Remove
Wondershare
N N
N maga zrozumie: inne cz">ci my>li, i
N – znak kszta=tem podobny jest do
litery M;
ma=a litera N ]n\ jest podobna do
ma=ej M ]m\ i d{wi"ki te przechodz'
jedne w drugie, lub uzupe=niaj' si",
np. mnie.
d – tak, ros. da ˘ p=odny ]tw[rczy\,
n – nie, ang. not ˘ p=onny ]pr[/ny\.
Litera N wspomaga wyk=adanie my>li
s=owami i przez to nie jest no>nikiem
znacze<, skoro takie ju/ s', np. by: ˘
nie by:, pr[/no ˘ na pr[/no, ci>nienie
˘ nadci>nienie. Do='czona w postaci
przedrostka, tworzy sob' d=ugie ci'gi
s=[w pisanych ='cznie lub rozdzielnie&
«na», «nad», «nie», wi"cej w dalszej
cz">ci, przy tych przedrostkach.
NJ
>redniow. ang. seken, sechen –
szukaj, UE
s=aw.-wo=. tyj – pol. ten, YE
s=aw. b=a/en(nyj ]b=ogos=awiony\ ˘
staropol. B=a/ej
staropol. nen – pol. niej
NM ˚MN
Istanbu= – Istambu=
Nikolas – Miko=aj
nes – ros. mys
n"ka: – m"ka
nied{wied{ – miedwied
s•p=on•ka, za•p=on, p=onie ˘ p=omie<
NP ˚]litera\ P
N^Y^M
anglosas. secan ˘ >redniow. ang.
seken, sechen ˘ ang. seek
– pol. szukaj, UE
anglosas. d≤g ˘ >redniow. ang. dai
dei ˘ ang. day – ros. de<, staropol.
dzen, tego dnya ˘ dzie<
starofranc.->redniow. ang. uncle ˘
staropol. ujek, wo=. uj,
˘ wujek ˘ wuj
niem. hain – staropol. gay ]gaj\
niem. leim – staropol. kley, kleg
Hebron ˘ pol. hebrajski, OA
w Ss 1953&
has=o jest nale/y czyta:
dzupecz ¢nen ney ]niej\
Epifania dzyen dzyey ]dziej\
dzie< den dei ˘ ang. day
kitajka kythanka kythayka
kl': clanl clanyl
ko>cielny kosczyellyym `ellnym
s'dno saydno sandno
n – symbol zaprzeczenia, ˚]litera\ D.
tak, da, pozytyw ˘ dzie<,
gdy n – nie, not, negatyw ˘ noc,
dzie< ^ czyn; noc ^ odpoczynek,
jak kwas ^ czynnik; s=[d ^ odczyn,
was ¯ wasser, =[d ]woda\, KS.
na
pr[/no ˘ na pr[/no, by: ˘ nie by:,
cz">: s=ownictwa spod litery N po-
przez to nie jest no>nikiem znacze<,
skoro takie ju/ s', u/yte do innych;
opr[cz «na» nale/' tu «nad(e»,
«naj», «nie» – d=ugie ci'gi s=[w z
tymi przedrostkami.
«na» wchodzi w sk=ad licznych z=o-
/e<, pisane ='cznie lub rozdzielnie&
1. lokalizacja
1.a. miejsce, u, w, przy, obok
na brod≠ ]na brodzie, u brodu\,
na Litwie, na Wo=yniu,
na zewn'trz, na dworze,
na czele, na okr"cie, na statku,
na poziomie, na spodzie,
na szczycie, na >rodku, na tyle,
na uboczu, na wierzchu,
1.b. powy/ej
na stole,
1.c. po=o/enie
na wznak, na p=ask,
2. kierunek – w kierunku, do
wyj>: na miasto, okno na ulic",
na wprost, na wskro>, na d[=,
na lewo, na skos, na ukos,
na ty=, na wie>,
3. spos[b
przyj': na czczo,
bi: si" na pi">ci,
na gazie, na dany znak,
liczy: na kogo, na prze=aj,
na wskro>, liczony na sztuki,
gotowy na 100 os[b
na bakier, na bok, na bosaka,
na brudno, na chybi= trafi=,
na ciemno, na czworakach,
na czysto, na mi"kko, na migi,
na niby, na odwr[t, na oklep,
na oko, na opak, na o>lep,
na przemian, na raty,
na stoj'co, na sucho,
na surowo, na sztorc,
na >wie/o, na twardo, na um[r,
na zimno, na zmian", na /ywo,
4. grubo>:, wymiar
na dwa palce, na dwa metry,
na krok,
5. kolor
na bia=o ]i na inne kolory\,
6. czas – forma czasownika,
cel, skutek, wynik, w celu&
zbiera: na zim", na chleb,
na bie/'co, na przysz=o>:,
czas zszed= im na rozmowie,
czeka: na co, wykona: na czas,
na 2-g' godzin", na jutro,
na d=ugo, raz na 100 lat,
na kr[tko, na codzie<, na sta=e,
na zawsze, na pomoc,
na skutek, na sprzeda/,
na zapas,
7. stan
samoch[d na chodzie – w ruchu,
drzwi stoj' na o>cie/,
na przestrza=, na uwi"zi,
8. w celu
uda: si" na zebranie, >pieszy: na
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Watermark PDFelement
pomoc, i>: na spacer, na grzyby,
9. czas – kierowanie uwagi na dal-
sz' cz">:, na nast"pne s=owo
zanosi si" na deszcz,
rozetrze: na pieprz,
wp=ywa: na co,
skar/y: si" na kogo,
gotowa: na g"sto,
rozej>: si" na dobre,
na marne, na daremno,
na darmo, na zawsze, na sta=e,
rozebra: na cz">ci,
na praktyce ]w czasie praktyki,
podczas\, na teraz, na urlopie,
10. inne – czyli c.d. skierowania
uwagi na nast"pne s=owo
na dobitk" ]wi"cej ni/\,
na domiar, na jaw, na jot",
na karb, na koniec, na korzy>:,
na kredyt, na krzy/, na kszta=t,
na marne, na nic, na nowo,
na odchodne, na og[=,
na pami'tk", na pewno,
na pocz'tek, na podstawie,
na podziw, na pogotowiu,
na po=y, na p[=, na poz[r,
na p[= martwy(/ywy(
(przytomny(spalony,
na p[{niej, na pr[b",
na przyk=ad, na razie, na r[wni,
na rzecz, na serio, na s=owo,
na szcz">cie, na to, na trze{wo,
na wag" z=ota, na wiatr,
na wszelki wypadek,
na wylot, na wynos,
na wyrywki, na wy>cigi,
na wz[r, na zab[j,
na zawo=anie, na zbyciu,
na z=o>:, na /arty,
11. zagadni"cia
na c[/ by,
w Ss1953 28 kolumn cytat[w.
wg mSjp 1969 – naukowo, czyli aka-
demik poja>nia; d=ugim wywodem,
formami gramatycznymi i metod'
cyganki zanudza uwag" /'dnego
wiedzy, zniech"ca go&
«przyimek o r[/norodnych zasto-
sowaniach sk=adniowych i znacze-
niowych»
I. Poprzedza rzeczowniki lub inne
wyrazy w funkcjach rzeczownik[w,
tak/e po='czenia rzeczownik[w z
liczebnikami lub same liczebniki.
1. «tworzy wyra/enia oznaczaj'ce
miejsce dziania si", odbywania si",
znajdowania si" czego ]z miejscowni-
kiem lub biernikiem\» K=adzie si" na
=[/ko. Dom stoi na pag[rku. Zawiesi:
co na haku. Mie: co na sobie. Wyj>:
na miasto, na ulic". Okna wychodz' na
ogr[d. By: na dworze, na powietrzu.
Sta: na deszczu.
2. «tworzy wyra/enia oznaczaj'ce
trwanie czego, por" dzia=ania si" czego
]z biernikiem lub narz"dnikiem\»&
Wyjecha: na zim", na miesi'c. Wr[ci:

Wondershare
na prask
na trzeci'. Plany na przysz=o>:. Na
dany znak, na sygna=, Czas zszed= im
na rozmowie.
3. «tworzy wyra/enia oznaczaj'ce
miar", ocen" wielko>ci oraz zakres
stosowania»& G="boki na dwa metry.
Gruby na palec. Nie odst'pi: na krok.
Sprzedawa: na sztuki. St[= na kilka-
dziesi't os[b. Raz na sto lat.
4. «w po='czeniu z nazwami czynno>ci
tworzy wyra/enia okre>laj'ce cha-
rakterystyczne okoliczno>ci, np. cel,
skutek, wynik, spos[b odbywania si"
czynno>ci»& Uda: si" na konferencj",
Ípieszy: na pomoc. Wyj>: na prze-
chadzk". I>: na grzyby. Zarabia: na
chleb. Gotowa: na gazie. Walczy: na
bagnety. Zanosi si" na deszcz. Dzieli:
na cz">ci. Sk=ada: na p[=. Zamieni: co
na co. Gniewa: si" na kogo. Z=apa: na
kradzie/y. Wyschn': na pieprz.
5. «='czy z czasownikami rzeczowniki
w bierniku lub miejscowniku stano-
wi'ce ich uzupe=nienie, rozwini"cie;
zwroty takie s' cz"sto zleksykalizowa-
ne, np.& cieszy: si" na co; czeka: na
co; liczy: na co; nara/a: si" na co; na-
rzeka:, oburza: si" na co;powo=ywa:
si" na co; zale/e: na czym; zgadza:
si" na co; zwa/a: na co»
}zamkni"cie& » przesuni"te na koniec
przyk=ad[w, gdy powinno by: po de-
finicji; zgubili si" w tym, J.D.|.
6. «='czy z rzeczownikami i przy-
miotnikami ]rzadziej z przys=[wkami\
wyrazy, stanowi'ce ich uzupe=nienie,
rozwini"cie, sprecyzowanie» Ros[=
na mi"sie. Ciasto na dro/d/ach.
Utw[r na skrzypce, na fortepian.
7. «tworzy r[wnowa/niki zda<, zwykle
rozkazuj'cych»& Bagnet na bro<. Na
pomoc, na ratunek#
II. W po='czeniu z wyrazami nie-
odmiennymi lub formami zleksy-
kalizowanymi wyraz[w dawniej
odmiennych
1. «z przys=[wkowymi nazwami ko-
lor[w tworzy wyra/enia precyzuj'ce
osi'gni"cie rzeczywiste lub zamie-
rzone danego koloru» Pomalowa:
na bia=o.
2. «tworzy z niekt[rymi przys=[wka-
mi albo przymiotnikami wyra/enia
oznaczaj'ce szczeg[lne okoliczno>ci
dziania si" czego, sposoby dokonywa-
nia si" czego».
3. «z niekt[rymi przys=[wkami, oz-
naczaj'cymi czas, tworzy wyra/enia
precyzuj'ce ten czas».
4. «w po='czeniu ze sk=adnikami
nieodmiennymi tworzy wyra/enia
zleksykalizowane, oznaczaj'ce relacje
przestrzenne»
Wszystko to objawem niewiedzy – pro-
ste na` ^ czas przesz=y, pisania do skut-
ku, do znudzenia, skierowania uwagi i
umys=u na formy gramatyczne.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
ang. on, OA.
†na prask jak na nieszcz">cie,
jak na utrapienie.
†na r"by na odwr[t, na nice.
ang. outside in, opposite side,
ros. na oborot-na oborot.
†na wstr"cie na przeszkodzie,
na drodze.
=ac. obstare ˘ obstaculum,
starofranc., >redniow. ang. i ang.
obstacle, ros. prepqtstvie-
prepiatstwie, pomexa-pomiecha.
na~
1. forma czasownika wskazuj'ca na
trwanie, rozci'gni"cie czego w
czasie przesz=ym do chwili obecnej,
odpowiednik ang. Past Continous
Tense&
w rezultacie& du/a liczba czego&
na=apa:, na=ama:, nasuszy:,
natworzy:, nawodni:,
2. przy`& le/  k=ad ˘
nale/ycie  przyk=adnie,
3. za`& na(za•=adowa:,
na(za•bi:,
4. do& na(do•liczy:; do pe=na&
na(do•pe=ni:,
5. napad ¯ pad]a:\ na,
napiera: ¯ prze: na,
natarcie ¯ tarcie na
napisa: ¯ pisa: na
nak=a>: ¯ k=a>: na
na=o/y: ¯ =o/y: na
narzuci: ¯ rzuci: na
nastawi: ¯ stawi: na
nasun': ¯ sun': na
namierzy: ¯ mierzy: na
naoczny ¯ oczy na
wg mSjp 1969 – naukowo, a raczej
“naukowo” bo pisz'c•y(a nie >wiadom
by=(a, /e na` okre>la du/' liczb" lub
ilo>: ]na=apa= du/o ryb, nar'ba= du/o
polan\ powsta=' w czasie przesz=ym,
i – og[lnie – na` tworzy czas przesz=y
czasownik[w ]z wyj'tkiem – po cz">ci
– punktu 5\, i przez to autor definicji
wszed= w “bagno” czasownik[w ]czyt.
liczne ich zastosowania\&
1. «przedrostek tworz'cy czasowniki
pochodne»
a\ «wzmagaj'cy intensywno>: tego,
co oznacza czasownik podstawowy»,
np. nablagowa:, nagada:, na=apa:,
naobiecywa:, narwa:, nasuszy:,
natworzy:
b\ «w po='czeniu z się wzmaga inten-
sywno>: tego, co oznacza czasownik
podstawowy», np. nabiedowa: si",
nachodzi: si", nadenerwowa: si",
naw'cha: si"
2. przedrostek tworz'cy czasowniki po-
chodne od przymiotnik[w lub rzeczow-
nik[w», np. nawadnia:, nawarstwia:
3. «cz">: sk=adowa przymiotnik[w,
przys=[wk[w i rzeczownik[w ma-
Remove
Watermark PDFelement
na
j'cych za podstaw" s=owotw[rcz'
po='czenia przyimka na z rzeczow-
nikiem w bierniku lub miejscowniku,
np. nab=otny, napowietrzny; naocznie,
nabrze/e, nask[rek, nawierzchnia»
}zamkni"cie& » w z=ym miejscu, J.D.|
4. «cz">: sk=adowa niekt[rych wy-
raz[w powsta=ych wskutek ='cznego
pisania po='cze< przyimka na z innymi
wyrazami, np. natenczas, nawzajem,
nadal, na[wczas, naprawd", nareszcie»
}zamkni"cie& » nie na miejscu, J.D.|.
Je/eli chcia=]a\by komu obrzydzi:
poznanie j"zyka polskiego, jego nauk"
– to w ten spos[b& zagmatwany, nie-
zrozumia=y, z zastosowaniem dr"twej
gramatyki w miejsce /ywego j"zyka,
utrudnieniem.
Si"ganie do form gramatycznych,
pr[by wyja>nienia nimi, jest oznak' nie-
wiedzy. S=owa powstawa=y w oparciu
o drugie, na logik", bez u/ycia gra-
matyki, bo przez niepi>miennych&
hund ^ pies ˘ hunt ^ polowanie; wind
^ wiatr ˘ wing ^ skrzyd=o, window ^
okno; clergy, idol ˘ lord ^ pan, b[g,
lady ^ pani, bogini, s=aw.-ros. oborot
}abarot| ˘ torba, to=pa ]t=um\ ˘ p=ot,
akta ˘ teka ˘ teczka, tak/e o obserwacj"
przyrody i inne& dzie< ^ czyn ˘ noc ^
odpoczynek; kwas ^ czynnik ˘ s=[d
^ odczyn;
˚s=owotw[rstwo.
~na
na`, po, pod, tu/, przy, blisko,
w pobli/u, obok, dla, z, w, do, od –
`na ]`ina, `yna\
pod lasem, przy lesie – podle>•na
na•ro>l, po•rost – ro>li•na
na•r[d – rodzi•na
na•pad, na•lot – lot•na
dla drobiu, dr[b – drabi•na
na(w dole – doli•na
z(na boku, okolica – stro•na
na(przy granicy – krai•na, skraj
na krzy/ ]kros\ – kros•na
pr[ba na darmo – darem•na
do solenia, s=ony – s=oni•na
do gaszenia ognia – po/ar•na
do spo=u, wesp[= – wsp[l•na
ciecz do palenia – pal•na
od strony s=o<ca – s=onecz•na
zr[/nicowanie – odmia•na
w poprzek – poprzecz•na
okrycie z pierza – pierzy•na
ciecz z jodem – jody•na
ciecz z brudem – brud•na
>lad po kole – kolei•na
na bary ]plecy\ – bara•na
i dziesi'tki innch od nazw
- drzew, krzak[w ˘ d"bi•na, =ozi•na,
brzezi•na, i inne, g"stwi•na,
- cz">ci cia=a, wyrob[w, kondycji
˘ pachwi•na, w"dli•na, padli•na,
- cz">ci, u=amka, frakcji ˘ godzi•na
drobi•na, siekani•na, dani•na

Wondershare
na barana
- materia=u ˘ dziani•na, tkani•na,
popeli•na, gli•na, plasteli•na,
woszczy•na,
- wykonawstwa ˘ bazgrani•na,
pisani•na, ryci•na, wydzieli•na,
- przedmiot[w i produkt[w ˘ li•na
machi•na, turbi•na, brytwan•na,
- innych, tu nie wymienionych ˘
gmi•na, stadni•na, go>ci•na,
os=o•na, stru•na, >cia•na,
antytoksy•na, szkarlaty•na,
opisy i czynno>ci dotycz'ce
rodzaju /e<skiego& stosowa•na,
uprawnio•na, po='czo•na, oto-
czo•na, uzyskiwa•na, u/ywana,
aktyw•na, zdol•na, ozdob•na,
god•na, obdarzo•na, g=[w•na,
wa/•na, daw•na, w=ada•na;
˚nr 120 – powi'zania mi"dzy przed-
rostkami, i nr 430 – rodzajnik «a»,
oraz 469 – znaczenia przedrostk[w.
na barana na plecy#
¯ bary ]plecy\ % na, czyt. od ko<ca,
po staropolsku, nie na tego zwierzaka.
¯ gr. varys ]ci"/ki\, gr.-celt. BW.
nabawi: ]si"\ doigra: si" ]k=opotu,
choroby\, wpa>: w rzecz, spraw" nie-
przyjemn', niematerialnej natury, przy-
wlec tak', do(przy-da: sobie takiej;
na ^ do, przy; bawi: ^ igra:, wodzi:;
¯ na` % bawi: ]1. wodzi:, 2. da:\ ¯
ba ]woda\ ˘ balia i inne. ˚bawi:.
mSjp 1969 niecelnie& «sprowadzi:,
>ci'gn': co na kogo; doprowadzi:
kogo do czego, przyczyni: komu
czego».
>ci'gn': koc na g=ow" brata nie jest
nabawieniem mu koca, tak i inne.
¢nabdeti czynność. zaopatrywa:,
przydziela:, przechowywa:.
Latopis 1116 nab=d≠ti-nabdeti.
nabia= spoż.
mleko i produkty mleczne.
¯ na` % bia= ¯ bia=y, biel.
staropol. nabyal –
przetwory, produkty z mleka.
nabi: czynność. ˚bi:.
1. wepcha:, upcha:, wt=oczy:,
2. w=o/y:, wsadzi:, nadzia:, nasadzi:,
naci'gn': ˘ wype=nia: ]g=ow"\,
=adowa: ]bro<\, nabity ^ na=adowany,
bity ]pe=ny\ ˘ bite dwie godziny.
¯ na` ]czas dok.\ % bi:, ubija:;
˚da: ]bi:\ ˘ dzia: ]forma czas.\ ˘
na•dzia: ]na•bi:\, np. na pal.
staropol. nabycz –
1. szczelnie czym> nape=ni:,
2. przygotowa: bro< paln' do odda-,
nia strza=u, na=adowa: j' kulami
i prochem.
nabiedzi: ¯ na` % bieda ]m"ka\.
nabiega: ]si"\ dziwol'g j"zykowy;
bieg ˘ biega: ˘ kto> nabiega= si" za
czym> ]czas dok.\ ˘ nabiega: ]niedok.,
tera{n.\, na opak.
nabiera: czynność. oszukiwa:,
z=o>liwy podst"p ]dla kawa=u\.
na ^ do, przy ]do(przy-biera: ^
kamuflowa:\
nabiedzi: si" nam"czy:.
¯ na` % bieda.
nabiega: ]si"\ ¯ na` % bieg.
nabiera: czynność.
staropol. nabyeracz –
zbiera:, gromadzi:.
nabie/niki znaki nawigacyjne
dobrze widoczne z morza
nabija: si" na>miewa: si", drwi:,
kpi:, dosł. dobija: s=owem.
¯ na` ]do, przy\ % bi:.
†nabiodrki, nabiedrki
staropol. 1393, 1395 nabodrky,
1454 nabyodrky –
cz">: rz"du ]uprz"/y\ ko<skiego,
os=aniaj'ca biodra.
nabi-ty(ja: ]si"\ jęz. ¯ bi:
na ^ do, przy.
1. na=adowany, 2. na>miewa: si",
drwi:, kpi: ¯ do(przy•bija: kogo
s=owem.
nab=onek biol.
1. ochronna warstwa kom[rek,
2. cienka b=onka pokrywaj'ca
zewn"trzn' cz">: ro>liny.
¯ na` % b=ona.
¢nabodeti czynność.
troszczy: si", opiekowa:, pomaga:.
staroros. nab=deti-nabodeti,
ros. zabotit;sq, pomagat;.
ang. to care, to be soliccitous,
to help.
nabo/-e<stwo(ny rel.
zesp[= obrz"d[w liturgicznych uj"ty w
normy liturgiczne lub zwyczajowe.
¯ na ^ do ]Boga\, przy ]Bogu\.
staropol. 1424 naboszenstwo,
nabozenstwo, nabozenysthwo,
nabozenyzthvo, naboszegstwo,
naboszestwo, nabosenstwo –
1. pobo/no>:, pobo/ne post"powanie
zgodne z przepisami religijnymi,
2. pokora, skrucha,
3. ceremonia religijna, obrz"d reli-
gijny, mod=y.
ang. divine service.
staropol. naboznye ca 1455
nabosznye –
1. zgodnie z przepisami religijnymi,
2. pokornie.
staropol. ˘ naboschnoszcz, nabo-
sznoszcz, ca 1420 nabosstwo –
pobo/no>:.
staropol. ˘ naboszny, nabozny,
nabosny –
1. pobo/ny, zgodny z przepisami
religijnymi,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
nabytek
2. pokorny.
staropol. ca 1420 nabosstwo –
pobo/no>:.
†nab[j czynność.
staropol. naboy najazd, napad.
nab[j wojsk., hutn., fiz.
1. jednostka amunicji sk=adaj'ca si"
z =uski ]gilzy\, prochu, sp=onki i
pocisku,
2. materia= wybuchowy z zap=onni-
kiem, do wysadzania w powietrze
budynk[w, most[w, lodu na rze-
kach, do rozsadzania ska=, w"gla,
3. hutn. wsad do pieca,
4. fiz. =adunek elektryczny.
¯ na` ]do\ % b[j ¯ bi: ]upycha: luf"
prochem i >rutem, =adowa: j', wsad\
˘ nabity ^ na=adowany.
franc. cartouche, ang. cartridge,
round of ammunition,
ros. patron-patron,
staropol. nab[j – napad, najazd ]$\.
Cz">ci naboju&
metal case ]gilza, =uska\,
powder ]proch\,
bullet, projectile ]kul-a(ka, pocisk\,
primer ]sp=onka\.
nab[r dosł. przybytek.
zaci'g; na ^ do, przy...
¯ na` ]przy\ % bra:.
s=owotw. pokr. po(za-b[r
ros. nabor-nabor.
nab-ra:(iera: ]si"\ czynność.
zosta: oszukanym przez danie wiary
przybranemu. podst"p, podej>cie.
na` ]do, przy\ % bra:. ˚bra:.
staropol. nabral, nabyerzi, na-
braw, nabrali, nabraly ˘ nabracz,
nabyerze –
1. unie>: z sob', wzi':, zabra: w
drog",
2. uzbiera:, zgromadzi:,
3. zaczerpn': z czego>, wzi': czer-
pi'c z czego>,
4. o rzece – przybra: wody, wezbra:.
franc. escroquerie, ang. swindle,
ros. obman-obman,
por. nabiera:.
nabrze/-e(ny
¯ na` ]przy, nad\ % brzeg.
nabrz-"k=y(mia=y(mienie
o(na-puchni"ty.
nabuntowa: na` ]pod\ % bunt.
naburmusz-ony(y: jęz.
¯ na` % burmuszy: ¯ bur ]negatyw\.
skwaszony, niezadowolony z czego.
naby-tek(:(wa:(wca
na ^ przy, do. ˚by:.
staropol. nabitek –
maj'tek, mienie, zw=aszcza
ruchome.
staropol. nabycz, 1411 nabyl ˘
nabycz – naby:,

Wondershare
nacechowany
doj>: do czego>, osi'gn': co>,
uzyska:, posi'>:.
staropol. nabiczye – nabycie,
osi'gni"cie czego, uzyskanie.
staropol. 1466 nabyvacz –
ten kto zdobywa, osi'ga.
staropol. nabiwacz, nabyvacz,
nabivacz – nabywa:,
osi'ga:, zyskiwa:, zdobywa:.
nacechowany opatrzony cech',
stemplem, znakiem fabrycznym.
¯ na` % cecha ]znak, swoisto>:\.
nacha-=a(lny(lnie osob.
nadmiernie uporczywie pchaj'cy si",
bez respektu dla strony drugiej.
ang. impudent, saucy person
ros. naxal/ka/;nyj
-nacha•=(=ka(lnyj.
nachmurzy: ]si"\ wyrazem
twarzy okaza: niezadowolenie,
zmarszczy: twarz, usta, brwi, czo=o.
na % chmura.
¢nachodnik przybysz.
Latopis 1116 naxodnik=-
nachodnik.
nachodzi: ]si"\ ¯ ch[d, na ^ przy.
˚chodzi:.
na chodzie
†nach[d czynność.
staropol. 1476 invasiue albo
nachodem ˘ nachod –
naj>cie, najazd.
nachwali:
}nie spotka=em w u/yciu|.
¯ na` ]wi"cej ni/, wiele po`\ % chwa=.
nachwyt chwyt sprz"tu w kt[rym
d=onie zwr[cone s' na zewn'trz,
kciukami do >rodka.
¯ na` % chwyt.
†nachyla: czynność.
staropol. XV w. nachilayancz ˘
nachilyacz –
nak=ania:, zmusza:.
staropol. nachylacz, nachilacz –
1. nagina: ku do=owi, przez nagi"cie
zbli/y: ku czemu>,
2. uczyni: gotowym do czego>, podat-
nym, ch"tnym, /yczliwym,
przychylnym.
nachyl-enie(a:(i: ]si"\
na` ]po\ % chy=(ek ]s(k=on\. ˚chyli:.
anglosas. bendan; bugan,
>redniow. ang. benden; bowen,
bouwen, ang. bend; bow; incline,
ros. sgib-sgib, izgib-izgib, po-
klon-pok=on.
s=owotw. pokr. 1. ch=on':, 2. =ono,
˚gub, gib pod numerem 458.
naci-':(na: ]si"\ czynność.
1. >ci': du/o czego,
2. zrobi: rys", znak rylcem,
3. pot. oszuka: si".
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
¯ b[l ci"tej rany.
¯ na` ]czas dok.\ % ci':tnie.
naci'g(n':(acz komplet strun jakie-
go> instrumentu, napi': co, napr"/y:.
¯ na` ]czas dok.\ % ci'g. ˚ci'gn':.
staropol. naczøgnøcz, naczøgn"ly
˘ naczøgnøcz –
przez poci'gni"cie ci"ciwy przy-
gotowa: strza=" do jej wyrzucenia
z =uku.
staropol. 1471 naczangugye ˘
naczangowacz – naci'gowa:,
zgina: co> na kszta=t =uku.
nacie-k(ka:(c
¯ na ^ prze`, wy`, ciekciecz.
warstwa osadzona wskutek powol-
nego wyp=ywu cieczy o r[/nym sk=a-
dzie, charakterze, np. soplowate formy
skupie< mineralnych, obrzmienie
tkanek wskutek gromadzenia si" w
nich p=ynu.
naciera: czynność. s(tarcie.
na ^ przy, prze. ˚ciera:.
nacierpie: ¯ na` ]d=ugo\ % cierpie:.
d=ugo znosi:. ˚cierpie:.
nacieszy: ]si"\ ¯ na` ]d=ugo\ % `.
nacierpie: si" osob. ¯ cierpienie.
nacieszy: si" osob. ¯ cieszy: si".
naci-"cie(na:(nak
na` ]przy`, za`\ % ci"cie.
zacios, znak, rowek.
†nacios czynność.
staropol. 1416, 1455 naczoss,
1427, 1469 naczosz, 1443 nacosz
– znak graniczny wycinany na drze-
wach lub na specjalnych palach.
staropol. 1402 naczossacz,
1469 naczyoszacz
– naciosa:, wyci': na drzewach
czy s=upach znaki graniczne.
†nacisk
staropol. 1444 naczisk;
naczysk y czkody nyemale –
ucisk utrapienie.
nacis-k(ka:(n': na` ]przy\ % `.
nacja nar[d; trwa=a, historycznie
rozwini"ta spo=eczno>: ludzi, z zie-
miami, gospodark', wyra{n' kultur'
i wsp[lnym j"zykiem.
=ac. nasci ]urodzony\ ˘ natus ˘
natio, starofranc. nacion,
>redniow. ang. nacion,
ang. nation.
ros. naciq-nacja, narod-narod.
nacjonali-sta(zm(zacja(zowa:
narodowiec; patriota z wyj'tkow'
dum' o swym narodzie, prowadz'c'
do doktryny narodowego interesu
ponad inne narody i mi"dzynarodowe
wzgl"dy; nadmiernie w'ski partio-
tyzm, szowinizm.
¯ nacja ]nar[d\.
Remove
Watermark PDFelement
naczyn
†nacz jęz.
na co, na co>, po co, w jakim celu.
¢ nacza=o jęz. ˘ na(za•cz':.
na ^ za ^ po.
wo=. 1289 nahasta, nahawa ]na-
cz"li\, naha, poha ]nacz'=, pocz'=\.
†nacz': czynność.
staropol. nacz'cz, naczøc,
naczacz – zacz':, rozpocz':.
za(po(wsz•cz':, rozpocz':,
¯ nacza=o. ˚cz':.
staropol. po( wsz(za•cz':,
po(za•czyna:, wszczyna: si".
ang. begin,
ros. nah-inat;/at;-nacz•inat(at.
†naczczywy jęz.
staropol. naczywe ˘ naczczywy,
natczywe ˘ natczywy –
s=aby, chory, zara/ony.
naczeln-y(ik ¯ na czele ^ przedzie.
naczepa pojazd. rodzaj przyczepy
poruszanej przez ci'gnik.
naczepi: czynność. ˚czepi:.
naczerpa: czynność.
staropol. naczyrpacz
¯ na % czerpa:,
staropol. naczyrpnøla, naczyrpn'l ˘
naczyrpnøcz
– nabra: ]wody ze studni\
†naczerwony kolor., jęz.
staropol. naczyrzwyen –
czerwonawy, troch" czerwony.
naczes-a:(ywa: czynność.
nagarnia: w=osy grzebieniem.
¯ na` % czesa:.
naczesywa: – dziwol'g j"zykowy.
†naczesny
odpowiedni, stosowny ]co do czasu\.
=ac. appropriare, appropriatus,
franc. propre, approprie,
ang. appropriate, timely,
ros. sootvetstvennyj-
sootwietstwiennyj.
naczolnik pasek w uprz"/y prze-
chodz'cy w poprzek czo=a konia.
¯ na czo=o.
†naczo=ek ozd.
staropol. XV w. naczolek –
jaka> ozdoba noszona na czole.
†naczosta: ¯ na` ]dok.\ % ciosa:,
staropol. naostrzy:.
ang. sharpened,
ros. tohit;-toczit,
ostrit;-ostrit.
†naczrze: czynność.
staropol. natrzecz, naczrzecz –
nabra:, naczerpa: wody.
†naczyn narz.
staropol. 1462 naczyny instrumen-
ta; ca 1500 ˘ naczyny –
narz"dzie, przyrz'd.

Wondershare
naczyna:
¢naczyna: ˚czyna:.
naczyniak med.
nowotw[r =agodny w postaci guza.
†naczyni: czynność.
staropol. naczinycz –
zrobi:, wykona:, uczyni:.
naczynie pojemn.
1. pojemnik u/ytkowy o r[/nych
kszta=tach i z rozmaitego mate-
ria=u ]gliny, metalu\, s=u/'cy do
przechowywania, przyrz'dzania
lub podawania potraw, r[/nych
substancji,
2. naczynia krwiono>ne& przewody w
ustroju ludzkim lub zwierz"cym
rozprowadzaj'ce krew.
¯ na` ]do\ % czynie ]wody\ ¯ czyn
]woda ^ cie, ciecz ¯ cie•cz, cie•k\.
˚czyn pokr. j': ˘
na•czyn•ie ^ po•jem•nik; z•bior•nik
˘ j': si" ^ bra: si" za co, do czynu,
chwyta: si" ]roboty\, po ^ na.
naczynia s' wodoszczelne, dlatego
kr[bka ]koszyk\, opisany naczyniem
w Ss 1953, jest b="dn' kategori', bo
pojemnikiem.
staropol. 1444 naczynye,
1444 naczinye, 1448 naczinie –
1. narz"dzia, przyrz'dy, instrumenty,
2. naczynie domowe, garnek,
3. z grubsza obrobiony metaria=
drzewny, zdatny na budulec oraz
do przer[bki na narz"dzia, wozy,
itp. dyle, narz"dzia, tarcice.
ang. 1. vessel, earthen-ware,
pottery, 2. vein ]/y=a\,
ros. 1. sosud-sosud, 2. 'ila-/i=a.
†naczyra: czynność.
staropol. wodi nacziraly
˘ nacziracz – nabiera: wody.
na: bot.
staropol. 1437 nacz, nacz folium,
ca 1455 czwykelna nac betha-
cium; ca 1500 n'cz sanxa – zielo-
ne li>cie ]i =odygi\ niekt[rych ro>lin.
naczyni[wka anat.
1. >rodkowa warstwa ga=ki ocznej,
2. jedna z trzech opon m[zgowych.
naczyta: si" ¯ na` ]wiele, du/o\ %
czyta:. ˚czyta:.
†nacz/e jęz. no c[/.
ang. well.
na: bot. li>cie z =odygami ro>lin
okopowych, warzyw.
¢nad ¯ isl. naƒ ^ nath
1. gracja, wdzi"k, mi=osierdzie,
lito>:, =aska,
2. l.mn. odpoczynek, spok[j,
pok[j, cisza
nad~ jęz.
w wyrazach z=o/onych, pierwszy cz=on
wskazuj'cy na&
1. nadmiar cz=onu drugiego,
wi"cej ni/ `,
2. powy/ej cz=onu drugiego,
3. pobli/e cz=onu drugiego,
przy `, obok `.
odpowiednik ang. over.
Mniej lub wi"cej&
mniej ]u, ujma, ubytek, uszczerbek\,
lub wi"cej ]przy, do\, stopie< wy/szy.
• mniej& nadkroi:, nadpi:,
• wi"cej& nadmurowa:, nadp=aci:,
• wi"cej ni/& nadspodziewanie;
• stopie< wy/szy& nadle>niczy,
nadci>nienie, nadrz"dny,
• przekraczaj'cy& nadliczbowy,
nadmetra/, nadludzki,
• przewy/szenie& nadprodukcja,
• prze` ]zbytnio\& nadwra/liwy,
• wy`& nadstawi:, nadwiesi:.
ang. sub` ]i.e. subtract\, over`
]i.e. overweight, overbuilt, overe-
action\,
sur` ]i.e. surface, surreal\,
ultra` ]i.e. ultraviolet\.
przyimek wskazuj'cy; okre>laj'cy
miejsce i czas, wskazuj'cy na przed-
miot, temat& powy/ej ]nad g=ow'\, w
pobli/u ]nad brzegiem, nad ranem\, o
]dyskusja nad projektem, o losie – nad
losem\, poza ]nade wszystko\.
wo=. 1289 nad=-nad,
ros. nad=, nado.
˚nr 030 – powi'zania mi"dzy
przedrostkami, i nr 440 – znaczenia
przedrostk[w.
staropol. nad, nade –
1. okre>la /e co> znajduje si" lub
dzieje powy/ej tego przedmiotu.
2. okre>la czas przed kt[rym bez-
po>rednio co> dzieje si".
3. wskazuje przyczyn", bodziec
dziania si",
4. ni/, ni/eli – osoba lub przedmiot
o mniejszym stopniu nasilenia
cech im w=a>ciwych,
5. oznacza zbi[r z kt[rego jeden
element wyr[/nia si",
6. oznacza osob" albo przedmiot
poddany czyjej> w=adzy, mocy,
wp=ywom,
7. oznacza przedmiot kt[rego dotycz'
czyje> dzia=ania, uczucia, my>li.
Ss2011&
staropol. nad –
wbrew, mimo, bez wzgl"du na.
ang. in spite of,
ros. ne smotrq na-nie smotrja na,
vopreki-wopreki,
nad~, nade~, ponad mSjp 1969&
naukowo& chwiejnie ]“niekiedy”,
“inne”\, i licznie, szeroko ]i to tak/e\,
znaczy metod' cyganki kt[ra nie wie i
zgaduje czas d=ugi – objaw niewiedzy;
dzielenie na cz">ci i szufladkowanie
]szufladkami s' formy gramatyczne
w tym wypadku\ – ulubione zaj"cie
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
nadaremny
biurokrat[w, j"zykowych tym razem&
1. «przedrostek tworz'cy czasowniki
pochodne ]a tak/e inne wyrazy od nich
utworzone\ oznaczaj'cy&
a\ zmniejszenie ]niekiedy zwi"k-
szenie\ zasobu czego, np. nadkroi:,
nadpi:, nadskuba:; nadmurowa:,
nadp=aci:, nadstawi:,
b\ faz" pocz'tkow' tego, co oznacza
czasownik podstawowy, np. nadbu-
twie:, nadpsu:,
c\ realizowanie czynno>ci czasownika
podstawowego w danym momencie,
np. nadjecha:, nadlecie:, nadp=yn':».
2. «cz">: sk=adowa przymiotnik[w,
przys=[wk[w i rzeczownik[w ma-
j'cych za podstaw" s=owotw[rcz'
po='czenie przyimka nad z rzeczow-
nikiem w bierniku lub narz"dniku,
np. nadgraniczny, nadspodziewanie,
nadgarstek».
3. «przedrostek poprzedzaj'cy tematy
s=owotw[rcze rzeczownikowe, nie-
kiedy przymiotnikowe, wyra/aj'cy
wysoki ich stopie<, np. nadle>niczy,
nadcz=owiek, nadci>nienie, nadkwa-
>ny, nadrz"dny, nadwra/liwy»
I – czytelniku – >led{ czy to w=a>ci-
wie rzecz wy=o/ona, bo ja za g=upi
jestem; ju/ na pocz'tku od=o/y=em
wyja>nienie na bok – >ciga: wyk=a-
daj'cego w poprawno>ci jego my>li
nie zamierzam.
I tak w wielu innych wypadkach.
Utrudnianie zrozumienia, gmatwanie,
m"tne poja>nienia, s' cech' Nauki pol-
skiej, i wyp=ywaj' z niewiedzy jak si"
rzeczy mia=y, i maj', ˚utrudnienie.
Oto przyk=ad, kolejny.
nada-:(wa:(jnik czynność.
¯ na` ]przy\ % da: ]bawi:\.
staropol. 1472 nadano mye ˘
nadacz –
1. przyzna:, przypisa: na w=asno>:,
2. op=aci:, wynagrodzi:.
ang. ]ustnie\ relate ]przekaza:\ ˘
relation ]przekaz, podanie\,
]list, paczk"\, mail out,
]audycj" radiow'\ emit ]emitowa:;
wydziela:, wysy=a:\,
]retransmi-sja(towa:, przekazywa:\
relay,
ros. rasskaz-yvat;/at;,
povestovat;-powiestowat,
nadal jęz. w dalszym ci'gu,
tak samo jak uprzednio.
staropol. nadal.
†nadanie czynność.
staropol. 1455 nadanya ˘ nada-
nye, 1473 nadanye – darowizna.
nadaremn-y(ie jęz.
¯ na` % darmo ]pr[/no\.
staropol. nadaremnye, nada-
remno, daremno, na darmo, na
darme – bez przyczyny.

Wondershare
nadarzenie
ang. in vain,
ros. zadarom-zadarom.
†nadarzenie dar.
staropol. nadarzenye donationes.
staropol. nadarzeny ˘ nadarzycz
– obdarzy:, obdarowa:, obdzieli:.
nadarzy: ]si"\ ¯ na` ]przy\ % darzy:.
co> niespodziewanego, zwykle w
pozytywnym znaczeniu.
nadawa okre>lona ilo>: jakiego>
surowca, np. w"gla, bawe=ny, kt[r'
jednorazowo wk=ada si" do urz'dzenia
przer[bczego.
nadawa: ]si"\ ¯ na` ]przy\ % dawa:.
†nadawca
staropol. nadawcza – fundator.
nadawc-a(zy ¯ na` ]po\ % da:.
podaj'cy.
nadawczy – wysy=aj'cy fale elek-
tryczne, >wietlne, d{wi"kowe.
nad-':(yma: ]si"\ ¯ na` % d':.
nad-':(yma: ]si"\ czynność.
¯ na` % d':.
staropol. nad'thy ˘ nad'cz,
nadøtich ˘ nadøti, ]\
1466 ˘ nad'ty, nadanthy,
nadøwszi –
1. nap"cznie:, nabrzmie:, opuchn':,
2. sta: si" dumnym, pysznym,
zarozumia=yn, napuszy: si".
nad'sa-ny(: si" jęz.
na % d'sy ¯ d's.
okaza: niezadowolenie mimik'.
nad'/a: jęz. ¯ na` ]po\ % d'/a:.
staropol. yusz nad'zil ˘ nad'zicz
– wyr[wna:, zr[wnowa/y:.
nadba=tyckie narody, plemiona
narody przyleg=e do Ba=tyku, Morza
Bat=yckiego, maj'ce cz">: swej gra-
nicy opartej o brzegi Ba=tyku.
By=y to& Prusy, Litwa, i +otwa.
• Prusy – nazwa niemiecka, nadana
przez Krzy/ak[w temu rejonowi w
13-tym wieku, w latach ok. 1280 ±10,
zanim niepi>mienni tubylcy zdo=ali
utworzy: swoj' nazw". Prusacy zostali
wyci"ci w pie< lub zupe=nie zniewo-
leni, a niedobitki ich schroni=y si" na
Litwie, tam i miejscowo>: Pru/any.
• Litwa – nazwa rejonu okolic Lidy
kt[r' nast"pnie stosowano do ca=o>ci
litewskiego pa<stwa, obejmuj'cego
tak/e ?mud{, i tzw. Ksi"stwo Zawi-
lejskie czyli Nalszczany.
Nie pierwszy to taki wypadek.
• +otwa – sk=adnia nazwy wskazuje na
wod", ¯ =ot ]woda\ % wa ]woda\.
Tak i Elbe ¯ el ]woda\ % be ]woda\,
Sidon ¯ is, si ]woda\ % don ]woda\,
el  le ˘ Lebanon; temat z g="bi'.
J"zyk narod[w nadba=tyckich silnie
r[/ni si" od j"zyka s=awia<skiego i
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
nadjecha:
germa<skich. J"zykoznawcy utworzyli ¯ nad]e\ % i>: ]kroczy:, st'pa:\.
wi"c osobn' grup" dla nich& nadba=- staropol. nadydz – nady:, nadi:,
tyckie, i w='czyli do “drzewa gene- ˘ nadszedwszy, nadschedl,
alogicznego” j"zyk[w, jako odrost od nadszedl –
s=awia<skich, z powodu geopo=o/e- 1. przyj>: ]za kim>, ku czemu>\,
nia – z b="dem. zjawi: si",
Wed=ug moich obserwacji, j"zyki te 2. znale{:, spotka:,
pokrewne s' grupie ormiano-greckiej. 3. o >nie – opanowa:, nawiedzi:.
St'd w rejonie tym& Ss211& staropol. nadej>: kogo –
– szereg miejscowo>ci po=o/onych nad spotka: kogo, natrafi: na kogo.
rzekami o nazwach Po` ¯ gr. potami =ac. ad ]do\ % ripa ]brzeg\,
]rzeka, niegdy> tak/e ¢woda\& Pojurze starofranc. ariver, arriver,
¯ Jura, Poszwintys, i inne, >redniow. ang. ariven,
– szereg grod[w w nazwach o przy- ang. arriving ]nadej>cie\,
rostku `go=a ¯ gaia ]ziemia\& Ojrago=a, starofranc. arriver ˘ starofranc. i >red-
Mejszago=a, Betygo=a, i inne, niow. ang. arrivaile ˘ ang. arrival,
gr. gaia ˘ lit. gala ˘ pol. go=a, ang. approaching ]zbli/a: si"\,
– w nazwiskach cz"ste `as, jak greckie ros. prixodit;-prichodit,
Leonidas, Pitagoras, i inne, priby-vat;/t;-priby-wat(t,
– tak/e `kis w nazwiskach +otysz[w ¯ ros. pribli'at;-pribli/at.
is ]woda\ ˘ rz. Tigris, Sesuwis, nadep-ta:(n':(tywa: ˚depta:.
– w s=ownictwie pospolitym szcz'tki
sanskrytu, kt[ry – w mej opinii – zosta= nader nadto, bardzo, niezmiernie,
utworzony w rejonie Konstantynopola, ogromnie.
w kulturze grecko-=aci<skiej, gdzie by= nad-erwa:(erwanie(rywa: ]si"\
przep=yw r[/nych “j"zyk[w”, tj. ple- ¯ nade` % ˚rwa:.
mion w=adaj'cych odmiennymi, i przez
nader/n': czynność.
to sanskryt by= j"zykiem sztucznym.
¯ nade` % r/n': ]ci':\.
nadbie-c(gn':(ga:
¯ nad` ]przy\ % biec ¯ bieg.
nad-es=a:(sy=a:
¯ nade` % ˚s=a:.
nad-biera:(ebra: ¯ nad ]troch"\
% bra:, czyni: tym mniej.
nade wszystko
w mSjp 1969 na opak& «bra: wi"cej nad-e/re:(/era: ¯ nade` % /re:.
ni/ si" nale/y, bra: za wiele» nad"ty ¯ na` % d':, d'sa: si".
}w[wczas «przebra:» ˘ przebra:
miark", J.D.| nadfioletowy ¯ nad` % fiolet(owy.
nadbitka nad` ^ od`. nadfru-n':(wa:
¯ nad` % fruwa:.
nadbrze/-e(ny ¯ nad` ]po\ % `.
nadg-ania:(oni:
nadbud-owa(owa:([wka
¯ nad` ]po\ % budowa ¯ buda. ¯ nad` % ˚goni:.
nadburcie cz">: burty wystaj'ca †nadgabanie czynność.
ponad pok=ad. staropol. nadgabane –
dokuczanie, dr"czenie.
nadchodzi: ¯ nad ]pod\ % ch[d.
przybywa:. nadgarstek ¯ nad` % gar>:.
staropol. nadchodzicz, ca 1450 ˘ nadgni=y ¯ nad` % ˚gni:.
natchoczoczo ˘ natchoczicz –
nadgnioty ¯ nad` % gnie>:.
1. przybywa:, zbli/a: si".
2. o chorobie – napada:, nadchodzi:. nadgodzina ¯ nad` % godzina.
nadci'g-a:(n': ¯ nad` % ci'ga:. nadgoni: ¯ nad` % ˚goni:.
nadci>nienie ¯ nad` % ci>nienie. nadgorliwy ¯ nad` % gorliwy.
nadczu=o>: ¯ nad` ]prze\ % czu=o>:. nadgraniczny ¯ nad` % graniczny.
nadczynno>: ¯ nad` % czynno>: nadgryza: ¯ nad` % ˚gry{:.
nadda-:(tek ¯ nad` ]wi"cej\ % datek. nadir punkt sklepienia niebieskiego
zbiegaj'cy si" z horyzontem, prze-
nad drzwiami
ciwleg=y zenitowi.
nadd{wi"kowy ¯ nad` ]ponad\ % `. arab. as-samt ]zenit\ ˘ nazir as
samt ]przeciwleg=y zenitowi\,
nade ^ nad
starofranc., >redniow. ang. i ang.
nade~ ^ nade` nadir.
nade dniem
†nadjacha:, nadjech: napotka:.
nadej>: 1. przyby: gdzie o danym staropol. kto nadgechawszy ˘
czasie, 2. zbli/a: si", dotrze:. nadgechacz;

Wondershare
nadjecha:
1479 nathyechalyesch;
ca 1500 ˘ voyska nadyachaly;
nadyechavschy –
1. najecha:, napa>: znienacka,
2. naktn': si" na kogo>.
nadje-cha:(/d/a: ¯ nad` ]przy\.
†nadji: ˚nadej>:.
nadk=ad ¯ nad` ]powy/ej\.
nadkomplet ¯ nad` ]wi"cej ni/\.
nadkwasota ¯ nad` ]wi"cej ni/\.
nadlecie: ¯ nad` ]przy\ % lot.
nadle>ni-czy(ctwo ¯ nad ]powy/ej\.
nadliczb-owy([wka
nad` ]przekraczaj'cy, wi"cej ni/\.
nadludzki ¯ nad ]przekroczenie\ % `
†nad=o/enie płatn.
ca 1428 nathlozene inpensa,
1437 nadlozenye impensa,
cz 1500 n'dlozenye impensa –
koszt, nak=ad, wydatek na co>.
nad-=o/y:(k=ada: czynność.
¯ nad ]wi"cej ni/ trzeba\ % =o/y:.
staropol. nadloszicz –
doda:, do=o/y:.
nadmanganian potasu – zwi'zek
nieorganiczny, maj'cy posta: fiole-
towych kryszta=k[w rozpuszczalnych
w wodzie; stosowany w lecznictwie,
chemii.
nadmarzn': }nie s=ysza=em, zakra-
wa na dziwol'g, J.D.|. nad ]troch"\.
nadmetra/ ¯ nad ]przekroczenie\.
nadmi-ar(erny
nadmieni: ¯ nad` ]przy\ % wzmian-
kowa:, napomkn':, wspomnie: o
czym.
staropol. namieni:. ]$\
=ac. mens, mentis ]umys=\ ˘ mentio,
starofranc. mention,
>redniow. ang. mencion,
ang. mention ]kr[tki, cz"sto przypad-
kowy odno>nik, wypowied{ o czym>\,
by the way ]mimochodem\,
ros. upominanie-upominanie,
pomin-pomin.
nadmorski ¯ nad` ]po\. Pomorze.
nadmuch-a:(iwa:
nadnaturalny ¯ nad` ]wi"cej ni/\
nadnercze anat. parzysty gruczo=
dokrewny po='czony z nerkami.
†nadobie sprz"t, naczynia.
staropol. nadobye.
†nadobnie jęz.
staropol. nadobnye –
stosownie, z wdzi"kiem, pi"knie.
staropol. nadobnoscz –
pi"kno>:, wdzi"k.
staropol. nadobny –
pi"kny, zgrabny, kszta=tny, sto-
sowny, taki jak nale/y.
nadobny ¯ nad ^ pod, % obny
]samy\ ¯ ob ]sam\,
wi"cej ˚podobny.
podobny ¯ w przypadku odwetu u/y-
wane “pi"knem za nadobne” ]na ^
po\, czyli odp=aci: si" takim samym,
z=ym czynem, przez dorozumienie
przesz=o na «podobanie si"»& pi"kny,
dorodny, przystojny. pokr. wielebny
]uwielbiany\.
tak i autorzy mSjp 1969.
p=e: nadobna ]podobaj'ca si"\ ˘ pi"kna
]niekoniecznie, z przesad'\.
staropol. nadobnie – stosownie, z
wdzi"kiem, wg Ss 1953, nadobny –
=adny, mi=y, pi"kny. ˚sudanny.
ang. appropriate(ly,
ros. sootvetstvenn-o/yj.
ang. †Old Polish handsome ]=adny,
przystojny, hojny\.
†nadobogon spoż.
staropol. nadobogon –
okr'g=y placek o podniesionym brze-
gu, wypiekany z ciasta chlebowego
gorszego gatunku, s=u/'cy jako misa,
talerz, po u/yciu spo/ywany przez
ludzi lub dawany byd=u.
nadobowi'zkowy ¯ nad ]wi"cej ni/\.
nadobn-e(ym dosł. podobn•e(ym.
na ^ po, koncepcji s=owotw. 002.A.
“odp=aci: si" pi"knem za nadobne”
]tym samym lub podobnym\;
st'd b="dnie& nadobne ^ pi"kno ¯
pi"kno za pi"kno ^ nadobne.
nadokiennik bud.
daszek ochronny, gzyms nad oknem.
nadoknie ¯ nad` ]powy/ej\ % okna.
fragment >ciany nad oknem.
†nadolny jęz.
staropol. 1416, 1418 nadolni mlin,
1428 nadolny – le/'cy na dole,
poni/ej ]czego>\, dolny, ni/szy.
†nado=ek
staropol. nadolek –
brzeg, kraj, obramowanie, zwierzch.
†nadop=cenie $ wg Ss 1953
staropol. nadoplczyenya cz=ovye-
cztva ˘ nadoplczyenye;
d=u/szy cytat do='czony biblijnego
dialogu Jezusa Chrystusa ze >w.
Janem; dla mnie p=czenie, p=cenie
kojarzy si" z p=ci'.
†nadostojny jęz.
staropol. nadostoyny –
wystarczaj'co godny.
†nad[= geolog.
staropol. w nadole lesznem ˘
nadol – dolina.
nadpal-a:(i:
¯ nad` ]troch", przy\ % ˚pali:.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
nadrealizm
†nadpa>: czynność., ruch.
staropol. napadl, spadl –
upa>:, spa>:.
†nadpe=ny jęz.
staropol. nadpelna ˘ nadpelny –
przepe=niony.
nadpiecek
¯ nad` ]za, przy\ % piecek.
nadpis-a:(ywa:
¯ nad` ]powy/ej\ tekstu.
†nadpiwniczny jęz.
staropol. 1440 nadpiwniczny –
po=o/ony obok piwnicy.
nadplanowy
¯ nad ]poza, wi"cej ni/\ % plan.
nadp=a-ci:(ta
¯ nad` ]wi"cej ni/\ % p=aci:.
nadp=y-n':(wa:
¯ nad` ]przy\ % p=yn':.
†nadpowy/szy: czynność.
staropol. nadpowiszonego ˘
nadpowiszycz lub nadpowiszicz –
bardzo wywy/szy:.
nadprodukcja
¯ nad` ]wi"cej ni/\ % produkcja.
nad program, nadprogramowy
nadpro/e belka zamykaj'ca otw[r
drzwiowy lub okienny od g[ry i pod-
trzymuj'ca mur nad tym otworem.
nadpr[chnia=y ółążźęśćń yx
¯ nad` % pr[chnia=y ¯ pr[chno.
nadprzewodnictwo
znikomy op[r elektryczny niekt[rych
metali i stop[w w bardzo niskich
temperaturach.
¯ nad` ]wielce `\.
nadprzyrodzony ¯ nad` % przyroda.
staropol. nadprzyrodzony – nad-
zwyczajny, cudowny, nadnaturalny.
nadpsu: ¯ nad` ]cz">ciowo, troch"\.
†nadpwa: bardzo ufa: w co>.
staropol. nadpfacz.
†nadra, nadro ˚nadro.
staropol. nadr' ˘ nadro;
1471 nadra –
zanadrze, pazucha.
nadr-abia:(obi: doci'ga: do pla-
nu w tempie szybszym od normalne-
go, przewidywanego, przeci"tnego,
uzupe=nia: tak zaleg=o>ci, oci'ganie
si", zostawanie w tyle.
¯ nad ]szybciej ni/\ % robi:.
ang. make up, catching up,
ros. posti-gat;/h;-posti-gat(cz.
†nadrasta: proces.
staropol. nadrastayøczy ˘
nadrastacz –
podrasta:, wzrasta:.
nadreali-zm(styczny kierunek
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
nadro nadzie/ny
artystyczny ]g=[wnie w sztuce wi"cej, poza tym, zbyt, w dodatku. nadwy/ka ¯ nad % wy/.
i literaturze\ powsta=y w latach staropol. naththo, nadto,
nadyma: ]si"\ ¯ na` % d':.
1920-tych, maj'cy oddawa: obrazy 1466 natho; nadtho –
staropol. nadymacz, nadyma sch'
pod>wiadomo>ci i sn[w; surrealizm. 1. ponadto, pr[cz tego, do tego
– p"cznie:, nabrzmiewa:, puchn':.
franc. surrealisme, jeszcze,
ang. surrealism. 2. wy/ej, powy/ej, wi"cej, 1. nadzia: czynność. ¯ nadzienie.
3. nadto by: – wyr[/nia: si", odzna- staropol. ca 1500 n'dzyacz –
†nadro, nadra zanadrze, pazucha.
cza: si", g[rowa:, przewy/sza:, nape=ni: farszem, nadzieniem,
nadrobi: czynność. 4. zbytnio, mi"sem.
¯ na` % drobne pokruszy:, 5. dlatego. 2. †nadzia: si"
poci':, po=ama: co na drobno.
nadtytu= ¯ nad` % tytu=. staropol. nadzyacz szye –
staropol. nadrobycz.
spodziewa: si", mie: nadziej",
nadruk(owa: ¯ na` % drukowa:. †nadunczye bot. yx
przypuszzca:, mniema:.
staropol. 1472 nadunczye buglos-
nad-rywa:(erwa: ¯ nad(e % ˚rwa:. sa silvestris – nadzi-a:(ewa: ]si"\
nadrz'd ¯ nad` % rz'd. Cerinthe minor L. nak=u:, pokr. bodziak. ˚dzia:.
zapewne b="dnie z czeskiego †nadzia=a: czynność.
nadrzecz-e(ny ¯ nad` % rzeka. medunicě. staropol. nadzalami, nadzalal,
nadrze: ¯ na` % ˚drze:.
nadusi: ¯ na` % dusi:. nadzalay, nadzalaly ˘ nadzalacz
nadrzewny ¯ na` % drzewny. – zrobi:, wykona:, sporz'dzi:.
nadu/y-cie(:(wa: ¯ nad % u/y:.
nadrzyna: ¯ nad` % rzn':. nadzieja spodziewane, oczekiwane.
nadwaga ¯ nad` % waga.
staropol. nadzega, nadzeia,
nadrz"dny ¯ nad` % rz'd.
nadw'tli: ]si"\ ¯ nad` % w't=y. nadzyeya –
nadscen-ie(ka ¯ nad` % scena. †nadweseli: si" nastr. 1. przekonanie, /e stanie si" to,
nadsiarczan ¯ nad` % siarczan. staropol. nadweszelicz szye – czego oczekujemy, czego spo-
cieszy: si" z czego>. dziewamy si", ufno>:, zaufanie,
nadskakiwa: ¯ nad` % ˚skoczy:. 2. obiekt od kt[rego oczekujemy po-
nads=uchiwa: ¯ nad` % ˚s=ucha:. nadwichn': ¯ nad` % wichn':. mocy, na kt[rego pomoc liczymy,
nadwiesi: ¯ nad` ]wy\ %∆wiesi:. 3. bli/ej nieznane uprawnienie czy
nads=upie element architektoniczny,
zobowi'zanie,
dolna cz">: belkowania spoczywaj'ca nadwi>la<ski
anglosas. hopa,
bezpo>rednio na g=owicach kolumn.
nadwodny ¯ nad` % woda. >redniow. ang. i ang. hope,
nadspodziewanie nadworny ¯ na` % dw[r. tak/e ang. expectation,
nadstawa element architektoniczny staropol. 1398, 1420, 1425, 1435, ros. nad≠q-nadieja.
wie<cz'cy obiekt rzemios=a arty- 1498 nadworny, †nadziela: czynność.
stycznego. 1405, 1437 nadworni, staropol. ca 1455 nadzelam errogo
nadsta-wi:(wia: ]si"\ 1423, 1428 nadworzni, ˘ nadzelacz –
nad ]wy\ % stawi:. 1440 nadworzny – udziela:, po/ycza:.
staropol. nadstawyanye – 1. zwi'zany z dworem panuj'cego, staropol. nadzyelicz, nadzelycz –
spajanei, ='czenie. 2. znajduj'cy si" na zewn'trz, udzieli:, u/yczy:, odst'pi:.
zewn"trzny. =ac. credere ]wierzy:\ ˘ credens ˘
nadstawka ¯ nad % ˚stawi:. p[{no=ac, credentare ˘ starofranc.
nadwozie ¯ nad` % w[z.
nadstawny ¯ nad` ]do\ % ˚stawi:. graanter, graunter, craanter,
nadwra/liw-y(o>: >redniow. ang. granten, ang. grant,
†nadst'pi: ¯ nad ]prze`, wi"cej ni/\ % wra/liwy. ros. po'alovanie-po/a=owanie.
staropol. nadstopicz –
zst'pi: na kogo> z g[ry, przyj>: z nadwyr"/y: ¯ r"/y: – ruszy:, nadziem-ny(ski
g[ry ]wiara /e duch bo/y zst'pi= nad(wy•r"/y: ^ na(wy-ruszy:.
nadzienie farsz.
na cz=owieka; siedziba Boga nad †nadwysze, nadwyszej, ¯ na` % dzienie ]wk=ad\.
chmurami, J.D.\. nadwyszsze, nadwyszszej jęz.
staropol. 1405 nadwiszsze, nadziewa: ¯ na` % dzia: ]bija:\.
†nad>ciga: czynność. 1. wbi:, nasadzi: na co> ostrego,
staropol. nadsczygayoczych ˘ 1411 nadwissze; nadvissche;
nadwysche, nadwysse, 2. w odniesieniu do potraw& wype=-
nadsczygacz – prze>ladowa:. ni: co nadzieniem, mas', konfitu-
nadvyssze –
nad-sy=a:(es=a: ¯ nad` % ˚s=a:. 1. najwy/ej, nie wi"cej ni/, rami, np. kiszk".
2. zbyt wiele, nadmiernie, za bardzo, staropol. nadzyevacz szye,
nadszarpn': ]si"\
te/ bardzo mocno. nadzewacz –
¯ nad` % szarpa:.
staropo. nadwysznoscz – 1. spodziewa: si", przypuszcza:
nadsztukowa: mniema:,
nadwyszno>:, nadmiar, przesada,
nad ]do\ % sztukowa: ¯ sztuka. 2. ufa: komu>, pok=ada: w kim>
zbytek.
nadsztygar albo czym> nadziej".
†nadychacz osob. ang. drive in; fill up,
nadszybie ¯ nad % szyb. ca 1450 nadichacz inspirator – †Old Polish expect, having hope.
nad>wietle ¯ nad % >wiat=o. u/yczaj'cy natchnienia.
†nadzie/ny budz'cy nadziej",
nad to poza to. †nadymanie proces. pewny, niezawodny.
staropol. nadymanye ¯ s=aw.-ros. nadie/da ]nadzieja\,
nadto nad ^ wi"cej ni/, nad to, – wzdymanie, wzd"cie wn"trzno>ci.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Wondershare
nadziwanie
ang. hopeful,
ros. nade[]ijsq
(na hto)>
poda[]ij nade'dy.
†nadziwanie ¯ dziw.
staropol. nadzywanye –
podziwianie ]na ^ po\.
nadziwi: ]si"\ ˚dziwi:.
nadzor-ca([r(zorowa:
nadzwyczaj(nie(ny
nad/er-a:(ka
nad/[=k=y
naelektryzowa: czynność.
nafaszerowa:
naf-ta(talina(ciany(ciarz
nafto-dajny(no>ny(owy
produkt destylacji ropy naftowej; ciecz
u/ywana do o>wietlania, ogrzewania,
oraz jako materia= p"dny.
assyr. naptu, aramejski napta,
perski naft, gr.-=ac.-ang. naphtha
franc. naphte, niem. naphtha(lin,
ros. neft;.
naftal-en(lina bia=y, krystaliczny,
aromatyczny w"glowod[r C 10 H 8 ,
uzyskiwany w wyniku cz">ciowej
destylacji smo=y w"glowej, stosowany
do produkcji barwnik[w, tworzyw
sztucznych, oraz jako >rodek przeciw
molom.
ang. naphthal-ene(ine.
nagabywa: usilnie i systematycz-
nie prosi:, molestowa:.
staropol.
1397, 1436 nagabal ˘ nagabacz,
1471, ca 1500 nagabacz –
1. prze>ladowa:, dr"czy:, napasto-
wa:, dokucza:,
2. pozywa:, niepokoi: pozwami s'-
dowymi albo zaprzeczeniem praw.
staropol. nagabanye –
1. prze>ladowanie, dr"czenie, udr"ka,
napa>:, dokuczanie, przeszkoda,
2. wniesienie skargi s'dowej,
pozwanie do s'du, zaskar/enie.
3. zarzut uczyniony s"dziemu
o nies=uszny, niesprawiedliwy
wyrok, zakwestionowanie s=usz-
no>ci wyroku s'dowego.
staropol. nagaba: – napastowa:,
niepokoi:; =aja:, gani:.
ang. molest, †Old Polish blame,
ros. bespokoit;-bespokoit.
nagada: si" ¯ na` ]czas\ % gada:
]m[wi:\; wynik m[wienia do woli.
nagadywa: – dziwol'g j"zykowy.
†nagadza: si" zdarza: si".
ang. happen, occur,
ros. sluhit;cq-s=uczitsja.
†nagalec poz. społ.
staropol. ca 1428 nagalecz mini-
ster – s=uga, pomocnik.
nagan broń. rewolwer b"benkowy,
najcz">ciej siedmiostrza=owy.
Emil i Leon Nagant, bracia, belgijscy
konstruktorzy i fabrykanci broni;
Emile ]ur. 1830\ i Leon ]ur. 1833\ za-
=o/yli 1859 w Liege, Belgia Fabrique
d’armes Emile et Leon Nagant.
nagan-a(ny jęz. ¯ na` % gani:.
staropol. 1414 vlg. nagan' ˘
nagana – przygana, zarzut&
a. zarzut uczyniony s"dziemu
o niesprawiedliwy, nies=uszny
wyrok s'dowy, zakwestionowanie
wyroku s"dziego,
b. zarzut uczyniony czyjemu>
szlachectwu, zakwestionowanie
czyjego> szlachectwa.
staropol. naganacz –
1. l/y:, zniewa/a:,
2. dr"czy:, prze>ladowa:, napastowa:.
staropol. 1405, ca 1420 naganil,
naganicz; naganyl, naganyla –
1. przygani:, postawi: zarzut,
pot"pi:, oskar/y: o co>.
a. og[lnie,
b. uczyni: zarzut s"dziemu o nie-
sprawiedliwy, nies=uszny wyrok
s'dowy, zakwestionowa: s=usz-
no>: wyroku s'dowego,
c. zakwestionowa: prawomocno>:
dokumentu,
d. uczyni: zarzut czyjemu> szlachec-
twu, czci, zakwestionowa: czyje>
szlachectwo,
2. blu{ni:, z=orzeczy:.
staropol. 1404 naganyenye,
1388, 1399, 1403, 1405 naganene –
1. przygana, zarzut, pot"pienie, oskar-
/enie, zakwestionowanie czego>,
1.a. zarzut uczyniony s"dziemu
o nies=uszny, niesprawiedliwy
wyrok,
1.b. zakwestionowanie prawo-
mocno>ci dokumentu,
1.c. zarzut uczyniony czyjemu>
szlachectwu,
2. blu{nierstwo, z=orzeczenie.
staropol. nagania: ]gani:, pot"pia:\.
ang. reprimand, blame,
ros. vygovor-wygowor,
uve]anie-uwieszczanie.
staropol. nagani: ]przygani:, zarzut
postawi:\.
=ac. re % prope ]blisko\ ˘ p[{no=ac.
repropriare ˘ starofranc. repro-
chier ˘ franc. reproche(r,
ang. reproach, ]oskar/y: o co i
gani: za b='d\, rebuke; reprove;
censure; upbraid; objection,
ros. uprëk-upriok,
ukorizna-ukorizna, ukor-ukor,
]wstyd\ pozor-pozor.
naganiacz ¯ nagonka.
†nagarn': jęz. gadk' nagarn':
staropol. XV w. gadk' nagarnal'
˘ nagarn'cz –
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
nagle
zada: pytanie, zapyta:, zagadn':
}Ss1953& wypowiedzie: pytanie|.
nagarn': ˚garn':.
nagi jęz. go=y, bez odzie/y,
rdze< ]np. naga prawda\.
staropol. nagy, nag ˘
w deklinacji& naga, lono nage,
nadzi, nagyego –
niczym nie os=oni"ty, nie ubrany,
te/ cz">ciowo nie os=oni"ty.
o mieczu – obna/ony, wyj"ty z
pochwy.
got. nagaths ˘ niem. nackt, anglo-
sas. nacod, n≤cad ˘
ang. naked, GK, lit. nuogas,
wo=. 1289 nag=-nag\, nagπa -nago,
nagy≥ ]nagich\
prosœ]im= podaa. nagy≥
ád≠va≥ ]prosz'cym podaj'c,
nagich odziewaj'c\.
nagi-':(na: ]si"\ czynność.
¯ na` % gi':. ˚gi':.
staropol. 1471 nagyanthe ˘
nagyancz –
wygi':, zgi':, zakrzywi:.
nagietek lekarski bot. Calendula
officinalis L., ro>lina roczna, ozdob-
na o /[=tych kwiatach zebranych w
kwiatostany – koszyczki, w stanie
dzikim w basenie Morze Ír[dziem-
nego i Iranie.
Uprawiany w Europie i Ameryce P=n.,
do cel[w medycznych, ozdobnych, i
w przemy>le spo/ywczym.
Znany te/ jako nogietek lekarski,
nagietek ogrodowy, paznogietka,
paznogietek, pazurki, miesi"cznica,
stulik.
niem. ringelblume
hiszp. Calendula, Flamenquilla
franc. Souci officinal,
ang. bud-marigold,
ros. hereda-czereda.
†nagl'da: na` ]za\ % gl'da: ]jrze:\.
staropol. naglandacz –
patrze:, przygl'da: si".
ang. peep, ros. vzglqd-wzgljad,
ukradko[-ukradkoju.
nagl-e('cy w spos[b nieoczekiwa-
ny, zaskakuj'cy, naraz, wtem, zbyt
szybko.
staropol. nagle, naglye –
1. pr"dko, szybko, nieoczekiwanie,
gwa=townie,
2. zaraz, natychmiast, niebawam,
w najkr[tszym czasie,,
3. o upadaniu, k=anianiu si" –
w d[=, na twarz, twarz' do ziemi.
staropol. z nag=a –
z nag=a, natychmiast, zaraz.
staropol. naglosci, naglosczy ˘
nagloscz –
1. szybko>:,
2. gwa=towno>:, porywczo>:.

Wondershare
xx
staropol. nagly ˘
dla nagley szmyerczi; od nagley
y nyeopatrzney szmierci –
1. pr"dki, szybki, gwa=towny,
niespodziewany,
2. nag=a rzecz – czyn niezgodny z pra-
wem, przemoc, wyst"pek, zbrodnia.
na•raz  na•gle; raz ^ gle ¯ zor, zer 
glance ]spogl'da:, spojrzenie, ang. ...
4. to look suddenly and briefly\.
=ac. sub` ]pod`\ % ire ]i>:\ ˘ subi-
re ]podej>cie, podst"p\ ˘ subitus
˘ subitaneus ]znienacka, nagle\ ˘
p[{no=ac. ¢subitanus ˘
starofranc. sodain, sudain,
>redniow. ang. sodain,
ang. all of sudden, suddenly,
ros. vdrug-wdrug,
neo'idanno-nieo/idanno,
vnezapno-wniezapno.
nag=o>nia anat.
ruchoma chrz'stka, kt[ra otwiera i
zamyka przej>cie ='cz'ce krta< z jam'
gard=ow'. ˚g=osi:.
nag=[wek
napis umieszczony nad tekstem.
nag-=y(le(l'cy(li: niespodziewanie,
nieoczekiwanie, w spos[b zaskakuj'-
cy, raptowny, wtem, naraz, z p"dem;
element p"du dodany.
ponagla: – pop"dza:; z nag=a
gwa=t ˘ gwa=townie ]nagle\.
nagminny jęz. pospolity,
¯ na` % gmin ]posp[lstwo\.
˚gmin ]posp[lstwo, spo=eczno>:\.
nag-na:(oni:(onka czynność.
¯ na` % goni: ]w pu=apk"\. ˚gna:.
pokr. ob=awa.
nagni-e>:(ata: ¯ na` % gnie>:
]cisn':\.
nagniotek odcisk. ¯ na` % gnie>:.
nago(>:
skr[cone na golasa. obna/enie, go=o.
staroniem. wy/yn nakot, GK,
niem. nackt, anglosas. nacod,
n≤cad, >redniow. ang. i ang.
naked, wo=. 1289 nagπa ]nago\,
nagy≥ ]nagich\, nag= ]nagi\,
ros. golyj-go=yj, nagoj-nagoj.
†nagodzi: si" na(przy•darzy: si".
nagolenica panc.
cz">: zbroi os=aniaj'ca gole<.
nagolennik
owijak lub skarpeta chroni'ca gole<
w grze w pi=k" no/n' lub w hokeja i
przy niekt[rych pracach.
nagonasienny
nagonka
1. łow. skierowanie zwierzyny =ow-
nej ob=aw' na rz'd my>liwych,
2. w przen. szczucie, prze>ladowanie.
¯ na` % gon % ka ¯ goni: % ka ]do\.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
na g[r", na g[rze
nagrabi: ¯ na` % ˚grabi:.
nagr-a:(ywa: ¯ na` % ˚gra:.
nagr-adza:(odzi: ¯ nagroda.
nagranie gra. ¯ na` % gra:.
nagrob-ek(kowy(ny ¯ na` % gr[b.
nagroda uznaniowa suma pieni"/na,
dyplom, odznaczenie za dobre wyniki,
osi'gni"cia, zwyci"stwo w konkursie,
zawodach.
nagroda ¯ na` % groda ]p=ot, bor\
˘ po•bor•y ]wy•nagorodze•nie\,
p=at•no>:, za•p=ata, za•boro•le
]za•parkanie, za•groda\;
na•groda  za•groda ˚nr 002.A.
ang. reward, ros. nagrada.
nagromadz-enie(i:(a: ]si"\
¯ na` ]czas\ % gromadzi: ]zbiera:\.
nagrywa: gra. ¯ na` % gra:.
nagryzmoli: ¯ na` % gryzmo=y.
nagry{: ¯ na` % gry{:.
nagrz-a:(ewa: ]si"\ ¯ na` % grza:.
nagus golas.
nahaj(ka bicz, ka<czuk tatarski.
¯ Nogaj 1277–1283.
naharowa: si"
naigrywa: si" jęz.
¯ na` % igra ]zabawa\.
odnosi: si" do kogo lub czego z
szyderstwem, drwinami; ur'ga:,
szydzi:, kpi:, na>miewa: si".
naiwn-y(iak(o>: jęz.
dziecinnej wyobra{ni i do>wiadcze-
nia, z prostymi b="dami.
franc. naïf ˘ ang. naive, naïve.
naj~ przedrostek tworz'cy stopie<
najwy/szy przymiotnik[w i przy-
s=[wk[w.
najada: si" ¯ na` % je>:.
¢najati naj':.
staroros. naqt;-najat,
ros. nanqt;-nanjat ]naj':\.
najazd ¯ jazda konna.
naj': ¯ na` % ˚j':.
†naj: znale{:, spotka:. ]$\
¯ na` % i>: ¯ s=aw.-ros. itti.
franc. re(trouver,
anglosas. findan, pokr. niem. finden,
>redniow. ang. finden, ang. find,
ros. na-xodit;/itti.
najecha: ¯ na` ]przy\ % jecha:.
staropol. najecha: – napa>:.
s=owotw. koncepcji& jecha: – pada:,
˚nr 019.
ital. attacare, franc. attaquer,
ang. attack, ros. ataka-ataka,
napadenie-napadenie.
Remove
Watermark PDFelement
xx
najem(ca(nik(ny, najmita
¯ j': ^ bra:, chwyta:.
na(u(za(przy-j':.
naje>: si" ˚je>:.
naje{dzi: si" ¯ na` % jazda.
naje{dzca napastnik, agresor.
naje/d/a:
¯ najecha: ¯ na` % jecha:.
naje/y: ]si"\ ¯ na` % je/y: ¯ je/.
najmniej(szy stopie< najni/szy,
¯ naj % mniej ¯ ma=o.
naj-mowa:(': ]si"\ ¯ na` % j':.
najnowocze>niejszy
najpierw ¯ naj` % pierwszy.
staropol. napirwej, naypierwej.
naj•pier•w  w prz[d•y ¯ prz[d;
pier ]prz[d\ ˘ pierwszy ]najprzed-
niejszy\.
=ac. primus ]pierwszy\ ˘ primarius
˘ franc. premier; niem. erste]r, ~s\,
anglosas. fyrst ]dosł. przedni\,
>redniow. ang. firste ˘ ang. first.
ang. first, first of all,
ros. vo-pervyx-wo-pierwych,
predwe vsego-predsze wsego.
naj>: ¯ na` % i>:. ˚j>:.
wo=. 1289 nawestvo-naszestwo
]naj>cie\.
¢naju jęz. nasz.
staroros. na[-naju,
ros. naw-nasz.
najwi"kszy stopie< najwy/szy&
du/y ˘ wi"kszy ˘ najwi"kszy.
staropol. nawi"tszy.
ang. big ]du/y, okaza=y\ ˘ bigger ˘
the biggest,
ros. samyj bol;woj,
krupnyj-krupnyj.
najwy/ej ¯ naj % wy/ej ¯ wysoko.
staropol. nawirzchni ]najwy/szy\.
ang. highest ¯ high ]wysoko\,
ros. samyj vysokij.
nakarmi: ˚karmi:.
nakaza: ˚kaza:.
¢nakaza-n(tiel nauczony,
umiejscowiony; nauczyciel.
staroros. nakazan-nakazan,
ros. nauhen, nastavlen.
ang. learned, tought; placed, put.
staroros. nakazatel;-nakazatiel
]nauczyciel\,
ros. nastavnik, uhitel;.
¢nakazanie rozkaz, polecenie,
przykazanie.
staroros. nakazane-nakazanie,
nauczenie, przykazanie
ros. nastavlene, prikazane>
nakazane, ang. to learn, to teach;
to place, to put
¢nakazat umiejscowi:, przed=o/y:,

Wondershare
xx
przedstawi:, ustanowi:, nauczy:.
staroros. nakazat;-nakazat,
ros. nastavit;, nauhit;.
nakaz(a:(owy(ywa:
nakierowa:
nakle-i:(ja:(janka(jka
¯ na` ]przy\ % klej. ˚klei:.
nak=ad(acz(any(a: ]si"\
nak=ad-ka(owy
¯ na` ]przy\ % k=ad ]=o/\. ˚k=ada:.
staropol. nak=ad – staranie, wysi=ek.
¯ na` ]przy\ % k=ad ]=o/enie si"\.
ang. lay on, put on;
]podatek, obowi'zek\ impose,
]kar"\ inflict, ]ci"/ar\ load,
]zak=ad\ overlap,
†Old Polish make efforts.
ros. naklast;-nak=ast.
nak=ama: ˚k=ama:.
nak=-ania:(oni: ]si"\ naciska:
mow' na podj"cie akcji, zmian" sta-
nowiska, wiary w co. ˚k=oni: si".
staropol. nak=oniony –
zwr[cony, pochylony ]$\.
=ac. in` ]w`\ % ducere ]wie>:, prowa-
dzi:\, franc. induire, >redniow. ang.
inducen ˘ ang. induce,
ros. pobu'dat;-pobu/dat.
nak=a>: ¯ na` % k=a>:.
nak=u-cie(:(wacz(wa: ˚k=u:.
nakolannik ochraniacz kolana.
¯ na` % kolano % nik.
nakostnik ochraniacz kostki u nogi.
¯ na` % kostka % nik.
†nakowa kruszec, metal przezna-
czony do obr[bki.
†nakowa-lnia(d=o kowad=o.
nakr-apia:(apiany(opi:
nakra>: ˚kra>:.
nakre>l-i:(a: ˚kre>li:.
nakr"-tka(ci:(ca: ]si"\
˚kr"ci:.
nakrochmali: ¯ na ` % krochmal.
nakroi: ¯ na` % kroi: ¯ kr[j.
nakropi: ¯ na` % kropi: ¯ kropla.
nakruszy: ¯ na` % kruszy:.
˚kruszy:.
¢nakry b"bny.
staroros. nakry-nakry,
ros. bubny, barabany.
nakry-cie(:(wa: ]si"\ ˚kry:.
staropol. nakrywa: – pozorowa:. ]$\
=ac. co` ]wzmocn.\ % operire ]kry:\
˘ cooperire,
starofranc. covrir, couvrir,
>redniow. ang. coveren,
ang. cover,
ros. za/na/po-kryvat;-
za(na(po•krywat.
nakrzycze: ]si"\ ¯ na` % krzycze:
¯ krzyk. ˚krzycze:.
nal-a:(ewa:(any ¯ na` % la:. ˚la:.
w przen. o cz=owieku& t"gi, t=usty,
nabrzmia=y.
nal-atywa:(ecia=o>:(lecie:
¯ na` % lot. ˚lecie:.
†nalaz(ek pomys=, przedsi"wzi"cie
]$\, ˘ wynalazek.
nalega: natarczywie, uparcie doma-
ga: si" czego> od kogo>, nak=ania:,
perswadowa:.
¯ na` % lega:. ˚lega:.
nalepa bud.
w dawnych domach wiejskich& cz">:
pieca, przypiecek, na kt[rym mo/
na by=o rozpala: ogie< lub wygrze-
wa: si".
¯ na` ]przy\ % lepa ¯ lepi:. ˚lepi:.
nalepka naklejka.
¯ na` ]przy\ % lep ]klej\.
¢nalesti
wy(doby: ]wyci'gn':\, znale{:.
staroros. nalesti-nalesti,
ros. dobyt;-dobyt, naiti-naiti.
nale>nik spoż.
ciasto sma/one na patelni, w kt[re
zawija si" farsz z sera lub owoc[w.
¯ na` % le>nik ¯ letnik ¯ s=aw. leto
]lato\ % nik ]wyr[b, jak sernik,
piernik\.
nalew pow=oka pokrywaj'ca
papier lub b=on".
nalewka spoż. nap[j, zwykle
z owoc[w zalanych spirytusem.
¯ na` ]za\ % lew ¯ la: % ka ]do\.
¢nalezti wy(doby:, znale{:.
Latopis 1116 nal≠zti-nalezti.
¢nale{: ¯ le{: ]chodzi:, i>:\. ˚le{:.
gdzie leziesz$, z(nale{: ]naj>:,
natrafi:\, wynalazca.
staropol. nale{ca – wynalazca.
†Old Polish inventor,
ros. izobretatel;-izobretatiel.
nale/a=oby
nale/-e:(no>:(ny le/ ^ k=ad ˘
1. wchodzi: w sk=ad czego>,
2. bra: w czym> udzia=,
3. by: czyj' w=asno>ci',
4. stanowi: czyj przywilej, obowi'-
zek ˘ ostateczna decyzja nale/y
do dyrektora.
staropol. nale/e: –
1. polega: ma czym>,
2. zale/e: od czego>. ]$\
ang. be` ]wzmocn.\ % anglosas.
langian ]w zgodzie z\ ˘ >redniow.
ang. bilangen, ang. belong,
ros. prinadle'at;-prinadle/at,
byt; prisu]im-byt prisuszczim.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
xx
nale/y(ty jęz. trzeba, powinno si",
wypada, wolno; stosownie, odpo-
wiednio, przyk=adnie ]le/ ^ k=ad\
naliczy: ¯ na` ]do, za\ % liczy:.
1. doda: pewn' liczb", czyli uczyni:
j' wi"ksz' od pierwotnej, zaliczy:
co komu, np. godziny nadliczbowe,
2. czas dokonany ˘ naliczy= tyle a
tyle czego>.
†nali/szy jęz. najlichszy. ˚licho.
nalot
1. osad, pow=oka, cienka warstwa
pokrywaj'ca jak'> powierzchni",
2. nag=a napa>:, pojawienie si".
¯ na` % lot ]szybko, w mig\ lot ma
zwi'zek z osiadaniem, opadaniem ˘
osad ^ nalot ^ napad.
na=adowa: czynność.
1. na ^ za ]czas dok.\ % =adowa:,
2. =aduj'c wype=ni: po brzegi,
3. nabi: bro< paln'.
na=adowywa: ]forma teoretyczna&
gramatycznie poprawna, lecz nie u/
ywana – d=u/yzna j"zykowa\
na=adunek – tak samo.
na=ama: ¯ na` % =ama:. ˚=ama:.
na=amywa: – forma teoretyczna, nie
u/ywana.
na=apa: ˚=apa:.
na="cz
1. chustka noszona na g=owie przez
kobiety, skr"cona i wi'zana na
czole lub z ty=u g=owy,
2. rodzaj r"cznika, wst"gi, przepaski.
staropol. na="cz.
¢na="cz ¯ na` % ="cz ¯ =uk ]dzia=\.
s=owotw. pokrewne& +"czna,
Na="cz[w, prze="cz.
na=okietnik ochraniacz =okcia.
¯ na` % =okie: % nik.
na=o/nica =o/y: ^ j':, bra:, dosł.
}kobieta| do obejmowania }jej| ¯ na`
% =o/ % nica ¯ =o/y: si" ¯ =o/
]1. =o/e, legowisko, 2. k=am\,
na ^ do ^ po ^ za ^ u ^ przy ˘
na•=o/nica ^ za•k=amana, u•k=adna.
seksualny charakter s=owa powoduje
ci'g=e jego zmiany brzmienia i pisow-
ni& prostytutka, kurtyzana, i inne.
na=o/y: ˚=o/y:.
na=-[g(ogowy(ogowiec
dosł. przymus, t=um. ad•dict ¯ ad
]przy\ % dict ]mus\. brzydki, szkod-
liwy dla zdrowia nawyk; obsesja.
¯ nasadzenie si" na co>,
na % =[g ]sad\ ¯ =ac. obsessio ¯
obsessus ¯ obsidere ]oblega:, na-
gabywa:\ ¯ ob ]zupe=nie\ % sedere
]siedzie:\.
na=yka: si" ¯ na` ]czas dok.,
du/a ilo>: czego\ % =yka:.

