrrrrlrk.rrrrr.;xrwrxlrrlilr't.(obol, ktory nigdy nie
zostal wyraZorry. lirrror tr., kt(rrc nerlcZalowyrazii, nigdy nie
zostaly wyra2onc.
Zaspokojenie tyclr 1xrtrzl.b,we wlaSciwym czasie i kolejnoSci,Jest naturalnyrrr lxrrz;qdklemrzauy. Je?.elido tego nie
{oJdzie, kiedy stajrx.tr.str; doroSli, nadal tkwi w *as
"k"ry*dmne dziecko, krzykltwt domagaJ4cesiq zaspokojenia
tych
potrzeb. A cryni to tak, Jak ka2de dziecko. Aznaua to. Le
poavalacie niedojrz;rlcmu, emocjonalnie wyglodnialemu
dziecku kierowai was4/rn 2yciem. WyobraZ sobie, 2e twoim
codziennyrn Ly ciem k i eruJe trzylatek. Czy teraz rozumiesz, j ak
bardzo komplikuje cl irycieskr4fwdzone dziecko wewnqtrzite?
Dziecinstwo sklada sig z czterech zasadniczych faz roz_
w<{owych. Podzial ten oparlem w glownej mierze na mapie
r-ozw<
rI rr psychospol ecznego, przedstawioneJ w klasyczn5rm
dzielc lirika Eriksona Chtldhd.and_Sociefu. Dodalem dori
pewne lrrzr.rnySleniaJeana piageta, pam kvin oraz Bar_
ry'ego i Jarurr. Weinholdow. Wedtug Eriksona ka2dy etap
rozwoju wyrrikir zkryzSrst interpersonalneg<l_ Irrzt:dc wsry_

WPROWADZENIE

stkim z rodzlcaml, lecz takize z r6wieSnikami i nauczycielami w szkole. Kryrys nle Jest katastrofa, lecz okresem zrtrigkszoneJ bezbronnoScl I rosnacego potencJalu. Zakonczenie
ka2dego etapu stwarza nowy kry4ys. Erikson uwa?a, 2e
kahdy z nich powoduJe wewngtrzna sila, kt6ra nazywa sila
ego. Taklada Le wystgpuJ4 cztery podstawowe sily ego,
kt6re s4 niezbqdnyml skladnikaml zdrowego dziecifstwa:
nadzieJa, sila woli, cel oraz kompetencJa. NadzieJastanowi
r ezultat przewagi qfno$ ci nad nieuJno5c iq w t t<'zt t cI ach dzie cka do opiekuna. Sila wolt poJawia sie wtlwcz.irs,grly male
dziecko, chc4c odeJsi od rodziny i ponowttlr ttitnrlzlc siq
psychicznie, zdobywa poczucle wiekszt:l rtt tI ottoIt rl( praewahaJ4cenad poczuciem ustydu I zwqlltkltrrt ('r'l wylanla sig
w6wczas, gdy poczucle inicjatgtotl ltrzcrlsrkolitkit Jest sllniejsze ni? poczucle wing. Kotttpr'lcttrl,t tt,tlulltlilst ptynie
z rozvtijania przez clzie<'ktlw wk'ktt szkolttyttt lrrx'zttciap[lI t tittI slrt lx rir lr;.
noict przewaZa.li1<'t'gt
TAanienttt:ritlrt'rrtkl l'itttt h'vlrt, tlz.lqklsllottt r'.r;ostltl4 siE
dla nas osi:lgalnc c.zLerypodstawclwellloce: isttticrrlit,clzialania, to2samoSci i zdolnoSci przetrwania.
Moce te i sity ego, w dziecinstwie niezbdne do rozwoJu,
w poZniejszych etapach irycia powinny ulec wzmocnieniu.
Te same potrzebybqd4powracae przezcaleirycie. Pam kvin
sugeruje, 2e podstawowe potrzeby dziecinstwa pojawiaja sie
regularnie co trz5maScie lat. Nie sA mi znane dane empiryczrle, potwierdzaj4ce teoriQ trzSrnastoletnich cykli' ale
chcialbym poslu2yi sie niaJako modelem.
W trz5rnastym roku Zycia pokwitanie pobudza ttit rtowo
tskierke irycia. Wraz z biologicznymi przemian.\rrrl, ?.wlqLanymi z dojrzewaniem plciowym, rontrijaja siq kolt'ltto nowe
struktury psychiczne. Rozpoc4lna siq pro<'t's ti tt'rttowania
'l'o
z kolei
to2samoSci i odchodzenia od domu rodzirtrtcgo.
na
sobie
i
sprltwrlz.attla
potrzebg
kwestionowania
narzuca
pogl4dow rodzicow. W okresie pokwitirrriit /'.r("f,yrrarrrydecybowae o tym, kim u naszAmmntemarirtlt'stcSmy. Zeby stac
.sigsobq, musimy odejSi od rodzic<iw.Wylnaga to rozwiniqcla wszystkich sil ego. Musimy polt'girt: na zdobytej w dzier'ltrstwie ufnosci, 2e Swlat Jest rrrirJsccm dostatecznie bez

100

I
I
i

PowRoTDoSwEGoWgwruErRzNEGo
DoMU

piecznym dla realizacJi naszych mo2liwoScl. PowinniSmy teZ

uzyskai autonomig, pozwalaJ4c.4 zawfaf samgm sobie
w momencie ry4rkownego procesu odchodzenia od bezpiecznego domu rodzinnego. Powodzenie zaleLy od tego, na ile
skutecznie uporaliSmy sie w &lecinstwie z pierwszyrn etapem przeciwzaleLnoSct orazJak solidnie ustaliliSmy w okresie przedszkolnym zrqby toZsamoSci,ktora domaga sie teraz
niezale2noSci. Im pelnieJ zreallzowaliSmy te zadania rozutoJowe, tym wiqksza bedzie moc inlcJowania przemiany.
JeSli w szkole radziliSmy soble dobrze, moZemy poslu2yi
sig obecnie umiejgtnoSciami spolecznymi (budowania stosunkow migd4rludzkich czy wspolzaleLnoSci), aby zawrzec
pnryJaZnie. Mo2emy polegai na zdolnosci przetrwania nabytt'f w szkole dzieki pracowitoSci. Sity ego, wyksztalcone
w wk'ktt szkolnym, pomog4 nam slwrlrzyri <lorosl4to2saI n ( ) s ( 'o. p ; r r t ; 1
r t : rs o l l r l r r y r lrirr r r r l r r r r r r . r r r ' l r . r r r l r , ' < l z y lmr ri c- l z k i e J
l<lsclI ott'urt tr'l Irt,lrv,
W w t t ' k r r l , r t r l r v r r r l z l c r l rkrl l k u / : r ( ; / \ ' n l ls l q n o w y c y k l .
Okolo 2(i rokrr zyr'l,rrr'[r'lrr
I rr,rsr.rrr'k'razwl4zekmalZenski
I zaklada wlasrril r'rxlzlrrr..I zrlow potrzebujemy poczucia
ufnoSci, autononril, lrrl<'l;rtywyI wspolpracy, by naleZycie
kochai i zacieSniai wlq:zl.l(;r2<lyetap dziecinstwa powtarza
siq w cykliczrrym poszrrklwirrrlubliskoSci.
Przechodzimy od czt.goSw rodzaju bezgranicznej zaleLnoSci (zakochanie) do ctirpu przeciwzale2noSci (zmagania
o wladzq, gdy poznirJcnrynasze roZnice charakterow), potem do niezaleLnos<:t(etap samorealizacji), a nastgpnie do
fazy wzajemnej zaleznoSci(wspolpraca i partnerstw o). ZnaJduja tu swoje odzwierciedlenie poszczegolneetapy dziecinstwa. Nasze sukcesy I pora2ki we wzajemnych stosunkach
s4 zatem w duZeJ mierze zaJeLneod tego, jak przebiegaty
koltJne fa4r naszego dzieciistwa.
W wicku 39 lat wchodzimy w wiek Sredni i zac.zyna sig
nowy <'vkl.Jest on bardzo dramatSrczny.Ukuto nawet okreSlenie .,l(''y,ryswieku Sredniego", wyra2ajace drarnatyzm
i trudnoscl l(twarzysz1cetemu okresowi. JeSli w:rszt: wewngtrzne <lzicckozostalo skrz5rwdzone,faza wir.kr r Srcclniego mo2e okirzrrc sk; szczeg6lniebolesna.

WpRowaozsNm

ltrl

Krrywa naszego 2ycla powoli opada. Nasz mlodzienczy

idealilm stgpity z<lrady, rozczarowania lub Smieri kogoS
bliskiego. W. H. Arr<lenujal to nastqpuj4co:
7\mczasem
Sq rachttrtki ckt z.tt1ilaccnln,
Maszgng do zn' 1x r nturrtkt,
N ieregulnme c?.rI srtrt' t rlk I do t ukucia,
Istota Czasu d<t ulkrrlth'rrltt
k znikomoici.
'clmiany.
ZyCieSamOStaJesiq 1l'rl,l rrrr.rlr lr1.r'r.4trl:r.ttt'l
'x!
tlrulrt'rtttt
1x'rtvrcicido
Sam Keen mowi: Przecluxltrrrrtl
ttrusimy
t/t
/,tttrrv,tttltt
l\.trr
tr
pewnoSciztudzenta.w <.trh'rrr
Wyllieraj4c
ttl't
w''.2\'"lko
2t'
zachowacnadziejQI rtljr<i,
"r'trs
ufnoSi, bqdzienrytttttsk'll tt21'r'r.rlr'l slll' wrrlI ttit podjqcie
r kir2tltJ t lzlt'tlz'trry i'yr'la" pracy'
nowych decyzJl cloty<'zr1t'ycl
stosunkow z innytrti I duclttlwosci. Musitlry dclrz'ct:I stanAc
mocno na nogach. Naszemu poczuciu autonomii i inicJatywy zostanie rzuconewyzwanie, aby stworzyi nowe poczucie
MoZli*e, irc dlajego wsparcia trzeba bedzie rozwin4c
"il.t.
dodatkowe umieJetnoSci'
Nastgpny cykl- wiek starszy - jest okresem poglabiania
nadziei i umacniania sig naszych nowych zobowiryan' Czesto jest to czas spokoju i produktywnoSci' Potrzebna nam
woriczas bqdzie spontanicznoSi i dzielnoSi naszegocudownego dziecka.
Poczatek staroSci wymagil wt'r'yl'lk:r<'ilp<lstaww zwl4zku ze starzeniem sig i wycolirrrlctttz. protlrrktywrrtJdzialalnosci. Ponownie wchodzimy w t.rz(. <lz.lt'r'lristwalPotrzebna nam jest dziecinna naclzir'l:r,i'r' lstrrlcJecoS wi9ceJ, wiara w LoS potg2niejszego(xl tlrrs, ('os, co pomoZe
ddSrzei szersz4 perspektywe. llr,'tlz'lt'rtty potrzebowai
wJzystkich zgromid,"onych prz<'r.trrts sil ego, by patrzec
caloSciowo zamiast wyrywkowo. osiz4laJ4c tq wizjq' zdomadroSi.
bywamy
Xazdy koleiny etap opiera siq rta poprzednim ' Ichtusp6b ur
'x:rls taul q j es t dziecirrs tw o.

1,02

Pown6r uo Sweco WEwNErRzNrcoDorvru

1M

PowROrDoSwEGoWrwruErnzruEco
DoMU

_l
LJI

.|

I
(,

WrnoweozrNrc

l(l''

Drobnyblad na pocz4tlu drogi ma ogromne konsekwencJeuJej kresu. Nle mteliSmy nic do powiedzenla na pocz4tku Zycia ; ko nl eczn odd przetrwanl a uzafeiniala nas calkowl cie od opiekunow. Nagzepotrzeby byly potrzebaml z-aleLnoict, co oznacza,2e mogfy zostai zaspokojone tylko przez
tych, kt6rry otaczall nae opiek4.
Przedstawione dlal$amy pokazuJA rozmaite etapy rozwoJu czlowieka, towurtyezqce im przemiany oraz powracaJacecykle. Pierwszy schemat prezentuJe sity ego I moce,
nlezbedne do rozwoJu orobowo6ci w ka2deJ fazle. Drugi
ukazuje trz,ynastoletnlc cykle regeneracji. Trzecl przedstawia rozwoJ naszego h{tnlenla w poszczegolnych cyklach Lycia.
Opr6cz naturalnego powtararrrla ele zadaf, rozwoJowych
dziecinstwa w poZniejszych etapuclr 2ycla. lstnteJ4 takhe
lnne sytuacje, w ktorych fazy Le nrogq rlq powt<\rryi. Kiedy
staJemy sig rodzicami, w kaZdeJf'azlerozw<tJunaszych dzieci
wychodz4 na Jaw nasze wlasne nle rozwl:4zane kwesue
rozwojowe i nie zaspokojone potrzeby dzieciristwa. lch wynikiem jest czqsto toksyczne rodzicielstwo. To dlatego tak
trudno jest nie uleczonym doros\rm, wychowanyrn w ro&lnach dysfunkcyjnych, byc dojrzalymi rodzicanrl. Konflikt
rodzice-dziecko czqsto osi4ga punkt kulminacyJny w okresie dojrzewania, tak przecleL trudnym w calyttt cyklu irycla.
Na dodatek rodzice dorastajacego dziecka znaJduja sie
w niebezpiecznAmwiekuSrednim- Nie wygl4da to ws4ystko
wesolo...
Fazy rozutoJowe dzieclfistwa mogq uJawntd sle w wieku
doroslym na skutek ur\zu lub nlcszcz4$ch. SmieriJednego
z rodzlcow zdecydowanie za<lstrza problemy z dzieciristwa.
Smieri przgactela lub inneJ kocharteJ oEoby zwykle wywoluJe w nas z powrotem potrzebq istlrlenla. W obliczu Smierci
JesteSmy,Jak m6wi Tennyson, dzkrcktemilcqiqcamw nocA
(...), pozbowiongm innej nA placz Jormg wArazu
Kahda nowa sytuacja mo2e wyzwolii potrzeby dziecinstwa: nowa praca, nolvy dom, mal2enstwo czy narodziny
dzlecka. Sposob, w Jaki radzimy sobie w noweJ sytuacJi,
zaley od tego, Jak postqpowano z nami w dziecifistwie.

106

PowRoTDo Swsco WswNgTRzNEGoDoMU

WpRownozsNts

Kr6tko mowi4c -wczesny okres dztecinstwa stanowi fundament doroslego irycla, Dorostym, kt6rzywychowywall slg
w rodzinach dysfunkcyJnych, brakuJe tego fundamentu.
W pierwszeJ cze6ct mowiltSmy o tym, Jak niedobory rozwoJowe ruJnuJa nasze irycle. Pragn4c zmienii owe destruktywne wzorce, musicle odzyskai swoJedzieciristwo.
Jest to zableg bolesny, ponlewaZ muslmy dotknai naszych ran. Ale na szczqScleJestto mo2liwe. Uporanle sig ze
zmartwieniamt Jest uzasadnionym cierpieniem, przed kt6rym szukaliSmy ucleczki w nerwlcach i nalogach. Carl Gustav Jung trafnie ujal to w shrrlerdzeniu: Wszelkte nasze
nen urcesq s ub sty tutem uzas a.dnioneg o cterpienta. U poranie
sig z Zalem, ktore nazJrwam uporaniem sle z bolem pierwotnym, wymaga od nas ponownego doriwladczanla tego, co
odczuwall$rrry, tr:rcqc r<xlzlc(rw,<lz.ltr'|ristwo l przede wsrystklnr rrirlr7,c..lA'. ltrrrC rhrlrow4 lno2rra zagorctylko przez
dotarcle do spraw lxrleruryclr -- n toJest zableg przyl<ry.
W koleJnych rozdzlalaclr optrz4 etapy pracy z bolem pierwotnym oraz rodzaJe wsparr:la, Jaklego potrzebuJemy podczas pierwszych czterech etap6w clzlectristwa. Dla kaZdego
etapu proponuJe kilka iwiczeri. Je2cll uczestniczycie teraz
w JakiejS formie terapli, przed rozpoczgclem tych iwiczeri
powtnnlscle uz5rskai zgodq terapeuty. Cwlczenia moLna
wykonywai samodzielnle, przy czym twoJedorosle Ja- odegra tu wla6nle rolg lagodnego, m4drego, starego czarodzteja.
Mimo to nlezbednaJest zgoda terapeuty.
Dla ka2deJ fazy rozuroju podaJe rownieZ iwiczenia medytacyJne. W lch trakcie wasze dorosle Ja" bqdzie zaspokaJai
potrzeby waszego skr4fwdzonego dziecka wewngtrznego. To
naJlepsza forma pracy,Jaka mogg zaoferowai wam w ksiaZce. Cwiczenla mo2ecie wykonywai samodzielnie, lepieJJednak miei u boku wspomagaJ4cego, iryczliwego towarzysza.
NaJlepleJsprawdzaJA sie tu grupy wzaJemneJpomocy.
Cwiczenla te nle zast4pi4 terapii indywiduafnel czy
gnrpoweJ, w kt6reJ - byd mo2e - JaL uczestniczycie. Nle
moq takae zaetqplc Programu Dwunastu Krok6w. Moga
go natomiast wzlxrgacii. Je3lt JesteS doroslq oflarq naduiycla seksualnego lub emocJonalnego maltretowanla,

Jesll shrierdzono u cleble chorobg umyslowq lub urystgpowala ona w twoJeJ ro&lnle, to nleodzowna Jest pomoc
profesJonallsty. Je2ell w trakcle iwiczeri z,acznieszdoznawai dzlurnych, przytlaczaJqcych emocJl, NATYCHMIAST
PRZERWIJ CWfCznfVfat Z;rnlm Je wznowisz, zaslegnlJ fachoweJ porady.
Chocia2 praca ta rrro2c rlaC bardzo dobre efekty I wielu
ludziom pr4;niosla znir('znrl poprawe, nie mo2e ona automatycznie rozurTaaaiwszyrtklch waszych problem6w.
nalogowKoleJne ostrzeZenle: Jololl Jeste6 attymym
ccm, nle masz tontroll enl lontattu
ze gwolml prawdzlwyml uczuclaml. Pragrr;qc rxlnleSi korrySci z teJ pracy,
musisz zmienii sw6Jstyl i..yr'hr.Crupy pracuJ4cena podstawie Frogramu Dwunastrr Klokr'rw na.llepleJpomog4 ci uporad siq z uzaleLnieniem. .Irrl rlzl$ 1>rzylilczslq do ktorejS
z nich. Fraca, kt6reJ wykonirrrlr' pok'r'irtn w tti ksla2ce, wymaga prz5rnajmnieJ rocznrJ alrstyrtt:tt<Jl. We wczesnym
okresie pokonywania nalogu, zwlaszcza typu pokarmowego, emocJe sa bar&o silne. 54 Jak gor4ca lawa w kraterze
wulkanu. Podczas przywolywania bolesnych doSwiadczen
dziecinstwa, moga cie wrgcz zdruzgotae. Twoje niekontrolowane, nienasycon e skrryw dzone dziecko wewnqtrzne Jest
2r6dlem twoJego vzaleLnlenta. PiJesz, zabyw asz narkotyl d,
nadu2ywasz seksu, oddajesz sie hazardowi, zapracowujesz
sig czy oddaJesz sle lnnym kompulsywnym cz5mnoSciom
wlaSnie po to, aby stqpli bol duchowych krzywd twoJego
dztecka wevrngtrznego. Krok l)wrrnasty w Pro$ramie Dwunastu Krok6w mowl o przt:lxuln'rt{tt dtrhottrtlm Jako rezultacie calej pracy. WskazuJe to wyt'it2ttk'. 2e rt:rkig Jest duchow5rmbankructwem. Siggal4c lrt:z1roi ret I t tl t t dct prnyctim
nalogu, powaZnie ryzykuJesz, ze z powrolem wpadniesz
w nalog.
Udzieliwszy powyZszych ostrzezen. I )rilgnq powtor4yi to,
eo powiedzialem Ju2 na wstgpie. Jt:Slt pragniesz odzyskai
l otoczyi opiek4 swoje dziecko wewnqtrzne, musisz rzetelnie
ruukonai iwiczenia przedstawion(: w teJ ksi4Zce.
I Jeszczekoicowa uwaga. Jednym ze sposob6w unikania
lrrzcz dorosle dzieci uzasadnioncgo cierpienia jest intelektu-

108

Pownorpo

DOMU
SWEGoWSwNETRZNIEGO

alizacJa zag adnienia- PrzeJawta si 9 to ob sesS n5rm zaintere sowanlem przedmlotaml, analizowaniem, dyskutowaniem,
czytaniem i traceniem energii na obliczanie i kalkulowanie.
Jest taka anegdota o pokoJu z dwoJgiem drzwt. NadJednymi
widnieJe napts NIEBO, nad drugiml - UTERAruRA O NIEBIE.To przed nimi wla6nle wspoluzaleZnione, dorosle dzieci
ustawi4 stq w koleJcel
Dorosle dzieci odczuwaJa ogromnA potrzebe oceniania
wszystkiego, poniewa2 ich rodzice byli pozbawionymi zdolnoScl przewidywania dorostymt dzieimi. Raz wychowywali
wasJak doroSli; innym razem-Jak skr4fwdzone, samolubne dzieci. Skutkiem tego byl chaos i nieprzewidywalnoSi.
KtoS powledzlal, irc doJrzewanie w dysftrnkcy.lnych rodzlnac:h to Jak gdyby oglqdanie Jilmu cx|.(rrxlk'rr.lxz zrozumienla.liilniq. KtoS lnny okreSlil to l:rko tktntsltu:l.ew obozie
korl<'r'r
tl ttrt llrttlrrt. Nk'przcr.r'k
lywlrlrrosc t tt>dtlla w was pot'filglcgorx rrrl,rrrl;r,I)opokl rrlc rrk.r'zysz
przeszloScl,
trzt'l>1'
na<litllrr;<lz.lt'sz
lrrrll lowirl.li1rx't'rrk'.
Poleganlena hrtelckt:icJcst t:rk2e obronq wlasnego ego.
Gdy obses$nie zaJmuJeszsiq rzeczaml, nie musisz czud.
Odczuwanie to pukanie do ogromnego zbiornika zakrzeptych uczui, ktore s4 tam uwigzione przez toksyczny wstyd
skrzywdzonego dziecka.
Powtarzam wigc: Je2eli pragniesz uzdrowii swoje skrzywdzone dziecko wewngtrzne, musisz rzetelnie uporai siq
z plerwotnym bolem. Jedynym wflSciem bedzie przebii sig
przez to ws4ystko. Nie ma doskonakznta bez cierptentn- jak
mowi siq w Programie Dwunastu Krokow.
Uwa2am, 2e rekonwalescencja po porzuceniu, zaniedbanlu I zniewaZaniu w dziecinstwie jest procesem, a nle zdarzeniem. Cz5rtanle teJ ksi4zki i wykonywanie iwiczen nie
s1rrawl4, 2e twoJ problem zniknie z dnia na dzien. GwarantrrJq.fcdnak, 2e odkryjesz w sobie czaruJ4cego,malutkiego
czlowlt'ka. Nauczysz siq wsluchiwai w jego gniew i smutek
|fic wriv. ze sw)nn wewnqtrznym dzieckiem bardzieJ rado6nie, twrjn'z.o I spontanicznie.

Rozdzial 3

uPoRAr{rEsrq
Z PIERWOTNTYM BOLEM
Nenoica je st zatuszt: .stt bs I t1lt tI t' rr| | tzt rstuh ionego
cierpientn.
Crut Gusrnv JuNc
Problem6u nie mohna rozwi4zac za pomocq sl6tts,
lecz tglko pr?22 do{uiadczenie, i to nie ugl4cznie
do{uindczenie neutralizuj qce, Leczprzez ohyu ienie
wcze snego leku (smutku gnietuu).
AucB MTLLBR
Uwa2am, Le gdyby lepiej rozumiano, Jak wa2ne .lcst
zagadnienie uporania sig z b6lem pierwotnytlr, <'itlkowlt:le
zrewolucJonizowalobyttl lt't'zt'ttlt' I tt't'wlt', lr w sz.t'z.t'g<ilnoSciuzale2nien.JakZe czgstoprrtJt'trcl. t ozp.rczllwlt'potrzebuJacy pomocy terapeutyczncJ w slt'rzc swolt'lt uczui, sa
odurzani Srodkami uspokajaJacyrltl. W tr;tszyttrcentrum
terapii Life Plus w Los An$eles natrallllsttry lta brak zro,.umlenia ze strony pewnej grupy spe<Jrrllstriw,ktorzy nie
rrr()gllpoj4i, dlaczego nie chcemy naszyrtl pacJentomporluwai lekarstw. My tymczasem wierzyrny, 2e Jedynym
r;xrsobem leczenia :uzalelnienjest praca z pacJentem nad
;r.1orr<'zuclaml.

110

PowR6TDo SwEGoWEwNETRzNEco
DoMU

UpoReNrssrEz PIERworr..ryM
BOLEM

SpecJalizuJemysig w leczeniu wsp6luzale2nienia, ktorego

korzenie tlrwia w toksycznym wstydzie - w wewnetrznym
przekonaniu czlowleka, 2,ema on Jak4S skazg lub wade.
W tyrn wewnqtrznym procesie wstyd, ktory powinien byi
zdrowym sygnalem ustalenla soble pewnych grantc, staJe
slq przygntataJacym stanem lstntenia, lub - JeSll wolicie to2samoSci. Czlowtek skaZony toksycznym wstydem, traci
kontakt ze swoJ4 prawdziw4 Ja2nl4. Nastgpstwem tego jest
chroniczna Laloba po utraconeJ Jahnl. Klinicznie stan ten
okreSlany Jest j ako melancholi a (dg sthymia) lub slaba chro niczna depresja. W mojej ksi42ce Bradshana On: I lealing the
Shame That Binds You pokazuj A,Jak toksyczr ry wstyd staJe
siQdominuj4cy. Sprowadza on wszystktc nilsze uczucia do
glrlew, rozpacz,
Jeclrrcgo- uczucia wstydu. Ilekro<lr'zrrlr.rrry
lqk, ir rurwr.lrit<l<lS<r,
o<l<'zrrwirrrry
wstyd. podolr.rlrrot.zr.srrlc
b t t k ' r l z l r ' l cs l r . z. r r . r s z y r rlrxl r l r z r . l r . r r rI rllr o p r ; d a m iR
. odzice
w ro<lz,lrrirclr
rlyslrrrrklt,lrr!'r,lrs.rrrrlx1 rkrroslymidzieimi;
lch skrzyw<lz.orrr.
rlzk.r.l wr.w,rrq.l
r zrrt' <lclczuwaJ4
potrzeby.
Ilekroi zaS dzle<:ltakk'lr lrrrlz.lrxlt.zrrwir.l4
naturalne dla ich
wieku potrzeby, doroSli roclzk't. tlzlt.r.lwparlaJaw gniew i zawstydzaja Je. Skutkiem tego p<-r
Lrzt:by sk rzywd zonego dziecka wewnqtrznego ich dziecka lAcza sie z,r.wstydem. przez
duLa,czeflc mego doroslego irycia, ilekroi tylko potrzebowalem pomocy - czulem wstyd. Osoba z zakor zenlonyrn poczuciem wstydu odczuwa go w ka2dej dziedzinie irycLa1niezaleZnle od sytuacJi . Dotyczy to tak2e sfery erotyczneJ.
CzloMek, ktorego uczucia spgtal wstyd, staJe sig Jakby
sparaliZowany. Taki stan odrqtwienia jest pierws4p krokiem do wszelkich nalogow, tylko nalog mo2e bowiem sprawlc, Le czlowiek zyskuje zdolnoSi odczuwania. Na przyklad
mgbczyzna cierpi4cy na chroniczn4 depresjq, kt6ry dzieki
nalogowi pracy jest nadzwyczal sprawn5rm kierownikiem,
nxthe odczuwai cokolwiek wyl4cznie wtedy, gdy pracuje.
Alk<rlrofik lub narkoman ma poczucie pelni tylko po zaZyi.iu
Srodk rrw zmienial 4cych nastroJ. Nalogowy Larlok u zysk rrJc
wraZenlt' 1x.lnl t dobre samopoczucie tylko wowczirs, gdy
napelni Zol;1rlek.IlaLdy natog po.mtaladoswia<l<'zix\porytywnych rr(':z.rrri
lub unikai tych bolesnych. Nirstrol, wynl-

kajacy z zaspokoJenla nalogu, odmienia krzywdq I clerpientc

duchowo skr4rwdzonego dziecka wewngbznego. Duchowa
rana zadana przez toksyczny wstyd Jest por62nienlem sie
Ja2rn z JahnA. Czkrwlek boleSnle kurczy sig we wlasnych
oczach I samemu vlble wydaJe siq godnym pogardy.
Uwierzywsry, ,.r' nle moZe bge sobq, czlowlek przestaJe
stanowii JednoSi z lramlnn soba. Ekstatyczna zmlana nastroJu, urysldwana rlzlqkl nalogowi, daJe mu dobre sunopoczucie - wraZenk' zgrxlno6cl zwlasn4Jalnt4. Ilekroi czlowiek z zakorzenlonynr lxx'zuctem wstydu odczuwa co6 prawdziwie - ogarnia go ws t y<1.Dla uniknigcia bolu wprowadza
siq w stan odrgtwicrrlir.
Gdy rzeczywistoSc st:rlr nlg nle do zniesienia, cierpienie
mo2na paralDowai rclzrrr.r|| v rrrI rnt:chanlzmami obronnymi
naszego ego. NaJwaznlt'lsz.r'r rrk'lr l.ti r;rpyzeczanie(to nie
dzieJesig naprawde), thrrrrk'rrlr {lo nt{(ly slq nle zdarzylo),
dysocJacja(nie panrlqtirrrr.r'o xlq wyrl,rtzykr),pr<{ckcJa(to
siq tobie, nk rrrrrlt').korrwt'r'sJa(Jcrtthrll ttllrawlam
z.darz-a
seks, gdy czuJe, 2e to slr; dzleJc)lub bagatcllzowarrle (zdarrylo siE, owszem, ale to nlc wielkiego).
W gruncie rzeczy mechanizmy obronne naszego ego to
sposob na oderwanie nas od cierpienia.

lil

PRYMAT EMOq'I
Psycholog Silvan Tomkins wni6sl naJpowaZnieJszywklad
w nasze poJmowanie ludzldch zachowai, udowadniaJ4c
prymat emocJi. EmocJe sa formA bezpoSrednregodoSwiadczania. Dzieki nim manry bczposredni kontakt z psychiczn4
rzec4yrwlstoSciA.Ponlewa2 sA lilrlttil enert{ll, nlaJil naturQ
flzyrcznq; s4 wyra2ane przez cialo, z;utlttt Jeszcze zdamy
sobie z nich sprawg.
Tomkins rozrobnia dziewiei u;roclzonllch emocJl, przeJawtaj4cych siqw ro2nym wyrazietwarzy. Kahde dziecko rodzi
slq z owymi grymasaml "zaprogriunowanyml" w umigSnienlu twarzy, a naukowcy dowiedlt, 'izeludzle w lraizdym zakatku Swiata, w ka2deJ kulturze wyraiaj1 emocje w taki
nam spos6b. Sa to fundamentalne Srodld komunikowania
rlc. konleczne do biologicznego przetrwania.

172

DoMU
Pown6rpo Swr,coWrwNErnzruEco

W trakcie rozwoJu emocJe t:.trorz4podstawowy plan mySlenia, dzialania I podeJmowanla decyzJi. Tomkins uwaha
emocJe za pobudki wrodzone. Sa one energi4, kt6ro wpra'
usianas u ruclt" podobnieJal< paltwo w samochodzie. PoglqbiaJa i rozwiJaJa nasze irycle. Elez emocJl wszystko tracl na
znaczr:niu, podczas gdy dzigki nlm - zyskuje.
'lirnrklns
wyr62nit w swojej teorit szeSi pierwotnych pobudek: zainteresowanle, prz,ylernnclSi,zaskoczenie, rozpacz, lgk i gniew. Wstyd uwa2a on za emocje dodatkowa,
doSwiadczan4 na pozlomie pierwotnym, powodrr.i4e4przerwg. Ujawniajac siA nagle. nieoczekiwanie, wsiyd powstrzymuje lub ograniczato, co wlaSnie sig dzieje.
Reakcje na obrzydliwy zapach lub smak s4 wrodzonymi
reakcJami obronnymi. Gdy w4chamy r:oS crr<'hn4cego,
zmysl wqchu sprawia, 2e gorna warga I nos unosz4 sie,
a glowa odchyla do tylu. Kiedy pr<ilrrrllrrrylrrb potykamy
nieJadaln4substancjg,JeJsmak spr':rwl;r,zc wypluwamyJ4
lub wymiotujemy. TakJak lrrrrc zrrrvslv.powonlcnie i smak
ewoluowa\r biologl<'zr
rk', r'lrr orrl.lr rr,rs grrz.r'cl
niebezpiecznym i s r r b s t r r r r r ' l : r rirrrllc, r o u ' t r l c zr r r l r r r l k si rl r r 2 yd o w y r a 2 a n i a
rnrrx lorr.rlrrr.l
nlt'<'lrr,'r'l
u'nIrr.r lclr <lz,titlania.
Iirrrotlr' \.t n.r\/,t ;1krwru1.s{lr1Slu24 ochronie nas4rch
po<lstrrw'ou'yr
lr Pnlrzr.lr;grly zaspokoJeniektorejS z nich
staJt'slr; /.:1Ar(|/()rr(.,
rl;r.lcr
rri-rmo tym znai ener$ia naszych
emoql.
Wigkszosc z rr:rstlirJesobie prawo do odczuwania radoSci,
zalnteresowir rrl;I h rb zaskoczenia, zaliczanych przez Tomkinsa do emo<Jlpozytywnych. PrrynajmnieJ m6wi sie nam,
2e s4 to dabre errrrxJe.JeheliJednak lek, smutek I gniew s4
hamowane, stlunrleniu ulega tak2e zdolnoScdo odczuwania
podniecenia, zainteresowania i ciekawoSci.JeSli coS takiego prz5rdar4rlo sig nasz5rmrodzicom, nie bgd4 oni takZe nam
lrozwirlai na tego rodzaJu uczucia. Dzlecl zac4rnaJ4 sig
w st y rIzli swoJeJekscfiacJ i, ciekawosci c4y dociek I iwoSci.
M rx Ir'I t erapeu$rczny Haweya Jackinsa, z1Nany Poradntcttuerrr I \ ?.t\ parto6ciougusanin (ang. Reaualuation CounsellrngJ,Jt'stt.ltlli.onydo pracy nad bolem pierwotnym. Jackins
sugeruj(', i.r' lr.sll zostanie stlumiona emocJa tourarzysz4ca

BOLEM
Uponeus sIEz PIERwoTNYM
bolesnemu doSwladczeniu, umysl nie potrall ocenic go alri
uJ4i caloSciowo. Ktedy energia emocJonalna blokuJe rozladowywanle bolu, nastqpuJe ogranlczenie crynnoSci umyslowych. W miarg rrptywu czasu funkcje umyslowe ulegaja
coraz wigkszemu ()graniczenlu, poniewaZ blokada energii
emocJonalneJ wznurga slg za kaidgm rozem. gdg zachodzt
@obne doSusindc z.t'rrI t'.
podolrne do plerwotIlekroi wyst4pi norvt' <loswladczen.le,
nego urarzu,odczuw:trttytutpiqcienieproport'lrlnalnedo tego, co ma mleJsceu' t'zcczywlstosci.Poprzctlltltl<lkre6lilem
toJako spontaniczrlit t('tr,rcrlq'wczasle..Icsl ltl podobne do
wynikow doSwiadczt:IIItt /('l,l ()witdzartyt'lr1rrzt:zPawlowa,
tt;t rlzwonekwpogdyu psawyrabiano otltrtt ll tt'it,{(,willtllt
rze karmienia. Po pcwttyttt r /.tslt' s;tttt rlrwk.'k dzwonka
sprawial, 2e pies wydzicl;rl '.llttr.',tttlttto zr tllt' clostawal
r)(lt/ll\r'.lr llll.'ll\\'wtly smuJedzenia.My rownit:2Ittoz.r'ttr\'
w.yzwirllr.l:1cych
tek, sluchaJack<llt'tllrorrttt.ttorl.zrttlowl'r'lt,
wspomnienie clawrryt'lrsct'rt,klt'tly to platry trJciecruJttowal
nam nastroJ Gwiarzclki.
Skrzywdzone dziecko wewngtrzne jest pelne nie rozladowanej energii, ptynacej ze smutku, ktory wynika z urazow
dziecinstwa. Jednym z powodow tego smutku jest potrzeba
dopelnienia bolesnych zdatzen przeszlosci, bo dziel'd temu
JcSli nie wolno
energia staje siq dostqpna w terauZniejszoSci.
nam sie smucii, energia ulega skrzepniqciu.
Jedna z regul obowiazujacych w rodzinirr'lt dysfunkcyJwewnenych Jest nieokazywanie uczui. Twojemu <lzl<:<:ktt
('o
otlt'z'ttwa'
trznemu zakazimano choiby siE domysl;l('.
Inna zasada brzmi: nie mousii, I zakazuJewYt ;t2rt I tI;t cInocJi'
W pewnych przypadkach moglo to azna<''tttt',zc wolno u4/raLae tylko nrektdre emocJe.W rozmaitvt lr totlzlnach spotyka siq r 6Lne odmiarry regulg niem6ut tu'rritt W moJej rodzinie zakazane byty wsz.t'lkl('emocje - z wylqtkiem poczucia winy. Inne uczuciit ttwa2ano za objaw
slaboSci. Ciagle napominano Innie: "Nlt' zachowr:J siq tak
lrrrpulsywniet'. Rodzina moja nie rti2.rtllasig w tym wzglArL.lc od milionow innych rodzin, ollt:lfionych ubocznynt
grr rrrfrt kt c m trzystu lat -racJonaliz I It t t ". Zgodnie z nim roztl rI I

1,74

DoMU
Powndrpo Swsco WEwNETRzNEGo

Jest naJwa2nieJszy.Byi rozs4dnym to znaczy byi czlowiekiem, a wyraizanrie emocJt Jest poni2ej ludzkieJ godnosci.
Tlumienie emocJi I odczuwante wstydu ^v74zarrcgo z lch
wystgpowanlem stalo slg niestety regul4 w wlgkszoScl rodzln.
STLT'MIONE EMOC^TE
EmocJe s4 energia, kt6ra domaga slg rozladowanla.
Dzlecl w rodzlnach dysfunkc$nych czesto nic maJ4 nikogo, przed ktm mogtyby wyrazii swoJe emoclc. Czynl4 to
wiqc w Jedyny zrrarry lm spos6b - odreagowrrlilc na otoczenlu lub na sobie. Im wczesnieJnast4pl st lr t tttlenie, t5rm
poskramiane emocJestaJasie bardzieJnlszczyt'lelskie.Nie
znaJduJ4cuJScia,staJ4siq tym, co okrcsl;rrtt lirko ptenaotng b6L Uporanle siq z nim polegir nir lxlnownyrn doSwiadczeniu wczesnych urazow i wyr';rzrrrlrrsllrttttlonychemocJl.JeSli sie to powi<'<lzlr'.rrlr lrr.'rlzlcpotrzeby ich
p6ZnieJszegoodreagowvu',rrrl,r
Do niedawnlr <lysl rrr1r,r\\,.tI l.rlrlv rrlr.lk,ztrynrl
danymt dokumentttfil<'yrttlkot zyrr' plytt.gr'.t
I ttlx)rilnlasle z bolem pierwotrryrrr. l, r r rrrl u'yrrrlrr rt.rl l,;t k k. rrrt:r:hanlzmy obronne ego,
Jak thrrrrlr.ulr.,rolx/r zr.pk.rrlt.osobowoSclI przeniesienie.
Wykrrz.yw.rl
. )r t rr rrkrzlirllowane mechanizmyfunkcJonuj4
aut<lrrrirI ylzr rlr' I rrlr.swlir<klrrrle.
Nie umial Jednak dokladnie
wytlunr;rczyr'./rrI orrr.rlzialaJ4orazJakieprocesy zachodz4
w mozgu wskrrlr.klhrntieniaemocji.
Fizykoterirpcrrcl oplsywali niekt6re sposoby dzialania
mechanizmow olrronnych. Wiemy na przyklad,2e emocJa
moZe objawii sl(. parali2em miqSni. Ludzie w gniewie
czqsto zaciskaJa z(.lry I napinaJa szczgkl. EmocJe mog4
byf teL rozladowywane wstrzymywaniem oddechu. Splycenle oddechu Jest powszechn4 metod4 unikania clerpienlir t:mocjonalnego.
Nlt'kt<trry hamuj4 emocJeprzez fantazJowanle.Sam spgdzilenr <'zr;Simego wczesnegoZycia w lgku przcd gniewem.
Moje lirrrlirzle na temat wyraZania gniewu <krtyczytykatastroficzn<'gorxlrzucania t (lub) karania. Fanl:rz..lete powodowaty napk'r'k. rnlgsni i splycenie oddeclrrr.

UPoRANTEsrEz PTERwoTNYMB6LEM

I I I,

R:OZPACZ Al,i6ZG
Dopiero teraz za<'zynamyrozumlec mechanizmy obronne
egona poziomle blo<'hemii t fizJologiim6zgu. Uwolnienie siq
od mechanizmow olrronnych egotrnoLllwia pacJentowl nawiazanie kontaktrr z naJwczeSniejszJrmtemocJaml. Praca
nad bolem pierwo t rryrrr przynosl uzdrowlenle, umo2liwial ac
odczuwanie nle wyr:rlrrryclt ertrocJlz przesz.lo$cl.Dlaczego
ma to lecznlcze skulkli'
model,
Badacz m6zgu, I'rrrrl l). Mrr<'lran prz.r'<lstitwll
pozwalajacyzrozull)l('t'u plvw tttitz.tiwtt:t t'zkrwlt'kit.Morrroz(rt,ktore
lt rrt lt t'l.t,'st'l
del ow zaklada wystq'porr',rttlr'
rozwingty siQw toku t'woltrrll l ll'lLrtlt'lv|ztrlr ttitJstarsza
I naJprostsza czQic ntlsz('l{(t rt l'./ }'I t or| 1rnr*'l.lrl.t nrozgowi
gada, czyll mozgowl trz<'tttit,trr.'tI rt t l( lc t rrIr oI r t t,tI llrostsz4
strategi4 bezpieczenstw;t I 1rtzr'lt rr',tttl't lxtrt'lhrzententZachowanieJaszczrrrkl, rt;r1rrzt'kl.rrl,olllct ;t slq'tt;t llardzo
prostym schentitt'lr'. l)zk'tt r.irctyrr,)od rtdattllt slg na
wyprawQ w nit<tzlcl ttltolowi-rttiakilku much i kornar6w,
starajac siq JcdlroczeSnie,by sama nie stai siq zdobycz4'
Je2eli znajdzle bezpieczn4 ScieZkq wSr6d trawy i skal,
bqdzie poutarzae ten wzorzec aL do Smierci. Powtarzanie
ma wartoSi przetrwania. Mozg trzewiowy pocltrzymuje
rownie2 takie automatyczne czynnoScl ciala, Jak oddychanie. LubiE m6wii pacjentom, Le nasze givlzla natura
naprawdq ujawnia sig wowczas, gdy po raz pierwszy
zawieramy zwlryek mal2enski I zderzamy slg z wieloletnimi nawykami innej osobY.
Kolejnq czescia opisywanego moclt'ht .lt'st moz$ paleossaka, czyli mozg czujqcg. Przeznaukow<'tlwokreSlanyJestJako
uklad limbiczny. Kiedyna scenie ewolrrt'll poJawitysig ssaki,
narodzila sig rownieZ energia emoclorrrrltra.Uklad ten jest
siedliskiem uczucia podniecenia, przyJemnoSci, gniewu'
lqku, smutku, rado6ci, wstydu, wslr'('tu i obrzydzenia.
Najbardziej skomplikowanym systt:rnem w naszym mozgrr Jest neocortex czyli kora nowit lub - mozg mgStqcg.
l{ozwin4l sie on najpoZniej - w ('liyju ostatnich dwoch milfrrrrirwlat. Jest on odpowiedzialrryzanasze zdolnoScirozurrrowl rrl i r, poslugiwania sig j qzyklem, planowania przyszl<r

tl6

DoMU
Pown6r po Swsco WEwNE"rRzNrEGo

Scl, rozwl4zywanla zloLonych problemow I inne crynnoSci

zutl4zarre z mySlenlem.
Wedlug MacLeana, te trzy systemy s4 nlez.aleLne, ale
wspolpracuJ4 ze sob4, utrzymuJac funkcJonaln4 rownowagg m6zgu, potrzebna do mlnlmalizowanla cierpienia
I nledoll.
M6zg dobrze radzl soble z przypadkowymi zmarhvieniami
codzlennego Llrela.W celu utr4fmanla r6wnowagi posluguJe
stq wyra2anlem emocJl. Ktedy Jednak nasze straplenla osi4gaja pewten poziom, wybuchamy gniewem, placzemy, poclmy siq lub drZymy ze strachu. Naukowcy dowledlt, i:,elry
usuwajA szkodliwe substancje chemiczne powskrle w czasie
naptqcla emocJonalnego.M6zg w sposob natrtralny zostaJe
zr6wnowa2o\y przez wyra2anie emocJi, o llt: ttle nauczono
nas ich tlumii.
Dziect dorastaJacew rodzinach tlyslirrtk<'yJnychucza sie
ukrywai emocJenatrzy sposolry: pk'rwszy to brak reakcJl,
co oznacza, ize sa,nle d<lstrzcgirrre;rtrrrgl - brak zdrowych
modell naz.ywanlirI wynr}irrrlrr errrrxJlilrzecl- zawstydzanie
t (lub) karirrrle rlcble ar wyru2.anle emocJi. Dzieci talde
stysza zazwy<'r.itl:.1)rulrt'l prawdzlwy powod do placzu- lub:
t'.rr.lxxlrrlcslcsz na mnle glos, to zobaczyszl".
"JeLell Jeszcz<'.
Czgsto nopratudq ut blte za to, 2e sig boj4, s4 niezadowolone
lub smutne.
Ktedy emocJe si1 tlumlone lub gdy stres staJe sig przytlaczaJacyI chronlczrry, mozgzaczyna miei prawdziwe klopoty. W przypadku stres6w urazowych mozgwl4cza specjalne
Srodki, maj4ce na celu utrz5rmanie rownowagi. Sa nimi
mechanizmy obronne ego.
Inprtnttng'

wczeenych uraz6w
Im wczeSnieJ emocJe ulegaJ4 hamowaniu, tym glgbsze
przynosl to szkody. Mamy coraz wigcej dowodow na to, 2e
doJrzewanle m6zgu odbywa siq w kolejnoSci odpowiadaJ4ceJ
Jego fllogenezle. Neurolodzy stwierdzili, 2,emozg trzewlowy
I

Imprlrrtlrr4, r'ryll wpaJanielub utrwalanie. ZJawisko,w kt(rrynr rbchodzl

do utrw;rlerrln renkcjl (zachowanla)nawielokrotnle lx)wlarzally lxxtzle<'
lub sytuacJq(prryp. tlum.).

UpoRnMssrEz PrERworNwrB6r-srvr

1l','

dominuJe w p6ZnleJsrym okresle Zycta plodowego I w pierws4rm okresle po urodzeniu.

Uklad limbiczny zaLcz.pa dzlalac w pocz4tkowych szeSclu
miesi4cach Lycla. Umo2liwia on w5rtworzenie pierwszych
wa2nych wlgzl z otcrczeniem.
Neocortesc"czyll kora nowa, rozwiJa slE we wczesnych
latach irycla. Mozg rnysl4cy potrzebuJe wlaSclwego Srodowiska i stymulacJl, aby zdrowo sig rozwiJal. BadaJ4c rozw6J zdolnoScl poznawczych dzieci, Piaget odkryl, 2e logiczne mySlenle poJawla slq po szostym-siodmym roku
irycla. Choi pewne stwlt'rrlzenia Piageta s4 kwestionowane, wydaJe sle, 2e slodrrry rok 2yctaJest lstotnie punktem
zwrotnym.
JeSli prz5fmlemy, 2e m6zg lrzcwkrwy odpowie&ialnyJest
za przetrwanle t liiieruJe pro('('!{'rn p<lwtarzanla, to nabiera
sensu pojqcietrwalego intprlrttIttgtt.Nt:ttrttlogIlobert Isaacson dowodzll, 2e dlatego tak trudno Jcst wykorzenli wspomnienia urazow, i2 ulegfy one utrwalenlu w postacl mechanizmow przetrwania. Poniewa2 m6zg trzewiowy ucqy sig
I zapamigtuJe, lecz JednoczeSnie nie zapomina, dokona
trwalego lmprintingu urazu, kt6ry zdominuJe prryszloSi
daneJ osoby. Cokolwiek dziecko przeirywa w plerwszych
latach irycla - w okresie ogromnej podatnoSci na urazy zostanle to zareJestrowane w umySle wraz z korzy6ct4' Jak4
moZe to miei dla przetrwania.
Przymus poYrtarzanla
Badanla neurologiczne wyJaSrtlitJ:1 nrechanizmy reakcJi znanych z praktyki psychot<'ritpcut6w. Od czasow
Freuda wiadomo, 2e nerwicowcy t'lerplA na przymus
powtarzania.
Badacze mozgu sugeruj 4, 2e im p r l rrtl ng, zwielokrotniony
w neuronach na skutek stresow, Wl>'aazareakcJedoroslego
organizmu na bodZce. Dlugotrwalc, bolesne doSwiadczenia
powoduJa powstanie w mozgu rtowych pol4czeri migdzy
neuronami. W wyniku tego pacJcnt sklonny Jest doszukiwai sie bolesnych bodZcow tam, gdzle kto6 inny nawet lt'lt
by nte dostrzegl.

118

Pown6r oo SwEGoWswNErnzNEGoDoMU

Pohvierdza to teoriq, 2e JeSll material rdzenia zostal

w dziecinshvie wadliwle uksztrrltowany, to bedzie w przyszloScl dzialai Jak flltr, zniekszt :rk'itJ4cy kolejne zdarzenla.
Do tego wlaSnie prowadzl ska2t' rrl c wywolywane skrzywdzeniem dziecka. Je2elt dorosleJosolrk', obarczonej tym ska2eniem, sytuacJa wydaJe sig porL,l,rrt do prototypowego, bolesnego wydarzenia, wyzvtala rv rrkJ rownie2 prototypow4
reakcJe.HarveyJackins porirrvrrr rlr to zJawiskodo zacinania
siq ptlrty gramofonoweJ.N:r r.rlhlcrrt blahe wydarzenie reagujemy zbyt slln4 emocJrl.l'r zt'r zvrr:ltakiej reakcji nieJest
wydarzenie, ktore wlaSrric rrrl.rl,rrrrlr'lsce,lecz to, co tlrwi
wewn4trz nas.
S l o w a t e p i s z g p o c l c z ; r\.\' \ ' l , , . ' h l s t r r t k i e md o J e d n e Jz e
stolic europeJsktch.l(lr',lr ,lrr,r rlrrl lt'tttu dotarliSmy do
Hawru we Francll, ltlol.r r,'r l..r r'rlrl.potl()w&la, aby podro2
do Pary2a odbyc lx,r I.g'tt nr ,r rrlr' ,rul()kitrem, bo dziEki
t e m u z y s k a t t t V r l r r ' l r '1 ' . r l ; l t t 1 { r , t l . . r , l , , z t t ; t l l tw d z i e c i n s t w i e
b a r d z u n i c w l r ' l u k r u \ r r , l . i r ' . 1 ' . 1 r , r r l . r n l r/ n : 1 , t ' i c k a w a S w i a t a
I l t r l l l 1 l r z 1 ' 1 i o r l 1, l' r ' l ' i r r | ' t' , 1 l . r' . 1 ' r . r \ \l l . r . z 1 z , r t ' z r , ' l p
arzeSladOw i t < r I t t t r l t ' o l r s c r l ' l t r , r t r r \ ' ' , 1 , , \ r r t l x . ' r l t n' . l r ' s l [ p o c i q g s t e
o 1 x - t i t t t ' ? N l c w l t t l t i t l r t o p o z . . y r ' l . rr o r h t \ r z l r r r , l z t l , r w t : r n n i e p r z e sadn4 reakcJe. Jako dzlccko zostirlt'rrr Ix]r rr l( ()lry przez ojca.
Teraz moja obsesja skoncentrowala
siq: rrir tyrrr, 2c mo2emy
nie zd4iryc na statek - 2e zn6us zostang porzLtcottLt.

MECIIAI\TIZMY OBRONNE ECO A ,,BRAMKr" MEDZY

czqscrAMrM6zcu

Fraca nad b6lem pierwotnSrmopiera sig na hipotezie, 2e

wczesne cierpienie emocjonalne uleglo skrzepnigciu i uwiqzieniu. OdreagowujemyJe na otoczeniu, poniewa2 nigdy nie
zdolalo znab2e ujScia. Nie moglo, poniewaZ mechanizm
hamuJ4cy (reakcJeobronne ego),ukrywaprzed nami istnie
rrle emocJonalnegocierpienia.
Nle mohna wiedziet tego, czego sie nie wie - to z<l;rrrir.
t'zr.'stostosowaneJestwterapii. Odreagowujemyr r<zrrr'Irrrrrr
ololzcnlu lub na sobie badZ dokonujemy projt'kt ll rrir ln
ttvrlr l\rttlewa2nie mo2emy ich odczuwac,rlonr.r11.rl;g
sk.'
u z c w ' r r r ; l r z r r l c rO
t l ad.r e a g o w y w a n iiep r o j c h r ' l ,rrr tz r r r '. , , ql r '

UPoRANIE SIEz PIERWOTNYM BOLEM

dynymi sposobaml lch wyra2enia, Jakie zna skrz5rwdzone

dziecko wewnetrzne. Nle s4 to jednak rozurlqzanla trwale.
MoJa kompulsywnosi fbedaca rdzeniem skr4;rw&onego
dziecka) nie ustala w momencie, gdy pruestalem pii. Po
prostu zamlenilerrr lllcle na kompulsywna pracg.
Dopoki nie ulxrntlem sie z pierwotnym bolem mojego
skr4fwdzonego &k'r'kit, nadal objawial siq onJako nie zaspokoJona pobzeba <xk'zrrwanla podniecenia bqd2 zmieniania
nastroju. Mechanlzrrry obronne mojego ego hamowaty emocje. Doplero dzieslr.'r' litt temu odkrylem glowne wzorce
wsp6luzaleZnienlir. I Iry('znego I nieflrycznego kazirodztwa
oraz alkoholizmu, ktorc wystgpowaly w mojej rodzinie JuZ
wiele pokolen wstccz I )oltoki nie porzucilem zludzen I nie
przestalem wlpierirr' '.1r.'tttr'l ro<lzlny oraz dziecinstwa, nie
potrafllem uporai slq'z plctwottt1'tttr'k'r1llt'niem.
Badania mozgu pt'z('l,t t )\r',r(I /{ \ t.' l,t / t'/ l{ott;rl<laMelzacka
m o $ 4 d o p o m o c w w y l , r . ' r t l c t t l t t t l z l , r l . r t t l . t t t l r t l t ; t t t l z . t t t 6 wo eg1o. Mclz.l.t'k tltlklyl
bronnych
1lt z.1'stosorl'.r\r'(/.1 l cirkcJQ
bolu, kt<lr4 rli-tzywitl -lrr rttttkltltli
hamowamla
biologiczn4

neuronalnlrmi". T\ryierdzion, 2e trry odrEbne uklatly w trr.rldzielnym mozgu lacza wlokna pelni4ce podwojn4 lurrkr'lq':
styrnulacjl i hamowania. Bramki te kontroluj4 przeplvw
informacJi migdzy trzema ukladami. To, co nazywamy tltr
mieniem, rnohe zachodzii pierwotnie w bram ce migdry mor
giem myslacym a mozgiem czuj4cym.
NajproSciej mo2na to ujai w nastgpuJ4cy sposob: gdy
zaczyma przyllaczae bol emocj o nal ny, ktorego siedzib4 Jest
uklad limbiczny, automatyczny mecha nlzm zamyka bramkq do kory noweJ. Jest to podobne do sytuacji, w kt6reJ
chrontlbyS siQ przed halasem, dobicgaJacymz sasiedniego
pokoJu, zamykaJac drzwi.
Freud uwaZal, 2e pierwotne mcchanizmy obronne ego
wra, z dojrzewaniem lstoty ludzkleJ zacrynaj4 sig l4czyi
w crrraz bard zieJzloilone reakcje wtorne, pr4rbierajacJakoSi
rrn1ilousq Przykladami takich reakcji s4: racjonalizowanie,
.rrr.rllzowanie, usprawiedliwianie i minimalizowanie.
( )strrtnieprace R. L. Isaacsonanad ukladem limbicznyrrr
I x't w llr'( lz.ajate teoriQ. Isaacsclntwierdzi' 2e system bramt'k

1,20

Pown6rpo

I JI\ )RANIESIEZ PIERWOTNYU B6UU

DOMU
SWEGOWEWNETRZNEGO

kory noweJ (m6zgu mySl4cego) istnieje w celu zwalczania

nawgkitu t wspomnieft przeszlo(cl (...). Kora nowo anga'
Zqle sle u tfumienie przreszlo$cl Nawyki I wspomnienla s4
glqboko wyZlobtonyml przez stresy pol4czenlaml neuron(rw, okre5lanymt te2 Jako tak zwane imprlntg' Dztqld
,zamykanlu bramek" mozg nrySl4cy moLe dzlalai, nie
bedac ntepokoJony halasem I sygnalami wytwarzanymi
wewnArz nas samych. Sygnaly te Jednak nie znkqiq'
Przeclwnle - badacze wysuwir.lil teorlg, 2e nadal kraZa po
zamkniqtych obwodach wklklt:rl nerwowych w obrebie
ukladu ltmbicznego.

'l'ak

wlqc mechanlzrny obronne ego zmnleJszaJ4naple('l('

I bol, lecz lch nie usuwaJ4. S4 podkorowo reJestrowaneJak<r
nler6wnowaga, ptzerwuly porz4dek dzlalan oczekuJ4cych
na uwolnienie I scalenle. Energia pierwotnego urazu pnlzostaJe niczym ladunek elektryczny, wywoluJ4cy naptqcle
w calym orgErnizmle. Ludzie, ktilrzy pozomle wtoda racJonalne iry cte, moga wle56 burztiwe 29 cie emocj ortalne. Burze
trwaJa dlatego, Le nle zostal wyra2ony bol pierwotny.
I'PORANIE Sry Z BOLEM PIERWOTNTM
Uporanie slq z bolenr lrlcrwotnym polega na do5wladczeniu plerwotnle stlunrkxry<'h uczu6. Nazywam to procesem
odsloniecia. Tylko to wywolu przemlanq drugiego stopniarodzal glgbolnleJ trans li rr rrrnr'I l. rzecrywlScle uwalnial aceJ
uczucia. W przemlattk' plrtwrv.egtt ttollnla zamienia sig
Jeden pr4fmus na lntty. W lttr.ctttlnlrlc tlntglego stopnia
znlkakompulsJa. 1'cgowlirsttlelxrlt'zrlxrwtrlcttt.by slq z nleJ
korttllulsywttlt: t lit olrx'zetrlu,pouleczyi. Odreagowywarlt'ttt
niewaZ moJe samotne. skrzywdzone dzlecko wcwttgtrzne
nigdy nie rozladowalo pierwotneJ niedoll. Chodzllem na
mityngl I realtzowalem Program Dwunastu Krokow, dzlekl
czemu uporalem sie z alkoholizmem, lecz nadal odreagowywalem na otoczeniu. Jako profesor, teolog i terapeuta wclq2
polegalem na intelekcie. C4rtalem ka2d4 nowa ksi42kg'Jaka
wpadla ml w rece, i omawialem swoje problemy podczas
terapii, lecz nadal odreagowywalem na otoczenlu. D42rylem
do wyhsznJSwiadomo6ci; poznawalem metody staro2ytnych
szaman6w; uczylem sig uzdrawlanla za pomoc4 energii:
studlowalem Kurs Cud6tu; medytowalem I modlilem siQ
(ntelrtedy godzinami); a Jednak wclqz odreagowywalem na
otoczeniu. Bylem kompulsywny nawet w da2eniu do wyiz'
ezeJSwiadomoScl. Nie wiedzialem Jeszczewowczas, irc nalelalo prrytulii malego chlopca I ukoii nle wyraZony 2aI za
ulraconSrm oJcem, utracon4 rodzin4 i utraconym dziecifrtwem. Musialem odczui moJ pierwotnyb6l. ToJestwlaSnie
oro uzasadnione clerpienie, o kt6rym pisal Carl Gustav
.f rrn6l.

122

DOMU
PowR6TDO SWSCOWSWNETRZNECO

Pier:wotny b6l a uporanie slg ze emutkiem

Wedlug naJnowszych ustalen, rtJroranie siq z bolem pierwotnym wlrye slq z procesem n:rtttralnego dochodzenia do
zdrowla. Smutek Jest rrczuci.em tut lrau i4i qcgrn l,eczyliby Smy sig w sposob naturalny, gtlvlry tylko pozwolono nam
sie smucii.
Smutek zawiera w sobie <';rl1'z.r'sp6lludzliich emocji.
Pierwotny bol Jest zblorem r |r trtLtvl1Tanych konfliktow,
ktorych energ[a roSniew mlitt r.'r rplywtt czasu, podobnie jak
toczona kula Sniegowa. Skr z\ *',lzotle <lzieckowewngtrzne
slq ze swym
zakrzeplo, bo w Zaden sposnlr t rlr ttto(ltl tt1>rlr:rc
Zalem.WszystkieJego('rtr()rl' ',pt'l.rtlt's:1loksycznym wstydem. Wynika on z zerwi tt rl.r t r'r'r/ r';.rrr I rlr t wszcAtI mostu interpersonaLnego.
Nabritllsrttvlrt rt'h'tt.tttl,t.ic ttle nroZemypo, Ir '| rlrk t t t t.tllt, t lwlcrzyliSmy,2e
legadna naszych yllctrr'',21
nle mamy prawir lnlr t'th'ltrrlrrrrxl knl'okolwlt'k.SamotnoSi
ami toksyi lgk przed zalt'tl rr r',tl,t \.1 f' l u$'n Yt t tl kot tsckwt:rt<J
cznegowstvrltr
Odbudowr mort u lrrt orpenonalnego
Aby ulcczyt lohryr errlc zirwstydzane emocJe, musimy
rrl1{Si z ukryt'l;r I wrcsz.r'k' krlnruS zaufai. Prosze, byScie
uusierzgli mnir' I tttrqltill .sobic. Aby skrzywdzone dziecko
wewngtrzne wyszlr z rrkryr:lzr,musi ufai, Zebgdziecie na nie
czekall. Potrzebrrlr t,rk2cwspierajacego,nie upokarzai4cego
Je sprzymierzen<'ir.ktory uzna fakt jego porzucenia, zaniedbania, zniewa2t:rrlirI skrEpowania. SA to zasadnicze elementy w pracy nir<lbolem pierwotnym.
Mam nadzieJe,2.czaufacie sobie na tyle, by podczas pracy
nad smutkiem stai siq sprzymierzencem swojego dziecka
wewngtrznego. PrawdaJest taka, Le nie moZeciecalkowicie
zitrrfai anl mnie, ani komuS lnnemu. Kiedy caly proces
t t i tI t Icrze lawinowego tempa, Ja pierwsry pr rypuszczirln l e si g
wycolrrtn. Mo2ecieJednak zaufai sobie. PiEknie rr.lrll to J<l
Cotrrrfct w Aduice Jrom a Failure: k usszgstki<'lrhulzt,.Jokich ktulhtkoltuiek znate{, jestei jedgngm, ktr.lr,'t1
rrkyltl ciq
nie oprr.scirrrr(ntrgporzucL

UponarurrsrEz PrrnwonvyM BOLEM

Uznanie nadu2yd popelnlonych w stosunku do sleble
Uwierzcie mi: wicle z tego, o crym mowiono wam, 2e Jest
odpowiedzlalnym ro&icielstwcm, bylo w rzeczywistoSci
naduz5rciem. Natl:rl sklonrrl lcsteScie bagatelizowai lub
usprawiedliwlai rrrct o<l.y, k t r'rr'.yrnlwasi rodzice zawstydzali
was, lekcewa2yli hrlr wykor zystywali, aby zaspokoii wlasne
rpotrzeby. Teraz pou'lrrrrlsr'lt. uznai fakt, 2e wsrystko to
w istocie ranilo wasrit rlrrsz<;.Niektorzy z was byli maltretow ani firy cznle i enror'l o rrirl l rle oraz wykorzystywani seksualnle. Dlaczego tak olz.ywlste zniewagi mialyby zrtale2c
usprawiedliwienie'/ Mozr to r;rl>rzml dziwnie, lecz im bardzieJwas zniewaiurrr), lvrn rrrocrrk'.lsze
stawalo siq wasze
przekonanie, 2eJestcsr'lczIl, I t1'rrrqorliwieJidealizowaliScie
swych rodzicow. Tarkl l,'..t .,krrtlk wk;zi powstalych
w wyobrazni,o ktorych w<zr',.trlr'llrl".rlrttt
W s z y s t k i ed z i e c i i d c l r l i z r r i ;r1, , ,l z t r' r t ' . l 1 \ r ' , r . r r r l r r l lsl o
cbie
w t e n s p o s o bp r z e t r w r r r r i t,'f.l r l r r r r k Z cl r k ' r r l l z r r l ; r1or t' l z . i < : o w ,
zniewa2anedzic<:k<llrrrrsl tyrrr sarnynl uwicrzyc, 2.t'lo ono
samo ponosi odpowiedzialnoSi za znlewaggi bliq mnte, bo
jestem zepsutgm dzieckterru molestqjq mnie seksuaLni.e,bo
jestem zlg: krzgczq na mni.e, bo jestem nteposluszny. Toja
nie jestem us porzqdku, a nie oni. ldealizowanie rodzicow
stanowi rdzen mechanizmow obronnych e91oi musi teraz
ulec zmianie. Wasi rodzice nie byli Zli, oni takZt'byli skrzywdzonymi dziecmi. WyobraZcie sobie, 2e wy<'lrowuje was
osiemdziesiqciokilogramolvy trzylatek, pigi rrrz-ywiqks?ryod
trz.yllrtklt.t:ztcrowas, i pieidziesiecioszeSciokilogramowa
krotnie wieksza od was (wewnetrzne dzie<ko ttto2c sobie
wyobrazii tak4 sytuacje). Rodzice robili to, t'o rrwa2ali za
naJlepsze,ale tego trzylatek nie potrafil zrozrttrtlt:i.
Szok i depresJa
.leSli to wszystko was szokuje, to znukortticie! Szok jest
I xn ulempoczqtktem smutku. Potem nastt;1rrr.lc depresj a, a po
nlr'l zaprzeczenie. To zaS z kolei wtla<'z.irmechanizmy olrrrrnn(' na dotychczasowemiejsce. Olrirrwlasie to zlvykle
rr lxrst;rcllxlcieszania siQ:No, tu koti<rtrie bgto a2 tak fle.
\ | r,rlr'rrr (,/I t'rtI .icro.ngi dach nad glotru.1.

1,24

Pown0r po Swsco WEwNETRzNscoDoN,ru

UponeNls sTEz PIERwoTNYM

B6LEM

l.'

coScle wachali. Nle bylo w porz4dku bgt inngm, czAtisobq.

AkceptacJa I zrozumlenle tego, co mowiq, oznacz,auznanie
t usankcJonowanle wasrych duchowych ran, znaJduJ4cych
slg w sercu kaLdego skrzyw&onego dziecka.

Uwlerzcie mi, naprawde bAtoLle. Tadano wam duchow4

ranel To, 2e rodzlce nle pozwalali wam byi sob4 - bylo
najgorsz4 krrywda, Jaka mogla was spotkai. Jestem pewlen, 2e gdy m6wiliScie coSw gniewie, ostrzegano was: .Nie
waZ sie wigceJ podnosii na mnie glosul". Wyci4gnqli5cle
st4d naukE, 2e bycie sob4 nieJest sluszne, a na pewno nie
Jestw porz4dku gntewai siE. To samo dotyczylo lgku, smutku I radoSct. Nle bylo w porz4dku dotykac sromu lub penira. nawetJeLellbardzo to intrygowalo. Nle w porz4dku bylo
nle lubli ksigdza Herkimera, rabina Kradowa cry pastora
Wnlche. Nle byto w porz4dku mySled to, co mySlellscie;
r ltr'k{ tcgo, czego chcieliScie; czui to, co czullscle, lub
wyollrnl.lC rcble to, co sobie wyobraZaliscte. Ntekledy nte
lrykr w ;xrrr.rldkuwidziei to, coSciewidziell. ltrb wachai to,

Gnlew
KoleJnym uczuclcrn. ktore poJawia stg zwykle przy pracy
nad smutkiem, Jest grrlc w. Stanowi uzasadnion4 odpowiedZ
na duchow4 krzywd(j. Choc wasi rodzice dzialali prawdopodobnie w naJlepszeJwlerze, to tch lntencJe nie maJa znaczenla dla waszego uporirnla slq z bolem pierwotnym. Istotne
Jest to, co rzeczAwrSr'{csig zdarzglo. WyobraZcie sobie, 2e
ktoS cofal samochod rra lxrrklngu l prrypadklem zmlaLdLyl
wam nogq. KuleliScle 1rrz.r'r tylt' lat, nle wledz4c dlaczego.
Czymacie prawowiedzicc, r'o slq erlarzykr?Cz4ymacleprawo
czui sig skr4gwdzonynrl l ck'r'plrrl lxil? OdpwledZ na oba
pytania nledwuznacznlt: bl'z,rrrt:tnk'l Ma<:leprawo odezuwai
b6l, nawetJeSli to, co sl<Jw:rrn prrytrafllo, uczJrnlonezostalo
mimowolnie. W gruncle rzeczy musicie sie gnlewai, Je6lt
pragniecie uzdrowii skrzywdzone dziecko wewngtrzne. Nie
znacry to wcale, 2e powinniScie wrzeszezet, i pomstowai
(choi mielibyScie do tego prawo). To normalne, 2eJesteScie
w6ciekli, bo stala sig wam krzywda. Nie wtni4 sruoich rdzic6w za to, co mnie spotkalo. Wiem, ize zrobill tylko to, co
moglo zrobii dwoje skrzywdzonych doroslych dziecl. Mam
Jednak SwiadomoSe,2ezadano mi glqbokie rany duchowe
I irc w konsekwencji zruJnowalo to cale moJe Lycle. OsoblScie uwaZam, ize wszyscy ponosimy odpowiedzialnoSi za
to, co crynimy - sobiqi innym. Nie bqdq jednak tolerowal
dysfunkcji moJeJrodziny i nadu2yi, kt6re w nieJ panowa-

ty.
86l I enutek
Po gniewie przychodz4bol i smutek. JeSll pastwiono siq
nad nami, musimy przebolei to okrucienstwo. Musirny te|
przcbolei wszystko, co moglo nam byi dane - marzenia
po"
I mplracJe.Musimy przebolei nasze nie zaspokoJone
lrzcby roz:woJowe.

126

Pown6roo Swsco WEwwErnzNEGo

DoMU

B6LEM
UPoRANTEsrEz PTERWoTNYM

sunlenia
Po bolu I smutku czgsto pojawtaJ4 sig wyrzuty sumienia.
M6wimy: .Gdyby bylo inaczeJ, moZe i Ja bylbym tnny".
"Gdybym bardzieJ kochal oJcai powledzial mu, Le gopotrzebt{g, moZe by mnle nie porzucil'. Udzielaj4c porad ludziom,
kLorry byli oflaramt kazirodztwa 1 flzycznego znlewainria,
z trudem moglem uwierzyi, 2e to oniczuli sig winnt i mleli
wyrzuty sumienia z powodu zadanego im gwaltu, tak Jak
gdyby w pewnym stopniu bylt za to odpowiedztalni. JeSli
czuJemy Lal po kimS, kto umarl, wyrzuty sumienia s4
niekiedybardzieJ wlaSciwe; moZemy na pr4rklad ubolewai,
2e nie spgdzaliSmy wigcej czasu ze zmarlyrn Jednak2e
w prz5rpadku Zalu z powodu porzucenia w dzlechlshvie,
musicie pomoc swojemu skr4rwdzonenrrr rlzlecku wewnetrznemu dostrzec, ite nlczego nie ntoglo orr<lznrlenii. CierJrlenleJestskutkiem tego, co.fcrrrrrsi\,N.zt$arzgto, nie za1
('zegoS,co bylo./rno ruhrcq.

Co czrqleciz?
Wszystkie te uczucla trzeba odczui. Musisz tupai, wSciekac sig, lkai, krzyczei, pocli sig i dygotai. To wszystko
wymAga czasu. kczenle uczuiJest procesem, anlezdarzenlem, lecz poprawa nastgpuJe nlemal natychmtast. Kontakt
z dzieclciem wewnqtrznym, ktore czuJe,2e ktoS przybyl t nie
JestJu2 samotne, przl;nosl radoSi I nagl4 ulgg. Rzeczywisty
cz,as potrz.ebny do uporanla sle ze smutkiem Jest dla kaZdego czlowteka lnny. Podstawowe znaczenie ma tu proces
wyzbywanla siq mechanlzmow obronnych. W gruncle rzeczyrnlemoitna sle od nich wiecznie odZegnywai. 54 sytuacJe,
w l<t6rych praca nad smutkiem nie Jest zabiegiem bezpiecznym. Talem od czasu do czasu bqdziecie potrzebowali
chwili w5rtchnienia.
Jak widzimy, praca nad smutkiem przebiega etapami,
kt6re prowadza, do postgJrrr.ale czascm takZe do regresJi.
Jednegodnia mo2ecleby<rn:t t't:tplt'sitttkt'lottowitttlit.w trzy
dni poZnieJ na etaple bergatellzowartla.Mlttto ttt ttro2na
posuwai slg naprzod. DecyduJace znaczenle ma odt:zuwanie uczui. Nie mo2na uleczgi tego, czego siq nie czuJel
DoSwiadczanie zastarzatych uczui i opieka nad dziecliiem
wewnqtrzn5rm sprawi4, 2e proces uzdrowienia rzeczlrwiScie
nast4pi. Wa2neJest, by zapewnii sobie podczas pracy bezpieczne warunki. Najlepiej przystapii do iwiczenia z partnerem lub w grupie. Proszq, byScie potraktowali powaZnie
ostrze2enie, kt6re umieScilem na pocz4tku drugieJ czqSci teJ
ksie2ki. Musicie zapewnii sobie obecnoSi innego czlowieka,
by po pracy m6c z nim porozmawiai. Nie Spieszcie sig.
Poniewa2 utrwalanie lzamraLanie tych uczui trwalo dlugo,
kuracja ta.kZenie bqdzie krotka. JeSll poczujecie sig przytloczeni nadmlarem uczuc, natychmlast przerwijcie iwiczenla. Pozw6lcie, by to, czego dokonaliScte, uleglo zintegrowanlu. JeSli stan ten bedzie siq utrrymywal dlu2eJ, zwr6icie
slq o pomoc do wykwalifikowanego terapeuty.

Itryrzuty

Tol.ryczny wrtyd I oremotntcnlo

Zrritllt.rnsrrrrrtkrrlesl loksyr.rrrt,wslyrl I osamotnienie.
Wstydzilisrny slq, 2c nas ol)ltsz(.zono.(tzrrJt:my,2eJestesmy Zlt, jakbySmy byli trqdowat:l. 'li.rr wstyrl prowadzi do
osamotnienia. PoniewaL nasze dziecko wcwngtrzne czuje
sig ska2one I ulomne, musi ukrywai swoja prawdziw4
JaLn pod zaadaptowan4, falszyw4 Jalni4. potem zaczyna
siq utoZsamiai z ta, falszyw4 JaZni4. prawdziwa JaLn po_
zostaje w osamotnieniu i izolacji. pokonanie tej ostatniej
warstwy bolesnych uczui jest najtrudniejsz4 czESci4procesu uporania sig ze smutkiem. Jedyn4 metod4Jestprze_
bicie siq przez tg warstwq - mowimy w trakcie teiapii.
Trudno Jest zatrzymac sig na tym poziomie wstydu i oia_
rnotnienia, JeSli Jednak zaakceptujemy te uczucia, to
przeJdziemy na drug4 strong. Spotkamy tam swoja ukry_
l;1, lrrawdzlwa JaLn. Poniewa2 tak naprawdq, ukrywajqc
l;1 przr.rl Swiatem, ukryliSmy J4 przed sob4. AkceptuJqc
wrlyrl I osamotnienie, dotrzemy do naszeJna.lprawclziws z r ' ll , r z r r l .

129

OoruejpvwaNrENIEMowLEcIA

(vrrwsnrBl}wa\ry)

f0B4
JEsfEf4
Rozdzlal 4

oDNA"IDWTANTE NIEMOWLECIA
Kobie ta w osob ie naszcJ ma t k {./r,sI p lenu szq Istotq
zJolcqmamA kontakt. (...) Wszystko zaczgna stg d
autentg cznego s top kt rrlrr .rlq l.rI I rlcrt. (,. .) DteckoJ est
p rzedh Ot'n lc I I r II rct l' l. Ix,z t uy ral n k: dos trzcg alngch
granlc, ls ln lq/c lrrLrf r;<'zrrc rrzr:.stltlcl uro. metapsychtczng prqd. ptgnqcy <xl rrtutkl rlo dzlecka t d. dzieckadomatkL
K.rR Srpruc
J e Sli matka nie ma dastatecznego kontaktu ?E swoim clnlem, nie motc nawtqzai z dziecktem wtqzt
niezbgdrleJ do przekaza nia mu 4fnoSci w J ego u+ns ne bl.stgnkty. Dziecko nie zngduge odprqi:eniauJeJ
cieLe,apotemtakhe w suoirn
MeruorqWooouaw
INDEKS PODN'RZEfi.
WypelniJ ponlizsz4 ankietg, odpowiadaj4c
"tak" lub,nle".
Po przeczytaniu pytanta odczekal chwilE I zastanow stg, co
czuJesz. Je2eli,tak" wywoluJ e silniej sz4 reakcje emocJonal I

Pomysl .lndeksu podeJrzeri' zaczr'lrpn4lem z pionlersldej pracy nlc

zJdacegoJut Hugha Mlssildine'a, zat5rtulowaneJyour Inner Chlk! oJ tha
Past. Dr Mt;rlldtne byl moim prz5{acielem i bardzo zachqcnl rnrrle do
napisanla n IrI lej iz4 kslazkt (prryp. autora).

}ll,\:I{}l)Si\l\i)ll\ i l:\(Nl l NIIiI'N0y'

IUI.{R\Z\C,n
R0ZiI0J{
Slll l/i/,1:li.\l)Zllil,l
iICtC:lS't\llMl

NARCTA'I,
ruiiros{'
Z,DR0itY
ZIIWKMI[Dn'l.lrD7Jil[:
n4, odpowtedz hvierdz4co; jeSli ,nie" w5rwoluJe silnieJsz4
reakcJe, odpowiedz przecz4co. Ka2de -tak" sugeruJe, '2e
twoJe cudowne dziecko wewngtrzne zostalo skrrywdzone'
Sa r62ne stopnie skr4lwdzenia. ZnaJdujesz siQ $dzie6 na
skali miqdzy 1 a lOO. Im wigcej udzielisz odpowiedzl twierdz4cych, tym bardzieJ zostalo skrzywdzone twoJe male
dzlecko wewnetrzne.

l. Cry masz lub mialeS nalog typu

grkarmowego (prueJadanie sie,
nndmlerne picie lub naduZywanie
lcknrrtw)?

TAK

NIE

.N

130

PowRdrDoSwEcoWEWNETRZNEGoDoMU
TAK

2. Czy trudno cl zaufai wlasnym

zdolnoSciom zaspokaJanla potrzeb?
Czy uwaLasz, 2e musisz znalelc
kogoS, kto moglby to robli za
ciebie?

E}

3. Czy trudno przychodzl cl raufai,

innym? Czy czuJesz, ize zawsze
musisz ich kontrolowac?

tr

4. Cry zdarza slq, 2e nle zauwtitasz

oznak koniecznoSci zaspokojenia
potrzeb fTzycznych?Na przykla<l'. ct.y
Jesz, nie bedac glodnym? Cz.yczr..sto
nie zdaJeszsobie sprirwy z lr'1io,l.rk
bardzo
rf i'
JestcSznrq.r'zor
_
5. Cz.Vlgrronrlr.rzprrlr zr.l11,
r lr.lr.rr
rr.i,( le.y
z . i t t t l c r l l r r t l r r u/ ' l . r . . lr* , r . o r l z y u , l . r r r llrr.t l r
t r r t l k i r s zr .r r l l r r r i ' ( ' ,yt l r l z l r . r rr l o
l e k a r z a l u b < k . r r t v s t \ 't r l l r o
z koniecznoSci'/
6. Cry czwJeszglgboki lqk 1x-zr.rt
porzuceniem? Czy JesteS lub lr-yk.s
zrozpaczony z powodu zerwania
zwiAzku uczucloweo?
7. Cry romtahaleS samobojstwo po
zerwaniu wiez6w milosnych (opuScil
cig kochanek; mal2onek wyst4pil
o rozwod)?

t}. Cry czujesz czgsto, Ze nigdzie nie

mozesz sobie znaleZi miejsca lub nie
rnasz poczucia pr4maleZenia
g<lzfr:kolwiek? Czy czujesz, irc ludzie
nk:<'lrqtniespotykaj4 sie z toba lub
nit: zyt.z.t1sobie twojeJ obecnoSci?

TAK

NIE

9. Cry w Zyclu towarz5rskim starasz sie

byi nlewidoczny, by nikt ciq
z,a'uwainl?

fl

lO. Cry w zwi4zku opartym na miloSci

starasz sig byi tak pomocny (a nawet
niezast4plony), aby druga osoba
(prz5flaciel, kochanek, mal2onek,
dziecko, rodzice) nie mogla cig
opuScii?

13. Czy odczuwasz ciagla, obses$n4

potrzebq bycia docenianym
I szanowan5rm?

'ts

14. Czy czqsto JesteSwobec innYch

zjadliwy i sarkastyczny?

15. Czy izoluJesz sig I wiele czasu

spedzasz w samotno$cl? Czy czqsto
cztJesz,2e nie warto Podejmowac
pr6b nawi44lwania znaJomoSci
z innvmi ludZmi?

NIE

n
N.

ll.

ti-r
L:I

131

OorueJpvweNrENTEMowLECIA

tr

Czy preferujesz seks oralny i fantazJe

na ten temat?

p<llrzcl>g
12. Czy odczuwasz prz<'ttt<t2tr:1
bycia dotykilt Iyrrl I rlllr'lt t towitt tyttt'/
(Czesto przt'Jawla sk; to w potrzcble
dotykania I obeJmowanla innYch,
nieJednokrotnie bez Pytania ich
o zgodg).

lli. Czy czgsto bywasz latwowierny?

(lzy czgsto akceptujesz opinie innych
lrukl I kupujesz je w ciemno, bez
grrrrrrrySlenia?
rT, l.A (}DPOWIEDZI TWIERDZACYCHZ

T-1
U

tr

't32

DOMU
Pown6r po SwEGOWEWNETRZNEGO

( )I )NAJDYWANIENIEMOWLECIA

NORMALNE NIEMOWLDCTWO
Pr4rchodzlmy na Swtat z dokladnte okreSlonyml potrzebanrl. W wykresie na str. lO2-lO4 wymienilem podstawowe
sklarlnllil, niezbedne do rozwoJu zdroweJ jaZnl. Jest to
sclrr:mat q6lng. Ponlewa2 nie ma dwoch identycznych lu<lr.l, naleLy uwaLai, by nte crynti zbyt daleko td4cych
rrogolnief. MamyJednak pewne cechy wsp6lne. Wielkl terapeuta Carl Rogers powiedzial ldedyS: Cof, cojest nqibardzlej osob{ste, jest zerazem nqlbardziej ogolne. Dla mnie
oznacza to, ize moje najglebsze ludzkie potrzeby oraz naJglqbsze obawy i troski s4 mnieJ wigcej takie s:rtneJak u kaZdego czlowleka. Tn zdumieniem sturierdzilt'rrr,2e gdy dziele
sig moiml sekretami, inni czqsto uto2s;urtlrlrqslq ze mn4.

ty Jest na wzaJemnyrn szacunku i uznawaniu wartoSci,

ksztaltuJe on'wizotizec nawi4zywania nowych zvdapk6w. J eSll dziecko Jest nieslusznle zawstydzane, most zostanie
zerwany, a ono z,acznle wlerzye , 2e nle ma prawa bye zabLnym od kogokolwlek To z kolel mo2e spowodowai chorobliwe uz.aleLnlenle odJedzenia, seksu lub Srodk6w chemlcznych (lekarstw, narkotykow ltp).

Most lnterpersonalny
ZastosuJmy podstawowe t'k'tttcttly, o ktrirych mowilem
wczeSnieJ,by stwrlrzy<iogolrry sclrrrnirt kaZdeJ potrzeby
zirle2noS<'l
rrir ro2rryclr clir;l,rr'I r r orwoltr rlzlccka.W niemowlq<:twlt.
rxlczrrw;rrrrvlx rtr rcl4, rrlly llyC rrrlk'wlclzianymina
tym Swlccte.l\rtrzr'lrrrlcrrry
zwlilr.krtr. ovrlriqpelni4c4 rolg
matki, opiekuncz4 I bqdigt'i1
<llirrr.rxzwlcr<'lir<llem.
Niemowlectwo na-qfwamy etapem syrnlrkrtyczrryrrr, gdy2 JesteSmy
w6wczas absolutnie uzale2nieni od rrrirtkl lrrlr osoby dbajaceJ o zaspokoJenienaszych potrzeb. Otrzyrrrrr.ft.rnyod niej
wiedzq o sobie i uc4lmy sig, Jak samemu dbu<io zaspokojenie swoich podstawowych potrzeb. Na tym etaplc JesteSmy
niezr6hnicowanL Oznacza to,2e w sposob naturalny I nieSwtadomy czujemyJednoScze sobA, lecz nie posiadamy ani
zdolnoSci zastanawiania sig, ani Swiadomej wied4r o tym,
2e mamy JaLn. Aby odkryi nasze .JA", musimy znalelc
swoJe odbicie w oczach osoby pelni4ceJ rolg matki i odzew
w JeJ glosie. Tarrjm staliSmy sig Ja", byliSmy -my". Zycie
rozlx)cz)tna siq wraz z autenlycznym zJednoczeniemistnien;
nasz.krs zaleiry od osoby, ktorej przypadlo byi nasz4 matka.
Dto n ir', k t6 re b uj qj q kotg skq, w rzec:zywistoSci kotyszq calyr n
Swiaterrr.,icSll matka byla przy nas, zuriryaliirrty slg z nli1.
WiqZ ta stworzyla -lnterpersonalny most", stanowiEcy p<xl
stawg wszystklclr przysztych zul'qzkow.JeSli riw nrost opirr

133

Zibowy narcyzm
Odczuwamy potrzebq, by opiekunka traktowala nas powa2nie: pohvierdzala, 2e akceptuJe kaLdq cz4stkq nas samych, lnformowala, 2e z.awszeI bu, wzgJgdu na wszystko
bedzie przy nas. Potrzeby owe s4 tym, co Alice Miller na41wa
zasobami zdrowego narcAzmu Sklada sig na to kochanie
nas takimi, Jacy JesteSmy, podzlwtante I cenlenie, tulenle
i traktowanle ze spt'rJirlnyrnlwz.gk;<lirrrrl,
zapcwrrlanle,2e
matka nas nle optrsr.lI traktrrJepowa*nie. JeSll potrzeby te
zostan4 zaspokoJonew dziecinshvie, nie bgdziemy muslell
szukai tch zaspokojenia Jako doroSli.
Prawidlowa opleka macierzyflska
ireby dobrze wykonai swoJezadanie, matka powinna miei
prawidlowy kontakt z wlasnlrm .JA". Musi kochai siebie,
czylt aprobowai ka2da czqstkg swoJeJ tstoty. Powlnna
akceptowai swoJe cialo I miei poczucle, izepozostaje z nim
w harmonii. Matka nie mo2e przekazad, dziecku dobrego
samopoczucia, JeSli samaJest go pozbawiona. Nie mole teL
prznkazae dziecku wiary w jego instynkty, JeSli nie ufa
wlasnym. Erich Fromm opisal, w Jaki sposob niechgtne
nastawienie matki do 2ycla powoduJe, 2e dziecko bqdzie
olrawiai siq Zycia, aprzede wszystkim instynkt6w.
Odzwlercledlenle
Irrrtynktownymi
cz5rnnoSciami zawiaduje najbardzieJ
plcrwotna cz95dm6zgu. potycqy to Jedzenia, spania, dotyk rr, wyr lrrlanla, zmyslowo 9cl'-or,az cielesnych prfi emnoScl
I lxrlu i/4rdnle z naszrlrn diagramem, na pocz4tku Zycia
/r'rtlnr kilx1,.ltstem inng. Innymi slowy, JesteSzwiqzany

POwnOr pO SwsCOWEwNETRZNEGO
DOMU
z osobq optekunkl. Czt$esz to, co cz4je ona- Odczuwasz
wstret, $dy ona czuJe wstrgt. Calesz do siebte to, co ono
cz4le do clebte. W niemowlechvle naJwa2nieJsze sa odczucta. Nle mazrracz,enla, czy oplekunka dobrze odgrywa rolg
matkl. Llczy slq tylko to, co naprawdg czuJe do dziecka.
Je2ell cla|a. byla nle chclana I wywotywala u matki zloSi
t gntew, te wlaSnle uczucla zostan4 clprzekazane w spos6b
klnestetyczny'.
Dotyt
Jako niemowlE chclaleS byi dotykany i obeJmowanywowczas, gdg odczutsale{ potrz-ebq, abg dotgkanrc cll IofuJme
wo:no. OdczuwaleS potrzebg Jedzenla, klerly byleS glodny.
Tortur4 dla minlonych pokolen byly rygorystyczne pory
'/nn
karmienla. Sam Keen pisal, 2e rrrlstrz.<lrn
cale lata
zaJmuJeost4gntecte stanu oSwlr.r'r.rrlu.kt6ry Jest naturalnym stanem ka2dego dzl<'<'ku byr'lrr u<'lelesnleniemsnu,
gdy slgJestzmqoz()nynr,I gkxhr. grlyJt:stslg glodnym. Coz,a
lronla, 2c owit llkrgrlnlrrwlorrn akllrro$d Jest programowo
I systenr:rtycznle nlsz.r'zonlr.lhrlrtr. nlclnowlgclem, odczuwaleS potrzebq kaplcll I zablcgdrwhhlenlcznych. FunkcJe
flzjologlczne nle podlegaly Jeszczekontrolt mtqsnl, zalehny
wigc byleS od oplekunki, dbaJ4ceJo tw<{a crysto6d. Byty to
potrzebg zaLehno$cLSam nie mogleS lch zaspokoti.
Odzew
OdczuwaleS potrzebg st5rszenlawok6l siebie przyJaznych,
spokoJnych, cleptych glos6w. PotrzebowaleS reakcJi - odzewu na twoJe gaworzenle odglos6w zachwytu. Potrzebne ct
byty koJace, nacechowane pewnoSci4 glosy, gwarantuJace
absolutne bezpieczenstwo. Pr4lpu szczalnie, naJbardziej potrzebny byl ci kontakt z osob4 ufaJaca Swiatu i posiadaJ4c4
prx:zucle sensu s\ryegoistnienia w Swiecle. Erik Ertkson
uwa}.a. 2e pierws4lm zadaniem rozwoJowym Jest zdobycie
prx:zrrt'fa lstnienla, charakteryzujAcego s19 zauJantem do
Swl:rta llwnetrznego. Carl- Rogers powiedzial, 2e Jedn4
'

Klenestezln clucte ruchu, naplqcta rniesnt, staw6w, Sclgglen; Inacz.J:

czucle rnlqankr*t lprzyp, tlum.),

OoNejoywar.ilENrEMowLEcrA

135

z podstawowych prawd Jest to, irc JalctU sq przgjazte, Le

rnoLna zaufae necz5rwlstoScl. Pierws zym z.adanlem rozwoJowymJest w5rtworzenie skraJnych postaw: zaufanla t braku
zaufania. JeSltJednostka sklanta slg w klerunku zaufanla,
wzrasta podstawowa stla ego. To ona tworzy fundament
nadziei. Je2eli Swiat wydaJe slg na 096l godny zaufania,
mo2na stac sie JA'. Moge ufa6,, 2e znaJdg to, czego mi
potrzeba.
Pam Levtn uwai;a, 2e na tym plerwszym etaple rozwUa siq
mrc Istnienra- JeSlt nle zabraknie 2:adnego z w5rmlenionych
pnzezemnie czynnlk6w, dziecko mo2e po prostu cteszyi siq
z bgcia sobcp Ponlewa2 zeurnAfuzny Swiat Jest bezpieczny,
a mol rodzlce zaspokaJaJ4 swoJe potrzeby dzlekl wlasnym
zasobom, dztgkl wzaJemneJ miloScl i wsparclu, moge po
prostu byi. Nle musze zaspokaJack'h potrzeb ant walc4yi
o przetrwanle. Mogg sanr z:rdowollc sleble I zaspokoli swoJe
potrzeby.
RODZICIEISTWO

- NAITRI'DNIF^'

s,ZY Zdlvri6D

Niezwykle trudno Jest byi dobrym oJcem lub matk4.

Uwaiam, 2e jest to nqjci4Lsza praca, Jakq kiedgkoluttek
wgkonguatlsma.Aby
dobrze wfiazae
slg z tego zadanla,
musisz byi zdrowy psychicznie. Musisz umiei zaspokaJai
swoJe potrzeby dzieki wlasnym zasobom, poza tym muslsz
miei przy sobie malZonka lub lnn4 istote, wspomagajaca
cig w tym procesle. Przcde usszgstkim musisz uzdrowii
swoje slrzgwdznne dziecko weunqtrzne. JeSli nadal czuJe
sig skrzyw&one, owo przeraLone I samolubne dziecko bedzleprzeszkadzalo wwychowaniu twoich dziecl i rzutowato
na lch rozur6J.Bqdziesz traktowal Je tak, Jak twoi rodzice
traktowali clebie, albo zupelnie odwrotnie. W kazdym przypadku bedzlesz usilowal byi rodzicem doskonatym, oJakim
marrylo twoJe dziecko wewngtrzne. Jednak2e postgpowanie
odwrotne Jest dla twotch dzieci r6wnie destruktywne. KtoS
powledzial: Sto osiemdziesi4t stopni d. chorobg jest wciqZ
clprobq.
l']amlgtaJ. nte obusininm twoich rdzicbw. Byli skr4,rwdzonyml doroslymt dzteimi, staraJ4cyr4i sig spelnii ogronrnle

l3{'

OorunJpvwnNrENTEMowLECIA

trrrrlrrc,.rrlrurlr.W tttoltn przryylit<lktr

ro<lzlrc cz<;stolx)stqM:rtka
Ixrwrrllptnwlrllowo,wbrew toksyczntJ pr'<Lrl1ogl<'e.
rtrr'rwllo,frrh lrrrrdzobolalo JA zmuszanle nirs rlo .lt'rlzcnlir
I r wyrf rof'r.rrreJ1rcrze,lecz cryrtdlatak zgodnie z zirlcccrrlirrrrl
.rlr;nrlfiw'. Clerplala, gdy wbrew tch radorn l.lr:rla rrurlt.
rrlrcrlhlcrtt na rece, ktedy plakalem. Byly to chwlle zbawlcrr|l I rrlgl. Klerowalo ni4 wowczas jej cudowne clzlccko,
r or rrrrrleJ4cezasady wychowania.
l{odzlcow doskonalych nie ma l z pewnoScl4 nie beclzlc.
WulneJest, bySmy starali siE uzdrowii nasze skrz5rwdzont:
rfzlecko wewngtrzne, aby nie zmarnowac irycia nowennl
yrkoleniu.
Zaburzenla rozwojowe
Frttz Perls okreSla nerwicE Jako zaburzenie roztuojowe.
Podoba mi sie ta definicja. Uwaizarr^,2e dobrze charakteryzuJeproblem toksycznego wstydu skrzywdzonego dziecka
wewnetrznego I wynikaj4cego z Legowstydu wspoluzale2nlenia. Nie stalibySrny sig wspoluzaleZnionymi dorosl5rmi
dzieiml, gdyby nasze potrzt:lty roizwojowe zosta\r zaspokoJone. JeSll nle zostanq zaslxrkolone w niemowlgchvie, wynlknA st4d powaZne problcnry. .lndeks podeJrzei", zamieszczony na pocz4tku ninleJszegct rozdzlalu, wymienia niektore z nich. Mo2na by Je krotko okreSlii Jako utralg
narcAzmu Nie zostala zaspokoJona nasza potrzebawidzenia
wlasnego odbicia w oczach opiekunow I slyszenia oclzewrr
w lch glosie. Nie kochano nas bezwarunkowo, w wynlkrr
czego nie rozwinqliSmy w sobie podstawowego po<.zrrr.lir
ufnoSci. To zaS owocuje nie spelnionymi pragnk.rrlirnrl.
kt6re czgSi ludzi odreagowuje na otoczeniu w forrrrk. lrirlo[6w pokarmowych. Powoduje to rownieZ potrzebq rrk.rrstanttclo dowartoSciowywania - zupelnie tak, laklrysrrry nlc
ttrtlll bez tego istniei. Inne skutki to nie nasy('()nr.lrt'.lgnlettF, nlly byi dotykanym i obejmowanym, rrit<lurk.r'rrc
konr eftlf ownnle popqdu plciowego na"sekslt: orirllryrrr. brak
wyf rf ff lrf lxltrzeb fizycznych (sygnalow wysyl;rrryr'lrpru,ez
r frrfrrl,rhforrrrofi do tnpczgtuego pQ.lktutlrr lr.rlrryrrrslowrnr rftr lrgllr{o przeJawianiacech n()w()rrxlkirssirk:r.A co

naJwa2nieJsze, rde zaspokoJone potr'zeby dziecinstwa sp r, r

wtaj4, 2e wst5rdzisz sie slebie I gdzie6 w glgbt czuJesz,2e <'o',
jest z tobqnie tak
Nle dorastaJl
Z pewnoScl4 nauczyleS slg pozostawai dzteckiem, by
moc troszc4fi sle o narcystyczne potrzeby swoich rodzlc<iw..Je2elibyteS dzleckleln lck'itltrlr'1;oshtsznym,to matka I oJcleclicrylt na to, 2e z.awszebgdzicsz lch traktowal
powir2nle.Mogli byi pewnl, 2e nlgdy lt'lr rtlt' oJrusclsz,Jak
to rrczynill ich rodzice. MogtbyS statr sl(' <llit ttl<:hnlewycz(.rl)ilnym Zrodlem wartoSci I szacrrrrkrr.StaleS slg Jedyni1 os<1b4,kt6ra ma zaspokajai ictr ttlt' spcltrl<)ne,narcypotrzeby.
st.y<'zrre
Porzucenle emocJonalne
I)zlr.r'l z rodzln dysfunkcyjnych odczuwaja porzucenie
errrrxforralne. Naturaln4 reakcja na to jest glqboko zakorzenftrrry toksyczny wstyd, rodz4cy zaro*'no pierwotny gniew,
Jak I glr;lxrkle pcx:ztt<:iekr4y'wdy.
7. lvrrt srrrrrlkletttnle mo$eS uporai sig w niemowlgctwie.
Nlc rrrl;rlcssprzytttk'rzenca,ktory stalby przy totlie luznal
tw<{ lrol; rrlkogo,klo ol{illby cig, gdy plakaleS,lrrb wsclekal
sie nir tr.' r'.rl.qtrlcrpritwlcdliwoSi. AbyS rrrrigl przetrwac,
muslalt'sl'ozwltt,1r"
;rlctwotltemechaniztrtyol rtottne,a twr{a
crrrt;l.lrtetnocJonaln:r
trlcql;rskrzt'ptllq<:ltt.
nle rozl:r<l<lwirttir
O d n i e n t o w k ; r ' t w i r r h r t t t r t { t t l t : Ss i q z a s l t o k o l r t t l i t s w o l t ' h 1 n t r z e b . I c l Zr l o t t i t l l r l l ) r r r ' 1 r l l l a n t , i t t r s l y s z y r r k w l k ' r t l e d o r o slego nierrr<rwlq<'l;rf lrrr/rt('..liltttlttrrr.r'ltr r.'lrrlr'ltx'ltottg. Chcg
b g t w a h 4 1 r I I a k t x y , ; N t r ' r ' l t r ' q I' n l r ' : t t r r t t t t r r l l .
WNIIAI)

Pierwsrym etitl x' rrr nr I r 1'rrl ; s',13rl,r rk rzywdzonego dziecka

Jest przeprowadz.r'trlc rr rlrltrrrlrl ltr tl<lznanlu powa2nego
urLzuwa2neJest, lr1'rrrry rn.rk'lll t'zits, aby o tym porozmawiai. Wywtad nle lcsl rrgxrtrurlcnt sle z bolem pierwotnym
anl przeLy ciem plt' r'woI r ryr'I r r rcz.tti. Od niego Jednak rozpoczyna siq praca nacl lxllt:ttt plt'twotnym.

Pown6r po Swsco WswNETRzrlEGoDoMU

ODNAIDYWAME MEMOWLECIA

Zblerzcle Jak naJwigceJ informacJt o swoJeJrodzlnie. Co

wydarzylo stg, gdyScte przyszll na Swiat? Z Jaklc}r rodzln
pochodztlt wasl oJclec t matka? Cry kt6reS z rodzlc6w bylo
dorostym dzlecklem? NaJlepleJ dokladnie spisai wszelkie
lnformacJe o ka2dym etapie rozwoJu - w tym prrypadku
twoJego nlemowlgctwa. Mo2liwe, izebgdzle to dla was bolesne. Spr6buJcteJednak skupii slg I przedstawii fakty z dzlectnstwa Jak nal SctSleJ.
Qwenella byla powodem zawarcla malZeistwa przez
JeJrodzicow. Byh w6wczas bardzo mlodzi: mlell 17 I 18
lat. Matka byla ofiar4 flzycznego i emocJonalnego kaztrodztwa. OJctecbyl alkoholikiem. Qwenella naplsala, 2e
przypomina soble, Jak oJciec, kiedy Jesz.cze leLala w dziecinnym l62eczku, wykltnalJa za t<t,2esk; rrrodzlla. Czula
teL, Le matka obarcza Jq wlrril z,irz,nrJnowanleJeJ Lycla.
OboJepochodzlll z srrrowy<'lrkatollt.kk.h rodzln I odrzucallJak4kolwlck kontr<.rlqurodzln. Matka odbywala czgste stosunkt z <{cem, traktuJ4c to Jako malZenskl obowl4zek. W wleku 24 lat miala Ju2 czworo dziecl.
WyobraZcte soble tak mlod4 koblete z cmrork4 dzleciak6w i nieodpowledzialnym me2em-alkoholikteml Bedac
nie chcianym dzieckiem, Qwenella stala sig obiektem
zloScl i szyderstw matki. Pamlgta, Jak matka m6wtlaJeJ,
2e Jest brzydka i 2e nic dobrego z nieJ nie ur5rroSnie.
W swoJeJ dysfunkcyJneJ rodzinie Qwenella grala rolq
dziecka zagublonego I kozla ofiarnego. To umo2liwialo
czlonkom dysfunkcyJneJ rodziny zaspokoJenle ich potrzeb. Gdy rodzlna nle odczuwa potrzeby posiadanla
dziecka lub ma zbyt wlele dzieci, nie chciane dzlecko
uczy siq istniei przez zagubienie siq. Rodzina rzuca mu
nastgpuJ4ce uwagi: .SplywaJl JesteS niepotrzebny" lub:
,MamyJuZ t tak za duho dzieci-.
Qwenella nauczyla siq byi doskonala, mal4 dziew<.zynk4,
p rzc s:rdnle poslu szn4, nadmiernie grzeczn4 i po ntrx.nq. Naplsula, 2e gdy pozostawiano JA na dlugie godzlny w samotnos<'f, w dzleclnnym loheczku, nie plakala i nk. lralasowala.
PoZnltJlrirwlla slq samaw swoim pokoJu, 2eby rrle prteszkadzai nrirtcc lrrll Innym czlonkom rodziny. .Jr.stto klasyczne

zachowanle zagubinrego dziecka- Gdy dorosla, powtarzala

ten wz.otzrr, w pracy t w 2yctu towarzysktm. Bez terapii
zylaby zapewne wedlug niego aZ do Smlercl.

138

I lt I

WSPIOMNIENIAMI
SIE Z PRZruACIELEM
DZIEITNIE
z NTEMOWLECflTA
Sptsawszy wszystko na telttat swt{ego nlemowlQctwa,
powlnteneS z ldmS o tym porozlrtitwltxl I pvnuytac mu swoJe zaplslicl. JeLell uczestntczysz wlit$ttle w terapll, a twoJ
terapeuta wpat:a zgodg na stosowitttk' tttetod zawartych
w teJ kst42re, podziel slQ z nlm swollttl ltotatkaml. Je2ell
JesteSuczestniklem Programu Dwunitstrr Knrk6w, pokaZJe
swoJemusponsorowl .MoLeszzwrocii sk; rkr krrldego, komu
naprawdg ufasz - do duchownego lub przylirr'lela. Wa2ne
Jest, by5 mialkogo*, kto wyshrclw t uzna OuQl1th'nrrcrtngb6l
nlemowlecta. Osoba ta powinna odzwierciedlk' tctt l>61I dai
odzew' rzeczywistoScl twoJego niemowlqctwa. .Jcs || tacznle
clq wypytywai, klocii slq lub dawai rady, nie u,zqskcrszod
nieJ tego, c?cgo ctpotrzzbaOdradzam dzlelente stq zaptskamlzrodzlcaml ltrb htnyml
czlonkaml rodzlny, o lle sami nle biora udzialu w l)rogramle
powrotu do zdrowia. JeSli w twoim niemowkJt'lwle nn@ywi5cle dopuszczano slq wobec clebte zanlt'<llrittl. fakt ten
musl zostai uznany. Nie leczcni czlankotpk' nxlzlng znqidujq sr4u takim solmAm.zhtdngmtransit'. 11tlttklmtg bgle9.
Nie potraft4 przyJaedo wiadomo6cl i uzn;tt' z.itrrsdnoScttwob6lu.
Jego
MoZliwe jednak, i;e w niemowlectwk' ttle dozltalei 2adnych urazow. Podczas molch warsztitt irw wlcltt uczestntk6w
stwierdza,2ebyll mllewidziani na tyrtt swlct'le, Bylt dzieimi
poZ4danymi, nawetJe6li ich rodzlt't' okitzywalt slg dorostymi
dzieimi. Doplero w koleJnych fazirt'lr rozwoJu zadawano lm
gwalt. Dzlalo sig to wtedy, gtly d<rchodzll do $losu nie
zaspokoJony narcyzm lch roclzlt'ow.
'

Odz.ew lub zrorotjest udzielenielrr trlformacji o tym, co sluchacz czul'

sluchaJac, lub Jak zrozumial to, t:o kto5 m6wil. Zwrot nle Jest ocenq'
krytyka lub udzielantem rady (przryp.tlum.).

140

Pown6roo SwEGoWewNnrRzNrcoDovu

co czvJgsz?
JeLell JesteS zagubion5rm dzleckiem, prawdopodobnie
mtaleSJuZJakieS odczuclaw stosunku do swoJegoniemowlectwa. Poszukal zdJgcla z tego olrresu t przyJnyJ slq mu
uwa2nie. Je2ell nle masz swoJeJ fotograffi, przyJrzyJ shg
Jakiemukolwiek nlemowlgciu. Zwr6t s?.czeg6lrr4uwagq na
Jego energlg 2yclow4. Oto doskonale niewinne, cudowne
dziecko, chc4ce )ryt. zgodnte ze swoim przeznaczenlem.
Dziecko nie prosilo slq na ten Swiat. Wsrystko, cze1o pragnie Jako niemowlq, to troche troskt, Jedzenia t mtloSct, by
moc siq rozwiJai i rosn4i. WyobraZ sobie,2e ktoS wydaje na
Swiat tg drogocenn4 lstote - t nle pragnie JeJ.
Uczciussznbgtobg oddante nie clrciane-ctoclz.Ieckado si.erocifica. Bgtobg przcjanuem tuigksze,l rrrilo.(cl d.danie go da
adopcjL Przybrani rodzice prz.yn;rJrnrrk'J pragngtlby dzlecka.

PISAI\IIE LISTOW
WyobraZ sobte, 2e Jt.stcS rn4drym, lagodnym, starym
czarodzlcJun I praflnlesz zaadoptowai niemowlg. WyobraZ
sobie, 2e dzlecklem, ktore pragniesz adoptowai, Jeste5 tg
u wieku niemouslqcgm Potem wyobra2 sobie, Le masz napisai do tego malutkdego dziecka list. Takie male dzieci
oczywiScie nie umleja czytac, ale proszg, uwierz mi, napisa_
nie takiego listu Jest bardzo wa2ne. Nie pisz listu,
JeZelinie
chcesz naprawdg odryskai swoJegodrogocennego niemow_
lqcia - zakladamJednak, 2e chcesz, skoro kupileSlq ksia2ke.
List nie musi byi dlugl, rnoLezawieraiJedn4lub dwie liniJkl.
Powiedz swoJemu cudownemu, wewnqtrznemu niemowlqciu, 2eJe kochasz I cieszysz sig, ZeJestchlopcem (dzlewczyn_
k{.-Powiedz, izepragniesz go i 2e po6wiqcisz mu
potrzebny na rozwoJ I dorastanie. ZapewniJ, Lewlesz, "ras
czego od
cicbie potrzebuJe, 2e mu to wszystko dasz oraz Lc rrczlmlsz
co w twoJeJmocy, by wtdziei w nim drogocenn4, <.rrdown4
i jedynil w swoim rodzaju istotg. Gdy napiszt.sz ten llst,
odczytal go glosno i powoli, zwracaj4c uwagc rra trcSi. Nie
bgdzie w tyrn nlc zlego, JeLellpoczujesz srrrrrlck, a nawet
rozplaczesz slq.
Oto list, Jakl.frr napisalem:

OoNepvweNrE NIEMoWLECTA

l . tI

DrogtMalutkiJotviel
Tak sie cles4, k sre urdzile{. KoctnmCIa tctrcq, bgS
zau)sze bgtz.e mrtq Ctes4 si4, 2ejesteS chlopemtpragng
Cipomagacw rozusojtt
Chclalbgm Ct plcaznt, jak tnrdzn Je stes dlo. rrnie udny.
KoctwrtCig
Dtt2g Jofut
List od twoJego weurngtrznego nlemowlgcla
A tcraz, choi mo2e slg to wycla<i<tztwrre,naplsz llst od
swof('go wewnqtrznego niemowlgcrlit. Ntrltlsz go rgkq nie
donfirylqcq JeSlt JesteS praworQczny. ptrz rqka lewa (to
angitzr{e nle dominuJ4c4 czqSi mozgrr t znrrrleJszaudzial
czqsr:l mySlaceJlogicznie t kontroluJqctN). l)ztr;kt temu zabiegowl lahvieJ Jest sig wczui w wewnqtrzrrt. rtzlcr.ko. Co
prawda, nlemowlq nie umie pisail ProszgJr:rtrrrrk,wykonaJ
to iwfczenle. Pamiqtal , Le gdyby nawet umialo, rrtr.rrnplsaloby wlele - zapewne tylkoJedno krotkie zdanle.
Oto Jak wygl4dal m6J llst:
DrogllJotnie!
Clrcq, abgS przgszedt t zabrat mnie. Chcq,<'t# znaczg6,
dla kqoS. Nle chcq bge samKor'ham
Matg Jotn
AFIRMAqIE
Je2eli potrzeby niemowlqctwa nie zostirly r,usgrkoJone,
tlrwi w tobie cala pierwotna energia skrzywrlz.onegodzlecka
wewngtrznego. Nadal potrzebuje ono ogrk.klI wsparcia, kt6rych ty nigdy nie doznaleS, nadal <'zrrlclxrtrzebg sluchanla
serdecznych slow na znak, 2e .lt.sl rrrlle wldzlane na tSrm
Swlecie. Jedyn4 drog4, abys zapt.wrrll sobte to, czego cl nie
dano, jest aflrmacJa. Pam l-cwtrrw kstaZce Cgcles oJpouer
przedstawia allrmacje dla krr/.tleJ fazy rozwoJu. Chocia2
niemowlq nie potrafl zrozuntlct, rzeczywlstego znaczenla
slow, moZe uchwycii ich nicwerbalny sens. Je2eli twoJa
matka bylarozcz,arowana przyJSclem na Swlat chlopca lub

Pown6roo Swrco WEwrun'rnzruEco

DoMU

OoxelpywamE NrEMowLEcrA

w og6le clg nie pragpela, wcale nle muslala cl tego m6wli ty t tak o tym wtedzlaleS. OJctec m6gl nigdy nie wspomnlei
o tym, 12,czuJe sle zawledzlony, 2r JesteS&iewczynk4,lecz
ty I tak o tym wledztalaS. Przypusznalnie nlkt nlgdy nte
powledzial ct, 2eJeste5nie chctany,leczQ towiedziolei.
Ntektorym dzleclom rzeczywtscle m6wl ste, 2e sA nie
chciane. PewneJ moJeJ pacJentce powiedztano, 2e matka
omal nie umarla, rvydaJ4cJa na Swlat; lnneJ zn6w fiawiono, Le oJciec chclal, by matka usunela te cia2e. Styszalem
te2 wtele lnnych, r6wnle okrutnych t niewlarygodnych
stwierdzefi.
Slowa maJ4 ogromn4 moc. Mile mog4 uczynlc rJzlenszczeSliwym. Ift5rtyka moZe sprawic, Le bedzlerny nlespokoJnt
przez calyrtydzien. Klie ikamienie grynu'lwzq cl ko$ct" Iecz
slotua rani4 o ulele glqblt'/. Wyllowlirrlirrrlc I sluchanie nowyr:h. <lir.l:1t'yclr
sllq sk'rw rrro}.egxrzwollCnlrn dotrzei do
pierw<ltrrt.grl
Ir6hr I ar1xx'r,r1tkowa<"
wslluntaly proces powrotu do zdrlwla.
Porytywna aflrmacJa wzmacnia nasze istnlenie - moLe
uleczyi duchow4 ranq. Pam kvin twierdzi, ize przeslania
afvmqjqce mqq uguolai zmiong tgtna i oddechu nawet
uos6b znqjdr+iqcach sre u stanie SpiqczkL
Po4ltywne przeslania s4 emrcjonalnq d2gwkA GdybyS
slyszalje we wlaSctwym czasie, pomoglyby twoJemu wewrretrznemu nlemowlqciu rosn4i I rozwijai siq. Powtarzante
teraz tych przeslafi mo2e spowodowai glgbokie, wewn etrzne
przemiany i doslggn4i najglqbszych poklad6w pierwotnego
bolu. Posluguj4c sie modelem opracowanym przez Pam
Levin, rozszerzylem aflrmacJe, wl4czaJac do nieJ inne potrzeby niemowlgce.
Oto slowa miloSci, ktore mo2esz powiedziei swoJemu
wewngtrznemu niemowlqciu podczas medytacJi. Wyslucha
ich od clebie - lagodnego, m4drego, starego czarodzteJa.
Wybierz te affrmacje, kt6re naJbardzieJ ci odpowladaJ4.

Podobasz ml etg tatl, Jnlrl Jcste6.

Nlc opuszczC cle, chodby nle wlem co elg stalo.
lboJe potrzcby eq nolml potrzebaml.
PoSwlgcg caly ew6J czas, by zaspokold twoJe
potrzcby.
TaL bardzo sl? cleezg. lc Jcrtc6 chlopcem
(dzlewczyntq).
kagne el? o cleble troezczyd I Jcrtcm do tego
przygotowaay.
Lublg cle tarmlG, kqpa6, zmlenlrd plcluszkl
I spgdzad z tobq czas.
Na catym 6wleclc nie ma nlkogo trlloloJal
ty.
869 elg ucleszyl, gdy ptzyszedle6 ne lvlet.

142

Wital na t5rm Swiecie, czekalem na cleblc.

Cleszg sl9, le tuJeste6.
Przygotowalem dla ciebie specJalny poL6J.

l.l r

MedytacJa nlenowlgcla wewngtr zn ego

Na tq medytacJqmusisz poSwigcii cal4 {<xlz.lrrqlrz przerwy. Radzq trzymae pod rqk4 chusteczld do nos:r. t lslqd'i na
wygoclnym krzeSle, nte krzy2uJ rak ani n6g. Dobrz.ebyloby
powiedzfei zaufaneJ osobie, 2e zamlerzasz przystqplC do
iwlczenla (JeSllnle obawiasz slq, 2e bedzie kpii z t(.go. co
roblsz). MoLesz chciei skontaktowai sie znl4yt trkortczenlu medytacJt. PamiqtaJ,prosze, co powiedzlah.rn we wstgpte do teJ czqScl. Nie przystgpuJ do iwiczenla w rrnstqpuJ4cych okollcznoSclach:
a
a

a
a

JeSltJesteSlub byleS psychicznie chory;

JeSll Jeste6 nie leczon4 oflara frzyczrtt'Jlrrb scksualneJ
napaScl, w tym tak2e gwaltu;
JeSll zngcano sig nad tob4 emocJonrrllrle;
JeSliJeste5w trakcie rekonwales<'t'ru'Jl1xrleczenlu oduykowym I nie uptyn4lJeszcze rok <xl zct'wanla z nalogiem;
JeSli terapeuta nie wyrazll zgody rrl to iwlczrnie.

Je2eli masz religij ne zaslrzei.r.rrIa przeclw medytowanlu,

wiedz, 2e w tym iwiczenhr nk lna nlczego, co obraZaloby
Boga. Ponadto powinieneS rnlt.CSwladomoSd,Lekllkarazy
dzlennie wchodzisz i urychodzlsz z transu. Nie proszg cig
o nic, czego byS ju2 nie robil lub nie wiedzial, Jak robii.
PamiqtaJ, 2e problem skrzJnvdzonegowewngtrznego dziecka

Pown6r po SwecoWewruernzNEco
DoMU

Oortapvwar.neMruowr-Ecn

jest czgSciowo wSmildem slrontantczneJ regresJl w czasle.

Podczas medltacJt, w kt6reJ r6wnte2 wyst4pi regresJaw c?,asie, przeJmujesz kontrole nad t5rm procesem. Pamiqtal teZ,
2ew kaLdeJ chwill moLesz przerwai iwiczenie, Je2ell poczuJesz siq przytloczony emocJamt. Skoro odczuJesz tak4 potrzebe, moilesz przerwai medytacje w polowie.
Pierwsza czqsc medytacJi Jest taka sama i bedzte stosowana w przypadku wsrystldch faz rozwoJu. Nagral Ja na
taSme, robl4c ptgtnastosekundowe przerwy pomtqdz.y poszczegolnymi zdanlaml - takjak zaznaczono w tek5cie.

skoiczyle3... Nauczyle6 elg trz5rmad barlerkl l6Leczka...

I prtszczerGJq, gdy chclaled sig z powrotem poloiy6...
Dokladnlc uticsz zatem, Jat mocno trzeba elg trz5rma6
I Jak rozlrr4nlaG uchuyt... Moteez ufa6 soble. wlerzy6,
Le znald,zlqrytot czego cl potrzeba...

u.4

Usiqdi w spoLoJnym mleJscu I u3wiadom soblc, gdzie

Jeete6... Umie66 sle w czasie I przestrzenl. CzqJeez, Jak
plecy I uda dotykaJ4 krzesla... Czr{erz ubrenle na cieIc... Slyszysz doclcraJqcc do cleblo gloty... CzuJcez powletrze w pohoJu... W tcJ chwlll nlgdzlo nlc muslsz l6G,
nlczego nlo murlr,t robld... Po prottuJottel tu I teraz...
ZamLn{J ocrt. JolllJorzczo tego nlc zrobllcl... SkoncentruJ rl9 nr oddochu... CzuJcez.Jak powletrze wchodzl do
pluc I urychodzl z nlch... Staral slg poczud powietrze
w nozdrzach podczas wdechu I nrydechu... Jedll przaszkadzajq ciJakle6 my3ll, to nie azkodzl.Moileaz potraktowad Je Jat naplsy programu audycJt telewlzyJnych
przesuwaJqce sig na ekrsnlc telewlzora. DostrzeL le
I pozw6l lm przeptywaG... KontynuuJqc oddychanie, m(>
besz za,chouto6 6wladorno66, Je6ll chcesz... Lub molesz
dojej odplgnqi,by m6c slg zrelaksowa6... Bedqc dzleckiem, nauczyleS slg zachowgutod iwtadomo6d lub pozwalad Jel odejsi:... Wlesz dokladnle, na lle mustsiJq
zachoutod, a na lle mo2esz pozwolidJeJ odej#... Nauczyle6 etg doskonaleJ r6wnowagl w niemowlgctwle, ucz4c
rl9 oddychanla... Nauczyle5 slg wdychad powletrze I zstrzymywaG oddech tat dlugo, by dotlenid wezystkie
kom6rkl knrl... Nauczyle3 slg rozluinla6... odczuwaG
wydychanle powietrza... Bgd4c niemowlgclem, nauczyle6 sig eeaC plerS matkl... Nauczyle6 sig ese6 butelkg...
Odprg2ale6 tlg, czuJqe smak cleplego mlelr... Szybko
nauczyle6 elg trzgmad butelkg... I odLledaG Jq, gdy

l,l
"

Moteez teraz poczu6, Lc powlol,t rtety elg clgikie...

Motecz pozwolld lm zaclenq6 rl9 mocno... Molesz mie6
uczuclc clg2aru w ezczgkach... ll/ remlonach I dtonlach... CzuJesz, *c nle moLeez rurzrG dto0ml... MroLesz
czud clg2ar w nogach I atopach... Jelbyl nlc m6gl ruszad noganl... Lub mo2e by6 odwrotnle, Jrlby cale twoJe
cialo fruwalo... Jakby dlonle I ramlonr byly lekkle Jak
pi6rko... Naprawdg wiesz, co czujesz - clctkoSd lub
lekkoit... CzuJesz to, co Jest dla ciebie whlclwo...
Teraz moLeaz zaez46 przeLyma0 niekt6re z t*olch
wspomnletr z &leclistwa...
MoLesz przypomnled roblc
pierweze dnl w szkole... ewolch naJlepszych przyJtcl6l
z tego olresu... MoLesz vrspomnied milego nauczyclcla
lub sqelada... Moiesz przypomnled soble dom, w Lt6rym
mieszkalcS prz,ed.p6j6ciem do szkoly... Jaklego loloru
byl ten dom?... A mo2e bylo to mieszhanlo?.,, Czy
mleszkalel s mle6cle?... Na wsl?... Teraz wldrlu pokoJe w tym domu... Gdzie spgdzale6 naJwlgceJ czasu?...
Czy miale6 wlasny pok6j?... Gdzie stal rt,6l Jrdalny?...
Sp6Jrz, kto eledzl przy stole... Co czulbyl, rlodzqc przy
stole?... Co czulby6, mieszkaj4c w tym domu?...
To byt og6lny u stgp do medg tacj i, rl s; x'rlI rr1clla w szg stkich
Jaz rozuojowgclt Teraz dla poszczt'r1r)lrrrlr'hetapdusstosuJe
siq specyflczne, odrebne instruk<'1r..

Tlyobra2 soble lub przypomn[ dom, wkt6rym 2yla two.fa

rodzlna, Ltedy ptzyszedle6 ne 6wlat... WyobraZ eobte
pok6J, w Lt6rym spale6 po narodzeniu... Sp6jrz, Jakim
ptgknym byle6 niemowlgciem... Posluchal swoJego gaworzenia, placzu, 6miechu... WyobraZ sobie, 2,e przyta-

DoMU
Powndroo SwscoWwwE'rRzNEGo

Oorue;ovwaupNrcvowr-Ech

nalc Ja'... Jesteit tu Jato mqdry'

lasz swoJc mlluttlc,
tagodny tzarodzleJ... Przygtedasz ele soble samemu Jako
Kt6iJest tu !eeznze?... TrroJa mama?"'
ntlmowleclu...
czuJesz, rodzqc slQ w tym domu I q tcJ
Co
Tw6J tata?...
uryobrari soblc, ic Jeste6 ow5rm bezTcraz
ro&lnlc?...
Lt6ry wldzl t9
czlowleklem,
malutklm
cennlrm
"P?gtto... ?nbacz eleblc Jato doroslego. .. Ultzyt eleblc Jato
czatodzlela lub po prostu sleblc... OdczuJ obecno6G
kogo3,kt6 cle Loc-ha. Teraz wyobra:Z soble, 2e 6w dorosly
polnost clg I blerzc w ra,mlona. PosluchaJ, Jat czulc
szepce cl nastgPuJqce aflrmacJe:

domu... To mdef,stwoJest upragnlonc, Lochanc lnigdg

Jun ntc bedztc samotne.. Opu66 ten pot6J, ten dom,
a odchodzqc, obeJrzyJ elg za sieblc... Przcchadzal elg
d.olej$cleLlq urpomnle6... PowgdruJ wetecz do lat szkoly podetawowcJ... WeJdn w olrer dorastnnla... WeJdi wc
wspomnlenla sczesneJ doJrzdolcl... Teraz weJdi tam,
gd,zle Jcrtcti obe;qrle... Poczqf pdcc u n69... Ponrsz nlm1... Zr6b glgbolt wdech I poczqf cnGrgle w plerslach...
WydychqJ gfiol3oo powietrzc... PoczqJ cncrglg w remlonach I pdcach... Ponrszal palcaml rtl...Pocrqf
cnerglg
w barlrch, ezyl I szczgkach... Wyclglnlf rrmlona... poczqf rwoJq twarz I pourr66 do bycla tu I tcru... Poc/r66
do zu4TLleJSwladomo6cl naJawie... Otw6rr ocsy.

1,46

Wttal na $rm Swlecle, czekalem na cleble'

Clesz slg, 2e tuJeete6.
Przygotowalem lpecJalnle dh cleblc pok6J'
Podobur ml rlg trll. JeLl Jcetc6.
Nlc opurzczg clg. bez wzglgdu na wszystko'
TVoJo potrzeby sq molml potrzebaml.
Po6wlgca caly ew6J czas, by zaspokolG twoJe
PotrzebY.
bardzo slg cleszg, 2e Jeste6 chlopcem
(dziewcz;rnk4).
kagng cl9 o clebie ttoszczy6 I Jestem do tego
przygotowany.
Lublo cle Larnl6, kqpa6, zmlenlaG pleluszkl
I rpg&aG z tobq czas.
Na catym lwleclc nle ma nikogo taklego Jak ty.
869sl9 ucleezyl, ldy gtzyszedleS na 6wlat.

Tat

SluchaJqc allrmecJl, czqf to, co cbcesz czu6...

Tetaz nlech tw6J dorosty poloLy clg z powrotem do
l6Leczka... Sluchql Jego zapewnlefi, 2e nl$dy clg nle
opu6ct... 2e teraz zavuize lulbedzle przy toble"' Ponownie stai sig doroetym... Sp6Jrz na swoJe drogoccnne'
nlemowlgce J4"... U6wladom sobie, 2e wlaSnle Je dzyskala6... PoczuJ, 2e usra.casz do stsego u,uJnetrtnego

l,l'i

I'osk.d2 chwilg i zastanow siq nad swlnrrl rkrznanlaml.

Cz.rr.fto. co czuJesz.Zwr6i uwage na aflrmacJq, kt/rrn sprawila n:r toble najwigksze wra2enle. Zastanow slq rrnd JeJ
tres<'lil I postaral siq poczui JeJ wzmacniaJ4ce znirr.z,enle.
Je2t.ll rcagujesz gniewem, to swobodnie sig gniewaJ. Mo2e
mySllsz na prryklad: ,To glupota, to JakaS gra, nlkt naprawdr; nlgcly mnle nie chciall'. Gniewal sig. Nle wtlruJ slq
wykrzyczeCawoj gniewlWalw Sclaneglo-a lutr lrl(it{.lq.Je6ll
masz na to ochotq. Na koniec, Je2eli chcesz. zrrrrlrlrrJawoJe
mySll I wra2enla. Porozmawial z malhonklt.rrr. rlx)nrorem
lub przyJar'lelem,JeSlt czuJesztak4 potrzcl4. MlcJ 6wladomoSc, 2e Jako doJrzaly, dorosty czlowiek rnrrslxr.zaoplekowai slq swolm matym, niemowlgcym Ja'.
Nlektorzy maJa trudnoScl z uJrzenienrolrrrr/rw, o kt6rych
mowl4 tnstrukcje. Wszyscy postrzegirrrry. let.z nle ka2dy
potrafl prrywolai obraz. Kaidy frvorzy rrurpq rzecryMstoSci,
posluguJ4c slq wlasn5rml metodanrl. .lcsll JesteSwzrokowcem, m6wisz zapewne w ten spos<ilt:-'lir ntl rryglada dobrze"
lub: .Widze siq w teJ pracy". JcSll lestc5 sluchowcem, m6wlszzazuryczaJ:Jo brzmi dobrz.t.'lrrb:
mi mowi, by to
"CoS
zroble'. Ludzie z percepcJa klncstetyczna sklonnl s4 m6wti:
-CzuJg,2e to Jest dla mnie dobre' lub: .CoS mnie pcha, by
to ucrynii". Nie martw siq,JeSh masz klopoLy zprzywotywanlem obraz6w - bqdziesz postrzegal na swoJ sposob.

148

li

DoMU
Pown6rpo Swuco WEwNETRzNEGo

Nielriedy lu&le nie potrafl4 uJrzec, ustyszec uy pwr:,(

swoJegoskrzywdzonego &iecka wewnqtrznego. Shvierdzilem,
ize dzleje sie tak dlatego, ?n poduas curiczen oni sA &ieimi'
S4 swoim skrzywdzonym dziecklem. JeSll dzieJesle tak z toba,
wroi do poczatku i powtorz medytacJg, widz4c i stysz4c swoJe
dorosle Ja", pmekantJ4ce ci affrmacJe pelne miloSct.
Ntektorry czr\a,2e JeSll sprowadz4 dziecko do domu,
stanie sie ono dla nich nowym cigZarem. Takie odczucle
oznacza, 2e JuL JesteS przecl4ircny odpowiedzialnoSci4. PamigtaJ, irc utrzymanie kontaktu zwewnQtrznym dzieckiem
zaJmuje tylko kilka minut dziennie. Nie musisz go karmii'
ubierai czy nianczyi. Kochanie i opiekowanie sig wewnQtrznym dzleckiem to poSwigcanie czasu sobie - a tego prawdopodobnie dotychczas nie robileS.
nleCzasem ludzie odczuwaja gniew hrb wstrr"t, wl<lz'i\<:
mowle, Jakim kiedySbylt. Wsk;rz.ttlcto tt;t wysokl pozlom
slq'w t.rkl sattt sposob,
wslyrltt /..1v,'511'rlu,tttty
toksvcz,rtcgo
w fr r k l l r y l l s r r r yz ; t w s t y r l z . r t .rJl .r s l lo s o l t yr x l p t l w i e d z i a f nzea
twr{c llrzt'trwitttlt', otlrz.trt'alyclq dlatt'go,2e bqdac niemowlgciem, byles bezbronny, bir moLesz teraz odrzucai siebie
ztego samego powodu. JeSli podczas iwiczen czuleS gniew'
wzgardg lub wstret, musisz sam zdecydowai, czy JesteS
gotow zaakceptowai slaba, bezbronn4 czastkg siebie. Zapewnlam cl7, 2e to naprawdq czastka ciebie same$o. Cz4stka k:r2degoz nas.
Dolrokl nit' b<;dzieszgotow zaakceptowai swojej naJslabszej, rurflxrr<V.lt'.1bezradneJJa2ni, dopoty nie staniesz siQ
czlowiekk'rrr llclnym i naprawdg potq2nym. Pewna czqSi
twoJeJent:rgll I slly zawsze bgdzie zaabsorbowana ocirzucaniem Jakicls czilstki ciebie. Prowadzenie teJ wewngtrzneJ
wojny pochlorrlt'wiele czasu i energii. Mo2e siq to wydawai
paradoksalnr', k'<:zsila przychodzi tylko wraz z akceptacj4
wlasneJ slaboscl!
A teraz, po l)rz,ywolaniu niemowlqceJ Ja2nl' powtarzaj
przez kilka drrl irflrmacje. WyobraZ sobie, 2e przrytulasz
swoJe niemowl('r't: Ja', i mow na glos: "JesteS tr siebie!
Nigdy nie bylo ko(oS takiego jak ty. JesteS nit:powtarzalny,
Jedyny w swoim r<xlzaJu".

ool,l;ovwnNrE

NTEMOWLECIA

| 1,,

Dol4cz aflrmacJe wyzwalaJ4ce najwiqksze emocJe- wlaS

nie tych powlnieneS sluchai naJczgScieJ.ldz do parku,
popatrz na trawg, lcwiaty, ptaki, drzevra i zwierzgta. To
wszystko naleLy do wszechswiata. Stanowi nieodl4czn4
czgSi stworzenla. T! tak2e masz tu swoJe mleJsce. Masz
prawo byi tutaJ, tak samo Jtrk ptakt, pszczoly, drzewa
I kwtirty. Nale2yszdo teJ Zleml. Witttfl
Praca z partnerem
Dolrrze bytoby, gdybyS chcial w1'korrywire firiczenia
z partrrerem.JesteSciesobie nawzaJt:rrrpotrzr.lrnlw sposob
szczclt('tlny.Ponlewa2 wewnqtrzne dzicc k o r.l rl r. wledz let, Le
nie zirrrrlcrzasz
nagle go opuScii, music.k.zolrow,l:1zai
slg, 2e
podt'zirs pracy zawsze bedziecie razem. Nk. rrr.r potrzeby
podr'lrrrowantaJakich5specJalnychdzialari, ir lu./ n,r pewno
nie llowlnnlScie poddawai sig wzajemneJtr:r;rpl r /f wpZrtrywirt' slg w slebie. Macie sluZyi sobie swoJ:1ol rr.rtroricl4.
Jedcrr z was wypowiada afirmacje. Radzg trzyrrr;rc rlg tekstrr, ktrily podalem. Podczasjednego z moich osr.rtrrlch
warsz.tirtowpewna kobieta dala sie ponieSi emoclorrrI pruekazirli r .fr.<| rremu z mgLczyzn nastgpuj ac4 afintrrrr.Iq-: -WltaJ
na swlcclt'. Tak bardzo cig poZ4dam. ChcE sk. z tolxl ko'l'o
chat:'.
nie takire slowa niemowlg pragnl(. rlysr.cC od
opit:kuJactJ slg nim osobyl Kiedy Jeden z \r'.rr rlkonctry
iwiczenie, zarrrlenciesig rolami.
Warto, bySclepodczas pracy i przekazyr'",.rnt.r
rolllc :rflrmacJl, dotykall t tulili partnera. Szczeg<tlyrr.rlr.zyrftrklirrlnle
ustalii zawczasu.WiekszoScdoroslyclr rlztr.r,lrkrzrralopowaZnego naruszenia fi4rcznych grarrk. I'ok.rl 1lirrtnerowl,
wJaki sposob lubisz byi pieszczony l przvtrrlirny. JeSli nie
chcesz byi dotykany - powiedz nnr t(l
Po przygotowaniu sie do iwicz<.nl;r,1trr.ccr.ytalpartnerowi
ogolny wstqp do medytacJt. Czytrrl powoll I z uwag4. W tle
moLe brzmied JakaS delika t ni r k o I y s;rrrka. Polecam Lullabg
Suite Stevena Halperna. P<lslow;rr,lt ,PosluchaJ,Jak czule
szepce cl aflrmacJe-, na glos ltrtt'<.zgtqj partnerowi afirrnacJe. Nastgpnie dokoncz crytu( riwlczenie. R62nica migdry
wykonywaniem iwiczenia sanrotnle i z partnerem polega na

150

Pown6rpO

SWEGOWEWNETRZNEGODOMU

tyrr,, i:ew5rpowtadasz allrmacJe na glos, obeJmuJac I pr4;tulaJac partnera zgodnie z Jego iryczenlamL Gdy skonczycle'
zamlencle sie rolami.
Praca w gnrple
Podczas prowadznnych prz'eze mnle warsztattm' wigkszoSd iwiczerl odbywa sl w grupach. Uwa2am, in praca
w grupte Jest naJlepsza forma terapit. Pod koniec zaJqi
m6wie uczestnlkom, 2e stali stq dla siebie wzaJemnie pierwotnym 2r6dlem wsparcla. Pragnq im uSwiadomli, Jak wlele
moga sami dokonai. Staram siq Jednak poclczas procesu
prrywotywanla wewnQtrznego &lecka miei w pobll2u lidlku
wyszkolonych terapeutow. Mog4 byi ponr<x'trl, gdyby ktoS
poczul stg przytloczony emocjami. Mo2e siq t i rk zdarzyc' Jeill
u daneJ osoby zn6w poJawi sig toksyczny wstyd lub spl4tane
emocJe. PowoduJa one o wlt'lc sllttlt'lsr.<' tabutzenia ni2
emocJenatttritlttt',lxrtl ktotyclt wplywrttt ttlkt nie czuJesig
prrytl<x'zorty.
Aoto ktlka tttolt'ltsttgcslll.sklrtnwttttyt'hdo:
o terapeut6w pragn4cyclt prowir(l/lc {ntpy metoda odnaJdywania dziecka wewnqtrzt lt'go ;
o uczestnlk6w grup Al-Anon, doroslvl I t <lzlecl alkoholikow
(DDA) lub lnnych terapeutycznyt'lr Arrrl) silmopomocy;
o tych wszystldch, kt6r2ry powa2nlt: <l.tl,t <lo rozwoJu osobowo6cl I pragn4 zastosowai siQ do tttok'lt wskaz6wek.
Aby stworzyi grupg, trzebazebra( co rr;r.lrttttkJptEi i nie
wiqceJ nl2 <lzlewigi osob. Grupa powirtttit byti rnleszana
I zawierai <:o naJmnieJ dwie osoby inneJ plcl. l'oniewa2
zazvryczal wy<:howywanl byliScie przez oJcaI matkg, powinnlscie s\rszetl glosy mqZcryznl kobiet.
JeSll czlonkowle grupy nle znaJA sie, moZecie post4pii
w nastgpuJ4cy sposob:
A. Przed rozgrczgciem iwlczen czlonkowie grupy powinni spgdzii z sob4 troche czasu. TnrganlzuJcie co naJmnieJ trry p<iltoragodzinne spotkania' Podczits pierwszegoprzedstawcie stg sobie i podziel<'lcmnitJ drasty-

OpNreIpYwaMENrEMowLEcrA

lll

cznyml przykladamt uJemnego wptywu skrzywdzonego dzlecka wewngtrznego na wasze irycle. potem ldZcie
razem na kawg.
Podczas nastgpnego spotkanta ntech kahdy pnzez
dzleslei mlnut opowlada o swoJeJrodzlnie t dzteciristwle (ktoS powlnten nrlerzyti r.z.as).Tfzecle spotkanie
powlnno byi bardzleJ spor rta I rk.zne. PamlqtaJcle
Jednak o llmlcie dzieslqclu nrlrrrrl rllir krr}degouczesbeika.
.Je6llchcecte, spotkanle mo2.r.trwirr' <llrr2eJ
nD p6ltoreJ
godzlny, lecz Ja shvlerdzllern, lr. w r.elu osl4gnlecla
rnaksymalnych korzyScl trzeba trzyrrurC slq Jaliilegos
lxlrz4dku. Szczeg6lnie waLne Jr.st plzrrtrzeganle, by
wypowledzl uczestnik6w nie przr.kr.rr.zrrlydzlesleciu
rrrlnut. Ntektore skrz5rwdzonedzie<'lnt(fwl.l lrcz konca:
Irrne zn6w zachowuJ4 siq histeryczlrlr., wytwarzaja
crrrocJonalny halas (nie konczAce slu lrrolrlcrrry), by
skrrpli na sobie uwage otoczenia.
Il. Itr wspolnie spgdzonym czasie kahdy rrrrrst r1b$no
zolnutqzoi
srg do obecnoSci podczas cah'l terapti
(r'zyll iwiczen obejmuJ4cych piqi etapow rlztectfistwa: od niemowlqctwa po wiek mlodzlt.rir.zyl.powtarzam - skrzywdzone dzlecko wewrrr;trzrre musl
przcde wszystkim wiedziei, 2e ktoS st;rlc ;rrzy nlm
bedz.le.ZaplanuJcie spotkania grupy tlk, lry kaLdy
mogl byi obecny.
C. Nastqpnle rale?y wyra2rne ustali<i {t,;rntrr flzyczne.
W tyrn celu ka2dy uczestnik powlrrk.rr lrrrrlzr Jasno
okreSlli,Jalde s4Jego flzyene i erolyr.zrrcgrirrrk:e.Je6ll
Jeden z cz,lonk6w grupy opowiarlir r.r'otyczrredowcipy,
ktore was krepuja, powinniscie o tyrrr lxrwle&iec. JeSll
seks Jest twoim nalogiem, po<k.lrrrll stun wobec sieble
mbowlqzanie, 2renie b$ziesz (xh (.ilAow)nyalna Zadnym
czlonku gupy. (JeSltnie jest(.s rutk)gowcem,ale odczuwasz flryczrry pociqg do kogos z gn)py, zldz sam wobec
siebie takle samo przinzrlzr"l/.e).
DecyduJ4ce znaczente dla ka2dego czlonka grupy ma
SwladomoSc, 2e znalazl siq tutaJ, aby otrzymai wsparcie

752

PowR6Tpo SwEco WswNErRZNEcoDoMU

i umo2liwii tnnym dczuwanie ucztti. Tadanle czlonkow

grupy polega na tym, by byi zwierciadlem i udzielai sobie
nawzajem odzewu. Wyrai,'a sig to w takich stwierdzeniach:
,Widze, Le dr{cl usta, a w twoim placzu czuJqsmutek" lub:
.Czulem gntew (lek, smutek), ktedy opowiadaleS o swoim
dziecirishvie". Czlonek grupy nlc powtnien nigdg uprawiac
terapii, dawai rad czy.ustanvlai" lnnych uczestnik6w. Macle pelnii rolg kamery, ktora ocltwarza to, co zostalo z.areJestrowane. Analizowanie, dyskutowanie i udzielanle rad
sprawia, 2e wszystko pozostaJe w sferze intelektu, poza
zasiqgiem uczui. Dyskrrtujac i dajac rady' wyrywasz te
druga osobg z obszaruJeJ uczui.
Wiele dorostych dzieciJest przekonanych, zr nabieraJ4znaczenia,przJdmujac na siebie rolq opi<'krrrur.MrlqgoruoustawiaJ4 innych i pomagaja im. Czq'sttttozlrtitszi{4ich emocJe
stron/ lub:
stwierdz.eniamityprr: -Slxilrz tt:t lrr .r l.r'.rrk'lsir.r:J
pytania
r
rr\lx't"
rv
kiz
zadaJac
rrr,rsz
slr.',
,,Zrslrrrrirwlrrv l,rkl

z . : t w k ' r ' i r l ; 1 .r '' lrt'r \ r ' o. . r l l . t z, r ' 1 ' , , n ' r l r t . / \k l . r r l : " , I a k m y S l i s z , d l a c z e g ( )l w ( ) l o l c l c r ' p l l ' , ' / t t l t t r t t t t l r t , ' l . t t t l :tty l l r r : " J a k s i q t e r a z
ltrl;: ..Jirkil t r',rkr lc rr \ rr, ,l'rlrt to w lrlble?'czy: .Gdyby
czuJesz'?"
twoJ smutek mogl nxiwk', t o lry \\,w( /rtt{ lxrwledziaf/'. Takie
pytania zachecaja do wyrir2r'nl.r rntrx ll
PamigtaJcie - to Jest praca I ti t t I I x rIr' t t t 1rlt't'wot nym. Czqsto
staramy siE tlumii c4fieS emotJt', lro trlr tttozt'trty dad ujScia
wlasnym. JeLell na przyklad ty zirt zl r r'r'.2 1,l.rkttc, moZe to
dotknac mojego smutku, ktory nic zrr.rlrlrrlr' rrlScla. Jedli
zdolam ciq potustrzAmai, nie muszg <xlt tutt'ttt1 tulasrlego
cierpienia. Lt:cz rnoJa pozorna pomoc w lt;ttttowitttlrt twoich
ernocJi nrb.lt:.sl dla ciebie Zadnq pomacr4! W t z.tx'zywlstoSci
wyvoluJe $lko zmleszarie 7 zlo6i, ktore llraw<krp<tdobnie
przeiry*valeS w <lziecinshvie. Pnciesryciele, ktorzy rzekomo
ci pomagali, w lstocie powstrzAmguali" cW od tego, co najtwotch uczuc.
bardziej mogto ci pomoc: odczutuanin
Pomocnicy ze I Dsze pomagaj 4 glownie sobie. Natr<'irywszy
slq, 2e pomaganlc innym podnosi ich znaczenle, prze'ntyci92aj4 tym sanryr lr poczucie wlasnej, doglgbncJ bezsl l noSci.
Istnieje Jednak prawdziura pomoc. Polega rur pozw:rlaniu
ludziom byi takirni, Jacy sc1;na pozwalaniu lrrr, by doSwlad-

OouelovweME NIEMowLECTA

15l

czall uczui, I uznawaniu tych uczui wowczas, gdy siq

u nich poJawiaJa.MoLnatowyrazlc nastqpuj4co:
"Widzq cie,
slyszq. I cenlg tal,cim,JakiJesteS.AkccptuJE t szanuJeMoja
rzeczywlstoSi".
Jc2cll wychowaleS sie w roclzlnte clysfrrnkcyJneJ,
w ktoreJ
panowirlouczucie wstydu, tr-rrrlrrolt.st lxrrna$ai lnnym tak,
Jak to oplsalem. ?aden czlowtt.k;rrrl 2:rrlrrilgrupa nie zrobi
tego w spos6b doskonaly. Je2cll trr,rszsu'l;r(lomoSi,2e sam
potrzclrrrJeszpomocy, to przyzrvrl po prostu, ize twoja
wyyrou,k.dZ
dotyczy ciebie,a nie k()A():.tnnr.(o.
,lcsll twoJegopartnera lub lnnego r'zhrrrk.r{rllpy zaczynir|;qrr;rllrawdgprzytlaczac emocJe,1Irzr.ru,||r,lrCwlczenie.
Popror Ao,by spoJrzalci w oczy i odpowlr.rlzt.rl
rrn krotkie,
rr,crr.twc pytanie w rodzaju:
kolorrr
lr.st moJa
"Jakieg<l
kr lszr rl.r'/', -Gdzie mieszkasz?",
\.r rrl(rclrrid?",
nrilsr
"Jaki
., l;rklrgo koloru?", .Ile osob znaJdujesiq trrirz u, pokolrr?",
,,solrgdo
-.lrk rlt' nazywaJ4?'.ftrtania takie zmusz4 <lirrr.q
skorrcrrrlrowaniasiq I powrotu do chwili obt,<.rrt.1
Klcdy
Irrrlzlc czrr.f
4 przygngbienie, grzgzn4w tym, co tkwt w lch
wrrr.'lr zrr. I\lnownie do6wiadczaJ4narostych, rllrwrro zakt zr'plyclr rrc:zui,zostaja schwytani w energiq przr.rzkrscl,
t:rk l:rk w sk.i. Musiszpomocim wrocii do tcr.rzrrlrlszoS'l';rklr'
<'1.
p.ytanlaspowoduja, 2e powroc4 <lo r lrwlll obe<'ttt'1.
l(fctly JcstcscleJUL przygotowani do tr.go r rr.krrrrla, wylrlt'rzclespoSrodsiebiekogoS,kto ma na.lspnkolrrtrlszy
11krs,
I poproscle, by nagral tekst medyta<,Jtzr rtr 144 146.
Z-areJestruJcteJ4
do slow: Teraz wyobral roblo. te Jcste6
owym bezccnn5rm malutkim czlowlcllem, lt6ry wldzl
to wszystko... Sami nie nagryuta.|'it,rru.tltllru'll,lecz niech
kaLdy otrryma nagranie JeJtekst rr. I 'olr.r.r.k.uczestnikom,
by lewy kciuk zl4czyli z innym p;rl r.rrr lcweJ dloni. Niech
trwa to okolo 30 sekund, nlrstq'prrtr.nt(,garozl4cz5rcpalce.
K<lntynuuJcienagranie nrr.<lyt;rr'lt
rxl slow: OpuSCten poh6J, ten dom, a odchodzqc, obeJrzyJ slg za siebie... (str.
l47l aL do korlca.
Teraz caleJgrupie odtworzctr. I ragranie. Kiedy siq skoriczy,
kai.dy bgdzle mlalza sob4 porrowne doSwtadczenle uczucia

154

PowROrDo SwEGoWrwNgrnamco DoMu

narodzln w swoJeJrodzinie. I{abdy te?bedzle mlal zakotwiczone to uczucle przez zl4ezente kciuka z innym palcem.
Kotwiczcnie to pewnego rodzaJu zmyslowe poJgciezui4z.ane
z kurldem w broni palneJ, a pol4czone z doSwiadczeniem
z przeszloSci. Dobrym przykladem kotwiczenia s4 piosenkJ,
kt6re pr4;woluJ4 wspomnienia JakichS przesztych wydarzen. SluchaJ4c tch, prrypomlnamysobie dawno nlewidzianego przyJaciela lub sympatiq czy lato, kiedy mleliSmy 15
lat. Wyrazy I grymasy twarzy s4 takZe kotwlcami. JeSli
oJciec przed udztelentem ct reprymendy marsz.czylw charakterystyczny sposob brwi, ka2dy, kto po<iolrttle marszcry
brwi, podniesie tg dawn4 kohvice. Nasz.t' :rtttomatyczne
kotwiczenie Jest skutkiem urazow. W rotdt.l;tlt: dziewi4tSrm
zna.l<lr.l<'sz
iwiczenia, w ktorych zastosowirrrr' lcst kotwiczertk'w lclrr 1l'zcrttrxlr'krw;rn
r r:lttsr z ( .n1t i t l ) y .
rrrl.rwtlr lrlrrrkow 11r
N;rstr.'grrrlr
upVw koIr. w ktOrqgO
SrOdk t t r r r r r k ' s l lkc k r r r " r L r l ' r z 1 ' ' , l r ' g r r rrl l.o1 rl l . r ( y , l < a h d yu s t a l i
naJplcl'wswolr llzl'r/n(' 1:r,rnt,.' N.r grrzyklird,powiedzcie
tllrlrlr.r, w lalil sposobi czy
lrllsk,rrr'.rrrrr,rl,1
uczestrtlkorrr,.lirk
rl,rtlh.rrrlI lllcszczeni.
w ogolechcec:le
by<:llrzytrrl.rrrl.
Osoba
siedzAcaw Srodku rozlxx/\'n.r l,r,ur;. rkrtykaJ4ckcluldem
palca - czyli uruchamia zrrryshr*'r.h[twk'zr.rrle,wytworzone
podczas medytacJi.Celem tcgo z;rlrtr.;1rr
lr.rl rurwlqzaniekontaktu ze wspomnienlaml wczzcsrr(.Ao
rwlqctwa. Chcialrrt,.rrrr
bym zwrocii wam uwage, ?E tawsz.t'u'.r.,2kotrlitkt ze wspomnienlaml bgdzieblizsry,ni s4dzicie.( )sol11'wrlxilrriale2nione beda na ogct s4dzity, 2e nle wykorrrrlil rrrrlczenia
prawidlowo. Strze2rcle
siq porownan z innyrrrl tzkrrrkami gpupyl Toksyczny wstyd, bgdacy przycz5mAwaszt.gr ws 1xiluzale2nlenia, wyptywa z faktu,2ebyliScie porownywani ckrMzerunku dziecka, Jakl stworzyli sobie wasi rodzice.
WystrzegaJclesle intelektualizowania w rodzaJrr:-Wiem,
2e robiq to Zle"lrrb: "Osoba przede mn4 szlochala, aJa nawet
nie zaplakalem". Mo2ecie sobie mowii tylko Jedno: -Roble
to zgodnie z rnoJ1 potrzeb4".
Kiedy juZ znaJrlzleclesig w Srodku krggu, ustallclt. granice
flzyczne oraz umchomicie kotwiczenie, zaczytra sk; proces
terapeut5rczny.

OoNepvwlNrE NrEMowLEcrA

t',

Kai,.<ly z czlonkow grupy powoli I z uczuclem przekazu;t.

wanr
_irllrmacJe, Jaka wybrat z wczesnieJ podaneJ po"L.
mnlt' IIsty. Pomlqdzy koleJnymt aflrnracJami powinna nastg_
pr-rwirri <| wudziestosekundowa
p rzcrwil. potem koleJ ny ucze st.lk przekazuJe afirmacJq i t;rk <rirk'l trzykrotnie d-ookola
{ o z r u r t ' t i r t o , 2 e n i e k t o r e a l l r r r r : r r , l r .l x . . r l : l s l e p o w t a r z a c ) .
Dirlr lr' osobie siedz4ceJ w srorlkrr p,rrzkqr chusteczek
do
nos;r (;cly kazdy uczestnlk gr.ul,,,, zr.k.r2r.
1rr
JuZ afirmacjq,
nl.r'lr r rsnba siedz4ca w srodku p,z...r. rr I rr. t;rrnJeszcze priez
kllk;r rrrlnut.Potem poklepcieJa p.
1 r l r .,rr , l r I r r i r . c h , p o * r o _
tt'rrr 1rrtyl4cry siq do grupy. Nte orrrttrt,r,tlt t,. i.,tlczentn,
do_
1t6kt hrtdg cztonek grupA nie tugkorrtt .,trt.l 1tttu.t1lKiedV
wsr\'\( y zakoncz4 JuL fwiczenie, nicclr h.r,.,lr.
llrxlzlcli sii
z l r r r r l r r r ls w o l m i d o S w i a d c z e n i a m i z p ' I r . 1 , t , \ \ . . r , x l k r r k o l a .
I )ir rrrIr;t : rl<.ie,2e s4 one niepowtarzalne.
l l z l c l ; 1 c s l q d o S w i a d c z e n i a m i , s p r o b u j < . i r . s l , r r g , ; , s l q .n a
Irrrs t r-I rrrfilcych kwestiach:
.

,l.rk.r irflrmacJe wybraleS dla osoby w Srodkrri, ( ,,,r kl<.ro_

w.rlcs slg przy tymJakims wzorcem? Czy zartwrr4 lr.i, 2e
l,rk.1s aflrmacjg powtorzyleS kilka razy? Afir rrr;rr1,r,frrk4
r r ' \ , l r k . r a s zd l a k o g o S , J e s t c z g s t o t q , k t 6 r . : r , r r l , r s r r k . l - r y
I)r , rAnlesz ustyszei.
. ('/.y
f i r k a S a f i r m a c j a w y z w a l a w t o b i c r r ; r t v rl r r r r l . r s t o w y
l r r z . y p l y w e n e r g i i , g n i e w u , s m u t k u h r l r l , - l . r r, \ \ , k . l t , k o _
lrlt't rrir prqyklad szlocha, styszqc slou,;r ..( tr.rrr..slr..,2r:
I t ' s t t ' s d z i e w c z l m k 4 " . N i e k t o r z y p l a r . z : 1 .r i r1 1 . , . 1 1 , 1 7.,,11.) 1 y swlq:<'q:
ci tyle czasu, ile potrzebujt'sz' ./rr r ur r lr. rrwa$e
r rir rraltlgcle. Napigcie, c4rli intens.\,,\\.
r r'.,( r.rrro<Jl, obJa_
w l i r s l q t a m , g d z i e z a b l o k o w a n ? j r , s t r . r r , . r 1 g lt.:r n o c J o n a l _
'fo
n:r.
silne napigcie, wywolanc l,t /1./ rrlir.rnacJg,moZe
lryr: Itlrm4 wsparcia, Jakiego w Zvr lrr potrzebujesz naj_
bi r rclzicJ.
. Zwr<i<ir:ie uwagq na glosy nrr,,sltlr. l
kobiece. Czy glos
nr<;i.<'zyznywyzwala lek, gni(.w czy smutek? Czy glos
k<rbicty wyzwala JakaS szczt.grilrr4 emocje? To bardzo
waZntr informacJa dla ustrrk.nla prograrnu otaczania
oprlerkil, opisant'go w CzqScl lll. Wiedza o specyficznyrn

155

DoMU
Powndr po SwEcoWEwrvErRzNEGo

rodzaJu wspomagania, potzebn5rm twoJemuwevrngtrznemu dzlecku, ma lstotne znae.enrTedla oplekl, Jak4 go

otoczysz.
TaJeclagrupo\pe kof,cza ste z chwila, gdy kaZdy ztucznstntk6w podztell slg swolm doSwladczeniemz innymt.

Rozdzlal 6

ODNA"'D]roTATiIIEMAI,EGO
DZ;TE,CIIA
h, w szg stko, a pstrokate, cfuaala nlech Wzb
funufu, nlebo wtelobartuneJak taciote ciel+:
Tagnbtetg pstrqg6w, rc2emnalcraptoneus cekl;
?a, sltzgdta zleb; 2.ar szkartottg rozhtpanych
lasztataw:
TAzlemie usdzlailcactuu: kausolkach- za ugAela
zleleu
nar4dzlo l rryq1
I zarzemlosb tusz.elkte,Jego
osobllwe, tPr3tctr?tr.I
co
nadtnierne,
Wsry stlciem+
plerzrchltugm
pstgm
t
Rnenm
(letoLwle, Jak to sia dzQie?).
GBnenoN4Altt.lilHopKns'
Kto slqado. slq naynbactu nte mob gtal,
aktolercczg, nle motc chdzii.
PRzrg.owIEcHIttstgp

Oerard Manley Hopklns, AdChouemdoLarlArr'p._przntoiryl

Baranczak, nyd. ZNAK, Krak6w 1993.

Stanlslaw

158

OoN4ovwnmE MAr.EGoDzrEcKA

DOMU
PowRoT Do SWEGOWSWNNTRZNEGO

INIEDZIECKO

()zy masz klopoty z ustalenlem, czego

chcesz?

[ln)
li/Slll
rM{zrPRZIfl

Ozy obawiasz slg poznawanla nowych

rnleJsc?
ozy obawlasz slg nowych
<lo5wladczen? Cry czekasz, by
t,llpl"*
ktoS ttttty rb"d"l
,,.:l.i'

NI0K:
9-18l{fiSiqLr
0AL4P07tAt1!AllI'l)

Cry bardzo boisz sie porzucenia'/

Cry w trudnych sytuacJach
potrzebuJesz kogoS, kto powied zlall>y
p""tapffi
"l,J*
CryjeSll ktoS sugeruJe cl coS, czujesz,
2e powlnleneS post4pii zgodnle z t4
sugesti4?

;lL\I t
1ftlvlTLSI[{'\'.
rl'.1/
| t tlttIIrtlt/| \l I t
| .l 1"",ul\ \ lt5lil)| ll['Am[.NI[
t\rl\ii\/\r t\ [rrl\trrtrll

Cry co5 przeszkadz.a cl

w doSwladczanlu JakiegoS przeirycla?
Czy na przyklad bedac na wycieczce
I podziwiajac wspaniale widoki,
marhrlsz sie, 2e autokar odJedzie bez
clebte?

rll \ /l/,: \ll,\ ll1)l.l

PRfiCI%IEil&
]lIl.|)/'li I IUlill,;\Utf]DmY
HYCHICZ{IE,
ZtrtWN
INDEKS PODF.'RZET{
Wypelnij ponli.sz4 ankietg, odpowiadaJac .tak" lub
.nie". Po przc<'tytaniu pytania odczekaj chwilE i zastan6w
sig, co czul<'sl.. Je|ell .tak' wywoluJe silnieJsz4 reakcJq
emocjonalniq - odpowiedz hvierdz4co; JeSlt Jest odwrotnie - odpowltdz przeczaco. Ka2de .tak" sugeruJe, 2e twoJe
cudowne dziecko wewngtrzne zostalo skrzywdzone. S4
r6Lne stbpnte skrzywdzenia. ZnaJdujesz sk; gtlzleS na
skali miedzy I a 1O0. Im wigceJ udziellsz odpowledzi
twierdz4cych, tym bardziej zostalo skrzvwtlzotrc twoje
male dziecko wewnetrzne.

Czy trudno cl zachowywai sie

spontanlcznle? Czy czulby6
zaklopotanie, gdybyS z radoSci rrrlrrl
zaSplewai prued grup4 ludzi?
lO. Czy czgsto popadasz w konflikty
z lud2ml posiadal acymi auto ry t c t?
ll.

Czy czqsto ruirywaszsl6wzwliy.anych

z defekacJa i oddawaniem nl(rczu - na
przyklad dupa, g6wno, srac'?

l5't

150

Pown6rnO

DOMU
SWEGOWSWNETRZ\TEGO

OorueyovweNrEMAr.EGoDzEcKA

TAK

NIE

12. Czy masz obsesJgna Punkcle

poSladk6w mgircryzn I koblet? CzY
czgScieJmy6ltsz o seksle analnym nl2
lnnym?

tr

13. Cry czesto zanzucacl stq sk4pstwo

w wydawanlu ptenigdry, okazYwaniu
'
mlloSci, wyraZanlu emocJl?

tr

14. Cry masz obsesJqna punkcle

porz4dku i czystoscl?

15. Cry obawlasz sig gniewu innych? Czy

rownieZ swoJego?

tr

16. Czy robisz wszystko, by trniknili

korrlllkl rr'/

tr

1 7 . C t y t t t r i w l , l t ' k t r t t t t t- st t l r " , t t t : t s z
po(rzu('k' wlt tvi'

tr

18. Czy unikasz Ittowk'tt[.twptost .nle',

ale czgsto na rt-rZttcpostcttttlt:
i pokrgtne sposoby stittirsz slq nle
zrobii tego, co obiecalcs'/

tr

19. Cry zdarza ci sie, 2e wpadasz w szal

I traclsz wszelka kontrole nad sob4?

tr

20. Czy czgstoJeste(zbyt krytyczny

wobcc lnnych?

tr

21. Czy w bezpoSrednich kontaktach

zluclirnl JesteSmity, a zalcla plecami
plotkrrJesz o nich i krytykuJesz ich?

22. Czy kledy osl4gasz sukces, trudno cl

Jest cieszyi sig z niego lub uwierzyi
w wartoSi swoich dokonan?

tr

SUMA ODPOWIEDZI TWIERD ZACY CHZ

Itrl

Powyi.sze pytanla dotyca okresu wczesnodziecigcego.

$rtania l-9 dotycz4 wieku od 9 do 18 miesigcy. Jest to
p ierwszrr czgSefazy wczesnodzle c i qccl, okres raczkowania,
dotykania, probowania i w ogole cir.kawoscl oraz chgci badanla otaczaJ4cegoSwiata.
Srl irrrla lO-22 obeJmuJ4wiek rx I I ft rrrtr.slqcydo S lat. Jest
to ftrtir separacji" inaczeJ cx)c:lvxlzt'trlrt..lr.st to tak2e etap
przc<'|wziile2no6cl,charakteryzu.li1r.1's k- 1rowstanlem uiqzi"
przt'cirttstawngcluDziecko mowi wr,u,rz;rs: .nle, Ja sam",
.ni<: r'l rcq', .nie zrobig','zwlaszcza od 1rowl.rrl.rIi 1<:na proSby
roclzlr'<iw.Jest nleposluszne, lecz zawst.c w z.r.rk..(rr
wzroku
rodzicow. Jest nadal z nimi zttd4zane,l<'r'zrrrrrrl pr.z.cciwstawiac slg, by siq od nlch odseparowai, ocft'jsr' :.r.rr.slg sob4.
I)ro<'t:s
separacjinzrzwanodruginri naro<lzlrr,rrrrI
Irrb narodzi rurrrrl psychicznym L Wyznacza on praw( lzirvr' 1rrx.zqtek
nas;r(:goJA".
W tym okresie badamy nasze otoczenie, al:y prulrrrlilc
wlasnych sil - odkryc, kim JesteSmy.Dla dziewir;<.
k rrrrtr.sIq.t.znego dziecka SwiatJest zmyslowym rogiem obfltoSct,1rr.Irrym
rzc<'.?.y
interesuJ4cych i wartych poznania. JcSli w l)lr.rwsqyr:lr dziewigciu miesiacach irycla zostalo zbrrrk rw.rrrr. I rrndantentalrte poczucie ufnoSci, dziecko w nalrrr';rlrrvrposrib
zac znle poznawai swoje Srodowisko . Prznde wszvst k I rrr c I rce
wiclziei, dotykai i probowai.
Erik Erikson nazTrwaten okres etapem u'<.ir,lcrrrrr.
I lzte<'ko
pragnie wszystko wchlonai i wcieliLlw swOlr.z1r.tr..Zrsll<lkojenie oweJwrodzoneJ ciekawoSci stanit. str; w plzyszlosci
podstaw4 wszelkich tworczych i ryaykowrrl'r lr przedsiqwzlgc I przyg6d.
Okres ten Jest niebezpieczny dla <lzk.r.t.ponlewa2 nie
Medza, JakaJest ro2nica miqd4r intert. s rrl.qcowygl4daj4cym
cicmn5rmprzedmiotern a gniazdkienr t.k.ktrycznym. W fazie
oclkrywania wymagajA stalej opiekt I ogrornnej cierpliwoSci.
Sz<:zegolniew tym okresie rozwojtr <lz.lt:<:ka
rodzice powinni
z.a<'howairownowage emocjonahriI.
W miarq rozwoJu miqSni, wysilkl poznawcze dziecka oraz
f('g() separacJa od rodzicow z:iriqksz,tJ4sig. Dziecko uc4r siq
rirczkowai, a nastgpnie chodzii. Erikson postrzega rozwoj

't62

DoMU
Powrdr no swEGOwnwNn'rnzrsEco

miesnl w kategorlach Wwstrzgmgwanin I rozluinianla'

odruKahdy z nas must ste naucryi rirwnowa2enta tych
naturalch6w. Nauka chodzenla, Jedzenta, kontrolowanla
ptywanla
nyctt potrreb ftzJologfc"nyctt, zabary, huStania'
pomlqdzy
t bteganta wymagi zachowanla r6wnowagt
tego'
stq
luczy
I rozluZnianlem. Dzlecko
*"trf-y*ani"m
przeJarororrj":i" slle mtqsnl 1 sile uolL WlaSctwa sile woli
izJofogicl*r" *Oiotos, gdy potrafl potustrzgmatpotrzebq
sie
nA w wyrnagaj4cych tego sytuacJach oraz rozlu:2ntai
nocnik)'
w stosownlrm momenctJ(gdy mama sadzaJena
Powstrzymywan le I rozlu2nianie wymaga takle rownowagi emocjo;ahe1. Naturalny impuls pcha dziecko do bycia
Iofa, dt robie-nia wsrystkiego po swoJemu' Pocz4tkowo
dzieci nle posladaJ4 emocJonalneJ rorvnowagl' Cechuje Je
pea w nirunku samodzielnoSct' Nte sprawdzily
fo"oa.,y
('o moga, a czego nte moga robii' Na tym etapig
j.t.r'r.",
'przeJawtrrJa
skliinnosc do absohrtyzmrt I nro$4 zachowywai
rrtutt,.lyt t,ttotzy'. .It'sll ttlc d<lstanqtego' czegochc4'
"ig:"k
*p.au1a w zllsC' l)otrz,ellrtlil w(rw<'ats stanowc4lch' lecz
i cierpii*ych rodzlcow. kt<)rzy ttstitlil granlce wla6clwe dla
wieku dziecka orazzorganlzuJaltttt tttleJsce,wkt6rym moZe
ono bezpiecznie -buszowai'. W tyrrr pruedzlalewieku dziecko potrzebule oboJgarodzicow. Cz.:tsemmalec rozrabia tak'
2e matka nie umie sobie z nim pxrradzti t must odpocz4i'
Ojciec powinlenJa wspierai, ustalaJilc zdrowe ograniczenia'
Ojciec lest symnolem indywidualiznrtr; matka Jest symbolem wcielania.
OJciec I matka powinni wypracowac model zdrowego wyraizinla gniewu I umleJetnoSci rozwiazywania konfliktow'
Zwlaszciato ostatnle ma zasadn lcze znaczenle w wytwarzanlu prawidloweJ, bliskieJ wigzt. Dzlecl obserwuJa' w Jald
rodzice rozwi1zuJ4 wlasne-konflikty' Musza mlec
"po*U
,ut"rn przedoczaml uczci*y zv,/rryek,wktorym obr{e rodzice wyra2aJ4 swoJe prawdziwe uczucla lrozuri4zuJil spory'
Dzttrcl oaczuwala potrzebe wyra2ania swoJtJ <xlrqbnoSci
i badanla tego, co odro2niaJe od lnnych' Nalplt't'w pragn4
(itly rodzice
wszystklcgo, co sprawia prz$emnoSc t bawl'
ustila.;a ograntczenla - powstaJa konfliktv, l)zlt'<'l lnwlnny

OoruepywauEMAr.EGo
DzrscKA

163

nauczyi slg, ?;e nqq gntewai stg na ffurme t tatp, a rama

t tata nadnl Wq truac png nlctt Tfzeba Je nauczyi, Jak
rozultqzywa(, konflikty, i u6wtadomtc, Le nle mog4 mlei
wszystktego, czego by sobte ryc:tyty.Musz4 naucryi sle, 2e
.nie" zawsze ma nastgpstwa I nle m<12,e
byd rozmaicle lnterpretowane. LekcJt tych naleiry u&lcllC w olcresle wczesnodziectgrym, ldedy rozwtJa sle uczuclt wstydu I zrv4tplenta.
TArowy wstydJest po prostu emocJil wyntkaJ4c4 z qranlcz-er1.Pozutala nam byi niedoskonalynrl lstotaml ludzktmt.
Nie muslmy slq takbardzowstydzti - tylko tyle, bywledzlei,
2e nieJesteSmy Bogiem. Nietzsche napls;rl: W.s(r1dor,lvantio.
ducha- W4tpliwosc powstr4;muJe nas od skirkunla z drugiego piqtra|.l<abe stawtai bariery ochronnt..
Na tym etapte celemJest slla woli. Pozwala rurrrrroarln4i
mrc czgnienra- Nie moLna robii czegoS doltrzc, rrlc bedac
zdyscypltnowanyrn, nie zachowuJ4c rownowagl rrrlq(lz.y powstrz5fmywanlem a rozluZnianlem. KtoS powledzlirl. ir ze
wszystktch masek wolnoSci dyscyplina Jest naJbar<lz.teJtaJemnicza. PotrzebuJemy dyscypliny, aby byc wolnyrrrl.
Nie posiadaJ4czdroweJ sity wolt, nie bedziemy zdyv.ypltnowani. Nie wiemy wtedy, Jak w stosowny sposoll 1xrwrtrrymywai siq lub rozluZniai. NiewlaSciwy luz to rlowolrro6d
dzialania; nlewlaSciwe powstrzymywanie obJawl;r slq w robieniu zapasow, nadmiemeJ kontroli, w zachowitrrlneh obses$no-kompulsywnych. UmieJetnoSi powsl rzyrnywanla
stwatza mocny fundament przyszleJ mllos<.| | wlemodcl;
umieJetnoS(, rozlru1nlarria pozwala przebo It.<12yr'k rwe n lepowodzenia i daJe wledzq, kiedy naleiry iSc <lirkJ.
Jednym z naJwaLnleJszych efektow z<lroweJautonomii obok wywa2oneJ sity woli - Jest uznarrlc slalodcl obiekht
(ang. object constancg), Oznacz.a to po prostu, 2e ka2de
dzlecko powinno do trzeciego roku 2y<.lazrozumlee, Le nikt
nieJestdoskonatg- anl rodzlce, ani ono samo. Zrozumlenie
takteJest moZliwe dzigki zdrowemu poczuctu wst5rdu. Mama
I tata sa istotami ludzlcimi. Nle zawsze zrobl4lub dadz4 mi
to. czego chce. JeSli s4 zdrowi, dadzq mi to, czegopotrz.ebu./q. Kledy ustanawiaJ4 ograniczenla, czesto bgdzie to budzii
gnlew. Le,czw ten sposob uczq slg rounouagL

1,&

DoMU
Powndroo SwscoWrwNErRzruEc'o

StaloSc obiektu pozwala nam postrzegai Swiat Jako zJawisko niedaskonale. JeSli dziecko ma SwiadomoSf, ize ci'
sami ro&ice czasem sprawtaJa mu prz5femnoSc' a czasem
muJa odbieraJa, toJednak pozostaJa onl niezmiennl nawet
zarowno dobrzy'
JeSliz dziecigcego punktu widzenla bywaJa
jak r Zli. Dziecko powlnno sie tak2e nauczyi, Le ono.tez
miewa r62ne nastroJe. CzasemJest szczqsliwe, kiedy tndzieJ
- smutne. SzczQsliweczy smutne - nadalJest t4 sama osob4'
DoroSli z zespnlem dziecka wewnqtrznego, ktore nte zdolalo
naucryi sig teJ lekcJl, maJ4 sklonnoSi do nieustqpltwoSci
i absolutyzmu. Ich sposob my6lenia przebiegawedlugwzorca: ,wszystko albo nic".
W mlargJak dzieci uzyskuJ4 odrebnoSi, zaczynaJaustalag
swolc g.anice. Wiedza o tym, co moJe' a co twoJe,Jest podst:rwr1tworzenla dobrych miry,kow miqdzyludzkich' Wokresk' wr'/r'sntxlz,leclgcymczqsto m6wiliscie: .To moje". Dzieki
co naleZalodo was, a co do inneJosoby'
tt:rrrrrlxrzrrirwirll(<'le.
ZABURZENIA ROZWG'OWE
W teJfazlc ttir.lwirltrk'lsze
lcst, lly rodziceposiadali zdrowe
grattic". Istotnc lt:st tr'/., lrv rxlzttitt'z:rllslQ ntezlomn4 sil4
slwlctrlzlk'ttt - sllil ego' ktora
woli. Jest ona -Jak w<'z.t'sttk'l
dostarcza twor4lwa do butlttwy solltlttvclt grlrttl<"Ponadto
pozwala kontrolowac emocJe tak, lry wytitlittte byly we
wla6ciwym czasie I mleJscu (ktedy, nit przvklirtl, ktoS poloZy
walizke na twoim kapeluszu) lub tlutttlotlt' w sl<tsownych
okolicznoSciach (kiedy policJant zatrzytnrr.ltrclq zit przekroczenle szybkoSct). Pozwala rownle2 mowti -nte" s<lble I lnnym. A co naJwaZnieJsze- sila woli opiera sig llrocno na
poczuciu rowrtowagi.
Rodzice, ktorry sa skr4rwdzonymi dorostymi dzleimi, nie
posiadaJa poczucia rownowagi. Nie wiedz4, kie<ly naleiry
powiedziei ,nie', albo odmawiaJa zawsze. Czast'ttl m6wia
", a potem
sposob niekonsekwentny I lxrkrqtny'
"nie'w
"t^t
W okresie wczesnodzieciqcymnauczylenl sk; nlrtlmiernego powstrz5rmywania. Stlumilem poczucie i t t t t t Itlot t t [], staJac
iieidealnie poslusznym chlopczykiem, mrtI t1ttt lxtt rrrcnlkiem
mamusi I dobrym chlopcembabci. Stirh'rrr slq tlzlecldem

OoNa;ovwarurEMAr,EGoDzrEcKA

165

nadmiernle przystosowanym. MoJe wlasne cudowne dzlecko ukrylo sig.

Kiedy probowalem wyrai:ac lnne <.r.<'hymoJeJosobowoScl:
gniew, chaot5rcznoSi, chgi gloSnt:go oka4nvanla radoSci zawstydzano mnle. Przyzutycur.l:rnk.rrrrrledo nocnika mustalo byi koszmaremlPrzezcak. lirl;r, lrlil<.dotoalety, umieralem ze strachu I mialem wrer2t.lrlr.,ir. wszyscy mnte podsluchuJa. Jako dziecko prosllern po kok.t wszystklch czlonkow rodztny, by nle wchodzill do toak.tv, krr.rly tamJestem,
a bqdac w Srodku, zamykalem drzwl rr;r klrrr.z, Tfudno to
r:^az.rracnormalnym, naturalnym za(_.
I l()w. I rI lr.rrr. W lazlence
zawsze odkrqcalem kran, 2eby nikt nit' slyszrrl, lrrk sluslam.
Gdy oddawalem stolec, naJchgtnieJwyr r;rl.qlI11'rrrorklestrg
detal
Sadzilem,2e moje cialoJest zle, aco naJrrtnlr.llr.stlrnrclne.
Moja religia interpretowala ludzkle irycle.lirko p.rrkrl lez.
Nale2y cierpiei w oczekiwaniu na Smieri. Ona zits l)r tvl<lzle,
gdy uda ci sig prze2yil Czarne habity ksiqzy i zakorrrrtr.oraz
czune konfesjonaly do spowladania sig ze wsty<lrr t wlny
byV w molm Srodowisku symbolami Eloga.
Moi rodzice byli tak2e zniewa2ani tymi trady<l:rrrrtrrllgll,
Ojciec nie mial wlasnych granlc; byl do ('na pr t.clnrly
wstydem. Osoba, ktora odczuwa toksyczny wstvrl. wlerzy,
2e nie ma w nieJ nic, co byloby dobre. Ilyr. rftrsz.r.zqtnle
zawstydzonym Jest rownoznaczne z brakie I rr |;rk k.I rko lw lt.k
granic -atoz kolei stanowi po4lwkq dla nirkrgow. Mol r{r.lt.c
byl nalogowcem pod kazdym wzgledem. Nlt. grotrirlll powledziei .nie'. P62nieJ,kiedy bylem JuZ na t.ylr.rtorosly, by sig
buntowai, poszedlem za Jegoprzykladt'r rr.
Matka tkwila w szponach obotuiqzkrr. ll.ylir nadmiernie
przystosowan4, dobr4 kobiet4, Lon4 | rrr;rtkr1.I,roblem nadmierneJ obowi4zkowoSci polega na lyrrr, i.c obclryLonanim
osoba jest nieugieta, os4dzaj4ca I 1x'r-ti:kcyJna.DziqkuJg
Bogu za moJ4 matkq, bo nie przt'2yllrynt bez JeJpoczucia
obowiqgku. GdywychowuJe sig malt. dzlecl, powstr4lmywanf t: Jest lepsze nll rozlu2nianie. Nit'rnnteJkobieta perfekcjonlstyczna i nadniernie obowiqzkowa lipaja dzieciom io('zlrclewstydu.

L)OMU
PowRoTDO SWTCOWTWruETRZNEGO

OpNlJoywaNrE MAr.EGo DzTECKA

WYWIAI)
T4romad2cie wiedzq o okresle w<:zesnodzieciqcym,poslugujac siq nastqpuJqcyml pytanlalttl :

ulegty stlumieniu. Skup sig te2 n:r braku dyscypliny w tw<r

im dorrrrr.Zwroi, uwagg, wJaki spos<)ltnabyleS;fu.bzgwgclr
uprctttrttu:riprzez to, ite nie wpolono r:l zdroweJdyscypliny.
Zauwnz., 2e nikt rrie troszczvl slc rlostatecznie o to, by
uslirrrowli dla ciebie ogranicz('lli;r.lry nauczyi cle dawai
orllxrwiedzialnoSclza
I brir<i.Nlkt nie ucryl ctq ponosz.r.rrl.r
two.l<'z;rchowania.
Olrlsz wszystkie zaparniqtane lxrL'\t t.' z(lerrentcr" PodaJ
tylt: sz.<'zeg6low,
ile moLesz.Jesli nir pr zvkl.rrl wspominasz,
z<rstirleS
przeskrobal
ukarany
zato, co w rz(.('zYw,lstosr'l
Jak
tw<ij I rrirt, napisz: Ja i brat bawilisr rtt1siq'rl lfu,nrn szmaciaru1ril kilkamL Jedna bgln poszarpatyt, sr11xilt1sl4' z niej
tro<'irrr1.
Bpfu pomolowane nanlebiesko i t zr'rl\rn(,, ciletmotc.no.ltrl rugblnkly. Brat schwycilmojq lalk'(.,i txl,,rrtutll( r9k9.
Nalrl<'lunlast potem pobiegt do man41, nr(,u'l.t(. h, to ja
roz<'rrrutlemjego lalkq. Bgl jej pupilkien{ Nfutrruttult'rzqta
rnrit'nrtipiertu u.ttgtek, apotemw brzuch. Ikfutht,ru h,klem
z pktcztln do mojego pokoju. Brat zaczql si(, Srrrirrr'.
M<r2t'nle pamigtasz szczegolow,lecz zan<ttrrlwszyxtko,
co 1>r'r,y.ldzle
cl do glowy. Jest takie terapeuty<'zrrr.lrowledzt:rrir': Nte poni.esieszporor2ki, znajqc szczerltthl. S,rczcgril
Jcst lrliT.szyrzeczywistemu doSwiadczenitr. ir z.rtr.rrrlll12szy lw<{emu odczuciu. Nie wywtze na tolrlr. wlr..h$z(.go
wrrt2.cttla,gdy cl powietn, 2e pewna kollict;r opowlir<lirla
p<rrl<'zas
zaJee,Jak w wieku od poltora <|rrlzlr.rr.r'lr lut
crJ<'lt'czmuszal Ja do kazirodztwa. O<'zvwtsr'lr. sl.ysz:1c
o t.yrn, bedziesz wstrz4Sniqty, ale nit' zrrrr.:rgrrlr.sz
slln4
ent<rcJ4.l-e,czteraz opowiem, ze co noc kl:rrtl lt1 rrrlgdzy
nogalrti I zmuszal do ssania penisir, ('rr.Ao nauczyl J4,
nakladaJ4c nan pocz4tkowo smoczt'k. I)opk:ro wowczas
czgSclowodotrze do ciebie ohyda t(,(() ('zytru I poczt4jesz
cierpienie oweJkobiety.

168

1. Kto byl z tob4, $dy miales tlwa-trzy lata? Gdzie byl

ojciec? Czy czqsto bawil slq' t tobq? Czy poSwigcal ci
czas? Czy matka i oJciecpoz.ostawali w zwiazku malZenskim? Gdzie byla matki{i ('t.v byla cierpliwa? Cry poSwiqcala ci czas? Czy kton's z' rodzicow (lub oboJe)bylo
nalogowcem?
2. Wjaki sposobmatka i olr t.r rtt'zvlicig dyscypliny?Je2eli
ftrycznle - opisz szczctlil,nt'o. l<tk to robili. JeSli emocJonalnie - wJaki sposirlr lt't totvrowalt cig? Cry mowiono
ci. 2e dostanieszlirtrk' lr rlr ltttrll karq cielesn4'gdy oJclec
wr6ci do domlr'2()zy k,rz.ttro( l salnemu prrynosii rozg|
p a s I i n n e n i t r z < . ' r l zr l ., r h . t t . r t t l ; t ' /
3, Cry mialcS slrtt:'uvr lt lrt.trt lrrlt slostry?Jak cig traktowali?
gdybyleSprzeraZony
nl rr'ltttow;tl.
4. Kto t'lq prx'k'su..rli'l(to
lub grly plirkitlt'si' lilo rt.rwt.rl lilgodne, lecz stanowcze
ograniczenia, gdy slq' grtlrr*',rh's'/Kto bawil sie, Smial
i 2artowal z toba'?
Napisz Jak naJwiqcej o swyrtr w('rt'snyrn dziecinstwie.
Zwrocuwage na wszystko, co wlt'sz o t o<lzinnych sekretach,
ktore w dziecinstwie skrywano lrrzrtl tob4. Czy ojciec na
przyklacl byl erotomanem i mial lic:zrrt'r'olrlanse?Czy ktoreS
seksualneJ lub
z rodzlcow bylo nie leczon4 ofiar4 fizy<'zrrcJ,
z.ttg,
ktory w wieku
mqz<:zy
Znam
Scl?
brutalno
emocJonalne-l
ollar4
kazlrodztwa
byla
matka
2eJego
sig,
dowiedzial
40 lat
przez
lata
sekstralnie
calc
On
za
|nleflzycznego.
firycznego
go
b('t l il ce nle
kob
iety
poci4galy
n
a
otoczeniu
odreagowywal
;
r'wl'4zarty
bardzo
Byl
kazirodzitta.
ofiarami
leczonymi
rrlcczone
nic
sobieJeJ
nosil
w
2e
zaS
uwaZam,
z matka, Ja
na
otoczeniu.
kazirodztwo i odreagolvylval Je
Rodzinne sekretg zawsze wlmikajA z toksy<'zrrcg<lwstydu - powinieneSJasno zdawac sobie z tego sJrrirwr.'l'odczas
pisania skup siq na tym, Jak ctq zawstyrlzrrtto na tych
lt, ktore
wszystkich uczuciach, potrzebach i pritgrrtcrrl,rr

DZTELENIE SE

Z PRTrJACTELEM

WSPOMNIENIAMI

z wczDsNEGoDzlEcnvsrwa
TakJak poprzednio, bardzo wa2neJest, abyS podzielil sig
historla swoJegowczesnego dzicclnstwa ze wspieraJacAcie,
iryczlivr4 osob4. NaleZy zwrocii przy tym uwage na fakt, 2e

t70

Pown6r oo SwEGoWrwNtrnzruEcoDoMU

zachowanie straszngch dusulatk6tuJestJak naJbardzleJnormalne. W dziewl4tym miesi4cu irycla dzlecko z.aczymaraczkowai t badai otoczenie. Woslemnastym miesi4cu?acrlma
m6wii .nie" i mlewa napady zlcgo humoru, JeSli coS dzteJe
siq nie po Jego woll.
Zachowanle dwulatka nle nra nlc wspolnego z byciem
ztgmlub dobrymdzieckiem. A na pewno nie ma nic wsp6lnego z cz;rmS tak mitycznyrn, Jrrk grz.echpierusorodny. Podobnie Jak lnne dziecl, tak2t' rrrnle uczono, Le przyszedlem
na Swiat z piqtnem grzeclnr pk'rwszych rodzicow, Adama
i Ewy, 2e mam zle, egotstyczrresklonnoSci, a dyscyplina
i karanie slu24 moJenrrrrkrlrru (t:hocia2w dziecinshrie nte
dostawalem zb5rtczqstol;rrrl;rf.
Prz5rgladajacsiq rrrirk'rrrrrlrirwlqcemu sie dziecku, musielibyScie bardzo wylr,'lyt wyolrrrdnlg, by stwierdzii, 2e Jest
zle lub Le ma grz.cs/.nt'rkkrrrrrosr:l.
Ten, kto pragnieJe bii,
karai lub pozbirw|;rt r zr.gokolwlt:k,samJest skr4lwdzon5rm
dzieckiem. I.krrlzk'r' I x,\t q.prI f'l tirk, poniewaZtkwiace w nich
skrzlrw<lzorrr.rlzk.r'ko lrxl rrirrlrrrlcrnleprzystosowane do
lgku przt.<llrorzrrr.r.rrlr.rrr
lrrlr llrlir <:hgci4zemsty (c4fniac
swojemu dzlet:krrto. t.o 1lrirgrrq.hrlry
rrr.zynliwlasnlrm rodzlcom).
Dzieci majA potrzeby, s4 rrk.<krlrr.irlcI dlatego we wczesn5rm okresie sprawiaJ4 trudrtosr'|. k.<.2nle s4 moralnie
zepsutel Piaget dowiodl tego, co st;rr';r mq,droSdglosi od
dawna: wiek rozs4dku zacryna slq okolo slodmego roku
irycla. Przedtem Swladoma moralnoSri rrk. lstnleJe.
Powledz wspomagaj4cemu ciq czlowlt:kowl. wJaki sposob
zostala skr4fwdzona twoj a wczesnodzic<.Iq<'ir JaLn.Przeczytal mu swojA historie. Potrzebujesz sprzynrlt.rzt:nca,kt6ry
uzna bol i cierpienie, Jakie byty udzialem drogrrcennego,
rnalego dziecka.
.IcSll JesteSprzestgpc4, potrzebuJesz,by uznano zniewaa,Jakle.ldoznale6. Nie mialeS nikogo, kto ustalilby ograniczenlir, nauczyl ciq dyscypliny i odpowiedzialnoSclza siebie.
To praw<la, 2e nic nie usprawiedliwia zachowari przestgpcrych. L(.('z przestepcy najczeScieJsami naJplerw bylt oftarami. W trzr.<'leJczgSci niniejszej ksi42ki podaJe sposoby,

OoNeloywer.nEMALEGoDzrcx,l

171

dziekl ktorym moLesz nauczyi swoJe skrrywdzone dzleckcr

wewn gtrzne pewneJ dyscypllny. Bedzlesz muslal clg2ko pracowai, by rozwln4i w soble sumlcnle.
Opowladanle osoble wspleraJa<'eJo krrywdzle, kt6ra ciq
spotkala, zmnleJsza toksyczny wstycl. Jak zapewne pamietasz, to on tvrorzyrizolacJc I skl:urla do milczenia. Im
bardzleJ dzlecko Jest zawstydzanr'. iyrrr mocnieJ czuJe, irc
nie mo2e bgt zale2ne od kogokolwlck. Pontewa2 Jego
potrzebg ntgdy nie zostaJa zaspokr{orre, n wstydzl sig tym
bardzteJ, lm te potrzeby s4 wleksz(', rrro2e odczuwai, 2e
proszac o wysluchanle, sprawla lnnyrn hkrpot. Prawda
Jest taka, 2emasz wsz.etkie prawopozwollr' lluryrn kochai
ciq i wspomagai.
PamlqtaJ, 2e czynlsz to dla swoj('go <ltogot'ennego,
skrrywdzonego dziecka wewnqtrznego. Wslrrr'lr;rl rlq w "Ja'
swoJegomalego dzlecka. CzyL nle porusza strrrrr w twolm
sercu?

co czuJvsz?
JeSll masz zdJecie z okresu wczesnego dzlcr'lrirtwa,
odnaJdZ Je. SpoJrz, Jakt byleS maly i nlewlrtny. l\rtem
spgdZJaklS czas z dzieckiem w tym samym wlckrr, Skon'l'o,
2e
centruJ slq na prawidlowoSciach teJ fazy rozwolrt.
mialeS wowczas tyle energii i tak bardz<t lr;rlitsowaleS,
bylo czymS zupelnie normalnym. Dziecl w iyrtr wlcktr s4
dociekliwe. ByteS clekawy I lnteresowirkr r'lc ttut(rstwo
rzecry. MowileS .nie", by zacz4t izyc 1'toswolcrtttt. IlyleS
niepewny I niedoJrzaty, stad napady zlt'go lrrrrttoru. ByleS
niewinn4 i plgkn4 tstota. Skup sig na lym, przez co przeszedleSwe wczesnyrn dzieciristwie. I\rczrrJ ka2de uczucie,
ktore sig poJawi.
PISAI\IIE LISTU
Tak Jak w przypadku odnaJdywirnla nlemowlqcego Ja",
napisz list do swoJego wcz-esnoclzk:ctgcegoja". List pochodzi od czlowieka doJrzalego - w nrolm prrypadku od lagodnego, m4drego i starego czarodzleJa.Jeden z listow do moJego dziecka brzmi nastgpuJ4co:

1,72

Pown6roo SwEGoWewNETRzNeco
Douu

DrqiMatgJotuiel
Wiem, ?c jesteS bardz.o samotrtg. Wtern" 2e nigdg nte
udnto Cf srg bg0 sobq Boisz s@ gnieuat, bo mgfiLisz, 2c
istnieje straszng qten" zwang plekielngna kt6ry spattCtg,
Jeilt wpafutlesz us gnlew. Nte mo2esz bgt smuhry lub
dczuw oi lektt" b bAfbg 6 uznang za mazg qj a- N ikt naprawdg nle zrtatego cud.ousnegochbpaka" jakimJesteS, tnle
wIe, co naprawdg czt$esz.
Przgbgwam z przyszlo$cl.I uslem lepiej niZ ktokolwiek
btng, przcz co przes?cdleSl Krcham Cte i pragng, bgS
zaw sze bgl ?E ffrnq. Poztuolq Ci bg t takim j akim naprawd.q
JesteS. Nanrcq Ci4 r6wnowagt t pozlolg Ci wsctekai sig,
smtrcii, bae lcbszg6. hstan6w siq,pros4, c4 pozwotisz
mibge zawsze zTobq.
Kocham
Duig Jofut
Po naplsanhr tych skiw p<rcztrlcrnosarnotntenle I smutek
mojego wewngtrznego dzlecka.
Llst od twoJeglo malego dziecka
Nastgpnie napisz list od twoJego skrzywdzonego, malego
dzieckawewngtrznego. Pamietaj o tym, by pisai niedominujqcq rgkq lew4, JeSli JesteS praworeczny, lub praw4,
JeSli
Jeste5 leworgczny.
Oto co napisalJeden z uczestnik6w warsztatu:
DrogiDu2g Rgszardziel
Ptz$d2, prosq, tz-abierz mnie.
Od.czterdziesfulat siedzg w sz,afie,jestemprzcraiong,
potrzebqjq Cie.
Matg Rgszard
Po napisaniu listu usi4clZ spokoJnie t pozwol soble na
doznawanle wszelkich uczui, Jakie siq poJawi4.Je6liJesteS
z kimS, masz u boku przyJaciela lub terapeutg, odcz5rtalmu
list na glos. GloSne cZytanie w obecnoSci osoby b@aceJ dla
clebie zwler<.ladlem,moze przynie5i silne efekty terapeut3rczne.