Wondershare
xx
namaca: ˚maca:.
†namacny pewny, niemyl'cy.
namalowa: ˚malowa:.
†namawia: nak=ania: kogo mow',
zach"ca: do czego.
staropol. nam[wiony – um[wiony.
]$\
=ac. per` ]wzmocn.\ % suadere
]nalega:, ponagla:, pop"dza:\ ˘
persuadere ˘ franc. persuader,
ang. persuade ]przekonywa:,
namawia:\,
ros. ugovarivat;-ugowariwat.
namaza: ˚maza:.
nam"czy: si" ˚m"czy:.
nami-ar(arowy(ernik ˘
namierzy: si" – nacelowa:; ustalenie
danych do celu& k'ta pomi"dzy sta=ym
kierunkiem ]np. p[=noc'\ a celem i
odleg=o>ci do<.
¯ miara ˘ zamiar, umiar. ˚mierzy:.
†namiastek nast"pca, potomek.
¯ na` ]w\ % miasto ]miejsce\ % `nik.
=ac. heres, >redniow. ang. heir,
heyr, eir, ang. heir,
ros. naslednik-naslednik.
namiastka symbol, produkt
zast"pczy. ¯ na miasto ]miejsce\ ^
w miejsce, w zamian.
na zdrobnienie wskazuje ~stka, jak
cz">: ˘ cz'stka ]lecz nie jest to
substytut-r[wnowa/nik#\.
˚natomiast, miast.
¢namieniti u(przy•pomnie:,
nadmieni:.
Latopis 1116 nam≠niti-
namieniti.
†namieni: nadmieni:, wspomnie:,
wzmiankowa:.
ang. remind,
ros. napominat;, pomnit;.
namierzy: ]si"\ ukierunkowa:,
powzi': zamiar, wzi': na cel.
¯ na` ]za\ % mierzy: ¯ miera ]miara\.
staropol. namierzy: – odmierzy:.
=ac. intendere ˘ intentus,
starofranc. entendre,
>redniow. ang. entende,
ang. intend ]zamierza:, zamy>la:\,
intent ]zamiar, intencja, plan\,
ros. namerevat;sq-namierewat-
sja, namerenie-namierenie.
namiestnik
pe=nomocnik, osoba w zast"pstwie
kr[la lub w=adcy, w dawnym wojsku
polskim zast"pca rotmistrza.
¯ na` ]w\ % miest ¯ miejsce % nik
]funkcja\
=ac. regens, franc. regent, ang.
regent, wo=. 1289 nam≠stnika
]namiestnika\ ¯ ¢nam≠stnik=
]namiestnik\, ros. regent-regent.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
namiesza: ˚miesza:.
¢namietywati naznaczy:.
staroros. nametyvati-
namietywati,
ros. naznahit;-naznaczit,
ang. to designate.
nami"tn-y(o>: osob.
1. ogarni"ty pasj' do czego,
zapalony, na=ogowy,
2. erotyczny, zmys=owy, podniecaj'cy,
3. stan prowadz'cy do zaspokojenia
fizycznych lub moralnych pop"d[w.
w jakim> zwi'zku s=owotw. ze sob'&
nami"•tno>: ]chcenie, /'dza\ 
z•nami" ]cecha\ ¯ ch-ce  ce-cha.
=ac. pati ˘ passus ˘ passio ˘ staro-
franc., >redniow. ang. i ang. passion,
ros. sil;noe huvstvo.
na migi
namiot dosł. narzuta; przeno>na i
tymczasowa konstrukcja w postaci
nieprzemakalnej tkaniny rozpi"tej
na dr'/kach, i przytwierdzonej do
ziemi, do sp"dzania nocy pod ni'.
miota: ^ rzuca:, ciska: ˘
namiot ^ narzut.
staropol. kolarza, kotara.
=ac. tendere ]rozci'ga:, naci'ga:,
rozpo>ciera:\ ˘ tentus ˘ p[{no=ac.
tenta ˘ starofranc. i >redniow. ang.
tente, ang. tent,
ros. palatka-pa=atka,
watër-szatior.
namiotnik owad.
Hyponomeuta padelllus, ma=y motyl,
g'sienice jego tworz' oprz"d w
kszta=cie namiot[w; szkodnik drzew
owocowych.
namle:
¯ na` % mle:  miel•e(ony  m=yn.
†namniej bynajmniej.
namno/y: ˚mno/y:.
namoczy: ]si"\ ¯ na` % moczy:
¯ mocz  mokro. ˚moczy:.
namolny osob.
natr"tny, uprzykrzony, natarczywy.
na % mol.
namordowa: ]si"\
¯ na` % mord"ga ]trud, zn[j, ci"/ka
praca\. namordowa: ]nazabija:, pomor-
dowa: wielu\ – s=owo nie u/ywane,
teoretycznie mo/liwe.
namota: ¯ na` ]czas dok.\ % mota:.
namowa ¯ na` % mowa. ˚m[wi:.
nam[wiony ˚namawia: ¯ mowa.
staropol. nam[wiony – um[wiony.
namu-lisko(lizna(=
osad naniesiony przez wod".
¯ na` % mu=.
namy-s=(>la:(>li: si"
Remove
Watermark PDFelement
xx
zastan•owienie(awia: ]si"\,
rozwa/a:, uk=ada: w my>li.
¯ na` % my>l. ˚my>le:.
staropol. namys=em –
rozmy>lnie, celowo. ]$\
=ac. libra ]waga\ ˘ de` ]wzmonc.\ %
librare ]wa/y:\ ˘ deliberare
]bra: pod uwag", zwa/a: na\ ˘
deliberatus, franc. deliberer,
ang. deliberat-ely(ion,
ros. obdumanie-obdumanie,
sove]anie-sowieszczanie.
nanie>: ¯ na` % nie>:. ˚nie>:.
naniza: czynność. nawlec co na ni:.
¯ na` % niza: ¯ niz ^ ni:, TZ.
nankin(owy tkan. tkanina.
nansuk tkan.
cienka tkanina bawe=niana,
bia=a, czasem w pasy, podobna do
batystu, u/ywana najcz">ciej na
bielizn", bluzki, chustki do nosa.
hind. nain ]oko\ % sukh ]rado>:\ ˘
najnsukh ]rado>: oczu\,
ang. nainsook.
na< jęz. na niego.
wo=. 1289 na n;-na <.
s=owotw. pokr. po< ]po niego\, do<.
naoczny jęz. ¯ na` % oczny ¯ oko.
1. na w=asne oczy,
zwykle tak o >wiadku,
2. staropol. oczywisty.
¯ oczy na ]co, kogo\, jak
napad ¯ pada: na,
nap[r ¯ parcie na,
natarcie ¯ tarcie na, itp.
na odlew
naoko=o dooko=a. na ^ do,
wzd=u/ zewn"trznej kraw"dzi czego.
naoliwi: ¯ na` % oliwa.
naoliwia: ¯ naoliwiony ˚dziwol'g.
naopowiada: ¯ naopowiada=(a
˚dziwol'g.
naostrzy: czynność. uczyni: ostrym.
¯ na` ]czas dok.\ % ostrzy:.
napad nalot, niespodziewany atak
na kogo lub co, wtargni"cie, agresja,
naj>cie, naskok, nag=e pojawienie si"
we wrogim celu.
¯ pad(a: % na ]kogo, co\.
na•pad ^ na•lot ^ o•sad,
polecia= jeden na drugiego – pad=,
my>lowo pokr. nalot ]lot zwi'zany z
padaniem, osiadaniem, l'dowaniem,
jak strza=a, pocisk, ptak, i szybko-
>ci'\. ˚napa>:.
=ac. ad ]do, na\ % saltare
]prze(skoczy:\,
franc. attaque, assaut,
ang. attack, assault,
ros. napad/at;/enπe.
napali: ¯ na` ]czas dok.\ % pali:.
pali: przez pewien czas. ˚pali:.

Wondershare
xx
napali: si" ]rozgrza: si"\
˘ na(za-paleniec.
napalm broń., chem.
g"sta mieszanka zapalaj'ca, stoso-
wana w bombach lotniczych i miota-
czach ognia; sole glinowe i sodowe,
kwasy t=uszczowe i naftelinowe.
=ac. Na]truim\ ]s[d\
% palm]itymian\
ang. ]kwasy\ naphthenic % palmi-
tic ˘ na % palm ˘ napalm.
napar spoż.
wywar z zi[=, jag[d, herbaty, itp.,
otrzymywany przez zalanie ich
wrz'tkiem.
¯ na` ]w wyniku\ % par ¯ para ]gor'ca
para wodna\.
=ac. in ]w\ % fundere ]po(za•la:\
˘ infundere ]zala: czym>\ ˘ =ac.
infusus ˘ >redniow. ang. enfusen
˘ ang. infuse ˘ infusion ]napar\.
naparstek niewielki ochraniacz
na palec, wykonany z metalu lub
plastiku, do=kowany dla trzymania w
nich ig=y podczas szycia; ochrona palca
przed nak=uciami podczas przepycha-
nia ig=y przez materia=.
¯ na` % par]cie\ % stek ]kamyk\,
ang. stone ]kamie<\,
st – d=o< ]fist\ ˘ naparstnik.
parcie ]cisk\ ˘ naparcie ]nacisk\.
franc. le de, anglosas. thuma
]kciuk\ % el ]zdrobn.\ ˘ thymel ˘
>redniow. ang. thimbel,
ang. thimble ]naparstek\,
ros. napërstok=.
naparstnica bot.
Digitalis, rodzaj ro>liny, niekt[re jej
gatunki stosowane w lecznictwie.
naparstnik
r"kawica, ochronna =ucznika.
naparz-a:(y: czynność.
zala: co wrz'tkiem. na(za-parzy: ¯
para ]gor'ca, wodna\, ˚napar.
napa->:(stnik(stliwy(stniczy(
(stowa:(da:(d gwa=towne wyst'-
pienie przeciw komu, zwykle nieuza-
sadnione, lub w'tpliwego powodu.
¯ na` ]kogo, na kogo\ % pa>: 
pada:; pada: na ]kogo lub co\,
˚pa>:, napad, najazd, nr 019.
staropol. napa>: na co –
natrafi:, natkn': si" ]$\.
ital. attacare, franc. attaquer,
ang. attack ]1. u/ycie si=y w celu
wyrz'dzenia szkody; pocz'tek walki
lub k=[tni, przej"cie ofensywy przeciw
komu; napad, pobicie, 2. pocz'tek
walki s=owami; mow' lub na pi>mie,
3. ...itd.\,
†Old Polish stubmble upon,
ros. ataka-ataka,
napadenie-napadenie. ˚nr 019.
napatoczy: si" ¯ na % potka:;
natkn': si" na kogo lub na co,
niespodziewanie, przypadkowo,
szczeg[lnie na id'cego.
niem. stoÆen auf,
>redniow. ang. stomble, stomlen,
ang. to stumble upon, to come by
chance; happen,
ros. sluhajno natknut;sq na.
napatrzy: si" ¯ na` % patrze:
¯ patry ]oczy\ ¯ pa` % try ]oko\.
˚patrze:.
napawa: upaja:, wch=ania:; pu>ci:
pawia – wymiotowa: po alkoholu.
napcha: ¯ na` % pcha:.
nape=ni: ]si"\ ¯ na` ]do\ % pe=na.
staropol. nape=ni: ]s(wy-pe=ni:\.
anglosas. ]nape=ni:\ fyllan,
>redniow. ang. fillen, fullen,
ang. ]nape=ni-a:(:\ fill,
ros. ]do pe=na\ napoln-qt;/it;,
]p=yn\ nali-vat;/it;,
]s(wy•pe=ni:\ ispoln-qt;/it;,
anglosas. ]wype=ni:\ fullfylan,
>redniow. ang. fulfillen,
ang. ]s(wy•pe=ni:\ fulfill(ment,
fulfil(ment,
ros. vypoln-qt;/it;,
soverwenie-sowierszenie,
ispolnenie-ispo=nienie.
nap"cznie: ¯ na` % p'k.
nap"d(owy(za: wprawienie w
ruch maszyny; energia powoduj'ca
ten ruch; urz'dzenie przenosz'ce
ruch silnika na maszyn" robocz'.
na` ^ po` ˘ nap"d ^ pop"d ˘ okrzyk
na konia& wio# ¯ =ac. violentia.
˚p"dzi:.
nap"dy i mechanizmy
Nap"d elektryczny, parowy, wodny,
turbinowy, odrzutowy.
• osie i wa=y
wa= prosty, pe=ny, g=adki,
wa= prosty, dr'/ony, schodkowy,
wa= wykorbiony z 1 wykorbieniem,
wa= wykorbiony z 4-ma wykorb.,
• nap"d pasowy
• ko=a z"bate
walcowe o z"bach prostych,
walcowe o z"bach >rubowych,
walcowe o z"bach strza=kowych,
sto/kowe o z"bach prostych,
sto/kowe o z"bach sko>nych,
sto/kowe o z"bach =ukowych,
z"batka prosta,
z"batka pier>cieniowa,
ko=a o uz"bieniu wewn"trznym.
System dwu lub wi"cej k[= z"batych,
zaz"biaj'cych si" tak, /e ruch jedne-
go przekazywany jest na inne.
nap"dzi: ¯ na ]do\ % p"dzi: ¯ p"d.
1. gdy dwie osoby biegn' w tym
samym kierunku, odleg=e od sie-
bie, i ta z ty=u, biegn'c szybciej,
zr[wna=a si" z biegn'c' z przodu
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
xx
˘ dop"dzi:,
2. nap"dzi: komu strachu –
strachem ow=adn':, postraszy:.
¢napiati napi':, rozci'gn':.
napi': ]si"\ ¯ na` % pi': ]si"\.
napi: ]si"\ ¯ na` % pi: si". ˚pi:.
wo=. 1289 napπemsœ ]napijmy si"\.
napiec ¯ na` % piec. ˚piec.
napiera: na ^ po, % parcie, prze:.
napier>nik g[rna cz">: fartucha.
staropol. napier>nik, napir>nik –
chustka os=aniaj'ca piersi,
przepaska na piersi.
¯ na pier> % nik.
napi"-cie(ty
1. stan napr"/enia, stan silnego
naci'gni"cia czego> elastycznego,
2. elektr. r[/nica potencja=[w
mierzona w woltach.
=ac. ]stan emocjonalny\ tensus ˘
tensio ˘ franc. tension,
=ac. lub franc. ˘ ang. tension,
ros. naprq'enie-naprja/enie,
natuga-natuga, uprugost;.
napi"tek odzież.
tylna cz">: buta os=aniaj'ca pi"t".
¯ na` % pi"ta % ek.
napi"tnowa: jęz.
¯ na` % pi"tno, cecha, znami".
napina-:(cz ¯ na % ˚pina:.
†napirwej ˚najpierw, przede
wszystkim.
ang. first, first of all,
ros. pervyj-pierwyj,
vo-pervyx-wo-pierwych, prew-
de vsego-preszde wsiego.
napis(a: ¯ pisa: na. ˚pisa:.
napitek ¯ na` % pi:.
napiwek ¯ na` % piwo.
napl'ta: ¯ na` % pl'ta:.
napletek podw[jny fa=d sk[rny po-
krywaj'cy /o='d{ cz=onka m"skiego.
naplu: ¯ na` ]czas\ % plu:. ˚plu:.
nap=aka: si" ¯ na` % p=aka:.
nap=y-w(wowy(n': ¯ na` % p=yw.
napoi: ]si"\ ¯ na` % poi: ¯ pi:.
¢napo=y po po=owie, na p[=.
Latopis 1116 napoly-napo=y.
napomina: ¯ na` % ˚pomnie:.
s=owotw. poch. zapomina:, jako
przeciwstawienie; na  za.
napom-kn':(yka: zdawkowo.
¯ na` % pomkn': ¯ pomyka:
]szybko, kr[tko\.
zwr[ci: zdawkowo uwag" na rzecz
uprzednio znan', przypomnie:, w
rodzaju& pami"tasz «to i tamto»$

Wondershare
xx
napornik techn.
cz">: mechanizmu amortyzatora
przylegaj'ca bezpo>rednio do amor-
tyzacyjnej spr"/yny.
napotka: ¯ na` % spotka:.
napowietrzny
nap[j spoż.
p=yn przeznaczony do picia.
nap[r ¯ na` % parcie.
napracowa: si" ¯ na % praca.
¢naprasnyj znienacka, nagle,
niespodziewanie.
Latopis 1116 naprasnyj-
naprasnyj.
¢naprasno
znienacka, nieoczekiwanie.
staroros. naprasno-naprasno,
ros. vnezapno, neo'idanno.
naprasza: si" ¯ na` % prosi:.
†napraszcza: prostowa:.
ang. straighten,
ros. vyprqm-lqt;/it;-
wyprjam•ljat(itn.
napraw-a(czy(ia: czynność.
¯ na` % prawa. ˚prawi:.
przywr[cenie pierwotnego stanu po
uszkodzeniu, rozpadzie.
staropol. naprawa –
1. namowa,
2. urz'dzenie. ]$\
staropol. naprawia: –
namawia:, poduszcza:, urz'dza:.
=ac. re` ]znowu\ % parare
]przygotowywa:, gotowa:\,
starofranc. reparer,
>redniow. ang. reparen,
ang. repair, mend, fix,
†Old Polish induce, persuade;
arrange, set up,
ros. ]odnowienie\ (po)hinit;>
is/po-popravlqt;,
]domu\ remontirovat;,
]b="du\ zagla-'ivat;/dit;,
]straty\ voznagra-'dat;/dit;,
naprawd" jęz.
prawdziwie, istotnie, rzeczywi>cie;
w rzeczy samej, tak jest w istocie.
˚zaprawd", zaiste; doprawdy.
napraw-ia:(a(czy na` ]po\ % prawa.
napr"dce na` % pr"dko.
napr"/-a:(enie(nik(y: ]si"\
napromieniowa: na` ]czas dok.\.
naprostowa: ¯ na` ]czas dok.\.
naprowadz-i:(a: na` ]czas dok.\.
˚prowadzi:.
naprzeciw(ko ¯ na` % przeciw.
po drugiej stronie, od czo=a.
naprze: ˚prze: ]si"\.
naprz[d ¯ na` ]do\ % prz[d.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
naprzykrz-ony(a: si" na` ]czas dok.\
napsu: ¯ na` ]czas dok.\ % psu:.
napuchn': na` ]czas dok.\ % puch.
napuszcza: na` ]do\ % puszcza:.
napusz-ony(y: si" na` ]czas dok.\.
napu>ci: ˚pu>ci:.
†narabia: czym>
pos=ugiwa: si" czym>.
ang. make use of, use ]sth\,
ros. vos/pol;zovat;sq (hem)
-wos(polzowatsja ]czem\.
†naraczej, naradszej najch"tniej.
¢narad czynność.
przyprowadzenie do porz'dku,
ustanowienie szyku.
staroros. narqd-narad,
ros. rasporq'enie,
ustanovlenie porqdka.
ang. arrangement, disposition.
narad-a(za:(zi: si" na` ]po\ % rada.
˚radzi:.
¢naradzi:
uszykowa: ]do drogi\.
przyprowadzi: do porz'dku, ustawi:
w szyk, np. marszowy, kolumn",
na=o/y: koniom uprz'/.
staroros. heredimyj-czeredimyj
]nale/'cy do ustalonego porz'dku\ ¯
czereda ]grupa, gromada\,
ros. prider'iva[]ijsq
ustanovlennogo porqdka.
¢naradym, ka=ga poz. społ.
nazwa tatarskich dygnitarzy.
narai: ¯ na` % rai:.
naramiennik ochrona ramienia.
¯ na` % rami" % `nik.
narasta: ¯ na` ]przy\ % rost.
naraz 1. nagle, nieoczekiwanie,
2. ]rzadkie\ jednocze>nie, wsp[lnie.
¯ na` ]forma czasownika\ % raz ¯
razem; jeden.
na•raz  w[w•czas ]raz ^ czas;
w[w ¯ w [w ^ w ten ˘ wtenczas\,
na•raz  na•gle; raz ^ gle.
=ac. subitaneus ˘
p[{no=ac. ¢subitanus,
starofranc. sodain, sudain,
>redniow. ang. sodain,
ang. sudden(ly, all of a sudden,
ros. ]nagle\ vdrug-wdrug,
neo'idanno-nieo/idanno,
vnezapno-wniezapno.
nara-zi:(/a: si" ¯ na` % raz ]cios\.
˚razi:.
1. ryzyko podejmowa:
uszczerbku zdrowia, opinii,
2. narazi: si" – nieroztropnym po-
st"pkiem przyczyni: si" do gnie-
wu na siebie, niech"ci, nagany,
utraty dobrej opinii, itp.
Remove
Watermark PDFelement
xx
ang. expose, endanger,
ros. vystav-lqt;/it;-wystaw-
ljat(it, podvergat;-podwiergat.
¢nara/a: ustawia: w rz'd. ˚narad.
wo=. 1289 narœ'ati ¯ rœd=
]rz'd, linia, szyk\.
†nara/a: nadwyr"/a:, uszkadza:.
nar'ba: ¯ na` % ˚r'ba: ¯ rubat.
narciar-z(ka(ski(stwo ¯ narty.
narcyz bot.
Narcissus, gatunek kwiatu, ro>lina
cebulkowa wiosenna, z rodziny ama-
rylkowatych, o wonnych kwiatach,
przewa/nie bia=ych lub /[=tych.
gr. narke ]os=upienie, odr"twienie, w
odniesieniu do uwodz'cego efektu,
wra/enia\ ˘ narkissos,
niem. narzisse, franc. narcisse,
ang. narcissus,
ros. narciss-narciss.
nard poz. społ.
Nardus, ro>lina z rodziny koz=ko-
watych o li>ciach w kszta=cie serca,
ma=ych, zielonkawo-bia=ych kwiatach
i czerwonawych jagodach, pochodz'ca
z Indii; korzenie jej dostarczaj'
cennych substancji aromatycznych;
wonny olejek wyrabiany z korzeni
tej ro>liny.
staropol. nardus.
sanskr. nala ]perfuma\ % da ]dawa:\
˘ sanskr. nalada ]dosł. perfum" wy-
dzielaj'ce\,
pers. narden, hebr. nerd,
gr. nardos, =ac. nardus,
starofranc. i >redniow. ang. nard,
ang. nard, dawny ros. nard=-nard.
¢nare-cze(ka: naz•wa:(ywa:,
nada: imi",
s=aw. narehe.
nareszcie w ko<cu, faza ko<cowa
czego. ¯ na` % reszta ]ko<c[wka\.
s=owotw. pokr. wreszcie ]na ^ w\.
ang. at last.
ros. nakonec-nakoniec. ˚ostatni.
Narew rzeka dosł. na nizinie.
Gunarow, 941 A.D., ~row, ~rew ]g[-
ra, g[ruj'cy; wysoki\ ˘ wer ]d[=, ni/,
nizina\, jak raj ]g[ra\ ˘ jar ]d[=\.
Wareg[w row, rew ]g[r"\ – Wo=yniacy
i Lachy przekr"cili na row, rew ]d[=, ni/,
nizin"\, na zasadzie& «Jak oni tak, to my
na opak», opisanej przeze mnie numerem
026, w pocz'tkowej cz">ci S=ownika.
St'd gdy s=aw. rew ]d[=, ni/... Narew\ to
wor, wer ]g[ra... Worskla, Przeworsk\ ˘
wo=.-ros. werch ]wierzch\ ˘ wierzcho=ek.
Ale cz">ciowo rew ]d[=, ni/\, bo krew
]do g[ry\ zosta=a&
rew ]g[ra\ ˘ k ]do\ % rew ˘ krew ]do
g[ry\, tak i so ]g[ra\ ˘ so % k ˘ sok ]do
g[ry\ ˘ posoka ]zastyg=a krew na ranie\.
Na p[{ne pojawienie si" nazwy Narew

Wondershare
xx
wskazuje kolejno>: cz=onu «na»&
Na•rew – na pocz'tku, gdy stare nazwy
maj' takie na ko<cu; gdyby by=a stara,
brzmia=aby Rew•na.
wo=. 1247 r≠kou Narov;,
na r≠c≠ narov≠-narowie.
¢naricat* jęz. naz•wa:(ywa:.
staroros. naricat;-naricat,
narehi-nareczi,
ros. nazyvat;, nazvat;.
¢nariadzi: ustawi: konnych w szyk
marszowy, rz'd, uszykowa:.
¯ rjad ]rz'd\ ¯ anglosas. ridan,
>redniow. ang. riden }rajden|
]anglosas. aj ˘ s=aw. ja\
narko-tyk(tyczny(man(
(tyzowa: si"
substancja powoduj'ca u>pienie
lub znieczulenie; przyjmowana w
ma=ych ilo>ciach powoduje zamro-
czenie i oszo=omienie.
gr. narkotikos ¯ narkoun,
starofranc. narcotique, >redniow.
ang. narcotike, ang. narcotic,
ros. narkotik.
narkoza med.
u>pienie pod wp=ywem >rodk[w
powoduj'cych utrat" >wiadomo>ci i
wra/liwo>ci na b[l, stosowana przed
zabiegiem operacyjnym; sen wywo=a-
ny takimi >rodkami.
narobi: ¯ na` % ˚robi: ¯ robota.
¢naroczityj wyr[/niaj'cy si",
znaczny, odznaczaj'cy si",
znamienity, do(wy•bitny, wa/ny.
Latopis 1116 narohityj-
naroczityj.
staroros. narohityj-naroczityj,
ros. opredelennyj, izvest-
nyj> znatnyj, znamenityj>
otlihnyj.
†narocznik poz. społ.
cz=owiek przynale/ny do ksi'/"cej
ludno>ci s=u/ebnej.
†naroczyty uroczysty.
=ac. sollus ]wszystko\ % annus ]rok\
˘ sollemnis, sollennis,
starofranc. i >redniow. ang.
solemne, solempne,
ang. solemn, festive,
tor'estvennyj,
ros.
stepennyj-stepiennyj,
ceremoniq-ceremonija,
narodow-o>:(y ¯ nar[d ¯ r[d.
narodzi-ny(: si" ¯ na` % rodzi:
¯ r[d.
†narogi tereny pograniczne, kresy.
¯ na` ]w pobli/u, wzd=u/, obok\ %
rog ]granica\. ˚rog.
ang. borderland,
ros. pogranihnaq zemlq,
okraina-okraina.
†narok 1. wyrok, 2. urok.
starofranc. i >redniow. ang. charme,
ang. charm,
ros. ]magiczne ruchy\ hary-czary,
]po(przy•ci'ganie\ prelest;,
oharovanie-oczarowanie.
¢narokom celowo.
staroros. narokom-narokom,
ros. narohno-naroczno,
ang. on purpose, designedly.
na-rosn':(rasta: ¯ na` ]czas\ %
rosn':, wzrasta:. ˚rosn':.
narost ¯ na` ]przy\ % rost.
ang. excrescence,
ros. narost-narost.
naro>l ¯ na` % rosn':.
narowi: ]si"\ szuka: sposobno>ci,
czeka: na korzystny moment;
staropol. skomorski o koniu –
narowisty. ˚skomorski.
starofranc. i >redniow. ang. restif,
ang. restive,
ros. rtahlivtj-rtaczliwyj.
ros. norovit;, ale rz. Narov; ¯
na rowninie ]na r[wninie\. ˚norow.
naro/nica bud.
krokiew znajduj'ca si"
pod kraw"dzi' dw[ch zbiegaj'cych
si" po=aci dachu.
naro/n-ik(y miejsce w pobli/u rogu.
¯ na` ]pobli/e\ % rog ]granica, skraj,
kraw"d{\ % `nik.
=ac. cornu ]r[g\ ˘ cornerium,
starofranc. corniere,
>redniow. ang. corner, cornier,
ang. corner.
nar[d nacja; trwa=a, historycznie
rozwini"ta spo=eczno>: ludzi, z zie-
miami, gospodark', wyra{n' kultur'
i wsp[lnym j"zykiem.
staropol. nar[d – 1. r[d, rodzina,
2. rodzaj ¯ s=aw.-ros. rod,
t=um. =ac. nasci ]urodzony\ ˘ natus
˘ natio, ˚nacja.
ros. naciq-nacja, narod=-narod.
nar[w wada wrodzona lub nabyta;
przywara, z=y zwyczaj.
narra-cja(tor lit.
spos[b lub czynno>: opowiadania.
narrator – osoba kt[ra opowiada;
komentator opowiadaj'cy lub wyja-
>niaj'cy akcj".
nartniki w liczbie mn. zool. owad.
Gerris, rodzaj pluskwiak[w z rodziny o
tej samej nazwie,owady o wyd=u/onym
ciele i cienkich nogach, na kt[rych
>lizgaj' si" po powierzchni wody.
nart-y(ostrada
d=ugie, w'skie, zakrzywione
na dziobie deski, przymocowane
do but[w specjalnymi wi'zaniami,
s=u/'ce do posuwania si" po >niegu.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
xx
narty – czasem u/ywa si" deski jako
nazwa zast"pcza, synonim.
s=owotw. baz' dranica ]niegdy> deska
wie<cz'ca gonty z klepek drewnia-
nych, ¯ granica ¯ gra< & szczyt, dachu w
tym wypadku, dzi> znana jako cienka,
w'ska deska z pnia drzewa iglastego,
˚dranica\ ¯ dran  nart, TD;
s=owotw. koncepcji 022, mo/e i
¯ na` % rty, try ]g[ry, stosy\ ˘
Tatry, tryzna.
sylabami& narta, st'd pochodzenie s=o-
wa niezupe=nie pewne ]t, ta – wysoko,
wy/yna ¯ wysota\.
na ^ do, ku, w.
staronord. skith ]but do chodzenia po
>niegu\, pokr. skid ]pol. Beskid...\,
ang. skid ]pochylnia, ze>lizg, po>lizg\,
ang. ski ]narta\, skis ]narty\,
franc. la raquette ]$\
niem. schi, ski ]$\
ros. ly'a-=y/a ]narta\
¢narubiti zegna:, zabiera: si='.
Latopis 1116 narubiti-narubiti.
narusza: ˚dziwol'g j"zykowy.
narusza: ]niedok.\ ¯ naruszy:
]dok.\ ¯ na` % ruszy: ]niedok.\.
˚ruszy:.
staropol. naruszy: –
1. uszkodzi:, nadpsu:,
2. przekroczy: uprawnienia, przyka-
zania, przepisy prawa. ]$\
†narut op"tany.
narwa: ¯ na` ]czas dok.\ % rwa:.
narwa-niec(ny(: ]si"\
na ^ po.
nary prycza.
ros. nary-nary.
narybek ryba. ¯ na` % ryba.
narz'd anat.
organ, cz">: organizmu ludzkiego,
zwierz"cego lub ro>linnego, z=o/
ony z kilku tkanek, pe=ni'cy w nim
specyficzn' funkcj" lub funkcje.
†narz'dzi: przygotowa:, nastroi:.
ang. get ready, prepare,
ros. podgotov-lqt;/it;-
podgotow•ljat(it.
†narzec zgani: ¯ nagana. ˚rzec.
ang. reprimand,
ros. vygovor-wygowor.
narzecz-e(owy jęz.
mowa ]rzecz\ regionalna, dialekt.
j"zyk ludzi osiad=ych wzd=u/ rzeki.
Latopis 1116 narohityj-
naroczityj ]wyr[/niaj'cy si"\
˘ narzeczony. ˚naroczityj.
podstaw'& rzeka ]mowa\ ˘
potok – potok s=[w, rzec
]powiedzie:, m[wi:\.
gr. dialektos, =ac. dialectus,
franc. dialecte, ang. dialect,

Wondershare
xx
ros. dialekt-dialekt, mestnyj wi"cej ˚nr 870.
qzyk-miestnyj jazyk\, narehie staronord. tol, >redniow. ang. tol,
-narecze, tole, ang. tool,
wo=. nare-h/kati-nare•cz(kati staroros. orudπe-orudie,
]nada: imi", nazwa:\. ros. instrument-instrument,
orudie-orudie.
narzecz-ona(ony(e<stwo(e<ski
Przyk=ady narz"dzi
kult. Latopis 1116 narohityj- • ogrodnika
naroczityj ]wyr[/niaj'cy si"\ ˘
$ dibble narz"dzie do
narzeczony R ˘ Rz, OE.
robienia otwor[w w
˚naroczityj.
ziemi, na sadzonki
franc. fiance ]obietnica\ ˘ fiancer ˘
wspornik espalier dla wysokich
ang. fiance; sponsor,
ro>lin
ang. significant ]znaczny\ –
motyka hoe
w zwi'zkach ma=/., ¯ sign ^ znak ¯
motyka pickax motyka-kilof
=ac. significantia ¯ significans ¯
no/yce pruning shears
signum.
• rolnika
ros. obruhënnaq-obruczionnaja
cep flail
]narzeczona, zar"czona\.
brona harrow
narzeka: jęz. wypowiada: skargi; p=ug plow
utyskiwa:. ˚rzec. kosa scythe
†narzeza: czynność. naci':, nakroi:. kosa z podbieraczem
s=owotw. pokr. rze{nik ¯ rze{. cradle scythe
˚rzeza:. rozrzutnik tedder
ose=ka whetstone
narz"dnik jęz. • stolarza
jeden z siedmiu przypadk[w dekli- >wider auger
nacji, odpowiadaj'cy na pytania& wiertak brace and bit z wy-
kim$ czym$ Kt[ry z kolei$ miennymi narz"dziami
wg mSjp 1969 – sz[sty, a wg, mnie d=uto chisel,
– pi'ty. mSjp 1969 w='czy= wo=acza d=uto-n[/, drawknife ci'gnione
w >rodek, jako 5-ty, przez to narz"d- >cinak do si" obiema r"koma,
nik sta= si" 6-tym, a miejscownik wiertarka drill
– 7-mym. >widerek gimlet
Wo=acz jest rzadko u/ywany. $ gouge d=uto z p[=okr'g-
mSjp 1969 pl'cze gramatyk" polsk' – =ym ostrzem w przekroju
ma wyra{ne braki w r[/nych aspektach
pi=ka fret saw do drewna i
ze s=ownikiem zwi'zanych, tak i przy-
metalu, na ramie, cienka,
padki deklinacji, zamieszanie,
o drobnych z"bach
˚nr 700 Uwagi o s=ownikach. pi=a tn'ca jig saw do niereg. linii
narz"dzi-e(arnia(ownia(owiec( m=otek hammer
(arstwo narz. hebel plane ]strug\
1. prosty instrument do pracy, w ro- $ trestle ]rama, pozioma
dzaju no/a, pi=y, m=otka, szufli, belka wsparta na dw[ch
parach rozkraczonych
itp.,
“nogach” – wspornikach
2. podobnie przedmiot b"d'cy ele-
• drwala
mentem nap"dzanej maszyny, np.
$ adz rodzaj “motyki”
wiert=o.
do obcinania ga="zi z
martwy przedmiot umo/liwiaj'cy
powalonego drzewa
wykonanie jakiego> zadania, czyn-
$ cant hook dr'g z ru-
no>ci lub pracy; przyrz'd, instru-
chomym ramieniem w
ment.
kszta=cie haka, do =apa-
na•rz"dzia – przy•bory ]na ^ przy\,
nia i trzymania bali,
przy•rz'dy.
obracania ich
Wg mSjp 1969& «urz'dzenie tech-
• cie>li
niczne proste ...itd.», czyli narz"dzie
siekierka hatchet
urz'dzeniem obja>nione.
• murarza
Narz"dzie jest instrumentem – pra-
poziomica level
wid=owo, ¯ s=aw. orudie ˘ or"dzie.
kielnia ]brick, cement\ trowel
Ale or"dzie ]instrument\ T. Grzebie-
• kowala
niowski, 1958, uto/sami= z prokla-
kowad=o anvil
macj', tak i inni Polacy, w tym mSjp
miech bellows
1969. Or"dzie do proklamacji ma si"
piec forge
tak jak z listem – koperta z adresem
$ hardy d=uto z trzonem
do zapisanej kartki w >rodku. Or"dzie
o przekroju kwadratu,
jest kopert' – form' zewn"trzn' kroku,
tak, /e wchodzi w otw[r
formaln', gdy proklamacja jest tre>ci'.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
xx
– hardy hole – kowad=a
obc"gi pincers
• >lusarza
pilnik file
pi=ka hack saw do ci"cia met.
• tokarza, ˚tokarka
przyrz'd do rade=kowania
gitara i ko=o zmianowe
przymiar kreskowy
suwmiarka
mikrometr
wzorniki gwint[w
promieniomierz
przymiar do no/y do gwintowania
czujnik zegarowy
• mechanika ]w tym tokarza\
narzynka die gwintownik
wiert=o bit, drill
pi=a jigsaw do ci"cia
niereg. kszta=t[w metalu
mikrometr micrometer caliper]s\
z"batka rack z"batka prosta
rozwiertak otwor[w reamer
>ruba screw
$ swage forma do gi"cia
blach, metalu
imad=o vise
• chemika
$ alembic aparat do des-
tylacji
biureta burette
retorta retort
$ still aparat do destylacji
alkoholi& grzana kolba,
ch=odnica
narz"pik owad. Hippobosca, mucha
paso/ytuj'ca na zwierz"tach&
koniach, bydle, i >winiach.
narzn': naznaczy: co naci"ciem.
¯ na` % rzn': ¯ rzni"cie.
narzu-t(ta(tka(ca: ]si"\
¯ na` % rzut. ˚rzuci:.
narzynka narz.
narz"dzie skrawaj'ce kszta=towe;
pierwotnie w kszta=cie kostki do gry
hazardowej, u/ywane do odlew[w,
piecz"towania, ci"cia lub formowa-
nia, szczeg[lnie&
1. metal grawerowany u/ywany do
bicia monet, medali,
2. nieruchoma cz">: maszyny formu-
j'ca, nadaj'ca kszta=t lub wy-
konuj'ca otwory w metalowych
blachach, p=ytach; matryca,
3. dziurka i matryca jako jednostka,
4. narz"dzie u/ywane do ci"cia me-
talowych pr"t[w na >ruby lub bolce,
sworznie.
ang. bolt die ]narzynka do >rub\,
rethreading die ]odtwarzaj'ca
gwint\, adjustable die ]zmienna,
dostosowuj'ca si"\,
=ac. dare ]da:, w znaczeniu wyda:,
jakby wyda: na >wiat\ ˘ datus ˘
p[{no=ac. ¢datum, starofranc. de,

Wondershare
xx
>redniow. ang. de, dee ]l. poj.\,
dees, dise ]l.mn.\,
ang. die ]l.poj.\, dies ]l. mn.\,
ros. wtempel;-sztempel;
hekan-czekan.
nar/n': ¯ na` % r/n':.
¢nasad pojemn.
p=askodenne naczynie.
Latopis 1116 nasad=-nasad,
ros. sudno-sudno.
nasad-a(ka(za:
¯ na` % sada ¯ sad(zi:. ˚sadzi:.
mSjp 1969& «1. to, na czym ]lub w
czym\ co> jest osadzone, miejsce osa-
dzenia, umocowania czego; podstawa,
osada, oprawa; r"koje>:, trzonek»,
2. «to, co jest nasadzone, osadzone, na=o-
/one na co>; pokrywa, nadk=adka»,
3. bot. «cz">: li>cia przytwierdzaj'ca
jego ogonek lub sam' blaszk" do
=odygi ro>liny».
nasadzi: si" na=[g, nawyk.
staropol. nasadzi: si" na kogo –
zasadzi: si", zasadzk" urz'dzi:.
=ac. ad` ]do\ % dicere ]m[wi:\ ˘
addicere ]wyrazi: zgod", przyzwo-
li:\ ˘ addictus,
ang. addict(ed(ion, habit,
ros. predannost;-predannost,
privyhka-priwyczka. ˚nr 019.
nas'czy: ¯ na` % s'czy: si"
¯ si'k, s'cz ˘ pod•si'k, s'czek.
nasenny ¯ na` % senny ¯ sen.
nasercowy ¯ na` ]do\ % sercowy
¯ serce.
nasia: ¯ na` % sia:. ˚sia:.
nasiad[wka k'piel dolnej cz">ci
tu=owia, pot. zebranie.
¯ na` % siedzie: ¯ siad ¯ sad.
nasi'k-n':(liwy
¯ na` % si'kn': ¯ si'k ¯ anglosas.
staropol. nawrze: ]nasi'kn':\.
anglosas. socian,
>redniow. ang. soken, ang. soak,
ros. ob-mahivat;/mohit;,
napit-yvat;/at;,
pro/moknut;-pro(moknut.
nasi'>: si" ˚si'>:.
nasiedli: ˚siedli:.
¢nasielnicy przesiedle<cy.
staroros. naselnicy-nasielnicy,
ros. pereselency-peresielency.
¢nasielnik
o(prze-siedleniec, mieszkaniec.
Latopis 1116 naselnik=-
nasielnik.
nasien-ie(iow[d(nia(nik(ny
¯ na` % sienie ¯ sia: ¯ sna ]rosn':\.
=ac. serere ]sia:\, franc. semence,
anglosas. s≤d, pokr. got. saat; >re-
dniow. ang. sede, seed, ang. seed
nasilenie ¯ na` % silenie ¯ si=a.
staropol. nasilnie ]gwa=tem, prze-
moc'\  wo=. nasile ]gwa=t\.
=ac. intendere ]rozci'ga:\, inten-
sus ]nat"/ony\, p[{ny starofranc.,
>redniow. ang. i ang. intense,
ang. intensi-fication(fy(ty,
ros. usili-vat;/it;-
usili-wat(it.
naprq'ënnost;, sila-si=a,
intensivnyj-intensiwnyj.
nasiono ˚nasienie.
naskalny ¯ na` % ska=a.
naskoczy: ¯ na` % ˚skoczy:.
nask[rek ¯ na` % sk[ra.
naskroba: ¯ na` % skroba:.
¢nasledok
dziedzic, spadkobierca, potomek.
staroros. nasledok=-nasledok,
ros. naslednik, potomok,
ang. heir; successor, descendant,
offspring.
†nas=abnie: os=abn':.
staronord. weikr, >redniow. ang.
weik, ang. weaken,
ros. oslab-lqt;/it;-os=ab•ljat(it,
obessil-ivat/it;.
nas=a: ¯ na` % ˚s=a:.
†nas=anie podszycie, podbicie.
ang. line, provide a lining,
vykladyvat;-wyk=adywat,
ros.
vylo'it; (hem)-wy=o/yt ]czem\,
podbi-vat;/it;-podbiwat(it.
nas=ucha: si" ¯ na` % ˚s=ucha:.
nasmarowa: ¯ na` % ˚smarowa:.
nasma/y: ¯ na` % sma/y: ¯ smar.
¢nasmisatisja na>miewaj'c si".
Latopis 1116 nasmisatisq-
nasmisatisja.
nasmrodzi: ¯ na` ]dok.\ % smr[d.
~nas[b `krotnie ˘ dw[j`, tr[j`.
2, 3 razy tyle, dwa, trzy razy wi"cej,
po•dw[jnie(tr[jnie.
ang. `fold.
nasta: nast'pi:, nast"pny. ˚sta:.
nasta= nam nowy kr[l,
z nastaniem roku...
nastarcza: nad'/a:. na ^ do.
nastawa: prze>ladowa:.
nastaje na /ycie ^ chce(/'da
>mierci.
nastawczy ¯ na` % ˚stawi:.
nastawiacz ¯ na` % ˚stawi:.
nastawi: ]si"\ ¯ na` ^ po.
nastawi: si" – nakierowa:.
nastawi: ¯ stawi: na&
zegarek – na godzin",
wod", pranie – na p=yt" kuchni,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
xx
zwichni"cie – na miejsce,
na ^ po ^ do ^ k.
nastawienie ¯ na` % stawi:.
nastawni-a(ca przek=adnia.
nastawnik ¯ na` % stawi:.
nastawny ¯ na` % stawi:.
nast'pi: ¯ na` % ˚st'pa:.
nast"p ¯ na` % st"p ¯ step.
nast"p-ca(czy(ny(owa:(stwo(
(uj'cy ¯ na` % st"p ¯ step ]krok\.
ang. heir ]dziedzic, spadkobierca\,
following ]nast"puj'cy\, sequence
]nast"pstwo, kolejno>:\,
ros. sledu[]ij-sledujuszczij.
nasto: na odwr[t, do g[ry nogami.
†nastolka
1. serweta, nakrycie na st[=, czaprak,
2. nakrycie na konia. ]$\
ang. tablecloth, table-cover,
ros. pokrywka stola.
†nasto=ka serweta, nakrycie na st[=.
¢nasto=owanie
dziedzictwo kniaziowskiego tronu.
staroros. nastolovanie-
nasto=owanie,
ros. nasledovanie knq'esko-
go prestola,
ang. succession of throne.
nastraja: ˚dziwol'g j"zykowy.
stroi: ]niedok.\ ˘ na` % stroi: ˘
nastroi: ]dok.\ ˘ nastraja: ]niedok.\.
nastraszy: ˚straszy:.
nastroi:, nastraja: ˚dziwol'g.
nastrojowy ¯ nastr[j.
nastrosz owad.
Smerinthus, motyl z rodziny zmierz-
chnikowc[w ]lataj'cych o zmroku\.
nastroszy: ]si"\ na` % strach.
nastr[j nastr. stan psychiczny
wyp=ywaj'cy z prze/ycia i swoi>cie
zabarwiaj'cy je uczuciowo.
nasturcja bot. Tropaeolum, ro>lina
zielona o /[=tych kwiatach, pomara-
<czowych lub purpurowych.
nasun': ]si"\ ¯ na` % sun':.
nasuszy: ¯ na` % suszy: ¯ susza.
nasuwka mufa.
nasuwnia techn.
przyrz'd w postaci r[wni pochy=ej,
s=u/'cy do podnoszenia wykolejo-
nych woz[w.
nasyci: ]si"\ ¯ na` % syci: ¯ syt.
¢nasyczi, nasyczewie napit-ek(ki,
¯ syta ]woda os=odzona miodem\.
staroros. nasyhi-nasyczi,
nasyheve-nasyczewie,
ros. napitok-napitok.

Wondershare
xx
nasy=a: ¯ na` % sy=a: ¯ s=a:.
nasyp(a: wa= usypany z ziemi.
˚sypa:.
Latopis 1116 prispa-prispa ]nasyp\
˘ s=owotw. pokr. zaspa.
nasz jęz.
¯ nos, OA  =ac. Paternoster
]Ojcze nasz\, cz"sto Pater Noster.
nazwisko Ojczenasz.
naszczytnik archit., bud., ozd.
dekoracyjny element rze{biarski, naj-
cz">ciej w formie palmety, umiesz-
czony na trzech wierzcho=kach tr[j-
k'tnego frontonu, charakterystyczny
dla budowli staro/ytnych.
naszed= ˚szed=.
naszelnik cz">: uprz"/y zwierz't
poci'gowych, zw=aszcza konia; pas,
=a<cuch ='cz'cy szyj" zwierz"cia z
ko<cem dyszla.
naszkicowa: czynność. ˚na` % szkic.
naszkliwny wykonany na szkliwie.
naszpikowa: ¯ na` % szpilk•a(i.
†nasztychowa: nabi:, nape=ni:.
¯ na` % sztych ]ostry koniec czego,
zw=aszcza broni bia=ej; szpic\.
por. natka: ]nape=ni:\.
anglosas. lad ˘ pol. =adowa:,
>redniow. ang. lode,
ang. load, fill up,
ros. napoln-qt;/it;-napo=niat.
naszycie ˚na` % szy:.
naszy: ˚na` % szy:.
naszyjnik ¯ na szyj" ¯ szyja.
staropol. kanak ]naszyjnik\,
niem. halsband, franc. collier,
ang. neck ]szyja\ % lace ]sznurek;
nawleka:, wi'za: sznurem\ ˘
ang. necklace,
ros. owejnik-oszejnik,
o'erel;e-o/erelie.
naszyw-a:(ka
¯ na` % szew ¯ szy:.
†na>ci masz# bierz# ¯ na ]we{\.
†na>cie napad, naj>cie. ˚nr 019.
¯ na` % i>cie ¯ s=aw.-ros. itti ]i>:\.
=ac. invadere ]wtargni"cie atakuj'cej
armi\, invasus, p[{no=ac. invasio,
starofranc., >redniow. ang. i ang.
invasion, tak/e ang. inroad,
ros. nawestvie-naszestwie.
~na>cie ¯ na ]w kierunku\ % 100.
11 jedena>cie ¯ jeden % na % sty
12 dwana>cie ¯ dwa % na % sty
13 trzyna>cie ¯ trzy % na % sty
14 czterna>cie ¯ cztery % na % sty
15 pi"tna>cie ¯ pi": % na % sty
16 szesna>cie ¯ sze>: % na % sty
17 siedemna>cie ¯ siedem % na % sty
18 osiemna>cie ¯ osiem % na % sty
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
19 dziewi"tna>cie ¯ dziewi": % .....
ang. ]begining thirteen\ `teen,
ros. -nadcat;-nadcat.
na>cie=a: ¯ na` ]po\ % >cieli:.
na>ladow-a:(ca(czy(nictwo
czynność.
1. wzorowa:,
2. odtwarza:, udawa:, przedstawia:.
staropol. na>ladowa: kogo –
i>: za kim>, i>: czyim> >ladem.
staropol. na>laduj'cy – nast"puj'cy.
anglosas. folgian, pokr. niem. folgen,
>redniow. ang. folwen, ang. follow(er,
ros. sled-ovat;/it; (za kem),
]nagl'da:\ nabl[-dat;/sti,
]na>ladowca\ posledovatel;,
podra'atel;-podra/atiel.
na>mia: si", na>miewa: staro-
pol. na>mia: si" ]pod>miewa: si"\.
˚>mia: si".
ang. mock(ery ]drwi•:(ny\,
to make a mock of,
ros. nasmewka-nasmieszka,
nasmexat;sq nad-
nasmiechatsja nad `. ˚po/artek.
na>wietl-a:(i: ¯ na` % >wiat=o.
˚>wieci:.
1. podda: dzia=aniu promieni
s=onecznych,
2. przedstawi: ]spraw", zagadnienie\
w okre>lony spos[b.
¯ po(ob-ja>ni:.
¢nat, nætter dun., noc,
OA, T˚C, por. noc.
natarc-ie(zywy czynność. ¯ tarcie na
¯ tarcie na ¯ tarcza ¯ targette ]cel\.
natchn-':(ienie(iony
¯ na` % tchn':. ˚tchn':.
†natemie>cie natychmiast, zaraz.
=ac. instare ˘ instans,
starofranc. i ang. instant ˘
ang. instantly, immediately,
tothas-totczas,
ros.
bezotlagatel;no.
natenczas w tym czasie, w[wczas,
na•raz  w[w•czas ]raz ^ czas;
w[w ¯ w [w ^ w ten ˘ wtenczas\.
wi"cej ˚wtem.
nat"/-a:(enie jęz. stopie< nasilenia.
nat"/y: ]si"\ napi':; na ^ wy;
¯ na` % t"/y: ]sili:\
¯ t"/yzna ]si=a\.
natka bot. ma=a na:, =ody/ki ro>lin
okopowych z listkami.
†natka: nape=ni:, wypcha:.
¯ na` ]w(e\ % tka: ]tyka:, pcha:\.
por. nasztychowa: ]nape=ni:\.
nat=oczy: ]si"\, nat=ok czynność.
nat=uc ]si"\ ¯ na` % t=uc. ˚t=uc.
nat=u-szcza:(>ci: ¯ na` % t=uszcz.
Remove
Watermark PDFelement
xx
NATO Pakt P[=nocnoatlantycki.
franc. OTAN
niem. Nordatlantikpakt-Organi-
sation,
ang. North Atlantic Treaty Orga-
nization.
natomiast za to, przeciwnie, za>.
¯ na` ]za\ % to % miast ]miejsce\.
†naton
1. miejsce gdzie sk=ada si" drzewo,
mo/e te/ drwalnia,
2. pie< do r'bania drzewa.
natrafi: ¯ na` % trafi: ¯ traf.
natr"ctwo osob. natarczywo>:;
usilne wtr'canie si" do cudzych
spraw, mimo oznak odrzutu, nie-
po/'dania.
s=owotw. pkr. trute<, truciciel ¯ tru:.
natr"t(ny(nie ¯ tr'canie, tr'ci czym.
osoba niepo/'dana, smr[d.
pokr. wstr"t(ny, str"czy:.
natrysk(iwacz(iwa:
natrz'sa: ]si"\ czynność.
natrz'>: ¯ na` % trz'>:. ˚trz'>:.
natrze:, naciera: ˚trze: ]si"\.
natura(lny
1. przyroda, ziemia i woda wrz z /y-
j'cymi na nich i w nich ro>linami
i zwierz"tami,
2. stan pierwotny, prymitywny, nie
zmieniony przez cywilizacj" i
kultur",
3. przyroda jako si=a kszta=tuj'ca
organizmy /ywe, zw=aszcza ludzi.
4. istota czego, g=[wne rysy charak-
terystyczne czego; charakter,
rodzaj,
5. produkty, towary, przedmioty
u/ytkowe, najcz">ciej jako >rodek
p=atniczy ˘ wynagrodzenie w
naturze.
=ac. natus ]urodzony\ ˘ natura ˘
starofranc., >redniow. ang. i ang.
nature.
ros. priroda-priroda.
naturalia p=ody rolne, lub ogrodowe.
naturaliz-acja(owa: ]si"\
nadanie cudzoziemcowi obywatel-
stwa danego pa<stwa.
naturalizm kierunek w literaturze.
naturalnie z natury
naturalny w=a>ciwy naturze.
natychmiast(owy
bezpo>rednio potem, w tej chwili,
migiem, momentalnie.
staropol. natemie>cie.
=ac. instare ˘ instans,
starofranc. i ang. instant ˘
ang. instantly, immediately,
ros. tothas-totczas,

Wondershare
xx
bezotlagatel;no.
natyka:, natkn': ]si"\
†naty=y oty=y.
¢nau ˚naju ]nasz\.
staroros. na[-nau ]nasz\.
nau-ka(cza:(czka(czyciel(
(czycielka(czycielstwo(uczy:
]si"\(kowiec(kowo(kowy
szkoln., dosł. pojmowanie, poj"cie
¯ na ^ po; uk ^ j':,
pot. nie ma poj"cia ^ nie ma nauki,
wiedzy, rozeznania, ˚poj"cie.
pauk ˘ paj'k s=owotw. pokr. poj':
]pochwyci:\ ˘ nauka.
staropol. nauczony –
uczony, bieg=y. ]$\
gr. akademeia ˘ =ac. academia ˘
=ac. academicus ]akademicki\;
franc. academie ]akademia\,
anglosas. t≤can ]pokaza:\,
>redniow. ang. techen,
ang. teach-ing(er, academy(ic,
ros. uhit;-uczit, uhitel;-
uczitiel, akademi-k/heskij.
staropol. Wielmi pozyteczny s=owarz
tym, ktorzi z'dai' wyrozumie: y
nauczy: si" czci: }czyta:| procz }bez|
chodzenia do szko=y, iako s' prosczi
laici, y niewiasty. Te/ ka/dy =aczinnik
mo/e si" nauczy: W=oskiego, Pol-
skiego y Niemieckiego, a zasi" ko/dy
s nich =aczinskiego. ]1532 r.\
Polska Akademia Nauk ]PAN\ – mia-
=em wiele szacunku dla tej instytucji
i nadal mam dla Nauki, lecz do czasu
gdy ujrza=em tam literack' nagrod" A.
Brücknera, i /e cz">ci' Nauki polskiej
jest ˚utrudnianie zrozumienia zagad-
nie<; gdzie indziej – nie wiem.
Utrudnienia w zrozumieniu zagadnie<
cech' Nauki polskiej, a to ze sk=onno-
>ci do wik=ania rzeczy prostych, wik=a-
nie za> – z nieudolno>ci w wys=awianiu
si", niewiedzy; ˚jeszcze, dr"twy.
Te dwa elementy& nagroda A. Brück-
nera i utrudnianie – w mej opinii
– winny by: zlikwidowane, szkodz'
bowiem reputacji, renomie tej/e
instytucji. Ludzie niskiego poziomu
w obu wypadkach stoj' za tym, do>:
miernej wiedzy; wymienione elementy
wyjawiaj' jakiego pokroju PAN
skupia ludzi.
To/ dotyczy tak/e Pa<stwowego Wy-
dawnictwa Naukowego ]PWN\.
Nauczanie w Polsce czy te/ przekazy-
wanie wiedzy nadal idzie, cz">ciowo,
metod' Íredniowiecza. W Íredniowie-
czu doktor wyk=ada= /akom wiedz" ob-
jawion', nie daj'c im do r"ki materia=u
wyj>ciowego, /adnej kontroli na ile
prawd" m[wi – m[wi= wi"c co chcia=,
tak i dzi> – prof. Roman Mazurkiewicz
obja>nia, /e testament znaczy obietnic"
zbawienia, i sk'd on takie znaczenie
zaczerpn'=$ Z g=owy – poza nim ni-
gdzie takiego nie ma, a z pewno>ci'
poza Polsk', w /adnym s=owniku
nie widzia=em. ˚uczony, zmy>lenie,
gwiazdka ]¢\.
Nie cytuje materia=u {r[d=owego,
ani nie pdaje {r[d=a, z nazwy, czyli
wyk=ada co chce, zmy>la, a ja mam
mu wierzy:.
W innym wypadku, autorytet na in-
ternecie, /e s=owo pisze si" przez CH,
gdy – z ca=' pewno>ci' – przez H, i te/
niczym nie uzasadnia, a ja m[g=bym,
gdyby nie by=o wulgaryzmem, w
prosty spos[b&
ma= – m'/ ]Ma= – imi" kniazia Drew-
lan, 6453, ˘ ma=y ^ m"ski\,
/ena – kobieta ˘
ma= % /ena ˘ ma=/e<stwo;
on – wielki, wi"kszy, wysoki,
ona – niewielka, ni/sza, bia=og=owa,
str – strona ojca ˘ stryj, i inne,
uj – strona matki ˘ wuj, ujma,
no i ten ma=y ]m"ski\, nieme H, bo po-
dobnie inne, w tym huragan  uragan,
historia  istoria, na pocz'tku s=[w i
na ich ko<cach& Sarah ˘ Sara.
Autorytet wie jak zamie>ci: swe mnie-
mania, ale wiedzy nie ma, s=owem nie
uzasadnia pisowni" przez Ch.
Spo=eczny system polski usieczony
mo/liwo>ciami nadu/y: jak szwajcar-
ski ser dziurami. S=owniki nie nale/'
do wyj'tku. I tak, mSjp 1969 wska-
zuje z jakiego j"zyka s=owo zosta=o
zaczerpni"te, ale pisowni tego s=owa
nie podaje. Pozwala to na przypisanie
s=owa j"zykowi na podstawie samego
d{wi"ku, czyli pole do zgadywania.
Wiele w nim te/ b="d[w, r[/nej natury
– wyk=adnia przygotowania do dzie=a
jakim s=ownik jest.
Za> Jerzy Ochma<ski, 1990, /e lit.
≈emas ]niski\ % gale ]kraj\ ˘ Zemgale,
Semigalia; fa=sz ]˚prawda\&
Semigalia ¯ semi ]p[=\ % Gallia,
lit. ßalis ]kraj\, nie gale,
lit. `gala ¯ gr. gaia ]ziemia\.
Litwini, +otysze, i pokrewni im
Prusacy, z j"zykowej ga="zi Ormiano-
Grek[w, to st'd, wszyscy historycznie
z rejonu Kaukazu; z kilku szcz'tk[w
j"zykowych, znacz'cych bo w po-
wszechnym u/yciu&
• `gala w nazwach grod[w
¯ gr. gaia ]ziemia\,
• `as ]patronimik w nazwiskach\,
• po` ]w nazwach miejscowo>ci po-
=o/onych nad rzekami\ ¯ potami
]rzeka\,
• wi>nia, byssine – gr.-kaukaskiego
pochodzenia, gr.-celt. BW.
B='d komunist[w, jeden z wielu;
socjalizm – wst"pna faza komunizmu
– mia= by: naukowy, oparty na Nauce,
g=osili komuni>ci.
Nie moge=m poj':, sk'd takie mniema-
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
xx
nie wzi"=o si", skoro pomys=odawcami
byli Karol Marks ]1818–1883\ i Frie-
drich Engels ]1820–1895\, niemieccy
/ydzi, na zjazdach dumnie prezen-
towani przez komunist[w, w postaci
4-ch sylwetek& Marks, Engels, Lenin,
Stalin, gdy Nauka ]przez du/e N\,
zwykle nazwisk nie ma ]bo pocz'tki
jej biegn' do zamierzch=ych dla nas
czas[w\, a sama teoria tych dw[ch
by=a wynaturzeniem, pogwa=ceniem
praw ludzkich i spo=ecznych.
Nie mog=em zrozumie: sk'd to “na-
ukowe” wzi"=o si", a/ doczyta=em w
mSjp 1969, /e rzeczy nowe s' nauko-
wymi, a oklepane – pseudonaukowymi
]˚doktryna\; w tym tkwi logiczny b='d.
Tu, rzeczywi>cie, by=y nowe, np. war-
to>: spo=eczna przedk=adana ponad pry-
watn' ]b='d#\, dlatego socjalizm okre>-
lali naukowym, cho: zamys= zupe=nie
b="dny. Lecz teoria naukowa oparta
jest na logice, prawdzie, s=uszno>ci,
id'ca z /yciem, trwa=a, sprawdzona
przez wielu pod r[/nymi k'tami, gdy
socjalizm oparty na fa=szu dw[ch za=o-
/ycieli, demagog[w ]przysz=o>: Globu
do nas nale/y\, sztuczny tw[r ]dlatego
socjalizm upad= w ko<cu, 1980– 1989\.
Czyli Nauka do='czona do nowo>ci,
gdy bez zwi'zku jednego z drugim i
praktyka dowiod=a /e nie jest.
naumy>lnie jęz. na ^ roz;
rozmy>lnie, z my>l', celowo.
naustnik ˚ustn-ik(y.
nausznik odzież.
klapka czapki opuszczana na ucho
dla ochrony przed mrozem, zimnem.
nautofon techn.
elektryczny przyrz'd nadaj'cy sygna=y
d{wi"kowe w czasie mg=y ¯ gr.
nautologia szkoln. nauka badaj'ca
histori" rozwoju /eglugi. ¯ gr.
¢nautrze ˚nazajutrz.
nawa bud.
cz">: ko>cio=a zawarta mi"dzy prez-
biterium a krucht', przeznaczona dla
wiernych, oddzielona od opozosta=ych
cz">ci kolumnami lub filarami.
staropol. nawa ]statek\.
=ac. navis ]okr"t, statek\ ˘ navalis
˘ franc. naval,
=ac. lub franc. ˘ ang. naval,
=ac. navis ˘ p[{no=ac. navia ˘
starofranc. i >redniow. ang. navie ˘
ang. navy ]flota, ang. fleet\,
†Old Polish ship ¯ Latin navis,
=ac. navis ]okr"t, statek\ ˘
ang. ]archit.\ nave ]nawa\,
ros. ]archit.\ nef-nef, srednqq,
glavnaq hast; cerkvi,
]flota\ flot-f=ot, morskoj,
flotskij-f=otskij.
nawadnia:, nawodni: ¯ woda.

Wondershare
xx
†nawadz-a:(i: oskar/a:, obwinia:,
“dowinia:” wg S=ownika staropol.
nawali: ¯ na` % wa= ]ziemia, brud\.
1. narzuci: wiele jedno na
drugie, na kup", na stos,
2. potocznie& zawie>: w czym,
nie dopisa:.
¯ wulg. kupa ]idiom. g[wno z tego\.
ang. pile up, heap, ]zaw[d\, conk,
ros. gromozdit;-gromozdit.
nawalny zwykle o opadach atmosfe-
rycznych; bardzo silny, gwa=towny.
na ^ do; walny ]ziemny\ ¯ wa= ]ziemia\.
nawa= ¯ nawalenie, zarzucenie,
na kup" lub stos, nat=ok, nagroma-
dzenie, przyt=aczaj'ce mn[stwo ˘
nawa= pracy.
¯ wa= ]ziemia\ ˘ kawa= ]np. drogi\.
nawa=a t=um, wojsko, armia.
nawa=nica burza z wichur', huragan.
staropol. nawa=no>: ]burza\.
ang. hurricane, storm, tempest,
ros. burq s vetrom, uragan.
nawar kamie< osadzaj'cy si" na
>ciankach u/ywanych do grzania
wody.
nawarstwienie ¯ na` % warstwa.
nawa/y: ˚wa/y:.
nawet wyraz wzmacniaj'cy, k=ad'cy
nacisk, emfatyczna cz'stka, partyku=a.
1. nadto, tak/e, r[wnie/, w dodatku,
co wi"cej, zreszt',
2. cho:by, chocia/by.
¯ ang. even, s=owotw. koncepcji 023.
franc. meme; jusqu’a, seulement,
anglosas. efne,
>redniow. ang. evene, even,
ang. even ]1. okre>laj'cy granic"
mo/liwo>ci lub prawdopodobie<stwa
˘ nawet g=upiec by to zrozumia=, 2.
okre>laj'cy dok=adn' odpowied{;
dok=adnie, w=a>nie tak, nie w /aden
inny spos[b ˘ zdarzy=o si" nawet gdy
spodziewa=em si" tego, 3. wyra/a-
j'cy przypadkowo>:, jednoczesno>:;
podczas ˘ nawet gdy m[wi= do mnie
– wyszed=em, 4. wyra/aj'vy por[w-
nanie; nadal, jeszcze ˘ jego b='d by=
nawet, tj. jeszcze, wi"kszy\.
ros. da'e-da/e, ravno-rawno.
¢nawi >mier:.
staroros. navi-nawi,
nav;e-nawie, nav;-nawi,
ros. smert;-smert ]>mier:\.
nawia:, nawiewa: ˚wia:.
nawias poligr. bok ˘ ubocznie
mimochodem.
nawi'za: ]si"\ ˚wi'za: ]na ^ do\.
nawi'zka naddatek, nadwy/ka.
†nawidzie: lubi:, kocha:.
ang. love, ros. l[bi-t;/myj.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
¢nawie trup, martwe cia=o.
Latopis 1116 nav;e-nawie.
nawiedz-i:(a:(ony czynność.
1. odwiedzi:,
2. o kl"sce& przyby: – nasta:, ogarn':.
staropol. nawiedza: – do>wiad-
cza:. ]$\
staropol. nawiedzenie –
do>wiadczenie, pr[ba. ]$\
staropol. nawiedzi: –
dotkn':, odwiedzi:, obs=u/y:. ]$\
=ac. ¢frequere ˘ frequens,
frequentis, franc. frequent,
ang. frequent, visit,
ros. pose]-at;/it; kogo.
nawiertak ¯ na % wier•ci:(t=o.
narz"dzie do wiercenia otwor[w.
nawierzchnia na` ]po\ % wierzch.
g[rna warstwa drogi, szosy, jezdni.
nawie>: ˚wie>:.
nawietrznik ¯ na` ]po\ % wiatr.
urz'dzenie do t=oczenia powietrza.
nawietrzno>: cecha /aglowca po-
woduj'ca jego samorzutne kierowa-
nie si" przeciw wiatrowi.
nawietrzny
wystawiony na dzia=anie wiatru.
nawiewa: ¯ nawia:. ˚dziwol'g.
nawie{: na` % ˚wie{:.
†nawi"tszy ˚najwi"kszy.
nawiga-cja(cyjny(tor
nawigowa: kierowa: okr"tem.
¯ =ac.
nawija-cz(d=o(jak(lnia(rka
nawil/-a:(y: ¯ na % wilgo:.
nawi-n':(ja: ]si"\ ¯ na` % ˚wija:.
†nawirzchni ˚najwy/szy. ]$\
¯ na` ]naj\ % wierzch ]g[ra, wysoko\,
ang. highest,
ros. samyj vysokij.
nawis zwis ]>niegu\.
nawle-c(ka: ¯ na` % wlec ]dzia:\.
niem. liegen ]lega:\,
>redniow. du<ski. lakke ]wolno i>:\
˘ ang. lag ]zwleka:, op[{nia: si"\
˘ pol. 1. ty=, ostatek, 2. zwleka:,
op[{nia: si" ˘ z•wleka:,
za•lega: – o•ci'ga: si",
na•wleka: – na•ci'ga:, na•dzia:,
na(ob•leka: ]BW\, ˚leg nr 465.
naw=o: bot. Solidago, gat. ro>liny,
niekt[re gatunki lecznicze.
naw=oka ryba. gruby sznur, powr[z
do >ci'gania sieci rybackich.
¢nawoditi jęz. oszczerstwo rzuci:,
potwarz, oczernia:, spotwarza:.
staroros. navoditi-nawoditi,
ros. oklevetet;-oklewietat.
Remove
Watermark PDFelement
xx
ang. to slander, to calumniate.
nadwodny le/'cy, znajduj'cy si"
nad wod', na wodzie wystaj'cy nad
powierzchni" wody.
nawojowy drut izolowany,
przeznaczony do zwojenia.
nawo=ywa: wo=a: d=ugo. ˚wo=a:.
naw[j w warsztacie tkackim& wa=
na kt[ry nawija si" osnowa, tkanina.
naw[z substancja zawieraj'ca sk=ad-
niki potrzebne ro>linom do wzrostu.
nawraca: ¯ na` ]po, za\ % wraca:.
nawrot bot. Lithospermum, gatunek
ro>liny na terenach suchych.
nawrot-ny(owy
nawr[ci: ]si"\, nawr[t zmieni:
kierunek na przeciwny, wr[ci: na
poprzednie miejsce, do poprzedniej
sytuacji, przekona<, >wiatopogl'du,
religii, szczeg[lnie dotycz'ce od-
st"pc[w, heretyk[w, i niewiernych,
tj. innych wiar.
¯ na` ]za\ % wr[ci:.
staropol. nowowierny. ]$\
=ac. com` ]wsp[lnie, razem\ %
vertere ]zawr[ci:\, convertere,
starofranc. convertir,
>redniow. ang. converten,
ang. convert ]1. zmiana, przekszta=-
cenie, transformacja, 2. zmiana
jednej religii na drug', doktryn",
>wiatopogl'd\, pol. konwertyta.
ros. novoobra]ënnyj.
gr. phytein ]produkowa:, hodowa:,
sadzi:\ ˘ neos ]nowy\ % phytos ˘
neophytos ]na nowo posadzony\ ˘
p[{no=ac. neophytus ]nowo na-
wr[cony\ ˘ franc. neophyte,
ang. neophyte, pol. neofita,
ros. neofit-neofit,
novookre]ënnyj.
nawroty choroby& ang. bout ]singu-
lar; a going and coming back again,
as across the field in plowing; turn\.
†nawrze: nasi'kn':.
anglosas. socian,
>redniow. ang. soken, ang. soak,
ros. obm-ahivat;/ohit;,
napit-yvat;/at;,
pro/moknut;-pro(moknut.
†nawtorki powt[rnie, po raz drugi ]$\.
ang. anew, again, repeated, for the
second time, ros. snova-snowa,
vnov;-wnow, opqt;-opjat,
e]ë raz-jeszczo raz.
nawyk(n':(owy
1. przyzwyczajenie, zwyczaj,
sk=onno>:, na=[g,
2. spos[b wykonywania.
ros. navyk, na ^ przy.
nawzajem jeden drugiemu.
¯ na` % wzajem ¯ wzajemnie.

Wondershare
xx
†naypierwej najpierw.
nazad jęz. do ty=u, ˚wstecz ¯ w % stecz
¯ w % st ]ty=, zad\ % tecz ]ty=, zad\.
nazad ¯ na` ]do, w\ % zad ]ty=, st\
¯ z % ad ]brzuch\ ¯ =ac. abdomen.
niem. rückwärts, zurück,
ang. backwards,
wo=. 1289 nazad=, naza∂-nazad,
nazad≠-nazadie ]w tyle\.
ang. back(wards) – ros. nazad-nazad;
lat wstecz, ang. ago – tomu nazad;
odci'gn':, ang. to move backwards –
otdvig-at;/nut; nazad-nazad;
t=o, ang. background – zadnyj plan.
nazajutrz na drugi dzie<, nast"pne-
go dnia, jutro, od jutra z rana.
¯ na` % za % jutrz(enka ]>wit, ranek\.
na` ^ po ^ za` ^ do`.
staropol. zajutra – nazajutrz. ]$\
anglosas. to morgen ]do rana\ ˘
>redniow. ang. to morwen ˘
to morwe ˘ ang. tomorrow,
wo=. 1289 nautrπi-nautryj ]nautrze\.
ros. zavtra-zawtra ¯ za % utro.
†Nazarej etn.
mieszkaniec Nazaretu, w Palestynie.
nazbiera: jęz.
nazbyt jęz. zbytnio, nadmiernie,
przesadnie, za bardzo.
nazewnictwo szkoln.
nauka o nazwach osobowych i miej-
scowych.
naziemny jęz. ¯ powierzchnia ziemi.
1. znajduj'cy si" na ziemi,
2. bot. korzenie, p"dy wyrastaj'ce
nad powierzchni" ziemi,
3. zool. gnie/d/'cy si" na ziemi.
naziom geolog.
ukszta=towanie ]poziome lub pionowe\
ziemi, gruntu; sama ta powierzchnia.
nazi-sta(zm polit.
cz=onek partii narodowosocjalistycz-
nej, hitlerowiec, faszysta.
naznaczy: ¯ na` % znaczy: ¯ znak.
¢naznamienowati ukazywa:,
przedstawia:, przeznaczy:.
staroros. naznamenovati-
naznamienowati,
ros. ukazywat;, predstav-
lqt;, prednaznahat;.
ang. to indicate, to point out, to
direct to, to predestine.
†naznamionowa: jęz. naznaczy:.
por. naznamienowati.
nazwa(: na ^ po,
prze; zwa ^ zwa:; na(w•zywa:,
na(po(prze(wy(ode•zwa:
nazwisko nazwa rodowa, wsp[lne
miano dla ca=ej rodziny; dzieci po
ojcu, /ona po m"/u.
Istnia= jaki> system tworzenia nowych
nazwisk przez koligacje rodowe, lecz
znane mi s' zaledwie szcz'tki i przez
to nie wiem jak dzia=a=. S' to&
1,5 ]p[=tora\ – P[=toradzki,
P[=tora•kiewicz(kowski,
P[=torniak, P[=toranos,
0,5 ]p[=\ – P[=turzycki,
P[=•torzycki(torzecki(janowski(
(janowicz(jan(brat(bratek(zi":(
(grabski(grabiak(grabek(
(grabia ]graf ^ hrabia\(:wiartek(
(beczko(miarek(kotycki(czy<-
ski(ka(koszek(kosznik(ko>nik(
(ch=opek(rolniczak(rolnik(rola(
(rolczyk(groszek(groszewicz(
(g"sek(r[l(rul(ciennik(aczew-
ski(boczek ]bociek$\,
Po=uboczek, Po=uboczko,
0.25 ]:wier:\ – Czetwerty<ski.
Niekt[re nazwiska poprzedzaj'
nazwy herb[w szlacheckich, w tym
autor[w herbarzy – dzie= o herbach
]ang. coat of arms\, ˚herb&
Piotr Na="cz Ma=achowski,
Kazimierz +odzia-Czarnecki,
Jerzy Seweryn Dunin Borkowski,
Janusz Stefan Staryko< Kasprzycki,
Zbigniew ]nazwa herbu\ Leszczyc.
S' w>r[d nich i hrabiowie&
hr. Eweryst Andrzej Kuropatnicki,
hr. Stanis=aw K. Kossakowski
hr. Juliusz Ostrowski,
i ksi"/a&
ks. Wojciech Koja=owicz-Wijuk,
ks. J[zef Aleksander Jab=onowski,
ks. Benedykt Chmielowski.
J[zef Wolff, 1895 – Niemiec z po-
chodzenia, utrzymywa=, /e herb[w
szlachta u/ywa=a wy='cznie w sej-
mie, a wi"c herby w nazwiskach s'
herbami posp[lstwa nabywaj'cego
szlachectwo w r[/ny spos[b, w tym
przez =ap[wki dla komisji wywodowej,
archiwistom i osobom wydaj'cym
dokumenty.
Ja nie mam zdania.
Niemiec z pochodzenia, zaszkodzi=
Polsko-Litewskiej Unii w wiedzy w
tym aspekcie, na ile tylko m[g=. W ko<-
cu wyjecha= do Niemiec i tam zmar=,
1900, w Heildelbergu n(rz. Neckar, 20
km SE od Mannheim n(rz. Ren.
Nie znam bli/szych danych poza
tre>ci' samych publikacji. Napisa=em
maila do Urz"du Miasta Heildelberg,
mo/e rok urodzenia dostan", odpowie-
dzi nie otrzyma=em. Pewnie dlatego,
/e dane te s' w miejskim archiwum,
nie w Urz"dzie.
nazwy w=asne
• l'd[w
upa=  ch=[d, zi'b, mr[z, br...
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
nazwy w=asne
1. Afryka ]nie zimny, nie ch=odny\ ¯
a` ]nie\ % frigid ¯ frigidus ¯ frigere
]na mrozie, ang. to be cold\ ¯ frigus
]przezi"bienie, mr[z, ch=[d, ang.
coldness, frost\,
GKC ˘ frig ˘ fric ]Africa\;
2. tibersiberhiber, TSH;
- tiber ˘ Tiber ]rzeka w centr. Italii\,
Tiberius Claudius Nero Caesar,
42 B.C. – †37 A.D., i
=ac. Britannia ¯ Brit ¯ tibr ]¢zi'b\
% ania ]wielka, czyt. stara\.
- siber ˘ Siberia ]region w p=n.
Azji, od Uralu do Pacyfiku.
- hiber ˘ =ac. Hibernia ]dla Irlandii\
¯ =ac. hibernatus ]zimowa:\ ¯
hibernare ]na zim", ang. to pass
the winter\ ¯ hibernus ]zima, ang.
wintry\, przerobione z Iverna,
Juverna;
nadal mo/liwe& Iverna ¯ ibern` –
nieme H, gr.-celt. BW, V.
nowo odkryty l'd& Newfoundland,
tak i Europa; Finlandia ]ko<cowy\,
ko<cowy l'd& England ¯ end % land,
r[/ny od Anglia – l'd Angl[w przy-
by=ych do Wielkiej Brytanii, czyt.
Starej, z P=n. Niemiec, Zak'tk[w
¯ =ac. angulus ]r[g, ang. a corner,
angle\, wyspa& woda-l'd ˘ ang.
island, mimochodem, gr. Atlantis
^ pol. Atlantyda ¯ tide, tid ]fala\,
legendarna – rzekomo – zaginiona
wyspa lub l'd na Atlantyku, to wyspa
Malta na Morzu Ír[dziemnym ]tak#\,
nie na zach[d od Gibraltaru, lecz na
wsch[d ]by zagin"=a na Atlantyku –
katastrofa na skal" Globu musia=aby
nast'pi: w czasach historii ju/ pami"-
tanej i wkr[tce pisanej\; co> z=ego
z t=umaczeniem lub zrozumieniem
tekstu bo w[wczas opisy ujmowano
opacznie i nazwy tak pisano&
atlan  malta, czyt. wspak, s=owotw.
koncepcji 022, MN, tak i syrena
]panna wodna\ ¯ si, sy ]woda\ % rena
]kobieta\ ¯ gr. aner, andros ]m'/,
m"/czyzna\, czyt. wspak; gr. litera
«psi» zawieraj'ca w sobie d{wi"k
«si» ]woda\, st'd Poseidon, gr. b[g
morza i koni, w r"ku trzyma harpun
kszta=tu tej litery ]Y\,
po ¯ potami ]rzeka, ¢woda\, don
]rzeka, woda\ ˘ =ac. Neptunus ]b[g
m[rz\ ¯ nep•t  pon•t ]morze\,
OE, % =ac. unus ˘ Pontus.
sem. ararat  =ac. terra ]ziemia\,
gdzie Arka Noego osiad=a po Potopie
w staro/. Iraku, ˚Potop,
=ac. terra ]ziemia\ ˘ pol. k % ret,
=ac. vox, vocis ]g=os, ang. a voice\ ˘
vocalis ˘ vocal ˘ kowal,
acoustic ˘ akust` ˘ stuka,
Algeria, Algiers ˘ s=aw. Gadire,
latak  katal ˘ Latakia – Catalonia,
karth  thrak ˘ Carthage – Thrace,
gdzie ge, gen, gini ]¢tubylcy\,

Wondershare
nazwy w=asne
Kartagina ]staro/. miasto i pa<stwo
w p=n. Afryce, za=o/. przez Fenicjan,
zniszczone przez Rzymian, 146 B.C.,
obecne Tunis\, Tracja ]region we
wsch. Ba=kanach\,
P•er•s ˘ S•er•b ]$\, P  B, Persia
˘ Serbia, plemi" z ga="zi S=awian
znad Morza Chwaliskiego ]dzi>
Kaspijskiego\, s'siaduj'ce ze staro/.
Persami; szcz'tki s=ownictwa Pers[w
w j"zykach s=awia<skich,
sparrow  worobej ]wr[bel\,
worm ]robak\ ˘ mrowie, berg ]g[ra\
˘ greb ˘ za % greb ˘ Zagreb ]przed
g[rami\, Abdule ˘ Duleby ]Ab•dule
 Dule•ba\, akta ˘ teka, erud]yta\
˘ dure]<\, torba  oborot; temat z
g="bi', wi"cej ˚s=owotw[rstwo.
nazwy Iraku, Kairu i Irlandii,
dosł. powietrze-ziemia&
Ir•ak ]Iraq\  Ka•ir ]Cairo\;
Irlandia ]Ireland\, gdzie&
ir ]powietrze\ ¯ staroang. air
¯ starofranc. air, aer ¯ =ac. aer
¯ gr. aer; ak, ka, land ]ziemia\.
wody granic'& Egypt, Denmark,
England ¯ end ]sic#\ % land
g[rzysta ziemia /eglarzy& Skandy-
nawia ¯ =ac. scandere % navia
]mo/e pierwotnie i Bawar[w ˘
Ba, Wa % regis ˘ Waregi\
rejonu, kraju& Litwa ¯ Lida % wa
Galicja ¯ Halicz n(Dniestrem
Wo=y< ¯ Wo=y< n(Bugiem, dzi>
Gr[dek k(Hrubieszowa
Prusy ¯ p=n. niem. Preussen,
nazwa nadana po 1240
Estonia ¯ niem. ost ]wsch[d\,
lub >redniow. ang. est]en\
anglosas. east]an\, OE,
zdawa=oby si", pierwsze
skojarzenie, p=ytkie, w rzecz. est
]las(y\ % on ]wielki(e\ ˘ forest,
staropol. ˚gozd, SZ, TD
Semigalia ¯ semi ]p[=\ % Gallia,
rejon w +otwie, n(rz. Dyna,
poni/ej Dynaburga
Ukraina ]na skraju\ ¯ ukraj % na
Czechy i Lachy ¯ cze, la, sk
]ziemia\ % ch ¯ gr. chthon
]ziemia, grunt, ang. earth,
ground\; cze ¯ te ¯ terra
Niemcy ]cudzoziemcy, obcy\
¯ nie % mcy ¯ miec ]ziemiec,
ziomek, Teuton ¯ teu•ton,
gr. autochthon, r[/ny od
Theuton ¯ theos % tonos,
czyli wezwanie Boga – nazwy
Zakonu Krzy/ackiego\
German ˘ Germany, Germanie ¯ ger
¯ reg ¯ =ac. regis, rex ]kr[l\ % man
]cz=owiek\, nazwa nie u/ywana
przez samych Niemc[w;
=ac. Germanus ]German\ ˘ Ger-
manicus ]Germanic\ – nazwa
prawdop. celtycka, wg S=ownika
Webstera }tj. powsta=a prawdop.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
w rejonie Alp|, w ˚Íwi"tym Ce-
sarstwie Rzymskim, w mej opinii,
jak Bawaria, kt[ra by=a ksi"stwem
i kr[lestwem, dlatego nazwa obca
Niemcom.
stamt'd i Waregi; gr.-celt. BW
Bawar ]BaWa\ ˘ War % regis
]nieme S\ ¯ regis, rex.
lit. kunigas ¯ könig % as.
Celtowie – plemi" z Alp.
inne poj"cia z kr[lem zwi'zane&
starofranc. roy ]kr[l\, ¢al ˘ ale ˘
royale ]kr[lewski, ang. royal\,
Alemanni ]tak/e Alamanni; dosł.
ludzie kr[la\, York ¯ roy % k,
al ]kr[l\ % bania ˘ Albania ]Kr[-
lestwo Albanii w Wiekach Íred-
nich, ang. Kingdom Albania\.
stary i m=ody ]ma=y\, ze stolic'&
Wielkopolska – w Poznaniu, i
Ma=opolska – w Krakowie;
wielki ^ stary, kolebka Polan,
ma=y ^ m=ody, nowy nabytek;
wielki ^ stary ˘ przydomki w
imionach& Konstantyn Wielki,
W=odzimierz Wielki, Kazimierz
Wielki; grody Wielu<, Wielona,
Nowogr[d Wielki ]Stary\;
Wielka ]Stara\ Brytania, Wielko-
morawia ]Stara Morawia\,
Wielkie Ksi"stwo Litewskie
mniejsze morze& Morskie Oko;
oko ^ mniej ˘ okolica ^ mniej
wi"cej ^ strona ¯ str(yj % ona, uj
g="bokie, wysoko& Czarny Staw
mi"dzyrzecze& Mazowsze
¯ gr. mesos ]>rodek, mi"dzy`\ ˘
Mesopotamia ]pol. Mezo`\,
Mi"dzyrzec Podl.,
Morze Azowskie, obok Krymu.
Mazowsze – nazwa Tatar[w z rej.
Krymu; Jaros=aw }M'dry, ok. 980
–†1054.02.20| wyprawi= si" na
nich w =odziach, 1041.
Nazwa drog'& Krym ˘ Ru> Kij. ˘
Wo=y< ˘ Podlasie ]Mi"dzyrzec\
˘ Mazowsze; ˚Polska.
ku wodom& Kujawy ¯ ku % jawy
¯ jaw ]woda, =ac. aqua\ ˘
Aquileia ]Jawlen ¯ jaw % len\,
staro/. miasto Italii w p=n. ko<cu
Adriatyku,
nad brzegami& Ko=obrzeg, Riga
rejon 2-ch tys. jezior& Mazury
¯ m ]wiele\ ¯ =ac. multus % >red-
niow. ang. azure, asur, starofranc.
azur ¯ arab. lazaward, ¯ pers. la-
zhuward ]barwy b="kitnej, modrej,
czystego nieba,
ang. sky blue, sky-blue, blue\,
s=owotw. pokr. lazur]owy\ ^
b="kit]ny\, modry ¯ mo, odr, dr,
glazura ]polewa\, rz. Bzura, /u-
raw, Lazurowe Wybrze/e ]franc.
Côte d’Azur\
przy puszczy& Podlasie ]same lasy\
wzd=u/ las[w ]po ^ za, przy, przed\&
Remove
Watermark PDFelement
nazwy w=asne
Polesie ˘ nazwiska& Poleszuk, Za-
leski, Pu=aski ]las ¯ les ¯ lis\
wzd=u/ niziny& Podole, wo=. Ponizie
wysoczyzny& Beskid, Bieszczady
¯ be`, bie` ]nisko`\ ¯ biel, bi=,
% skid, skith, szczad ]g[ra\,
s=owotw. poch. szczyt ]kulm.\
w terenie& czarny – wysoko
bia=y – nisko
pod wod'& bia=e – p=ytko
czarne – g="boko
zwierciadlane odbicie terenu,
czerwony – wy/ynny, wa= ˘ Ru>
Czerwona, Grody Czerwi<skie
n(Huczw', dzi> wie> Czermno;
bia=e  czarne, st'd
Morze Bia=e i Morze Czarne,
Bia=oru> ]Ru> Niska, Nizinna\
Bia=ystok i wiele innych «bia-
=ych» i ‘czarnych» w nazwach
geogr. i przydomkach& Leszek
Bia=y i Leszek Czarny, Czerno-
hora, Czernobyl ]byl ^ ziemia ˘
bylina, tubylec ^ ziemianin, tj. z
ziemi tej, gr. autochthon ^ tusk\;
Crna Gora ˘ Montenegro ]#\
• m[rz
Arctic, Baltic, Adriatic, gdzie arc,
ark, bal, adr ]woda\ % `tic ]fale\.
tide, tid ]fala\ ˘ pol. `tyda ]Atlan-
tyda, ang. Atlantis ¯ Malta % is\.
• rzek, w[d ]rzeka ^ woda ^ morze,
te same zg=oski na przemian& pot,
si, el, dan, dun, kra, eu, i inne\&
kra ]woda\ ˘ ark ]Arka Noego\, barka
¯ =ac. barca ]=[d{\, Arc•tic, Ark•tyka
]dos=. fala wodna\, ang. sh•ark ]re-
kin\, crawl ]1. styl p=ywania, 2. racz-
kowa:, czyli pe=za: na czworakach\,
pol. rak ˘ raczkowa:,
is  si ]woda\ ˘ Sidon, Sinai,
Sicily, Tunis, rzeki Tigris ¯ Tikrit
]nazwa grodu\ % is, i Euphrates
]Eufrat, bratnia rzeka\ ¯ eu % frates ¯
=ac. frater ]brat\, Europa, Calais;
Suswis ]w Prusach\, Irtysz ]dop=yw
rz. Ob za Uralem, w zach. Azji\;
>redniow. ang. se, sea,
niem. see, holend. zee,
rzeka Sy:, pol. syci: ]poi: ¯ po\,
s=aw. da ]tak; wo•da\, franc. si,
=ac. ducis – pol. w[dz ¯ woda,
el  le ]woda\ ˘ Elbe, Lebanon,
anglosas. pudd ]r[w, ang. a ditch\ ˘
ang. puddle ]ka=u/a ¯ =u/a\,
ang. spark ]iskra ¯ is ^ woda lub
ogie<, ˚element, % kra\, ang. water
]woda\ – g[ral. watra ]ognisko\,
is ]woda, rzeka\ ^ s=aw. wo•da,
jak gr. Tanais ^ rzeka Don, TD,
=ot. `kis w nazwiskach,
=ac. sic# ]tak# ¯ ta, to, da ^ woda\.
woda-woda& Elbe ^ +aba, Wis=a
`=a& So=a, Prego=a, i szereg innych
`is, wis& Sesuwis, Tigris, Istr;
`wis ]g=owa, g=[wna\ ˘ g=ownia
]p=on'ce polano; ...is ^ ogie<\;

Wondershare
nazwy w=asne
wis ]g=owa\  siw ˘ siwe w=osy,
Wis=a ]g=[wna rzeka\
dan, dun& Danube, Dunaj, Don
b"d'ca granic'& Warta ¯ wartegn
b"d'ca dop=ywem ]oka\&
Oka ]najwi"kszy dop=yw Wo=gi\,
Wis=oka ¯ Wis=a % oka ]dop=yw\
b"d'ca granic'& Trubie/ ¯ tatarska
rubie/, Perejas=awl ]rzeka$, dosł.
przep=ywa przez s=awia<sk' zie-
mi"\ ¯ pere % gr. rea % s=aw % l ]l'd\
ciekawostka& rz. Wieprz –
a to >winia# Jak ona tak mog=a$
w rzecz. wo=. Wiepr ]przep=ywa
przez wierzchowin" – Roztocze\
kszta=tu& Bug ¯ anglosas. bugan
]=uk\, Jasio=a ]prosta\, Swenta
na nizinie& wo=. 1247 rz. Narow ^
Narew; zasada 026 przyczyn'
wymiany rew ^ góra  dół:
«Jak oni tak, to my na opak».
wi"cej ˚g[ra, Narew
• miejsc i miejscowo>ci
wysoko po=o/onej&
Czarny ` ˘ Czarny Staw,
Tarno` ˘ Tarnog[ra,
Czarnystok, Tarnawatka, Tarnaut,
Tarnava, Tarnavka, Tarnavßçina,
Tarnawa, Tarnawce, Tarnawiec,
Tarnawka ]3x\, Tarnica, Tarnoga,
Tarnog[ra, Tarnogr[d, Tarnopol,
Tarnorudka, Tarnoszyn, Tarnova
Gora, Tarnovata, Tarnovec, Tar-
novka, Tarnovyj, Tarn[w, Tarno-
wola.
rew ]g[ra\ ˘ k ]do\ % rew ˘ krew,
so ]g[ra\ % k ]do\ ˘ sok ]do g[ry\
˘ posoka ]zaskrzep=a krew na ra-
nie\; Wareg[w rew ]g[ra\ ˘ s=aw.
rew ]d[=\ ˘ wer ]g[ra\ ˘ werch,
na zasadzie «Jak oni tak, to my na
opak», np. anglosas. foda ]jad=o\
˘ s=aw. woda ]picie\,
wi"cej ˚g[ra, anglosaski j.
nisko po=o/onej& Bia=y `, Bi=` ˘
Bi=goraj ¯ bi= ]niski\ % goraj
¯ gora, raj ]g[ra\  jar ]d[=\,
Bielsk, Bia=a, Bia=owie/a, Bia=y-
stok, i szereg innych;
czyt ˘ szczyt i nos ]g[ra\  tycz
]d[=\ ˘ Motycz, S=awatycze ]$\.
wskazanie na po=o/enie ]wie/\&
Nie>wie/ ]wysoko\ ¯ nie>, nos,
tak i Kampinos,
Bia=owie/a ]nisko\ ¯ bia=o
na g[rze ]`wiec\& Grabowiec, Par-
koszowiec ]dzi> wie> Parkosz;
nazwiska& Parkoszy – rektor UJ,
Parkot; Koszyce w woj. Íwi"to-
krzyskim i Koßice w S=owacji\,
Ciechanowiec, Königsberg ^
Kr[lewiec ]berg ^ g[ra\, Rejo-
wiec, z pospolitych& latawiec,
pokrowiec, my>liwiec;
Rajgr[d ¯ raj ]g[ra\ ˘ do raju
]do g[ry; im wy/ej, im bli/ej s=o<-
ca, tym cieplej, niebo – mniemali
staro/ytni\
na wzg[rzu& Cho=m ¯ culmen,
Komar[w ¯ komar ]sklepienie
˘ komary cerkiewne\,
Wierzchowiny ¯ wierzch
na wysoczy{nie& Zamo>:, Przewale
Mo>ciska i Mosty ¯ mo>ci ]wy-
socy\ ¯ most, sok ˘ moszcz
przed wysoczyzn'& Perespa ¯ spa,
Zawal[w ¯ za % wa= ]ziemia\
berg ^ g[ra, kopa, s=aw. gora ˘
burg ^ s=aw. gorod, pol. gr[d,
berg ˘ greb czyt. wspak ˘
grebla, Zagreb ^ Zakopane;
Zakopane ]przed g[rami\
¯ za ]przed\ % kopa, kupa ]g[ra\
tak i Zagreb ¯ za % greb ]g[ra\,
pere ˘ Przeworsk  rz. Worskla
na pag[rkach& Hrebenne ]g[rzyste
¯ hrebine:, pol. grzebie< ^ grzebyk
]bie< ^ byk ˘ Bieniek ^ byczek\;
grzebie<, zgrzeb=o, grzbiet ¯ greb,
Horysz[w ]hora, g[ra\
na g[rce, wy/ej ]s=aw. sz ˘ /\&
Wyszk[w, Wyszogr[d,
Szczekarew, 1217 – 1283, dzi>
Krasnystaw; ¯ szcze ]drobny,
zdrobnienie, drobiazg\ % karew
¯ ka ]do\ % rew ]g[ra, g[ry\ ˘
krew ˘ pot. krew kogo> zalewa
]uniesienie, krew uderza do g=owy\;
krasny ^ szcze; karew ^ staw ^
g[ra, kopa, kupa, stos  sostaw;
stos  sost]aw\ czyt. wspak
na dziale ]=uk ˘ ="cz, ='k ˘ roz='ka\&
+uk[w, +"czna, Na="cz[w,
w Rosji& Pri=uki, prze="cz
na dziale wodnym ]="cz, wada\&
+"czna ¯ na % ="czy, prze="cz,
+[d{, Zawada, Rozwad[w,
Wadowice ¯ wada ˘ zwada
przy puszczy&
bra ]b[r\ ˘ wo=. brak ]dob[r,
k ^ do\, pol. niedob[r, s=owotw.
koncepcji 026& jak my tak...
br ¯ dubrawa ]d'browa\& Bra<sk
]w Rosji i w Polsce\, Zambr[w
w rejonie las[w
]rawa, kow, las ¯ les ¯ lis ¯ =ac.
silva, ang. forest, fox ^ lis;
ska, sk ^ ziemia;
staropol. sz ^ pol. > ˘ wisznia\
Rawa ]las\ ˘ Rawa Maz., Rawa
Ruska, Kowel ¯ skov ]las\, Kow-
no, Stryk[w ¯ stry, stryj ]wi"k-
szy\ % k[w, Czarnolas ]czarny
^ wysoki\, Skoczylas ]byd=em
wypasany ¯ skot ^ byd=o rogate\,
Bukowno ¯ buk, Ole>nica, Lesko,
Leszno, Kalisz, Gozd[w ¯ gozd,
pierwotnie Pl≠skov=-Pleskow
n(jez. Pejpus, dzi> Pskowskim ¯
ple` ]`krotnie ¯ kro: ^ wielki; ¯
multiple ¯ =ac. multiplex ^ wielo-
krotny\ % skow, dzi> Psk[w
} pskuw |, Pskow, w'tpliwe /e
¯ plesk ]bryzga:, pluska:, chlapa:,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
nazwy w=asne
ang. splashing, dashing\,
w podaniu o Obrach pisanym ok.
1116 w okolicy Kijowa& Bu=garzy
przybyli “ot Skuf albo ot Kozar”
]Chazar[w\; Bo=gar  Wo=gar;
Rosja P=n. i ˚Estonia; w podaniu o
Radymie i Wiatku& “A Lutyczanie
i Tiwercy osiedli na Dniestrze,
si"gaj'c Dunaju... “Po Grecku
Welikaja Skuf ” – bo dla Grek[w
w Carogrodzie ^ Konstantynopolu
s=owo skov obce, nie zdo=ali go
przet=umaczy:,
niem. Grunwald ¯ grüne % wald
po wyci"tym, wypalonym lesie&
Wola Karczewska ¯ karcz ]pie<,
dolna cz">: drzewa, przy samej
podstawie, z korzeniami, po jego
>ci"ciu\; wola ]wie>\,
+azy ¯ =az ]grunt uprawny w
miejscu po lesie\, ¯ las,
L ˘ +, S ˘ Z; Laski ]le>ny\ ˘
+aski, +askarzew, Pu=aski ]dosł.
przy lesie\,
Pniaki
maj'ca by: ziemi'& Ruda, Rudka,
Rudnik, Rudnia, Rudno
¯ niem. erde;
tak i `ki ]ziemia\& Sarnaki, Troki,
Suwa=ki, Pionki, Trawniki, Ser-
niki, Sadurki, Nomiki, Koluszki,
Íwidniki, Skwarki, Hajowniki,
Zabie/ki, Krynki, Jerutki, Klewki,
Marki, Tworki, Z'bki, Druskiew-
niki, Nomiki,
Cze>niki ]ziemia cze>nika\
14 km E od Zamo>cia,
na Litwie liczne Kunigiszki
]ziemia kunigasa\ ¯ könig % as,
b"d'cego odpowiednikiem pol.
szlachcica, ruskiego bojara,
pierwotnie kunigas – mieszkaniec
Kr[lestwa }Bawarii|,
Zaleszczyki ¯ za ]przed\ % les ]las\
% szczy ]zdrobn.\ % ki ]ziemia\,
Piaski ¯ pies ]drobny\ % ki, bez
zwi'zku z piaskiem ¯ piesok,
Ryki od byczych ryk[w, wi"c ile
razy tamt"dy nie przeje/d/am –
nas=uchuj" czy us=ysz" cho:by
jeden; serio, ziemia rysi ¯ ry>,
tak i Skaryszew ¯ ska % rysz % ew
][w\, staropol. sz ^ pol. >,
ale Wiszenki n(Styrem, 29 km N
od +ucka, bez zwi'zku z wiszni'
]wi>ni'\, bo od niem. wiese ]='ka\;
znaczna populacja Niemc[w w
tym rejonie, od Íredniowiecza&
Niemiec o imieniu Markolt, 1269
]kamie< graniczny\ ¯ mark % kolt.
mieszka<cami&
• Pru/any ¯ Prusacy zbiegli z
Prus w wyniku podboju ziem
przez Krzy/ak[w, po 1240,
• Torczyn ¯ torky ]Turcy, Po=ow-
cy\ Dani=y wo=. 1202–†1264,
pobliskie Zaturcy,

Wondershare
nazwy w=asne
• Turkowice ¯ Turcy, 10 km S od
Werbkowic,
• ukr. wie> Dulπbi-Dulibi, na
Wo=yniu ¯ Duleby ¯ tur. Abdule
]Dule•ba ¯ Ab•dullah\,
• Jatwie/ n(Niemnem, 18 km N
od Grodna,
• osiedle<cy, koloni>ci& Kolno,
• uciekinierzy, zbiegi& Kurpie
]posp[lstwo\, mi"dzy dwoma
puszczami mazowieckimi& Pusz-
cz' Zielon' i Puszcz' Bia=';
k-ur-p – k-ru-p(nyj ^ g-ru-b(y
]nieokrzesany, prostacki, szorstki,
ordynarny, pospolity\
nad rzek'&
• Krak[w ]las-rzeka, czyt. wspak\
¯ kra ]rzeka, woda\ % k[w ]las\,
• Horod=o ¯ horod ]gr[d\ % =o,
• Wis=osze 1268 ]dzi> Kozienice\
¯ nad Wis=',
• Zawiercie ¯ nad Wart'
]za ^ nad\, wo=. Wetra, 1227,
• Sura/ n(Narwi' i n(D{win', s=o-
wotw. pokr. Bzura, /uraw, Mazur
¯ azur, glazura ]polewa\,
• Busk ¯ u {r[de= rz. Bug;
pierwotnie Bu/sk ]Bou';sk=,
k= bozku, k= bouzku, 1208,
k Bou';kovihem;-k Bu/kowi-
czem, na Bou';kov;skoe pole-
na Bu/kowskoe pole, 1287\,
• Zaporo/e ¯ nad porogami ]pro-
gami\ na Dnieprze, przy czym rog
]granica\ ˘ liczne nazwy Rog`,
Ro/`, np. Ro/yszcze ]stara g.\,
Rogo{no, pospolita& rogatki ]gra-
nica miasta-grodu\, ostro/ne wrota
]od wschodniej strony\, itp.,
• na Litwie liczne Po` od nazw
rzek nad kt[rymi te miejscowo>ci
le/', np. Jura ]prawa\ ˘ Pojurze,
Dzitwa ˘ Podzitwie,
Kroja ˘ Pokroj,
Kro/anta ˘ Pokro/ency,
Musza ˘ Pomusze,
Mituwa ˘ Pomituwie,
Niemen ˘ Poniemunie,
Niewia/a ˘ Poniewie/ys,
Szwinta ˘ Poszwintys,
Grauden ˘ Pograuden,
Powidawie, Poantwardzie,
Po` ¯ gr. potami ]rzeka, ¢woda\
lit. Telesze ]z dala od morza\
¯ tele` ]zdalnie\ % sze ]morze\
¯ niem. see, holend. zee, anglo-
sas s≤, >redniow. ang. se, see,
ang. sea;
gr. mesos ]mi"dzy, pol. mezo`\
% sze ]1. morze, 2. woda, rzeka\
˘ Mesopotamia ]ziemia mi"dzy
rzekami Tigris ¯ Tikrit % is ^
woda, rzeka\, Mazowsze ]dosł.
Mi"dzyrzecze\, Mi"dzyrzec Podl.,
Pomezania i Pogezania przy uj>ciu
Wis=y do Ba=tyku
miejsca bitew&
• Mogilna nad Niemnem,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
• Mogilnica 4 km E od Siedliszcz,
• Psie Pole
po/gana ]spalona\&
wo=. 1248 k= Po'gou ¯ Po'g=,
serbo-chorw. Po'un-Po≈un,
rum. Pojon, w"g. Pozsony, s=ow.
Bratislava, od marca 1919;
pol. ?aga< ¯ po/oga ¯ /ga: ]pali:
wysokim ogniem\ ¯ agnis ]ogie<\
˘ pol. ognisko ˘
spalone& Zgorzelec, Pogorzel,
Gorz[w Wielkopolski ¯ gore,
pospolite& ogorza=y ]opalony\,
zagorza=y ]zapalony\
wybita 1283& Izbica ¯ iz ^ wy
element obrony& Olkusz ¯ alkierz,
Ostr[w-Mazowiecka, czeska
Ostrava n(Odr', Ostro="ka.
w latopisach wzmianki w latach,
• ostr[g – szaniec obronny, osiek&
1228, 1237, 1331;
• ostr[w, ostrawa – uj>cie jednej
rzeki do drugiej;
1103, 1103, 1149, 1266, 1323;
• w obu znaczeniach – sza<ca i
uj>cia, jako ostr[w& 1271.
Ale Ostr[w-Mazowiecka, nie
ostr[g, gdy nie ma w tym rejonie
nawet rzeczki, ˚pomieszanie.
strza=, postrza= ]skud`\, w Litwie&
Skudeniai, Skudißki, Skudnovka,
Skudosze, Skudraini, Skudras,
Skudrenieki, Skudres ]2x\, Sku-
dutißkis, Skud≈iai
po wypalonym lesie$ ]/ar\& ?ary
po wyr'banym lesie& liczne Majdan
w rejonie przerzedzonych las[w
na glinie& Gliwice ¯ gly % wice,
starofranc. glu, glus ˘ >redniow.
ang. gly ˘ ang. glue ]klej(i:\,
s=owotw. pokr. >redniow. ang. clai,
claye ˘ clay ]glina\
w wid=ach rzek& Rossosz ]w uj>ciu
rz. Mu=awy do Zielawy\
¯ roz % socha ˘ rozsochaty
]roz•ga="ziony(widlony\;
socha  wid=y
od nazw zwierz't& Kozienice,
Kozielsk, Ko{le, Kozi<ce ¯ kozio=,
Turow n(Prypeci', Turijsk n(rz.
Turja, +osice, Zubry,
Skaryszew ¯ ska % rysz ]ry>;
staropol. sz ^ > ˘ Ryszewski\
Sarnaki ¯ sarna % ki ]ziemia\,
Baran[w, Baranowicze, +osice,
Kobylany, Wo=owno, Wilczew,
Wilcza, Wo=czyn, Byczyna,
Ciel"tniki, Skotniki, Chudoba
od nazw ptak[w& Puchacz[w,
Kanie, Kulik ]s=onka, bekas,
ang. woodcock, snipe\, S"p[lno
]$, Semp[lno ¯ semi ^ p[=\,
Soko=[w Podl., Soko=y, Sokola-
ny, Sok[=ka, Orla, Bo:ki ]`ki ^
ziemia `\, ?urawl[w, ?uraw
od nazw drzew& Lipsk, Olszyny,
Olszanica, Wierzbica, Krzywo-
Remove
Watermark PDFelement
nazwy w=asne
wierzba, Wierzbowiny, Wierzb-
no, Bereza  brzoza, Brzoz[w,
Sosnowica, Dubiecko, Dubienka,
Dubno, D"bowa K=oda, D"bica,
Gruszka, Jab=o<, Jab=onna, Jawor
Solecki, Jaworowo, Jedlnia,
Wisznice, Lipno, G=og[w;
ale Grabowiec nie od grabu, lecz
od g[ry; Grabowiec ]wi"ksza g[ra\
˘ G[ra Grabowiecka, s=owotw.
konc. grobowiec ]wi"kszy gr[b,
na kilka trumien\&
Grabo•wiec – grobo•wiec.
berg ]g[ra ˘ Tannenberg, Szpic-
bergen\ ˘ greb ]Zagreb\, gr[b,
grab ˘ grabarz; `wiec ]wi"kszy\,
`wica ]wi"ksza ˘ r"kawica ^ wi"k-
sza od r"ki\, `wice ]wi"ksze ˘
Werbkowice ¯ ukr. wierba ^ pol.
wierzba, Katowice, Gliwice, Skier-
niewice, Bronowice, i in.\;
Grabowiec – miejscowo>: posa-
dowiona na lokalnym wzniesieniu
terenu, g[rze
wielka ]ko<ska\& Ko<skowola;
skala wielko>ci w /ywotnych&
py= – drobne – du/e – wielkie ˘
kura – pies – krowa – ko<;
py=& i=, kurz, kura, s=aw. tlen,
drobne& piasek, pies, szcze, krasn,
du/e, ma=e ]makro`, mikro`\&
du/e& krocie, krowa;
ma=e& krok, skok ¯ sko
du/y, ma=y ]kro`\& Krotoszyn ¯
kroto % szyn ]obr[bka ogniem,
wi"cej w dalszej cz">ci has=a\
wi"ksze ]`wice\& Werbkowice,
Katowice, Gliwice, Wadowice,
Bronowice, Wostowice,
Klementowice, Kruszwica,
jak r"ka ˘ r"ce ˘ r"kawi•ca(ce
]wi"ksze od r"ki\,
rusznica, szubienica, i inne
]szub ^ czub ^ wierzch\
mniejszy ]`jec, `lec, `niec ¯ `et,
`ette, `ek ˘ m=ot ˘ m=otek\&
Sitno ˘ Sitaniec, Mszyniec,
Dunaj ˘ Dunajec, Don ˘ Doniec
Be=z ˘ Be=/ec ]z ^ granica\,
nazwy pospolite& ma= ]m"/czyzna\
˘ ma=y ]m"ski\ ˘ malec, palec,
padalec, kojec, dziedziniec
drobna
• piasek, piesok& Ruskie Piaski,
Piaski k(Lublina;
• szcze o dw[ch znaczeniach&
1. zdrobnienie, drobny,
2. ruina, szcz'tki.
1. zdrobnienie,
sko ^ szcze ^ ek ˘ Grodzisko ^
Horodyszcze ^ Gr[dek, tak mo/e
i Siedliszcze ^ Siedlisko;
Bartoszcze ^ Bartek, Szczepan ^
Panek, pospol. szczerba, szczelina,
szczeg[=, szczypta; skok,
Szcze•karew, 1217 ^ Krasny•
staw ]szcze ^ krasny\ % karew

Wondershare
nazwy w=asne
]wzniesienie\ ^ staw ¯ ka ]do\ %
rew ]g[ra, g[ry\ ˘ krew ˘ pot. krew
kogo> zalewa ]uniesienie, ponosi,
nie znosi ¯ nos, nie>:\,
rew ^ g[ra, kopa, kupa, stos,
stos  sost]aw\ czyt. wspak ˘
sustaw ]staw, z=o/enie ko>ci\,
rew  wer]ch\ ˘ wierch, wierzch,
2. ruina, szcz'tki,
˘ piszczele; relikwie; ¯ s=aw.-
ros. mo]i-moszczi, ang. relics;
ishezat; -isczezat ^ znika:,
traci: z oczu;
• krasn` ]ma=y, niski ˘ krasnal\&
Krasnystaw, Kra>nik, Krasne,
Kra>niczyn, Krasna Wie>,
Krasnobr[d ]p=ycizna, brodek$\
• min ¯ =ac. minor ]1. mniejszy,
podrz"dny, 2. m=odszy, 3. niepe=-
noletni\ ˘ Mi<sk ]dosł. Ziemka\
¯ min % sk ]ziemia\, Radzymin ¯
rade ¯ trada ]handel\, Wo=omin.
Nie` ¯ niegdy>, mo/e Stare&
Niedobczyce ¯ Dobczyce S od
Krakowa, Nieledew, Niepo=omi-
ce, Niepor"t, Niewirk[w
]Niewiark[w$\ ¯ wira ]wiara\ %
k[w, kow ]las\
mo/e i niewiernych
stary& Homel n(rz. So/;
w cyrylicy 6453 Gomo=, Gomoll
¯ isl. gamall, gömul; Gomu=ka,
pospol. ramol ]stary m"/czyzna,
zwykle niedo="/ny, niezdolny\;
w zwi'zku s=owotw. ram ]baran\
˘ ramol, tryk ]baran rozp=odowy,
ten mo/e...\ i pryk ]nie mo/e...\
Nisko ]tak stare, /e nikt nie pa-
mi"ta; od czas[w Wielkomorawii,
si"gaj'cej do rz. San; Tarnobrzeg
granicznym grodem ¯ tarn(o %
brzeg ^ granica\, Nisko ¯ iskoni
do kogo nale/a=a&
• Warszawa ]dosł. woda Warsza,
wojewody 1268\; zmy>lenie&
Warsz % Sawa ˘ Warszawa;
Sawy nigdy nie by=o;
Wojciech J[{wiak s'dzi, /e od war-
chlaka ]˚nr 792\, a ja, r[wnie w
tym stylu, /e od warczenia psa,
• Kropiwnica ]kr[lewska piwnica,
spichrz, “G[rny” i Kazimierz
Dolny n(Wis=' ¯ kr[l Kazimierz
Wielki ^ Stary, 1333–†1370\,
• Lw[w ¯ Lew Dani=owicz, ok.
1230–1304 ¯ Dani=o wo=. 1201–
†1264 ¯ Roman wo=. †1205,
• Kijew ]Kij[w\ ¯ kij ]pewien,
niejaki, bli/ej nieokre>lony\
odimienne&
– od m"skich imion&
Abramowice, Adolfin,
Aleksandr[w, Andrzej[wka,
Antoni[wka, Bogus=aw, Boles=a-
wiec, Dobros=aw[w, Jan[w,
Jakubowice, Jaros=awiec,
J"drzej[w, J[zef[w, Kajetan[w,
Klementowice, Konstantyn[w,
Paw=[w, Piotrk[w, Piotrkowice,
Piotrowice, Piotrowin,
Tomasz[w, August[w ¯ kr[l
Zygmunt II August, lat 52, 1520
–†1572.07.07, w Knyszynie,
Tyszowce ¯ Tyszko, zdrobn. ¯
Tymoteusz; ang. Timothy ¯ =ac.
Timotheus ¯ gr. Timotheos ¯
time ]honorowa:\ % theos ]B[g\,
– od m"skich lub /e<skich&
Felicjan, Karolin,
– od /e<skich&
Ann[w, Helen[wka, Jadwin[w,
Joanin, Katarzyn, Leokadi[w,
Marysin, Urszulin, Wandzin,
Zofian, Zosin
nad rzekami, wodami&
– na szlakach flisackich `ck&
Serock, P=ock, Kock, Otwock
– ko=o ]woda\& Ko=o n(Wart'
Ko=obrzeg ]granic' woda\
Ko=omna n(Ok' i Moskw'
Ko=omyja n(Prutem
– na Litwie Po` ¯ gr. potami&
Pojurze, Poszwintys, i inne
– gr. potami ˘ pot, Sopot
wody p=yn'ce&
Sandomierz ]miernie do rz. San\,
Modlin ¯ moderate % lin ]p=yn\,
Rzesz[w ¯ reqt;, gr[d Wo=y<
i wyspa Wolin, Garwolin ]wody
miernie p=yn'ce\ ¯ gar ]miara,
miernie\ % wolin; miejscowo>:
na nizinie
z=oto tam p=ynie& Z=otoryja;
z=oto, dosł. z wody }wydobyte|
¯ z % =oto ]woda\ ¯ water }=ote&|
ryja ¯ rejati ]p=yn':\ ¯ gr. rhea
przy ]pu=\& Pu=awy ]przy sp=awach\,
Pu=tusk ]przy tuziemcach\
w okr"gu& Bochnia, Bochotnica,
pospolita& bochenek ]kr'g chle-
ba\; od «boch» zapewne wzi"=a
nazw" rzeka Boh ]okoliczna dla
mieszka<c[w staro/. Krymu\
zak'tek, ustronie& Wola, Zwole<,
len ^ szar ^ wa=, wal ^ strona
^ ziemia ˘ wa=ko< ]dosł. wielki
le<\, ro>lina len ]szara\, lennik,
szarak, obszar, ros. szar ]kula,
glob, sfera, ang. a ball, sphere,
globe ¯ =ac. globus, s=owotw.
pokr. =ac. gleba ^ dosł. grudka
ziemi; rud ¯ erde\, hist. sejm
walny ]ziemski\, zwolennik
]stronnik, ˚strona\,
Uglnice, K'ty, Katowice, Katy<,
Kutno ¯ kut ]k't\, U ˘ Å, ´,
Kielce ¯ kiel, kiet ]k't\ ˘ kielnia,
winkiel ¯ niem. winkel,
Katowice ]Wi"ksze K'ty, znaczy
Dalekie Zak'tki, zapewne dla
Krakowian\, Zabrze ]Nad Granic',
Przy Granicy, Przed Granic' ¯ za
^ po ^ przed; brze, brzeg, brest,
brze>: ^ granica\, ˚k't,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
nazwy w=asne
b"d'ca granic'& Hrubiesz[w ¯ ru-
bie/, Ro/yszcze ]stara granica\,
Brestowica, Brze>: Lit. i Bere>:,
Wereszczyn ]Bere>cin, B ˘ W,
staropol. sz ^ >, cz ^ :; rysz ^ ry>\,
we Francji& Brest,
Pozna< ]pogranicze ¯ znami",
mark ˘ znamienity ^ remarkable,
dzi> znakomity ^ remarkable\,
Zabrze ]nad(przed granic'\,
Zaporo/e ]z Tatarami na Krymie\
¯ za ]nad\ % porogi ]na Dnieprze\,
Brzeg n(Ord', Ko=obrzeg ]ko=o ^
woda\, i Tarnobrzeg ]gr[d na kra<-
cach Wielkomorawii, czyt. Starej
Morawii; wielki ^ stary\,
Be=z i Be=/ec ]z ^ granica\,
>redniow. Zlin ]dzi> August[w\
w zakolu rzeki& Ugiany n(Dubiss'
¯ bugan, +uck n(Styrem
w za=omie jej& +om/a ]za•=om\
by dojecha:& Ascherade n(Dyn',
Daugaw' ¯ ]w\asser % rode,
Osterrode ]pol. Ostr[da\ ¯ oster
¯ ost ]wsch.\ % rode ]je{dzi:\
na brzegu& Riga ¯ riggen ]brzeg\
st'd statki odp=ywaj' do&
Gda<sk ]do Danii\ ¯ g % Da<sk
Gdynia ]do Dyny\ ¯ g % Dyna;
rz. Dyna ˘ Dynaburg ]burg ^
gr[d ¯ gorod\
nad rzek' o nazwie& Dynaburg,
dyna, dina, den ]woda, rzeka\ ˘
Denmark ^ hiszp. Dinamarca
go>cinna ]noclegi, po/ywienie\&
Gostynin i Gosty<, Hostynne,
Praga ]jad=o\, Karp ¯ gr. karpos
]owoc\
owoce; sady& Gr[jec ]ogrodnicy\
¯ staropol. ogrojec ]ogr[d\,
wielce niepewne bo wg Ss 2011
handel ko<mi ]$\& Toru< ¯ toron
]konnica\ ¯ or ]ko<\,
Orsza n(Dnieprem
staropol. >wieboda ]1. swoboda,
2. pan hojny\ ˘ Íwiebodzin,
Íwiebodzice
o zmienionej nazwie,
z wo=. latopisu, 1205–1292&
Szczekarew, 1217 – 1283, dzi>
Krasnystaw; ¯ szcze ]drobny,
zdrobnienie, drobiazg\ ˘ szereg
nazw w=asnych a szczeg[lnie
pospolitych& Bartoszcze ]Bartek\,
Szczepan ]Panek\, szczerba, szcze-
lina, szczeka:, szczeg[=, szczypta,
szczecina, i inne,
Po/g, 1248, dzi> Bratislava,
Wozwagl, 1255, dzi> ?itomir,
Worota, 1268, dzi> Zwierzyniec
-Rudka w pow. zamojskim,
Wis=osze, 1268, dzi> Kozienice,
Zlin, 1272, dzi> August[w
wyroby& Szczebrzeszyn ]garnuszki\
¯ szcze ]drobny\ % bruch ]garnek\
% szyn ]wyr[b procesem cieplnym&
cegielnia, piekarnia, w"dzarnia,

Wondershare
nazwy w=asne
huta\ ˘ Knyszyn ˘ staropol.
garnek knyaski, Gdeszyn, Cie-
szyn, Raszyn, Miedzeszyn, Bu-
dziszyn, Krotoszyn, +ykoszyn,
Ka=uszyn, Mieleszyn, i inne
`szyny;
z pospolitych& szynka, szyna.
W imionach `szyn oznacza czyj, syn
kogo, patronimik `ów ˘
Antoniszyn, Antoszczyszyn, B=asz-
czyszyn, Jakubiszyn, Janiszyn, Jur-
czyszyn, Juszczyszyn, Marciszyn,
Michaliszyn, Pawliszyn, Petryszyn,
Romaniszyn, Stefaniszyn, Szymczy-
szyn, Tomczyszyn, Tymczyszyn,
Wasyliszyn, Wo=oszyn, i inne
wolne& >l ˘ >lina, ro>lina, >luz,
>limak, >lamazara ]wolny\ ¯
anglosas. slaw, >redniow. ang.
slowe ˘ ang. slow }slo=| ]wolny\;
torg ]targ\ ˘ Tor/ek ]Targ[wek\
1268 i 1287; starosaks. trada ˘
ang. trade ]handel, kupno i sprze-
da/, handel wymienny; ang. buying
and selling; barter; commerce\
˘ Radom ˘ Radomy>l ]wolny han-
del\, Przemy>l ]wolny przemys=\,
Íl'sk ]wolna ziemia\, Supra>l
]nadmiernie wolny\, ¯ =ac. supra ^
pol. ponad, powy/ej; ang. 1. above,
over, on top of, 2. higher in rank or
position than, superior to, 3. gre-
ater in quality, amount or degree
than, 4. to a degree greater then
normal, 5. extra, additional\.
>l ]>lozy\ ˘ =z ]=zy\ ˘ =azi: ]wolno
posuwa: si", drepta: w pobli/u\
˘ +azy ]wolne\, +aziska ]wolna
ziemia\ ¯ ska ]ziemia\, pe=za:,
groto=az, i inne;
ang. lazy ]leniwy\,
Sochaczew ¯ sochaczki ]wolny
targ na mi"so; jatki\
nadal wymagaj' wzmocnienia,
upewnienia&
• liczne `czyn ]granica posiad=o>ci,
w mym os'dzie; czyn ^ dzia= ˘
czynny ^ dzielny, samo•czynny
^ samo•dzia=aj'cy\, np. Mi'czyn,
Wo/uczyn i szereg innych;
`czyn ˘ `cin  nic ]nic nie r[b\
• `cin ]pan$\ ˘ Bogucin ]Panu
Bogu, Panie Bo/e\, Mi=ocin ]Panu
mi=emu, Panie mi=y\, mo/liwe&
Bogu ¯ Bogus=aw,
Mi=o ¯ Mi=osz,
Jaro ¯ Jaros=aw,
Tyko ¯ Tyszko,
Jarocin, M=ocin, Tykocin,
• lub`& Lublin, Lubliniec, Luba-
cz[w, Lubycza, Lubawa, Lubie<,
Luboml;
lin ^ ciecz w ruchu; lub ^ si=a;
bie< ^ byk ^ bull ]>redniow. ang.
bule, bole, anglosas. bula\  lub
czyt. wspak;
Lubycza, Lubie< ]bycza si=a\;
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
>redniow. wo=. silny ]bliski\;
w mej opinii, nazwy nadawane
przez Wo=yniak[w, Lublin ]po-
bliski gr[d\
powt[rki nazw po obu stronach
polsko-ukrai<skiej-ros. granicy&
Perespa, Tro>cianka ¯ trost
]trzcina; pa=ka ˘ pa=ka wodna\
¯ tr % rost ˘ porost, wzrost,
Wiszenki, Íwidniki, Czartoria,
Wojs=awice – Wojs=awiczi,
Suchodo=y – Suchodoli,
Skomorochy – Skomorochi,
Tykocin – Tychotin,
Krasnystaw – Krasnostaw,
Zimno – Zimne ]ziemne\,
Rossosz – ros. Rossosz,
ob=. Worone/, w Rosji
• nazwy plemion
zak'tki& Angle
na wysoczy{nie& Krywiczanie
u podn[/a g[r& Íl"/anie
• ludzi – dzi> w t=umaczeniach od ty=u
`s=aw ]chwal'cy\& Swiatos=aw,
Stanis=aw, i wiele innych
ja>nie o>wiecony& Lambert
ja>niepan& Olbrycht, Olbracht
wielce oddana& Danuta
bogu oddany& Bogdan
mi=uj'cy boga& Bogumi=
mi=a cz=owiekowi& Ludmi=a
miernie m[wi'cy& Kazimierz
lud{mi w=adaj'cy& W=adymir
w=adaj'cy wszem& Wsewo=od
zachodnioeuropejskie znaczenia
imion litewskich kunigas[w –
=aci<skie, niemieckie, starofranc.,
>redniow. angielskie&
Aleman ¯ Alemanni
Algimont ¯ augmentum
Dowmont ¯ endowment
Gastold ¯ gast ]duch\ % old
Gerden ¯ Gordon, OE
Hohort ¯ Hogarth
Erdziwi= ¯ erde, erthe
Olgerd ¯ olg % edre, erthe
Dowgerd ¯ doug % erde
Montigerd ¯ montig % erde
Tawtigerd ¯ teutig % erde
Lawgmin ¯ languen ¯ lingua
Mendowg ¯ man % doug
Surgut(es ¯ surrogate
Surwi==o ¯ surveillance
Trab, Trabus ¯ trabs ]belka\
Troj•nat(den ¯ treu }troj| ]wierny\
Utenes ¯ uten•sele(sile
Wikind ¯ vik % kind ]r[d\
Wissegaude ¯ wisse % gaude
Biruta ]pszczela trasa\ ¯ bi % route,
i og[lnie “Rzymianie” przyp=yn"li
statkiem na Litw" – Niemcy& niem.
erde ^ ziemia, anglosas. gast ^
duch, >redniow. ang. gaude, gawde
^ klejnot, ornament,
`old ^ sr. ^ senior, elder ^ stary;
`min ^ jr. ^ junior, minor ^ m=ody,
nieletni; Witoft ˘ Witold, Gedimin,
Remove
Watermark PDFelement
nazwy w=asne
Windimin, i wielu innych,
nie Italianie.
Niezrozumienie& “Rzymianie”
¯ Sacrum Imperium Romanum,
ang. Holy Roman Empire,
Íwi"te Cesarstwo Rzymskie,
powsta=e w 962 A.D., lub nawet
wcze>niej – ju/ w 800 A.D.
imiona Wareg[w kijowskiej Rusi,
pos=[w w Konstantynopolu, 6453
]w rzecz. 941 A.D\. ˚Waregi.
Waregi ]Kr[lestwo Bawarii\
¯ BaWa ]Bawaria\ % regi
¯ =ac. regis, rex ]kr[l, ang. a king\.
• nazwy i nazwiska, przydomki
przy ]pu=\& Pu=aski ]przy lesie\,
Pu=tusk ]przy tuziemcach\ ¯ tusk,
Pu=awy ]przy sp=awach\ ¯ sp=awy,
Paliwoda ]gorza=ka\ ¯ pali % woda,
Pijajko ]jajkopij\, Lepieszko ]ma-
=orolny\ ¯ le ]rola ˘ pole, lemiesz\
% pieszko ]ma=y, drobny\, Tulik
]Szalik\ ¯ szal ]/al\ ˘ nieotulony /al,
St"pie< ¯ ang. i >redniow. ang. stem
]pie<\ ¯ anglosas. stemn, stefn % pie<,
Noco< ]Wielkanoc\, Boro< ]Wielki
B[r\, Oro< ]Wielki Ko<\, pospol.
ryba oko< ]wielkie oko\, herb szlach.
Staryko< ]Wielce Stary\, Gastold ¯
anglosas. gast ]duch, ang. soul, spirit;
`old ^ senior, stary\, Dobrogost ]
dobry duch\ ¯ >redniow. ang. goste,
goost, Skoczylas ]las wypasany
byd=em rogatym\ ¯ skot ]staropol.
skoczy ^ skoci\,
z opuszczonymi literami, jak
>redniow. ang. ostrice, starofranc.
ostrusce, ostruche ˘ pol. stru>&
Gnatowski ¯ Ignat, Ignacy,
Miechowita ¯ >miech,
Wapowski ¯ kwapi: si" ]$\,
Wapowce, wie> k(Przemy>la ¯
wapowce ]wertepy, manowce\,
odmiejscowe&
Bo:kowski ¯ Bo:ki ¯ bociek,
Gorzkiewicz ¯ Gorzk[w,
Ja>likowski ¯ Ja>lik[w,
Osuch ¯ Osuchy,
Pe=czy<ski ¯ Pe=czyn,
Suchod[= ¯ Suchodo=y,
Szozda ¯ Szozdy,
odimienne i inne. ˚nr 950, 600.
Leszek Bia=y ]Niski\,
Leszek Czarny ]Wysoki\,
jego bratem W=adys=aw +okietek
]Zak'tek ¯ =okiet, kiel ^ k't\,
bia=og=owa ]p=e: ni/sza o g=ow"\
STAN WIEDZY
Ludzie kt[rzy nadawali nazwy byli
m'drzejsi od p[{niejszych pi>c[w,
zmy>laj'cych pochodzenie tych nazw&
bajka o trzech braciach& Czechu,
Lechu, i Rusie daj'cych nazw" swym
narodom, bo tyle pisiec zna= narod[w
s=awia<skich,
Krak[w ¯ Krak, Wilno ¯ wilk,
Perejas=awl ¯ pereja ]przej'=\ s=aw"

Wondershare
nazywa: si"
} Peczengom |, a nazwa Mazowsze
zatar=a si" zupe=nie. Tak i okre>lenia
czarny ]wysoki\ i biały ]niski\.
Rzek" Bug ]=uk\ po='czono z rzek'
Boh ]pol. B[g, o identycznej wymo-
wie lecz zupe=nie r[/nej etymologii,
st'd i pisowni; Boh ¯ boch ^ blisko,
pobli/e\, i obie rzeki zacz"to zwa:&
jedn' – Bugiem p[=nocnym ]$#\, a
drug' – Bugiem po=udniowym.
Angloj"zyczni wypaczyli pochodzenie
s=[w& Lambert ]ja>nie o>wiecony\,
island ]woda-l'd\, hunt, wind, country,
i szereg innych. ˚885. Tak te/ Newfo-
undland jako ląd łąk ]$#\ ¯ vin % land;
co si" sta=o z new ]nowy\$ Uto/sa-
mili England ]ko<cowy l'd; eng ^
end, gd, tak i pard` ^ nard, pn ˘
pardos ˘ Leonard\, England z Angli'
]l'dem Angl[w, pierwotnie z okr"gu
Brunswick w p=n. Niemczech, niem.
Braunschweig\, i Theuton[w ]Wezwa-
nie Boga ¯ gr. theos % tonos\, z Teuto-
nami ]Ziomkami\ z p=n. Niemiec ¯ gr.
autochthon ]tubylec, tuziemiec\.
Zwichn"li pochodzenie s=owa country
]kraj\, maj'ce pochodzi: od >redniow.
ang. contre, cuntre ¯ starofranc.
contree, cuntre ¯ =ac. contrata ^ prze-
ciwie<stwo, frontem, przyleg=y, ang.
opposite, over against, region, country,
that is beyond or over against, czyli
region, kraj kt[ry jest poza }granicami|
lub frontem }przylega| – bez sensu;
count ˘ county ˘ country, state,
wojewoda ˘ woj. ˘ kraj, pa<stwo,
wi"cej ˚kraj;
zwichn"li tak/e is ]woda\ % land ˘
island ]wyspa, po=a: l'du na morzu\.
Zatarli znaczenia zg=osek wodę ozna-
czaj'cych& el, be, si, is, kra, ark, dan,
den, don – Islandia w j. ang. Iceland ¯
ice ]l[d\ ¯ >redniow. ang. i anglosas.
is ]l[d, pierw. ¢woda jak pol. kra ^
woda\; o krok od wykolejenia ety-
mologii na l[d, /e Islandia ]woda-l'd
^ wyspa\ od lodu pochodzi ]l[d-l'd;
l'd lod[w\. Zg=osk" is zawiera tak/e
Istanbul nazwa grodu w cie>ninie
Bosforu, pierwotnie zwanego Bi-
zantium, p[{niej Konstantynopolem
]gr. Byzantion, ang. Byzantium,
Constantinople\, i ma oznacza: gr.
eis ten polin, lub is tim polin ]do
miasta, ang. to the city\ – poja>nienie
klasy Perejas=awl ¯ przej'= s=aw"
}Peczengom|, lub rycerza Alemana
“Rzymianina” z kt[rego uczyniono
Palemona – imi" maj'ce by: skr[tem
Publius Libo herbu Kolumny. Turcy
za>, /e Islambol ]Miasto Islamu, lub
Pe=ne Islamu, ang. City of Islam or
Full of Islam\. W mej opinii, Istanbul ¯
=ac. vestibulum ]przedsionek\ – nazwa
urobiona i istniej'ca przed 1453, wg
Wikipedii, mo/e przedsionek do wej-
>cia do grodu, hybryda =ac.-grecka,
wi"cej ˚Istambu=.
Zatarli etymologi" Szwecji ]woda-
woda, lub brzeg w[d\, ang. Sweden
¯ >redniow. ang. sweten ]poci: si",
dzi> ang. sweat; pot ¯ gr. potami ^
¢woda, dzi> rzeka\, szw. Sverige ¯
sve % rigge ]grzbiet; kraw"d{; brzeg\,
odpowiednik pol. Ko=obrzegu ¯ ko=o
]woda\ % brzeg, ˚woda nr 494.
Wykoleili =ac. leo, leonis ˘ Leon ˘ Noel
]czyt. wspak, s=owotw. koncepcji 022\,
starofranc. Nouel, Noel, jako natal ¯
=ac. natalis ¯ natus ¯ nasci ]lit. to be
born, czyli dosł. urodzonym by:\. W
taki spos[b to wszystko mo/na obja>-
ni: jak chcemy, takimi zmianami, na
tak' skal", takiej wielko>ci& Noel ^ Na-
tal. W d=ugich obja>nieniach s' cz"sto
b="dy, wynik=e z d=ugo>ci, lub celowo
d=ugie by w nich swe b="dy ukry:.
Nieznane przej>cia d{wi"k[w, w tym
DTZC ˘ ang. tug ]holownik\,
niem. zug ]ci'g\ ˘ pol. cug ]przeci'g\,
cugle ]lejce\, ci'g ˘ poci'g,
ang. time – niem. zeit ]czas\,
hund ]pies\ ˘ hunt ]polowanie\,
wind ]wiatr\ ˘ winter ]zima\, i inne.
Po/g, spalony wysokim ogniem ˘ po-
/oga, prawdop. przez Tatar[w, 1241,
na internecie, /e pochodzenie nazwy
nie jest jasne, mo/e pochodzi: od
czes. Pos, lub niem. Poscho, kt[re s'
nazwami ludzi, lub wa/ne imi" szlachty
poznan }cytat potrzebny| ]“The origin
of the name is unclear& it might come
from Czech Pos or the German Poscho,
which are personal names...”\. Cytaty
potrzebne, bo nigdy tych os[b nie by=o.
Tak/e na internecie, Ma=opolska jako
Lesser Poland ]$#\; Poland Minor jest
do przyj"cia, poprawne t=umaczenie.
Íci>=e&
Wielkopolska ]Stara\ – Great Poland,
Ma=opolska ]M=oda\ – Little Poland,
gdzie&
great – 1. wielki ]zasi"giem,
rozmiarem, czynami\,
2. stary,
little – 1. ma=y, 2. m=ody.
J"zykoznawcy..., Bawarzy jako Ware-
gi ¯ Ba ]Wa\ % regi ¯ =ac. s' – zdecy-
dowanie – poza zasi"giem mo/liwo>ci
j"zykowych w tych okoliczno>ciach;
Skandynawami maj' by:.
Hiszpania, Tunis ]Tunezja\ Izrael
tak/e posiadaj' zg=osk" is w swym
sk=adzie, czyli wod"; =ac. Hispania,
Hispanicus ]hiszpa<ski\, Israel ¯ gr.
Israel ¯ hebr. yisra’el, maj'cy znaczy:
dosł. spiera: si" z Bogiem, ang. con-
tender with God ¯ sarah ]zmaga: si"
w zapasach, boryka: si" ang. to wre-
stle\ % el ]B[g\; w Biblii, Jakub by= tak
zwany bo zmaga= si" z anio=em, Gen.
32&28 }ja my>la=em /e z Bogiem; nazwa
kraju od imienia jednego cz=owieka#|,
gubi'c zg=osk" is – wyja>nienie klasy
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
nefryt
Po/g, i Krak[w od Krakusa, Litwa
od Litwosa, Gedrojcie od Gedry,
Holszany od Holszy, i szereg innych,
a od Czecha, Lecha, i Rusa wzi"=y
nazwy te narody.
Taki obr[t rzeczy maj', czasem&
“W Szczebrzeszynie chrz'szcz brzmi
w trzcinie” – z wiersza Jana Brzechwy,
zestaw s=[w, wyj'tkowo trudnych do
wym[wienia, nawet dla Polaka, rodzaj
testu, sprawdzianu, w Szczebrzeszy-
nie, zapewne od wyrobu garnuszk[w
¯ szcze ]drobny\ % bruch ]garnek\ ˘
brzuch, i wulg. w Szczebrzeszynie,
na placu przed ratuszem, postawiono
olbrzymi, drewniany pos'g >wiersz-
cza graj'cego na skrzypcach... dla
turyst[w. Ímiechu warte, dos=ownie.
W=adys=awa +okietka ]Zak'tka\
przet=umaczono na j. ang. the Elbow-
high ]Wysoko>ci lub Wzrostu +okcia\;
jego bratem Leszek Czarny ]Wysoki\.
Nie wiem, >mia: si", czy p=aka:.
Taki obr[t przybieraj' t=umaczenia
wynik=e z niewiedzy, nieznajomo>ci
swego j"zyka.
Takie b="dy tkwi' w obecnej dobie w
nazwach w=asnych i pospolitych, taki
jest stan wiedzy – pochodzenie cz">ci
nazw zatar=o si", a inne na granicy
zatarcia; szerokie pole do poprawy.
Narody zapomnia=y szereg zg=osek
wod" oznaczaj'cych&
• Semici – is, si ]rz. Tigris; Sinai, Sidon,
Sicily, Israel\,
• Grecy – po` ]dzi> potami ^ rzeka\,
is ]polis ^ miasto, pa<stwo; `to, `wo
^ woda\,
• Niemcy – el ]Elbe; dzi> wasser\,
• S=awianie – ko=o, kra, jaw, to ]b=oto,
z=oto; dzi> woda\,
• Skandynawowie – den ]Denmark,
Sweden\,
• Brytyjczycy – ark ]spark ^ iskra; dzi>
water; =ac. barca ^ =[d{ ˘ Barca, Barce-
lona\, de ]Deluge ^ Potop\,
wi"cej ˚woda nr 494.
Zagadnienie nazw w=asnych w du/ym
skr[cie, sygnalizowane jedynie;
wi"cej ˚nazwy i nazwiska, nr 600, i
Uwagi o s=ownikach, nry 710–796.
nazywa: ]si"\ ¯ na` % zwa:
¯ zew ]wo=anie\.
na/': ¯ na` ]wiele\ % /':.
na/re: si" ¯ na` % /re:. ˚/re:.
¢ne ]isl.\ zaprzeczenie, nie.
nefryt geolog.
ska=a zielona, o r[/nych odcieniach,
u/ywana ]zw=aszcza na Wschodzie\
do wyrobu przedmiot[w ozdobnych.
gr. nephros ]nerka\ ˘ nephrites,
nephrit ˘ ang. nephrite ]kamie<
noszony, maj'cy by: lekarstwem na
dolegliwo>ci nerek\.

Wondershare
xx
nega-cja(tyw(tywny jęz.
zaprzeczenie, czasem odrzucenie
warto>ci uznanych za prawdziwe,
s=uszne, w=a>ciwe, sprawiedliwe.
Ruchami g=owy&
pionowym – potwierdzenie, tak,
pozytyw,
poziomym – przeczenie, nie,
negatyw.
=ac. negatus ˘ negativus ˘ franc.
negatif, ang. negative,
ros. otricanie, zapret, veto,
negativ, otkaz.
polskie formy&
negatyw[w ˚przeczenie,
pozytyw[w ˚twierdzenie.
negli/ odzież. nago(>:. swobodny
str[j domowy, poranny lub nocny,
ubi[r sk'py, niekompletny, bielizna,
dosł. niedba=y.
=ac. negligere, franc. negligee,
ang. negligee.
negocjacje jęz. rokowania, pertrak-
tacje, prowadzenie uk=ad[w.
=ac. negotiatus, ang. negotiate,
ros. peregovory.
negowa: jęz. zaprzecza:.
†nejnok, nin[g, ninoga, ninok
˚minoga, MN.
nekrolog społ., zdarz.
pisemne zawiadomienie o >mierci,
podane do og[lnej wiadomo>ci.
gr.-=ac. necro % logy ]lista lub spis
os[b zmar=ych w danym czasie i
miejscu\, ang. obituary.
nektar spoż., bot.
1. nap[j bog[w utrzymuj'cy ich
w stanie nie>miertelno>ci,
2. spoż. nap[j bardzo smaczny,
3. bot. s=odki sok wydzielany przez
kwiaty, przyn"ta dla zapylaj'cych
owad[w.
gr. necros ]trup\ % tar ]kto przemaga,
pokr. sanskr. tarati – on przemaga\ ˘
nektar ˘ =ac. i ang. nectar.
nelson sport.
chwyt w walce zapa>niczej.
ang. Nelson ]imi" w=asne\.
nelsonka pojemn.
naczynie do duszenia mi"sa i ryb.
nemrod żart.
zapalony, zagorza=y my>liwy.
nenufar bot.
Nuphar luteum, gr'/el, ro>lina wodna.
sanskr. ˘ arab.-pers.
neo~ nowo`,
pierwszy cz=on wyraz[w z=o/onych
cz=on oznaczaj'cy nowy, taki, kt[ry
si" na nowo pojawi=.
gr. neos.
neodym chem.
pierwiastek chemiczny.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
neofilologia szkoln.
nauka badaj'ca j"zyki i literatury
nowo/ytne.
neofita rel. nowoochrzczeniec.
neohumanizm szkoln.
kierunek pedagogiki.
neolit geolog.
epoka kamienia g=adzonego.
neologizm jęz.
wyraz, zwrot, znaczenie, formy nowo
utworzone, nowotw[r j"zykowy, po-
tocznie, zwykle o nowo utworzonym
wyrazie.
¯ gr.
neon(owy gaz.
1. rurki szklane w kszta=cie ozdob-
nych liter lub rysunk[w, >wiec'ce
r[/nobarwnie w zale/no>ci
od rodzaju gaz[w, kt[rymi s'
wype=nione,
2. chem. pierwiastek chemiczny, gaz.
neoromantyzm szt.
kierunek w sztuce prze=omu XIX i
XX wieku.
nepotyzm
faworyzowanie przez osoby wp=ywo-
we krewnych, ulubie<c[w, przy rozda-
waniu godno>ci lub stanowisk.
=ac.
neptun
1. mit. b[g m[rz w mitologii rzym.,
2. astr. [sma planeta w uk=adzie s=on.,
3. chem. promieniotw[rczy
pierwiastek chemiczny.
¯ nep•t ¯ pon•t, s=owotw. konc. 022,
OE ]Pontus, staro/. kr[lestwo nad
M. Czarnym; potami ^ gr. rzeka,
¢woda, szereg nazw w=asnych Po`, i
pospolitych& pot\.
=ac. Neptunus ¯ nept % unus,
>redniow. ang. i ang. Neptune
¯ nept % oon, one.
neptyk fizjolog. impotent.
nie znam pochodzenia, najbli/ej – z
przek'sem&
ten mo/e ]potent\ – ten nie mo/e;
staro/. Pont ]M. Czarne\ ˘ nept]yk\
czyt. wspak, ze zmian' O ˘ E,
s=owotw. koncepcji 022.
¢ner~ ty=.
nerk-a(owy([wka anat.
u kr"gowc[w& jeden z pary narz'd[w
po=o/onych po obu stronach cz">ci
l"d{wiowej kr"gos=upa, s=u/'cych do
wydalania moczu oraz zatrzymywania
substancji niezb"dnych dla ustroju.
nerw(owy anat.
1. splot w=[kien o r[/nej d=ugo>ci i
grubo>ci, wychodz'cych z m[zgu i
rdzenia kr"gowego, prowadz'cych
bod{ce uczuciowe i ruchowe,
2. bot. u ro>lin, g=[wnie w li>ciach&
Remove
Watermark PDFelement
xx
w=[kna ]/y=ki\ zawieraj'ce tkanki
przewodz'ce i wzmacniaj'ce.
=ac. nervus, starofranc. nerf,
>redniow. ang. nerfe, ang. nerve
ros. nerv.
nerw-ica(owiec(owy(us psych.
wyczerpanie nerwowe wskutek sil-
nych, przykrych prze/y: i wzrusze<.
nerwob[l med.
b[l o charakterze napadowym w
obr"bia pnia nerwowego lub jego
odga="zie<; newralgia.
nerwus char., osob.
cz=owiek nerwowy.
¢nes ]obce\& nos, przyl'dek.
staronord. nes, anglosas. n≤s
pokr. nosu ]nos\
>redniow. ang. nesse, nasse ˘
ang. ness ]przyl'dek\, ros. mys.
neseser
ma=a walizeczka lub torebka na pod-
r"czne drobiazgi ]najcz">ciej przy-
bory toaletowe\ u/ywana zwykle do
podr[/y.
=ac. ne ]nie\ % cedere ]odda:\ ˘
necesse ]nieunikniony, konieczny\
˘ necessarius ˘ franc. necessa-
ire ]konieczny, potrzebny\ ˘ ang.
necessary.
nestor
1. w gr. legendzie& m'dry starzec-
radca, walcz'cy z Grekami pod
Troj', st'd
2. m'dry starzec, do>wiadczony.
neta ryba.
sie: zastawna z cienkiej tkaniny.
goth. nati, niem. netz, anglosas.
nett, >redniow. ang. i ang. net
l.poj. net ˘ l.mn. neta ]siecie\$
¢neti, netich s=aw., bratanek, syn
brata, synowiec, TF ˘
isl. nefi ]bratanek\, ang. nephew,
franc. le neveu,
Latopis 1116 netπj-netij pod ro-
kiem 6453 ]945 A.D., w rzecz. 941\,
ros. plemqnnik=-plemiannik.
staropol. ˚synowbrat.
netto handl.
na czysto, po odliczeniu dodatkowej
sumy, warto>ci, itp.
ital. netto, franc. i ang. net.
neurasteni-a(k med.
czynno>ci zaburzenia uk=adu
nerwowego, zwykle spowodowane
wyczerpaniem i zaburzeniem.
gr. neuron ]nerw\ ˘ neur % asthe-
neia ]s=abo>:, bezsilno>:\ ˘ =ac.-ang.
neurasthenia.
neurochirurgia med.
dzia= medycyny obejmuj'cy leczenie
chirurgiczen uk=adu nerwowego.
neurologia szkol.

Wondershare
xx
nauka o uk=adzie nerwowym i jego
schorzeniach.
gr. neuron ]nerw\.
neuron anat.
kom[rka nerwowa wraz z jej wy-
pustkami.
neuropati-a(ologia med.
sk=onno>: do r[/nych zaburze<.
neuryt biol.
wypustka kom[rki nerwowej.
gr. neoron ]nerw\.
neutral-ny(no>:(izacja(izowa:
1. chem. zoboj"tnienie roztwor[w,
2. polit. nie bior'cy udzia=u w kon-
flikcie, w sporze, nie sk=aniaj'cy si"
w /adn' stron", bezstronny.
=ac. neuter ˘ neutralis ]nijaki, niczyj\.
neutron fiz.
elementarna cz'stka elektrycznie
oboj"tna wchodz'ca w sk=ad j'dra
atomowego.
newralgia med. nerwob[l.
=ac. neur % algia UW
n"ci:, zan"ci: czynność.
zach"ca:, wabi:,
kusi:. zn"ca: ]si"\ – zniech"ca:.
przyn"ta.
s=owotw. pokr. ˚cho: ˘ chu: ˘ ch":,
¢n": ˘ n"ci:; ch"tka  przy•n"ta.
n"dz-a(arz(ny osob.
bied•a(ak(ny, ub[stwo, niedostatek.
†n"dzi: czynność.
¯ nudzi:, U ˘ Å, ´, lecz
wg S=ownika staropol. n"dzi:
]dr"czy:, gn"bi:, n"ka: – mo/e na
domys=, st'd niecelnie\.
s=owotw. pokr. m"da.
n"dznik char., osob.
cz=owiek pod=y, nikczemny;
niegodziwiec, =ajdak.
¯ n"dza % nik.
staropol. n"dznik –
nieszcz">nik, biedak,
staropol. n"dzny –
1. nikczemny, pod=y,
2. biedak, n"dzarz,
p[{no=ac. vilanus, starofranc. vilain,
>redniow. ang. vilein,
ang. villain, scoundrel,
†Old Polish miserable, wretched,
ros. podlec-podlec, zlodej.
n"ka: psycholog. czynność.
nie dawa: spokoju, pokr. l"ka:,
m"ka LMN.
1. n"ka: psychicznie – szykanowa:,
straszy:, terroryzowa:; zn"kany –
zm"czony systematycznym l"kiem,
2. n"ka: fizycznie – zn"ca: si",
KC ¯ s=aw. nu, U ˘ Å, ´, dzi> tak
na krowy, nieliterackie.
ni jęz.
1. zaprzeczenie, nie, w /adnym stop-
niu, w og[le; przeciwine do «tak»;
2. ani – sp[jnik ='cz'cy zaprzeczone
r[wnorz"dne cz">ci zdania lub
zdania wsp[=rz"dne; nie ˘
ni to, ni owo,
ni pies, ni wydra,
ni w 5 ni w 10.
¯ ang in` ]nie`, np. inactive\, czyt.
wspak, s=owotw. koncepcji 023.
staronord. ]isl.\ nei
anglosas. ne a ˘ na,
ang. no, neither }niƒe| ¯
>redniow. ang. naither, neyther,
franc. non, ros. net-niet.
†ni je jęz. ani jej.
†ni nacz jęz. na nic.
†ni ocz jęz. nic.
†ni oczym jęz. o niczym.
†ni w czym jęz. w niczym.
†ni z kim jęz. z nikim
†ni zacz, nizacz za nic. ˚nizacz.
~nia wielk•i(a(ie ˚nr 440.
niania, nia<-ka(czy: społ.
mamka, opiekunka; nia-nia – powta-
rzanie zg=osek dla niemowlak[w;
j"zyk dzieci.
ros. nqn-q/;ka.
niby jęz. udawa: ]u ^ pod\.
zabawy dzieci na niby.
jakby, jak; podobny do.
¯ ni % by]:\ ^ nie by:.
mSjp 1969& niby 1« wyraz ='cz'cy z
cz=onem nadrz"dnym cz=on por[w-
nawczy, oznaczaj'cy wzorzec, t=o
por[wnania lub charakter, funkcj",
rol" wzgl"dem czego; jak, jako».
Podskakiwa=a leciuchno niby pta-
szek. Jest dla nich niby matka.
2. wyraz os=abiaj'cy dos=owno>:
znaczenia cz=onu kt[rymemu
towarzyszy, nadaj'cy mu odcie<
z=udno>ci, nierzeczywisto>ci, uda-
wania, czego> pozornego»& Udawa= ,
/e niby >pi, Niby bardzo j' lubi.
nibyjagoda bot.
nibyk=os bot.
nibykwiat bot.
nibyli>: bot.
nibyn[/ka biol.
nic(zyj(zyja(zyje(zego(co>:(
(po< ˘ unicestwi: jęz.
jedna z kilku form ˚przeczenia,
zaprzeczenie istnienia czegokolwiek,
/adna rzecz.
1. wzmocnienie, odpowiednik =ac.
co`, per`, ang. be`, wzmocnione,
kategoryczne&
• przeczenie lub wzmocnienie ˘ za
nic w >wiecie, nic mu nie jest, nic
ich nie ='czy, nic nie zmieni=o si",
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
xx
nic si" nie boj", nie mam tu nic
do roboty;
podw[jne przeczenie daje pozytyw
]jak dwa minusy daj' plus\, lecz nie
w tym wypadku, i czyni to wyj'tek,
zbytecznie.
dai, tag ˘ da ]tak\; noc, not ˘ nie.
>redniow. ang. dai, dei ˘ ang. day;
>redniow. ang. nyht, anglosas.
niht, neacht, pokr. niem. nacht
]noc\ ˘ noht, nought, naught
]nic\ ˘ not ]nie\ ˘ pol. nic nie
]podw[jne przeczenie\&
- nic – wzmocnieniem «nie»,
- nie – zabezpieczeniem obcego
s=owa by «nic» by=o w=a>ciwie
rozumiane; nic ¯ niht ]noc\.
• potwierdzenie, prawie, napewno ˘
jak nic wyjdzie st'd, no nic – id",
2. stan, rzecz nieistniej'ca, nie ma
sprawy, wcale ˘ na nic zda=o si",
nic pilnego, wszystko na nic ]ca=y
wysi=ek na marne\.
pokr. nik•t(n': KCT.
`yszcze ^ `nictwo ¯ nic;
u•rocz•yszcze – u•czest•nictwo,
s=aw.-ros. iszczez•at(ez= ]obraca:
w nico>:, pol. niszczy:\; szcze –
zdrobnienie, `ek ˘ szcze•bruch
]garn•ek\. nicpo< znacz'ce&
wielkie nic ]pokr. wa=ko<\, lub
nic po nim;
nikczemn•y(ik – ni ku czemu.
s=owotw. baz' czyn czytany wspak&
czyn, czin ˘ nic ˘ nic nie r[b,
s=owotw. koncepcji 023.
staropol. niczs, nics ]nic\.
anglosas. na thing, nan thing,
>redniow. ang. i ang. nothing,
ros. nihto-niczto, nihego-niczego,
wo=. 1289 nihego-niczego.
~nica jęz.
1. co>, przedmiot; m[wnica,
2. woda lub ziemia;
2.a. do wody, cieczy&
kadzielnica, miednica, ma>lnica,
2.b. do ziemi& donica, kamienica,
popielnica, sp[dnica,
3. rodzaj& drobnica, pszenica.
Por. `nik.
nic-a(owa: lewa strona tkaniny,
przeciwna licu, LN.
†nice wcale, ani troch".
ang. not at all,
ros. vovse net-wowsie niet.
~nice w nazwach miejscowo>ci&
ziemia, rola, gleba, grunt, np. Wado-
wice, Pabianice, Wostowice.
nicianka tkan.
rodzaj koronki, wstawki wykonanej
z nici bawe=nianych.
¯ nici ¯ ni:.
nicia-ny(rka(rnia ¯ ni:.
zrobiony z nici.

Wondershare
xx
nicielnica, nicienica ¯ ni:;
cz">: warsztatu tkackiego; dwie li-
stewki drewniane powi'zane grubymi
ni:mi tworz'cymi oczka, przez kt[re
przechodz' nitki osnowy.
nicienie bot. w liczbie mnogiej ˘
nicie<, Nematodes, gromada robak[w
o ciele wyd=u/onym, nitkowatym.
nico>: niebyt; ˚nic.
nicowa: czynność.
przerabia: z prawej strony na lew'
˚nica.
nicpo< osob., char.,
cz=owiek bez warto>ci, lekkomy>lny.
¯ nic % po< ¯ po nim
niczego ¯ ni % czego ¯ tego ¯ ten.
wo=. 1289 nihego.
niczyj, niczyja, niczyje jęz.
do nikogo nie nale/'cy.
¯ ni ]zaprzeczenie, nie\
% czyj ¯ kyj ]kij ˘ jaki\.
niczym jęz. jak, do por[wna<.
ni-:(ciany(ciarka(ciarnia(
(cielnica
bardzo cienki sznurek ze skr"conych
w=[kien, u/ywany do szycia, tkania;
prz"dza jedwabiu, lnu, bawe=ny.
ni: ¯ nic ]i=, py=, tlen ¯ t % len\.
franc. le fil, filament, anglosas.
th≤d, >redniow. ang. threde,
ang. thread, ros. nit-;/ka,
niem. faben ]ni:, nitka, w'tek np.
mowy, osnowa; s'/e<\.
¢nid ¯ ]isl.\ ¢nir ^ nithr
syn, krewny.
nie za(przeczenie, ajtam; negatyw.
popularna zasada s=owotw[rcza w j.
polskim, rosyjskim, s=awia<skich i
innch j"zykach >wiata.
dwa negatywy ˘ pozytyw&
nie ]negatyw\ % bez ]negatyw\ ˘
pozytyw, np.
nie bez przyczyny ]z przyczyn'\,
nie bez powodu ]z powodem\,
nie bez wahania ]z wahaniem si"\,
na zasdzie wr[g mego wroga jest
moim sprzymierzonym.
¯ niem. nein, n•ei•n ˘ n•ie,
s=owotw. koncepcji 012; dzie< i noc,
dai, tag ˘ da ]tak\, noc, not ˘ nie.
>redniow. ang. dai, dei ˘ ang. day;
>redniow. ang. nyht, anglosas. niht,
neacht, pokr. niem. nacht ]noc\ ˘
noht, nought, naught ]nic\ ˘ not ]nie\,
˘ pol. nic nie ]podw[jne przeczenie\.
W >cis=ym zwi'zku z «tak» – “nie tak”
]nie w ten spos[b\,
samo «tak» ]ros. da da\ zawiera w
sobie element przeczenia – gr. a.
Jak wiele innych poj":, mo/e prze-
chodzi: na skrajne znaczenie – tak,
na wzmocnienie twierdzenia& kto
jego nie zna, nie czas, nie sztuka;
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
nie ^ raz ]$\ ninie – teraz,
nieraz – niekiedy, czasem, cz"sto.
d=uga definicja w mSjp 1969&
I. w po='czeniu z czasownikami
1. «stanowi zaprzeczenie jakiej>
czynno>ci lub stanu kt[ry dany
czynnik wyra/a» ˘ Nie smu: si".
2. «nie ma charakteru zaprzeczenia,
lecz stanowi wzmocnienie prze-
czenia» ˘ Kto jej nie zna.
II. w po='czeniu z rzeczownikami,
przymiotnikami i przys=[wkami
odprzymiotnikowymi
1. «w po='czeniu z rzeczownikiem
w mianowniku tworzy zdania
zaprzeczone bezpodmiotowe,
zwykle utarte» ˘
Nie brak. Nie czas. Nie sztuka.
2. «w po='czeniu z rzeczownikiem
w mianowniku – w funkcji orze-
czenia przecz'cego ]bez czasow-
nika posi=kowego jako ='cznika\»
˘ Tyle pracy wykona: – to nie
bagatela. On nie Polak cho: po
polsku umie.
3. «poprzedza po='czenia, zwykle
utarte, przyimk[w z rzeczow-
nikami» ˘
Nie dla kszta=tu, Nie na r"k".
4. «umieszczone mi"dzy dwoma
rzeczownikami ]zwykle w mia-
nowniku, w po='czeniach utar-
tych\ – tworzy wyra/enia ekspre-
sywne, akcentuj'c tre>: pierw-
szego rzeczownika» ˘ Anio= nie
cz=owiek. Szelma nie ch=opak.
5. «umieszczone mi"dzy dwoma
powt[rzeniami tego samego
rzeczownika – tworzy wyra/e-
nia uog[lniaj'ce» ˘
Strach nie strach, i>: trzeba.
6. «tworzy z rzeczownikiem
zaprzeczon' cz">: zdania,
przeciwstawn' innej ]niekiedy
domy>lnej\, lub wyr[/nion' w
szczeg[lny spos[b» ˘ By= nie
kierownikiem ale dyrektorem.
7. «tworzy z przymiotnikiem
]zaimkiem przymiotnikowym\
zaprzeczon' cz">: zdania, prze-
ciwstawn' innej lub wyr[/nio-
n' w szczeg[lny spos[b» ˘
Wywo=uje efekt nie powa/ny lecz
komiczny.
8. «w funkcji przecz'cej, po='czo-
ne z przys=[wkami nie maj'cymi
odpowiednik[w przymiotniko-
wych ]lub maj'cymi te odpo-
wiedniki, lecz pisanymi z nie
roz='cznie». ˘
Nie zawsze. Nie opodal.
9. «tworzy z przys=[wkiem
]zaimkiem przys=[wkowym\
zaprzeczon' cz">: zdania». ˘
Nie wsp[lnie, lecz za ka/dym
razem pojedy<czo rozmawia=.
10. «w po='czeniu z zaimkami,
Remove
Watermark PDFelement
xx
liczebnikami» ˘ Gdyby nie ty,
nie przysz=abym.
III. «jako r[wnowa/nik zdania tworzy
zaprzczenie tre>ci zdania twier-
dz'cego, do kt[rego nawi'zuje;
wyra/enie odmowy, odrazy, nie-
ch"ci, wahania itp.» ˘
My>lisz, /e jestem ciekawa – nie.
Mo/ecie mi wierzy: albo nie,
ale zapewniam /e to prawda.
Powiedz wyra{nie – tak albo nie.
Prosto m[wi'c – niewiedza kryta
metod' cyganki, czyli zgadywania
do oporu; w tym wypadku – wyli-
czania licznych zastosowa< jednego
lub 2-ch – 3-ch pierwotnych znacze<
s=owa, kt[re zatar=y si", i dzi> “wida:
ich potomnych” czyli znane s' formy
od nich pochodne, pochodz'ce; gdy
pierwotne znaczenia zamar=y.
Formy gramatyczne w='czone do
wyja>nie<, dla utrudnienia wykrycia,
/e wyja>niaj'cy sam nie wie, co «nie»
znaczy, jakie jest jego wsp[lne znacze-
nie dla opisanych sytuacji u/ycia.
Zakrawa, /e ludzie w odleg=ej prze-
sz=o>ci znali je, akademick' wiedz"
posiadali, pi>miennymi byli, gdy
wprowadzali s=owa do dziennego u/y-
tku. St'd i wielka teoria musi dzi> by:
u/yta do rozwik=ania znacze<.
˚s=owotw[rstwo.
isl. nei ]nie\, wo=. 1289 ne-nie, ne
byvalo-nie bywa=o, ros. net,
˚przeczenie.
†nie dopiero jęz. dawno.
†nie owszejki, nie owszem
jęz. nie zupe=nie, nie ca=kiem.
†nie rzk'c jęz. nie m[wi'c o `,
c[/ dopiero.
ang. not to mention; let alone,
ros. ne govorq-nie goworja.
†nie tu, nie nie ma.
ang. ]nie istnieje\ not here,
]nie posiada\ does not have.
nie~
1. pierwsza cz">: wyraz[w z=o/onych
b"d'ca zaprzeczeniem cz">ci dru-
giej, za ni' nast"puj'cej;
odpowiednik ang. `less ]bez`\&
home ˘ homeless ]bezdomny\,
job ˘ jobless ]bezrobotny\,
point ˘ pointless ]bezcelowy\,
care ˘ careless ]beztroski\, itp.
wi"cej o odwrotno>ciach
pol.-ang. ˚anglosaski j"zyk,
2. w nazwiskach – niegdy>,
staropol. nigdy,
t=umaczenie =ac. olim,
st'd Nie` i O` patronimikami.
wi"cej ˚nr 650, Nazwiska w
Polsce, w cz">ci Misc. ]R[/ne\.
naukowo wg mSjp 1969& nie`
1. «tworzy przymiotniki pochodne
od przymiotnik[w, oznaczaj'ce

Wondershare
xx
zwykle zaprzeczenie cechy ozna-
czonej przez przymiotnk podstawo-
wy, tak/e znaczny stopie< nasielnia
ujemnej albo dodatniej cechy lub
ma=' intensywno>: cechy oznaczo-
nej przez przymiotnik podstawowy,
np. niebolesny, niedrogi, niemi=y,
niezwyk=y, nies=odki»
2. «w po='czeniu z r[/nymi sufiksa-
mi ]g=[wnie `anly, `ny\ – tworzy od
podstaw czasownikowych przy-
miotniki oznaczaj'ce niemo/li-
wo>:, trudno>:, wykluczenie reali-
zacji tego, co oznacza czasownik
podstawowy, np. nienaruszalny,
nieustanny, niez=omny»
3. «tworzy imies=owy bierne, np.
niepoj"ty, niepowetowany,
niedo>cigniony, nieogarniony,
niespracowany, niestrudzony,
niewyro>ni"ty; niedysponowany,
nieokrzesany, nierozgarni"ty»
4. «tworzy imies=owy zaprzeczone
przesz=e na `=y, o r[/nych funkcjach
znaczeniowych, np. nienawyk=y,
nieuleg=y, nierozkwit=y, niewy-
gas=y»
5. «tworzy od podstaw rzeczowniko-
wych rzeczowniki pochodne ozna-
czaj'ce nieprzejawianie si", brak,
przeciwstawno>: tego, co oznacza
rzeczownik podstawowy, np. nie=ad,
nierozs'dek, niedyskrecja, nieto-
lerancja, niepami':, nieszcz">cie»
6. «tworzy zaprzeczone nazwy wy-
konawc[w czynno>ci lub nosicieli
cech, np. nier[b, nieuk, niemowa»
7 «tworzy formy zaprzeczonych rze-
czownik[w na `nie, `cie od
po='cze< nie` z czasownikami,
np. nienapisanie, nielubienie,
nieprzebycie»
8. «tworzy zaprzeczone przys=[wki
od imies=ow[w na `'cy, `ony,
`any, a tak/e zleksykalizowane
niekt[re inne, np. niedowierzaj'co,
niewystarczaj'co; niewymuszenie,
niewyszukanie; niegdy>, niejako,
niekiedy»
9. «tworzy nieliczne czasowniki po-
chodne od podstaw dzi> nie u/ywa-
nych lub rzadkich, np. niedomaga:,
nienawidzie:»
10. «stanowi cz">: wyraz[w pochod-
nych, utworzonych za pomoc' r[/-
nych sufiks[w od po='cze< `nie z
innymi wyrazami lub od wyraz[w
podstawowych maj'cych nie` w
swoim sk=adzie s=owotw[rczym, np.
niemowl"cy, niepodleg=o>ciowy,
nieprzyjacielski; nie>miertelnik,
niewolnica, nieruchomo>:»
celowo przytoczy=em ca=' definicj"
«nie`», bo daje wgl'd w znajomo>:
j"zyka polskiego i wysi=ki wyk=adania
rzeczy prostych, przez j"zykoznawc[w
z akademickimi dyplomami, w zawi-
=y, zagmatwany spos[b, z u/y-ciem
terminoglogii gramatycznej naszych
czas[w, kt[rej przed tysi'cem lat
nie by=o, i gdy zrozumienie funkcji
«nie`» ]zaprzeczenie, negatyw\ od
zarania j"zyka.
jest to doszukiwanie si" r[/nic, robie-
nie podzia=u jednej rzeczy na 10
cz">ci, maj'cych by: r[/nymi od
siebie z powodu – sugesti' – r[/nego,
do='czonego znaczenia nie`.
istotnie, r[/ne s', ale nie` jest jedno
– ma jedno znaczenie.
nieagresja polit.
nieartyku=owany dźwięk.
†niebacznik cz=owiek nieopatrzny.
¯ nie % baczy: ]zwa/a:\ % `nik.
ang. careless,
ros. bezzabotnyj-bezzabotnyj.
niebaczny osob.
niebawem wkr[tce, ¯ nie % bawi:
]zabawi: – zaj': czasu; nie zabawi
mi d=ugo – nie zajmie\.
niebezpiecz-ny(e<stwo
piecza ]troska\ ˘
bez•pieczny ]bez•troski\ ˘
nie•bezpieczny ]nie beztroski, tj. troski
wymagaj'cy\; a/ dwa negatywy& nie i
bez, powoduj'ce d=u/yzn" j"zykow' i
my>low'; dwa negatywy – pozytyw,
jak w matematyce, zaprzeczenie prze-
czenia czyli twierdzenie – tak, troska,
ostro/no>: wymagana.
niebia<ski
w=a>ciwy niebu, ¯ niebo.
niebieski kolor.
pokr. modry, lazurowy, b="kitny.
¯ niebiosa, niebo ¯
1. wierze< ]niebia<ski\,
2. gr.-=ac. nazwa «chmury»,
cia=o niebieskie – pozaziemskie.
niebiosa, niebo
¯ gr. nephos, nefos ]chmura\
BPhF
=ac. nebula ]chmura, ob=ok\.
1. chrze>cija<ska siedziba Boga i
anio=[w ˘ niebia<ski, 2. firmament, w
dzie< bezchmurny& przestrze< wysoko
nad Ziemi' widziana w postaci =uku
lub sklepienia ˘ niebieski, b="kit nieba
]ang. blue sky\ – to/same lub mylone z
niebia<skim ¯ niebiosa ]ang. heaven\.
staropol. 1526 r. nyebo ]O bodze y
rzeczach nyebyeskich\.
Sortuj'c pomieszanie, znamiona
nieba i piek=a&
niebo – biel, mr[z, >mier:, cisza,
piek=o – czer<, /ar, /ycie, wrzask;
piek=o da=o nam /ycie ]“diabe=”\, a
niebo je zabierze ]“b[g”\.
?ycie powsta=o pod i w wyniku /aru&
s=onecznego i mi=osnego – w>cieklizny
rozradzania si", i wrzaskiem w pierw-
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
xx
szych miesi'cach po narodzinach, a
ko<czy si" w bezruchu i ciszy.
wo=. 1289 œko d='∂; s nbs˛i
idœ]e / n(e)b(e)s≠ ]jak deszcz z
niebios, z nieba, pada\,
niebo ^ g[ra, raj, do nieba – do
g[ry, do raju ˘ Rajgr[d ]gr[d na
g[rze\, przez przypadek, lub nie&
G[ra Nebo, w Biblii, szczyt G[ry
Pisgah z kt[rej Moj/esz widzia=
Ziemi" Obiecan'.
dusza ]powietrze\, niebo ]chmura\ raj
]g[ra, tam ciep=o\ – terminy zwi'zane
w wierzeniami religijnymi, zaczerp-
ni"te z przyrody, u/ywane przez oszu-
st[w mieni'cych si" mie: kontakty z
Bogiem, B[g przez nich przemawia
do wiernych ]„Oto s=owo Bo/e” – na
koniec czytania fragmentu Ewangelii\,
rozgrzeszaj'cych barank[w w imieniu
Boga, itp., i obiecuj'cych niebo ob=o/-
nie chorym, lecz po >mierci, bo nikt
jeszcze stamt'd nie wr[ci=. ˚piek=o,
S'd Ostateczny, Potop, B[g.
†nieblizu jęz. 1. daleko, 2. dawno.
ang. far away, at distance,
remote; old, old-time,
ros. daleko-daleko,
vdaleke-wdalekie.
staryj-staryj, vetxij-wietchij.
nieboga osob.
w pod=ym, nieszcz">liwym po=o/e-
niu.
nieborak osob. biedak.
ale staropol. borak ]burak\.
niebosk=on astr.
pozornie opadaj'ca cz">: nieba, sfer',
stykaj'ca si" z ziemi' na horyzoncie.
nieboszcz-yk(ka pot.
1. trup, 2. cz=owiek dawno zmar=y. ¯
niebosz ¯ niebios % czyk ]pochodz'cy
z\; niebios ¯ gr. nephos ]chmura\,
PHB. staropol. nieboszczyca ]
nieboszczka\.
=ac. de` ]z\ % cedere ]chodzi:,
nikn':\ ˘ decedere ]wyruszy: w
drog", odej>:\ ˘ decessus
]dosł. odej>cie\ ˘ starofranc. deces,
>redniow. ang. deces, deses,
ang. deceased ]nieboszczyk\,
ros. pokojnik-pokojnik.
niebotyczny niezmiernie wysoki,
dosł. nieba tykaj'cy, K ˘ Cz
niebo/"
ze wsp[=czuciem& biedactwo, nie-
szcz">liwe stworzenie.
niebrzydki
nieby=y
niebyt
nieistnienie.
niebywa=y jęz.
niezwyk=y, nadzwyczajny, rzadki.