OoNaJoyw.qNrEMALEGoDzrEcKA

173

AFIRMAG'E
Ponownle z:,,pras?:rmcigw przeszlo6i, aby6 odnalazl swoJe male dzlecko wewngtrzne I przekazal mu aflrmacJe, kt6re
pragnle usfyszec. R62nia slg one rxl tych, kt6re przekazale1
swoJemuwewngtrznemu nlemowk;<.|rr,Oto one:
Mafy(a).............., to normalnc, lo czqlc tz raclcLawlenlc, chcesz ogl4dad, dotyLrd I bra6 do
buzl r62nc t"*,czy. Bgdg czuwd ned twolm
gdy bgdzton pornawal
bezpleczeistwetn,
swoJe otoczenle.
Kocham clg tatrtrn, Jnkl6 Jeete6, mrly(e1......... .
Jesten tutal po to, by zatsoezczyd rl9 o troJc
potrzeby. Ty nte muslsz slg trotzczy6 o no-

Je.
To noruralne, 2e w5rmagasz troskl. maly(r)...... .
fs norrnslne, Le czasem chcesz powlcdalo6
. Cleszg rlg. L
,nic', mafy(a).....
chcesz by6 sobq.
To calkowlcle nor:nalnc, 2e sig czascm donorwuJemy. ltrep6lnle uporamy elg ze rrrynl
problemaml.
!s a61a1nlne, 2e sle obawlasz, Je6ll roblu cd po
swoJemu.
f6 nst:nlqlne, 2e czaJesz smutek, Jelll col cl nlc
Yycbodzl.
Nle opuszczp clg,bezwzglgdu na wtzyrtlo.
MoLeszby6 sobq I llczyd na to, 2e zortrng u twoJego boku.
Uwlelbiam observowad, Jak u'czyr,z rlg chodzld
t m6wi6. Uwlelblam patrzeC, Jel etaJesz slg
samodzlelny I rozw$asz clg.
Kocharn clg l cenlg, maty(a)...
Przeczytal allrmacJe powoll I pozw6l, aby wniknqty w cieble.

174

Powndr po SwEGoWrwruernzrrEcoDoMU

MEDYTAC.'A MAL,EGO DZIECI(A

Wstgp do wszystkich medytacJt naleiry nagrai na taSmle.
JeSlt tegoJes?.czenie zroblle6, wroi do poprzednieJ medytacji i nagral JA ao sl6w: .Co czulbyS, nleszkaJ4c w t5rn
domu?...'(str. I45).
Teraz dodal koleJny wstqp og6lny.
Wyobrai goblc, lc rrycbodrtrr
z domu I wldzlez nalc
przyJrz5[ slg mu
dzlecko bawlqce slg w plmlownlcy...
uwa2nle, wczuJ slg w nlo... JrLt Jest kolorJego oczu?...
Jakie ma wlosy?...I[ coJcrt ubrane?...Zagailp;l do tego
dziecka... Powlcdz to. oo tnl.z ochotg mu powledzle6...
A teraz urskocz do plulownlcy
I sam etai stg matyn
dziecklem... JeL toJort byd matym dzlecklem?... Sp6Jrz
na doroelego rloblo...
Sluchal teJ dorodcJ oroby. lt6n telJak dorost5r, mqdry,
lagodny czarodzleJ prrolrrqfo
cl tc allrmacJe. St4di na
Jego kolanach, Je6ll dzlgl,l toou poczqlesz slg bezplecznieJ.
JeSli pracuJ esz z partnerem, w ty nt nrleJscu przekazuJesz
mu podane wczeSnieJaflrmacJe (str. l l3l. (pattzy na swoJe
dorosle Ja", styszyJednak twoJ glos). Jc$lt pracuJesz sarir,
odtworz aflrmacJe, ktore sam nagralcs. po ka2deJ zr6b
dwudziestosekundow4 pruerwe. po ich wysluchanlu pozw6l
swojemu dzlecku przez dwle minut5r odczuwai to, co czuje,
a potem kontynuuJ:
Je6U czuJesz potrzebg u6cl6nigcla swoJego doroelego,
ugzyft, to. SctskaJqc doroslego, poczuJ,Le-zn6w etaJisz
elg dorostym sobq. PrzytulswoJe male dzlecko. podeJmtJ
zobowlqzanle, Le bgdzleaz tochal tg nleoetroinq, odkr5rwczg, cletawq, badaJqcq 6wlat czg36 sieblc ramego.
Powledz dzlccku: Nigdy ctg nie opuszczg... Zaureze b9d9
przy toble... Utlwiadom sobie, 2e wlafaie odnalazle6 gwc
male dzlecko...

OoNaJoyweNIE MALEGo DZIECKA

175

PoczuJ zmyelaml ten pousr6t do sutego aneanngttznego

domu... TwoJe malc dzlecLoJcrt upragnlone, kochane
I ntgdy Jui ntc bgdzle gamotno... ItryJdt ze swoJego
domu... WgdruJ nadal6clelkg wrpomnlefi... PrzeJdi slg
po dzledzl6cu plerwszel ezLoly. 8p6Jrz na plac zabaw
kt6ryml
I na hu6tawt9... Prueldt el9 po lcletlach,
chodzllcS, bedec nastolatl,lcm... Odtw6rz wspomnlenia sprzed dw6ch lat... Poczql rlo r przeetrzenl,
w kt6reJ teraz slg znaJduJesz... PoczqJ pdco u n69..,
glrGt nogl...
Poruez nlml... PoczuJ cnergle plynlcl
Biorqc glgbokt oddech, poczuJ cncrglg I plonlach...
Glo6no wydychal powletrze... Poczqf GoGtIlg s dloniach I palcach... Poruszal palcaml rql... Pocrqf cnergte w barkach, szyl I szczgkach... WyclqgnlJ nmlona...
PoczuJ ewq twarz I wr66 do chwtll obccncJ... Otw6rz
oczy.
PosiedZ chwile i zastan6w siq nad swoitrtl pt'zllyr'littttl.
PoczuJ to, co czuJesz.JeSli nie czujesz nic, lo tt') rhrlrt'zt:.
Zastanow sie, ktore slowa podzialaty na cieblc lrrrllrirlrlzlt:1.
Kiedy ujawnity siq emocje? Jak siq teraz t:ztt.lcszi'(l/.cg(,
JesteS Swtadom?
ZanotuJ wszystlde silne uczucia, Jakie prx'zttk's lttb t'z,ttJesz obecnie. JeSlt chcialbyS podzielii sig ttltttl zc wsplt:ritJaca cie osob4, zrob tak.
Praca z partnerem
Wykonuj4c iwiczenie z partnerem, poswlqr"r'lctroche czasu na uznanie brutalnoSct c446w, ktrin'zoslitly wobecwas
popelnione. PowlnniScie byi dla siebic rtirwz.aJemzwierciadlem potwierdzajacym to, co m6wi parttrt'r,
BadZcte dla siebie koleJno przewotlrtlkaml w medytacji.
Jedyna ro2nica podczas pracy z pirrtncrem polega na tym,
2e twoJ partner wypowiada gloSno aflrmacJe. Ponadto partner-przewodnik mo2e tulii cie i plcScli w takl sposob, Jaki
dla was obu jest do prz5flqcia. Polccam takLe przeczytanie
wstqpu do iwiczeri z parbrerern w medytacJi niemowlgcia
(str. 144-145).

176

POwR6TDo SwEGoWgwNErRzNEGoDoMU

Praca w gruplc
PrzeczytaJcle tnstrr.kcJg dla grupy w medytacJt niemowlqcla. JeSlt zareJestrowali6cte na taSmie ogolny wstgp do
medytacJt niemowlqcia, popro$cte swoJegolektora, by dodal
nastgpuj4cy tekst
Wyobra4 soble, 2c urychodztsz z domu I wldzlsz msle
dzlecko bawl4ce alg w plaskownlcy... przyJrz5{ sl9 nu
uwainie, wczuJ glg w nle... Jatt Jest kolor Jego oczu?...
Jakle ma wlosy?... Jak Jept ubrane?... Zagadal do tego
dzlecka... Powledz mu to, co chcegz powledzle6... A teraz wskocz do piashovrnicy I sam b4dl matym ilzlecklem... Jak to Jest byd malym dzlecklem?... Sp6Jrz na
doroslego sleble... SluchaJ, Jak ten doroaly, mqdr5r, lagodny czarodzleJ przekazuJe cl allrmacJ e tazy wczeanodzleclgceJ. Slqd2 na Jego tolanach, Je6It dzigkl temu
poczqJeez rl9 bczplocznleJ.

Rozdzlal 6

ODNA.'DYIVANIE
PRZEDSZKOI,AI(A
Czasami jestem jak drzewo rosnqce rtul tlolx'tn.
usielkie liSciaste drzeuso,kt6re prze2glo 6trt szczt't1iil'
nA sen, utracong us smutngch nastrojctclr i rlk'r.
szach przez martw ego chlopca, kt6reg o opkil rt s tu 1
mikorzeniamL

Nie nagryuqlcb qflnnr4/t. l)nJr:te ka2demu kopig listy

aflrmacJl i postqpuJctewcdhrg trrntnrkcJt dotycz4ceJkohriczenia. KontynuuJcle czytanlr rnedytacJldo konca tak, Jak
zostalo to opisane w tgm roztlz.ktk,. Nastqpnie odtw6rzcie
nagrzrnle i uformuJcie kr4g, wylxrwtadaJac aflrmacJe, podobnieJak podczas iwiczenia dla okresrr nlemowlgcego.
USwiadomcie sobie, 2e dorosly na2e otx,zgt opiekq
skrzgudznre dziecko, kt6re w ruas tkru(

RannBnMnrrrnllrr,xti
Bqdi prawdziwg wobec siebie samego.
litr.:Kst'u{
Wrr.r.rnna

.P

T
I

INDEKS PODF^IRZEN'
Wypetnij poniLsz4 ankiete, odpowl;rrlirlilt' .tak" lub
-nie". Po przegzyrtaniu kaZdego pytartLr o<k'zckal chwilq
i zastanow sig, co czuJesz.Je2eli.tak" wywolrrJesilniejsz4
reakcJe emocjonalna - odpowiedz twk'r<lzaco;JeSli ,,nie"
wywoluje silnieJsz4 reakcJe- odpowlt'<b. przecz4co. Ka2de
.tak" sugeruje, 2e twoje cudownc dz.lecko wewngtrzne
zostalo skrzywdzone. S4 rozne stopnie skrzywdzenia.
ZnaJdujesz siq gdzieS na skali nrlq.rlzy I a IOO. Im wigcej
rrdzlelisz odpowiedzi twierdzacych, tym bardziej twoje
dzlccko wewnqtrzne zostalo w wieku przedszkolnym
skrzvwdzone.

1,78

Pown6r po SwEGoWswNeTRzNEGoDoMU

ODNAIDYWAME PRZEDSZKoLAKA

PRNDSMOI"{K
(ilczNM
rozvuos(,t

JESf
Ef4
l{it45
'H'D/tfirt0/yilfiA
C1tCICfpt

C'zy masz poczucle wlny nawct wtedy,

gdy uprawlasz seks w akceptowanych
okollcznoSclach?
Cry masz klopot z okreSlenl('rn. ('o
czuJeszw danym momencle'/
Czy masz problemy w kontaktaclr
z bllsktmt osobami (malZonklerrr,
dzleimi, szefem, prz5fact6lmi)?
Cry przez wiqkszoSi czasu usilt{csz
kontrolowai swoJeuczucia?

POI,{RYIACIA
R()NVONWT
INIOIAIYII"\
AI{X'I,[I'II]
$IIY

osob w twolm otoczenlu?

S l l , ,l l\i 0 : 1 | l I l \ 1 1 N

Cry placzesz, kiedy siq zlo6cisz?

Czy reaguJesz zloScia, lidedy JesteS
prze straszony lub ur ai,onyt"?

r l ( x :t t l o t t l t \ r \ lI\ l 1 i l l 1 l , \
nf l.Vlil\llll'n I I lV.lilli:\ll7U.[/rli$C

Czy masz klopof

z okazywaniem

ttc.z.rtf.?

TAK
l. Cry masz du2e klopoty z okrcslcnlcnr
swoJej to2samoSci? ihby pom<ic soblc
udzielii odpowtedzi na to p5rtante,
zastanow siq nad nastqpuJ4cyml
kwestiami: Kim Jeste6? Czy
odpowiedZ przychodzl cl latwo? Bez
wzglqdu na.twoJe seksualne
preferencJe, cry czuJesz slg naprawdg
mgizczyzn4 kobieta) ? Czy
prrywlaBuJesz przesadn4 wagq do
spraw seksu (probuJesz byi macho
lub sltdk4 uwodzicielk4)?

NIE

Cry wlerzlr sz, Le JesteS

odpowiedzlalny z,azachowanie lub
uczucia lnnych osob? (Na prryklad
cry czuJesz, 2e moLesz kogoS
zasmucii lub rozgniewai?).
Czy azuJeszsiq winny z.a coi, co slq
zdarrylo czlonkom twoJeJrodzi ny'/

tr

Czy wierzysz, LeJeSll bgdziesz slr;

zachow5nvai w okreSlony spovilr, to
uda ci siq zmlenii innA osobc?
Czy wlerzysz, izejeSli czegoSpragniesz
albo coS odczuwasz, moLe slq to
urzecz5rwistnii?

779

180

OoruapvwnNlE PRZEDSzKoLAKA

Pown6r oo Swrco WswNErRzNEGo

f)oMU
TAK

NIE

14. Cry czgsto prz5flmuJesznieJasne

informacJe i niekonsekwentne
przeslania, nie prosz4c o lch
wyJaSnlenie?

15. CzSrdzlalasz na podstawie domyslow

i nie sprawdzonych przJpuszczen,
traktuJ4c JeJako rzeczlfwiste
przeslanki?

16. Cz5rczuJeszsig odpowiedzlalny z.a

malZenskie problemy swoich rorlzl<'6w
lub ich ro'zurod?

17. C'zy starasz siq osi4gai srrkccsy, 2<:by

poprawii sanropo('zrrcic swolcl r
ro<lzl<'<iw'/

suMA ODPOWIBDZT
TWTERDZ4CYcII:
NORMALNTYWIEK PRZII T)SZKOLI\TY
Wwieku okokr trzcclr l;rt z;rcz;1k.s
pytai: -dlaczego?'lzadawai mnostwo innyclr pytirrr. I'ytrrlesnie dlatego,2e byleS
glupi czy specJalnienaprzykrt;rlt.s slg, lecz dlatego, 2e bylo
to czgSci4 biologicznego planrr rrstrrlonegoprzez SilgWyitsz4. ZadawaleS pytania, bo przept:lnlrrla cig Zyciowa energia,
sama lstota bytu, ktora popychala ctq ku ci4gle rozwiJaJacemu sig Zyciu.
Podsumujmy twoj dotychczasowy rozwoJ: czuJeszsig mile
wtdziany na Swiecie I wiesz, ize mozesz zaufac Swlatu, 2e
lwrr.fe potrzeby zostan4 zaspokojone. Rozwin4leS teL w sobie
<los<lsi\r woli i dyscypliny, Leby miei zaufanie clo siebie.
'li'r'irz
rrruslsz rozwin4i moc, ktora cl pozwoli uzyskai wizje
tcgrr, ktrrr lesteS,i wyobrazii sobie,Jak chcesz pra,rryc swoje
2yr:ir'.WIt.rlz.tei,
lidmJesteS,
oznaczaposiadai to2slunoSi,na
ktoril skl,rrlir siq twoja seksualnoSi, twoje prz.t.konaniana
temat wl;rsrrr'l osoby i twoje fantazje. Dzie<.iw wlt'ku przed-

181

szkolnyrn tak czEsto pytaJa: -<llr<'zcflo?",ponlewa2 wlele

rzectryJcstdla nich zagadk4. Dla rrk'kt<irychz nas pozostaja
niA do teJ pory.
Ustalenie, kimJesteS I co chccsz zlolrlri ze swoim iryclern,
Jest Lek trudnym zadaniem, zc dtlrt'l ftorzystaJ4ze specJalnego systemu ochronnego. Jcst rrlrrr cgrx'r'ntryzm.To ich
natu ralna cecha. Dzieci nle sa s;rrrroIrrI rrrr'. I r'h e$ocentsyzrn
Jest biologlcznAcech4, a nle rezrrltrrltrrr*'1'lxrnl. Do sz6stego roku irycladzlecl nie potrali4 polrrrou'.rr rwlirtir zczyJego9
punktu widzenia. Przedszkolak nro2r' wrp(rk'zr:(i,ale nie
potrafi wczui sig w cz5{a6sytuacJq.Z<krlrro..r't L r lr'{o poJawi
siq w pelni dopiero okolo szesnastegorokr r zyll.r.
PrzedszkolakimaJa siln4 sklonnoS<'rLr rnvslrrrl.r nlilglcz, rrk lzk'lliJ4
.rl11'
nego. ZaJmuJ4siq badaniem rzecz5rwistoscl,
od fantazji. W taki wlaSnie sposob odkryw;rl.r \$'rllit tnoc.
Badanie oznaczaprzekonywanie siq,Jak wlt'k' rrr,r..zw solrle
mocy.
Przedszkolaki sa bardzo niezaleLne. 7^tjt'lc s:1 z.rrl,rwaniem pytan, ksztaltowaniem swoich przek<lnirrr. \^'\'nIrr .r).irniem sobie prryszloSci, odgadywaniem, Jak clz.lirl;rsrr'l.rl I r'o
jest przyczSrn4 ro2nych zdarzen. Rozwijajac w vrl rlr' t'ot'ir?.
doskonalsze wyczucie prztrcryn I skutkriw, rrcz.1sk'. l;rk
mog4 na coSwplywai. ToJest ich naturalnt', tth ou'r' r.rfsctr',
ktoremu poSwigcaja caly swoj czas.
Zadarie rodzicow polega na tym, 2eby rrczl'r'rlzlcr'l I lry<;
rrrirtka
dla nich wzorem. OJciecstanowl model rrrr.'zcz!'zrrv,
Jest zaS modelem kobiety. Tata i milnl;r nrrr\r.t twrlrzyi
zdrowy, blisld zutiqzek,r6wnieZ pod wzgk.'rk'rrrscksrraln5rm.
Tata i mama powinni prezentowai mrxk'l rLrlrrvclr umleJetnoSci porozumiewania sie, takich Jerkw'y|;rsrrli rnle, sluchanie, pytani e, czego chcesz, I rozwlqz.vw; rrrl ;r k<lrtfl iktow.
Syn potrzebuJe wigzi z ojcem. Mo2r' sk; ona wytworzyi
tylko wtedy, gdy ojciec poSwigcasyrrowl <'zas.Wytworzenie
wigzi wymaga kontaktu frzycznego orirz bliskoSci emocJorr:rlneJ.Dla dziewcz5rnkiposiadarric o.l<:aJestwaLne, ale nie
tirk zasadnicze,jak dla chlopca. l)tk'wczynkaJest zuri4zana
z rrrirtk4 i powinna sie od nieJ orll4czyi. Chlopiec te2 Jest
twliy,any z matk4, ale ze wzgle(lu na tabu kazirodztwa nie

1,82

Powndrpo SwEGoWswNETRzr{EGoDoMU

tak, Jak dztewczynka. Must chronti slq przed przeJgclem

proJekcJl seksualno3cl swoJeJmatlid.
Chloptec, w14i4c slq z oJcem, chce byi takf Jak on. Tauyna naSladowai Jego zachowanle. Czasem opowlada wsrystklm dookola, 2e ldedy doroSnle, bedzle takl Jak tata.
Czasem odgrywa rolq oJcaw zabawach w udawanie. Niekt6rzy chlopcy znaJduJ4 sobie bohater6w, ktorych beda podzfwtai I z ktoryml beda rywallzowai. Molml bohateraml bylt
zawodnicy baseballa. Zbleralem btlety na mecz baseballowe I ubleralem slg w str6J moJeJulubloneJ dru4py; pllka
baseballowa z autografem bylaJedn4 z naJcennleJszychneczy,Jakie posiadalem. Tak samo male dzlewczynlii ?aczynaJa naSladowai swoJe matkl. Odgrywala 2ycle dorostych,
bawlac sle lalkamt, wo24cJe w woze<.zkachI karml4c z buteleczek. Male dzlewcrynkl potraflil byd urocz5rmi koktetkaml. klecly dla abawy stroJe slq I pr6llujq slq malowai.
W tyrn okrcslc ly<.lir rrrogil nlg r(rwnleL po raz plemtszy
p<{awlcblokrglczlrerklorrrrov.l lromoseksualne.Chcialbym
z cal4 m<x:4 stwlcrdtl(, tr (.(rrnz wlAcej dowod6w wskazuJe
na to, 2e hom<lstkstrnllzrrrfcrt wrodzony I nleJest patologt4
czy zaburzenlem rozwuJowyrrr.W moJeJwleloletnleJ praktyce terapeutyczneJ nlgdy rrlc rlxrtknlem osoby o orientacJl
homoseksualneJ, ktora nte rr$wlndomllaby sobte swolch
sklonnoSci seksualnych doSc w<.ze$rrle.
Kst42ka ta zaJmuJe sig problcrncrrr skrrywdzonego dzlecka wewngtrunego, kt6re tkwl w ka2dyrn z nas. WekszoSi
homoseksualist6w ma nadmierne poczucle wstydu, pontewaL zawstyrdzanle chlopcow, ktorzy nle zachowuJ4 ste
w spos6b tradyryJnte pr4lpisywany mgirzyznom, Jest bardzo rozpowszechnlone. JeLell JesteS homoseksuallsta lub
lesb{k4, tw6J skrqfwdzony przedszkolak wewngtrzny musl
sle dowledzlei,2e masz prawo bye tym, kimJeste6.
SII.A EGO W WIEKU PRZEDSZKOLNTM
Erlkson okreSla silg ego w wieku przedszkolnym Jako
dq2enle do cetu Jego zdaniem stla tego d42enta wyptywa
zpoczucla to2samo5cl. JeSli do tego wieku rozwoJ przebiegal
prawidlowo, dztecko moZe powiedziei:
"Mogq ufai Swiatu,

OprvnlpvweNlE

PRZEDSZKoLAKA

Iri I

moge polega6 na soble,Jestem szczegolrrytJedynyw swoim

rodzaJu. Jestem chlopcem (dzlewcrynkd. Moge zacz4t,kreSlente wlzJl swoJeJprzyszloScl. nawetJesll nle wlem dokladnie, co chclalbym robt6'.
Moc lntcJowania I dokonywanla wylnrow poJawla slg wraz
ze zdobyclem to2rsamoScl. Zdrowy prz.edszkolak mySli w taki
sposob: .Mogq byi sobq I cale 2y<'leJcrt przede mna. Moge
sle bawli wmamuslg lub tatusla. Mogg lnarryC o tym, 2eby
stai ste talritm mqi*ryzn4Jak tata (takq koblets,Jak mama).
Moge marryd o tym, 2e kledy dorosnq, l4tlq tworryi swoJe
wlasne tycle-.
ZABURZENIA RO2ryO'OIYE
Ta.burzenla rozwoJowena tym etaple sil sktrthlctn dlugotrwaleJ dysfunkcJl rodztny. Dziecl oczekuJqrxl rrxlzlt:6w. 2e
beda onl prezentowai zdrowy model doroslego z.lt'l towanla.
JeSll mama i tata sa dorostymi z z'akorzenlonyttt 1xx'ettclem
wstydu, ich &ieci nte beda potraftty stworzryc z.rlrowych,
bliskich mt7azk6w.
Dorosle dziecl, kt6re dawno temu pogrzebaly swofq autentyczn4 osobowoSi I utraclty poczucle .JA', nle Sxrtreflq
oddai sle swoim partnerom, poniewa2 nte maJil 'rtr'blc do
oddanta. Kiedy takie dorosle &ieci wchodzq w zwtrukl ntalZerislde, wybieraJ4 osoby bedace proJekcJal<'lt rrxlelcdw maJa zar6wno tch pozytywne,Jak i negatywtte t'et'lty I ttzupelniaJ4 ich role w ukla&ie rodzinnym. Ikrltittcrskl Oplekun czgsto 2eni ste z Oflara,, bo wtedy ka/.tlc lrcdzle moglo
grai swoJa rolq. KaZdy z partner6w bardzo wlele lnwestuJe
w drugiego, co wychodzi najaw doplero wtedy. gdy pr6buJa
ze sob4 zerwa6. Jedno lub oboJemoga wykuzywad sklonno6ci samoboJcz,eI ttvlerdzli, 2e nie pxrtrall4 tyt, be, slebie.
Czesto dorosle dztecko z problement z;tbreoSct poSlubia
dorosle dziecko z problemem opuszczenla. Kledy partner,
ktory obawla sig opuszczenia, chce wtgkszeJbliskoScl, partner lEkaJacy sig zaborczoSci uclcka. Po pewnym okresle
separacJt osoba obawiaJ4ca sig rzawlaszczenla zactyna odczuwai samotnoSc na tyle, by pozwoltd partnerowl, kt6ry
czuJe lqk przed porzuceniem, na troche bltskoSci. Partner

184

Douu
Pown6roo SwEcoWEwNErnzNrco

lqkaJacy sig porzucenia, pamiqtaJac o niedawneJ separacJi,

staje sig wkrotce zaborczy I osiaga domtnacJg nad drug4
osob4, znowuJ4 odstraszaJac. Taka huStawkabedzie trwac
przez caly okres malZeristwa. WystqpuJe tu specyficzny
r odzal sprzgZenia zwrotnego.
Czy pamiqtacie nasz rysurrek, przedstawiajacy dwoje dorostych dzieci - trrylatka waZ4cego 8O ldlogram6w i 56-ldlogramow4 trzylatkg? lY I Ja byliSmy 2S-kilogramowymi
pigciolatkami. Musimy oczywlScie pamiqtac, 2e doktadnie
tacg samibgliu dziecifi.strttiena-strodzice. Kiedy skrzywdzone dziecko mamy lub taty uSwladamia sobie, 2e partner nie
spelni funkcji jego wytgsknionego rodzica, ^lraca sie do
swoich dzieci, Zebyod nich uzyskai to, czegoich rodzice nie
zdolali mu zapewnii.
WcZrrry prryklad rodziny l-a.venderow.Ilronco l.avender
akwtzytorem. ,fc{o ttitlo$iemjest seks.
.lcst yro<lrr)2rrlilcym
Ilzirrlkolr1'w;rw rlorrtrr.alt' kk'rly slr.'tilrtl zlawla,udaje, 2e
l4<:zi1go lr;rrrlz.or;t).vlc slostttrkl t. rtttil, Gloria. JeJ oJciec,
ktory byl p;rsttrrrrrr [l lrz sckr rl.rl sl(rlcgonalogiem),nadal
corceto inriq'rr:r ('./.('\(( l r* .rl\' l x rh'1.( i klrlaJestosob4bardzo
r {)rniuls ze swoim katecheta.
wspoluzaleZniolr:1.N.ru'l.12.rl.r
rlzlccl:
<'lrlopc6ww wieku szesnrir.ltl
trolr
Bronco i Gloria
lat
orirz
nastu i trzynastu
lr'<k'rr;rstok:tni4dziewczynkg.
Starszy chlopiec jest nit:zw'ykk' t rt ;rIt'rrt()wanyrn sportowcem. W szkole Jest gwiazdor'('rn,;r w rkrrrnr - najleps4p
kumplem tatusia. W wieku l2 l.l l;rl rzq'st<lwykorzystywal seksualnie swoJA siostre. Slostrrr lcst llardzo otyla
i matka wci42 czyni JeJ z tego powotltr uwilgl. Po raz
pierwszy z rodzin4 Lavenderow zetknill<'nr slq', gdy corka
zostala skierowana do mnie na terapig z po''votlu problemow z nadwa$4.
Mlodszy syn to oczko w glowie mamy. Ma z<loln<lSciartystyr:zne, nie uprawia sportow, ale Jest bardzo rt:llgiJny, co
rlilrnll niezwykle ceni. Ojciec go nie lubi; tlokucza mu,
przcz.ywirmaminqmkiem I ciamajd4. .-ieston <lla oJca kozlem ollirrnym.
Nikt w tt'l rodztnie nie ma prawdziwej to2sarnosci. Mama
i tata to rrlt' wyleczone ofiary niefrzycznego kazirodztwa.

ODNAIDYWANIE I,R2]ED6ZKOLAKA

1rJ5

OboJe tr.ylt zastgpczyrnl mal:iortk;rtnl dla swoich rodzicow

prze<'iwncJplci. OJciec Bronca, rrlkolrolik, opuScil go, kiedy
chlopk'<' rniai trzy la.ta. Brottt'o lryl <lttm4 I radoScta dla
sw<lir'l ln?rmy. Wszysiko robill rirz.t'rrt. Mrtma czgsto ubierala
sir; w lc{o obecnoSci i koriystaLr z to;rlt'ty, ldedy chlopiec
siq: kiqlrrtl. "Bylern dla nieJ calynr 11'r'lcttt" mowl Bronco ze
lzir rrrl w <>czacll.Matka Ju2 nie ZyJt'. . t I I t ot tt'tI czqsto powiada
z !.irlcttt:.Nie maJuZ na tym Swie<:lctlr,lrtvllt koblet".
Glorla byta dla swoJego oJca darcrrr ()(l llr)11;r.Stala blisko
anrborty w niedziele, kiedy wyglaszlrl li,t,'.rttl,t. Mirtka byla
lrip<x:ltondryczkq i wiecznie chorow;rl,r ( iLrtl;t g<ltowala
lrl'1'r,'.1'rrr'lt'listwem.
i pritla, bgdac dla ojca prawdziwyll
S p a r l i rr a z e m z n i m d o I I r o k u z y c i a ' C l t t t t l , r z r r l r r h x ' l t o d z l l o
miqtlz.y nimi do stosunkow seksualnyt:ll, Irt l,r rr'rIrvvt'ltZniej
Jcg<rzastgpcz12on4.
OboJe, Bronco i Gloria, zostali wgkorzrlstttrrr. irl )v rill)clnii: pustkg i samotnoSi w 2yciu swoich rotlz.[tow, l',' t rt v slt:le
tylko, Jak zyje sig ze SwiadomoSci4, 2'e bylo sl(' tr'\'k, 't zvstyw5rrz4 dza krzryw tlq, 1r,r "' I r t l, lc i I
wanymt Wykorzystywanie
"r
dlugotrwaty gniew i b6l. Bronco i Gloria idei'rliz.ou',rllrrvolt'lt
rodzicow, postawili ich na piedestale. W ich polt;t lrt trxlzk t'
byli Swigci. Bronco i Gloria Zyli ulud4 l wyrz.t'<zctrl,rrttl Nlt'
mieli poczucia JA". Jak mogliJe zdobyi? Nk'lrtl,r ttlkogrt.
kto istnialby dlanich, ani Zadnego sposolrrr, zrlrv rtr'[ll lrvr'
sob4. Musieli zaJmowai sie potrzebami I s;trttoltto'.r 1,1swoich rodzicow. WlaSnie na tym polega rtit'ltzvr zttr wt'kot'zystywanie seksualne.
Bronco i Gloria przenieSli swoje ducltowr l,rttv w twlryek
malZenski i kontynuowali te sarne, rlvslrrrrklvlttt: uklady.
Bronco odreagowywal swoje krz5rw<ly st'kstt;tlttt: na kolejnych kocharrkach - rozkochuj4c-le w solrlr' | 1torzucai4c.7a.
ka2dym r azern, kledy porzucal kob i <'t r.',o<I t t osll symboliczne
zwycigstwo nad kontrohrjaca go rnirlkrl. llylo to ocrywiScie
nieswiadome. Nie zdawal sobie nrrwt't sl)rawy,2e gniewa sig
na matke, bo nastawiony byl na lt'l ldealizowanie. Gloria
bardzo wstydzila sig st'ojego rorlrilllsu. Pomoglem Jej dostrzec, ze zostala wykorzystana przez ojca, podobnie Jak
lrrrrc kobietSr w ko6ciele. ReligUlroSc Glorii miala zamasko-

Pown6r po SwEGoWswNETRzNsco
Dor\ru

OpNnJovwaNrE PRZEDszKoLAKA

wai JeJ utaJony gniew I smutek. Ona z kolel popelniala

nieflzyczne kazlrodztwo wobec mlodszego syna. BylJeJ u-rraZliwAm,mafumml2rzgzn4Mogla z nlm rozmawlai o Btblit.
W nledziele odbywalt ratzem dlugfe spacery, rozmySlaJ4c
nad chwal4 tego Swtata.
Syn wypelnil pustkq skr4lwdzonego dziecka wewngtrznego Glorit, podczas gdyJego starszy brat koil bol i poczucie
wstydu oJca. Corka obJadala sig, 2eby zapelnii pustkE
gnlewu, bolu I osamotnienla wszystkich osob w teJ rodzlnte.
To o nia Bronco t Glorla ste martwili, byla rdztrutgm pre
blemem. zidentgfikowar tq pacjentkq, ktor4 przyprowadzili
do mnie, szukaJac romriryaria tego problemu.
Lavenderowie bardzo dobrze prezentowall slq na niedzielnych mszach. Nikt nte zdolalby dostrzec clerpienia panujqcego w teJ rodzinie. Nikt z JeJczlonk(rw nie posladal wlasneJ
to2samoScl, ponlewa2 nlczyJe potrzeby rozwoJowe wieku
przcdszkolnegorIle zostaly z;rsglkr{<lne.
Ihxlzlrra l,tverr<k.rriw lt st przykladem, Jak duchowo
krzyw <lzl <lz.lcr' | <|y nI rrrrkr' I u bl Isk lc h zlurlapkowmiedzy r odzlcaml. Gdy clzlcr'l wylrhrlnJq pustkg w i,yciu swoich rodzlcow, ta niezd r<twir I r{oIrorrxl h ilt rnlgdzgpokoleniawawlg2 ma
szczeg6lnieszkodltwy wgrlyw na seksualn4 to2samoSi dzieci. WieZ taJest zupelnlc truur lrrlqdzryoJcemt synem a matk4
i c6rka, o cryr:r moMlern llrzcrltetrr, I)lonowa wigZ powoduJe
zaklocenle roli; syn lub c<irkn z.rrlrrrrrlrlntleJscerodzica plcl
przeciwneJ.
Bronco i Gloria nie potraflll stworzyri dla swoich dzleel
odpowiedniego otoczenla, w ktoryrn rrrogtyby one mySlei,
czut.TwyobraLai sobie. Dziecl, ktore tnrszcz;1slg o mal2enstwo swoich rodzicow, w istocie utrzyrrtrrJiqrrxlzlnq ra?Em.
Na tym etapie rozwoJu potrzebuJ4 niezale2nosr:l, powinny
okazywai ciekawoSi, sprawdzai swoj 4 indywld rral no6i, zadawai pytania, mySlei o roZnych rzeczach, ale w takteJ
sytuacJl potrzeby te nle moga zosta6 zaspokt{one. Jak
wsqystkie dysfunkcyJne rodziny, l.avenderowtc byll od siebie wzaJemnle uzalelnieni. Ka2de z nich trklt.runkowane
bylo na zewn4trz. Nikt nie mial czasu, by zwr<i<.lduwagg na
swoje wlasne sygnaly wewnqtrzne.

Wszystkle dysfunkq{ne rodzlny Ewalca u dziecl poczucie

.JA" w podobny spos6b. Zaburr.enle moZe mlei zurlryek
z z.abywantem Srodkow farmitkologtcznych, nadmlarem
pracy lub przemoca. W ka2dynr przypadku Jedno zrodzlc6w
Jest uwlklane w sw6J wlasny prolrk'ttt, podczas gdy drug[e
Jest wspoluz.aleLnlone. Dzlecl t tlt'git I i1 emocJonalnemu porzucenlu. Co gorsza, zostaJa mttlt'l hrlt llar&leJ widocznie
uwlklane w utrrymywanie ryzykowttr'l I ltlezdroweJ r6wnowagl w rodztnie. W rodzinach dysfu rrkt'y Irryt'h nlkt nie mo2e
bgt sobq. Wszyscy podporz4dkowuJil sk; gxrtrz.cbomsystemu.
KonsekwencJ4 takiego stanu rzeczy lcsl sztywno6i 16l
odgrywanych przez czlonkow rodziny. ltok' t r It trt) tla porownai do rol w tekScle sztuki teatralneJ: dyktr rl;1k;rkltJ osobie,
Jak slq ma zachowywai t co JeJwolno, a ('7.('*oltle wolno
odczuwai. NaJczgstszerole odgrywane w wlt'ktr trrretlnzkolnym to: Osoba Przesadnle Odpowiedzialna. l\ytttrtr, [luntownlk, Nleudacznik, Milusiiskt (milutkl chlop<'zvk, rlrdka
dzlewczynka), Opiekun i Przestgpca.
Z powodu tego braku fndywtdualneJ toz-sanrov'1,rlynlirnkqflne rodzlny przepelnia toksyczne poczucle wltty. T,rlnrwe
poczucie winyJest stra2nildem sumienia. Dzlckl ttlettltt mzwiJa sig zdrowe poczucie wstydu. Jest ono moritlttyttt wylttlttrem zdrowego wstydu. Wstyd u malego clz.k't'kit wyrlqpttJe
wczeSnteJnD moralnoSd i zdolnoSi do wyra2itttlit go nkrwanrl.
MoralnoSi nle mo2:eistniei bezpocnrcla prz.yswolottyt'hwarto3ci. WartoSct powstaJa w wyniku mySlt'rrla I rxltzuwanla.
PoJawlenle sie wartoSci zaklada, 2e kto$ rrzwlrtd w sobie
sumienie. Pod koniec wieku przedszkolrtt'go tlzlecl postadaJa
zacz4tkl moralnoScl - p4czkuJew nich stuttlcnle.
W rodzinach dysfunkqflnych dzlccl ttlc maJ4 mo2liwoSci
rozwinigcla w sobie zdrowego suntlt:ttla czy zdrowego poczucia winy. Brak lndywidualnoScl nle pozwala lm odczui,
ize maJa prawo do wlasnego irycla. Zamlast tego rozwijaja
wiec w sobie nlezdrowe poczucle wlny. Oznacza to wyrok
Smierci dla psychologicznego obrazu wlasneJ osoby. Toksyczna wina sprawia, 2e czuJeszswoj4 wladzQ w sytuacJach,
gdy w tstocieJesteSbezsilny. Mowl cl, 2e ponoslsz odpowle-

186

787

188

PowR6TDoSwEGoWswNErRzhrEGo
DoMU

ODNAIDYwANTEPRZEDszKoLAKA

dzialnoSi za uczucla i zachowania innych ludzi; mo2e ci

nawet podpowladad, 2e z powodu twoJego postqpowania
ktoS zachorowal, na przyklad wtedy, gdy oJciec shvierdza:
-Patrz, co zrobileS.Toprzez cieble matkaJest chorat". Ztego
powodu ulega nadmiernemu rozbudowaniu twoje poczucie
odpowiedzialnoSci. WpaJanie toksyczneJ winy Jest Jednym
z naJbardzleJ riszrzyclelskich sposob6w zadawania krzywdy
twoJemu dziecka wewngtrznemu w wieku przedszkolrrym.

uwodzenle. Ptsal dla nich wiersz(:,ktrpowal drogie podamnki. Kiedy tylko kobteta dala sle otttotai, moJ pacJent potzucal Ja, zwykle wpadaJ4c w fur-iq.
Chocta2 nie byloJasnych dowo<krwtta to, 2e babka padla
ofiara kazirodztwa, klient splsirl swolil rodzinn4 hlstorie,
zakladaJ4c praw&iwoSi tego wirr'l:rttlrr. Wlele rzecry wtedy
z,aczglodo sleble pasowai I nabritkr s('nsll.
SpisuJ4c biogralig swoJego skrzy w. Izot rcgtt przeds zkolaka, zadal sobie pytanie, kto w ()wyru lz;rslc lstnial dla
sig
ciebie? Kto byl dla cieble wzorern, z klrrr rr;rll>ardzieJ
identyflkowaleS?Kto pierwszy uczyl r'lt.',t o lo zttaczy byi
mgLczyzn4 (kobieta)? Kto wprowtt<lz.irlt lr.' w problemy
seksu, miloSci i intymnoSci?

urrurlAl)
W miare Jak pokonuj esz poszczegolne etapy rozuroju, zapewne coraz latwieJ prrychodzl ct spisywanie historii swojego irycia.WigkszoSi ludzi nie maJednak ztryt wielu wspomnlen z okresu przedszkolnego. Przt:<lrrkonczeniem siedmlrr-<tSlrrltr lat ci4gle mySlirl<.Sw s1t<lsobmagiczny,
ry logtkl I t.grx.r.rrt
r.yczrrk.. Myslcnie takie mo2na
1l<lzllirwlor
urri
<
lo
sl
:
r
r
r
rr
r
x
lr
r
rlr.r
rr
rr.l
swl;rrlorrr<lSci.
1)on)wr
Sprobuj sobie
tvk.,
llr.
z<krllrsz.
l]olesnewydarzenia
Jednirk llrzylrorrrrrk.{
tkwi4 zwykk. I t ri 1rrx I 1ror*,lr.r
zr.I rrrli1.I tlnlewa2 cl zagralaly,
pozostawily rrir.ltrw;rlszr.
sl.rrlv. Splsz wszystko, co pamigtasz o bolesnych zctirrzr.r
rl,rclrz lirrrrtcgookresu. przypomniJ
sobie charakterystyr:z.n(.sr(.rrgoly.
Napisz takZejak naJwl<;<'r.l
o swolr.l rrxtzlnle. Co robil tata?
Co robila mama?Jak uklacltrhrsk..h.lr lrrirlz.r:nstwo
- o cwm
wiesz, a czegosiq tylko domySlirsz.',,/.w r.t x. szczegoln4uwage
na swoJe prrpvszczenia dotyczilr't. r.orlzlrry.Z,alol, Zebyly
prawdziwe, 1 zobacz, czy pomole cl t <I k.1rk.I zlr rzrrmlei swoj 4
rodzing. JeSli nie, pozb4d2sie ich. Jcslt t:rk, rrlcch clprzez
JakiS czas towarzTrsz4.
Jcclen z moich pacJentow podeJrzewal,2t..ft.(o babka zostala seksualnie wykorzystana przez swoJegool(.a. Wychowywirla sig na farmiejakojedyna dziewcrpawsrrjd siedmiu
bracl. Nigdy nie opowiadala o oJcu. Cierpiala na agorafobig
i lekkil nerwicg. Sprawiala wra2enie, 2e nienawl dzl mgLczyzo,l nlcnawiSc tg wpoila swoim trzem corkrlrn, z ktorych
Jedna byla matk4 mojego pacJenta. On zaS z kolcl wykazywal wszelkic obJawy typowe dla ofiary kazir<tclztwa. Odreagowywal w sferze seksualnej - zabljqjqc kobtt:ty przez lctr

I t{'t

KRUruIDY UTYRZADZANE PWZE;ZRODZEI{ STWO

Nie m6wilem o krqlwdach, ktore mogly t'k; r1xrlk.rc ze
strony rodzenstwa. Mohe toJednak miei istotttt' ztt;tt'zenle
dla twoj ego rozwoJu, chociaZ czesto bywa igt torow. t t tr' . M tlLe
mialeS brata (lub siostre), ktory cl stale doktt<'2.;rl.A ttto/.e
JakieS dziecko z sAsie&twa przeSladowalo clq I krzvwrlzlkr.
Nawet dokuczanie moZe byi krzywdz4ce, a t'lttrrttlt zttr' <ltr
kuczanie Jest po prostu koszmarem.
Napisz wszystko, co pamigtasz ze swoJcgttokt rstt pt'zt'rlszkolnego.
PODZTEL SE Z PRZruACIELEM SWOIMI PRZE2YCL{lltr
Z OKRESU PRZEDSZKOLNEGO
Poslu2 sig przy tym metodami opls:rrtytttl w rozdzlale
czwartym i pi4tym. Skup siq szczegctlrtk'ttit itktitt:lt przemocy, ktore zapamigtal eS,Zwroe uwage rI r t r;rsl q'puJ4ce zagadnienia, ktore daja mo2liwoSi prz5rwolrrrkrlrolcsnych uczui:
c
.
r
.
.
.

zaba'wyseksualne z rowieSnik:rrrrl:
kazirodztt;to ftzyczne lub emoc.folrrr|tre;
tlumienie twojeJ ciekawoSci;
niewlaSciwy model 16l intymrrych;
wpajanie poczucia winy;
ograniczenia w wyrazaniu uczt-ti.

190

Pown6tno SwEGoWrwNernzxEcoDoMU

co czaJesz?
SprobuJ odnalezc svoJe zdJgcte z wieku przedszkolnego.
Popatrz na nie t pozw6l naptywai uczuclom. JeSll nle masz
takiego zdJecta, spqdZ troche czasu z dzlecml w wleku
przedszkolnym. Zobacz, Jalide s4 cudo\ilne. Pomy6l, Le ktoreS z nlch bierue na sieble odpowtedztalnoSd za partnera
w mal2efshvie albo irc pada oflaR kaztrodztwa. WyobraZ
soble, 2e lch Zywotno6i t ciekawoSi zostaJ4 stfumtone. Mo2e
masz Jeszezestara lalke albo mlsia z tamtych lat...?nbaez.
cztt w teJ zabawce tkwiJeszcze energla, kt6ra moZe wpvolai
w tobie JakieS uczucia.
PISAI\IIE LISTU
Naplsz trzy llsty dotycz4ce fazy, ktor4 sle teraz zaJmuJemy. Plerwszy llst - od twoJego doroslego wclelenla do
dzle<'ka wt.wnqtrznego, skrzywdzonego w wleku przedszk<rlrrynr.Itrwlerlz rnrr, 2e chcr,.szprzg ntm byi t gotow
Jestes poswlq<'lCnlu uwagq I troskq, JakleJ potrzebuJe.
Zapewnf Je, Le rno2e cl zadawai wszystkle pytania, Jakie
tylko zechce. A przede wszystklm powiedz mu, 2e Je kochasz I cenlsz.
Dr.r.gi I trzeci list niech naplsze twoJe skrzywdzone dziecko wewngtrzne. PamigtaJ, 2e masz te ltsty napisai lewa
(niedominuJaca) reka. Pierwszy niech bedzie slirierowany do
twoich rodzic6w. Ma sle skladai z dw6ch czqsct -JedneJ do
mamy, dmgiej do taty. Niech twoJe skrz5rwdzone dzlecko
powie, czego pragnglo i potrzebowalo od nlch, aczego nigdy
nie dostalo. Nie Jest to list z pretensJaml, lecz wyra2enle
pewnego braku. Niedawno na przykladJeden z uczestnik6w
warsztatu, napisal:
Kor,lnniMamo iTatol
Tato, potrzebow atem CIebie, pr agnqtem, 2eby 5 mnie
clvontl. CaIg czas sie batem. Chcialem, Zebgi sig ze
nvxl pobawlt. Chcialem i"6i z Tobq na rgbg. Chciatem,
2ebg( rrauczgl mnie r62nych rzeczg. 2ieUgS nte upijat
sie ucict2.

OoNaIovwamE PRzEDSZKoLAKA

191

pcrr:hwal ZeUgS mi poMamo, potrzcboualemTDolch

uiedztata. ?.e mnlelcutusz. ?zUyS mnle nle zmuszalado
troszrzenlo stp o Ciebte. ToJa potrzeboualemTwoJeJ opie-

kr
KelqiqcA
Robbie
Bardzo wa2nejest" obgs na glos prztt zr lat ten ltst osobie,
kt6racle wspieraDrugt llst od zranlonego przedszkolitkrt rtttt byd zaadresowany do twoJegodoroslego Ja". Jest to o<l;xrwlerlina llst od
twoJego doroslego wclelenia. List ten mo2.r't' l c z'l rkrrcryi, bo
obudztleS tqsknote twojego dziecka wewrtqtrz'ttc{o 7a posladaniem soJusznika. PamigtaJ,2ebySnaplsal llst lewq rqk4'
JeSli chcesz, mozesz odczytal ten list wsplcritlilr'cf t'lq osobie, partnerowl lub swoJeJgrupie.
JeSli pracuJ esz z partnerem, po kolel odcz.ytalr'lc roble
nawzaJem swoJe llsty. Po wysluchanlu partnerl wyraZ
swoJe uczucia. Je3li ogarnal cie gnlew lub strrrclt. powiedz mu o tym. Uczciwle powiedz mu te2 o rtt'zttt'lttch,
poJakie zaobserwowaleS u niego. MoLesz na przyklnrl
Mlttle$
wiedziei: .Widzialem, 2e byleS naprawdg smulttv.
zaciSnigte usta I lzy w oczach". Nie mow czcgos w rorlz.aJu -Ale2 to cie rabnelo, staryl". Zamiast naditwttt'etyklctki czy oceniai, powiedz partnerowi, co taklego zobaczyleS i uslyszaleil,2e doszedleSdo wniosktl, l, t(t go .rabnglo'. Moizesz teZ dodai, 2e musialo to bylt clla nlego
straszne, lLbyl tak zaniedbywany czy rrpokarzany. Pornole mu to uzasadnic Jego bol. Po otlt'zytantu ltstow
odzew6w, czyll zwr<>16w, zamlei siq
I wysluchaniu
z partnerem na role.
Je2eli pracujecle w grupie, czytaJcle koleJno swoJe listy,
po czym niech kaLdy uczestnik udzlell cl zwrotu.
ROLE W RODZINIE DYSFUNKCYJNF^'
Rozpoznal t zanotuJ, Jakie role gral tw6j skr4lwdzony
wewngtrzny przedszkolak, aby radzll sobie w 2yciu rodzinnym. MoJe byty nastqpujace: Gwtazda, Prymus, Opiekun

Powndr no Swrco WswlrEtRzwEGoDoMU

OoNe;pvw,cMrPnzsoszxolar,c

i Milusinski. Odgrywaneprzez clebie role sa czeSciatwoJego

rodzinnego dramatu.
Zastanow siE,Jakie uczucla musialeS tlumii, Leby odgrywai swoJe role. Scenariusz wymagal, 2eby6 odgrywal je
w okreSlony sposob. Niektore uczucia pasowaly do scenariusza, lnne slg w nim nie mieSclly. Moje role wymagaty ode
mnie, Zebym byl w dobrym nastroJu, u6miechniety I szczgsliwy. Scenariusz zabranial okazywania strachu, smutku
I gnlewu. Liczylern siq tylko wtedy, gdy bylem Gwiazda
I odnosilem sukcesy. Nte moglem pozwolii sobie na przecietno6i czy prosic o ponroc. Musialem byi silny. JeSli mi
siq to nie udawalo, czuk:nr, 2enie zdolam niczego zdzialac.
Potem, oczywiScie,dzialanie weszlo mi w nalog.
Wa2neJest, Zebysuswiadomil sobie,jaki niszcz4cywptyw
na twoje Zycie mialo granie tych rol. Kosztowalo ciq to utratg
autent5rcznegosiebie z okresu dziecinstwa. Dopoki odgrywasz swoJerole, duchowa rana pozostaJe. MoLesz do kofrca
Zycia nie wiedziei, kim naprawdg JcsteS.
Chcac odnaleZi swoJego skrzyw<lz.onegoprzedszkolaka,
muslsz wyzbyi sig sztywnych r<il utrwalonych przez twoJ
system rodzinny. GraJ4c Je, nlgdy napranadg nie czuleS,
2e cokolwiek znaczysz. Nir' ponrogly te? z pewnosci4 nikomu w twojeJ rodzinie. I)orrrySl.czy komukolwiek w rodzinie rzecrynviscie porrroglo to, 2e odgrywaleS swoje role?
ZamknlJ oc,zy I wyolraZ soble, 2e nle mobesz Ju2 wigcej
odgrywai swo.lt'l gkiwneJ roli. Jak sig czujesz, gdy sig jej
pozllyles'/
Sprolrrrl lxrrnyr:ileio trzech nowych zachowaniach, ktore
rrroglbysz,irstosowai, heby przestac grai rolq Opiekuna. Na
lrrzyklacl moLesz powiedziei .nie", kiedy ktoS prosi ciq
(' lxnnoc; mozesz sam kogoS poprosii, Zeby ci pomogl - ot
tirk. clla zasady; mobeszpomySlei o problemie, przed ktorvrrr wlasnie stoisz, i poprosii o pomoc kogoS,kto maw tym
doswlrrrlczenie.Ulahvi ci to zmianq roli, wJak4 weszlo twoJe
skrzywrlzone dziecko wewnetrzne, i uzyskanie kontaktu
z praw<lzlwyrn sob4. TwoJe autentlrczne .JA" byi moZe lubi
pomagat: lrrrryrn. Kiedy tylko wfrdzlesz ze swoJeJsztywnej
roli, mo2csz r.acz4i pomagai ludziom dla przyJemnoSci,

a nie dlatego, 2e muslsz, aby czuc slg osob4lublana I docenianA.

Podobnle postap z tnnyml rolaml. WeJd2 w kontakt
z uczuclaml, kt6re mustaleS tlurrrlC. 2eby odgrywai swoJe
role. W takl sposob odnaJ&lesz prawrlzlwe uczucla swoJego
skrzywdzonego dztecka wewngtrznego.

1,92

193

6wrczpurp
Wypisz wszystJde sposoby, wJakle dysftrnkcyjna rodzina
nlszcryla twoJe 2rycie.WeJdZw kontakt z rr<'zttclaml wywolanymi przez utratq twoJeJautent5rczncJroll, I'rxlzlel slg nlmi
'I'e
<lirwttc role bardzo
ze wspieraJaca cie osob4 lub grup4.
pomagaj4 dotrzei do Zr6del bolu. Kledy okrcsllv rwoJq role,
przekonasz stq, Jakie uczucia musialeS stlrrrtrl('. Sllrtmlone
uczucla s4 twoim pierwotnym bolem. GraJac rolc r.rrrtqpcze
w wiEziach migdzypokoleniowych, mustalc$ slq uryzbyi
wlasnego dziecinstwa.
AFIRMAqIE
Oto aflrmacJe dla dzlecka wewnqtrznego, kttirc <krLttulo
krzywd w wieku przedszkolnyrn:

.t;

I
I

MaV(a)...........r......., uwielbiam patrzeC. Jrt rl9

rozwiJasz.
B9d9 przy toble, Leby sprawdza6 twoJo jrenlco
t odhrywad twoJc ogtanlczenla.
To normalne, 2e mydllsz o soble. Molor mylloG
o swolch uczuclach I doznawad ucrud rwtfzanych z tym, o czlrm my6llsz.
Lubig twoJ4 cnergle 2yclowq. Luble twoJl cleLawo66 dotyczgc4 spraw seksu.
mlgdzy chlopcaTo nonnnlne, lebadaszt62tlce
rrl I &lewczynLaml.
Ustanowlg dla cleblc glanlcc, tcby ct pom6c
odkry6, ttmJeste6.
Kocham clg po prostu taklm(q), Jakt(a) Jeste6,
maty(a)....

1,94

Pown6r po SwEGoWswtvFrRzvEcoDoMU

t,cmasz sw-oJcwlasnc
To dobrzc, icJeete6lnny,
podqdy na r62nc sprac/y.
To dobrzc, le wyobralagz loblc t62nc tzcczy bcz
Pomogg cl oddzlellG
obawy, ic sle spelntl
fantazJe od rzeczyvlatollcl.
Cleszg slg, tcJcstes chlopcen (dzlewczrynte).
Cleszg ale, lc JestelS gcJcm, nawet Je6ll twoln
rodzlcom sl? to nlc podoba.
Masz prawo plaka6, mlmo lcJesteS duLy.
To dobrze, 2e odkryvasz gkutkl swoJego postg
powanla.
I|r|.o|,eezmnle pytaC, o co tylko zechcesz.
NIoLeez zadawad pyrfnnls, Je6lt coli wprawla cl9
w zaklopotanie.
Nlc Jeste6 odpowledzlerny zl mal2eistwo twolch rodzlc6w.
Nlo Jertcl odpowlcdzlalny za ewoJego tatg.
Nlc Jcrtcl odpowlodzlalny ze rwoJq mame.
Nle Jcetcl odpowlodzlalny zr rodzlnnc klopoty.
Nlc Jeete6 odpowledztalny za tozw6d. rodzlc6w.
To dobrze, ie badasz I odkrywasz, klm Jestell.
DLA DZIDCKA W WIEKTI PRZEDSZKOINT-II
MEDMAq'A
TacznlJ od wprowadzenia, podanego na stronle 14+145.
Po zdanlu: .Co czulby6, mleszkaJqc w tym dornu?...dodal nastqpuJ4ce slowa, robtac dwudziestosekundow4
pauze w ka2dym mleJscu oznaczon)rm wielokropkiem.
Zobacz teraz swoJc weumgtrznc &lecto w wleku okolo
plgclu lat... Wyobrai soble, Lc wyrezlo z domu, 2c wlilzlsz
Jc na podw6rku. PrzeJdi obok nlego I powlc& .cze#'...
Jat Jest ubrane?... Czy ma lalkg, mlsla, lopatkg albo
JaLq6 l.n4 zabawkg?... Zapfial, Jakq zabawkg lubl naJbar&leJ... Zapytal, czy maJakle9 zwleru4tko... Powledz
mu, lc przycbodzTzz z lego przyszlo6cl | 2c bedziesz
przy nlm zsurszet kledy clg bgdzle potrzebowalo... Teraz
sam el9 etafi swoim przedszkolnym dzlecklem wewn?trznym... 8p6Jrz na slebie doroslego (starego, mqdrcgo,

OoNelpyw.lr.nE PRzEDSZKoLAKA

195

milego czarodzleJa)... Zobacz swoJq twarz, z kt6reJ promlenluJe mllo6G... Ustysz sleblc doroelego, Jat n6wisz
do sleblc malego, ieby cl usladl ne Lol,rnach,Je2ell tylko
zechcc... Jc6ll nlc chcc, to w porz1dlu... Tetaz ustlrsz,
Jat dorocty n6wl cl allrmacJc, poroll, lagodnyn gfo3em...
Nagraj na magnetofon allrmacJe ze stron 193-194. Ktedy
doJdztesz do ostatnleJ, zrob mlnute prri'rwy.
Nlech dzlecko odczuJe to, co czqle... Tcnr poroll rtai
slg zn6w dorostym sobq... Powledz rwoJcnu drilocku
wewngtrznemu, ile Jeste6 tutal I 2e bgdzlou do nlcgo
du2o, du2o n6wl6. Powledz, 2e Jeetel Jodyof oobq.
kt6reJ ntgdy nle utrael, l 2c nlgdy go nlc opulolrz...
Po2egnaJJe na razle I zaczn{ 166naprz6d 6clcl't1 prnlec7. Prz,elM tolo ewoJego ulublonego klna I Llorlu r lodaml... Prlznlil? kolo swoJeJ szkoly... Kolo bolrlr uloly
3rednlcJ... PoczuJ, 2c wtraezasz v teraLnleJrzof6... Poezuil, te poruszasz stoparnl... Porusz palcaml u D61...
PoczuJ, Jak energla w twolm clele ldzie w g6re... Poorqf
swoJe rgce... Porusz palcanl... PoczuJ cncrglg t l6rncJ
cze6cl clala... WeZ bardzo g;tgbokt oddecb... Wydyo\f
glofno powletrze... PoczuJ energig w twany... Poorqf
mleJsce, gilzle eledzlsz... Ilbranle na twolm c lolo. . . Torer
powoli otw6rz oczy... Siedi tak ptzez perg mlnut I doSwiadczal tego, czcgo w danym momcnclo dolsladczasz.
JeSli masz ochotg, moLesz przeprowadz,ad medytacJe razemz osobA, ktora cig wspiera.
Praca z partnerem
PopracuJ z partnerem wedlug wskaz6wek zawieszczonych na stronie 149. Niech hahdy z was odcryta drugiemu
medytacJe i gloSno wypowie aflrmacJe. Czynl4c to, weJd2cie
w kontakt fl zyczny (przytrzymywanle, glaskanle) na tyle, na
lle czuJecie siq przy tym bezpiecznle.

196

Powndr po SwEGoWswNerRzr.IEGo
DoMU

Praca w gmplc
Podobnle Jak w oplsanych uprzednlo grupowych iwlczenlach, aflrmacJe s4 wypowtadane zwrotnle przez czlonkow
grupy. Osoba, kt6reJ powlerzono nagranie medytacJi, powlnna nagrai tekst dodanyw tym rozdztale, do fragmentu:
-Sp6Jrz na eleblo doroslego (etarego, mqdrego, nllego
czarodzleJa)... Zobacz swoJq tsarz, z Lt6reJ promlcnlqfe
mllo6C...'.
Nagrajcte potem lnstrukcJe dla kohvtczenla. Zakoficznte
medytacJg, zacrynaJac od zdanla: -Po2egnal Je na razlc
I zaczn$ 166 naprz6d 6cie2kq pamlgci". PamigtaJ, byka2dy uczestnik grupy zakofrczyl prac9, zanim tyr zacznlesz
mowii t dztelii slg swym doSwladczenlem.
OdzyskateS Ju2 swoJego skr4fwdzonego wewngtrznego
przedszkolaka. BadZ Swiadom, 2e twoJe dorosle wclelenie
moZe siq nlm zaopiekowai.
Jesll po ktoryms z wyizeJu6rrnlenlonych iwlczen masz
poczucl(',2e o(irrnla <'lgptrnlkir. z.irpr.wnlswoJeskrzywdzone dzlecko wcwrrglrzrrc,2e leste$ cloJegodyspozycJt.Kiedy
po raz plerwszy rrwirI I rIi rrrry z.rrkrzr:ple uczucla, czuJemylgk.
Uczucia te sq nlezn:tn(..('znsatttl pr4rtlaczaJ4cet nie moZna
nlml kierowai. Powledz swr{emu dzlecku wewngtrznemu,
2e go nie opuScisz I zna.l<ltk sz wszelkie sposoby, aby pokochaiJe I pom6c zaspokotc wszystkleJego potrzeby.

Rozdzlal7

ODNAJDWTANIE SWOJEGO
DZTE'CT(AWE\I'|NqTRZ NE GO
W lIIIEKU SZKOLNYM
Mapa Swistaka2dego czlowiekaJest tak sarn(, nlr'
poustarzabtqJal< dciskJego po,tco,.Nie ma rlrlrx lr
takich samgch tttdzi. Nte z.darza si4, 2elx1 thrh,
osobgJednakowo zrozumiatg to samo zdarilt'... Nh'
pr6bqj zatem dopasowgusai inngch do rr'{c.srrr1r'lr
ugobral-en o tAm"JacA bgt poultnnL..
Mllr<lrv liutcr.vltt
Wg slatem swoJego brata...
Oddalem go mrocznAm prz-echodnior rt.. .
Nauczgli go nosii dtugie wlosg,
przemgkat s@ nago,
pii wodq ze zlo2.ongch dtoni"
Wtc.ckonie,
@qhac za Sladem no przggniecktrull lrawle...
hbralem brato no dnqq s tronq rtckl I dfunqlern"
z.ostatsamnabrzegu.
Na Szeiedziesi4tej Sz6stej ullcg
sposttzcglern 2e go nie ma.
UsiodlemiznptakatemRospRTBtv Sen o bracie

198

Powndroo SwscoWs:wNernzxEcoDoMU

IVIEK
SZKOIN

Potrofiq
ITIDK
OD
6ROKUhIIA

m
OMNI MKINNIA
]v[\tDIITAM0SCI
POl"'lRI?lUA
R0?ilt0ru[,!
HLI'ffi0A F0CA]CID

SL{&i0:K0MP['[0NCJA
M0C:
1{1tr)DZA,P0il[ANE

I{SF0LPRACA
s%\ln[m
ar,Eru0sc,
INDTKS PODS'RJZEIT
WypelniJ ponlLsz4 anklete, odpowtadaJac .tak' lub nle".
"
Po przeczytaniu pytanta odczekal chwlle I zastan6w sig, co
czuJesz.J eLell.tak" wywoluJesllnleJsz4reakcJgemocJonalnq - odpowledz hrrterdz4co;JeSli .nle" wywoluJestlnieJsz4
rcelccJe- odpowledz przec?aco. Ilahde ,tak' sugeruJe, 2e
t*oJc cudowne dzlecko wewnqtrzne zostalo skrz5nv.dzone.
Sf r6tne stopnle skrzywdzenta. ZnaJduJeszslq gdzte5 na
rlqll mledry I a lOO. Im wiqceJudziellsz odpowledzt turlerdrltych. tym bardzleJ zostalo skrzywdzone w wleku szkolnym twoJcdrlccko wewngtrzne.

ODNAIDynrAMESwoyrco DztEcKAWswNETRzNEco... 199

TAK

NIE

l. Cry czsto porownuJeszslq z lnnSrml

I masz poczucle maleJwartoScl?
2. Czy chctalby6 mtei wlqceJdobrych
prryJacl6fiobu plcl?

tr

tr

tr

3. Cry czqsto czuJesz slq nlesrroJo

w towarz5rshrde?

tr
tr
tr
tr

fl

6. Czy czqsto miewasz konfllktY ze

wsp6lpracownikamt?

tr

7. Czy czgsto mlewasz konfltktY

z czlonkaml rodzln{?

tr

8. Cry podczas negocjacjt

a) calkiem slg poddaJesz lub
b) upterasz stq, zby wszystko bYlo
po twoJej mySli?

D
D

tr
tr

9. CzyJesteSdumny ztego,2e SctSle

t doslownte przestrzegaszlitery
prawa?

tr

tr

tr
tr

tr
tr

tr

n
n

tr
tr

4. Cry czuJeszslg nleswoJow gruple?

sam?
CzyJestct lepieJ,lrdedyJesteS
5. Cry lnnt m6wia cl czasem, 2emasz
zbytnle sklonnoScl do rywaltzacJl?

lO. Czy czesto sle oci4gasz, avlekasz?

LL. Czy masz problemy z koriczenlem
rozpocqtych spraw'?

12. CzyJesteSprzekonany, inbez

wskaz6wekpowtnteneSwtedzlei. Jak
stg robl r6iznev,eczy?
13. Czybcrrdznsie botsz popelnli blqd?
Czy czuJeszste gleboko upokorzony,
gdy mustsz przygl4dai slq wlasnYm
bledom?

tr
tr
E

Powndroo Swrco WrwNnrnzxEcoDoMU

DarcxaWEwNErR
ODNAJDYWAMESWoIEGo

TAK

NIE

14. Cry czCsto gdewasz sle na lnnych

I krytykuJesz lch?

tr

16, Czy odczuwasz brak podstaworvych

umleJetnoSctZyctourych(takich Jak
czytante, gramatyczne m6wlenle czy
plsanie, rachowanle w nlezbgdnym
zakresie)?

tr

tr

16. Czy wlele czasu spgdzasz na

obsesyJnym rozpami gt5nvanlu
I analizowanlu tego, co kto6 do cleble
powiedztal?

17, Czy czuJesz slq brzydkl I goraz{?

JeSlt tak, czy probuJesz to
zamaskowai za pomocq ubranla,
rzeczy, plenlgdry. mak[a2u?

tr

18. Czy czqsto oklamuJesz eleble lub

lnnvch?

tr

tr

19. CzyJesteSprzekonarry,2e bu,

wzglgdu na to, Jak bardzo sle starasz,
I tak nte bqdzteto do$i dobre?
suMA ODPOWIEDZI TWIERDZACYCH:

NORMALITY WIEK SZKOLI\TY

Idac do szkoty, opuSctleS uklad rodzlnny t wkroczyleS
w nowy etap socJallzacJi i zdobywania umleJetno6ct. Nabywsry troche poczucla wlasneJ mocy w poznawanlu rzeczywleto$ct I budowanlu to2samoscl, byle6 got6w do weJ$cia
w lwlat. Szkola miala sie dla cieble stai naJwa2nteJszym
trodowlglctem na co naJmnieJ dwana6cie nastgpnych lat.
Wcrcrny wlek szkolny nazywany Jest okresem latencJl, co
oznf,ctl bralc sllneJ energil seksualneJ, kt6ra zacznle sle
uJawnlud doptero w okresie doJrzewania.

IEco... 201

W wleku szkolnym blologlczny rytm dzlecka ustawla scene Jego Zycla tak, by moglo ono soble przyswaJad koleJny
zestaw umieJqtno6ci iryclowych. OpleraJ4c sig na wczeSniejszych sllach ego- zaufanlu I nadzlel, autonomll i slle woll,
trricJatlrurieI zdecydowanlu - dziecko nrusl slg teraznauczy(,
wszystklego, co zdola Je przygotowad do doroslego irycia.
NaJwa2nteJszeumteJetnoSci, Jakle nrusl aoble przyswoti,
dotycza socJalizacJi.54 to: wspolpraca. wzaJemne zaufanie
i poczucte zdrowego wsp6lzawodnictwa,
Przygotowanie do 2rycta wymaga r6wnle2 opanowania
umieJetnoSci szkolnych: czytania, pisanla I rechowanla. Nte
powtnny one Jednak przeslanta6 zrracznnla taklch zdolno6ci,
Jak poznawanie, kochanle I docenianie srmegorleble. TArowe poczucle wlasneJ wartoScl umoZliwia dobre rrczcnle slg.
UmleJqtnoSct nabyte w szkole pomogty nant twwln4i
zdolnoSd swobodnego I spontanicznego mySlcnlr. 9zkola
pomogla nam zwer5rflkowai poczucle samego sleblc. Je6ll
siq dopasowallSmy, JeSli naucryliSmy sle zadanego nnterlalu, uzyskuJemy nowe poczucie mocy. CzuJemy rtq rdolnt
i kompetentnl.
Ntekt6re sily ego musz4 zostae.rozwiniqte w s:zkole.Jeicll
jeste6my kompetentni, potrafimy pilnte pracowad I zndeld
sobie mieJsce w Swlecie. Udane wypelniente zadarl wleku
szkolnego daJe nam poczucle noweJ mocy I nadzlel, b nWe
znstai tArn" ktm zechcg, poniewa2 j e stem zdolny,
[.ata szkolne powtnnybyi tak2e czasem zabawy. Zebawa
stanowi decyduJace ogniwo rozwoJu &iecka. Dzlecl uczq sle
przez naSladowanie t przystosowywanie. ttzyetorowyvante
zawieraw sobte dztalanla symboliczne. Wa2nym elementem
psychlcznego rozwoJu dziecka Jest zabawa w dom, w tate
i mamg. ZabawaJest dla dzlecl sprawa bardzo wa2n4.
LOGICZNE I KONKRETNE MYSLENIE
Dzieci w wleku 7-8 lat ost4gaJ4 zdolnoSi logicznego mySlenta, ale nadal mySl4 konkretnle. Doptero w okresle doJrzewania zdolne beda do mySlenla abstrakqflnego t przyswaJanla sobie zaloZeri sprzecznych z faktami. Doplerowtedy dziecko zacznle ldealizowai I tworzyi sobie tdoli.

202

Pown<1rDo SwEGoWEwtqErRzrusco
Dotvlu

Iclci rI Iz;rr'Irr wy rnaga z,aSprzyJmowania hipotez nie odpowlarlrrIrscr,,1

lI l:rktom. Pamietacte naukg pierwszych modlihr/?
rrrrvl;rtlirltScleslowa, kt6rych nie rozumieltScie: W imie
W1,1
( )tt (t r Sr1rta. . . Ojcze nasz, kt6ry5jest u-rnicbie, 3ur46 stg imig
l\t,rtlt'...I nie wMZrns napokttszr,nie...
l)zlccl w wieku szkolnym mySl4 egocenlrycznie. EgocenIr 1,zruten przeJawiasig na prryklad w przylirpywaniu ro&i('()wna bledach I wyobraZanlu sobie, ZeJt:ststg od rodzicow
rrr4drzeJsz5rm.Ta poznawcza zarommialo.(i stanowl podstawg roLnych lnteresuJ4cych zJawisk. I)zlc<:iw tym wleku
czgsto wyobra2aJ4 sobie, ize zostaly ;r<lolrtowane(fantazJe
o podrzutkach). Je2eli s4 inteligenlrrir'lszc rxl rodzicow, musz4 przecieizpochodzli z inneJ rrxlzir r1,.
Czgstym tematem kawalow opou'l:rrlirrrychw szkole s4
glupi doroSli. W tym wiekrr <krrlzlcrlt;r'r'lwyobraZnibardzo
przemawia historia Plotrr rsl:r l'; rrr:r, rrrlr;rlzy innyml dlatego,
Le JeJbohaterowie nl{tly rrk' rrrrrsz.:1
<lorosnai i stai sie
glupimi doroslyrrrl.
Jednyrn z wiv.ny t h :rs1rr.kIow rlzlecigcegoegocentr5rzmu
Jest Mara w lo, 2.r'<krrosll sr12y<:zllM.DzieclprzyJmuJ4taka
hipotezg i bq<li1lr1porltrz-yrnywaibezwzglgdu na wszystko.
Poproszono nrrrlt' kk.rl.ys,Zebym pom6gl grupie urzgdnikow
szkolnej admin Is t r-rr<Jl. M usieli zwolnii pewnego naucryciela i zaskoczylo iclr, 2c sprawa ta wywolala protesty szosteJ
klasy. NaJdziwnltJ sze zaf bylo to, 2e dziecl bardzo tego
nauczyciela nic lubily. W moim przekonaniu, mieliSmy do
czynienia z prz4tkladem wla5ciwego dzieciom egocentryczlJego zaloaenla, 2e nauczyciel, Jako osoba dorosla, nie
moZe byi zly. To pozwala zrozumiec, dlaczego dziecko wewngtrzne, skr4gwdzone w wieku szkolnym, bqdzie bronilo
rodzlcow, nauczyclell I osob, kt6re Je skr4,.wdzity. Niektore
rfzleci doznaj4Jednak taldego urazu, 2e w koncu dopuszr z:rlq do sweJ SwiadomoSci,2e dorosly kr4rwdziciel naprarlr lr; rrle Jest w porz4dku. Ale zdarza siq to raczeJrzadko.
l\\'()f(. wewngtrzne dziecko w wieku szkolnym bylo zar lrrr1r ,rl;g<'yrn,
wesotym, pelnym uroku stworzeniem,ktore
lrrlrllr, 1,rzclr1'rvaiz przyjaciolmi i chgtnie, z ciekawoSciq
t l t l o r r r . ' 1r ,r , ,l r . t l z c .

OoNayovweNrE SwoJEGoDzrEcKA WEWNETRZNEGo...2() l

ZABURZENIA ROZWo.'OWE
JeSli ostatnie zdanieJest prirrvrlzlwe, dlaczego tak wiele
dziecl nlenawldzi szkoty I uwrrl:r l:1 za nudny pr4rmus?
Wynika to migdzy innymt z faktr r , zr' 1rr ot'es nauczania bywa
'';, 1 szkol publicznych
przyczyr.4 ran duchowych. W wil'Ii
".',
dzieci grupuJe sig poziomo - wedl r rI' rr'Ir' k r r. Z.akladaloby to,
2e wszystlde dziesigciolatki osiq,grr.l1' l.rlrrakowy poziom
doJrzaloSci. Jest to zaloLenle falszy *' r' \\' r' rs'111'112tte dziecko
moLe zostac skrzyw dzone przez sant I : r [ |, .',' u' t t leodpowiednim wieku znalazlo siq w nieodpou,'icrlrrl,'l kl;tsie. Nasze
s z k o t y i w i q z i e n i a t o J e d y n e n a S w i e c i t ' r r r l ,l ' , , , r . g < l z i ec z a s
Jest waZniej szy ntl proces, jaki siq ma ( lo1.,,t r.r, , Ir'2r'lity i ja
w y r u s z a m y w t y m s a m y m c z a s i e D ? B e r r r r r r r l 1I I . r r l o t r q t a m
$odzing przed toba, to przecie| Berntrrrll r lr rrlr otrtin4.
W naszych szkolach, JeSli nie nauczysz sir,'l'r', rnrr lt ll t ownie
szybkoJak inne dzieci w twoim wieku, ,olllr','r',r',,' | , r r 1rt'zt:dmiot. W moim Pojeciu geometria nie naleZy (lo Itt, . l ,' ,111y1'[1
umiejgtnoSci Zyciowych - prawie nigdyrlie korzl' 1,'1,rrr z lt'l
wiedzy. Ale niebezpieczenstwo polega na tytrr. ., lrvolt'
wewnqtrzne dziecko moglo zostai ukaranc z:r 1,, .',' ,,nl('
doroslo".
S a m s y s t e m o c e n p o n D a i s t r e s u j e . D z i c <l i r , , ' r r . r l , l r r l , '
"lr.'
pod nieustann4 presja, musi sig uczyc Il:t l).unl,' t rttlrt
c o r a z w i e k s z e o s i 4 g n i e c i a . J e s t t o w y r a Z r r i t ' p c t l r 1 , ,l , r r r l ' , l v
c z n y s y s t e m . O c e n i a l u d z k i e i s t o t y w s l ) { r " , r l ' t t n l ' q ,1 ' l t l t
d u s z e . I , j a k t o b y - a w e w s z y s t k i c h p t ' r ' l , ' l ' ,l . t r l . l \ , z r t y < : l l
systemach, nigdy nie mo2esz spelnii ()( /'( ht\\',rrr lo rodzi
toksyczne poczucie wstydu, a co za lvrrr lrl,'lr'. lloczucie
wlasnej ulomnoSci. Je2eli jesteS sobzl i rric rrr.r t:rklego dru\\' l',tollt: wszystkie
giego jak ty, to do kogo cig przyrownr r.irq','
perfekcjonistyczne systemy przryriru r rrrl, 1 rr;rs clo wytworu
c4fjejs wyobraZni.
Dzieci, ktorym 2lewiedzie sig w szliolr', odczuwaj4 wielki
bol i uwa2aj4 sig za gorsze. To zrtd;r i(' irrr rane egzystencjaln4: .Nie Jestem w porz4dku". .lt':.;li rr:rrrka idzie im dobrze,
te2 powstaje problem. Wszystko rv Zyciu natriera cech powszystko koncentru.je
tencjalnej piqtki. ktora trzeba z<IoIr.y<:;
siq wokol nalezlrtego w1'wi4zaniir siq z obowi4zku.

204

Powndr po Swrco WEwNErRzhrEco

DoMU

Nasz system szkolny, podobnieJak niekt6re rodzlrry,Jest

chory. Nle zapewnla nam Srodowiska, kt6re poturterdzaloby,
klm Jeste6my. Nte traktuJe nas Jako Jedynych w swoim
rodzaJu ludzt, kt6rymf JesteSmy. Nie ma dwoch Jednakowych lu&l; Jak shrderdzll Mtlton Erickson: Nte zlatza sI4,
tcby dwle osobg Jednakowo zrozumintg to samo zdnnle.
TWoJe wewngtrzne dziecko zostalo pr4;tloczone ciq2;arem
obowtazku dostosow5nvanla sle do perfekcJonlst5rcznego systemu szkolnego. Albo tractszwszelka, nadzleJe, 2e sle uda
- i odpadasz, albo teL daJesz sig wctagnad w trans dostosowywania slg, a w6wczas zablta zostaJe twoJa niepowtarzalnoSi. Amerykariski poeta Robert Bly, autor glgboko
przeJmuJ4cych wterszy, pisze o tym, Jak utracil brata.
W utworze, kt6ry przytocrylem na poczqtku tego rozdzlalu,
brat Roberta Bly'a Jest Jego spontanlcznym, cudownym
dziecklem - ta czqSctaJego osoby, kt6ra chce .nosl6 dlugie
wlosy i pii wodg ze zlolnnych dlonl'. I wla6nte te czqSi
utracil, gdy poszedl do szkoty.
Szkola w wlgksrym stopnlu nagradza konformizm 7ucz,enie slg na pamtqd nD zdolnoScl tworcze t w5fl4tkowoSi.
Wielu z nas, kt6rzy sle dostosowalt I stali pi4tkowymi ucznlaml, nigdy nle rozwlnqlo w sobie prawdzlwego poczucta
kompetencJl. Mnle samemu wiqkszoSi zycfa uptyngla na
probach zaleczenla rany egzystencJalneJ - pr"Ez dzialante
I wypelniante obowlazk6w. Bruzwzglgdu na to, tle prz5mosilem pi4tek, w nlczym siq to nle przyczynilo do zagojenia
moJeJ duchoweJ rany; gdzieS tam w glebt skrzywdzone
dziecko wewngtrzne wclqizsiq czulo samotne I nlepotrzebne.
Wielu z nas nlgdy nie przyswoilo sobie umieJgtnoSclLycla
w spoleczerishrie, bo byliSmy zbytzajecl zdobywaniem pi4tek. Wielu z nas zaznalo bardzo rnalo radoScl w szkole,
kt6ra byla crymS w rodzaJu garnka, w ktorym duszono nas
pod pokrywk4 stresuj4cych wymagan. ZnaleZltsmy sig
w podw6Jnym potrzasku, poniewaZ zdawaliSmy sobie sprawe. ,c w wielu przypadkach dobre wyniki w nauce pozbawlaly nar aprobaty rowieSnikow.
Dzfrlal prowadzq irycie, ktorego najbardzieJ tw6rcze aspekty sq znbawne I ciekawe. Pisz4c te ksiaZke, odczuwam

ODNAIDYWAME SwoIEGo DZIECKAWEWNETRZNrEGo...205

radoSd. Cleszylem sig, wyglaszaJqc wyklady, uez4c slq I pracuJ4c nad sertalami dla telewtzJt w ctqgu ostatnich ldlku lat.
Wekszo5d tego, co roble teraz, Jest wynlklem prz5padkowego zdobywania wtedzy, mot5nvowanego po prostu potrzeb4
lub pragplenlem poznanla czego6. To podniecaj4ca przttgoda, kt6reJ przycrynlJest moJa clckawo6d. TWoje cudowne
dztecko robl to tnstynktownle. TactAled proces przypadkowego uczenta stqJako maluch, z zaelekawlenlempoznaJ4cy
Swlat. Potem prawdopodobnle znalazlel rl w pulapce,
w kt6ra wpadla wtekszoSi z nas: muslalei clQ dostosowai
I prryswaJai sobte potwornle nudny materlal.
Nlestety, doniosle postgpy w reformle nauczanta, kt6re
zaczgly sig mnieJ wiqceJ dwadzieScia lat tenrtt I kt6re obserwowalem z bltska Jako nauczyciel w szkole 6rr-dnleJ, nie
mog4 pom6 c teraz naszJ[n niegdyS skrzywdzonym dzleclom
wewnetrznym.
Jest wlelu odwaZnych, tw6rczych I wspleraJa(ych nauczycleli. lrcz s4 teL taey , ktorych przepelnta gnlew l krzywdza swotch podoplecznych. Wlem o tym: niekt6rzy byll molmi kolegamt. Dokonywalt proJekcJi na swolch ucznl6w,
proJekcJi gniewu wlasnych dzieci wewnetrznych, ekr4nvdzonych w wieku szkolnym. TwoJe dziecko wewrqtrzne
moglo paSi oflar4 taktego postgpowanta. Byty obok cleble
prawdopodobnie inne dzieci, co uzasadntalo tw6J b6l. ale
nie potrallty one niczego zmienii.
Moglo slg zdarzyt, 2e saml szkolni koledzy wyrzqdzlll cl
krzywde. Dzieci w tym wieku potrafi4 byi okrutne, hz.eczytaJcie Wladce mrrch Wlliama Goldinga.
Nledawno nawi4zalem kontaktz kolegq ze szkoly, kt6rego
nte wtdzialem od czterdziestu lat. Spqdzlll$my razem dwa
wspaniale dni, opowiadaJac sobie nawzaJem o swoim iryclu.
Stopniowo prz5pominalem sobie fragmenty Jego pelnego
udrek &iecinstwa. Byl szkolnym genluszem. Nosil okulary
I do sportowc6w raczeJ sie nie zallczal. Wczesny okres Jego
tyclaw szkole podstawoweJ byl Jednym nie koflczacym sig
pasmem tortur, Jakie mu zadawall starsl chlopcy. Ka2dego
dnla szedt do szkoly Jak na Sclqcle. Czesto chronll slQ
w zakrystii koSciola I prosil Jezusa, 2:ebypom6gt mrr zrozu-

206

Pown6'roo SwecoWuwNErRzusco
DoMu

miei, czcrnu go btJa, wySmiewaj4 i przeSladuJa,.7a. co?

Pru:clc). r'lrt'lal tylko nale2ei do grupy! Plakalem, sluchaJac
jtlqo olrowlt:Scl.Bylo mi wstyd, poniewaZ moglbym siq przyznrrc rlrr pt-zyJaLnlz nim tylko wtedy, gdyby nikogo w poblizu
rri<'lrylo. Wstyd przed rowleSnikami bylJednak tak silny, 2e
rric rnoglem sig odwa2yc na to, aby mnie z. nlm koJarzono,
lro l;alem sie, 2e tJa stanq sie obiektem atzrkow.A on marzyl,
lty zaprzyJz2nii sie ze mnA. Bylo to tragi<'zne.Z radoScia
rfrogeteraz shvierdzii, 2e wspaniale uporrrl sie z tym wsztrstkim, chociai Jego dzlecko u'ewnqlrz.rrc z.ostalo glqboko
skr4rwdzone.
Rozmowa z nim wywolala we nrrric r,r':;pornnienia
o innych
ofiarach okrutnego wyszydzanl:r przcz Arul)e rowie6nicz4.
Grube dziewczynki, dzieci zc srrrlcszrrl'rrrl
nosami, z deformacjami fizycznymi, nicwyslrorIorr';rrrit'Irkrpcy...Karty pacjentow w moim flabirrct'ir'1rr'lrrls.1Irlslorll ntgzcryznlkobiet, nosz4cych sl:rrlylit.\'ttrrr'1'rr
IIrII krrltrrrowegozawstyislol,r zo:-l,rlirorlr-zucolla,
dzania. Ich pir.'krr;r
poniewa2byli
Meksykarriru rrrri cz1,irrrr1'rrrl crrtlzoziemcami.Cierpieli meczarnic, llorrir',,1.',rz
sir.' l:1k:rll,byli niezdarni albo biednie
ubrarri. Irrrrt'tlzit'r'l k'lr rowiesnicy- mierzytyich wedlug
narzu cony <'I t 1trtl't. k rrI t u rg perfekcj onisrycznych kryteriow.
?-adneclzit'r'ko w wieku szkolnym nie jest brqydkie, choi
niektore rnogil wydawac sig nieco opoZnionew romroju czy
nierozgarniqrtc. 54 po prostu surowe I Jeszczenie w pelni
uksztaltowane, ale nalefi siq im nasz szacunek i pomoc,
2eby mogly rozwin4i swoje sity.

SwoJEGoDztEcr.A WEwNETRzNEco... 2o7

ODNAJDYWANTE
cinstwa. Wracaj4c do tamtego stittttr Swiadomo6cl, zaczniecie przypominai sobie coraz wlq('('|.
Wslr<rrnnienia staJa siq przewir i.rtlt' wyra2nieJsze, kiedy
doch<xlzlmy do wieku szkolnego. Splsz leraz historig swoJego clziccka w wleku szkolnym. I)rtrrrlr;trtl chodzi o okres
pot'z:1lkow
doJrzewania, co
tw<lcgo 2ycia od szeSclu lat do
Z
rr:r<leJSciem
etapu
klast.'.
przypada przewdLnle na osma
rrrrrlt:lgtnoSci
psyzl<tt'r>rrr
poJawtaJa
nowe,
siq
doJrzewania
trrzdziale).
7a
w
nastt;prrtrrr
nlch
mowa
chiczlre hedzie o
pr
z1l,1r'
koleJne
klarr.ozes/.
hlstorii
swoJeJ
plan spisywanla
sy. M<l2eszsig teZ poslu2yi \rtulami ptlttiz"zl r lr potlrozdzialow.
Znacz4ce

postacle

dorostych

Poza rodzicami, do tej kategoril zaliczyt trro/rr'r twrlich

nauczycieli, ksiqdza, katechete i starsze dzl<'r,1. N,rpl.'z ltnig
i nazwisko kazdej osoby, dodaJac krotki kortttttt,tt/ .'ty
byla opieku rrcza, czy teZ cig Wzyw dzila. M rlwi:t<' t t1tr, h t ! | |( 7'(t,
mam na mySli to, Le osoba ta bgta napratu<lt.' rlht r rt'lilt'
i cenila cig za to, ZejesteS. Wspomagala twojc ,',lA l r rrlzlc
wyrz4dzaj4cy duchowa krzywde to ci, ktorzy ('it.'z,ts "l1r lzrt
li.
Kamienle

milowe

Zapisz trzy najwaLniejsze wydarzenia z ktr)tlrt'.r ' t ' rk t t. ' Jil

na przyklad napisalem tak:
Gdy mialem szeSi lat:

WYWIAI)
Na pewno Swietnie opanowaliScie ju2 spisywanie swojej
Iristorii. Nawiasem mowi4c, jeSli pracujecie nad kolejnym
ctrrpem swojego Lrycia,a pr4rpomina sig wam coS z poprzerlrrir'{o etapu, to wspaniale. Zapiszcie to i Jak najszybcieJ
t,rzvlrnijciten fakt do wiadomoSci.Kiedy ju2 popracujecie
I'r ,',; llr:wien czas nad swoimi problemami. zaczn4 sig
rrr,|,, ,'('l(lwnniewylaniac raLne wspomnienia. Im SciSlejszy
l\{)rrl,rl.t rr.rwlil2ecie
ze swoim skr4rwdzonym dzieckiemwerr'I rr,l r .trr\ rrr. I vru glgbiej we-jdzieciew stadium waszego dzie-

l. Poszedlem do zerowld.
2. Kiedy zrobilem slusiu w majtki, ztt:-l.tlt ttt trpokorzony
przed cal4 klas4.
3. Tata bywal w domu czgSciej niZ kit'tlv lrrdzieJ.
Gdy mialem siedem lat:
l. Poszedlem do pierwszej klasy.
2. Dostalem na gwiazdkg adaptcr.
l]. Tata stracil nasz samochod i rozbil samochod dziadka.