Wondershare
yy
niecenzuralny jęz.
niech(aj(a: jęz.
1. cz">: sk=adowa polece< dla os[b
trzecich, zarz'dzenie, wym[g,
wprawienie ˘ niech on to zrobi,
2. pozw[l ¯ po(przy•zwolenie
¯ wola ¯ ang. allow ]s=owotw.
koncepcji 022, czyt. wspak\;
tolerowanie czego, pogodzenie
si" z czym>, rezygnacja
˘ jak chce – niech jedzie,
niech mi wolno b"dzie,
3. /eby ]/e ^ tak, nie; by ^ ch\
˘ niech go licho porwie ]¯ poryw\,
niech /yje# niech go diabli wezm',
4. ¢pr[/n ^ ¢pust ^ niech ˘ miech.
¢pr[/n ¯ pr[/ny, pr[/nia(k
¢pust ¯ pusty, pustota,
za(po•niecha: ^ od•pu>ci:,
za(po•niechanie ^ od•pust,
s(u•pust – z(u•wolnienie, ˚pust,
5. rzut& po(za•niecha: – po(za•rzuci:.
staropol. niecha: –
1. niech, niechaj,
2. zaniecha:, zostawi:.
ang. let, may,
ros. pust;-pust ˘ pust; budet
tak ]ang. let it be so\, pust; on
delaet hto xohet ]ang. let him
do as he likes\, pust podo'dët@
]ang. let him wait#\.
ang. let him or her ]do something\,
ros. ]zezwolenie\ pozvol-qt;/it;
-pozwol•jat(it.
niechby jęz.
niechc'cy jęz.
mimo woli, przypadkiem, nieumy-
>lnie.
od niechcenia jęz. ¯ niechcie:.
bez entuzjazmu, zapa=u, ch"ci, ot tak
sobie, biernie, mimowolnie.
niech"-:(tny jęz.
brak ch"ci, ochoty do czego.
niechluj(ny(stwo osob.
brudas.
†niechu: niech":, U ˘ Å, ´. ˚ch":.
†niechutliwy jęz. niech"tny.
ang. unwilling,
ros. neoxtonyj-nieochotnyj.
niechybny jęz.
nieuchronny, pewny, nast'pi
wkr[tce.
¯ nie % chybnie ¯ chyba ]poddanie
w w'tpliwo>: czego, mo/e tak, a
mo/e nie, by: mo/e\.
nieci: czynność. pali:;
pod(roz•nieci: – pod(roz•pali:.
nie•cny ]plan, zamiar\,
cn – cnota;
s=owotw. pokr. nieci: ^ pali: ^ piec
˘ pod•nieci: ^ przy•pali: ^ przy•piec.
niec  piec, NP,
k•mie: ]ch=op ¯ cho=•op ¯ cho=od,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
ch=[d % op ¯ oppositus\ – k•nieci:
]pod•pali:, k•not ]pod•palacz\ –
koncepcji& kmie: i ch=op ]gor'cy,
na•palony, pod•niecaj'cy\.
nieciekawy jęz.
niecierpek bot. balsamina.
niecierpliw-y(o>:(i: ]si"\ jęz.
niecka
1. pojemn. p=ytkie koryto,
2. geolog. wg="bienie terenu,
pokr. ="cz.
s=owotw. pokr. doniczka.
niecn-y(ota char., osob.
niegodzuwy, nikczemny, haniebny;
niegodziwiec, nikczemnik, =obus,
hultaj.
¯ niet-not T˚C
˚synonim.
niecny ˚cnota.
nieco jęz. troch", szczypta czego.
staropol. nieco ]troch"\.
ang. little, somewhat,
ros. malo-ma=o, nemnogo-
niemnogo, neskol;ko-nieskolko.
niecodzienny jęz.
nieco> dawn.
†nieczesny bezecny.
¯ nie ]zaprzeczenie\ % czesny ¯ cze>:.
ang. villainous, infameous,
ros. zlodejskij-z=odejskij,
gnusnyj-gnusnyj.
nieczyst-o>:(y ¯ nie % czysto>:.
staropol. nieczystota –
1. nieczysto>:,
2. nieskromno>:, nierz'd.
niedalek-i(o jęz. blisk•i(o.
†niedarzy jęz.
byle, lada, wszelki, jakikolwiek.
niedawn-o(y jęz.
w niedalekiej przesz=o>ci,
dopiero co, przed chwil'.
¯ nie % dawno ]niegdy>, kiedy>,
w odleg=ych czasach\. staropol. nie-
dawno ]niebawem, wkr[tce\.
=ac. re` ]znowu, od`\ % gr. kainos
]nowy\ ˘ =ac. recens,
franc. i ang. recent ˘ ang. recently,
ros. nedavnyj-niedawnyj,
sve'ij-swie/ij, novyj-nowyj.
¢niedbalstwo niedbalstwo.
staroros. nedbal;stvo-
niedbalstwo,
ros. nebre'nost;,
zabrowennost;,
ang. carelessness, negligent.
niedba-=y(luch
¯ dba: ]prze(wy•biera:\.
niedelikatny
niedo~
¯ nie` ]negatyw\ % ˚do`.
Remove
Watermark PDFelement
yy
niedobitek
niedob[r
brak, niedostatek; manko w sklepie.
niedobr-y(ze
1. char., osob. z=y,
2. spoż. niesmaczny.
†niedobyty nie do ˚zdobycia.
niedoci'gni"cie
niedocieczony książk.
niepoj"ty, nie daj'cy si" zbada:.
niedocukrzenie med.
niedoczas sport.
ko<cowa faza partii szachowej, w
kt[rej jednemu z obu graj'cych gro-
zi przegrana wskutek niewykonania
przewidzianej regulaminem liczby
ruch[w w okre>lonym czasie.
niedoczekanie
niedoczynno>: med.
niedogodny
niewygodny.
niedogon
1. bot. {d{b=o s=abo rozwini"te, nie
dorastaj'ce do normalnej wysoko-
>ci, z k=osem zawieraj'cym ziarna
drobne, po>lednie,
2. chem. produkt uboczny fermen-
tacji alkoholowej, toksyczny, o
przykrym zapachu; fuzel.
niedojda char., pogardl.
kto> niemrawy, niezdarny, niezarad-
ny; niedo="ga, sanafdu=a.
niedojrza=-y(o>: jęz.
niedok=adn-y(o>: jęz.
niedokonany jęz.
o czasowniku& oznaczaj'cy czynno>:
nie sko<czon', nie wykonan',
np. szed= ]czas przesz=y\, lecz nie do-
szed= ]do celu\; doszed= ]czas dok.\.
niedokrwi-enie(sto>: med.
niedokszta=cenie jęz.
niedola osob.
z=y los, niepomy>lno>:, bieda,
niepowodzenie, nieszcz">cie.
s=owotw. pokr. ˚niedo="ga.
niedolisek łow.
m=ody, niedoros=y lis.
niedo="-ga(/nie:(/ny char., osob.
niezdara, niedorajda.
s=owotw. baz' niezdolny;
="g ]ni/, d[=\ 
si"g, raj ]g[ra, wy/\ ˘
ludzie&
• zdolni czyli do="/ni, i
• ¢zg[rni czyli t"pi, t"paki.
niedomaga-nie(: czynność.
niedomoga med.
niedom[wienie jęz.

Wondershare
yy
niedomykalno>: jęz.
niedomy>lny jęz.
niedopa=ek
niedopatrzenie jęz.
niedopowiedzenie
niedoprz"d techn.
niedopuszczalny jęz.
niedorajda char., osob. ˚niedo="ga.
¯ nie` ]negatyw\ % do` % raj ]g[ra\.
niedorozw-[j(ini"ty
1. stan niedostatecznego rozwoju
umys=owego, psychicznego, lub
fizycznego,
2. niezupe=ne ukszta=towanie si"
czego, np. jakiego> narz'du, tkanki;
niedokszta=cenie.
Stan fizyczny i umys=owy – ludzie
rodz' si" >lepi, g=usi, niemi, i z r[/-
nymi powik=aniami fizycznymi, obar-
czeni mongolizmem i chorobami lub
sk=onno>ciami do nich kt[re ko<cz'
/ycie w m=odym wieku. Gdy zdarzy
si", /e fizycznie s' dokszta=ceni –
umys=owo zatrzymuj' si" w rozwoju
swej osobowo>ci&
• do lat 5-ciu – ˚sepleni', wada
wymowy, z pogranicza fizycznej;
mow', dziecko fizycznie doros=e,
• do lat 10-ciu – nie>miali, wstydliwi;
nadal dziecinni, nie posiadaj'cy
wewn"trznego wzmocnienia, cecha
wielu panien, ˚nie>mia=y,
• lat 10–12 – homoseksuali>ci;
swobodnie czuj' si" w obr"bie
w=asnej p=ci, z ni' obcuj', duchowo,
i – nast"pnie – fizycznie,
wyobra/enia tego wieku propagowa-
ne s' przez kler, ˚pederastia; cech'
niedostatek wra/liwo>ci – okrucie<-
stwem potrafi' obdziela: otoczenie,
z podrostkami wsp[=/yj' lub pr[-
buj' wsp[=/y:, i rysunki kreskowe
w upodobaniach, brak w nich g="bi,
w rozumowaniu uproszczenia swego
wieku& B[g za dobre wynagradza, za
z=e – karze,
• lat 16–18 – stare panny i kawalery;
do ko<ca /ycia dobieraj' si" i do-
bra: si" nie mog', idea=u szukaj',
przy tym, sami obarczeni na=ogami,
pop"dliwi ]krewcy\, opryskliwi, ner-
wowi, oszu>ci, zdradzaj'cy swych
partner[w, nadmiernie chorowici,
itp., zdaje im si", /e nadaj' si",
• lat 18–23 – narodowcy, patrioci;
uczestnicz' w wojnach, a w czasie
pokoju kibicuj' swoim dru/ynom
narodowym w zmaganiach sporto-
wych, np. w meczech pi=ki no/nej,
siatk[wki, koszyk[wki, zawodach
olimpijskich, itp. Znakomita wi"k-
szo>: ludzi na tym etapie sw[j rozw[j
ko<czy; gdy tak, powszechnie przy-
j"=o si" uwa/a: za w pe=ni doros=ych.
Nic tu pigu=ki i terapia nie pomog'
– stan uwarunkowany genetycznie i
biologicznie.
Jednostki jedynie osi'gaj' nast"pn'
faz" rozwoju – bycia cz=owiekiem, i
one s' w pe=ni doros=e, rozwini"te.
Oko=o 40@ kobiet nie ma rozwini"tego
poci'gu seksualnego. Wchodz' jednak
w zwi'zki ma=/e<skie bo taki jest mo-
del spo=ecze<stwa; w dawnych czasach
wydawane przez rodzic[w, ˚swat.
Maj' potomstwo, z uczuciem /e co>
wielce niesprawiedliwego dzieje si" im
ze strony m"/czyzn i rodzic[w.
Niekt[re za> s' chodz'cymi pu=ap-
kami – by m"/czyzna zap=odni= je
i p=aci= alimenty na dziecko. Jak
niekt[re zwierz"ta, np. nied{wiedzie
– spotykaj' si" na okres rui, po czym
rozchodz' si". Matki wychowuj'
swe potomstwo bez kontaktu dziecka
z ojcem – nie zamierzaj' /y: z nim
w zwi'zku ani z nikim innym, gdy
dziecko potrzebuje obojga rodzic[w,
nabywa wiedzy od nich.
Inne wol' /y: w haremach; s=aby
instynkt p=ciowy – seksualny kon-
takt z m"/czyzn' wystarcza im na
jaki> czas.
Po wszystkich odrzutach, z r[/nych
przyczyn, jedynie oko=o 20@ populacji
jest w pe=ni rozwini"ta i zwi'zki te s'
dozgonne, gdy dobrane, potomstwo
w=a>ciwie przygotowane do /ycia.
Zwi'zki “ma=/e<skie” homoseksu-
alist[w. ?ycie sk=ada si" z aspektu
cielesnego i duchowego. Je/eli osoby
s' fizycznie w pe=ni rozwini"te, lecz
nadal zakalcem emocjonalnym, to po-
wstaje pytanie, czy powinny posiada:
status osoby pe=nosprawnej, doros=ej
do zawarcia zwi'zku ma=/e<skiego.
Jest to dylemat budz'cy kontrowersje
po religijnej stronie zmaga<, i budzi:
b"dzie do ko<ca, pomijaj'c ju/ funda-
mentalne zagadnienie prokreacji.
Je/eli status spo=eczny «ma=/onka»
ma poprawi: ich samopoczucie w
spo=ecze<stwie, tym samym – po-
prawi: ich produkcyjno>:, wk=ad, to
legalizacja takich zwi'zk[w jest cen'
do zap=acenia.
Zbyt wielu ich w spo=ecze<stwie by
do spo=u z cz">ci' religijnych, lecz
popuszczaj'cych, nie przeg=osowa:
legalizacji na swoj' stron".
Argumenty homoseksualist[w, zmie-
rzaj'ce do legalizacji ich zwi'zk[w,
zawieraj' doz" manipulacji faktami,
obliczone na niewiedz" spo=ecze<stwa.
I nie pierwszy to wypadek – tak
komuni>ci doszli do w=adzy, kr"tymi
drogami; czas ukaza= prawd". W
tym, gdy ludzie nie s' r[wni sobie,
pod ka/dym wzgl"dem, fizycznym i
intelektualnym – g=osili “r[wno>: dla
wszystkich”. Tak i tu – niech wszyscy
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
maj' prawo do zawarcia zwi'zku.
R[wno>ci dla wszystkich domagaj'
si" demagodzy maj'cy na uwadze sw[j
osobisty cel, gdy nie kwalifikuj' si" do
osi'gni"cia go normaln' drog'; lenie z
natury ]skazani na n"dz"\ – socjalizm
wymy>lili i wprowadzili do /ycia.
Kolejna bariera – postawiona przez
naszych przodk[w – obalona, wyobra-
/enia o modelu ma=/e<stwa tym razem,
jako m'/ i /ona – unia obu p=ci.
Nale/y mie: na uwadze, /e nawet
jednostki obarczone widocznymi
brakami s' w stanie wnie>: wybitne
warto>ci do naszego spo=ecze<stwa bo
posiadaj' zdolno>ci kt[rych przeci"tni,
zwykli, nie posiadaj'. Matka-natura
jest bowiem taka, /e jak w jednym
miejscu uj"=a – to w drugim doda=a;
tak cz"sto bywa.
Niedorozw[j nieod='cznie zwi'zany
jest z fa=szem. Fa=szywi to jednostki
niedorozwini"te umys=owo, upo>le-
dzone – nie wiedz' /e fa=szuj'. Widz'
jedno, a m[wi' czy pisz' drugie, lub
pisz' tak, jak chcieliby to widzie:,
czyli pobo/ne /yczenia.
Wierni wszystkich wiar s' fa=szywymi
z natury, my>li kr[tkiej przy tym – jak
pami"taj' o jednym, to nie pami"taj'
o drugim, ˚pobo/ny.
niedorzeczn-y(o>:
sprzeczny ze zdrowym rozs'dkiem,
pozbawiony logiki.
niedosi"/ny
†niedoskoczony niedosi"/ny,
do kt[rego nie mo/na doskoczy:.
ang. out of reach,
ros. nedosqgaemyj.
niedoskona=y
niedos=yszalny
niedostate-czny(nie(k
niedost"pny
niedostojnie niegodnie.
¯ nie do(przy•stoi.
staropol. niedostojen – nie godny,
nie wart, nie zas=uguj'cy na co>.
ang. unworthy, worthless,
ros. negodnyj-niegodnyj,
nihego ne stoq]ij,
nedostojnyj-niedostojnyj.
wo=. 1289 si bo esta nedosto-
ina-si bo esta niedostojna.
niedostrzegalny
niedosyt
niedosz=y
niedo>cigniony nie daj'cy si"
do>cign':, dogoni:, zawsze co wy-
przedzaj'cy, sta=y przodownik czego.
staropol. nie>cigniony.
ang. unattainable,
ros. nedosti'imyj.
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
niedotlenienie med. ros. bes dokaza-niq/tel;stva. nieharmoniczny muz.
niedou-czony(k pogardl. niedozwolony nieharmonijny
cz=ek uczony lecz nadal posiadaj'cy niehonorowy
niedo/ywiony
braki wiedzy w swej dziedzinie.
niedrogi nieinterwencja
niedowaga
brakuj'ca waga do wymaganej. niedro/n-o>:(y med. niestnienie
zamkni"cie, zatkanie si" jakiego> ¢nieistowyj bezmy>lny, zawzi"ty.
niedowarzony wg mSjp 1969&
przewodu w organi{mie ludzkim lub staroros. neistovyj-nieistowyj,
«nie maj'cy gruntownego wykszta=-
zwierz"cym. ros. bezumnyj, 'estokij.
cenia, gruntownych wiadomo>ci;
>wiadcz'cy o niedojrz=o>ci» niedu/-o(y ang. thinkless, foolish, insane,
}ja takiego okre>lenia nie spotka=em ma=o, niewiele. mad; cruel.
w j. polskim; `warzony ¯ warzy:, niedwuznaczny niejadalny spoż.
tj. gotowa: ]do czego\ ˘ nie przy-
gotowany|. †niedy, niegdy ˚niegdy. niejaki
1. pewien, jaki>,
niedowiarek char., osob. niedyskre-tny(cja
2. cz=owiek nie wymieniony
cz=owiek pow'tpiewaj'cy, sceptyk, niedyspo-zycja(nowany z nazwiska.
nieufny.
niedziel-a(ny zakaz dzia=ania, †niejako jakby, niby.
niedowidzie: nie dzia=aj, nie pracuj. ang. as if,
niedowierzanie Latopis 1116 ned≠la-niediela, ros. kak budto-kak budto.
ros. voskrecnyj den;.
niedow=ad(ny med. niejako
wg mSjp 1969& «cz">ciowe pora/e- niedzisiejszy jak, gdyby, poniek'd.
nie mi">ni ruchowych»; nied{wi-ed{(adek(edzi(edzica niejasny
dosł. niesprawno>:. ¯ mied wied, mylne polskie M,
¯ nie % dow=ad ]sprawno>:, moc\
niejawny
˚miedwied.
¯ do ]s\ % w=ada: ]prawi:, maga:\. Ursus, ssak drapie/ny, o ci"/kiej niejed-en(na(no
ja u/y=em kilkakrotnie& niedow=ad u- budowie. niekarny
mys=owy w znaczeniu niewydolno>- wo=. 1289 bo i sam lovec;. do- dziwol'g w mSjp 1969.
ci, nieudolno>ci my>lenia, wyci'gania bor; i xorobor;. nikoli 'e u/ywa si" niekrn'brny, niesforny.
prostych wniosk[w – kom[rki m[zgu, k= veprevi ni k medvedevi
“mi">nie”, nie pracuj' w=a>ciwie, ne 'dawe sloug= svoix ]nigdy niekiedy czasem, co pewien czas.
po='czenia mi"dzy nimi nigdy nie wi"c do wieprza ni do nied{wiedzia ¯ nie % kiedy ¯ kie % dy ]czas\.
nawi'za=y si". nie czeka= na s=ugi swoje – na ich staropol. niekiedy – kiedy•>(kolwiek.
tu, niedow=ad ]st'd fa=sz i religijno>:\ pomoc\. ang. sometime, ros. nekogda-nie-
jest kwesti' krwi, jak mongolizm, kogda, kogda-to-kogda-to.
nied{wiedzi[wki w liczbie mn.,
zjawisko przypisa=em g=[wnie na- ¢niekluczimyj
owad. Arctidae, rodzina du/ych
rodom S=awian – ci"/ka ich wada, niegodny, nieprzydatny.
motyli nocnych, i jaskrawo ubarwio-
opr[cz innych. Latopis 1116 nekl[himyj-
nych skrzyd=ach.
Dobitnym przyk=adem jest S=ownik niekluczimyj,
staropolski – Mariusza G[rniaka i nieetatowy staroros. nekl[himyj,
Romana Mazurkiewicza, 2011, do- niefachowy ros. nedostojnyj,
st"pny na internecie, gdzie staropol. ang. unworthy, worthless.
powietrze mia=o by: zwane morem, nieformaln-y(o>:
niek=amany
zaraz', tak i inne, w tym foryster jako niefortunny
cudzoziemiec, gdy jest to le>niczy ¯ niekompetentny
niefrasobliwy
ang. forest ]staropol. EY, cudzozie- ¯ nie` % ˚kompeten•cja(tny.
miec to ang. foreigner\, opodal jako †niegdy, niedy, drugdy obszerny przyk=ad niekompetencji
daleko ]$#\. jest to “kuku=cze jajo” w niekiedy, czasem. ˚drugdy. prof. dr hab. H Markiewicza, 1922–
“gnie{dzie” s=ownik[w. nie wiedz'c ang. sometime, †2013, ˚kompetencja.
o tym, wprowadzi=em ca=e s=ownictwo ros. nekogda-niekogda, Inne wypadki niekompetencji w mym
do mego, mimo rosn'cych obiekcji, a kogda-to-kogda-to. S=owniku j"zyka polskiego&
po wszystkim – /a=owa=em sp"dzo- niegdy> • nieznaj'cy j"zyka s=awia<skiego
nego czasu, i usun'=em je gdzie tylko w przesz=o>ci, dawniej. i tre>ci latopis[w “okrzykn"li” tj.
mog=em, lub opatrzy=em uwagami. okre>lili A. Brücknera najwi"kszym,
wi"cej ˚nr 832. niegdzie nigdzie. a inni – wybitnym, slawist' polskim,
w innych s=ownikach stan nie jest wo=. 1289 obr≠te negd≠ Li- i jego dzie=o – S=ownik etymologiczny
du/o lepszy... niedow=ad umys=owy tvou. izbiv= [ i privede j"zyka polskiego, Krak[w, 1927, 686
przyczyn'. saigat=... ]natrafi= nigdzie Litw"; str., 5.683 hase=,w tym 27 zbiorowych,
i w r[/nych innych spo=ecznych aspek- ang. sk=adnia\. gdy nie zna= nawet j. rosyjskiego;
tach /ycia w Polsce, czego mog=em nieg=upi pot. korzysta= z t=umacze< i pope=nia=
do>wiadczy: na swej sk[rze, i moi sprytny, bystry, roztropny, rozs'dny. przy tym b="dy, bo wyci'ga= wnioski
bliscy tak/e. z nich, wychodzi= dalej, poza nie,
niegod-ny(ziwiec(ziwy char. osob.
wi"cej ˚nr 720.
†niedowodnie bez dowod[w, =otr, n"dznik, nikczemnik.
• Jacek Boche<ski, cz=onek Rady J"zy-
bez motywacji.
niegramatyczny jęz. ka Polskiego, przy Prezydium PAN,
ang. proofless,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Wondershare
yy
zachwycony jest tre>ci' tego/ S=ow-
nika& “Mam w domu stary, cudowny
s=ownik Aleksandra Brücknera... itd.”,
wi"cej ˚Opinie ]nr 798\.
Rada nie wie na czym “siedzi” – z
kim i czym ma do czynienia; nie zna
tre>ci dzie=a.
erudyta ˘ erud ˘ dure ]czyt. wspak\,
wykszta=cenia, wiedzy Radzie brakuje,
z du/' pewno>ci', bo i voievodeship
zezwoli=a do powszechnego u/ytku.
• prof. Zygmunt Saloni nie zajmowa=
si" etymologi' polskich s=[w – jak
sam wyjawi= w li>cie do Rady& “....
nie zajmuj" si" bowiem etymologi'.”,
ale wyda= zgod" na publikacj" Ety-
mologicznego s=ownika j. polskiego
– Andrzeja Ba<kowskiego, 2002, i
uzna= za stosowne to wyja>ni:, /e
wyda= cho: nie jest specjalist' w tym
zakresie.
niekompletny
niekorzy-stny(>:
niekowalny
†niekto byle ]^ lada\ kto, ˚ladaco,
niejaki, pewien ]nieokre>lony\, kto>.
¯ nie ^ by.
s=aw. nekto,
staropol. niekto – 1. kto>, ktokolwiek,
2. kto> bli/ej nieokre>lony,
cho: wiadomy m[wi'cemu,
wg Ss 1953, gdy kto> ^ niekto, `>
^ nie`, kto> nieokre>lony
^ mas=o ma>lane.
†niektory jaki>, pewien.
ang. somebody,
ros. kto-nibud;-kto-nibud,
nekto-niekto.
niekt[r-y(a(e
cz">: zbioru, zespo=u, zakresu czego.
nieledwie
nieomal, bez ma=a, prawie /e.
nieletni
nie maj'cy wieku uznaengo przez
prawo za dojrza=y; ma=oletni, niepe-
=noletni, m=odociany.
nielichy
niez=y, znaczny, niema=y, doborowy,
wyborny.
nielietrackie zwroty
wyrazy, powiedzenia wykluczone
przez g[rnolotnie wyra/aj'cych si",
upi"kszaj'cych j"zyk literat[w jako
brzydkie znaczeniem, nale/'ce do
j"zyka m[wionego, tj. przyziemnego,
pospolite i wulgarne.
‘uczony, lecz nadal niedouczony»
– prastare try ]oko\ wykluczone z j.
literackiego i tu w='czone, do nieli-
terackiego, na podstawie niewiedzy,
niedouczenia literata;
w try miga ]w oka mgnieniu\,
try ]oko\ ˘ pa ]para\ % try ˘ patry,
ale patrze: jest literackim, i sk'd si"
ono wzi"=o$
Ta¶try  Morskie Oko...
ta ¯ vysota -wyso•ta ]wysoko>:\,
try ]oko\ ˘ trzy, ˚cyfra.
Do nieliterackich nale/' te/ stare,
wskazuj'ce na zwi'zki j. pol. z innymi
j"zykami&
1. szczeka: na kogo> ]z=orzeczy:,
obmawia:\ ¯ ang. ]to\ bark ˘ gwar.
2. pierdzie: ]wydziela: gaz, smr[d,
z odbytnicy; proces przed wydziele-
niem ka=u\ ¯ pi ]pirewej ^ przed\ %
niem. erde ]ziemia, brud, ang. soil\.
i inne, znane mi.
nielotny
nie ulatniaj'cy si", nie przechodz'cy
w stan gazowy.
¢nielubie niezadowolenie; udr"ka,
strapienie, przykro>:; wrogo>:.
staroros. nel[bie-nielubie,
ros. neudovol;stvie, dosada>
vra'da, nepriqzn;,
ang. dissatisfaction, vexation;
enmity, animosity.
†nieluby niemi=y, ¯ luba ]mi=o>:\.
ang. unpleasant,
ros. nepriqtnyj-nieprijatnyj.
nieludzki jęz.
okrutny, bezlitosny.
†nieludzsko>: cechy pozbawione
ludzko>ci& okrucie<stwo, bezwzgl"d-
no>:, okropno>:, zgroza.
ang. unhumane treatment& cruel-
ty, absoluteness, horror,
ros. neheloveheskoe otno-
wenie.
†nielza jęz.
1. nie mo/na,
2. trudno, niepodobna.
¯ dosł. s=aw.-ros. nielzja }†nielza|
ang. it is impossible,
one can(may not,
ros. nel;zq-nielzja }†nielza|.
nie=ad
chaos, niemorz'dek, zam"t.
nie=adny
do>: brzydki.
nie=aska
niech":, nie/yczliwo>:, nieprzychyl-
no>:, rzecz niemile widziana.
rzecz mo/e by: czyst' prawd', lecz
w nie=asce, niech"tnie widzian', bo
niewygodn' dla kogo> kto taki jest.
nie=atwy
nie=upka bot.
jednonasienny, nie p"kaj'cy owoc,
o >cianach suchych, zdrewnia=ych,
sk[rzastych, i owocni nie zro>ni"tej
z nasieniem.
nie ma wg mSjp 1969, naukowo&
1. «w po='czeniu z rzeczownikami ]lub
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
wyrazami z nimi r[wnowa/nymi\ w
dope=niaczu – tworzy zwroty oznacza-
j'ce nieistnienie, brak czego, nie-
znajdowanie si" w okre>lonym miej-
scu, zasi"gu dzia=ania»
a. «z nazwami czynno>ci, stan[w,
cech... itd.»
b. «nieobecno>:, nieznajdowanie si" w
danym miejscu, nieistnienie; niekiedy
o nie/yj'cych» ...itd.
c. z nazwami czasu, miejsca – brak
czasu, miejsca... itd.»
2. «w po='czeniu z wyrazami ]lub wy-
ra/eniami\ w dope=niaczu, najcz">ciej
z u/yciem stopnia wy/szego przy-
miotnik[w % ni/, od, jak itp. – tworzy
ekspresywne por[wnania»& Nie ma
wi"kszego nieszcz">cia od choroby.
Nie ma jak w domu.
3. «powi'zanie& nie ma ]% dope=niacz\
ze zdaniem zaprzeczonym – jest stwier-
dzeniem kra<cowego przeciwie<-
stwa tego zdania zaprzeczonego»& Nie
ma takiego b="du, kt[rego cz=owiek
rozumny nie m[g= naprawi:.
niemal, nieomal prawie,
to/same nieomal, omal ]o ^ nie\.
¯ ma=o ]brakowa=o\, +L
niema=o wiele.
niema=y du/y.
†niemasz brak.
ang. lack, deficiency, absence,
want, ]wada\, fault, shortcoming,
ros. nedostatok-niedostatok,
nu'da-nu/da.
niematerialny
niemczy-:(zna jęz., etn.
germanizowa:.
nieme jęz.
nie wymawiane na ko<cu pisanych
wyraz[w,
S& a propos ]przy sposobno>ci,
w zwi'zku z tym, odpowiednio,
w=a>ciwie\,
gros ]ca=kowicie, handl. brutto\,
T& depot ]sk=ad\, ballet, bouquet,
valet,
P& coup ]zamach stanu\.
niemetal
niemianowany
niemiara
tylko w wyra/eniu& co niemiara –
wiele, poza miar", niezmiernie.
niemiarowy
nieregularny, nierytmiczny, w
nier[wnych odst"pach.
niemiec(ki ˘ Niemiec etn.
by po=o/y: tam" zmy>leniu Aleksandra
Brücknera, 1927, wybitnego polskiego
slawisty, /e od niemocy, niemo/liwo-
>ci porozumienia si" z nim. W mej
opinii “slawisty” bo tak i znaczenia,

Wondershare
yy
pochodzenie innych s=[w.
Niemiec ]dosł. cudzoziemiec\ ¯ nie
% miec ¯ ziemiec, ziomek, Teuton ¯
teu•ton ¯ gr. autochthon ^ tubylec,
tuziemiec ]byl ^ ziemia ˘ bylina\;
r[/ny od Theuton ]zew Boga\
¯ theos ]b[g\ % tonos ]zew\ – nazwy
Zakonu Krzy/ackiego, za=o/onego w
Jerozolimie, 1190, w okresie wypraw
krzy/owych, do opieki nad chorymi
pielgrzymami i obrony Íwi"tej Ziemi
przez muzu=manami.
Jerozolima ]dosł. niegdy> >wi"te\
¯ gr. hieros % =ac. olim.
S=owo ma dwa znaczenia& og[lne
i szczeg[lne, oba s' zbie/ne ze sob',
to/same& 1. cudzoziemiec, obcokrajo-
wiec, 2. Anglosas, ang. Anglo-Saxon
¯ Angle % Saxon % Jute ]z dolnej
Germanii i Danii\, Teuton, Deutsch,
German.
cudzoziemcy ¯ cudzo` ]z cudzej\ %
`ziemcy ]ziemi\, przeciwstawienie
tuziemcom ]tubylcom\& toziemce,
tuziemcy.
to, tu – pozytyw,
nie – negatyw ˘ niemiec.
Tatarzy byli cudzoziemcami tak/e,
lecz nie nazywali>my ich Niemcami.
niemiecki etn. cudzoziemski, obcy.
staroros. nemeckij-niemieckij,
ros. inozemnyj,
inostrannyj.
†niemiernie bez umiaru.
˚nieumiernie ]bez miary\.
=ac. ex` ]poza\ % cedere ]i>:,
p[j>:\ ˘ excedere ˘ excessus ˘
starofranc. i >redniow. ang. exces,
ang. excess(ive ]nadmi•ar(erny\,
ros. `kscess-ekcess,
hrezmern-ost;/yj,
neumer-nost;/ennyj-
nieumier•nost(ennyj.
†niemierno>: nieumiarkowanie.
ros. neumernost;-nieumiernost ¯
s=aw.-ros. mera-miera ]miara\.
niemi=osiern-ie(y
staropol. niemi=osiernie –
1. nie znaj'cy lito>ci, bezlitosny,
bezwzgl"dny,
2. bezbo/nie, bezecnie.
niemi=o>ciwy bezlitosny. ˚mi=o>:.
staropol. niemi=o>ciwy ]bezbo/ny,
grzeszny, bezecny\.
ang. merciless, pitiless,
†Old Polish Godless, siner, villa-
inous, infamous,
ros. bes so'alenq,
nemilostivyj-niemi=ostiwyj.
niemi=y jęz.
¢niemko niemy ]cz=owiek\.
staroros. nemko-niemko,
ros. nemoi (helovek)-niemoj.
niemniej jęz.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
i wi"cej, w dalszym ci'gu.
niemo ¯ nie m[wi:.
w milczeniu, milcz'co.
niemoc fizjolog., med.
os=abienie, choroba, niedomaganie.
¯ nie % moc ]si=a, krzepa\.
staropol. niemoc – choroba, s=abo>:,
staropol. niemocen – chory, s=aby.
ang. sickness, weakness,
ros. bolezn;-bolez<, slabost;-
s=abost.
wo=. 1289 v=lo∂imer= 'e knœz;.
t=sknouv; nemoh[. t≠la svo-
ego. ]niemoc' cia=a swego\, sly-
wim=. tvo[ nemoh; veliko[
]s=ysz'c o twej niemocy wielkiej\,
naha bolma nemohi ]pocz'= wiel-
ce chorowa:\, ne mo'awe sto-
≥ti ø niemohi ]nie m[g= sta:
od niemocy\.
niemo-ta(wa fizjolog., med.
kalectwo, niemo/no>: m[wienia
wskutek zaburze< w narz'dach
s=uchu i mowy.
niemowl-"(ak(cy
nie mowa, dziecko nie umiej'ce
jeszcze chodzi: i m[wi:.
niemo/liw-y(o>: jęz.
niemrawy niedo="/ny, ospa=y,
gnu>ny, og[lnie – nie ruchliwy.
nie % mrawy ]ruchliwy\ ¯ mr[wka,
Ø ^ A.
niemy niemowa ]tak o cz=owieku\.
wo=. 1289 nemyi-niemyj.
†nienadany
1. niezdarzony,
2. nie na r"k".
ang. awkward,
ros. nelovkij-nie=owkij,
neudobnyj-nieudobnyj.
nienaganny jęz.
†nienaj{rze:, niena{rze:
nienawidzie:. baz' {renica ]oko\.
¯ nie % na % jrze: ]patrze:, gl'da:\.
>redniow. ang. haten, hatien,
ang. hate,
ros. nenavidet;-nienawidiet.
nienarusz-ony(alny jęz.
nienasycony jęz.
nienawi-dzie:(>:(stny osob.
/ywa niech": do kontaktu z kim lub
czym, ostre objawy nie cierpinia, nie
znoszenia.
¯ nie % staropol. nawidzie: – lubi:.
staropol. nienaj{rze:, niena{rze:
¯ nie % na % jrze: ]patrze:, gl'da:\
¯ {renica ]oko, okr'g=y otw[r tam.
franc. haine, aversion,
anglosas. hatian, pokr. niem. hassen,
>redniow. ang. haten, hatien,
ang. hate,
wo=. 1289 nenavist;-nienawist,
Remove
Watermark PDFelement
yy
tat;by nenavidœ
wo=. 1289
pit;≥ 'e i ne ni ]nienawidzia=
picia\.
ros. nenavist;-nienawist.
†nieobaczny nierozwa/ny, nieroz-
tropny. ¯ nie % o % baczenie ]waga\.
ang. inconsiderate,
ros. nevnimatel;nyj.
nieobecn-y(o>: jęz.
†nieobesz=y jęz.
nie do obej>cia, niezmierzony.
¯ nie % obej>: ¯ i>:.
ang. of immense size,
ros. gromadnyj-gromadnyj.
†nieobje/d{ony jęz.
nieuje/d/ony, nieukr[cony.
¯ nie % objecha: ¯ jazda.
nieobliczalny char., osob., jęz.
nie panuj'cy nad sob'.
†nieob="dliwy niezawodny,
nie prowadz'cy na manowce.
¯ nie % ob="d ¯ o % b='d.
ang. unfailing,
ros. neminuemyj-nieminujemyj.
¢nieobytnyj spro>ny.
staroros. neobytnyj-nieobytnyj,
ros. skvernyj-skwiernyj,
ang. filthy, dirty.
nieoceniony
†nieochotnie nieweso=o, smutno.
¯ nie % ochota ]werwa, zapa=\ % `nie.
nieoczekiwany
nieodkszta=calny
nieod='czny
nieodmienny
nieodparty niepowstrzymany.
¯ nie % odeprze: ¯ od % parcie.
staropol. niewstr'cony.
ang. irresistible,
ros. nepreodolimyj.
†nieodpowiedny nieodpowiedzial-
ny. ¯ nie % odpowied` % `ny,
odpowied` ¯ od % powiada:.
ang. irresponsible,
ros. ne/bez-otvetstvennyj
-nie(bez•otwietstwiennyj.
nieodpowiedni
nieodst"pny
nieodwo=alny
nieodwracalny
nieodzowny niezb"dny, konieczny.
nie•od•zow•ny – nie•od•wo=•alny,
nie•z•b"d•ny ]zow ^ wo= ^ b"d, od
^ z, koncepcji 002.A. ]odpowiedniki
maj' te same przed`, przyrostki\;
zow ^ b"d, byt ]zbyt\ ¯ bud,
odzow ^ zb"d ¯ zby: ]po(wy•zby:\.
ang. necessary, ros. nu'nyj,
neobxodimyj-nieobchodimyj,
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
potrebnyj-potrebnyj. niepi>mienny wg mnie& nie zak=amany
¯ nie % kryty ¯ hipo•kryta.
nieod/a=owany †niep=atny nieu/yteczny, ma=o wart.
ang. sincere,
¯ nie % p=atny ¯ op=aca si".
nieograniczony ros. iskrennyj-iskrennyj.
ang. useless, worthless, of little
nieokie=znany value, †niepomny pozbawiaj'cy pami"ci.
nieokre>lony ros. bespoleznyj, nihego ne ang. striping of memory,
stoq]ij-niczego nie stojaszczij. ros. liwatel; pamqti.
nieokrzesany
†niep=awny niesp=awny, nie/eglow- niepoprawny
nieomal ny. ¯ nie % p=awny ¯ wp=aw, p=ywa:. nieporadny
nieomyln-y(o>: ang. ]in waterways\ not passable.
nieporozumienie
nieopanowany niep=odny
niepor[wnany
nieopatrzny niepocieszony
nieroz(nieu•wa/ny, nieogl"dny, nie- nieporuszony w stanie bezruchu.
†niepochybny ¯ nie % po ]na, wy\ % ruszy:.
roztropny, niebaczny, lekkomy>lny. celny, trafny, nieomylny, niechybny.
staropol. nieopatrzny – ang. immovable,
¯ nie % po % chybi: % `ny staropol. nieporuszony – nieskalany.
nierozwa/ny, lekkomy>lny. ang. accurate, target#
¯ nie % o ]u\ % patrzny ¯ patrze: †Old Polish immaculate,
ros. tohnyj-tocznyj, ros. nepodvi'nyj-niepodwi/nyj,
]gl'da:, jrze:\, baczy:. akkuratnyj-akkuratnyj.
ang. improvident, nedvi'imyj-niedwi/imyj.
ros. nenredusmotritel;nyj †niepoczesny nieokrzesany, nieporz'd-ny(ek
-nienredusmotritielnyj. nieobyczajny, nieprzyzwoity.
by=oby& ang. awkward ]przykry, nieposkromiony
nieopisany k=opotliwy\, ros. nelovkij. niepospolity
nieop=acalny Tak wed=ug S=ownika, wg zg=osek&
niepostrze/enie
¯ nie % po ]na\ % czesny ]czasie\.
nieograniczony
ang. backward ]zacofany\, nieposzlakowany
nieostatni ros. obratnyj-obratnyj. †niepo>cigniony niedo>cigniony.
dosy: dobry; niez=y, niezgorszy.
†niepoczliwy ¯ nie % po>cign': ¯ po % >ciga:.
nieostry nieobyczajny, nieprzyzwoity. ang. unattainable,
nieoszacowany książk. ¯ nie % poczciwy ¯ cze>: ]szacunek\. ros. nedosti'imyj-
bezcenny, nieoceniony. ang. dishonorable, filthy, niedosti/ymyj ¯ stigat ]>ciga:\.
ros. beshestnyj-besczestnyj. †niepotwirdzony nie potwierdzony
nieo/ywiony
niepoczytaln-y(o>: ]przez kler, autorytet Ko>cio=a\,
niepal'cy niekanoniczny, niepweny.
niepodleg=-y(o>:(o>ciowiec
niepalny gr. apo` ]z dala, hen\ % kryptein
niepodobna ]kry:\ ˘ apokryptein ˘ apokryphos
niepami"-tny(: wstecz poza ludzk' nie mo/na, niemo/liwie, nie spos[b. ]ukryte, nieznane, niejasne, ciemne\,
pami"ci'; poza granic' pami"tania.
†niepodobnie nieprawdopodobnie. p[{no=ac. apocryphus,
staropol. niepami"tny –
ang. improbably, franc. apocryphe,
pozbawiaj'cy pami"ci.
ros. neveroqtnie-niewierojatnie. niem. apokriphisch, unecht,
ang. immemorable, from time
unglaubwürdig,
immemorial, †niepodobno niemo/liwie, ang. apocrypha ]apokryfy, l. mn.\,
ros. nezapamqtnyj-niezapamjat- niemo/liwie, nie spos[b. ros. nekanoniheskie knigi.
nyj, izderevle-izdierewle, ang. impossible,
s nezapamqtnyx vremën ros. nevozmo'no-niewozmo/no. niepowetowany
]od niepami"tnych czas[w\. nie mo/na odrobi:, wynagrodzi:;
niepodobny nieod/a=owany.
nieparka owad. r[/ni'cy si", inny, odmienny.
Lymantria dispar, brudnica, motyl, niepowodzenie zaw[d, fiasko.
niepodzielny
szkodnik drzew, g=[wnie li>ciastych. niepowo=any
niepogoda nie maj'cy kwalifikacji do wyko-
nieparlamentarny
†niepogodny nie w por". nania czego>; nie upowa/niony,
nieparzysty
¯ nie % po ]na\ % god ]pora, rok\. nieodpowiedni, niepo/'dany.
niepe=noletni(o>: ma=oletni.
niepohamowany niepowstrzymany
niepe=ny
niepoj"ty niepowtarzalny
niepwen-ie(o>:
niepokalany niepoznaka tylko w wyra/eniu& dla
niepieszczony jeszcze, nadal nie niepoznaki ]dla odwr[cenia uwagi,
niepoka{ny
pieszczony ¯ pie>ci:. dosł. tak, by nie mo/na by=o pozna:\.
staropol. niepieszczony – niepoko-j'cy(i: ]si"\ s=owotw. pokr. s=aw.-staropol. zna:,
nierozpieszczony. niepokonany znakomi:, znakomyj ¯ znak.
niepi"knie ang. to make it not recognizable
niepok[j by misleading, deception.
niezbyt dobrze, niezbyt uprzejmie,
{le, nie=adnie. †niepokryty wg Ss 1953& niepoznawalny
nieskrywany, nieob=udny, szczery.
niepij'cy niepozorny
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
niepo/yty osob. ros. neocenennyj-nieoceniennyj. niepyszny
maj'cy niewyczerpany zapas si=, zawstydzony, zmieszany, upoko-
†nieprzerodzony zawsze obfity,
energii; wytrzyma=y, niewyczerpa- rzony
zawsze p=odny.
ny, niezniszczalny; niespo/yty. nierad niech"tnie, z konieczno>ci,
ang. ever fruitful,
nieprawda ros. vsegda plodonosnyj ili z musu co> czyni'cy, nie/yczliwy ˘
nieprawdopodob-ny(ie<stwo plodorodnyj. rad – nierad ]bez entuzjazmu\.

nieprawdziwy †nieprzetrwany niesko<czony, nieraz

wiecznie trwa=y.
nieprawid=ow-y(o>: ang. eternal, durable,
nieprawy ros. vehnyj-wiecznyj, beskoneh-
nyj-beskoniecznyj ]bez ko<ca\,
†nieprawie niezupe=nie, nie bardzo,
]trwa=y\ dolgovehnyj-
nieprawdziwie.
ang. incompletely,
do=gowiecznyj.
ros. nepolno-niepo=no. nieprzerwany
¢nieprazdna brzemienna, w ci'/y. nieprze>cigniony
¯ nie ]zaprzeczenie\ % >wi"ta dziwol'g, neologizm;
]prazdnik ^ >wi"to\. w miejsce u/ywa si"& niedo>cigniony.
staroros. neprazdna-nieprazdna, nieprzet=umaczalny
ros. beremenna-beremienna,
¯ ang. bear ]z(nosi:\ ˘ born ]rodzi:; nieprzezwyci"/ony
unie>:, utrzyma: ci"/ar. †nieprze/yty niezmierzony,
nieprazdna – ang. pregnant. niesko<czony, wieczny.
¢niepremienno ang. immensurable, eternal,
nieprzerwanie; nieustannie. ros. neizmerimyj-nieizmierimyj.
staroros. nepremenno- nieprzyjaciel(ski
niepremienno,
nieprzyjazny wrogi.
ros. nepreryvno, bessmenno,
staroros. nepriqzn;nyj-
ang. constantly, permanently,
nieprijaz<nyj,
perpetually.
ros. vra'debnyj,
niepr"dko d;qvol;skij.
ang. unfriendly, diabolic.
nieprodukcyjny
nieproduktywny nieprzyjemn-y(o>:
nieproszony nieprzytomn-y(o>: nieobecno>:.
staropol. nieprzytomno>:.
†nieprzebity nie do przezwyci"/e- =ac. ab` % esse ]by:\ ˘ abesse,
nia, nie do pobicia. absum ˘ absens ˘ starofranc., >red-
¯ nie }do| prze(po•bicia ]jak w niow. ang. i ang. absent ]nieobecny\,
kartach, jak w grze w karty\. =ac. absentia ]nieobecno>:\ ˘ staro-
ang. unbeatable, invincible,
franc., >redniow. ang. i ang. absence,
ros. nepobedimyj-niepobiedimyj.
ros. otsutstvie-otsutstwie.
nieprzebrany w 1816 r., o Zygmuncie III ]1566–
†1632\& „Nieprzytomno>: Zygmunta
nieprzechodni
we Szwecyi, zabiegi tam iego bardziey
nieprzejednany do rozkrzewienia katolicyzmu, ni/
nie daj'cy si" nak=oni: do pojedna- do utwierdzenia w=adzy kr[lewskiey
nia, zmiany zdania; nieust"pliwy, d'/'ce...itd.”
nieub=agany, zawzi"ty.
nieprzyzwoit-y(o>:
nieprzejrzany
¢niepszczati, niepszczewati
nieprzekraczalny przed=o/y:; pow'tpiewa:, podejrze-
nieprzeliczony wa:, nie wierzy:; my>le:.
staroros. nep]ati-niepszczati,
†nieprze=omiony niez=omny. nep]evati-niepszczewati,
˚nieu=omny.
nep;]evati-niepiszczewati,
ang. inflexible, possesing integrity, ros. polagat;, somnevat;sq>
ros. neprikosnovennyj-
dumat; ]my>le:\.
nieprikosnowiennyj. ang. to put, to place, to lay down
nieprzemakalny on, upon; to doubt, to suspect, to
mistrust.
nieprzenikniony
niepylak owad.
nieprzeparty
Parnassius apollo, motyl o du/ych,
†nieprzep=acony nieoceniony. p[=przezroczystych, bia=ych skrzy-
ang. priceless,
d=ach w czarne i czerwone palmy.
wielokrotnie.
nierdzewny
nierogacizna zootechn.
>winie.
†nierowie<
nier[wny, nie dor[wnuj'cy stanem.
ang. uneven,
ros. nerovnyj-nierownyj.
nierozdzielny
nierozgarni"ty
nieroz='czka zool., ptak.
Melopsittacus undulatus, papuga z
rodziny g=adkoj"zycznych, ma=a, o
d=ugim ogonie i r[/nobarwnym upie-
rzeniu; /yje zawsze w parze z inn'.
nieroz='czny
†nierozmy>lnie nierozwa/nie.
¯ nie % roz % my>l % `nie. ˚waga.
ang. unpremeditately.
†nieroztargniony nierozerwalny.
¯ nie % targa: ]rwa: co na kawa=ki\.
ang. indissoluble,
ros. nerastvorimyj,
nerazryvalnyj.
nieroztropny
nierozwini"ty
nier[b(stwo char., pogardl.
leniuch, pr[/niak.
nier[wnie
bez por[wnania, bardziej, o wiele.
nier[wn-y(o
1. krzyw•y(o,
2. niejednakowo, nier[wnomiernie,
niejednolicie.
nieruchawy tak wg mSjp 1969,
ja znam nieruchliwy w to miejsce.
nieruchom-y(o>:
nierz'd stan gdy prawo ]rz'd\ nie
dzia=a ˘ ]w kraju\ zam"t, chaos,
]moralnie\ rozpusta, prostytucja.
staropol. nierz'd – nieprawo>:.
¯ nie % rz'd ]prawo, stan\.
ang. lawlessness,
ros. bezzakonie-bezzakonie.
†nierzewniwy niegryma>ny,
niep=aczliwy.
¯ nie % rzewnie p=acz'cy.
niesamodzielny
niesamowity
niesceniczny

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.


Wondershare
yy
niesforny
nieskalany
nieskazitelny
†niesk=adny fa=szywy, nies=uszny.
¯ nie % sk=ad ]kupa, na logik"\ % `ny,
dosł. idiom “kupy nie trzyma si"”,
nie logiczny. ˚nieuk=adny.
ang. awkward,
ros. nelovkij-nie=owkij,
neukl['ij-nieuklju/ij.
nieskomplikowany
niesko<cz-ony(ono>:(enie
nieskory
nieskracalny
nieskromny
†nieskr[cony niepohamowany.
¯ nie ukr[cony ]ryzami\.
ang. unrestrained,
ros. nesder'annyj,
besprepqtstvennyj.
nies=awa z=a opinia, wstyd.
staropol. os=awa ]nies=awa\.
s=owotw. pokr. os=awiony ]np. zb[j\.
=ac. in` ]nie\ % fama ]s=awa\ ˘
infamis ˘ infamia, franc. infamie,
ang. infamy,
ros. postydnost;, pozor.
†nies=usza nie godzi si", nie nale/y,
nie przystoi. baz' niepos=usze<stwo.
s=owotw. pokr. nies=usznie.
ang. disobedience,
ros. osluwanie-os=uszanie,
neposluwanie-niepos=uszanie.
nies=ychan-a(y(ie
niebywa=a, niezwyk=a, niewidziana
dot'd, zdumiewaj'ca, nadzwyczajna.
ang. unheard-of,
ros. neslyxannaq-nies=ychannaja.
wo=. 1289 prπide neslyxan-
na≥ rat; ]nasz=a nies=ychana
dot'd armia konnych\.
niesma-k(czny
niesnaski w liczbie mnogiej
zatargi, sprzeczki, k=[tnie, drobne
por[/nienia.
niespe=na
m=y niedob[r, bez ma=a, prawie.
niespodzi-anka(ewany
niespokojny
niesporny prawn.
nie dotycz'cy sporu, nie oparty na
sporze s'dowym.
niesporo
1. powoli, opieszale,
2. niesprawnie, nie=atwo.
†niespory wg Ss1953 niejasno& taki,
kt[rego nie przybywa, niedobry. Bez
sensu, logiki.
Remove
Watermark PDFelement
yy
†niesposobny s=aby, niezdatny. nie>:, nosi: ¯ nos ]g[ra\, ˚nosi:;
¯ nie % sposobny ]got[w do czego\. przemieszcza: co w oderwaniu od
ang. weak, ros. slabyj-s=abyj, ziemi, “w g[rze”, zwykle w r"kach
bessilnyj-bessilnyj. lub na barkach, plecach.
niespo/yty 1. id'c, trzyma: co w r"ku,
na ramionach,
†niesprawie 2. powodowa:, sprawia:, przynosi:
1. bezprawnie, co ˘ pow[d{ nios'ca zniszczenia,
2. nieprawdziwie. 3. przekazywa:, g=osi:, og=asza:,
ang. unlawfuly, untrue, oznajmia:, szerzy: co ˘
ros. nezakonnyj-niezakonnyj, jak niesie fama.
bezzakonnyj-bezzakonnyj, ¯ ang. nest ]gniazdo, s=aw.-ros. gniez-
nespravedlivie, do, ST ˘ ZD\ ˘ nie>: ]znosi:, ponie>:\,
nepravdivyj-nieprawdiwyj. znosi: jajka, wynos;
niesprawiedliw-y(o>: nie>: ˘ nos ]g[ra\ ˘ Kampinos.
wy•niesiony ]nad inne\ – wy•g[rowa-
†niestanowny ruchomy. ny, wz•niesiony; u•niesienie, po•nosi
ang. movable,
mnie ]lub kogo\, pod•niesienie –
ros. dvi'ennyj-dwi/ennyj. pod•wy/szenie,
†niestatek niemoralno>:, rozpusta, staropol. ryw  pol. rew ]g[ra\ ˘
z=e prowadzenie si". k•rew ]do g[ry\ ˘ k•rew•ki –
¯ nie % statek ]miara\. po•ryw•czy. u•nosz'•cy si";
ang. immorality, po•k•rywa; nie>: ]g[ra\ ˘
ros. beznravstvennost;. pod(u•nie>:, wzniesienie, wynios=y
niestawiennictwo ]wyg[rowany\, zanosi si" na deszcz,
son ]sen\ – nos, spa ]g[ra\ ˘
niestety odmowa mimo stara< pod•nosi:, no>nik, spa•da:, spa:.
strony drugiej. sen  nes ˘ pod(wz(u•niesienie.
staropol. niestocie ]niestety, biada\, s=owotw. pokr. j': ˘ >redniow.
staropol. niestoty/ ]niestety\, voznqti-wozniati, ros. podnqt;
staropol. po grzechu ]niestety\. vverx-podniat wwierch ]podnie>:\
ang. unfortunately ]nieszcz">liwie\, ¯ pod % <jat ]j':\.
alas#, ros. uvy-uwy, k so'ale-
analogia do ang.
ni[-k so/aleniju ]z ubolewaniem\. carry ]nie>:, wozi:\ – cart ]w[z\,
†niestocie ˚niestety, biada. nie>: – wie{:; nosi: – wozi:, SZ,
staropol. nie>: ]mie:, odnosi:\.
niestosowny
ang. ]w r"kach, na ramionach\ carry,
niestrawn-y(o>: ]znosi:, cierpie:, unie>:\ bear,
]znosi: jajka, o kurze\ lay ]eggs\,
niestrudzony
]przynie>:\ bring,
niestworzony ]nosi: ubranie\ wear,
niesubordynacja wo=. 1289 kolokoly 'e pri-
nese is Kyeva ]‘ko=oko=y’ ^
niesw-ojo([j
dzwony za> przyni[s= z Kijowa\.
niesyty ros. nesti-nesti.
za(na(po(u(prze(przy(ob(do(od(
nieszczeg[lny
(pod(w(wy(z(roz(wz•nie>:(nosi:,
nieszcz"-sny(>cie(>liwy(>nik za(przy(wy(od(pod(prze•nie>:.
nieszkodliwy wniesza:, ˚nosi:, obraz.
nieszpory nabo/e<stwo wieczorne. ~nie>: ¯ nos ]g[ra, stos, kupa\;
>redniow. =ac. vesperae ]nabo/e<- pospolicie rozumiane jako przemiesz-
stwo wieczorne\, =ac. vesper. czenie rzeczy pieszo ]w przeciwie<-
staropol. nieszpory, mieszpory, stwie do transportu pojazdem – wie{:\,
nieszp[r, mieszp[r, mi"szp[r, w r"ku lub r"kach, b'd{ na plecach.
MN, ˚msza. ros. nosit;-nosit, ang. to carry.
za•nie>: – do celu, pieszo
¢nieszpu=a bot. Mespilus germanica.
na•nie>: – wielokrotnie przynie>:
staropol. miszpu=a.
po•nie>: – da: si" komu, czemu
nie>ci'galny ˘ ponosi mnie }krew|,
†nie>cigniony niedo>cigniony. poni[s= wilk razy kilka
ang. unattainable, – ponie>li i wilka
ros. nedosti'imyj. u•nie>: – ud{wign':
˚nieuchodzony, niezgoniony. prze•nie>: – od punktu A do B
przy•nie>: – tu, sk'd in'd, pieszo
nie>cis=-y(o>: ob•nie>: – wszem wok[= ˘
nie>ci>liwy obnosi: si" dum'
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Wondershare
yy
do•nie>: – do celu, zanie>:,
do ^ za ^ przy
od•nie>: – z powrotem
pod•nie>: – od spodu, do g[ry
w•nie>: – do >rodka
wy•nie>: – na zewn'trz
z•nie>: – w d[=
wz•nie>: – w g[r"
roz•nie>: – rozproszy:
nie>lubny
nie>mia=-y(o>:
nie posiadaj'cy zdolno>ci wyjawienia
swych zamiar[w, ch"ci, szczeg[lnie
p=ci przeciwnej, w obawie przed
fiaskiem – niedorozw[j osobowo>ci
kt[ra zatrzyma=a si" przed wiekiem lat
oko=o 10-ciu; =atwo doznaj'cy uczucia
za/enowania w obcowaniu z lud{mi,
wstydliwy, l"kliwy, nie maj'cy pew-
no>ci siebie – og[lnie, nadal dziecinny,
nie posiadaj'cy instynktu inicjatywy,
wewn"trznego wzmocnienia, wyma-
gaj'cy ciep=a i zrozumienia ze strony
otoczenia. ˚niedorozw[j.
¯ nie` ]za(przeczenie\ % >mia=y.
niem. scheu ˘ schüchtern ]nie>m.\,
>redniow. ang. schei, =ac. timidus,
ang. shy, bashful, timid,
ros. boqzlivyj-bojazliwyj,
zastenhivyj-zastencziwyj,
stydlivyj-stydliwyj,
ostoro'nyj-ostoro/nyj.
nie>miertelniki bot.
Helichrysum, kocanki, rodzaj bylin
z rodziny z=o/onych, rosn'cych na
gelbach piaszczystych i suchych.
nie>miertleln-y(no>:
nie>n-a(o>: tak wg mSjp 1969;
samica ptaka sk=adaj'ca jajka
}ja znam s=owo «nioska» w zamian|.
nie>wiadom-ie(o>:(y
nie>wie/y
nietakt(owny
niet"gi
nietkni"ty
nietoperz anim., zwierz.
Chiroptera, ssak lataj'cy; porusza si"
w powietrzu za pomoc' b=on lotnych,
rozci'gni"tych mi"dzy przednimi
ko<czynami, bokami cia=a i ko<czy-
nami tylnimi.
nietopliwy
nietrze{wy
nietykaln-y(o>:
†nietykany nietkni"ty.
=ac. in` ]nie\ % tangere ]do(tyka:\
˘ intactus ˘ franc. intact,
ang. untouched, intact,
ros. netronutyj-nietronutyj.
¯ ne- % tronut;-tronut ]tkn':\,
trogat;-trogat ]do(tyka:\.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
nieub=agany
†nieuchodzony niedo>cig=y.
˚niedo>cigniony.
nie daj'cy si" ubiec ]$\
s=owotw. koncepcji 018&
chodzi:  biec.
nieuchronny nie ma ucieczki od,
nieunikniony, pewny /e zdarzy si",
dosł. nie do uchronienia od.
staropol. nieuchroniony.
=ac. ex` ˘ es` % vuidier ]pr[/ny\,
evitabilis ˘ starofranc. esvuidier,
evuider ]opr[/ni:\ ˘
anglofranc. avoider,
>redniow. ang. avoiden,
ang. unavoidable, inevitable
]nieunikniony\,
ros. neizbie'nyj-nieizbie/nyj ¯
ne % izbe'nyj-izbie/nyj ¯ izbe-
gat;-izbiegat ¯ beg/at;/om.
nieuchwytny
nieuctwo
†nieuczliwy niecnotliwy. ˚nieci:.
nieuczony tak wg mSjp 1969,
ja takiego s=owa nie spotka=em.
nieudolny
nieugi"ty
nieujarzmiony
nieuk
†nieuk=adny niewygodny, przykry.
˚niesk=adny.
ang. awkward,
ros. nelovkij, neukl['ij.
nieukojony
nieuleczalny
nieul"k=y tak wg mSjp 1969;
ja znam «nieul"kniony» w zamian.
†nieu=omny nie=amliwy, niez=omny.
˚nieumytnyj, nieprze=omiony.
†nieumiernie bez miary.
¯ nie % umiernie ¯ s=aw.-ros. miera.
˚niemiernie ]bez umiaru\.
ang. excessive,
ros. hrezmernie-czrezmiernie.
†nieumi"tny nie uczony.
¯ nie % umi"tny ]umiej'cy\ ¯ um
]rozum, my>l, wiedza\ ˘ duma(:.
ang. uneducated,
ros. neobrazovannyj.
†nieumowny nieub=agany.
¯ nie % umowny ]daj'cy nam[wi: si"\.
=ac. implacabilis, ang. implacable,
ros. neumolimyj-nieumoliwyj.
nieumy>lny
¢nieumytnyj nieprzekupny.
¯ myto ]op=ata celna, wykupienie,
podatek od towaru nak=adany na
kupc[w\.
staroros. neumytnyj-nieumytnyj,
Remove
Watermark PDFelement
yy
ros. nepodkupnyj,
ang. integral ]in terms of accepting
bribe\, not corrupted.
nieunikniony
†nieunoszony dziki, porywczy,
nieukr[cony; sangwinik ]$\.
¯ unosz'cy si", krewki.
=ac. sanguis, sanguinis ]krew\,
sanguineus,
p[{ny starofranc. sanguin,
>redniow. ang. sanguin,
ang. sanguine,
ros. sangviniheskij.
†nieupatrzony niedostrzegalny.
¯ nie % upatrze: ]dostrzec, dojrze:\.
>redniow. =ac. imperceptibilis,
franc. i ang. imperceptible,
ros. nezametnyj-niezamietnyj ¯
ne % zemetit;-zamietit.
nieuprzedzony
nieurodzaj(ny
nieus=uchany tak wg mSjp 1969,
s=owo mi nieznane, niepos=uszny w
zamian.
nieustaj'cy
nieustann-y(ie
ci'gle, bez przerwy.
¯ nie % ustanek ]przerwa\
=ac. continere ]utrzymywa: razem\,
continuus ]kontynuacja\,
ang. continuous,
ros. bespreryvn-ost;/o,
splowno/j.
wo=. 1289 knœgini ' ego bespre-
stani plakaxæs. predsto≥]i
ou groba. ]kniagini ‘besprestani
p=aka=a stoj'c u grobu\, ˚noc.
†nieustanowiony
niesta=y, ruchomy.
¯ nie % u` ]po`\ % stanowi: ¯ stan.
ang. inconstant, unstable,
movable, temporary,
ros. nepostoqnnyj-niepostojannyj
¯ ne- % postoqnnyj ¯ posto-
qnstvo-postojanstwo.
†nieustawiczno>:
niestateczno>:, zmienno>:.
¯ nie % ustawiczny ]nieustanny,
ci'g=y, nieprzerwany\.
nieustraszony
¯ nie` % ustraszy:
¯ u` ]wy\ % ˚straszy:.
nieutulony
nieuwa-/ny(waga
†nieu/yty nieczu=y, nieprzejednany.
p[{no=ac. insensibilis,
franc. insensible,
>redniow. ang. incensible,
ang. insensible, irreconcilable,
ros. nehustvitel;nyj,
]bez emocji\ beshustvennyj.

Wondershare
yy
nieu/yt-y(ek
niewart
niewa/k-i(o>:
niew'tpliwy
†niewczas 1. trudy, niewygoda,
2. smutek, dolegliwo>:.
niewczas ˘ niewczesny ]b"d'cy nie
na miejscu, niew=a>ciwy, niestosow-
ny, niefortunny\ ˘ po niewczasie.
=ac. dis` ]nie\ % facilis ]=atwe\ ˘
difficultas, starofranc. i >redniow.
ang. fifficulte, ang. difficulty,
ros. trudnost;-trudnost.
†niewczesny niepomy>lny,
uci'/liwy. ˚niewczas.
niewdzi"czn-y(ik(o>:
niewiadoma mat.
†niewiadomie
niespodziewanie, nagle.
ang. unxepectedly, all of a sudden,
ros. neo'idanno-nieo/idanno,
nehaqnno-nieczajanno,
ros. vdrug-wdrug,
vnezapno-wniezapno.
niewiadomy nieznany.
staropol. niewiadomy ]1. nie>wia-
domy, 2. niewiedz'cy, nieznany\.
ang. unknown,
ros. neizvestnyj-nieizwiestnyj,
nevedomyj-niewiedomyj.
niewiasta panna, w wieku zam'/-
p[j>cia, ˚wiast.
staropol. niewiasta – 1. kobieta,
2. synowa,
staropol. niewieski, niewie>:ski –
kobiecy. ¯ nie % wiasta ]znana\,
s=owotw. pokr. powiastka
]za(po•wiadominie\, powie>:,
wie>ci ]wiadomo>ci, nowiny\.
W latopisaniu, m"/czy{ni znani s' z
imion, ich /ony – gdy zachodzi=a taka
potrzeba – pisane by=y “niewiestka”
]bezimiennie\, jedynie kilka /on
wielkich, s=awnych kniazi[w, znane
s' z imion. Jest tego stanu rzeczy
przyczyna – latopisy pisane by=y przez
cz=onk[w }bez/ennego| kleru.
staropol. Wielmi pozyteczny s=owarz
tym, ktorzi z'dai' wyrozumie: y
nauczy: si" czci: }czyta:| procz }bez|
chodzenia do szko=y, iako s' prosczi
laici, y niewiasty. ]1532 r.\.
ros. nevest-a/ka.
†niewidany niewidzialny.
¯ nie % wid ]jaw\.
=ac. invisibilis, starofranc., >redniow.
ang. i ang. invisible,
ros. nevid-imyj/nyj,
nezrimyj-niezrimyj.
†niewidny niewidoczny.
=ac. obscurus ]dosł. przy(na•kryty\,
starofranc., >redniow. ang. i ang.
obscure; ang. obscure ˘
obscur-e(ity(ation(ant,
=ac. obscuratio ˘ ang. obscuration,
=ac. obscurans ˘ ang. obscurant,
ros. mrahnyj-mracznyj, tëmnyj-
tiomnyj.
†niewidomy
˚niewidoczny i niewidzialny.
niewidzialny
niewidziany wg mSjp 1959
dla mnie zakrawa na dziwol'g.
niewiedza ¯ nie` ]zaprzeczenie,
negatyw\ % wiedza ]znanie\.
jednym z objaw[w niewiedzy aka-
demik[w jest zarzucenie ciekawskie-
go, studenta, terminami naukowymi
kt[re ja okre>lam “naukowymi”, bo
s' to ba<ki mydlane za kt[rymi nic
si" nie kryje.
zamiast wyjawi: “nie wiem” – u/y-
waj' w[wczas& derywat, kontynuant,
sonant twardy, tautosylabiczna grupa,
intonacja cyrkumfleksowa, intonacja
nowoakutowa, kt[re zw" gulgotem
indyka – j"zyk wytworzony dla j"zyko-
znawc[w, i prowadz' nimi s=uchacza
po wertepach s=owotw[rczych& odle-
g=ych krajach i wiekach, gdy s=owa te
s' rodzimego chowu. ˚puchar, pu=k.
w takim wypadku nale/y zapyta:
wyk=adowc", czy w czasach kiedy
s=owa powstawa=y, by=y zapo/yczane,
czy w[wczas terminy te istnia=y$
=ac. ignorantia ˘ starofranc., >red-
niow. ang. i ang. ignorance,
ros. nevedenie-niewiedenie.
¢niewieg=as wiedza.
Latopis 1116 nev≠glas-
niewieg=as.
¢niewiego=os, niewieg=as
nieo>wiecony, niewiedza.
Latopis 1116 nev≠glas,
staroros. nev≠golos-niewiego=os,
nev≠glas-niewieg=as,
ros. neprosve]ennyj,
neve'da.
ang. uneducated, ignorance, lack
of knowledge.
niewiele
niewielki
†niewiera k=amstwo, zdrada.
¯ nie % wiera ]wierno>:, wiara\.
ang. lie, infidelity;
treason, betrayal,
ros. lo';-=o/, nepravda.
†niewiernik niedowiarek.
ang. unbeliever,
ros. neveru[]ij.
niewiern-y(o>:
dosł. nie daj'cy wiary.
1. nie dowierzaj'cy kniaziowi, nie
s=uchaj'cy si" go, nie wykonuj'cy jego
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
polece<, 2. bezbo/ny ¯ nie wierz'cy
w jego ide".
staropol. niewierny –
nieprawdziwy, fa=szywy.
¯ nie % wierno>: ¯ wiera. ˚niewiera.
wo=. 1289 ouwe∂wou ' emou za
nev≠r;stvo bo≥r= galickyx.
Danil= 'e Bo';e[ vole[.
dro'a grad= svoi Galih;. ]za
niewiar" bojar[w halickich\,
kramol≠ 'e byvwi v= bezbo-
'nyx= boœrex= Galihkyx=.
]bunty wybucha=y u bezbo/nych
bojar[w Halickich\; wielokrotnie o
Haliczanach, opieraj'cych si" Danile,
w taki i podobny spos[b.
niewierz'cy
niewie>ci przestarz., książk.
dotycz'cy niewiasty, kobiety
niewin-ny(no>:(i'tko
nie obci'/ony win'.
staropol. bezwi<stwo – niewinno>:,
=ac. nocere ]wyrz'dza: z=o, szkod"\
˘ in` % nocens ˘ innocens ˘
starofranc., >redniow. ang. i ang.
innocent, ros. nevinnyj,
]niewinno>:\ nevinnost;.
niew=a>ciwy
niewol-a(nictwo(niczy(nik
pozbawienie si=' wolno>ci,
zwykle los je<ca w obcej ziemi.
pierwotnie u/ywane do je<c[w z p=d.-
wsch. Europy ]Kijowskiej Rusi\, wi-
"zionych w greckim Konstantynopolu.
staropol. niewola –
konieczno>:, przy(mus,
staropol. niewolstwo – niewola.
p[{nogr. Sklabos, >redniow. =ac.
Sclavus, Slavus ]S=owianin\,
starofranc. esclave ]jeniec\,
ang. slave ˘ slavery,
†Old Polish necessity,
ros. rab/ynq-rab(ynia,
nevol;ni-k/ca-niewolni•k(ca,
drew. pol. †neobxodimost;.
niew[d sie:, w=[ka.
w[d – woda; wodzi: – prowadzi:.
†niewr[cony bezpowrotny,
nieodwracalny.
ang. irretrievable ]nie do odzyskania\
irredeemable ]nie do odkupienia\,
irreparable ]nie do naprawienia\,
ros. nevozvratimyj,
nevoznagradimyj,
bezvozvratnyj-bezwozwratnyj.
niewsp[=mierny
†niewstr'cony nieodparty,
niewstrzymany. ˚niezastanowiony.
ang. irresistable,
ros. nepreodolimyj.
†niew>ciagniony
niepow>ci'gniony, niepowstrzyma-
ny, niepohamowany.
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
ang. incontinent, unrestrainable, niezad=ugo pozby:, nie do pozbycia.
irrepresible, niezale/n-y(ie
Tak wg Ss 1953 – niejasno&
ros. nevozder'nyj, neu- ¶ niezast'piony ]po/'dany wielce\ czy
krotimyj, nepodavlqemyj, niezam"/na • niemo/liwe pozbycie si" go,
nesder'annyj. niezapominajka bot. a/ tak trudne ]niepo/'dany\.
Myosotis, ro>lina z rodziny szero- Mo/e to drugie.
niewybaczalny
kolistnych. Z=a logika j"zyka polskiego.
niewybredny
niezapomniany niezbywalny prawn.
niewypowiedziany pami"tny. niezdar-ny(a
nie daj'cy si" wyrazi: z powodu swej
nadzwyczajnej natury, okaza=o>ci, niezaprzeczalny †niezdarzony niefortunny, fatalny.
ogromu; dech zapieraj'cy. bezsporny, oczywisty, niew'tpliwy. ¯ nie % zdarzony ]udany\.
staropol. niewyprawny – †niezarzutny nienaganny. ˚niezbo/e, niezbo/ny
niewypowiedziany, niewyra/alny. dosł. bez zarzutu. ang. unfortunate, fatal,
ang. unspeakable, ang. blameless, ros. neshastnyj, rokovoj.
ros. nevyrazimyj. ros. bezuprëhnyj-bezupriocznyj, niezdarzony
niewychowany char., osob. nevinovnyj-niewinownyj. niezdarny, nieudany, niewydarzony.
niewyczerpany †niezastanowiony niezatrzymany, niezdatny
nieograniczony. ˚niewstr'cony.
niewyczuwalny niezdecydowan-y(ie
ang. unstoppable, unlimited,
niewydarzony ros. neogranihennyj- niezdobyty
niewydoln-y(o>: nieograniczennyj. niezdoln-y(o>:
niewygas=y niezast'piony niezdrowie przestarz. choroba.
niewygod-ny(a niezatarty niezdr-owy([w
niewykonalny niezawis=y niezg="biony
samodzielny, wolny, niezale/ny,
niewykszta=cony niepodleg=y. niezgoda
niewymierny niezawodny †niezgoniony niedo>cig=y.
pewny, niew'tpliwy, niechybny, ˚nie>cigniony, nieuchodzony.
niewymowny
skuteczny. ang. unattainable,
niewymuszony ros. nedosti'imyj.
niezbadany
niewymy>lny niezgorszy pot.
†niezbedny dobry, mocny, spory.
niewypa= brzydki, ohydny, niegodziwy.
niewyparzony franc. laid, niezgorzej
staronord. uggligr ]straszny, strachem do>:, ca=kiem dobrze, mocno, du/o.
niewyp=acalny
napawaj'cy, boja{ni'\ ¯ uggr, niezgraba
niewypowiedziany >redniow. ang. ugli, uglike, ang. ugly, niezgrabny cz=owiek; niezdara.
niewyprawny ros. nekrasivyj-niekrasiwyj,
niezgrabny
tak wg mSjp 1969; dziwol'g, bezobraznyj-bezobraznyj,
maj'cy niekszta=tn' posta:, {le
w miejsce u/ywa si"& niewyprawiony. skvernyj-skwiernyj ]spro>ny\.
zbudowany.
niewyra{n-y(ie niezb"dny ¯ zby:. ˚nieodzowny.
nieziemski
niewyrazisty – dziwol'g. nie•z•b"d•ny – nie•od•zow•ny,
inny ni/ wszystko na ziemi;
nie•od•wo=•alny ]b"d ^ zow ^ wo=,
niewyrobiony anielski, niebia<ski, rajski, bardzo
od ^ z\; koncepcji 002.A.
dobry, pi"kny.
niewys=owiony
niezbity
†niewytrwany niezno>ny, nie do nieziszczalny
pewny, stanowczy, nieodparty.
taki, kt[rego nie mo/na urzeczy-
wytrzymania.
niezborno>: ˚astygmatyzm. wistnie:.
ang. unbearable,
ros. nevynosimuj-niewynosimyj, †niezbo/e nieszcz">cie, niepomy>l- niezliczony o liczbie tak wielkiej,
nesterpimyj-niestierpimyj, no>:. ¯ nie % z Bogiem. /e nie w spos[b zliczy:.
nesnosnyj-niesnosnyj. ang. mishap, staropol. niezliczny.
ros. zakl[henie-zakljuczenie, ang. countless,
niewywczasy przestarz.
neshastnyj sluhaj. ros. beshislennyj, t;ma.
niewygody, trudy, znoje – wg mSjp
1969, s=owo mi nieznane. †niezbo/ny niepobo/ny, niepomy>l- niez=omny
ny. ¯ nie % z Bogiem }pomy>lno>: gdy z wytrwa=y, nieugi"ty, niezachwiany.
niewy/yty
Bogiem, przyp. J.D.|. ˚niezbo/e.
niewzruszalny tak wg mSjp 1969; niez=y
ang. unfortunate,
do>: dobry.
nieanruszalny, trwa=y – dziwol'g, ros. neshastnyj-niesczastnyj,
s=owo mi nieznane. zlopoluhnyj-z=opo=ucznyj. niezm'cony
spokojny, niezachwiany.
niewzruszony niezbyt
niezabudka bot. niezapominajka. nie zanadto, ¯ nie` % zbyt ]nadto\. niezmienny

niezachwiany †niezbyty kt[rego nie mo/na si" niezmierny wielki, olbrzymi, nie

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.


Wondershare
yy
ogarniony, bezbrze/ny, ogromny.
staropol. niezmierny – niezmierzony.
ang. enormous,
ros. gromadnyj-gromadnyj.
niezmierzony
niezmordowany
niestrudzony, nie ulegaj'cy zm"cze-
niu.
niezmo/ony książk.
niez=omny, niespo/yty, niewyczer-
pany, nie daj'cy si" zm[c.
nieznaczny ma=o znacz'cy, ma=o
widoczny, skromny, b=ahy.
staropol. nieznaczny – ma=o znacz.
ang. insignificant,
ros. neznahitel;nyj-niezna-
czitelnyj, neva'nyj-niewa/nyj.
nieznajom-y(o>:
†nieznakomity nieznaczny, niepo-
strzegalny, nies=awny. ˚nieznaczny.
ang. insignificant, indistinctive.
nieznan-y(e
niezniszczalny
niezno>ny
niezr"czn-y(o>:
†niezrobiony >wie/y, niezm"czony,
nie do zm"czenia, niezdarty.
¯ nie % zrobiony ]zu/yty robot'\.
ang. brand new,
ros. novëxon;kij-nowiecho<kij,
sovsem novyj-sowsiem nowyj,
tol;ko-hto s igolki-tolko-
czto s igo=ki ]tylko co spod ig=y\.
niezrozumia=y
niezrozumienie jęz., log.
niezrozumieniami s'&
1. wzi': kogo> na barana,
2. idzie rak niebo rak,
jak uszczypnie b"dzie znak.
Ad. 1. na bary, czyli na plecy.
Ad. 2. nie borak ^ staropol. burak
]czerwony, karmazynowy, koloru
raka\, bez zwi'zku z niebem#
idzie rak, nie borak ]burak\...,
rytmem, akcentem na «rak» ˘
nie borak ˘ «niebo rak».
Odno>nie «na barana» – wyja>nienie
d=u/sze bo wymaga troch" znajomo>ci
form kt[re ju/ zamar=y. Skr[tem&
W j"zyku staropolskim czego dla ˘
dlaczego, i szereg innych, pospoli-
tych i nazw w=asnych, np. Bogumi= ˘
mi=y Bogu ]s=owotw. koncepcji 003\,
dlatego «barana» ^ na bary. Gdy o
tym zapomniano, powt[rzono& na
barana.Tak i `on, `ania ]wielk-i(a\
˘ Britannia ˘ Great Britain.
niezr[wnany
niezupe=ny
niezw=oczny
niezwrotny
†niezwyczajny
nieprzyzwyczajony, nienawyk=y.
ang. unaccustomed,
ros. neprivyhnyj-niepriwycznyj,
neobyhnyj-nieobycznyj.
niezwyk-=y(le
nie{le
do>: dobrze, nienajgorzej.
†nie{ra=y niedojrza=y.
¯ nie % do(jrze:(gl'da: ¯ {renica
]oko; dzi> tylko jego cz">:\.
ang. ]o ludziach\ immature,
]o owacach\ unripe,
ros. ]o ludziach i owocach tak samo\
nezrelyj-niezrie=yj.
†nie/adny niebrzydki, nieszpetny.
ang. good looking, handsome,
ros. krasivyj-krasiwyj.
nie/onaty
nie/yciowy
nie/yt katar, zapalenie b=ony >luzo-
wej jakiego> narz'du, zwykle nosa,
po='czone ze wzmo/onym wydziela-
niem >luzu.
¯ nie % /yt ¯ /ytkij ]bolesny\.
s=owotw. pokr. paso/yt.
nie/ywotny jęz.
nie/ywy jęz.
nigdy ¯ ni ^ nie % gdy
1. gdy – poch. czasu, ]gdyby,
gdyba:\, gdzie – miejsca,
2. }arch.| przy nazwiskach&
nigdy ^ niegdy> ¯ t=um. =ac. olim
]kiedy>\, u/ywane dla okre>lenia
patronimiki.
s=aw. nikoli ]nigdy, je>li\.
nigdzie jęz. ¯ ni ]przeczenie\ %
gdzie ]okre>lenie miejsca\.
staropol. nigdziej – nigdzie.
anglosas. nahw≤r,
>redniow. ang. nowher,
ang. nowhere, ros. nigde-nigdie.
wo=. 1289 zane nemo]no bys
oboiti ego nikouda 'e.
]albowiem nie mo/na by=o nigdzie
obej>: go\.
nihili-sta(styczny(izm
¢niizwiesziwsze prowadz'cy,
wiod'cy w d[=, w do= skierowany.
staroros. niizvesivwe-
niizwiesziwsze,
ros. nizvedq-nizwiedia ¯ niz %
wiedia ¯ nizwiedienie,
ang. leading down.
†nijak jęz. w /aden spos[b. ˚nikak.
ang. no way, ros. net sposob-
nosti-niet sposobnosti.
nijaki jęz.
nieokre>lony, pozbawiony cech
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
charakterystycznych.
nijako jęz.
a. niepewnie, niesprawnie,
niezdecydowanie,
b. niedobrze pod wzgl"dem samo-
poczucia.
†nijeden jęz. /aden.
staropol. yako myly Iesus vkazal,
yze yego nyyeden z grzecha
karacz nye mogl$
¯ ang. no one, none,
ros. nikto-nikto, nihto-niczto,
nikakoj-nikakoj, ni odin.
~nik 1. wyr[b, 2. zbi[r.
†nik promyk wody spod ziemi
wynikaj'cy.
¢nikak jęz. ni jak.
wo=. 1289 kako by ix mohno
dobyti no ne mogowa nika-
ko 'e ]jak by ich mo/na doby:,
lecz nie mogli ni jak\. ˚nijak.
†nikam ani o krok dalej, ani kroku.
nikczemn-ik(y dosł.
ni ku czemu `nik ]do niczego `nik\,
znacz. zmieni=o ci"/ko>: na pod=y.
staropol. nikczemnie
marnie, n"dznie, mizernie.
staropol. nikczemny –
b=ahy, nik=y, marny, nic nie wart.
ang. miserable,
ros. neshastnyj-niesczastnyj,
'alkij-/a=kij, bednyj-biednyj.
nik-iel(lowa:(lownia(lowy chem.
pierwiastek chemiczny; metal. metal
srebrzystobia=y, ci'gliwy, odporny
na wp=ywy atmosferyczne.
nikielin miner.
minera=, kruszec niklu.
nikielina techn.
stop miedzi, niklu i cynku, u/ywany
do wyrobu opornik[w i grzejnik[w.
Nikifor
1. nosiciel, 2. producent – ro>lina
kt[ra produkuje ]wydaje\ owoce.
gr. pherein ˘ `phoros ˘
=ac. phorus ˘ `phorum,
nik(=y(n':(t nic, ledwie widoczny
lub zauwa/alny, niezmiernie ma=y
]o szansach\.
znik-omy(n':, zanik ]pami"ci\.
nik ˚nic, nicz]ego\, KC, Cz,
nikt ^ nik % kto.
staropol. nikn':,
za(u(prze(w(wy(z•nikn':.
~nikn': czas niedok. ¯ nic.
stopniowo przechodzi: w stan nico>ci,
rzecz nieistniej'c'; nikn': z oczu.
przeciwie<stwem jawi: si" ˘ pojawi:,
ujawni:, wyjawi:, przejawi:, i inne.
wg mSjp. 1969, nikn':&
1. «stawa: si" niewidocznym; znika:»,
2. przestawa: istnie:, gin':, zanika:»,

Wondershare
yy
3. «o ludziach& chudn':, s=abn':».
ros. ishezat;-isczezat,
ang. to disappear, to be lost to view.
za•nikn': – czas dok., w spos[b
naturalny
u•nikn': – uchroni: si", cz"sto
wykonaniem uniku
prze•nikn': – na wskro>, na wylot,
prze-jrze:(patrzy:
w•nikn': – do >rodka
wy•nikn': – na zewn'trz; wynik
z•nikn': – czas dok. ¯ nikn':,
z oczu
¢nikogda jęz. nigdy.
wo=. 1289 tako 'e ne byvalo
nikogda 'e ]tak za> nigdy nie
bywa=o\.
Nikolas gr. nike ]zwyci"stwo\
% laos ]ludzie, nar[d\.
=ac. Nicolaus.
¢nikoli jęz. nigdy, je>li.
staroros. nikoli-nikoli,
ros. nikogda-nikogda, esli-esli.
nikotyn-a(owy
franc., Jacques Nicot, franc. am-
basador w Lisbonie, kt[ry pierwszy
wprowadzi= tabak"-tyto< we Francji,
1560 r.
¢nikto jęz. nikt
wo=. 1289 mnœwe 'e bo ≥ko
nikto ' mo'et stati proti
emou ]mniemaj'c /e jakby nikt ju/
m[g= stan': przeciw jemu\,
da áb;edet; grad. da nikto
'e ne outehet; ø nix=. ]
by objecha= gr[d, to nikt wi"c nie
ucieknie od nich\.
¢nikuda jęz. nigdzie, nik'd, ¯ ni
przeczenie\ % kuda ]k"dy ^ gdzie\.
wo=. 1289 zane nemo]no bys
oboiti ego nikouda 'e.
]albowiem nie mo/na by=o nigdzie
obej>: go\.
nim jęz. przed, wcze>niej,
s=owotw. poch. zanim.
nimb
promienisty okr'g umieszczony na
obrazach, w rze{bie.
nimbus meteor.
rodzaj chmury nios'cej deszcz.
nimfa gr. i rzym. mitol. nymph•e(a.
¢NIN szumer. pan, pani.
st'd pol. Janina ]Jan % nina\,
ros. Nina i inne.
ninie jęz. teraz, w tej chwili ˘
niniejszy ]tera{niejszy\ ˘ ten oto,
w=a>nie ten ˘ niniejszym ]tym oto
pismem, aktem, wyst'pieniem\.
anglosas. nu,
>redniow. ang. nou, ang. now,
ros. teper;-tiepier, nyne-nynie,
sejhas-siejczas, v nastoq]ee
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
vremq-w nastojaszczeje wremja.
niniejszy jęz. ten oto, w=a>nie ten.
staropol. niniejszy –
obecny, tera{niejszy.
>redniow. ang. that, thet, ang. that,
†Old Polish present ]of time\,
ros. tot, ta, to> `tot, `ta, `to.
†ninoga, nin[g ninak, nejnok
˚minoga, MN.
niob chem.
pierwiastek chemiczny, szary metal.
nioska ˚nie>na.
samica ptaka jajka znosz'ca.
nirwana kult., rel.
w buddy{mie& wyzwolenie ostatecz-
ne w ci'gu przemian /ywot[w.
†nisk'd znik'd. ˚nikuda.
ang. from nowhere,
ros. ne otnikuda-nie otnikuda.
nisk-i(o dosł. do wody, ¯ nis % ko.
s=owotw. baz' ang. down ]w dole,
w d[=, nisko\&
dow  wod ¯ woda,
down  wodn, s=owotw. konc. 022,
d[=  =ad, =[d ¯ woda ˘ g=[d, p=[d,
=[dka i =[d{, +ada, k=adka, i inne,
nisko ¯ nis, is, ys ]woda\ % ko ]do\
˘ Nissa ]Nysa\, Tanais ]Don ^ woda\,
Hypanis ]Boh, zwany – b="dnie – Bugiem
P=d.\, Wis=a, Szeszuwis, Tigris, i inne;
pryska: i tryska:, iskra, itp.
anglosas. lah,
>redniow. ang. lowe, louh ˘
ang. low, ]o wzro>cie\ short,
ros. nizk-ij/o-nizk•ij(o,
]o wzro>cie\ malyj-ma=yj.
nisko~
pierwszy cz=on przymiotnik[w
z=o/onych wskazuj'cy na&
a. wzgl"dnie niskie po=o/enie
okre>lone w cz">ci drugiej,
b. ma=' zawarto>:, lub s=abe nat"/e-
nie, okre>lone w cz">ci drugiej.
niskoci>nieniowiec med.
cz=owiek maj'cy niskie ci>nienie
t"tniczne.
niskogatunkowy
niskokaloryczny
niskopienny
niskoprocentowy
niskowarto>ciowy
¢nisse ]dun.\ chochlik,
krasnoludek, karze=ek. pol. niski.
†nizacz jęz. za nic. ˚ni zacz.
nisza wkl">ni"cie w >cianie, zwykle
dla pos'gu, popiersia, lub wazy.
starofranc. nichier gnie{dzi: ]si"\.
niszcze: proces.
ulega: psuciu, unicestwieniu, pod
wp=ywem dzia=ania czasu, wilgoci.
Remove
Watermark PDFelement
yy
niszczy:
zu/ywa: ]odzie/, obuwie\, rujnowa:
]gr[d\, unicestwia: wroga\, ubo/y:.
ros. ni]at;, ni]ij
]biedny, /ebrak\.
niszczyciel mors.
okr"t do torpedowania okr"t[w wro-
ga, do eskortowania, przewo/enia
desantu, stawiania zap[r minowych.
~niszczy: czas niedok. ¯ niczto ]nic\.
unicestwia:, wszelka dzia=alno>:
prowadz'ca do nico>ci, obni/enia
warto>ci, u/yteczno>ci, umy>lnie lub
bezwiednie, stopniowo, systematycz-
nie lub jednorazowo.
znaczeniowo poch. psu:, burzy:,
ruinowa:, t"pi:, drze:, zu/ywa: np.
sta=ym noszeniem odzie/y.
¯ ros. ishezat;-isczezat ]N dodane\,
ang. disappear, ˚nikn':, lub
¯ s=aw.-ros. nihto-niczto ^ ang. no-
thing ˘ nihto'nyj-niczto/nyj ^ ang.
of no importance, insignificant.
ros. unihto'at;-uniczto/at,
razruwat;-razruszat, ]unicestwia:,
ang. to annihilate\ istreblqy;-istre-
bljat, ]zabija:, u>mierca:, ang. to kill\
umer]vlqt;-umierszczwljat,
ang. destroy.
zbiegiem okoliczno>ci lub nie, ros.
stroit;-stroit ]budowa:, wznosi:,
ang. to construct, to build, to erect;
to dipose of, to arrange\  ang. de-
stroy ]burzy:, niszczy:\ ˘ destroyer
]statek\ niszczyciel.
pod•niszczy: – troch", troch" zu/y:
wy•niszczy: – zupe=nie, wyt"pi:
z•niszczy: – czas dok.
nit(owa:(ownica(owy(arka(er
metalowy bolec s=u/'cy do ='czenia
na sta=e cz'>ci konstrukcji metalo-
wych.
nitka, ni: pokr. nit – ='czy:.
nitkowate bakterie
bakterie o wyd=u/onym kszta=cie
kom[rek.
nitro~
pierwszy cz=on wyraz[w z=o/onych
wskazuj'cy na wyst"powanie azotu
w cz">ci drugiej.
nitrobakteria
nitrobenzen
nitroceluloza
nitrogliceryna
nitrokultura
nitryfikacja chem.
utlenianie przez nikrobakterie
zwi'zk[w amonowych zawartych
w glebie.
niuans jęz.
subtelna r[/nica, ledwie dostrzegal-
na zmiana; odcie<.

Wondershare
yy
niuch(a: w"•ch(szy:, w'cha:,
nos, powonienie.
¯ uch ]powietrze\.
niuniek pot., pogardl.
nie umiej'cy sobie radzi:, mamusi
potrzebuje; >lamazara, niedo="ga,
trusia.
niwa pole zbo/em obsiane.
s=owotw. pokr. /niwa, niwel•owa: –
poziom•owa:, ang. level, ˚pole.
przez przypadek& n•iwa  Iwa•n.
niwacja geolog.
proces kszta=towania si" terenu
pod wp=ywem erozyjnego dzia=ania
topniej'cego >niegu.
niwalny geolog.
odnosz'cy si" do obszar[w pokry-
tych wiecznym >niegiem lub lodem.
niwecz(y: pr[/no, udaremni:.
niwel-acja(tor(owa: V, WB
1. r[wnanie terenu do jednego
pozimu,
2. geod. metoda pomiaru wysoko>ci
punkt[w w terenie za pomoc'
niwelatora i =aty.
=ac. libella, zdrobn. libra ]r[wnowaga,
poziom\, starofranc. i >redniow. ang.
level, livel, ang. level.
niza: czynność. nawleka:.
ros. nizat;.
nizin-a(ny, ni/ d[=. po(ob(z•ni/y:.
ni/ jęz. od; wi"kszy ni/.
s=owotw. koncepcji 002.A&
ni/ ]d[=\ – wy/ ]g[ra\;
mniej ]d[=\ – wi"cej ]g[ra\ ˘ wi"cej
ni/ ]g[ra – d[=\, mniej wi"cej ]d[= –
g[ra\ ˘ oko=o, okolica;
oba& wi"cej ni/, i mniej wi"cej –
g[ra z do=em na przemian.
wi"cej ˚g[ra&
g[ra  d[=, ni/ ˘
z g[r' ^ wi"cej ni/ ]ponad; wi"cej ^
nad; ni/ ^ po\;
g[ra ]przed`\  d[= ]po`\ ˘
z g[ry ]przed terminem, np. przedp=a-
ta\  z do=u ]po up=ywie terminu, np.
p=atny z do=u\;
g[ra ]przed`\ ˘ g[r•ny ]przed•ni\,
za> d[= ]ty=\ ˘ dol•ny ]tyl•ni\.
ni/ nieod='cznie zwi'zany z ponad ˘
wol" to ni/ tamto, czyli
wol" ]przedk=adam\ to ponad tamto.
~ni/a: czas niedok. ¯ ni/ ¯ niski ¯
is, ys ]woda\; `ni/y: – czas dok.,
ni/  wy/ ]koncep. s=owotw. 002.A\ ˘
przeciwie<stwem `wy/-a:(y:.
czyni: niskim, ni/szym; ruga:, gani:.
ros. uni-'at;/zit;-uni-/at(zit,
spus-kat;/tit;-spus-kat(tit;
rugat;-rugat ]ur'ga:, U ˘ Å, ´\.
ang. to lower ]value\ ˘ to blame, to
abuse, to revile, to rail at, to insult.
za•ni/a: – czas dok., celowo obni-
/a:, szczeg. cen" poni-
/ej warto>ci towaru
po•ni/a: – gani:, ujmowa: warto>-
ci s=owami, zwykle za
wyst"pek, b='d, ur'ga:
u•ni/a: si" – k=ania: si" ˘ forma
grzeczno>ciowa& s=uga
uni/ony  wasza mo>:,
waszmo>: ]wysoko>:\
ob•ni/a: si" – opada:, np. stan w[d
z•ni/a: si" – schyla: si"
Nie nale/y& obni/enie ]depresja\.
†ni/aden jęz. /aden.
¯ ni ]wzmocnienie\ % /aden.
ni/bym, ni/by> jęz.
do trybu przypuszczaj'cego& ni/
bym }to i owo| np. spodziewa= si";
bym, by> ¯ ja jestem, ty jeste>.
¢ni/eli, nie/li ni/.
louhwe es na svoei
wo=. 1289
zemli kost;[ lehi. ne'li na
h['ei slavnou byti.
]lepiej jest na swej ziemi ko>:mi lec,
ni/ na cudzej s=aw' by:\,
louhe by nam est; prπatπ a
na h['ei zemli. ne'eli na
svoei ]o Tatarach& lepiej by nam
by=o przej': ich na obcej ziemi ni/
na swojej\.
†ni/li nim, zanim. ˚przed.
anglosas. be` ]wzmocn.\ % foran ˘
beforan, biforan,
>redniow. ang. beforen, biforen,
ang. before, ros. pred-pred,
do-do, pre'de-pre/de.
ni/szo>:
¢njat* s=aw. wi"zie< wojenny,
niewolnik; njatstwo – niewola,
uwi"zienie. s=owo u/yte ok. 1432–
1436, ¯ s=aw. œt;-ja: ]j':, uj':,
pochwyci:\.
¢no s=aw.-ros. lecz, ale.
sami ne idosta no
wo=. 1289
poslasta voevody ]sami nie
poszli, lecz wys=ali wojewod[w\,
ne 'ibœwe s nim= v l[bvi.
no voevawe s nim= ]nie /yje
z nim w przyja{ni, lecz wojuje go\,
no xot≠wa dalehe stai ]lecz
chcieli dalej sta:\.
~no 1. u Polan& staroziem;
n, m – ziemia; o – staro` ¯ ang. old;
Che=mno, Dubno, Gniezno, Grodno,
Kowno, Kutno, Pilzno, R[wno,
Senno, i inne,
2. `sko ˘ zamczysko – zamek,
konisko, klepisko.
s=aw.-ros.-wo=. gumno ]klepisko\ ¯
no ]sko\ ¯ iran. zemin ]ziemia\
˚k, sk, ski, ska ]ziemia\
no
1. tak, forma twierdz'ca, pozytyw
˘ no tak ]wzmocnienie\,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
¯ ano ]tak, no tak, tak jest\,
kup•no – za•kup ]no ^ za ^ pro ^
pozytyw\,
2. ko ^ do; tyl•ko ^ je•no ]tyl ^ yet\,
3. ale ˘ no ale ]ros. no, ang. but, yet\,
4. sp[jnik «i» ˘ no c[/.
u/ywane do wzmacniania s=[w z
kt[rymi jest u/yte ]z przodu lub z
ty=u\, np. widzisz no jego; ponagla-
nia& chod{ no tutaj; wsp[lne z ros.
«nu» nu, OU.
nu u/ywane do pop"dzania krowy,
by ruszy=a si" z miejsca.
s=aw., prastare, traktowane jako
nieliterackie...
nobel chem.
promieniotw[rczy pierwiastek che-
miczny, otrzymywany sztucznie.
¢Nobel Prize Nagroda Nobla;
zestaw 5-ciu dorocznych, mi"dzyna-
rodowych nagr[d nadawanych kilku
kategoriom przez szwedzko-norwe-
skie instytucje w uznaniu akademic-
kich, kulturalnych, lub naukowych
post"p[w, osi'gni":, zas=ug&
• fizyce ]Physics\,
• chemii ]Chemistry\,
• fizjologii lub medycynie
]Physiology or Medicine\,
• litearturze ]Literature\, i
• pokoju ]Peace\.
Szwedzko-norewskie instutycje, po-
wo=ane do tego celu, przegl'daj'
najwybitniejsze dzie=a, zg=oszone
do nagrody, na podstawie przepro-
wadzonego, dorocznego sonda/u,
ankiety, w>r[d specjalist[w w tych
dziedzinach, rozes=anego w liczbie
ok. 3 tysi"cy. Do tych ludzi sonda/
jest wysy=any, i spo>r[d nich laureaci
s' wybierani.
Nagrody przyznawane s' wed=ug
regulaminu, omal wy='cznie dla os[b
/yj'cych, z wyj'tkiem os[b zmar=ych
w mi"dzyczasie, mi"dzy przyznaniem
a uroczysto>ci' wr"czenia jej. Nie ma
nagr[d przyznawanych po>miertnie.
Testamentem szwedzkiego naukow-
ca – Alfreda Nobla ustanowiona w
1895. Pierwsza przyznana w 1901.
Wg internetu, do 2017 liczba laureat[w
wynosi=a 923 w 584 kategoriach, pre-
zentowanych przez Szwedzk' Akade-
mi" ]ang. Swedish Academy\.
Instytucja czy raczej instytucje ]w
liczbie mnogiej\ robi'ce wra/enie w
>wiecie /e obejmuj' rozw[j wysi=k[w
w dziedzinach w kt[rych te nagrody
przyznaj', i nadaj' je najwybitniej-
szym na tych polach. Nie jest to
dok=adnie prawd'.
Nagrody w dziedzinie literatury
zdobywaj' ci, kt[rzy tre>ci' swych
dzie= trafiaj' do wyobra{ni cz=onk[w
komisji szacownej Akademii, i nieko-
niecznie s' one prawdziwe.

Wondershare
yy
Jest to do>: powa/ny zarzut. I je/eli
mam pisa: prawd", to taka ona jest, z
mej perspektywy.
Z drugiej strony, wyczyta=em gdzie> i
bardzo przypad=o mi do serca, /e komisja,
w przyznawaniu nagr[d, nie kieruje si"
ras', ani tzw. kwot', czyli proporcjami
etnicznymi i innymi, by i ci je tak/e zdo-
bywali, cho: nie kwalifikuj' si". Zdrowe
i sprawiedliwe – jedno z niewielu ju/, bo
USA uginaj' si" pod presj' w='czenia ich
do nagr[d, tj. z pomini"ciem lepszych,
zas=u/onych.
By Nagroda Nobla sz=a z /yciem, tj.
by by=a miarodajna, zas=u/ona, trafna
– dzi> powinna by: przyznawana 10-
ciu laureatom w ka/dej dziedzinie, bo
ludno>: >wiata wzros=a 4-krotnie od lat
ok. 1900 – 1930; tak i medale olimpijskie
– z 10 pierwszych miejsc punktowanych,
nie 3 pierwsze. Inaczej zawiera w sobie
znaczn' doz" przypadku. Sprinterzy, po
przebiegni"ciu 100 metr[w, wpadaj' na
met" omal jednocze>nie, a tylko jeden z
nich nagrodzony z=otym medalem bo zro-
bi= milimetrow' r[/nic" z pozosta=ymi.
Czy po przebiegni"ciu 100 metr[w, tj.
100.000 milimetr[w, kilka milimetr[w
r[/nicy jest na tyle istotne by spowo-
dowa: a/ tak du/' r[/nic" w medalu$
Tak i z Nagrodami Nobla. Tym wi"-
cej gdy tre>ci dzie=, ich warto>:, nie
s' mierzalne w czymkolwiek – ocena
subiektywna.
A finansowo wspomaga: r[wnie
symbolicznie.
Nie ma cz=owieka bez wad, tak i instu-
tycji czy organizacji. Ze >wiadomo>ci'
t' – pewnych niedoci'gni': – nale/y
patrze: na wysi=ek wybrania najlepszych
z grona zas=u/onych, i bez cienia w'tpli-
wo>ci – mie: dobr' opini" o dzia=alno>ci
instytucji nadaj'cej Nagrod" Nobla.
Winners vs. Losers; jestem po drugiej
stronie hu>tawki; z przek'sem, gdy
jedni s' Nobel Prize Winners – nale/"
do rzesz Nobel Prize Losers, i dobrze
mi z tym, /yj".
Najwi"ksz' nagrod' dla mnie jest
poczytno>: i popularno>: moich za-
mieszcze<, i u/yteczno>: mej wiedzy
w nich zawartej.
˚swo-i(sty(ski.
ang. Nobel Prize ]Award\,
ros. Nobelevskaq premiq.
hist. nadanie szlachectwa.
nobliwy
szlachetny, wytworny; elegancki,
dystygnowany.
noc niem.-s=aw. pora doby od wie-
czora do rana, po zachodzie s=o<ca.
wi"cej ˚p[=noc, pory ]dnia\, dzie<.
dosł. odpoczynek, ˚kwas ]czynnik\;
dzie< ]czyn\ i noc ]odpoczynek\,
dai, tag ˘ da ]tak\, noc, not ˘ nie.
>redniow. ang. dai, dei ˘ ang. day;
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
>redniow. ang. nyht, anglosas. niht,
neacht, pokr. niem. nacht ]noc\ ˘
noht, nought, naught ]nic\ ˘ not ]nie\,
˘ pol. nic nie ]podw[jne przeczenie\.
wo=. 1289 stawa na noh; ]stan"li
na noc – zatrzymali si"\, legowa na
noh; ]legli na noc\,
i sta na 'itani na noh;. ]i
stan'= – zatrzyma= si" – na ?ytani na
noc; rzeczka ?ytania\,
áb≠dav 'e i piv= i le'e
na noh; ]najad= si" i napi=, i leg=
na noc\,
o Tatarach pod Kijowem, 1240&
porokom= 'e bes prestani
bπ[]im=. dn˛; i no];. vybi-
wa st≠ny... ]z wie/ obl"/-niczych
za> strzelano nieustannie, dzie< i
noc, wybili >ciany\,
o Tatarach pod Sandomierzem 1259&
porokom 'e bπ[]im ne áslab-
no. dn˛; i no]; ]z wie/ obl"/ni-
czych strzelano bez ustanku dzie< i
noc\, no]π[ ]noc'\,
dun. nat, anglosas. niht, neaht,
niem. nacht, >redniow. ang. nyht ˘
ang. night.
nocek zool.
Myotis, gatunek nietoperza.
nochal anat.
rubasznie& du/y, niezgrabny nos.
nocleg(owy
nocny wypoczynek na =o/u;
leg ¯ legowisko.
nocnica zool., owad.
Noctua, :ma z rodziny s[wek.
nocnik pojemn.
naczynie na mocz oddawany przez
dzieci, cz"sto noc'.
noc-ny(owa:
w=a>ciwy nocy; spa: przez noc.
¢noco< wielkanoc ˘ Wielkanoc.
noga(wka
1. dosł. ko<czyna dolna u ludzi
i zwierz't, a raczej – =apa,
2. cz">: sprz"tu, przyrz'du, stano-
wi'ca jego podpor" ˘ noga
sto=owa.
terminy z «ko<cem» zwi'zane&
but, kran, mankiet, paznokie:.
s=owotw. baz' gon ]p"d, odrost\&
gon  nog, s=owotw. koncepcji 022.
no•ga ¯ ga]='{\ ˘
od•noga(ga="zienie, Nogat w uj>ciu
Wis=y do Ba=tyku.
pol. nog•a ]p"d, odrost\ ˘
gon•i: ]p"dzi:\, ogon ]op"d\,
noga ]pes\ – pies, piechota, piesi.
noga – agon]ia\, ogar – goni:.
noga ˘ no/ny, no/yce, no/yk ˘ n[/.
¯ ros. noga-noga ¯ nogot;-nogot.
¯ anglosas. n≤gl ]˚paznokie:\ ˘
niem. nagel ]da: nog"..., OA\ 
starofranc. ongle, i mo/e w zwi'zku
Remove
Watermark PDFelement
yy
¯ no % ga ¯ go ]bieg, p"d\ ˘ go•niec
]ros. bieg•lec, bieg•un, tak/e zbieg\
s=owotw. pokr. ]liczba\ mnoga ]m –
wielokrotno>:\, ˚ga='{ ]od•noga\.
i mo/e w zwi'zku z ang. gone&
go•ne  no•ga, EOA  goni:,
jak stodo=a, zapole, stajnia, klecha,
przymiotnikowe `ny – odpowiednik
ang. `ful ]pe=en, pe=ny czego\, i inne.
zezem, idiom& do g[ry nogami ]ang.
upside down – g[rn' stron' do do=u\
wymys=em kobiet czy m"/czyzn$
serio, idiom& da: nog" ]zbiec z pola
walki\ ¯ =ydka ]tylnia cz">: nogi poni-
/ej kolan\ ¯ =yd ¯ =yt  ty= ]zad, st\.
=ac. crus ]cz">: nogi mi"dzy kola-
nem a kostk'\, staronord. leggr,
>redniow. ang. leg ˘ ang. leg,
˚jajko& eggs are located between
legs ]nogami\ ¯ staronord. leggr.
ros. noga-noga ]ang. foot, leg\,
wo=. 1289 nogy ]nogi\,
po∂no'ky ]podn[/ki\.
†nogie:
1. nicpo<, ladaco,
2. wet. choroba bydl"ca leczona sol'
dla wzbudzenia apetytu.
ang. slothful ]leniwy, ospa=y\,
tardy ]powolny, oci"/a=y\,
ros. lenivyj-leniwyj,
medlennyj-miedlennyj.
nogietek bot. nagietek.
nokaut(owa: sport.
¢nokie: ros. pazur ˘
paz % nokie: ˘ paznokie:.
nokturn muz.
instrumentalny utw[r muzyczny o na-
strojowej i >piewnej melodyce, cz"sto z
kontrastuj'c' cz">ci' >rodkow'.
¢noli nawet; r[wny, g=adki. ˚oli.
ros. da/e. Latopis 1116 noli-noli.
¢noli, nolno by: mo/e.
staroros. noli-noli,
nol;no-nolno,
ros. mo'et byt;> pohti,
vplot;> togda, to.
ang. maybe; almost, nearly, close to;
then; that.
nomadowie etn.
pasterskie plemiona koczownicze.
nomenklatura
nominacja
nomina-=(lny
noniusz
urz'dzenie zwi"kszaj'ce dok=adno>:
odczytania przyrz'du pomiarowego
kreskowego.
nonparel poligr.
czcionka ma=ego formatu, wysoko-
>ci s=upka 6 punkt[w.
nonsens(owny bez sensu.

Wondershare
yy
nonszalanc-ja(ki
bezceremonialne zachowanie si".
nora
zasiedlona jama w ziemi.
nordowy mors.
wiatr wiej'cy z p[=nocy.
nordy-cki(k etn.
skandynawski; cz">: rasy bia=ej p=n.
Europy.
norka zool., anim.
Mustela lutreola, wyderka b=otna,
zwierz" drapie/ne z rozdiny kun,
hodowane ze wzg"du na cenne futro.
norm-a(alny(owa:(alizowa:(
(alnie(alnotorowy(atyw(
(atywizaja(tywny
=ac. norma.
nornica zool., zwierz.
Clethrionomys glareolus, gryzo<
z rodziny myszowatych, wyrz'dza
szkody w lasach i sadach.
nornik
1. anim. Microtus, gryzo< z rodziny
myszowatych, wyst"puj'cy w
4-ch gatunkach; /yje w lasach, na
='kach i polach, kopie nory,
2. łow. pies u/ywany do tropienia
i wyp=aszania lis[w i borsuk[w
ukrytych w norach.
¢norow nawyk, zwyczaj.
staroros. norov=.
franc. usage, coutume, habitude,
ang. habit ]nawyk, przyzwyczajenie\,
custom ]zwyczaj, nawyk\,
norymberszczyzna daw., jęz.
tak wg mSjp 1969& drobne przed-
mioty domowego u/ytku, drobna
galanteria.
¢nos  son, sen obce
• j. s=awia<skie&
nos ]g[ra, wysoki, stary\  ¢son
]d[=, ma=y, m=ody, junak\, gdy
• j. nordyckie na opak&
`son, `sen ]g[ra, senior, stary\ ˘
Morrison, Petterson, Jackson, i
wiele innych.
nos(owy([wka narz'd powonienia.
¯ nos ]wysoko, g[ra, wy/, przeciwie<-
stwo ni/u\ ˘ Kampinos ˘ Puszcza
Kampinoska i Puszcza Bia=owieska
¯ bia=o ]nisko\ % wie/a ]po=o/ona\.
˚nosi:, wysoko>:.
s=owotw. pokr. nozdrza.
idiom& zadziera: nosa – wynosi: si"
ponad innych, g[rowa: nad nimi; nos
^ g[ra, wysok•o(i,
gr. rhis, rhinos ]nos\, anglosas. nosu,
ang. nose, ros. nos-nos.
gr. rhinos % keras ]r[g\ ˘ rhinokeros
]nosoro/ec\ ˘ p[{no=ac. ˘ >redniow.
ang. rinoceros ˘ ang. rhinoceros.
ros. nanos= -nanos ]naniesiony
piasek przez wod", franc. un amas,
alluvion\.
nosacizna wet.
choroba zaka{na wyst"puj'ca u
zwierz't jednokopytnych.
nosek
1. zw"/ony koniec, czubek czego,
zw=szcza obuwia,
2. sport.
2.a. uchwyt zak=adany na peda=
roweru dla przytrzymania stopy,
2.b. prz[d nart zakzrywiony do
g[ry,
3. techn. uchwyt do zaczepiania
czego; zaczep.
nosiciel med.
osobnik, w kt[rego organi{mie
znajduj' si" zarazki zaka/aj'ce
otoczenie.
nosi:, nie>:
1. ¯ nos ]wysoko, g[ra\ ˘ wy•nios=y
– wy•g[rowany, g[ruj'cy, u•nosi:
si", Kampinos,
u(pod•nie>:  pod•wy/szy:. ˚nie>:.
wyso•ko  wiesa ˘ wiesza:, zawias,
wieszak ]na ubranie\  nosi: ]odzie/\,
u ^ za, u•nosz'cy ]si"\ np. w powietrzu
– za•wieszony, wznosi: r"ce ]do g[ry\.
son ]sen\ – nos, sn  ns, spa ]g[ra\ ˘
pod•nosi:, no>nik, spa•da:, spa:,
pod•niesiony g=os – do•no>ny, grom-
ki, za•nosi: si" p=aczem – g=o>no i
d=ugo p=aka:, pod•niesienie – pod•wy/
szenie,
sen  nes ˘ pod(wz(u•niesienie,
przeciwie<stwo ni/u ¯ ni/, ¢k=adu ¯
¢k=ad, i ¢legu ¯ ¢leg, ˚¢k=ad,
2. panowa: nad cierpieniem ˘ nie
znosi: ]nie cierpie:, nie tolerowa:\,
nie zni[s= ]nie >cierpia=\, ponosi mnie
]unosz" si", krew uderza do g=owy;
krew, k ^ do % rew ^ g[ra\, nie znosz"
jakiego> jad=a ]wzdrygam si" na jego
widok\, ˚cierpie:;
niezno>ny – nie do wytrzymania dla
jakiej> osoby; osoba ta nie potrafi
g[rowa:, panowa: nad sob', dokazy-
waniem, wyczynami tak okre>lanego,
szczeg[lnie dziecka; ang. unbearable
¯ un % bear % able.
3. trzyma: ˘ z•nie>: – wy•trzyma:,
pod•nosi: ]na duchu\ – pod•trzymy-
wa:, nosi: si" z zamiarem.
ros. podnos=-podnos ]taca; /ar-tem&
podstawiana pod nos; serio& podtrzy-
manie\ ^ franc. plateau,
¯ nos ]g[ra\ ^ terpi= ¯ terra % pila.
baz' ns, nst ]g[ra\ ˘ nest ]gniazdo\,
wg S=ownika Webstera& nest ¯ indo-
europ. ¢nizdos ¯ ¢ni ]d[=\ % ¢sed
]siada:, ang. to sit...\, }kusz'ce – po
s=aw. stronie& ni/ ¯ nis ¯ ¢ni; sie-
dzie: ¯ ¢sed; gniezdo ¯ ¢gnizdo, IE
>wie/ej daty, p[{no urobione; nest ¯
¢nizdos zakrawa wi"c na trafienie;
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
ros. gnezdo-gnezdo ¯ niem. nest|,
znosi: jajka, nie>:; st ˘ >:, np. star-
czy ^ do>:, kostny  ko>:, i inne.
tycz ]d[=\  czyt, nos ]g[ra\ ˘
do•tyczy:  od•nosi: si",
po•tyka: si", u•tyka:  Kampi•nos.
s=owotw. pokr. gnie>:, gniazdo ¯
anglosas., niem., >redniow. ang. i
ang nest ]gniazdo\ ˘ znosi: jajka.
staropol. noszarz, nosarz –
robotnik nosz'cy ci"/ary,
staropol. nosi: – 1. czyni:,
zanosi: ˘ zanosi: modlitw",
2. stroi:, ubiera:.
ang. ]w r"kach, na plecach\ carry,
]przynie>:\ bring,
]znosi:, cierpie:\ bear,
]znosi: jajka\ lay,
]ubranie na sobie\ wear,
ros. nesti-niesti, nosit;-nosit.
†nosi: si" wynosi: si", i>: precz.
ang. get out of here,
ros. uberaisq ots[da, von@
nosoro/ec anim., zwierz.
Rhinoceros, zwierz" o ci"/kiej bu-
dowie, pokryte grub', nie ow=osion'
sk[r', na nosie ma jeden lub dwa rogi.
nos[wka wet.
choroba zaka{na ps[w i kot[w, ata-
kuj'ca b=ony >luzowe jamy nosowej,
tchawicy i oskrzeli, niekiedy sk[r"
lub system nerwowy.
nostalgia t"sknota za domem,
macierz', ojczyzn'.
gr. nostos ]powr[t\ % algia ˘ ang.
nostalgia, ros. toska po rodi-
ne, nostalgiq.
nostryfik-acja(owa:
uznanie dyplomu zagranicznego za
r[wnowa/ny z krajowym.
nostrzyk /[=ty bot. Mililotus offici-
nalis L. gat. ro>liny nale/'cy do ro-
dziny bobowatych ]Fabaceae Lindl.,
dawna nazwa& motylkowate\.
gr. meliloton, melilotos,
=ac. melilotos,
starofranc. i franc. le melilot,
ang. melilot ]ka/da ro>lina z grupy
s=odko pachn'cych, podobnych
koniczynie\, ros. gun;ba-gu<ba.
†noszarz, nosarz
robotnik nosz'cy ci"/ary. ˚nosi:.
nosze
sprz"t do noszenia chorych, ran-
nych, zmar=ych, a tak/e niekt[rych
ci"/ar[w.
no>nik
substancja przenosz'ca.
no>n-y(o>:
d{wigaj'cy; ud{wig.
nota(riusz(tnik(tka(owa:
oficjalne pismo urz"dowe w stosun-

Wondershare
yy
kach mi"dzynarodowych. ˚notowa:.
staropol. nota ]nuta\.
=ac. nota ]znak, litera\,
starofranc., >redniow. ang. i ang. note
]1. znak jako>ci, kondycji lub faktu;
rozr[/niaj'ca lub swoista cz">:,
2. wa/no>:, wyr[/nienie, wysokie
po=o/enie, 3. ...itd\,
ros. znak-nak, priznak-priznak,
=ac. notarius,
s=owotw. pokr. notowa:, notes.
notabene
wyraz wtr'cony w cz">: zdania dla
podkte>lenia jakiej> jego cz">ci; do
tego, w dodatku, nawiasem m[wi'c,
prawd" m[wi'c.
notable w liczbie mnogiej, książk.,
ironicznie& znakomici obywatele.
notacja
oznaczenie czego um[wionymi
znakami.
notari-usz(alny(at prawn.
osoba upowa/niona przez w=adz"
pa<stwow' do stwierdzenia pewnych
fakt[w, maj'cych znaczenie prawne,
np. w=asnor"czno>: podpisu, oraz do
wsp[=dzia=ania przy sporz'dzaniu
akt[w prawnych.
notat-ka(nik, notes
1. kr[tki tekst zapisany zwykle
w celu zapami"tania czego;
kr[tka wzmianka w prasie,
2. kartka z zapiskami.
notka
1. przypis, odno>nik, odsy=acz,
2. wzmianka w prasie, notatka.
notoryczny
powtarzaj'cy si" stale.
~notowa: czas niedok. ¯ nota
]1. zapis, 2. uwaga\.
1. zapisywa: co w pami"ci, zwykle
w skr[cie; robi: notatki;
1.a. rejestrowa:,
2. ocenia:, ceni: ˘
wysoko lub nisko notowany.
ros. za/ot-metat;-za(ot(mietat,
pome-hat;/tit;-pomie-czat(tit,
primie-hat;/tit;-primie-czat(it
zapis-yvat;/at;-zapisy-wat(at.
ang. to note, to take of note.
za•notowa: – czas dok., zapisa:
od•notowa: – 1. zauwa/y:,
2. zapisa:
wy•notowa: – wypisa:, wy ^ od
†notus wiatr po=udniowy.
˚wulturny, eurus.
notyfikacja
urz"dowe zawiadomienie o czym, w
stosunkach dyplomatycznych.
nowacja prawn.
zmiana umowy dokonana za zgod'
stron, uniewa/niaj'ca dotychcza-
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
sow'.
¢nowak swojak, krajan, dosł. rodak.
¯ niem.-austr. von w nazwiskach ^
holend. van, OA ]z rodu, st'd\,
s=owotw. koncepcji 022& vonnov,
˘ s=aw. nov ˘ czes.-s=ow.-w"g.
Novák, niem.-pol. Nowak.
Na internecie {r[d=os=owem ma by:
«nowy» i t=um. na j. ang. «new» ]$#\,
i ma oznacza: «nowicjusza»» ]ang.
novice\, ‘przybysza» ]ang. new-
comer\ lub «obcego» ]ang. stranger\
– na opak.
od¶rodz•i: ]si"\ – od•now•i: ]si"\.
Nowak – najbardziej popularne nazwi-
sko bo najwi"cej rodak[w jest, a tu, gdy
Nowak ^ obcy, przybysz, to najwi"cej
obcych w>r[d swoich – niedorzecz-
no>: do znacznego stopnia, lapsus.
Bajki /e Nowak od s=owa «nowy»
– pierwsze skojarzenie, taniej wrto-
>ci, jak +okietek – wzrostu =okcia,
Czarnog[ra – koloru czarnego ˘
Montenegro, Po/g w S=owacji – od
nazwy osobowej, >redniow. skarby
zbierane po zwyci"skich bitwach – bi/
uteria, drogie kamienie i z=oto, ko<
bia=onogi – o bia=ych nogach, i wiele
innych, ˚powierzchnia ˘ powierz-
chownie, bajka.
nowalijka spoż. wczesna potrawa
sezonowa, tak zwykle o warzywach.
gr. neos ]nowy\, =ac. novus ]nowy\ ˘
zdrobn. novellus ]nowalijka\,
starofranc. novel, nouvel ]nowela\,
ang. novel ]nowela\;
=ac. novellus ˘ novella ˘ ital. novella,
franc. nouvelle ]kr[tkie opowiadanie\.
nowator(stwo
cz=owiek wprowadzaj'cy co> nowe-
go do jakiej> dziedziny.
w mym S=owniku nowymi rzeczami
do wiedzy o >wiecie s'...
tekst przenios=em do ˚Wst"pu;
pocz'tkowo kr[tki by=, lecz z bie-
giem czasu, znaczy z nanoszonymi
zmianami, stawa= si" coraz d=u/szy, i
w ko<cu, 22 kwietnia 2023, postano-
wi=em go st'd usun':, bo zbyt wiele
zmian wprowadzi=em do wiedzy o
j"zyku polskim, i og[lnej – o >wiecie
i wydarzeniach na nim.
Wola=bym nie okre>la: siebie nowato-
rem, bo nic w tym nowego nie ma ]stare
jak pi>miennictwo naszej cywilizacji\,
lecz trzymaj'cym si" bli/ej prawdy ni/
dotychczasowa wiedza.
†nowe lato nowy rok. ˚lato.
lato ¯ s=aw. let ]rok\, gdy
lato ]pe=nia roku\ ¯ lat % o ]pe=nia\,
rok ]pora, czas\.
ang. new year,
ros. novyj god-nowyj god.
nowel-a(ista(istyka(izacja(
(izowa:
Remove
Watermark PDFelement
yy
1. lit. kr[tki utw[r beletrystyczny,
2. prawn. ustawa lub dekret wpro-
wadzaj'ce zmiany do obowi'zu-
j'cej ustawy lub dekretu.
nowenna rel.
w religii katolickiej& nabo/e<stwo
roz=o/one na 9 okres[w ]zwykle dni\.
nowicjat rel.
przygotowanie kandydat[w do zako-
nu, okres pr[by w zakonie.
nowicjusz
1. pocz'tkuj'cy w jakim> zawodzie,
2. kandydat do zakonu odbywaj'cy
nowicjat.
~nowi: czas niedok. ¯ nowy, nowo.
wraca: do stanu pierwotnego, poprzed-
niego; czyni: co na nowo ]ang. anew\.
ros. vozovnov-lqt;(sq)/it;(sq)-
wozonow-ljat(it ¯ snova-snowa,
poprav-lqt;/it;-popraw-ljat(it,
ang. to renew, to resore.
po•nowi: – raz jeszcze, na nowo
od•nowi: – 1. przywr[ci: stan pier-
wotny, usuwa: >lady
zu/ycia, zniszczenia,
2. podejmowa: co na nowo
po czasowej przerwie, po-
wraca: do rzeczy dawnej
nowin-a(ka
1. >wie/a, cz"sto niespodziewana
wiadomo>:, wie>:,
2. ziemia uprawiana po raz pierwszy
po wieloletniej przerwie, nowizna.
staropol. nowina –
1. nowo>:,
2. nowizna – nowa rola, nowy grunt.
ang. ]wiadomo>:\ news,
ros. novost;-nowost, novosti,
izvestiq-iswiestija.
nowo~
pierwszy cz=on wyraz[w z=o/onych&
przymiotnik[w i rzeczownik[w,
wskazuj'cy na niedawno>: cechy
opisanej cz=onem drugim.
nowobogacki
nowoczesn-y(o>:
nowo=aci<ski
nowomiejski
nowomodny
nowonabywca
noworoczny
noworodek
nowo>:
nowotw[r
1. jęz. neologizm,
2. med. guz powsta=y w organi{mie
/ywym, wskutek nadmiernego,
chorobliwego rozrostu kom[rek
tkankowych.
†nowowierny ˚nawr[cony,

Wondershare
yy
osoba kt[ra “nawr[ci=a si"” – ponow-
nie pocz"=a wierzy:, przyjmowa:
obrz'dki wiary chrze>cija<skiej, a
szczeg[=nie – katolickiej, i zosta=a
ochrzczona; konwertyta. ¯ =ac.
gr. phytein ]produkowa:, hodowa:,
sadzi:\ ˘ neos ]nowy\ % phytos ˘
neophytos ]na nowo posadzony\ ˘
p[{no=ac. neophytus ]nowo na-
wr[cony\ ˘ franc. neophyte,
ang. neophyte,
ros. neofit-neofit,
novookre]ënnyj.
nowo/eniec
†nowo/e< pan m=ody, nowo/eniec.
ang. groom.
nowo/ytny
now-y(o(icjusz
1. przejmuj'cy miejsca starego,
poprzednika,
2. dopiero co zrobiony, niedawno
nabyty; >wie/o powsta=y, z=o/ony,
3. istniej'cy od niedawna.
nowicjusz – pocz'tkuj'cy.
staropol. nowotny – nowy.
gr. neos, =ac. novus, niem. neu`,
isl. ny, niem. neu, anglosas. niwe,
>redniow. ang. newe, ang. new,
franc. neuf, novueau, jeune, frais,
ros. novyj-nowyj.
nowina, nowotny ]nowicjusz\, n[w,
wznawia: Ø ^ A,
nozdrza w liczbie mnogiej
chrapy, ST ˘ ZD.
anglosas. nos ]nos\ % tryrel ]dziura\
˘ nosthryl, >redniow. ang. nostril,
nosethril. ang. nostril,
ros. nozdrq-nozdrja.
no/n-y(a ¯ noga
wprawiany w ruch nog'.
no/-ownik(yce(yczki(yk ¯ n[/.
n[w
1. ostatnia faza Ksi"/yca gdy jest
niewidoczny z Ziemi,
2. pot. pierwsza jego faza.
n[/ dosł. do ci"cia, ¯ n[ ^ na ]do\,
Ø ^ A, / ¯ /ni"cie ]ci"cie\ ˘ /niwa.
w zwi'zku s=owotw. z «noga»&
noga ˘ no/yce, no/yk ˘ n[/.
noga  n[/  podn[/e.
no/e tokarskie ˚tokarka.
n[/ka
1. zdrobn. noga,
2. podstawa kieliszka,
3. cz">: cyrkla.
NRD Niemiecka Republika Demo-
kratyczna, do ok. 1990,
niem. DDR ]Deutsche Demokratisch
Republik\,
ang. GDR ]German Democratic
Republic\, East Germany.
¢nu jęz. nieliterackie, dalej#,
do ponaglaia, pop"dzania zwierz't,
g=[wnie kr[w.
ang. nudge ]tr'ci: =okciem dla
zwr[cenia czyjej> uwagi\,
ros. (lëgkij) tolhok loktem,
tolhok v bok.
nuci: dźwięk., muz.
>piewa: p[=g=osem.
nud-a(ny(ziarz m"da, mantyka.
mSjp 1969& «1. wywo=ywa: uczucie
nudy, by: nudnym», 2. «nagabywa:
kogo stale o co, naprzykrza: si" komu;
o dzieciach& kaprysi:, marudzi:».
w wo=. 1289 nudzi:& ospale, oci'ga:
si", nie kwapi: si", nie chcie:& Lœxy
'e noudœxæ exati k= gra∂u...
lœxove 'e ne xotœxu exata
k= gradou. no xot≠wa dalehe
stati goroda ]Lachy za> ‘nudzili
si"’ jecha: ku grodowi... lachowie wi"c
nie chcieli jecha: ku grodowi, lecz sta:
daleko od grodu\.
nudno>: fizjolog.
stan poprzedzaj'cy wymioty;
md=o>ci.
¢nudma si='.
staroros. nudma-nudma,
ros. siloj-si=oj ]si='\.
nudy-sta(zm
rozebrany do naga
nudzi-ara(arz(i: ]si"\
kobieta nudna.
nugat spoż.
naza z miodu i orzech[w ]albo
migda=[w\.
nukle-on(inowy(arny chem., fiz.
elementarna cz'stka budowy materii;
wsp[lna nazwa proton[w i neutron[w
jako sk=adnik[w j'der atomowych.
¢nul ]dun.\ zero.
=ac. nullus ˘ >redniow. franc. nul ˘
ang. null.
lit. Hawnul ¯ hav ]morze\.
numer(acja(ator(owa:
liczba wskazuj'ca na nast"pstwo,
kolejno>: rzeczy lub osoby.
numizmat(yka(yczny
dawna moneta albo medal maj'ce
warto>: zabytkow'.
gr. nomisma ]moneta\ ¯ nomizein
¯ nomos ]prawo, zwyczaj\,
=ac. numisma,
franc. numismatique
ros. numizmatika.
numulity w liczbie mnogiej
pierwotniaki z rz"du otwornic, kt[re
powsta=y g=[wnie w epoce eoce<skiej;
ze skorupek ich powsta=y pok=ady
wapienia.
nuncj-usz(atura =ac. nuncius
]wy(po•s=aniec, zwiastun\.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
nur(ek(kowa:(za: si" skokiem
g=ow' do przodu pod powierzchni"
g="bokiej wody.
staropol. nur – nurek.
staronord. dyfa, deyfa ]zanurza: si"\,
dufa ]fala\, >redniow. ang. diven,
dyven, ang. dive, ros. pry'ok
golovo[ vperëd.
nurkowiec wg mSjp 1969&
1. lotn. szybki, lekki bombowiec do
zrzucania bomb z lotu nurkowego,
2. mors. =[d{ podwodna.
nurt
1. pr'd w rzece p=yn'cy z wi"ksz'
pr"dko>ci' ni/ pozosta=a masa
wody; bieg rzeki,
2. w przen. o kierunku w sztuce,
nauce, polityce,
3. żegl. tor, kt[rym p=ynie okr"t;
smuga, bruzda za ruf'; kilwater.
ang. turn ]skr"t\,
gr. tornos ]toczy:, tokarka\.
nurtowa:
zaprz'ta: umys=, niepokoi:, gn"bi:.
nurza: ]si"\ ¯ nur(ek
nurkowa: ˘ wynurza: ]si"\.
nut-a(owy muz., dźwięk.
znak graficzny oznaczaj'cy d{wi"k,
jego wysoko>:.
nutria anim., zwierz.
Myocaster coypus, gryzo< z rodziny
8-z"bnych, wielko>ci wydry, o
cennym futrze.
nutro wewn'trz.
ros. nutro.
nuworysz przestarz.
nowobogacki.
nu/ je>liby, je/eli, jednak.
u/ywane do “gdybania”; a nu/
przyjdzie – na wypadek gdyby.
†nu/a zm"czenie, znu/enie.
ang. weariness ]znu/enie\,
fatigue, weary ]znu/y:, zm"czy:\,
ustalost;-usta=ost,
ros.
utomlenie-utomlenie.
¢nu/da ros. potrzeba.
ang. need, ros. nu'da.
†nu/e dalej.
¢nu/no ci"/ko.
staroros. nu'no-nu/no,
ros. tq'ko-tia/ko ]ci"/ko\.
¢nu/nyj
przymusowy, z=y ]z=ej jako>ci\.
staroros. nu'nyj-nu/nyj,
ros. prinuditel;nyj,
ploxoj.
ang. compulsory; bad, poor; negli-
gent.
nu/-y:('co
m"czy:, wyczerpywa:;
m"cz'co, nudnie.

Wondershare
˜ O
¢ny isl. ˚owy. ˜ O
Pruski zamek Nibork.
˜ – znak kszta=tem omal identyczny
nygus char., osob. do litery N.
le<, pr[/niak, wa=ko<, nicpo<, ten, kto Jakob Parkosz z ?urawicy, rektor UJ
zaniedbuje swoje obowi'zki. 1439–1441, wprowadzi= polskie znaki
s=owotw. pokr. ˚gnu>ny ]ospa=y\& do =aci<skiego alfabetu. W>r[d nich nie
gn•us nyg•us ]gnng\. by=o jednak znaku ˜, wprowadzony –
anglosas. i >redniow. ang. idel ]pusty, najwyra{niej – znacznie p[{niej.
pr[/ny\, pokr. niem eitel ]pr[/ny\, Zmi"kczony d{wi"k wyst"puje na
ang. idle ˘ idler ]pr[/niak, le<\, ko<cu s=[w ]aspekt tu sygnalizowany
ros. prazdnyj-prazdnyj ]pr[/ny\, jedynie, tj. zestaw nie wyczerpany\&
lenivyj-leniwyj ]leniwy\, bes- • `o<,
poleznyj-bespoleznyj ]bezowoc- jednosylabowe& bro<, d=o<, ko<, oko<,
ny\, pustoj-pustoj ]pusty\. skro<, s=o<, to<, wo<,
nylon(owy tkan. dwusylabowe& gamo<, gryzo<, jab=o<,
1. syntetyczne tworzywo termopla- nicpo<, pogo<, wa=ko<,
styczne; trwa=e w=[kno otrzymy- • `ie<,
wane z tego tworzywa, jednosylabowe& cie<, dzie<, pie<,
2. materia= z tego w=[kna, sie<,
3. pot. nylony – po<czochy z tego dwusylabowe& bucie<, czerwie<,
w=[kna. grudzie<, grzebie<, jesie<, kamie<,
ki>cie<, krzemie<, mi"sie<, ogie<,
nyna: lula:, spa:, drzema:.
pier>cie<, p=omie<, promie<, ropie<,
¢nyriszcza ruina; podziemny rzemie<, sierpie<, stopie<, strumie<,
kana=, tunel do ucieczki. ˚dziura. trzpie<, wrzesie<, z=ocie<, /[=cie<,
staroros. nyri]a-nyriszcza, • `e<,
ros. razvalina, podzemnoe jednosylabowe& le<, ze< ]samiec
ube'i]e, gatunku ˘ seleze< ^ kaczor\,
ang. ruin, debris; underground dwusylabowe& jele<, j"czmie<, korze<,
passage for secret escape from town przestrze<, ziele<,
in case of siege of it. • `a<,
Nysa dosł. woda. jednosylabowe& krta<,
=ac. aqua ]woda\ ˘ pol. akwen ^ dwusylabowe& otch=a<.
ang. basin ]basen\ ˘ niem. Nissa czyt. Gdy w >rodku – wyst"puje jako ˜
wspak ˘ pol. rz. Nysa ]pa<stwo, nia<ka, s=o<ce, nie ma ko<-
ca, ko<czy, opo<cza\ lub opisany Ni ]
nioska, koniec, m=odzieniec\, gdzie I
spe=nia podw[jn' rol"&
• zmi"kczaj'c',
• u=atwiaj'c' wymow".
Nie ma s=[w i wyraz[w rozpoczyna-
j'cych si" na ˜.
D{wi"k zbli/ony do hiszp. «ñ».
gr. kranion ˘ pol. skro<
pol. konny ˘ pol. ko<.
~< ˚zmi"kczenia.
Stan w dniu 22 wrze>nia 2023.
cz">: wymaga uzupe=nienia o s=ow-
nictwo staropolskie.
ostatecznej wersji S=ownika nie b"-
dzie.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
O – charakterystyczny kszta=t znaku,
m[g=by by: baz' dla kilku innych,
symbol otwartych ust, i pe=no>ci,
kszta=t ko=a.
jab=ko – jab=ka,
zaprosi: – zaprasza:,
og=osi: – og=asza:,
tak i zgadza: si", zgania:, i inne.
Gdy A jest&
¶ liczb' mnog', wielokrotno>ci',
• przyrostkiem nieokre>lonym,
odpowiednikiem ang. A ]a dog\,
to O jest&
¶ liczb' jeden, jedn' sztuk' czego,
pojedy<cz' rzecz', przedmiotem,
• przyrostkiem okre>lonym, ten, ta,
to, tego, tym, i inne,
odpowiednikiem ang. THE ]the dog\&
bo ¯ albowiem ¯ ]al\b•o]wiem\,
alb ]dla\ % owiem ]tego\ ˘ dlatego.
o•krutny – ang. cru•el ]el – arab. the,
tak•o, tak•owy; tak/e& o` ^ z rodu\.
D{wi"k i litera O jest «kierunkiem,
wskaz[wk'» ˘ o, tam ]co> znajduje si"\,
opad ¯ o ]kierunek\ % pa ]g[rz\ % d ]d[=\,
oto, s=aw. osie, do i od, gdy w j. ang. ST
˘ west ]zach[d\ i ost ]wsch[d\, straight
]prosto\, oraz TH ˘ north ]p[=noc\
i south ]po=udnie\, forth ]naprz[d\,
=ac. occidens ]kierunek zapadaj'cego
s=o<ca, ang. direction of the setting
sun, }poetic| the west; >redniow. ang.
occidentale, ang. occidental ]zachodni,
ang. western\, Orient ]Wsch[d\, Orien-
tal ]wschodni\, pol. okno, ¢od{wierze
˘ od{wierny, okolicznik – s=owo
wskazuj'ce najcz">ciej miejsce, czas,
spos[b, cel, przyczyn".
o ^ ws ˘ o•pak ^ ws•pak, Orient....
o ^ na ˘
o•puchni"cie ^ na•brzmienie,
o•sad ^ na•lot.
o ^ ba ^ czyni:, robi: ˘
sady•ba ^ o•sada.
o ^ bez ˘ wierz•ba ]bez wierzcho=-
ka\.
o ^ nie ˘ o•s=awiony ]nie•s=awny\,
o nie# ]przeciwie<stwo do& a tak#\.
Du/e O podobne do Q, G, lecz sp[=g=o-
ski Q, G nie przechodz' w samog=oski,
w tym O nie przechodzi w Q ]Q jest
zdecydowanie {le – bo p[{no – dobra-
nym i dostawionym znakiem\.
I wi"cej – O wstawione w rz'd sp[=g=o-
sek rozrywa przej>cia&
MNOPR; w kilku miejscach
widzia=em, z nich pami"tam&
leopard ˘ Leonard ]pod pr'd, wspak\.
Ma=a litera O ]o\ jest baz' dla ma=ej
E ]e\ i d{wi"ki te przechodz' jedne w
drugie, najcz">ciej jednak&
OAEIYU.
Tak/e, w j"zykach europejskich O ]o\
przechodzi w U ]u\, przez co Polacy
utrwalili w znaku Ø ][\, z dobrym

Wondershare
O O
rezultatem, lecz nie do perfekcji – by=a
to pr[ba uchwycenia rzeczy ma=o
uchwytnej, uj"cia jej w regu=".
Zdzis=aw Stieber, 1979, wysnu= „/e w
systemie pras=owia<skim, a/ do epoki
wyra{nego rozpadu jedno>ci j"zyko-
wej, nie by=o samog=oski d=ugiej ani
kr[tkiej o barwie o. Pogl'd ten, wyra-
/ony ju/ dawno, by= jednak d=ugo igno-
rowany. Dzi> podziela go ju/ ca=a gru-
pa powa/nych j"zykoznawc[w ]Vail-
lant, V. Georgijev, Bidwell, Shevelov,
Mareß i inni\. str. 18.
Pocz'tkowo nie wierzy=em, lecz –
uzbrojony w uwag" – obserwowa=em
zmiany, i – po wszystkim – sk=onny
jestem zgodzi: si" ze Stieberem tak/e.
Powa/nie, cho: z powag' u mnie {le
bo lubi" /artowa:, wi"c do powa/-
nych ]czyt. nad"tych\ nie zaliczam
si"; wyk=adzina – /ona wyk=adowcy,
jak s"dzia ˘ s"dzina.
D{wi"k i litera A jest niewsp[=miernie
cz">ciej u/ywana, a O w wielu wypad-
kach jest dostawione wzgl"dnie p[{no,
st'd i pozosta=o>ci form E, np.
• cze=o ˘ czo=o, lecz nadal czelny
i bezczelny, naczelnik,
• staronord. syster ]siostra\ ˘ >redniow.
ang. sister ˘ staroros. siestra ˘ pol.
siostra, Y ˘ I ˘ IE ˘ IO,
• ang. toddler – staroros. czad,
• cisel ˘ cie>la ˘ cios ]uderzenie\,
• wie> ˘ wiejski ˘ wioska,
• wies % sna ˘ wiesna ˘ wiosna,
• S=awianie ˘ pol. S=owianie, lecz ros.
S=awianie, ang. Slavic, nie od s=owa
lecz od s=awa ]wiara\, wiele imion z
przyrostkiem `s=aw, np. Stanis=aw,
Miros=aw, nie ma imion `s=ow, gdy
S=awianie ^ Wierni ]pobo/ni\ ˘
Ko>ci[= Prawo•s=awny(wierny,
gr. logos ˘ s=owo ]wiara\ ˘ daj" s=o-
wo, }przyjmuj"| na s=owo ]na wiar"\,
«s=owo» jest wi"c s=owem wzgl"d-
nie nowym, ¯ gr. logo•s ˘ s•=owo,
s=owotw. koncepcji 023, WG.
• nie ma czasownik[w ko<cz'cych si"
na `o:, s' na `a:, `e:, `i:, `y:, `u:.
• wojewoda Warsz, pisany Worsz,
bo O czytano jako A ˘ Warszawa,
• lit. Alytus ˘ Olita,
• lit. Ariolaga ˘ Ojrago=a,
• lit. AlsedΩai ˘ Olsady,
• niem. Allenstein ˘ Olsztyn, i inne,
• Latvia ˘ +otwa,
• =ada ]woda\, niem. wasser,
ang. water }=ote&| ˘ z % =ada ˘
z=oto ˘ ros. zo=oto, ang. gold ¯ geld,
• ros. ras % skaz ˘ rasskaz ]opowiada-
nie; kaz ^ m[wi:\ ˘ pol. rozkaz,
s=aw.-ros. sie=o ]wie>\ ˘ pol. osiedle,
osiedli: si" ˘ osiod=a: ˘ siod=o,
• >redniow. bra< ˘ bro<, obrona,
• mag ˘ m[c, A ^ Ø ˘ pomaga: ˘
pomoc(nik, pom[c ˘ moc,
• kraj, skraj ]brzeg\, kraja: ˘ kroi:.
o ]tam\ ˘ }wskazuj'c palcem| o, tam,
1. tamten ˘ tamt"dy ]ow"dy\,
2. b'd{, lubo, albo ˘
t"dy i ow"dy ]inn' drog'\,
¯ ang. one way or another,
3. innego rodzaju ˘ taki i owaki,
i to i owo ]oto, tamto\,
i tu i tam ]ang. hither  thither\;
tak i owak ˘ ta ^ owa ]tamta\
OOOA pospolite, og[lnoeurop.
starofranc., anglosas. i >redniow. ang.
sabat ˘ pol. sobota
anglosas. gan, holend. gaan
˘ >redniow. ang. goon, gon, go
anglosas. hoc ˘ >redniow. ang. hook,
hok, pokr. hake, prawdop. ¯ staro-
nord. haki ]hak\ – pol. hak
anglosas. clath ]sukno\ ˘
>redniow. ang. i ang. cloth,
i staropol. clach
anglosas. god ]dobrze\ ˘ >redniow.
ang. gode ˘ ang. good
anglosas. flod ]pow[d{\ ˘ >redniow.
ang. flode ˘ flood } fl˙d |
anglosas. blod ]krew\ ˘ >redniow. ang.
blod, blode ˘ ang. blood } bl˙d |,
anglosas. i >redniow. ang. sot ˘ ang.
soot ˘ staropol. sadze ˘ sadza
krew – krwotok – krwawi:
staroros. Owary – Awary, plemi"
mazur. os=ada – os=oda
staropol. dalit – staropol. dolet
kropla – wkraplacz
OE bezpo>rednio, tak/e ˚E
gr.-p[{no=ac. ¢erm ]nasienie\ ˘
¢orn ]r[d, rodzi:, rodzaj\ ˘
born, corn, horn, porn, sperma,
s=aw.-ros. zerno, pol. ziarno
=ac. duo ]dwa\ – ang. duel ]pojed.\
=ac. globus ˘ ang. globe – pol. gleba
nord. oddi % en ˘ ros. odin – jeden
nord. helga ]>wi"ta\ – ros. Olga
ang. orn – pol. ern ˘
thorn – cier<
ang. swell – swollen
ang. do – deed ¯ deed, dede
staroniem. wy/yn danson ]taniec\ –
>redniow. ang. dansen
niem. rot – ang. red ]czerwony\
niem. }w|asser ˘ s=aw. ozero ˘
pol. jezioro ]W wprowadzone
p[{no do pisowni, ˚W litera\
niem. ezel – pol. osio=
niem. ost ]wsch[d\ – Estonia, ang.
east ]wsch[d\, west ]zach[d\
niem. geld ]/[=ty\ – anglosas. i ang.
gold ]z=oto, z=oty\
holend. hennep – pol. konop; hemp
dodatkowo& HK, MN
starofranc. honeur – >redniow. ang.
honour
>redniow. ang. i ang. other –
staroros. eter ]inny\
s=aw.-ros. tot ]ten\ – staropol. tet
staroros. wiersta – wzrost
staroros. /e=w – /[=w
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
ros. echidna ]/mija\ – ochyd•a(na
]wstr"t(na\, zapewne tak
podst"pnej o kobiecie
ros. /e=ud – /o='d{
ros. osiotr – pol. jesiotr
=o/e – le/e:, legowisko, G?
pierze, piero – pi[ro
staropol. steska: ¯ ros. toska
staropol. ochtowa: – echtowa:
staropol. B'bol – B'bel
staropol. Jutrzonka – Jutrzenka
staropol. Kubok – Kubek
staropol. Orzo= – Orze=
staropol. Szymberski – Szymborski
staropol. Zozula – Zezula
pol. gromad•a(nie – gremialnie
ciosa: – cie>la
przodek – przedni, przed
wrzos – wrzesie<
ole<jele<, ozerojezioro
omelajemio=a, ozorj"z•or(yk
ose<jesie<, tok ˘ toczy:ciec
staroros. sz=em – staropol. sz=om
staroros. snocha – staropol. snecha
o=e=& Swiatopo=kÍwi"tope=k
=ob=eb, cze=oczo=o
czogoczego, cho=mche=m
pcze=apszczo=a, poso=pose=
po=nope=no, pope=popi[=
czlencz=on, plenplon
okek& AdamokAdamek
poczatokpocz'tek
zamokzamek, piesokpiasek
napitoknapitek, kusokk"sek
owew& Narow’Narew
krow’krew, morkow’marchew
orer& gerbortHerbert
omem& potompotem
oses& doskadeska
podoszwapodeszwa
edod& lebedalebioda
sreda>roda
ieio& wiesnawiosna
tesaticiosa:, szpionszpieg
wszystkie `ogo `iego,
t=o, szk=o – w tle, na szkle,
z=o – {le, b=oto – w b=ocie,
siostra – ros. sestra-siestra
tak i szereg innych,
wi"cej ˚nr 002. C. b.
OU w innych j"zykach&
arab. Jusef, ang. pisownia arab.
brzmienia& Yousef,
arab. quran ˘ Koran,
hebr. josef ˘ gr. Ioseph ˘ =ac. Josephus,
Joseph, ital. Giuseppe, hiszp. Jose, pol.
J[zef, ang. Joseph, niem. Josef.
arab. Muhammad, Mohammed –
pol. Mahomet
arab. muslim – ang. Moslem
hebr. bachur – pol. bachor
liczne gr. `os ˘ =ac. `us&
gr. helkos ˘ =ac. ulcus, ulceris
gr. tornos – =ac. turnus,
gr. lotos – ang. lotus,
gr. obelos – ang. obelus

Wondershare
o yy
gr. andros ˘ ang. androus
gr. Leon ˘ ang. Leo, niem. leu
gr. Saloniki ˘ s=aw. Solu<
gr. korone ˘ =ac. corona,
s=aw. koruna, pol. korona
gr. oinos – wino O^U^W
=ac. must ˘ niem. most ˘
pol. moszcz
=ac. sufficient ˘ sowicie
=ac. marmor – pol. marmur
=ac. lora – pol. lura
=ac. cupula, ital. i ang. cupola –
pol. kopu=a
=ac. tofus, tufus ˘ pol. tuf
=ac. russus ]rudy\ ˘ franc. roux }rus| ˘
¢celt.-norm. russ ˘ ang. Russell
]rudzielec\ ˘ s=aw. Russ, Rosja
]podanie o Warego-Russach\
=ac. culminatus ˘ niem. kulm,
s=aw. cho=m,
pol. che=m ]wzg[rze\
=ac. cortina – starofranc. i
>redniow. ang. cortine,
ang. curtain, pol. kurtyna
=ac. cuper ] ¯ gr. Kyprios\, cuprum ˘
staropol. koper % was ]s[l kwasu\
˘ koperwas
>redniow. =ac. brundium –
ital. bronzo
ital. soffitto ˘ pol. sufit
ital. mostarda – ang. mustard,
pol. musztarda
starofranc. bote ˘ pol. but
starofranc. rote – ang. route
starofranc. cosin, cusin ˘
ang. cousin, pol. kuzyn
starofranc. falcun – ang. falcon
starofranc. honur – Am.-Eng. honor
]Brit.-Eng. honour\
franc. tunnel – ros. tonnel
franc. monture ]oprawa\
niem. montur – mundur
staronord. torf ˘ ang. turf
staronord. Northmanthr ˘
s=aw. Urmane
staronord. klumba –
ang. clump, pol. klomb
staronord. Jotar, Jotland –
Juty, Jutland
anglosas. lufu, >redniow.
ang. luve, love ˘ ang. love
anglosas. hroc – pol. kruk
anglosas. hat ]gor'cy, gor'co,
pal'cy\ ˘ >redniow. ang. hoot
]hot\ – mo/e i w zwi'zku pol.
huta ¯ staroniem. hutta ]ku{nia\
hoot, hot % uta ]wielce, wielki\,
anglosas. no – s=aw.-ros.
nu, pol. no ]no jak, no co\
anglosas. tunne ˘ >redniowiecz.
ang. tunne, tonne ˘ ang. ton, franc.
tonne, pol. tona
anglosas. cnotta – skand. knut
anglosas. god – niem. gut,
ang. good, pol. godnie
>redniow. ang. boren, borien ˘
ang. bore ]1. wierci:, 2. wiert=o,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
>wider\ ˘ pol bor, burza ]zawie-
rucha, te/ wojenna, rozruchy\
>redniow. ang. stoffe ˘ ang. stuff
>redniow. ang. commun –
ang. common
>redniow. ang. bule ]byk\ –
>redniow. ang. bole
>redniow. ang. curt – cort ¯
=ac. cors, cortis,
ang. God – szw. Gud
ang. tomb }tumb|, womb
}=um|, to }tu|, itp.
ang. bottle, szw. butelj –
pol. butel(ka, ros. buty=ka
ang. murder – pol. mord•
owa:(erstwo
dun. ko ]krowa\ – staroang. cu
>redniow. holend. pompe ˘
>redniow. ang. pompe,
pumpe ˘ ang. pump,
pol. pompa
niem. Karl ˘ gr. Carl, Karl,
=ac. Carolus, ital. Carlo, hiszp.
Carlos, holend. Karel, ang.-franc.
Charles, pol. Karol, wo=. korol
^ pol. kr[l
niem.ang. ‘m=ody» ¢ung ]jung,
young\  ‘wuj(ek» ¢onk ]onkel,
uncle\& ungunconconk
tur. su=tan ˘ pol. nazwisko
So=tan
peruw. kuka – hiszp. coca
niem. das burdell – franc. bordel
niem. grobian – pol. grubianin
niem. lot – pol. lut,
niem. los – pol. luz
niem. lunte – pol. lont,
niem. rost – ang. rust ]rdza\,
niem. rot ]rudy\ – celt. russ,
niem. schrot – pol. >rut,
niem. schlosser – pol. >lusarz
>redniow. s=aw.-lit. anglosaskiego
pochodzenia&
Dowmund – Dowmont,
Narymund – Narymont,
Romund – Romont
s=aw. toziemiec – pol. tuziemiec,
s=aw. ubrusiec – pol. obrus
s=aw. k, ko ]do\ ˘ pol. ku
ros. topa: – pol. tupa:
ros. oku< – pol. oko< ]gat. ryby\
wo=. chorugow – s=aw. chorogow
wo=. kanun – pol. kanon
po=k ˘ pu=k, wo=. skora –
pol. sk[ra, skura
wo=. Ocho/e – pol. Uchanie
wo=. uk=ad ]ob=o/enie podatkiem\
– pol. ok=ad
staropol. s=u< – s=o<, s=u<ce – s=o<ce
staropol. chlustanie – ch=ostanie
staropol. kopka – kupka, wzg[rek
pol. makotra lub makutra
pol. pieron – pol. piorun
rz. Strom – pol. strum]ie<\
staropol. abur – ebor, ebur, AE
i wiele innych w ten spos[b, bo na-
przemian, bez=adnie.
Remove
Watermark PDFelement
znak O wyda= U, lub odwrotnie; pier-
wotnie pisano dwa d{wi"ki jednym
znakiem, a wymawiano dwojako, i st'd
niejednorodno>: zapis[w na olbrzy-
mim obszarze kontynentu, zamiesza-
nie, gdy w ko<cu je rozdzielono,
przypisuj'c jeden d{wi"k jednemu
znakowi, ale kt[ry kt[remu$ ˚U
o 1. czyni:, 2. pe=nia 3. dope=nienie,
4. ='cznik, 5. o`, ob`, obe` ^ ca=kowi-
cie, na wskro>, przez, 6. poprzez,
7. og[=(em, 8. dooko=a, 9. po`,
10. nie`, bez`, 11. szeroko,
12. kierunek, 13. za`,
14. tu ˘ tu•dzie/ – o•raz.
szczeg[=y ˚nr 474 Zg=oski.
naukowo w mSjp 1969&
«przyimek ='cz'cy si" z rzeczowni-
kami ]lub innymi wyrazami pe=ni'-
cymi ich funkcje\ w bierniku lub
miejscowniku»
1. «='czy z wyrazami nadrz"dnymi
]oznaczaj'cymi czynno>: m[wienia,
my>lenia, decyzj", pro>b", stan uczu-
ciowy, oskar/enie itp.\ rzeczowniki
stanowi'ce rozwini"cie tego, co ozna-
cza wyraz nadrz"dny»& M[wi:, opo-
wiada: o czym. Bajka o smoku. Pyta:
o nowiny, o cen" czego. Pami"ta: o
kim. Mie: o czym poj"cie. Prosi:,
upomina: si" o co. Troska o zdrowie.
Gniewa:, bi: si" o co. Przyprawia:
kogo o chorob".
2. +'czy z wyrazami oznaczaj'cymi
uderzenie, rzucenie, tarcie itp. lub
opieranie si" – rzeczowniki ozna-
czaj'ce przedmiot dzia=ania tych
czynno>ci»& Fale bi=y o brzeg. Drabina
oparta o >cian".
3. «tworzy wyra/enia oznaczaj'ce
wielko>:, stopie< w skali, rang" cze-
go, miary ruchu przestrzennego lub
okre>lenia lokalizacji w czasie czy
przestrzeni»& Starszy o rok od niego.
Wy/szy o g=ow". Cen" podwy/szono
o dziesi": z=otych. Mieszkali o kilka
kilometr[w od Warszawy. Przyszed=
o pi'tej. Wyruszyli o >wicie.
4. «tworzy wyra/enia okre>laj'ce –
dotycz'ce charakterystycznych cech
os[b, istot /ywych i przedmiot[w»&
Szarfy o barwach narodowych. Pok[j
o wielkich oknach. To >piewak o
mocnym g=osie.
5. «tworzy wyra/enia, w kt[rych mowa
o szczeg[lnych okoliczno>ciach czego
lub o narz"dziach»& Chodzi= o kuli. Nie
m[g= wsta: o w=asnej sile.
o~ ˚nr 030 – powi'zania mi"dzy
przedrostkami, i nr 440 – znaczenia
przedrostk[w.
bez czego& o•mal ^ bez ma=a.
~o stary, senior& Jan ˘ Jano.
oaza gr. oasis.
ob~

Wondershare
yy
1. o` ^ na` ^ z` ^ wy` ^ do,
2. dooko=a;
¯ obok ^ przy ˘ przyimek
¯ przy ]obok\ % imek ]j':\,
3. o`, ob`, obe` ^ ca=kowicie,
na wskro>, przez ˘ prze`,
4. s` ]od`\ ˘ sub` ]pod`\, sup` ]nad\
˘ support ]podparcie\, PB,
s=owotw. koncepcji 022, 023, 024.
bogaty zakres s=[w, wi"kszo>: z nich
opu>ci=em, bo klarownego pochodze-
nia ]oczywiste w nich rdzenie\.
oba(j, obie jęz. skr. obydwa.
s=owotw. baz' bis ]nieme S\ ¯ =ac. duo
]dwa\ ˘ bi, bie % dwa ˘ obydwa, obie.
˚biesagi ¯ =ac. bissaccium.
obaj ^ obydwaj; obop[lny,
obu•r'cz(stronny, oboj"tny, obojnak.
staropol. oboj ]jeden i drugi, ten i
ten, ka/dy z dw[ch\, OA.
staronord. bathir, >redniow. ang.
both, bathe, ang. both,
ros. tot i drugoj-tot i drugoj.
wo=. 1289 z∂ravπe obo[ ]zdrowi
obaj\, i s=razivwas áboi ]obaj\,
ok. 1816, o rodzie Zborowskich
kt[rzy latem 1587 „przybyli oni na
pole elekcyi w poczcie dziesi"ciu
tysi"cy ludu zbroynego; z mniejsz'
liczb', lecz z dobranem rycer-
stwem, przyci'gn'= p[{niey hetman
}Jan| Zamoyski. Obadwa woyska
w niewielkiem sta=y od siebie od-
daleniu.”
¢obacze jęz.
ale, lecz, jednak/e, przeciwnie.
staroros. obahe-obacze,
ros. no, odnako, naprotiv.
ang. but, yet, still, opposite.
†obaczenie wg ˚Ss 2011&
poj"cie, opami"tanie ]$#\.
¯ o % baczy: ]zwa/a:\.
ang. consider-ing(ation, ros. ]zwa-
/a:\ rassmatrivat;, ]rozmy>la:\
razmy-wlqt;/slit;.
†obaczy: wg ˚Ss 2011&
1. spostrzec, zauwa/y:, ujrze:,
2. rozmy>la:.
¯ o % baczy:.
ang. percive, notice; contemplate,
ros. zamehanie-zamieczanie,
rassmatryvat;-rassmatrywat,
obdumyvat;-obdumywat.
†obaczy: si" wg ˚Ss 2011&
spostrzec si", zmiarkowa:, upilno-
wa: si", opami"ta: si".
˚obaczy:.
¢obadwa ˚obydwa. ¯ oba % dwa.
†obaka: wg ˚Ss 2011&
jęz. z=aja:, zwymy>la:. ¯ bak.
obali: OA
ang. abolish.
obanda/owa: czynność.
obarczy: ob ^ na % bark.
†obartel
wypuk=a, >rodkowa cz">: tarczy.
†obartlik zasuwa, rygiel u drzwi.
obarzanek spoż.
obaw-a(ia: si" psycholog.
przeczuwany k=opot, w przypadku gdy
rzeczy mog' przybra: z=y obr[t i istnie-
je na to wielkie prawdopodobie<stwo;
dosł. l"k; problem umys=owy.
¯ o ]nie\ % bawa ¯ bawi: ]zajmowa:,
radowa:\ ¯ j':, s=owotw. pokr. l"k,
j"k, LJ.
w zwi'zku s=owotw. z zabaw' ]bez-
trosk', radowaniem\ – jej przeci-
wie<stwo, przeciwstawienie,
s=owotw. koncepcji 002.A.
franc. peur, anglosas. f≤r ]dosł.
nag=y atak, ang. lit. sudden attack\,
>redniow. ang. fere ˘ ang. fear,
ros. strax-strach, boqzn;-bojaz<.
obca=owa: ¯ ob` % ˚ca=owa:.
obcas odzież.
dolna, tylna cz">: obuwia,
na kt[rej wspiera si" pi"ta.
niem. absatz ]napi"tek\.
staropol. abzas, abcas, obcas.
obces(owy char. tupet, but(ny.
¯ tupanie obcasami but[w ¯ obcas.
nie od obsesji ]A. Br¥ckner\; mSjp
1969& bezceremonialny, natarczywy,
zuchwa=y, gwa=towny.
obc"gi ob ^ obj':, dooko=a.
c"gi ^ t"gi, TC.
obejmuj'ce t"go.
obchodzi: ]si"\ ¯ ob` % ˚chodzi:.
†obchodzi: si" czym> ˚Ss 2011
trudni: si", zajmowa: si" czym> ]$#\.
˚obej>: si" czym> ]zaj': si"\.
ang. occup-y(ation,
ros. zanimat;sq-zanimatsja.
obch[d ¯ ob` ^ dooko=a.
˚chodzi:.
obci': ¯ ob` % ˚ci':.
obci'ga: ¯ ob` % ˚ci'gn':.
obci'/acz
techn. surowiec pomocniczy u/ywany
przy produkcji papieru; obci'/alnik.
obci'/y: ¯ ob` % ˚ci'/y:.
obcie-c(ka: ¯ ob` % ˚ciec.
obciera: ¯ ob` ]wy(z\ % ciera:.
obcierka łow.
strza= powierzchowny, nie zostawia-
j'cy g="bszej rany.
†obci"/liwy wg ˚Ss 2011&
uci'/liwy, ci"/ki do zniesienia.
˚uci'/liwy.
ang. burdensome,
ros. obremenitel;nyj.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
obcina-:(rka ob ^ z(do
obcios(a: ¯ ob` % ˚ciosa:.
obciska: ¯ ob` % ˚ciska:.
obcis=y ob ^ na(do, % ˚cisn':.
obco~
pierwsza cz">: wyraz[w z=o/onych
oznaczaj'ca odr"bno>: cz">ci
drugiej.
obcobrzmi'cy
obcoj"zyczny
obcokrajowiec
obcopylny
obcowa: przebywa: razem,
wsp[lnie, przestawa: z kim,
¯ obecnym by: w[wczas.
staropol. YE ˘ prze•by•wa: 
ob•co•wa:, o•by•wat•el, po•by:
]gdzie czas jaki, przebywa: tam\.
s=owotw. pokr. obyty ¯ by: ]jecha:\.
obcy cudzy ]cy ¯ ty\, przybysz.
wg mSjp 1969, w u/yciu rzeczownika&
«cz=owiek nie nale/'cy do danego
>rodowiska, rodziny; mieszkaniec,
obywatel innego kraju; cudzoziemiec,
nieznajomy».
=ac. extraneus ˘ starofranc. estran-
ge; estrangier ]franc. etranger\,
>redniow. ang. strangere, straun-
gere ˘ ang. stranger; ang. strange
]dziwny\, stranger ]nieznajomy\,
foreign ]obcy, z innego kraju\,
ros. strannyj-strannyj, ino-
strannyj-inostrannyj, hu'oj-
czu/oj; inostranec-inostraniec,
neznakomyj helovek,
priezwij-priezszij.
obczyzna
obce kraje, zagranica.
†obdal z daleka.
obdarowa:
hojnie obdzieli: podarunkami.
obdart-y(us ¯ obe` % ˚drze:.
obdarzy: ¯ ob` % ˚darzy:.
obdzieli:, ¯ darowizna, darmo ¯ dar.
staropol. odarzy: ]obdarzy:\.
ang. present, to give, to bestow,
to grant,
ros. dar/it;-dar(it ]dar(owa:\,
podarok-podarok.
obdasznica bud.
pozioma rynna biegn'ca wok[= da-
chu, odprowadzaj'ca wod" do rynny
spustowej; okapnica.
obdrapa:
obdukcja med., prawn.
†obdza powr[z.
obdzieli: ¯ ob` ]wy\ % ˚dzieli:.
obdziera: ¯ ob ]z\ % drze:.