PowndrPO SWEGO
WSwNETRzNEGo
DoMU

SwoJEGoDIECKA WswNFrRzNEGo... 2w
ODNA'DYWANIE

KontynuuJ te ltste do trzynastego roku 2ycla. Jak zapewne

zauwafylel. w sz6stym t st6dmym roku 2ycta nle zostalem
Jako6 apecJdnle skrz5nvdzony. ZaplsuJ wszystlile wspomnlenfa, Jakle zAalasz prqywolad - zar6wno rnile, Jak t niemile.
lkctrdzacc

zachowaty stq zdjqcta caleJ klasy z tamtych cz'aso.w?Por6wnal zdJecta ztyrn, conapisale5. Ja na prryklad zauwairylem'
Le na r62nych fotograllach zmlenla stq wyraz moJeJtwarzy.
Czesto dostr:zn?ruszna swoJeJ twarry w r6Znych okresach
2ycla smutek t b6l. Zdjecla mogt cl pom6c w nawiazaniu
kontaktu ze stlumlonym b6lem emocJondnym. Czesto teL
sfe zdarza, Le dostrznircsz twarz -maskq, pozbawlon4 emocJl,
bez wyrazu. W wteku 7-8 lat r.acz1lel rozw{ad bardzteJ
skompllkowane mechanlzmy obronne qgo. Nauczyle6 sie
posluglwai rozumem t blokowai emocJe. ar6wno z prze'
szloScl. Jakl z teraZniejszo6ct.

zdarzenla

W twoim 2yctu ntektore wydarzenia spowodowat5r w duazI Elebokte rany. Na przyklad, }iiedy Ja mlalem dztewtec
lat, tato po raz pterwszy odszedl od mamy. Z uptywem lat
okresy separacJt byty coraz dluZsze.
By6 mo2e pamtgtale6 przez cale lata JakleSna poz6r malo
znacz4ce wydaruenla z przeszloScl. Nle wlesz dokladnte,
czemu utlnvity ci w pamiqcl, ale zawsze byty obecne. Mo2e
to oznacz.ae,,2e naJakimS pozlomle co6 zostalo pogwalcone.
Ja na przyklad pamiEtam lncydent. kt6ry stq zdarzyl, kiedy
mialem pigi lat. Kllkunastoletnl chlopak z sqsledztwa kazal
moJeJszeScioletnteJ slostrze dotknad swojego czlonka. Intulcyjnie wiedzlalem. 2c Jestem Swladktem czego6 bardzo
zlego. Byto to cod lnnego nl2 zabawy seksualne z dwtema
dziewczynkaml z sqslednlego domu dwa lata poZnteJ.ByliSmy w tym samym wleku, a nasze zabawy mtaty glownie
charakter symbollczny. MoJa siostraJednak byla naprawdg
molestowana. Dzlslal rozumlem, dlaczego to wspomnienle
tak mnie prze6ladowalo.
PODZTEL SIq $rqtAIrrSTORIA

Zt AT SZKOLIrYCH ZE

wsPrERArACA CE OSOB4
SwoJa hlstorTg przeczytal przyJacielowl, wsp6lmal2onkowi
lub terapeu cle. ZnaJdiwystarczaJ4co du2o czasu, by poczui
krzywdg, kt6ra cig spotkala. SkoncentruJ sle m4asz.eza.na
systemie nauczanla Jako czynntku zadaJ4cym duchowe
rany. WJaki sposob uniemo2liwial ci bycte sob4 w szkole?
Odnotuj kaLda krzywdg, Jakiej doznaleS ze strony nauczyclela lub innych dzieci.

co c:zu.tDsz?
1l;raldt cwoJe zdJgcla z w czesnych lat szko lnych. NaJlepieJ,
gdybyt znelazl fotografle z wszystkich koleJnych lat. Mo2e

II
?

NAPTSZ BA'ITE
OmawtaJac ten okres rycla, chclalbym wprowa&ld nowe
t bardzo skuteczne cwtczenle - plsante baJkl o cwolm dzlectrishvle. JeSli pomaga cl plsanie listow, kt6re przedtem
dwtczyltsmy, ptszJe nadal. Takjak w poprzedntch mz&lalach, naplsz ttzy llsty: do steble Jako dztecka w wleku
szkolnym, od dziecka do siebte doroslego oraz do rodzlc6l
I nauczycleli, 2eby im powledziei, czego potrzebowalel od
nlch, a nte otrzymaleS.
Tematem przewodnim twoJeJ baJki mo2e byd Jedno lub
kllka zdarzei z twoich lat szkolnych albo z okresu *czc6nlejszego; tal,rich, kt6re miaty na cieble szczeS6lnle dlny
wptyw. Mtty t baJki cechuJe brak racJonalnych przcclanek'
co ma dla tego iwiczenla z'asdnlczn znaczenle. Motecz na
prryklad naptsad historie o zvietzQtach (mamle'nlcdZwtedzlq 1tacie-niedZwtedztu), o b6stwach, krdlach. kr6lowych
Itp.
Htstorla powinna skladai slq z dwoch cze6cl. Plerwsza
nlech slg zacryna od sl6w: Bgt soble roz,.. I opiszw nleJ
wybrane pruez siebie zdarznnla, ze s?r,zegillnym uwzglqdnlenlem tych, kt6re zadaly cl duchowq ranq. Druga cze$t'
nlech slg zaczyma slowaml: A ktedg dor6sl... i niech JeJ
tematem bedzie niszcz4cy wptyw skutk6w teJ rany na twoJe
tycle.
Nle przeJmuJ sig, Je5li nie potraflsz prrypomniei soble
JaklegoS okreSlonego krrywdz4cego wydarzenia, kt6re za-

270

PowndrpO

DOMU
SWEGOWSWNETRZNIEGO

wairylo na twolm 2yciu. Mo2e twoJe dzieclnstwo uptyvalo

w chronlczneJ depresJl lub niepokoJu, a mo2e ignorowano
clq I zbywano...
Jak mo2rc Ju2 odgadleS, prz5rpowteSc o Wra2liwym Elfle,
zamlesz*znna na koncu plerwszeJ cze6cl teJksl42kt,Jest adaptacJa legendy, kt6r4 napisalem o soble. A oto lnny prryklad b4fka, kt6r4 naplsaljeden z uczestnik6w molch zaj&.
Jego itycle ulo2rylo sle nastepuJaco: oJclec byl bogaty,
a z matk4 o?lentl sig, bo raszla z nlm w clain na JalrteJS
lmprezle zakraptaneJ suto alkoholem. JeJ matka zagrozlla,
2e odda sprawe do sAdu, Je2ell oJclec slq nle o2eni. W p6l
roku po Slubie wyst4ptl o rozw6d. T,aplacll hoJnte matce
chlopca t poprostl, Leby w ramach ugody przeniosla sie do
lnnego miasta.
Matka, siedemnastolatka. byla narkomanka w pocz4tkowym stadium nalogu. Byla te2 uzalelnlona od seksu. Odeslala syna na wle6. do etarezcJ koblety, ktoreJ placlla za.
opiekq. Opuszezala go na cale mleslace. W koicu wyszlaz,a
mqz I wyJechala, porzucaJac s)ma na ?.awsze.
MoJ kllent byl pnez swoJa oplekunkg napastowany flz5reznle, sekstralnle I emocJonalnle.Ntewiodlo siq muw szkole
I uctekl stamtqd w wleku szesnastu lat. Od teJ pory Jego
Zycte ukladalo slq Jak scenarlusz .mydlaneJ opery-: ngdzne,
niskoplatne zaJqclaI p\rtkte, przelotne zurl4zkl z kobtetaml.
A oto baJka, kt6ra napisal.
Bgl sobte raz potghng kr6l imtentem Jan. O2enit ste ze
skromn4, u:ieJskq dzfewczgnq imieniem Malgosin. Poihtbit
Jq tUtko dlatego, 2e pewneJ nor:y mial z niq po plJanemu
stosunek i zasztaw ci@g.
Malt.eftsttuo bgto sprawq wstgdliusq, Matgosi4 trzgmano
wlqc w ukryciu W koncu mstala skaznna na wggnonle na
dalekq wAsW.
Dzlccku zrdzonemu z tego nieJortunnego malheftshaa teZ
nadano Inie Jan. Jego matko' chcqc zaclatuai mlto66lcr6la
Jana. w rudziei, ?n ue2mie jq z powrotem do siebte, ktedg
zobaczy mabgo kskcia i douie sip, 2e nazwab. go Jego
lmlenlem, udalask do kr6la, 2-ebgpokazai mu synkcu

OoNnJovwaNIESwolEGofzlEcKA WEWNETRZIIEGo...2'11
Kr6t Jan wpdt u gnlew. WledzlaL 2c w Zalach motego
ksleclo ptante lcr6lewska lcrew, al.e nlenawldzlt Matgosl" bo
przypmhala
mu o upkorzentu, Jaklego doanal Rozkaznt
wgslal Mo@osla t Jaslo do dalekleJ kralng za @eanerrL
Zaptncll Ma$ost sowlcle t kazntJeJ pnus@, ?.e nlgdg nie
zAradzL matemu J aslowl t$emnlcg Jego Whdzcnta
Ma@osia nilertawldzllo. molego Ja^s{a. ZJego powdu nte
mryb robli t4o, rur co mio'b- ochote. A mlaea,octrotQuplirc
sle I hulat z nq2rzganonrL fototb do synka prctensJe, 2e
przez nlego mstalo wAgnano'. W koncu ugstrb Jaslo. na
uie{ pod. opbke stareJ koblety. Star.rcFc blla chbpca t dowab mu tylko tVIeJedzznia ?zbg nie umarl z gbd,u
Mafu Jt(, choe w Jego futoch funeta kr6lcwska kreu,
mgstat, ?nJest nleslubngm dzteckiem teJ ubqleJ slanrchg.
DziectwgsmtewaQ go, bo chdzttdo szkotg w bchmanachna pgtanla tutuszA'
Zle sle uczAt, gdgL bort si4 dpowiadni
ctetL A poza tgm nle miot czasu na naukg, bo mleslel wyke
ngwai r62re robotg domowe.
Kiedg dor6sl rrciektz domu- Nte miatpientQdzA' a ptrlc'
w oi nie skoftczgt szkotg, miryt NJ qc pracq tyLkopnq sPr"A'
taniu sklepu- Wchdzit w r62ne zrt:i4zki z kobletamL 7a ka2'
dgm raz.em bgt drarcang. Ka2da wgbrana pnu'z nlqo
kobietaupokarzalago.
Gdy Ju2 naplszesz swoJa bajke, konlecznle przeczylaJ
Ja osoble, kt6ra clg wsplera. BaJka mo2e cl potn6c w nawl4zaniu kontaktu z twoiml uczuciaml, bqdqcymt wynfkiem tego, 2e zostaleS porzucony. Mo2e tet pom6c ci
dostrzec zwl4zek migdzy nlezaspokoJenlem potrzeb zale2no6cl w trakcie twoJego rozwoJu a twotm dalszym iryciem.
Gdy zrozumiemy, 2e problemy naszego ,doroslego dziecka'wyntkaJ4ztego, co sie nam prrydarzylo, a nie z tego'
kim naprawdq JesteSmy, pozbywamy slq nasze$o toksycznego wstydu. Kiedy zobaczymy, Jak rozladowuJa sle nie
zaspokoJone potrzeby dzieclnstwa, lahvleJ bedzie nam wyzbyt stg toksycznego wstydu. JeSll pracujesz z partrerem,
zamlenlaJcle sie rolaml. OkaZ emocJe, gdy partner c41ta ci

21,2

Pown6r po SwEGoWEwNETRZNEGo
DoMU

swoJA htstorle. MoLesz go na prryklad obJ4i t okazai mu

czulo5d. Je6ll uznasz, ir'takbqdzle dobrze.
JeSll pracuJecie w gruple, niech kai:dy po kolet pvnczyta
pozostalym swoJ4 tristorte. Potem nlech dana osoba zamknle oczy, akaidy z uczesbrlk6w wyrazl wobec niej plynace z serca uczucla.
ROI.E W RODZINIE D'TSFI'NKCYJNA'
WeJdZ w Jedn4 z rol, kt6r4 zacz4tlei odgryrvai w wieku
szkolnym, t pracuJ nad nt4 wedlug wskaz6wek zawartych
w Rozdztale 6. ProponuJe, 2ebyS skuptl stq gl6wnte na rolach, kt6re prowadz4 do wytworzenla zastgpczych wlgzl
mtqd4ppokoleniowych, pontewal to one pozbawtty cig modelu zdrowego seksuallzmu. W omawlanym okresle iycia
czgsto poJawiaJ4sle takle roleJak: Maly MgLczyzna Mamusi,
Siostrzyczka Mamust (NaJlepeza Pr4[acl6tka), Mamusta
Mamusl, Mala Kslelnk.zka Tatusla (l,aleczka), Z.astgpcz.a
ibneczka Tatusla, NaJlepary Kumpel Tatusla lub TltuS
Tatusla. Wledz. f,e role Taatgpczych MalZonk6w I Rodzlc6w
Rodzlc6w nle ogranlczaJq stq do granlc lwry'znac;zrrnyctrprzez
pled. Dzfewcrynka mo2e byi Tastgpcrym Mal2onlirtem Mamusl, chloplec za6TastgpczaiLonATatusia. W takich przypadkach dzlecko optekuJe sig rodzicem, a to
Jest odun6cenlem porz4dku natury.
Skupmy sle na nlszczyclelsklm wplyrvte tych 16l na dalsze Lycle. Poslu2g slg przykladem Jimmy'ego, ktdrego oJciec-alkoholik porzucil rodzing, liriedyJtmmy mial szeSi lat.
Matka byla wtedy 26-letnia kobieta. Nie maJ4c 2radnego
zawodu, muslala utr4lmywai dwoJe rodzenstwa Jimmybgo. Jimmy,Jako naJstarszy syn, od sl6dmego roku 2ycia
wykonywal wszelkle prace, kt6rym mogl podolai. Stal ste
nfezast4pionym pomocnikiem matkl. przesiadywal z r:dr4
catymt godzinami I pocleszal, kiedy plakala nad swolm
2yclem. Uwaial Jq za Swieta. Ntgdy nte byl dostatecznte
zadowolony z tego, co m6gl dla nieJ zrobtd. Nie dostrzegal
nalomlast (dztecko nle dostrzega takich rzeczy ntgdyt), 2e
kledy on plakat, rnatka albo go zawstydzala, albo odwracala
uwagc rdJcgo uczui. Opowiadala,Jakiego mlal cudownego

213
OoNnjovwarqESwolEGoDzrecKAWEwNErRzr.rEco...
dziadka, Jak to wspanlale mlec dom I pod dostatktemJe&enia, podczas gdy w Ameryce l,aclfiskteJ dztecl umleraJ4
z gfodul
Kledy Jlmmy mlal dwadzlescla Jeden lat, wst4ptl do
klasztoru buddyst6w 7*n, zostal nrnlchem ltylw cellbacie. Mama bylaz ntego dumna I odwledzala go czgsto. Po
paru latach opuSctl klasztor t nawlqzal lillka nteudanych
zuilqzk6w z kobtetamt. Tawsze wynaJdyval koblety
skrzywdzone, dla kt6rych mogl byd wybawlclelem. Wwleku lat czterdzlestu plgciu lat zawarl fatalny zwlqzek mal2eriski z porzucon4 dwudzlestosze5clolatkg z trojglem
dztecl. Mal2eristwo okazalo slq pasmern konfllkt6w I ucleczek. Jimmy nienawldzil swoich paslerbOw. Szybko nawlqzal pozarnalherlskl romans 1przez dzleslcd lat prowadzil chaotyczne itycle seksualne. W koricu Jego lona wyst4ptla o rozw6d.
Historla Jtmmy'ego Jest typowa dla wlelu syn6w. kt6rry
weszll w role T,astgpczngo Mal2onka. PrzewaLnle zwrrcaJ4
slg ku rellgti lub ascetyczneJ duchowoScl. W ten rpoldb
dochowuJawierno5cl Mamusl. Bywa teL,Le nle sa zdolnl do
ztttl4zar;Ja sig z Jedn4 kobleta. Poniewa2 zaangia2owanl eq
w.zurlqz.ek z Mam4, zurl4zarne sig z lnn4 kobletq byloby
Jednoznaczne z emocJonalna zdrad4. Tacy mgLczytnl bywaJa okreSlaniJako -motyle", co oznacz,a,ZefruwaJa z kMatka
na lrwtatek, nie chc4c sle anga2owai. ZyskuJq tc* mlano
Plotrusia Pana, poniewa2 nigdy nie dorastaJS - tak naprawdg, nigdy nie odchodzA od Mamy.
Jtmmy zgtosil sie do mnle, ktedy mlal plqddzlealqtJeden
lat. Byl sam I przepelntal go gnlew. Drogo zaplactl za granle
rolt Zastgpczego Malinnka Mamust. Czul elq dobrze tylko
wtedy, gdy zaJmowal slg kobletaml skrzywdzonymt - taktmi,
Jak Jego matka. W glebl duszy nigdy z nlklm nle czul sle
mflaparry. Nie kochano go bezwarunkowo za to, ktn byL
Jego prawdziwa to2samoSi (dzlecko wewnetrune skrzywdzone w okresie przedszkolnym) nltdy nte doczekala sle
uznania.
W Rozdziale 12. przedstawiq iwtczenia, kt6re pomog4 cl
nyzwollc sie z 16l, wJakie zostale3 uwlklany.

214

PownOrooSwEcoWswNErnzNsco
Douu

AF.IRMAqIE
A oto afirmacJe dla twoJegowewngtrznego dziecka w wle_
krr szkolnym:
Maly(a)..............,moLeezbyd w szkote tym, klm
Jeste6. MoLesz slg broni6, a Ja cl pomogg.
Jeste6 w porzqdku, tledy tuczyaz slg po swoJemu.
Jeste6 w porzqdku, kledy zastanawlasz elg nad
r62nyml tzeczaml I vrypr6bowuJesz !e. zanim slg do nich przekonasz.
Mo2,esz wlerzy0 gwolm wlasnyrn sqdom, lecz
powinlene6 ponosld LorrrekwencJe yrybor6w, Jaklch dokonrrJr.rz.
lllolno cl robld wszyslko rra rw6J epos6b; wolno
cl slg nle zgurtztf .
Kocham <:19
t n k l c g o , l n k l r n J e r t e 6 .m a l y ( a ) . . . . . ...
Motesz znwlcrzyf xwolrn uczuclom. Je6ll sig
b o l s z , l r o w l e r t zr n l .
1'o norrnulrrc, lc ll9 bolsz. Mo2emy o tym roz_
nrawla6.
MoLesz wyblernC soble przyJacl6l.
Mo2,esz ublerad slg tak Jak lnne dzieci albo tak,
Jak chcesz.
ZasluguJesz na to, 2eby mted to, czego prag_
niesz.
Chca byd z tobq, bez wzglgdu na wszystko.
Kocham clg, maly(a).............
MEDYTACJA DII\ WIEKU SZKOLNEGO
Dodaj nastgpuj4cy tekst do wprowadzenla ogolnego. Rob
_
rIwrrdziestosekundowe przerwy po kaZdynr zdaniu.
.lul. bylo w twofun domu, ktedy po raz pierwszy poszed_
lcA rlo szkoly?... Czy pamigtasz sw6J plerwszy dziefi
w xrkolc?... Czy pamigtasz pierwszy dzlefi w ka2deJ
holr.lrrr.l klasle?.". Czy miale6 ze sobq drugie 6niadal
rrlr:'f... .I ornlster?... Jak wyglqdala twoJa droga do ezko_

Or )NAjDywANrESwoJEGoDzrccxe WEWNETRZNEGo...2 I 5

ty?... Czy bale6 slg chodzld do ezkot5r?... Czy w szkole

byly brutnlne dzlecl, kt6rych elg bale6?... Kto byl twoim
ulublonym nauczyclelem?... Mlaled pana czy pantq?...
Wyobra4 eoble boisko szkolne. . . Zobacz na boieku elebie
z lat szkolnych... Co roblsz?... .Iak JeeteS ubrany?...
PodeJdf do malego gleble I wyobml roble, 2e m6glby6
slg nlm sta6... Tetaz Jeste6 dzler:hlern w wleku gzkolnJrrn, kt6re tpogl4da na sleble dororlego... Vlldzlez slg
w postacl m4drego I dobrego czarodzlelr... Wsluchal eig
w sw6J dorosty glos, kt6ry n6wl do clcble cleple, pelne
mllo6cl elowa...
JeSlipracuJeszsam, nagraj afirmarj<'rll,rrl.'lr',k.11ry'.'r,uttttrznego, skrzywdzonegow wieku szktllrtvrrr., I r"'l | 1,r,rcttjesz
z partnerem,powiedzmu naglos afirmtrcit'., icz, ll l,r.rlttlesz
w grupie - zakotrvicz Je.
'rlrrrrt:tt'll
Pracuj4csam lub z partnerem,po zakrlrit'zt'ttltt
kontynuuJ medytacje w sposob nastgpuj4<:y:
Skup sig na tym, co czulesz... Po2egnal slg z rlobryrn
czarodzlelem I obeJmU go, Je6li masz ochotg... l'owoll
stafi sig znowu doroslym sobq... Powledz ewoJerrrrrrlzle<:ku wewngtrznemur 2e od teJ pory Jeste6 do Jcgo rtyxpozycll... Powiedz mu, te mote na clebie llczyC.
Wskazowkadotycz4capracy w grrpie: lrrt z.rh,trr'kzcttltl
wypowiedz ponilsz4 medytacjg; jest ttt 7(tkt'.tt,tt'rtil'<Ila
usszgstktch - prac2jqcgch samu)ziebtu'. ,/ I\utn.'tt'ttt ILLb
z gnLpq. Przy kahdym wielokropku zr<iltt l zir'',1r.'r'lost:kundow4 przerwQ.
ZacznlJ l6d naprz6d w czasle. ..Zobacz swoJqszkolg 6redni4... Jakiego koloruJest budynek?... Zobacz najlepszego przyJaciela ze szkoly 3rednieJ... Uslysz swoJq ulubionq piosenkg...ld2 w czasle dafeJ, aL d.o okresu wczesneJ
doroslo6cl ... Zobaez dom, w kt6rym teraz mieszkasz...
Zobacz sw6J pok6J... PoczuJ, gdzle teraz dokladnle Jeete6... Porusz palcaml u n6g... PoczuJ energle ptynecg

2't6

DoMU
Powndrpo SwucoWswNErRavEGo

w 9619 pt"r, twoJc nod... WeL $gboll oddech... Wydycbqf jlolno powletrzc... Poczqf, 2e Jcctci calkowlclc
obccny. powr6clle6 do duszy I clala... Otw6rz oczy.
Jetlt pracuJesz sam, zastan6w ste nad tyml doznanlami.
TanotuJ. Jak sie czuJesa.Je5ll pracuJesz z partnerem, potlzlelcle slg swolml doSwladczenlaml. W gruple - opowledzcle koleJno o swolch doznanlach.
Odnalazle6 swoJe dztecko z lat szkolnych. Teraz bqdztesz
umlal sig nlm zaopiekowai t udztelli mu wsparcla.

Rozdzlal 8

ODNA.'DWTANIE SIEBIE - NOUNr

WIEK M|T.ODZIEI{'CZX
Po tompnwstata. bg bgt fua co czgnlq.
Gpnelo lvleNr,ByHopKtNs'
Budq sig u lasach" doleko d.zamku.
Peiqg pdzi nuq przez opustoszatq LulzJanq,.,
Spqladajqc za stebie,
wid4 w samochd,zie puste mieJsce.
To z mqiego ojca zretab oli, czcgoJtti nte dosfzpam
Nte mqg sobie przgpmnietlat
swego dztrclAsttttoPewngchc4$ci slebte nte potrafi7 teraz dnab*d,.
Cq doie zc mnb zostab, tcbgm dzts byt ueclry?,,,
Jakfurdzo mnie ci4gnie do rod.zic6wl
Chd4 tamlz powrotem,
qc lqt staremu lqdouisku.
sglad4j
Nocne Zabg sloz.eczqjakobracdqca
se planeta
RosnRT Btv, Nor,neLaby

'

ll3nl"V Hopktns, Od, Chancera do Lark,ulra, przeloLyl Stantslaw

lreolg
Bamiczak, uryd. ZNAK l$ak6w 1993.

218

Pown6r Do SwEGoWEWNETRZNEGo
DoMU

( )r)NnJDywANtE
- NOWYwtrx MroozIENCZy
SIEBIE

IIIEK}IX,ODZNNCN
(ODR/DZ,{,\T
SIn)

N
v

tltflK:
..rifF:'=--::;F\jli,
l,'..'.''.....i.1..r!

l r l l t , l\ l

::,

r!:i
;. ,
"
:-.. a-r.i :
i. l!,,i,'i'

l \ ) l\ R \ l \ ( , 1R
\ l(/ \ \ ( r l)(\ \ :
l()/\\ll1)5( l\ ))1il;5/-\\ll:
lt{)l

UIIN0SC
SIl,{i9G0:
M0C:
0DR,\D7.,N[SI0

INIEZ\LEZM|]\IIE
SIn0DR0DZINI
ru,UnIIryDmDT,KIl
INDEKS PODAIRZEI{
WypelniJ poni2szA ankiete, odpowiadaJAc-tak'lub ,nie".
Po przeczytaniu pytania odczekal chwile I zastanow sig, co
czuJesz.Je2eli
"tak" wywoluJe silnieJszareakcje emocjonalrriq- odpowiedz twierdz4co; JeSli .nie" wywoluJe silnteJsz4
rr':rkcJe- odpowiedz przecz4co. Ka2de
"tak" sugeruJe, 2e
Irvrrlc cudowne dziecko wewngtrzne zostalo skr4nvdzone.
li,1 rrr2rrestopnie skr4gwdzenla.Znajdujesz sig gdzieS na
:,k.rll rrrlt;rlzyI a 1OO.Imwigcej udzielisz odpoMedzi hvierrl,,,1r'1r
lr. lyrn bardzieJ twoJe dziecko wewnetrzne zostalo
skr zl rvrlz'r rr.w wieku mlodziericzym.

2ltt

TAK

NIE

('z.yrniewaszczgstokonlliktv
z rrrrtorytetaml (przeloiton.y
rrrt, I x rIIr.|q
Itp.)?

('zy czgsto siq zloScisz z powor lr r

-bezsensownych" przepisow
I zarz4dzeft, ktore innl naJwyr.rrznlr.l
akceptuJ4?

Czy podczas odwiedzin u rodzi<.ou,

I
zacrynasz odgrywai rolg
I
a) poslusznego
lln
b) zbuntowanego dzlecka?
i j
D
Czy masznop"ry ^
"*o;a
toZsamoSci4, czyli okreSleniem,
kirrr
t l
naprawdg jesteS?
_
I
C4r czujesz siq lepszy od innych ze
wzglqdu na swoJ niezwykty
I
I f t
i nonkonformistyczny styl zycia?
6 . Czy nadal wyznajesz religie swojeJ
mlodoSci i nie nasuwajq ci sie Lad,ne
lr
w4tpliwoSci?
7 . Czy potrafisz wchodzii w bliskie
nxiqzki tylko z osobami plci
odmiennej?
8 . Czy twoJe pozazawodowe zwi4zki
z osobami plci odmiennej maj4
podlo2e wyl4cznie seksualne lrrlr
romantvczne?
9 . Czy jesteS marrycielem, ktory woli
czytac i ogl4dai romanse lutr
fantastlrkg zamiast przezyc c<>s
samemu?

t o . Czy otoczenie zwraca

ci czascrrr

uwagQ,Ze powinieneS d o r < l s r r i l i ?

il

( )I )\NJDYWANIESIEBIE- Nt II,YYWIEK MLODZIENCZY

f)oMU
I't rr'vrir'il Do SwEGo WEWNETRZNEGO

r:rsztrudnosci z $oszeniem
rcJopinii, JeLellroLnl sie ona od

TAK

NIE

n
n

n
n

rrwei?

('ry stara
tarasz siQwiernie naSladowai:
goSgurr- lub bohatera?
l;rkiegoSl
lqi.sz potrzebq przynalezen ia tltr
Cry czr\e
h nteformalnYch gruP'
ch lub
taJnych
ilZy!391ttp.?
stowarzYl
:zgstooPowiadaszo wiclklt'lr
Cry czgs
ach, ktorych chcialbyS<lokortrti'
rzeczach
idy ich nie rea_lizrrit'sz'/
ale nigdr
twahasz,2enikt rri{rlY rtlt'
14. Cry vwzzasz
t e g o c < li Y l r r l rr r i k t t t i t '
; z e d lteg
przeszedl
zrozrinrit'tilwoit lr wy.llltkrlwych
rfi zroT,rr
potrafi
en?
ciePien?
z I TwIERD z.AcYCH :
oFowrnu
SUI\][AODPOWI

ostatecznie
Wraz z pocz4tkit'rrr <lolrzewania zamyka siQ
pierw_szego
okres dziecinstwa. .Jt:st to pocz4tek nasze$o
Cgcles
w
ksieyZce
odnowy. JakJrt2 pisalem, Pam lrvin
cyklicznie'
"ytf,,
stt rierari' 2c nasz rozwoj przebiega
Ji io*",
siQ pewne tematy i wzorce' Ka2dy cykl
powtarza.ja
W Zyciu
prowadzid?
odnbwy opiera sie na poprzednim etapie i
"?ty
kaZdeir".ari6i skomplikow^nyctr prqystosowan' Poczatek
gn .to*igo cyklu jest czasem kryzysu' Kr5rzysjest okresern
wiQksze
,*,rmozoiel podatnosci na urazy, ale daje te2 du?o
wyz\Natemu
rrro2liwoSciiozwoiu. JeSli potrafimy sprostac
skutki
s4
ilrrl. nastQpuie o-dnowa, w ktorej naprawlarle
1'rzcsz.loSci.
NO II MALNTYWIEK NIT.ODZTEfIC;ZY
l,1rr .'.I rrnie krytyc znym zadaniom- wieku mlodzienczego
ro'frlrrigtych w dziecinstwie' Jednak2e
r.trl<'t\' ,,,I sil
"go
z.rrl:tttietego okresu Zycia-- stworzenie Swiadomej
t1lowrrt'
'i,,7.*,,,,'.,,,,
t lo, 1ai<podkreStiiBrik Erikson' cos wigceJniZ

t.'l

', l l l r l,f i t k' ntyfikacj i z okresu dzit.r.i r,'r'r'go.

Mlodzienc za toLsar r r o r , t j c s t t o 2 s a m o S c i a p r z e k s z t r r l tr r r u 1 .C h c 4 c j a o s i 4 g n 4 c ,
rrrr rsi lrry zespolii nasze wrodzol r,. r rr rrir.jr,'tnoSciz moZliwos c i r r r n i ,j a k i e o t w i e r a j 4 p r z e d n a r r r i r , , 1 , .: ; p o l e c z n e ,w l a S c i w e
<llirkrqgu kulturowego, w ktorynr /\'l,.rrrr l,lrikson okreSla
lq: ncrw4 to2samoSi ego jako t:t{trr
rslrtlttr ,. I'rz,'konanle otgm,
2e wewngtrznald"entgcznoSe ictqgl,t.,, (l.r n:rrywam to poc z u c i e m , , J A " ) , k t o r e z o s t a l g u k s z l r t l t ' ) u , ,/ / , , , , r , p r z e s z l a s c i ,
dorown4iq identyczno{ci i" ciqglo1ci rtz t tt rI t, t t Ir lt.lt przez inngch, o czgm Swiadczg konkretna obil,tt rrr, r /,, !t t.,nl.
W m o i m p o j e c i u o z n a c z a t o , 2 e t u ' o j t ' r l . . r ,, l . r , r v c r v n q t r z n e d o m a g a s i g p o t w i e r d z e n i a s w o _ i e g ol ) ( , { r i r , r , 1 A " , i t o
w d w o j a k i s p o s o b , P o p i e r w s z e - m u s i ( ) n r , . r r . r l , . . . tr t. z n a n i e w o c z a c h w a L n e j d l a n i e g o o s o b y , k l , r , 1 1 . , , l, r : r ( b l i s k o s i ) . D r u g a a f i r m a c j a , k t o r a p o b u d z i r r r , r . , . , ,r r r r i c r ) i e ,
d o t y c z y s f e r y z a w o d o w e j . T e d w a f i l a r y r k r ro : , 1 r . 1
tr ' ,,rnloSci to dwie slynne Freudowskie oznaki rlojrz;r1,, , r r zyli
rnilosi i praca.
S k r z y l v d z o n e d z i e c k o w e w n q t r z n e m o 2 t ' z ; r l rr n r . r , t t . t . , /
okres mlodzienczy. Nawet osoba posiadajaclr zrlr,,i,.,,l. r,.r.
k o w e w n g t r z n e b q d z i e m u s i a l a w t y r n o k r t ' s i r ' . . l r r rl r1 , q rn . l
n o w o w c z e S n i e j s z eb i t w y " . N o n n a l n g w i e k r r r l o r l , ' 11r 1 ., 1 1 r . . . 1
bowiem jednym z najbardziej burzliwych olir ( :,(,\\ ,.\ . \ , n r
A o t o p o d s t a w o w e s l o w a , k t o r y r n i c h c q s r . l r . r r , r l , t| {\ . ( , \ \ . r ( .
wiek mlodzienczy (ang. adobscence) :
A

mbiualence

S p r z e c z n o s ( .r r r . . r (

ustancingJrom parents

Odchodzr.r rir, , ,,I I , ,,lzrt.(jw

O ccupatton

Praca zil\\,r)(r,,,.\',
I

Samotrrrr:.r'

oneLiness

E go identttg

T o 2 s i u n rt ' , 1 ( ' ( l o

S extral exploration

DoSwi rrt Ilzt'nia seksualne

C onceptualizati.on

Kr-rnct'11t r ralizacja

E gocentrtc thtnking

Myslt' r ric egocentryczne

222

DOMU
I'( )wR(,'I.DOSWEGOWEWruETRZNEGO

Narcyzm

rltr l',',1',ttl

( I , , r r r rr rr t t i ( : a t i o n f r e t v A Potrzeba Poroz.trmiewaniasig
lt

,1x'rirrrcntation

DoSwladczarllt'

sprr.cczno66 uczu6
,/1;rwiskoto zostalo piEknie opisane prt'<'z'J ' D' Salingera
,r' 1rrrwiesci Bttsz4iqcg u zboZLLBohat t'r k sta2ld' szesnastol.'tni Flolden Cau[Ield, chce byi doroslv W swoich fantazi;rchpije, uwodzi kobiety i zostaJeg;rtrgst('rem'Jednoczessig
,ii" Uoi-"ie doroslego Lycia l wvolrt;rl't sobie' 2e staJe
przyJal
obroncA swojej rnlodszej siostry I'ltot'lx' t JcJmatych
(l ttplckowaniesie nimi)
ciol. Przebywanie zmatymi <lz'it'<itrtl
rloros$ch' Holden
zc sw'lrrlcrrr
go przea konfrontir<'lr1
"ft.o.ti
tlwotttrt swiatami - dziecintttit"<lr'1'
iest na"rvpol siwy. Zy.ic
"utc*z"u-ci d
wbaolm
e an c j a
- l pr l( s
) lt( .' gi ll ll t.tsr tl lr rv/; ,t l(t.: (t t.t/l .t tl sl (i r)"Sl x(l .r <
l r i' qz dy4l irat ymmbi i o
i oowrao s
Swiatami.
PrzeJawt:tlt i t t t t I I I rvrt I t't t t'l I s4 t'irkZe wstrz4sy emocJonalne
i gwaliownt: z.rltirtttyIt;tstrtr.iu' ktore cechuJa wiek mlodzien-et.,. Frctrtl st wit'r-tlzila,2e w tym wieku mlody czlowiek
"[r.
swoich rodzicow' a nazajutrzpraiednego dnia nit'rrirrvitlzi
-gnie
z nimi odbywlt<. szczcre, serdeczne rozmowy'
Odchodzenie

od rodzic6w

moc
Jest to normalny element wieku mlodzienczego' Aby
dla
sa
nie
odejSi z domu, mioclzi musz4 :uzrrac, 2e rodzice
uniwersytetu
z
partnerami' Psycholo$
nich atrakcyjnymi
jest
w Yale, Theodore Lidz' podkreSlil' 2e konflikt pokolen
przed
wiekow
Osiem
lr rtcgralnA czQSciA Zycia-spolecznego'
r.lrr.ystusemHezjodbardzosigniepokoilzpowoduowczesrr,'1 rrrlodziety. Zastanawial sig, co te| stanie siq z nastgprrlrrr pokoleniem. Wczoral w supersamie styszalem' Jak
1,,\\ n,r llani c4;nila podobne uwagit
( ;r I rp, r rtiwiesnicza pomaga mlodym ludziom zdystanso\\'.r( ',r, ,,tl rodzicow.'fati" grupy okreSlam mianem rowi'e6I t( ./. 1t,,.I lt I tlr(rtt)egorodzica, ze wzglqdu na rolq, Jak4 pelni4'

( )l )NAJDYWANIE
SIEBIE- Nowy Wrer MrooztENczy

22.\

Irrr r;rulnu)A rodzrbJestbardzo srrr()wyl

rygorystyczny. Gdy
I ry'l.rrr rr:rstolatkiem, obowi4zyw:rl, rr<.zesanled. la. kacnt
ktrpr.r. NoslliSmyspodnie, szJrterrtr spr.<Jalnezamowlenie,
zt' szwirrnlna wlerzchu I kieszeniqrrrrgrrst.let.Nastolatkow,
kl<'trzyublerall sig lnaczeJ,uwaZallsrrrl,z:r 'fraJer6w- I doku_
czallsnry lm przy lada okazJl.
Praca zawodowa
Radanla wykazaly, inprzyszlosi zawotl, rr,,,,.r
lr.st gl6wnym
problemem,Jakt nurtuJe nastolatkow. ('o lrr..r
lr. r olrll? W co
zaangaiz;-rJe
moJ4 energlg? Z czego bq:<k;:.tr- rrtrzyrnywai?
Kim zostanq, gdy dorosnq?
Sama energia Lyclowasklania nas do z;rsl,rrrorvlr.rrlil
siq,
Jak4 praca bqdziemy wykonywai. Mo2liwosr.t rrl.lrot.lts4
roZne l zaleL4od krEgu kulturowego 61azpokok.rrt,r \\, prze_
szloSci mo2liwoSciwyboru zawodu byly p<lwlrznlt.,pr1;1r11czone I z gory okreSlone. Powiedzialbym, ,zewtcrll, 21.Irslq_,
latwieJ.
Samotno6d
Wiek mlodzienczyJest zawsze okresem ()silnl{rt
rrtr.nl.r.
Mlody czlowiek czuje wewnqtrzn4 pustkg l)r.z w.,,
ril,.,lrrrr;r
to, Jak wielu ma kolegow wsrod swoich rowk'sl rIk orv NIr. rr,.
ft.
kim
wlaSciwieJest.
Nie
wie,
)n1rlr.r
por
dokacl
l,12,r|
Jeszcze,
rr
co odkryte zdolnoScido abstrakcyjnego mys k,rrl,r ..l, r .rrr.t,r|:t,
izeprzy szloSi (hipoteza) staJesie po raz pk, r rr,:,,,r11trt t| ilt.rr rt,rrt
w Zyciu mlodegoczlowieka.RozmySlaJqc
(:zu_
o pr z1,szlosr.l,
on
wyobcowanie.
Poczucie
to
11,rrr
sllrrlt.lsze,
Je
lm
Jest
bardzieJ zostalo skrzywdzone Jego dzicr.k o *, r.rvrrqt r.zne.
Nowo uksztaltowana struktura pozr):rw(.2.r
rr;rstolatkapozsrala mu tak2e na autorefleksjg (czyli ztlolrl,r.lcSwiadomoSci siebie samego). Mlodzi w tSrm wtr.krr potrafl4 mySlei
o mySleniu. Dlatego mog4 postawic.lryt;rrrtc:_KimJestem?".
Doskwiera im SwiadomoSisiebie srrrrry<,1r.
WzmagaJ4pojawienie sig drugorzqdnych cech plciowych. pierwsze,potgZne
emocje o podlo2u seksualn5rm <tritz zmlany zachodz4ce
w budowie ciala krgpuJ4 mlodyclr lrrclzii sprawiaja, Le czuja
sig oni nieswoJoi obco.

- Nowy Wttr MronztaNczv

OoNnyovwaNrcSrcaru

DOMU
PowndTPO SWNCOWEWNETRZNEGO

I tak daleJ. I{ahdeztychpl-zypus?.ezcn polega na stworzeniu

pyneJ hlpotezy, ktorE nie ogranlc taJs Ladnefakty.
przeJawem teJ noweJ stnrkiury poznawcze1
. -I.lyJest
ldealtzacJa. Mlodzt to marzycleie. Marzerci td-ealtzujac,;d;;_
r?,amy modele, ktore motywuJa nas <1. dzlalani".
nAtoari
Iudzle. pra*vtapyJU
do tdoli. NaJr:zsrictesq to gwtazdy
:t*fllmu t rocka' ale mtody czrowiek mo2e tet obrai
Jobte za
uz6r kogoS ze Swtata politykt trrb tntelekiu.lt"ta.
l9d" j
Nastolatki s4 z natuqr reltgune, a wilk rnrrxrzrertczy
to okres
najwigkszeJ gotowosci do prqyjecia reltgtt. tclol
duchowy
staJe sig czgsto gtown4 obsesJa.
Ta mlodziencza idealizacJalub .idolizacJa- rno2eslq
r6w_
nieZ skierowai kuJakiemuS kultowi lub sprawte. KoczuJ4cy
na lotnisku wyznawcy Kriszny, chinska Czerwo rr,, Cwaiaii
niemieckie nastolatki zmobillzowane przez llltlcrt _
wrrry_
stkie te przyklady Swiadcz4 o tym, w
Jaki s;xrv.rb nrbA'zt
lu&ie mog4 zostac umotSnvowani do aktywn"go *trr,:*nta
siq wJak4S sprawe - oboJqtne: dobrq czy zl4. fahte
Zowanie slq w sprawqJest podstaw4 sity ego, ktora ""urrgallrikin
nazywa wiernoSci4. Jest to wa2na sila w wieku dorortym.

rgn
Tollnol6
Ikxf ulem Ju2 deflnicJe to2samo6ci ego sformulowan4prz.ez
Ertkrrne. Pytanta: .Klmjestem?" t -Dokad zmlerzam?'narl9 Jako konselsvencJa rozwoJu nowych zdolnoSct
nrw{t
rrmyrlowych.
seksualne
Doffrdczenla
Wraz z dmgorzqdnyrnt cechaml plclowyml poJawta stq
nowa, potqZna energfa. Jest ona lskrq' kt6ra rozpalaLycle.
Jak stwterdztl Nietzsche, Zgcie tqsknt do samego sleble.
Poped plctorry to stla slu24ca zachowanlu gatunku. Bez tego
gatunek ludzliii wymarlby w claglu shr lat.
popqdu
Nastolatkt odkrywaJa swoJ4 seksualno6d w sposob naturalny. DaJaJeJupust przy pterwszeJ masturbacJi. Ostrue2enia przed Slepot4, kurzaJkaml na rgkach, a nawet odpadnieclem penisa bledna w por6wnanlu z prryJemnoScia doznawanla tych uczui. A poza tym, kto znbaczy? Mo2na to
przecleL robii po clemku. Potem czQsto dochodzt do odkrywania lnnych form seksu al noScl: wzal emnego masturbowania stq, pieszczot z plct4 przeclwn4 i w koricu - stosunku
plclowego.
Poznawanle wlasnych narz4d6w plciowych ma decyduJ4ce znaczente dla zdroweJ to2samo6cl. Plei Jest tym, c41m
JesteSmy, a nie tym, co posladamy. Plerwsza cecha, Jak4
dostrzegamy u lnneJ osoby,JestJeJptei.
Konceptuallzacla
ZdolnoSd do my6lenla w abstrakcyJnych, loglcznych kategorlach poJawia siq w wleku doJrzewania, ktedy wykraczamy poza konkretne, doslowne my6lenie, charakteryst5rczne
dla dztecka w wleku szkolnym. W odr62nieniu od dzlecka,
kt6rc nte ma teJ zdolnoScl, nastolatek zacryna tomtaine'
zaloienlanie odpowiadaJace faktom. MySlenle o prryszloSct
urymagg na przyklad zastanowienla sig nad takimt zagadntenfaml Jak: .Kim Jestem i dokad zmietzam?"' *Jakie sa
moJe mo2llwo6ct?-. W wieku mlodziericzym mySlente opruyszloSct Jest romtahaniem w kategorlach ewentualno$cl. 7a'
l6Lmy. 2e zostane lekarzem... prawnikiem... kstedzem...

ZZs

I
I

My6lenle egocentryczne
W odr62nieniu od dzieci, ktore my6l4 egocentry(.znle.
nastolatki potrall4 w zupelnoSci polai punk-t wtdzenta
J-gi"l
g"9b-y. Egocentryzm miodych ludzi polega na przekorr.ritr'r.
2e ich rodzice maJ4 na ich punkcie taka
obrcrJg. Jak
oni na swoim wlasnSrm- Mlodzie? w tym"ur,r,i
wtt.ku poij"*f"
pewne cechy paranoidalne. pr4fpadkowe sp(,Jrrenle
Inter_
pretuJe Jako obraZliwy, wartoSciuj4cy osqd.
sig czgstemu scenariuszowt. Mala Shtrley
ryrzyJmy
zostala lecewa24co potraktowana przL.z <.hlopca, kt6rego
ub6shvla. Wraca do domu prrlrg.rqbtnna t czule ste odrzir_
g?r". MamawitaJa: ,Cze6i, kochanic. co slych-ai?". St i.t.y
biegnie do swoJegopokoJu tkrzyc4r:.Nte mo2ectemnie
choi
raz zostawii w spokoju?!.. Davicl Elkins, charakteryzuj4c
tq
egocentryczn4 cechg mySlenia mloclzteLy, uirytvi dwoch
okreSlen:
"wyimaginowane audytortum- i .wlasna wers;a
zdarzen". Oba oznaczaj4 tenclencJg do uryolbrzymiania

l'( )\!ti(')| l x) SwEGoWgwNErnzNEco DOMU

lll)

\r"'/\ ',lk l.r'. sltlrley mySlt,2eJeJmatka widziala wczeSnieJ...'.r'., , rr,' ,rlrzucerlta i byla Swiadkiemjej upokorzenia'
\\'1rr',1r./()nilsamoSwladomosi mlodzlery wynika z przel,, rr.rrl t,r, r(:,wszyscy na mnie patrz4"- JeSli nastolatek Jest
rr.r,lrntcrrrlewstydliwy, JegosamoSwiadomoSiJestwyczulotym wzgledem ait do b6lu.
r,.r 1,,,t1
.Wlirsna wersja zdarzen" polega na przekonanlu, Le rTwie
.'r'r'krwedoSwiadczenla s4 absolutnie jedyne w swoim ro,lz;rJui niepowtarzalne. .Nikt ni$dy nie cierpial takJakJa"
t,' siowa dlwtgczabezptzerwy w duszy mlodego czlowleka'
wraz z takimi, Jak: -nikt mnie nie rozumie", .nikt mnie nie
kocha', .nikt nigdy nie mial tak potwornych rodzicow, Jak
mam Ja". Pamigtacie, jak Tomek Sawyer wyobra2al sobie,
2,e:urriarl?Widzial ciotke i innych doroslych zebranych przy
Dopiero teraz
Jego loZu Smierci. Wszyscy tongli we lzach.
Lrozumieli, Jaki byl niepowtarzalny i nad:nvtlczaJny' .Wla,sna wersja idarzen" koncry siq zwykle, kiedy ktoS wchodzi
w prawdziwie zafily zvtiqzek. Wspolnota panujAca w takim
'mtiry,ku pomaga ludziom dostrzec, 2e ich doSwiadczenie
bylo lub Jest zjawiskiem powszechnlrm.
Narcyzm
Mlodzie2Jest narcystyczna. Ma obsesje na temat swojego
wizerunku w lustrze. Mloclzi ludzie moga catymi godzinami
przygl4dae siE sobie. Wynika to z ich wyostrzoneJ samoSwiadomoSci.Jest rownieZ nawr-otem cyklu wczesnych potrzeb narcystycznYch.
Potrzeba porozumiewania sig
W BuszujqcAm u zboiu Holden ctqgle do kogoS drynda'
ozuje przemoizna, potrzebq pogadania. SamoSwiadomoSi
I osamotnienie, wlaSciwe dla tego etapu rozwoju, sprawiaja'
t,' rlit<'dziezwcl&,chce byi z kims w kontakcie' Nie koncz4t r slr.'lrogawqdki zprzyjaciolmi sa sposobem zaspokajania
1r,rtr zclry pr4male2noSci. Pamigtam pewn4 przeiaLditkg sarr,,,,l', ,rlt'n) ze swoja nastoletnia corka. Po drodze nie mogla
sit,' lrrrrr':'lt-lymac i wolala do znajomych dziewczqt i chloI)(()\v.

Orrrue;oyweNre
Srrsls- Nowy WIEKMt oDzrs}(Iczy 227
DoSwladczanle
MlodzleL eksperymentuJe na wszystklrn; na pomyslach,
stylach, rolach I zachowaniach. Cz.t.'stor.kspeqrmenty te s4
sprzeczneze stylem Zycia lub systcrrrr.rrrrvrrrtoSclrodzicow.
JeSli mama wyznaje pogl4d, izeporz;y<lt.li
I t.zystoScSwiadczy
o poboZnoSci,dorastaJAcacorka dla lxrlu,tr.r.rlzenia
wlasnel
toZsamoSclmoLe zostai dlugowlos4 I rI1r1rt.,h,r. ktora rzadko
siq k4pie I chodzt boso. JeSll tataJcst z,11,,,rz:rlym
fanatykiem pracy, odnosz4cym llczne suk<'r's1.,.,r.rr pot.wlerd-zi
swoj4 toZsamoSi,opuszczaJAcsiq w nau(.(. ,lr..,ltr orlziceS4
ateistami, syn albo corka mog4 stac sig olr:,r..,r,,lrrtt.
rr.ltgiJni.
EksperymentowanieJest sposobem posz(.rz,rrrt.r I r()ryi,.ontow. Wypr6bowuJe siq ro2ne zachowania, irl ry'o L r,.,,l tt. wlasn4toZsamoSc.Podsumujmy:wiekmlodzierir.zllo trrtr.1,1
;11.f2
i reformowanie wszystkich poprzednich t'tirlrorr.,lzr,.r.liistwa. To okres pol4czenia ws4rstkich sil ego, r.o u. r t.kcic
prowadzi do wylonienia sig nowej to2samoSci.
ZABURZENIA ROZWOJOWE
Wiek mlodzienczy Jest- w naJlepsz5rm
razle - rrrrll,.rr,l..tr.l
burzliwym okresem w cyklu iyciowym. Ann;r lil r.rr,I trr tr.r
dzi, 2e to, co w tym wieku uchodzi za normirlnr.,rr trrrrlrrr
zostaloby uznane za objaw choroby psychi<'znt.l., t,...1tt.rh
jest nawet wtedy, gdywszystkie poprzednicst:rrlt.r,1,.
1,.,111
stwa przebiegatyprawidlowo, zastanowmy slt,.,r r, .,tr..
rl;tr.lr.,
lz{)rtc.
$dy wewngtrzne dziecko zostalo powazni(. :,1\r,/\.\\.(
Wielu z nas nie musi sobie wcale te$o wyol rr.r;,r, l,rr.ctyllSmy to sami.
W moim przypadku ambiwalencja prz1,lrr,rl.rpostai zachowan maniakalno-depres$nych. Dzikir.. :,,rrrrowolnewybryki byfy wstgpem do ostreJdepresJi.Zrll,sl,rrrsowalemsig
od domu rodzinnego, znalazlszlr soltir. prrr.z.kqchlopakow
z rozbitych rodzin. BuntowaliSmy sit.' pr zr.r'lwsurowym zasadom wiary katolickieJ, w Jakich nirs wy<:howano,lajdaczac sie i prjac alkohol. Wrodzone prr.<l.yspozycje
do alkoholizmu ujawnity siq u mnie z cal4 nl(x'rl. Od trz5rnastegoroku
zycia upijalem siq do nieprzytonrnoscl, co pr4lsparzalo mi
wiadomych klopotow.

PowRdrpoSwscoWrwNErnzNtcoDouu
I t rrrtlerznn le 16l Jest niebezpieczeistwem tego wieku, na
<'rrwrkuartJe Erlkson. Mlody czlowtek, wyprobowuJ4c zbfi
wlele rdl. lubt kontekst, w kt6rym moglby zebtat w calo6i
rwr{c rilly ego.Jako nastolatek czulem slq strasznie niepewrry l-oeamotniony. Nie bylo oJca, przeciw ktoremu m6glbym
ric rbuntowae alUo przyJadgo ?awzorzec roll' Wybieralem
wl6 wzory antybohaterdw. Takie postqpowanle okreSla sie
g'
wie d zIal em, ktm Jestem'
luko neg atg w nq identgfikacj Nie
'wlgc
nle bylem' Bylem inny
liclm
z
tym,
siq
tdentyfikowalem
czgSclskladalo sie
przewahaJqccJ
w
od ,fr{erow', z kt6rych
kto sie od
z
kahdego,
grupa
srydzlla
apolecleristwo. Moja
negatywnej
o
Ludzte
wszystklch.
prawie
ze
nbs r62nil, cryli
tdentyflkacji odpadaja i staJa z boku' srydzac ze wszystkich
pozostalych.
'
W rzeirywistoSci czulem potworny lgk przed 2'yciem (dostrzeglem to u wszystktch lu&t z negatywnq identyflkacJ4'
kt6rych znalem I z ktoryml pracowalem jako terapeutp)'
Moji sily egobyly slabe, wrQcznle lstntaly, nie mlalemwigc
jak'siq opimtqtac. Kledy slq uptJalem, czulem sig doros\r
i potg2ny. Poczucle pustki wewnqtrzneJ sprawialo, 2e wszelkimi moZliwynti sposobaml staralem sig zmienii swoJ nastr6J.
W wieku mlodzlenczym zaczynamy rozladowywad nasz
pierwotny bol t potrzeby, kt6re nie zostaly zaspokoJone
w dziecinshpie. Przemoc, JakieJ siq dopuszczaJ4 mlodociani
przestgpcy , wyrazanle ztohnlcowany gniew skrzywdzonego
i osamotnionego dziecka wewnqtrznego. Poplnianie pzestEpstw Jest slrmbolicznym wykradaniem tego' co zostalo
utracone w dziecirls|ixte. 7-airywanienarkotykow przytqpia
b6l osamotnienia, zaznarrego w dysfunkc$neJ rodzinie'
W dzialaniu mlodzieZ czqsto wyladowuje nie wypowiedzlane sekrety rodzinne' AktywnoSd seksualna jest c4rmS
rruturalnym w okresie, kiedy poJawia sig seksualna energia'
,Jclll mama surowo tlumi swoJa seksualnoSi, moLe to dolrrr rwadzli do wczesnego rozpoczQclaprzez c6rke bezladnego tyr'la plctowego. Dyskretne romansiki ojca mog4-zostac
wyrul.one w zachowaniu nastoletniego syna. DysfunkcJa
Irrtyrttttego zn'lqzku rodzic6w, w ktorym dominuJa samo-

OoruapyweNrs StssIE- Nowy Wrsx MropnyNczy

229

tnoSi I gnlew, mo2e siq przeJawti w szkolnych nlepowodzentach dzlecka.

DorastaJ4camlodzleL czqsto staJe slg dla rodziny kozlem
oflarnSrm. Mlodzl ludzte prrychodzq do nas Jako pacJenci,
ale w rzecz5nrristoSclsa uzaleZnlenl ocl rodziny. KieruJ4c
w l.os Angeles progrrmem dla narkorrran6w, ntgdy siq nie
zetknalem z nastoletnim narkomanenl, ktdrego rodzlce iryliby w zdrowSrm mlapkru mal2enskim. Rrxlzlee bylt nosicielami chor6b nawarstqrionychprzez wlele pokoleri. Ich malZenstwa miaty charakter zwl qzkow do ros ty<.I r rl zlect, a wlas ne dzieci probowalynaklontd ich do terapll. Klcdy nastolatki
wyladowuJ4 sie w buntownlcrym dzlalanlrr, zwykle ma to
bezpoSrednlmdqzek z chorob4 tch rodztny.
Oprocz tego mamy r6wnie2 do czynienia z z.agutlnlenlem
zaniedbanla potrzeb zale2noScl, ktore dochrxlzil <kr glosu
w trakcie rozwoJu. Wiek mlodzlenczy to czas, klcrly zrtcryna
krzepn4d indywidualna to2samoSi. Dzieci z rodzltt <lynfunkcyjnych nie potrafia prawdopodobnie zakonczy( o wleanych silach tego procesu, bo wchodz4cw ten wlck, nle maJg
poczucia -JA".
Stosunki panuj4ce w moJeJrodzlnle, wynikaJace z elkoholizmu oJcaiJego odeJSciaod nas, byty bardzo powlklane.
Nikt z nas nie mial wlasnego Ja". KaLdy z nas byl czqrlctq
innych czlonk6w rodziny. KledyJeden coS odczrrwal. udzlelalo sie to pozosta\rm. Kiedy mama byla smutna, wnzyetklm
nam bylo smutno. Kiedy siq gniewala, wy<.ztrwallAmy to
wszyscy i probowaliSmy zrobii coS, Zeby przestala elq gnlewai. Nie mialem mo2llwoSci, abywytworzyri swoJq odrebna
to2samoSi.
Kiedy pomieszanie rol sie nasila, wzrasta p(rczucle lzolacji
pustki
i
wewngtrzneJ. NajbardzleJ znaeztlca rola, Jaka kto6
w ukladzie rodzinnym odgrywal do tego momentu, staje siq
naJprostszym sposobem zdobycia to2samo6cl.
Gdy mialem 2l lat, bylem zupelnle zblty z tropu. Przera2ala mnie wlasna seksualno6i. Czulem strach i gniew. Perspektywa irycla zawodowego przeraLala mnie. Pamigtam,
Jak wloczylem siq po mieScie i zastanawialem, sk4d i jak
ludzie, ktorych widzg, dorobili sig posad, samochodow i do-

I\ rwHr'l'r
Do SwEGoWewNIErRzNeco
Douu

- Nowy Wrex MroozrENczy

Oorue;ovwnNrE
StEBtE

rrrorv.Wyroslszy w poczuclu wstydu, czulem, Ze nigdy nie

SpisuJac swoja hlstorle zlat ntl<xlt,t<:ncrych,ntrrod.szczegoln4 uwa$g na to, Jak skrzyw(lzorrt' <lzieckowewngtrzne
zatrulo ci twoJe lata mlodzlencz<.. l,ostaral sig wymienii
szczegolourowszystkie kr4lwdy: rrlr. otrrymane kartki walentynkowe, samotnoSd, presjAi oclrzrrr.r.rrlc ze strony $rupy
rowieSniczeJoraz bol wywolany sytrr:rr.1,1
r o<lzinn4.

230

z rl o l . r rr r l r ' [ o o s l 4 $ n 4 i .
\\'1r rrl:rk'rn sig wigc do rol, ktore znalcm z ukladu rorf..lrrrrrgo. WclqL bylem Gwlazda. Zostalern gospodarzem
kl,r"r', wydawc4 szkolneJ gazetkl, osiqgirlem Swietne wyrrlltl w nauce. Udawalo mi sie to wszystko mimo mojego
.rlkolrollzmu t przynale2noScl do rowit'srrlczeJ bandy -far ctow bez oJc6w". NaJwa2nieJszaJednirk t;yla rola Opiekurrrr, ktor4 gralem w domu. Tutal nirpr.rrwtlq czulem sie na
rnleJscu. Kiedy oJciec opuScil nasz <krrrr,stalem stg Matym
'l'rrltrsiem.
MgLczyzn4. Dla brata bylem Malyrrr
OpiekuJac
sig lnnyml, czulem, 2e coS zn.r(7.1:. lilv.wlilzalem problem
moj eJ mlod zlenczeJ to2sanrosc l . zos t ; rl i 1<'ksiqdzem t 2yjac
w celibacie. Czarna sulirrrrr:r I kolorrrlka od razu mnie
okreSlily. Stalem siq rrrrrllc olccrrr ,Iohnem, opiekunem
d u s z . B y l a t o n a J s z l r r c l r c rt r l r ' l s z : rl ) r : r ( ' ; 1l,a k 4 m o g l e m p o d jai. Praca dla Rogrr. ('r'lllr;rl lryl ccru1,ktora musialem
zaplacic.
W y b i e r a i i l t ' t r . 't l r o ; ' t ; . t t c z y l t l l t ' r t t r : 9 S ,c o p o c h w a l i l a m O J a
rodzina. rcligl:r I rr:ruczyclt:lc (zakonnice i ksieZa). Bylo to
rlt:, oznaka wielkodusznoSci i moralszlaclrt:t rrc 1rosrvlt;r'r'r
noSci. Rozwiilz:rlo lo problem moich lekow, zuti4zanych
z drog4 zawockrwrl. t rrtrzlrmalo moJe role z ukladu rodzinnego. Bylern Owlrrz<I4, Opiekunem, a poSlubiaj4c Swieta
Matke - KoSci<.rl,rric opuScilem wlasneJ matki. Pod t4 falsryw4 to2samoSc ii1 pozostal samotny, zagubiony i przestraszony chlopczyk.
WYIVIAI)
NaJwigksza w Swiecie tragedia to nie wiedziei, kim sie
cst.
SciSle okreSlone role w ukladzie rodzlnnym, wpojone
f
u' wlcku mlodziencq;m, staly siq twoJa najbardzieJ uSwiarlorrrkrn4 to2samoSci4. JesteS od nich uzaleZniony. Pelni4c
tlrrrr,l r'olq, czuJesz,2e coS znaczysz: wyjScie znieJ oznaczakrl rr,' liorrtakt z glgbokimi pokladami toksycznego wstydu,
{<lz.it' krvlc sig twoJ pierwotny bol, ktorcgo Zrodlem jest
dtrt'l rt,n , r li r zywda. Trac4c swoJe .JA", utracilcS poczucie, 2e
c o s 7 , 1 t : l (/ \ ' : , / . .

PODZIL

SI4

HISTORI4

Z I"AT

z.\l

Mr.()DZTEI{'CZlrCH

z osoB.* KToRA C4 WSPTERA

TWoJamlodzleitcza to2samoSi okrcslil,r .,1xrsol).w Jaki
twoJe skrzywdzone dziecko wewngtrznc [ )r./\'..I osowalo sie
do startu w dorosle iryc[e.PamiqtaJ,2e r<il,..;,rhtr.
olrecnie
grasz, s4 utrwalonymi metaforami historii hr uvrr',I rlzl<'cka.
Potrzebujesz,by ktoSJe uznal, abyS mogt z;rrlr.rr,,l.\r,r(i,co
bgdzie dla ciebie najlepsze.

co czvJEsz?
Chcac ulec4ri swoje ,Ja" z lat mlodzient'zyclr. rrrrr..lsz
naprawdg opuScii dom. PowinienieSrownie2 z('lrr.rr rv r,r
loSi dane dotycz4ce wszystkich etapow twojt'go r';r.r'.lu
Proponuje, 2ebySwydal wielkie prz5dqciez okttjr I),,tr,tt,tu
do domu, Sdzlety z lat mlodzienczych bgdzicsz 1r.rr.,1r,rl.l
rzem. W t]rm celu stosuJgnastgpuJac4medyt;rr.lr.
MEDYTAqIA O POWROCIE DO DOMU
Nagral ja na magnetofon.Jako podklatlu nnr,'\(./n(.11o
ufi nagrania Daniela Kobialki Going Iltnru' I'r.,r' k,r2<kj
pauzie oznaczonej wlelokropkami zr6lt tlrvrrrlzk.st<tsekundow4 przerwq.
ZamkniJ oczy I skup slg na oddychanlrr... przy wdechu
wciAgntj lekko dolnq cz936.brzucha, przy wydechu wypchniJ brzuc h. \trdychaJ4c powie tr ze, 1tollc z do c zterech,
zatrzymal oddech, liczqc r6wnle2 do czterech, I v4ydychaJ, liczqc do o5miu... Powt6rz to kllka razy... \fdech cztery, zatrzytnanle - cztery, wydech - szesna6cle...
Potem wdech - cztery, zatrz5rmanle - cztery, ur5rdech trzydzietcl dwa... Powt6rz to trzy razy... Tetaz powr66

DOMU
Pown6r DO SWEGOWEWNETRZNEGO

OnNnjoywnNreSEBIE- Nowy Wmr MroozrBNczy

do normalnego oddychania. Przy vrydechu skoncentruJ

elg ne cyftz- ttzy.., Zobacz J4, narysuJ pdcem albo
uelyrz... Potem zr6b to samo z cyfrq dwa... Potem z JedynLq... Teraz Jedynka etaJe slg bramq... Otw6rz Jq
I weldt w dlugl, krgty korytarz z drzwlaml po obu stronach... Po leweJ zobacz drzstt z naplsem Ostctni rok"'
Otw6rz le I zaltzyl do Srodka. T.obacz przyJemnq scene
z oetatnlego rohu... ZatnkFqJ drzwl I podeJdi do nastgpnych, po praweJ sttonie... Otw6rz Je I zobacz tam gieble
wwleku mlodzief,czym... ObeJm[ go. Powledz, ihewlesz,
przez co ptzeszedl... Powiedz, Le nldrzedl czas odeJ66
z domu. Powledz, 2e Jeste6 tutaJ, tcby go wesptze&,.. ?*
powlnnlScie p6J56 razem I zebnd *rzyetkie pozostale
czgSct clebie - niemowlg, mtlc dzlcclo, przedszkolaka
i ucznia... Razem z twolm wclolcnlem z lat mlodzleficzych tdflcle do ko6ce l,oryterze I otw6rzcie drzwl"'
Zalrzy! do 6rodka I zobrcr rw6J plemezy dom, Jakl
pamigtasz... WeJdt rlo telo domu lznaldt pok6J, wkt&
rym mleezLerz ty JrLo nlcmowlg... Niech nastolatek
we2mle Jc nr rgcG... Ztwt60 kawalek, otw6rz plenrrsze
drzwl po leweJ ttronle korytarza I zobacz siebie-male
dzlecko... WelJe zr rgkg, ldicie razem' otw6rz pienrrsze
Podrzwl po praweJ I zobacz sieble-przedszkolaka...
patrz na nlego... W co Jest ubrany? Wet go za r9k9
i wyjd2cie z pokoJu. Znaldt teraz siebie z lat szkolnych... W co Jest ubrany? Powiedz mu' 2eby wziql na'
stolatka za rgkg I wyJdfcte z domu... Stoisz teraz kolo
slebie-nastolatka... Kto trzyma na rgku ciebie-nlemowle?... Uczefi trzyma nastolatka za rpkg... Ty trzyrnasz za
reke male dziecko I przedszkolaka... Tetaz zobacz, Jak
nlemowlg staJe sig malym dzieckiem... Male dziecko
ucznlem... Uczefi
grzedezkolaklem... Przedszkotak
Ty-dorosly I ty-nastola-ta1e etg tob4-nastolatkiem...
tek rtolcle obok sieble... Teraz zobacz swolch rodzic6w
wychodz4cych z domu, w kt6rym mleszkale6 w wleku
machacie
mlodzlcllc zym... Ty-dorosly I ty-nastolatck
im rgkq na polegnanle... Powledz lm, 2e ury wszyscy
tettz odchodzlcle... Powiedz, Le wiesz. 2c starall sig

naJlepleJ, Jak noglt... T,obacz w nlch skrz5rrdzonych

ludzl, Lt6rymt w lstocle el Fyll)... Przebacz lm, 2e cig
porzuclll... Powledz, ie odtqd eam dla sleble bgdzlesz
rodzlcem...Zaczall oddalad ele od domu... Sp6Jrz ptze2,
ramlg za eleble... Zobacz,le staJq tlg corez mnleJsl... A2
calklem znlkng z ocz;u'... Sp6Jrz przcd deble I zobscz
utochanq osobe (mal2onta, przyJacloh). lt6ra na cleble
czeka... Je6ll maez terapeutg, uJrzyJ 1o... Jc6ll maaz
grupe pomoclr, zobacz t9 gnrpg... Jelll dcruyrz w Sllg
'WyLszq.
uJrzyJ Jq przed sobq... ObeJm[ rrzyrtllch...
U6wladom sobie, Le maaz wsparcle... Nlo Jortcl tam...
Masz nowq rodzlng albo mo2esz Jq etworryd... Teraz
nlech tw6J nastolatek zespoll sie z tobg... WyblcnJektS
okres &leclfistwa
I uJrzyJ siebie Jako dzleclo I tym
wietu... Powiedz mu, 2e bgdzlesz Jego oploluncm...
Jego nourym, kochaJ4cym I trostltwym rodzlccm... Powledz mu, 2e lepieJ nl2 ktokolwlek na Swlcclc rlorr,
ptzez co przeszlo I co rrycierpialo... Powledz mu. h n
poznr. cloblc
wszystkich ludzl, Jaklch kledykolwtek
Jednego nigdy nie utracl... Powledz, iLe zasytzo rn{dzlesz dla niego czas I codzlennle z nim bgdrlcu...
Powiedz mu, 2e kochaszJe z calego serca...

233

Sp6jrz teraz poza granlce ewoJego umyalu... Zobrcr

cyfre trzy.., PoczuJ pdce u n6g... Porusz nlml... Tabrrcr,
cyfre dwa... PoczuJ energle, kt6ra plynle od ttolch n6g
do g6rneJ czgSci ciala... PoczuJJq w swolch rrmlonech...
Porusz rgkami... PoczuJ, Jat energia naplywr do twoJeJ
glovry I m6zgu... Zobacz cyfrp Jeden... Brrdzo powoll
otw6rz oczy I przeci4gniJ sig.
PrzywotaleS w"ten spos6b caly swr{ wewrrqtrzny uklad
rodzinny. Przeiryle$powrot do swojego wewngtrznego domul
PRZEBACZENIE
Proces odzyskiwania twoJego skrzywdzonego dziecka wewngtrznego Jest procesem przebaczanla. Przebaczenie (ang.
Jor-giue-ness)pozwala nam dawai (ang. giuel tak,Jak przed-

234

DoMU
Pown6r Do SwEGoWEwNETRzNEGo

tem. lizrlrawia przeszloSi i uwalnia energig potrzebn4

w tcraZnlc.lszoSci.
I)r-zt'lrirt:zenie nie Jest cz5rmSsentymen t alnym anl sztucznyrrr. Wyrzadzono nam prawdzlw4 krzywdg, kt6ra musi
zost:rt: uznana I oceniona. Kiedy uzyskrrlt'rny SwiadomoSi
trJ krzywdy, demitologizuJemy swoiclt rotlzicow. Widzimy
l<'lrJakorzec4lwiste, zranione ludzkie lstoly, kt6rymi w istocic sa (bylt).Widzimy, 2e byli doroslyrrrt rlzleiml, odreagowuJ4cymi swoJewlasne krzywdy. Ct'lrrlc rrlrll to Sam Keen:
KiedA demitolqiz4jq suojq przt'szhtsi' i uznqjg ambtua'
Ientng itragiczng charakter crit'r1o lrulrktu'godzialonin, odkrywam nowq woLno6t, k I(nt t 1x tz rt'rt Irt rt Ii zt nienii znaczenie
tego,co sig zdarzgto. !7lk'o 1trzt'lxrt ttrrrt'tlaie mimo2lttttoSt
i uwolntt siq
zar6tuno zaakceptoutorl sll,olrr 1trtt'',tfuti<1,.iak
o d z a d a n g c h m t k t r r l r l s r t k t t l t ' tt t r l t l r ' r 1 t ' l r r u t . O s q d , ,p r z e b a '
czenie i udzigcz.r ursr' ',Altttltt1t1\i..' ,tru rrk'lvmicznA proces,
k t 6 r y p r z e n t f i ' n i r r 1 t r , ' , " ' , ' l , t ' . tt l t r l r u r rr u s z c z g S c i e ,a m n i e zofiary pr^l('7.tltr. rtrt,! hl, rrrTrrrirrir' rr'rrctlctnkontroli,tuaktgtt;nego I t( 2..'sI r rik r t 1tr t t',,t k ts<'i. kI(trq nieustannie przeksztatc(lnt.
Trzeba k<llrlt'r'zrrlc rrlxrra(: siE ze smutkiem wewngtrznym.
Fritz Perls powltrlzl:rl: Nic nie ulegnie zmiutie, p6kinie stani,e
sW tAn\ czg mj e s t. I'r.;rwr lz lw4 kralwdg, Jaka nam wyrz 4dznno,
moZemy dostrzec ty I k o wt cdy, gdy zdemitologizuJ emy naszych
rodzicow. Zrozurnlentu r li rktu, Le wyrzadznno narn prawdziw4
krzywde, pozwala poczui, 2e JesteSmy oflara przemocy. Odczuwanie uczui to bolcsna praca. W momencie wejScia
w kontakt z tymi uczuciami i ich wyra2enia, staJemy sig wolni
i mo2emy iSi do przndu. Gdy pozbqdziemy sig nie zalatwiorrych spraw z prznszloici, nie beda one miaty.lrr2 wptywu na
r r rsz4 teraZniejszoSi. Nasza energia wewnqtrzr vr, wykorzystydoznanych
w:urir w przeszlo5ci do zutaluartia
skutk6w
kr zywrl, mo2e przysporzye nam sil w obecnyrrr z..yr:ltt.Mo2emy
r.y<' I t' r ; rz.rr leJszoSci4 i tworzyi przyszloSi.
pozwala nam odeJSi od roclzicow. Zakrzeply
I'r-z.r'lr;r<:zt'nie
grrk:w rrl r zyrrrywal glqbokie, niezdrowe wl;'2.i, kt<irc nas do

- Nowy WrEK Mr"oDztENczy

OI)NAJDYWANTE
STEBTE

235

n lc h przykuwaty. Sprawialy onc, i.<'ltrzebywallsmy wci42 na

nowo te same uczucia. Nasze skrzyw<lzonedziecko wewrretrzne placi za to t5rm,Ze nigdy nic lrotrrrllrny odl4czyi stq od
rodzicow. Dopokl wydatkuJemy e:nr.r11tr..
na tajone uczucie
nienawisci do nich, pozostaJemy z rrlrrrt zwiagarrl, a tym
sposobem unikamy doroSnigcia.Przt'I r:rczr.rrIc uzdrawla nasze wlgzl z rodzlcarni i daJe naszemrl rlzlr.r.krrwewngtrznemu mo2llwoScodctecia sie od zawsty<lz:rl.1t.y<.lr
glos6w nas4ych uwewngtrznionych postaci rodzi<'k.Is k Ir'I r. Ilrzebaczenie Jest, miqdzy innyn'rt, sposobem na w(.\r'rr(..trznr: odeJScie
z domu.
KiedyJu2 odzyskamy nasze skrz5rwdzorrc
tlztcrk() wewnetrzne, musimy podJai decyzjq dotyczqcil rorlztrorv. JeSli
ryja, to Jak bedzie wygl4dal nasz zvtlryek z rri rrrIi' t' t . k t rirych
rodzice nadal s4 krzgwdzbielani" powinni trzyrrr.rrsk; od
nich z daleka. Radzilbym, ZebySctezostawili l<'lrrr,l.r.,rrr.rnrr
losowl. Znam zbyt wiele przSfpadkow,kiedy nr<lzttr. rr.rrlirl
zadaJa gWalt swym dorostymJu2 dzieciom.
JeSli twoi rodzice nie chc4 prryJ4e odpowiedztrrlrr,.,r
I za
swoJeskrzywdzonedzieci wewngtrzne, t5rmusisz p;rrrrlr..t.rt',
2eprzede wszystkim masz obowi4zki wobec wl:rsrr.p,,r z1'r't,r.
Nie po to prryszedleS na ten Swiat, Zeby rozlat z,r. ,ptr.kr.
nad rodzicami. Nie mam tutal na mySli przyl)ir(lkrr.ktr-r11'
sa niedolq2ni lub niepelnosprawni. Chodzl ntl o rorl.zllorv.
ktorry nie chc4 wzi4i na siebie odpowiedzllrlrrosr'lu.r sr,,,rrlc
wewnqtrzne krzywdy. KaLdy z was musi rrrrrrrzllulcsrvolr:mu dorostemu ja" okreSleniegranic w stosrrrrli,rtlr '/. prawdziwymi rodzicami. PamiqtaJ,2e twoJedzk'r'ko rvt.wrrqtrzne
ufa ci. Oczekuje, LebgdzieszJe chronil.
Odzyskanie swoj ego skr4fwdzonego d zIr'r'k ;r wt:wngtrznego stwarza najczgScieJprzeslanki dla rrorvr.go,bogatszego
zttriazku z praw dziwymi rodzicami. St i r|; Ir' :iIq nowym rodzicem dla swojego dziecka wewngtrznt:g0, llorna$asz mD zamkn4i przeszlo$c i zapelnii puste rrrlrJsr:ew Jego duszy.
Czuj4c now4 nadziejq, autonomig, <'r.1,lnlcJatywg i kompetencje, dziecko wewngtrzne bgdzic rrroglo stworzyi wlasna
to2samoSi. Wtedy po trafl zbudowa i: zdr owy zvtipek z rodzlcami.

Cze36III

JAK OTOCzx) OPIEIIA

SUTOJE SI(RZI$TDZONE

DZTE,CKOWEUTNqTRZITIE
Cfue, hebgi wgobraztl sobie,co bg9 zrobll, gdybr/l
z,astalto prausdziwe dzlecko w osobliweJsgtua4JL,,
Co mqdrego mohna zrobit dla zmteszanqo I ab.
msnego dziecko" jak tugrazii mu wsftlczucb?
Ustqrl2lporozmawi4i z nim- Wgsfuchqlgo. fur,
egm siq martwL ponroLmuzrozurntet, usffiJc,
obeJmlj,potcmpobaw sieznimtrac|W, wglalnll rnu
r6hte rzccry I opouiedz coi, Tok wh.Snle wyglada
tcropia ru n41'starszgmt nqjlepszgm wydanlu: nlc
rwdzu:gc@nego - p prostu 2gczllun# I c@pbwoii.
Ror.lKunrz

Wprowadzenle
Teraz, ktedy Ju2 odzyskaleSswoJeskrrywdzone dzlecko
wewngtrzne, powinteneSotoczyi Je optek4. Jako optckun
bgdzleszJebronil t walcqyrdla ntego.Ttvolemu srrzyn,azonemu dzlecku wewngtrznemu potrzebny
lest ktoj rilny:
ktoS, kto bqfzleJe chronil. Ktedystant.s, ste dlari optekui_
c3yyt I troskliwym rodztcem, bedzle moglo ,acr1C prooer
dochodzentado zdrowla. Otoczenfeopteka dzlecka,ro*ngtrznego Jest sposobem, by stai sie nowJrmrodzlcem dla
samegoslebie. Umo2liwi to tak2c twoJemudzleckuwykonywanle iwiczen koryguJacych, kt6re sprawlA, Ze porirrOctl
do swoJegoprawaziwego
".;"-. ruo*" ptzwolenta I ochrona.
Jal'riepowtnienes zapewnii twoJemu dzrecku wewnqtrznem'r, stworzq podstawq do twtczeftkorygqqcyclL
Uporanie sig z b6lem pterwotnym bylo kontecznc,ebyS
mogl weJSi w kontakt ze swolm autent5rcznym
nfl-. tryoim
naturalnym, cudown5rmdzlec}dem.eo oAzylfan-lu cudow_
nego dzieckawewnqtrznegonadalJednak pozortaJedo n*y_
konanla sporopracy. TWoJe
cudownedztecio zat
na wczesnFn etaple rozwoJu, nle maJacsizanr nauczyd
"i-.to stg
"ie
-fazte.
kt6re powinno poznawai w ka2deJ koleJneJ
WiekszoSi problem6w skrzywdzonegodzlecka *eivnitrrne_
goruynikla ztychwla5nie brak6w. Teraz mo2eszJeuzupet_
nii.
ewiczenla kory-guJ4ce
s4 form4 reedukacJl.Bgdzleszopte.
kunem swoJegodziecka wewngtrznego,bg-<lztesz rqycho_
Je
lvyrval, co zaklada wdra2anie odpowtednteJdyscypltni. Ia_

240

Powndr DO SWEGOWSWNETRZNEGODOMU

<:lriskle slowo dtsclpltna oznacza m.ln. wychowanle I narrczirrrle.l)ztecko wewnetrzne musl wiEc zostai wychowane
I rrrrrrczottenLeczy,kt6rych nle poznalo we wlaSciw5rmczasie
I wlnAr'lweJ koleJnoSci. Tylko dztekt dyscypltnie wyloni sig
w grlrtt nasze cudowne dziecko.

Rozdztal 9

DOJRZAI,OSC JAKO NOWE

2*6ann sffY

Mo2na powiedziet, 2e terapia opiera stg na trtteh

potencjale, pozwoleniu i poparciu
"P" :
Emc Br:nnr
Je5li masz siq zaoplekowai swolm skrzywdzonym dzleckiem wewngtrznym, musi cl ono na tyle zaufai, by rtnwld
opor regulom natzuconyrn ptzez ro&lc6w. fuJrowe ponrrolenie stwarza dziecku mo2ltwoSi byi taklm, Jaklm naprnwdg
Jest, t sprzeciwii stq starym, zawstydzaJacyrn rcErlom
i przekonaniom, wpoJonym przez rodzlcow. Sq onc bardzo
silne; sprzeciwiajac sie lm, dzlecko ryzyku.fe, 2e zoetanle
ukarane i opuszczone. Jest to dla dzlecka wewngtrznego
przer alaJ4ca perspe ktywa.
Teraz, ktedy Jako dorosly zezwalasz swoJemu skrzlnvdzonemu dziecku wewngtrznemu na wypowledzenle posluszeristwa rodzicielskim regulom I pogl4dom, musi
ono wlerzyi, 2e sam masz doSi sily, 2eby wyst4pii przeciw rodzicom. Stle tq Eric Berne nazywa potencJalem Jest to pierwsze,P" wykorzystywane w praktyce terapeutyczneJ.
W stosunku do swoJego dziecka wewngtrznego podchodzqJak m4dry t dobry czarodzieJ,ponlewa2 w oczach dzieci

Pown6r Do SwEGoWewNETRzr{EcoDoMU
czarodzleJemaJ4 wtelki potencJal. GdyJestem star5rm, m4drym czarodzleJem, moJe dziecko wewngtrzne czuJe moJ4
sllq. WczeSnleJzaproponowalem, 2ebyS pomySlal soble, co
by bylo, gdyby6 Jako dorosly m6gl byi obecny w naJboleSn leJsrych momentach swojego dzlec lfi stwa. Dzlecko wewnqtrzne patrzyloby na cieble Jak na potq2n4, podobn4 do
bog6w lstote. JeSltJu2 odzyskaleS swoJedztecko wewnqtrzne, to daru1rclq ono zaufanlem, wlerzqc w twoJa moc. PowinleneS sprawli, aby poznalo twoJa slls l moc naJlepteJ,Jak
tylko stq da. Pomo2e ci w tym zaprolnnowane nDeJ iwlczenle.
Lleta mo2llwo6cl
Zrob liste dziesigciu rzecTry.kttirt obeenteposiadasz albo
moLesz zrobii, a ktorych nle rnlale$ lub nle mogleS zroble,
Jako dziecko, na przyklad:
l.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

Miei samochod.
Prowadzli sanr<x'lr/xl.
Miei konto w txrnku.
Miei prawdzlwe plenl4dze na koncle.
Kupli soblc tyle lod6w I slodyczy, ile zechcesz.
Kupti soble zabawkl, ktore clg lnteresuJ4.
Miei wlasne mleszkante, dom ttp.
Robli to, na co ma ste ochotq.
Chodzii do klna bez pytania o pozwolenle.
Kupii sobie zwlerzatko domowe, JeSlt masz ochotg.

Teraz zamknf oczy I zobacz swoJe dziecko wewngttzne

(oboJgtne,wJakim wieku). KiedyJe zobaczysz (ustyszysz czy
poczuJesz), opowiedz mu o tym, co wyptsaleS na swoJeJ
ll5cle. Na pewno zrobi to na nlm wraZeniel
Hba
o vr5rbaczenie
lnnym sposobem na rozbudzenie w twolm dzlecku wewngtrznym zaufanla I przekonania o twoJeJmocy Jest proSba o wybaczenie, 2e przez tyle lat bylo zanledbywane.
Mo2esz to zrobli w formie listu. M6J list wyglqdal nastqpuJqco:

DoInzelo$CIAKoNowEZn6pro Srr.y

243

Kxhang Matg Jolnlel

Clrclotem Ci powtedzlee, 2e kor,ham CIq za to, ?.eJesteS.
Przglero mL 2E Cia z.anledbgwotem d. wtekumtdzteftczego. Ptlem alkohoL co ncls obu doprowadzato do clwr6b.
Up$atem sQ do nteprzgtomno5ci, tractltlmg panrtlel. Wciqz
nara?-atemTwoJe cenre Zgcie. Po tgm u.rszgstkt rL co przesz.edteSJako dziecko, uczgntlem Ct stra-sznq rrecz. Hulatempo neach" nte dawalemCtporzqdnle
wypuzqi. potem prarnwabm bez urnlrrru t nie ynzuala&,m Cl stefutoii.
Bgtemwofuc Cieble np&ie
nieczuQ. Korlr,mCte tobiect$q, 2e @dq Ci pofwigcat sw6J czas t ulDage. Zndde sre
przg Tobie, kiedg tylko bqdziesz mnie potrzcbwal. Chce
siq Tobq opiekouae.
Korhdqca
Dtr2y Jotvt
Teraz d*ga r9k4 napisz odpowied2oddztecka wewnqtrznego.

Kuhang Duhg Jofuiel

Przcbaczam Cil N ie zostanatqJ mnie j u2 nlgdA u.rt6q/.
Korh4ccA
MalyJohn
KiedyJu2 odzyskasz dzlecko wewngtrzne, nttrrlsz kon{ecznte mowii mu zawsze cal4 prawdq. Powlnno tal<Le
styszei, 2,ebedzlesz prry nim t dla niego, Ron Kurtz ptsze:
Dziecko nie pouinno rzucat sig na lb2ktt, doznawai b6lu
ikrzgczed. Potrzeb4Je tglko czegoS bardzo prostego: ZebgS
bgtprzg nim.Bycte pr4y nim' oznacza dla twoJego dzlecka wewngtrznego po6wigcanie mu twoJego czasu I uwag|. Na nic sig nle
zda, JeSli bedziesz przy nim dlatego. Le uznaJeszto za swoj
obowiazek | 2e ty czuJesz siq wtedy dobrze. PowinieneS
wysluchad, czego ono potrzeb4je, I odpowlednlo zareagowai. Powinno wiedziei, 2eJest dla clebie walne.

24.1

) r I x ) SWEGO
I'()\\'1.'r
DOMU
wgWruErRZruEGO

()I'OWII.,I)Z SWEMU DZIECKU WEWNETRZNEMU

DoJRZALOSC
JeKo Nowr, Zn6nlo Stt v
O SILE

wYrs/t,..t
I r r r r rr r r r r ' . r l r r y m Z r o d l e m s i t y d l a t w o j t ' 4 o < l z i e c k aw e w r r e t l r r r r , , ' l r t ' r l z . l tcw o j a o p o w i e S co S i l t ' W y 2 s z r j , w k t o r 4 w i e r ,, ,.' | 1r'rt'llwierzysz). Chce, 2eby mrlc rlzict'ko wewnetrzne
' r , , 1 . ' l , r l o , z e w i e r z 4 c w i s t n i e n i e k o g o s l x r l t ; 2 n i e j s z e g oo d e
'li'go
r r r r r t r ' ,r ' Z r { e s i q b e z p i e c z n y i c h r o n i o r r l '
kogoS r,azy, , , . r r rI rf < t $ i e m .
\\tlr;kszosi dzieci wierzy i nie m;rl;1 prolrlt'rnu z pojeciem
I tol1rr.Mowig mojemu wewnqtrzncrrrr r r lz iclkr r, ze Bog pokaz : r l r n i , j a k i O n j e s t . Z s t 4 p i l n ; r l c r r ' . u ' r ; r t. i a k o c z l o w i e k
lrrrieniemJezus. Jezus mowi nli , tr' l\ rr' icst moim ojcem
l r n a t k a . J e z u s m o r n r im i , 2 t ' t t t r r l 1 r ,' , r t , ' z N i t l l z a p r z y \ a L n i c .
M o w i , 2 e B o g s t w o r z y l n t t t i t ' l : r k i c r ' o .i . r k r r r lrt ' s t e m ,i 2 e c h c e ,
L e b y m s i g r o z w i j a l i c o r : t z l r ; r r r l . , r r ' l' , l , r u ' r; l s i g s o b 4 . M o w i ,
i z e b y mn i e o s 4 d z a l i n r r y c l r l z r ' l r v r r r l , r z c l rr: c z l l l .J e z u s n a j bardziej zhli4tl si<,'rlo S\\'ojr'1r'.,,Jr\". l)l:rtt'rro ltowiedzial: Ja
jestem prcturclc. I lYl P r rrvrl,l r nc l lo sit'l rir'. I(ot'lram Jezusa,
",
p o n i e w a 2 m ( ) g ( ' l N i r r r r o . z r r r , r r v i , ri cp r o s i r : G o o r o Z n e r z e c z y .
C z e s t o d a j t :r r r i t o , o r r r 1 , r r , . , , / i.r(.,j' i,rr r i c r n u s z e n i c r o b i i , 2 e b y
to otriiymai. Kocl r:r rr rr ri t' t ; rkit'(o, Jakim jestem. Moja istota,
czyli moje ,,JA".jcst l:rlt ic srrrnojak boskie ,,JA". Kiedyjestem
moim prawdziwyrrr .,,lA", r.r'tecly najbardziej przypominam
Boga. Chce, Zeby ,rt<rjc wewngtrzne dziecko wiedzialo, 2e
Bog nas kocha. zawsT.t'bq:dzie nas chronil i zawsze bedzie
z nami. Inne irniq Jt'zrrsil to Ernmanuel, co oznacza "Bog
Jest z nami". Niech nrojc wcwnetrzne dziecko wie, 2e istnieje
Sila Wy2sza, potgZnicjsz.a niZ my obaj, do ktorej zawsze
rnogQ siQ zwrocii.
STWoRZ

SOBIE NOWE DZIECINSTWO

Inrrym bardzo skutecznym sposobem stosowania poten, 1.rlrr. <'zylisily swojej dorosloSci jest metod?r okreSlanajako
.'! rtt ttr(ntie autobiogrqfiL T,ostala ona rozwinigta przez Rir l r . r r , l . rl t r r n d l e r a , J o h n a G r i n d e r a i i c h w s p i r l l ) r a c o w n i k o w
l,rh, ' l,,r rrr.rz.rnieniania osobistej mapy, zw?lr)illtroqrarnoutar l', rrr \'' rrr r rlir ll,Jlpi5f AcznAm (Neura-Lingui-s l ic I'r'rrtra mming,
r r ' , 1 . r ," r , N l l ' ) . S t o s o w a l e r nt e m e t o d e p r z c z o s t r r t n i eo s i e m

11

lat. Jest niezwykle skuteczna po<l witrunkiem, 2e dana

osoba upora sie ze swoim pierwotrrvrrr lxtlem. W przeciwn5mr razie metoda tamo|e sig okaza<. ll,lko rnydleniem oczu.
Leslie Bandler, Jedna z autorek N[.['. rl;rla temu wSrraz
w swojej SwietneJ ksiq2ce The Emoliortrtl llostage, gdzie
stwierdza, 2e rr'ial.a powa2ne problerlly crrror'l<lnalne, chociaL znala i stosowala bardzo zaawans()\\'; rr rc tr'<'hniki NLP.
Technika zmieniania autobiografii jest I r,rr r lzo pomocna
przy likwidowaniu skutkow okreSlonyctt I rolrsttyt'h wyda'lirmkins
rzen z dziecinstwa. Czqsto s4 one tym, co liilr',rn
I:'azrya sceno,mi domtn\jqcgmt lub ksztrtlltrl,r, rltrrL czyli
filtrami wplywajacymi na nasz rozvroj. Ont' liol\\'r{ ,/;t nasz
bol i nie r.vyra2clneemocje, ktore nastepnie, t'1'klir znir', powracaj4 przez cale nasze Lrycie.
Zmienianie autobiografii bgdzie tak2e przytl;rtn{ \\' wypadku bardziej uogolnionych wzorcow, jak rur 1,r.'r'klrtd
poczucia, 2e nie bylo siq chcianym dzieckiem. Zttti, rt.tttit'
biografii oparte jest na cybernetycznyrn zaloLenit. /'r'|,,(l n i ('
zktoryrnnasz moz$ i centralny uklad nerwowy tlit' 1r,tr 'r ll,1
odroZnic doSwiadczenia prawdziwego od wyobrir2()rr('r'r,.l('
Zeli to drl.gie jest odpowiednio jaskrawe i szczt'gitlt )\\'( l (".
lie Bandler pisze:
OgromnaskutecznoSt zmtenianiabiogrqfiIz,tt:.tr tlr t , x lk r t 1ltt
p o z u s r 6 c e n i u u t u a g t n a J a k t , 2 e L u d z i e L U. s l t ' r r ilrr r r r t t r l " l , t r ' l r
tugpaczqjq do{wiarlczenta, a potem dzktlairr tt,t !)tx/',/rrrt'ir'
tg ch ttsgpaczong ch uer sj t do Stutadczen, z.rt1x trrtrr rr t 1r 1t'. )t' lo
oni samije przedtem stuorzglL
Ludzie czqsto wyobraZaja sobie jakies | /t't /\'. kt6re mog4
wydarzyc siq w przyszloSci, i strasza sit.' olrt;tzami, ktore
sami tworza. Jak wskazuje lrslie []arrrlltr, swietnym przykladem takiej postawy jest zazdroSi':
hzdroSt to doznanie, ktore prattttu' rtrtusze zostqie LDgtDo'
tane, ktedg ktoS stuarza sobie obruz. rrkochanej osobg prze'
bgwajqcej z kimS inngm t odczutprt przgkro66 z pottsd"u ob'
razu, jaki. sam stusorzgl.