Wondershare
yy
obe~
o`, ob`, obe` ^ dooko=a, ca=kowicie,
na wskro>, przez ˘ prze`.
obec(ny(nie(no>: jęz.
1. publi•ka(czny,
2. przytomny, czujny, przy zmys=ach,
3. tera•z({niejszy ]czas\,
4. zamiast; wobec tego.
˚o ]dope=nienie\ ˘ wo.
«sent» jako «czucie» zdaje si" tu
mie: miejsce&
=ac. prae` ]przed`\ % esse ]by:\ ˘
praesse ˘ praessens ˘ present ]obec-
ny(nie\;
ang. sentry ]czujka\ }zagmatwane
obja>nienie w Webster’s Dictionary,
z zaznaczeniem& prob. ¯ probably, tj.
by: mo/e|.
sentiment(al ]u•czucie, uczucia...\.
ckn ]ckni:, t"skni:, ockn':\ 
tkn ]dotkn':, czu:\.
cn ]jawa\  sn ]sen\.
mSjp 1969& 1. osobi>cie przy tym
b"d'cy, 2. dzisiej szy, wsp[=czesny, te-
ra{niejszy; w bie/'cej chwili, teraz.
obecno>: – bytno>:.
wg ˚Ss 2011& staropol. obecnie –
osobi>cie, wsp[lnie ]$#\.
=ac. prae` ]przed`\ % esse ]by:\ ˘
praesse ˘ praessens ˘ starofranc.,
>redniow. ang. i ang. present,
ros. prisutstvu[]ij.
obedrze: ˚obdziera:.
†obegna: wg ˚Ss 2011&
otoczy:, opasa:, oblec ]$#\.
=ac. unda ]fala\ ˘ super` ]nad(to\
% undare ˘ p[{no=ac. superunda-
re, starofranc. suronder ]przelewa:
si"\ ˘ anglofranc. surounder,
>redniow. ang. sourrounden,
ang. surround, ]okr'/y:, otoczy: ze
wszystkich lub prawie wszystkich
stron, 2. ...itd.\.
ros. okru'-dat;/it;-
o kru/•dat(it ¯ o % krug ]kr'g\,
osa'dat;-osa/dat ¯ o % sadit,
obejm-a(owa: ¯ ob % j':.
o, ob, obe ^ dooko=a, ca=kowicie,
przez ˘ prze`;
1. otoczy: ramionami, ogarn':,
2. podj': si" prowadzenia stanowis-
ka, posady,
3. opanowa:, zaw=adn':, przenikn':,
przej': ˘ opanowa= gr[d, obj'=
strach, 4. poj':, zrozumie:,
5. zawrze:, zmie>ci:, w='czy:.
my>lowo pokr. piasta ]obejma\, Piast
i piastun, pasterz i pan ]panewka,
panowa:\.
obejrze: ob(e ^ dooko=a.
obej>-cie(: ob(e ^ dooko=a.
`j>cie ¯ i>:.
wg ˚Ss 2011& staropol. obej>:
si" czym> – zaj': si" czym>$#.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
˚obchodzi:.
¯ ob` % j"cie ¯ j': si" ]chwyci: si"\.
ang. around,
wo=. 1289 no obywedwe ákolo
na Vorota ]lecz obszed=wszy
naoko=o Wr[t; Wrota na Roztoczu\
†obel wg ˚Ss 2011& ˚l[d.
ang. ice, ros. lëd=-liod.
obel-ga(/ywie(/ywy jęz.
zniewa•ga(/y:.
ob-e % lga ¯ =ga:, =/e:.
odwr. nord. Helga ]>wi"ta\.
wg ˚Ss 2011& staropol. obel/y:
– zniewa/y:.
=ac. in` ]na\ % salire ]skaka:\ ˘
insilire ]naskoczy:\ ˘
p[{no=ac. insultus ]naskakiwanie\,
franc. insult, ang. insult, outrage
]obraza, zniewaga ci"/ka\,
ros. oskorblenie, obida-obida.
obelisk wysoki s=up, najcz">ciej
czworoboczny, zw"/aj'cy si" ku
g[rze, zako<czony >ci"ciem kszta=tu
piramidy, zwykle wyciosany z jednej
bry=y kamienia, cz"sto pokryty hie-
roglifami; w staro/. Egipcie symbol
s=o<ca, obecnie forma pomnika.
gr. obelos ]ostros=up\ ˘ zdrobn.
obeliskos, w zwi'zku s=owotw. z
obelus ]znak «–» lub «÷» u/ywany
w staro/. manuskryptach, wskazuj'cy
kwestionowane, w'tpliwe zdania lub
paragrafy\ ¯ gr. obelos,
=ac. obeliscus, franc. obelisque,
ang. obelisk, ros. obelisk>
poligr. znak ssylki ]obelisk,
poligr. znak zsy=ki\.
obel/ywy jęz. ˚obelga.
†obercuch odzież.
suknia wierzchnia, odzienie
wierzchnie.
¯ niem. ober` ]zwierzchni\.
ang. overcoat ]palto, p=aszcz\,
ros. pal;to-palto.
ober-ek(tas taniec.
†oberman, barman, borman,
heberman, obyrman,
OAEY, nieme H,
1. wy/szy s"dzia polubowny,
2. urz"dnik przyjmuj'cy zbierane
przez poborc[w czynsze i op=aty.
†oberszter wojsk. pu=kownik.
niem. oberst ]pu=kownik\ ˘
niem. obersteuereinnehmer.
ang. colonel,
ros. polkovnik-po=kownik.
oberwa: ]si"\ ¯ obe` % ˚rwa:.
oberwan-iec(y ¯ obe` % ˚rwa:.
oberwisko ¯ obe` % ˚rwa:.
ober/a tawerna, gospoda, knajpa.
=ac. taberna,
starofranc., >redniow. ang. taverne,
Remove
Watermark PDFelement
yy
ang. tavern,
ros. gostinnica, traktir.
ober/n': ¯ obe` % ˚r/n':.
ober/yna bot. bak=a/an.
ober/ysta tak wg mSjp 1969&
przestarz. w=a>ciciel lub dzier/awca
ober/y; karczmarz. wi"cej ˚840.
obeschn': ¯ obe` % ˚schn':.
obes=a: ¯ obe` % ˚s=a:.
obetka: ¯ obe` % ˚tka:.
obetrze: ¯ obe` % ˚trze:.
obeznany jęz. ¯ zna:.
obezw=adni: ¯ o` ]ca=kowicie\ %
bez` % ˚w=ada: sob'.
pozbawi: w=adzy nad kim>,
szczeg. fizycznie, si=', skr"powa:,
pozbawi: w=asnej woli poruszania si".
ang. render unable, disable,
ros. delat; nesposobnym.
obe/re: si" ¯ obe` % ˚/re:.
†obe{rze: ¯ obe` % ˚jrze:.
1. obejrze:, 2. rozwa/y:, uwzgl"dni:.
ang. to have a glance; consider,
ros. smotret;-smotriet.
obfit-y(o>: zaopatrzy:, wyposa/y:,
wystarcz•y:(aj'cy. ¯ staroniem. obaz
% anglosas. ofet; ow, ob ]˚owoc\.
staropol. obwity ]obfity\,
op=wity, opwity, ˚okwito.
ang. abundant, plentiful, profuse,
ros. obil;nyj-obilnyj.
ros. izobilie-izobilie ]obfito>:\
¯ iz` ]iz`\ % obilie-obilie.
obgada: ¯ ob` % ˚gada:.
obgotowa: tak wg mSjp 1969&
ugotowa: cz">ciowo; tylko po
wierzchu; gotowa: kr[tko.
}s=owo mi nieznane; ob` ^ dooko=a|.
obgry{: ¯ ob` % ˚gry{:.
obiad(owy ¯ obiednia AE.
dosł. dnia jest pe=nia – pe=nia dnia;
suty posi=ek w porze po=udniowej lub
wkr[tce potem, do godz. 14–16-tej,
sk=adaj'cy si" zwykle z dw[ch da< i
deseru& zupy i tre>ciwej, np. ziemniaki
z mi"sem i sa=atk' warzywn'.
wo=. 1289 áb≠d=>
zva k sob≠ knœzi na áb≠d=.
]‘zwa=’ – wezwa=, zaprosi=, kniazi[w
na obiad\, i nahawa áb≠dati.
i piti i veselitis ]i pocz"li
‘obiadowa:’, i pi: i weseli: si"\,
i naha áb≠dati ]i pocz'= obia-
dowa:\, áb≠dav 'e i piv= i
le'e na noh; ]gdy najad= si" i
popi=, leg= na noc\,
staroros. ob≠d-=/at;/ennyj
]obiad(a:(owy\.
ros. obed ]obiad\.
por. obiednia ]msza w porze obiado-

Wondershare
yy
wej, suma\.
angielskie terminy& lunch, dinner –
nie odpowiadaj' naszemu obiadowi;
lunch jest suchym posi=kiem w porze
obiadowej, w rodzaju kanapek ]prze-
k'ska, przedobiad\, natomiast posi=ek
o sk=adzie, charakterze, obiadu spo/y-
wany jest wieczorem, po pracy, w
godz. 18–20, ci"/ki dla /o='dka,
na noc ]pol. suta kolacja\.
†obiata, obieta
1. obietnica, >lub, przyrzeczenie,
2. ofiara, rzeczy ofiarowane,
przeznaczone do ofiarowania,
3. zysk.
kusz'ce&
kob % obiata, obieta ˘ kobieta,
w rzecz. ostry wulgaryzm.
staropol. obiata.
ang. promise; sacrifice,
ros. obe]anie-obieszczanie,
'ertva-/ertwa.
†obi'za: obwi'za:. ˚obra: si".
staropol. obi'za: si" czemu –
odda: si", po>wi"ci: si" czemu.
=ac. de` ]z`\ % vovere ]>lubowa:\
˘ devovere ˘ devotus,
ang. devote ]1. dedykacja, po>wi"-
cenie si", 2. oddanie si" dla celu,
dzia=aniu, osobie, 3. rzadkie, zaprzy-
si"/enie zniszczenia, przekle<stwo\,
ros. predannost;-predannost.
obibok osob.
le<, nocpo<.
~obi-:(cie ¯ o` % ˚bi:.
¢obidati obchodzi:.
¯ ob % idati  i>: ]id'c\, chodzi:.
staroros. obidqti-obidati,
ros. obxodit;-obchodit,
ang. to visit; roundabout way;
circuit, turn, tour.
obiec ¯ o` % ˚biec, bieg.
obie-ca:(tnica(canka(cuj'cy
obiet, obiec TC,
mo/e s=owotw. pokr. kobie•t]a\(cie,
ale kobieta ¯ kob ]dobiera: si", sp[=ko-
wa:, wsp[=/y: p=ciowo, seksualnie\.
†obiecad=o abecad=o.
A, B, C, D % =o; OA
¢obied ˚obiad AE.
¢obiednia s=aw., ˚obiad,
¯ o % bie % dnia
dosł. dnia jest pe=nia ]o\.
obiad, suma – msza w porze obiadowej,
po=udnie, ˚msza.
franc. la messe, ang. }midday| mass,
wo=. 1289 áb≠dnœ,
i øp≠vwe áb≠dn[
]od>piewali “obiedni"”\.
obieg(owy o, ob ^ dooko=a.
obiekcje osob.
zastrze/enia, w'tpliwo>ci w stosun-
ku do czego, sprzeciw ]wewn"trzny
lub formalny\.
ang. objection ¯ >redniow. ang.
objeccioun ¯ p[{no=ac. objectio
¯ objicere.
obiekt
1. przedmiot, rzecz;
przedmiot poznania,
2. budynek, zesp[= budynk[w,
urz'dzenia trenerowe.
obiektyw fotogr.
soczewka lub zesp[= soczewek w
przyrz'dzie optycznym.
obiektyw-ny(izm
bezstronny.
obiera-:(lno>:(lny czynność.
1. ob ^ dooko=a, zdejmowa: sk[rk",
nask[rek no/em lub innym ostrym
narz"dziem, zrzyna:, skrawa:, ¯
bierka ¯ bra:,
2. ob ^ wy ˘ wybiera:, selekcjono-
wa:, upatrywa: dogodne ¯ wyb[r.
obierki w liczbie mnogiej.
skrawki po zdj"ciu zewn"trznej
warstwy, sk[rki.
†obierza ryba.
sznur do sieci, w przen. sie:.
¯ o ]pod\ % bierza ]bra:, ci'gn':\.
¢obiesiti, obiesisza
po(za•wiesi:; po(za•wiesi=.
staroros. obesiti-obesiti,
ros. povesit;, zvesit;,
povesil, zavesil.
†obiesi: powiesi:. ˚wieszak.
ang. hang, ros. vewat;-wieszat,
viset;-wisiet.
¢obiestiti
zawiadomi:, zapowiedzie:.
staroros. obestiti-obiestiti,
ros. opovestit;, izvestit;,
ang. to inform, to announce.
obestiti sq-obiestiti sja
]zapowiedzie: siebie\,
ros. ob=qvit; o sebe.
obietnica przyrzeczenie.
staropol. obiata.
ang. promise,
ros. obe]anie-obieszczanie.
obie/ysas pot.
w XIX w. i pocz'tkach XX w., ro-
botnik rolny emigruj'cy sezonowo,
zw=aszcza do Saksonii.
obie/y>wiat pot.
podr[/yj'cy po >wiecie; w=[cz"ga.
obija: ]si"\ ¯ o` % bija: ¯ bi:.
obijak ¯ o` % ˚bi:.
†obile zbo/e, ziarno.
s=aw. obile ]dostatek\.
†obin': owin':.
ang. wrap,
ros. zakut-yvat;/at;.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
objada: ¯ ob ^ z, % je>:.
obja>ni: ¯ ob ^ wy, % ja>ni:.
objaw(i: ¯ ob ^ z, % jawa.
ob•jaw ]prze•jaw\.
objazd(owy ¯ ob ^ dooko=a,
% jazda ˘ ˚jecha:.
obj':
¯ ob` ^ dooko=a, % ˚j': ]chwyci:\.
¯ s=aw.-ros. jat.
objecha: ¯ ob` ^ dooko=a % jecha:.
objemka techn.
pier>cie< ='cz'cy i uszczelniaj'cy
dwie rury w miejscu ich zetkni"cia
si".
†obje{dzi: ukr[ci:, pohamowa:.
¯ ob` % jazda.
ang. curb, repress,
ros. obuzd-yvat;/at;,
sder'-ivat;/at;.
obje/d/a: osob.
obj-"cie(': ob` ^ dooko=a, % j':.
wo=. 1289 áni 'e oboimaa noz≠
ego ]oni za> obejmuj'c nogi jego\.
obj"to>: ¯ ob` ^ dooko=a, % j':.
objuczy: ¯ ob` % juczy: ¯ juczny.
obk=ad ¯ ob` ^ dooko=a, % k=ad.
1.a. ogrodn. s=oma, ga="zie, zabez-
pieczaj'ce m=ode drzewka przed
mrozem,
1.b. naw[z wok[= skrzy< inspekto-
wych dla utrzymania wy/szej
temperatury,
2. techn. ok=adzina kamienna.
obku:
obkupi: si" ¯ ob` % ˚kupi:.
obla: ¯ ob` ^ dooko=a, % ˚la:.
oblamowa:
¯ ob` % lamowa: ¯ lam.
oblata: ¯ ob` ^ dooko=a, % lata:.
oblatywa-cz(: lotn.
lotnik lataj'cy na nowych maszynach
w celu ich wypr[bowania.
oble-c(k= ¯ ob` ^ dooko=a,
¯ ob` % lec ]ci'gn':\.
staropol. oblec – przyodzia:.
ang. put on,
ros. odet;-odet,
odevat;-odiewat.
oblecie: ¯ ob` % lecie: ¯ lot.
oblega: ¯ ob` ^ dooko=a % ˚lega:.
lega:, le/e: obozem.
oble-ka:(c dosł. obci'ga:.
¯ ob ]dooko=a\ % leka: ¯ lek ]ci'g\
¯ lec ]spoczywa: w pozycji poziomej
˘ lec na =o/u ˘ zwlec si" z pos=ania\.
s=owotw. pokr. zwleka: ]>ci'ga: ˘
oci'ga: si"\, zw=oka ]op[{nienie\.
>redniow. du<ski. lakke ]wolno i>:\

Wondershare
yy
˘ ang. lag ]zwleka:, op[{nia: si"\
˘ pol. 1. ty=, ostatek, 2. zwleka:,
op[{nia: si" ˘ z•wleka:, za•lega: –
o•ci'ga: si", na•wleka: – na•ci'ga:,
na(ob•leka: ]BW\, ˚leg nr 465.
ang. put on ]w=o/y: na\,
franc. revertir,
wo=. 1289 áblahawe>
... i sam= s=vlahawe eg. i
áblahawe i v= porty svoa ]i
sam rozebra= go i w=o/y= na< “porty”
swoje – zgrzebn' szat" do snu\,
ros. oblekat; ]obleka:\,
oblehonnyj ]obleczony\.
¢oblem ]czes.\ zgo=a.
czes. oblem.
†oblenia: si" leni: si", oci'ga: si".
¯ ob` ]ca=kowicie\ % leni: si".
niem. eitel ]pr[/ny, pusty\,
anglosas. i >redniow. ang. idel ]pusty\,
ang. laze, idle,
ros. lentqinihat;-lentjainiczat,
lenit;sq-lenitsja.
oblepi: ¯ ob` ^ dooko=a, % ˚lepi:.
oble>ny
nieprzyzwoity, lubie/ny, zbere{ny.
oblewa: ¯ ob` % ˚la:.
oble{: pot. ¯ ob` % le{: ¯ =azi:.
obl"/-enie(ony(niczy
¯ ob` ^ dooko=a, % ˚lega:.
le/e: obozem wok[= –
ob•l"/e•nie ˚oblega:.
oblicowanie tak wg mSjp 1969&
warstwa ok=adzinowa powierzchni
>ciany nadaj'ca estetyczny wygl'd
elewacji i zwi"kszaj'ca trwa=o>:
>ciany.
oblicza: ¯ ob` % ˚liczy:.
ob ^ wy(z(na.
s=owotw. pokt. licz•ba(y:, por. lico.
obliczalny jęz.
1. daj'cy si" obliczy:; wymierny,
2. daj'cy si" przewidzie: ˘
nieobliczalny.
oblicze posta:. ¯ lico, twarz.
staropol. oblicze – 1. oblicze,
2. kszta=t, forma, figura. ˚obraz.
=ac. facies ]twarz, wygl'd zewn"trz-
ny\ ˘ p[{no=ac. facia,
starofranc., >redniow. ang. i ang.
face, ros. lico-lico ]posta:\.
oblicz-y:(enie jęz., czynność.
1. dokona: obrachunku,
2. wzi': pod uwag".
†obliczno>:
1. oblicze, 2. obecno>:, 3. osoba.
oblig ekon.
pisemne uznanie d=ugu;
skrypt d=u/ny.
oblig-acja(atio(owa: ¯ =ac.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
¢oblik por. lico
oblina techn.
zaokr'glony brzeg deski.
oblinowa: czynność. ¯ ob` % lina.
obliza: si" ¯ ob` % ˚liza:.
oblizywa: ˚dziwol'g.
oblodz-enie(i: ]si"\
¯ ob` ^ dooko=a, % l[d.
oblot
oblubieni-ca(ec
¯ ob` % ˚lubi: ¯ luba.
oblu-zowa:(lu{ni:
ob=adowa: ]si"\
ob=ama: ]si"\ ¯ ob` % ˚=ama:.
ob=apia:
staropol. ob=apia: – 1. obejmowa:,
2. ogarnia:, 3. sp[=kowa:.
¯ ob ]wok[=\ % =apia: ¯ =apa.
staronord. hugga,
ang. hugging ¯ hug ]1. obj': r"koma
wok[= i trzyma: do>: mocno i czule,
mi=o, z zami=owaniem; obejmowa:,
>ciska: mocmo i z zami=owaniem, 2.
>ciska: co w przednich nogach jak
nied{wied{, ...itd.\,
ros. obn-imat;/qt;-obn•imat(jat,
zakl[h-at;/it;-zakljucz•at(it,
radovat;sq-radowatsja.
ob=api: ¯ ob` % ˚=apa:.
ob=askawi:
¢ob=ast powiat, administracja, w=a-
dza, zarz'd nad znan' miejscowo>ci',
staroros. oblast;-ob=ast,
ros. volost;, nahal;stvo
nad izvestnoj mestnost;[,
vlast;,
ang. district, jurisdiction, authority.
ob=awa ob ^ dooko=a, ¯ =[w, Ø ^ A.
†ob=az droga boczna, ko=uj'ca
}objazd, =az – jazd J.D.|
†ob='d b='d, pomy=ka.
staropol. ob='d – b='d, pomy=ka.
staropol. ob='dzi: si" – b='ka: si".
staropol. ob="dliwo>: –
zb='dzenie, b='kanie,
=ac. errare ]w"drowa:\ ˘ error,
starofranc. error, staronord. mistaka,
>redniow. ang. errour, mistaken,
ang. error, mistake, fault,
ros. owibka-oszibka,
zablu'd-at;sq/it;sq,
owib-at;sq/it;sq.
ob='k archit., bud.
konstrukcyjny lub dekoracyjny
element architektoniczny w kszta=cie
p[=kola, cz">ci elipsy.
ob='kan-y(ie(niec o` ^ ca=kowicie.
ob="d(ny b='dzenie, ˚o.
ob=ok chmurka, k='b ¯ club, clump.
Remove
Watermark PDFelement
yy
pokr. k='b, s=owotw. koncepcji 012
]czyt. wspak& club ˘ k='b  o•b=ok\.
staropol. ob=ok ]mg=a, zas=ona z
mg=y\.
franc. le nuage, la nue,
>redniow. ang. cloude, clude ]pierw.
masa ska=, st'd masa wszystkiego\,
ang. cloud, ros. oblako-ob=ako,
wo=. 1289 ábolok=> i mnogym
v=ronom. ≥ko ábolokou ve-
likou igra[]im= 'e pticam.
]i wielu wronom jak bawi'cym si"
wielkim ‘obo=okiem’\.
ob=oniony tak wg mSjp 1969&
okryty, otoczony, powleczony b=on'.
ob=owi: si"
ob=o/n-ie(y z=o/ony chorob'.
¯ ob ]z\ % =o/nie ¯ =o/y: ¯ le/e:.
wo=. 1289 áblo'en=-ob=o/en
]ob=o/ny\.
ob=o/y: ¯ ob` % ˚=o/y:.
ob=[czyny rel. tak wg mSjp 1969&
przywdzianie habitu zakonnego jako
ceremonia ko>cielna
}mo/e obleczyny$ ¯ obleka: si"|.
ob=[g techn.
†ob=[w po=[w, zdobycz. ˚plon.
¯ ob` % =[w ¯ s=aw.-ros. =ow(it.
ang. ]ryb\ fishing, catch,
]zdobycz\ trophy, booty,
ros. ]ryb\ rybnaq lovlq,
trofej-trofej, dobyha-dobycza,
ob=ud-a(nik(ny ˚b=ud i hipoktryta.
staropol. ob=uda – mara, zjawa,
staropol. ob=udny – z=udny,
ob=udzi: – ok=ama:, oszuka:.
staropol. sykofancja – ob=uda.
ang. hypocrisy,
licemerie-licemerie,
ros.
xan'estvo-chan/estwo.
ob=upa: ¯ ob` % =upa:.
obra: ze skorupy.
ob=upi: ¯ ob` % ˚=upi:.
ob=-y(ok kszta=tu bli/ej nieokre>lo-
nego, z wyj'tkiem zaokr'gle< obrze/a;
pod=u/nego i zaokr'glonego; walco-
waty, jajowaty.
¯ ob % =y ]trudny do uchwycenia.
ang. oval ]owal(ny\, bliski lecz nie
dok=adny odpowiednik. ˚ob=ok
obmaca: ¯ ob` % ˚maca:.
obmalowa: ¯ ob` % ˚malowa:.
obmarzn': tak wg mSjp 1969;
s=owo mi nieznane.
obm-awia:(owa osob.
¯ ob` % mowa.
obmiar techn.
obmiata: czynność. ¯ ob` % miot=a.
obmierz=y }r-z|
wstr"tny, obrzydliwy.

Wondershare
yy
obmierzy: ¯ ob` % ˚mierzy:.
obmowa
m[wienie o kim {le.
obm[wi: ¯ ob` % ˚m[wi:.
pos'dzi: kogo o co>.
staropol. omowa – oszczerstwo,
potwarz. ¯ o ]ob`, wok[=\ % mowa.
staropol. obm[wi: – usprawiedliwi:.
ang. backbite, slander,
ros. zloslovit; za glaza,
klevetet;-klewietat.
obmurowa: ¯ ob` % ˚murowa:.
obmy: ¯ ob` % ˚my:.
obmy>le: ¯ ob` % ˚my>le:.
obna/y: ¯ ob` % nago>: ¯ nag.
†obnieczcza: obra/a:, zniewa/a:.
=ac. insultus, ang. to insult,
ros. skorblenie, obida,.
obni/a: ]si"\
¯ ob` ]z`\ % niski ¯ ni/.
obni/ka
obnosi: ]si"\
popisywa: si".
¢obnositi wznosi:, wychwala:.
¯ ob ]wz\ % nositi,
staroros. obnositi-obnositi,
ros. voznosit;, proslavlqt;.
ang. to raise up, to lift up; to glorify,
to extol; to make famous.
†obnowienie odnowienie, BD.
obo~ ¯ obaj ¯ oba•dwaj ¯ dwie
osoby ]os•oba\, t=um. od ty=u.
obojczyk, oboj"tnie, obop[lnie.
oboczny jęz.
wyst"puj'cy r[wnolegle z innym.
oboista
†oboj obaj, jeden i drugi, ten i ten,
ka/dy z dw[ch.
staronord. bathir, >redniow. ang.
both, bathe, ang. both,
ros. tot i drugoj-tot i drugoj.
¢obojalnik uwodziciel, czarodziej.
staroros. oboqlnik-obojalnik,
ros. obol;stitel;, harodej,
ang. seducer, magician, sorcerer.
obojczyk anat.
ko>: biegn'ca obustronnie od g[rne-
go ko<ca mostk ku =opatkom.
oboje, obojga jęz.
dwie osoby.
oboj"tn-y(nie(nie:(o>: jęz.
1. biern•y(ie,
2. bez znaczenia, wszystko jedno.
obojna-k(czy biol.
hermafrodyta.
obok tu/ przy, opodal, u boku.
w przedrostkach u/ywane& na`, po`,
przy`, i inne okre>lenia.
oboknie ¯ ob` % okno.
obola=y ¯ ob` % bole{< ¯ b[l.
obol moneta.
w staro/. Grecji, drobna moneta
obiegowa, warto>ci 1(6 drachmy.
ang. obolus ¯ =ac. ¯ gr. obolos.
¢obo< po= na drugiej po=owie,
na drugiej stronie.
staroros. obon; pol-obo< po=,
ros. na drugoj po=ovine, na
drugoj storone.
obop[lny
¯ obie po=owy, tj. zainteresowane
strony.
ob-ora(ornik([rka bud. ˚stajnia,
budynek gospodarczy b"d'cy po-
mieszczeniem dla byd=a rogatego,
g=[wnie dla kr[w.
¯ obwora ]zawarcie, ograniczenie\ ¯
wrze: ˘ zawrze: ]umie>ci: w obr"-
bie czego\.
ang. cow-shed,
ros. zabor=, zabralo, zabranπe
]p=ot, ogrodzenie\,
obosieczny tak wg mSjp 1969;
ja znam obusieczny w miejsce, J.D.
obostrz-y:(enie
¯ ob` % ostrzy: ¯ ostrze.
obowi'z-ek(kowy(ywa:
zobowi'zanie, wzajemna powinno>:.
`wi'z ¯ wi"{.
ob[j muz.
drewniany, d"ty instrument muzycz-
ny o wysokim brzmieniu, i kszta=cie
przypominaj'cym fujark".
franc. haut ]wysoki\ ton, str[j %
bois ]drewno\ ˘ hautbois,
ang. oboe ]od 1724 r., ob[j\.
ob[z, obozow-a:(isko(y ¯ o•baza.
1. zesp[= namiot[w usytuowanych
pod go=ym niebem, przeznaczo-
nych na d=u/szy post[j i odpoczy-
nek dla wi"kszej grupy os[b,
2. rodzaj kursu gromadz'cego przez
pewien czas grup" ludzi,
3. grupa ludzi lub pa<stw wyznaj'-
cych te same idee, maj'cych wsp[l-
ne cele polityczne, gospodarcze ˘
ob[z kraj[w socjalistycznych,
4. miejsce przymusowej izolacji
je<c[w wojennych, uchod{c[w,
os[b skazanych na roboty,
5. miejsce zag=ady ˘ o. koncentrac.
¯ o ]kszta=t ko=a\ % b[z ¯ baza, ØA.
tur. ordu, tatar. urdu ˘ Z=oty Ob[z,
nazwa cz">ciowo przet=umaczona
na Z=ota Orda, Horda }nieme H|, i
dorozumiana, /e «horda» to zagony
konnicy, niezliczona ilo>: woj[w.
wi"cej ˚orda, z=oto.
=ac. campus ˘ ital. campo ˘
franc. le camp ˘ ang. camp,
staroros. stan=-stan ˘ ros. stan,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
ros. lager;-=agier.
¢obr, wra =ac. orbi;
na(prze(od•wraca: ¯ obr•[t(aca:.
obrabiarka techn.
obrabowa:
¯ ob` ]czas dok.\ % rabowa:.
dziwol'g& obrabowywa:.
obrach-unek(unkowy(owa:
¯ ob` % rachunek ]liczenie\.
obra: ¯ o` % ˚bra:.
†obra: si" zaj': si", po>wi"ci: si"
czemu>. ˚obi'za:.
ang. to devote, dedicate.
obrad-a(owa: ¯ ob` ^ na`, % rada.
obradzi: ¯ ob` % ˚radzi:.
obramienie ¯ rama.
}ja znam obramowanie, J.D.|
obramowanie ¯ ob` % rama.
obrasta:
obraz(ek(kowy(owa:(owy
1. forma, figura, kszta=t, pos'g, ma-
lunek, wygl'd, w zwi'zku s=owo-
tw. z obr[t ØA, TZ ]odbicie, por-
tret, ˚zwierciad=o\, rama, framuga,
˚oblicze ]kszta=t, forma figura\,
2. spos[b, droga, maniera,
3. mowa; obraza – ob`, wyraz ]wy`\,
wyrazi: ]wys=owi:\, wra/enie
]og[lny wynik mowy, dialogu\,
4. raz – nie>:; wyobra{nia
przeobra•zi:(/enie –
przenie•>:(sienie;
obraz ^ obnie>:.
staroros. obraz-obraz, ros. vid,
obraz, izobra'enie> ikona>
obrazec, primer> simvol, znak
]wygl'd, obraz, wyobra/e-nie; ikona;
model, wz[r, przyk=ad; symbol\,
ros. obraz,
ang. picture, image; icon; model,
pattern, sample; symbol.
obra-za(zi:(/ony({liwy
¯ ob` % ˚razi:.
obnosi: si" urazem.
obelga, zniewaga; nastr[j niezado-
wolenia, przygn"bienia, oburzenia,
d'sania si", smutku, wywo=any nie
-cnym post"pkiem wzgl"dem kogo ]w
tym siebie\, g=[wnie obmow'.
pokr. uraz; raz – zdzieli: kogo> czym>.
wg ˚Ss 2011& staropol. obraza –
krzywda, szkoda ]$#\, b='d#
=ac. offensa,
starofranc., >redniow. ang. offense,
ang. ]Brit.-Eng.\ offence,
]Am.-Eng.\ offense,
ros. oskorblenie-oskorblenie,
obida-obida.
obrazoburstwo rel.
niszczenie obraz[w, ikon >wi"tych.
ang. iconoclasm ¯ icono` ¯ gr. eikon

Wondershare
yy
% klasma ]p"kni"ta rzecz, ang. broken
thing\, ˚ikona.
obra-zi:(/a: czynność. ¯ obraza.
obra{ni-k(ctwo tak wg mSjp 1969&
w"drowny sprzedawca obraz[w,
przewa/nie religijnych.
obr'ba: ¯ ob` % ˚r'ba:.
obr'czk-a(owa:
r'cz`, r"cz` ¯ ruk`, U ˘ Å, ´.
obredla: tak wg mSjp 1969&
obsypywa: ziemi' ni/sze cz">ci
=odyg albo g[rne cz">ci korzeni
ro>lin okopowych za pomoc' rad=a.
¯ ob` % redla: ¯ rad=o.
obr"b w='czone& pobliski obszar,
pobli/e budynku, miejsce mi"dzy
>cianami\, s=owotw. koncepcji 002.A
od='czone  w='czone&
odr"b]ny\  obr"b.
s=owotw. baz' s=aw. r"ba: ]r'ba:\,
s=owotw. pokr. ˚odr"bny ]r[/ny,
odstaj'cy, dosł. odcinaj'cy si"\.
=ac. prae` % cingere ˘ praecingere ˘
=ac. praecintus ˘ >redniow. =ac. pra-
ecintum ˘ >redniow. ang. precinte ˘
ang. precint,
ros. okrug-okrug ¯ o % krug-krug,
]w liczbie mnogiej\ okrestnost;.
obr"bi-:(a: za•ko<czy:(ka<cza:.
s=aw. ¢rub ˘ r"b, r'b ]granica, kraniec\
˘ w obr"bie, zr'b ]szczeg. domu, gro-
du\, i rubie/; wi"cej ˚rub`.
obr-"cz('czka obejma.
ob` ^ dooko=a; obr"cz – obj"cie ˘
r"cz ]j"cie, chwyt\ ¯ r"ka % je>: ˘
r"koje>:.
obrobi: ]si"\ ¯ ob` % ˚robi:.
†obroczny wg ˚Ss 2011&
zapewniaj'cy obrok, wy/ywienie.
obrodzi: ¯ ob` % ˚rodzi:.
obrok strawa dla koni, z sieczki
ze s=omy zaprawionej ziarnem.
¯ obraca: ]miesza:\, bo mieszanka.
obrok ¯ korba ]u sieczkarni\, czyt.
wspak, s=owotw. koncepcji 022.
obron-a(ny ¯ o` ]dooko=a\ % bro<.
obro-<ca(ni: ]si"\
¯ o` % ˚broni:.
obrosn': ¯ ob` % ˚rosn':.
¢obroszcziti ukrasi:, upi"kszy:.
Latopis 1116 obro]iti-
obroszcziti.
obrotnica kolej., techn.
rodzaj platformy do obracania w
miejscu wagon[w, lokomotyw,
maszyn, w celu pzreprowadzenia na
inny tor.
obrot-ny(omierz(owy jęz.
sport., techn. ¯ rotacja.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
obro/a ]dla psa\ opaska zak=adana
psu na szyj", umo/liwiaj'ca trzymanie
go na smyczy, =a<cuchu.
starofranc. coler, colier,
>redniow. ang. coler, ang. collar,
ros. owejnik-oszejnik.
obr[bka ¯ ob` % r[bka ¯ rabia:.
obr[t, obrac-i:(a: ]si"\ Ø ^ A
r[t ¯ =ac. rotary;
s=owotw. koncepcji ty=  prz[d,
gdzie ty= ^ w[r; prz[d ^ t•w[r ˘
ty=ek  worek, otworek, i przodek,
t•w[r ˘ twarz ]lico\, tworzy:,
po•twarz ^ po•tworno>: ]obraza,
oszczerstwo\.
s=owotw. pokr. na(prze•wr[t.
s=owotw. baz' dla torby, torba ^ ty=&
oborot wym. } abarot | ]obr[t, zwrot,
ang. reverse, back, opposite side\,
¢obrat ˘ obratno ]wstecz, ang. back
]ward\, back again\ ˘ torba, s=owotw.
koncepcji 022 ]czyt. wspak\.
w zwi'zku s=owotw. z obraz TZ, Ø ^
A ˘ obr[t spraw, rzeczy  ros. takom
obrazom ]takim sposobem\.
gr. tornos ]tokarka, tokarnia\ ˘
=ac. tornus ]tokarka\ ˘ tornare ]
obr[t w tokarni\ ˘
starofranc. turner, tourner i
anglosas. turnian; oba ˘
>redniow. ang. turnen, tornen ˘
ang. turn, to turn,
ros. oborot-oborot, povorot-po-
worot, obra]enie-obraszczenie.
obrus ¯ o` % ˚brus ]tarcie\.
na(przy•krycie sto=u tkanin'.
mo/e od wycierania o< r'k po spo/y-
ciu posi=ku.
s=owotw. pokr. brus ]tarcica\.
obruszy: ]si"\ ¯ ob` % ˚ruszy:.
obruszy: si" –
1. oburzy: si", /achn': si",
2. obsun': si".
¢obry, owary zakaukaskie plemi"
˚Awar[w, OA.
Koczownicze plemi" tureckiego po-
chodzenia migruj'ce w VI w. z Azji do
Europy. Wiadomo>ci o nim wniesione
do ‘Powie>ci wrem. let’ z kroniki
Georgija Amartola, IX wieku.
s=aw. ovary.
obrysowa:
¯ ob` ^ dooko=a, % ˚rysowa:.
obryw ¯ ob` % ryw ¯ rwa:.
gwa=towne oberwanie si" mas skal-
nych na bardzo stromych zboczach.
obrywki tak wg mSjp 1969&
uboczny, dorywczy doch[d, przy-
padkowy zysk.
obrzask proces.
nieprzyjemny, cierpki lub kwa>ny
smak niekt[rych artyku=]w spo/yw-
czych lub win wskutek rozpoczyna-
Remove
Watermark PDFelement
yy
j'cej si" fermentacji.
obrz'd-ek(dza:
1. kult. obyczaj,
2. rel. zesp[= form liturgicznych,
3. codzienne prace w gospodarstwie.
†obrz'dzi:
sprawi:, opatrzy:, urz'dzi:.
ang. arrange, manage,
ros. ustr-aivat;/oit;,
pravit;-prawit, upravlqt;.
obrz'dzi: ¯ ob` % ˚rz'dzi:.
obrz"d porz'dek ceremonii.
staropol. obrz'd ]1. obrz'dek,
zakon, 2. testament\.
¯ rqd -riad ]rz'd, kolejno>:\ ˘
porqdek -poriadek ]porz'dek\ ˘
obrz"d.
Zewn"trzna forma sprawowania kultu
publicznego, wg Encyklop. Powsz.
=ac. ritus, ritualis,
franc. rite, rituel,
>redniow. ang. rite,
ang. ]obrz'dek\ rite, ritual,
]obrz"dowy\ ceremonial, ritual,
ros. ]ko>cielny\ obrqd-obriad.
obrzeza: ¯ ob` % ˚rzeza:.
obrze/e skraj, ¯ o` % brzeg.
obrz"d(owy kult.
zesp[= u>wi"conych tradycj' czyn-
no>ci i praktyk towarzysz'cych
jakiej> uroczysto>ci.
obrz"k(n': opuch•lizna(n':.
obrzmie-:(wa: tak wg mSjp 1969;
¯ obrz"kn':; s=owa mi nieznane,
znane jest nabrzmiewa: w miejsce.
obrzuci: ¯ ob` % ˚rzuci:.
obrzut bud.
pierwsza warstwa tynku stykaj'ca
si" bezpo>rednio z murem.
obrzyd-liwy(=y(n':(za:(zenie(
(zi: wstr"tny, budz'cy odraz", wielce
brzydki, ohydny.
staropol. brzydliwy – wstr"tny.
=ac. abominari ˘ amobinabilis,
starofranc., >redniow. ang. i ang.
abominable,
ros. otvratitel;nyj,
u'asnyj> gnusnyj.
†obrzym olbrzym, mocarz.
obrzyn-a:(aczka(ek
¯ ob` % rzn':, r/n':.
obsad-a(ka
1. społ. powierzenie komu stano-
wiska,
2. zesp[= os[b zajmuj'cych wyzna-
czone stanowiska,
3. łow. cz">: broni my>liwskiej
mi"dzy luf' a kolb',
4. techn. cz">: maszyny albo
przyrz'du... itd.,
5. zootechn. stan liczbowy inwenta-

Wondershare
yy
rza /ywego w jednostce gospo-
darczej.
obsadnik poligr.
gruby justunek do wype=niania mar-
gines[w i >wiate= w tek>cie.
obsadzi: ¯ ob` % ˚sadzi:.
obscen-a(iczny kult.
obra{liwe okre>lenia.
obserw-acja(ator(atorium(owa:
ogl'danie i uwagi, spostrze/enia
st'd wynik=e.
obsesja dosł. nasadzenie si", na=[g;
s=owotw. koncepcji 018& siada:le/e:.
¯ =ac. obsessio ¯ obsessus ¯
obsidere ]oblega:, nagabywa:\ ¯
ob ]zupe=nie\ % sedere ]siedzie:\.
obsia: ¯ ob` % ˚sia:.
obsi'>: ¯ ob` % ˚si'>:.
obsiew ¯ ob` % siew ¯ ˚sia:.
obskoczy: ¯ ob` % ˚skoczy:.
obskurant ¯ =ac.
wstecznik.
obskurny
bardzo brzydki, lichy.
obs=onka tak wg mSjp 1969;
1. zas=ona, zas=onka,
2. bez obs=onek – nie udaj'c, nie
ukrywaj'c; wyra{nie, szczerze
}ja znam bez os=onek w miejsce|.
obs=u-ga(/y:(giwa: ]si"\
¯ ob` % s=uga.
obs=u/u: ¯ ob` % ˚s=u/y:.
obsmarowa:
¯ ob` % ˚smarowa:.
obsta-:(wa: ¯ ob` % ˚sta:.
obstal-unek(owa:
zlecenie wykonania czego;
zam[wienie.
obstaw-a(i: ¯ ob` % ˚stawi:.
obst'pi: ¯ ob` % ˚st'pi:.
obstrukc-ja(yjny
obstrz-a=(ela: ¯ ob` % strza=.
obstrzyc czynność. ¯ ob` % strzyc.
obsu-n':(wisko ¯ ob` % ˚sun':.
obsuszy: ¯ ob` % ˚suszy:.
obsuwa: ]si"\ ¯ ob` % ˚sun':.
obsycha: ¯ ob` % ˚schn':.
obsydian petr.
kwa>na ska=a wylewna, pochodzenia
wulkanicznego, czarna i twarda, w
sk=adzie wylkaniczny granit.
ang. obsidian ¯ =ac. obsidianus.
obsypa: ]si"\ ¯ ob` % ˚sypa:.
otoczy: czym> mia=kim w rodzaju
piasku, >niegu, prochu.
staropol. osu: – obsypa: ]$\.
Remove
Watermark PDFelement
yy
ang. strew around, o jednakowej wprawie w obu r"kach.
ros. seqt; vokrug. oburz-y:(enie(ony
obsypnik ogrodn., roln. zareagowa: gwa=townym sprzeci-
narz"dzie do obsypywania ro>lin; wem.
rad=o. obustronny ¯ z obu stron.
obszar(nik ros. szar ]ziemia\. dwustronny, obup[lny.
obszarpa-:(niec obuw-ie(nictwo(niczy(nik odzież.
gwa=townie oderwa:, oberwa:, wierzchnie okrycie stopy, lub dolnej
postrz"pi: dooko=a. cz">ci nogi, wykonane ze sk[ry,
gumy, lub p=[tna, z mocn', do>: grub'
obszczeka: ¯ ob` % ˚szczeka:.
podeszw'; buty.
obszed= ¯ ob` % ˚szed=. staropol. obuwa: –
przybiera:, odziewa:.
obszerny ¯ szeroki ¯ szar ]strona\.
ang. footwear, shoes,
przestronny.
ros. bawmaki-baszmaki ]buty\.
obszuka:
przeszuka:, przejrze: dok=adnie. †obuzda: za=o/y: uzd", okie=zna:.
¯ ob % uzda: ¯ uzda.
obszy-:(cie(wka ¯ ob` % ˚szy:.
obwa= górn.
obtarty jęz. ¯ ob` % tarty ¯ ˚trze:. obsuni"cie si" warstw skalnych
obtyka: czynność. ¯ ob` % tyka:. w kopalni.
obuch obwa=owa: ¯ ob` % ˚wa=owa:.
1. t"po zako<czona cz">: siekiery, obwarowa: ¯ ob` % warownia.
topora, szersza cz">: m=ota,
obwarzanek spoż.
2. hist. dawna bro<& siekiera na d=ugim
toporzysku; czekan. ˚halebarda. wyr[b z ciasta uformowanego w
staropol. obuch – rodzaj dawnej wa=ek i zawini"tego w k[=ko,
broni do rozbijania zbroi. przed pieczeniem parzonego ]obwa-
rzanego\; ka/de ciasto tego kszta=tu.
ang. butt-end ]of an axe\,
ros. obux. obw'chiwa: czynność. ¯ w'cha:.
¢obuchati wia:, zion': zapachem, obwi'za: ¯ ob` % ˚wi'za:.
¯ ob % uchati; uch ˘ wozduch, ale
obwiert
buch ]bi:\ ˘ ogie< bucha, wybuch.
ang. borehole.
staroros. ob=uxati-obuchati,
ros. obveqt; zapaxom, obwie>ci: ¯ ob` % wie>:.
ang. to twist round, to wind round. obwiesi: ¯ ob` % ˚wiesza:.
obu: buty w=o/y: na nogi. ¯ but(y.
obwie-szczenie(>ci:
staropol. obu: ]wdzia:, w=o/y:\. powiadomienie w formie plakatu w
ros. obu-vat;/t;-obu•wat(t. publicznym miejscu.
obud-owa(owa:([wka obwie> char., osob.
budowla otaczaj'ca inn'. hultaj, nicpo<.
¯ o` % ˚budowa:.
obwie{:
obudzi: ]si"\ ¯ o` % ˚budzi:. wie{: ko=o po wielu miejscach.
¯ o ]zupe=nie\ % budzi: ]si"\, cuci:.
obwi-ja:(n': ¯ ob` % ˚win':.
przej>: ze stanu snu na jaw", do-
s=ownie i w przeno>ni. obwini-:(ony ¯ ob` % ˚wini:.
anglosas. wacian ]na jawie by:\,
obwis=y ¯ ob` % ˚wisie:.
wacan ]wsta:\,
>redniow. ang. waken, wakien,
zwisaj'cy.
ang. wake ]up\, †obwity obfity, BF.
ros. raz/budit;-raz(budit, ang. abundant, plentiful, profuse,
pobu'dat;-pobu/dat. ros. obil;nyj-obilnyj.
obumiera: ¯ ob` % umiera:. obwodowy ¯ ob` % w[d.
zamiera:, zanika: stopniowo. obwoluta
obun[/ jęz. o dw[ch nogach. papierowa ochrona oprawy ksi'/ki.
obuoczny jęz. o parze oczu. obwo=a: ¯ ob` % ˚wo=a:.
oburzy: si" ¯ o` % ˚burzy:. obw[d(ka ¯ ob` % ˚w[d.
obuoczny ¯ obu` % oczny. obr[ci: ¯ ob` % ˚wr[ci:.
obup=ciowy ¯ obie p=cie. oby niech.
dwup=ciowy.
oby-cie(ty znajomy z czym, ¯ by:.
obur-'cz("czny ¯ obie r"ce ¯ r"ka. obyczaj(owy kult., nawyk, zwyczaj.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Wondershare
yy
pokr. tradycji.
s=owotw. pokr. zwyczaj.
1. powszechnie przyj"ty, tradycyjny
spos[b post"powania,
2. spos[b post"powania, zachowania
charakterystyczny dla danej jed-
nostki; nawyk, przyzwyczajenie,
zwyczaj,
3. obyczaje – spos[b /ycia,
sprawowania si".
staropol. obyczaj – spos[b,
staropol. obyczajny –
zwyk=y, godny,
staropol. obyk=y – zwyk=y,
normalny, taki jak zawsze.
s=aw. obyk ˘ obyhai>
wo=. 1289 ábyhai, po ábyha[,
mazur. obyhaj, abyhaj, obyhej,
abyhej, BW, o-byk ^ o-wyk.
¯ wykonywanie ]czynno>ci\.
ang. custom, manner, way,
ros. obyhaj-obyczaj,
obyknovenie-obyknowienie.
oby: si" ¯ o` % ˚by:.
poradzi: sobie bez czego, obej>:
si" bez.
obydwa(j, obadwa liczebnik,
dwie osoby jednej p=ci, zwierz"ta,
przedmioty jednego rodzaju.
¯ oba % dwa ]synonim\.
franc. tous ]les\ deux, >redniow. ang.
bothe, bathe ˘ ang. both,
ros. oba, i tot i drugoj
-i tot i drugoj.
obydwie
liczebnik dot. rodzaju /e<skiego.
obydwoje
dwie osoby r[/nej p=ci.
obyty obeznany, oswojony.
¯ o ]zupe=nie\ % by:
obywatel(ski(stwo mieszkaniec
w=a>ciciwy tej ziemi, sta=y miesz-
kaniec jakiego> terytorium.
¯ obywat % el(e ]ziemia\, lub
dobrze obyty ¯ obywa % tel ]dobrze\.
ros. gra'danin. ˚obcy.
obznajamia: tak wg mSjp 1969&
zapoznawa:, zaznajamia: z czym
}˚dziwol'g j"zykowy, forma teore-
tycznie mo/liwa|.
ob/-artuch(arstwo(/era: osob.
¯ ob` % /re: ¯ /er.
ocala=y jęz. ¯ o` % cali: ¯ ca=y.
taki, kt[ry unikn'= >mierci, zag=ady,
zniszczenia; uratowa= si".
ocali: ]si"\ ¯ ca=o>:.
uratowa: ]si"\ przed zag=ad'.
ocean(iczny(ografia geogr.
wielki, nieprzerwany obszar s=onej
wody.
gr. okeanos, ang. ocean,
ros. okean.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
ocel gw[{d{ podkowy, hufnal.
hacel. OA, nieme H. ¯ czes.
ocelot anim., zwierz.
Leopardus pardalis, drape/ny ssak
obu Ameryk& P=n. i P=d, z rodziny
kot[w, /[=tej lub szarej sk[ry z
parnymi plamkami.
ang. ocelot.
ocembrowanie
obmurowanie wzmacniaj'ce brzegi
zbiornika wodnego, zwykle studni,
fontanny, wykonane z kr"g[w
betonowych.
ang. timbering.
†ocemgnienie, oczemgnienie
moment, oka mgnienie.
ang. blink of an eye.
ocena
1. szacunek, s'd warto>ciuj'cy,
2. stopie< w szkole.
oceni: ¯ o` % ˚ceni:.
ocenzurowa: ¯ o` % cenzura.
ocet spoż.
ostry kwas; roztw[r wodny kwasu
octowego z ma=' domieszk' ester[w i
soli mineralnych; u/ywany jako przy-
prawa do potraw, a tak/e jako >rodek
lezcniczy i kosmetyczny.
=ac. acetum ]kwa>ny\, ˚ kwas.
staroros. ocet-ocet,
ros. uksus-uksus,
ang. vinegar; acid ]kwas\.
och# ach# dźwięk.
/achni"cie si", w rodzaju& zapomnia-
=em#
¢ochabitisja usun': si", oddali:
si", trzyma: si" na uboczu, nie
dopuszcza:; chroni:, strzec.
Latopis 1116 oxabitisq-
ochabitisja;
1. p(okry: si", 2. dosi'>: koby=y; za-
pewne pokr. chabecie ]o-chab(i:\ –
jak siod=o – o-siod=a:.
ang. running for cover, to stay away, to
stay aside; to protect, to guard.
¢ochabisja lestju dosł. przykry:
si" k=amstwem, tj. pokry: nim swe
post"powanie, fa=szywy motyw.
staroros. oxabisq lest;[-
ochabisja lestju,
ros. prikryt;sq lukav-stvom
(xitrost;[).
ang. double talk.
†oche=zna: zak=ada: w"dzid=o,
pow>ci'ga:.
†och"dostwo str[j, ozdoby.
staropol. och"do/y: –
ozdobi:, oczy>ci:.
starofranc. dresser,
>redniow. ang. dressen,
ang. dress.
ochla: si" wulg.
Remove
Watermark PDFelement
yy
¯ o` % chla: ]pi:\
¯ starobia=orus. pihlak ]pijak\.
ochlapa: ]si"\ obryzga: ]si"\.
ochlokracja społ. kult.
rz'dy t=umu }komunizm takim mia=
by:, w zamiarze, jego teorii, J.D.|.
ang. ochlocracy, franc. ochlocratie
¯ ochlokratia ¯ ochlos ]t=um, ang.
a mob, populace\ % kratos
]ang. strength, rule\.
och=ap spoż. lichy kawa= mi"sa.
och=od-a(zenie(zi: ]si"\
¯ o` % ˚ch=odzi:.
och=od-n':(=o tak wg mSjp 1969;
˚dziwol'g j"zykowy.
och=on': ¯ o` % ch=[d.
ochmistrz(yni
1. hist. urz"dnik sprawuj'cy nadz[r
nad s=u/b', przestrzegaj'cy ety-
kiety na dworze kr[lewskim lub
magnackim; marsza=ek,
2. mors. w marynarce handlowej&
oficer administracyjno-gospodar-
czy na statku.
ocho-ta(czy(tniczy(tnik chcie:.
staropol. ochota ]go>cinno>:\.
=ac. de` ]z\ % sidus, sideris ˘
desiderare, starofranc. desirer,
>redniow. ang. desiren,
ang. desire, willingness,
oxota-ochota,
ros.
'elanie-/e=anie,
xotenie-chotenie.
ochotnik – cz=owiek dobrowolnie
zg=aszaj'cy si" do wykonania czego.
Tak wg definicji; w systemie komu-
nistycznym, Ochotnicze Hufce Pracy
by=y obowi'zkiem odpracowania
letnich miesi"cy w nich, dla przyj"tych
na studia wy/sze, jak i inne terminy,
kt[rych znaczenie komuni>ci wypa-
czyli, w tym podstawowe ˚«partia»
]«cz">:» jako «monopol» w=adzy;
PZPR ¯ Polska Zjednoczona Partia
Robotnicza, “ochotniczo” kierownicy
wszelkich kom[rek do niej wst"po-
wali i nale/eli, je/eli kierownikami
chcieli by:\.
staropol. ochotnie –
ch"tnie, skwapliwie, szybko.
=ac. voluntas ]wolna wola\ ˘
voluntaruis ]dobrowolnie\,
franc. volontaire,
>redniow. ang. voluntarie,
ang. volunteer,
ros. oxotnik-ochotnik,
volontër-wolontior,
vol;noslu'a]ij;
ros. oxotno-ochotno,
dobrovol;no-dobrowolno,
narohno-naroczno.
ochra
1. /[=ta lub brunatna farba,
2. minera=y, tlenki metali ]g=[wnie

Wondershare
yy
/elaza\, glinka u/ywana do wyro-
bu farb, w malarstwie, do druko-
wania tkanin, do wyrobu lakieru,
pudru, szminek, itp., ugier.
gr. ochros ]blady\ ˘ ochra ˘
=ac. ochra, >redniow. ang. ocra,
ang. ]British-Eng.\ ochre,
]American-Eng.\ ocher,
ros. oxra-ochra.
ochrana hist.
tajna policja polityczna w carskiej
Rosji.
ochraniacz
os=ona ochraniaj'ca przedmiot przed
uszkodzeniem.
ochr-ona(onny(ania:
dosł. zapobieganie ˘ spadochron ¯
spad % ochron, zapobiegaj'cy spa-
daniu, tj. gwa=townemu upadkowi,
ang. parachute ¯ para` ]protecting\
% chute ]a fall\.
wg mSjp 1969&
1. «zabezpieczenie przed zniszcze-
niem, szkod', niebezpiecze<stwem,
ochranianie; to, co ochrania, zabezpie-
cza }doza “mas=a ma>lanego”, J.D.|»,
2. ‘w niekt[rych instytucjach& stra/
utrzymuj'ca porz'dek, czuwaj'ca nad
bezpiecze<stwem.»
p[{no=ac. protectio ˘ starofranc. ˘
>redniow. ang. proteccioun ˘
ang. protection; guard, security
guard, niem. schutz,
ros. oxrana-ochrana.
ochronka przestarz.
rodzaj przedszkola.
ochryp-=y(n':(ni"cie
¯ o` % chrypka ]chrz'kliwy g=os\.
ochrzci: ]si"\ rel.
przyj': chrzest.
ochrz"stna anat.
b=ona pokrywaj'ca chrz'stk".
ang. perichondrium ¯ peri` % gr.
chanrdos ]chrz'stka, ang. cartliage\.
¢ochtaik ˚oktoich.
ochwa-t(ci: wet.
u koni& ostre zapalenie cz">ci mi"-
snych kopyta.
ochyd-a(na wstr"t(na; zapewne
tak podst"pnej o kobiecie-/miji.
ros. exidna-echidna ]/mija\.
†ochyn': si" 1. wpa>: do wody,
po>lizn': si", upa>:, 2. umrze:.
oci'ga: ]si"\ ¯ o` % ˚ci'ga:.
zwleka: z czym.
>redniow. du<ski. lakke ]wolno i>:\
˘ ang. lag ]zwleka:, op[{nia: si"\
˘ pol. 1. ty=, ostatek, 2. zwleka:,
op[{nia: si" ˘ z•wleka:, za•lega: –
o•ci'ga: si", na•wleka: – na•ci'ga:,
na(ob•leka: ]BW\, ˚leg nr 465.
ocieka: ¯ o` % ˚ciec.
ocieli: si" wyda: na >wiat ciel".
ociemnia=y niewidomy, >lepy.
ocieni:
pokry: co cieniem, os=oni:.
†ociepka snopek, wi'zka zbo/a.
ociepl-enie(li: ]si"\ ¯ ciep=o.
ociera: ]si"\ ¯ o` % ˚ciera:
¯ tarcie. ˚ruch.
†oci"tny uparty, zaci"ty, krn'brny.
¯ o ]za\ % `ci"ty ]`cinaj'cy si", lub
ci"ty – pasjonuj'cy si"\.
anglosas. stubb, stybb,
>redniow. ang. stoburn, stiborne,
ang. stubborn,
ros. uprqmyj-upriamyj,
nepreklonnyj-nieprek=onnyj,
upornyj-upornyj.
oci"/a=-y(o>:
ociosa-ny(:
ociupina
male<ka ilo>: czego, kawa=eczek,
{dziebe=ko, krzyna.
ockn': si" wyrwa: ze snu, zbudzi:;
oprzytomnie:, wr[ci: do odbierania
bod{c[w otoczenia zmys=ami;
baz' s=owotw. tkkt ]ckkc\ ˘
tkn':  kciuk ]czucie\, ockn': si",
ang. thumb ]kciuk\  numb ]bez
czucia\; ˚czu:,
ockn  ros. oczn.
s=owotw. pokr. dotkn': ]czu:\ ¯ dotyk,
wytkn': ]wskaza: palcem, dosł. i w
przen.\. ˚obecny, wytkn':.
franc. revenir a soi, reprendere
ses sens, ang. wake up,
ros. ohnut;sq-ocznutsja.
ocli: o` ]czas dok.\ % c=o.
wyznaczy: c=o.
octow-nia(y
wytw[rnia octu.
oct[wka owad.
Drosophila funebris, muszka, owad
wyst"puj'cy masowo na produktach
fermentuj'cych.
ocuci: ]si"\
¯ o` ]czas dok.\ % cuci:.
wyrwa: kogo z omdlenie, stanu zamro-
czenia, przywr[ci: do przytomno>ci.
oczadzie: tak wg mSjp 1969;
u/ywa si" zaczadzia=(a.
ocz o co, czemu.
oczajdusza char., osob.
nicpo<, =achmyta, =apserdak, drapi-
chrust, ga=gan, hultaj.
ang. rogue ]=ajdak, szelma\.
oczapi: ogarn':, w si" bra:,
na oko=o otoczy:.
oczarowa: ¯ o` ]czas dok.\ % czar.
oczas ogon, chwost.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
¢ocze, acze je>li.
staroros. ohe-ocze, ahe-acze,
ros. esli-esli,
ang. if, in case, supposing.
oczekiwa-:(nie
¯ o` % czeka: d=u/szy czas, spo-
dziewa: si".
oczep bud.
poziona belka s=u/'ca do usztywnie-
nia konstrukcji i podparcia stropu.
oczepiny kult.
weselny zwyczaj ludowy& zdj"cia
wianka z g=owy i na=o/enie czepka na
znak przyj"cia przez ni' obowi'zk[w
m"/atki i gospodyni.
oczerety w liczbie mnogiej, bot.
Scripus lacustris, ro>lina z rodziny
turzycowatych, tworz'ca g"ste zaro-
>la w wodach. ˚czereda ]gromada,
grupa\ ¯ ukr., TD.
¯ o` % czer< ]t=uszcza, t=um\.
¢oczerwleniewati
podr[/owi:, podkolorowa:
staroros. ohervlenevati-
oczerwleniewati ]s=owo nowe,
nie ma takich d=u/yzn w Wiekach
Írednich, a/ 6 sylab, trudne do
wymowy\,
ros. obagrit, okrasit; v
krasnyj cvet,
ang. to redden.
¢oczina ojcowizna.
staroros. ohina-oczina,
ros. othina-otczina,
ang. patrimony.
¢oczitit po(u•s=ysze:; od(czu:,
dotyka:, maca:, ros. oszczupat.
Latopis 1116 ohitit;-oczitit.
oczerni: ¯ o` % ˚czerni:.
ocz"ta pieszczotliwie oczy.
oczko
1. drogi kamie< ]albo imitacja\,
oprawiony w pier>cionek,
2. okr'g=y, ma=y otw[r, dziurka,
3. p"telka z we=ny, bawe=ny, sznurka,
b"d'ca ogniwem w robocie dzie-
wiarskiej lub siatkarskiej,
4. karc. rodzaj gry hazardowej,
5. ogrodn. p'czek w bulwie ziem-
niaka; take/ p'czek p"du ro>liny
szlachetnej przeszczepiony na
inne ro>liny,
6. poligr. g[rna powierzchnia
czcionki daj'ca odbitk" znaku
drukarskiego.
†oczkolwiek o cokolwiek.
oczlik zool.
Cyclops, drobny skorupiak.
ocz-ny(od[=
dotycz'cy oka; zag="beinie w
czaszce poni/ej cz">ci czo=owej, w
kt[rym znajduje si" ga=ka oczna.

Wondershare
yy
oczy l.mn, oko
wo=. 1289 áhima ]oczyma\, KCz
˘ s=owotw. pokr. `oki, np.
jedno(sko>no-oki.
oczyszcz-enie(alnia(arka
o` % czysto>:.
wo=. 1289 áci]eniπe
-ociszczenie.
oczy>ci: ]si"\ czynność.
¯ o ]zupe=na\ % czystka.
mSjp 1969& 1. «usun': brud, kurz,
zanieczyszczenia, doprowadzi: co
do stanu czysto>ci», 2. «uwolni: od
czego>, co obci'/a, od zarzut[w,
winy, itp.; usprawiedliwi:».
ang. dust off, clarify,
ros. ohi-]at;/stit;-
oczi-szczat(stit
¯ o-o % histit;-czistit ¯ czistota.
oczyta-nie(ny(: si"
¯ o` ]na\ % ˚czyta: ]si"\.
oczywi-sty(sto>:(>cie naoczny.
¯ oczy % w % i>cie ]istocie, prawdzie\
˘ oczywi>cie ]prawdziwie, bez w'tpie-
nia, bezspornie, pewnie\, ˚istota.
s=owotw. pokr. rzeczywi>cie ]istotnie,
naprawd", prawdziwie\.
staropol. oczywisty –
jawny, obecny, osobisty.
ok. 1816, o kr[lu Zygmuncie Augu>cie
†1572& „Opowiedziawszy okaza=o>:
z iak' kr[l szed= na maiestat, m[wi
>wiadek oczywisty Gwagnin w te
s=owa”
Gwagnin – Aleksander Gwagnini
†1614, W=och z Werony.
¯ oczy % wisty ]sprawdzi=y, widzia=y\
¯ w % ist ]prawda\ ˘ rzeczywisto>:
]prawdziwo>: rzeczy, t=um. od ty=u\.
=ac. videre ]widzie:\ ˘ e` ]z`\
% videns ˘, evidens ]czysto,
dowodnie\ ˘ evidentia,
starofranc., >redniow. ang. i ang.
evidence, ang. evident, obvious,
ang. of course ]poza kursem, tokiem
my>lenia, tj. bez w'tpliwo>ci\.
ros. ohevidnyj-oczewidnyj,
qvnyj-jawnyj, otkrytyj.
ros. ohevidnost;-oczewidnost.
†o:czyzna, ojczyzna
dziedzictwo, ojcowizna.
ang. patrimony, heritage,
ros. (v)othina-]w\otczina.
ros. nasledstvo-nasledstwo.
o:wiczy: tak wg mSjp 1969&
mocno zbi:, obi:, wysmaga:,
wych=osta:;
˚dziwol'g.
od s=owo wskazuj'ce na&
I. pochodzenie, lub
II. po=o/enie rzeczy,
III. czas ]dla form czasownikowych\.
I. pochodzenie&
1. oddzielenie ˘ odej>: od drzwi,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
od='czy: od grupy,
odbi: od brzegu,
2. {r[d=o ˘ list od matki,
3. cz">: ˘ drzwi od szafy,
dziurka od klucza,
guzik od p=aszcza,
4. wy='czenie, wyodr"bnienie,
uwolnienie, zabezpieczenie,
ochrona przed czym ˘
zwolniony od op=aty, podatku,
ubezpieczenie od ognia,
proszek od b[lu g=owy,
5. wymiar >wiadcze< lub jednost-
k" obrachunkow' ˘
p=aca od sztuki, od wiersza,
od tony, od metra sze>ciennego,
6. zaw[d, profesja, specjalno>: ˘
lekarz od chor[b zaka{nych,
7. por[wnanie ˘
nie gorzej od innych,
wyr[/ni: si" od pozosta=ych,
8. przyr[wnanie do ` ˘
wyzywa: kogo> od leni,
nawymy>la: od z=odziei,
II. po=o/enie&
mieszkanie od frontu }budynku|,
od strony, np. lasu, przed `, za `
s` ]od`\ ˘ sub` ]pod`\, sup` ]nad`\
˘ =ac. supportare ˘ ang. support
]podparcie\.
III. w formach czasownikowych&
1. czas ˘ czekam od godziny,
zaczn" od jutra,
znamy si" od dziecka,
2. kierunek ruchu ˘
}ch=[d| ci'gnie od okna,
3. przyczyna ˘
g=owa p"ka od wysi=ku.
ang. «to», TD, s=owotw. baz' «do»,
to  ot ˘ do  od ]koncepcji 022\;
pokr. po ]koncepcji s=owotw. 023\,
anglosas. from, fram ˘
>redniow. ang. i ang. from,
I. a ponit of departure for motion, dura-
tion, distance, action, etc., czyli punkt
wyj>cia dla ruchu ]rozpocz"cia ruchu\,
czasu trwania, odleg=o>ci, akcji,
1. beginning at ˘
he walked from the door,
2. starting with ˘
I stayed from three to six,
3. out of or coming out of ˘
he took a comb from his pocket,
4. with ]a person or thing\ ˘
the maker, sender, speaker, etc,
II. distance, absence, removal, obstruc-
tion, exclusion, prevention, freedom,
etc., czyli odleg=o>:, nieobecno>:, wy-
='czenie, zapobieganie, wolno>:, itp.
1. at a place not near to,
out of contact with ˘
keep away from me,
he is far from home,
2. out of the whole of;
out of unity or alliance with ˘
take two from four,
3. out of the possibility or use of ˘
Remove
Watermark PDFelement
yy
kept me from going,
4. out of the possession or control of
˘ they released him from jail,
III. difference, distinction, etc.,
as not being like ˘
he didn’t know me from Adam,
IV. reason, cause, motive, etc.,
by reason of, caused by ˘
he trembled from fear.
ros. iz-iz, ot-ot, po-po, s-s;
• is-is ˘ izvnutri ]from within\,
izvne ]from without\,
• ot-ot ˘ ots[da-o ]from hence\,
ottuda ]from thence\,
ot vremeni do vremeni
]from time to time\,
• o-o, ob-ob ]on account of\,
• s-s ˘ so vremeni ]since\,
s dectva ]from a child\,
sverxu ]from above\,
snizu ]from beneth\.
¢od~ nieparzysty.
s=aw. odin odin ¯ oddi % n ]liczba,
numer\, ang. one.
staronord. oddi ˘ odda`
>redniow. ang. odde,
ang. odd ]nieparzysty, dodatkowy,
ponad norm", z ok=adem\.
od~ w przedrostkach&
1. skr[t od odj':,
2. w przeciwn' stron"; do wyj'tku&
odchudzi: ]powinno by: odt=u-
>ci:\,
3. za i przeciw, te same i przeciwne
znaczenia; olbrzymi zas[b s=[w,
4. re ^ od ^ po
=ac. repetere ]powt[rzenie\,
5. w; othast; ]w cz">ci\,
6. za`, po`,
7. bez& od(bez•ludzie.
˚nr 030 – powi'zania mi"dzy
przedrostkami, i nr 475 – znaczenia
przedrostk[w.
wg mSjp 1969 – naukowo&
1. «przedrostek tworz'cy czasowniki
pochodne ]a tak/e inne wyrazy od nich
utworzone\ oznaczaj'cy»
a\ przeciwie<stwo wobec tego, co
oznacza czasownik podstawowy lub
pochodny...,
b\ «oddzielenie, oddalenie, wyodr"b-
nienie czego...,
c\ «powt[rzenie w odpowiedzi czyn-
no>ci wyra/anej przez czasownik
podstawowy...,
d\ «uintensywnienie tego, co ozna-
cza czasownik podstawowy, albo
uj"cie czynno>ci ]stanu\ jako skutku
czego...,
e\ «uczynienie czego> nowego... przy-
k=ady po kt[rych dopiero zamkni"cie& »
f\ «uczynienie czego wg wzoru, np. ...»
2. «przedrostek tworz'cy czasowniki
od podstaw imiennych wyra/aj'cy»
a\ «usuni"cie tego...»,
b\ «uczynienie jakim...»,

Wondershare
yy
c\ «usuni"cie...»,
3. «cz">: sk=adowa przymiotnik[w,
przys=[wk[w i rzeczownik[w...».
wi"cej o naukowych definicjach
˚do`, na`, a/ do za`.
oda lit.
utw[r poetycki o charakterze uro-
czysto-patetycznym, opiewaj'cy
zazwyczaj wielkie idee, znakomitych
ludzi, wa/ne zdarzenia.
¢odalati podo=a:, zwyci"/y:, g[r"
wzi':, ros. odol≠vat;-odolewat,
wo=. nie odoleszi ]nie podo=asz\,
ang. to prevail.
Latopis 1116 odalati-odalati.
odaliska kult.
niewolnica us=uguj'ca w haremie.
†odarzy: obdarzy:.
odautorski jęz.
pochodz'cy od autora.
odbarwi: ]si"\ proces., czynność.
pozbawi: barwy, koloru.
odbezpieczy: czynność.
wy='czy: urz'dzenie zabezpiecza-
j'ce.
odb"dni: pot.
lekcewa/'co& niedbale, aby zby:,
bez przyk=adania si".
odbi-cie(: ]si"\ ˚bi:.
odbiec ˚biec.
odbieg mors.
konopna albo druciana lina s=u/'ca
do umocowania statku przy l'dzie
albo do holowania; cuma.
odbiera: ¯ od(e` % bra:
]j':, chwyta:, ima:\. ˚bra:.
wo=. 1289 ønimaxæ-otnimachu.
odbierak pr'du
urz'dzenie umo/liwiaj'ce dop=yw
pr'cu elektrycznego do pojazdu o
trakcji elektrycznej.
†odbie/a: pozostawi:.
¯ od` % bie/a: ¯ biec, bieg, G?.
ang. to leave behind,
ros. ostavit; za soboj-
ostawit za soboj.
odbijak
1. poligr. pracownik drukarni odbi-
jaj'cy na maszynie r"czenj arkusze
do korekty,
2. żegl. przedmiot chroni'cy burt"
statku przed uszkodzeniem pzry
dobijaniu do mola, pomostu;
ochraniacz.
odbijanka
1. gra. gra w pi=k", wielokrotne
odbijanie pi=ki od >ciany,
2. kalkomania.
odbiorca
cz=owiek upowa/niony do odbioru.
odbiornik techn.
urz'dzenie do odbierania fal elektro-
magnetycznych.
odbi[r
wzi"cie, otrzymanie czego>, odebra-
nie, przyj"cie.
odbitka poligr.
tekst, rysunek, obraz fotograficzny
odtworzony sposobem drukarskim.
odblask
fala >wietlna odbita od g=adkiej
powierzchni,
odblokowa: czynność.
zluzowa:, zwolni: urz'dzenie
zabezpieczaj'ce.
odb=y>nik tak wg mSjp 1969&
lustrzana, wkl"s=a cz">: oprawy
o>wietleniowej; reflektor.
odbojnica techn.
a. urz'dzenie maj'ce os=abia: si="
ewentualnego zderzenia,
b. urz'dzenie na ko<cu toru zapobie-
gaj'ce stoczeniu si" pojazdu
poza tor.
odb[j łow.
sygna= zako<czenia =ow[w odegrany
na tr'bce, rogu.
odbr'zowi: tak wg mSjp 1969&
rozwia: fa=szyw' legend" otaczaj'c'
jak'> posta: historyczn'.
odbudowa(: ˚budowa:.
˚dziwol'g& odbudowywa: ]si"\.
odburkn': jęz.
odpowiedzie: niech"tnie, odfukn':.
†odby:, otby: wg ˚Ss 2011,
fa=sz, zmy>lenie& dokona:, zaniecha:,
pozby: si". ˚by:.
ang. execute; abandon, get rid of,
ros. ispoln-qt;/it;,
poki-dat;/nut;,
ostav-lqt;/it;.
odby: si" czynność.
dokona: si", sta: si".
odbytnica anat. ¯ odprowadzenie.
¯ od` % byt ]praw, prow\, jelito proste
stanowi'ce zako<czenie jelita grube-
go. ˚i>: ]od•bytnica – od•chody\.
staropol. transyt.
odcedzi: ¯ od` % cedzak ]sito\.
oddzieli:, zla: p=yn, w kt[rym znaj-
duj' si" jakie> cz'stki sta=e.
odchodne jęz.
przy odej>ciu, rozstaniu.
odchody fizjolog. ka= i mocz.
¯ od` % ch[d ¯ i>:.
odchodzi: ˚chodzi:.
odchorowa: ˚chorowa:.
odchowa: ˚chowa:.
odchrz'kn':
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
chrz'kn': dla oczyszczenia gard=a
z flegmy.
odchudzi: ]si"\ ¯ od` % chudy.
uczyni: ]si"\ szczuplejszym, l/ejszym.
odchwaszcza: czynność. ¯ chwast.
odchyli: ]si"\ ˚chyli: ]si"\.
odchy=ka techn.
r[/nica mi"dzy wymiarem rzeczy-
wistym cz">ci maszyn, a wymia-
rem nominalnym, tj. podanym na
rysunku.
odci': ]si"\ ˚ci':.
odci'gn': ˚ci'gn': ]si"\.
odci'/y: ˚ci'/y:.
odciec ˚ciec.
odcie<
ja>niejszy lub ciemniejszy stopie<
nasycenia barwy, koloru.
odcierpie: jęz.
cierpie: czas jaki>, wycierpie: si".
odci"-cie(ta ˚ci':.
odcinak ˚ci':.
narz"dzie do ci"cia /elaza.
odcinek cz">: wi"kszej ca=o>ci.
¯ od` % cinek ¯ ci': ]siec, r'ba:\.
=ac. secare ]ci':\ ˘ sectus ˘ cut-
ter ]przyrz'd do krajania, przecinak\
˘ p[{no=ac. i ang. sector,
]kuponu\ coupon,
]ko=a\ segment,
ros. sektor-sektor.
odcisk(a: ˚ciska:.
odcisn': ]si"\ ˚cisn':.
odcumowa: czynność. ¯ cuma.
odcyfrowa: ¯ od` % cyfra.
odczeka: ˚czeka:.
odczepi: ]si"\ ˚czepi:.
odczepne
byle pozby: si".
odczu-:(cie(wa: ˚czu:.
odczyn(ia: ˚czyna:.
odczynnik
zwi'zek chemiczny u/ywany w reak-
cjach chemicznych w celu wykrycia,
oznaczenia st"/enia danej substancji,
lub przy produkcji innych substancji.
˚kwas ]czynnik\, s=[d ]odczyn\.
odczy>ci: przywr[ci: poprzedni
stan poprzez usuni"cie kurzu, brudu.
s=owotw. pokr. od>wie/y:.
mSjp 1969& “mas=o ma>lane” –
uczyni: ponownie czystym, od>wie-
/y: przez oczyszczenie, oczy>ci:.
†odczy>: odczyta:, wg ˚Ss 2011.
¯ od` % czy>: ¯ s=aw. cztie<je.
=ac. legere ]czyta:\ ˘ lectura,
>redniow. ang. letture ]akt czytania\,

Wondershare
yy
ang. lecture ]1.a. informacyjna mowa
przed zebranymi, klas', itp., i zwykle
przygotowana, 1.b. tekst takiej mowy,
2. d=ugie zrz"dzenie\,
w S=owniku T. Grzebieniowskiego&
read over ]ponownie czyta:\,
ros. ]wyg=asza: odczyt\ hitat; lek-
cii, prepodavat;, ]s=ucha: od-
czytu\ sluwat; lekcii.
odczyt(a: ˚czyta:.
odda-:(wca ˚da:.
oddal-ony(i: ]si"\ ¯ dal; książk.
dalek•o(i ˘ wida: w oddali, z oddali,
przeciwie<stwem& opodal ]blisk•o(i\.
nie ma& oddal, ˚dziwol'g.
oddan-y(ie ]si"\
1. uleg=o>: komu, przywi'zanie,
zaufanie,
2. gorliwo>:, zapa=, ca=kowite
po>wi"cenie si" czemu.
oddawca
dor"czyciel, ten, kto dor"cza komu
list, bilet, itp., przekazuj'cy co
fizycznie.
oddech(owy fizjolog.
1. odruchowe, rytmiczne wci'ganie
do p=uc powietrza oraz wydalanie
na zewn'trz dwutlenku w"gla,
2. powietrze wydechane, wydech.
oddolny ¯ od do=•u([w
pochodz'cy od szeregowych cz=onk[w
jakiej> organizacji, zbiorowo>ci.
oddycha:, odetchn': fizjolog.
1. pobiera: tlen z otoczenia i wydzie-
la: dwutlenek w"gla; wci'ga:
powietrze do p=uc,
2. w przen. doznawa: uczucia ulgi.
oddymnica techn.
rura pionowa z kapturem do
odprowadzania dymu z komina
parowozowego.
oddzia= ¯ od` % dzia=.
1. zesp[= ludzi b"d'cy cz">ci' sk=a-
dow' jakiej> organizacji,
2. cz">: sk=adowa istytucji stanowi'-
ca pewn' ca=o>:.
ros. otdel.
oddzia=ywa:
wywiera: wp=yw na kogo lub na co.
oddziel-ny(i: ]si"\ jęz.
odseparowa:, od='czy:.
¯ od` ]czas\ % dzieli: ¯ dzia= ]cz">:\.
staropol. oddzieli: –
sp=aci:, wyposa/y: ]$\.
ang. separate,
ros. raz/ot-dielit;-
raz(ot-dielit. ˚dzieli:.
oddzwoni: ¯ od` % dzwon.
odd{wi"k ¯ od` % d{wi"k.
odbity d{wi"k; rezonans, odg=os,
echo, w przen. reakcja, odzew.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
ode~
to samo co «od» w niekt[rych
wyrazach, dodana samog=oska «e»
do u=atwienia wymowy.
pisana zwykle ='cznie,
rozdzielnie& ode z=ego&
odebra: ˚bra:.
odechcie: si"
odedrze: ˚drze:.
odegna: ˚gna:.
odegra: ˚gra:.
odegrza: ˚grza:.
odejmow-a:(nie
†odejmowa: si" komu>
broni: si".
ang. defend,
ros. za]i-]at;/tit;.
odej>: oddali: si" od miejsca.
¯ od(e` % j>: ¯ i>: ¯ s=aw.-ros. itti.
staropol. ody: ]odej>:\.$
ang. go away, leave, withdraw,
ros. uxodit;-uchodit.
¢odelga ulga. ¯ od(e` % legcze.
ros. legkπj-legkij, legok=-legok.
odemkn': ˚mkn':.
ode< jęz. od niego,
przeze< ¯ przez, po< ¯ po niego.
odepcha: ˚pcha:.
odepra: ˚pra:.
odeprze: ˚prze:.
oderwa: ]si"\ ˚rwa: ]si"\.
odes=a: ˚s=a:.
odespa: ˚spa:.
odetchn': ˚tchn':.
odetka: ˚tka:.
odezwa(: ]si"\ powiedzie: co>,
zabra: g=os, zagadn': kogo,
dosł. odd{wi"k.
¯ od(e` % zwa: ¯ zwuk ]d{wi"k\.
staropol. odezwa: –
odwo=a:, oddali: ]$\.
=ac. re` ]od`\ % spondere ]zastawia:,
gwarantowa:, >lubowa:\ ˘ responde-
re, starofranc. respondre, >redniow.
ang. responden, ang. respond,
ros. sootvetstvovat;,
ot-ve]at/veti;.
od"ty tak wg mSjp 1969&
nabrzmia=y, wzd"ty; opuch=y, gruby.
˚dziwol'g.
odfajkowa: pot.
odznaczy: za pomoc' znaczka o
kszta=cie fajki.
odgadn': ¯ od` ]z`\ % gadn':.
domy>li: si" czego.
odga="ziacz tak wg mSjp 1969&
wtyczka do gniazdka sieci elektrycz-
Remove
Watermark PDFelement
yy
nej pozwalaj'ca na czerpanie pr'du
przez wi"cej ni/ jeden odbiornik
}ja znam «rozga="{nik» w miejsce|.
odga="zi-enie(a: ]si"\
¯ od` % ga="{ ¯ ga ]si"g\ % ="g.
odgarn': ˚garn':.
odgi-':("ty ˚gi':.
odg=os ˚g=osi:.
d{wi"k towarzysz'cy czemu, jakiej
czynno>ci; brzmienie czego; ˚echo.
¯ od` ]pochodzenie od czego, wy-
dzielanie przez co\ % g=os ]d{wi"k\.
staropol. og=os ]echo\.
gr. eche, echos ]d{wi"k, g=os\ ˘
echo ˘ =ac. echo ˘ franc. echo ˘
ang. echo, ros. otglosok-otg=osok.
odgoni: ˚goni:.
odg[rny ¯ od ]z\ g[ry.
odgrabi: ˚grabi:.
odgraniczy: tak wg mSjp 1969&
oddzieli:, przegrodzi:
}ja znam «rozgraniczy:» w miejsce|.
odgra/a: si" ¯ od` % grozi:.
odgrodzi: ]si"\ ˚grodzi:.
odgrom-nik(owy
tak wg mSjp 1969& piorunochron.
odgruzowa:
oczy>ci: z gruzu.
odgry{: ]si"\ ¯ za` % ˚gry{:.
odgrza:
ogrza: na nowo.
odgrzeba: ˚grzeba:.
wydoby: co zakopanego, odkopa:.
odgrzewa: czynność. ˚grza:.
odgrzybi: czynność. ¯ grzyb.
odhaczy: czynność. ¯ hak.
odhartowa: czynność. hart.
}ja znam raczej rozhartowa:, J.D.|.
odium książk.
nienawi>:, niech":, wstr"t.
odizolowa: czynność. ¯ izolacja.
odjazd
wyruszenie w podr[/, w drog".
odj': ¯ od` % j':, od ^ u
ubawi: ]doda: – przybawi:; bawi: – j':\,
uj':, zmniejszy:, potr'ci:, odliczy:.
staropol. odj': – obroni:, oprze:,
uwolni:, odebra: ]$\.
staropol. odjima: –
odbiera:, o duszy& broni: jej ]$\.
¯ od` ]u`\ % j': ]wzi':\,
franc. soustraire,
=ac. sub` ]pod`\ % trahere ]ci'gn':\
˘ subtrehere ˘ subtractus,
ang. subtract,
ros. skidyvat;-skidywat,
sbav-lqt;/it;-sbaw-ljat(it.

Wondershare
yy
odje-cha:(/d/a: ˚jecha:.
wo=. 1289 ne mogou ø rati svoei
øexati ]nie mog" od swych woj[w
odjecha:\.
odjemn-a(ik mat.
liczba od kt[rej odejmujemy dan'
liczb".
odjemnik – liczba odejmowana.
odjezdne
na chwil" przed odjazdem;
odje/d/aj'c; dane w drog".
odkaszln':
oczy>ci: gard=o, p=uca, z kaszlu
odkaz
ros. otkaz.
odkaza: ˚kaza:.
odka-zi:(/alnik(/a:(/anie
zniszczy: bakterie >rodkami chemicz-
nymi lub fizycznymi; zdezynfekowa:.
odk'd, odk'd by jęz.
wskazanie na pocz'tek czego&
lepiej mu odk'd za/ywa lekarstwa,
taki by= odk'd go zna=em,
odk'd palisz$
odklei: ˚klei:.
odk=ada: ]si"\ ˚k=ada:.
1. fizycznie& odsuwa: na bok,
2. w przeno>ni& op[{nia:, przesuwa:
wykonanie na p[{niej, w czasie
przysz=ym.
staropol. odk=ada: –
odsuwa:, zw=[czy:.
¯ od` % k=ada: ]=o/y:\.
starofranc. de` ]z`\ % laier ]opu>ci:,
do(puszcza:\ ˘ delaier,
>redniow. ang. delayen, delaien,
ang. to delay,
ros. zader'-at;/yvat;.
odk=adnica roln.
cz">: p=uga odwracaj'ca skiby ci"te
przez lemiesz.
odk=oni: si" ˚k=oni:.
odpowiedzie: uk=onem na uk=on.
odkocha: si" ˚kocha:.
odkomenderowa: czynność.
odkop tak wg mSjp 1969& odrzuce-
nie pi=ki za pomoc' kopni"cia.
˚dziwol'g.
odkopa: ˚kopa:.
odkorkowa: ¯ od` % korek.
odkosz tak wg mSjp 1969&
odprawa, rekuza ˘ dosta: kosza, tj.
zosta: odrzuconym przez kogo,
odrzuci: propozycj" ma=/e<sk'.
odkotwiczy: czynność. ¯ kotwica.
odkr-aja:(oi: czynność. ¯ kroi:.
odkr"ci: ]si"\ ˚kr"ci:.
odkroi: ˚kroi:.
odkry: ]si"\ ˚kry:.
odkryw-ca(czy(ka(kowy
odkszta=c-enie(alny(i: ]si"\
ulec deformacji.
odku: ]si"\
odkupi: ˚kupi:.
odkurza-cz(:
przyrz'd elektryczny wch=aniaj'cy
kurz.
odkuwka techn. ˚ku:.
przedmiot odkuty z metalu na
gor'co.
odkwa-si:(szenie czynność.
pozbawi: substancj" w=a>ciwo>ci
kwasowych; zoboj"tni:.
odla: ˚la:.
odlecie: ˚lecie:.
odleg=-y(o>:(o>ciomierz
daleki, oddalony.
odlepi: ˚lepi:.
1. odlew
ci"cie praw' r"k' od lewa do prawa
]od•lew ¯ od•wal; lew ^ wal ^
zamach; z zamachem, zamaszy>cie\,
2. odlew(acz
odcisk /eliwny, wyj"ty z formy
¯ lanie ]wype=nianie formy\ ¯ la:.
odlewarka poligr.
aparat w maszynie drukarskiej s=u/'cy
do odlewania czcionek i justunku.
odlewni-a(ctwo(czy(k
dzia= odlew[w fabryki wytwarzaj'cy
odlewy z metalu.
odle/e: ]si"\
le/e: przez czas jaki>.
odle/yna med.
oparzenie cia=a, rana, schorzenie sk[ry
powstaj'ce u chorych le/'cych bez
ruchu, stale w tej samej pozycji.
odliczanie ¯ od` % liczy:;
w j. s=aw.-pol. idzie wg parzystych i
nieparzystych&
• odin, jeden ¯ oddi ]nieparzyste\
% n ]numer, liczba\,
• dwa ¯ para,
w odliczaniu parzyste& 2, 4, 6, 8,
• trzy, s=aw. tri ¯ =ac. tres, i
anglosas.-niem. thrie, thri, thre,
• cztery ¯ dwie pary ]czety\ ¯ czeta
]para\,
• pi": ¯ pi"d{ ]nieparzysta\,
pi"ta ˘ pi"tna>cie, p"cina,
• sze>:, siedem ¯ niem. sechs,
sieben,
• osiem ¯ o ]dope=nienie\ % s=aw.
siem, pol. siedem, czyli dope=nienie
siedmiu,
• dzie-wi":(si": ¯ dziesi"cina ]sys-
tem podatkowy\ ¯ desmo ]prawo\ %
si": ¯ sie: ¯ set, sat ]ustan-awia:(
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
(owione\, ustanowione prawem
]t=um. od ty=u\.
odlot ˚lata:.
odlud-ek(ny(zie
cz=ek stroni'cy towarzystwa,
lubi'cy samotno>:; pustelnik.
odludzie – pustkowie.
od=am(ek(a: ]si"\ ˚=ama:.
od='czy: ]si"\ ˚='czy:.
od=owi: ¯ od` % =owi: ¯ =[w.
od=-o/y:([g ˚=o/y:.
od=upa: ]si"\ ¯ od` % =upa:.
odma med.
zjawisko patologiczne – powietrze do-
staje si" mi"dzy tkanki lub narz'dy.
odmalowa: ˚malowa:.
odmawia: czynność. ¯ odmowa.
1. zaprzecza: co sobie ˘ modlitwy i
w[dki nie odmawiam,
2. wypowiada: formu=ki modlitewne,
modli: si" ˘ odmawia: modlitw".
odmarzn': ˚marzn': }r-z|.
odmiana ¯ od` % miano.
inna forma, gatunek, rodzaj.
archaiczne odmiany, dzi> nieznane&
• w przypadku czytania s=[w wspak,
wymieniano litery na inne, zbli/one
kszta=tem lub d{wi"kiem, np. MN&
malta – atlan ˘ Malta – Atlantis,
i po=o/enie Atlantydy zatar=o si",
duna ˘ wydma, gum }gam| ]dzi's=o,
podniebienie\ – smak, GK,
ang. back ]ty=\ ˘ bag ˘ s=aw.-pol.
oborot }abarot| ]ty=\ ˘ torba,
niem. schiff ]okr"t, statek, =[d{\ ˘
ang. ship  fish ]ryba, niem. fisch\,
PF; land end ˘ England, DG,
clergie ]clergy\ ˘ lorde ]lord\, DG,
god  dog; good ]dobry ˘ dobry B[g\
 dog ]z=y ˘ z=y pies  bies\, gdzie
dog mo/e by: przez czytanie&
1. god ]bog\ wspak,
2. prosto, z wymian' DG.
ang. god ˘ staropol. bog, BD.
wi"cej ˚s=owotw. koncepcje 024, 025.
wymieniano tak/e przy prostym od-
czycie, podobizn' kszta=tu pisanych
liter&
• ang. end ]koniec\ ˘ eng ˘ England
]Ko<cowy L'd\, i zn[w zatar=o si",
pochodzenie tym razem, jako Anglia,
czyli L'd Angl[w – plemienia o tej
nazwie z p=n. Niemiec, osiad=ego na
Wyspach Brytyjskich.
ang. grim ]ponury\  grin ]szczerzy:
z"by, u>miecha: si" szeroko; szeroki
u>miech\,
• Bawar[w z kr[lestwa Holy Roman
Empire, “Rzymian”, Ba wymieniono
na Wa ]w cyrylicy B czyt. W, gr.-celt.
BW\, i Bawar % regi ¯ =ac. rex, regis
sta=o si" ˚Waregi, pochodzenie przy-

Wondershare
yy
byszy do Rosji i Litwy, w wiekach 9–13
zatar=o si", cho: nosili gotyckie imiona
]rycerz Aleman, ok. 1254, Erdziwi= ¯
niem. ˚erde, Algimund, Dowmont,
Biruta ¯ bi % route, i wiele innych\, i
wskaz[wki /e s' z Zach. Europy, bo
by= to “l'd mi"dzy ziemi' Angielsk'
i W=osk'”, poucza Powie>: wrem. let.
j"zyk staropolski mia= ograniczon'
liczb" odmian ]deklinacji\ przez przy-
padki; przyk=ady ˚deklinacja.
in•ny ^ odmien•ny ¯ od imienia,
miana ¯ miano ˘ mianownik.
staropol. odmienno>: ]zmienno>:\.
odmienny ]zmienny\,
=ac. varietas, franc. variete,
ang. ]r[/norodno>:\ variety ]stan
lub jako>: r[/na lub zr[/nicowana\,
]odmienia:\ change, alter,
ros. razlihnost;-razlicznost.
odmianoznawstwo
nauka o odmianach ro>lin.
odmieni: ]si"\ ˚mieni:.
odmieniec
1. gwarowo& cz=ek r[/ni'cy si"
od innych, post"puj'cy inaczej,
2. biol. rodzaj bakterii gnilnych,
3. płaz. Proteus, p=az ogoniasty.
odmienny jęz.
1. nie taki sam, inny, odr"bny, r[/ny,
2. jęz. wyraz zmieniaj'cy posta: w
wyniku wymog[w fleksyjnych.
odmiernica
naczynie z podzia=k' do mierzenia
p=yn[w.
odmierzy: ˚mierzy:.
odmi"kn': proces.
†odmiot odrzucenie, odmowa ]$\.
¯ od` % miot ]rzut, cisk, strza=, kid\
=ac. re` ]od`\ % jacere ]rzuca:\
˘ reicere, rejicere ]odrzuca:\ ˘
rejectus,
franc. rejeter, refuser, repousser,
ang. rejection, refuse,
ros. ottalkivanie-otta=kiwanie,
otverganie-otwierganie,
ne prinqte-nie prinjate.
odm=odnie: ˚dziwol'g.
odm=odzi: ]si"\
odmoczy: ˚moczy:.
odmokn': ˚dziwol'g.
odmow-a(ny
odrzucenie jakiej> oferty, propozycji,
pro>by, negatywna odpowied{.
¯ od` ]w przeciwn' stron"\ % mowa.
staropol. ˚odmiot ]odmowa\.
staropol. odmowa ]odpowied{\,
ang. ]odrzucenie\ rejection,
†Old Polish reply ]odpowied{\.
odm[wi: ˚mowa.
odmra/alnia bud.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
odmrozi: ˚mrozi:.
odmro/enie ¯ od` % mr[z.
odmul-i:(nik ¯ od` % mu=.
odmy: ˚my:.
odmyka: ˚myka:.
†odmy>le: postanowi:, przemy>le:.
¯ od` ]ob`\ % my>le:.
=ac. de` ]z`\ % cidere ]ci':\,
franc. decider, ang. decide,
ros. rew-at;/it;-resz-at(it.
odnaj': ¯ od` % najem.
odst'pi: komu co na zasadzie naj-
mu, wynaj':, wydzier/awi:.
odnale{: ]si"\ ¯ od` % nale{:.
odszuka: rzecz zagubion';
wr[ci: gdzie po czasowej nieobec-
no>ci.
od niechcenia jęz.
bez ch"ci.
od niedawna jęz.
wkr[tce temu.
odnie>: ˚nie>:;
1. dostarczy: co na miejsce
z kt[rego zosta=o wzi"te, zabrane,
2. osi'gn': co w wyniku wysi=k[w,
3. do>wiadczy:, dozna: czego,
4. dowi'za: co do czego ˘
w odniesieniu do danej epoki.
staropol. odnie>: ]osi'gn':, zyska:,
otrzyma:, wsk[ra:\.
ang. ]zwr[ci:\ bring back,
]wynik wysi=ku\ succeed,
]do>wiadczy:, dozna:\ experience,
ros. uspe-vat;/t;-uspie•wat(t,
udah-a/nyj-udacz-a(nyj.
¢odnima:
i kon≠ ønimaxæ
]i konie odbieraj'\.
odnoga
1. odga="zienie, rami",
2. geogr.
2.a. cz">: morza wciskaj'ca si"
klinem w l'd,
2.b. boczny, mniejszy grzbiet
=a<cucha g[rskiego,
3. łow. odga="zienie w wie<cu byka,
jelenia, daniela, lub w poro/u
koz=a.
¢odnoradka odzież. wierzchnia,
jednostronna odzie/.
staroros. odnorqdka-odnoradka,
ros. verxnqq odnoobrotnaq
ode'da.
odnosi: si" w zwi'zku by:,
dosł. dotyczy:&
tycz ]d[=\  czyt, nos ]g[ra\ ˘
do•tyczy:  od•nosi: si", sz•czyt,
Kampinos; po•tyka: si", u•tyka:.
odno>nik znak graficzny w tek>cie
w postaci gwiazdki, litery, lub cyfry,
odsy=aj'cy czytelnika do przypiska
Remove
Watermark PDFelement
yy
opatrzonego takim zamym znakiem;
odsy=acz.
ang. cross referrence.
odnotowa: ˚notowa:.
odnow-a(i: ˚nowi:.
odn[/a w liczbie mnogiej, zool.
parzyste przydatki cia=a stawonog[w.
¢odoble: utwierdzi:, utwardzi:,
uczyni: okrutnym.
Latopis 1116 odob;l≠t;-
odoblet.
od olei: czynność.
pozbawi: oleju.
¢odoleti
podo=a:, ang. to prevail, ˚odalati.
wo=. odolewi-odoleszi ]zdo=asz\.
odor woń. =ac., fetor, smr[d,
ros. von;.
odora: ˚ora:.
odosobni-:(enie(ony
odizolowa:, oddzieli: kogo albo co
od otoczenia, odseparowa:.
od[r ˚odor.
odor kojarzy mi si" z fetor ]gazem\,
a od[r – z wod[r ]ciecz'\.
˚pomieszanie.
opad meteor.
¯ o` % pad, s=owotw. pokr. sad.
odpada
wo=. 1289 naha iznemogati i
opada emou mœso vse s borody
]nacz'= chorowa: i ‘opada’ – odpada=y
jemu mi">nie z brody\.
odpady w liczbie mnogiej;
cz">ci surowca, rezstki, pozostaj'ce w
produkcji czego, cz"sto u/ywane jako
surowiec do produkcji ubocznej.
odpali: ˚pali:.
1. odparowa: techn.
pozbawi: cia=o substancji ciek=ych.
2. odparowa: jęz.
szybko, zdecydowanie odci': si".
odparz-y:(elina(enie ˚parzy:.
odpa>: ]si"\ ˚pa>: ¯ pada:.
odp"d techn. tak w mSjp 1969&
proces p"dzenia alkoholu; p"dzenie.
˚dziwol'g.
odp"dzi: ˚p"dzi:.
odpi': ˚pi': ]si"\.
odpiecz"towa:
odpiera:
odpina: ˚pina:.
odpis(a: ˚pisa:.
s=aw. spisok ]spisek\ ˘
od ^ ok ]ek\, OE ˘ do ^ ko ]ku\.
odp=a-ci:(ta(tny ˚p=aci:.