246

Do;nzaroSc|Rro Nowr,Zn6oro Sny

Powncl'rDo SwEGoWEwNErnzNEGoDoMU

I):rrrir osolr:r odczuwa przykroSi i dziala na podstawie tego

rrczrrcl:r trrk, -lakby bylo ono faktem.
I'orrrysl<'lc, Jak4 moc maJ4 fantazje scksualne. Mo2na
sr rIrIt' sI wrrrzyc wyobraLenie partrrera seksr rrrlnego albo odpowk'<hrleJsceny i odczui fizjologiczne Jxrrlniecenie.
l'rr.y zmiertianiu autobiografii wykorzr,,stuJe sie to sar n o z - . l a w i s k o .D o k o n u J 4 c z m i a n y , u 2 y u , r r c l e s i l y s w o i c h
rlrrroslych doSwiadczen, Leby zmicni( lo, co przeszloSi
wyryla w waszym umySle. PrzyJrr.yl,rtv stq kilku przykladom.
Nlemowlgctwo
P r r y p o m n i j c i e s o b i e , J a k i r n l r r n , r l l r r r z r r l r r r o w a l i S m ys i q
w R o z d z i a l e 2 . J a k i e s p r : r \ \ ' \ ' r . r 1 t r r . 1 l . r l 1 ' r ' l rw; o k r e s i e n i e m o w l g c y m ? C z y s l y s z ; r h ' s , r l r r r r r . r r ' l r ' k, t o r - r ' t r y l y c i w t e d y
p O t r z e b n e ? C z r y t w o J t ' p o l t , ' , 1 r 1 'l r l r ' l . t r l o l y k i r n y m z o s t a t y
zaspokojone?
J e S l i n i e , y r o t t t y " , l c r . r . z' z , r s o l r c l r l t q : < l t 1 t : y cwhy n i l i d e m
t w o j e g o r l o s r v i , r ( l r , / r ' r r ll.,rr k o s l l r r r J , r l < l r o s l e Jo s o b y , k t o r e
mo(lylly cl porrro{ \\' nl('rn()wlr,.<'twic.t}zywolaj na przyklad
o l t n r z . r ' l r r . v l l l ,l t l l r l l ' s p o r l z l t ' w n l e S s i e , 2 e z o s t a n i e s z m i l e
powllirrry kit'tli .rhrrrrrtspotkaleS drogiego ci pr4rJaciela
z dawnyclr l:rt. I'rz1'porrrrrllsobie radosnywyraz Jego twarzy,
kiedy cig zobirczyl. Moz.r'sz te2 wspomniei prryjecie z niespodzianka na twoJrl r'z.r'sri.ByleS wtedy centrum zainteresowania.
Kiedy zmieniarn swolrl autobiografiq,
zamykam oczy
i przenoszg sie w przcszloSi do 1963 roku, kiedy to w seminarium zostalem wybrany
Roku". Potrafiq
"Czlowiekiem
oclczui, 2e tam stojq, slyszei oklaski i widziec pieidziesi4t
rr rz.faSnionych, uSmiechniqtych twarzy, kiedy wyczytywano
rrrof<rlmig. Widze twarz ojca Mally'ego i twarz mojego najl('l)sr('go przyjaciela, Johna Farrela. DoznaJac tych uczui,
lr zyr'lskirm prawy kciuk do innego palca praweJ rgki itrzyrrriun Itr t.cr. trzydzieSci sekund. Potem puszczam l rozluInlirrrr r r,'kr;.Zakotwiczylemw ten sposob doznzrnie radosneg( ) I )()\v I I . r I I h. C.l z was, ktorzy pracuJ4 w gmpa<'l r, robili ju2 to
si I rrl() I )r/ \' rI rr'(lyt I r{ach od4rskujErych, opisanycl r w Czgsci II.

JeSll .Jcstt:Scieleworgcznl, u4{cic

nia zas<lbow wzmacniajacych.

217

k'wr'l rqki do zakohricze-

Kotwlce
Zetknigcie kciuka z lnnym palct'rrr tr.l samej rgki Jest
kinestet5rczna kotwicA lub wyzwalacz('nr N:rsze Zycie pelne
jest kotwic przeszloSci, powstalych w u,vrrrlirr wpaJania doSwiadczen (ang. rnpnntrng). MowilemJrrz o llzlologii mozgu
w zwi4zku z bolesnymi doznaniami. Im sllrrlr'lszy llyl uraz,
tym silnieJsze pozostawil piqtno. Za k'aztlt'rrr r:rz<'m, gdy
jakieS nowe doznanie przypomina dawnr:. litorr rvlrl2e siq
z lurazem, zostaj4 wyzwolone pierwotne enl()( ll I r l,rlr. <l Sobie znai stara kotwica.
KaLde z nas4rc}:r zmyslowych doznan jc'st t.rl' rvl;rSnie
zakodowane. Mamy kotwice wizualne. Na prztl'l,r,l ktoS
mo2e na nas spojrzec tak, 2e przypomina sie ziln r./ I ,r r rl, rlrry
ojciec, ktory identycznie patrzyl na ciebie, zanlrrr r l. rrrk'r 4 r l . M o L e t o w y z w o l i i b a r d z o s i l n 4 r e a k c j e c n l ( ) (i ( , r r , r l r r , 1 ,
nawet jeSli Swiadomie nie dostrzegasz Zadnego /\\t,r,,hu.
Kotwice moga miec charakter sluchowy, wqchowy | ',rrr.rlto
w y . O k r e S l o n y t o n g l o s u , z a p a c h c z y J a k a S p < l l r r r r r . rn r . r 1 I,
wyzwolii dawne wspomnienia i towarzyszqce irrr ('l n, 'r l. I )()
najpotg2niejszych kotwic sluchowych nalez:l lrio',r'rrht N.r
pewrlo prze2yliScie coS takiego, 2e sluchaj4r' r';rrll,r,l,r./\'ll(l
mnieliScie sobie nagle osobe lub scenq sprzrrl l.rl ('.rlr'
nasze 2ycie to zbior takich utrwalonlch inrlr irrl,,rr' /. r r ( )w
no przyjemnych, jak i bolesnych.
Mo2emy zmienii bolesne wspomnienia t <lrit r lrrstrva, koJarz4c je z konkretnymi doSwiadczeniarrri z rr.rszcgo doroslego Zycia, w ktorych przejawila siq rrrlrl't;r slla. Je2eli
w niemowlectwie nie zaspokoJono twoi (' I r 1rot r z.t:lt,JeSli byleS
Zagubionym Dzieckiem, moZesz solrir' porlarowai nowe
dziecinstwo. MoLesz tego dokona(', z.:rkotwlczaJ4c realne
doSwiadczenia ntri4zane z sil4, Jirk;s olrccnie posiadasz.
GdybyS ja mial w niemowlectwie, trvolt' 2ycle uloZyloby sie
lepiej. hko&viczajac
te sile, zakolwiczarny rownieZ utracone uczucia z niemcwlgctwa. Potcrn rownoczeSnie uaktywniamy obie kotwice, Zeby naprawdg zmienii doznania

DOMU
WEWNETRZNEGO
Pown6roo SWECO

Do;nznro3dJAKoNowEZR6oroSny

z okresu nlemowlgcego. A oto koleJne krokt, Jalde nale2.y

w tym celu wykonai.

l(rol c:warty
Teraz uSesz sil, kt6re zako&vlcr,yleSw trakcie drugiego
krrrku, I przenlesieszJe w okres nienrowlqctwa, Zroblsz to,
stykaJqc ze sob4 kohvlce Y t X. Trz.yrnaJacJe, poczuJ, 2e
Jeste5 mile widziany na tym Swiecie. I'oczrrJ, Le znaJduJesz
stg w cteplych objqciach. Kledy poczuJesz slg przepelniony
cteplem i sila, puSi obie kotwice i otworz u'iry. Bemrarunkowo poddal sig po4;tywnemu odczuciu.

248

IftoL plcrunzy
Pomy5l o trzech porytywnych doSwiadczenlach z okresu
dorosloScl, kt6re byty cl potrzebne w niemowlgchvie, a nie
doznaleS ich wtedy. Oto moJe doSwiadczenla:

A. Doznai milego powitania.

B . Byd trzymanym w ramionach I przytulanym.

c.

By6 przez kogo5 bezwarunkowo itkceptowanyrn.

Iftot

drugl
ZamkniJ oczy I prrypomnl sollle tlo$wladczenieA. PowinleneS naprawdg tam slq zni{ci,(, wlclzledna wlasne oczy,
odczuwai itp. Kledy ptx'z.ttJcv ratloSd ptynaca z doznarrla
milego powitanta. zrrib kotwk:g klnestetyczna za pomoca
UtrzyntaJJq przez trrydzie$ci
kciuka i palca wskaz.rrJrlt'cgo,
sekund, a lxrtern ptr$C, Otw6rz oczy I skoncentruj sle na
c41ms, cn wklzlsz kolo cleble. Odczekal kilka minut, po
crrq przry<rlal do$wladezenle B. Zakotwicz Je dokladnie
tak samo Jak do$wlatlezenleA.
Powy2sze czynno$cl okreSla sig Jako stawianie kohricy.
CzSpnoSi ta wzrnaga nroc plerwotneJ kohvicy zasilaJaceJ,
potqguJ4c JeJ ladunek. Otw6rz ocry |przez kilka minut
skoncentruJ slg na Jaklm6 obiekcle w pokoJu. Potem zamkniJ oczy I prrywolal doSwladczenie C. Takotl,vlcz Je tak
samo, jak A i B. W ten sposob zakottvrcryleS swoJepozytywne zasoby z okresu doroslego irycia. Kotwice tq nazwiJmy Y.
Krok trzeci
Teraz powinienie6 zakotrulczye doSwiadczenliaz okresu niernowlqcego. Wr6i do medytacJt zRozAzlalu 4. Powtarzaj Ja,aL
stanlesz sie niemowlgciem. Ta,kotv,rlczuczucle bycia osamotnlonynr t nle chcianym. To jest twoja negatywna kohvica. JeSli
JesteSpraworQczny, postawJa na lewej rgce, dotykaJ4c lewym
kcluklem palca wskazuJacego.JeSlt JesteSleworqczny, zr6b
to samo prawq reka. Te kohrrice nazwiemy X.

24()

Kroh piqty
Kiedy doznasz tego odczucia, posiedL przez dzlesigi
minut i wchlon to doznanie. StaleS sig opickrrnenr swoJego wewnqtrznego niemowlgcla. SkrzyLowalcS rraJwcze5niej sze impr intg n erwowe z p62nleJszymi, w sp Ir.r; rJi qcymi.
Od teJ pory, w ka2deJ nowej sytuacJi, kiedy zostiul:t wyzwolone wspomnienla z okresu niemowlqcego, twolm
udzialem bedzie nowe doSwiadczenie XY. Stare doiwladczenle X r6wnie2 doJdzie do glosu, ale nle bqrlzlc Ju2
dominowai. Od teJ pory, kiedy uJawni4 sig twoJe potrzeby
z okresu niemowlqcego, bqdziesz miei wiqceJnro2llwo$cl
wyboru.
Ilrok sz6sty
Specjali6ci od programowania neurolingwlsty<.zncgona zywaJ4 ten krok modelouaniem przgszlo.4c{ (ang, .fulurt
pacingl. Polega ono na wyobraZeniu sobie okrt.$lorrtgo ezasu w przyszloSct, kiedy stanlesz t'xarzq w twirz z nowa
sytuacJa, kt6ra wyzwoli twoje potrzeby z okn.srr nlemowlqcego: na przyklad znaJdzieszsig na prryJCctrr,gdzle nikogo
nle znasz, albo podeJmiesz now4 pracq. ProgramuJeszprryszloSi, uwalniaJ4c kotwice Y (poaftywna) I wyobra2ajAc sobie siebie w noweJ sytuacJi. Tnbacz slg, trstysz I poczuJ,jak
dobrze daJesz sobie radg. Kiedy Ju2 to zroblsz, przeryJ
jeszcze raz wyobraLon4 scene, tym razem bez pozytywnej
kotwicy. Programowanle przyszloScl oznacza Jakby probg
teatraln4 w pozgtgu;ngmprzebraniu. Osoby, ktorych dziecko wewngtrzne doznalo kr4rwd, maJ4 tendencJg do odgrywania pr6by w negatywnym przebraniu. Stwarzamy kata-

Powndr po SwEGoWrwNErnzruEcoDoMU

Dolnzero$C|aro NowE Zndpro Srr.y

stroflczne obrazy ?.agro?Enla I odrzucenla. Modelowanle

prryszlo6ct Jest sposobem zmlenlanla nasrych wewngtrznych oczeklwan.
Ta sama technika zmlenlanla btografll mo2e byi uz5rtado
uzdrowlenla wspomnlefr z wczesnego wleku dzleclgcego,
przedszkolnego I szkolnego. Wa2ne Jest, 2cby5my zdali sobte sprawg, 2e r62ne bolesne zdarzenla moga korzystai
z r6Lnych zasob6w wleku doroslego.
Bedac przedszkolaliitem, namowlony przez starsrych
chlopc6w, uderzylem kolegg ktJem. Okazalo ste, 2e oJciec
chlopca, kt6rego uderrylem, byl zawodowym zapaSnlkteml Przyszedl wieczorem do nas do domu, 2eby mt dai
nauczkg. Slyszalem, Jak wrzeszranl na moJego oJca. M6wll, 2e powinienem dostai pascnl. l'amlqtam, Jak przeraZony schowalem slQ w plwttlcy. Wrpomnlenle to bardzo
r62ni sie od innego, kledy w wleku przedszkolnyrn w swoJe urodztny bylem sranrw mlerzkanlu z mama. Bylo mt
bardzo smutno. Nle wledzlnlem. gdzle Jest tato. I tesknllem za nlm.
Kalde z tych wnp<lmnleil wymaga zakohrrlczenta trneJ
stty. Ponl2eJ p<dnJq kllka prryklad6w, Jak Ja zmlenialem
swoJ4 autoblograflg na poszczeg6lnych etapach roavoJu.

3. TWorze kohulcq, wyobra2aJ4c sobte scene, ktedy zbito

mnle za to,2e bylem ctekawy I odkrywatem r62ne interesuJace rzecry w naszyrn salonle. Kledy kazano ml
przestai, powledztalem
I dostalem lante.
"nle4. UwalntaJ4c JednoczeSnle obte kotwtc.e, pracuJg od poczqtku nad wyobra2on4 scen4. Mowle -nle', wSrra2am
gniew, nadal badaJ4c I dotykaJac wsryatklego, na co
mam ochotq.

Wczegne dzleclArtro
Z tamtych lat nle pamlgtam 2adnych szczeg6lnle bolesnych zdarzeri, ale ktedy spoJrzq na .indeks podeJrzen' dla
tego wieku , duJ, soble sprawq, Le moJe potrzeby nie byty
zaspokaJane. Spr6buJq wlqc uporai sie z tym etapem rozwoJu.
l. MySlg o chwilach mojego doroslego irycla, gdy:
A. Grzeunle powtedzialem, ?n czegoi nie zroble.
B. Mtalem na coS ochote i podJalem o to staranla.
C. Potrafllem wyrazii gniew, nikogo JednoczeSnie nie
ura2aJ4c.
2. Stawtam koturice, korzystaJac z powyLszych do6wtadczen.

251

5. Skuplam siq na sprawach mtl4zanych z nlezale2noSci4

malego dziecka I zastanawiam stq, Jak potrzeby tamtego
okresu wptywaJa na moJe obecne Lrycle.
6. Wyobra2am soble siebie samego w przyszloSct. Jak chodzA po sklepie ze sprzgtem sportowym. Dotykam wszystklego, co mi slq podoba, t m6wle -nte' za kaldym
razem,lidedy sprzedawca probuJe mi pomoc.
Wlek przedszkolny
PracuJq nad z.danzenlemz chlopcem, kt6rego uderzylem.
I swolm strachem przed Jego oJcem-zapa6niktem.
1. MySlq o sllach, Jaklmt rozporz4dza. teraz moJe potctne
dorosle wcielenie. Gdybym mtal Je wtedy, potrrnlbym
dai soble radg w tamteJ syhracJt, unikaJac taktego etrcsu. M6glbym na prryklad:
A. Wezwai poltcJg.
B. Wezwai na pomoc moJ4 Silg WyLsz4,
C. Wztai na sleble odpowtedzialno5d za brutalne potraktowanle chlopca i przeprosti.
2. Stawlam kotwtce, na kt6q skladaJa ale doznanta A,
B t C Jako 2r6dlo pozytywneJ stty.
3. Zakotwlczam scene ukrywanla slq w plwnlcy I przeirywanego wtedy strachu, ktedy oJclec chlopca przyszedl
mnle skarcii.
4. Zwalnlam oble kotudce t pracuJe nad t4 scen4, dop6kt
nle poczuJg sig w nleJ lepieJ.

POWNdTPO SWEGOWswNErRzI.JEGo DoMU

DolnzeroddIAKoNowEZn6oro Srry

5. Zastanawlam sle, Jakt wplyw wywarla ta scena na moJe

fcle (przesadnie boJg sig awanturnlkow).

3. ZakohMczam plerwokrA scene - ucleczkl od piJanego

oJca w dzlen Wigilit.

6. ProgramuJq scene zpruyszlo$cl, w kt<ireJskutecznie stawlam czolo awanturuJ4cemu slg mg2czyZnle.

4. Uwalnlam r6wnoczeSnie obie kotwlee I ponownie pracuJe nad wczeSnieJsz4scen4. Wyclrodzg z pokoju i staJetwarz4 w twarz z oJcem. -Tato - rrrdwlq- przykro mi,
2e 2le sig czuJesz. Wiem, 2e muslsz odczuwai samotno6i i wstyd. Ale nte pozwolq, L,et>y3daleJ psul mi
Swieta I rujnowal moJe dzleciristwo. Nte zoetane tutaJ,
nie bede cierpial. Jadg na Swiqta do kolef,l. Nle pozwolq, ZebySnadal prrynosil mi wstyd". Zauwarnla 2e nie
wyobra2am sobie odpowiedzi ojca. Ktcdy przerablacie
tak4 sceng, powinniScie siq skupii wylqczrrlc na srooim zachowaniu i stanie wewngtrznynr. Nlc mo2ecie
zmieniai inneJ osoby.

252

WlcL rzkolny
Kledy Jeszczebylem w szkole, moJa rodzlna powoli siq
rozpadala. Pamietam du2o bolesnych zdarzen z tamtego
okresu, nad kt6rymi moglbym pracowad. Wybtorq Wigilig,
kiedy mialem I I lat. Ojciec wrocll do domu puany. Cieszylem siq na mySl, 2e calarodzlna razenl spgdzt czas. SpodziewaliSmy sle, 2e ojciec wrocl o plerwszeJpo poludniu. Planowali6my, 2e po poludniu przynlcslelny cholnke t cala rodzina bgdzieJ4 wieczorem uble raC,przed p6J6clemna pasterkq.
OJciec wr6cil dopiero o wlxil do dzlewlqteJ wleczorem. Byl
tak pijany, 2e siq zataczirl. Coraz rllnleJ narastala we mnie
zlo36. Bardzo te2 slq lxrlerrr. klcdy oJclecpll. Nie stosowal
przemocy, ale tryl nleollllczulny. Zamkn4lem slq w pokoju,
polo2ylem do ki2kn. rrakrylem gllowq koldra I z niklm nie
chclalem rozrnawluC.
l . Mydle o sfla<'h. Jaktml rozporz4dza obecnie moJe do-

rosle wclelelrle. a kt6re pomogtyby ml lnaczeJ rozegrai

tg scene. Teraz na przyklad potraflg wyraLae gnlew
w sposob stanowczy, nle okazuj4c lekcewa2enia drugiej osobie. Jestem flzycznle silnieJszy I nlezalelnyl
moge sig wyl4cryi z bolesneJ sytuacJi, na ktor4 nie
mam wplywu. Potrafle wyraLae swoJe uczucia I moge
powiedziei to, co naleLy powledziei w daneJ sytuacJi.
Zeby przeewiczy(, zmiang, przywoluje na mySl momenty, w ktorych:
A. Wyrazilem gniew w spos6b bezpo6rednt i stopniowy.
B. Wycofalem sie z bolesnej sytuacji.
C. M6wilem do kogoS obdarzonego autorlrtetem w sposob spoJny i sktadny.

2 . StaMam kohrice , wykorzystuj 4c przytoczone trzy doSwladczenla.

253

5. Zastanawiam sig nad tym, Jaki wplyw miala tr rcena

na roZne aspekty moich stosunkow z innyml lrrdlml.
USwiadamiam sobie, Jak wlele razy stara kotwlca
-cumowala" mnie w sytuacji gniewu czy lzolatJl, Jestem szczgSliwy, 2e zmlenllem te dawne wspornnlenia.
6. MySlq o JalirieJSsytuacJi z przyszlo$ci, ktedy Intrzcbnc
bedzie wyraZenie gniewu. Robie pr6bq takteJ reny z zastosowaniem po4ftyurneJ kotwicy. Potem powtarzam Jq
bez kohvicy. CzuJgsig dobrze, wiedz4c, 2e w przyezloCcl
zachowam siq w sposob stanowczy.
Kiedy pr6buJe sig zmieniai swoJa autobtografiq. poJawtaJa
siq zwykle nastEpuJ4ce pytania:
Co robii, jeili po pracA nad danq.scenq
poprawg?

nle odczuwam

Mo2e powinieneS powtorzyi pracq nad ntA liilkakrotnie.

Nad scen4 z Wig;ilii pracowalem chyba szeic razy, nad
niektorymi innSrmi - po kilkanaScte. PamlqtaJ, 2e pierwotne
kohnlce maj4 ogromna sile. Chcac Je zerwac, potrzebuJesz
starannie w)pracowanych, nowych kohrrlc.

Do\,ru
Powndr Do SwEGowEwNETRzNsco
Jak mqq wgprarcwailepszc

kotwlce irflIoweT

Kohrrlce 2r6dlowe s4warunklem konlecznym do oslagntecla sukcesu. Ich wjpracouranle wymaga czasu i praktyki.
Dobre kohrrlce maJa nastepuJ4ce cechy:
l. latwo66 rtdzlelenla wsparclo- Oznaaza, to, 2e naJlepsze
kohvlce 2r6dlowe powstaJ4wtedy, gdy otrrymuJesz &tqkl nlm lntens5nrrnewsparcie. Wewnqtrzne wspomnlenla
do6wladczane s4w dwoJa}d spos6b: lqcznle t oddzlelnte.
l4cznle wystqpuJ4 wtedy, gdy rznzywlScle doiwiodczasz dawnego wspomnlenla. Oddzlelnle - ktedy tylko
obserwuJesz dawne wspomnlen la.
Wykonal nastEpuJqcy ekspcryment: zamkntJ oczy
t wyobraZ soble, 2e Jestc$ w d2un$1. Z zaroill !rychyn4l
wielkt tygrys lzbllZ,a slg do cleble. ZlaueJ strony ogromny w1lboa zaraz clq pfflrurycl w rwoje sploty... Ateraz
weJdl w swoJe clalo I nnprawdq gle tam znaJd2. Spojrz
w d6l na swoJespnrtowe obuwle I spodnte koloru khaki.
Podnte6 wzrok I zobacz zbll2aJ4cegosle tygrysa. Ustysz
Jego groZny pomruk przechodzqcy w dono6ny ryk. Rzucasz sle do rrcleezkl I spostrzegasz z leweJ strony wielktego boa duclclela, kt6ry zaraz cle pochwycl.., Teraz
obxorz ocry,
PorownaJ. co czuleS podczas obu 6wlczei. Pierwsze
bylo przykladem oddzlelnego doSwladczenla wewnqtrznego. Intensywnodd odczuwaniaJest przy nim przewa2nie niska. Dmgle bylo przykladem doSwiadczenlal4cznego. W tym pr4gpadku lntensywno6i odczuiJest owlele sllnleJsza.
WypracuJ teraz silne kohrrice, kt6rych bedzlesz potrzebowai w pracy nad wspomnienlami l4cznymi. Aby usun4i stare kohvlce, musisz poSwigcii bardzo wiele energll.
2. Wb.6clug czns zastosowanla- KohMcq 2r6dlowa naleiry
ustawld wtedy, gdy energiaJest naJwy2sza. Wymaga to
praktykl. Na przyklad Ja utrrymuJe kohvlce pruez trzy-

Do;nznuo$CJeroNowe Zn6pro Slrv

dzle6cl sekund - do okolo JedneJ mtnuty, aby zakotwicryC moZllwle duio energtl.
3. Powtelantte. Moilesz wSpr6bowywaC swoJekohvlce. JeSli
ustawileS Je dobrze, moga zostai wyzwolone w dowolnJrn momencie. StykaJac kctuk z pak.em wskazuJ4cym,
poczuJesz, Jak zacryna przeptywai zas IIaJAca energta. J a
odczekuJgzawsze plgd mlnut I sprawdzam awoJekoturice
2r6dlowe. JeSli nie daJ4 mi oczektwanego przypfywu
energii, ustawlamJe na nowo. MoJa regrrlq stalo slq to,
Le zawsze sprawdzam swoJe kohvlce 2r6dlowe, by siq
upewnli, czy dobrzeJe ustawtlem.

Co sig dzieJe z kotwlcq hr&bwq po ugkorzu.slantrr Jel do

wgzwolenia. ste ze stareJ kotwicg?
Kohvica Zrodlowa pozostaJe nadal, lecz Jest slallnza nl2
poczatkowo. TtzebaJ4 na nowo ustawii, jeSli chcesz.lcJrriyd
do JaktegoS tnnego wydarzenla. MoLesz stawlai kolwlee,
dotykaJac r62nych czqSci ciala. Ja uz5nvam palcow. bo tak
Jest mi wygodnie.
Ostatnie iwiczenie pomoZe ct okreSlii, na tle zdolalerl
zmienii dawny fragment swoJeJblografit (crylt usrrnqd rtarq
kohvlcq). Cwiczenie to polega na sprawdzentu negRtywneJ
kotwtcy X. ZamkniJ oczy 1przez kllka minut koncerrtruJ slg
na oddychaniu. Potem powoli wyzutill kotwtce z leweJ rqkl.
Zwroe uwage na to, co czujesz 1 czego doznaJeaz. Je6ll
zmiane btografli wykonaleS prawtdlowo, ncgatywne doSwiadczenie bedzie odczuwane inaczeJ. To odczucle nie
r62nl sle przewaihniew JakiS szczeg6lny spos6b. Zwykle Jest
po prostu mnleJ intensywne. Tego wla$nte oczekuJq od
techniki zmieniania biografii - zmnieJszenta IntensywnoSci.
Wszystkie nasze doSwladczenla w pewnych kontekstach na
co5 siq przydajA. Rozwa2nieJest stlumtd gnlew I uycofai sie,
kiedy zblliza sie do cieble agresywny p[ak czy napastnik.
Wziqcie dziecka wewngtrznego pod oplekq nie polega na
uJmowaniu mu doSwiadczefi, ale na dostarczeniu mu bar-

256

DOMU
Pownor Do SWEGOWEWNETRZNEGO

DoJnznlo$C
Jexo Nowe Zn6oro St y

dzleJclastycznych mohliwoSctwgboru W tym wlaSnle celu

dokorrrrJr:slg zmlanybiogralll. To pozwala twoJemu doroslerrrrr w<'lele n t u ochronii dzlecko wewn qtrzne przy dokonywanlu f nnego wyboru. I.agodzl ostroSi wyJ6ctowegodo6wtadczcltlit.

Wypracowanle kotwicy bezglcczef etwr

Innym sposobem zastosowanla twoJegodoroslego potencJalu do obrony dztecka wewnetrznego Jest kohvlca bezpteczenstwa.
PomySl o dwoch-trzech doSwiadt:zenlach ze swoJegoitycla, kiedy czuleS slg zupelnle bezple<'zltle.JeSll sprawia cl
to klopot, mozesz po prostu wyobrazld' soble scenQ,w kt6reJ
masz poczucie absolutnego bez.plct'zefistwa.Oto moJe trzy
doznania, na podstawie ktrirych wypracowalem tq kotwice:
l. Uczucie stanowlenla atrsoltttneJJeclno5clz Bogiem, kiedy bylem w klasztorze.
2. Wspomnienle o tym. Jak trzymala mnle w mllosnym obJgciu osoba, kt<ira w danym momencle kochala mnie
bezwarunkowo.
3. Wsponrnlenle o tym, Jak otulony migkklm kocem obudzilem slg po dzleslqclu godzlnach snu i nie czekaly mnie
Zadne obowlazkl (nle musialem nic robii ani nlgdzie
chodzli).
7-akotttrlcz swoJe trzy doznania bezpleczeristwa. JeSli
chcesz, moZe byi lch wlqceJ.Te kotrvlce traktuJgJako stala.
JeJ wypracowaniu poSwlqcalem p6t godziny dzlennie przez
ca$ tydzteri. Jestbardzo skuteczna. Korzystam z nieJ,kiedy
moJe dzlecko wewnetrzne czuJe strach. Dzlala wspanlalel
Wyprowadza mnie zkahdeSo stanu lqkowego. I-qki powracaJ4, ale kotwica zapobiega lch nawarshrrianiu sie. Czgsto
lagodzl calkowlcle lgki moJego dziecka wewngtrznego.
Nloch twoJe dorosle ,,Ja" znaJdzle nowych oJc6w I nrattl
dla twoJcgo dzlecka wewngtrznego
Innym sposobem otoczenia oplek4 wewnqtrznego dzlecka
Jest znalezfenle mu przezfrvoJe dorosle Ja'nowych 2r6del

I
t

I't

257

wslrirrcla. Te.Zrodla'nazywam nowyml matkaml t oJcami.

'lir
twr{e dorosle Ja', nle dzle<'ko wewngtrzne, musi ich
tnirJeit. Gdyby twoJe dziecko wcwnctrzne mlalo dokonad
wyboru, ulcierunkowaloby cle na lxrr r(,wne doSwiadczanie
wczeSnleJsze$oodr-zucenia.
Skrzywdzone dzlecko wewngtrzne clrce. 2eby prawdziwi
rodzlce kochali Jebez wzgledu na wszyrlko. WJego poJgclu rzecz4logiczn4 bedzie znalezierrl<.rkrl ortych. posiadaJ4cych zar6wno pozytywne,Jak t negatywnc t:echy rodzic6w (lub Jednego z nich), ktorry je oprrs<'lll.Stante ste to
Zr6dlem ogromnego rozczarowania. Dzle<'howewnqtrzne
dokonuje projekcJi na dorosly substyttrt swoJcgorodztca
cech zbli2onych do bosko6ci, a na taki pozlorrr rrlkt elq nie
wzniesie. Jako istota ludzka, dorosty rorlzlt' rrle zdola
spelnii oczeliiiwan, kt6re stawia przed nlrn lantirz.fndzlecka. Skrzywdzone dziecko wewngtrzne czu.le slq wtedy
zdradzone I opuszczone. Nale2y uSwiadomii wewngtrznemu dziecku, ize dzlecinstwo slq skonczylo. Ntgdy nle zdolasz powr6cii w przeszlo6i I miei naprawdq nowych rodzic6w. Musisz pogodzii sig z utrat4 swoJegoprawrlzlwego dzieciristwa i prawdztwych rodzicow. Musisz trswlurklnrld
swoJemu dziecku, 2e twoJe dorosle ,Ja" dokona nlezbCdnego, ponownego wyboru rodzicow. TWoJ dorosly potrnfl
znaleflc ludzi, ktdrzy bqd4 wspterai I stymrrkrwnd tw6J
romr6J.
Jednym z moich nowych oJc6w Jest pocta ltobcrt t!ly,
czlowiek inspiruj4cy i pelen refleksJi. Wzn:sz.a nr<rJedzlecko
wewnqtrzne i pobudza moJe mySlt I uczucla. ,Jert wra2llwy
t dellkatny. ChociaZ go osobiScie nie znant. kocham go
I obeJmuJgJak oJca. Innym moim oJcem.lc$t kslqdz Davtd.
Bezwarunkowo uJal sig za mn4 podr:zas ostatnlego roku,
Jakt spgdzilem w seminarium. Chclalem Je opudcti, ale
zdawalem sobie sprawg, 2e bylaby to pora2ka. Odczuwatem
okropn4 rozterkg, przepelnial mnie wstyd. OJciecDavid byl
molm doradc4 duchowym. Bez wzglgdu na to, jak sam
siebie katowalem, on spokojnie wskazlnval mi moJe silne
strony I moJa wartosi Jako czlowteka. Duchowny z episkopatu, oJclec Charles Wyatt Brown, Jest moim koleJnym

Pown6r ooSwgco WSwNETRz{EGo

DoMU

Dojnzlro$CJaro Nowu Zn6oro Srr.y

oJcem. Zaakceptowal mnle bezwarunkowo, kdedy zaczymalem pracq Jako wykladourca.

Mam r6wnte2 oJc6w tntelektualnych, taklch Jak Swlqty
Augustyn, Tomasz zAkwlnu, francuslil fllozofJacques Marltaln, DostoJewski, Kierkegaard, Nletzsche I Kafka. Prawde
m6wlqc, moJe dziecko z trudno6cl4 toleruJe tych lntelektualnych oJc6w. Werzy, 2ewspteraJa mnle, ale wJego poJgciu
sa Smtertelnle nudnll
Znalaztemte2ldlka matek dla moJegowewngtrznego dzlecka t dla siebie. Jedna z nichJest Vlrglnla Satlr, wspaniala
terapeutka t teoretyk ukladow rodzlnnych. Slostra Maria
Huberta, ktora poSwigcala ml szrzeg6lnle du2o uwagi
w szkole podstawoweJ, Jest r<iwnle2 moJq matk4. Wiedzialem, irc coS dla nleJ znaczg. D<l teJ pory koresponduJemy.
Mam przyjaciolkE z dawnych lut, kt6ra ?awszebedziejedna
z molch matek. W drrclrowych poszuklwanlach wzorem
matc4,rnego wsparela rtala elq dla mnle Swtgta Teresa,
,,Maly Kwlatek'. Ogronrne wsparcle otrrymuJg od Matki
BoskieJ.Jest ona naprawdq moJa boska matk4.
Bog Jest molm naJwa2nteJs4fmojcem. Jezus Jest JednoczeSnle molm oJcem I bratem. Uczy mnie, 2e Bog, m6j
OJctec, koeha mnle bezwarunkowo. W moim duchow5rm
uzdrowlenlu bardzo pomogly ml bibliJne prz5powieSct o synu marnotrawnym I o pasterzu, ktory udaJe slg na poszukiwanie zbl4kaneJ owcy. Opuszcza cale swoje stado, Zeby
odnaleZi te Jedna zblakana owieczke. Zaden normalnie
mySl4cy pasterz by tego nle zrobil. Jego stado symbolizuJe
dobra doczesne. Ryzykowanie utraty calego stada, 2eby
odnaleZiJedna zblakan4 owcg, byloby c4lmS lekkomySlnym
I nieodpowiedzialnym. WyclAgam z teJ historli nastepuJacy
moral: nie potraflmy pojai, Jak4 wielka miloScia darzy nas
E}6g. MoJe wewnqtrzne dziecko czuJe siq czasami Jak ta
zbl4kana owieczka i cieszy siq, kiedy mu pokazuJg,Zenasz
OJclec Niebieski kocha nas i oslania.
Mam obecnie czterech bardzo bliskich przS{aciol. 54 moiml braiml w naJprawdzlwszym sensie tego slowa. Czqsto
bywaJa r6wnle2 moimi oJcaml. George, Johnny, Michael
i Ktp wlelokrotnie wspierall wylgkntonego I przepojonego

wstydem malego chlopca, kt6ryJest we mnte. OkazuJ4c mi

bezwarunkow4 milo6i, uwolnllt m6J ukryty potencJal. MoJe
dzlecko I Ja wlemy, 2e nie opuszczq mnle w potrzebie i 2e
?.aws?Rmoge na nlch liczyi. Ostatnlo na teJllScte znalazl ste
Pat. ObaJ prowadzimy obJazdowe waraztaty I wydaJemy
bestsellery. Pat rozumie pewne sprawy. w kt6rych inni nie
mo$lby ml pom6c. Dorosle Ja' mote w r6lny spos6b korrystae, zzasobowinnych doroslych l przetwarzad uryskane
wsparcie na rodzicielsk4 pomoc dla wewngttznego dzlecka.
Dop6ki nte odnaJdzlemy naszego wewngtnnego dztecka
I nie zaopiekuJemy stg ntm, bgdzie ono lapc4nrle pochlantai
wszystko. Dzilecl stale potrzebuja rodztc6w. Thrdno Jest
zaspokoii ws4ystkle potrzeby dziecka. Je5lt poanrollmy, aby
nasz1rrnzachowaniem kierowalo wewngtrzne dzleeko, Jego
wieczne niezaspokoJenie doprowadzl nasirych pr4{acl6l
i ukochane osoby do szalenstwa. Po doznanlu uzzaradnlonego cierpienia, Jakie towarzyszy pracy nad plerwotnlrm
b6lem, moZemy zdai siq na nasze dorosle Ja', ufaJlc, 2e
potrafl uzyskad niezbgdne wsparcie od innych doronlyeh.
MoJeostatnie urodzlny zwielu powod6w bylem zmuezony
spqdzii sam. Moj przyjactel Johnny wykazal wobcc mnle
wiele wra2liwoSci. Johnny dobrze wie, 2eJestem zapalonym
Eraczern w golfa. Pr4miost mi wykonany na zarn6wlenle
specJalny ktJ golfowy. PrzewaLnie nie daJemy soble nawzaJem z pr4fl aciolmi prezent6w urodzinowyc h. NIecpodzlewa ny darJohnny'ego bylur5fatkowy 1szczegolnle cenny. MoJe
dorosle wcielenie przyjqlo to jako akt oJcostwa. WrqczaJ4c
ml ten prezent, Johnny przyJ4l wobec m<fcgo &lecka wewngtrznego rolg oJca.

259

DZIECKUWEWNETRZNEMU...
I )^wANIE SWOJEMU

Rozdzial 1O

DAWAI\TIE SWOJEMU DZIECKU

WEIVNETRZNEMU NOWYCH
POZI(TTOLEN
Kitclr1 mr7.4lfmgo pomgSlnoSci naszgch dzteci,
p r rr.t1rrIt, rnr1 rur1po sa2gt,-je u:e usszg stko, czego na,m
l.rttkorrttlo.(...)Potem,gdg rodzi siqpiertu'
.s(,unr/rrr
sze tlzit'ck(), slui.'nul ltparzq ut ttuarz z twardq
rzeczgruislos<'ir1 rokt rrxlzicfr:lska okazuje sig
l .srt('tll.(...)CzasemprzAczgmS uttgctlirr0. 1t,qkrrtln
lapqjemg s[9 no lrytr.2t' rtilt?nt1coS,czegoprzArze'
katiSmg ntgdA rrk,nilil(. (...) Albo sig poddqiemg.
Musimg nauczllt sfq' rtotrrych umiejgtnoSci, czgsto
bardzo uielu, ktorg<'h r'ie ugnieSliSmg z naszgch
wlasngchrodzin.
JBan It tspv CI-ARKEI CoNNIEDAwsoN
Ttuoje dziecko tuetungtrzne musi zostat poddane
t h 1seg pL|nie,Zebg moLna bgto usg ztuolii j eg o agrom'
rrr1 lxtt<zncjalduchotug.
MaruoN Woopruax
(itlr' /.t('lvnirsz opiekowai sle swoim skr4lwdzonym
<lzictkllrrr u'r'wrrr;trznym,stajesz przed kolejnym problez nas pochodziz dysfirnkcyJnych
nr('rn.l'orrlru'.rl wlr:ksz.oSc

261

rrrrfzfrr, rurprawdg nie uiemg,jak byc wspieraJ4cyml rodzi<';rrrrlrllr naszegowewngtrznegodzit't'ka. OnoJest dziecinrrr'.( )trzyrnaloalbo nadmiern4, albo rtlt'tlostateczn4dawke
rll,scypllrty. JeSli chcemy Je uzdrowiri, nrusimy sig stai
rk rlrr y rn l, wspieraj4c5rmi, narzucaj acyl rrt t ly scyplinq wychorr';rwcrrrnl. Wewngtrzne dziecko powitrr ttI llrzyswoli sobie
rr,rrvcreguty, ktore pozwol4 mu rozwinqtl slq l rozkwitnai.
lV<{emu doroslemu ja" potrzebne sa ttorvt' lttlormacje t o lo znacif,ywlaSciwa dyscyplina, co siQ ttrt ttlll sklada ;r tirk2enowe umieJetnoSci,niezbgdnedo otltlz!rlt'waniana
rIzIccko wewnetrzne. BQdzieszstosowai swoJ<It Iros l.ypoten<I :rl, aby udzielii dziecku wewngtrznemu nowyt'I r I rozwolei.
I\rtrzebuje ono pozwolenia na zertuanie ze stitl'ytttl r('gulamu
ttti, narzuconyrmiprzez rodzicow, musisz tak2e pttt.woll<:
zabawQ'
l:yc autentycznyrn soba i pozwolii na
DYSCYPLINA WYCHOWAWCZA
KtoS powied zial, 2e dg scgplinajest najbardzie-i rtit'1tr zt' r rlkrionq ze wszgstkich masek wolnoScL Podober rrrl slq. trr
stwierdzenie, Bez dyscypliny nasze wewnqtrzne tlz.ict'k rI t t lt:
nro2e byi naprawdq wolne. M. Scott Peck piszc, 2r' rlys<'yllllna to zbi6r technik maJ4cych ul2ryi cierplt'rrlrr, litklc:
rtlesie ze sobA Lrycie.Jest to bardzo dalekic ()(l l('1q(),('o
lrywpoJonomi w dziecinstwie.Glgbokow podSwllr<lotttoscl
t'k't'pk'ttlt"
I
kar('
ozr'acza
It'rtt przekonany, 2e dyscyplina
Wt:dlugPeckadyscyplina to zbi6rwskazowt'k, ktot c trtriwlil,
l:rk przeirye2ycie w stanie wzmoZoneJlaski. I )o|rt:r rlvv'yplirr;rJcstzbiorem regul, ktore pozwalaj4czlowk'kowllryt:sob4.
l{r'(tr$ te wzmacniaJ4 nasz4 istotq i <'ltrortl;1ttitsze ,,JA".
A oto nowe reguty, kt6re powinienieS wpolt' swoJemu curk rwnemu dziecku wewnqtrznemu.
t. M:rsz prawo czui to, co czujcsz. tlt'zttcla nie sA ani
rlobre, ani zle. Po prostu sa. Ntkt t:l nle mo2e powierlzlcd, co pouinieneS czuc. Nalc2y rntlwii o uczuciach.
J Mirsz prawo chciei tego, czcgo t'ltccsz. Nie istnieje nic'
r'l.('gonie powinieneS lub llowltrieneS chciec. JeSli poxfirtlasz kontakt ze swoja energi4 ;zyciow4, bQdziesz

262

3.
4.

5.

6.
7.

8.
9.

10.

Pown6r Do SwEGo WEWNETRZNEGODOMU

chctal stq rozw{ai. Muslsz zaspokaJai swoJepotrzeby.

7;twsze proS o to, czego chcesz.
Mirsz prawo wldziei t styszei dokladnie to, co wldzlsz
I stysrysz. Cokolwiek zobaczyle9 t ustyszaleS, bylo rzeczyrvlste.
Masz prawo I wrqcz obowi4zek cteszyi siq t bawti. To
dobrue, 2e seks sprawla cl radoSi.
Waime, abyS zawsze mowll prawdg. Ulzy to clerplenlu,
Jakte towarzyszy iryclu. Klamstwo wypacza rzecrywTstoSi. Wszystkie formy wJlpaczonego mySlenla powlnny byi korygowane.
Poznal swoJeograniczenla I rozsadnie odraczal grat5rflkacje. To zmnleJszy cierplenle towarzysz4ce iryc|u.
Rozwiri w sobie zr6wnowahone poczucie odpowledzialnoSci. Oznacza to uznawanle konsekwencji tego, co
robisz ty, t nieakceptowanle konsekwencJt tego, co robl
ktoS tnny.
Masz prawo popelntai btedy. Przecleizna nich te2 sie
uc'f,ysz.
SzantrJ I docenlal uczucla, potrzeby I pragnienta lnnych hrrlz.l. Stosowanle przemocy wobec tnnych rodzi
poczucle wlny l nlesle ze soba konsekwencje.
To normalne, 2e rrrlewaszproblemy. Rozwi4zuJJe.Aarza sie, 2e popadasz w konfllkty. One te2 wymagaJa
rozutTryanla.

Teraz wyJaSniq pokr6tce ka2da, z Lych nowych regul.

Nowa regula pienrrsza
Zlamarie dawnych rodzinnych regul nakazuJ4cych, 2eby
nle mbwii, albo reguty, zgodnie z kt6ra uczucla Swladcza
o slaboSci i nie powinny byi okazywane, Jest dla twoJego
skrzywdzonego dziecka wewngtrznego czymS przeraiaJ4cyrrr. Muslsz w teJ dziedzinie udzielii swoJemuwewnqtrznernrr <lz.lcckuwskaz6wek. Pozwol mu odczuwai to, co czuJe,
I rurrr<'zlt:, 2e uczucia nie s4 ani zle, anl dobre. Potrzebne cl
sq .lt'tlrrirk pewne Jasne wytyczne w sprawie wyra2ania
ucztrri. lstrrkJil sytuacJe, ktedy ich okazywanie nie Jest

l)AwANrESwoJEvuDztEcru WEWNETRZNEMU... 2('\

lrczplcczne lub stosowne. Na przyklad nie ucz swoJeg<t
rlzlecka wewnetrunego, 2eby okazywalo uczucia wobec polf<Janta, ktory karze clg mandatem. Rz.adko bywa rzecz4
wlaSclw4 okazywanie rodzlcom uczui zwl4zanych z porzucenlem. PowlnleneSJe okazywai, korzystaJac ze sposobow,
ktore przedstawilem w CzeSctII ninieJszeJ ksta2ld.
TwoJe wewnqtrzne dzlecko rownieZ powlntro slg nauczy6,
a dziabniem
2e istnleJe r62n1ca migdzy wgroianiemuczui
sterowanym przez te uczucia. Na przyklad gnk:wJest uczuciem calkowicle uzasadnionym. SygnalizuJe, 2t: nast4pilo
albo ma nast4pii pogwalcenie naszych elementarnych potrzeb lub praw. W takieJ sytuacJi uzasadnione bQdzlewyra2enie gniewu, ale nie bicie, przeklinanie, krzyki cz.yrtlszczenie przedmiotow.
PowtnlenleS stworzyi bezpieczne, nlezawst5rdzaJilt'eotoczenie, w ktorym twoJe dziecko bedzie moglo swolxrrdnie
wyraiac swoje uczucia. Mo2e potrzebne bedzie przylilt'zenle
sie do grupy, ktoreJ czlonkowie pracuJa nad podobnyml
problemaml.
PowinieneS r6wnieZ nauczy6 swoJe wewngtrzne <lz,lecko,
2e twoJe uczucia stanowi4 czgSi twoJeJsity. Sa psycltlt'znym
paliwem, ktore sklanla do cz5mu, 2ebyS mogl z:rspokoli
swoJepotrzeby. SygnalizuJacl niebezpieczenstwo,ttttiwlq cl,
kiedy staJesz siq obiektem przemocy I kieciy tt'itr'lsz,coS
cennego.
Nowa regula druga
Przeclwdziala ona toksycznemu zawstytlzeltltr, Jakie
twoJe wewnqtrzne dziecko czuje w zwlilzktt ze swolmi
potrzebami i pragnieniami. Czy pamiqtasz. Jak rysowaliSmy swoich 80- i S6-kilogramowych trz.ylctnlch rodzicow? Jako dorosle dzieci nigdy nle t'l.znalt spelnienia
swoich potrzeb lub pragnien, a wiec gnlewall siQ na ciebie
I zawstydzali cie, kiedy czegoS potrzebowaleS lub pragnqleS.
TwoJe przepojone toksycznym wstydem dziecko wewrrgt rz nc nle wi erzy, 2e ma prawo czeg<lkolwiek pragn4i. Moizesz
fe wesprzei, sluchaJ4c uwaZnle, czego potrzebuJe 1 czego

Pownor Do SwEGo WEWI{ETRZNEGoDOMU

I )^WANIESWoJEMUDZIECKUWEWNETRZNEMU..

prirgrrlr'. Mo2e siq zdartye,2e nie zawszezdolaszdai mu to,

<'zt'go<'lrcc,ale mo2eszwysluchai i pozwolii mu chciec. Bez
rIr:rr rrasza Zyciowa energia zostaje stlumiona.
; rrrr11r

lrt.rrkrtykai, smakowad, wachai, patrzei i rozmawiai. l'orl

rrIrlrr.ft: <ldkrywanie nowych rzeczy, szczegolnieJeSllzostarIo
n,ru('z()ne,2e seksJest czymS wstydliwym i powinien odbyw;rc sle przy zgaszonym 6wietle. Musisz pozwolii swoJemu
wt:wngtrzemu dziecku na seksualne figle lzabawy, Dorosly
;rowinien, zgodnie ze swymi przckonaniami, wytyczyd moralne granice, ale w ramach tych granic dobrze.jestspqdzai
rlu2o czasu na pieszczotach.

zgl

Nowa regule trzecia

I'r'zcciwdziala ona iluzJom i zaklamaniu, ktore wystgpuje
w rlysfunkcyjnych rodzinach. Mala Judy wraca ze szkoty
r rvldzl, 2e matka placze.
mamo?" - pyta. .Nic
"Co siE stalcl,
siq nie stalo" IdZ sie trawic na dwor!". Maly Farquhar zobaczyl pewnego ranka, 2e ojclec leLy w garaLu kolo samochoclu. Zdziwiony i zaniepokojony pyta mamg, dlaczego tatuS
Spi w garaizu. Matka odpowiada, 2e tato musi sypiai od
czasu do czasu na betonowej podlodze w garaLu, poniewaZ
go bol4 plecy. Maty Billy styszy klotnie rnatki z ojcem. 7-ostal
wyrwany z glgbokiego snu. Iclzie do pokoju rodzicow i pyta,
co sig dzieje. .Nic - mowia. *Wracaj dolo'Lka. Mr-rsialoci sie
coS przySnii!".
Dzieci, ktore otrrymuJ 4 l.egoroclza.lrr i n li rrmacje, przestaja
wierzyi wlrtsnyrtt znryslorrr.'l'r-rrrlrto.lcsI i.y( w zeczywistoSci
7,trrysty. Dzieci s4 specJabez dil ny<:hllrzt'k i rzywi rrrycl r l\' /.1''/.
listaurrl o<l poslrzcg;rrrlrrzrrrvslowt'{o. Nasze dorosle ja"
potrzcbtrJt' tr'l rrrrrk' l q'trrosr'l rrirszt'{o wewnetrznego dziecka.
ikAy Js odzyskir<i,rrrrrslrrryrrnr pozwolic patrzei, sluchai,
dotykai I poznawrrtiswl;rt.
Nowa regula czwarta
Dotyczy ona zabawy I racloSci. Zabawa Jest po prostu
forma istnienta Nauczylt:nr sig wyznaczai soLrie czas na
zabawg. Moge wtedy grac w golfa, iSi na ryby albo nic nie
robii. Lubiq po prostu wloczyc sig gdzie5 bez celu. Wloczenie
sig i nierobienie niczego to zabawy doroslych. Kiedy pozwalirrrty naszemu wewnetrznemu dziecku bawic sig, zaspokol<rrrt'zostaj4 potrzeby naszego Lstnienialrrrril wspaniala forma rozrywki dla doroslych jest zabawa
scksr urlna. Najlepiej udaje sie ona wtedy" gdy nasze dorosle
,,Jrr"rvypr';rszarodzicow z pokoju, pilnuje drzwi i pozwala
nilsz-ynl rr;rtrrralnym dzieciom wewngtrznyrn na swobodg.
Pock:zirs k o rrt ;rk I <iwseksualnvch riziecko wewnetrzne uwiel-

Nowa rcgula piqta

To chyba naJwa2niejsza z r.'l1vl. Aby przetrwai, twoje
dziecko wewnetrzne stosunkowo wczcSrtlc n:rttci4ylo siq
przystosowywai. W rodzinach dyslirnkt'y.ltty<:lt clominuje
klamstwo. Zludzenia 1 zaprzeczanie, k t <irc Ix rt I rrIr1 w ro&inie, sa klamstwem. Falszywe role odgrywLrneprltz czlonkow rodziny s4 klamstwem. Ukrywanie nleprzylt:rtrnych
firktow z \cla rodzinnego wymaga klarnstwa. Klirrtrstwo
staJe sig w takich rodzinach sposobem na qycic, ir twoje
wewnqtrzne dziecko przekona sig, Jak wiele potrzclla wysilku, Zeby sig go oduczyi.
Twoje dziecko wewnqtrzne mySli w sposob, ktory wypacza
rz.eczlrwistoSii znieksztalca prawdq. Wszystkie tlzlt't'l ntySl4
w spos6b magiczny I absolutyzuJ4cy. To rowrtlt'2 naleiry
zrnienii.
Skr4rwdzone dziecko wewnqtrzne kieruJt' sk,' wsty<lcttt.
MySlenieopieraj4cesiq na wstydzie naleLyzrttlt'ttlt'.Wytttlcrrfr;teraz czgsto wystgpuj4ce zaburzenia w rtrysk'trhr, ktore
rrirlci4rzaobserwowai, gdy prowadzisz di;rkrg z.r'swolnl wewnq:trzn5rmdzieckiem:
Mtl{lenie ut kategariach skrqyno6c[. Skr zry'wtlzonedziecko
wt'wrrqtrzne postrzega wszystko w sp<lsr'rllskraJny. Zawsze
1r'stirlbo-albo, nigdy nie ma nic poSrr'<hrlt'go.Osoby irzeczy
..i1irllm zle, albo dobre. Skrzywdzonc rlz.lcckowewnetrzne
lywl przekonanie, 2e jeSli ktos nic t'lx'c byi z nim ciAgle, to
tlt;tczy, Le nie kocha go naprawdg. Na tym polega my5lenie
i rI rsrrlrrtSrzuj4ce. Wynik a orro z nie rozwiniqtej w fazie wczesrrrxlz.lcclgceJ
zdolno5ci postrzegania staloSci obiektu. AbsoI rrI vzowanie prowadzi do poczucla beznadzleJnoSci.Musisz

266

Pown6r po Sweco WEwNETRzNEco

DoMU

wpolc swojemu wewngtrznemu dziecku tE prawdg, Lekahdy

Jest zar6wno dobry,Jak tzly tirc nte ma rzeczy absolutnych.
Katas trofizou anie. TwoJe skrz5rwdzone dziecko wewn gtrzne zostalo nauczone przez skrzywdzone dzieci wewngtrzne
twoich rodzic6w wyobra2ai sobie okropnoSci i katastroflzowai. Wychowywanie ciebie bylo czgstokroi dla twoich rodzlc6w, dorostych dziecl, zbyt cig2kim zadaniem. Niepokoilt
cig, trwofli i stale hipnotyzowali niespokoJnyml upomnieniami. Gdy potrzebowaleS bezpleczenstwa, aby eksperymentowai i odkrywai, terroryzowano ciqJgkami: -uwa2aJ",
"bqd7 ostro2ny", ,przestan", .nie rob tego", .pospiesz sig".
Nic wiqc dziwnego, 2e twoJe wewnqtrzne dzlecko Jest przesadnie ostroZne - zostalo nauczone, 2c SwiatJest mieJscem
strasznym i niebezpiecznym. Moizcszwspomoc swoJe dzlecko wewngtrzne, daJ4cmu pozwolt:rrlena ryzykowanie i prolr<rwanler62nyt.h r/.c<'7.y,
z;r1lr.wrrlir.li1
c Je,Le toJest absolutltlt: nirtrrrirlrrt'.ir ty.lt.slr.sprzy rrlrn 1xlto, by zadbai oJego
ltt:z1llt:<'zr.r
tstwo,
LIc416b
tt<rrtlt.Skrzyw<lz<lncdziecko wewnetrzne ma sklonnoS<.i
d<l radykalnego uogolnianla odosobnionych pr4lpadkow. JeSli twoJ chlopak mowt cI, Le dzis wieczorem ma
ochotg zostai w domu i poczytai, twoJe dziecko wewngtrzne
slyszy larum zwlastuJ4ce koniec waszego zwtazku. JeSli
ktoS odrzuca propozycJg randki, wewngtrzne dziecko dochodzt do wniosku: .JuL ntgdA nle umowiq sig na randk.
Nikt nigdy nie bgdzie chcial sig ze mn4 umowli". JeSll
uczysz siq Jazdy na nartach 1za plerwszym rrzem przewrocisz siq, wewngtrzne dziecko mySli sobie, Le nigdg nie
bqdziesz umial Jeildzii na nartach.
MoLesz wesprzei swoje wewnqtrzne dziecko, przeciwstawlaJac sig temu uog6lnianiu i koryguj4c Je. Skrzywdzone
rlzfecko wewngtrzne nadu4rwa takich slow,
Jak: wszAscA,
rtklrlq, nikt, zannsze itd. Kiedy dziecko w tobie mowi: .Nrkt
trltyltl nle zwraca na mnie uwagi", odpowiedz mu: .Masz na
rrryslf. 2t:absolutnie 2aden czlowiek na catym SwieciengdA,
1u'zl'rrkyhlna ciebie nie spojrzal ani siq do clebie nie odezwii'|". Nlrr<.2 Je, Zeby raczeJ uZywalo takich slow,
Jak
czqslo, lny\ trto2<:
I czasamL

I )^wANII;SwoIEMUDzlrcru WEWNETRZNEMU...

Sftrwir sq kohvlcamt dla naszych doSwiadczef. Saml sk'

lrle lrlpnotlrzuJemy, u2,ywaJacniewlaSciwych sl6w. TwoJt:
shrzywdzone dziecko wewngtrzne samo siebie straszy slowarnl o falszywym znaczenlu. Natomlast wlaSclwe u?ywanle slow pozwala nam byi prawdomownyml I uczciwymi.
TWoJe&iecko wewnqtrzne powinno nauczyi slg byi uczciwym.
Czgtanie w mgSlactu C4ltanie w mySlach Jest form4 magil. Dzlecl z natury cechuJe magiczne mySlente I kiedy rodzlce mowl4 neczy w rodzaJu: .Wlem, o crym mySlisz",
umacnlaj4 w dziecku wiare w magle. Dziecl zatnrte toksyczlry. n wstydem zacrynaJa eoraz bar dzteJ polega <':na magil.
Wewngtrzne dziecko mo2e na przyklad rrrriwi<:<lo clebie:
Mogq to wycz5rtai
"Wem, ize szef ma zamiar mnie zwolnli.
z JegospoJrzenia-.
SklonnoSi do crytania w mySlach wynika taki.c z proJekcJi wewnqtrznego dziecka. Prrypu3imy, 2e twoJr: w('wnetrzne dzlecko kogoS nie lubt, ale rodzice ganill clg zir l<>,2e
kogo6 nie lubileS - trzeba bylo lubti wszystklch. lJczucle
niecheciJest wiqc ukryte i spetane przez wstyd. I'v.tJawla
sie to, kiedy dziecko oSwiadcza: .Sadze, 2e ten I tcrr mnie
nle lubi". W rzeczywistoSclto twoJewewngtrzne clzk'<'konle
lubi tamteJ osoby.
Przeciwstawienle siq sklonnoScl wewngtrznego rlzk'<'kado
c4;tanla w mySlach Jest b ardzo waZne. Na swier'k' Ir'st t Iosyt:
prawdziwych zagroLerl i nie trzeba sztucznl(' lworzyrl rrolvych. Naucz swoJe wewngtrzne dziecko, 2r'lry wszystko
sprawdzalo. Pozwol mu zadawai du2o pytirri.
UczciwoSdi prawdom6wno6c rodza zatrflirrrk',il owocem zatrfania Jest miloSi 1 z,alyloSt. 7a. kairJym r:rz.(:nl,ktedy twoje
wewngtrzne dziecko pr6buje klamai, wyoll rrzyrnla lub falszuJe
ruecrywisto$e.za, pomoc4 absolutyzowrnla lub magicznego
rnySlenia,musisz interweniowai. WslllcmJaca miloSdi dyscypllna zmniejsza b6l wywotany przez klanrstwa i falsz.
Nowa regula sz6sta
Itegula szosta dotyczy nie zaspokoJonych pragniefl wewnctrznego dziecka. Wszystkie dzieci chc4 dostaito, czego

2()u

POWR6T
Do SwEGoWEwruErRzruEGo
DoMU

chc4, i to natychmiast. Zle znosz4 frustracJe i odkladanie

na p62nieJ.CzeSciadorosloSciJestnauczenie siq odraczania
gratyfikacji, co pomaga oslabii cierpienie i trudnoSci nieodl4cznie towarzysz1ce Zyciu. Na przyklad przeJadanie sig
powoduJebole Zoladkalzle samopoczucie, a wydawanie na
raz wszystkich pienigdzy pozbawla cie rezerw na przyszloSi"
Dziecku pozbawionemu troskl rodzicow i zaniedbywanemu Jest o wiele trudnieJ odraczac gratyfikacje.
Skrzywdzone dziecko wewngtrzne Jest przekonane, ze na
Swiecie wystqpuJe ogromny niedostatek miloSci, jedzenia,
pieszczot i rozrywek. Kiedy wigc pojawia siq okazja posiadania ktorejS z tych rzeczy, nasze dziecko folguJe sobie
bez ograniczeri.
Przez cal.e lata przylapywalem sig na tyrn, 'ze nakladarn
sobie na talerz wigcej, niZ moglem zjeSi. A jednak zawsze
z.fitrl:tl<:rnws:qgstko.Krrpowalcn'r1e2wiclc rzc{'.ty,ktorych nie
lylko rlltrtr'11o,
2r.rrrilrlt'rn
Gromallotrzr'lrow;rk'rrr,
1>lcni4dze.
rlzllcrrrlc rt.r't't.yrv srvolrrrpokolrr,ir2 trudno bylo siq tam
nrszy<r.I'r'zvl;tpl,rvrrk'rrr
sk. tt.2rra tyrn, 2eJestemzazdrosny
o kirZrk'go tcr;rpcrrtq'r'zy nr<iwcg,ktory zyskiwal popularnoSi. .Jak g<lylryrrle cloScbylo naokolo ludzi wymagaj4cych
uleczenla irllro l;rklry na Swiecie istnial jakiS ograniczony
zasob miloS<'tl 1xr<lziwu,i jeSli inna osobajest nimi obdarzana, dla urrrk' rnogtoby zabrakn4c. Wszystko to bylo
ofensyw4 mojego wr:wngtrznego dziecka, przekonanego, Le
nigdy nie otrz5rmanrrrirlc2negomi udzialu, a zatem powinienem wzi4i jak najwiq:<:cj,jeSli tylko nadarza siq szansa.
ZaspokaJanie jego za<:hcianek przysparzalo mt przez cale
lata wiele bolu.
Obecnie wspieram moJe dziecko wewngtrzne, starannie
troszcz4c sig o nie. Obiecuje mu ro2ne wspaniale rzeczy
I zatusze dotrzgmujg obietnic. JeSli chcesz zdobyc zaufanie
swego wewngtrznego dziecka, musisz zawsze dotrrymywac
slowa. Daj4c wewnqtrznemu dziecku wiele dobrych rzeczy,
uczgje. Od czasu do czasu bierzejeszczeono
.lt'<lrroczeSnie
girrr;,irleJuZjest o wiele lepiej ni2 kiedyS.Udowadniam mu,
2c rrro2t:rnymiec tuigcej pr4rjemnoSci, jeSli odroczymy gratylikrrr'lq.

I },\\V/\NIII:;\V( )IIJMUDZIECKU WEWTVETRZNEVU.

( ).,t.rrnl(,.na przyl<lad, zrobilem z nim nastgpuJ4cy eks

prr 1'rrrcrrt.MoJedztecko wewnetrzne uwielbia cukierki, ciast lr;r. lrrclyz owocami ltp. Przez caty tydzien pozwolilem mu
<kr woll objadai siq slodyczami. OceniliSmy potem nasze
sarrropoczucie. CzuliSmy stg fatalnie - prrybylo mi pigi
Iirntow, a brzuch wylewal mi sie z przyciasnych spodni.
Zabronilem dziecku Jedzenia slodyczy przez pierwsze szeSi
clni nastgpnego tygodnia. PrzestrzegaliSmy t?go z dua,'m
samozaparciem. W niedziele pozwolilem mu zjcSt:slodycze.
OceniliSmy nasze samopoczucie. Bylo o wielc lt'1tsze.Obecnie nie jemy zbyt duZo slodyczy nawet w nieclzlt'lq:.
Taka dieta nie spotkalaby sig zapewne z poprtt't:lcm ze
strony dietetykow , lecz ja udowodnilem malemr r , krltnowi,
2e wigcej prfiemnoSci p\mie z odraczania gratyllkrt<Ji ni2
z objadania sig.
Nowa regula si6dma
Regula siodma to klucz do szczeScia.Wiele ltt<lzklcgo
cierpienia wynika z tego, 2e skr4lwdzone dziecko w t'r'r't tt;t rz ne prz5fimuje na siebie zbyt du2,4lub zbyt malil o<lpowlcclzialnosi.
PowinieneS uczciwie ponosii konsekwencje sw()l('t1() 1xrslqpowania. Odnajdujac swoje skrzywdzone dzier:ko rvcrvt tt.'t rzpraca nad wlasnlrm poczucienttxllxnrhrlzkil'
ne, rozpocz.$,eS
no5cl WiekszoSi reakcJidziecka wewngtrzncgttto ttk' tr':rktJr'
prawdziwe, lecz reakcje zakotwiczone i przes:r<h rr'. I \ :twt lzlwit
rr:akcja wynika z autentyc:-nychuczui i Swlittkrtttt'l<lc<yzJi.
ikby moc reagowai autentlrcznie, trzeba lry<'rv korttttkcie ze
swoimi uczuciami, potrzebami i pragni('niruttl. l)oroSli, ktorvr:h dziecko wewngtrzne zostalo skrzyrvrlzon(', sil w jakims
slopniu pozbawieni tego kontaktu.
2ropiekowanie sig swoim wewnqrlt-zttyrtt <lzicckiem ozna( ./:r r)auczenie go dzialania, a nie rt'rrllorvittria.Podejmuj4c
rlzl:rlanie,musisz byi zdolny do rulz.k'lcriawtaScittsej
odpo'
tt't,'tlzi.Ta zdolnosi prrychodzi wrtrz z objgciem kontroli
rr.rr|2yciem swojegodziecka wcwn(:trznego.
Nrr||cp s4rm przykladem, j ak wi c Ik i e znaczenie ma przyiA r fr t;rkitJ odpowiedzialnoSci,jesl zwl4zekintymny. Intymna

,r70

DOMU
PowROT DO SWEGOWTWNETNZI.JEGO

zaicyloscJest mo2liwa, poniewa2 w kaZdym z nas tlsvi cudowne, wra2llwe wewngtrzne dzlecko. DwoJe zakochanych
ludzt odtwarza symbiozg naJwczeSnieJszeJwiezl - miEdzy
matka a dzieckiem. W gruncie rzecry staJa sie JednoScta.
DoznaJa przemo2nego poczucla JednoSci i mocy. lla2de
z nich dztell z druglm swoJa naJglebsza i naJwra2liwsz4
JaZn.
WraZliwoSi na urary sprawia, Le ludzle obawiaJa sie
intymnych zu'leakow i w koncu nlszcz4 tq intymnosc. DoJej
zburzenia dochodzi wtcdy, gdyJeden lub obaj partnerzy nie
chc4 wzi4i na siebl<,'txlpowiedzialnoSci za swoJe wra2liwe
dziecko wewnetrznc.
Tnbaczmy, co si(: <lzltJt:, kiedy dwoJe dorostych dzlecl
zakochuje sie w s<-rblc.I<'lrskrzywdzone dzieci wewnetrzne
przeirytvaj4radosnt: rrrrk:slcnic. KaLde dostrzega w partnerze poryty\vne I rrcg:rtywnc cechy swoich rodzicow. Ka2de
jest przekonan(:, 2t: tynr razem ktoS sig nareszcie zaJmienie
zaspokojonyrni llotrzebami Jego wewngtrznego dziecka.
Kahde inwestuJr: w partnera nazbyt wiele wiary wJego moc
i wartoSci. KaLde skr44wdzone dziecko widzi w partnerze
wlasnego rodzica. Krotko po Slubie zacrynaJazglaszae wobec siebie Z4dania. Zqdanlate maskuJa pierwotne, nieitutadome oczekiwania, ktorych 2rodlem Jest tgsknota i pustka
skrzywdzonego dziecka wewnetrznego w kazdym z partnerow. Natura nie znosi pro2ni, a pqd do Zycia popycha
skr4lwdzone dziecko wewngtrzne do skonczenia tego, co nie
zostalo skonczone. Oczekuje ono rodzicielskiej opieki, ktoreJ nie zaznalo, a za ktor4 wciaL teskni. Jeden z partnerow
rno2e nawet prouokowai drugiego do dzialania w taki sposrib, Jak zachowSrwal sig jego (fej) rodzic. Czasami Jeden
z partnerow moZe fals4lwie interpretowai postgpowanie
rlr rr(lcgo, tak 2e partner sprawia wraZenie rodzica. Nie Jest
to grrzyJemnyobrazt Mo2na to porownai do malZenstwa
rlrvrrf{;r czterolatkow, ktorzy probuj4 wzlqf na siebie oborvl.rrklrloroslych.
,lr'..1trrkrlirleSodnaleZi swoje dziecko wewnetrzne, masz
sr, rrr\(.' I t l rri1r'.lepod opiekg, przejmuJeszodpowiedzialnoSi
zir fcgrr prrtl.rlrroSi na urary. Kiedy dajesz mu nowych

I )AWANIESWoJEMUDZIECKUWEwT{ETRzNEMU..,

r rx Iz.fc r.rw,zabezpleczasz sle przed zutlqzanierr, slq z kimS, orI

kogo bgdziesz oczekiwal, 2e stanie sie dla ciebie rodzicem,
k I rirego cl brakowal o. Intgmng zttsiqznk sprawdza ste u praklgce, jeSlikaZde z partnerdwjest odpowiedzialne za swoje
tura2liwe dziecko wetungtrzne. Nie sprawdzi sie, JeSli b9rlzlesz probowal dostroii swego partnera tak, by dal ci to,
czego nie dali rodzlce.
Nowa regula 6gma
Regula osma to sposob na nauoz(:ltk: twol<.gowewngtrznego dziecka zdrowego poczucia wstyrhr. 'lirksyczny wstyd
zmusza nas do tego, ZebySmy byli ktrns wlgceJ niZ lstot4
ludzka (doskonaloScia) albo kims gorszyrn (niedorajdd.
hrowe poczucie wstydu pontrala nam robli blgdy, ktore
stanowi4 integraln4 czgSi ludzkiego istnienia. Blgdy sluZ4
nam jako ostrzeZeniei dzieki nim uc4rmy sig lekcji na cale
irycie. Pozwolenie swojemu wewngtrznemu dziecku na popelnianie blgdow sprawia, 2e staje sig ono bardziej spontaniczne. JeSli zyjesz w strachu przed popelnieniem blq:clu,
bqdziesz sig zachowywai tak, jakbyS st4pal po krrr<'hym
lodzie, i bqdziesz wiodl ograniczon4, pf$k4 egzystr.rr<Jg.
JeSli twoje wewngtrzne dziecko jest przekonane, 2r. rrnrsi
wwa2ac na ka2de slowo, Zeby nigdy nie powiedzi<.r'r.zt'gos
nlewlaSciwego,mo2e te2 nigdy nie powiedziei rrl<.zr.go,
<.o
naleZaloby. MoLe sig zdarzyi, 2e nigdy nie pol)r()sl () p()rI l(x.,
nie powie, 2e sprawia ci bol anl 2e cie kocha.
Nowa regula dziewi4ta
Jest to Zlota Regula. Nakazuje ci narr<.zvr.
su'olcwewnetrzne dzlecko,2eby kochalo, cenilo i szirrrorvirkrlrrnych ludzi
tak, jak ty kochasz, cenisz i szanujcsz sk.lrk.. tlswiadamia
mu tak2e, 2e kiedy lamie tg regulq. rrrtrslslq'll<,2ryc
z konsekwencjami. Skrrywdzone dziecko wr.wrrq.lrznepowinno sig
nauc4ri odpowiedzialnoScii zdrowr.go1xr<.zucia
winy. Zdrowe poczucie winy to wstyd mor;rlrr,y.M<iwi nam, 2e pogwalclllSmy wartoSci wlasne lub irtn.y<'lrludzi i Ze musimy za to
z.:tlrlircii.Zdrowe poczucie winy stirnowi podstawq zdrorvego
srrrrrl<'rria,ktore Jest potrzcltrrt. naszemu wewnetrznelnll

272

DOMU
POWRdTDOSWSCOWTWNETNZNJEGO

dziecku. Agresywne zachowanie, kt6re wcze6nieJ omawialem, wynika glownie ztego,2e skrrywdzone dzieckowewngtrzne nigdy nie rozwlnQlo w sobie wlasnego sumienia.
Kiedy maltretowane dziecko ident5r{ikuje sig ze swym
kr4gwdzicielem, przeJmuJeJegowypaczony system wartoSci'
W sytuacJi gdy Zrodlem poczucla wladzy czy mocy staJe sig
poblaZanie mu czy uleganie, dziecko dochodzl do przekonania, ze standardowe zasady obowiazu-iace zutyczaJnychludzi nie stosuja stq do nlego: Jego ,wflatkowoSi' pozwala mu
wznieSi siq ponad wszelkie reguty.
Nowa regula dzleslqta
Ljiwirrdamia ortir twolt'lttrt wt'rvttq'ttzllcmu dziecku. 2e
Wt'wttr,'lrz,lte
dziecko czqsto
7,yr'lr'lcsl 1lr'lrrr'lrtolrlctttrir.r'.
tilespraol rur';z;r
slq'2.porvorlttlltol rk'tttowI tt'tt<ltr<lScl..'I'o
u'k'rlllwc turtz.r'kit. I)lrrczcgoto sp<ltykitwlasniemnie?" po<k'zirstcrirpll t'zr;st<lslyszq ocl swolch pacJentow takie
stwicrdzcnta. ZupelnieJak gdyby problemy i trudnoSci byty
nieuczciwym trickiem jakiegoS kosmicznego ducha o sadystycznych zapqdacht Problemy stanowi4 czgScLyclakahdego z nas. Jak pisze M. Scott Peck: Problemow 2gciotugchnie
maZno roztutqzai inaczej, ni2 roztutqzqiqc ie. To, jak podchodzimy do naszych problemow i trudnoSci, okreSla JakoSi naszego :Lrycla.Slyszalem ktedyS, Jak Terry Gorski,
terapeuta z Chicago, powiedzial: Rozwoj polega natgm, 2e
od jednego zespolu problem6u przechodzi. sr4 do -ieszcze
trudniejszego. Podoba mi sie to. Absolutnie sprawdzllo sie
w moim zyclu. Kahdy nowy sukces przynosil calkiem nowe
problemy.
PowinniSmy nauczyi nasze dziecko wewnqtrzne,2e pro'
lrlt'my s4 czyms nonnalnym | 2e nalely je zaakceptowai.
l'rrwlnnlSmy mu takhe uSwiadomii, 2e nieuniknione sa
krrrrfllkty w zwl4zkach migdzyludzkich. BliskoSi nte bylal11' rrroZllwa bez zwl4zk:u, w kt6rym moZe dochodzii do
korrtllklow. PowinniSmy naszemu dziecku wewngtrznernu l)r)rn()(',atry sig nauczylo, Jak uczciwie walczyi i tozwiilzyw,rc korrlllkty. PoSwiqcetemu wiqceJuwagi w Rozdziak' l'2.

I )^WANIE
SWoJEMU
Dzrcxu WrwNErRzNEMU.,.

litr.rly twoje wewnqtrzne dzlecko nauczrysiq tych nowyclr

r crlrrl. prozwolimu to zerwac ze stlrr-ylnl.Wraz z przyjgcienr
rrowyc'h regul stanA sie one drugil rr:rtur4 wewnqtrznego
<lzieckai spr4jac bgd4 rozwo-iowirrriloScido siebie oraz
cluchowemu uzdrowieniu.

BtUJ/a
wREszcrEsoB.t
Twoje dziecko we.r/nqtr?llt'lroll zr.lrrrj,' orI <'k.biebezrvarunkowe$o przryzwoleniaI rlr t rl. zr.lr1'I ;yr. soIri1.Wycltowanie
na zasadach dyscyplirrl', kl rrrr.l :rsl-l(:klyvu'l;
rsrrit.pokrotce
omowilem, pomoie r:l siq.o<lroclzlc.
Innym sposobenr wslrit.rirrriasw()j('g()wt'wrrqtrznegodziecka, jest pozwolcnic rnu na wfscie zc s:rlywncj roli (lub rol),
jak4 pr4{glo na sicbie, zeby utr4lmywac w rownowadze system rodzinny, co z kolei pozwalalo rnu cztrc, 2e samo coS
znavzy. DoSi juZ pisalem na temat tych rol i tego, czemu sfu24
w chorych stosunkach rodzinrrych. Taczale{ pozwalac swojemu dziecku wcwrrqtrznemu, by przestalo grac te role, odnajduj4c siebie z okresu wczesnodziecigcegoi przedszkolnego.
Moizeszposlugiwai sig informacjamt zawartymi we wczcSnieJszych rozdzialach tej ksiqzki, ataJ<zeogolnyrn rnodelcrrrwsq\/stkich pr41'mou'anych przez ciebie falszyuych rol.
ODRZUCAIITIE F'AI,SUrIPTCH R6L
Krok plernrszy
Na pocz4tku potrzebny ci bedeie przejrz.y'styolrrirz rril,
lrrklegraleSw swojej ro&inie. Jak zachowywrrl,'sslq, llqdAc
tlzfcckiem, aby co5 znaczgt? Co robiics. 2t.lry rrtrzymai
st;rl>ilnoSirodziny i zaspokoii jej potrzr..lryi,Nk.ktore zrozpowszcchnionychrol to: Bohater, Guri;rzrllr.I'ryrnus, Maly
M r: i.<'zyzna Mamu si, T,astgpcry Wspo I rrr;r| 2orrt.k M amu si lub
!,rlrrsirr.Mala Ksie2niczkaTatusia, I(rrrnpt'l'fatusia, Sio',lrzyczkaMamusi, Opiekun (Podyror':r)
MrrrnusilubTatusia,
!\l.rrrurMirrnusi,Tato Tatusia, ()ol;glrt.kI,okoju, Mediator,
l{rrrlzlrrrrr: Posuriqcenie,Koziol Oliirr-r.ry,
lluntownik, Niedor.rlrl,r, l)zlccko z Problemanri, ZirSjubioneDziecko, Ofiara
I rrfr'fr lrrnych. MctLnaje mrroZy(:w nieskonczonosi, al''

274

Pown6r po SwEco WEwNETRZI\rEGo

DoMU

kahdazLych rol ma tg sam4 funkcJg: utrzymywanle syste_

mu_rodzinnego w rownowadze I przeclwdzialanie akimkol_
J
wlek zmianom. Ka2da z tych rol Jest dla odgrywal4cej
Ja
osoby metod4 ukrywania toksycznego wstydu. nof" ,i"je
nam strukturq wewnqtrzna I okreSla nas; wyznaczazakres
naszych zachowan I emocJl. Kiedy odgrywamy swoJe role,
nasza autent5rczna osobowoSi staJe siq coraz bardzteJ nie_
Swiadoma. Jak JuZ wczeSnteJ shvterdzilem, z biegieio t.t
staJemy sle uzalehn eni od naszvch rol.
Opieka nad twoim dzieckiem wewnqtrznym polega na
pozwoleniu mu, aby wybralo te fragmenty swoichrOl, ktOre
chce zachowai, a pozbylo sig pozo-statyctr.WaZne jest, 2e_
I rySmy Jasno powiedzieli swoJemu dziecku *"*.rqtir.r.-rr,
2r' rolr: rie sprautd-rty sig w proktgce. Zapytalem swoje
u,r'wrrqlrzrrr.<|zlt.r'k<l:
.C.zytct,Ze tlylcs Gwlazdq,,prymusem
[ ( ) l r l r . k r r r r r . l r' ,: r l ) r . i l w r l q
r r r . ; r t . w : r kkl < l g . sz t w o l b-hpytuJr o d z l _
rryi'" N.rt v.l rrrrr.rsr,w;r rx rP.wrr.<
ll l lrzrrriirlir:.Nrel;.
k'rlr lr.wtr.rly:-('z.ylo, Zr.lr.ylt:s(iwlazd:I,Pryrnusemi biie_
krrrrt:rrr.<lirl<l<'l trwalt: ltoczucle wewngtrznegospokoiu?..
I zttow odpowlcdZ dziecka wewngtrznego Urzmij",
.fri.t..
Do teJ pory czuJesiq ono czqsto puste, osamotnion e 1przy_
gn gbione. ZapytalemJ e nastqpnie :,Jakie uczu cia musiateS
stlumii, Zeby byi Gwiazda, prymusem i Opiekunem?". Od_
powiedzialo: .Nie wolno mt bylo wyraLac jtrachu ani gnie_
ww. Zawsze musialem byi silny, radosny, poz5,.tywny.pod
maska nadczlowieczych rol kryl sig przestraszony, kie.o*a_
ny poczuciem wstydu samotny chlopcz5rk".
Krok drugt
TerazjesteS got6w do tego, by umoZliwii swojemu dziecku
w(.wnetrznemu wejScie w kontakt z uczuciami, ktorych
za_
k;rzywaly dot5rchczasodgrywane role. powiedz mu. Le
ma
l,rirwo czui smutek, bac siq, czui osamotnienielub gniew.
I'r.rlow:rleSJuZ sporo nad tym w CzeSciII, ale
iakJnowy
o 1rk'k rrrI swoJegodziecka wewnqtrznego powinieneS
u6Ma_
rlorrrll rrrrr,2e mohe teraz odczuwai uczucia, ktorych
do_
lyclrcz.rs r.tkivrywaly muJego sztywne role. To pozwala mu
l t . y < s' o l r , 1 .

I)AwANrE
SwoyeuuDzrrcxu WpwNErnzruEMu... 2 7 ' ,
szczeg6ln4 uwagg na to, 2ebyS na
.Z.wro-c
tym etapie
<'lrronll gwoJewewngtrzne dztecko,
bo uczucla, Jakich za_
czntesz doznawai,
yoga byi przeraiza,l4c. Lfoga f lh";;."y_
twoJe dztecto wewnitrzne. Mrrstsz
:l?crye
dzlalae powoli
I dostarczai mu wiele lagoanel zaclrr;ty.
ZmlentaJ4c wzorce,
wpojone nalr:t przez nasz4 rodzlrrq.,i.zrrlr.rny
sf nleswojo
fiakby pozbawienirodzlny). Nte <.rir;,.,'y slq dobrze
w no_
wych zachowaniach. DoSrvlacl<:zir'.:
rr,rwy<.^emocJi okaLe
ste dla twojego dziecka wewnqtrznt,{o
dzlwnyrn, moZenawet
szalon5rm przeLy clem. B
c
f
c
rp
I
f
rvy.
Dzlec ko wewnqtrzne
-qcl|
nle bqdzie ryzykowalo doSwtadczania
tych nowych uczui,
zanim nie poczuJe sig calkowicle bezpieczne.
I(rot trzecl
C-hcac wyprobowai

swoJq now4 wolnoSi,

powlnieneS

7n!e!:e nowesposobypostipowania,t tore pozrrroii;G;:

Swladczai siebie w innym nii aotyctrczas

kontekScie. Ja;;
przyklad zapytalem tworczeJ czesci
mojej dorosleJ o"oUV,
Jakie trzy rzeczy mogtblrm ,roUie , Zety wylSe z roli Gwlazdv
I Prymusa. poproS swoje tworcze, ao.J"f.
-;";,;;
trzy takie zachowania. MoJe
",*;afi;
Ja. zapropontwalo.u.tqp,,i_
ce:
l. Mogq pojSi na seminarium lub
na zajecla, g<lztt.rrlkt
mnie nie zna, I skupii sie po prostu na
bycti,' ,*y"r.,r1
nyrn uczestnikiem grupy. post4pilem
tak po<l<.zri..;
t.ilprogramowania neurolinglwistyczn<.go.
^ 1"9"
2. Moge zrobii coS przecigtnego.Na pizykl,r,i,
rrirplsalcm
.- ffedyS arrykul do gaze\y.
:]. Mogg wesprzei kogoS innego,
aby znalrrz.lsk; w ccntrum
uwagi. Zrobllem tak, dziel4c mbwnt<.r;
z kolcg4 w [,os
Angeles. Wszystkie Swiatla skierowrrrrr.
I ryly na"niego.
I )l:r mnie byly to doSwiadczeniapoz.ytywne.poznalem,
co
rxtcettwa sie, bedac czgscia grupy,
a iifi, Cwiazda. pozwoli_
lnrr soble nie byi perfekclinista.
Str.raobala mi sig rola
,rxrlry wspieraJ4cejkogoS innego.
tu.rjcmu dziecku w;;a:
f ,rrfctnu teZ siq to wszystko-sp<rcl<r'balo.
Bylo ,^g.rii
I l,tdlynt byclem Gwiazd4 i prymusem.

276

DOMU
POWRoTDOSWEGOWEWNETRZNEGO

Jeszcze wa2niejsze okazalo siq zaprzestanie grania roli

Opiekuna, bo stanowila ona w moim przypadku naiwaL'niejszy sposob nadawania sobie wiekszego znaczenia.
Zmiana teJ roli przeraLala mnie naJbardzteJ. PracuJ4c nad
tym po razpierwsry, wymySlilem trzy nowe zachowania:
l. Zmniejszylem tloSi godzin, w ktorych udzielalem porad,
z 50 do 4O tygodniowo.
2. Zmlenilem i zastrzeglem moJ prywatny numer telefonu.
7,acz4lem korzystai z uslug agencJi zgloszeniowej, Zeby
razpoz,nawai przy;xrdki, w ktorych niezbedna bylaby
moja interwenr:jit.
3. Podczas spotkari tow;u'zyskich nie pozwalalem, aby zajmowano mi czas pyl;rrrilrrni'miryanymi z moim zaworlt:rn.
7, 1>tx'z;1lkrt,
wllrowrr<lz.rrl;1r'
krr2.<lt'
z tych zachowan, miak'rrrpoczrrch'wlrrl'.('zrrlcrnslr,'lirk ostirtniegoista.Stopniorzrrr'pl zckonrrl<lsiq:,2eludzie nadal
wo rrroft' <lzlcckorvcwrrr.'l
rnrrlc<:crrlilI szirrrrr.lll.
l)ols<'k'rkr llrzt'koruurla,2e mogg byc
rzeczy dla innych,
cenlony i lublany, choi nic roblg r<iZny<'.h
bylowalinym krokiem na drodze mojego osobistegorozwoju.
Krok czwarty
Na koniec powinieneS pomoc swojemu dziecku wewngtrznemu w podjgciu decyzji, ktore czeSci swoich rol chcialoby
zachowai. Ja na pr4rklad uwielbiam mowii do setek ludzi
na wykladach i seminariach. Moje dziecko wewnqtrzne
uwielbia opowiadai dowcipy i sluchai, jak ludzie sig SmieJa.
Lubi te2 bardzo oklaski pod koniec wyst4pienia lub warsztatu. PostanowiliSmy wigc, 2e tak wlaSnie bgdziemy nadal
postqpowai.
I)ziecko wewngtrzne uSwiadomilo mi, 2e zabiJalem je,
rolg ZadowalaczaLudzi, Opiekuna i Gwiazdy. Pod1rr'lrrl;1c
( ,/,r\ warsztatow i seminariow nie pozwalalem sobie ni$dy
rrrr l I rrvIIq dla siebie. Rozrnawialem z ludLmi, odpowiadalem
rur lr I r 1ryt rrrria, usilowalem przez trry minuty przeprowadzii
tr:r'lr1rk;. 1rrx I<'z:rsprzerw podpisywalern ksia2ki. Zostawalem
taku' .lrstt tc z poltorej godziny po zakoiczeniu wykladu czy

I I,\wANIESWOJEMU
Dzlrcru WEWNETRZNEMU...

')'

rr.rr rzl.rlu. Czasem przecl4galo siq to wsrystko razem do 12

|:,xlltn Kledy pewnego wleczora k'<'lr:liSmydo domu z Los
;\rr;.1r'lcs,rnoje wewnqtrzne dziecko z;v'zttrlo plakai. Tfudno
rnt lrykr r"rwierzyi,2e istotnie tak bylo, :rk.trafnie odc4rtalem
korrrrrnlkat. Kiedy dziecko wewrrr;tr zrrt' t'hcialo, 2ebySmy
lryll (}wiazd4, Optekun musial sir,' trsrrrr;trr.Wybralem wiqc
to, r'o odpowiada moJemu dzlc<'krr wrr!'r rll I /.n('mu. Od paru
l.rl zawsze latamy pierwszil klirs;1. ('/t.'sto 1lodwo24 nas
lrrkstrsowymi samochodanrl. Mtrrrry lrrrlzl, klorzry dbaja
() nirs podczas przer\ryw warsztatar:lr. Wprorr'.rrlzlrnry przerwy, L,ebyodpocz4i, zjeSi owoce albo r:os h'kklcgo.
MoJe dziecko wewngtrzne i ja trosz<'zyrrrv rlr; rr:rle4rcie
o lrrrrych, lecztakhe o samych siebie. f)ozwirl:rrrrvt('i lnr)Jrm,
lry z:rJmowali siq nami. PostanowiliSmy, zt'lr('<lzlcrrrv(\wlazrL1. ale nie kosztem naszego istnienia. Ikrstirrrowillsrrry trost<'r.yc sig o innych, ale nie jest to naszil ollscsl;1. Nie
rrrySlimy teiz, 2e przestaniemy sig liczyi, JeSli nit: lrr,'rlzlr.lny
rrft'ustannie troszczSri siq o innych. ZajmuJC slg swolln
rlzk:ckiem wewnqtrznlrm, opiekujg sig nim i m6wir,', 2r' koclrirrn je takim, jakie jest. Przestalo uwa2ac,2t' rrrrrsl slq:
wyz.byc swojego Ja", Leby byi kochanym. Oba.l wk'rrry, 2c
rrrr.fwaZniejszyrn zwiry.kiem w naszyrn Zyciu jcst n(r\z utzel.'t,vrA ztuiqzek. Pozwolilem dziecku wewnqtrzrrt'rrrrr byt:
tyrrr, kim jest, i to rozvtiryato caty problem.

Swolr DztEcKoWEwNETRZNE
f nr CHRowTC

Rozdzlal 11

JAK CHROnIIE SWO.TP

DZTE,C,KOIVEWNqTRZNE
l ) z k ' t ' 1 ,k l , r l t ' r r k ' s r 1[ r x ' l r r u r r '1 x tp r o s t u z a t o , 2 e s q ,
r r k ' t t t r r h ' l r 1l x r l r x l u r r ' s l r ' l r f t ' . , l t t k o d o r o S l i m u s z q
.slq',/rrA tllxa rt srlo,/r' zct3lttblonedziecko i mu
Lt<'zt1<\
melktnt,ttt'.