Wondershare
yy
odp=y-n':(w ˚p=ywa:.
odpocz-ynek(ywa:(':('tku
przerwa w zaj"ciach dla nabrania si=
do dalszej pracy.
¯ od` % poczyna: ]bra: si" za co,
ima: si" czego\.
s=owotw. pokr. stan spoczynku.
staropol. odpoczynienie –
odpoczynek.
ang. ]w zaj"ciach\ break,
]og[lnie\ relax,
ros. prome'utok-promie/utok,
pereryv-piereryw,
prer-yvat;/vat;,
otdyx-at;/nut;
ros. pohin ]pocz'tek\ ¯ czyn
wo=. 1289 stawa na noh opohi-
vati sob≠-
stasza na nocz opocziwati sobie.
odpokutowa:
odporn-o>:(y fiz. ¯ parcie.
odpowiada:
1. udziela: odpowiedzi,
2. reagowa: na czyje s=owa,
3. wyjawia: sw' wiedz" na temat
zadany przez nauczyciela ˘ ucze<
wezwany do odpowiedzi,
4. odwzajemnia: si", odp=aca:, od-
wdzi"cza: si"; oddawa: co za co,
5. by: odpowiedzialnym przed kim
za co,
6. spe=nia: okre>lone warunki, by:
stosownym, pasowa: do czego,
7. by: w okre>lonym stosunku do
czego ˘ odpowiada rzeczywisto>ci.
†odpowiadanie pogr[/ki.
franc. menace ]gro{ba\,
anglosas. threat,
>redniow. ang. threte,
ang. threat, menace ]gro{ba\,
ros. ugroza-ugroza,
po/grozit; (komu hem),
po/strawat; (kogo hem).
odpowiedni jęz.
w=a>ciwy, stosowny, nale/yty.
staropol. naczesny.
=ac. appropriare, appropriatus,
franc. propre, approprie,
ang. appropriate, timely, compati-
ble ]daj'cy pogodzi: si", zgodny\,
ros. sootvetstvennyj-
sootwietstwiennyj.
odpowiednik
odpowiedzialn-y(o>: jęz.
odpowiedzie: ˚powiedzie:.
odpowied{ jęz.
odpowietrznik
odp[r przeciwstawienie si" komu,
czemu, fizyczne, moralne, s=owne.
¯ od` ]w przeciwn' stron"\ % p[r ¯
parcie ]nacisk\.
ang. ]atak\ repel,
]zarzut, argument\ refute,
]atak s=owny, oskar/enie\ retort,
ros. ott-alkivat;/olknut;,
otra-'at;/zit;,
oproverg-at;/nut;,
]zarzut\ otkaz-yvat;/at;,
soprotivlenie ]sprzeciw\.
odpracowa: ˚pracowa:.
odpracowywa: ˚dziwol'g.
odprosi:
odprasza: ˚dziwol'g.
odpraw-a(i:
1. instrukcja, wytyczne zwierzchnika
]kierownika, oficera\ og[=owi
zebranych dla tego celu,
2. formalno>ci zwi'zane z wyjazdem
os[b lub wysy=k' towar[w, od-
p=yni"ciem statku lub odlotem
samolotu,
3. jednorazowa wyp=ata pracowniko-
wi przy opuszczeniu miejsca pracy
na sta=e.
¯ od` % prawo ]za(rozpo•rz'dzenie\.
staropol. odprawa – za=atwienie ]$\.
hiszp. despachar
ital. disspaciare, ang. dispatch,
ros. otpravlenie-otprawlenie.
odprawi: ¯ od` % prawi: ]by:\.
nabo/e<stwo odprawione ]odbyte\.
wo=. 1289 Volodim≠r= 'e
ørœdi k memou l[di dobrya
]Wo=dimier wi"c ‘odrz"dowa=’ –
odprawi= do niego ludzi ‘dobrych’
– walecznych\, prawo ^ rz'd.
i porty dorogymi. i iny
dary mnogy v=da emou i tako
øpousti so hest;[ ]i ‘portami’
– pasami do miecza drogimi, i innymi
darami mnogimi i tak ‘odpu>ci=’ – od-
prawi= w podr[/ z honorem\.
†odprawi: si" rozprawi: si",
doko<czy:, odby:.
ang. finish,
ros. o/konhit;-o(konczit.
†odprawny od prawej ku lewej
stronie id'cy, w lewo zwr[cony.
¯ od` ]z`\ % prawa }strona cia=a|.
ang. pointed toward left side.
†odprawowa: za=atwi:, zaspokoi:
potrzeby; przyjmowa: kogo.
anglosas. handle,
pokr. holend. handel,
>redniow. ang. handel,
ang. handle,
ros. upravlqt;-uprawljat,
obxodit;sq (s kem).
odpr"/-enie(y: ]si"\
odpr"/a: ]si"\ ˚dziwol'g.
†odprosi: uprosi:, przeprosi:.
ang. excuse; beg,
ros. izvenit;-izwienit,
prosit;-prosit.
odprowadzi: ˚prowadzi:.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
odpru-:(wa:
odpruwa: ]si"\ ˚dziwol'g.
odprys-k(n':
odpryskiwa: ˚dziwol'g.
odprz'c od` ]wy`\ % prz'c.
odprzeda-:(/
odprzedawa: ˚dziwol'g.
odprzeda/ ˚dziwol'g.
odprz"g-n':(a: ˚dziwol'g
wyprz'c.
odprzodkowa: ˚dziwol'g
odpuka: ˚puka:.
odpukiwa: ˚dziwol'g.
odpust(owy
odpuszczenie ˚pu>ci:;
¯ od` ]z\ % pu>ci: ]wolni:\,
odwr. dopust ¯ do % pust.
wo=. 1289 propov≠dati pl≠-
œnikom øpou]enie i sl≠pym=
prozrenπe ]przepowiada: Pleiani-
kom odpuszczenie i >lepym ‘prozre-
nie’ – przejrzenie\,
Pleianik ¯ Pleiady ¯ gr. mit. Pleia-
des ]siedem c[rek Atlasu i Pleione
usadowionych przez Zeusa mi"dzy
gwiazdami\,
posem 'e Lev= øpou]en= bys
vwed v= Ougor;skou[ zeml[.
pri≠xa domov;
]gdy potem Lew ‘odpuszczen by=’
– zwolniony przez Tatar[w, ju/ na
W"gierskiej ziemi, wr[ci= do domu –
do W=odzimierza Wo=.\.
¢odpu>ci: ˚odprawi:.
odpycha-:(j'cy, odepchn':
odpyl-acz(i:(nik(nia
odpyta: ˚pyta:.
odra med. odra, choroba zaka{na
przewa/nie wieku dzieci"cego,
po='czona z wysypk'.
starofranc. la rougeole,
>redniow. ang. maseles,
ang. measles, ros. kor;-kor.
odrabia: ˚dziwol'g.
odradza: ˚dziwol'g.
1. ¯ rodzi:,
2. ¯ rada.
odradzi: ˚radzi:.
odrasta: ˚dziwol'g.
odratowa: ˚ratowa:.
†odraz odbicie.
¯ od` ]w przeciwn' stron"\ % raz
]bicie, cios\.
s=owotw. pokr. wra/enie ˘ odbi=o
si" co na kim.
ang. ]w lustrze i w przen.\ reflection,
ros. otra'enie-otra/enie.
odraza osob.
uczucie wstr"tu, obrzydzenia.

Wondershare
yy
†odrazi: odbi:, odeprze:, odtr'ci:,
odci'gn':. ˚odraz i odp[r.
odra/a: ˚dziwol'g.
odra/aj'cy
odr-'ba:("bny ˚r'ba:.
odrdzewiacz
odremontowa:
odrestaurowa:
odr"bny “odr'bany” od innych, tj.
odci"ty, r[/ny, r[/ni'cy si", od-
mienny; swoisty, szczeg[lny.
s=owotw. baz' s=aw. rubat ]r'ba:\,
s=owotw. pokr. obr"b ]pobliski obszar,
pobli/e budynku, miejsce mi"dzy >cia-
nami, w='czone\, s=owotw. koncepcji
002.A od='czone  w='czone&
odr"b]ny\  obr"b.
odr"bno>:, czyli «jak oni tak – to my
inaczej» prowadzi do nieporozumie<
i my>lowych zaci":&
1. Nikolas, Nicolaus, Nikolaj ˘
pol. Miko=aj, czyli N ˘ M,
2. og[lnoeurop. Italia ˘
pol. W=ochy,
3. =ac. Januarius, Februarius ˘
og[lnoeurop. Januar`, Febr` ˘
pol. stycze<, luty,
i dzi> k=opot, bo wypadamy nimi z
rodziny j"zyk[w europejskich.
«wszelkie utrudnienia obracaj' si" w
ko<cu przeciw utrudniaj'cym»,
˚swoi(sty(ski(jak.
ang. separate, peculiar,
ros. otdel;nyj-otdielnyj,
svoistvennyj-swoistwiennyj.
odr"czny
odr"twie:
odr"twienie ˚dziwol'g.
¢odrina ]s=aw.\ izba, sypialnia, dosł.
na spanie ¯ odr-i % na; id'c od ty=u,
jak staropol. czegodla ]dlaczego\,
koncepcji 023,
¯ odr= ]=o/e, legowisko, kanapa,
franc. le lit, la couche, ang. couch,
bed, niem. bett, lager\ % na.
s=owo u/yte w Latopisie 1110–1116
i Powie>ci wrem. let 1118 r., przy
zem>cie Olgi nad Drewlanami 6454
r. ]ok. 946 r.\.
Latopis 1116. odrina 6454.
wg Rosjan 1903& opohival;nq,
'iloj pokoj ]komnata\,
wg Rosjan 1988& stroenie, izba,
xlev ]budynek, chata, izba, chlew\,
wg Swo 1980, odryna ]bia=orus.\ –
budynek w kt[rym si" przechowuje
siano; szopa, stodo=a.
ang. building, construction; living
room, sty, pigsty.
odrobek
odrobi: ˚robi:.
odrobina okruch;
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
drob•i:  krusz•y:. ˚ruch.
odroczy:
Odrodzenie – temat z g="bi';
wg mSjp 1969& «prze=omowy okres w
kulturze, nauce i sztuce przypadaj'cy
w zach. i >rodk. Europie g=[wnie na w.
XV i XVI, znamienny laicyzacj' kultu-
ry, wielkim rozwojem nauki, techniki,
rozkwitem sztuki, powstaniem litera-
tury narodowej oraz nawi'zywaniem
do kultury staro/ytnej; renesans»
W pozytywach, tj. jednostronnie
troch".
W sprawach j"zykowych&
• sko<czono z prostymi opisami za-
gadnie< i tytu=[w publikacji – prac i
ksi'/ek. Na d=ugo>: tytu=u – Macieja
Stryjkowskiego Kronika, 1582&
Kt[ra przedtym nigdy >wiat=a nie widzia-
=a Kronika Polska, Litewska, ?modzka
i wszystkiey Rusi Kiiowskiey, Mo-
skiewskey, Siewierskiey, Wo=hi<skiey,
Podolskiey, Podg[rskiey, Podlaskiey
etc. I rozmaite przypadki woienne y
domowe, Pruskich, Mazowieckich,
Pomorskich y inszych krain Kr[lestwu
Polskiemu y wielkiemu Xi"stwu Litew-
skiemu przleg=ych, wed=ug istotnego
y gruntownego zniesienia pewnych
dowod[w z rozmaitych historikow y
autorow postronnych y domowych, y
Kiiowskich, Moskiewskich, S=awia<-
skich, Liflandzkich Pruskich starych
dot'd ciemno-chmurn' noc' zakrytych
kronik y latopiszcz[w Ruskich, Litew-
skich, y D=ugosza oyca dziej[w Polskich
z inszymi, z wielk' pilno>ci' y w"z=owat'
prac' ]osobliwie oko=o dziej[w Litew-
skich i Ruskich od /adnego przedtem
niekuszonych\ przez Macieia Ososte-
wiciusa Stryikowskiego dostatecznie
napisana, z=o/ona i na pierwsze >wiat=o
z wybadaniem prawdziwie dowodney
starodawno>ci w=asnym wynalezieniem,
przewa/nym dochcipem y nak=adem
nowo wyd{wigniona, przez wszytki
staro/ytne wieki a/ do dnia dzisiejszego
roku 1582. A naprz[d wszystkich ile ich
kolwiek iest ludzkich na >wiecie narod[w
gruntowne wywody.
Oto smak Odrodzenia# Gadatliwo>:, po
tym pozna:, m.in. podr[bki, w tym tzw.
Pouczenia W=adimira Monomacha, ok.
1500 w='czone w tre>: latopisu pod 1097,
“bez to=ku” ]bez logiki\ przy tym, bo roz-
rywaj'ce uprzednio dokonany zapis.
• zmieniono zasady zapisu d{wi"k[w,
s=owo czegodla sta=o si" dlaczego,
i szereg innych, w ten spos[b& mi=y
Bogu ˘ Bogumi=, gr. doron ˘ dar Boga
˘ Bo/ydar, woda Warsza ˘ Warszawa;
dzi> trzeba t=umaczy: je od ty=u, by
doj>: znacze<, w tym s=aw.-ros. po=k
]huf\ ¯ po= ]p[=, po=owa\ % k ]na, do\.
• zmieniono logik" zda<, powoduj'c'
zamieszanie, np. M. Stryjkowskiego,
1582, /e roku 1298 „Tego roku Ry/anie
Remove
Watermark PDFelement
Odrodzenie
oblegli Nowy M=yn zaj"ty przez Krzy-
/ak[w gdzie wielu ich poton"=o.”
Ry/an ]o kt[rych mowa\, czy Krzy-
/ak[w ]przy kt[rych «uton"=o»\$
ok. 1680& „Wito=t lokothet ziemi
Mo=dawskiej ksi"g" t" ukrad= by= u
otca namiestnika uste:kogo na mieste
Krosnik”. U kogo$ Ojciec–namiest-
nik– Stecki; u ojca o kt[rym mowa, czy
u namiestnika miasta Krosnik$ Chaos
my>li po wiekach re/ymu w sk=adni
zda<, a ten pod wp=ywem >redniow. j.
angielskiego. Nale/y rozumie:& u ojca
Steckiego, namiestnika miasta Kro>nik
]Stecki by= namiestnikiem w Kro>niku,
u jego ojca ukradziono ksi"g" t"\.
D=u/yzny j"zykowe powoduj' zamie-
szanie, do>: cz"sto. My>l Odrodzenia&
zjazd uwagi z podmiotu ]1\ na w'tek
uboczny, dalszy, rzecz podrz"dn', wy-
ja>nienie ]2\, a potem my>lowy powr[t
do podmiotu ]3\, i przez to ko<cowa
cz">: zdania ]3\ nie wiadomo czego
dotyczy& podmiotu ]1\, czy wyja>nie-
nia ]2\, po kt[rym 3 nast"puje.
• od form czasu ‘przesz=ego» ]rode ˘
Aszerade n(Dwin'\ powstawa=y cza-
sowniki czasu tera{niejszego ]ride\,
od «odmian przez przypadki, dekli-
nacj"» – formy mianownik[w, a od
«zdrobnie<» – podstawy s=owotw[r-
cze, dzi> u/ywane& wujek ˘ wuj,
tecz ]ty=, zad\ ˘ majteczki ˘ majtki,
dwor ˘ dworski, dworzanin ˘ dw[r,
noga ˘ no/yce, no/yk ˘ n[/; Nogat,
odnoga; ga ˘ ga='{, roz(od•ga="zienie,
niem. blatt ]stolnica\ ˘ st[=,
wszy ]szcz'tki\ ˘ wszystko ]doszcz"t-
nie\; wesz i wie> ]staropol. sz ^ >\,
wsio i sio=o.
• zacz"to tworzy: legendy. O ubieg=ej
rzeczywisto>ci zapomniano ju/, a na
wzrost my>li by=o za wcze>nie.
Zwa=em ten okres Wiekiem Legend,
bajek o Lechu, Czechu i Rusie, Krak[w
– od Krakusa, i szereg innych.
Och, ile to ja si" bajek naczyta=em, po-
wsta=ych w Odrodzeniu, m.in. Kronika
Litewska z ok. 1480, o staro/. Rzmianach
z czas[w Nerona, p=yn'cych do Litwy,
dok=adniej – na ?mud{, statkiem, wok[=
Europy, zawarta w licznych «spisokach»,
tre>ci taniej, naiwnej.
• Jesieni' 1582 zmieniono kalendarz, w
Watykanie, przechodz'c z julia<skiego
na gregoria<ski, dzi> u/ywany; w Polsce
od 1586.
• W 1711, w Rosji, car Piotr I wprowa-
dzi= reform" cyrylicy, usuwaj'c z niej
szereg znak[w.
• W Odrodzeniu zarzucono resztki
systemu nadawania nazw osobowych
i ju/ “dowcipny” ]czyt. m'dry\ Maciej
Stryjkowski, 1582, rodem ze Strykowa
N od +odzi ]st'd nazwisko\ dodawa=
litewskim kunigasom XIII wieku pa-
tronimiczne, ruskie ko<c[wki `wicz,

Wondershare
odrodzi: si"
kt[rych Litwa nie u/ywa=a. Poga<ski
system, zarzucony 1350–1450, zosta= w
Odrodzeniu ca=kowicie zatarty.
• W sprawach j"zykowych i rozpow-
szechniania dzie=, w latach 1500 – 1600
wprowadzono zasadnicze zmiany, tak, /e
dzi> wymagane jest przygotowanie do
zajmowania si" pi>miennictwem wiek[w
poprzedzaj'cych, by nie pope=ni: du/e-
go b="du, i w=a>ciwym zrozumieniem u/y-
tych w[wczas termin[w, jak «wielki»
kt[ry nie by= wielkim swym zasi"giem,
rozmiarem, powa/aniem, lecz «starym»,
«biel» by=a nie tylko kolorem, tak/e
«niskim» ]po=/eniem, wzrostem, w przy-
padku wody – p=ytk'\, nawet Boles=aw
Krzywousty, 1107–†1138, nie mia= zde-
formowanych ust; ?mud{ ¯ dun. smuds
]b=ota\, pokr. >redniow. ang. i ang. mud
]b=oto\, nie «krajem niskim», a Litwa
]okolice Lidy\ – Auksztot' ]wy/szy
grunt w okolicach Wielony nad dolnym
Niemnem\, czyli «krajem wy/szym».
Do czas[w Odrodzenia, szczeg[lnie w
Íredniowieczu&
• podpisywano si" w odwrotnej kolejno-
>ci do naszych wyobra/e< – najm=odsi
widniej' na pocz'tku list,
• tak i cz">ci kronik – “najm=odsze” czyli
naj>wie/szej daty, najp[{niej dopisane,
na pocz'tku latopis[w,
• tytu=y stawiano na ko<cu, np. Dani=o
knia{, gdy dzi> knia{ Dani=o,
• przydomki i przezwiska stawiano na
pocz'tku, st'd kilka os[b znanych jest
pod nimi, nie pod nadanymi,
• ludzie nosili brzydko brzmi'ce imiona,
by unika: cech kt[rymi ich okre>lano,
• Rajgr[d zwano grodem Raj,
• tak i inne nazwy, znaczenia ich przez
czytanie wspak, np. Warszawa ¯ woda
Warsza; p[=nocne granice Bia=orusi
zwano Rusi' Czarn' ]w rzeczy samej,
zaledwie Ru> Wy/ynna, nie Wysoka\,
• prz[d vs. ty=; przodek ]z ty=u, za nami\
˘ ty=, ty=ek ]z przodu, przed nami\, ale
=ydka ]z ty=u, mi"sie< od kolana do kost-
ki\, TD, s=owotw. koncepcji 022,
pragnienie ¯ praga ]pokarm\ oznacza=o
g=[d, /'dz" jad=a, za> g=[d ¯ =[d ]woda\
oznacza=o /'dz" wody, na opak,
• prawy dop=yw vs. lewy dop=yw rzeki,
w prastarym systemie – od uj>cia,
w nowym – od {r[d=a,
rz. Desna wpadaj'ca do Dniepru powy-
/ej Kijowa ¯ s=aw. desno ]prawo\ ˘ dzie-
si"cina ]podatek prawem ustanowiony\,
• miasto ]dzia=ka\ ˘ dzielnica ]miasta\,
czyli parcela, cz'stka, dzia=ka ˘ dzielni-
ca, na opak od naszych wyobra/e<,
• podstawa wyrazu i jego pochodna,
lecz powstawa=y na opak, wiele z nich,
od pochodnej powstawa=a podstawa,
zwykle przez skr[cenie jej, >ci'gni"-
cie, ograniczenie r[/nych form do
jednej, wsp[lnej im wszystkim, niejako
rdzenia, np.
berg ]g[ra\ ˘ greb ˘ groby ˘ gr[b,
ang. widow ˘ pol. wdowi ˘ wdowa,
ang. stench ˘ pol. st"ch=y ˘ t"chn':,
ang. crotch }krocz| ]krocze, rozwidlenie\
˘ pol. kroczy: ]st'pa:\ ˘ krok,
/ar  ra/ ˘ zamra/a:, zamrozi: ˘
mr[z ]Ø ^ A\, wo=. mraz, ros. moroz,
dnia, dnie, dni ˘ dzie< ]czyn, czy<ca\,
zbro•dnia, zbro•dniarz ^ zbro•dzie<,
spo•dnie ^ spo•dzie<; przechodni, prze-
chodnie ˘ przechodzie<, przychodnia,
takich wypadk[w, >ci'gania, widzia=em
wi"cej, notowa=em w pami"ci /e s',
lecz nie zapisywa=em, bo pracowa=em
w[wczas nad czym innym, tj. co innego
mia=em na uwadze, i nie wiedzia=em,
/e s' to szcz'tki – /e niejako “odmiany
przez przypadki” by=y pierwotne, z
kt[rych utworzono “mianowniki”,
ograniczaj'c je do rdzeni, np. konia,
koniem, koniu ˘ ko<,
ken  kno; niem. kennen, ang. know
]zna:\ ˘ otw[r o•kienny, o•kiennica
˘ okno,
synu m[j ˘ syn ]anglosas. sunu ^ syn\,
synem ]>redniow. ang. sune, sone;
staropol. UY, ˚litera U\,
knife ]n[/\ ˘ podaj mi finke ˘ finka,
oborot ]ty=\ ˘ z torbo ]torb'\ ˘ torba,
gr. potami ]woda\ ˘ z wielkim potem
˘ pot.
j"zyk staropolski mia= ograniczon' od-
mian" przez przypadki, ˚deklinacja,
• z czasu przesz=ego powstawa=y cza-
sowniki czasu tera{niejszego&
nie zni[s= ^ nie >cierpia= ¯ ter % pi= ˘
cierpie:; ni[s= ¯ nos ]g[ra\ ^ terpi=,
Z, Í – wskazuj' na form" czasu prze-
sz=ego,
czasem od czasownik[w powstawa=y
rzeczowniki& sn ˘ rosn': ]czasownik\
˘ rz. Sna ]po(za•ro>ni"ta\, s=aw.-ros.
wiesna, pol. wiosna ]wszystko ro>nie\
 za(na•wz•rost ]rzeczownik\; sn ˘ st,
ns ˘ nos ]g[ra\,
• bie/'cy znaczy=o ubieg=y ¯ bie/e:
]1. biec, 2. uciec, 3. napa>:; u`, na`
przedrostkami czasu dok., przesz=ego\ ˘
ra{ny ]przesz=y\, ¢ra{niejszy ]ostatni\ ˘
tera{niejszy ]w tej chwili\, ˚teraz,
• za` ]przed`, z przodu, z frontu\ ˘
za•liczka ]przed•p=ata\ ¯ =ac. pro`
]przed\, dzi> za` ]z ty=u `, po czym(kim\,
• w Íredniowieczu op=ata za sprzedany
towar, bo wr"czona sprzedaj'cemu, dzi>
op=ata za kupiony towar, bo nabyty.
W Odrodzeniu wszystko to zmieni=o kie-
runek o 180° – sposoby, zwyczaje, i st'd
dzisiejsze wyobra/enia, zrozumienie.
Od b="d[w w publikacjach roi si"
wi"c – wyk=adnik kto na ile ma przy-
gotowania do zajmowania si" tematem
Íredniowiecza, poprzedzaj'cego rewo-
lucj" j"zykow', zwan' Odrodzeniem.
franc. renassaince ¯ renaitre,
ang. renaissance; rebirth, revival,
renascence,
ros. renessans-renesans,
vozro'denie-wozro/denie.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
odsichmiast
odrodzi: ]si"\ ˚rodzi: ]si"\.
odradza: ]si"\ ˚dziwol'g.
odrosn': ˚rosn':.
odr[/ni: jęz. ¯ r[/nica ]od ^ roz\.
odrysowa: ˚rysowa:.
odrost
odro>l
odr[>: ˚dziwol'g.
odr[/ni:
odr[/nia: ]si"\ ˚dziwol'g.
odruch(owy
odryna bud.
budynek przeznaczony do sk=adania
siana na zim"; szopa.
odrysowa: ]si"\ czynność.
odrywa: ˚dziwol'g.
oderwa: ]si"\ ˘ odrywa:.
odrzec ˚rzec; odpowiedzie:
¯ od` ]w przeciwn' stron"\ % rzec.
rzec ¯ rzeka ]s=aw. reka\, potok s=[w.
staropol. odrzec –
odm[wi:, nie zgodzi: si".
ang. to answer, †Old Polish deny,
ros. otvetit;-otwietit.
odrze: czynność. ¯ o` % drze: ¯ darcie.
pozbawi: darciem, szarpni"ciami,
si=' i bezprawnie;
1. ogo=oci:,
2. ograbi:, obrabowa:, okra>:.
odrzeka: ˚dziwol'g.
¯ od` ]za`, wy`\ % rzeka: ]si"\.
odrzeza: ˚rzeza:.
odrzuci: ˚rzuci:.
odrzut(owiec(owy
†odrzwia obudowa otworu wej>cio-
wego do kt[rej przymocowywano
drzwi, framuga; odrzwia ¯ drzwi.
odsadzi: ]si"\ ˚dziwol'g.
odsadzka
1. bud. wyst"p >ciany ni/szej,
grubszej, na kt[rej budowana jest
>ciana cie<sza,
2. techn. narz"dzie kowalskie do
wykonywania >cienie< lub prze-
gi": kutego przedmiotu.
ods'czy: czynność. ¯ s'czek.
ods'dza:
zaprzecza: posiadaniu przez kogo>
jakich> dodatnich cech.
odset-ki(ek ¯ od % setka ¯ sto.
odsia: ˚sia:.
odsiewa: ˚dziwol'g.
odsiadka pot., jęz., prawn.
lata wi"zienia wyrokiem s'du.
odsiadywa: ˚dziwol'g.
†odsichmiast, otsichmiast
od tej pory(chwili, od tego czasu,
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
odt'd. odstrzeli:, czas dok. odt=uszcza: ˚dziwol'g.
odsiec ˚siec. odstrzela: ˚dziwol'g. odtoczy: ˚toczy:.
odstrzeliwa: ˚dziwol'g.
odsiecz ¯ od` % siec. odtr'bi: ˚tr'bi:.
odstrzeli: ˚strzeli:.
odsiedzie: ¯ od` % siad. odtr'ci: ˚tr'ci:.
odstuka: ˚stuka:.
odsiew(acz(a: ˚sia:. odtrutka
odsun': ]si"\ ˚sun':.
odskocznia ¯ od` % skok. odtworzy: ˚tworzy:.
rodzaj pomostu; trampolina. odsy=acz odtwarza: ]si"\ ˚dziwol'g.
odno>nik.
odskoczy: ˚skoczy:. odtw[rca
odskawiwa: ˚dziwol'g. odsyp odtw[rczy ˚dziwol'g.
odskok odsypa: ˚sypa:. odtyka: ˚dziwol'g
skok do ty=u lub w bok. odsypia: ˚dziwol'g. odetka: ]dok.\ ˘ odtyka: ]niedok.\
ods=ona ¯ od  za % s=ona. spa: ˘ odespa: ]czas dok.\ ˘ odtylc-owy([wka
1. cz">: sztuki teatralnej, odsypia: ]czas niedok.\, po co$
oduczy:
2. sport. ods=oni"cie figury. odsypisko ˚dziwol'g. oducza: ]si"\ ˚dziwol'g.
od kurtyny teatralnej ods=anianej i u/ywa si"& usypisko.
zas=anianej po ka/dym akcie. odumrze: ˚dziwol'g
odsypnik odumiera: ˚dziwol'g
ods=oneczny ¯ od` % s=o<ce. odszczekiwa: ˚dziwol'g.
b"d'cy po przeciwnej stronie s=o<ca, odurz-enie(y:
szczeka: ˘ odszczekn': ]czas dok.\
b"d'cy w cieniu, nie nas=onecz- odurzy: ]si"\
niony. odszczepi: ]si"\ ˚dziwol'g. odurzy: ]dok.\ ˘ odurza: ]niedok.\#
u/ywa si"& odczepi:, rozszczepi:.
ods=oni: ]si"\ ˚s=oni:. ¢odwa ledwo.
ods=ania: ]si"\ ˚dziwol'g. odszczepieniec ros. edwa, ang. hardly, scarcely.
odszczepie<stwo ˚dziwol'g. Latopis 1116 odva-odwa,
ods=oni"cie geolog.
odszczurzy:
ods=owny jęz. odszczurza: ˚dziwol'g. odwach
a. siedziba warty g=[wnej garnizonu, w
ods=ucha: ˚s=ucha:. odszed= ˚szed=. kt[rej mieszcz' si" tak/e biura komen-
ods=u/y: ˚s=u/y:. odszkodowanie dy g=[wnej miasta oraz areszt.
odsprzeda: b. stra/ garnizonowa.
˚dziwol'g. odszuka: ]si"\ ˚szuka:.
odsprzedawa: ˚dziwol'g. odwadniacz
odszyfrowa:
u/ywa si" odprzeda:, odwadnia: ˚dziwol'g.
pomieszane ze sprzeda:. od>nie/y:
odwodni: ]czas dok.\ ˘
od>nie/a: ˚dziwol'g.
odsta: ]si"\ ˚sta: ]si"\. odwadnia: ]czas niedok.\
od>nie/ki
odstawi: ˚stawi: ]si"\. odwaga od•waga(chylenie.
przeno>ne p=otki zabezpieczaj'ce
odstawa ˚dziwol'g. ˘ wahad=o, GH.
tory kolejowe, drogi, przed zasypa-
u/ywa si" dostawa. waga ]rozs'dek, os'd\.
niem >niegiem.
hiszp. bravo ]dzielny\,
odstawi: od>nie/y: ang. bravado, ros. otvaga-otwaga.
odstawia: ˚dziwol'g. od>nie/a: ˚dziwol'g.
odwal w zwrocie& na odwal.
odst'pi: ˚st'pi:; od>piewa: ˚>piewa:. odlew, cios zadany z zamachem r"ki,
1. odej>: od czego, zamaszysty; od•wal ^ od•lew, s=o-
od>rodkowy
2. odej>: od czego na czyj' rzecz, wotw. koncepcji 022 ]czyt. wspak\.
zrzec si" praw do czego, od>wie/y:
3. wycofa: si", zrezygnowa:. od>wie/a: ]si"\ ˚dziwol'g. odwali: ]czas dok.\ ˚wali:.
¯ od` ]w przeciwn' stron"\ % st'pi: dok. ˘ odwala: ]niedok.\ ˚dziwol'g.
od>wi"tny
¯ stupat, U ˘ Å, ´, ¯ step ]krok\. u/ywany podczas >wi"ta. odwar >wie/y wyci'g wodny.
staropol. odst"pi: – ¯ od` % war ¯ warzy: ]gotowa: na
odst'pi:, odej>:, rozej>: si" ]$\. odtaja: ogniu, w pojemniku, garnku\.
ang. resign, desist, rozpu>ci: si" pod w[=ywem wzrostu
temperatury. †odwa/a: nara/a:. ¯ odwaga.
ros. otkaz-yvat;sq/at;sq, ang. endanger, imperil,
otrehit;-otreczit. odta<czy: ˚dziwol'g. podverg-at;/nut;
ros.
odst"p(ca odt'd opasnosti-
odst"pne st'd, od tego momentu, chwili, podwierg•at(nut opasnosti.
zap=ata za odst'pienie czego. miejsca. odwa/ka
s=owotw. baz' s=aw. tuda ˘ t'd, t"dy, dok=adnie odwa/ona pr[bka substan-
odst"pstwo kuda ˘ odk'd, k"dy, s=aw. U ˘ Å, ´. cji chemicznej przeznaczona do
odstraszy: ˚straszy:. odtleniacz analizy.
odstrasza: ˚dziwol'g.
odtleni: odwa/nik wycechowany ci"/arek
odstr"czy: czas dok. odtlenia: ˚dziwol'g. metalowy u/ywany przy wadze do
odstr"cza: ˚dziwol'g. okre>lenia masy.
odt=u>ci:
odstrza= ¯ od` % waga % `nik.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Wondershare
yy
odwa/ny
odwa/y: ]si"\
odwa/a: ]si"\ ˚dziwol'g.
odwdzi"czy: ]si"\ ˚wdzi"czy:.
odwdzi"cza: si" ˚dziwol'g.
odwet(owiec(owy
rewan/, odp=ata, pokr. zemsta.
odwiatr
a. wo< zwierzyny,
b. substancja neutralizuj'ca zapach
w=a>ciwy cz=owiekowi, u/ywana
do smarowania zastawionych
side=, pu=apek.
odwi'za: ˚wi'za:.
odwieczny
odwiedzi-:(ny
odwiedza: si" wzajemnie.
odwier-ci:(t ˚wierci:.
odwie>: ˚wie>:.
odwietrznik ˚dziwol'g.
u/ywa si" wywietrznik w miejsce.
odwietrzny
za wiatrem, po drugiej stronie wiatru.
odwie{: ˚wie{:.
odwija: ˚wija:
odwik=a: ˚wik=a:.
odwil/(y: ¯ wilgo•:(tno>:.
odwil/a: ˚dziwol'g.
odwin': ]si"\ ˚wija:.
odwija: ]niedok.\ ˚dziwol'g.
odwirowa:
odwirowywa: ˚dziwol'g.
odwlec ˚wlec.
odwleka: od` ]przeciw\ % `.
niem. liegen ]lega:\,
>redniow. du<ski. lakke ]wolno i>:\
˘ ang. lag ]zwleka:, op[{nia: si"\
˘ pol. 1. ty=, ostatek, 2. zwleka:,
op[{nia: si" ˘ z•wleka:, za•lega: –
o•ci'ga: si", na•wleka: – na•ci'ga:,
na(ob•leka: ]BW\, ˚leg nr 465.
odw=ok
tylni odcinek cia=a stawonog[w.
>redniow. du<ski. lakke ]wolno i>:\
˘ ang. lag ]zwleka:, op[{nia: si"\
˘ pol. 1. ty=, ostatek, 2. zwleka:,
op[{nia: si" ˘ z•wleka:, za•lega: –
o•ci'ga: si", na•wleka: – na•ci'ga:,
na(ob•leka: ]BW\, ˚leg nr 465.
†odw=oka zw=oka.
¯ od` % wlec ]ci'gn':\.
starofranc. delaier, >redniow. ang.
delayen, delaien, ang. delay,
ros. zader'ka-zadier/ka.
†odwod oczyszczenie, usprawiedli-
wienie. =ac. ex` ]z\% causa ]oskar-
/enie, pow[d\ ˘ excusare,
starofranc. excuser,
>redniow. ang. excusen,
ang. cleanse, excuse,
ros. ohi]-at;/it;.
odwodni: ˚wodni:.
odwodowy
¯ odw[d ]zapas, rezerwa\.
odwodzi: ˚dziwol'g.
odwie>: ]dok.\ ˘ odwodzi: ]niedok.\.
od` ]przeciw, w stron" przeciwn'\ %
wodzi: ¯ wie>:.
odwo=a: ˚wo=a:.
odwo=ywa: ]si"\ ˚dziwol'g,
czas dok., odwo=a: ˘ czas niedok.#
odwo=anie
odwozi: ˚dziwol'g.
odwie{: ]dok.\ ˘ odwozi: ]niedok.\.
odw[d
reserwa; tylna stra' pochodu wojska.
odw[zka ˚dziwol'g.
odwiezienie, odwo/enie.
odwraca-:(lny
odwrotka roln.
orka polegaj'ca na odwracaniu po-
doranej roli, wykonywana na >redni'
g="boko>: mi"dzy podorywk' a ork'
g="bok', “zimow'”.
odwrotn-ie(y
przeciwnie, na opak, wspak.
znaczna ga='{ s=ownictwa powsta=a
przez czytanie wspak pierwowzor[w,
literami lub sylabami, s=[w swojskich,
pokrewnych, i obcych; nie w spos[b mi
je tu przytoczy: cho:by po cz">ci,
np. ros. oborot ˘ pol. torba }noszona z
ty=u, na kiju opartym o rami"|,
ang. trap ˘ rapt]ownie\, akta ˘ teka;
odsy=am do Genezy s=[w, szczeg. do
koncepcji 022, 023, 024.
odwr-[ci:(aca: ]si"\ ˚wr[ci:;
1. zmieni: kierunek na przeciwny,
zawr[ci:,
2. przewr[ci: kartk" na przeciwn'
stron".
¯ od` ]przeciw, prze`\ % wr[:, wrotny.
s=owotw. pokr. ˚przeciwnik.
ang. to turn back,
ros. vozvra-]at;sq/tit;sq.
odwr[t
1. cofanie si" wojska, ucieczka,
2. dawn. druga strona przedmiotu.
odwsza-lnia(wi:
miejsce gdzie si" dokonuje odwsze-
nia, ¯ wesz ]szcz'tek\ ¯ wszy ˘
wszystko ]doszcz"tnie\, wszawica.
odwszawia: ˚dziwol'g.
odwyk-n':(owy([wka
odzwyczai: si" od czego>.
na•wyk ]na•=[g\ ˘ od•wykn':.
odwyka: ˚dziwol'g.
odwzajemni: ]si"\
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
odwzajemnia: ]si"\ ˚dziwol'g.
odwzorcowa:
odwzorcowywa: ˚dziwol'g.
odwzorowa:
odwzorowywa: ˚dziwol'g.
†ody: ˚odej>:.
¯ od` ]w przeciwn' stron"\ % y:
¯ i>: ¯ s=aw.-ros. itti.
ang. go away,
ros. uxodit;-uchodit.
odyma:
˚dziwol'g.
odyniec pojedynek.
¯ s=aw. odin ]jeden\, samotny, stary
dzik samiec.
Latopis 1116 edinec;-ediniec
]odyniec\, dziki kaban.
odzew odd{wi"k.
¯ zew ¯ zwuk ]d{wi"k\.
odzia: si" ¯ o` % ˚dzia:.
ubra: si".
odziewa: ]si"\ ˚dziwol'g.
odziedziczy:
odziedzicza: ˚dziwol'g.
odziemny }od-ziemny|
najdalej od Ziemi po=o/ony punkt na
orbicie Ksi"/yca.
odzi-enie(a: ]si"\
odzie/, ubranie, okrycie.
s=owotw. baz' dzianina ]tkanina\.
odziera:
†odzier/e: otrzyma:, zwyci"/y:.
¯ o` % dzier/e: ¯ s=aw.-ros.
anglo-franc. receivre,
starofranc. reveivre,
>redniow. ang. receiven,
ang. receive,
ros. poluh-at;/it;,
prin-imat;/qt;.
odzie-/(wa:(nie(/owy ubranie.
˚da: ]bi:\ ˘ o•dzienie ]o•bicie\.
cie/ ]kwas ^ k=ad ^ =o/; przy•k=ad ^
przy•=o/enie\ ˘ dzie/a ˘ o•dzie/
]w•k=ad\, wk=ada: co na siebie, w=o-
/y: odzie/ na siebie ]palto, swetr\,
u•branie – o•dzienie ^ wk=ad ˘
na•dzienie – farsz, wk=ad.
staropol. dzianica, dzienica –
przykrycie, opona.
franc. accountrements,
ang. accounterments ]1. osobista
odzie/& ubranie, sukienki, 2. wyposa-
/enie /o=nierza z wyj'tkiem odzie/y
i broni\,
ros. dospexi-dospiechi,
wo=. 1289 prosœ]im= podaa.
nagy≥ ád≠va≥ ]prosz'cym po-
daj'c, nagich odziewaj'c\.
odziomek }od-ziomek|
1. najgrubsza cz">: pnia od strony
korzenia,
2. pie< po >ci"tym drzewie; pniak,

Wondershare
yy
3. najni/sza cz">: {d{b=a ro>linnego.
odznaczenie
1. wyr[/nienie medalem, orderem.
2. medal, order, dyplom.
odznaczy: }od-znaczy:| ¯ znak.
odznacza: ]si"\ ˚dziwol'g.
odznaka
1. medal, order, krzy/, odznaczenie,
2. znak, znaczek przynale/no>ci.
odzwierciedl-i:(enie
}od-zwierciedli:|
odzwierciedla: ]si"\ ˚dziwol'g.
ukaza: jak w zwierciadle, odbi: co,
ukaza: w ten spos[b, obrazem lub
mow', opisem.
odzwyczai: ]si"\ ˚zwyczai:.
odzwyczaja: ]si"\ ˚dziwol'g.
odzysk(a: }od-zysk| ˚zyska:.
odzywa: si" sporadycznie wyrzu-
ca: s=owa z siebie. ˚odezwa: ]si"\.
¯ od` ]w przeciwn' stron"\ % zwa:
¯ zwuk ]d{wi"k\.
staropol. odzywa: –
wzywa:, odwo=ywa: ]$\.
=ac. replicare, starofranc. replier,
>redniow. ang. replyen, ang. reply,
ros. otveh-at;/it;.
odzywka
1. karc. przy licytacji& odezwanie si"
na temat wysoko>ci i rodzaju gry.
2. kr[tka, lakoniczna odpowied{.
od{wiernik anat.
ko<cowa cz">: /o='dka uchodz'ca
do dwunastnicy.
od{wierny przestarz.
1. dawn. pilnuj'cy drzwi.
2. pilnuj'cy drzwi, bramy;
str[/, dozorca, portier.
¯ staropol. d{wierze(je ¯ dwieri.
od/a=owa: ¯ od` % /a=owa: ¯ /al.
od/egna: si" ˚/egna:.
od/egnywa: si" ˚dziwol'g.
od/y-wczy(: ˚/y:.
od/yw-ka(ia:(i: ]si"\ ˚/ywi:.
ofensyw-a(ny wojsk.
zaczepne dzia=anie wojenne.
oferma osob.
niedo="ga, niezdara, cz=ek pozba-
wiony energii.
oferowa:
sk=ada: ofert", proponowa: kupno.
ofer-ta(ent(owa: handl.
formalne zg=oszenie, o>wiadczenie
gotowo>ci dokonania transakcji, wy-
konania pracy, obj"cie stanowiska, na
zasadzie proponowanych warunk[w;
propozycja.
=ac. ob` % ferrere ]przynosi:\ ˘
offerre ˘ anglosas. offrian,
>redniow. ang. offrien,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
ang. offer ]1. sk=ada: Bogu, lub
b[stwo podczas oddawania mu czci
˘ sk=adamy mu modlitwy, oni “of-
fernig” – sk=adaj' ofiary, 2. z=o/y:
do zatwierdzenia lub przyj"cia, pro-
pozycja ˘ I “offered” – zg=osi=em
me us=ugi, 3. przed=o/y: do wzi"cia
pod uwag", sugestia, propozycja ˘
ona “offered” – przed=o/y=a plan, 4.
wskaza: zamiar; pogr[/ka lub pr[ba
˘ on “offered” – straszy= pobiciem,
oni “offered” op[r\,
ros. predl-agat;/o'it;-
pred=-agat(o/it.
†oferty komplementy.
=ac. complementum ]dosł. dla
ca=o>ci\, ital. complimeto,
franc. compliment,
niem. kompliment,
ang. compliment(s(ary,
ros. kompliment-kompliment,
]pisany\ privet-priwiet,
]w liczbie mn.\ poklon-pok=on.
offset(owy poligr.
technika drukarska polegaj'ca na
przenoszeniu rysunku lub tekstu na
p=yt" gumow', i z niej dopiero na
papier.
ofiar-a(uj"(owa:(nik(no>:(ny(
(odawca(owanie kult.
1. dar, nieodp=atne przekazanie czego,
2. zab[jstwo pope=nione dla zado-
wolenia kap=ana, szczeg. jagni't
i ptak[w, palonych nast"pnie na
o=tarzach >wi'ty<, ˚pederasta,
3. osoba ulegaj'ca czyjej> przemocy,
oszustwa, staj'ca si" =upem,
pastw' kogo.
4. pot. cz=owiek niezdarny, ma=o
energiczny, fajt=apa, niedo="ga,
oferma, niezdara.
=ac. offere ]ob % ferre\ ]przedk=adam
b(B-ogu w darze\ ˘ anglosas. offrian
˘ >redniow. ang. offrien ˘ ang. offer;
sk=ada: Bogu lub b[stwu. ˚oferta.
oficer(ski(ki wg mSjp 1969&
w wojsku, policji, stra/y po/arnej, itp,
ten kto ma stopie< s=u/bowy poczyna-
j'c do chor'/ego wzwy/.
=ac. officium ˘ starofranc., >redniow.
ang. offiz ˘ ang. office ]1. us=ugi, 2.
s=u/ba, 3. stanowisko we w=adzach,
powiernictwo, szczeg. w rz'dowych
korporacjach, itp., jak office of pre-
sident – Biuro Prezydenta, 4. ka/da z
ga="zi Rz'du USA rangi poni/ej
departamentu, 5.a. pomieszczenie
lub pomieszczenia w budynku w
kt[rych sprawy s' za=atwiane, 5.b.
wszyscy ludzie pracuj'cy w takim
miejscu; sztab, personel, 5.c. wszyscy
zarz'dzaj'cy urz"dnicy przedsi"bior-
stwa, 6..., itd.\.
niem. büro, geschäftsstelle, ros.
kontora, b[ro, kancelariq,
Remove
Watermark PDFelement
yy
pravlenie.
Przyj"=o si" potocznie w Polsce, /e
w wojsku oficerem jest /o=nierz o
randze powy/ej chor'/ego, tak i w
policji i stra/y po/arnej. Gdy Rosjanie
wystrzelali polskich oficer[w, wiosn'
1940, na przedn[wku – my>la=em,
/e oficer[w Wojska Polskiego. A /e
byli w>r[d nich i cywile& s"dziowie,
profesorowie wy/szych uczelni, poli-
cjanci – =atwo wyt=umaczy:, /e osoby
ko<cz'ce szko=y wy/sze takie stopnie
posiadali, to st'd.
I by=em w b="dzie. Wystrzelani ofice-
rowie to urzędnicy polskiego systemu
administracji ziem zaludnionych
przemo/nie przez Ukrai<c[w, i jest to
t=umaczenie officer z j. angielskiego,
tak, jak Związek Sowiecki z Soviet
Union, na oko=o, cho: mo/na prosto,
bezpo>rednio. Lecz nie mo/na tak
od wstr"tnych, znienawidzonych i
obrzydliwych Rosjan – s'siad[w zza
miedzy, prawos=awnych przy tym,
gdy my z Watykanem, “przedmurzem
chrze>cija<stwa” jeste>my wszak.
oficer ¯ ang. officer ]urz"dnik\ ¯ of-
fice ]urz'd, biuro\, omal bez zwi'zku
ze stopniem wojskowym, bo w>r[d
ofiar wystrzelanych w 3-ch wielkich
obozach byli&
1. w Kozielsku& profesorowie uczelni,
lekarze, prawnicy, in/ynierowie, nau-
czyciele, literaci; ci sko<czyli w Katy-
niu ]tam tak/e oporni Rewolucji 1917(
18, wystrzelani przez NKWD\,
2. w Starobielsku& profesorowie wy/-
szych uczelni, lekarze, prawnicy, in/y-
nierowie, lotnicy, dzia=acze spo=ecz-
ni, literaci i dziennikarze, oraz ca=y
personel Instytutu Uzbrojenia W.P. i
Instytutu Przeciwgazowego,
3. w Ostaszkowie& oficerowie W.P.,
wojskowa s=u/ba s'downictwa, ksi"-
/a, policjanci, podoficerowie s=u/by
liniowej, ziemianie z Wo=ynia.
Oficerowie z Katynia, 1940, Związek
Sowiecki, Sowieci – po tym pozna:
pobo/nych, >wi'tobliwych Polak[w,
za=amuj'cych r"ce do Boga /e krzywdy
ich spotykaj' ze strony s'siad[w.
ofcjalista przestarz.
pracownik zatrudniony przy zarz'dza-
niu w prywatnym maj'tku ziemskim.
oficjalny jęz.
og=oszony, podany do wiadomo>ci
urz"dowo; odpowiadaj'cy ustalonym
formom; zatwierdzony urz"dowo
regu=om.
oficyna bud.
1. budynek na tylem kamienicy,
2. dawn. pracownia, warsztat.
oflag
w czasie wojny 1939–1945, w Niem-
czech, oficerski ob[z dla je<c[w

Wondershare
yy
wojennych.
ofsajd sport.
ang. off side.
oftalmologia szkoln., med.
okulistyka, dzia= medycyny zajmuj'cy
si" chorobami oczu i metodami ich
leczenia.
ofukn':
ofukiwa: ˚dziwol'g.
odezwa: si" do kogo strofuj'co.
ogaci:
opatrzy: drewniany budynek s=om' dla
utrzymania ciep=a w zimie.
s=owotw. pokr. zagata, gacie ]ka-
lesony\.
ogania: ruch. op"dza:.
¯ ogon ]op"d\ ¯ o` % gon ]p"d\.
ogar(y anim., zwierz.
my>liwski pies go<czy. ¯ w"g.
gar ]chwyt\ ˘ ogarek ]uchwyt >wiecy\.
przez przypadek, lub nie – Ogarianie ¯
gr[d Agaria w Sarmacji. ˚brachman.
s=owotw. pokr. gar>:, garn': ˘ ]czasu
przesz=ego\ za(na(o(przy(wy•garn':.
ogarek
ma=y, nie dopalony do ko<ca kawa=ek
>wiecy.
ogarn': ¯ o` % ˚garn':
¯ o ]wok[=\ % garn':, st'd
1. uj': w ramiona, otoczy:, opasa:
ramionami, obj':,
2. obj': spojrzeniem,
3. opanowa: my>lowo, poj"ciowo,
4. otoczy:, okr'/y:, osaczy:;
zaw=adn': czym,
5. o stanach fizycznych i psychicz-
nych& opanowa:, ow=adn':,
6. obj': swym zasi"giem, rozszerzy:
si", rozprzestrzeni: si",
7. doprowadzi: do porz'dku, uporz'd-
kowa:, uprz'tn':, oczy>ci:, omie>:,
przyg=adzi:.
staropol. ogarn': ]os=oni:, otuli:\.
=ac. im` ]w`\ % brachium ]rami"\,
starofranc. embracier,
>redniow. ang. embracen,
ang. embrace, hug,
ros. obqtiq-objatija ]obj"cia\,
ob-nimat;/qt;-ob-nimat(jat.
ogie< p=omie<, proces spalania
po='czony z /arem i dymem.
p=omie< – p=o` ]p=owy, jasny\, `mie<
]mieni: si", migota:\. AOE&
podstaw' «agn» ]ag, ga – odwrotno>:,
% «is» ]woda\ ˘ ognisty ˘ ogie<, ogni•a
 a•go<, Agnieszka ¯ agnis,
staroniem. wy/yn gneisto ]iskra\,
pokr. staronorm. gneisti ]iskra\ ˘
niem. gneis ˘ ang. gneiss, pol. gnajs.
w ka/dym wypadku wody i ognia
zg=osek wiele, zdaj' si" cz">ciej by:
u/ywane ark  kra i is, ys, yz ˘
ark ]Arka Noego\, sparke ]iskra\,
island ]wyspa\, barka ¯ =ac. barge,
rz. Tigris, Tanais ]rz. Don\, Sesuwis,
agnis, water ˘ watra ]ognisko\, pryska:,
bryzga:, s=owotw. koncepcji 024,
wi"cej ˚ woda nr 494, bo temat nie
ma szybkiego ko<ca.
is, si ]ogie<\ ˘ pol. `szyn ]obr[bka
wyrob[w procesem cieplnym, ogniem,
wypalaniem\; w nazwach miejscowo-
>ci gdzie huta, cegielnia, piekarnia,
w"dzarnia& Szczebrzeszyn ]garnuszki\
¯ szcze ]drobny\ % bruch ]garnek\ %
szyn, Knyszyn ˘ garnek knyaski, Gde-
szyn, Cieszyn, Raszyn, Miedzeszyn,
Budziszyn, i inne `szyny;
z pospolitych& szynka, szyna.
s=owotw. «ogie<» zwi'zany z «wod'»
jako przeciwstawne sobie ]wat•ra ^
ognisko  wat•er ^ woda\, jeden z tzw.
4-ch element[w z kt[rych mia= sk=ada:
si" >wiat, wg wiedzy >redniowiecznych
}chaos|& ogie<, ziemia, “wilgo:” ]
woda\, i powietrze }ogie< i woda,
ziemia i powietrze, J.D.|, ˚element.
=ac. ignis, lit. ugnis, czes. wyhe<,
serb. wiga< ]ognisko\, ind. agnis,
niem. feuer, anglosas. fyr, >redniow.
ang. fyre, ang. fire.
sanskr. agnis ˘ wo=. 1289 to vse
ágn; popali ˘ ros. ogon; i
mazur. ogn; ˘
pol. ogie<, ognisty i ognia#
ogier anim., zwierz.
nie kastrowany samiec konia, rumak.
ukr. ¯ tur.
ogl'd jęz. ˚dziwol'g.
znane mi& pogl'd ˘ liczne inne;
je/eli takie kiedy> by=o, i z pewno>ci'
tak, to samo zanik=o, wchodz'c w inne
s=owa w tej postaci, w odmianie czasow-
nik[w przez przedrostki. ˚`gl'da:.
ogl'da: ]si"\ ¯ o` % ˚gl'da:.
ogl"dny
ostro/ny, pow>ci'gliwy.
ogl"dziny
ogl'danie, obejrzenie czego; lustracja,
przegl'd, wizja, obdukcja.
og=ada osob.
wyrobienie, zw=aszcza towarzyskie,
dobre maniery.
og=adzi:
wypolerowa:, pozbawi: szorstko>ci.
og=awiacz roln.
maszyna lub narz"dzie r"czne s=u/'ce
do og=awiania ro>lin okopowych&
burak[w, brukwi.
og=awia:
1. ryba. obcina: g=owy rybom,
2. leśn. obcina: wierzcho=ki
i grubsze ga="zie,
3. ogrodn. obcina: g=[wki kwiat[w.
og=odek zool., owad.
Scolytus, chrz'szcz z rodziny o tej
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
samej nazwie, /yj'cy na drzewach
li>ciastych; niekt[re s' szkodnikami.
og=odzi: ˚dziwol'g.
narazi: kogo na g=[d.
†og=os echo. ˚odg=os.
¯ o ]wok[=, dooko=a\ % g=os.
og=osi: ]si"\ ¯ o` % ˚g=osi:.
1. poda: do publicznej wiadomo>ci,
powiadomi: og[=, obwie>ci:,
2. wyda: co w formie publikacji,
wydrukowa:, opublikowa:,
og=oszenie
zawiadomienie o czym, anons, afisz.
og=owi: ryba., leśn., ogrodn.
obcina: 1. g=owy, 2. koron" drzew,
3. g=[wki kwiat[w. ˚og=awia:.
og=u-chn':(szy:
¯ o` % g=uchn': ¯ g=usza ]cisza\.
straci: s=uch; pozbawi: s=uchu.
og=upi-:(a=y
og=upia: ˚dziwol'g.
uczyni: kogo niezdolnym do podejmo-
wania racjonalnych decyzji, krok[w.
mSjp 1969& «uczyni: kogo g=upim,
zam'ci: komu w g=owie, wprowa-
dzi: w b='d; obha=amuci:, otumani:,
omani:».
og=uszy:
pozbawi: s=uchu, chwilowo lub na
sta=e.
ognicha bot.
gorczyca polna, pospolity chwast po-
lny o kwiatach z=ocisto/[=tych.
ognik
ma=y ogie<, p=omyk.
ogniochronny ˚dziwol'g.
maj'cy chroni: przed ogniem.
ogniomistrz wojsk.
stopie< oficera w artylerii.
ognioodporny
odporny na bezpo>rednie dzia=anie
p=omieni b'd{ gaz[w spalinowych o
wysokiej temperaturze.
ognioszczelny
ogniotrwa=y
ogniowy
ognip[r med.
choroba sk[ry, najcz">ciej u dzieci,
objawiaj'ca si" wyst"powaniem na
twarzy i na g=owie p"cherzyk[w, krost,
i powierzchniowych strup[w.
ogniwko zdrobn. ogniwo,
˚dziwol'g; ogniwko to nie piwko
¯ piwo ˘ chod{ na piwko.
ognisko
¯ ogie< % `isko ]zasi"g\.
1. stos polan, drewion, chrustu zapa-
lony pod go=ym niebem,
2. impreza rozrywkowa urz'dzana

Wondershare
yy
zwykle wieczorem, przy ognisku,
po='czona z wyst"pami artystycz-
nymi,
3. punkt centralny, o>rodek, w kt[-
rym co> si" skupia,
4. fiz., fotogr. punkt skupienia si"
lub przeci"cia si" promieni r[w-
noleg=ych do osi soczewki, albo
uk=adu soczewek, po przej>ciu
przez ni',
5. med. w organizmach /ywych&
miejsce obj"te zmianami chorobo-
wymi z kt[rego one szerz' si".
6. techn. dolna powierzchnia pieca
piekarskiego, opalanego w"glem
lub drzewem.
ogniskowa: ]si"\
skupia: w jednym punkcie.
ogniskowa odleg=o>: fiz., fotogr.
ognistop=ynny
stan lawy wydobywaj'cej si" z wulkanu.
ognisty
1. pa=aj'cy ogniem,
2. maj'cy barw" ognia; rudy.
ogniwo
1. jedno z k[=ek tworz'cych =a<cuch,
2. kom[rka organizacji, instytucji,
tworz'ca ='czno>: z innymi,
3. chem., fiz. urz'dzenie s=u/'ce do
przetwarzania energii reakcji che-
micznej w elektryczn'.
ogoli: ]si"\
usun': zarost z brody, w=osy z g=owy.
ogo=oci:
uczyni: go=ym, wyzu: ze wszystkiego;
obedrze:.
ogo=aca: ]wielokrotnie\ ˚dziwol'g.
ogon(iasty(owy anat.
tylna cz">: tu=owia zwierz't, wyra{nie
gi"tki wyrostek s=u/'cy do op"dzania
cia=a od much, przykrycia odbytnicy
i cz">ci rodnych u samic, b'd{ obu
razem.
¯ o ]wok[=, dooko=a\ % gon ]p"d\ ˘
gania:, OA.
ogon ]odrost, p"d\  noga ]s=owotw.
koncepcji 022\  pogo< ]pop"d\.
staropol. chobot.
=ac. cauda, franc. la queue,
anglosas. t≤gel,
pokr. niem. dial. zegel,
>redniow. ang. i ang. tail,
staroros. xvost=-chwost.
wo=. 1289 ≥visœ zv≠zda na
v=stoc≠ xvostaga≥ ábrazom=
strawnym=. ]pojawi=a si" gwiazda
na wschodzie, ogoniasta, wygl'dem
strasznym, roku 1265\.
ogonek
1. ma=y ogon,
2. kolejka ludzi,
3. kr[tka =ody/ka mi"dzy owocem
a ga="zi',
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
4. uko>ny znaczek dopisywany
u spodu niekt[rych liter.
ogo<czyk zool., owad.
Theda, motyl z rodziny modraszk[w.
ogorza=y
maj'cy >niad', ciemn' cer"; opalony.
og[lnik(owy
prawda og[lnie znana.
og[lnikowy – bli/ej nieokre>lony.
og[lniak szkoln., pot.
liceum og[lnokszta=c'ce, szko=a
poziomu >redniego, 4-letnia, tj.
bez przygotowania zawodowego&
mechanika, elektryka, ekonomisty, i
innych zawod[w.
og[lno~
pierwszy cz=on przymiotnik[w z=o/o-
nych, wskazuj'cy na powierzchow-
no>: lub og[lnikowo>: zjawiska
okre>lonego przez drugi cz=on wyrazu,
np. og[lnokrajowy, og[lnoludzki,
og[lnospo=eczny.
og[lnodost"pny
og[lnoeuropejski
og[lnokrajowy
og[lnokszta=c'cy
og[lnoludzki
og[lnopolski
og[lnos=owia<ski
og[lno>wiatowy
og[lnoustrojowy
og[lny
1. obejmuj'cy ca=' grup" os[b,
2. obejmuj'cy ca=okszta=t czego,
3. sk=adaj'cy si" ze szczeg[=[w.
og[=(em hurt(em
w og[le – og[=em, w ca=o>ci, w sumie,
og[lnie bior'c.
zakrawa& [= ¯ ang. all, Ø ^ A,
nabyte ju/ w Íredniowieczu, gdy
klecha ¯ >redniow. ang. cnawlechien,
a palto ¯ >redniow. ang. paltok, dzi>
paletot\, stodo=a, i wiele innych.
ros. ogul-;no/om.
og[r-ek(kowy bot.
Cucumis sativus, ro>lina ogrodowa.
flam.-holend. ogurken ]$\
szw. gurka, ros. ogurec-ogurec.
ograbi: ¯ o` % grabi:, grabie/.
gwa=tem, przemoc', bezprawnie
zabra: cudz' w=asno>:.
ograbki
resztki skoszonego zbo/a, siana,
zebrane grabiami ze >cierniska, ='ki.
ogra: gra. ¯ o` % gra: ]w karty\.
pozbawi: partnera stawianej sumy
pieni"dzy.
ogranicz-enie(ony(y: ]si"\
postawienie granic dzia=alno>ci.
Remove
Watermark PDFelement
yy
ograny gra. ¯ o` % gra:.
wielokrotnie powtarzany, spowsze-
dnia=y, wy>wiechtany.
¢ogrebatisja
usuni"cie si", trzyma: si" na uboczu,
nie dopuszcza:; uk=oni: si".
ogrodnica zool., owad.
Phyllopertha horticola, chrz'szcz z
rodziny wachlarzorogich, /ywi'cy si"
li>:mi drzew.
ogrod-nik(niczy(nictwo(owy
roln. zaw[d wynikaj'cy z cz">ci go-
spodarki rolnej obejmuj'cej warzyw-
nictwo, sadownictwo, i kwiaciarstwo.
ogrodowizna ]ro>lina ogrodowa\,
tak/e zbiorowo& warzywa, ˚dziwol'g
]nigdy takiego s=owa nie s=ysza=em ani
widzia=em w pi>mie\.
ogrodowizna bot. ˚dziwol'g.
ro>lina ogrodowa; jarzyna.
ogrodzenie ¯ o` % grodzi:.
cz">: terenu ograniczona p=otem, par-
kanem, drutem zrozci'gni"tym mi"dzy
s=upkami wbitymi w ziemi".
ogrodzi: ¯ o` % ˚grodzi:.
¯ o ]wok[=, dooko=a\ % grodza.
otoczy: co p=otem, murem.
staropol. ogrodzi: ]obroni:, zabez-
pieczy:\.
ang. fence in, enclose,
ros. ogor-a'ivat;/odit;-
ogor-a/iwat(odit.
†ogrojec ˚ogr[d, tak wg ˚Ss 2011.
ogrom(ny niezwyk=ej wielko>ci,
¯ ang. large ]du/y\, czyt wspak,
s=owotw. koncepcji 025, EOA.
o•grom  grom•ko ]g=o>no\,
gromada, o ^ ko ^ do.
=ac. immensus ]bezmierny\ ¯ im`
]bez, nie\ % mensus ¯ metiri ]mierzy:,
ang. to measure\,
starofranc. ahuge, ahoge ˘
>redniow. ang. huge, hoge ˘
ang. immense, huge,
ros. ogromnyj-ogromnyj,
gromadnyj-groamdnyj.
ogr[d ogrodzony teren przy domu.
do uprawy warzyw, kwiat[w, itp.
staropol. ogrojec – ogr[d.
w zwi'zku s=owotw. z gr[d, grodza.
anglosas. geard, niem. garten,
frank. gardo, franc. gardin,
staronorm., >redniow. ang. i ang.
garden ]1. kawa=ek gruntu do upra-
wy owoc[w, kwiat[w, i warzyw,
zwykle ko=o domu, 2. ...itd.\,
ros. sad/ovnik/ovstvo-
sad(ownik(owstwo
]og•r[d(rodnik(nictwo\,
wo=. 1289 i po'gout; vsœ
vn≠wnœa xramy. i ogrady i
goumna ]popalili w nim >wi'tynie, i
ogrody, mo/e zagrody, i zasiewy\

Wondershare
yy
ogr[dek
1. ma=y ogr[d,
2. pot. w wyra/eniu& bez ogr[dek –
bez skrupu=[w, ang. ogr[dkiem
]wyja>nieniem dooko=a, po>rednio,
na dorozumienie\& beat around the
bush ]bi: dooko=a krzak[w\.
mSjp 1969& przestarz. ogr[dka
]nie wprost, omownie, niejasno\.
{r[d=os=owu nie jestem pewien, bo
mo/e prosto od ogrodzenia ]dooko=a
ogrodzenia\; s=owa «ogr[dka»
nigdy nie s=ysza=em ani widzia=em
w pi>mie, ˚dziwol'g.
ogrodzenie ]p=ot\ ˘ bez ogr[dek
]bez p=otk[w, tj. bez przeszk[d,
jak na bie/ni, wprost\.
ogryzek ¯ o` ]dooko=a\ % gry{:.
szczeg[lnie tak o jab=ku, gruszce.
ogry{:
ogrz-a:(ewalnia(ewnica(
(ewnictwo(ewczy(ewa: ]si"\
¯ o` % ˚grza: ¯ gore ]pali\.
ociepli:,
s=owotw. pokr. na(roz•grza:.
ogumienie
opony gumowe k[= pojazdu.
oh, ah zachwyt z zaskoczenia.
¯ niem. hauch ]oddech\.
oho# dźwięk., jęz.
zapowied{ czego> z=ego.
oho... oto nadchodzi.
ohyd-a(ny hyd ^ brzyd.
obrzydliwe, mierz'czka, niesmak,
wstr"tne, budz'ce odraz".
¢oj ¯ ol LJ ¯ old ]senior, stary\.
oj# dźwięk. jęz.
niedobrze& pomy=ka, b[l w boku.
ojc-iec(czym(zulek(owski(
(ostwo(owizna(zyzna(zysty
pokr.
1. biologiczny rodzic linii m"skiej,
2. opiekun,
3. rel. B[g-Ojciec,
4. tw[rca, za=o/yciel, wynalazca,
5. ka/dy, kt[remu nale/y si" szacu-
nek z powodu wieku, pozycji.
¯ oj % ciec(tec
wo=. 1289 á áthin≠ svoei
]o ojcowi{nie swojej\,
ros. otec.
ojcob[jstwo
Ojczenasz
1. modlitwa Pana ]Jezusa Chrystusa;
Jezus Chrystus naucza= jej aposto=[w,
Mateusz 6&9-13.\,
2. ka/dy 11-ty koralik r[/a<ca na
kt[rym odmawiana jest,
3. r[/aniec. Brzmi ona – z pami"ci
przytaczam&
„Ojcze nasz kt[ry> jest w niebie,
>wi": si" imi" twoje, przyjd{ kr[le-
stwo twoje, b'd{ wola twoja jako w
niebie tak i na ziemi. Chleba naszego,
powszedniego, daj nam dzisiaj, i
odpu>: nam nasze winy, jako i my
odpuszczamy naszym winowajcom, i
nie w[d{ nas na pokuszenie, ale nas
zbaw ode z=ego. Amen.”
=ac. Pater Noster, ang. paternoster,
the Lord’s prayer, ros. molitva
Gospodnq-molitwa Gospodnia.
ojczulek pokr.
pieszczotliwie o ojcu.
ojczym powin.
m'/ matki w stosunku do jej dzieci z
poprzedniego ma=/e<stwa.
niem. stieftochter,
starofranc. beau-pere,
ang. stepfather,
staroros. othim=-otczim.
ojczyzna dosł. ojcowizna, ziemia
po ojcu odziedziczona, ziemia ojc[w.
¯ ojciec % `zna ]ziemia\.
znaczenie przesz=o na kraj w kt[rym
kto> urodzi= si", macierz, rodzinne
strony.
ang. homeland, ros. othizna-
otczizna, rodina-rodina.
¢~ok* ]s=aw.\ `aje, `uje ]$\, np.
s=aw. vostok= ¯ vost ]wst\ % ok=
]`aje\, spisok= ¯ spis ]odpis\ %
ok= ]`uje\.
¢oka dop=yw, rzeka&
Oka, Wis=oka.
okala: otacza:.
okalecz-y:(enie
okalecze: ]si"\ ˚dziwol'g.
okamgnienie
¯ w mgnieniu oka
¢oka<nyj prze(wy•kl"ty.
Latopis 1116 okan;nπj-
oka<nyj
okap ochrona przed kapaniem.
¯ =ac. caput ]g=owa\ ˘ czapka, czapa
KCz.
niem. dachrinne, franc. auvent,
anglosas. efes ]skraj, brzeg, okap\,
>redniow. ang. euese, ang. eaves.
okapi anim., zwierz.
afryka<ski ssak z rodziny /yraf,
o kr[tkiej szyi.
ang. okapi ¯ afryk. tubylc[w.
okapnica
daszek umieszczony nad oknem.
okarmi: ¯ o` % ˚karmi:.
¢okarmliwa: s=aw.,
1. przekarmia:, 2. otru:&
A kniazia Jurija wo=ochowe wzi"li
jego sobie }za| wojewod" i tam jego
okormlili ]struli\.
s=aw. okarmlivat;.
okaryna muz.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
gliniany instrument muzyczny d"ty,
przypominaj'cy kszta=tem tu=[w
ptaka.
okaz(a:(ywa: ]si"\ ¯ o ]po\ % kaz.
okaza=y ]poka{ny, na pokaz\.
wo=. 1289 no mlst; emou poka-
zavw[. án 'e áboimaa noz≠
ego ]lecz przebaczenie jemu okaza=.
on wi"c obj'= nogi jego, 1216 r.\;
wo=. 1289 án 'e bisœ s nbimi
i pob≠di ≥. sam= 'e ra-
nen= bys. ne malo bo pokaza
mæ'stvo svoe ]on wi"c bi= si"
z nimi i pobi= ich. sam za> rannym
zosta= ‘nie ma=o» bo pokaza= m"stwo
swe, 1264 r.\
okaza=-y(o>:
poka{ny, wspania=y, imponuj'cy.
okaziciel
cz=owiek okazuj'cy , przedstawiaj'cy
jaki> dow[d, np. czek, kwit, list.
okaz-ja(yjny
okoliczno>: sprzyjaj'ca czemu, spo-
sobna chwila.
okazowy godny pokazania, pokazo-
wy, wzorowy, typowy
}nie spotka=em tego s=owa w u/yciu|.
okazywa: ˚dziwol'g.
okcydentalny książk. zachodni,
}nie spotka=em tego s=owa w u/yciu|.
=ac. occidens ]Zach[d; przeciwie<-
stwem Orient ^ Wsch[d, ˚litera O\,
>redniow. ang. occidentale ˘
ang. occidental,
ros. zapadnyj-zapadnyj.
okie=z-na:(a:
okie=znywa: ˚ dziwol'g.
okienko zdrobn. okno.
1. w biurach i urz"dach, cz"sto kilka, w
kt[rych za=atwiani s' interesanci,
2. zwykle tak o kwardaciku na for-
mularzu do odfajkowania.
okienn-ica(y bud. ¯ okno.
ruchoma zas=ona zabezpieczaj'ca
okno.
oki>:
>nieg nagromadzony na ga="ziach
drzew, przymarzni"ty do nich i zwie-
szaj'cy si" w kszta=cie ki>ci.
oklapn':
opa>:, zwiesi: si", opu>ci: si";
sta: si" osowia=ym; zoboj"tnie:.
oklask(iwa: brawa
oklaska: ˚dziwol'g.
oklei: ¯ o` % ˚klei:.
okleina
cienkie p=aty ozdobnego drzewa.
oklep bez kulbaki, bez siod=a, ok=ad,
okrakiem. ¯ o % klep ]k=ad\, ˚lepiej.
oklepany powszechnie znany; po-

Wondershare
yy
spolity, banalny, szablonowy, utarty.
¯ klepa: ]wielokrotnie powtarza:, tj.
wi"cej ni/ jeden raz\.
ang. well-worn, hackneyed,
ros. izbityj-izbityj,
opowlennyj-oposzlennyj.
ok=ad
warstwa na=o/ona na co>; kompres.
ok=ada: ]si"\
1. przystawia: dooko=a, okleja:,
2. bi:, ch=osta:.
ok=adka
jedna z dw[ch lub obie zewn"trzne
karty ksi'/li, zeszytu; oprawa.
ok=adzina
1. bud. p=yty kamienne, ceramiczne,
tak/e drzewo wysokogatunkowe
kt[rymi ok=ada si" >ciany lub inne
cz">ci budowli,
2. fiz. jedna z dw[ch metalowych
przedzielona diaelektrykiem.
3. górn. materia=& drewno, blacha,
wzmacniaj'ce >ciany lub strop
wyrobiska.
ok=ama: ¯ o` % ˚k=ama:.
ok=amywa: na granicy ˚dziwol'gu&
nie wolno ok=amywa: }tej osoby|.
ok=ot roln.
snop s=omy ze zbo/a jeszcze niezu-
pe=nie wym=[conego.
okno
¯ niem. kennen, ang. know ]zna:\ ˘
okno ]ang. window\, okienn•y(ica ¯
o` ]kierunek, ˚O\ % kno]w\, ken
¯ know(ing ]znanie\  window ]$\.
s=owotw. baz' oko, widzie:, ¢jrze:,
¢gl'da:.
staronord. windr ]wiatr, ang. wind\
% auga ]oko, ang. an eye\ ˘
windauga ]okno, ang. a window, dosł.
oko wiatru, ang. lit. wind eye\ ˘
>redniow. ang. windoge ˘
ang. window,
ros. okno.
wo=. 1289 ákna tri. oukra-
wena st=kly rimskymi.
vxodœ]ix v= áltar=. sto-
≥sta dva stolpa. ]okna trzy
upi"kszone ‘szk=ami’ – szybami
rzymskimi. wchodz'c do o=tarza,
stoj' dwa filary; opis o=tarza cerkwi\.
oko anat., dosł. ma=e, mniejsze;
narz'd wzroku u ludzi, zwierz't,
ptak[w, w g[rnej cz">ci cia=a, oraz
ryb; try.
oko ˘ ¢soko ˘ wysoko, sok, i brew
]g[ra\ ¯ b % rew ˘ krew, posoka.
s=owotw. pokr. wysoko ¯ wy % soko
]g[rowane\ ¯ so, s ]g[ra\ ¯ ho, gr.-celt.
HS % k, ko, ku ]do\.
hiszp. ojo  ang. eye  pol. oko,
OE, YJK.
try ˘ pa ]para\ % try ]oko\ ˘ patry
]oczy\ ˘ patrze:.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Tatry i Morskie Oko ]Ma=e Morze\;
1. oczywi>cie, oczywisty ]naoczny\
przeoczy:, za(na•oczny, oko<
]wielkie oko\
2. kr'g; okoliczn•o>:(y, okolica
]pobli/e, dosł. mniej wi"cej\,
pokr. oko=o ]blisko, wok[=, ko=o\.
hiszp. ojo, JHK
anglosas. eage, >redniow. ang. ey,
eie, ang. eye, =ac. oculus,
wo=. 1289 áko, áhima ]oczyma\, i
zastr≠li Ouza v= oko ]i ustrzeli=
Uza w oko, 1216 r.\,
ros. glaz.
okoci: si" fizjolog.
kotki, zaj'ce wydaj' na >wiat ma=e.
okole przestarz.
='ka, pole, znajduj'ce si" w zakr"tach
wij'cej si" rzeki.
okolic-a(zny(znik strona,
dosł. oko ]mniej\ % lica ]wi"cej\ ^
str ]wi"cej\ % ona ]mniej, uj ˘ wuj\.
ziemie w pobli/u miejsca o kt[rym
mowa, my>l, jego otoczenie, pobli/e.
okolny gr[d ]pobliski, s'siedni, znaj-
duj'cy si" niedaleko\
`ca, `ce ]ziemia\ ¯ =ac. te ¯ terra
]ziemia\, T ˘ C, ˚lico, strona,
mSjp 1969, nie>wiadom lapidarnego
«mniej-wi"cej» obszernie&
1. obszar rozci'gaj'cy si" dooko=a
jakiego> miejsca, stanowi'cy jego oto-
czenie; krajobraz ogl'dany z jakiego>
punktu >rodkowego,
2. obszar stanowi'cy pewn' ca=o>:;
cz">: wi"kszej ca=o>ci.
wo=. 1289 ákolo ]wok[=\,
okrest; grada ]okolice grodu\,
vzœ okolnii goro∂ s Tatary
]‘wzi'= okolny’ – zdoby= okoliczny
gr[d z Tatarami, 1274\, mir= de-
r'a s okolnymi storonami.
s lœxi s N≠mci i s Litvo[
]‘mir dzier/y’ – pok[j trzyma z okol-
nymi stronami& z Lachami, Niemcami
i z Litw'\,
staropol. okolny ]pobliski, znajdu-
j'cy si" niedaleko\.
okolicznik pierwotnie okolicznik ^
liczba, lico ]osoba\, dope=nienie,
¯ oko % licznik ¯ o ]pe=no\ % ko ]doz\
% lico ]osoba, twarz\; dope=nienie
czasownika przyrostkiem osobowym
w liczbie pojedy<czej i mnogiej& `=em,
`=am, `=e>, `>my, `>cie. ¯ ja, ty, ona,
ona ono, my wy, oni, one;
bezokolicznik ^ niedope=nienie& `a:,
`e:, `i:, `y:.
Obecnie, wg mSjp 1969& «okre>lenie
po='czone z wyrazem nadrz"dnym ]np.
z nazw' czynno>ci lub stanu\, zwi'z-
kiem przynale/no>ci ]np. przys=[wek
okre>laj'cy czasownik\, wskazuj'ce
najcz">ciej miejsce, czas, spos[b,
cel, przyczyn" itp. tego, co oznacza
Remove
Watermark PDFelement
yy
wyraz nadrz"dny» Okolicznik celu,
miejsca.
okoliczno>-:(ciowy
t=o, pod=o/wydarzenia; t=umaczone
¯ circum•stance ¯ =ac. circum•stantia
¯ circumstare ¯ circum ]wok[=\ %
stare ]sta:\.
mSjp 1969& «wydarzenie ]godne
uwagi\, fakt, zaj>cie, sytuacja; jeden
ze sk=adnik[w sytuacji, fakt towarzy-
sz'cy czemu»,
«fakty ujawnione w toku procesu
s'dowego, kt[re wp=ywaj' na wy-
miar kary».
mSjp 1969, dow[d& «okoliczno>:
a. rzecz dowodz'ca czego>, prze-
mawiaj'ca za czym>, >wiadcz'ca o
czym>, wskazuj'ca na co>; oznaka
czego>; potwierdzenie, uzasadnienie,
>wiadectwo»..., itd.
=ac. circum ]wok[=, oko=o\ % stare
]sta:\ ˘ circumstare ˘ circumstantia
˘ starofranc. circumstance, circon-
stance ˘
>redniow. ang. i ang. circumstance,
ros. obstoqtel;-stvo/nost;.
-obstojatiel-stwo(nost.
okoli: otoczy:, okr'/y:;
¯ o` % ko=o ]kr'g, obw[d\;
mSjp 1959& otoczy: dooko=a
}je/eli otoczy:, to dooko=a, J.D.|.
†okolniczy
franc. grand-officier de la co-
uronne,
ros. okol;nihπj-okolniczij.
†oko= 1. okr'g, 2. ˚zagroda.
s=owotw. pokr. wok[= ]dooko=a\.
gr. kirkos ]okr'g, cyrk ˘ cyrkiel\,
=ac. circus ˘ zdrobn. circulus,
starofranc. cercle, niem. kreis,
>redniow. ang. cercle, sercle,
ang. circle, ros. krug-krug ¯ niem.,
okru'nost;-okru/nost. ˚okr"g.
oko=(o ˘ soko=.
ros. okol/o, sokol.
oko=o ¯ o` % ko=o ]blisko, obok, tu/,
w przybli/eniu, mniej wi"cej\.
wo=. okolnyj ]pobliski\.
¢oko=ysz oblam[wka ]kubka\,
ros. okolyw.
oko< ryba. Perca fluviatilis,
drapie/na ryba s=odkowodna.
dosł. wielkie oko ¯ oko % o< ]wielkie\.
okop(a: ]si"\
¯ o` ]dooko=a\ % ˚kop(a:.
kop ]d[=\ ˘ o(wy•kop, kopalnia,
kopa ]g[ra\ ˘ Zakopane ^ Zagreb.
staropol. okop – ob[z.
starofranc. i >redniow. ang. trenche,
ang. entrenchment, trench
]1. g="boka bruzda, 2. d=ugi, w'ski r[w,
z kt[rego ziemia jest wyrzucona do
przodu jako parapet, u/ywany w bitwie

Wondershare
yy
dla przykrycia si" i ukrycia\.
ros. okop-okop, ]wojsk.\ tranweq.
okopowizna ro>liny okopowe.
˚dziwol'g.
okop-owy(ywacz
okorowa:
okorowywa: ˚dziwol'g.
okostna anat.
b=ona ='cznotkankowa okrywaj'ca
ko>ci.
okotw[r oczod[=, jama oczna.
¯ oko % otw[r.
okowita spoż.
gorza=ka, w[dka nie czyszczona.
=ac. aqua vitae ]woda /ycia\,
staropol. akwawita.
okowy kajdany, =a<cuchy.
¯ o % kowy ]liczba mn.\ ¯ kow ]ku:\
˘ kowal, podkowa.
staropol. kuna – okowy, ˚kuna.
wo=. 1289 ákovavwe. vedowa ego
v= Ougry ]okowawszy wiedli jego
‘w Ugry’ – na W"gry\,
i s=sædy skova slou'eb-
nya srebreny π evgl∑e oprakos
okovano srebrom ]ewangelie
oprawione okowami ze srebra\,
evgl∑e spisa i okova sre-
brám i da st˛oi Bc˛i. ]wykona=
odpisy ewangelii, okowa= je sreb-
rem – oprawi=, i da= do cerkwi >w.
Bogurodzicy\.
ros okovy-okowy.
ok[lnik
list urz"dowy, przesy=any obiegiem.
ok[lny
biegn'cy woko=o, okr"/ny.
ok[=(ek(kowy bot.
koliste ustawienie na jednym pozio-
mie zespo=u ga="zi, li>ci, lub cz">ci
kwiatu
okpi: ¯ o` % ˚kpi:.
okpiwa: ˚dziwol'g.
okraczny ¯ siada: okrakiem ¯ krok.
}nie spotka=em w /ywym j"zyku|.
okrada: ¯ okra>:, ˚dziwol'g.
okrakiem
w rozkroku ¯ krok ¯ krocze ¯ crotch.
okras-a(i: spoż.
1. zaprawa do potraw ]najcz">ciej
t=uszcz\,
2. omasta.
staropol. okrasa –
1. ozdoba, pi"kno>:, 2. omasta.
¯ o % krasi: ]malowa:, zdobi:, upi"k-
sza:\ ¯ krasit ]malowa:\, kraska
]farba\, krasnyj ]pi"kny\.
ang. fat, grease ]both used for
dressing of food\.
okra>: ¯ o` % ˚kra>:.
okrada: ˚dziwol'g.
okrawaczka
maszyna do okrawania.
okrawek
kawa=ek czego, obci"ty lub okrojony.
okr'g, okr"g geometr.
1. obw[d, linia kszta=tu kolistego,
2. krzywa zamkni"ta kt[rej wszyst-
kie punkty s' jednako odleg=e od
>rodka, st'd
3. pewien obszar ziemi z siedzib'
w=adz wewn'trz; obw[d, rejon.
s=owotw. baz' rug ]bliz\ ˘ krug ]ko=o\,
U ˘ Å, ´ ˘ kr'g i kr"gi, drug ]bli{ni\,
ruga: ]ubli/a:\ ˘ u•r'g•a: ]u•bli/•a:\,
˚oko=, okr"g, kr'g.
staropol. okr'g – ok[=, okolica.
ang. ]krzywa, kr'g\ circle,
]obszar\ region, district,
ros. krug-krug, okru'nost;,
oblast;-ob=ast, strana-strana,
mestnost;-miestnost.
okr'glak
1. pie< drzewa, bez korony, tj. bez
wierzcho=ka i ga="zi usuni"tych
r[wno z obwodem pnia,
2. budynek okr'g=y; rotunda.
okr'g=y
maj'cy kszta=t ko=a, walca.
okr'/-y:(enie ¯ o` % ˚kr'/y:.
ros. osada.
okres(owy
1. odcinek czasu,
2. pot. miesi'czka, menstruacja,
3. geolog. era w dziejach Ziemi,
dzielona na epoki,
4. muz. element formy muzycznej.
†okresony okre>lony, ograniczony.
okre>l-i:(enie ¯ o` % ˚kre>li:.
okre>lony sprecyzowany, wiadomy,
pewny, jasny, wyra{ny.
staropol. okresony.
ang. certain, determined,
ros. opredelënnyj.
okr"ci: ]si"\ ¯ o` % ˚kr"ci:.
okr"g(owy
dosł. pobli/e, okolica ¯ ko=o.
s=owotw. baz' rug ]bliz\ ˘ s=aw.-ros.
krug ]ko=o\, U ˘ Å, ´ ˘ pol. kr'g(=y,
kr"gi, okr"g ]pobli/e\, drug ]bli{ni\,
ruga: ˘ u•r'g•a: ]u•bli/•a:\, ˚okr'g.
s=owotw. pokr. cyrk, cyrkiel ¯ kiel ]k't
mi"dzy dwoma ramionami cyrkla\;
w S=owniku – Hanny Nakonecznej,
cz">ci pol.-niem. cyrku= ]okr"g\ ^
niem. Distrikt }gotykiem pisany,
J.D.|.
«okr"g» ]powiat\ mieszany czasem z
«wojew[dztwem» – wy/szym szcze-
blem administracji terenowej.
=ac. distringere ˘ districtus ˘
>redniow. ang. districtus,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
franc. i ang. district,
ros. ]powiat ^ ujazd\ uezd-ujezd,
ros. ]pobli/e\ okrug-okrug,
]okolica\ strana-strana ]strona\.
okr"t pojazd.
pe=nomorska jednostka p=ywaj'ca,
jednostka floty wojennej.
¯ o ]dooko=a\, kr"t ]kr"ci: si"\.
pokr. pokr"t, s(wy•kr"t, na okr"tk",
>rubokr"t, kr'/ownik.
kr'/y: ]w obiegu by:, cyrkulacji ˘
kr'/y pog=oska\  dr'/y: ]wierci:,
wierci: si"\ – okr"t, jednostka p=ywa-
j'ca kt[ra kr'/y po >wiecie.
krug ˘ pol. kr'g ]ko=o\, kr"gi ˘
okr"/ny ]G?\ – dooko=a ]o ^ do\.
kr'/y:  kr"ci:  win': – okr"t kr'/y
po >wiecie i zawija do port[w.
o•kr"t  o•br[t ¯ wraca: ˘
od(wy(za(prze•wraca: ]si"\.
staropol. koga – okr"t, statek,
anglosas. scip, pokr. niem. schiff
]okr"t, statek; =[d{\,
>redniow. ang. schippe, ang. ship,
ros. korabl;-korabl,
sudno-sudno ]statek\. ˚statek.
okr"tka
>cieg, za pomoc' kt[rego obrzuca si",
lub zszywa, brzegi tkaniny.
okr"/nica anat.
najd=u/sza i najwi"ksza cz">: jelita
grubego.
ang. colon ¯ gr. colon.
okr"/ny
1. wok[=, mijaj'cy z dala,
2. }arch.| okoliczny. ˚okr"t, kr'g.
ang. circular, roundabout ˘ rouna-
bout way ]okr"/na droga\,
wo=. 1289 i slava vs≠m= ákro-
u'nym= storonam
]i s=awa wszem “okr"/nym stronom”
– okolicznym krajom\.
†okroci: ukr[ci:, poskromi:.
ang. repress, check, curb,
podavl-qt;/it;,
ros.
obuzd-yvat;/at;.
okroi: ¯ o` % ˚kroi:.
okrawa:, okroi: si" ˚dziwol'g.
†okrom bez, opr[cz, z wyj'tkiem.
=ac. ex` % capere ]bra:\ ˘ excep-
tus ˘ exceptare ]wyj'-:(tek\ ˘
excepter, franc. except-er(tion,
>redniow. ang. excepten,
ang. except, besides,
ros. krome-kromie.
okropn-y(o>:
1. budz'cy zgroz", straszny,
rozpaczliwy, beznadziejny,
2. ogromny, olbrzymi
okru-ch(szyna
drobny u=amek, wynik kruszenia.
˚ruch.
okruchowiec geolog., petr.