MaruonWoonvrex
Dzieckoprtuyrlt'p'ostgch rzeczA.Chcebgt stuchane. Chce br7<1
krx'l rcne. (.. .) Mohe nawet nie uiedzied,
jakimi slotl-lcurrit<ttuurazii, ale chce, Zebgjego prawa bgfu chror:l.orr<:I 2ebg nie nantszano jego szncunku dla samego stebie.Potrzeb4je, 2ebg6 byl przg
nfm.
RoN KURTZ
Trzecie
w terapii to poparcie, czyll ochrona. Skrzyw"P"
rlzone dziecko wewngtrzne potrzebuJe ochrony, boJest nierlolnale I w pewnym sensie nie uksztaltowane. Wci42 czuje
rlo ck'llle, swojego nowego rodzica, mieszane uczucla; sa
rI rr| . k k'rly ci calkowicie ufa, czasemjednakJest wystraszone
I zrrrlr'.iz:rn<'..
Przeclel przez wlele lat nie poSwiqcaleSmu
uwirl',l f .rk l:rk w kazdym zdrowym nty'.qzku,budowanie
wzaj('lI rI l..Aozlrrrfania troche potrwa.

r'()gwr4cAI[IE CZASU I UITAGI

, I ;rk .lrr2wczeSnleJshrlerdzllem, dzlecl tntuic5{nle wtedza,
,rc krx:hasz to, czemu poSwigcasz czas. Musisz wiedziei,
kk'<ly twoJe dziecko wewngtrzne potrzt:buJe twoJeJ uwagi.
lkrnlewa2 sam do teJ pory nad tym pracrr.lq:,moge wiec tylko
powledziei ci to, czego sig dot4d nauczylt.rn. MoJedzlecko
wewnqtrzn e zazvryczal potrzebuJe moj eJ rI w;l gl, kiedy:
Jestem znttdzonA. MoJe dzlecko nudzl slq czasem na
molch wykladach i warsztatach. Nudzi siq, klt.rly prowadzE
dlugie, intelektualne rozmowy. Ta.czyna sir; <lt.rrt.rwowai
t krecii. Prosi mnie raz po raz, zcl>ymsJtnrw<lzll,(.o pozostalo mi do zrobienia, aby ustall<1,Ik' lr.szczr.r'z;rsrrml to
zaJmie.
Jestem przestraszong. MoJe malc <lz.lt.r.kowr.wrrgtrzne
regularnie zastraszano. Od4yrwasig to przy rrir.l<ll.ol
rrrk.ls4rm
zagroaerriu.
Jestem Susindktemczulej, cieplej scenA mtedzll ctit't'rrrtr sgrtem To zawsze na mnie dzlala. Kiedy Pat Cash IX) \.r'ygranym turnieju na Wimbledonie wbiegl na trybunq: I rrsr.lskal
swoJegoojca, moJe dziecko wewngtrzne zaczglo gkrsrro Jllakai. To samo sig zdarzylo, gdyJack Nicklaus wyf1r:rlsw<{e
pl4te mistrzostwa, a syn obeJmowal go, kiedy szll r.:rzcrn.
I Jeszcze,kiedy Dustin Hoffman zdobyl Oscara. ( ir ly rlowi<:<fzialem siq, 2e zadzttronildo oJca,ktory byl w szpil. rlrr, rrrolr.
wewnqtrzne dziecko zaczgloplakai. Bardz<t(k.'lroko prtrr.y
lo to, 2e moj ojciecJe opuScil. Chocia2 barrlzo rr.tr.k.1y1.;11.1;walem nad tym problemem (trzymalem olr.lr rv olrlr;t'lir<:h,
klcdy umieral, i zdalylismy wyjaSnii solrlr.u'szystklt:sprawy), do tej pory odczuwam, 2e jego o<k.lsr.k.o<l nas we
w('zesnyrndziecinstwie glqboko mnie znrrrlhr.
,l<:stemzmeczonA.
Robie sig wtedy rrr:rrrrrlrryt poirytowarry. Muszg wuruLacI zajac siE swohrr wcwrrqtrznym dzieckfcttt. bo w przeciwnym razie wyla<lrrlt.sle ono slownie na
rrrrfl rllZszejosobie z otoczenla.
Ilkrg udzinlus rywalizacji. MnJc wt:wngtrzne dzieckoJest
ktrpsklm graczem, zwykle przegrywa. Potrafi to ukryi, ale
w gr rrncle rzeczy nienawidzi przcgrywai. Podczaspartii golfrf rfr{r(if opanowai mnie straszne emocJe.Przerazllem siq,

.,8()

DOMU
PowR6T Do SwEGo WEwNETRZNEGO

obserwuJ4c, do Jakiego etapu rozwoju cofam siq w swoim

zachowaniu. Kiedy ostatnio przepuScilem latwe wprowadzenie pilki do dolka, przylapalem siq na tym,ze mowiq: "Po
jak4 cholere biorq sie w ogole za cokolwiek?". Szalenie
uogolniona wypowiedZ na ternat chybionego strzalu, o ktorlnn w dwie godziny poZnieJjui nie pamiqtalem.
Reagujg nieutspotmiernie do przgczgny. Przesadne reakcJe s4 spontanicznym, emocJonalnym cofnigciem siQ do
dziecinstwa. Wiem, 2e moJewewngtrzne dziecko odzywa sig
rve mnie wtedy, gdy mowig eoraz gloSniej, aprry tym przybieram coraz bardziej obronn4 postawg.
Czuie sig zlekceusor\ong lub odrzucong. Dziecko wylapuje
na.jdrobniejszy sygnal Swiadczqcy o odrzuceniu lub braku
zrrinteresowania moj4 osoba. Muszg na to zwracac szczegol'
rril lrwag(:,bo czasemwytapuje nieist.niejacesygnaly.
Ttslttir.' zrrskoczr>nt1.
Nir: zdarzir sig to czc:sto,poniewaZ
rrauczylemsig
osol
rlr,
kit'r'owlrlo
lilor';1
lirko
lrolzrr<'icwsty<lrr,
I l ; r r r l z r1
r r i l r r o u ' .r ,r tl c t I r t ; r k l ' l ; r h i r k o l r v i c kr r i c s p o d z i e w a n e
rtttrjcwcwngtrzne
ric rnolclr or'zcklw;
rrr wllrorvrr<lzir
zlrllrrrurt
tlzit'<'kow zirklopotarric.
JesLernglodng.Moje wewnetrzne dziecko bardzo latwo sig
irytuje, kiedy jestem gtodny.
Przebgtuam z nqjlepszymt przgjaclbhnL "to dla mojego
wewngtrznego dziecka radosne chwile. Bardzo lubi towarzystwo moich najlepszych przryjaciot. Czuje siq bezpieczne
i jest wesole. Uwielbia opowiadai kawaly, Smiai sie i bawii.
Jestent osamotniong. Przez dlugi czas nie rozpoznawalem
poczucia osamotnienia.'leraz wiem, 2e jestem osamotniony,
liiiedy czuje odrqtwienie i mam ochotq jesi slodycze.Wiem juz
takZe, Le czuje sig osamotniony, kiedy ogarnia mnie nieodpartl r potrzeba prowadzenia rozmow telefonicznych.
(\<ly zauwahq,2e do glosu dockrodzimoje dziecko wewneIrzrrr', zajmujg sig nim. Gdy jest szczgSliwei cieszy siq,
rr,'y..t.rrczy,2e rozpoznam ten stan. Gdy jest zmgczone,
prztrstraszone,srnutne lub samotne, musze znim
l,,l,,rlrrr',
prorozrrr.rw I;rri. Opracowalem dwie metody bardzo przydatne
w krrrrrrrrrlltowirniu
sie z ntoim dzieckiernwewnetrznvm.

lnr CHnorurCSwoE Dzrscxo WSwNETRZNE

.'l'i I

K()MUNTKOWAIIIE SE ZE SWOrM DZIECKIEM WE\[INq,I

RZNYM
I'ozrr:rliScieJuzpierwsz4 technikQ - pisanie listow. Mel rrrlq' t r; moizna stosowai do codzlertrrcgo komunikowania
slr; zt: swoim wewngtrznym dzie<.kit.rrr.l)amiqtaj, aby piszqc llst od doroslego. Ja". uzywir<1rlornlnuJaceJ rqki,
ir kiedy piszeszJakowewnetrznt' <lzlr.r'ko <lrrrgieJ
rgki. Ja
robig to w nastgpuJ4cy spos<ib.Klt.tly rirno wstaJg, :uq;:zrraczam sobie, lle czasu teg<lclnla ;roswlqcq:nr<lft:rnu wewnetrznemu dziecku. Nteklc<ly,gtly uJawnia sig ono w chwilach zrnartwienia, osarnotnienia lub znudzenia, specJalnie dodatkowo komuntkujA sie z nim. PrzewalnleJednak
przeznaczam na to dwadzieScia minut. Dzisiaj o wpol do
dziewi4tej wieczorem potrzebna mi byla przerwa w pracy
nad t4 ksiqZka, bo moje wewngtrzne dziecko zaczynalo siq
nudzii. Napisalem wigc tak:
Du4r John:
Maly John:
Du2y John:
Maly John:

CzeSi, malyt lle masz iat w tej chwili?

Szesi.
Maly, jak siq teraz czujesz?
Zmgczylem sig pisaniem. Chciall;yrrr sie
pobawii. CzuJe,2e zdrgtwialo mi ranrlq.
I)uz1rJohn: Przepraszam.Nie wiedzialem, ze lirk ru(x.llo
naciskam dlonia. Co chcialbyS tcrrrz zrolrli"/
MzrlyJohn: Chcialbym zjeSi lody, ktore przyrrlosl;rKrrllr..
I)rtZyJohn: Calkiem o nich zapomnialt'rn. tllrorlfuuy
i zjedzmy je zaraz.

l\r teJ krotkiej, pisemneJ konwersac.flzszr.rllt.rrrna dol do

krr<'hni i wydobylem pucharek z lodarrrl rkrrrroweJroboty,
klore moja siostrzenica Katie dzisiirf przyrriosla. Frawde
rrrowiilc,zapomnialemo nich, ale Maty.ftrlrrrpamigtal.Kiedy
zlr'rlllsrnylody i odpoczqliSmytroclrq..wrr)<:ilemdo pisania.
Nk' z,awszespedzam z Matym .Jolrncrn cale dwadzieScia
rfrlnul , itle przeznaczam dla rriego t(.n czas. Nie umle skuIrlrr(1$le dlu2eJ na JedneJ sprawle. Odkrylem, 2e odkad
t",h$'l(('arn mu coraz wiqcej uwagi, potrzebuje mniej czasu.

1282

DOMU
Pown6r Do SWEGOWEWNETRZNEGO

Wie, 2eJestemprry nim, i ma do mnie zaufanie. JuZ od ldlku

lat prowadze ten pisany dialog. Jest to prosta forma komunikacJi, ale nlektorzy skarZa sig, 2eJest zbyt czasochlonna.
Oc4gwiScie, wymaga ona z pocz4tku poSwiqcenia czasu
i wysilku. Ale twoJe wewngtrzne dziecko zasluguJe na tol
Drugim sposobem komunikowania siQJest wyobraianie
soble. Wielu ludzi korzystalo z teJ metody w pracy z wewngtrznym dzieckiem. PrzedstawlQ wam teraz m6J ulubiony
sposob.
Ancnij oczg iugobra2 sobie pokoi, to klorymnqidttiq sie
dusa utggdne Jotele ttstawione naprzt'c il okosEbie. Jedenjest
wi4kszg d- drugAgo. Mniejszlt -folr'f lr'.sl rllo dziecka. bcz tak
tusarzg dorosle'
urqsoki, Zebg htarz dziecka lxltt rru lxtz.irtrrlrte
rl,
rruylr
r1,
tlobry
cznrdziej (czgli
sk'clzi sltu
ryt. W.iednL.tm-fotelu
trrr'tlzfu:ckotuJotefunaprrerrrofu'tkmsh'
,,irl'),rt rrtofr'ttt'rt,ru.'lr
s[r.'i rrrlrr/rrrr'1x*hulul rczmou)A
mi4dzgtuncrrlkrr.I\z.r1irzt1i
h t t t l t n t r , h 1 rt t . tl ( t " l I r l \ , r r I t t u ' r l t t t , ' lt ' / . t t t 1 tt t d z k l c k i e r n -

ile ma lat. Potem

7;twst.cr,rr rrrll orl z.rpl,tirttllr<lzlt:t:ka,
slr
wszelkie
szczegoly,
czrrlr'.
WypytuJac
o
zapyt:rJ,.l:rk
chce. Na
czego
slr;,
z.r'rLrwk'<lzl:rleS
sie
dokladnie,
upewniJ
grupypomocyzdal
przykladJt:<I<'rr
z <z.krrrk<iw
moJeJmgslrdeJ
sobie niedawno sl)r':rwrJ,2e wewnetrzne dziecko gniewa sig
na niego. Kicdy .l<'zirpytal, czego wlaSciwie chce, dziecko
odparlo, 2e chcia.loby 1r<| echai do Astroworldu {wesolemiasteczko w Houston) l ytJeldzic na roiznych urz4dzeniach.
Wymienilo trzy znlch. MoJ prz5f aciel ma ponad pieidziesiat
lat i niechqtnie zgodzil sig na proSbqwewnqtrznego dziecka.
Zabral ze sobA kilka innych par I razem udali siq do Astroworldu. Tam poJeZdzilsobie naurz4dzeniach, ktorewymierrll<lwewngtrzne dziecko, i Jeszczena paru innych. Po porvroclc powiedzial, 2ebylo cudowniet
l(lr'<ly przyszedl na nasze kolejne wspolne spotkanie,
rloslr zr'(lt'm widoczne zmiany. Moj przyjaciel jest bardzo
z:rllr,rr'()wirnym
bankierem, specjalist4 od skomplikowarryllr | ..zlzr'4<ilowychoperacji finansowych. Jego wewnQtrz.rrcrlzllr ko rrrialotego wszystkiego dosyi, uSwiadomilo

SwolsDzrecxoWswr{E-rRzr.Is
JAKCHRoNTC

?l-i

rrrrrwlqc, czegopotrzebuJe,heby wyrwai siq z rut5my corfzlr.nneJpracy.'IYzy dnl po spotkantrr naszeJgrupy prryjat'l<:lzaprosil mnie na wspolny wyllrrl <loAstroworldut
'[VoJe
wewnetrzne dziecko potrzclrr rlr.. abySpoSwiqcalmu
<'zasI uwagg. W taki sposob da.lcsznrrr rlo zrozumlenla, L,e
trra opiekuna, na ktorego mo2c rr:rpr,rrr.rlrlk.trye.
SZUITANIE NOWN' RODZII\ry
JeSli bierzeszpod opiekq sw<!t.wr.wrrr;tr
zrrr.rlzk.t'ko,powinieneS mu stworqyi now4 r<xlzlnq- r-o<tzlrrr.'
z rvylxrnr. Jest
ona niezbqdna, inby zapewnii wewngtrznt' rrn r rlzlr.t'k rr ochrone, ldedy tworzy sobie nowe gfanice I koryllrrlr. lrlr.rly.JeSli
twoja prawdzlwa rodzina nie przeszla tcr.:rpll, to 1111.
-oZ"
udzielii ci wsparcia w procesietwojego d<x'lrrxlzr.rrl,r
rkr zdrowia. TWoi bliscy czgsto mySl4, zn to, co robtsz, lr.sr 11hrpie,
I dlatego zawstydzaJacig. Czgsto czuja sie zagrorl.rrl tvrn, co
robisz, poniewaZpowyJsctu ze starych rol rodzinrry<.lrlxrrlwa2aszskostnial4 rownowagq chorego ukladu rodzinnt'go. Ntgrly
przedtem nie pozwalano ci byi sob4. Dlaczegomk:lllry rr;rglt:
pozwolii ci na to teraz?JeSliwtwoJeJro&inie panow;rlyr.lrorc
zale2noSci,toJest ona naJmnieJodpowiednim micJs<'r.rrr,
(rlzlc
moglbyS zaspokoii swoj4 potrzcbq bycia wspieranyrn. ltr<tzq:
cl wigc zachowai bezpiecznydystans I popracowlrr.n:rrl slwo.
rzcniem noweJ,nie zawsty dzaj4ceJ,wspieraj 4ccl rr rrl ztrr\'. M o2r.
nfq byi grupa pomocy zloi,nna z przylaciol, (r.rrp;r. rlo klor r.l
slq przyl4czyleS,zeby pracowai nad swofirr rvr.rvrrr;trzrrynr
rlzlecldem, albo ktorakolwiek ze wspolnot rr.:rIIzrrl,1r.yr.lr I \.ogrirm Dwunastu Krokow. Mo2e to rownie2 lly<' kow'lol, synaAoEaczy gmpa terapeutSrczna.Bu, wzglq.<lrr
rLr lo, <.Owybietzt'sz, zAlecam,Leby twoj dorosty znalazl Anrlx..tll:r was obu.
.lcsteSopiekunem swojegowewngtrznt.gorlzl<.t,ka,a ono pot r zt'buJewsparcia i ochrony ze strony nowr.l rrxlzlny, do ktoreJ
rrrirnale2ei.
We2my prqyklad Sibonetty, ktora wyclrowywala sig w rorlrlrrk..gdzie ojciec stosowal przcnl(x'.lr matka dopuszczala
rtr.'rr;rdu2yiemocjonalnych i upok:rrzalaJa.OJciecSibonetI r lr ri nle zyJe,matka wyszla po raz drugi za m4L, ale czgsto
,lr*,onl do corki. Sibonetta poczynila wspaniale postgpy

284

Pown6roo

SwEGo WUwNETRZNECODOMU

w terapii, leczzawsze mogg zgadn4i, kiedy matka zadzuto'

nila do nieJ. Po kaZdym takim telefonie, jest pr4lgngbiona
przez kilka dni. Umowilem sie z ni4, zeby przyst4pila do
grupy Code (an. co-dependenfl, czyll Anonimowych
Wspoluzale2nionych. Zrobila to niezbyt ctrq:tnie. Bylem dla
niej opiekunem i nie chciala nikomu itttttrmu powierzai
swoich sekretow. Wiedzialem, 2enie jest to ztlrowa sytuacJa,
nalegalem wigc, 2eby przyl4czyla sig rlo At'rrpyi poszla na
3O spotkan w ci4gu 3O dnl. Miiilerrt rrrrrlzit'iq,2e taka czQstotliwoSi spotkan pomo2ejej zintt'gt'or"'rtt'sig z grup4.
Strategia zadzialala. Sibonetta z.irt'tql;rsk; czui w grupie
swoJsko,a po 30 dniach clrrtrlzil:rlrrZ tut <'zteryspotkania
energiczna,
2<'strrLtslr.'lrlrr<lziej
w tygodniu. Zavwitr,yl<'ttt,
r r l c k r l < l n y o <r tlr r t k l t t i c r v y * ' o l r r l , l l r rrzr t t l t ' lt i t k i e g o p r z y g n A l r l c r r l ; r .( ) l l o r v l ; r t l ; r l ,r rv l 1 rl r l ) l r o l 1 ' rl r t c k ' l ' r l r t a c ha, c z l o n k o a io. d d a l i
t v l ( ' l l t l r l ) \ , l l r o l r i l r r ( ' r r ' , r l{l .o l ) r ) \ \ ' l l r r r ;0r< 1 1 ) < t W i a d P
t l r k l r ' l r t r r r r \ " z, 1. r l r r ' , l , r l r r r r ' , rsncl k, rt r ' l , t t k l: r r r t r l t t r a t l r c z n e j , 2 e l r y S l l x r r r t ' t t ; rr r r o 1 1 l k, ro r r t t o l o w ; r c t c l r ' l i r t t y< l t l r n a t k i i o d r l z w i r r r l r r rw
: t t ' r l y , k k r d y r t t i t n a t o o c l t o t q : .G r t r p a u d z i e l i l a j e j
bardzieJ roznorodnego wsparcia, niz moglem to zrobii ja,
a ustlrszane wypowiedzi byly silniejsze niZ moj pojedynczy
glos. Sibonetta ma teraz nowa rodzinq z wyboru, ktora j4
wspiera w walce o polo2enie kresu matcrynej tyranii.
MODLIT$TA

OCHRANIA

I DA.IE SILE

Twoje wewnetrzne dziecko powinno zobaczyrc, 2e twoje

dorosle ,ja" ma jeszcze inne Zrodlo wsparcia poza twoim
ograniczon5rm, ludzkim,Ja". Nawet jeSli dla twojego dziecka
wewngtrznego jesteS magiem i c4ymS na podobienstwo bostwa, waZne jest, aby wiedzialo, irc masz dostgp do Sily
Wy;zszej. Nawet jeSli jako dorosly nie wierzysz w Boga, twoje
rlzlt'r:ko wewngtrzne wierzy w coS wigkszegd'niZ ono samo.
l)zlcr'l z natury wierz4w Silg Wylsz4.
Morllitwa bqdzie potgZnym Zrodlem wsparcia dla twojego
s k r zv w<| zonego dziecka wewnqtrznego. Polubi j 4, gdy bgdzie
rrrrrrlllr slt.' r'llzem ztoba. Lubie, zamkn4wszy oczy, widziei
rrrrrjr r lztlt'ho wt:wngtrzne w takim wieku, w jakim sig w dancj t lrrvtll pol;rwiir. Biorg je na kolana albo klEkamy obok

Jex CHnorurCSwole DzEcro WEWNETRZNE

slt,lrlt:i modlimy sie. Odmawiam mocllitwq doroslego, a mu
lv .lohn - swoJ dzieciqcy paciorek. l,rrbig wieczorem przed
zirsnigciem odmawiac pacierz, czzlsirrnlodmawiamy go ra_
zc:rn.W katolickieJ szkole podstawowc j nirrrczylemsig mod_
litwy Memorare. Jest to modlitwa <krMirt kt tloskieJ.W mojej
cluchowoSciupodobalem sobleZt'rrshrs
yxrtr..(q:.
tvtySlgonogu
Jako o istocie matkuj4ceJ I Lr1lrrlrrr.l,ktor.rrtrzyma *rii"
w objeciach i kolysze. Mirly,folrrr tr.z to lrrlrl. Slowa tej
modlitwy brzmi4 nastgprrj;1r.o:
Pamigtqj, NaiSrrriq'l.sz<t
l)urvro Mario, Ze nigdg nie pozostal
bez pomocg nikt. kto uciekat sig pod Ttuojq obronq, blagal
Ctg o pomcx, Iub prosil o Tttsoje tustawiennicttuo..I!m przekonaniem tutedziong, do Ciebte slq uclekam, o ftanno Nq1Stuigtsza, Matko moja. Do Ciebie przgchod.zg, przed. Tobq
stqjg, grzeszng t pelen skruchg. prosb motch nie bkceuai,
Le.czw su.ronnmilosierdziuutgshrchqj mnie. Amen.
Moje dorosle ja" nie lubi tego ciaglego powolyvani;r siq:
rra dziewictwo Matki Boskiej, poniewa2 osobiscie nie wi<,rzq:,
i.<'byladziewic4.Ta modlitwa bardzo mi jednak porrrrrgrrla.
I\rwiedzialem to wszystko Malemu Johnowi i zroltikr t. rr:r
rrlm wra2enie. Bgdziesz musial znaleLc sobie rrro<llltrvq,
o<lpowiedniadla ciebie i rVoJegodziecka wewrrr,.tlzrrr.4o.
Z calego serca radzg, ZebySzapewnil swojentrrrlzlt.r.krrpo
Ir.'Znewsparcie, jakie daje modlitwa.
PrEsc SWOJE DZTECKO WEWNETRZNE
Wlirclomo,2e dzieci mog4 umrzei, JcSll rrlt. srqtrzyntane
w ollfgciach i pieszczone.Niemowlgta rrrrrsz:
I lry<,<lotykane
| ;rolrrrrlzane,Zeby
Lyiirozwijai sie..lt.sli tyr.lrlroclZcow
nie
,trz1'tttttie,zapada-i4na chorobg zwilnrt nl(,rr.(.l.srnus
(co do'.frrrvrrlc oznacza:wycienczenie): trrk j rrli I ry rrrnlcra\r glodu.
z
Itztrcko takie cofa siq do stadiunr Jrlorkrwc{o.
Jest to jakby
r',/\\'of w odwrotn)rm kierunku. l\cz 1tl<'szczot
dziecko usy_
. lr.r \r' o<'zachi rnarnieje. W rni;rr.r,'
rklrzrstania,do pieszczot
f lrrr rrrvr.lrnale.rydoclawai duzo <lobrychslowzachqty.Jest
| , l , ' r n t . tw s p i e r a n i ad z i e c k a .

tloMu
PowR6TDo SwEGoWswr.IETRzNrEGo
Poniewa2 dztect nte mog4 iryibez pleszczot, usllnie o nie
zabtegaJa.JeSlt nie mog4 uzyskai dobrych pieszczot, bqd4
poszulrriwai tnnych, ztych. Gdy nte ma czysteJwody, musisz
plt, zanleczyszczon4.
TWoJe skr4;wdzone dztecko wewnqtrzne pr4lwyklo prawdopodobnie do duZeJ tloSci ska2oneJ wody. Dlatego tak
wahne s4 aflrmacje dla ka2dego etapu rozwoJu. PowinieneS
Je stale stosowai. Sa to emocJonalne pleszczoty' ktorych
twoJe dziecko potrzebuJe takJak pokarmu. Ponownie przypatrz sig afirmacjom dla ka2dego wieku. Prrypomnij sobie,
ktore dzialaty na ciebie najsilnieJ. StosuJJe Jako specJalne
pieszczoty. TWoje dziecko wewnetrzne powinno Je styszei
co<1z,iennie,kiedy zaczynasz sig uc4ri byi Jego obronca
I oplckrrnem. MoJebrzml4 nastqpttlqco:
Wlek nlemowlgcy
chlopcem-..Po.. ('k'sz.q'slq',).t'./t'.slcS
Wtlrrl rrtr su,i,'('t,'.
(
abg zaspokoii
-(rrri(r'('
<'i ttlk' t(tsu. ik' l4tlz.ir'ltt ktnrk'<'zrr<:,
truo-j<:
lxth zt'Ix1.
Wczesne dzleclfistwo
Masz prawo m6uit ,nie"... Masz prauo stg gnteuac...
Mo2esz sip gnieusat, ajazatusz-e bgdq przg tobie... To wspantale, 2e okazujesz zaciekawiente, masz ochotg ogtqdat,
dotgkat tbrqt da brnir62rrc rreczA... hdbamo twoje bez'
pieczefistuso, ktedg bedziesz poznawat Swiat.
Wiek przedszkolny
To normalne, 2e tnteresuje sz si.4spra usamtplct. ., Dobrze,
2e starasz si4 mg{let samodztelnie... Dobrze, 2e jestei inrn1.. . Mohesz pgtat, o cokolusiekzechces2... Mo2:esz mt zadatrcr( choCbAnajbardziej ktopotlilte pgtania.
Wlck ezkolny
Irlttsz pratuo popelniat bteda... Mohesz niekt6re rzeczA
rtilil<' rr,.s;ros6bprzecigtng... Nte musisz bgt zausze nqile'
p szt1 i t k s It u pat samgch ptqtek... Kocham cig takiego, j akim
jest<rS.

SwoF DzrscxoWrwruErnzrur
IAKCHRoNTC

.) l,i

Ir. ;rllrrnacJe opracowurne sA specJalnie dla mnie i dl:r

rrrrrlr'lrlxrtrzeb. MoLeszJe takZe stosowai. Radzg teL, LebyS
rr.rlrlsirlswoJewlasne aflrmacJe.pr:r<'rr.l
nadJedn4 rraraz,
lrrzr';rfsuJ4cJ4 l$-2O razy dzlennt<.. NoS J4 zawsze przy
solrk:.Spo$adal na ni4 czgsto i powl:rr-zrrlna glos.
Nirplsz wszystkie alirmacJe na krrrtkirr.lr I porozwieszaj
w widocznych mieJscachw ca\zrn rrrk.szkrrrrlrr.
Ntech przy_
N;rgr.rrllr. rrir rnagnelofon
l;r<:lcleodcrytuj4 ci te aflrnur<.1r..
I rxltwarzaj te nagrania.
Wprowadzanie koJqcych plesz*zot w bolesne wspomnlenia
Gdy twoi rodzice calkowicie tracili rownowage (wrzeszczell, wsciekali sig, grozili, oceniali surowo), twoje skrq,rwdzone
tlziecko wewnqtrzne w dramatyczny sposob rejestrowalo
l<'h slowa. W takich momentach twoJe przetrwanie bylo
rrrr.fbardziejzagrohone. Dlatego wchlon4leS w siebie I zaparrrlgtaleSte slowa.
I)owinieneSwrocii do tych scen, aby twoj dorosty opickun
rrr<igldai skr4rwdzonemu dziecku wewnqtrznemu innc slowir - ktore wzmacniaj4 i koj4. Bez nowych, uspokaja.iilr:ych
hrrytrtnt6wshtchowych twoje skr44wdzone dziecko w(:wneIrzne nadal bedzie mowii do siebie starymi, upokarzirliqr',yrrri
slowami. Cwiczenie, ktore proponujg, pomo2e cl zrrrlerri<:
rrtirlrgstarej, upokarzaj4cej sceny i wbudowai nowy gkrs.
jeSli wybierzesz bolesne wspomniernir., k t or.r.rrrrr
NuJlepieJ
poswigcileSjuZ trochq pracy. JeSli wybierzcsz sr.r.rrq..
rrir<l
klrrril Jeszcze nie pracowaleS, bqd2 bardzo osltohtul, Ito
Itrtuto mqq przgtlrczgt ci4 emocje.postgptti rltiltltuhie tuetllrul irstrukcjl Radze ci albo nagrai to cwit.zt.rrl(.na malrrr'frrlirn, albo jego poszczegolneetapy wykor r.ywlrriz pomoc4
t r r, r1rr.rrty, zaufanego prz5iaciela lub wsl rlr.r.;rII1r:cJ
cig osoby.
l(rol plerwszy
Wyobraf sobie, 2e twoje dorosle ,,Ja" siedzl w kinie
I prtrzy na biaty ekran. RozeJrzyJ slg dookola, dostrze2
r0lno .z,cze96$ na 6cianach sall. Co widzlsz? popatrz
r 1619, na euIlt. Jest pigknle rzetblony. Teraz sp6Jrz

DOMU
PowR6T Do SwEGo WEWNETRZNEGO

znowu na ekran I zobacz tytul fllmu. Odczytal slowa:

Dc;untcr, bolesna *en(L lllyobraZ soble tersz, 2e odrywasz slg od awego clala t sladasz dzleslgd rzgd6w daleJ,
za sobq. Wldzlsz tyl wlasneJ glowy, vldzlsz eleble patrzqcego na ekran. Zr6b kotwlce gtzy u2yciu lewego kciuka
I kt6regoS palca.
Krok drugt
TrzymaJqc kotwicg, patrz na gleble, oSlqdaJqcego czarno-bialy film, kt6ry przedstawla dawnq, bolesnq scene.
Patrz, Jak oglqdaszJ4 od poczqtku do koica. Kledy sig
skofrczy, uJrzyj sieble, Jak patrzyaz na zattzyrman4,
ostatniq klatkg, na kt6reJ wldad twoJe skrzywdzone
dziecko wewngtrzne wyglqdaJ4ce dokladnie tak, Jak
w bolesneJ scenle. Jest zupelnle osamotnione.
Krok trzecl
Zwoln[ Lotwlca I znaJd? slg z povnotem w swoim
wclelenlu, Lt6re oglqdalo fllm. Jeste6 teraz w swoim
ciele. Wyobra4 eoble. le wchodzlsz w obraz na ekranle. Jeste6 tam teraz ze swolm sktzywdzonym dziecZapytal, czy moLesz wzi46 Je
kiem wewngtrznym.
w obJgcla. Je5lt elg zgodzl, podnleS Je I glaszcz delikatnie, m6wlqc koJqce slowa, kt6rych tak potrzebowalo wtedy, gldy zostalo skrzywdza\e.,Ie6ll
nie chce byd
trzymane w obJgclach, to tylko przemawial do niego
koJ4cyml slowaml.
Pr4pominam sobie nastgpujace bolesne zdarzenie z l:-:^olcgo dziecinstwa; moja babcia zawstydzila mnie, poniewaZ
lrlstt'rycznie szlochalem, kiedy tato wyszedl z domu, mowl;1r':..Muszgsobie goln4c". Chwile przedtem gloSno klocili
sk,' z. rnirnl4. Pamigtam, jak strasznie siq balem. h'acujac
rrirrl t;1 s('('nA,delikatnie wzialem w ramiona moje dziesigt:ftrk't rrIr', sk rzywdzone wewngtrzne dziecko i powiedzialem:
,J r rz.<lrrlrr zr',. i ohn. Sama mySl o Lym,2etatuS sie znow upije,

Swoyr Dzrncr<oWEwNETRZNE
IAK CFTRoNTC

28tt

lrrrrfzl przera2enle.To absolutnie normalne, Le sig bolsz, 2e

f .rto JrrZ nigdy nie wrocl albo Le trs<lzlebil mame. MoLesz
lrkrkai tak dlugo, Jak chcesz.Jestt'rrr lrrtal i bede cie chrorrll".
Krot czwarty
Po udzlelenlu wuparcla eu'oJem u dzl ec L u wcwngtrznemu
wyobrai soble sprq b<llesul Bceng odegnnl od Lo6ca,
tym razem w kolorach. Wyobra4 soble. Le ly I twoJe
rkrzyrdzone
dziecho wewngtrzne
znaJduJecle sle
w 6rodlru fllmu, tak Jakby czas ptynql w drugq rtrong.
Odczekaj okolo dziesigciu minut i skrr;l sk.. rr;r rl;rwneJ
l;olesnej scenie. Zwroe uwage, cry odczuwrrsz.lrlj,rko:i lnaczeJ.Zwroc uwage, czy slyszysz swoJnowy, oltit:krrrit.zvAl<ls.
.Jcsli nie, to pracg nad t4 scenA musisz powtor.zvr,od
pocz4tku. Nad Jedn4 scena mo2na pracowai wiclc rirzv.
Pro6ba o pleszczoty
Naucz siq prosii o pieszrczotA,SdA ich potrzeb rlcsz. Wk;kszo$e z nas byla toksycznie zawstydzana, kic<ly u'l,nr2irla
tirk4 potrzebq. Nigdy siq nie nauczylismy, Jzrk zrrspokir.liri
tcgo rodzaju emocje. Teraz powlnieneS pozwolir: rr.r to swo
It'rtru wewngtrznemu dziecku. JeSli ktoS <'k; z.nvstl,rlz;r,
ttirJlepieJ,gdy zadztttoniszdo przSflacielai poproslsz o (.nlor'lottaln4 pieszczotg.PoproSna przyklad: *l\rrvlrrlz rrrl, 2c
lcstcm dobrym i wartosciowym czlou'ir:klcrrr"irllxr: .powk'<lz,jak bardzo mnie kochasz I cenisz.".irllro: ,,Wyrniente
lr'<'lty, ktore u mnie lubisz'. Pomysl solrlr., r.o zrobilbyS,
grfylrySglodowal. Znalazlbyi JakieSjcrlzr.rrtr.irlbo poprosil
n rrk.prz5iaciela.
'lV<{c
dziecko wewnglrzne nie z<lirlr.sobie sprawy, 2e
rrroh.sz zrobii to samo, kiedy jestt:S t.rrro<Jonalniewyglodrrl,rly. Jest rzeczq absolubie zdrorul prosi(. o sz-czeg6lng
t, : I rt tI p ieszczot -' takie,j akich ula.4 rrrL,7totrzeb 4jesz. Ni ekto rr r rrlt:h JUL znasz, Piqkne koblt:ty zarzucane s4 czgsto
l'lnlrlcrnentami na temat ich urrxiy. .JeSliJesteS
atrakcyjnq

2e0

DOMU
Pown6TOO SWSCOWEWNETRZNEGO

kobieta, proS o lnny rodzal pieszczot. Gdy mgilczyzna mowi

ct, Jak pigknie lub seksownie wygl4dasz, odpowiedz: "Wiem
o tym, a co poza tym Jeszcze lubisz we mnie?'. Jestem
zasypywany komplementaml dotycz4cyml mojeJ inteligencji. Mowia ml wci42: "Pan Jest geniuszem. Jak pan to
wszystko robi?'. A Ja mam wlaSnie ochotq na pieszczoty
fl4rczne Uczg wiec swoJewewngtrzne dziecko, Zeby mowilo:
.Wiem, 2e Jestem lnteligentny; ale powiedz, cry podoba ci
siq moJecialo?". NieJest to latwe. WiekszoSi naszych rodzicowbyla dorostymt dzieimt, ktore same zostaly pozbawlone
pieszczot, byli wiEc bardzo sk4pi w ich udzielaniu' Poza
czgstym pieszczeniem swojego dziecka, naucz je nastqpuj4c.ych rzeczy:
.
.
.
.

Nfech obdarza pieszczot4 innych, JeZelitylko moZ,e.

Wzirl<:rnnepieszczoty s4 spraw4 normaln4.
<l nie Jest spraw4 normaln4.
I'rrrszcr)l<'
I'r trsrcnlt' o ltrklt: pieszczoty,Jakich pragniesz,Jest spra-

w i l r t ( ) trt t : r l t t ; 1 .
'IVolt:
wcwr rr;lr zt rc r lzk't ko prlt rzt'lrttlc teJ nieustanneJ stym u l a c J i i o < ' lt r o t t y . , l , r l t o o p k ' k r t t t s w t l l t ' { < t< l z i c c k a , m o L e s z
d a i m u t r z y t t : t ' : t l l t ' t t t y c z . t t,t,' 1 ' " ,o k t t i r y t ' l r p i s a l E r i c B e r n e .
Te trzy ,,P", czyll yrotrrrr'ltrl, lxrzwtllcltic i poparcie (czyli
ochrona), skladaJ4 sk; r'<iwrtlc2 na zdrowe rodzicielstwo.
Chcialbym dodac c:zwiu'tc ,,P". Opiekowanie sig jest dlugotrwatym procesem, kttiry zaklada korektywne uczenie sig.
Wymaga to wysilku I praktgki. PrzSrjrzylmy siq teraz cz\rlartemu..P".

Rozdzlal

12

cwrczENrA KoRYGUJACE
W PRAKTYCE
7!b razg untkamg ryzgka, ile razgje podejm4jemg.
HnnRY Devro Tuonenu
To zadztata, jeititg

bedziesz dziatat.
ri
PowtBozeruInTERAPET-lr.vctzw

Dobre jest to, 2e natuet bgdqc dorostgmi, mo2lvm1

rtauczgt si4 za.spokqjat potrzebg dztecka, por tit'rrtrt2
rt o.t'rr|t'
dziecko z-ostalo skrzgwdzone pruEz l-ekc<'r
t niedpotuie dni4 naukg. Mo2emg roztu ij ct( rrrI tilil' I'
noict we tu szekich dziedzinach stosunkrir r' rrrig I z.t1hdzkich. Nre jest to kuestirr oduczerrirt sit'. k:cz
rtauczenia sle po raz pi.enuszgpeunly'lr t ztrztJ.
Krp FtocK
I'orrlewa2 uporale6 siq Ju2 sig z tyrrr, 2.r:twoJe potrzeby
f f rrw(rf()wenie zostaty zaspokojone, rrro2cszteraz nauczyt
rtq r (rlnych iwiczen, ktore dostarczil <'lrklSwiadczen.Mo2liwoar' I xrprawiania jest najbardzicl obiecuJ4cym aspektem
l,r rrry nild dzieckiem wewngtrznynr. Naszerany sa po czgSci
.rvnlhlcrn niedouczenia, a to mo2cmy nadrobic sami, uzugr'lnlrrlrlt:nasze lukt. CzqSi tych brakuj4cych wiadomoScl

292

Pownor Do SwEGoWrwNErnzNEco DoMU

przyswoI l Ismy sobie prz5rpadkowo, odpowiadajac na spoleczn(' wyrnilganta stawlane osobom dorostym. Jednak ci
z. nrs. ktorych dzleci wewngtrzne doznaly kr4,rwd, maJa
I x' w rI(' n ledobory rozwoJowe, powoduJ4ce wiellde cierpienia
I przykroSci. Wiele dorostych dzleci nie wie, 2e ich nieudane
1r<rstqpowanie Jest wynikiem niedouczenia. BezlitoSnie zawstydzaJa i ganiA siebie za swoJe nlepowodzenia i wady
<'lrarakteru. Cwlczenia korekcSf ne pomogA zrozumiec twoJernu skrqywdzonemu dziecku wewngtrznemu, 2e twojewady s4 po prostu brakaml, kt6re moZna uzupelnii.
Chore zachowania, b<;d4ce wynikiem krzywd doznanychprzez dziecko wewnetrzne, sA po prostu wypracowanyml przez nie sposobanrl przetrwania. Psychiatra Timmen Cermak porownuJe tc ro<lzzrJe
zachowan do zaburzen
spowodowanych stresenr I)ollritzowrn. Zolnierze na polu
bitwy i inni ludzie nara2,<.rrl
rul lrrirzy. nlusza mobilizowai
wszystkie swoJc zasoby. hclry prztizyc. Nle maJa czasu na
uJawnianle rr<'zrr<i,
r'<l.ft.st rrlt:zbq<lnedla zintegrowania
urazu. Nit: r<lzlir<l<)wilny
Lal przeJawiasiq potem atakami
lqku, nadnrlcrn4 kontrola, zanikami pamigci, depresj4,
regresJ4 wiekow4 i nadmiern4 czujnoScia. Sa to typowe
cechy pourazoweJ nerwicy stresoweJ.Gdybym wam przedstawil peln4 listg objawow teJ nerwicy, zobaczylibyScie,
jak bardzo przypominaJ4 one zaburzenla wywolywane
przez skrz5rwdzone dziecko wewngtrzne, ktore opisalem
w Rozdziale ].
Cwiczenia, ktore przedstawig, uzupelni4 luki w waszyrn
rozwoJu, ktore powstaly w przeszloSci. Poza tym rozwin4
zdolnoSc waszego wewnqtrznego dziecka do bycia sob4, do
nawl4zywania bliskich kontaktow i kochania.
Inni autorzy takhe przedstawili bogate zestawy iMczen
korekcyjnych dla kaZdego stadium rozwoju. Wspominalem
f rr2 o ksl42ce Pam l-evin CgcLesoJPotuer.Chcialbym rownieZ
wy rrrlc rrli RecoueryJrom Co-Dependencg L,aurie i Jonatharrir Wr'lssrlw, Windous to Our Children Violet Oaklander,
A<hrlt (:lrllrlrt,n of Abusiue Parents Stevena Farmera, Breakirr.<yl,)r'r' ttl' llu Co-Dependencg Tlap Barry'ego i Janae
Weirrlroltfow, 'lTurapeutic Metaptnrs Jor Children and the

Cwrc'zrr.rrl KoRycuJAcEw PRAKTycE

('lilkln,rr Wttht; Joyce Mllls I Richarda Crowleya. Wick'
r'wl<'zcri,kt6re za chwile przedstawiq, pochodzi z tych wlaSrrk: ksli12ek.
Cwlczenla te odnlos4 naJlepsry skutek, JeSllJezastosuJesz
w dzledzlnach, w kt6rych byleS najbardzleJ lekcewa2ony.
Na pewno wiesz JuZ stosunkowo dobrze, w Jakich fazach
rozwoJu twoJe dziecko wewngtrzne zostalo skrzlrwdzone.
Radze ci, 2ebySwlaSnie tym etaporn poSwlgcil szczegolnie
duZo uwagi.

Cwrczpnre sLUz^{cE zAspoKoJENIU

oI(RESU NIEMOWLqCEGO

porRzEB

W niemowlEctwie potrzebowaliSmy bezpieczenstwa - 2eby

po prostu byi. WqkszoSci naszych skrzywdzonych dzieci
wewngtrznych wpoJono przekonanie, 2e nie wystarczy, JeSli
siq po prostu jest - 2e bgdzlemy cof znaczyi tylko wtedy,
JeSli bqdziemy coS robii. Spowodowalo to utrate poczucia
naszeJauten$rczneJto2samoSci,naszego JN.Teraz musimy_nauc4/i siq, Jak nic nie robii i po prostu byi.
Cwiczenia, ktore przedstawiam poniZeJ, pomoga ci po
prostu byi tym, kim w daneJ chwili JesteS. Wybierz z nlch
te, ktore ci najbardzieJ odpowiadaJa.
l . 7-arturz sig w cieplej kapieli I przezJakiS czas skttplaJ

siq na doznaniach fTzycznych. Po prostu bqtlZ.

2 . Poddawal siq regularnym masaZom.

3 . Niech ktoS zrobt ci manicure albo uczeszr:t'l wl<tsy.
4 . Niech ktoS z prz5daciol nakarmt clg, tr{olrr.lc t'oS dla
ciebie albo zabierze na kolacJq.
5. UsiadZ wygodnie, otulony cieptym ko<'ctn. W zlmie
usiadZ przy kominku.
6. Bedac z partnerem (partnerka), sperlzal wlele czasu na
zmyslowych pieszczotach.
7. Niech twoJ partner (partnerka) wykilplc cig.
8. WeZ kapiel w pianie albo pole2 w clcpleJ wodzie z solami pachn4cymi.
9, ZnaJdLczas dla siebie, kiedy nlc bgdziesz nic robil ani
nlczego nie planowal.

Powndr po Sweco WswNETRzNEco

DoMU

CwrczrrunKonyculAcsw pnaxrycs

lO. W r'tcply, letnt dzleri weJdL do basenu t poptywal co

rr;rfrrrrrleJpnezp6l godztny.
I l. I'olc2 soblew hamaku.
l'2. llrsluchal kolysanek (na przyklad Stevena Halperna
I ;rllabg Suite albo Ittllnbles and. Sueet Dreams).
l:1. l)racuJ4c,mleJ kolo slebleJakts napoJ I czgsto go poplJAJ.
14, Gdy podeJmuJesznow4prace albo zacrynasz robii coS
po raz pierwsry, ssf culderlci mlqtowe.
15. Zmien swoJe nawykl Jedzenlowe. Zamtast trzech obfltych postlk6w Jedz czgsto w ci4giu dnta niewielkte, poirywne przek4skt.
16. ZnaJd2 wspieraJ4ce osoby (naJlepleJoboJga plci), ktore
beda cie trzymae w obJqctach przez SciSle okreSlony
czas.
17. Gdy masz duZo czasu, zaLywal drzemkl tak czgsto,Jak
to tylko moZltwe.
18. Dobrze wypoczniJ przed podjqciemJakieJS noweJ czynnoSci.
19. ChodZ z przyJactelem na ,spacery zaufania". Niech zavrtqze cl oczy I prowadzi clg przez JakiSczas.
20. ZaryzykuJ I zaufal prfiacielowi, ktory budzt w toble
dobre uczucla. Nlech ulo{ cl plan przedstqwzigi
I wspolnie sprawdzaJcle,Jak Je realizuJesz.
21. Razem z partnerem patrzcle na siebie przu, dzleslgt.
minut. Mo2ecleSmtai stq, chtchotai I robli, co sig wam
podoba. Nie rozmawlaJcie, tylko po prostu patrzcle na
siebie.
22. MedytuJ o nlcoSci. MedytacJa o nicoSci to medytacJa
o samyrn bycte. NlemowlEctwo Jest okresem Lycla,
w kt6rym zostalismy zakorzenleni w sile bytu. IstnieJe
wlele medytacJl o czystym bycie, c4rll o nicojcl Ich
celem Jest doprowadzenie do stanu wygaszenla mySli.
(lzirsem okreSla siq to mianem wgciszenaa Kiedyjako
rlrrrosly na:ucrysz sig wygaszai mySll, bgdzie to naJlelrxzy sposob ost4gniqcia kontaktu doroslego -Ja- zwe_
wr r(:lrznym dzieckiem.

rEDyTAqtA
SLUzACA NAWTAZANTU KONTAKTU Z SrL4 BYTU
Jest to bardzo prosta forma medytacJt wygaszaJ4ceJmySli.
Wlelcy mlstrzowie duchowi doskonallll J4 przez cale lata.
WartoJa stosowai. Radze ci nagraiJa na magnetofon. Jako
tla u2fl swojeJ ulubioneJ muzykt nredytacyJneJ.
Zacznll od stuplenla elg na oddechu... po prostu tt*uiad.om sobie, 2c oddychagz... Zwt6C uwage, co slg dzieJe
w twolm clelc podczae wdechu t wydcchu... Zcrr66 uwa8e na powletrze wchodzqce I wychodzqpe przez lnozdrza... CzuJesz r62nlca?... Nlcch wdychane powletrze
na1*5rnic do twoJego czola, a wydech utunle atamtqd
wszystkle naplgcla... Tetaz nlech wdech wchodzl w okolice oczu... Wydech nlech usuwa stamtqd naplgcla...
Teraz wdech wchodzl w okolice ust... potem do azyl
I bark6w... Sptywa w d6l rarnlon I vychodzl przez rgcc...
Wdech wchodzl w tlatkg plerslowq, a yydech uruwa
naplgcle... Wdech naptywa do brzucha... Naptywa do
po6ladk6w, a ur5rdech usuwa naplgcle... Wdech wchodzl
do lydek, vrydech usuwa naplgcle... Teraz nlech cale
twoJc clalo slg odprg2y...Itryobra2 goble, 2eJecterl pusty
w 6rodku... WyobraZ sobie, te przechodzl przez cleble
cleple, zlote Swlatlo gloneczne... Zaczynaez czud clgtar
albo lekko36... Sam decyduJesz, co odczuwl.z... TWoJc
powleki sq bardzo cie2kie... TWoJeramlone r1 ctgllle...
T\roJe nogi t stopy eq clg2kle... Albo moterz czud elg
bardzo lekko... Cale twoJe claloJakby unorl rt9 w powletrzu... \tryobra2 soble, 2e horyzont twoJego umyalu staJe
slg coraz clemnieJszy, aL w lotlcu wpetrqfetz elg w samq clemno36... \F Srodku teJ clemnolcl zacz5rnasz doetrzegad P'nlrclk 3wlatla... Powoll eteJe slg on coraz
wlgkszy... AL caty horyzont rozJarlnla elg... Teraz pattz
w 6wlatlo... Nlc, tylko 6wlatlo... Bedt 6wladom nlco6cl,
kt6reJ do3wladczasz.,. Nie ma nlc... Tylko czystyr byt...
Teraz zobacz, Jak powoll, w 6rodku twoJego horyzontu,
poJawia sig cyfra trzy... Zn6w oddychal 6wladomie...
Nlech twoja 6wiadomo$6 zacznle elg skupiad na poszcze-

296

g6lnych czg6clach twoJego clala, zaczyrn'alqc od palc6w u n6g. r potem coraz wytelz nogl, blodra, brzuch,
klatka plerelowa, ramlona, rgce, ezyJa I barkl, twarz
I m6zg... U6wladom goble, 2e jestei... Jeste6 w 2ywym
kontalcle z samym eobq... Z twolm .Ja"... Tetaz zobacz cyfrg dwa... Porusz palcaml u n69... Porugz rgtoma... PoczuJ, 2e twoJe clalo dotyka trzesla, a etopy
oplcnJq slg o podlogg... Uslysz wszystko, co dzleJe slg
doolola cleble... Tcraz zobacz cyfrg Jeden I bardzo
powoll otw6rz oczy,..
Po z,akonczeniu medyLacJi siedZ Jeszczeprzez parg chwil
w spokoJnym zamySleniu. Po prostu b4d2.
Te iwiczenia zaspokajaj4 potrzeby twojego wieku niemowlgcego.Moga siq okazai szczegolnieskuteczne, gdy:
.
.
r
o

JesteSna poczqtku nowego cyklu rozwoJu;

musisz zacz4(, robii coS nowego;
poniosleSJaka6 stratq;
wlaSnie zostaleSrodzicem.

ewiczenia powinny byc wykonywane powoli i nale2y je

wielokrotnie powtarzai. DoSwiadczanie lstnienia Jest
Jak zdrowy sposob Jcdzenl:r - nale2y dokladnie przeLuwai, a nie lapczywle zJ:rdai. .Icsli chciwie pochloniesz
Jedzenie, nie zostanie dobrze strarvione i nie dostarczy
potrzebneJ ci energii. To samo dotyczy doSwiadczania
istnienia.

Cwrczpure sLUz.AcE zAspoKoJENru porRzEB

wczEsNEGoDzIECn{Snrra
Strdlum

CwrczgNle KoRYGUIACEw PRAKTYCE

I X) SWEGOWEWNETRZNEGo
POwHI,I'I'
DoMU

raczkowania I poznawania zmyslowego

lrrllz Perls zurykl mawiai, 2e powinni{my wgzbAe ste
trrr,,trlt'ltumgsl6u: ipowr6ci6 do zmgsbtu. Naszemu dziecku
u'r'rvrrr;lr rr)cmu wczeSniezablokowano zmysty. Musimy odz'y':'k.rtzrrryslowykontakt ze Swiatem,ktory nas otacza.Oto
('o ln()r('\r z.r'oltli, Zeby ponownie pobudzii odkrywcze potrzt'lr.y,rrr,rlr';go
rlzlccka,ktore tkwl w tobie:

l<lt na pchli targ albo do wielkiego supermarketu.

Ogladal roizne przedmioty, dotykal i ogl4dal wszystko,
co budzl twoJa clekawoSi.
2 . ldL do baru albo restauracJi z samoobslugowym bufetem. Wybierz soble du2o rozmaitych potraw. Spr6buj
takich, kt6rych nigdy przedtem nle JadleS.
3 . IdZ do sklepu spoZywczego I wyblerz takle potrawy,
ktorych normalnie nieJadlbySrq'kottut.W <lomuJedzJe
rgkoma, brudzac wszystko <lookolittirk,.lirktylko masz
ochote.
4 . Jedz, 9ry2 coS chrupi4cego.
5 . ldt do dzialu warzywnlczego w du2rym sklepie spoZywcryml w4chal roLne owoce i warzywa.
6. IdZ wJakieS mieJsce,gdzie do teJ pory nigdy nie byleS.
Zwr6c uwagg naJak najwleksza ilo6i szczegolow nowego otoczenia.
7. ldl na plac zabaw lprzyl4cz sie do dzieci. PohuStal sig
na huStawkach, pozJeizdLalna zJeitd2alni,powspinal slg
na drabinki.
8 . Zdobqd? trochq gliny I baw sig nl4. Probuj lepi<: rti2ne
ksztalty i figurki.
9 . Kup farby do malowania palcami (zmywalnel) I spq:<lZ
popoludnie na malowaniu. Uirywal wszystkl<'lr kolorow.
t o . ldi do szkoly prowadzoneJwedlug systemrr /!lortlr'.s.sori'
i dal sig prowadzii przezotoczenie. Probrrl wszystkk'go,
co pobudza Moja fantazJe.
I l . Ubierz sig w najjaskrawsze ubrania,.lirkk' tylko lllilsz,
i wybierz slg gdzieS.
t2. Uderzal ro2nymi przedmiotami, Jaktt' Inirsz w domu,
Zeby po prostu ustyszei,Jaki wycla.Jrl<lzwk;k.Nle zapo'

Metoda opracowana przez wlosk4 lekark(' M,rt t( Montessorl polega

rta wspieraniu spontanicznego rozw(Ulr rlzl(.(l tlzlQlii odpowiednio
prrygotowanemu otoczeniu. Dzlecko s:rnxr ttst:tla czas, mleJsce oraz
npos6b korzystania ze specJalnychpomrxy rly<laktycznych.Wychowawry
rlyskretnle obserwuJa, insplruJ4 I uklerr rrrkowuJ4 aktywno5d swoich
lxxloplecznych, prznkaa$ac roddmnr wyntkl swolch obserwacJl. Nle
rlosrrJesle ocen (prryp. thm.).

298

I,OwR()'f I)o SwEGo WEWNETRZNEGo

DoMU

runll () g;rrnkach, patelniach i srebrneJzastawle stolow('l

l : r lrlz rkr wesolego miasteczka, poobserwuj, co sig tam
rfzlr'ft:, I zabaw sie tak, Jak tylko masz ochotg.
I . l Wyblerz sie na spacer do piqknego parku lub ogrodu
I wdychal rolne zapachy. Staral sigJe odroZnii i zaparrrlgtai.
l:l
ldL do muzeum t przygladal sig Jaskrawym kolorom
rozmaitych obrazow.
l { i . WeL zaprzyJaZnlon4 lub ukoch:rnil osobe na dlug4
przechadzkg. Trzymajcie siQ z?r r(:ce i niech zmysty
prowadz4 was zgodnie zwaszyrn i rr<'zuciami.
t 7 . ldZ, z przylacielem do parku I prirktykuJcie patrzenie
Zen. Niech twoj przyjaciel zrrrnkrrl<:
oc'ry,atyweLgoza
rgkE i podprowadZ do liS<'i:r,prrlir drzewa lub polnego
kwiatu. Kiedy uSciSnicsz rq'k(' przyJaciela,niech otworzy oczy w taki spos<ilr,lrrklry byly migawk4 aparatu
fotograficznego. Z,irrrrk'rir'lt'slg rolami. TamknlJ oczy,
a gdy partner rrS<'lsrrlt'
r'l rq:kq,otworzJeizobacz czyst4
esencjQwiclokrr,ktirry <llarciebie wybral.
1 8 . Pochod2 boso 1xrpohr albo po domu. PoczuJrozmaite
powlerzchnie: trirwg, bloto, futro, tekturg, gazety, dywan, poduszki, rq:r:zniki,drewno, metal, posadzkq itp.
1 9 . Przeprowadl z ptrrtnerem rozmowe bez slow -za pomoc4 samych gestow i dotykania siq.
20. Wypisz liste slow koJarz4cych sig z r62nymi doznaniamiizobacz, co pr4rchodzi ci na mySl, kiedy odcz5rtuJesz
Je na glos. Moga to byi na przyklad takie slowa, jak:
wyboisty, kluj4cy, swgdz4cy, puszysty, Sliski, twardy,
miqkkt, gruby, ciemny, Jasny itp.
, ) | Popatrz
narzeczy tak,JakbySje widzial poraz pierwszy.
Na p rrykl ad idL na przystan ek au tob u sowy I pr zy gladaj
rk; ludziom, Jak gdybyS byl kamer4 robi4c4 ujecia do
fflrrrrr. Nastgpnie usiad:Zi opisz szczeqolowoto, co wirl z l , r k ' S .

' ) ' ) I r..t,rrfz naprzeciw

kwiatu, drzewa lub Jablka 1 pogr4Z,
.'tr rv rrrr.rlytacji.Spr6buj zespolii sig z danym przedrfrlrrtlrrr /ttly.rcz przedmiot w caleJJego cudownoSci.

CwrczsNrreKoRYGUIAcEw PRAKTYcE

')-t

l' t

Nft:ch twoJa rgka pod4zy zatym, co widz4 oczy,Lniech

to narysuJe.
2i|. Przeprowad?zprzyJacielem rozmowq za pomoc4 nieartykulowanych dZwiekow. Zobaczcle, czy potraficie
zgadn4i, co ka2dy zwas m6wi.
24. Tabaw slg z przyJaclelem w zgadywanle. Odwr6i siq
plecami albo zaslorl acry, a partner ntt:ch wywotuje
rolne dZwteld, leJac wode, biJac w bgbenck, stukajac
olowkiem, drapl4c slg po glowie ltp. Poterrrzamlef,cie
sig rolaml.
25. Zblerz grupe znaJomych I Splt:wa.lcleploscnkl. Spr6buJcieSpiewai talde, do ktoryr:lr rno2rra<lonrlrl;r<i
roLne
zwrotki, i improwizuJcie. Niet:lr <'irl;r(r'ul);r poslucha
dziecigcych piosenek, zurlaszczah rt k rwy<'I r.
Odzysklwanle kontaktu z pragnlenlaml
NaJwa2nteJszez ewlczei, kt6re prezentuJe w ttt czr;Scl
ksiqzki, ma pomoc twoJemu dziecku wewnqtrznerrnr w odzyskaniu kontaktu z pragnleniami. Wola Jest naJlxrrrlzlcJ
znlszczon4 czeSciAtwoJego skrzywdzonego dzieck rI wc wne trznego. Wola to chgi podnieslona na szczebel rlzlrrlirnla.
Pragnienie wyptywa ze zttlqzku z naszyml potrz<'lxrrrr| . WychowuJac sie w rodzinie dysfunkcyjnej, nie mogk's zwr<iclc
uwagi na swoJewlasne, wewngtrzne sygnaty, lxr lr1'k'szllyt
zaJetyrozwiryywarriem klopotow rodzinnych. 'lVolr' <lzk'<'ko
wewngtrzne wczeSnie stracilo kontakt z wlasr ryrrrI 1x rI r u.r'lx rmt i pragnieniami.
Wiedzialem,czegochc4 moJamama i tata, z:rrrlrrrorrl sami
zdali sobie sprawe ztego, czegowlaSciwk'r'lrr';1.SiirJ4csie
ekspertem od rozpoznawania ich pragnk'r r, st rrr<'llemkontakt z wlnsngmi pragnieniaml. Nauczyk'rrr sk; po prostu
lgnorowai swoje chqci, a po jakirnS <'zirslc przestalem
w ogole czegokolwiek chciei. TwoJedorosk. Ja" musi pom6c
wewngtrznemu &iecku rozpoznawiri' swoJe pragnienia
I chronii je wtedy, gdy dziecko podt'lrnrrJcryzyko uzyskania
t('go, czego chce.
.Jcdnym z najprostszych sposobriw rozpoznania twoich
llrirgnien Jest sporz4dzenie listy zachowan zastgpczyctr.

300

Pownoroo SwEGoWewNErRzNEGo
DoMU

Potcrrr dokonal porownanla, zadaJ4c sobie pytanie: czego

rrrrprawdgpotrzebuJqalbo chce, kiedy zachowuJgsie w taki
s1ros<ib?Oto wykaz naJczgstszych zachowan zastqpczych:
rrr<iwienie nieprawdy;
It:dzenie,kiedy nieJest sie glodnym;
slqganie po papierosa;
<l4saniesie;
rrra2anie kogoS, na kim cl zaJeiry.
Kiedy uSwiadamiam soble, 2e robig ktor4S z tych rzeczy,
siadam, zamykam ocry 1skupiam uwage na sygnalach,
jirkte otrzymuje z mojego wngtrza. CzQstostyszg, 2e moje
wcwnqtrzne dziecko prosi mnie o coS, na co ma ochotg. Oto
p;rrr;przykladow pragnien, Jakie siq kryja pod wymienionyrrr| 1roltrzcdniozachowaniami zastqpc4lmi:
cl rr.t,.
ok;rzlrigniew;
l('..1('rnprzr.slraszonyi samotny i chcg, Zeby ktoS przy
Ittttlt'lr\'l:

- lrr2 rrlr. p,rlr-, ,rl. klr.rly to robilem, doskwieral mi bol

t o w l r r z . y s z , 11r,r r r o l r . lc l r r r l r r l < ' z n edJe p r e s j i ;
- p o t r z c l r r r l r ;, r' r r t r r r l l ' r ' / n . . A r( r, z r r i r r t i a ;
- c h c q z w r o r ' l c t z 1 ' 1 , 1u. ,\ \ ' , l l 1 r . ' :
- p o t r z e b u J q :l l z . y l z rr l r ' l r
lrlcszlzot.
IstnieJe wielc lrrrryclr z.:rr.lrowlrrizirsl<;pczych, stosowarlych przez osoby rrk'swl;r<lornr.swol<:h pragnien. Niektore
ztych zachowan s4 t:irlkk'rrr ltowszechne, inne s4 zaS zupelnie nie do prfigcia.
Kir2tly z nas musl pomoc swoJemu
wewngtrznemu dziecku, zwracajAc uwagg nawlasne zachowania zastgpcze,
Jon i Laurie Weissowie zalecali swoim pacjentom, aby
slrrrrz4dzili listg za\rtulowan4 ,chca" lub
"Lryczgsobie". Kazirll lrrr zawsze nosii przy sobie notes, Za kaidyrr, razem,
klt'rly pacJent dostrzegl coS, na co mial ochotQ, powinien byl
io z:rplstrr". Pacjenci umawiali siq, 2e powiedz4 terapeucie
(rrro11l
io lry<1rownieZ wspieraj4cy partner), co zapisali. Jest
to rloskorr;rk. <:wiczeniei zachqcam was doJego przeprowadzcrtl:r.

CwrczeNn KoRYGUIACEw PRAKTyCE

JUI

(' wrczplIA DLt\ wczEsNoDzIEcIDcE I FAzlt oDcHoI'Z8NIA

Klccfy dzieci rraucz4 sie stad na uslasnlych nogach, zacryrrirlil odchodzii od swoich rodzicow. Jt'Zr'll dojdziesz do
wrrlosku, 2e w teJ fazle romroJu nie zost;rly zaspokojone
lrotrzeby rozwojowe twoJegodziecka wewr tr;trrn(:go, moLesz
zastosowai odpowiednie iwlczenlrr.
Przecwiczmowlenle .nie" | -nk' lx.'rk.''.,llzr'll krrrano cie
(lub)
l
byleSpsychlcznle oclrzrr<'irny.
11rlvrrrnrr'lh's..rrle",wywolalo to u ciebie okreslonc,n('glrty\\'rrrrr,r',lr'1r.,lrvlr.
Jon
I l-aurie Weissowie zalecaj4 trzyst<11lrrkrrr',1
rrrllorlr;, kt6r'4
przedstawiam poni2ej.
l. Pierwszy krok polega na tym, 2t'lr.yrrrorvk ,.rrlr'"na
osobnoSci.PowinieneSczgsto (2Orazy dzit:rrrrlt') rrrorvIr' 4loSr'zr'{oS
no .nie". Mow .nie" zawsze,ilekroc nie masz o<:lrol1,
robii. PomoZeci to odczui naturalny, buntowniczl, .,t:rn,
ktory przeirywaleSjako dwulatek.
2. Nastgpny krok to powiedziei,nie" w miejs<'rrl,rrlrll<'znym. Weissowie, pracujac nad tym problemr:nr, ur./;t l)rrcjentow mowii .nie" i .nie chce" gloSno i slrorrl.rrrlrznlt:,
niekoniecznie w odpowiedzi na co6, co dzic.lcsft' rr' 11r'rryrlt'.
rrrlr rrllrr r
OczywiScie,w ka2deJinneJ sytuacji takie zil<'lrorr'.
dziloby za co najmnieJ dziwne.
Radzg,ZebySciesiq umowili na przecwl<'zcrrk'
t('l1or l)rlrtnerem lub grup4. MoLeszsie na przykla<lllrrrorr'lcz lrltskirn
przyjacielem, 2e bgdzlesz odpowiada<1.,rrlr"'rr,r wszystko,
o co cie poprosi. Rob tak przez okrcskrrrl' r'rlrs. T,awsze
najpierw powiedz.nie", a potem do;licro z:rslrrrr6wsie, czy
naprawdg tego chcesz.Weissowiezir<'lrt;r',rl;q
srvolchpacjentow, 2eby mowili .nie", a potem dyskrrlorv:rll,<'.zy
naprawdq
chc4 czy nie chc4 czegoSzrobii.
3. A teraz naprawdg do dzit'l;r! I\rwiedz komuS .nie",
naprawdg tak mySl4c. Twoje,,nit:" powinno szanowai uczucia drugiej osoby, ale nie bierz rvt.sicbie odpousiedzialno-4cf
za te uczucla. Lubie powiedzict: komuS szczerze,co czlrl(.'

302

Irrl>sirrlzr.'rra temat tego, o co mnie prosi, nawetJeSli mam

przt'r'lwrrt:zdanle. Na przyklad m6J prz5flacielMike poprosil
rrrrrlr.rrlt:dawno,2ebySmyposzll z,agracw krggle. Powiedzlalcrrr rrnr, 2e krqgle to faJna rzecz. I dodalem: Jednak nie
lrof<lq.Mam dzisial duZo roboty.MoLe innym razem-.
Lrrblq w uprzeJmy spos6b podkreSlii, 2e pomysl naprawtl<;mi siq podoba. Wole teZ, JeSli to mo2llwe, urye slowa
.Jt:dnak" zamlast "ale". Czasem mowie na prryklad: "DziekuJe za zaproszenle. Jednak nie skorzystam, Jestem JuZ
um6wiony".
Czasami powiedzenie .nie" Jest trudnlcJsze nl2 wyra2enie
zgody.CiE2kopowiedzie6.nie", kiedy tritprawdq chce sie coS
zroble albo kiedy chodzi o wraZliwy obszar nle zaspokojonych potrzeb. Osoba spragniona rlotyku I obJei mo2e miei
spore trudnoSci ze stawieniern ()l)()ru wobec molestowania
swoJemu dziecku weseksualnego. Im bardzic..lJlortro.i.r'sz
wnqtrznemu zidentyflkowrrri lcgo potrzcby I nauczyszJe troszczyesig o ich zrrspokolcrrlr',tynr latwieJbedzie ci powiedziei..nie".
Innyrn <kllrryrrrsllosollt:rn na umocnienie niezale2noSci
twoJego wt:wrrqt rz.rr('g() rrlalcgo dziecka Jest trening asertywnoSci- czvll stirrrow<'z<lscl.
Podczastakiego treningu dziecko
wewnqtrzrie ma zirllcwnione przez grupg bezpieczenstwo
i dokladnie opra('owana strukture iwiczen, podczas ktorych uczy sig mowld ,.nle".Jestwiele dobrych podrgcznikow
treningu asert5rwnoScl. MoJe dwa ulubione to: Your PerJect
Rrght Roberta Albertiego i Michaela Emmonsa oraz When
I Say No I FeeLGuiltg Manuela Smitha'.
JeSli jesteS buntownikiem, byi moile zbyt czesto mowisz
.nle". Mo2e sig zdariryi, 2e mowisz .nie", kiedy chcesz
powiedziec .tak". Porozmawiaj ze swoim wewnqtrzn5rm malyrrr rlzieckiem. Powiedzmlu, 2e bqdzieszchronic jego prawa.
I'rrwfcdzmu, 2e zamlastczekai na odkrycie tego, czegochc4
lrrrrl, l sprzeciwiai siq im, moZe samo teraz okreslii, czego
clrcr'. lxrtrzebuJe,i otwarcie o to poprosii.
'

CwIczsln

DOMU
Pt)wnor Do SwEGoWEWNETRZNEGO

l\rlrktrrr r r1'tclrrlkom polecam ksia2ke Marti lkol-FtJewsldeJ Trening

o.s('rft/u,n(,'i.l. ll"Zf. Warszawa l99l (prryp. tlum.).

Konycqacs w PRAKTYCE

Urtanawlanle wlasnego obezaru

Porozmawial z osobami, z kt6rymi mieszkasz, na temat
ntaczeria, Jalde dla ka2deJ z nich ma posiadanle wlasnych
rzeczlt, czasu I przestrzeni. Umowcie siq, 2e opracuJecie
z.blor zasad dotycz4cych waszych wlasnych, odrgbnych obszarow. Mo2e to ury$adai w sposob nastqpuJqcy:
.
.
.
.

CzeSi moJegoczasu naleLrydo mnie. JeSli circq. moge go

z toba,dzlelti, ale nk: rnllsz(:.
Nikt nle mo2e bez nr<llt.gopozwok.rrLrrr2ywiri.2.adnych
moich rzecry.
JeSli pozwalam ci u4fwai cz('g()s,r'o lcst rrtolc,spodziewam sig, 2e odlo|ysz to na mirJsct..
Moj pokoj (alboJakakolwiek przestrzr:ri, k t r)r'r1<l-yslxrnuJe)
Jest dla mnie SwigtoScia.JeSll zastanicsz zarrrknlgte
drztxti, zapukaj i spytaJ, czy mo2,eszwejSi. MoZe stq:zclarzyc, Le zamkne drzwi na klucz, Zeby zapewnii sol;le
spok6J.
Moge sobie na okreSlony czas w)megocjowai wlnsne
miejsce do pracy, miejsce przy stole i wlasne krzcslo.
W przyszloSci gotow jestem renegocJowai te ustalcnia
w jakimS uzgodnionym terminie.

Innym dobrym sposobem rozuri4rJwania konfllktow

w stosunkach wzajemneJ zaleLnoSciJestzrobienie llsty rzr:czy, ktore naleit4 do ciebie. Kup samopr4rlepne biakr rurklejki i wypisz na nich swoje imig. Przejd:Zsiq po <krrnrr
I ponaklejaj Je na wszystkim, co jest twoje. MoLesz tez z.r'<tl>lc
rozklad swoich zajec i u44wiesii na zewn4trz na rlr-zwlach
swojego pokoju. Zaznacz, kiedy chcesz korzystarr '1.prawa
do prywatnoSci i byi sam, a kiedy masz ochotq rlzkrlli czas
z innymi.
Pr ze6wlcz vr5rra2anle gniewu
Nasz gniew jest czqSci4 naszeJ sily. .k'st cnergiA, ktorej
ulywamy, by chronii nasze podstawowt: potrzeby. Bez niego stajemy siq podobni do lizusa, ktirry stara sig wszystkim
pr4rpodobai. W dziecinstwie prawdopodobnie szydzorut
z ciebie lub karano ciq, kiedy wyra2aleSgniew. Twoje dzir'<'

Pown6r oo Swnco WEwNETRZNTco

Dorvru

CwrczerureKoRycujAcs w PRAKTycE

ko wr:wrrritrzne nauczylo slg powstrz5rmywai uczucle gnlewrt. T lrk:glem lat tak sle znieczulllo, 2e w og6le nie wle,
klt:<ly slq:gniewa.
I )z.k:<:kowewnqtrzne moglo slg rownie2 nauczyi maskowrrrrlir uczud, aby ukryi sw6J gnlew. Maskowanie uczui to
rtirk<Ja stosowana w celu zmylenla kogoS i zast4pienlarzeczywlstego uczucla lnnym.
'IVoJe
dztecko wewngtrzne moglo sig naucryi, 2e kiedy
zirchowywalo siqJak pokrrywdzone albo zac'rynalo plakai,
gdy Je karano za wyraizanle gniewu, nle urysklwalo od
oplekunow wlaSciwego wsparcia. Przyswoilo wiqc soble technikg maskowania uczui, polegaJac4naokazywaniu urazy lub smutku zamiast gniewu, ktory odczuwalo w rzeuywistoSci.
Inaczej wyglAda maskowanie poczucia winy. Dziecku,
ktore demonstruJe gnlew, czgsto wmawia siq, 2e Jest zle.
Uczy sfg Jc, LekaLde wlna2enie gniewu jest rownoznaczne
z brakk:rrr szacunku i nieposluszenstwem - poniewaZ takie
gw.ll(:lczwarte przykazanieIJest moralnle nazrr<'Ir<rw;rrrIc
girnrr(..7, l(E(, powo<hr,kledy dziecko gniewa siq na rodzlczrrlr.sk; wlnne. ZrobilocoSzlego.Wna,
<:ow,rrirtyclrrrrlirst
Jak4 czrrJt'wolrtc rorlzlcow, lcst w lstocle zamaskowan5rm
gniewem. Wklksz.Oscz rrirs rrryll z<lr'owygnlcw ze zmlennoSci4 nastroJu I wylrrrclrr.rrr,ktriry .lt:st sktrtkiern tlumienia
naszegogniewu a2 <lorrrorrrcntu,kicdy nie potrafimy dluZeJ
go powstrrymac.
Gnlew nie musi byi nagl4 eksplozja. Na skali odJednego
do stu napady gnlewu sa, na samym szcrycle. WekszoSc
z nas nie rozumie, 2e gniew zac4tr.a sie od lngodnego
strapienia czy przygngbienia. JeSll zostanie ono natychrniast wyraZone, bedzie spokoJnle I bezboleSnie rozladowarre. WigkszoSi ludzi mySli, 2e nle moZna kontrolowai gniewrr, poniewa2 nigdy ich nie nauczono umiejgtnie go wyra-

I'omagajac dziecku wewngtrznemu osi4gn4i kontakt z jc

t{o gniewent I ucz4c Je, Jak ten gniew w1'razic, zredukujesz
Ir'go lqk przecl gniewem. Dziecko wewnqtrzne mo2e sig
rrauczyi, 2emoLe kontrolowac swoj gniew. Mo2esig nauczyc
postrzegai gniew innych osob Jako cos przlrnnle2negotym
ludziom i nie zgadzai sig na branie odpowicrlzialnoSci za
lch samopocztrcie.
Je.4lirv t.ivitilr;1rr'.er'llrirlkrr
tr',:ninga:;crtyr',.rt.:,r.i
nie z,daje
eg?arninu,zale'c'ztItt,
2r'lry:;r'wit:2.\,1
grrit.rvtr
u,Vr:r21pic'
w nastgpuj4cy sposrib;

304

'i.it<' .

'l'wolr.

dziecko wewnqtrzne wterzy, 2e gniew Jest czl4mS

nlt:olrlk'zirlnym, i obawia sig go. WgkszoSi dorostych dzieci
nrarrflrrrlowirna Jest przez gnlew. Wyrzekn4 sig swoJeJwlasneJ rzt'<'2.-ywlstoScl,
aby powstrzymai gniew inneJ osoby.

]. Kiedy po raz pienvs:z.t'\{'yr'.r7.1

r:../,t,1i('!\'.,,rr', lltrl :;lr.r,
Jesli

p o c z u j e s z z l o S c .L l s i 4 d i i ; l . i l s t i l r r o r v: , i r ,n. , r r l r . . r l , t: , r . t r r 1 c j a "
Z d a J s o b i e j a s n o s p r a w e z t c g o , r ' o l t . : , { l ) t . / \ ' rr / \ ' n . tt w o j e j
wsciekloSci. Jezeli ci to porno2e. nirlrisz o lyrn. tlswiadom sobie jasno, czego chcesz o<i drrrgitj o:;olr1'; co
takiego ma zrobii lub czego zaniechai. .Ja na lrrzr liltrd
bardzo zdenerwowalem sig niedawno w pervncj sy'trrrr<'ll.
Poprosilem jednego ze wspolpracownikow, 2eby rkr rrrrric
zadnvonil. Zgodzil sie. O godzinie czternastc.j rrit. zadzwonil. Czekalem jcszcze pol godziny. Mirrlcrrr Irrrre
sprawy do zalatwienia. O cztemastej tr.rryr.lzit:tilr.yk'ru
ju2 wsciekty. Poczekalem, a2 napiqcie siq rozl.rrlorvrrlo,
a potem popr:acowalem nad wyra2eniern glli(.\\.u,
2 . PrzeCwicz to, co rnasz powiedziei. Porx.'icrlzto 1'loirro.
Jesli mo2esz w'5na2anie gniewu przeirviczl.'r. z I rr z1'1,rt.k.
l e m , z r c l b t o . J a p r z y g o t o w a l e m s o b i c z d t r r r i r ' :, , l r ' , t r . r r rr u r
ciebie zty. Mimo 2e obiecale zadmvortir rvr. rr,'torck
o czternastej, nie zadz.rtronileS",
3 . Kiedy poczujesz, 2e jestes gotow, skontaktr |l ,tt. /. os<ll;4,na
ktora sie gnie.wasz. Powiedz, 2e -ieste'Szrlr.rrt.rrvowany i 2,e
chcesz porozmawiai. Umowcie sig na r,lirr.,krrr.ytr:rllin"
A
t"
W>rraL swoj gniew vlobec osoby. Ii.tor.r ,'it.' rrrazila. Ja
lubig poprzedzac wyra2enie mojcllo 1lrli('wu takim oto
w'stgpem: .Moj gniew najprav.'do1;r'r lolrr rirJjcst wynikiern
jakichS moich wcz:eSniejsz.ychcl,rsii,ir<lt'zcri,ktorych nie
uSr.viadarniam sobie w peini, ;rlr' <'lrcq ci powiedziee, Le
gniewam sig na ciebie...".

306

PowR6T DO SWEGOWSWNNTRZI{EGODOMU

Czrrsirrrrl uSwiadamiam sobie rolne przeszle sytuacje

z rn<rlr.gohycla. W taldm pr4;padku mowiq o tym drugiej
<rsolrlr..Moge na prqyklad powiedziei: .MoJ oJciec zawsze
rrrriwll, 2e do mnie zadnxronl, a nigdy nie dzwonil. Jestem
zly rur ctebie. Prosilem, ZebyS zadzuronil o czternastej". Mo2r.sz nle uzyskai od osoby, na kt6ra sie gniewasz, takiej
orlpowledzi, oJaka ci chodzl, ale wa2neJcst, 2ebyStywyrazit
sw(f gniew.
Kledy tylko naucrysz slg w zdrowy sposrib wyra2a6,gniew,
dawal mu w5rrev naJsrybcteJ,Jak to rrur2liwe. Jedynym
powodem, dla ktorego radzg czas('nr o<l<'zckai,jest to, 2e
gdy tsczysz siq okazywac gniew, czrr.lcszzwykle przeraZenie.
Strach, ktory narosl wokol uczrr<'lrrgrrlt'wttJest przewa2nie
wyolbr4lmiany i prowadzi do ttcz.ttr'l;twSclekloSci.
Ptze0wlcz w5rra2anie gnlewu z przee.zlo$cl
przekona sie, 2e
Kiedy tylko twoJc rlzlccko wcwrrq'trz.rtc
jesteS przy ninr t 2<'lc clrrorrlsz,prz.r'w:r2nie
wychodzi na
Jaw jego gnlt'w z prrcszkrsr'1.Wt'wrtqLrznedzlecko mo2e
siq do tcl llorv gttk'w;tt'z powo<lttt:zegoS,co zdarzylo siq
w dzir:<'lristwlr'.Ilkrr:gr'.lt. p<ld oplekg, chcesz skonczyi
z przt:sz.l<ts<'1i1.
/;tr.w.yczirJ nle ma sensu bezpoSrednie
konfrontowanlc slr,'t, hrdlntl, ktorzy ranili cig w przeszlouporai siq z naszym gniewem
sci. Mo2emy syrrrlroll<:znie
z przeszlo$cl.
ZamkniJ oczy i vJrzyJswoje dziecko wewnqtrzne. Zapytaj,
ile ma lat w daneJ chwili. WyobraZ sobie potem, 2e wchodzlsz w Jego cialo. JesteS teraz dzleckiem. Spojrz na swoje
dorosle,ja" i weZje za rgkg. Zrob kotwicg, zaciskaJqcprawA
pieSe.Niech teraz pojawi sig osoba, na ktora sig gniewasz.
SlxiJrz na ni4. Jak jest ubrana? PowiedzJej, o co siq gniewirsr.. Przez caly czas trzyrmaj zaciSnigta piQSi. Kiedy ju2
1xrwlcsz wszystko, co chcialeS, glqboko odetchnij i rozlu2nij
lrlq'sr'(zwolnij kotwica). Znow stan siq doroslym sobA. WeZ
swolr wcwngtrzne dziecko na rece i wynieS z pokoju. Powoli
olwotz ot ly.

Zirlrrrvrrll swole dziecko wewnQtrzne, 2e ma prawo do

odr:zrru',rrrl.r
I wyraZania gniewu. ZapewniJ Je,2e bedziesz

CwrczeNn Konyculacs w PRAKTycE

trI

z rrlrrr zawsze, aby Je chronli. ZapewntJ, 2e mohe sig na ciebic

gnlewai, a ty I tak go nie opuscisz.
Jest te2 wiele lnnych sposobow uporania slq z gniewem
I nawykami z &iecinstwa. W tym celu naJlepieJzastosowac
odpowlednle iwiczenia terapeutyczne. JeSli masz Jaliilekolwiek w4tpliwoScl, porozmawial z wykwalifikowanym terapeut4.
Ostroinie z wScleklo6clql
Nie pr6buJ samodzlelnle pracowai nad wSciekloScl4,lecz
poproS o pomoc specJallstg. WSciekloSi to gniew, ktory
zespolil sig ze wstydem. Z biegiern lat Jej intensywnosi
narasta. Jest jak wyglodnialy wilk zamkniqty w klatce.
Kiedy zacrynasz uwalniai w sobie wSciekloSi, Jcst ona prymitywna i nie ukierunkowana. TAarza sig, 2e krryczrymy,
wrzeszczyrrly, walimy piqSci4 w Scianq i bezladnie lvymachujemy rgkami.
WsciekloSi zawlera elementy paniki. Dlatego wpadaJ4c
we wSciekloSi, czgsto krzycrymy. ZnamienneJest, 2e wSclekloSi najczqSciej ogarnia nas wtedy, kiedy czuJerny sig
przytloczeni i niezdolni do kontrolowania sytuac.ll. Dr24
nam usta, glos sig zalamuJe, mowimy odrzeczy, wyolbr4rmiamy. Chcemy zranlc drug4 osobe. WSciekloSc.lcstrrczuclem o cechach absolutnych. Je2eli stale czuJcszrrtr:zaclowolenie i przesadnie reagujesz na drobiazgi, nro2r'to oznaczai, 2e gdzieS glgbieJ tkwi w tobie wScieklosrl, rr;rrl kt<iri1
powinieneS popracowai.
Obawa przed wSciekloSci4 wlasn4 i inny<'lr lcsl rrzasadniona. Kiedy pracuJesz nad wSciekloSr:lrg,kir2<lyt obecnych, wl4cznie ztoba,, powinien miei z:ryx'u'rrlontg
<lchrone.
2hsiggnij porady doswiadczonego teralx.r rt y.
Pr z e Cwlc z konfronta

cJg

Jesli ktos narusza twoje granict', powllrlcneS pomoc olrronii twoje dziecko wewngtrzn<'. Owlt:z4c konfrontacjg,
krrrzystam z .modelu SwiadomoS<'t".
OpartyJest on naczterc<'lt sllach, ktore kaldy z nirs llosiada i wykorzystuje
w korttaktach ze Swiatem. Te slty to nasze zmysly, umysl,

I K)wR().I.Do SwEGo WEWNETRZNEGo

DoMU

CwrczeNra KonvcuJacs w PRAKTYCE

(.rn(x'l('()t,rr wola I pragniente. StosujQ komunikaty Ja",

l<'lr1'prz,'syliri prawde do moJeJSwiadomoSci.Komunikat
.,j;r" lo ..twlcrdzeniew pierwszeJosobie. Caty model wygl4da

Prze0vlcz my6lenie uwzgledntaJqce przeclwleistwa

MySlenie uwzglednlaj4ce przeciwienstwa to mySlenie
syntetyczne. Jest przeciwienstwem mySlenia wyl4cznie
skraJnymi kategoriami, o ktorym wspominalcm wczesniej.
Powinienes pomoc swoJemu dziecku wewrretrznemu nauczye siq takiego mySlenla. Nikt i nic nie jt'st calkowicie
le zle. MySlenieuwzglt.'rl
dobre ani Jeclnoznlrr:zn
rrl:rJ4ceprzeciwienstwa pozwirlir r'l rlostrz<'<'
w 2yclu ,.jedrrol drugie".
W Nowej Regule I'iilttJ prosllt'rrrr'lr;, llyS wystrzt:Salsig
absolutyzowania,do Jakk'4o rrr;rsltlorrrrosritu,olc rlzlecko
wewngtrzne.
MySlenie kategoriami skre{rryrrri rr'pl1'rr'.rrrlszcz:1cona
()czestosunki migdzydoroslymiludZnri.I )zlclko rrr,Ipr.r\\'()
kiwai od rodzic6w bezwarunkowej rrrikrstl. klort'l 2rrden
dorosly partner nie zdola nam zapewnir:.Nirrvctn;rjzrlrowsza, najdojrzalsza miloSc Jest warunkowa. Jarko <lor'oSli
musimy spelniai pewne warunki, jeSli chcemy, erbytlrrrfia
osoba nas kochala. T-adenpartner nie bgdzie bezwzglr;rtrrle
doskonaly, Laden nie bgdzie przezcaly czas opiekrrriczy irni
nie bqdzie zawsze do naszeJ dyspozycji. Wiqkszost' r nas
bqdzie czasamibladzii. M4droSi zacryna sie od rrzrr;rrrl:r,
2e
rzeczywlstoSi jest "ani taka, ani taka". Ucz slq rlo.,lrzt'{ai
w ludziach aktywa i pasywa. Powiedz sobie, 2<'ktritlt rzc<'2.
pod sloncem ma plusy i minusy. Pamigtaj, 2e nic rrr,rswl;rllir
bez ciemnoSci, dzrviqku bez cisry, radoS<'llx'z .,rrrrrlkrr
i objei bez pozwolenia na odejscie.
Nasze dziecko wewnqtrzne uwielbia czryrlict ltrrlrl lro(ow.
Robi to, poniewa2potrzebujeochrony. Mr rsirrr\'.'rrlrk'Irowiedziec, 2e dobrych wro2ek nie ma. Rolri:rc z kogos guru,
pomniejszamy samych siebie. Powieclz.srvolcrrrrrdziecku
wewnEtrznemu, 2e ty bqdzieszJego grrrrr. I)l;rtt:glojestem
mqdrym i dobrym czarodzieJem
dla M:rh'r1o,lolrna.

308

r l . r . , l( ' l ) rt l i l c o :

.
.
.
.

;.r wltlze, styszg itp. (zmysly);

l,r lrrterpretuJe (umysl, intelekt);
l;r czujg (uczucia);
l;r chca (pragnienia).

A oto przyklacl. .Joe i Suste byli na za.lq:ctach

kolka tane('znego.Wewnqtrzne dziecko Susie,icst przygnqbione,ponlewaL Joe wybral sobie bardzo laclnil partnerkg, aby iwir:zryiJedn4 z figur tanecznych, ktor{ Strsie jeszczesiq nie
nauczyla. Tego samego wieczora Susie mowi do Joe'ego:
-Widzialam, 2e poprosileS do tanca Sarah [,ow. S\rszalam,
Jak chichotaliScie. PomySlalam sobie, 2e ona ci siq spodobala. Poczulam sig wystraszona i opuszczona. Chcq, 2ebyS
zemr^4 o t5rm porczmawial".
Joe powiedzlal,2e Sarah wydala mu siq mila i 2e podobalo
mu siq, Jak tanczy. Powiedzial teZ Susie, 2. Ja,(tJ. Susie)
kocha i chce z niq byi. Chcialby nauczyi Susie nowego
kroku, Zeby mogli czgScieJtaficzyc razem.
Wewngtrznemu dzlt'c'krr Srrsic nie spodobalo sig, 2e Joe
uznal Sarah I.aw za nrilil osobq. Alc poczula sig o wiele
bezpieczniej. Wewngtrznc dziecko Susie musi siq nauczyc,
2e normalnoSi zawiera .i Jedno, i drugie". Joe mo2e Ja tochai, a przy tym uwa2ai, 2e Susie jest mila.
Joe jest raczej zrownowa2ony i okazuje Susie miloSi.
W 'at;iqzkach, jakie stworzysz, nie zawsze tak bedzie. Mo.icsz sig spotkai zroLnymi reakcjami - od typowo obronnej,
rlu wSciekloSci.Wa2ne jest - o ile nie masz do czynienia
,/ .rllr'('sorernsklonnyrn do przemocy - aby konfrontacje
l,r /r'lrrowirdzii natychmiast, gdy osoba, na ktorej ci zale\,
\r \'\\'(,hrlr.w tobie pr4rgngbienie.Konfrontacjajest uczciwa
I r orlzt z,rrrlirnie, stanowi wiec dowod miloSci. Kiedy podejnrrrll hr'trlrr)lltilcjq,doceniam siebie i okreSlam granice.
tll;rrrrrorvrrlr.ltoltie i ceniq ciq na tyle, Zebyci powiedziei,
c o r l z . l r ' l.r.'l cr v r .r r r n l t : .

Przetwlcz zasady uczciweJ gry

Oto zasady, ktoreja akceptujq:
l. Badl tutteraz. Kloi sie o to, <'ostrrlo sig wlaSnie teraz,
ir nie z powodu czegoS,co sie tdiv'z.ylo 25 lat temu.

310

I'own6r Do SwEco WswNETRzNecoDotvtu

2. t.lrrlk;rf nallczania punktow. Nasze dziecko wewngtrzne

lrrlrl gnrrnadzlt. roine sprawy, aby p6ZnieJmoc wymawl;tc Je lnnym.
:t. ( )1,(.ruJkonkretami w sprawach c4[egoS zachowanla.
l)zfccko wewngtrzne lepieJ sobie radzi z crymS, co mo2e
r.<itaczTrf,uslyszei I dotknai. Nlc nie osi4gniesz, m6wiac
komuS: .Doprowadzasz mnle do szalu".
4. B4dZ bezlitrzglgdnie uczclwy. Niech cl zaleLy raczeJ na
ScisloSci nlizna spieraniu slg.
5. Untkal pretensJl I os4dzania. Sa to zaslony maskuJ4ce
tw6J wlasnywstyd. Pozostan przy komunikatach swoJego Ja" i stosuJ model SwiadomoScl.
6. RozmawiaJ4c z kimS, powtarzaj Jego wypowiedzl (ircby
;ego usatysfakcJ onowai), zanim mu odpowiesz. Skr41wdzone dziecko wewngtrzne rzadko bywalo wysluchiwane. Jest uwarunkowane wstydem i broni sig. Ta regula
sluchania c4mi cuda, Je2eli stosuJaJa obie osoby.
7. Unikaj spierania sig o szczeg6ly, na przyklad:
"Sp6ZnileS
sig o piqtnaScle minut";
"Wcale nie, bo o dziewiqi".
Dziecko wewngtrzne, kt6re zostalo skrzlrwdzone w wieku szkolnym, Jest konkretne, drobiazgowe i uwielbia
klotnie o szczeg6ty.
8. Pozostawal na mieJscu aL do momentu, lidedy twoje
dziecko wewngtrzne zostanle obra2one. W takim przypadku wycofal slg albo szukal ochrony.
9. Uczq swoje dziecko wewnqtrzne nastgpuJ4cej formuty,
kt6ra przydaje sig podczas konfliktu dotycz4cego granic:
przyszedlem na Swiat po to, 2eby byi ocenianlrm
"Nie
wedlug twoich wyobraZen, przekonan cry oczekiwan.
Nie one decyduj4 o moJeJwartoSci. JeSliJesteSmywkonflikcie, zostane tutal i bede uczciwie walczyi. Proszq
<'lebieo to samo. JeSli w Jakikolwiek spos6b przekrot'tysz te reguly, odejdq".
PrzeCwlcz ustalanie granlc fizycztych
I lczr.'swolt. dziecko wewnqtrzne nastgpujacego stwierdzerrIir <|rrt y| zi 1('(.gogranic frzycznych:.Mam prawo decydowai,
kto rrrrrtr.rrro2r.rlotykai. Powiem innym, kiedy t wJaki spo-

CwrczsNn KonvculAcr w PRAKTYCE

ill

sob mog4 to robti. Mogg sig wycofac z flzycznego kontaktu,

kiedy tylko poczuJg, 2e nle Jest dla mnie bezpleczny. Moge
to zrobii bez @aSnlenia. Nigdy nie pozwolg nikomu naruszyi moJego ciala, chyba 2e moJe irycle zmr.ldzlesie w niebezpieczenshvle'.
hze0wlcz, Jat byG upartym
Rob to szczeg<ilnlcwtt'<ly.kk'<lyczcgos lrrrrlzo ehcesz.
Przedwlcz zmlang zdanle
rt:rrlz:tspokaRob to 54 razy dzicrtttlt:,kk'<lypr':rcrrlcsz
r.
Janiem swych potrzeb wczesnodzit:<'k;r'ycI

ewrcznnre DLI\ wIEKU pRzEDszKoLNEco

W wieku przedszkolnym twoJedziecko wewnqtrznc rnlalo
do wykonania kilka powaZnych zadan. Powinno ustanowii
zakres swojeJ wladzy, okreSlaJac siebie. W miarE rozwr{u
umyslu i wyobraZnl, zacrynalo mySlei o swoich doSwladczeniach, zadawai mn6stwo pytai i wyciagai wnioskl doty cz4cewlasneJ to2samoScl seksualneJ . U2ywalo wyo| rri tZn I
do tworzenia sobie okreSlonych obraz6w doroslc:go zycla.
Wyobra2alo sobie, Jak to jest byc mam4lub tata, lrrk toJcst
pracowai albo miei stosunek seksualny. Potrzel>owlrkrwigzlzrodzicem tej samej plci,2eby pokochai sieblt' l;rko lstotg
plci mqskiej lub 2enskiej.
Przedszkolaki mySl4 o wielu sprawach i zirczyrr:rtiqslq:
u nich ksztaltowai pocz4tki sumienia. Kszt;rltowirrrlt: sig
sumienia prowadzi do rozpoznawania, 2e n It' k I orr' t"tt' cz,ys4
dobre, a inne zle. To z kolei prowadzl rlo polzrrr'la winy.
Wina jest uczuciem, ktore stoi na stra2y llirsir('A()sumlenia.
Prze0wlcz zadawanie mn6stwa pytafi
Skrzywdzone dziecko wewnqtrzne dzlrlir w transie, w kt6ry wprowadzila go chora rodzina. f'rzylrnrrJeto, co mowia
Itrdzie, nie pytaJ4c o wyjaSnienia. I>r'tt'2,cale Zycie zgaduje,
domySla sig, analizuJe i snuje fantazJr:.Czasami dziala tak,
firkby wszystko wiedzialo, poniewaZ zawsLydzanoJe przy
rrirf<lrobniejszejpomylce. Naucz sl7 przyznawai, 2e two.lt'

l'<llvl{rr| t)o SwEco WI]WNE'TRZNEGo

DoMU

Cwrczrrure KoRYGUJAcE
w PRAKTYCE

<lzir.r'korvr.rvrrq:trzneJest
zbite z tropu. Oto przyklady kilku
svr'.n,rlorr,.ktr.rre Swiadcz4, 2;e rnoJe dziecko wewngtrzne

'rr'. Nagrlrwanie polega na tym, 2e dokladnie odtwarzasz

p:rrtnerowi to, co od niego uslyszaleS.StosrrJeprosta formulr;; .Slyszalem, ite powiedztaleSto i to, i to. I'rawda?".
Sluchanie aktywne to sluchanie oczami. Wsluchujesz siq
w slowa, ale patrzysz, co partner wyra2:r sollq (gest5rlub
uczucia). Uczucie przeJawia slq w spo.jrzt'nlrr,wyrazie twarzy, napiqclu rniqSnl, ruchach w:rrg. (xl(lvclr:rrrhrI innych
slq'tt;r po'.t:rrr,'t.'.
sygnalach clala, sklaclaJa<'yt'lr
Przy aktywnyrn shrclrirrrlrrwvclrrv\,1rrIr'sz
I)l(x ('s,.lakizachodziw dant:losolrlc,llrk r rlrvrrlt'2
tlcsri ttgo, <'oprzr.kazuJe.
lVoje dziecko wcrwrrqtrzrrcJcst
riclScbieglc w wyclrwytywaniu tych procesow. Czynl toJednak nieSwiirrlonrk'.
StosuJacaktywne sluchanie, stajesz sig btrrrlzlt'l swlirrlomy
procesow zachcda4cych w drugiej osobie. Shrt:lri rrrlt' I X)rnala
nam tak2e ustalii, co druga osoba mowi. Nicwlt:hr r nas
widzialo w swojej rodzinie ten rodzaj precyfinego porozrrrnlewania sig. Mialem czqstodo czrynieniaz ludZmi, ktortry lxrk'girli
na domyslach i nie sprawdzonych pr4;puszczenian'lt. Kk.cly
tego rodzaju fantazje traktuje siE Jako fakty, w zwirlzkir<:h
migdryludzkich poj awiaj 4 siA powaZne problemy.

31?.

t'zt tlr''.lt' z.tttieSZane:

.
'
.
.
.

lr' :,:rrn rzeczy v/)'wolujq we rnnie uczucia smutku

I sz<'zqScia;
rrryslg o dwoch calkiem przeciwstawnych zachowaniach
I w obu clopatruje sig wielu zalet;
rrle mam pewnoSci, czego ktos odc rrrrrir.chcel
nieJestem pewien, co czuJe drtrga osolllt;
p y t a n y o t o , c z c g r rc i t c t ; , i ' t i r :l i r r r i l r r r r r r l ; : i t ' l i io d p o w i e d z i .

Kiedy twoJe dziecko wcwl rr.'tt /.1r'('/.1rIr'zrnieszanie,napisz,

z arym siq to viAze. Nir lrrzl'kl.rrl lr.stt.rrr zadclwolony, 2e
p e w n a z n a j o n t o S c s i g s k r t r r tz \ 1 . r , , r l r , t l n o c z e S n i ej e s i . m i
z tego powodu smutrro. /;xl:rlr' .,ulrit' pytanie: co jest
Zrodlem mojego zaclowok'rri.r'r' ( )(lpo'"vicdZbrzmi: jestem
w o l n y i m o g e w c i S t l w n ( ) w v t r t ' l , 1 r rL I ) o l r r z cj e s t z n a l e Z i s i g
p o z a u s t a l o n l l k o l t ' l r r :t . , l c s l rr rl . , rrrr rl rr o , l l o r r i r . : w z p
r za m i g t a m
d o b r e < : l t w i l r 'p r z t ' z 1 l r .; 1 , 1o , o l r , 1 . M o { q : t e Z p r z y p o m n i e i
sobie clrwik' lr;rrrlzo z.h',klor r. l;rkZr t rti4przeirylem. Nie ma
nic zlcgo w t1,rrr, zt. r'zrr.j<:rrrysiq jednoczeSnie szczqsliwi
i srnrrtni ltrll czr,.stowollr'(: tcJ santel osoby4/wimy sprzeczne
uczucia. Wyllls;rrrlt. pytirri pomaga nam w$aSnie, z czego
sie bierze naszo z.rrricsz;rrrie.
Jesli nie masz lx.wrrosli co do uczuc lub potrzeb jakiejS
osoby, zadawaj jej pytrrrrla, i{z poczujesz siQ mniej zagubiony.
Tamta osoba te?rrlolc lryti niepewna tego, co sie w niej dzieje.
Naucz siE zadawai barr.lzo duZo pytan. Naucz swoje dziecko wewngtrz,ne, Ze niclat.wo jest zrozumiei innych. Nikt
z nas nie rozumie jednakowo teqo samego zdania. Jest
Ir:rrdzo wa2ne, abys pozwolil swojemu dziecku wewngtrznennr n;r zadawanie pyhn.
I'rzef wlcz precyzyjne

komunikowanie

sig

llrrrorv slr.. z partnereffl, z ktorym jestes w wa2nym dla

t ' i l l r r , ' z r r ' l ; q , , k r r2,e p o s w i q : c i c i ep e w i e n c z a s n a w y j a S n i a n i e
w'irsr('r1(,s 1ro sol ru komunikowania siq. Wzecw ic z dwa rodzaj e s l u t ' l r ; r r r r , r l . r l t r w a n e n a g r l ' w a n i e o r a z s h l ( : l l i r r r i ea k t y w -

Cwicz uSwiadamianle sobie swolch uczud

Pamigtaj, ze uczucia to nasze podstawowe, lr!rlogl<'znc
motywatory. To, co w danej chwili czujesz,Jcsl rr' tvrrr rnomencie sednem twojej autent5rczneirzeclrywi\
lo"r I llczrr<'l:r
twojego dziecka wewnqtrznego tak ntriazalv sll z loksycz
nym wstydem, Le odczuwanie czegokolurf<'k
lr"'l I o\\'lr()rrrirczne z odczuwaniem tego wstydu. Oto pirrr; 1rr'}lxrzyr'llnralacych na celu zachgcenietwoJegodzier:krrrvlrvrrr.'lrz.rrt'Sodo
rrrlczuwania i bezpiecznegowyra2.anlall( /l t{'
Przez 2L dni po5wigcaj pol godziny <lzrlrrrrlcrra odnotow'ywanietego, co czuJesz.Chcac porn()( M,rk:rrruJohnowi
rrswiadomii sobie, co czuje, stosuje tt'r'lrrrlkr; zaczerpniet4
z tt:rapii Gestolt, polegaj4c4 na wvollrrzyrnienlu. JeSli jestt:m smutny, krz5rwigsig i moge rrirwt.t rrdawai, 2e placzg.
,fcSll zauwa2e,2ejestem z\r, uyollrrzyrrriam gniew i wyrai,;rffr go firycznie: zaciskam pigSci,rurltinam szczeki-warcze,
, /irscm walg pigSciAw poduszkq.

374

Pownor oo Swrco WEWNETRZNEGo

DoMU

Od<lirl(' te2 gtos swolm uczuciom. flrtam Je, co chc4

powir'<lz.lei. Potem mowls to gloSno. Pozwalam Malemu
J<rfrrr<rwlwyrazlc emocJenaJintensywnieJ,Jak tylko sig da.
St<rsuJto iwiczenie tak2e wowczas, gdy odczuwasz szczesllt: I radoSi. JeSli JesteS szczgSliwy, uSmiechal sig Jak
rrir.f
szerzeJ.Krzycz z radoSci. Skacz l tancz. StosuJ te techrrikq za kazdym razem, kiecly JesteS swiadomy uczucia,
jakiego doznaJesz,ale rob to w stosownych okolicznoSciach
(nie na zebraniu lub konfert:ncJi).
Sluchanie muzyki, ogl4cl:rniefilmu czy programu w telewizjl moLe wyzwolii silnc crnocJe. Mog4 zawladn4i tob4
niespodziewanie, gdyZ na plt'rwszy rzut oka wydaje sig, 2e
nie majA zwiqzkw albo nie ltozostir.jilw 2adnej proporcji do
bodlca, ktory j e wyzwolil. Zanrla st t rrk lt: uczucia tlumii, weZ
glgbold oddech l prze\JJe doglqlrnit.. Wyolbrzymiaj Je fizycznie tak, jak tylko moLesz. Wyr;r2ir.lJe slowami. Kiedy
skonczysz, pomySl o niclr. Wrrzrrr.lr.st, 2cbySmial SwiadomoSi, 2e my slisz.o swok'lr r rrzrrr.l,rr.lr.'l'wrrJc
dzieckowewngtrzne czqsto rrryll trrl'sll z t.rrrot.l;rrrrl.
I)lir potrzeb twojego
dzieckir wcwrrr;lr/tlr'1r11
rr,rtl,rlcrrrorJornnaz\ re. PotwierdZ
i wt's1ll'zylrrlzrrrlr..z.rpt.wrrl.l
swt{c dzieckowewnqtrzne,2e
cloltt-zt'
zcly'rvrrc
r.rrrorJc.
Jcs( 1rr
)

ewicz ustalanle granlc emocJonalnych

Lubie ucryc swojr. wt:wngtrzne dziecko, Le ma prawo do
ustalania swoich gritrri(: ernocjonalnych. Formula, Jak4 siE
przy tym posluglje, lrrzrni nastgpuJ4co:,Uczucia nie s4 ani
dobre, anl zle. Po prostu q. To, co czujesz w stosunku do
mnie, ztui4zanejest z twoJEbiografi4 uczuciowq; to, co ja czuJe
w stosunku do ciebie, teL wla&e sig z moj4 emocjonalna biografl4. Bgdg szanowal i cenil twoje uczucia i proszg, ZebyStak
s:rrrr<lzachowywal sie w stosunku do mnie. Nie dam siq
rrr;rrrllrrrlowac
prz-eztwoj gniew, smutek, strach czy radoSi".
Cwl<:z ustalanie granic seksualnych
'li r.t.,,
rrrroiri scksualnajestjednym z glownych zagadnien,
jirhltrrl lrrlr'1t.ss1111
siq dzieciw wieku przedszkolnym,mimo
ze ttl<' :,,1 zlrl'lttlo obeznane Ze sprawami seksu. Energia

Cwt(.ZI.]NIA KORYGUIACE w

PRAKTYCE

rl

)vclir lo cnergia seksualna; pod JeJwptywem dziecko znaJ

rlr rft: granlce swojej wladzy przez samookreSlenie - ustalenie
wlirsneJ toZsamoScl. To2samoSi plclowa stanowi sedno naszcJprawdziweJ to2samoScl. Plec nie Jest czymS, co mamy,
lccz tym, lclmJesteSmy. Poglady twojego dziecka wewnqtrznego na seksualnoSi ksztaltuJ4 sie na podstawie nastepuJacyctr wzorcow: stoplen funkcJonalneJ zaLryloSclw malZenstwie twoich rodzicow, vdeL z rodzicem tej sameJ plci oraz
przekonania rodzicow na ternat seksu. Je|ell nle odkryleS
dotychczas swojej seksualnoS<'|,rrrrrslsz to zroblc. TwoJe
dziecko wewngtrzne naladowant: l<'st ro<lzicielskiml nakazami dotycz4cyml seksu. Oczekrr.lr', z.r'lrvSrrstalil swoje
Mywlasne granice seksualne i dokladnle o rrk'lr p:rrrrk.'trrl.
Sle, 2e warto zrobii to w formie plscrrln('1,grly2 plsanie
pomaga wSaSnii wiele rzeczSr.
Sporz4d2 naJpierw listg swoich przekonan I optnll <lotycz4cych seksu. Pamigtal o takich sprawach, Jak czr.'stotliwoSi wsp6l\ cia, czas Jego trwania, zakres dopuszczi rIrrych
zachowan seksualnych, rozmowy o seksie, zachowanll lxrrwersyjne, gra wstepna, mgskie reakcje seksualne I kolrlt'ce
reakcje seksualne. Obok ka2dego punktu napisz, skrl<l slg
wzigly twoJeopinie. Na przykladJe6li umieScileSscks oritlny
w rubryce zachowan perwersffnych, zastanow slr.', kto cl
powiedzial, 2e to perwersja. JeSli twoJa odpowlcrlzrvytrlk;t
nie z wlasnego doSwiadczenia czy autentyczttyt lt. pt'r'lct'rr
wanych przez ciebie upodoban, rnolesz nllt'ri ot lrolr;, ;tll.y
zastanowii siq, czy nle spr6bowai takieJpr:rkl1'kl.ltrwlttttlSmy pomoc naszemu dziecku wewngtrzn('ttlltw wytrllllt:triu
sobie wlasnych pogl4dow na temat sekstr ln /t'/, tozwltrlqcie
w nim glgbokieJ SwiadomoScl. Zakladu to wyk<trzystanie
naszych doSwiadczerii rozumowanle krrlrrlot liuttl ludzi dorostych, atak2e dokladne rozuraLeniekultrrrrrwych i duchowych tradycji, jakie odziedzlczyliSmy. WytlrrJc mi sig oczywiste, Zew sferzeteJ musi istniei katcgoryczny zakazlvykorzystywania drugieJ osoby lub stosow:tnla wobec niej
przemocy. Dopuszcza to bardzo szcr<lki zakres zachowan
seksualnych. Kahdy ma prawo rkrkorrywai wlasnego lvyboru odnoSnie swoich granic sekstr:rlnych.

Jlo

CwrczrrureKonvcujAcr w PRAKTYCE

POWROT DO SWEGO WEWNETRZNEGO DOMU

Oto przyklad pisemnego stwierdzenia na temat twoich

{r'rrnk' scksualnych: .OkreSle, z kinr b9d9 utrrymywal kontrrkty st'ksualne.Mam prawo do trslrrlt'nla,Jak,kiedy t g&ie
lrq'rlg one mialy mieJsce. Jedynyrn olrowklzuJ4cym kryter-irrlrr.lcstdla mnie poszanowaniego<lrros<:l
wlasneJi partrttrr. Z tego wzglqdu nigdy nie uczyni(.' nl('zego, co byloby
rownoznaczne z poniZaniem siebit', rvykorzystlrwaniem
plrrtnera albo ze stosowaniem przerrr(x\"'.
Awbz wyzwalanle

wyobra 2nl
Czasami dziecko wewngtrznr' lt':.l zr t,/.plrczorre.Jest to
wynikiem tlamszenia jego wyolrr';rzrrlrvr.w(:zesnyrnwieku,
Mo:zenarywano je marzycit'k'rrr:rllr,r rvvsrniewanozafantazjowanie? Wyznacz sobie r r'11r
rl,rr rrr' I t.r'rnlny,kiedy na pol
..lr;..rrrrr'ltrwlzJinowych moZligodziny usi4dzieszi o<l<ltrsz
woScidot5fcz4cyr:lt
<'icltir'I lr,,o1r'1'lv
zvr'ltt.I)ttSi wodze fantazji. Zacznij lak: ,.r'olr\' lrr'1,'.t'(lyl)y...".Kir:dy skoncrysz,
zapisz sw()i('frrrrl:rzlr'/ r t,r-,,.rrrorlkrylt'szrtro2e,2e jakaS
wizja siq.;rorvt.rrz,r l'ol r,rhlrrl l;qporvlr2rrlct
I)isemnestwier(' llr,rrrlt trvolr.l wyobraZni mo,ze przyJac
dzenit' rfrrll'r'2.1r
r'tlostwk.rlztrnta:.Mo$esnui wizje swojej
ftrrrtrr;rurstr;pul,r(
przyszl<rs<'ll l rr.rlr..t o r olrki l>t:zwzglgdu na to, jak dziwaczne
mogtobysiq:to u'1'rl,rrvtrr:".
Stawial czolo swolnr maglcznym oczeklwanlom
Magia roini si(, o<l lantazJi. Fantazja to dzialanie
wyobrazni, magia zas l<.stwiar4, 2e okreSlone zachowania,
mySli czy uczucia mogil rzec4rwiScie sprawic, in zdarz4 sig
pewne r?Eczy, pomigdz-yktorymi nie ma ntrlqzkuprzycrynowo-skutkowego. ,,Jak nie masz, to sobie narysuJ" - mowi4
nickiedy rodzice, a skrzrydzone dziecko czqsto mySli magicznfe. Mala dziewcrynka mySli, 2e jeSli bqdzie wspanial4
kr rllurrk4 i Swietna kochanka, JeJmaz przestanie siq zapral rrrvyw; rri. pii alkohol lub przepu szczac pieni4dze na hazar d.
()rr z kok.l rnySli, 2e
Jesli siq bedzie zaharowywai i zarobi
nrrrosls'o 1rft.rriqd:ry,ona autofiratlrcznie bqdzie szczgSliwa.
,.1'rolrorr',rrrk"'to inny rodzaj magicznego zachowania.
Mn6stwo sltr zvwrlz.<lnych
dzieci wewngtrznych przyswoilo

solrle nastgpujqcy sposob mySlenia: .JeSli bgdzlesz usilnie

lrrobowal coS zrobii, nie bedzlesz musial naprawdg lvykorrai tej czynnoSci". W terapii mowimy.probowanle
to umieranie". Kiedy podczas sesJi terapeutyczneJ zadaJg komuS
praca do domu i slyszg, Jak potulne dziecko wewnqtrzne
odpowiacla: .sprobuje', wiem, 2e oznacza to, 2c pacJent nie
zrobi nic. Cz:rscm rrSwiadamiam mu to. mowill<':
"Sprobuj
wstai z krzcslir". Kltrly ;xr<'lcnt wstafe, mowki: .Nle o to
c h o d z i , n r i a l c S s i t ' r l z l t ' r 'I t r ' l k o s l t r i l x u r t c t ( w s t u r i " . P o p a r r
razach zacrynaJ4 rozrrrrrlcr', o lo clrorlzt. Alllo wstaJesz
z l < r z e s l a , a l b o s i e d z i s z . A l t ' r r i r ' 1 t t t i l t r t 1' ' ,. , rt r ' 1 1 oz . r o l l i i : .
no
rilgiczn)rm
Slub jest czqsto dla dziccka w('\\'rrt-lr,rrrr'11
wydarzeniem. Mala dziewczynka trr.ysli solrk': .,,lcSll wyjdg
zam42, skonczq sigwszystkie moje prolrk'rrry", ,,1(k'rlywyjde
za m42, bqde szczeSliwa". Uzyskanie stoprtiir nirtrko!v('go,
kupienie domu, narodziny dziecka, posiadanie wllli z lxrsenem, zakochanie sig, osi4gniqcie rocznego dochoclrt rvyrainJacego siq szeSciocyfrow4 liczba dolarow - s4 to zclirrzcrrla,
ktorym najczgSciej pr44pisuJe sie magiczn4 moc.
Roztaczaj4c opieke nad swoim wewnetrznym clzicckk'trt,
musisz stawii czolo wszelkim magicznym przekot t:t t t loItt.
Z.yciejest cieZkie, Swigtego Mikotaja nie ma, nikt rrlr' yro(lasz,cze skrrywdzonego maluszka. Zgcie przeu:e)llit' ([a lt[c
-fair.
Naucz sig kochad

slebie Jako mg2czyzne

DlamgLcryzny jest walne,2eby czul sir,' j:rk n\'/t',t.v/.trir.
I to bez wzglgdu na orientacJq seksualna. ,Jtstltrt pt zckoltarry.2e nasz wewrlqtrzny chlopczyk, Zeby ptx'tr rl slr.'tttq2czry'l'irk
wielu
zrr4, powinien byi kochany przez rr,gt,t'/.\'/.tt:.
z nas utracilo ojcow. OpuScili nas - lizl'1 ,zrr1,'hrb emocJorrirlnie. WczeSnie zgingli na wojnie, w rr'1'p:rrlktr,zmarli na
lakqS chorobe. Umarli psychiczni(), l)r zvtkrt'z,cni brzemier ri t:nr odczlowieczaj qcej harowki. N: r s z s k r zywdzony wewnqtrzrry chlopczyk nie mial ojca, z ktirrvrrr nr6glby sig mrlqzac,
,t pr7.ezto nigdy nie zerwal wiezi z. rrrrrlkil. Pozbawiony wigzi
r ol<'em twoj wewnetrzny chlop<'zyk rrlsdy nie odczul, jak
rrrt;).t'zyznakocha mgLczyzng. Juk wi<,rcmoZe kochai siel-lit'

318

PownorDoSwEGo
WswNerRzNrcoDovru

W rezultacie, albo ucieka do matkuJacych

Jnko rrr<.'z.r'zyzn9?
kolrk'l I lxrpada w klopoty, kiedy zadaJeim bol, albo nadal
Jrrzyt'l;q{irdo siebie kobiety spragnlorx: partnera, albo c4fni
;ro lr.osze I tak, i tak. Utrata oJca to rrrqrskakrz5rwda. Nie
rrro2r.z<lstai uleczona przez kobletg.
Mttesz podj4i prace nad wyrownarrk'nr teJ straty, znaJ<lrrfrqr:lnnych mgLczyzn, z kt6ryml trro2t'szJa dzielii. Taka
rnqskagrupy, ktoreJ czlonkowie dzielit slq'rurwzaJemswoimi
problemami, odbiega daleko od znancgo wk'ltr z nas modelu
mgskiego kumplostwa, ktore polr'11:
r rr;r rywalizowaniu
i przechwalaniu sig podbojami kolrlcl. Nowy rodzal wspolnoty wymaga zerwania z obowiit;/.ul.1r'1,rrr
w naszeJkulturze
stereot5pem mgbczyzny.W r-:rru;r,
lr t.rkltJ grupy musimy
sobie wzaJemnieoka4gwai wrrrTllrvo..r' <lzlelii lgkJ lrozczarowania. Wsp6lne oka4rwl rrrIr u' r .rzIIwoscl tworzy prawdziwqwigZ miloSci izaLykts<'l.l )oplcro llr./..y
takieJwiqzi moZna
r lr.tllt.rrlr.wspoJrzeniuinnego
odczui akceptaclCi o<lzu'lcr
mgLczyzny.Kir'<lyrltrsltzr.zr.sz
w lcgo s1t<{rzeniumitoSi
i uznanie, rkrplcro\\'lrrlv z.rrurrlr.sz.
krx.lrirtisiebieJakomgZczryznQ.
Jcst w rnolrrrz1,rlrr kllkrr rnq!.<'.zyzr.t,
ktorzynaprawdgmnie
kochaJa.()zrrlr.'zrrlrrrlwk;2.Mogew ich obecnoSciokazywai
uczucia. Opowl;rrl.rrrrlrn <lswoich lEkach, placzgw ich obecnoSci, dzielq:z rrlrrrl rrrole sukcesy. Mowi4 mi, 2e mnie
kochaJ4. ObeJrnu.lilrrrrrlt:. Ich milosi i wspolnota z nimi
wywarly na Malym.Jolrrric ogromne wra2enie. CzuJesig jak
prawdziwy maly mg|czyzst* | Ja czujg sig Jak mgLcz3rzna.
Naucz sig kochad sieble Jako hobietg
TwoJa mala dziewczynka wewnqtrzna potrzebuje miloSci
Itobiety, Zeby moc pokochai siebie Jako kobiete. Nie ma to
rrlc wsp6lnego z orientacJ4seksualn4. Jest zwi&ane z twoj4
l'.lot:1. Wiele napisano na temat nieudanego matkowania,
lrtrrrc lrylo doSwiadczeniemmnostwa ludzi. Ma to szczegolr11'rr,plyw nzr corki. Niepowodzenie w macierzynstwie Jest
glrrr'vrrlrskrrtklem niepowodzenia w stosunkach malhenski<'lr./. lrs'.,ypowodu mama czuje sig sfrustrowana i osamotrrlorr.r. Mozr. slg ,ntrocli ku synowi i zrobii z niego

C]wIt'zuruI,q,
KORYCU]ACEw PRAKTYCE

.,\\'()f(.AoMalego MgLczyzng, a tym samyrn odrzucii corkg.

Mrttt' tez zwrocii sie ku c6rce i wykorzystywai JA w celu
zrrpelnienia wlasneJ pustki. W tak powiklaneJ sytuacJi corka
rrie mo2e byc kochana po prostu dlatego, 2e Jest. Nie ma
zwierciadla, ktore pomogtobyJeJuzyskai kontakt ze sob4.
PrzejmuJewtedy osamotnion4, przesycon4 wstydem osobowoSi swojej matki, tgskni4ceJza miloSci4 mgar.
Kiedy mala dziew<:zynk:rnkr lt'st darzona zdrowil miloScia
swoJejmatkl, dorastalilr', .l<'stpozllrrwlorur n:riwrri.rrtrJszych
aspektow swojeJto2sanr<tst'l
rvl:rsrtk:powoltlt'lou'r'1./. 1t1.11
du tak wiele kobiet w sposoll rrr:rgkzrrl' rvlcrr.y, 2c lako
kobiety liczA sie tylko wtedy, gldykoclrir lr' l,rhls nrqz,<'zyzna.
Kiedy zttriryekzmgLczyzn4 sie korit'2.y,wl)r(l;rlr1w p:rnikq.
Goni4 za nowym zwiqzl<temz rngzczyz.urq,
Zt'lry slq' rlolrrze
czui. JeSlijest tak w twoim przypadku, powirrrrirsspr.rrwii,
Zeby twoj a skrz1rwdzon a dziew calmka wewn gtrzna ckrsrvIi rd czyla miloSci kobiety.
ZnajdL dwie-trzy kobiety, ktore chcialyby okazywiri' solrlc
wzajemnie uczucia. Nie probujcie robii sobie nlrrvz;rlcrlr
terapii czy kurczowo przywierai do siebie. Wspicr:rlck' siq
w d42eniu do samorealizacji. Kobiety z natury wiit2rr slr.'rrir
podstawie podatnoSci na urazyt. Zbyt czgsto jcrlrr.rk rviq'Z
polega na robieniu z siebie ofiar. Aby twoja wt'rrrrr;lrzrrir
mala dziewczynkamogla siq uniezale2nii, powirrrr,rr rr lri, 2r'
siq ni4 opiekujesz. Powinna wiedziec, 2e nt<trt' '-k' st;rr'
niezaleLna dzieki pomocy twojeJ i grupy wsl),ut l.r. ;r rlo
szczg$cia nie potrzebuje mgirczyzny. Mo2t' tct lt n't,'.|.clty
w jej 2yciu pojawil siq jakis mgLczyzna, lro lrsl lo cz.q'st:i4
naturalnego, Zenskiegopopedu seksualncrroI rvlr;zlz plci4
przeciwn4. Le.czzwi4zek ten tylko wterly ()l\,r/(' stq:udany,
gdy bqdzie samowystarczalna i niezal<'r,rt:r.l wolir kobieca
grupa wsparcia pomo2eci osi4gnqi tt'rr (.r'1.
Staw czolo swojemu toksycznemu poczuclu wlny
Powiedzialem,2e zdrowe poczu<'icwirry Jest potrzebne,
2cby ksztaltowai nasze sumienie i w,t,1.y,'.r5granice naszego zachowania. Bez niego bylibySnry sorJopatami. Skrzyw<lzonedziecko wewngtrzne nosi jc(lr)rrk w sobie cale poklarlv

l'ow Rr'rrr)o SwEGoWewNErrzruEcof)oMU

('\\,t( ,/.riNrAKORyCUIACE W PRAKTYCE

t t It'zrI t o\\'r'tr(), t okSyCznegopoczuCiawiny. TokSycznepo.zu <ic rvlrrr' lxrzlrawla cie prawa do bycta wyJatkowym sob4
I po1'.lr-lrt.r
twoJ4duchow4 rang.
'lok..1'1
r,r" poczuciewiny rna dwa aspekty. Jeden z nich
lr',,t rvyrrlklem Zycia w choreJ rodzlnle. W takim przypadku
[,rzrly wepchniqty jest w sztywn4 rolq, slu24c4 utr4lmaniu
rrlrr r;rruszalno6clrodziny. JeSltJedenzJeJczlonkow chce sie
orl ttJ roli uwolnii, cala rodzina oburza sie I obcia2a taka
osobg wina. JeSli ktoS probu.le odejSi od rodziny i miec
swoJefid.e, teZ zostanie napietnowany. NaJleps4/rnsposolrcm na uporanie sig z takirn poczuciem winy bgdzie udzielenie dziecku wewngtrznemll pomocy w uwohrienirr sig od
sztywnych rol obowiazujacych w choreJ rodzinie. MoZesz
w tym celu zastosowac riwiczenia, ktore przedstawilem
w Rozdziale lO.
Drugim aspektem poczucia winy Jest gniew skierowany
przeciw sarnemu sobie. Twoje skr4rn'dzone dziecko wewngtrzne cz4sto gniewalo siq na rodzicow, ale nie moglo tego
gniewu wyrazii. PraararJ sig nastgpuj4cernu scenariuszowi.
Mama m<twttrzlrletniemu, pochlonietemu zatraw4 Farquharowl, aby poszcdl <lo lo2ka. On odpowiada: .Nie, nie
p6jde!'. Matka poclnosi go i nit-sie clo ki2ka. Maly krzycry,
wScieka siq i wola: -Nir.runvirlzr;ciql". OJciec,us\rszawszy
to, zrywa siq na rowne nofli i lapie malego. Surowo mu
oznaJmuje, ze naruszryl r:zwarte pnrykazanie - Czcij ojca
suego i matkg suq. Maty Farquhar czuJe siq okropnie.
Zlamal boskie prrykazanie. Teraz odczuwa Jednoczesnie
gniew i winq. Zbiegtren lat, 2eby zlagodzle to bolesne poczucle winy, bedzie robil to, czegoJegozdaniem chc4 od nlego
Irrnl - ale przez ca\r czas bedzie odczuwal uraz.
Chc4c uporai siq z poczuciem winy, powinieneSw sposob
lrczlroSredniwyrazic gniew, ktory tkwi u jeJ podstaw.7,astosrrl tcchnike wyobraZni, ktora opisalem na stronie 3O6, aby
lrrrzlrl'r:slqgniewu zprzeszloSci.PomoZeci rownie2 rozstarrlr' .'lr.'z olrwiniaj4cym rodzicem, poniewa2 w ten sposrib
pk.rwotnybol i smutek.
1lokorr.r..z
N;rllt'1r..2r.
r.li.kty uzyskasz, uSwiadamiajac sobie, w jaki
sposolrtu'olr.toksycznepoczuciewiny zostalouksztaltowa-

tv' pt'7.1't poszczeg6lne zdatzenla. Sporz4d? listq wydarzerr

z rlzic<'lristwa, ldedy wpaJano ci poczucie winy. Porownaj
swojc zachowanie z normalnym zachowanlem dzieci na
poszczegolnych etapach rozwoju, ktore oplsalem w Roz<lziale 2. W wiekszoSci prrypadkow odk41esz, 2e post4pileS
w sposob odpoMedni dla twoJego wieku, a twolc normalne
zostalo naplgtnowane
zachowanie
Jako t'lc. Odtw6rz
w wyobraZni te wy<lirrz<'lritr| ;lt-zt'krrttlll siclrlr', 2<l mialeS
r 6glby
p r a w o p o s t q p i < :l i r l < , l a l < l x l s t i l l l l l c s . M ; t l y l " ; r r . r l r r l r l rm
r
i
r
l
r
<
:
l
l
t
o
p
t
'
z
yklem,
r
z
y
h
'
l
r
c
t
t
t
t
t
totrrraltrytrt.
powiedziec: ...Jcsl
granicc.
.Jestem
swoJe
Probuje
okreSlii
ktory lubi siq barvir:.
zly na ciebie, ze zepsulas mi zabawg".
Mo|esz teZ poSwiqcii specJalnq Lrwagq poczuciu winy
wynikaJ4cemu z po[}valcen i nadu2yi. TWoje egocentryczne
dziecko'*'eunetrzne naj czgsciej personalizowalo nad r r2ycie,
ktorego padlo ofiara. Ma to szcze$olnie tragiczny wplyw na
tych z nas, ktorzy jako dzieci padli ofiar4 kazirodztwir hrb
byli bici.
Zwroi ponadto Llwagq, w jaki sposob zostaleS wpr;rlzotty
w poczucie winy w nti.qzku z zaspokalaniem potrzclr tw<tJcJ
rodziny. Jeden z moich pacjentow zostal po od<'isrirt ol<'a
postawiony w roli opiekuna matki. Jego dziecko u't'rvttt;trztre czuje siq winne, ilekroi jego matka ma jakit's pott'zclry,
a zdarza sie to czQsto. Powiedzial m|2e kiedy sl'.' zrrirl<lrrlc
w szczegolnie trudnej lub sh'esuJ4ceJsytuacil. z,rsl.tttitwlrt
siq, Jak zachowalaby siq matka. Jego dzieckrr rvrtt'ttt.'ll/.llt:
czuJe sig dobrze tylko wtedy, gdy wie, 2e nr;rlk.r lrst \/.(LQ'
Sliwa. Poniewa2 zdarza siq to rzadko, pritn'ic z,rrvszc t'zttJe
sle winny.
Inna moja pacjentka chronila prze'<l t.zlr.ttlt'ttl Inal2enstwrr rodzicow. Taczglacierpiei na osl I t' z,tltttt zcttlir w prryirrrowaniu pokarmow wkrotce po l1'trr. l,rk rtlittka miala
r ' ( ) r n i r n s ,a o j c i e c z a g r o z i l r o z w r t < l t ' t t t ( ; ( l y i l t l o r e k s j a s i q
z;rostrzyla, matka i ojciec pol4czyli slt'. kk'r'ttf4c siQ troska
o < l < r l r r oc o r k i . W r o z m o w a c l ' t z r t t , 1 r t s t : t l i l t ' t n , z e c z u J e s i g
winrt:r wszystkiemu, co sie stitlo ,lctlttltk szczegoln4 wing
t'ttl.n z powoclu mo2liwego roru'()(lrr nrdzicow. Poczuwala
slr; rlo <ldpowiedzialnosci za utt'zvtttrtttie ich malZenstwa.

32()

322

l'( )wRarlDo SwEGoWswNErRzuEGo

DoMU

W .l rrr przypadkach bardzo wa2ne Jest uporanie siq

z lrlcr rvrrfrr.yrn b6lem, co szczeg6lowo omowilem w CzgScl II
lr'l k..l.rlkl. PowinieneS nleustannie dawac do zrozumienia
.,rv,1r.11111
dztecku wewngtrznemu, 2e nie ponosi odpowierlzl.rlrroSclza chore zachowanla twolch rodzicow.

(:wrczENIA
szKoLlmu

DLt\ DzIEcIq

wEITNETRzNEco

w WIEKU

Kledy twoJedziecko wewngtrzne poszlo do szkoty, opuScilo ograniczony teren rodzlny I wkroczylo do wiqkszeJ rodzlny - spoleczenstwa. ireAy ta adaptacJa byla zdrowa, muslalo
wykonai dwa wa2ne zadania. Pierws4rm z nich bylo rozwinigcle umieJetnoSci spolecznych, takich jak kontakty
i wspoldzialanle z rowieSnikaml oraz zdrowa rywalizacja.
Umo2liwialy one dziecku radoSi ze zwyciqstw i godzenie sig
z pora2kami.
Drugie zadanie polegalo na przyswojeniu sobie zasobu
wiedzy niezbgdneJdo wst4pienia na drogg zawodow4, 2eby
zapewnii sobie ekonomiczne przetrwanie w przyszloScl.
TWoJedziecko wewngtrzne musialo siq rownie2 nauczye,
2e ludzle spoza rorlziny s4 inni. Nale24 do ro2nych grup
etnicznych, religiJny<'lr,polity<'znychi spoleczno-ekonomicznych. TWoJedziccko wt:wngtrznc powinno odnalele swoja
wlasn4, wyj4tkowa to2s:rrnoSiw odniesieniu do wszystkich
ro2nic, zJakimi mialo do czlmienia w spoleczenstwie.
JeSli uSwiadomileS sobie, 2e twoje dziecko wewngtrzne
zostalo skr4rwdzone w wieku szkolnym, zalecam nastgpuJacecwiczenia.
Zr6b vykaz swoich umleJgtno5cl 2yciou4ych
Wypisz umieJgtnoSci, ktore Ju2 posiadasz, a nastqpnie
t.rklr', ktorych nie masz, a kt6re mogtyby ci ulatwii icycle.
.l,r rr,r lwryklad chcialbym lepieJ poznai gramatykg angiell).rwalem sobie z ni4 radg, bo mam dobra pamiqi
"k,r
I rr'\ lrrrlr.rrrslg do egzaminu. Jesli przeczlrtaclemoja pierwsz,q lr'.l.1zkt;,z<tbaczycie,
Jak sig zmagalem z gramatyk4.
IJrrrkrrrtt.rkzr.rrrniejetnoSci
technicznych(potrafiewkrgcii
2arrrwkr...
1 l,r rr.szystkot).

CwrcznruleKonvculAcsw PRAKTYCE
Wyblerz sobte dzledzlne, ktora bylaby dla ciebie naJbardtleJ przydatna, I skoricz odpowiednl kurs albo znaJdZ kogoS, kto nauczylby ciq tych umlejQtnoScl.
Wa2neJest takLe,2ebyS wct42 powtarzal swoJemu dzlecku
wewngtrznemu, 2e 2ycle optera stq gl6wnle na wlruczonych
rrmleJetnoSclach. Dzlecko wewnqtrzne czqsto mySlt, Le ludzle odnosz4 sukcesy dztekl JakleJSmagicznej potgdze' PoMnni6my uzmyslowii naszemu skrrywdzonemu dzlecku
wewnetrznemu, 2e luclzlt' <'z.qstowyprzedzaJ4nas dlatego'
2e mteli lepsze modele do tritsl:r<lowltnlal wlgceJokazji do
praktyki, kiedy bylt mlodzt. Wy,lirsrrll,2t' lrr:rkuJemu pewnych umieJqtnoSci,poniewaZnie ttrlirl ktrt (o tch naucryc.
Pod twoJa opiek4 mohe teraz nadrobit' wszt'lkk' zalt'gloSci'
Znam kobiete , ktora odzyskala swoJc tlz.k't'kowt'wttq:trzne, kiedyJako dorosla stawila czolo zawstydzaJtlccnrrrf;losowi wewnetrznemu, ktory powt arzal: .Myslq' 2e nic .lt'stcm
atrakc$na dla mgLczyzn", I shvierdzila: .Po prosttt rrt(<ly
nie nauc4/lam siq flirtowac ani okazywac mpirc4r'2nk' swopodtlscltt JeJ
Jego zainteresowania". Dzieki temu nowemu
)'<' r'tt1tysiebie,
pewnoSci
tyle
dziecko wewngtrzne ryskalo
wspirrrlaly
Spqdzity
radQ'
pr4laciolki
o
talo doSwiadczonej
wieczor, a moja pacjentka nauczyla sig wielu skrrtcczrty<'tt
sposob6w uwalniania sie od dawnych krzywd.
Zt6b wykaz gwoich umleJgtnoScl spolecznych
Zr6b listq umiejetnosci towarzyskich, ktirrr' Porvlrtlt'ttt's
opanowai. Ulahria ci one bywanie na towat'z\"'kltlr spotkaniach, porozumiewanie sig ze wspolpractlu'ttik'ttttl,lx)znawanie ludzi, bycie leps4lm dyplomata :tllro ptowirdzenie
ntezobowiazuJacej rozmowy.
11rrmieJgtnoSkoncentmJ sig kolejno na poszcz('[olrr1'1
sobie
dzitrlzlttlt'dobrze
w
kto
danej
kogoS,
Sclach iznaJd2
go
l
r6b
notatki'
jako
go
wzor,
obscrwrrl
radzl. Potraktuj
Zwracajuwagg na kahdy szczegol.Klt't ly lrr2zbierzesztrochq
na l$-3O minut
danych o tyrn, co dana osoba robi, rrst;1<lZ
chcialbyS robii'
jak
t:o
t1r
to,
rolri
ovymawyobraZni,
I znbau,
SprowadZ to do kilku podstawowy<'lr z;rchowan. Zaobserwuj
tc z.achowaniau daneJ osoby i po kolei Je zakotwicz. Nast<;

324

l'( )w'l(('It)o swEco wEwruErRzNrcoDouu

(]WI( ZI1NIA KORYGUJACEW PRAKTYCE

Jrrrlt'.trzl'nr;rli1ckoturicq, uJrryj siebie postqpuJacegotak

:\,rltrn t tkrrsl nastqpne zaChowa.it: i powtOrz caly prOCes.
lirrlr l,rk lnz.ezt'irdzlen.
Potem zoban'zslebie,Jakodtwarzasz
.,r'kwencjgzachowan.CVicz tak przez parg dni. potem
r',r1.1
rrllrrnlrrrJ. MoLesz stosowai tg metodr; do nauczenia sie
h,rzrlr'lumieJetnoScispoleczneJ.
Jest to odmiana programo',r',rrrlit neurollngwlstycznego, ktore iwiczyleS wczeSnieJ.

l' r zetwlcz okre6lanle Ewolch granlc lntelektualnych

Wi*rre Jest, ZebyS navczyl swoje dziecko wewnQtrzne
rri rstgpuJ4cej formuty:
.Mam prawo do swolch przekonan. Ponoszq konsekwencJe swoich przekonan. Wszystkie pogl4dy s4 cz4stkowe.
\{aLdy z nas postrzega rzeczy ze swoiego ograniczonego
punktu widzenia".

l>r zetwicz ustaln n I e twoJego systemu wart oScl

'l'Woje
wartosci to twoJe lntelektrralne graniee. TWoje
<lzieckowewnEtrzne czEsto samo nic wie, w co wier4r, poniewaZi w Swieckiej, i w przykoScielneJszkole zostalo zniewolone i poddane,,praniu mozgu".
Ksia2ka Sidneya Simona, klanda Howe'a i Howarda Kirschenbauma Values Clnrificatinn jest klasyczn4 pozycja
z tej dziedziny. Autorzy zakladaJa, 2e wartoSi nie jest wartoSciq, je2eli nie zawlera wsqystkich siedmiu elementow,
ktore w5rmieniam poni2ej.

Ocena twoJego ducha rywallzacJl

:tlt' 'ut';t2ttt'
Zwyciqstwa i sukcesy <'l<'sz;1,
lcst r<iwnleZ,by
umiei z wdziekiem przcgrywatl.I'lttttit;t;rrtt,J;tk l)cwnego
wieczora graliSmy w karty w rodzlrtlryrtt lltottlt'. (iraliSmy
na pieni4dze,aw miarq Jak stawklt t.oslt, rrrolittt'Sciowa
zacrynala wykazywai oznaki regresji w trrzwoltt. Ktedy
przegrala najwiekszA tego wieczora stawkq (okolo tlw<ich
dolarow), rzucila karty i wyszla. Miala zaledwie 77 lall
Gra wyzwolila spontaniczny proces cofania siQdo wcz.t:Sniejszych faz rozwoiu. W kulturze, w ktorej nieprolrortlonalnie wyolbrz5rmiono poJecie sukcesu, cigZko przvclrotlzi
nam przegrywai. PamiQtam, Jak chcialem wycofa<' stt; z 11r1r
ze swoimi dzieimi. Przegrywaj4c raz po raz, wlrrrrl:tlt:m
w coraz wigksz4 zloSi. Mialem zaledwie 42lata.
Dobrzejest zebrai pewn4 grupq ludzi i $rai w t.rktr' {ry,
gdzie wszyscy mogA wy$rywac (na przyklad rrrzrvl;lzywiti'
razem krzy2owki). Przydaje sig to przSr&vorrt'ttltt zcspoltt
w firmie.
Swiat biznesu to miejsce zajadlejrywaliz;r<'ll' lt"'ll strrlc slq;
zbyt zajadla, twoje dziecko wewngtrzne Iltozc tttlt't' ot'llote
cisn4i towszystko i iSi sobie. PowiniencSlr1'r'."ltoZtty I nie
pozwolii swojemu dziecku wewnqtrznenlr I I x )l! ,trY(i slQw depresji, kiedy w biurze panuje nepotlrzrrrI protckrJa. Musisz
liczyi siq z tym,2e w biznesie bgda syt t t;tt lc t<k:ntycznejak
podczas rywalizacji wSrod rodzenstw;r lrrlr irttiilo$czne do
ukladu nauuyciel-prymus. Powinit'r rcs I r.yr'silnym opiekunem dla swoJegodziecka we'"vnQtrzll('qo.W pracy bardzo poZderyduj siq'
maga trrymanie sig jasno okreslorrvclr ct:l<,1w.
czegochceszi cojesteSgotow zrobi<',it lxrtcm zmierzaldo tego'
Na ka2dym odcinku tej drogi chrori swo|c:dziecko weurnqtrznt''

l.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Musi pochorlzii z wyboru.

Musi miei altcrrrtrtywy.
Musisz znai jt'i korrst'kwt'rtrJc.
Raz wybierajac <l;rrri1
wrrr-los(',<'t'lriszja i piclggnujesz.
JesteSgotow publi<.zrrir'.1r1
wyzn:rwai.
KieruJeszsig ta wartos<:li1w swoim postqpowaniu.
W swoim postgpowirnlu przestrzegaszJeJstale i konsekwentnie.

Zrob wykaz swoich najbardzieJ pielggnowanych przekorran - swoich pr zykazan. Potem porownal j e z p owyLsz4 list4
I tobacz, ktore z nich spelniaJ4 kryteria wartoSci. Kiedy
rvvk<rnywalemto iwiczenie poraz pierwszy, bylem zaszokorr,rttv I prrygnqbiony. Bardzo malo z tego w co, jak mi siq
rrvrl,nr';rlo,wierzylem, bylo istotnie wartoSci4.
:,lr'..rrlilc powyzsze kryteria, mobesz zacz4c pracg nad
h ,.,t.rlt,,\\'.uliemswoich wartoSci. MoLeszzachowai to, co
rlr.r.,/.| /.v /,t<''zmieniai to, Co Ci nie odpOwiada.KsztaltOw;rrrlr.rr'l,r..rr1,t.lr
warto5cimoZe byi fascynuj4cedla ciebie
i twolr.liorlzlr.r'k;rwt:wngtrznego.

J26

I'owR(rr Do SwEco WrwruErnzl.tEcoDoMU

Z:rs,rrl.r ..t wr{a uygrana Jest molm sukcesem"

Jest Jedyna
rr'11rr1,1.
krory prz5mostkorzySi ka2demu. Ooprowadzaj do
l:rkfr lr .rytrracJlw swoim iryclu. TWoJedziecko wewngtlne
rr.r1rr.rrr.rlq
to polubi.
l, r ze Cwlcz negocJowanle
I'wr{e dzlecko wewnqtrzne chce od razu dostai to, na
( o rna-ochote. MySli, 2e droga,
Jaka obralo, Jest Jedyn4
pr rrwldlow4.Jako dorosty muslszJe naucryi, Ze komirorrrlsI wspolpraca to klucze do wspolZyclaz ludZm | 1siczg_
sllwych zwt4zkow migd4g dorostymt. Dzieci beda wspoi_
llracowai, JeSli da lm stg szanse zakosztowania owocow
kompromlsu. WlqkszoSc nasrych skrzywdzonych dzieci
wewngtrz_nychnigdy nle wldzlala zdroweJ metody rozurl4_
zywanla konfltktow. W dysfunkcyJnych rodzinach, opa_
nowanych uczuciem wstydu, dominuje zasada nted.opet_
nienia. Niedopelnienie oznacza, Le te same klotnie trwaJ4
catymi latami.
MoLesz sig nauczyi wykorzystywania ro2nic zdan
bodlca do nowych, Smiatych iAei. Oy"t rrsJe t spory toJako
tn_
strumenty slu2ilce ustaleniu,
drogq
ob..i
kahda
Jak4
ze stron konfliktrr. I)obrze Jest wczeSnieJ
"h""ustalii reguly
dyskusji, a sprawE zasitclnl<'zl1 posladanie arbitra.
Jcst
ZastosuJ regulg slrr<:hirnlaI Lrzrynalsiq odpowiedzial_
nych komunikatow swoJego
Ja-. Zmlerzal do bsiqgntecia
kompromisu. Zawsze zawteril w swoJeJumowie klauzule
dopuszczaJqcA renegocJacJe. OznacLa to, Le kaLda ze
stron moZe na nowo podJ4i dyskusJg po uplywie pewnego
czasu, JeSli nte odpowiada
JeJ to, co zostalo ustaloni.
I zawsze dAL do rozwlqzanla zgodnego z zasad4 :ulsz1scg
rrrlgrguajq.
ll<lane negocJacJes4 dla twoJego dziecka wewnqtrznego
.
rl.lrryrrr doSwladczeniem w radzeniu sobie
z tonnittarii.
\\'lr lzl ono, 2e konfliktniejestJakims straszliwym,
bolesnym
r.rrk.rn;w istocie
uzasadniony
i
potrzebny
Jest
ila
"r'1rl.rru
osf,q11rrf
r..rl,r z.droweJzaLyloici. KaLdy z nas ma w sobie
cu_
(lorvrrt', ;r'rlvrrr.,nlepowtarzalne dziecko
wewnetrzne. Nie
mo2rrrrrrrrtkrr,1r.tr.go,by cele,doJakich daz4 dwie niepowta_

Cwrcz.r'nteKoRYculAcEw PRAKTYCE
r r.alnclstoty, nle krry2nwaty ste. NaleZysig tego spodziewat'.
I{rrzwi 4:zywanie konfl lkt6w crynl Ly cle fascyn uJ4c4 przy go rl i l .

W teJ czqsci kstaZkt t5rtulowy potur6t do sutego ueunetrznego domuzdeflntowallsmyJako cztery dynamlczne elementy pomySlneJ terapit. Otaczamy nasze cudowne dziecko
wewnEtrzne opiekq ofiarowuJ4c mu naszil tlorosl4 silq'
I'ozwaLa mu ona zerwac ze sta4rml, choryrttt regulami
zachowan i opan<lwit<ttt<)w<'- skorygowane' Nowc reguty
zawieraJAw soble pxrdst;rwyopk'kttti<'z.t'lrlyscyplltly. Jest
ona niezbQdna do okielzntrlrlll ('g(x'('lltlvztlltr rlzk'r'ka wewngtrznego i odzyskania Jego cltrt'lrowr'l tlzk't'k;r'oscl. Tq
dzleciecoSi naleLy chronit,Zeby rrrogl:t slr; ttlrtrvtrlt: cala
nasza moc tworcza, kiedy praktyktleltttrl rt()w(', k()rvgttJace
doSwiadczenia. To wlaSnie w naszyrn cuclowttyttt <lzlt'cku
tlcwi nasza cala tworcza moc. Zwrofmy sig teraz do rtl('go.

ttwoLNIEND
DZINNTTCH

SE OD ['WIKLAI\rYc'f,

?'ALEaNOSCI RO-

ewiczenie to stosuJe, aby pozbyi sig uwiklarrvt lr rol

dysfunkcyJnej rodziny, kt6re omowllem w Rozrlzlrrlt'7.
Role te wynikaja z wlezl miqdzypokolenioweJ.('zr;sto s4
one wynikiem niefizycznych nadu2yi seksualrrl'' lr. Owlczenle to pochodzl z kslqlki Connirae i Stcvt",r Arrrlrt'asow Heart oJ the Mtnd. Tutaj odpowiednio lI z'r.rrLtlrlo
walem.
Radze nagrai Je na taSme albo wykony\v'r( .'l.pttlowtt,
z pomoca terapeut5r,zaufanego prz$aciela t t v rr"'pl(.trrlllt:cJ
osoby. PoSwieina nie pol godziny.Znajcli's1r.k.lt rt' rttltJsce,
gdzie nikt nie bedzie cl przeszkadzal' 1tt'\'h"tttrl t'wlczenie
na stojqco.W mieJscach oznaczonych kr rrpk.ttttl rob trrydziestosekundowe przerwy.
Iftok pierwszy: uwiklanY rodzic
ZamkntJ oczy I skoncentruJ sig na wupomnleniach o rodzicu, z kt6rym miale6 naJbardzleJ zawlklane stosunkl.
Zobacz, poczuJ lub uslysz te oeobQ, do6wiadczaJqc JeJ

328

Powndr po Swlco WEwNErnzNrco Dotvtu

wewnqtrz eleble. Niech bgdzle obecna w swolrn naJlepszym zachowaniu. TwoJa nle6wiadomo66 dobrze wie,
co to za zachowanle... Zaufal plerwszeJ rzeczy, Jaka ci
przylilzle na my6l. JeSll nte potraflsz uJrzeG swoJego
rodzica, poczqi go albo niech ci sig wydaJe, ie on * lub
ona -Jest przy tobie.
Krok drugi: poczuJ uwiklanie
Zobacz teraz swoJe skrz5mdzone dzlecko w wieku szkolnym, Jak stoi obnk twoJego roclzica... Zauwa;L,Jak Jest
ubrane... Uslysz, Jak m6wi do rodzica... Teraz weld2
w clalo swojego dziecka wewngtrznego i Jego oczaml
popatrz na ror{zica... Patrz na niego z r6Lnych stron...
Zwt66.uwagg,Jakbrzmi jego glos... poezuJJegozapach...
Teraz podejdZ do rodzica i obejmiJ go... Co czuJesz,
dotykaj4c go?... W Jaki spos6b czujesz sig z nim nadmiernle zwlq,zany? Jak do5wiadczasztego zwiqzku? Jak
czuJesz to, L,erodzic Jest zwi4zany z tobq? Czy Jest to
przywlq,zanle flzyczne? Czy d,otyezy okre6loneJ czg$ci
twoJego claln'l {Wir'lrrlrr<lziorl<'zrrwa
to pol4czeniew okolicy pir<'l
rwlrry, zol.1,lk,r lrII r 1rlr.rsi). ()zy lq,czywas sznrrr lub
co5 w tym rodzuJrr'l A rrrole grrnrowa taSma? DoSwiadcz
w pelni, na czynr polego to powl4zanle.
Krok trzeci: tymczasowe zerwanie uwlklania
Teraz zemriJ na chwllg to pol4czenie... poczuJ, Jak
byloby, gdybyS nie byl zwt1zany. Je6liJeste5 polqczony
sznurem, wyobrai soble, L,e przeelnasz go notyczkami... Je6li Jeste6 zespolony z cialem rodzlca, wyobrai
sobie, 2e rozdziela was laserowy promiefi cudownego,
zlotego Swiatla, kt6ry Jednocze6nle goi rane... \[r tym
momencie doznasz przykrego uczucia z powodu oddzlclenla slg... Jest to sygnal, Ze pol4czenie slu2y wa2nenru r:elowl w twolm 2yclu. parnigtaJ, ie sig nie odl4czasz. Irr6buJesz tylko, Jakie jest uczucie tymczasowe$o odlqr:zerrla.

w PRAKTYCE
CwrczEun KoRYGUJACE

3-i,)

Krok czwarty: odkryclc pozytywneJ funkcJl uwiklania

taklego, co z.aspokaJamoje
Postaw soble pytaaie:
"Co
potrzeby,
podstawowe
rzcczyqrlscle uzyskalem od tego
rodzica?"... -Czego naprawdg chcg od tego rodzica?"...
PoczekaJ, a2 uzyskasz odpowledi, kt6ra dotrze do gl9bl - na przyklad takq, *e chodzl o twoJe bezpleczeistwo,
penmo56, ochrong przed Smlerclq, poczuele, Le co$ znaczpz, 2e Jeste6 warto6clowy I mo2na cig pokocha6...
Teraz zn6w polqcz elg z rodzlcem.
Iftok pi4ty: wykorzyetanie potencJalu twoJego dorosle8o,Ja"
Sp6jrz teraz w lewo lub w Prawo I zobacz sleble Jako
dobrego, mqdrego czarodzieJa (albo lnne, reallstycznie
przedstawione ,,Ja", kt6re posiada naJwlgkszq sllg).
U5wiadom soble, 2e ten starszy ,,ty" potrali daC cl to,
czego pragnlesz, a o czym my6lisz, 2e dotychczaa otrzymujesz, trwaJqc w swolm uwiklanym zwiqzku z rodzlcem. Sp6Jrz realnle na swoJe bogate, dorosle ,,Ja"...
Zwreft,uwagg,Jak ta czg6d cleble pattzy,Jak porusza sig,
Jaki ma glos. PodeJdf I obejm{ ewoJe doroele ,Ja"...
PoczuJ moc i potencjal twoJego doroslego ,,Ja"... ZdaJ
sobie sprawg, Le to, co naJgorsze I czego sig obawlaleS,
Jest ju2 przeszlo6clq... Padle6 oflarg przemocy, a dotychczasowe uwiklanie przestalo istnie6... TwoJe dorosle ,Ja" poradzilo soble z nim... Twoje dorosle ,Ju" ptze'
trwalo i rozwlqzalo tw6J problem.
Krok sz6sty: przeksztalcenie
w powiqzanie ze sobq

polqczenla z rodzlcem

Zwr6t, si9 znowu do swoJego uwiklanego rodzlca... Zo'

bacz I poczuJ polqczenie... Przetn{ Jc I pol4cz sig ze
swoim dorostym ,ja" w taki sam spoe6b, Jak byle6 polqczo[y ztodzlcem... Doznal radosncgo uczucia mo2liwo6ci potegania na kim3, kto cle nlgdy nle zawiedzie: na

330

l\ r6tpil'1Do SwEGoWEwruErnzruEGo
DoMU

Cwlczgrun Konycujlcs w pRAKTycE

eoblc. PodzlglqJ twoJcmu doroelemu .!a" za to, ie

Jest
przy toblc. OdczuJ radodG z tcgo, L,e ohzymuJesz od
rwoJego doroelego ,Ja, to, czego chclale6 od ewoJego
rodzlcr. TVoJc dorosle Ja" Jeet osobq, kt6reJ nlgdy nle
utrrclrz.
Krol el6dmy: oka2 gzacunek swoJemu uwltlnnemu
dzlcowl

ro_

Sp6Jrz tetaz na swoJego uwlklanego rodzlca I zwr66

uwagg n& to, 2e ma yryb6r. Moie ptzylqczy0 slg do
ewoJego doroslego ,Ja". pamlgtaJ, L,etw6J rodzic ma te
aame moiliwoScl odzyskanla sleble I otoczenla oplekq,
Jatle posladasz ty. Zwt6G uwage, L,e tw6! rodzlc nte ma
Bzansy na prawdziwe spelnlenle, dop6ti pozostaJe z tobq w uwlklaneJ zaletno6cl... OkazuJeiz mu milo66, daJqc
szans na spelnienle. Zauwat takhe, Le masz teraz po
raz pierwszy okazlg utworzenla z nlm prawdzlwelo
zwlqzku.
I(rok 6smy: zwlqzek ze swolm ,Ja"

WeJdf teraz w twoJe dorosle ,,Ja.... OdczuJ polqczenle ze

gwolm dzlecklem, Lt6re zostalo strzywdzone
w wleku
szkoln5rm... U5wladom soble, Leteraz tochaezJe, ople_
tuJesz slg nlm I daJesz mu to, czego potrzebo-walo od
ewoJego rodzlca.
DOKOTtCZ SWOJA BA.rK4
Na sam konlec iwiczen dokoncz bajkg fiub mit), ktora
turpisaleS,pracujac nad odzyskaniem swoJegodziecka we_
wnqtrznego z lat szkolnych (str. 2Ogl2IO\.
7.;t<'znlJ
od slow:
"Apotem..."
Molrr hlstoria skonczyla sig tak:
tl 1x rlt.111
Farqttltar usfuszat gbs Joniego. Takie wguarlo to
t.t, I trrt t t't tt2r'trie,ze przyrzekt sobie znabic codziennieczas,
ktut I r1 | x.'rl,rt.', I t&JI posfuctnt J oniego, piertuszq rzeczq oj a_

.'t,1I

hh,l lxttuledztat muJonL bgta sr.rgestlaprzgtqczcnta siq do

tfitplJ htdzl ktorzy mstall slerzyudzeni, a teraz zemgq sig
ttilemntcatnt elf6tu. Poiwtgcilt s@ tedg dgscgpllnte mtloCct
( tr.naczalo to, 2e draczatt gratyftkacJ q, bgli dpowiedzialni
zu slebte, mbwtlt zau)sze prawdg t prowadzili harmonljne
hpte.
Farquhar zostat pr4jgtg z otwortAmi ramionamL Bardzo
szgbko dosfizegt dbicie swoJego elfiego ja' w mthlqcgch
xznch koleg6u z grLtpA. ?4t anbm dzisEJszgm t pofiwlqcil
sI4 dyscgplinte mibdct. Odzgskat t otoczgl optekq swoje
skrzgwdzone dzlecko wewngtrzne. Wkr6tce sam zaczql
trczgi inngch lttdzi taJemntc e!f6w. Z bieglem Let stat sig
shusngm nauczgcielem i lekarzcm drsz eiz-dutskich. pokochal swoje 2gcie i zyl dln. tqo dnia, w kt6rymWdzie mryt
pourxii do swojego prawdztwego domu. tworzp bez koftca
t g neJ qc si4 w promieniach wlzj i W ielkiego A" .
"J

Cze36IV
ODRODZENIE
NaldA ao rmlef,,b ptzzfu. dnolenfa
dziaka
JesteAScI4Wadound fudzldd teslolro$.tua nnsz4
Indgwl'CilnbqpzszWcta@Lleru,sQnaszaprza
szj}oSe
fuIhlrpl.ua"
w mltaclt-WIdztmAw nlclt
2e dz@ko bgwa "nnrtn
eeto outrern tu)Wkr ebwlels,
z fufroelrl- Mdko, ldsqe WaIaW,
to zat&,t 70
dde&o mlfuene, Jak i dzlda z rnsz4o focta
RecHeuV.
A lr;resem naszgch w szclktchposzt tklworl
Wzle dojScledo ptutkttt z ktbregoimg rlysrtl
I lnnunie tego mieJscatrnraz plentszg.
T. S. Eucrr, Cztery latrutcfu'
Tan" gdzle bgta tytkoprzcra2,Sqcapus tlcrl rwcl4ga
ste teraz cate bogachto 2gwotnoCct Nla.fcst b pwrbt do domq bo ten domnigdg dot4dntc lsfrttoL
ToJestdl<rgcie domuAucP Mtu.Bn
'

T. S. Ellot, WQe wgbrune, przelotyl Wladyelaw Dulqba, Inst5rtut

WydavrnfczyPAX Warszawa 1960, s. 267.

Wprowadzenle

Gdy pozwolisz wewnqtrznemu dzlecku stai sie lntegraln4

czeScla swoJego 24rcla- rozmawlaJac z rrlm, sluchaJ4c go,
ustanawtaJac dlan granlce, daJ4c mu do zrozumlenla, Le
ntgdy go nie opuScisz - z.acznle stq wylaniai nowa slla
i zdolnoScl tw6rcze. Uzyskasz wlel z nowa wizJ4 swoJego
dziecka, wzbogacon4 t poglgbtona dztekl doSwiadczenlom,
ktore zdobyleS w dorostym iyctu.
UJawniaJ4ce siq obecnle dziecko Jest twoim cudownym
dzleckiem. Gdy r.acznlesz dzlalad,Jak optekun, bedzle ono
rozlcwitai I przechodzii do ekspansywno6ci i samoreahzacji. NaturalnSrm stanem cudownego dzteckaJest twonenle.
Uzyskanie kontaktu z wlasn4 tw6rcz4 energiA.lest erym3
zrrraczttle wieks4fm ni2 t5rtulowy powr6t do sute'go we.onetrznego domu. Jest to odkrycie swoJeJlstoty; najglebszego,
Jedynego w swolm rodzaJu Ja".
Odzyskanie I otoczenie opleka slazyudznnrTro dzlecka wewngtrznegoJest procesem dloywanin- Poizarrrzw{anlem twoJej wlasneJ sily, optekowanie slq suroim skrrywdzonym dzieckiemwewngtrznym prowadzi do odkryctaJego duchowej moqr. Wraz z uJawnieniem teJ mocy rozpocryna stg twoJa
samorealilzacJa. To jest tw6J prawdztwy pa,afitdo uewnettznego domu To, co bylo ukryte, moLe sl g teraz uJawnl i. MoLesz
ustyszei sygxafy, kt6re plyn4 z twoJeJnaJ$gbszeJ Jainl.
W teJ czgSci ksia2ld skuptq sig na unlwersalneJ, ludzkieJ
potrzebie odnalezienia swojego cudownego dziecka. Wska2c

l.l()

I'or.yp61Do SwEGoWewNgrnzruEcoDoMU

r I,.,.rl rl r o11t
, na ktorych Slad natraffamy w mitologtach Swiat , r, h I nr r. rk rtyczzlodrodzenia I transformujAcej mocy cudown' t'() rlrl(.('ka. Plerwsqy ztych mttycznychwzorc6w to puer
,r../f.rrilr.s,czSrllwleczne &iecko, kt6re inicJuJezloty wiek.
l tr urll rnltyczny wz.orzec to bohaterskie hoskie) dziecko,
htorr. zostslo wygnane I wraca, by odnaleZc swoje boskie
l)r:rwo, kt6re naleZy mu slq od dnta narodzln. 54 to symbole
zywotnego I nieuchronnego ludzlitego d4zenia do nleustanrrr'trtorealizowania siq I przelamywania wlasnych ograni-

Rozdztal 13

c'len.

Tachecg was, 2ebyScie skorizystall z przewodnlctwa waszegocudownego dziecka w drodze do autentycznego siebie
i do nadania nowego sensu was4/rn 2yciowym celom.
Chclalbym na koniec przekonai was, 2e wasze cudowne
dzieckoJest sednem waszeJduchowoSci i pozostaje w najglqbszeJwlgzl ze Zrodlem t tworcqfm gruntem waszego lstnienia. TWoJecudowne dziecko Jest twoim lmago Det - tq
czqSci4ciebie, kt6raJest podobna do twoJegoStw6rcy.

DZIDC'KO JAKO T'NTSTERSALNY

SYMBOL ODRODZENIA
I PRZEMIAIYY
jest tgmuszAsklm, co zostqto opttszc?n'
"Dziecko'
ne i.porzucone, aJednxzeSnie posiado boskq moc;
mrrb znacz-qcg, wqtpltwg pocz4tek ttrtur4falne za'
koftczcnie. .Wlecnte dztecko' w czbwlekujest cloSwiadczzniem, kt6rego nle da sie opisai: nbslo.sottrno5ciq, upoSLedzcnlem, a png tAm boskq prcr(rgrr'
tAuq: czgrn6, c"ego nie mohta zwa2g t, a co ok r c ( la
os tate cznq w ar to 3t lub bezw arto Sciow o66 ost il xn tn'
5cl
( 1 .( ; . . r r r N c

.d
F
t

tI

I
d

Wtelkt psycholog Carl Gustav Jung wyrirz.ttle clostrzegl

paradoksalnA wla5clwoSd dztecka wewnq t rz I Ieg().
Dla Junga dziecko bylo 2r6dlem boskrxr'|, odrodzenla
i nowych poczatkow, a JednoczeSnle pot ettrjnlnym Zr6dlem
ska2enia t destrukcJl. Jung wyraZnle wt<lzlal skrz5rwdzone
dzleckoJako cze6i dzlecka archetypowcgo. Na tym polegal
genlusz Junga, bo doplero w cl4gu ostatnlch 5O lat SwiadomoSi ludzka skupila stg na skrzlrwclz.onymdziecku. Jestem
przekonany, 2e skrzlnvdzone dzle<'ko stalo siq ursp6lczesngmarclletgpem-

[ri

33n

l'owRtlT po Swnco WuwruErnznEcoDovtu

A r c I rr.I y I r reprezentuJeskumulowane, wspolne doSwiadczcrrlr.rorlz.aJuludzldego; unlwersalny potencjal kazdeJlurIzk Ir'| | st oty. Jung doszedl do wniosku, Le wraz z vryrainym
rrsl. u rowlenlem okreslonego wzorca ludzkich doSwiadczen,
w/or /.(.(.takl stawal ste czesci4 naszego zbiorowego, psychi('rr l(.Aodzledzlctwa.
W przekonantu Junga, archetypy por6wnai mo2na do
()r't{anownaszeJ dusqy, do szkteletowych struktur naszego
clirla. 54 wrodzonymi predysporycJamt psychicznyml, wylrrowadzonyml z odzledzlczonych wzorcow, stworzonych
przez minione pokolenia. Wzorce te powstaja wtedy, gdy
osi4ga siq pewne progi ludzkiego doSwladczenia.
Archetypy ucieleSniaja zarowno po2,lftyw-ne,Jak i negatywne aspekty wzorcow, ktore reprezentuJa. W archetypie
matkl aspekt pozytywny to daJ4ca 2ycle matka-2ywicielka;
aspekt negatyumy to matka, ktora przytlacza, po2era I niszc4r swoje dzieci.
W archetypie oJca aspekt porytywny to oJciec, ktory
ochrania swoJedzieci, ustanawia dla ntch granice, wyda;L
prawa i ksztaltrr.lc traclycJekultury. OJciec negatywny to
tyran, ktory w obarwlt:przcd trtrat4 wladry utrzymuJe dzieci
w niewolniczeJ zalcaxrst:l I <>dlrrawlaprzekazania im tradycji.
Archetypowe dziecko pozytywne Jest wra2liwe, dziecinne,
spontaniczne i tworcze. Dziecko negatywneJest samolubne,
tnfantylne, stawia opor emocJonalnemu i intelektualnemu
rozwojowi.
Jednym z wielkich osi4gntei naszego pokolenta bylo
t tJawnien ie nad uZyi p opeI n ianyc h wobec dzi eci. Za,czgliSmy
rf<rstrzegai, ize obowlazuJace zasady wychowywania dzieci
rrgr<rkarzaj4
i gwalc4 ich indywidualnoSi oraz godnoi,e. Zarirrly te staly sig czgsci4naszegouczuciowegozoboJqtnienia.
Alk'c Mlller z bolesn4JaskrawoSci4ukazala, 2e nasze wspol( /r'xr r. z,irsadyrodzicielskie maJ4na celu dopasowanie dzie_
r k.r rlrr gu'olekcjiobrazu stworzonego przezrodzica. Wymusz,rf.1 l.rkir. ldealizowanie rodzicow przez skrzywdzone
rlzlct'ko. l'.rkir idealvacja daJe zludzenie istnienia wiqzi,
w klorr.f skr tywdtone dziecko dopatruJe sig miloSci rodzi-

I )lilicKo Jaro UtgtwgRsALNYSvrusoL OoRoozrNh...

33tt

r'fclsklcJ. Ponadto przez cale pokolenla sprz5nala I nadal

sprzyJa ona wykorrystywantu dziecl.
Spod pi6ra G. B. Shawa wyszedl wspanlaty opis tego,
czymJest dzlecko:
Czgmjest dziecko? Eksperymentem- Notl;o podJetq pr6bq
usgprcdukotuania prauego czlouiekq to znoczg nadania
ludzko 5ci cech bo skichShaw dobrze rozumial, il,e z taklm eksperymentem nie
wolno lgrai anl nie wolno nlm manipulowai:
A je(;li bedziesz pr6bowal przgkroii tg nouq Istote do
uslasnej idei.boskiego m4?rzgzng lub boskiej kobietg, zniweczAsz jej nqjSwt4tsze oczckhaario i bgt mo2e stworzgsz
ponDora.
Od niedawna zaczqliSmy rozumiei, na czym polega ten
scenariusz. Kiedy skonfrontowalismy go ze star4, domlnuJ4c4 tradycJ4 nadu2yi wobec dzieci, nadaliSmy nowe imiona
demonom kazlrodztwa, bicta I emocJonalnego gwaltu. Jasno dostrzegamy mord popelniany na duszy, stanowi4cy
duchow4 rane, ktora powstaJe w wyniku pogwalcenia dzlecigcego.JA".
Potqga ruchu dorostych dzieci Swiadczy o nowlml z.rozumieniu archetypu skrzywdzonego dzlecka'
W naszych czasach mialy mieJsce katastrofo I tttroczne
niszczycielstwo w skali nie znaneJprzedtem w lrlstorll ltttlz.koSci. W walce o wolnoSi I demokracJQzginqlv rttlllotty lttdzl. lJwaLam, 2e korzenle nazlzmu tlcwity w slt r tklttrzt' Illt:mteckiej rodziny z JeJzawstydzaJacymiI ;tttlotyl;ttltytttl rolami rodzicow. Mittlo 2.e role te przylrr;rlY w Nlctltt'zech
wylr.rl.rzklrttt.W rLeczttskrajn4 postai, nie s4 trlctttlt'<'kltrt
wistoSciwystEpuJana citlyttt swk't'Ir',kr zvwrIz.lctltlcclprzez
cale pokolenia, aL do drtlir tlzlrlr'lrzr'11ol'ottlcwa2 takie
zachowania uwaZane byly za ttot ttt;tlltr. ttle wledzlano,jak
bardzo destrukcyjny wywieraly wplyw Writz z o$loszeniem
praw czlowieka w czasach rewolrtr'll lrirttt:uskieJ i amerykariskiej, zacz4l z',volna, Jak mltyczrry F'eniks z popiolow,
powstawai nowy wiek zloty. Nasz.irswladomoSi wystqpowania archetypu skrzlnvdzonego dzlct'ka doprowadzila nas do
podjgcia prob jego odzyskania i uzdrowienia.

I'owRdr Do Swsco WEwNErRzr{ecoDoptu

PUER AETERNUS
We wrirystktch wlelktch mltologtach Swtata, tworzenie
rrrir clrnrakter wleczny I cykllczny. S4 okresy, w kt6rych
$wlnf crn zaczyma rzqdzli chaos. G6ry pgkaJA, powlerzchrrfq Z,leml pustosry ogtetr lub ulewne d,eszcze,zlemla slg
trzqrfe. a zmarll powracaJa. ZJawtska te s4 apokaltptycznynrl zwlastunaml noweJ I zloteJ ery. Wszystko musl obr6cf C sle w proch, zanlm bqdzte m6gl slg rozpocz4i proces
tworzenla.
Wwlelu mttologtach z ruln I chaosu wyrasta drzewo. Jego
wlerzcholek stgga nteba. Potem poJawlastg cudowne dzlecko, ktore wspina sig w gorq po pnlu drzewa. Przybycie
dztecka - puer aeternus - zwlastuJe pocz4tek zlotego wieku.
W ntekt6rych wersJach dziecko zmlenla porzadek Kosmosu.
W tnnych prz5mosi pelnlq, kt6ra cechuJe ten wiek. Z prrybyciem dzlecka zntkaJa wszystkie przectwnoSct. Starry staj4
slq mlodyml, e}:orzy zdrowteJ4,zlemniakt w5rrastaJ4na drzewach, a kokosy I ananasy - w ztemt. Wokol panuje obllto6i
wszelakich d6br, nlkt nie musl pracowai ani placlc podatk6w. We ws4rstklch tych mitach dziecko Jest symbolem
odrodzenla I pelnt. Jung plsze:
W procesle indgulduallzacJl dztecko antgcgpu{e postni
pochodzqcq z sgntezg Suladomgch inieiwtadomych sktadnk6w osoborooSci.Jest wtgc sgmbolemJednezenla, doprowadz4jqcgm do potqczenla prz.eciwieftstu: mediatorem i uzArawtaczcm, tAm, kt6ry przgno si pelnl4.
Temu tw6rczemu I odradzaJacemu aspektowl dzlecka
chctalbym poSwigctc teraz nieco wigceJ uwagt.
C['DOWNE DZIECKO - TWOIE AUTENTYCZIIE .JA"
W ;nwleSci Gaila Godwina ?he Ftntshing Sr;hrrll Jeden
z I x rlrrrI cr6w studerdza: & dwa rdznje ludzt. (...) pojedngch
tx I n nt t 1xrznesz, do Jaklego stopnta z.akrzeplt w ostateczneJ
;xr.slrrr'ltttrtlql.lahnL Wiesz, te n|e motesz spd.ziewai siqpo
nblt 2uilrtrlrlr nlespodzionek. Innt urciqi sq w ruchu, zmienlqlq sl+, ttu'k12na nowo umau;t4Jqsig na randktz 2gclerru

SYlvlBoLODRoDZENIA" '
I)zil-:cKo JAKo UNIWERSALT.TY

34 I

- to
ten rtrch sprawla, ?.e clqgle sq mtdzL Ten drugl typ
TwoJe
dztecklem'
osoby bedace w kontakcle z cudownSrm
cudowne dzlecko to naJpraw&lwszy ty'
Pamtqtam, Jakby to bylo wczoral : mlalem I 2 lat, czekalem
na prrystanku na autobus, t wtedy doSwladcrylem pote2n"go po"",tcla moJego JA". W jakts spos6b zdalem soble
spra*e, Le Ja to Ja 1 i:e ntkogo taktego dmglego nle ma'
Plmletam, 2e odczulem strach, uSwiadomiwszy soble sv/oja
samotnoSi. PomySlalem, Le moJe oczy s4 oknaml, przez
kt6re tytkoJa mo$Qwygl4dai. TAalem sobie sprawe, 2e nikt
tnny nG mo2e spolrzei na Swlat z moJegopunktu wl4zenla
poe"okna molch oczu. Zrozumlalem r6wnie2, 2e ntkt lnny
irie moze slQ znaleLi tak naprawdq weurn4tlz mnle I 2e
soba t ntkt nte m6gl
Jestem od ka2dego oddztelony' Bylem
by mi zroblono
cokolwiek
to,
iego zmienii bez wzglgdu na
klm
Bylemtym'
zmusz.af'
al6o do czegoprobowinobymnie
-Jedynym
t wYJ4tkowYm.
bylem
-W
tamteJ- chwlll, na prrystanku autobusowym na Falrview Street, lntutcldnie poczulem tstotq slebie samego'
W koleJnych latach ta cudowna lntutcJa wlelokrotnle mnle
Doprowa&tla mnle Jednak do studiow I naopn"r"r.t".
uczanta ltlozofti, a na drodze osoblsteJ do spelnlenla' Do
Szacunklem napafllozofla.
teJ poryJestem zafascynowany
Marltaln okre-.
coJacques
tego,
*" -tti. p"czucie istnrenia;
nad'
trlurnfilemg
kt6remu
dztgkt
Slll Jako zwgcigski atak,
pytaslg
fascynrrJc
niezmiennle
nicoSciq.Cudowne dztecko
nlem, kt6re postawil Spinoza: Dlaczego raczt'l Lslrtlq/e co$
ni2 nlc? cale wiekt przed nlm to samo zitgitrlttlettle nurtowalo Talesa z Miletu, oJca staroZytneJ flkrzolll. Arystoteles
piJ poZnieJ,2e ludzte, rodzac slg, lrrl z'r'ryttnJq fllozofowai.
MoJeodkrycie siebie bylo sktrtklcttt tlzlttltrnla cudownego
dziecka. W 43 lata poZnteJ dzlecko to pnemawla przeze
mnie, kiedy pisze te ksiaZks' Sedno rnt{eJ dwladomoScl nle
zmienilo sie. ChociaZ przez wlele lat moJe dziecko wwnetrzne nie pozwalalo mi doS*iadczat: Swlqtosct chwili obecne1, powbll powracam do uczuc ptenvotnego zachwytu
t cudownoS ct. Znow czasem czuJq clarlci blegn4ce wzdluL

342

Powndr Do SwEGoWrw IerRzNEGoDoMU

k rq.grrsh rprr, gdy doSwiadczam tstnlenia oceanu, zachodu

skrrtcirlrrtt gwla2dztsteJ
nocy.
Molr.sz stale rozbudowywai swojA SwladomoSi I poszerr;v' lvtryznnty, ale sedno twoJeJautent5rczneJ Jailnl nigdy
slq rrfr: zmlenla. Franciszek z AsyLu pisal: ?en, ktdrego
szt * umg,Jest tVnUktory patrzg. Psychologla transpersonalrrir okre5la toJako twoJeJa" dqlqce Stuiadecttoo;Jestto Ja",
ktrire patrry na mnie.
W swoim cudownym dzlecku odnaJdziesz autent5rczne
rrczucla, potrzeby t pragnienta. WqkszoSi dorostych dzteci
<lawnoJu2 to dziecko utracila. Gdy slg nim zaoplekuJesz,
zacznle ono ufai tobie I twoJeJtrosce o nle;JuZ wie, 2e go nle
opuSclsz. To glqbokie poczucle bezpleczenstwa i podstawowe zaufanie pozwala, by wylonilo siq cudowne dzlecko.
Wtedy bycie sob4 nte wymaga pracy ant wysilku. Nie trzeba
nic robii. Jak pisze Sam Keen:
Powr6t do swego wngtrza mohe bgt Swieckim lub pozbawiongm cech religiJngch odpowiednikiem tego, co chrze Sc[anie tradgcgjnie nazgweq usprawiedhiwieniem przez wiarg.
(.. .) OddztelqJ qc zbaw teni.eod os i4gnecta cehL chrze SclJonie
uznali pierussze ftsttuo, is tnlenia" nad. . czAnem-.
MoJeskrzywdzone, kleruJace slq wstydem dziecko wewngtrzne stalo siq ludzkim .crynem", Leby zacz4f znaczye col
dla innych. Po czterdziestu latach bycia Gwiazd4, prymusem i Opiekunem dowledzialem sig, Le nie mqq uzdrousii
siebie samego przez moje czgng. Jedyne, co mam robii, to
bgt sobq.
TWoJecudowne dzieckoJest twoim prawdztwym
psyJa".
chologla transpersonalna wprowadzila rozroiznlenii miqdzy
zasadniczym Sa" (essential selJl a nabgtym )a" (adapted.
.sr'f/. TWoJe zasadnicze Ja" czqsto okreSlane jest slowem
tltrsz-g..Ja" nabyte okresla slg mianem ego.
W tym modelu ego Jest ogiraniczon4 sfer4 SwiadomoScl,
rlzlqkl ktoreJ przystosowujesz siq do wymogow stawlanych
1tt.cr. n>rJzlnqi kulture. @o jest zdefiniowane przez potrzelry przr.trwania. Jest twoim Ja', ograniczon5rmw izasie,
zakorzr.rrtonymw rodzinie i krggu kulturowym, do ktorego
nal<:')tysz. Wszqystlcie systemy kulturowe i rodzlnne ia

Dzecro

343
fnxo UNIWERSALNYSYMBOLODRoDZENIA...

wz$gdne I reprezentuJ4 tylko Jeden z' nro2llwych sposobow

rozumienta I tnterpretowanla rzeczywlstoscl. Nawet Jesli
twoJa adaptacJa w rodzlnle i spoleczenstwle przebiegla po^g-Stni", byta nadal ograniczona i fragmerrtaryczna w odnlesieniu do twoJego prawdztwego Ja". W tcorll transpersonalneJegozawszeJestnieautentAen'ewpor6wnantuzttaojqdrtszq
Dlatego uto2samlam duszq z cudowttym, a ego
-ze
skrrywdzonym dzlecklem wewnqtrznym' TWoJcego musi
ulec tniegraclt,le6li masz przetrwai t dai sobie raclQz trudnoSclaml irycla codzlennego.
Silne, zlntegrowane egodaJect poczucie ufnoScl I kontrolowanla sytuacJl. Odnalezienle I otoczenie opiek4 twojego
dziecka wewnqtrznego staJe siE 2r6dlem sily, pozwalaJaceJ
na poznawanle twoJeglocudownego dzlecka, twojego zasad'
nlczego ia". MoLe siQ to wydawai paradoksem, ale ego
powinno byi na tyle silne, by wydostai siq spod wlasnej'
ograniczonel sklonnoSci uciekania sie do zachowan obronnlch i kontrblowanla. Poslu2q sie tu tts51gpuJ4cYmprzykladlm: egodzlalaJakpierwszy czlon rakiety, kt6ra wynosi cie
r,a otbite okolo2temska. Tutal dochodzi do glosu dusza'
zdolna do dzialania w nieograniczoneJ przestrzeni kosmosu.
Stosunek zachodz4cy mlqdzy twoim cudowrtyttt dziecklem (dusza) a dzieckiem skrrywdzonym (ego) nrrrsl zost:ri
uzdrowiony i dopiero wtedy bqdziesz mogl ttstrrttowli-wlqZ
z twoim zasadnizgm Ja". Po zakoiczenitr ptitt'y ttatl cg;o
t:ler(uporaniu siQ z bolem pierwotnym czy rtzitsirrlttkrttyltr
(ltI
t'tt1lz,itcJt.
sitttt't
bedziesz rzeczywisclegotowy
ptiniem)
'
To twoje cudowne dztccko nrotywrrlr' r'lc rkr 1lt'acynad
twoim ego. Skr4lwdzotre dzlc<'ko ttlt' ttto2c jcj przeprowadzft, gdyl za bardzo Jest zirirlrstlllxtwittle atchowaniami
oUroniymt i walka o przetrwittrlt'. Klrrty tyt'lc doskwieraJak
chory raU, .,i" mo2emywykrot:zytr lxtzit lt'tl bol' by dostrzec
plgkno otaczaJacegonas Swlata. (lttrkrwrte dzlecko' twoje
zosadniczc S{, z'awszebEdzie klt'rowrtlo cle ku samorealizacJt,nawet iAedy twoJe ego pozostitJt: zamkniQte i nieczule'
"zaJete
uJal to Carl
bo
Jest kwesti4 przetrwiutla. Pteknle
Gustav Jung:

PowRdrDoSwEGo
WrwNmnzuEcoDoMU
Ar<.1
u,t 111t
dzlecka to uosobtente stt witalngch poza qra ntc?.otnutr zakresem rurs?.qo Swtadomego umgstu. Reprez-ent trIr' rtt qI s llnleJsz.e, nqlbardzieJ n|e wttJouone dqi-e nte ka?Aej
{stolr1,a mlanowlcle dqtcnte do samorealizacji.
(idy tylko poczuJesz l4czno6d ze swolm cudownym
dzlec_
klcm. zacznlesz wtdzlec swoJe tycle w szerszeJ perspekty_
wle. TWoJecudowne dztecko nle must }uL dluLeJ ukrywie
sle ?Aobronnyml mechantzmaml ego,.Uy przet iua6..'MoZe
wldzlei rzeczy z lnnego pozlomu SrvladomoSci. Cudowne
rlzlecko nie Jest lepsz5;m
Ja- - Jest Innym Ja., kt6re wtdzi
glebleJ.
MEDyTAqtA
NADATACA NOWE RAMr TWOIEMU 2y_
Cru Z I'DZIAI,E.M CUDOWIIIEGO DZIECKA
BuddySct 7*nmaJ4 tradycyJny kcr.ln(zagadke): Jak ruy_
gl4dato twoje nqJwczcsnieJsza obliczc - io, kt6re mhhes,
zanlm przg szedte S na Sw tat?
Pomy6l o tym, gdy bgdztesz stosowal podan4 nt2eJmedy_
tacje.
-prosllbynr tak2e, 2ebyS na JaktS czas przyJ4f pe*"e
pogl4dy, kt6re mog4 ct slg wydai ntezwykle.-wti zagub stq
w rozuraZand.ach, czy wierqysz w takle rzecry. po prostu
-twoJe
pomt6l soble mySled t odczuwai tak,
crrdo*_
Jak gdyby
ne dzlecko znalo twoJe przeznaczenle, zanlm slg urodztleS.
Pr4yJmtJprzekonante rozpowszechntone w wtelu religiach,
2e JesteS duszq w koleJnym wctelenlu. DopuSi mo2liwoSi,
2e Jeste6 czym5 wtgceJ nD prryptsan4 do swoJego czasu
osobowoSct4, okreSlon4 przu, dane spoleczefistwJ t kultu_
rq. Dopu Si zalohenle. 2e posladas z wleczne, boskte dzledzlc _
two. Uwlerz, takJak Tomasz z Akwlnu I wielcy mlstrzowle
r,-,PT", 2e JesteS Jedynym w5rra2entem Boga - Wtell,rtm
.ff'. Uwlerz nastgpnte. i,e cat5r kosmos bylby zuboitony,
ldytry6 sle nie urodzll, 2e Jest coS bosliiego, co moze bye
wyrulone tylko przez cleble i tylko za po6rednictwem ctebie
nxr;1{ lcf,o doSwiadcryi tnni ludzle. Uwterz, 2e twoJe cudow_
ne rlelct.ko zawsze o tym wledzialo. podczas teJ medytacJi
weJdzlerz w kontakt ze swolm cudownym dztecktem'i do_
Swtadr.zysz lxreklego dztedzictwa - celu twoJego wclelenia.

SyMBoLODRoDZENIA... 345
Dzrrcro fnro UNTWERSALNY
Kledy tego doSwtadczysz, weJdzlesz w kontakt ze swolm
zasafuiczym.Ja' luJrrysz lrnaczeJcale swoJeZycle.
Radze cl, aby6 nagral tekst medytacJi na magnetofon albo
ntech ct odczytuJe Ja twoj prz5flaclel. PamiqtaJ, 2e kropki
oznaczaJ4 dwudzlestosekundowe przerwy.
SLup sle na oddychanlu. Obeerwql powoll ten proces...
Stai el9 Swladom ewoJego oddychanla... USwladom soble, JaL to Jest, Lledy powlctrze wcho&l I urychodzl...
WydychaJec, zacznll dostrzcgaG cyfre ple6... T,obacz
czarnq plqtkg na tle blaleJ zaslony albo blalq na tlc
czarneJ zaslony... Je6ll masz trudno6cl z uJrzenlem JeJ,
uryobrai soble, 2c maluJesz cy'ftg pl96 palcem atbo icJq
slgszysz. Je6ll to mo2llwe, zt6bwszyrstko naraz: zobacz
tg cyfrg, nakre6l pdcem I uelyez... Tetaz koleJ na czv6tkg - zobacz Jq, natre6l, uelyez albo urykonal wszyetkle
tllzy czynao6cl... Potem zr6b to samo z tr6Jkq, dw6Jkq
t Jedynka... (dluga przerwa)... Ktedy zobaczyez Jedynkg,
uryobraZ eoble, Lc eq, to drzwl. Zantm ptzez nle przeJswoJe klopoty
dzlesz, ur5robra2 eoble, tc wszyettlc
ekladaez do LrysztaloweJ kull. Zatrzeb
I znartwlenla
BQdzlesz
w zleml kule urypelnlonq zmartwlenlaml...
m64 wzlq6 Jq eoble z powrotem, tledy medytacJa elg
sLoiczy... Teraz ptzeldf ptzez drzwl I uJrzyJ trzy stopnlc prowailzqce do nastgpnych drzrt. Itryobrtl loble,
rccptyle wszystkle twoJe wqtpllwo6cl, nledowlarttso,
cyzm, unleszcza ez w LrynztaloweJ kull. Zetop J1. Zutan6w ele tetaz nad swoJq wlarq. Oto twoJe hlrtorh:
prrcJercm
Jestei Jedynym I nlcpowtarzelnym
boskoScl.
Masz przezaaczenle, Lt6re tylko ty molcez rr5rtazl& przez swoJe lgtnlenle.
anl
To ptzeznaczenle nle Jest dremrtyczne
melodramatyczne.
Jeet to po prostu r62nlca, Lt6rr rryntka z tvoJegobycla tutaJ. Jest to r6lnlca, Lt6ra czytrl
162nlcA.

Powndr oo SwEGoWEWNETRZNEGo
t)oMU
TtoJo cudownc dzlcclo

"r,wui

& wlcdzlalo,

SyMBoLOoRoozsr.IIe... 3.1;
Dzrcro fnxo UNTWERSALNY
co to

Jcrt.
TloJo cudocrnc dzleclo doprowadzl clg do odtrycla cclu w 2yclu.
Torer velll2 na schody I otw6rz drzwl... ZnaJdzlesz tam
jracl ze echodanl prowadzqcynnl prosto do nlcba. (MoLe przyldzle cl ochota, lzr,byw tym mleJscuposluchai nagranta Ancient fuhres lub Starbom Suite Stevena Halpernal, Zacznll dostrzega6 zstgpqlqcq zc echod6w poetaG
rpowlt4 w blgkttnoblale 6wlatlo... Kledy poeta6 podeJdzlc blt2cJ, do6wladczyez, Le Jeet to lstota clepla I przyJezaa. Moic przybra6 dowolnq formg, bylebyS Jq odczuwal Jato cleplq I ptzylazaq,. Je.6'li postai cie ptzerazi,
ke.lei odej36 i pczekqj, ot, nadejdzie inno- Ta lstota
to tw6J weymgtrzny przewodnlh. ZapyJa! Jak slg ^azywa. Powlellz, 2e chcesz porozmawlaG z twolm cudownym dzlecklem... Nlech posta6 we:Zmle clg za rgkg
I p6Jdfcte w g6re po echodach... DoJdzlesz do wleltleJ
Swlqtynt. TV6J przcwodnlt przyprowadzl cl9 do drzwt...
ItrcJd2. T,obaczr62nc przeplgknc przednloty. lil2w stron9 rr5rsoklcgo oharza. gdzlc tobaczyez porttg plgkncgo,
czaruJqcegodzlccta - to twoJe cudoqmc dziecko. Zagytal Je o cel swoJego tyclaz dlaczego Jestem tutaJ?...
(dfuga przerura)... PrzyJmiJ odpowled2, nlezaleinlc od
formy, wJakleJ zoetanlc w5zra2ona.Moie to by6 s5rmbol,
slowa, uczucle. Opowledz o tym swoJemu cudoumemu
dzlccku... (dfuga przerwa)... Nawet JeSltnte rozumlesz,
rablerz ze sobq to, co otrz5rrrale6. PodztgkuJ swoJemu
cudotrmemu dzlectu I yr66 do drzurl. CzeLa tl'n tw6J
lcrngtrzny
przewodnlk. Nlech sprowadzl clg w d6l po
mbodach... Ktedy zeldlzleez na ganet, zatr4rnal slg.
Trrrr moLesz dokonad przcglqdu calcgo swoJego Lycla,
od aelodzln do chwllt obecneJ, w fwletlc nowego rozumlonlr. NawetJeSltprzeslanle twoJegocudowneso dzleclr alo bloJasne, dokonal przeglqdu, poelugfuJqcelg t4
Jelo orgloh, Lt6rq zrozumlale6, a kt6ra ilotyczy twoJego colu lyolorcgo... Teraz crr66 do momentu narodzln.

.tel gdybyf, m6gf zobaczy0 sleble. gdy el9 rodzlsz. Od

tcgo momentu przeJrzylpo kolel, w lwlctlc nowo nabytcJ wtcdzy, wsz5rettlc Lamlcnle mllowe twoJcgo 2ycla
Zobacz ludzl, kt6tzy
czy zllancnla, Jatlc penlgtaez.
tem bylt. Czy wl&lsz lch tcraz lnaczeJ?... (dfqga ptzersa)... Moic Logol3, kogo uwa*ale6 za malo zmczqccgo,
tctaz bardzleJ doccnllc6?... (dfqga przerra)... NlcLt6re
wydarzenla nogty nabraG nowego scnau. Czy potrallsz
odnaleiG nowc znaczenle tAarzefr,, kt6rc przyapotzyly
cl clerplefi?... (dfuga przcrwa)... Dolll1 do obecnego morncntu twoJego Lyclc. ZaalceptuJ cale swoJe lyclc Jato
doskonde z punttu wldzenla swoJeJ duszy. Teraz, po
uporaniu slg z plerwotn5rm b6lem I po dotonanlu pracy
nad, ego, moLeez patrzeG z tego wyr*.azego, dogodncgo
punttu. Zaakceptql grzeez)o$GJako dostonalq. Zaangatt6rych
tuJ ste w sw6J ccl... Prze6l$ 'nlloSG urzysttlm,
znnsz... U6wladom soblc, 2e wezyecyr Jeste6my dzledml
walczqcyml o Swlatlo$G. ?.obacz, 2e twol rodzlcc sq
aktzyvdzonyml dzle6ml. Zobacz, lahwezyetklch otacza
cleple, zloclste Swlatlo sloneczne. Itryobrai goble, ie
dotykasz I obeJmuJeez ludzl, kt6rych poznale6 w cwolm
2yclu... (dluga przema)... Pomy6l o kaidymJat o dzlecku, kt6re potrzebuJe przyla0nl I mllo6cl.
Teraz crr6G na ganek, z kt6rego prowadzq rchody do
6wletynl. Otw6rz drzwl I zelil? po trzech rtopnhch
rltpllw d6l. Zabletz z porrrotem te swoJe przclootah,
wo6cl, eceptycyzm I zaloficnla, Lt6ro tyllo ohccrr...
r porrotcm te
Ptrcld? ptzez nastgpno drzwl I ablon
zmartwienla I lekl, Lt6rc chccu... 9rl trry $gbokte
oddechy. PoczuJ, Jat o2ywrrfl troJe prlor u n6j I ttopy,
gfdy dostrzegaez cyfr9Jcden... Ody robeoryrr cyfrg dwa,
poczql mleJsce, na kt6rym sledzlu. I ubnnle na swolm
clele... PoczuJ energie w ewolch dlonhch. Nlech Ptzez
ramlona naplynle do szyl I barl6w... Tcraz zobacz cyfrg
ttzy. PoczuJ, Jak caty tw6J m6zj budzl sle. Gleboko
odctch.iJ. Powledz soble, 2c zapemlQtasz to do6wladoronlc. Powledz soblc, Le zatrzymaez grz7 soble te

348

I\)wR6TDo SwEGoWswNETRzNEGo
DoMU

obrnzy. nrwet Je6ll tch w pclnl nlc rozumlcez. Tetaz

zobrcz cyfre czter.gr I obudi el9, gdy zobaczysz cy&g
PtsG.
l'o rnedytacJi posiedZ przez chwilq w spokoJu i zastan6w
slr; nad swoimi odczuclaml. Czasaml obrazy nabieraJa
lrrrinteJ wigkszego znaczenla. Dla ntektorych ta medytacJa
stanowila pocz4tek noweJ SwiadomoSci sleble samego oraz
swoJegoficla. Cudowne dziecko pewnegomghczyzny podalo
mu klucz z napisem anfuk. Bedac dzieckiem, lubil przebywai u swoJeJbabci. Miala wielka kolekcJe starych zegar6w.
Lubtl sluchac historil, Jakte babcta opowiadala o ka2dym
z tych zegarow. Mowila wspantale, pobudzaJ4c Jego
wyobra:Znig. 7-aczql sam zbierai stare zegary. Nie mogl
Jednak poSwigcii swoJeJkolekcJt zbyt wlele czasu, bo zajety
byt prowadzenlem agencJi ub ezpieczenioweJ. Znb ac4rlem go
poltora roku po medytacji. Bylem na wystawie antykwarycznej. Sprzedal swoJa agencjq i zostal antylnvarluszem. Jego specjalnoScl4 staty sig stare zegary i niezwykle, stare
klucze. Byl bardzo zafascSmowany swoim now5[n Zyctem.
Inni ludzie w wynlku medytacJi doznawali rownle donloslych przemian. Wewnqtrzny przewodnlk i cudowne dzlecko reprezentuJa nr4droSc tw<f eJdusry. Dusza dzlalaw Swiecie symboli i przemawla Jqzyklem obrazow. To ona wJrpowiada sie w twolch snach. .leryk snow Jest trudno
zrozumlalyr dla ego. Obrazy musz4 bye przeiryte i odczute,
zanim lch znaczenie zostanle w pelni uchwycone. prz5fmuJ
to, co otrrymasz,Jako dobre dla clebie.
Podziel siq koniecznie doSwladczeniem z teJ medytacJi
z przyJaclelem, kt6rego sie nie krqpuJesz i ktory cig wsplera.
Po tym iwiczeniu przeirylemwspanial4 regeneracje. Wiele
lrutyeh osob mialo rownie silne doSwiadczenia. JeSli nie
rfoxwladczysznic silnego, to teL dobrze.
NT& IDEALIZUJ CT'DOUTNEGODZIECITA
W tvrrr rnomencie pragn4lbym wyJaSnii, ize nle uwaZam
crrrlrrwrrr.4orlzlecka za Jedyny wz6r autentycznego irycLa.
'l'irk.lirk
.S;rrrrKeen, Jestem przekonany, 2e byloby to nisz-

SvvRor.oDRoDzENrA... 349
DzrEcKoJAKoUNIwERSALNv
c?Acedla godnoSci doJrzaleJludzkieJ egzystencJi. Byi tylko
cudown5rm dzleckiem, oznaczaloby 2yclc na wygnaniu
z teraZnieJszoScl.Moge cl opowledziei, Jaklr'.lest to przykre.
MoJ dziadek w ostatnich latach iycia korrrpletnie utracil
pamtqd. Kiedy go odwiedzalem, wclqZ zadawal ml te same
pytania. Byl to wspanta\r czlowiek, ktory zbuclowal swoJe
2,ycledztqki clq2kieJ pracy, wiernoSci i miloSct. tlardzo bolesne bylo widztei go pozbawtonego przeszloScl I przyszloSci. PowinniSmy 2ryi u chwllt obecnej, ale nie dla chwtli
ofucneJ. PowlnniSmy, Jak ptsal Kiplin g, wg pelniat |rc zlitos nq minutq szeStdztesi4cioma sekundami godngmt btegu.
Nowa wizJa cudownego dziecka wymaga mqdroscl I doSwiadczenia dorosleJ osoby, kt6ra siE staleS. Twoje cudowne
dziecko bedzie obecne tylko wtedy, gdy twoJ dorosly znal dzie
stq przy nim, by wspierai Je t chronii.
Dziecko, choiby cudowne, nie Jest modelem dla autent5rcznego, doroslego irycla, tak Jak dorosty nie Jest wlaSclwym modelem dla dziecka. Sam Keen pisze:
Stqjemg si4 Lu&2mtdopiero utedg, gdg opuszczamll Eden:
dojrz-ewamg dopiero wtedg, gdg zdamg sobi.e sprarug, 2e
dziecbishlso jest za nami. Wracamg do siebie - do p<*rtt
naszego cztouieczeristu.ra - dopiero utedg, gdtl ltk'rzerr41
odpouiedziabrc9t za terainieJszq SusindomoSt, u luk2t: za
wszgstkie nas?E wspomniem,a i sny. fuzgsterrclrt tlr trtscr:
tqczuprzeszloSt,terainiejsznSCiprzgsztoSt.
Nadanie nowych ram moJemu 2yclu z udzlirk'ttt t'tttlownego dziecka pomoglo mi dostrzec, 2e wszystko w rlzleclnstwie
przygoto\ /alo mnie do tego, co robie terirz. Mol cel, ktory
odnalazlem dzield medytacJl,Jesttaki, 2r' lrrlrttt tutal po to,
2ebybyi sob4, glosii swoJawolnoSiJako czkrwlck l pomagai
lnnym czynle to samo.
Aby to zadanie wykonai, potrzebowrk'ttt wsrystkich molch lat zdobywania wiedzy, caleJ moltJ l)racy nad odrodzenlem sle, calego doSwiadczeniaJako tcrapeut5ri caleJ m4rlroScl, Jak4 nabylem dzieki cierplt'rrltr t bledom. Pod przewrxfnlctwem moJego cudownego dzlecka moge teraz

I\ Iwndr oo SwEGoWEWNETRZNEGo
DoMU
rl<rstrzcr'.Le cale moJe 2ycteJest doskonale. MoJa dysfunk cy Irrrr r <xlzlna, oJciec-alkohollk t wsp6luzaleZniona mama,
rrrole rrb6stwo - wsrystko to bylo potrzebne. Potrzebowalem
trrkfclr wla6nle doSwladczefi, Leby wykonywai pracg, ktora
slr; teraz zaJmuJe.Bez taklego dzlectristwa nigdy nle zrobllbyrrr progpam6w telewlfinych o rodzlnach dysfunkryJnych
rrnl nle naplsalbym ksfa2kt o wstydzte I rodzinach, kt6ryml
on lderuJe. I z pewnoScla nle naplsatbym teJ oto ksla2ki o powrocie do wlasnego wewnqtrznego domu, kt6ra wzywa
cleble I mnle do odnalezlenla I zaoplekowanla sie nasrymi
skrzywdzonymi dzieiml wewnqtrznyml.
Cudowne dzlecko wzywa nas. 2ebysmy siq nleustannle
rozwfali. Wzywa nas do cora.,LpelnleJszego irycla. M6wl, 2e
2ycteJest rozwoJem, 2ebye czlowtekiem to znaczy przezvryciginc trudnoSci. Zaarrga2owai siq w irycle Jako rozw6j
I zutyclgLarrie, to znacry bye gotowym do zaakceptowanla
cierptenia i ryzykowania bolu. Filozof Karlfried Graf Von
Durkheim pisal:
To, coJest w nas nieznisz.czalne, mahe wglonii stg natgle,
na tle gotowtjeste9mg do cr4gtego narahania sig na unicestu:ienle. Na tgm polega godnoiC dtuahanta si4.
W miarq naszego rozwoJu dostrzegamy, 2e bylo niezbqdne, aby nasze skr4lwdzone dzlecko wewngtrzne uSwladomilo nam, 2e posiadamy cudowne dziecko. Nasze cudowne
dziecko przetrwalo i przetrwa. ToJest wlaSnie nlezniszcz-alne. Cudowne dziecko Jest nas4lm Inwgo DeL PrzyJrzyJmy
mu sie teraz.

Rozdzlal 14

CUDOWNEDZIE,CKO JAKO
ITIIAC'# DEI
B@ nie umtera u dnlu, kiedg przestqlemg ulerzgt
w osobouseb6stttn, Ieczmg umieramg, kledg na-sze
2gcie przestqje bgt rozSwietlone przez nieustqlqcq'
codziennie cd:nautanq promienno$C cttdu, kt6reJ
2r6dlo znajduje sig pozawszclkq racjq.
Dec Heuuensnl0uo
Zmgsl cudujest noszgm sz6stgm i nahtrab4y | | zmAstemreltglinam"'
D. H. L^w*ENcE
hpraudg powiadamwam, jeiti sig nu' ttrttlrdchle
t nie staniecie jako dztecL nie uejdzit't'k' do K$Iestrra Niebucs.
Mar. 18,3
Bezwzglgdu na twoJe przekonania rcllglne, nle moZesz
byi w kontakcie ze swolm cudownynt tlzlecklem, JeZelinie
masz poczucla,2e tstnieJeco6 wiqksz.t'gonl2 ty sam. Immanuel Kant, bez w4tpienia Jeden z naJwlgkszych fllozof6w
wszechczasow, patrz4c na bezmlar gwtaZdzistego nieba,
rt wf erdzll, irc Bog istnleJe.

lLl

I\)WROTDO SWEGOWEWNETRZNEGO
DOMU

IMACODEt
cuDowNE DzIEcKoJAKO

Wfrlu.lrny,Lenoc nastgpuJe po dnlu, a pory roku nadcho<lzit w rpos6b przewfdywalny I regularny. IstnteJe Kosmos,
tst rrkJc oczlnvtsty I daJ4cy slg dostrzec porzqdek. ZlemtaJest
tylko nleskoriczenle mala czastk4 w porownanlu do olbrzyruk'h galaktyk. Nie mo2na nle odczu6 pokory wobec cudu
tcgo wszystkiego. Cudowne dziecko Jest z natury reltgiJne.
.Jcst dzieclnne I wler4y nlezachwlanle w coS wlqkszego od
sleble. Poetycka dusza cudownego dzleckaJest w kontakcle
z sercem samego lstnlenia.
TtvoJe cudowne dzlecko Jest t4 czescta ctebte, kt6ra na
ludzki sposob posiada moc naJbardzieJpodobn4 do boskleJ
mocy tw6rczego odrod zenla.

spokojnej desperacji - ptsal Thort:trtt. Kledy odzyskamy

t-otocrymy opteka nasze wewnqtrztrt' <lzlecko, cudowne
dztecko bedzle wolalo o tw6rcze odrodzt'rtle'
Sposobem na to, by ci pomoc nawiqza<;kontakt ztwor'
cz4 moca cudownego dziecka, Jest twt{c rrto2samienie
slg z mitamt opisuj4cyml -dzlecko na wygrranlu". AbyS
odkryl wlasne zt:raczenletych mit6w, muslsz uSwiadomli sobie, w Jakl spos6b oplsane w nich wydarzenia
zaistnialy w twoim Zyciu. W mitach dziecko Jest zwykle
albo istota boska, albo herosem, ktory zainicJuJezmianq
I odrodzenie. Czasaml dzlecko bedzie Zbawicielem' to
znow zalobyclelem nowego porz4dku. Dla ludzi Zachodu
naJbardziej znanym dziecklem na wygnaniu Jest Jezus'
Abstrahuj4c od kwestii historyczneJ Scislo6ci tego przekazu, mo2emy stwierdzii, 2e historia narodzin Jezusa
zawiera podstawowe kanony dziecka na wygnaniu' Rozmaite kombinacJe tych samych elementow znaJduJemy
migdzy innyntl w historiach o narodzeniu Romulusa
i Remusa, Sargona, MoJ2esza,Abrahama, Edypa' Parysa, Kriszny, Perseusza, Zygfryda, Buddy, Zaratustry'
Herkulesa, Cyrusa i Gil$amesza. Mitologie pelne sa motywow dziecka na wYgnaniu.
We wszystkich mitologicznych opisach moZtrit znalei"e
pewne -spolne watki. Ich analizy dokonal otto lt;rrrk. Jetlerl
z pierwszych oJcowruchu psychoanalityczncgo. orttz Ecllth
Sullwold, psycholog dziectqcy ze szkoly Jungrr' A oto dokrlnanaprzeze mnie slmteza ich Prac.

Cudoume dzlecko a tw6rczc odrodzcnle

Cudowne dziecko posiada wsrystkte naturalne skladntki
potrzebne do tworzenia. Carl Rogers z grup4 psycholog6w
t artystow prowadzil badania nad d5mamtk4 tw6rczoScl.
Poszukiwah uwarunkowan psychologlcznych ntezbgdnych
do tego, Zeby dana osoba byla tworcza. Odkryli, 2e dla
rozwoJu tworczoScl nlezbqdne s4 nastgpuJ4ce element5r:
wesole usposoblenie, spontanlcznoSi, zdolnoSi przeLywanla chwill obecneJ,zdolnoSi doSwtadczania cudu, zdolnoSd
koncentracJl oraz zdolno6i do tego, ?.eby byt dla steble
wlasnSrm punktem odnlesienia przy dokonywanlu wszelkich ocen. Ta ostatnla cecha oznacza,2e czlowiek czuJe
zadowolenle z slebie. Jest zadowolony z tego, co tworzy.
Rowna ste to poczuclu .JA'. Wszystko to s4 cechy cudownego dzlecka. To pruecteL,dzieciqasipolega na spontantcznoSci, umieJgtnoScI iry cla dan4 chwll4 i koncentracJt. Dziecko posiada zywa wyobraZniq, umie sle bawti, radowai,
dodwladczai cudu, ufai, smuclc sle, kochai, ctesryi sig
z nlespodzianek i miei nadzieJq.
Cudowne dziecko ma naturg poety, o czym plsal Chrirf rrlrher Morley w wierszu zamlesz*zonym w Cze6ct I. Bedac
w korrtakcle z A czesct4 naszeJ tstoty, mamy dostqp do
rrnrzr'l tw6rczeJ mocy. WtqkszoSi ludzi nie uSwladamla JeJ
soblc. lxrrrlewa2 skostnieli w smutku odczuwan5rm przez
sk rzywr Iz.rrrrc d zlecko. Wilksza czg36 tudzko SctZgJew s tanie

I
I

.'t:).r

l. Dziecko, ktore ma zostai wygnanc. prx lrrxlzl r' wysoklego rodu. Jest synem krolewsklnt :tllrrrpt'rwowltym nastgpc4 tronu. Czasami ma bosklt' por lrrxlr'ettle'
2. J egonarodzinom tow arzy sza,t t i tt lzwvr'/'.t II tc okollcznoSci
ftelplodnoSc, wstrzemiqZliwosr'), rrlczwykty przebieg
ci42y (narodzlny z dzlewlcy, z tltirl('rytlego boku itp')'
3. Czasami. przed cia2a lub poclt'zirsrtkJ' ma mleJsceproroctwo w postaci snu lub wyrrx'znl. Przepowiednia
ostrzega zazvtyrcz'ajprzed tyIrr, kto ma siQ narodzii'
sugerujac, 2e Jest w jaklms scttslc zagro|eniem (czqsto

354

4.

5.

6.

7.

8.

9.

I\)wRdrDo SwEGoWEWNETRZNEGo
DoMU

<llir r{ca lub Jego reprezentanta, czgsto dla wladzy).

.Slowo oznaJmia, hewydarzy slg coS niezwyklego.
l)zlt cko rodzi siq w niezwykly sposob t natychmlast zostrrJervydane sllom 2ywiolow (wlo2one do koszyka t puszczr.ne na wode, pozostawlone w gorach, urodzone
w Jaslrdnt lub Zlobie). Czasaml rodzi slg z Zrywtolttw(z
morzal.
Dzlecko zostaJe czgsto uratowane przez ludzl ntsklego
stanu (pasterzy), ubog4 koblete lub wykarmtone przez
samicq zuderzgcla. Mlt sugeruJe, 2e dzlecko zostalo wydane na laskg Zywiolow.
Sity strzeg4ce starego porz4dku rrslluJ4 zgladzlc dziecko
(rzet nlewlniatek). Porzucone dztecko
Jest Jednak silne
i potrafi przetrwac. Jest niezwykle, dlatego stanowi zagroZenie.
Powoli dziecko zaczyna zdawa(. soble sprawq ze swoJeJ
niezwykloSci. Kiedy ma Jrr2 doSc slly, nadchodzi Jego
czas. Silg czerpic ze st<lpnlowegouSwiadamiania sobie
tego, kim Jcst.
Boskle dzlecko (heros) uswiadamia soble, 2e postada
coS, co mo2e wnieSi do starego porz4dku. Rozumie, 2e
dokladnie w tym momencle stary porz4dek mo2e usluchai go i ulec odrodzeniu. Zt4chwtl4rodzi siq nie tylko
nowe dziecko, ale i nowy porz4dek Swtata. Mo2e byi tak,
2e dziecko musi odnaleZi swoich rodzicow. Mo2e byi
i tak, 2e musi siq na nich zemscii lub ich zabti fEdyp,
Elektra).
Na koniec, dziecko zdobywa nale2n4 mu range lzaszczTrty. Akceptuje swoJ4 boskoSi, krolestwo lub rolq prryw6dcz4.

Mlty s4 zbiorowymi historiami ludzkoSci. Skladniki mit6w

rtur|rqcharakter archetyp6w. Oznaczato, Le historie mllyczrrr r11
rfsr{4 wzorce, ktore ws4yscy z nas wcl1z przeLywaJ4na
rf.rw.rwe wlasnym Lyclu.
( 'rrt wlgr. oznacza dla nas archetypowe dziecko na wygna_
rrlrri' tlrzrr wspomnieniem o bolu doznanym w dzieciflstwie
rrrr2r. lsl rrlr.("wspomnienie bardzo szczeg6lnych zdolnoSci

CupowNs DzIEcKoIAK} lMAco DEt

35s

tw6rcrych, ktore sa naszyrn Jedynym I nlepowtarzalnym

darem. lhi:dy z nasJest boskim dziecklem. herosem' przyw6dca lub uzdrawiaczem na wygnaniu. Nasza krzywda
duchowa tak nas absorbowala' 2e nie potraflllSmy dostrzec
wszystkich gestow t znakow, Jalrrieprzez cal4 dro$g dawalo
nam cudowne dziecko.
Wielu z nas znalazlo sle w dzieclnshvie w nlepewnej sytuacJt. Czulismy stq prrytloczenlptzez otaczajace nas sity.
Tllko nasze podstawowe lnstynkty pozwoltty nam przetrwai. Aby istniei, muslell5my stworzyi falszywa toZsamoSi. Bylismy zagublenl - nie wiedzielismy, ktmJesteSmy.
Gdy odzyskasz 1zaoplekuJesz sig cudownym dziecklem,
moLesz sprawti, Le zablySnie twoJe bosl'de Swiatlo' Jung
powtedzial: Dziecko urnosi u)raz z sobq Suintlo ttt mrok.
OPOWIADANIE SWOICH HISTORII
54 ro2ne sposoby odzysklwania kontaktu 2 naszym archetypowym, cudown5rm dzieckiem. WzaJemne wysluchi*"ni" t"s"ych osoblstych historiiJestjednym ze sposobow,
dzieki ktorym odnaJduJemy gleboka silQ cudownego dziecka. Kiedy na moich warsztatach slucham ludzi opowladajacych swoJe historte , zawsze mnie to do glgbi ponrsT'a'
Czasami wrQcz przytlacza mnie wewn gtrzna si lit l zdoln rlSci tworcze, Jakich ludzle uZywall, ircby przetrwirti naJstraszniejsze i najbardzieJ ponure pierwsze lata swofcgo Zyt'la'
watki przewa2nTesiq powtarzaJa.wysluchak'rrr sclck lttclzl
opowiadaiacych historie swojego dziecitistwir' Wyzwala
mnie to z osamotnienia, ktore odczuwalertt lirko rlzlct'ktl' Na
tym tle moJa wlasna historia zaczyn^ wv4l;lrlitr\ calklem
zutycz.ajnle.Edith Sullwold shvlerdzllr r: ( |1x x ttkr lzanle nahtttorti to poczqtek dotknieclct c1lqlilk'tvr. klmJeste'Smg
".bi
napoziomie archetgPu.
.liana z rzeczy, ktore najbardzlt'l z.;rlt t tly ttittn dzieciristwo
l mlodo6i bylo poczucie straszliw('g()o$irtllotnlenia' MySleIt6my bowiem, 2e tylko my tak bolt'sItlt: clerplmy' W wiekszoS-cidysfunkcyj nych rodzin obow Ii lzywal a zasada .prania
rodztnnych brudow we wlasnych <'z,terechScianach"' Nie
rfrogllsmy zatem nikomu opowiedztci o swoim 2yciu' Ucze-

356

I \ rr.yp6'1
Do SwEGoWewrutrrnzNEcoDoMU

strrk'y rrrol<:hwarsztatow siedzq w &_g

osobourychgrupach
I opowtrrdaJ4soble wzaJemnte swoJehistorle,
Lo p6*oau1e
rtrt lr tn plenle pr?nz dkrycie unttueisabtego
charaiteru p;E_
Ir1<'z dzleclristwa- Takczg inaczeJ, wszgscg jesteSmy
aA"e
rrrl rttt wggnantu
I\rznanie tego faktu
Jest dla nas spraw4 zasadnlcz4.
.Kir2dedorosle dzleckoJest przekonan e, ie
tgtko or,o
lo w dztectnshvte. Wyzbywalac slg poczucta
"i".piJ_
naszej krzywdy,
bolu t osamotnienla, zaczlrrta:myd'ostrzegai
konirety.
Czqsto konkretyzuJ.-y rr""ri skrzywdlone
dzteclio, tra_
c4cJednoczeSnie z pola widzenla n^r,
dziecko cudowne.
GrzE2niemy w doslownoSci i gubtmy wymtar
sSrmboliczny.
PrzestaJemy dostrzegac to, colucnowe. Wytwaiza
sie stai,
ktory Marion Woodman navlwa materiat{zacJq
Suiadonro_
.6cl Nie widzimy innego Swdta poza Swlatem
naszego rze_
czywistego, skrzywdzonego dzielk a. lJ gr:zghntg"t.
* i_ra"r..;
bolesneJ biografii oznacza, Le ntgd,g stq
nte wgdhusigntemg
ponad.
_s,soje rang. A to znac,ry z"kolei, Ze zlo, kt6re nas
spotkalo, tlumac:rynry
Jako ska2enle spowodowarrt- p*)
skrz5rwdzonedztec-ko.Si""t
Ulogi.ni rr,.ry"t tirrzti"qrl
skuJemy lqcznoSi z czym6 ":a"
Iaczqnas one z Ele"r.r"ryri.
biami archetypow.
Archetyp cudownego dziecka
:vrrya nas do duchowego
odrodzenia. Reprezentuje potrzebg
naszel duszy, ktOra pr?_
gnie transformacJl. Cudowne dzlecko
ohviera .r"" .ra *ity_
czne, boskle dziecko, w u::ahaJ4ceslg
motywem dzieclqtka
na wygnaniu. Wyprowadza nas poza
konkretne aziecf<o
biografli. WszystkCe ,rasre historte s4
opowteScl4
"1"1E
o
bohaterze (bohaterce),boskim &tecku,
ktOre zostabrJy:
gnane i znajduJe siq-w podrozy,
ktoreJ celemJest od;;;r;,._
nle prawdziwego siebie.
PR.'TTPLYW EIITERGU
WctlltrgJunga, archetypy s4 czesciA
naszej nieSwiadomo_
sr'l zlrlorrrweJ.Nie mog4 wigc byi poznane
w sposob bezpo_
stcrtrrf. l)lirtego musimy rruu.Sri
sig rozpoznawai znaki,
ktorr. swt.rrlr.z;1
o wylanianiu sie arciletypu dziecka. Wza_
Jr:rrrrrc wysrrrclrrwanre naszych historii dotyka archet5rpo-

CuoowNr Darcrofnxo lueco Dr,t

357

wych gtgbt. Innym sposobem, wJakl twoJe cudowne dzlecko

moZe clg wryxa0 do odrodzenla sie I tworczeJ zmiany, Jest
pewien rodzal przgptgwu energiL
Sllnc uczucla
Prcyptyw energtl moZe mtei postai nlezwykle stlnego lub
wszechogarnlajacego uczucla. Mo2e slg przeJawld silna,
emocJonabnawtqzla zcrymS lub klm6 albo obJawamlflzycznymt, kt6re maskuJa sthrmlone uczucia. Podam teraz kilka
n le takich sta n6w.
przykladow, ulahvlal acy ch rozp<tz.na
Pracowalem kledyS z prawnlklem, ktorego nazwq Norman. Cechowalo go zamtlowanle do szczegol6w I posladal
zadzluiaJ4ca Medze prawnlcz4. Byl Jednym ze starsrych
partner6w w flrmle prawnlczeJ, zal<ti.oneJprLez .l('go oJca.
Koledzy po fachu czesto korzystall z J(.g(twlcdzy. Ilywalo, 2e
calymt godzinaml udztelal lm konsultacJl, a onl dzlqkl temu
wygrywali prowadzone sprawy. Norman rzadko otrzynrywal
rewan2 za swoJ4 pomoc. Ktedy go o to zapytalem, wzruszyl
ramionaml 1zbyl mnle, twlerdzAc, 2e w ten sposob l)omaga
caleJ firmie.
Pewnego dnia Norman powiedzlal, izeobudzil slq lxrgrflony w glqbokim smutku. DepresJa trwala szeSi dnt. Ttl,xzalo
mu sig w tym okresie, 2e szlochal przez cal4 godzlrrq. Taka
energla emocJonalna byla c41mS raczeJ nlezwyklvrtt w nlczm4conyrn Zyclu Normana.
Kiedy go zapytalem o treSd snu, opowiedzl:rl rttl ltlstttrlQ,
kt6reJ motywem przewodnim byla utrata zwlrt rill , gl<iwnle
psow I kot6w. Wyzwoltlo to wspomnlenle trlrrlrlottcl zitllawy
w weterynarza, kt6ra Norman uwielbial w rlzlrr'ltlslwle. Pamiqtal, ircbardzo chclal zostai weteryrriuzrrtt. ttle oJciec
wySmlal ten pomysl. Wyszlo naJaw, 2e skkrtttto$dNormana
do prawnicrych niuans6w, byla sposolrcttt tta stlumienie
smutku wynikaJacego z konlecznov'l rczygrlacJtz prawdziwego powolania. Smutek byl tak glqlxrkl, 2e Norman nie
pozwalal sobie w og6le na Jego od<'zrrwitnle.Sen wyzwolil
glgbok4, archetypowA energig sklarrlirlilcq Normana do nawlazania kontaktu z Jegowewnqlrznym dzteckiem wrywalrlcym do zmiany.

.-r5t1

il
i

il
li

I\ r6'p61DoSwEGoWEwrvErRzNEGo
DoMU

Nrrrrrr,rn lryl z.anoLny. pomoglem mu usluchai sygnalow

crrrLrq.111.gs
dzlecka, skonczyi weterynariq t otworzy- klmi_
kr- rf l.r rwlerz4t. Sen nawledzll go, klcdy Norman miil 86lat.
'lr.r,rz.
lO lat p6ZnteJ,znalazl radoSi samorealizacJi,
zaJmu_
slq
mtlerzgtaml. Sen wyzwolll prrytlaczaJqce uczucle
f,1r
srrrrrI k u. Ten pr4rptyw energii pozwolil Normanowl u slyszei
gkrs cudownego dzlecka
'l'aka
zmiana wymagala sporeJ odwagi. OJciec Normana
lryl przera2ony. Koledzy mySlelt, Le zwarlowal. Cudowne
dzlecko muslalo zmoblllzowai wszystkte sity, aby pokonac
oWry Normana ijego otoczenicu OJctec nazural mnie szarla_
tanem i z uporem twierdzil, 2e Norman
Jestpo prostu w de_
presJi I powinien leczyc slq w szpitahr. Wyslgpowaty tu
wszystkie w4tki archetypowe: dztccko, ktOri prigneto Uye
uzdrowicielem, Jego autent5rczne Ja-, wzryrvalacedo pod;!_
cla dzielajego Lycta,uparty sprzeciw starego porzaatu, tita
cierpien, ukrywania sig wJasklni smutku I lata walki o od_
nalezienie swoJego ,Ja". W koncu dziecko wyrwalo sig na
wolnoSi. Norman pozwolil swoJeJenergii doktnai tworczeJ
zmiany sieble.
W moim 2ycltr czgsto zdarzaly siq pr4fptywy energii w po_
stacl silnych, ernocJonalnych fascynacji
laiaS o"6Ua i rU
rzecz4. Przeizywalcm zauroczente okreSlonymi fllozofami.
Opiszg to dokladntcJ, kiedy bede mowii o moich doSwiad_
czeniach z okresu pobytu w seminarium. Niektorzy z tych
Iilozofow byli doSi nlezwykli,
JeSli wzi4i poa uwagq mO1
intelektualny Zyciorys w owym czasie.
W roZnych sytuacJach doznawalem niezw5rklesilnego za_
uroczenia nieznanSrmi ksi42kaml. Aarzalo siq, 2e t ieay
lluszowalem po ksiqgarnlach, m6J wzrok przykuwalalakaS
kslazka - swoim grtulem lub oklidk4. Nie uSwiadamialem
rolrle przewt2nle, dlaczego dana ksi42ka mnie przycl4ga,
czt rlcrnJednakjaki5 przymus, ZebyJakupii, I prawie
zawize
t.rk rolrtlem. W domu przegladaledJU t oatt"-Aatem na p6l_
k,.',rrt,.;xrlrnuJ4c,dlaczegowtaSciwilJq kupilem.
.J.rklr r rirs poZnieJ,co zdarzalo sig prawie zawsze
wtedy,
Atlv ,rrrA,rzowirlem
swoJ4 energie w no*y proJekt, ktOraS
z ksl.1.rr.k.
l.rktr.ktrpllem, poJawialasig w moJcJSwiadomo_

CuDowNEDzlrcroJexo lMAco DEt

35tt

Sci. Stawala ste kataltzatorem wyzwalal acym tw6rcze rezultaty. Dwa najdobttnieJsze przyklady odnosz4 sle do mojego
serialu z 1985 roku opartego na ksia2ce Brarlshatu On:The
Familg'i moJej ksla2ki Brodshow On: Healing the Shame
ThatBinds Yott
W lrtlka lat po moim pierwsrym serialu dla stacJi telewiTyjrreJ PBS poproszono mnie o prrygotowanlc koleJnego
prbgia*rr, na inny temat. Nie moglemJednak znale1ctemaiu, ttO.y by mnie naprawdg zafasc5mowat.Pewncgo dnia'
przegladajac swoJabibllotckq' zwrocilem uwage na ksiaZke
The FamiLACrucible Carla Whltakera t Augustusa Naplera'
Spoczywala na ptilce od szere$u l:rt. Przedstawiala teoriQ
systemow obowl4zuJacych w rodzitrach. Czytakr sig J4 Jak
powieSi,choiopisywalaterapigrotlzlnzzitstos<twirnlem
,rt*ua,r modelowego.w przeszlorlcitrwir2itlt'trttcrtt:ttykesystem6w rodzinnych zazbyt suchq' kliltl<'zttaI z t:itli1pewnoSci4 nie nadaJaca siQ dla telewidzow - szerokit:gogrona
odbiorc6w. Ksi azka glqboko mnie poru s zyla, zalnsp l rt twala
I stworzylem serlal oparty na ukazaniu rodzinJako rrklitdow
ogolnych. Po Jego ukonczenlu zdalem sobie sprirwq:' 2e
pi..t"r".r" tematyta przemowila do naj glabszych 1x Ik Iadow
emocJi dotycz4cych moJegoZycia osobistego' Rozlxrrl tnoJeJ
rodziny byi dla mnie czyms niezwykle smutnym' [ )osz'ccl]t:m
do przlt<onania,2e popularyzacia tego materirrlrr lrvla wit2na-czesciamojego2yciowegozadania;przlrw|rrt[|.rlttttlt:c|<l
odzyskania i zaopiekowania sig moim skr4rwrlzilrryttt <lzlt't:kiem wewnetrznym.
Pisanie kslaZki Hea\ing the slnme Thal I t h v l : )'(,tt szlo ml
w <lostqp*
- gmdzie. Nie odpowiadal mi spos<ilr, l'rkl
Jak po
'ne1
liieraturze przedstawano prol>lt'rrr u'rlytltt' Nikt
wyrainie nie odr62nial wstydu zdrowt'11"rrrl ttlt'z'drowego'
eiwnego dnia, myszkujac po swoint g:tlrltt.t lt" natkn4lem
siQna cieniutk4, czerwonAksi42eczkr;;tt trtttltttt)wegoautora
zatSrtulowan4 Shame twstyd), wycl;rrr;1 1rrz'czwydawnictwo
Hazelden. Kupilem Ja kilka lat wt'z.r'sttk'JI calkiem o n-ieJ
zapomniale*. t^ktrrra tej ksi4Zkl por rrszyla mnie do glgbi'
'

p^Irzprzypls str.9.

360

11|wp61*

Swsco WEWNETRZNEGo
DoMU

Arrfrrr rrwir2al zdrowy wstyd za stra2nika naszego czlowie_

<'zr.rrslwit.TWlerdzil, 2e wstyd
Jest t5rm uczuciem, kt6re
sygrrirllzrrJenasz4 ludzk4 skonczonoSc czy ograniczenia.
Nlr.z<lrowy wstyd powstaJe wtedy, gdy probujeiry byi bar_
tlz.k'l rrl2ludzrg albo kiedy postqpuJemyw sposOb niegdrry
cz.lotuleka.To byl wla6nie pogl4d,
Jaki mi odpowiadal
I)wle ksiqZki, ktore kupilem kledyS bezwyralnych powo_
<l<rw,wyzwolity we mnie silne embcle. l-elaty., -.ri.
,r"
polce przez cale lata, a zwroctlem na nie uwagq wlaSnie
yvtedy, gdy byty mi potrzebne. Systemy rodzinnE i rodziny
kierowane przez wstyd okazaly sig clroga do moJegoboskie'_
go dziecka na wygnaniu. Uporantc sie z tymi dwoir
azagad_
nieniami stalo sig czqsci4 moJeJpodroiry Lyciowej i dziJlem
mojego 2ycia.
Uczucia moga nas rovrnle2 naprowat lzac na w ahneodkry_
cia dotycz4ce naszegoboskiego dziecka na wygnaniu, dzia_
laj4c na poziomie wspomnien flzy<..znych.Na iroich *yki;
dach poSwiqconych przern(x.y n trycznel lub seksua t".i rii_
rza slg czesto, 2e ktoS zc slrrchac4r od,czuwasilne rJakcJe
frzyczne - mclloScl, bol brzucha, tOt glowy, karku, ,r"r.r"i.
dusznoSci lub ucisk glouq. Reakcle te s4 energetycznymi
sygnalami, zwracaJac5rmidaneJ oso-bieuwage na to, irc
moLe
podJai nowe zlrcie. OfIary przemocy firyczneJ
i seksualneJ
odl4czaJ4 siq od bolu swoich urazow, aby mocjako5
zyi na
co dzierl. Doslownle opuszczaj4 wlasne lialo. rt".raJeinak
pozostaJe i mo2e wyjSg yaJaw w postaci reakcJi
frzycznych,
kiedyJest mowa o podobnil przemocy. Zalet4i"ti"go
ptywu energetycznegojest to, 2e powoduje on po\'t/rO't1.A^
onury
do prze7ytego, bolesnego urazu. Nie mo2na uryleczyi
sie zl
skutkow doznaneJ przemocy bez od,czucla
uporania siq
z plerwotnym bolem. Bez tego nie mo2na znaleiZi
odzyskai
rwof ego cudownego dziecka.
URAZY I B6L EMOE^'ONALITY
I'r ryPlyw energetyczny mo2e r6wnie2 wyst4pii
Jako reak_
t'f..r rrir lxrlcsne wydarzenie w naszym iryclu.
f<i"ay siq roz_
wrxfzf:rz, tr rrllsz prqyjaciela, zostajesz zwolniony-,
pr".y,
crrcrgt;rw1'rv,lvqr;1na
t4zmian4 daJeci okazJedo rozpotzgcia

CUDOWNE DZIECKO JAKO IMAGO DEI

. l f, I

nowego irycla. Wtelokrotnie obserwowalem to, kledy mot

pacJenct decydowalt stq zakonczyi nieudane zwi4zki mal2eriskie. Maltretowane koblety, zdobywszy slg na odwage,
by porzucii swoich krzywdztcteli, czQsto odkrywaty' 2e
w ciagu kilku lat ich irycte ulegalo zmianie, o JakieJ nigdy
nie Snity.
O tle wiem, nie ma 2,adnej reguty, dziekt ktoreJ moglibySmy przewidziei, czy dana osoba zalamie sig z powodu
bolesnego wydarzenia, cry teL uryskany prrvptyw energii
wywola przemiang. Wszyscy powinnismy miei SwladomoSi,
zeuraz ma potencJal, ktory mo2e spowodowai efekty dwoJakiego rodzaju: mo2e byi katalizatorem tworczeJ zmianyalbo powodem samouniceshrrienla. Ktory z nich wyst4pi
zale\ od twoJeJ odwagi, by przeLry( bol' ktory stlumile6
w momencie doznawania urazu, oraz od tego,Jakie znaczenie ma dla ciebie doznany uraz.
WaZne jest, 2ebySspojrzal wstecznaswoJe 2ycle i odnalazl
sity, ktore zostaly wyzwolone w wyniku twoich bolesnych
do6wiadczen. W trakcie medytacji, kt6ra przeddtawig na
str. 373-374, wielu moich pacJentow odnaJdowalo ogromne
sity w dawnych wydarzeniach, kt6re spowodowaly uraz.
Rozumieli slowa kona Bloya: Sq ur sercu mieisca, kt6re
jeszcz,e sig nie qiatuntlg; gdg zaful4, utedg zaistrtlc.Jq.
Nie wiem, dlaczego dobrych ludzt spotykaJa rz'tczy z.le,
czemu jedni doznaj4 straszliwych krrywd' Jr<xlt'zasgcly
innych one nie spotykaJa. Nie przekonala trtrrk' lc2 w tym
wzglQdzieitadna z odpowiedzi, ktorych starrrl:rtrl0w0 tttlzlclaJa religie.
Ptzeksztalcanie urazu : moJa hlet orl e
NaJ$orszarzecz,jaka rrtntt' slxrlkitl;r, okitzitltl slg w ostatecznym rozrachunku naj lcllszir. Slcrtrt t ttt,tsr'lc lat alkoholowego nalogu skoncqylo sig tyrlr' )r' wttlcslotlo mnie na
noszach do panstwowe$o szpltalit w Artslltt, Mtalem 3O lat'
Alkohol ogolocil mnie z mocy twrit'r'zvt'lt. Sam alkoholizm
byl energetycznym przejawem rnolt'l tqskttoty za duchem'
Marlon Woodman nazntala nalog y'nuersJq ducha, stwiert lz,a.f
4c doslownie: nasza dtrctrcutu I rul LEaobruila sig prze'

362

I'owp6r1Do SwEco WEwt{ErRzNIEco

t}oMU

r'{rrrsrurrr'/ soble, Alkohol byl lekarstwem, ktore zaLywalem,

'irlry le<'zyt, swoJe skr4lwdzone dziecko, ale to lekarstwo
rnrrle z.ab{alo. Nal6g stal slq metafor4 mojeJ glqbokieJ duclroweJpotrzeby.
Grly opuScil nas oJciec, moJa rodzina czgsto przenoslla
slq z mleJsca na mieJsce, mteszkaJac przewaZnie u krewrrych. MoJa adaptacJa polegala na tym, 2e stalem stQ
bardzo posluszn5rm dzieckiem. Aby ukryi sw6J wstyd
I dai moJeJchoreJ rodzlnle poczucie godnoSci, zostalem
prymusem. Zdobywalem same plqtkl, co roku pelnilem
w szkole podstawoweJ funkcJg gospodarza klasy. Probowalem byi ldmS ponad ludzka miarg, identyfikuJ4c sie
przesadnie ze swojA rol4 grzecznego chlopca; prymusa,
ktory uszczgSliwia kolegow. MoJa naturalna, wlaSciwa
dziecku, nie uksztaltowana inst5rnktowna energia zostala
zamknlgta w piwnicy I usilnie starala siE stamt4d wyrwai. W wieku kilkunastu lat dzika strona moJeJnatury
znalazla kilku chlopak6w z rozblLych rodzin. Przystalem
do nich, wloczyliSmy siq razem I folgowalismy swojeJ dzikieJ naturze. Wkrotce nazbyt slg z nt4 utoZsamilem, maskuJ4c swoJ btil dzlklrn, orgtastycznym trybem irycla. Zacz4lem topli swoJe krzywdy I smutki w alkoholu. [.ata
szkoty SrednteJ staly pod znaklem piJaristwa, rozpusty
i hulanek. Zatracalem moJe czlowieczenstwo. W wieku 2l
lat poczulem,2e Jestem calkowicie samotny, i wpadlem
w pulapkg. Pewnego dnta dostrzeglem drogq wyJScia. Moge rozu/i4zai wszystkle swoje problemy, wstgpuj4c do
seminarium i zostaJ4c ksledzem. CzyL zakonnice I ksigZa
nieJednokrotnie nie m6wili mI, 2e mam powolanie do
stanu duchownego - do pracy duszpasterskieJ? Wst4pilem do zakonu bazylianow. PodJecienauki w seminarium
bylo wyraZn4 pr6b4 uleczenia moJeJrany duchoweJ. Bylo
frr rnleJsce, gdzle moglem odnaleZi zdrowie duchowe. Nie
;rrrrcrrwalem nad swoim ego. Podczas gdy moJa dusza
pr irr{ncla Boga, moja stlumiona energia emocJonalna
('ligncll mnle w inn4 strong. W seminarium ulegalem
rltrt'lrowyrrrnatrgctwom: czesto calyml godzlnaml klEczalcrrr, rrrorllllcrnslq t poScilem aL do wycienczenia.

CuDowNE DzIEcKo IAKO IMAGj DEI

Nietzsche mowtl o trzech transformacJach zachodz4cyclr

w nas4/rn Jednostkowym rozwoJu: Duch stqJe sle tuielblqdem, wielfud.Iwem. aleu st$e si4 w korrcudzieckiern- Jak
wtelblad bralem na sleble clqZarwiedzy. Studlowalem wielkich mistrz6w ducha, medytowalem, modlilem slQ.
Jakwielu mlodych lu&t, odbywalem pielgrrymke duchow4, ale nie bylem na tyle wolny, 2eby postawii wlaSclwe
pytania. Nie potrafllem ustyszei sygnalow, Jakte wysylalo
do mnie archet5powe cudowne dziecko. Nie odnalazlem
wewnqtrznego spokoJu, bo nle odnalazlem samego slebie.
Nosilem sutanng i koloratke, ludzle mowlli do mnie -oJcze",
ale nie mialem pojAcia, kimJestem.
Moje archetypowe dziecko zwrocilo moja uwage ku filozofli egzystencjalneJ, ktora z-acz4lemstudiowai. NaJpierw Jedrryrnz moich oJcowstal siQJacques Marltain, wielki katolicki fllozof-tomista. Potem przyciagnaty mnle dziela DostoJewskiego, Kierkegaarda, Nietzschego t Kafki. Wszyscy ci
tworcy byli skrrywdzonyml dzieimi, ktorych archetypowa
energia znalazla uJSciewbrew nim sam5rm. 54 wspanlalymi
przykladami tego, co mo2e zdzlalae archetS4powe,cudowne
dziecko. Ich 2,ycie bylo wypelnione. bolem i cierplenlem.
Nigdy nie odzyskali i nie otoczyli opiek4 swoich skrzywdzonych dzieci, ale ich energia archetypowa byla tak potg2na'
2e wyniosla ich na same szczlrt5ltworczoSci' Ich 2yr'lentlalo
tragiczny wymiar. Nigdy nie osi4gneli wewnqtrzrrcgospokoju i a2 do konca cterpieli niewymowne mgkl. A lnlttitk <:udowne dziecko doprowadzilo ka2dego z ni<'lt rlo stworzt:ttla
wielkich dziet.
WydaJe siq, 2e naJwybitnieJsi artyScl powlittzrrltl tcn archetypowy wzotzec. Wielu nlgdy nie oslilg;r oplstllttJ prLeze
mnie radoSci odzyskania I oto<'zt'ttl;r oplckil swojego
skrzlnvdzonego dziecka. Jest w tyrtr wszvstklttt JakaS taJemnica, ktorej nie mogQw pelni poJ:1t',ir klot'it u)rdLnilaLrycie
ludzi genialnych i Swiqtych od 2y<'l;rlrrrryt'lt. MySle' Le ma
to coSwspolnego z cudownym dzlt't'kk'rtt.
W kaZdym razie ci ludzie, a zwlitsT.<'zaFryderyk Nietzsche, prryci4gali mnie. C62 za lrorrlitl Elylemw rzymskokirtollckim seminarium duchownyrll, gdzie kahdy zaJmo-

3il

II r1,r7p61
DoSwEGo WEwNETRzNEco DoMU

w;rl sl(.'Irnlcaml Tomasza z Alrwlnu, aJa studiowalem dzlela

l,'ryrlr.ryku Nletzschego,fflozofa, ktory oglosil
"Smieri Boga".
I'; rrrrIr;t rrm, Jak mnte pomsryty przeczytane po raz pierwszy
skrw:r zJednego z llst6w Nietzschego:
.I e2clt clvz-e $cljanle chcq bgm wuierzgt w ich Bq o nle ch
rrrl ( plew qJq tadnieJ sze pte (nt: nlcch sq bardziej podobni do
htdzt" kt6rzg dostqpilt zbawieniou niech pokazt+Jq t-e cteszg
tchpQlcno. Mqe uwietzge tgtko u Bqq kt6ry tantczg.
869, ktory tanczyl 869, ktory Jest radosny I cteszy slg
z Lyclal Jakle2 to odlegle od ponurych, czarnych habtt6w
w seminarium, od SwiqteJ clsry I zakazu nawi4z5nvania
przSrJa2nimiqdzy nowicjuszami. Radosne Swiqtowanie I taniec byty ostatni4 rzecz4, Jaka mogla stg koJarzyi z moim
religijnym wychowaniem. Uczono mnie umartwiania clala,
powSci4gliwoSci w patrzeniu, tlumienla emocJi. PowSci4gllwo6i w patrzeniu oznaczala,2e powinniSmy miei spuszczone oczy, Zeby nie dostrzec nlczego, co mogloby pobudzii
nasze ilqdze. W istocie bylem wiqZniem starego porz4dku.
Swietnie wyrazll to DostoJewskl w Legendzle o Wielkim Inkuizgtorze. Gdyby .Jczrrs powrocll, zostalby uwiqzlony.
Prz1rbylnas uwolnli. To zbyt wlele, Jak dla starego porz4dku. Jezus wzywa nas do tworczego iryclal bycia nlepowtarzaln5rm soba. Dal nam wzor, m6wi4c: Przed Abratnmem
Jestem ja. 7-a to Go ukrzy2owall. Stary porzqdek krzy|uJe
nas wszystkTch za wyra2anie siebie 1za t:.it6rczepodeJScie
do 2ycia.
W seminarlum posluszefistwo wobec autorytet6w bylo
z.asad4, kt6ra wkuwaliSmy na pamigi i odcrytywaliSmy
cztery razy do roku. Mialem now4 matkg (Swigty KoSci6t)
I nowego oJca (ojca przelohonego), lecz pozostalem zagubiony -- sam na sam ze swoj4 duchow4 ran4.
Nte bylem Jednak zagubiony calkowlcie. MoJe cudowne
rlzlccko clawalo oznaki irycla. Sklonilo mnie do naplsania
I )r i rr v rr Nfetzschem. ZatSrtulowalemJ4 FilozofiaJako uiedza
tlknrltrfl:ktr. Nletzsche byl z-afasc5mowanyDlonlzosem lroglt'rrr rozkoszy, wlna I spontanlczneJ tworczo5ct. Walczyl

Cupowr.IEDzecrofero

IMAGI DEt

36f'

z Apolltnem - boglem formy i uporzadkowaneJ dyscypliny'

Wfedziat, ?.eobal sa niezbednl i w sztuce, t w 2yciu, ale mial
problem z.e zr6wnowa2enlem lch wptywow we wlasnym
zyclu. W swoJeJrozprawle uwypuklilem, Jak nleadekwatna
Dla Nietzschego
Jist fllozolla bez pierwiastka dionizflslidego.
to przesadna
Byla
poezJa.
z
hlozofla r6wnala stq nleomal
epold.
racJonallzmJego
reakcJa na zastygty, apolltrlski
Dlonizowptyw
wyraZnle
czulem
W dzielach Ntetzschego
Srodka
zlotego
znalezienie
wa2ne
sa. Dostrzeglem, Jak
Jest
(ten
ostatsldm
i
diontzyJ
ln
skim
apoll
miqdzy pterwtastkiem
dziecka,
cudownego
energla
tworcza
ni to nieokielznana
apollinskt zaS stanowl formq I strukturq' ktora nadaje
ksztalt tej glQboktej poetyckteJ energii). Dostrzeglem to na
plaszcryZnie intelektualneJ, ale nie wledzlalem' Jak tq rownowage urzeczywlstnii we wlasnym 2yciu. Wybralem Dionlzosa.
MoJ wielbl4d stal ste z ta chwil4 rycz4cyrr. lwem' Zbuntowalem siq przeclwko wrogim 2yciu silom starego porz4dku'
Bunt moJ byl z pocz4tku rewolt4 intelektualn4, ale alkohoItzm pomogl mi go wytazle. Stary porz4dek upomnlal sig
o mnte. Zostalem ostrze2ony lzlaJany za nleposluszctistwo'
M6J bunt trwal Jednak t pewnego ra7u, w przyptywle dlonipo piJanctttrl' przefiskiego szalenstwa, o trzecleJw nocy,
Uflgf"- klasztorne korytarze' miotajac obelgi na przelo?'9,ry"-tr i stra2nik6w starego porz4dku. MoJe cudowrrc dzlecko
(
rozpgtalo burzQ. Zostalem na rok wydalony' )tlrtrzono
ttastqpmoje Swigcenia. Koledzy z roku zostali wySwlq'r'rrtl
'lir
5yltt zalanelo dnia po wyrzuceniu mnie z seminarirrrtt'
twienie sprawyt Stary porz4dek nieomal zwvr'lc2yl'
W poct4gu z Toronto do Teksasu pilerlr pt zcz t'itl4 dro$a'
Piwo koilo moJaumQczona duszq. Nie nllrrh'rrrlxrlr;cla,co-sig
dzieJe.MoJe slr4lwdzone dziecko palll wsty<l' W cl4gu kolelnych miesigcywsluchiwalem sig powoll w swoJecudowne
azrecto. erzybylo do mnle ze slowaml Ntr.tzsche$o: szrtkalef
nqJciq2szngoze wszAstkich brz'emicrtkt { znatazlei siebie'
rurlUlo t ikogo, kto pohvierdzilby ntolc lstnienie' Cala moja
odwage pochlonqlo odeJScteod bazyllanow, a nte bylo to
lltwe. Dali mi na droge 4OO dolar<iw. Mialem 30 lat: nie

I'I IWRdT DO SWEGOWEWNETRZNEGODOMU

CuoowrurDzrcxo |nxo IMAGj DEI

rrrl;rft'rrrilrmochodu, ubrania anl dachu nad glow4. Kiedy

<rrffr'lrl)irlem, ntkt za rnrr4 nle zawolal, nte dodal otuchy,
w 2irrk'n sposob nie wspomogl. Ludzie, wSrod ktorych prze2yk.rn clzlestei lat, a wielu z nlch szczerze pokochalem,
rrkirzirll slq poslusznl nleplsaneJ regule zakaztsJ4ceJrozmowy I kontaktu z odchodz4cym bratem. WuJ, kt6ry wydal
wlel kle przS gcie, kiedy wf eLdinlem do seminarium, shvierdzll,2e wiedzial z gory,2e nie starczg mizapafu,2ebg zostai
kslqdz.ern Jeszcze w teJ chwill, ldedy piszg te slowa, czuje
gnlew t b6l.
Jak wygnane dziecko, rodem z mitow, bylem sam wSrod
4rwiolow tego Swiata. Jedyne doSwladczenia zawodowe,
Jakie mtalem, to praca gonca w biurze i pomocnika w sklepie spo2ywczym.Nie wiedzialem, dokad poJSi t co robii.
Ukryte glgboko w moim wngtrzu cudowne dziecko pchalo
mnie naprz6d. Kiedy spoglAdam wstecz na tamte lata, sam
nie wiem, Jak tego dokonalem. Alkohol sprowadzil mnie na
samo dno. Poczulem sle calkowlcie zagublony I samotny.
Nie tylko nie mialem samochodu, ale nawet nie umialem
prowadzic. Bylem przera2ony. Koncem teJ drogt okazal siq
szpital publiczny w Arrstln.
Po ufiSciu zc szpitala przyst4ptlem do wspolnoty Anonimowych Alkoholikow, reallzuJaceJProgram Dwunastu Krok6w. Wycl4gngly slg do mnie pomocne dlonie. W tym oplakanym stanie, w oczach bratnich, skrz5nvdzonych ludzi,
uJrzalem siebie. Wszyscy byliSmy .dzieimi placz4cymi po
nocach", potrzebuJ 4cymi wzal emnego wsparcia. Wewnqtrzny impuls, ktory sklonil mnie do ucieczki od starego porz4dku,znalazl zrozumienie u moich powracajacych do zdrowia
koleg6w. SluchaJ4c alkoholik6w , ktorzy wracali do zdrowia
I dzlelili sig swoimi doSwiadczeniami, sil4 i nadzieja - zaczillem naprawdg widzie6 samego siebie. Ustabilizowalem
rlg, odnalazlem przestrzeft, z ktoreJ powoli, w ci4gu ostatrrlclr rlwudziestu pigciu latwylania sig moJecudowne dzlec-

sklonny do fascynacJl i naprawdq tworczy' co mnie samego

nielrriedy zadzlwla. NaJwtqksza nauka, Jaka wynioslem ze
swojego irycla, brzmt, 2e moc tworcza przezuryclgin akt
gfwaltu i Jest odpowiedzia na pruemoc. Dopiero znacznie
p6ZnieJ dostrzeglem, ize prz'ez caly czas prowadzllo mnle
moJe cudowne dzlecko. Energla, kt6ra sklonila mnie ku
Nietzschemu, Kafce, Kierkegaardowt i DostoJewslrdemu,byla energiA moJegocudownego dziecka. Teraz wlem, dlaczego
sie z niml tak uto2samtalem. Jestem im wdzigczny. To mol
ojcowie w naJprawdzlwsz5rm tego slowa znaczenlu. Pomogli
mi odnaleZc siebie.

366

ko,

l)ztrt.rl lr.stem w pelni Swiadomy tego, Le istnieJe, 2ejeslcttt srtlxl -- kirni zdumietuqiqcAnl Jestem sklonny do
grrlt'wrr, olrr;rlirlskl I samolubny, ale tak2e pelen miloSci,

Jt) /

srrrY
Pr4lpomnijcie sobie sen Normana. Nle sen strm u sobie
pozwoil mu odkryi przeslanie Jego cudownego dztecka,
kt6re domagalo sig zmiany. Dla Normana c4lnnikiem tym
byl dlugi okres nlezwSrkle glqbokiego przygnqbienla' Jego
ser^z,apocz4tkowal proces.
Czasami sam sen mo2e byi energia pochodz4c4 od archetypowego cudownego dziecka. W swej autobiograflczneJ
pracy Wspomnienia, sng, refleksje Carl Gustav Jung nazywa te sny, ktore wywieraJa wPVw na nasze p62nieJsz'ntycle'
-wielkimi snami-. On sam w wieku 3-4 lat mial -wle lkl' sen'
kt6ry absorbowal go potem przez cale irycle. Byl z<lttmlony'
Le male dziecko mo2e wySnli sen symbolizuJ4cy problemy
wgkraczqiqce daleko poza zasigg jego wiedzrl. I pytal: Kto
zebral razem to u szg s tko i polo^gt pdtuolinry tt' t 1tt,t'o mlato
wgpetnit d*gq pototug mojego Zgcta naJbanlzk'l hurzltwq
pasjq?
e Bradstww On: Heating the Slrrrrrtr' 77:o,tB|nds
W t
"iaZ"
You przedstawilem analizq Jednego z mol ('I t w li t snych "wtelkich snow". Sen, ktory mialem dwadzle Sr'|;t Ii t t po opuszczeniu seminarium, wrywal mnie do powt'ottt do element6w
tamtego Lrycia.W4lwal mnie zwlaszczn <ltt podJqctapowaZnych medytacji. W o't/ym czasie pritt'owalem w zarz4dzie
kompanii naftowej j ako psycholog- <I<Iri t <lca do spraw rozwosity tworcze'
1u zipleczakadrowego. Praca ta dlawlla moJe
-nylem
tel zaarrga2owany w niszczacy zutl4zek z pewn4 ko-

I'( )IVROT
DOSWEGOWEWruETNZNEGO
DOMU

lrlrt.l l (.rulem coraz sllniejszq obsesje zaroblenia duZvch

zy. Jako czlonek zarz4du, mialem pierwszens-two
1rtr.rrlr;rf
w rurlrywqniu akcJi. Byty to wtelkle dni przemyslu naftowe_
go. Wsirystko, czegostg dotykallsmy, zamienialo sig w zloto.
Itrtt'rn przyszedl kryzys. Zwalnlano ludzl. Stracilem wszvstkk: swoJepr4awileJe oraz szeSclocyfrowe dochody konsul_
tanta. Czulem ste Jak bankrut. Wychowalem sig w btedzie
I prlez cale Lycle ptent4dze byly moJa obsesJa.Strach przed
nedz4 przybieral u mnie postac chionicznego poczucla za_
grolenla. Nigdy nle mtalem v4rstarczaJ4co duZo pienigdqy.
KtoregoS dnia z pewnoSclq poka2<: iiq d.ro. fym razem
rzeczJrwiSciesig pokazalo.
Wkrotce po tym mialern trty wyrailnie powi4z ane ze
sob4 sny. PoJawily siq w ci4gtr kliku dni. W pierwszym
Snie probowalem poleciei do .lirronto, ale nie moglem
oderwai sie od ziemi. W drrrglrrr oderwalem sig wreJzcie
wf-t-aagwalemw pobli2rr worlospadu Niagara w Buffa_
I
lo. Na lotnisku zobaczylcrn opita zakoiu trapistow,
ktorego spotkalem.<lwa<lzlt:Scla
piei lat wczeSn"J- *t_
warl na mnie wtt'<ly glqbokle wiaZente, ate z
3akieg6S
powodu rit: 1r11,51111(.rn
o nlm przez te wszystfle la"ta.
Jego obraz przt'sladowal mnle przez kilka dni. W
trze_
cim Snie wyp<>i.y<'zylem
w Buffalo samochod i poJecha_
lem do Toronto. Ktedy tam dotarlem, bylem zuielnie
sam. PoJechalern rra ulicg St. Joseph 9b, gdzte t i.ayS
studiowalem ter_rloglq.pokrqcilem sig trochg dokoia
i w koricu wszedlcm do wielkieJ kaplicy. Sildzialem
tam, jak mt sig zdawalo, przez cale go-ziny. Rozmawia_
lem z ludZml, ktorych uwaZalem za-bardz-opoboZnych.
Z Jakiego5 powodu zobaezylem wlasnie ich.
t<iZay
r. nlch namawlal mnle, Zebym odnalazl w sobie
*.*rrJ_
t r zrra SwietoSi.
W'loronto przygotowywalem sig do kaplanstwa,
a sny
Ptrrnlosty mnie z powrotem do moJegocentrum duchowe;t' irkftrrrll/ mnie do podjgciacodziennelmedytacji.W spo',,h lxrlrlclrry medytowalem
od lat, nigdyjeanat nie trakto_
tr'.rlrrntrp,rr, ,,1U,"* serio. Sny te przlrnlo.slynri
teZ uspoko_
It'nlr ro rl. rprnw pleniqZnych.W jakiS sposritruzyskalem

CupowNs DzIEcKoIAKo luaco Dtt

lf,'i

przekonanle, 2e bede zabezplecznny pod wzglgdem flnansowym. Zdecydowalem, 2e powlnienem poSwlgcii swA energie
sprawom duchowym. TW6rczoSiJest dla mnle rownornaczna z duchowo$clA. T-aexalemwlqc mySlei o nowym serialu
dla telewlzJf. Serlal ten stal slq poczatkiem moJegoobecnego
irycla. Taczelo sle to wszystko dziat, w momencle, kiedy
Jasno zdalem soble sprawq, 2e praca w korporacJi t sprawy
flnansowe nle s4 dzledzlna, w ktora powinienem zaangilLowad moJ4 energle tw6rczq. Cudowne dziecko przez len
.wlellrt sen" nadalo moJemu 2yclu nowy sens.

I
I

WSPOMNIENIA Z DZIECTqSTWA
Innym sposobem dotarcla do archetypoweJ nie5wladomoSci Jest odnalez l en le znaet4cych wspo mnieri z dzieciistwa.
Czasaml bardzo wyraZnie widai w nlch zwiastuny naszeJ
p 62nleJszeJtwo rczo Sci.
Znarra malarka Georgia O'Keeffe pisze w swoJeJautoblogralit, 2e pamigta, Jak majac ptei miesiqcy,lei.a;lana dywanle, zafascSmowanaJegowzorem i koloraml. Wzor ten przewiJal slg potem Jako $owny motyw w wielu JeJ obraz.ach.
Opowiedziala matce o tym wspomnteniu. Matka stwterdzila,2eto nlemo2liwe, aby pamigi siqgala tak daleko. (ieorgla
optsala jeJ wtedy szczeg<ilowo,Jakbylaubrana cltttka. I)ziecifshuojest okresem, w kt6rym dla wielu wgbilrrty'h ttuor'
c6w zaczAna siq wewngtrzne poszukiwanie.
Welkt paleontologTeilhard de Chardin opowl;rtl:t w swolch wspomnienlach z dzlecfiistwa, 2e mial n:rlwy)r'l (]-7 lat,
kledy z,acz4l slg interesowad dzledzlna tr:rrrkl, w kttircJ
p62nleJ zastynal. Fascynowaty go kamk'nlc I lelitzo. Elnstein mial 5 lat, kiedy podarowano nrtt hotttptts. Doznal
wtedy poczucia taJemniczoSci, ktorc k;rz.rkr tntt szukai
'lir
prx'zttt:lctaJemnlodpowtedzt na zagadld wszechswiata.
czoSct towarryszyl o mu przez cale zy<'lr'. M i rlrrrstwo Picassa
I Chagalla roi sig od obraz6w Jak z <lr.lt'<'lsrychrysunkow.
Zlarna tw6rczoScl obu mistrzow zoslrrly z.irslanew dziecinshvle.
SpecJalistka od psychiatril dzic<'l('('tJ.Jungistka Frances
Wckes plsze o tym tak:

370

I'or,ys61 Do SwEGo WEWNETRZNEGo

f)oMU

I lrtr t I tt r nrrrtemudziecku mqq sQ objatutc doiuiadcz-enia

1xnrtuIt,zttsoweJ rzeczAuistoScl (...) Kiedg dorasta, przgtlaczttlt 1| t' problemg. bbg sprostai wgmaganiom rozszerzonej
*ularlomoSci, musi sQ rozwlnqi ego, kt6re,Jak mqlobg sig
zr lanpat, z-apomniab o tqj emniczgm do 3w iadczc niu, ale J a"
o tgrn pamigta...

We Wspomnieniach,, snach lreleksjach Jung wspomina

nlespodzlewane spotkanle ze swoim cudown5rm dzleckiem.
Stalo slq to w momencie, ktedy mial wra2enle, 2e JegoLycle
zatrzirmalo sie w miejscu. Czrrl sig tirk z.l>Ityz tropu I zdezorlentowany, 2e obawial sl(., 12r.k'r'pl na zaburzenia psychiczne. UsiluJ4c odnaleZi pr:rprzyr.zyrrq:
tego problemu, siqgn4l do wspomnien z dzier:lristrv:r:
Pienuszq rzeczq, jaka .si(.' lxtlruulla. bgb wspomnienie
z czas6tu, ktedg minlem clzil'sit't<czgjedenascie lat. Fascgnow alo mn le u tedg b ruh nt,t t rrit. z klock6us.Ku mojemu zdziusieniu okazalo sig, h, rlslxrrurienie to usgtuoh4jeptzgptgtt:
emocjL Aha - por t,il,rI r.k t It' rrr st ilile - te rzeczg sq wctqL 2gwe.
Nadaljest ttr tylz.its rrutlrl <.hlopczgk,posiadajqcg tusorczq
2gwotnoSc,kl6,('i ttri ln'ttk.
DecyduJ4c slq.n:r pol4czenie zt4dzlecigc4 energi4, Jung
odnowil kontakt t ,,ty<'l<:m
dziecka oraz Swiatem dzieciqcych
zabaw" i kupil zt:stirw klockow. Doznal silnego opom ze
strony swoich krytyr.znych glosow wewngtrznych (stary
porz4dek), ale nie ustilpll lzacz4lbudowai cale miasteczko,
z ratuszem i koSciolenr. Pracowal nad tym codziennie, po
obiedzie i wieczorami. Rodzina poddawala w w4tpliwoSi to,
rrr robil. Ale on stwierdzil: Miatem gtebokie, wetungtrzne
1tr tt'konante, 2e znalaztem srg na drodze do odkrycia mojego
nttlu.

I )''\wlildczenie to odegralo decyduJ4c4role w uwolnieniu

rr.r,Izrr'1,r'r;1lneJ
tworczeJ energii Junga, ktoreJ kulmlnacf n\ nr I'rrrrklr.tnbyla teoria archetypow i zbiorowej nleSwia( l0tnil'.r

Cuoowl.rEDzrEcKoJAKolMAco DEr

J/

Przrd laty, czytaJ4cpraz ktoryS ten fragmentautobiografii

Junga, prrypomnlalem soble podobne zdarzenle ze swoJego
irycla. Kiedy mialem JakieS dziesiec lat, zainteresowalem sie
budowaniem modeli samolotow. Pamietam, ire. nad Jednym
takim modelem spqdzilem cale tygodnie. Pierwsry raz, wkladaJac w to caty ogrom pracy, zloLrylerncaly samolot. Model
z balsy byl bardzo delikatny I skomplikowany. Pozostalo oklelc go z zewnqtn papierem I pomalowai. Pewnego dnia po
powrocie do domu znaJazlerntylko szcz4tki moJegosamolotu.
Mlodszy brat chcial wyprobowac, Jak lata, t znlszuyl go.
Bylem zalamany. Ni e nroglem sig pozblerai. CzasemmySlalem
o tym, izebyzacz4c od nowa, ale ntgdy sig nie zdecydowalem.
Trzydzlekl lat pxiZnieJmialem Jeszczeenergie, 2eby skonstmowai modcl samolotu. WJakiS dziwny sposob mialo to dla
mnie ogromne znaczenie.Wwieku 39 lat kupilem taki model
i pracowicie go F)skladalem. Czasami pracowalem nad tym
prz.ezpctlnocy.Tlolylem go w koncu, okleilem i pomalowalem.
Bylem szaleniedrrrrrny ztego osiagniecia,chocia2nie poJmowalem, dlaczego <xlt:zuwalem potrzebq skonstmowania modelu samolotu.
Teraz spogladam wstecz, na caty ten czas, ktory rnln4l od
chwili, gdy ukonczylcrn 39 lat, i widze, 2ejest to n:rllrirrclzicj
tworczy okres w moim zyc.lu.PoniewaZw swoittt t'z:tslt:nic
ukonczylem modelu sanrolotu,pozostalawe nlttlc trlt'z,vr'yta energia. Musialem dokoncryi model, abyrtt trr,r'.1
ltrz<'is<:
do inneJ, tworczej pracy.
DOBRE WTPSCT
lr r,rlzltt, sllqCi z nas, ktorz5rpochodz4z dysfunkr'\'lrrr',
dzill znaczn4 czgSi irycia na odnawiirrtlu '.lt.turtt, kt<irych
prrycryn4 bylo skr44wdzonedzit'r'ko \\'r'\trtt'lr rtrt'. T.yJemy
defensywnie,prrywi4zani do nitsz.ylIrzIrr,Ittytlt rnitow, nie
maJac pojgcia, ircw kaLdym z nas tkrr'l z,rl.1zt'kczegoSdobrego; kazdy z nas Jest tworc4. Lrt;rll rrlr to wyraz nawet
W kaZdym
w naszych sposobach neuroffczrrr'l ,rrl,rpt:tcJi.
z nasJest cudowne dziecko, obdurzorrc tw<)rcrympotencjaczy muzykow.
lem. Dotyczy towszystkich, nie tylko rrrrrlar'f,y
Nasze irycie mo|e byi dzielem sztrrkl. Matka mo2e byc

372

l'or'1rp61DO SWE6OWEWNETRZNEGO
DOMU

I rl('I x,wl ;rrzalna i tworcza w swolm macierzynstwie. Dotyczy

t<rkirlrlr.{o powolania do ZycioweJroli. Jesli zaczniesz szuka<:swolch zdolnoScitw6rczych, ich Slady odnaJdzieszwJakit:hS rloSwiadczeniachz dzieclnstwa.
Dorosle dzieci powinny zdai sobie sprawq, Le ka2dy elenrent lch irycia ma znacz4cy wptfv na kompozycje niepowtarzalneJ historii, Jaka sa one same. Wspoluzale2nienie
oddala nas od naszegoniepowtarzalnego.JA". Przestajemy
wierzye ,2e coS znacryrny. ChcA wam powiedziei , 2,ekahdy
element waszego Zycia Jest wyJ4tkowy t niepowtarzalny.
Nigdy nte bylo drugiego ciebie. Mo2r:rrrycofn4i sig o millon
lat i nie znaJdziemykogoS trrktr.go.lrrk ty. Uwierz w wyJatkowo5i swojegojedynego .,1;r".tlwk.rz, .2efiroje wspomnienia s4 wtLne.
Medytacja, ktor4 przeclsl;rrvtr..,
rnil wam pomoc w odnowieniu kontaktu ze wsponlrrlr.rrk:mlub wspomnieniami
z dziecinstwa, ktore wcit12 rn(u{il za\vierai w sobie energiq
tw or cz4. Mo|e przed r<lz1rrx .zr..r.Ir.rn teJmedytacj i powinieneS
przeczytac Matego K.siq'r.irrArrI oIne'a de Saint-Exupery'ego.
Je6li nie masz r)lt to r.z;tsrr,l)rzypomne ci tylko, 2e autor
opisuje, w .lirkt slxrsolr <lor.osllznlszcnlll w zarodku Jego
malarsk4 kark'rq.. Nirrysow:rl we2a boa, ktory polknaf slonia. DoroSli, spolrz;rwszyna rysunek, nie dostrzegli w ogole
wq2a boa. Tnbzx'z.yllk:rpelusz.
Dorofli poradzili rrrl, abgm porzuctt rysowanie wg2g boa
i abgm z4jqt siq racz<'loeogrqJi4, hisi.onq, arytmetgkq i gramatykq. W ten sposob, mqjqc lat szcSt, porzucilemu;spanirtq karierg malarskq. (...) DoroSLinigdg nie potrafi4 niczego
soJni.zrozumie0. A dzicci bardzo meczA koniecznoSt stalego
t i I asniania im u szy s tkieg o.'
, fcrilt twoje zdolnoSci tworcze zostaty zniszczone przez
l.rktrgo$ doroslego, przeprowadZ proponowan4 tu medyta('l(.' Mole pr44pomni ci ona coS, co do tej pory tli sig jak
tttr),tt,f
wegielek,prrysypany popiolem krzywd.
"rrv
'

Arrlrrtrrr' ,lr ',rrlrrt-Exup6ry, Malg Kslq2q, przeloiryl .Ian Szwykowski,

I r r r t v t n i \ \ ' 1 , r l n w r r k . i r yp A X , W a r s z a w a 1 9 5 g . s . 1 0 .

cuoowNr DZIECKO
IAKOIMAGODEt
MedytacJa o wsp6lnych wepomnlenlach z dzleclietwa
Nagral Ja na magnetofon. Swtetnym podkladem murycz'
nym bedzie kaseta Danlela Kobialki WhenYouWishUpon
a Star.
SkoncentmJ slg na oddychanlu... Bqdi 6wladomy tego'
co slg dztejc w twolm clele' tledy roblsz wdech I wydech... Powoll zacznllurydychaG blalq parg, kt6ra na tle
czarnej zaslony uformuJe cyfrg pt96..' Je6ll nle mo2esz
dostrzic piqtki, narysuJ Jq palcem... Potem ,,wytchn["
albo narysuJ palcem czw6rk9... PoczuJ, 2e trochQ sig
rozlulniasz... R6wnocze6nle u6wladom sobie, 2e panuTeraz ,,wytchn$"
Jesz nad sobq na tyle, na lle trzeba"'
-"lbo
slg troche
moheszrozlrufinl0
o.ty"uJ tr6Jk9... Teraz
napielrezy
po
taz
ktedy
bardzieJ... PrzypomniJ sobie,
Nauczyle
rozlu2nla6"'
I
uczyle6 sl9 panowa6 nad sobq
ste panowad nad sobq podczas naukl chodzenla"' Ktedy
sig Je56... Nauczyle6 slg rozlu2nta6, kiedy hu3o"ril.3
talei sle na hu6tawce, a wlatr rozwlewal cl wlosy"'
Ktedy po raz plerwszy marzyleS albo kiedy poszedleg
p62io lpaC... wlest wlgc dobrze, na ile potrallez paloPotrallsz
iaC naa sobq, a na lle mohesz slg rozlufnl6"'
ubranla
glosu'
muzykl'
ewoJego
by6 calkiem 6wiadomy
na twapowletrzr
krzeslo,
o
n-a clele... Plec6w opartych
w
rpotojny
weJdt
I
6wlatlo
uJrzyJ
tzy... R6wnocze6ntt
trans... MoLesz poczu6, Jat cale twoJe zewngtrlnc clalo
staJe sig nleczJe... MoLeez te2 poczu6. lc twoJe clalo
staje sig clg2kle... albo lekkle Jak pt6rlo"' Cololwlet
cietar czy lekko66, pozwalrrz tomu uczuclu
"ri1""",
przlnte66 cl? w sen... Bgdzle to sen o odlryclu"' Odnljizlesz w nim dawno zapomnlanc srpomnlenle z dzleMolo by0 calklem
clistwa, to naJbardzieJ nlezwylle"'
Z lrcYn.oskomplllowlne"'
bardzo
ocz;miste albo te2
gcti teazie to Jednak senne wspomnlenle o tw6rczyrn
ziarnle... Mote Ju2 le ptzeLywasz, a mole wlaSnle teraz
go potrzebuJesz... po*i""t sig..' A to, czcgo slg dowiesz'
f,edzie dla c-iebie dobre I wla6clwe "' PrzygotuJ sig' 2eby
da6 sobie dwie mlnuty, co dla nleSwiadomo6cl Jest

374

l\ rry361 Do SwEGo WgwNTETRZI.JEGo

DoMU

catym crr.Gm tego 6wlata... I[ t5rm czasle odnaJdzlesz

lnny cret.,. Mol'eez wlgc zroblG to wla6nle teraz... (pauza - dwlo mtnuty)... Czegololwlek teraz do6wladczaez,
Jeet to dla cleble dobrc... f)6f,lsdnt6 tutal powlntene6
by6... Motesz teraz przemytllc0 leszczc lnne swoJe doznanla... Mo2eJulwlesz... Moie powlnlene6 wzl46 to, co
otrzymale6, I ptzeLyG z tym parg dnt... MoLe parg tygodnl... Tylto ty bgdzlesz xdedzlal... Mo2esz b yG zaskoczony... Mo2esz nngle uzysLaG 6wladomo66... patrzqc na
cod, cz5rtaJ4c kslq2k9, przechadzal4c elg... To ptzyldzle
do cleble... Teraz powoll zobacz cyfrg trzy, poczuJ swoJe
rgce, lx)ruaz palcaml u n6g... Tcraz zobacz cyfrg ptg6
I odczuJ, 2e cale twoJe clalo el9 budzl... Niech teraz tw6J
umysl zbuilzl slg, I powr6cl do normnlnego stanu 6wladomo6cl... Teraz otw6rz oczy.
Moitesz uzyskai kontakt z lwircz.Jrr, wspomnieniem lub
teZ go nie uryskac. Mozesz.<krtkn4c energetycznegowspomnienla, lecz nie wlr:rlzlt.ti, (.o ono oznacza. Uwierz po
prostu, 2e dowlesz sk; tt.go. t:o powlnieneS wiedziei, cokolwiek by to bylo.
JeSli 2adne z <loswladczcn,ktore opisalem w tym rozdzlale, nie doprowrr<lztlocig do kontaktu z energi4 twoJego
cudownego dzk:t'ka, podaJgkilka sugestii, ktore -ogarri_
prowadzii cig na trop twoJegowewnqtrznego dziecka.
l. Zwroe uwage na to, co wedlug ciebie nadzvvyczal clg
fascynuJe. MoZe coS zblerasz, nie wiedz4c dlaczego; moZe
lnteresuJe cie JakiS kral I Jego obyczaJe;mo2ejesteS glqboko
przywl1zarry doJakiegoS koloru lub dzrrigku.
2. Zwroi uwage na swoj4 lntuicJe I przeczucia. Einstein
czr;sto przttzrrawal, 2e intulcJa odgrywa rolg w
Jego pracy.
l\ryk:rdzil,2ena dlugo przed sformulowaniem swoJegoslyn_
rrcgrrrtiwnania znal Je z nieomyln4 pewnoSci4 na lnnym,
rrlrwrr lralnym poziomie. Chocia2 nikt z nas nieJest Binjtei_
n.'nr. wnzyscyposiadamy intuicJg.OkreSlasiqJqJako
"mySl
trrlrrrf l,1'' ,lcst to raczej to, co czuJesz,ni2 to, co wiesz.
Irrtrrtrt,r ;rrrk.;{ilna tym, 2e coSsig wie bez przyczyny.Wielu
Irr<lzl lr.r,t ;rrzr.konanych,Le lntuicfna wtcdzarpochodzt

CuoowNs DzIEcKoJAKoIMACo DEt

z niedominuJaceJ polkuli m6zgoweJ. DominuJ4ca polkula
poznaJeloglcznle tJest stedzlb4 mySlenia linearnego. Polkuia niedominujaca poznaJe w spos6b lntuicSny lJest siedzib4 mySlenia holistlrcznego, obeJmuJqcego'wszystko naraz" .
T$ko niellczne, skr4lwdzone, klemJ4ce siq wstydem dzieci
wewnetrzne ufaJa swoJeJlntulcJi. Nasze 2ycle Jest pod tak4
strah4, Le dztalamy w stanle nadmryczaineJ czuJnoScl, skuptaJac stg glownie na nlebezpleczeristwach gro24cych nam
L iewnat,r.z' Ntgdy nie JesteSmy na tyle odprgZeni, 2eby
pozwolii sobte na sluchanle swoJeJlntuicJt. OdzyskuJac
i otaczaJac opiek4 nasze cudowne dziecko, mo2emy poczui
te czeSi siebie.
Pracowalem kiedyS z kobieta, ktora pomimo lz pozosta'
wala w pozornie stabllnym zuy'.qzkumal2ensldm, uparcie
twierdzila, 2e powlnna siq rozwiese. Mqz byl dobrze sytuowany, kochal Ja t chclal rorurl4zimai problemy wspolnie'
Mieli szeSciorokilkunastoletnich dzieci. MoJa klientka wypowiadala siq w sgrsob Swiadcz4cy o silneJ, nurtuJaceJ J4
potrzebie: ",JeSlt pozostanq w tym zvrl4zkts mal2ensklm'
nigay nie stang sig tym, do czego Bog mnie stworzyl' Chodzi
o moJe irycle. Nie umlem cl powiedziei dlaczego' ptt prostu
czule to i wiem, 2e mam racJe".Wyst4pila o rozwtitl' Stary
porz4dek zacz4l sie chwtai. JeJ pastor-baptysta lrvl przeraLony, a parafi anie zaczell odprawiai modlitew' r' r'zt twa t t Iit.
JeJ mag,obarczat cal4 winA mnte.
Fo pigciu latach dostalem list od teJ kobk'tv' I'tsalit' i'c
z,aloLylawlasne przedsiqbiorstwo handlu t t It' t t t('I trtIlltts<'l:t
()slrq(rtlit-domt, o cz,ymmarz,ylajako mala dzlewczynkir'
rtt t 1rowtt<lz,llo
r
)z
k'
k
I
rocznie.
ch6d rzedu pol miliona dolar6w
rrzltrkowyrn
rlrl
z
r
przyJai.rr
wspaniala
siQ dobrze. Nawiazala
wsryWlrrcw
szczq'sllwir'
niezmiernie
czlowiekiem i byla
cudowne
r
|
t
r
lr'
|
I
I
r
poszla
za
| JcJ
stkiemu i wszystkim
$losent
dziecko z.lurycigLYlo.
Nie zawize lest latwo okreSlii, czy ttitst. wt:wngtrzny glos
pomylii-zyrl{'
Jest naprawdg intuicJa. Czasami mo2ttrt lr1
ktore
wskazowek,
pewtryt'lt
nleniami. Nie znam absolutnie
wyLszej
twoJeJ
t:zqSi
cit:blt:
do
przernawia
by okreSlity, cry
intuicli, czy teL egoistyczne po2ildante' Wsluchal sie

il

fi

376

I'()ryp6'y* SwEGoWrwruErnzruEco
DoMU

i sltr';rwrlz.w wyobraZnl to, co mowl wewnqtrzny glos. prze_

wirzrrtr.wlemy, czegochcemy lub chctelismy od dlu2szego
('zirsr. lrrtulcJa zas to przewthnle cos nleznanego cos
Swlt-'2r.g<l
I nowego.
3. Zwr66 uwage na ka2dy uporczSruuy
impuls do zrobienia
czegos. Na przyklad - zawsze mtale6 ochote poJechai na
uyspe Bali albo na Dalelil Wsch6d, zawsze ctrctiteS wzl4c
udzial w polowaniu ey nauczyi sig gry na lnstrumencie
murycznyrn,rzeilby albo malarstwa. Nle znaczy to, 2e powi_
nieneS natychmlast wszystko rzucli f podqzyi za tym lmpulsem. Ale warto Eo rozpoznai. Mo2esz to zrobii, ,raaja"
sig w wyimaginowanA podrri2. p:rtrtrlc I odczuwaJ4c,dlaizego ten impulsJest dla ciebrt'wir2rry. Mohesztez zastosowai
technikg- swobodnych sk<ljI rr.zr.rr. 7.trl <izmy,Le zaw szechc la_
leS pojechai na wyspg Bali, irk. w gruncie rzeczy nie wiesz,
dlaczego. 7-adalsobie pSrtanir.:r.zyrnJestdla mnie Ball?WeZ
kartke papiem, narysuJ posrorlkrr tOtto, a nastqpnie wpisz
w nie slowo -Bali". pott.rrr rrtr.ch twof umysl iwobodnte
koJarzywszystkie naplywirl;1r.r.slowa czy zwroty. ZaplsuJje
na teJsamej kartct.. N:rstq.prrk:odczytaJwszystliiestolaizl_
nta i zwroi uw:tAc rur to, ktrtre wywoluJe twoJe naliyZsze
naplqcie. WyL rI x rwszy t i rkt t: skoJarzenie,pobad| n{^ p."r,
"
JakiS czas. Otworz slq na Jego znaczenie. Kiedy
-bcno
utrwallsz w soblt. p<xrzucle te[o znaczenia, zrob pian
dzta_
Iania i zrealizuJ 1go.
4. Zwroe uwage n:r nowych ludzi, l<torzy poJawiaJ4
sig
w twoim 2ryciu i sprawlaJ4 wraZenie, 2e wzywaJ4 clg w
no_
wym kierunku. przylrn{ postawq: co bg aino,"gdAiA...
Im
bardzieJ dana osoba narusza znaneci wzorce, tym wigksz4
ttto2e ci dai szansg na zerwanie ze starym porz4dkiem
I wydobycie tego, co
Jest w tobie nalbardziel oryginalne.
t )wrba taka mo2e rzucii wyzwanie twJlemu
*y_
'.l.rrl,r I zagrozic
"po"oL6*i
twemu swiatopogl4aowi. tUoje
cig zafascy_
n,n',r(". dotykaJ4c w tobie tych miejsc, ktore
od Ut Uyty
u',ph,nr' I z.amro2one.l,epieJzachowai ostro2noSi,
ni2 kie_
r(fr\'.rr .,1r.1s11p111""m
w budowanlu zwiqzku z tak4 osob4.
l';rtrr rr.r rrt.1lerlnakJakona potencJaln4metaforg
odkrycia

s;illt('lr( I .rlr.lrll.

CupowNsDzrcro Jero IMAcoDEr

t,"'

5pok6j
Czar I urolt
N o t t r rd l n y
I wolnyBordzo doleko
Dtrj n o, ztelon o
i o S l l n n o Se

Proste lyele
N o g o SC
O t w o r t o SC

TW6rcze odrodzcnle Jest podstawow4 zasad4 samego z5rcta. OdnaJdowanie starych wspomnieri, zaufanie swolm
przeczuciom I intulcJi t pod42anie za now4 energlil, mo2e
dad ci impuls konieczny do nowego rozkwitu twor<'z.oscl.

rwonczoSC
ZdolnoSi tworzenia Jest chwal4 rodzaJu ltr<lzklcgo.Ona
wlaSnie odroZnia nas od innych istot. Naszyrn t zlrwk'czyrn
ptzeznaczenlem Jest stworzenle wlasnego, rI k' 1row| ;rrz:rI nego stylu Lrycla. MoLesz to zrobii Jako rotlult'. rzrr<'irJiqcy
wyzwanie staremu porz4dkowt. KtoS inrry rrro/r' tr'11o<lokonai, odmawlaJ4codgrywania przyplsanr'l rrrrrrrrll krrlturoweJ. TWorzeniewlasnego irycla wymagir rxlw;rgl. lry zaryzykowai nowy sposob istnienia. ZdolnoSr'IrvorzrrrlirJestSciSle
mtl4zana z sukcesem. Wedlug mnie, srrkcrs polcga na robieniu z twoimJednym f Jedynym zy<'k'rrrl('A(),co chcesz.
Joseph Campbell, naJznakomitszy cI ryl rir rrauczycielznaczen mit6w, naattal to znqjdowanier n s t r,<l<tgo szczeScia.To
r6wnte2 wymaga odwagt - trzeba prrilxrwai nowych rzeczy,
z,atrzymywai sie t iSi daleJ, liiedy nte dzlalaj4 tak, Jak

378

I t rwndr po SwEGoWEWNETRZNEGo
Douu

trzcl rn. 2rby tego dokonai, potrzebuJemy spontanicznoSci,

dzlchroicl I clekawoScl cudownego dziecka. Kiedy mamy
odwngg tycryC sobte gwtazdkl z nieba, daJemywszechSwiatu c<r$nowego. W wlerszu P{eSft mtb sna J. Alfreda Pn4fruka
T. S. Eltot pyta: CzgJa si4 oSmIeI4 nlepokoii wszec6wiat?'
Tals|e, ka2de nlepowtarzalne, udane irycle stwarza wszechSwlat na nowo.
"I\tt6rcz,e lycle to nle tylko ukoronowanie naszeJ ludzkieJ
chwaly, ale r6wnle2 nasz prawdziwy Obraz Boga. TWorzyi
to znaczy byi taktm, Jak nasz Stw6rca w naJSclSleJs4lm
rozumlenlu tego slowa. TWorzenle daJenam szzrnseuksztaltowa6 nasze 2,ycteJak wlasne dzlelo sztuki. Crynt4c to,
pomagamy tworzyi wzorce dla Zycla prrysztych pokolen.
James Joyce plsal o tym:
WttqJ m| otgciel Po raz ntllktrrowg udole srg na spotkanie
z rzcczgwistoSctg doSwlndczt,nla. bg uJormowai w tgglu
mojeJ duszg nie uksztaltorparre sumienie moJego gahnku.
TW6rczy wybor Jc st two Irn naturalnym praurem. KorzystaJ
z niego, prosze.

't'

!r tlltot, Ibe4le wgbrane, prz.f,.lozylWladyslaw Duleba, Insbrtut

Wy(ltrpntr.ry I'A)(. Warszawa 1960. str. 45.

Epllog

DO DOMU, ELLIOTT, DO DOMU!

Miliony ludzi zachwycaty sig fllmem Stevena Spielberga
pod t5rtulem E.T. Kledy ludzie masowo przeJawiaJ4wobec
czegoStak4 energlq, bywa ona czgsto wywolana przez jakiS
glgboki wzorzec archetypowy. Jedna ze scen szczegolnie
poruszyla nasza zblorow4 nieSwiadomoSi. Kiedy opuszczony E.T. szepcze:-l)o domu, Elliott, do domu", Jego slowa
dotykaJa dokladnie tcgo symbolu, kt6ry budzi w nas glqbokie, archetypowe tqsknoty. Miliony ludzi, niezale2nle od
wieku i krggu kulturowego, plakaty, kiedy E.T. szeptal te
slowa.
PlakaliSmy, poniewa2 wcteyZ
JesteSmybosktrrI t lzk'(ml na
wygnanttt Bez wzglgdu na to, Jak cig2ki wysl k' k w Iolyl ISmy
w odzyskanie i otoczenie oplek4 dziecka wcwrrqlt zttc{o, pozostajew nas wszystkich pewne poczuck' prrxtkl t rrlcobccnoSci. Nazywam j e metajzg cznAm pr ^ I(1rn;I th' t rh'rrt,
Z pewnoSci4cieszymy slg, gdy odzysk:rrrryI z.ropk'kuJcmy
sig nas4;m wewnetrznym dzlecklt'nr. I )l;r rvlrlrr z ttas odnalezienie dziecka rowna siq ze znalczlt:rrk'rn lxr rirz.plerwsqy
domu. l-eczbez wzglqdu na to, Jak b:rr'<lzrrlxrczuJemysig
bezpieczni I zespoleni, wsqystkich nas <'zt'htt.l(s?tze mroczna podr62. Mimo 2e jest tak przerah rlrlr';r. wszyscy do nieJ
tgsknimy. Bez wzglgdu bowiem na to, rlo Jaktego stopnia
zrealizuJemynasze ziemskie cele I rnarzcnla, kiedyJu2 dotrzemy tam, gdzie tak bardzo pragngllSmy sig znalefld,

DOMU
POWRdTDO SWEGOWEWNETRZNEGO

za:ws?E doznaJemy pewnego ro?szarowanla. I nawet gdy

prz.evytamy wszystlde dztela Dantego, Szeksplra I wysluchamy calego Mozarta, zadaJemy pytante: .I to Ju2 wszystko?'.
J estem przekonany, t e to poczucte ro?n?a;rowartla uryplywa st4d, 2e mamy Jesz*ze tnny dom, do kt6rego wszyscy
nale2ymy. Werzg, 2e wylontltSmy slg z $gbtn bytu t byt
wrryanas z powrotem. Werze, 2e pochodzlmy od Boga I do
Nlego nale2ymy. Bezw@qdu.na to, Jak bedzie nam dobrze,
mlmo wszystko nadal nle znaJdztemy domu. SkrzJnrdznne
dzlecko, Augustyn, trafnle to sformulowalot Stworzglei nas
dln Cteble, oPanie, inasze sercanle zaznQqspokoJu dopkt
nie spolcznq w Tobte. I to bedzle wreszcle nasz prawdzlwy
powr6t - powr6t do naszego wewnqtrznego domu.

l
I