Wondershare
yy
ska=a osadowa powsta=a przez scemen-
towanie okruch[w ska= i minera=[w.
okru-tny(tnie(cie<stwo jęz.
zadaj'cy b[l i cierpienia.
pokr. ang. cruel, cruelty; =ac. crude-
litas, >redniow, ang. i franc. cruelte,
ang. cruelty.
wo=. 1289 sv≠repyi ]swierepyj\; o
Tatarach 1237, Batyj& án= 'e ≥ko
sv≠repyi zv≠r;. ne po]adi
[nosti ego. povel≠ pered=
sobo[ zar≠zati ]on za> jak okrut-
ny zwierz, nie oszcz"dzi= m=odo>ci
jego, poleci= przed sob' zarzeza:\,
por. has=o tyran.
okry-:(cie ¯ o` % ˚kry:.
okrywa: ]si"\ ˚dziol'g.
okryjbieda odzież., żart.
o lichym ubraniu zwierzchnim,
o n"dznym okryciu.
okrywa
1. to, co okrywa, pokrywa zewn"t-
rzna, os=ona }je/eli pokrywa,
to zewn"trzna, J.D.|
2. okrywa kwiatowa – kielich i
korona kwiatu.
okrytonasienne bot., jęz.
okrytozal'/kowe bot., jęz.
okrzemki w liczbie mnogiej, bot.
Diatomeae, ro>liny jednokom[rkowe o
szkielecie jednokom[rkowym.
okrzepn': ¯ o` % krzepn':.
nabra: mocy, krzepy, wzmocni: si".
okrzesa: nauczy: lepszych manier.
okrzesywa: ]si"\ ˚dziwol'g.
okrzy-k(czany dźwięk.
¯ o` % ˚krzycze:.
¢oksamit tkan. ˚aksamit.
staroros. oksamit=-oksamit.
¢oksapsalma rel. sze>ciopsalm.
Latopis 1116 oksapsalma-
oksapsalma.
oksydowa-:(ny proces.
utlenia: powierzchni" metali.
oksymoron log., jęz.
antylogia, epitet sprzeczny;
w mowie gdy ='czone s' sprzeczne
pomys=y lub poj"cia.
ang. oxymoron ¯ gr. oxymron
¯ oxys ]ostro\ % moros ]g=upi,
t"py, ang. foolish, dull\.
oksyton(on jęz.
ostry akcent po=o/ony na ostatni'
sylab" wyrazu.
ang. oxytone ¯ gr. oksytonos
¯ oksys ]ostry\ % tonos ]ton\.
oksza narz. siekiera.
gr. oksine ˘ staronord. øx ˘ got. aqizi
˘ anglosas. i >redniow. ang. eax, ≤x
˘ ang. ax, axe, niem. axt.
ale lit. Proksza, Proxe ¯ proxy
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
]upowa/nienie\ lub proxim-itas(us
]bliski, najbli/szy\.
oktawa
1. okres o>miu dni od jakiej> daty,
2. lit. 8-wierszowa strofa wersyfika-
cyjna,
3. muz.
3.a. [smy stopie< skali muzycznej,
3. b. w instr. klawiszowych&
odst"p mi"dzy dwoma klawiszami
o r[wnoimiennym d{wi"ku a innej
wysoko>ci.
¢oktenia rel.
rz'd modlitewnych pr[>b
w czasie nabo/e<stwa.
staroros. okteniq-oktenija,
ros. rqd modlitvennyx pro-
wenij vo vremq bogoslu-
'eniq.
ang.
oktet muz.
1. utw[r muz. na 8 instrument[w,
lub >piewak[w,
2. zesp[= 8-miu wykonawc[w takiego
utworu.
¢oktoich rel.
ksi"ga cerkiewnych pie>ni, rozdzielo-
nych na 8 cz">ci, ka/da innym g=osem,
w 8-miu g=osach.
staroros. oktoix-oktoich
¯ gr. okto ]osiem\.
oktrojowa: prawn.
w=adzom zwierzchnim& przyzna:,
nada:, narzuci: jakie> prawa, przy-
wileje ]zwykle konstytucje\.
oku-cie(: metalowe, cz"sto ozdobne
umocnienie na drzwiach, meblach,
oprawach ksi'/ek; zawiasy, zamki.
¯ ku: ]wyroby kowala, z metalu\.
ang. ironwork, metal fitting,
]okucie konia\ shoeing,
]oku:\ cover with metal,
]oku: konia\ to shoe,
]ksi'/ki\ to bind with iron,
to mount with iron,
]przyku:\ to chain,
]zaku: w p"ta, kajdany\ to fetter,
ros. ukreplenie 'elezom,
okovyvat;-okowywat.
okular
cz">: przyrz'du optycznego.
okularnik zool., płaz.
kobra.
okulary
para szkie= optycznych, w oprawie, z
uchwytami zak=adanymi na uszy.
okul-cysta(tystyka kult., filoz.
cz=ek uprawiaj'cy wierzenia ze Wscho-
du o istnieniu w przyrodzie i w ludziach
si= nadprzyrodzonych, z kt[rymi mog'
obcowa: tylko wtajemniczeni; og[=
praktyk magicznych zwi'zanych z
t' teori'.
Remove
Watermark PDFelement
yy
okule: anat.
sta: si" kulawym, kulej'cym.
okulista med.
lekarz, specjalista w zakresie oczu;
oftalmolog.
okuliz-acja(ak(owa: ogrodn.
jeden ze sposob[w szczepienia ro>lin;
oczkowanie.
†okuni: si"
odzia: si" w futro z kuny.
okup(i: ¯ o` % ˚kupi:.
s=owotw. pokr. wykup, kupno.
okupywa: ]si"\ ˚dziwol'g.
okup-acja(ant(owa:
1. czasowe zaj"cie obcego terytorium
przy u/yciu si=y zbrojnej i wyko-
nywanie na nim w=adzy admini-
stracyjnej;
w mSjp 1969 wi"cej& ...do chwili
zawarcia uk=adu pokojowego; czas
trwania tego stanu }nie zawsze oku-
pacja ko<czy si" zawarciem uk=adu
pokojowego, J.D.|,
2. praw. wszelkie czasowe, nie oparte
na ustawie obj"cie czego w po-
siadanie.
O okupacji niemieckiej Polski, 1939
–1945, cz"sto i szeroko. O okupacji
polskiej ziem Zachodniej Ukrainy
]1919–1939, poza R[wne i Lw[w\,
litewskich ]1920–1939, po Wilno,
omal do Dwiny\ – cisza – nie chc' Po-
lacy przyj': do wiadomo>ci. Zaolzie,
1938, to nast"pny wypadek polskiego
apetytu – okupacji ziem przyleg=ych,
o ludno>ci mieszanej.
Granica po Druskiewniki ]N od Wilna\,
omal po Daugavpils n(Dwin', Dryss",
Dzisn", Rak[w ]na Bia=orusi, 33 km
W od Mi<ska\, Korec ]na Ukrainie, 67
km E od R[wnego\, i Podwo=oczyska
]40 km E od Tarnopola\.
Okupant[w mordowali narodowcy,
swoimi r"kami lub po>rednio.
Rosjanie wy=apali polsk' admi-
nistracj" Zach. Ukrainy, w lutym
1940, wywie{li w g='b Rosji i tam
wystrzelali, w maju 1940, Ukrai<cy
mordowali pozosta=ych, 1943, a
resztki repatriowano do Polski, 1944,
w obecnych jej granicach.
Na Litwie za>, Litwini wsp[=praco-
wali z Niemcami, i ci wystrzelali /y-
d[w, Polak[w, i Rosjan, w Ponarach,
w pobli/u Wilna, lipiec 1941–lipiec
1944, w dziesi'tkach tysi"cy.
Polacy za=amuj' r"ce& “Tylko dlatego
/e byli>my Polakami.” Nie tylko dlate-
go – okupantami tak/e; fa=sz zadany,
p[= prawdy, sedno omini"te.
Smutne, ale tacy Polacy s' – nie
wszyscy; t"pe g=owy, fa=szywi i pobo/-
ni ]˚rota\, dlatego gin', w tysi'cach
i dziesi'tkach tysi"cy, i nie wiedz'
dlaczego.

Wondershare
yy
W artykule pt. Tylko dlatego /e by-
li>my Polakami, o wystrzelaniu tysi"cy
Polak[w w Ponarach, 1941–1944&
„Szczególna gorliwość Litwinów
- budujących chore wizje "wielkiej
Litwy" pod parasolem "tysiącletniej
Rzeszy" - w mordowaniu Polaków
wynikała z antypolskiej propagandy
nacjonalistycznej, wspieranej umie-
jętnie przez Niemców.”
Zrozumienie «wielko>ci»&
Litwini – w=a>ciwie& wielki ^ stary
Litwa – Wielkie Ks. Litewskie,
Niemcy – Tysi'cletnia Rzesza.
Autorka artyku=u – b="dnie&
wielki ^ zasi"g terytorialny ˘
Litwini – mrzonki o wielkim zasi"gu
Niemcy – ekspansja na Wsch[d.
Autorka uczona lecz nadal niedo-
uczona.
Wielkie Ksi"stwo Litewskie – stare,
Wielkopolska, Wielkomorawia, Wiel-
ka Brytania, przydomki wielki& Kon-
stantyn Wielki, †337, W=odzimierz
Wielki, †1015, Kazimierz Wielki,
†1370; «wielki» ^ ‘stary», wielkiej
Litwy dotyczy starej, znaczeniem
pasuje do «tysi'cletniej Rzeszy»;
Niemcy nie musieli u/ywa: umij"t-
no>ci by wytyka: Litwinom czego
Polacy dokonali i co oni tu robi';
«umij"tno>:» u/ywana dla podwa/enia
argumentu przeciwnika, racj" strony
przeciwnej, jej stanowisko, bo suge-
ruje manipulacj" faktami. Gdy strona
przeciwna nie manipuluje, niemiecka
w tym wypadku, to «umij"tno>:» na
szkod" argumentacji Polak[w, to Po-
lacy manipuluj' – staraj' si" podwa/y:
stron" niemieck' w ten spos[b.
Wed=ug mej wiedzy&
• Niemcy – nar[d z rodziny germa<-
skiej, hist. z Bliskiego Wschodu,
• Polacy i Rosjanie – ze s=awia<skiej,
hist. znad Morza Chwaliskiego,
dzi> zwanego Kaspijskim,
• Litwini, +otysze, Prusacy – z
greko-ormia<skiej, hist. z Kaukazu.
Wszyscy mow' r[/ni sobie.
Ch"ci Litwy zagarni"cia ziem
etnicznie obcych s' jak Polski, Rosji,
Niemiec, i st'd okupacje, do czasu
likwidacji okupant[w wszystkimi
dost"pnymi metodami, cz"sto z broni
palnej, ˚powstanie.
=ac. occupatio; =ac. occupare ˘
starofranc. occuper ˘
>redniow. ang. occupien ˘ occupy;
ang. occupation ]okupacja\, oc-
cupant ]okupant\, occupy ]oku-
powa:\,
ros. ovladenie-ow=adenie ]oku-
pacja\, vladec-w=adec ]okupant\,
zanimat;-zanimat; zavladet;-
zaw=adet ]okupowa:\.
okurek
reszta dopalaj'cego si" papierosa,
cygara; niedopa=ek. ¯ ros.
okuwka ryba.
Peristedion cataphractum, s=abo zna-
ny gatunek morskiej ryby skorpeno-
kszta=tnej z rodziny Peristedidae.
okwiat bot.
os=ona kwiatu, listki u=o/one w jednym
k[=ku lub zr[/nicowanych na kielich
i koron".
okwitn': proces.
o ro>linch& przesta: kwitn':,
przekwitn':.
†okwito obficie. okwitna ^ obfita.
¯ ok` ]ob`\ % wito ]ficie\.
=ac. unda ]fala\ ˘ ab` % undare
]wzrosn': fal'\ ˘ abundare
]przelewa: si"\ ˘
starofranc. abonder,
>redniow. ang. abounden,
ang. abound ]obfitowa:\.
=ac. abundare ˘ abundance ˘
ang. abundant, ample ]obfity\,
=ac. abundare ˘ abundatia ˘
ang. abundance ]obfito>:, ponad
potrzeby, w ilo>ci wi"kszej ni/
wystarczaj'cej\, plentiful,
ros. izobilie-izobilie ]dostatek\
˘ obil;nyj-obilnyj ]obfity\.
¢ol ]isl.\ rzemie<.
¢ol, o=, e= wielki.
Karol, kozio=, ros. orël=-orio=
]pol. orze=\.
litera L symbolem wysoko>ci.
~ol ziem ¯ `le ]ziemia\ ˘ pole&
=ac. Sinople ]terra\ ¯ gr. Sinope; Drestr
roku 6479 ]Dorostol\, rz. Dniestr, i
inne. ˚`pol.
¢olad pojazd wodny, statek, =[d{.
Latopis 1116 olqd;-olad, AØ,
olqdπa-oladia, ˚lad.
¢olafa nagroda, podarek.
staroros. olafa-olafa,
ros. nagrada, podarok.
ang. reward, gift.
olbrot kosm., farmac.
oleista substancja wype=niaj'ca jamy
czaszki niekt[rych waleni, np. kasza-
lota, u/ywana w przemy>le kosmetycz-
nym i farmaceutycznym.
olbrzym(i
wg niepewnego A. Brücknera 1927&
pierw. obrzym.
L symbolem wzrostu, wielko>ci.
Od nazwy tur.-tat. Awar[w, co w I po=.
VI wieku Europ" najechali i za=o/y-
li pa<stwo w granicach p[{niejszej
monarchii austro-w"gierskiej, Czesi,
]ma=opolscy\ Polacy, Wo=y< i S=o-
wianie po=udniowi pod ich jarzmem
j"czeli. Obr[w zniszczy= Karol Wielki.
Po Obrach – olbrzymach zosta=a nazwa
H¥ne ]niem. olbrzym\. Rzeka Obra.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
staropol. obrzym ]olbrzym,
mocarz\.
gr. gigas, gigantos,
=ac. gigas, gigantes,
staronorm. franc. gaiant,
starofranc. jaiant,
>redniow. ang. geant, ang. giant,
ros. velikan-wielikan.
olcha, olszyna drzew. Alnus
ros. ol;xa-olcha.
oldboj, oldboy sport.
sportowiec kt[ry ze wzgl"du na
wiek zako<czy= sportow' karier",
wyst"puje jednak w pokazach lub
konkurencjach organizowanych
specjalnie dla sportowc[w w tym
wieku, b"d'cych “na emeryturze”.
ang. old boy.
¢ole omal, ros. ele, ang. narrowly.
Latopis 1116 ole-ole.
¢ole jednak/e, lecz ]zaprzeczenie
pierwszej cz">ci zdania\.
staroros. ole-ole,
ros. odnako-odnako,
ang. but, yet, still.
oleander bot.
Nerium oleander, krzew z rodziny
toinowatych, o li>ciach sk[rzastych,
kwiatach bia=ych lub r[/owych
olej(ny(arnia(owy, oleisty
1. ciek=a substancja t=uszczowa;
przezroczysty p=yn wydobywany
z nasion i owoc[w niekt[rych
ro>lin lub tkanek ssak[w i ryb
morskich, maj'cy zastosowanie w
przemy>le spo/ywczym, technice,
i lecznictwie,
2. produkt destylacji.
staropol. szpikanard, spikanard –
olejek wonny.
=ac. oleum, starofranc. oile, oille,
>redniow. ang. oli ˘ oile ˘
ang. oil, ros. maslo-mas=o.
olejarz
1. specjalista od t=oczenia oleju,
2. żegl. ubranie nieprzemakalne.
olejek
mieszanina w"glowodan[w i alkoho-
lu, maj'ca swoisty, bardzo silny za-
pach, u/ywana do cel[w spo/ywczych
i przemys=owych&
olejek any/kowy, kminkowy, migda-
=owy, r[/any, mi"towy.
olej[wka żegl. ˚olejarz.
oleodruk poligr.
litograficzna odbitka obrazu olejne-
go; cz"sto z odcieniem ujemnym o
obrazie bez warto>ci artystycznej.
oleomargaryna spoż.
ang. oleomargarine.
¢olga ]isl.\
obrz"k, opuchlizna, puchn':, na-

Wondershare
yy
brzmiewa:; wzbiera:, wzmaga: si".
¢oli nawet, a, p[ki. ros. da/e. ˚noli.
Latopis 1116 oli-oli.
oligarchia poz. społ.
forma rz'd[w w kt[rym si=a nale/y
do kilku os[b, najcz">ciej wywo-
dz'cych si" spo>r[d arystokracji
rodowej, lub maj'tkowej ˘
oligarchia magnacka,
oligarchia finansowa.
ang. oligarchy ¯ gr. oligarchia.
oligocen geolog.
trzecia epoka trzeciorz"du.
olimpi-ada(jczyk(ski sport.
¯ igrzyska urz'dzane co 4 lata w
Olimpii, w staro/. Grecji.
olinowanie żegl. ¯ o` % lina.
zesp[= lin do podtrzymywania omasz-
towania i manewrowania /aglami.
oliw-a(ka(kowy(ny(iarka(i:
=ac. oliva.
†olkierz, halkierz
elkierz, ˚alkierz
OEA, nieme H.
olstro zwykle w l. mn. – olstra,
sk[rzany futera= na pistolety, przy-
czepiony do siod=a.
niem. halfter ]1. olster, 2. uzda\.
olsz[wka bot.
Paxillus involutus, grzyb jadalny z
rodziny krowiakowatych, o kapeluszu
brunatnym, z silnie podwini"tymi
brzegami.
olszyna ¯ olcha, Ch  Sz.
1. las lub zaro>la olszowe,
2. drewno olszowe.
ol>ni-enie(ewa:(:
nag=e poznanie, u>wiadomienie sobie
czego; nag=y zachwyt.
~o=, ~ol 1. wielki, 2. wysoki,
wzros=y& kocio=, kozio=, mato=, war-
cho=, /ywio=; wierzcho=(ek, rz. Psio=,
mjsc. O=yka, Karol ] dosł. w pe=ni
wzros=y\ ¯ staroniem. wy/yn Karl ˘
=ac. Carolus ˘ ang. Charles.
˚on, o<, en, e<.
~o=  ~e=, OE
s=aw.-ros. phela – pszczo=a.
Swi"tope=k – Svqtopolk=
orël= – orze=,
maz. hogo – pol. czego.
o=adka, o=atka spoż.
placuszek z m'ki lub tartych kartofli,
usma/ony na t=uszczu; racuszek.
~o=ek naj`, stopie< najwy/szy&
ko=ek, pacho=ek, mato=ek, cio=ek,
kr"cio=ek.
o=owiany jęz. ¯ o=[w.
o=[w(ek chem.
pierwiastek chemiczny, metal ci"/ki,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
=atwo topliwy, mi"kki i plastyczny.
wo=. 1289 pomost= b≠ s=li† ø
m≠di. i ø álova ]pomost stopiony
z miedzi i o=owiu, 1255 r.\,
o=tarz rel. wysokie miejsce
gdzie dokonuje si" ofiar ]Bogu\.
=ac. altare ˘ starofranc., >redniow.
ang. alter, anglosas. alter, altare,
ang. altar, OA.
wo=. 1289 vxodœ]ix v= áltar=.
sto≥sta dva stolpa. ]wchodz'c
do o=tarza, stoj' dwa filary, 1255 r.\,
i v=nπide v= áltar= malyi
]wszed= do o=tarza ma=ego, 1288 r.\.
om fiz.
jednostka miary oporu elektrycz-
nego
†omacmie, womacmie
omackiem, po omacku.
¯ o` ]wok[=, dooko=a\ % maca:
]dotyka:\.
s=owotw. pokr. ockn': si" ]ze snu\.
ang. gropingly ¯ grope,
ros. o]upyvat;sq-oszczupywat-
sja, itti o]up;[-itti oszczupju.
omal jęz. prawie, o•mal  ma=•o.
dosł. o ma=o co, bez ma=a, czyli o krzt"
ni/ej, niemal, negatyw ]–\ ˘
omal podni[s= ci"/ar ]nie podni[s=\,
omal zbieg= ]czyli& nie uciek=\.
przeciwie<stwo terminu «ledwie» ]
o krzt" wy/ej\, pozytyw ]%\ ˘ ledwie
ud{wign'=, ledwie sam umkn'=.
pra•wie ]–\  led•wie ]%\, s=owotw.
koncepcji 002.
pierw. nie ma=o, o ^ nie, ˚przecze-
nie, dlatego nieomal ]blisko\ ¯ nie
% o % mal ]dwa negatywy& nie % o ˘
pozytyw\.
dzi> «omal» ^ «niemal» ]daleko\
wymieszane z «nieomal» ]blisko\ i tak
jest w mSjp 1969; omal nie istnieje,
jest niemal.
Istnieje «opodal» ]blisko\ ¯ opo`
]opozycja, zaprzeczenie\ % dal]eko\,
czyli zaprzeczenie daleko>ci, i «nie
opodal», przez analogi"& «omal» i
«nieomal».
u/ywane na zmian" – spowodowa=y
zamieszanie&
omal ]nie ma=o\ – nieomal
opodal ]nie daleko\ – nie opodal
]daleko\ – nieomal ]blisko\
za ^ omal ˘ za•pewne ^ omal pewne.
staropol. omale ]ma=o, niewiele\.
ang. nearly, ros. blizko-blizko, po-
hti-poczti, skupo-skupo ]sk'po\.
omalowa: ¯ o` % ˚malowa:.
omam(ienie(i: psych.
wra/enie zmys=owe o rzeczy nieist-
niej'cej, halucynacja, przewidzenie,
z=udzenie.
oammi: – wprowadzi: w b='d, zwie>:,
otumani:, oszuka:.
Remove
Watermark PDFelement
yy
omarlica zool.
Silpha, chrz'szcz /ywi'cy si" padlin'
i sk=adaj'cy w niej jajka.
omasta spoż.
t=uszcz dodawany do potraw; okrasa.
omasztowanie żegl. ¯ o` % maszt.
system s=up[w i belek drewnianych
lub /elaznych statku.
omawia: czas tera{n. ¯ om[wi:.
om'czony jęz. ¯ m'ka.
ca=y w m'ce.
omdle-:(nie ¯ o` % md=o>ci.
omdlewa: ˚ dziwol'g.
omega jęz.
ostatnia litera alfaebtu greckiego.
alfa i omega, czyli od A do Z.
†omelija homilia, nieme H.
nazwisko Omela<ski.
omen =ac., znak lub zjawisko prze-
powiadaj'ce przysz=o>:; przes'd.
omiata: czynność. ¯ miot=a, ¯ miet=a.
przen. rzuca: okiem na ca=o>:,
nie wnikaj'c w szczeg[=y.
†omienie: ochrypn':, straci: g=os.
¯ oniemie:, o•mie•nie  o•nie•mie.
s=owotw. koncepcji 023 lub 025.
ang. became hoarse, speechless,
dumb ]oniemia=y\,
ros. oxripnut;-ochripnut,
o/xriplyj-o(chrip=yj.
omieszka: ¯ o` % ˚mieszka:.
omin':, opu>ci: ]z uczestnictwa\,
za(po•niecha:,
zawie>: ¯ zaw[d, fiasko.
staropol. omieszkanie ]zw=oka,
op[{nienie\.
>redniow. ang. skipen, ang. skip,
ros. propus-kat;/tit;,
propus-kat(tit.
omie>: ¯ o` % miata: ¯ mieta:.
omi-n':(ja: ¯ o` % ˚min':.
przej>: bokiem }zezem& do litery P|.
omlet spoż.
potrawa ze jaj, w formie placka,
sma/ona na patelni.
mSjp 1969& potrawa ze jaj sma/ona
na patelni w formie placka.
}patelnia w formie placka$|
ang. omelet(te.
om=oty w liczbie mnogiej, proces.
okres m=[cenia zb[/ po zebraniu
ich z p[l, proces oddzielania ziarna
od s=omy.
mSjp 1969& om=ot, om=otowy.
omnibus pojazd.
dawny >rodek lokomocji, du/y, kryty
pojazd o wielu miejscach, kursuj'cy w
miastach lub mi"dzy miastami.
omota: ]si"\
1. owin':, ople>: dooko=a,

Wondershare
yy
2. podda: kogo swemu wp=ywowi,
przekona: mow', usidli:.
omotywa: ]si"\ ˚dziwol'g.
†omowa oszczerstwo, potwarz.
¯ o` ]ob`, wok[=, dooko=a\ % mowa
˚obm[wi:.
staropol. omowca – oszczerca.
ang. calumn-y(iator, slander(er,
ros. klevet-a/nik-klewet•a(nik.
om[wi-:(enie ¯ o` % ˚m[wi:.
omsze: ¯ o` % mech.
omulek zool. Mytilus, ma=/.
omy: ¯ o` % my:.
omywa: – rzadkie,
na granicy ˚dziwol'gu ˘
woda omywa s=up w rzece }op=ywa|.
omyk, osmyk anat. ogon zaj'ca.
omy-li: ]si"\
zwie>:, oszuka:, z=udzi:.
omyli: si" – pope=ni: omy=k", b='d.
=ac. de` ]z(a\ % capere ]bra:\ ˘
decipere ˘ starofranc. deceveir,
>redniow. ang. i ang. deceive,
ros. obman-yvat;/ut;.
†omylno>: zaw[d, b='d, przywara.
staropol. omylny – b="dny, fa=szywy.
ang. failure, erro-r(neous, habit.
omy=k-a(owy, pomy=ka b='d.
=ac. errare ]w"drowa:\ ˘ =ac. i staro-
franc. error, >redniow. ang. errour,
ang. error ]1. wiara /e co> jest niepraw-
dziwe, nieprawid=owe, lub nies=uszne,
2. nies=uszna wiara, niew=a>ciwa
opinia, >wiatopogl'd, 3. co> niew=a>-
ciwego wykonanego przez ignorancj"
lub beztrosk", 4. odej>cie od og[lnie
przyj"tych norm moralnych, ...itd.\,
ros. owibka-oszibka,
†omys= za•miar(mys=, ˘ pomys=.
omywa: czas tera{n. ¯ przesz=ego#
†omywad=o
¢om/ennyj zakryty.
staroros. om'ennyj-om/ennyj,
ros. zakrytyj-zakrytyj,
ang. hidden, concealed; covered,
shut, closed.
~on, ~o< wiel•ki(ka(kie(ce.
˚nr 475, 493 w Zg=oskach,
lub 600 Wymiana liter i d{wi"k[w.
¢on ten.
staropol. on ]ten, [w\.
staroros. on=-on,
ros. onyj-onyj, tot-tot,
ang. this.
on(a(o dosł. wielki]nie\
t=umacz. od ty=u&
on – wielki, ona – niewielka
¯ a ^ nie. ˚ko<, oko<,
on ˘ < na ko<cu s=[w ]dla<, we<, za<
i inne\, ˚zmi"kczenie.
staropol. ono ]oto\, ony ]one, te\.
onanizm fizjolog.
dra[nienie w=sanych narz'd[w p=cio-
wych; samogwa=t.
ondul-acja(owa: włos.
w=osy u=o/one w fale.
=ac. undulatus ¯ unda ]fala\
†ondzie tam, tam dalej, [wdzie,
na tamtym miejscu.
onegdaj(szy kiedy>, innego dnia.
mSjp 1969& w dniu o dwie dby
poprzedzaj'cym dzie< dzisiejszy;
przedwczoraj.
¯ ang. one day
staroros. onogdy-onogdy,
ros. nedavno-niedawno,
]ang. recently, lately\.
ongi> niegdy>, dawniej.
~onia wielkie, ˚`ania
`onia, `ania ¯ on ]wielki\.
Liwonia, Lithuania, Polonia itp.,
ksi"stwa i kr[lestwa mieni'ce si" by:
wielkimi ]starymi\.
˚nr 440 Zg=oski, lub 600 Wymiana
liter i d{wi"k[w.
oniemie: fizjolog.
zaniem[wi:, w tym z wra/enia.
onie>mieli:
uczyni: nie>mia=ym.
onie>miela: ˚dziwol'g.
onkologia med., szkoln.
dzia= medycyny, nauka o nowotworach
i metodach ich leczenia.
¢onogdy niedawno.
staroros. onogdy-onogdy,
ros. nedavno-niedawno, ang. re-
cently, lately, not long time ago.
onomastyka
imiennictwo.
onomatopeja jęz.
d{wi"kona>ladownictwo, tworzenie
nazw na>laduj'cych swym brzmie-
niem zjawisko.
ang. onomatopoeia
¯ gr. onomatopoiia ]tworzenie
nazw\ ¯ onoma, onomatos ]imi"\,
% poiein ]tworzy:, ang. to make\.
¢onomo tak, w ten spos[b, wi"c.
staroros. onomo-onomo,
ros. tak-tak,
ang. so, thus, to such an extend.
onowodek bot. Aponogenton L.,
jedyny z rodziny onowodkowatych
]Aponogetonaceae Planch\, z rz"du
/abie<c[w ]Alismatales\. Do rodzju
nale/y ponad 40 gatunk[w.
franc. aponogenton,
ros. lq]nik=-}†laszcznik|.
¢onsica pewien, niejaki ]jaki>\.
staroros. onsica-onsica,
ros. nekto-niekto, kakoj-to.
ang. some one, somebody, a certain
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
person
ontologia szkoln., filoz.
nauka o bycie, ga='{ metafizyki.
ang. ontology ¯ =ac. ontologia.
onuca odzież.
owijak stopy, pas tkaniny do
owijania jej, zast"puj'cy skarpet".
onu ^ owij ˘ nu ^ wij; `ca ^ `ak.
ros. onuca.
¢onudu odt'd, od tej pory.
staroros. onudu-onudu,
ros. s tex por, ottuda,
ang. thence, therefrom, from here.
†ony one, te. staropol. Y  pol. E.
~ony, ~owy zaimki wskazuj'ce
barw"& czerwony, zielony, barwa –
barwiony; dzi> formy przymiotnikowe&
br'zowy ¯ br'z.
˚owy  [w
onyks miner., ozd.
odmiana kwarcu, kamie< ozdobny.
ONZ Organizacja Narod[w Zjedno-
czonych, od 1945.
niem. Vereinte Nationen,
ang. U.N. ]United Nations\,
o< miara. wielki
Noco< – wielka noc
Oro< – wielki ko<
oko< – wielkie oko
opactwo rel.
klasztor i dobra klasztorne pod za-
rz'dem opata.
opaczny log., jęz.
robiony, rozumiany na opak, od-
wrotnie, inaczej ni/ trzeba, b="dny.
opa-d(dowy(>:
¯ o` ]kierunek\ % pad ]g[ra\ % d ]d[=\.
tak/e spa ]g[ra\ ˘ spada: ˘ pada:.
pionowe lub bliskie pionu ]uko>ne\
osadzanie si" czego>, zwykle wody.
opadzina
1. opade= li>cie i igliwie,
2. leśn., ogrodn. choroba drzew,
/[=knienie i opadanie li>ci, igliwia.
opadzisko
wyrwa w robotach ziemnych.
opak
w odwrotnym kierunku, porz'dku.
dosł. przeciwie<stwo «tak» ˘
jak oni tak – to my na opak,
przeciwnie, wbrew.
¯ op ]przeciw\ % tak;
op ¯ >redniow. ang. opose
¯ starofranc. oposer.
ang. contrariwise, awry,
ros. obratno-obratno.
o•pak  pak•o>: ]z=o>liwo>:,
pot. >wi<stwo, ang. harm, nastiness\.
Istniej' poj"cia kt[re pierwotnie
mia=y opaczne znaczenia&
1. g=[d i pragnienie&

Wondershare
yy
g=[d ]/'dza wody\ ¯ =[d ]woda\,
pragnienie ]/'dza jad=a\ ¯ praga;
2. krzak i krzew&
krzak ]rozrost w poziomie\ ¯ kra,
krzew ]rozrost w pionie\ ¯ rew;
3. kop i kopa&
kop ]d[=\ ˘ kopa:, okop,
kopa ]g[ra\ ˘ kupa, Zakopane;
kopalnia, g[rnik ]robotnik kopalni\
wynikiem ˚pomieszania.
w Íredniowieczu, przy zapo/yczaniu
s=[w z j"zyk[w pokrewnych i obcych,
istnia=y zasady ich przerabiania, dzi>
zupe=nie zapomniane – tu, po raz pierw-
szy je wyjawiam, w mym S=owniku.
Wymieniano d{wi"ki, d{wi"czne na
bezd{wi"czne, i na opak& GK, DT,
SZ, BP, tak/e OA i ++, i
czytano obce s=owa, lub pokrewne
d{wi"kami lub zg=oskami, od ty=u;
obowi'zywa=a zasada& «jak oni tak – to
my na opak», pisowni', lub znacze-
niami&
1. s=aw. nazwa bratka& brat z siostr'
 staropol. siostra z bratem,
2. s=aw.-ros. wielki dzie< 
pol. Wielkanoc,
3. ros. urod ]pokraka\  urodziwy,
4. anglosas. bryd ˘ >redniow. ang.
bryde, bride ]panna m=oda\ 
pol. brzydka,
5. anglosas. foda ]jad=o\ ˘ ang. food
 s=aw.-ros. woda ]picie\,
6. anglosas. morgen ]rano, ranek\ ˘
ang. morning  pol. zmrok ]zmierzch\,
7. anglosas. gl≤s ˘ niem. glas, ang.
gla•ss  pol. sz•k=o, klo•sz, i k=o•s,
8. =ac. tornare ˘ anglosas. turnian ˘
>redniow. ang. turnen, tornen ˘ ang.
t•urn ]obr[t\  pol. nur•t.
Wypadki takie s' liczne, opisa=em
je zasadami 022, 023, 024, i 025, we
Wst"pie – zbyt wiele by je tu przyto-
czy: cho:by po cz">ci.
Zadziwiaj'ce /e nikt dot'd nie zwr[ci=
uwagi na t" prawid=owo>:, frapuj'c'
do znacznego stopnia – jak taki prze-
kr"t by= mo/liwy, i gorzej, bo szereg
ich. Pocz'tkowo, gdy zna=em kilka
wypadk[w, przyczyn" widzia=em w
pobie/no>ci znania j"zyk[w. P[{niej,
gdy by=o ich wi"cej, odt'd s'dz", /e
to celowo tak, w ten spos[b.
opakowa: ¯ o` ]dok.\ % pakowa:.
opakowywa: ˚dziwol'g.
opal jubiler., tkan.
1. jubiler. minera= bezpostaciowy,
uwodniona krzemionka, o pi"knym,
t"czowym zabarwieniu; kamie<
szlachetny,
2. tkan. rodzaj batystu, tkanina deli-
katna i cienka, o rzadkim splocie.
gr. opal-ios(lios, =ac. opalus,
sans. upala, ang. opal.
opalacz odzież.
kostium pla/owy damski do opalania
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
si", tj. le/enia na s=o<cu.
mSjp 1969& do opalania si" na s=o<cu
}s=uszne obwarowanie, bo mo/naby
do ksi"/yca|.
opalcowanie muz.
oznaczenie na nutach palc[w, kt[rymi
najsprawniej mo/na wykona: utw[r
muzyczny.
opalenizna
ciemniejsza sk[ra, opalona przez
s=o<ce i wiatr; ogorza=o>:
opali: ]si"\ ¯ o` % ˚pali:.
opa=(owy ¯ o` % pali: ]grza: ¯ gore\.
materia= wydzielaj'cy ciep=o podczas
procesu spalania go& drewno ]polana i
szczapy\, w"giel i koks.
opa=y ¯ op` % pa=y ]znacz.$\.
ci"/kie po=o/enie, tarapaty, niebez-
piecze<stwo.
opa=ka pojemn.
1. owalny koszyk bez pa='ka,
pleciony z wikliny,
2. kobia=ka z sitowia lub =yka.
opami"ta: si" ¯ o` % pami"ta:.
odzyska:, przywr[ci: r[wnowag"
my>li, wyj>: z zapami"tania.
opami"tywa: ˚dziwol'g.
opancerz-enie(y: ¯ o` % pancerz.
opancerza: ˚dziwol'g.
opanowa-nie(:
dosł. g[rowa•nie(:, zaw=adn':, st'd
1. zapobiec dalszemu rozwojowi niepo-
/'danej sytuacji, wzi': j' pod kontrol",
sta: si" jej panem, poskromi: natur",
okie=zna:, utrzyma: /ywio= w ryzach,
g[r" wzi': nad czym> lub nad kim>.
¯ o ]w pe=ni\ % panowa: ¯ pan
]w=adca\ ¯ AN, ANU. ˚pan ]rz'd\.
u/ywane zwykle w wypadkach o po-
tencjalnie katastrofalnych skutkach, w
rozmiarze trudnym do okre>lenia, jak
przelew wody przez tam" w rzece, po/
ar lasu, rozruchy uliczne.
wydarzenie nadal trwa, ale dalszy
jego rozw[j jest ograniczony, po-
wstrzymany.
]ang. curb\& woda leje si", las pali si",
ludzie bij' si".
opanowanie ich jest wst"pnym kro-
kiem, ograniczenie rozprzestrzenia-
nia si", po kt[rym nast"puje drugi
etap – ca=kowita likwidacja tego, co
dotychczas rozszerzy=o si", rozesz=o,
roznios=o, rozwin"=o si",
2. zaw=adn':. ˚pan ]rz'd, w=adca\.
w mSjp 1969 {le, niecelnie, bo od razu
drugi, koniec&
1. zosta: panem czego, zdoby: co,
zaw=adn': czym. 2. poskromi:, okie-
=zna:, st=umi: co; zapanowa: nad kim,
nad czym, 3. ogarn':, przenikn':, wy-
pe=ni:, 4. osi'gn': w czym sprawno>:,
wyuczy: si" czego.
Remove
Watermark PDFelement
yy
Czyli sedno opuszczone ]powstrzy-
manie, wzi"cie g[ry nad natur',
stanem rzeczy\ – zasadniczy element
opanowania.
Opanowa: si" – wzi': g[r" nad swoj'
natur', instynktem, wychodz'cym
zwykle w postaci gniewu, wzburzenia,
gdy sytuacja wymaga takiej reakcji,
czyli uj': my>l' w karby reakcj" swego
cia=a, osobowo>ci.
opanowywa: si" ˚dziwol'g.
opar para wodna, mg=a.
s=owotw. baz' =ac. vapor,
s=owotw. koncepcji 023.
starofranc. vapour, anglo-franc.
vapour ]para, mg=a; parowa:\,
ros. par-par.
oparcie ¯ o` ]pod`\ % parcie.
wzmocnienie przez danie oporu naci-
skowi cia=em, d=oni', s=upkiem,
fizycznie i duchowo, tj. w przeno>ni.
op-art szt.
kierunek w grafice, modzie, sztuce
u/ytkowej i malarstwie.
ang. op-art ¯ skr[t optical art.
oparzelina med. ¯ o` % parzy:.
zaczerwienienie i obrz"k sk[ry na
skutek oparzenia; miejsce oparzone
na ciele.
oparzenie uszkodzenie tkanek cia=a
wskutek oblania ukropem, dotkni"cia
gor'cym przedmiotem; oparzelizna.
staropol. nye bal sze sparzenya ˘
sparzenie.
ang. burn, scorch ]oparzy:\,
scald ]oparzelina\,
ros. ob'og-ob/og, o'og-o/og.
oparzy: ¯ o` % ˚parzy:.
opasa: ¯ o` % ˚pasa:.
otoczy:.
staropol. pasa: ]otacza:\.
opaska
ta>ma, wst'/ka, wi'zana wok[=
czego& ramienia, czo=a.
¢opasno ostro/nie, z uwag', czujnie.
staroros. opasno-opasno,
ros. ostoro'no,
t]atitel;no-tszczatitielno,
ang. cautiously, to be wary,
prudently.
¢opasz ogon.
staroros. opaw;-opasz,
ros. xvost-chwost, ang. tail.
opa>: ¯ o` % ˚pa>:.
1. ¯ pad(a:, 2. ¯ pa>: ]syci:\.
opat rel.
prze=o/ony klasztoru, zespo=u klaszto-
r[w w niekt[rych dawnych zakonach.
˚abba.
=ac. abbatia ˘ starofranc. abaie ˘
>redniow. ang. abbeie,
ang. abbey ]opactwo\, abbot ]opat\,

Wondershare
yy
ros. ]prawos=., opactwo\ lavra-
=awra, monastyr-monastyr,
]opat\ igumen-igumen,
nastoqtel;-nastojatiel.
]katol.\ abbatstvo, abbat-abbat.
opatentowa: czynność. ¯ patent.
†opatrowa: opatrywa:, wspomaga:,
zabezpiecza:. ˚opatrzenie.
¯ o % patry ]oczy\.
ang. furnish,
ros. snarq-'at;/dit;.
†opatrowa: kogo>
opiekowa: si" kim>, na(do•gl'da:.
¯ o % patry ]oczy\.
ang. to take care of,
ros. bereh;-bierecz.
opatrunek med.
gaza, wata, i banda/ nak=adane na
rany i skaleczenia, wraz ze >rodkami
leczniczymi.
†opatrza:
troszczy: si", zabezpiecza:, opa-
trywa:.
˚opatrowa: i oprawi:.
†opatrzenie obwarowanie, ochrona.
=ac. fortis ]mocny\ % facere ]robi:\
˘ fortifacere ˘ franc. fortifier ˘
ang. fortify ]wzmacnia:, pokrzepia:,
fortyfikowa:\, fortificio ]umacniam\;
=ac. fortificare ˘ p[{no=ac. fortifica-
tio ]umocnienie\ ˘ ang. fortification,
ros. ukreplenie-ukreplenie ¯
u-u % krepit;-krepit ]wzmocn.\.
opatrzno>: rel.
w zrozumieniu religijnym& opieka bo-
ska; los, pomy>lne zrz'dzenie losu.
staropol. opatrzno>: – opieka, prze-
zorno>:, roztropno>:. ˚opatrowa:.
=ac. pro` ]prze`\ % videre ]widzie:\
˘ providentia ]przewidywanie, prze-
zorno>:, ang. foresight\ ˘
ang. providence,
franc. prevoyance, Providence,
niem. vorsehung, Vorsehung,
ros. predvidenie-predwidienie,
predusmotritel;nost;,
rel. Providenie-Prowidienie.
†opatrzy: przeznaczy:, przewidzie:,
zobaczy:, obejrze:.
¯ o` ]wok[=, dooko=a\ % patrzy:
]widzie:, baczy:, spo(jrze: ¯ zor,
tj. spogl'da:, mie: wzgl'd na co\.
˚opatrywa: kogo>. ang. designate;
predict; catch sight.
opatrzy: ¯ o` % ˚patrzy:.
opcja prawn., mors.
1. prawo swobodnego wyboru,
2. zastrze/one w umowie przewozu
towar[w morzem prawo wyboru za-
=adowania lub wy=adowania rodzaju
towaru i ustalenia jego ilo>ci.
ang. option ¯ =ac. optio ]wyb[r\
¯ optare ]/yczenie, pragnienie, ang.
to wish, desire\.
operac-ja(yjny
1. dzia=anie, szereg dzia=a< zmierza-
j'cych do wykonania okre>lonego
zadania,
2. wojsk. zaplanowana akcja do wyko-
nania przez /o=nierzy, armi", ma-
j'ca na celu zdobycie okre>lonego
punktu strategicznego,
3. zabieg leczniczy dokonywany
ci"ciami chirurga.
=ac. operatus ˘ operatio ]dzia=anie\,
starofranc. operation,
>redniow. ang. operacioun,
ang. operation,
ros. dejstvovat;-diejstwowat.
operator dosł. wykonawca.
ang. operator ¯ p[{no=ac. operator.
operetka muz.
muzyczny utw[r sceniczny
o charakterze rozrywkowym.
ital. operetta.
op"dzi: ¯ o` % ˚p"dzi:.
op"tany istny ]prawdziwy\ diabe=.
wg wierze< >redniowiecznych& cz=ek
w mocy diab=a, p"tami z nim zwi'-
zany ˘ o` ]wok[=\ % p"ta % `ny.
staropol. op"tany –
szalony, przekl"ty.
ang. possessed,
ros. oder'imyj (besom).
¢opiat do ty=u, z powrotem,
na nowo, jeszcze raz.
staroros. opqt;-opiat,
ros. nazad-nazad, obratno,
ang. again, anew, once more.
†opi': za>, zn[w, ponownie. ˚opiat.
ang. but, again, ros. opqt;-opiat.
opi': ¯ o` % ˚pi':.
opi: ¯ o` % ˚pi:.
opiek-un(unka(a(u<czy
plenipotent, piast,
¯ opie, ig ]potent\ % kun ]pleni\.
por. kunig(as ¯ kun % ig.
piast ˘ piastowa: ]obejmowa:\, piasta
]obejma u ko=a\.
W czasach feudalnych okoliczna lud-
no>: by=a w=asno>ci' lokalnej g=owy,
kt[ra wsp[=/y=a z kim chcia=a.
staropol. opiek – opieka.
opieka: si" – opiekowa: si".
staropol. opiekalnik – opiekun.
starofranc. protectour, guarden,
garden, >redniow. ang. protector,
ang. protect(or, guard(ian,
†Old Polish custod-y(ian,
ros. za]itnik-zaszczitnik.
opie<ki bot.
Armillaria mella, drobne grzybki ja-
dalne, z rodziny bed=kowatych, /[=to-
br'zowe, maj'ce trorzon d=ugi i
cienki; rosn'ce w koloniach, cz"sto
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
wok[= pnia.
opiera: ¯ parcie.
opiesza=y pie•szo(chot'
]w zestawieniu z koniem\.
leniwy, oci"/a=y, ospa=y.
wi"cej ˚pie-s(szo
opiewa:
1. podawa: do wiadomo>ci w formie
pisemnej, tak brzmie:, orzeka:,
2. opisywa:, wychwala: kogo albo co.
staropol. opiewa: ]przy>piewa:\.
¯ o` ]przy`, blisko, wok[=\ % >piew
¯ piew ]chwal\.
ang. ]pie>ni'\ praise,
]brzmie:, orzeka:\ run,
ros. po/xvala-po(chwa=a,
vosxvalenie-woschwalenie.
opi=ki
drobne odpadki pozostaj'ce po ob-
r[bce pi=' lub pilnikiem do metalu,
drewna.
ang. filing ¯ file ]pilnik\.
opini-a(o
np. w mej opinii& pisanie ksi'/ek o
rzeczywisto>ci jest p=ytkim wdep-
ni"ciem w stan postradania rozumu,
pisanie za> fikcji – chorob' umys=ow'
w pe=ni rozwini"t'.
=ac. opinari ]my>le:\.
opisa: ¯ o` % ˚pisa:.
opium wysuszony sok mleczny z
nadci"tych, niedojrza=ych mak[wek
maku lekarskiego, mieszanina wielu
alkaloid[w ]morfiny, kodeiny, pa-
paweryny\, narkotyk stosowany w
medycynie jako >rodek przeciwb[lowy
i przeciwskurczowy; laudanum.
gr. opion ]sok warzywny\,
=ac. opium, ang. opium.
ople>: ¯ o` % ˚ple>:.
oplu: ¯ o` % ˚plu:.
op=aci: ¯ o` % ˚p=aci:.
op=aka: ¯ o` % ˚p=aka:.
op=atek hostia.
=ac. oblata, niem. oblate.
†op=cenie, op=cienie
wcielenie, posta:.
=ac. in` ]w`\ % caro, carnis ]cia=o\
˘ incarnari ]wcieli:\ ˘ p[{no=ac.
incarnatio ]uciele>nienie\ ˘
starofranc. incarnatiun,
>redniow. ang. incarnacion,
ang. incarnation,
ros. voplo]enie-wop=oszczenie,
olicetvorenie-olicetworenie.
†op=on': ostygn':, dosł. och=on':,
udobrucha: si".
¯ o` ]zupe=nie\ % p=on ]pr[/n\.
ang. calm down.
op=ot(ek konstr.
ros. oplot.

Wondershare
yy
op=ucna anat.
b=ona surowiczna okrywaj'ca p=uco i
wewn"trzn' >cian" klatki piersiowej.
op=uka: ¯ o` % ˚p=uka:.
†op=wity, opwity obfity, bogaty.
op=yn': ¯ o` % ˚p=yn':.
op=ywa: ¯ o` % ˚p=ywa:.
opodal w pobli/u.
opo` ]nie`\ % dal]eko\.
opo ¯ opozycja, za(przeczenie.
staropol. opodal – daleko }tak wg
˚Ss 2011|. Czy/by$# B='d pewny.
˚zmy>lenie.
ang. nearby,
ros. blizko-blizko, pohti-poczti.
†opojony opity, pijany, pijak, op[j.
anglosas. drincan ]pi:\ ˘
>redniow. ang. drunken ˘ dronke ˘
ang. drunk(en(ard,
ros. ]u(za•pity\ p;qnyj-pijanyj,
op;qnevwij-opijaniewszij,
]pijak\ p;qnica-pijanica.
opoka geolog., petr.
twarda ska=a osadowa, sk=adaj'ca si"
z w"glanu wapnia i krzemionki.
staropol. opoka – ska=a.
anglosas. roccian,
>redniow. ang. rocken, ang. rock,
ros. skala-ska=a, utës-utios.
opole osada, siedlisko ludzkie.
gr. polis ]gr[d, fortyfikowana,
wzmocniona, g[rna cz">: miasta\ ˘
o•pole ]o•gr[d, miejsce ogrodzone\;
liczne nazwy `pol w p=d. Ukrainie.
staropol. 1398 detista oba vodla
ossad' albo opole.
anglosas. setl ]siedzenie, ang. a seat\
˘ anglosas. setlan ˘ >redniow. ang.
settle, settel ˘ ang. settle ˘
settlement ]osiedle\,
ros. poselenie-posielenie.
opona
1. anat. b=ony otaczaj'ce m[zgowie,
2. rodzaj gumowej os=ony nak=adanej
na ko=a pojazdu.
s=owotw. pokr. b=ona,
opo<cza ]zas=ona\ ˘ po<czocha.
staropol. opona ]zas=ona, makata\.
gr. meninx, meningos,
ang. ]m[zgowe\ meninges ]mem-
brana otaczaj'ca m[zg i kr"gos=up\,
]ko=a\ tyre ]Brit.-Eng.\,
tire ]Am.-Eng.\, ros. ]ko=a\, wina-
szina, obod-obod.
oponent przeciwnik, w opozycji.
=ac. ob % ponere ˘ opponens,
opo<cza odzież.
rodzaj peleryny, d=ugie, wierzchnie
okrycie bez r"kaw[w chroni'ce przed
deszczem i kurzem.
¯ o` % hiszp. poncho }ponczo|
]wierzchnie okrycie zrobione z kwa-
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
dratowego p=atu tkaniny, z wyci"tym
w >rodku otworem na g=ow"\.
chyba bez zwi'zku z po<czoch'.
>redniow. qponhica-japonczica
}†aponczica|, OA,
staropol. opo<cza.
oporny op[r.
ros. opor.
oportunist-a(yczny osob., jęz.
cz=owiek bez sta=ych zasad, nagina-
j'cy si", dzia=aj'cy, do okoliczno>ci,
dla osobistej korzy>ci.
=ac. opportunus ]wygodny, korzys-
tny\.
oporz'dzi: czynność.
zrobi: porz'dek, uporz'dkowa:.
oposy anim., zwierz.
Didelphys virginiana, ssak ameryka<-
ski, mi"so/erny, o cenionym futrze;
ma=e, /yj'ce na drzewach, samica nosi
ma=e w torbie; aktywne noc' i udaje
martwego gdy pochwycone.
ang. opossum ]w j. am. Indian, dosł.
bia=e zwierz", ang. white beast\.
opowiedzie:
¯ o` % ˚powiedzie:
¯ wiedzie: ¯ wiedza.
opozycja społ., osob.
przeciwdzia=anie, op[r.
ang. opposition ¯ >redniow. ang.
opposicioun; starofranc., =ac. op-
positio ¯ oppositus ¯ opponere.
op[j osob. na=ogowy pijak, alkoholik.
op[r przeciwdzia=anie.
1. osob.
2. fiz.
3. psych.
4. elektr.
5. sport.
op[{nia: czynność. ¯ p[{no.
opracowa: ¯ o` % ˚pracowa:.
opra: ¯ o` % ˚pra:.
¢oprati wy(o•my:, o(po•pra:;
depta:, tratowa: nogami.
Latopis 1116 oprati-oprati,
staroros. oprati-oprati,
ros. postirat-postirat,
ang. to wash ]clothes\.
opraw-a(i: ¯ o` % ˚prawi:.
1. graficzna, uroczysto>ci,
2. ksi'/ki, drzwi.
s=owotw. pokr. po(na•prawa,
i rama ¯ frame ˘ framuga.
oprawi: ¯ o` % ˚prawi:.
1. wzmocni: ok=adki ksi'/ki sztyw-
n' opraw' – sk[r', p=[tnem,
2. obsadzi: co w ramy,
3. zdejmowa: sk[r" z zabitego zwie-
rz"cia, patroszy:, dzieli: na cz">ci,
¯ oprawca.
staropol. oprawi: – uczyni:, sprawi:,
Remove
Watermark PDFelement
yy
opatrzy:, zabezpieczy:.
˚opatrza:.
staronord. binda,
pokr. anglosas. bindan,
>redniow. ang. binden, framen,
framien ]cz">ciowo\ ¯ anglosas.
framian ]przydatnym by:\,
ang. ]ksi'/k"\ bind,
]w ram"\, frame, ros. ]ksi'/k"\
pereple-ta;/plesti,
]w ram"\ vstavit; v ramku-
wstawit w ramku ¯ rama-rama.
ros. oprava.
oprawca kat. s=owotw. pokr.
rozprawi: si" ]z kim\.
¢oprawliwati
zarz'dza: s'd i rozpraw", s'dzi:.
¯ prawo ]s=uszno>:, prawda\.
Latopis 1116 opravlivati-
oprawliwati.
opres(ja
=ac. ob` % primere ]u(na•ciska:\
˘ opprimere ]naciska: przeciw, na
co\ ˘ opressus ˘ p[{no=ac. opres-
sare ˘ starofranc. opresser ˘
>redniow. ang. opressen ˘ ang. op-
press ˘ oppression, oppresive;
>redniow. ang. oppressour ˘
ang. oppressor,
gnët-gniot, ugnetenie,
ros.
pritesnenie-pritesnienie.
oprocentowa: czynność., ekon.
¯ procent.
oprowadzi: ¯ o` % ˚prowadzi:.
opr[cz ¯ o` % ˚pr[cz.
ang. besides,
s=aw. 1499 oprih;.
opr[/ni: czynność. ¯ pr[/nia.
opry-ch(szek char., osob.
opryskliwy char., osob.
=ac. bruscus,
ang. brusque.
oprze: si" ¯ o` % ˚prze:.
oprz"d owad.
os=ona z cienkich nitek, wytworzona
przez larwy niekt[rych owad[w,
w okresie przekszta=cania si" w
poczwark".
oprzyrz'dowanie techn.
zesp[= >rodk[w technicznych, jak
narz"dzia, uchwyty, kt[re stanowi'
uzupe=nienie wyposa/enia maszyny
lub urz'dzenia.
oprzytomnie: med., osob.
przywr[ci: do stanu przytomno>ci,
dos=. i w przen. np. po furii.
optatiwus jęz.
optimum jęz.
zesp[= najkorzystniejszych, najbar-
dziej sprzyjaj'cych warunk[w.
ang. optim-um(ize ¯ =ac. optimus

Wondershare
yy
]najlepszy, ang. best\.
optyk(a
gr.-=ac. opti-kos(cus, baz' op,
ang. optic(al.
optymi-zm(sta osob.
postawa polegaj'ca przede wszyst-
kim na dostrzeganiu dodatnich stron
/ycia.
ang. optimism, franc. optimisme ¯
optimus ]najlepszy, ang. best\.
opuch-lizna(n': med., anat.
nabrzmienie tkanek cia=a, obrz"k.
ang. swelling ¯ swell ¯ >redniow.
ang. swellen.
opuka: ¯ o` % ˚puka:.
opuncja bot.
Opuntia, ro>lina z rodziny kaktuso-
watych ]Cactaceae\, o czerwonych,
purpurowych, lub /[=tych kwiatach,
i suchych jagodach, gdzie ich wiele.
ang. opuntia ¯ Opus ]miasto w
Lokris, w Grecji\.
opus muz.
utw[r lub zbi[r utwor[w jednego
kompozytora, opatrywany kolejn'
liczb' wydanych jego dzie=.
ang. opus.
opust sport.
w :wiczeniach gimnastycznych&
ruch ko<czyn ku do=owi.
opustosza=-a(y ¯ pustoszy: ]czy-
ni: co pustym, bezludnym\ ¯ pusto.
wo=. 1289 'e zemlœ bœwe ápo-
ust≠la.
opuszka anat.
1. wypuk=a, ko<cowa cz">: palca.
2. kuliste zgrubienie miejscowe
narz'd[w cia=a.
ang. bulb.
opu->ci:(szcza: ¯ o` % ˚pu>ci:.
†opwity, op=wity
1. obfity, ˚okwito,
2. wielki, bogaty.
opycha: czynność. $
}ja znam raczej upycha:, J.D.|
¢or jęz. do, k, ku, ko, `yk, `ik.
j"z•or(yk, orator, rotor,
victor ]wiktor, zwyci"zca\,
hors ˘ horse ]ko<\, toron ]konnica\
ang. scissors ]no/yce\ ˘ scyzoryk
=ac. hist(the(alleg•oria.
or(a:(ka ko<, ¯ or ]ko<\. spulch-
nia: gleb" przy pomocy p=uga.
=ac. aro ]orz"\ ˘ culter ferreus aratri
]lemiesz, dosł. n[/ /elazny stanowi'cy
cz">: sk=adow' p=uga\,
ang. arable ]orny\,
za(prze(ob(do(od(pod(wy(z(roz•
ora:, or•a:(ka,
orczyk ]dr'/ek u wozu do postronk[w\
¯ or % czyk,
«or» to/samy z faris , far; ,
fary',
staroros. orataj-orataj, orah;-
oracz, ros. paxar;-pachar,
ang. ploughman, tiller.
staroros. orat;-orat,
ros. paxat;-pachat ]ora:\,
ang. to till, to plough.
staroros. i wo=. or;-or ]ko<\,
wo=., Ipat. pod 6727 ]1216\& spadw[
emou s fara. vzœwa t≠lo ego.
...a far≠ ix= poimawa.
orz, horz, w XV wieku pisane horsz,
orzs, orss – ko< szybki w biegu.
Obora ˚stajnia, ¯ st[j – staj, Ø ^A.
nazwisko Horszowski.
ang. horse, >redniow. ang. hors,
anglosas. hors, hros, pokr. niem.
ross.
s=aw. toron, toru<; torrat,
i rat, ra: ]1. ko<, 2. konnica\,
pol. orszak, lit. Orsza ]hors, nieme H\.
orra; orrat ]s=aw. konnica\.
Ale b="dnie tatarska horda ]zagony
konnicy, hor`\, bo ich kraj Orda
]ob[z\.
franc. i niem. horde, z wcze>niejsz'
form' horda, tur. ordu, tat. urdu
]ob[z\. Dorozumienia wynik=e z ba-
rier j"zykowych zmieni=y znaczenie.
~ora: kultywowa: ziemi" –
spulchnia: jej wierzchni' warstw" –
przy pomocy p=uga i koni.
¯ or ]ko<\ ¯ ang. horse ¯ >redniow.
ang. hors ¯ anglosas. hors.
s=owotw. pokr. =ac. aro ]orz"\,
orszak ]ci'g woz[w konnych lub
je{d{c[w\;
wg mSjp 1969& orszak «grono ludzi
towarzysz'cych komu>; asysta,
poczet» ¯ w"g.
by: mo/e, mo/e zapo/yczony w XIII
wieku gdy W"grzy bili si" z Wo=y-
nianami o gr[d Halicz n(Dniestrem, i
g=owy W"gr[w, Lach[w zje/d/a=y si"
kilkakrotnie w celu uk=ad[w.
ros. paxat;-pachat,
ang. to till, to plough.
za•ora: – czas dok. ¯ ora:
prze•ora: – zora:, ca=o>:
ob•ora: – dooko=a
do•ora: – doko<czy: oranie
od•ora: – od='czy: oraniem,
zwykle bruzd'
pod•ora: – troch", ˘ podorywka
wy•ora: – wydoby: z ziemi,
na zewn'trz, oraniem
z•ora: – zaora:
oracja jęz., przestarz.
ozdobna, kwiecista mowa, przem[wie-
nie wyg=aszane przy uroczystych
okazjach; sztuka i elokwencja w
publicznych przemwieniach.
ang. oratory ¯ >redniow. ang.
oratorie ¯ =ac. oratoria.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
†orakulum wyrocznia.
=ac. os, oris ]usta\ ˘ orare ]m[wi:,
modli: si", b=aga:, zaklina:\ ˘
oraculum ]boskie powiadomienie,
przepowiednia\, ang. oracle,
ros. orakul-oraku=,
proricanie-proricanie,
orangutan anim., zwierz.
Pan pygmaeus, ma=pa z rodziny
cz=ekokszta=tnych, w'skonosa,
ro>lino/erna, o wyj'tkowo d=ugich
ko<czynach, kud=ata, /yje w pusz-
czach Borneo i Sumatry.
malaj. dosł. cz=owiek lasu, ang. man
of the forest ¯ oran ]cz=ek\ % utan
]lasu\.
oran/ada spoż.
ch=odz'cy, musuj'cy nap[j z wody,
cukru i soku pomara<czowego.
ang. orangeade.
oran/eria bud.
ogrzewany dudynek do hodowli ro>lin
z ciep=ych kraj[w; pomara<czarnia.
oratorium muz.
utw[r instrumentalno-wokalny o
epickim charakterze, tre>ci zwykle
religijnej, wykonywany przez soli-
st[w, ch[r i orkiestr".
ang. oratorio ¯ p[{no=ac. orato-
rium.
oraz tak/e, i to, r[wnie/,
pokr. wraz z.
orbita(alny(owa: astr.
ang. orbit ¯ =ac. orbita ]ang. path,
track\ ¯ orbis ]kr'g, ko=o, ang. a
circle, wheel\.
orchidea bot.
Orchis, ro>lina z rodziny storczyko-
watych ]Orchidaceae\, o pi"knych
barwnych kwiatach oryginalnego
kszta=tu, ro>nie w wielu gatunkach,
g=[wnie w strefie mi"dzyzwrotniko-
wej; ˚storczyk.
gr. orchis ]j'dro\, ang. orchid,
ros. orxideq-†orchideia.
orczyk dosł. konik; wielce ruchliwy
dr'/ek w przedniej cz">ci wozu kon-
nego, wisz'cy na haku u sztylwagi,
do kt[rego zaczepione s' postronki
uprz"/y na obu jego ko<cach.
˚w[z, or.
ang. wlippletree ]od 1733 r.\, tak/e
whiffletree ]od ok. 1828 r.\.
¢ord dun. s=owo, wyraz,
staroniem. wort ˘ ang. word.
¢orda ob[z. ˚z=oto ˘ Z=ota Orda.
¯ tur. ordu, tatar. urdu.
staropol. horda ]b="dnie& zagony
konnicy, niezliczona liczba woj[w
tatarskich\ ˘
niem. horda ˘ niem. horde,
order społ., kult.

Wondershare
yy
odznaczenie honorowe w postaci
ozdobnej gwiazdy, krzy/a, nadawa-
ne za zas=ugi wojskowe, naukowe.
ang. order ¯ >redniow. ang. i staro-
franc. ordre ¯ =ac. odro, ordinis.
¢ord-ung(erc
=ac. ordinarius ¯ ordo;
ordinatus ¯ ordinare ¯ ordo, ordinis,
>redniow. ang. ordynat
]porz'dek, szyk, nast"pstwo\,
niem. ordung. ordynacja.
ordynacja społ., prawn.
1. zbi[r przepis[w, zarz'dze< praw-
nych, dotycz'cych jakiej> dzie-
dziny; ustawa, regulamin,
2. hist. w okresie istnienia wielkiej
w=asno>ci ziemskiej& maj'tek
rodowy, kt[ry przechodzi= nie-
podzielny na najstarszego syna;
ustawa reguluj'ca ten spos[b
dziedziczenia; majorat.
ang. ordina-tion(te(nce ¯ >redniow.
ang. ordinacioun ¯ =ac. ordinatio ¯
ordinare.
ordynarny osob., char.
pospolity, wulgarny.
=ac. ordo ]rozkaz\ ˘ ordinarius;
vulgus lub volgus ]posp[lstwo\ ˘
vulgaris,
franc. ordinaire, vulgaire,
>redniow. ang. ordinarie, vulgare,
ang. ordinar-y(iness(ily, vulgar,
ros. vul;garnyj, prostona-
rodnyj> prostoj> grubyj-
grubyj, skvernyj-skwiernyj
]spro>ny\.
†oready mit.
nimfy g[rskie z greckiej mitologii.
gr. oros ]g[ra\, oreias, oreiados,
ang. oread.
or"d-zie(a(owa: dosł. instrument,
niew=a>ciwie t=um. na j. ang. procla-
mation, message ]pos=anie\.
¯ s=aw. orudπe -orudie
]narz"dzie, instrument\.
obrazowo, w przypadku listu otrzy-
manego poczt', koperta jest instru-
mentem ]formaln' stron'\, a kartka
wewn'trz z tekstem – proklamacj',
odezw', apelem.
Ko>ci[= Rzym.-Katol. ]z kolebk'
w Gnie{nie\ u/ywa starego, s=aw.
terminu.
st'd, przez dorozumienie, or"dzie
niew=a>ciwie t=umaczone na ˚pro-
klamacj" w mSjp 1969& uroczyste
oznajmienie, o>wiadczenie osoby
wysoko postawionej, skierowane do
og[=u, w sprawach wielkiej wagi,
odezwa, apel.
mSjp odszed= o >cis=ego znaczenia
terminu, wyjawiaj'c nieznajomo>:
rozwoju j. polskiego, U ˘ Å, ´, s=aw.
orudie ^ narz"dzie, instrument, nie
proklamacja.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
proklamacja i ang. message jest swa-
wolnym t=umaczeniem or"dzia
]or"dzie {le w='czone do message\,
instrument i proklamacja s' zbli/ony-
mi terminami w formie i skutkach,
˚message, proklamacja 640, 670.
or"/ wojsk.
narz"dzie walki, bro<, uzbrojenie.
or % "/ ]si=a\.
staroros. oru'πe.
organ narz"dzie.
organ•izm(izacja(y.
gr. organon, =ac. organum,
anglosas. organa.
organdyna tkan.
lekki materia= bawe=niany z siln'
apertur', sztywna, przezroczysta
tkanina bawe=niana.
ang. organdy, organdie.
organista muz.
osoba graj'ca na organach.
ang. organist ¯ organ ¯ franc.
organiste.
organizacja społ.
1. grupa ludzi maj'cych wsp[lny
plan, program, zadania; isntytucja
spo=eczna, partyjna,
2. urz'dzanie, organizowanie czego;
3. spos[b zorganizowania czego;
forma, system,
ang. organization ¯ >redniow.
ang. organizacion ¯ p[{no=ac.
organizatio.
organi-zm(czny ółążźęśćń yx
1. istota /ywa, pojedy<czy osobnik,
2. struktura cielesna.
ang. organism.
organzyna tkan.
prz"dza jedwabna przeznaczona na
osnow".
ang. organzine.
org-ia(azm fizjolog.
szczyt przyjemno>ci.
gr.-=ac. orgia,
gr. orgasmos ¯ organ
franc. orgasme, ang. orgy.
Orient geogr.
Bliski Wsch[d, Turcja, Arabia.
=ac. oriens, ang. Orient
przeciwstawienie& occidere ]zapada:,
osiada:\ ˘ occidens ˘ Occident
]Zach[d\ ˘ s=aw. zapad ˚O.
orient-acja(alny(owa: si"
pozycja wg stron kompasu.
wed=ug mego odczucia, i tu mog" by:
w b="dzie, dla staro/ytnych wsch[d ]od
wschodu s=o<ca\ by= podstaw' orien-
tacji, o> Orient-Occidens ]Wsch[d-
Zach[d\ zanim ludzko>: przesz=a na
magnetyczn' o> P[=noc-Po=udnie.
dlatego orientacja ¯ Orient ]Wsch[d\.
wsch[d s=o<ca, czyli pozycja s=o<ca na
horyzoncie, zmienia=a si" – waha=a si"
Remove
Watermark PDFelement
yy
w ci'gu roku i by=a niedok=adna przez
to, gdy magnetyczna trwa=a jest.
ang. orienta-tion(te(l ¯ orient
¯ =ac. oriens.
orka roln., czynność.
¯ or ]ko<, rat, far(is, toron\.
orkan meteor.
gwa=towny, silny wicher, po='czony
z burz'; huragan.
ang. hurricane ¯ hiszp. huracan
j. Taino ]zach. Indii\ huracan.
orkiestra muz.
gr. orchesthai ]ta<czy:\ ˘
orchestra, ang. orchestra.
orkisz bot.
Triticum spelta L., pszenica potocz-
nie zwana szpelcem lub orkiszem,
gatunek zbo/a z rodziny wiechli-
nowanych; odmiana j"czmienia o
grubym ziarnie, nie zro>ni"tym z
plewami.
ang. spelled.
orl-"('tko(i ptak. ¯ orze=.
or=os"p ptak.
Gypaëtus, ptak drapie/ny z rodziny
soko=owatych, najbardziej znanym
gatunkiem jest or=os"p brodaty.
¢orn rodzi:, r[d, rodzaj, narz'dy rodne,
rozr[d, b[le porodowe, po=[g ˘ born,
corn, porno, horn ¯ ho ]wysoko\, ziemia
orna – urodzajna, horod ]gr[d\ ¯ gora
]wzniesienie, cho=m, kulm\, horn  roh
]r[g, s=owotw. koncepcji 023\, dun. orne
]odyniec, knur\,
hawthorn ]g=[g\ ¯ thorn ]cier<\ ¯ orn
]=[g\ ˘ ang. born, pol. po=[g ]por[d\,
ornament ¯ =ac. ornamentum ¯ ornare ]to
adorn ¯ ad•orn ^ zdobi:, upi"ksza:\.
Autorzy S=ownika Webstera nie s'
>wiadomi tego/ i ka/dy termin sta-
raj' si" do='czy: do r[/nych s=[w,
i bez zwi'zku z terminami w j. s=awia<-
skim w sk=ad kt[rych orn tak/e wesz=o&
pol. ziarno, s=aw.-ros. zerno, OE.
Podpieraj' si" przy tym j"zykiem indo-
europejskim ]I.E.\ kt[rego – w mej
opinii – jako jednego nigdy nie by=o, i
wszelkie rekonstrukcje, przez to, s' wy-
soko spekulacyjne, opatrywane zwykle
gwiazdkami ]¢\.
• born, past participle of bear ]to give
birth\; now used only in passive con-
structions not followed by by.
Rzecz w tym /e niegdy> procesy mia=y
odwrotn' kolejno>:, w tym&
– od czasownik[w czasu przesz=ego
powstawa=y czasu tera{niejszego,
znane tak dzi>,
– od s=[w uwa/anych dzi> za pochodne
powstawa=y s=owa dzi> podstawowe&
/ar  ra/ ˘ zamra/a:, zamrozi: ˘ mr[z
]Ø ^ A\, wo=. mraz, ros. moroz,
– od dzi> zdrobnie< powstawa=y s=owa
podstawowe ˘ miasto ]dzia=ka, parce-
la, cz'stka\ – dzielnica ]miasta\.

Wondershare
yy
Proces ten mia= miejsce w ˚Odro-
dzeniu.
• corn }M.E.; A.S. corn, a seed, grain,
akin to G. korn ]Goth. kaurn\, I.E. base
¢ger~, ¢gere~ to be ripe, seen also in
L. granum|.
• horn }M.E.; A.S.; akin to G. horn; ¯ I.E.
base ¢ker~, upper part of the body, head,
etc. ]czyli g[rna cz">: cia=a, g=owa\, as
also in L. cornu, Gr. keras, horn|.
• pornography }¯ Gr. porne, a prostitute;
% ~graphy|.
• ornitologia, ang. ornithology ¯ Gr.
ornis, ornithos ]bird\ ¯ Gr. ornithologos;
bird  birth ]urodzenie, narodziny\ ˘
born ]urodzi: si"\.
• orn  erm, MN, OE ˘
gr.-p[{no=ac. sperma ]nasienie, zal'/ek\
˘ starofranc. i >redniow. ang. sperme ˘
ang. sperm.
• zienia orna ]urodzajna, /yzna, wy-
dajna\.
pol. Orneta; Armenia, Ormianie ]dosł.
rodacy\ ¯ orm ¯ orn` ]rod`\, MN.
Ermolinska letopis ¯ Wasilij Dmitrijew
Ermolin, z lat ok. 1450–1500.
ang. worm ]robak\; robak  rodak,
labour, labor ]praca; b[le porodowe
i inne\ ˘ robal czyt. wspak, s=owotw.
koncepcji 022 ˘ zdrobn. robak.
We wszystkich zg=oska orn ]r[d, rodzi:,
rodzaj\ ˘ orm, erm, nieznana j"zyko-
znawcom; gr. ornis ]ptak\ ˘ ang. bird
˘ birth ]urodzenie, narodziny\ ˘ born
]rodzi:\;
ang. turn ˘ pol. nurt, sznur, knur;
po•r[d ^ po•=[g ]r[d ^ =[g\, s=owotw.
koncepcji 002.A., tak i ty=&
st, ty=, zad, w[r, plecy, % `ek, `ak ˘
st(ek ^ ty=(ek ^ zad(ek; przod(ek,
worek ]mieszek noszony na plecach\;
plecak.
S=ownictwo nie jest rozbite na sylaby
z opisem ich znacze<, st'd wysi=ki,
pr[by wyja>nienia w innym kierunku,
wykolejone, w spos[b dotychczas znany,
stosowany.
orna-t(tus(ment ozd.
=ac. ozdobny. ornament ]ozdoba\,
s=owotw. baz' ˚orn ]r[d, rodzaj,
rodzi: ^ po=[g, narz'dy rodne\,
s=owotw. pokr. s=owa zawieraj'ce w
sobie zg=osk" ˚orn.
=ac. ornamentum ¯ ornare ]to
adorn ¯ ad•orn ^ zdobi:, upi"ksza:\,
starofranc. ornement ˘
>redniow. ang. ournement ˘
ang. ornament,
ros. ukrawenie-ukraszenie ]upi"k-
szenie\, ornament-ornament.
¢orne dun. odyniec, knur.
Lit. Orneta.
ornitolog(ia ptak., szkoln.
dzia= zoologii obejmuj'cy nauk"
o ptakach. wi"cej ˚orn.
gr. ornis, ornithos ]ptak\ ˘ ornitho-
logos ˘ franc. ornithologie,
ang. ornithology,
ros. ornitologiq-ornitologija.
orny, orka ¯ ora: ¯ or ]ko<\.
ale ˚korn ]ziarno\.
oro-geneza(grafia geolog.
formowanie si" g[r, szczeg[lnie za-
k=[ceniami w p=ytach tektonicznych
ziemi, jej skorupie; g[rotw[rczo>:.
ang. orogeny ¯ oro` % geny,
orography ¯ oro` % graphy.
oronimia szkoln., geogr.
dzia= toponimii obejmuj'cy nazwy
g[r.
gr. oros ]g[ra\ % onyma ]nazwa\,
¢oro< nazwisko Oro<, toron, Toru<.
¯ or ]ko<\ % o< ]wielki\;
o ]tu\ ˘ turo< – na pami'tk" pobicia
Tatar[w pod S'czem, zim' 1287;
wg mSjp 1969& w obrz"dach ludowych
w okresie Bo/ego Narodzenia, wypa-
daj'cego 25 grudnia, ka/dego roku|&
posta: przebrana za fantastyczne
zwierz". ˚lajkonik.
orszak
1. poczet, >wita, grono ludzi
towarzysz'cych komu>,
2. dawniej& gromada, t=um, oddzia=.
w"g. orszag.
nie wykluczone /e w"g. ¯ s=aw. or
]ko<\ ˘ ci'g pojazd[w konnych wio-
z'cych osoby towarzysz'ce ˘
orszak weselny.
ortalion tkan.
w=[kno sztuczne ]poliamidowe\,
przypominaj'ce jedwab, cienka, nie-
przemakalna tkanina z tego w=[kna.
¯ ital. nazwa firmowa.
†ortel, ortyl prawn.
dekret, wyrok, sentencja.
=ac. de` % cernere ]widzie:,
s'dzi:\ ˘ decernere ˘ decterus ˘
decretum, starofranc. decret,
>redniow. ang. decret, ang. decree,
ros. u/pri-kaz-u(pri•kaz,
dekret-dekret,
]wyrok\ prigovor-prigowor,
postanovlenie-postanowlenie,
]decyzja\ rewenie-reszenie.
¢ortma przykrycie dla konia.
¯ or % tma.
staroros. or;tma-ortma,
ros. pokryvalo, popona,
ang. cover, veil, covering;
horse-cloth, saddle-cloth.
orto~ jęz.
pierwszy cz=on wyraz[w z=o/onych
znacz'cy ‘w=a>ciwy».
gr. orthos ]1. prosty, sztywny, prosto-
linijny, 2. prawid=owy, dobry, s=uszny,
3. w=a>ciwy, poprawny, standardowy,
4. dwa znaczenia chemiczne& 4.a. dot.
kwas[w maj'cych najwi"ksz' liczb"
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
OH do niemetalicznego atomu, 4.b.
charakteryzowany przez wymian"...
pozycji w pier>cieniu benzenu, 5. w
medycynie& korekcja deformacji\.
ortoatom fiz.
ortocentrum geometr.
ortoceras zool.
ortochromatyczny fotogr.
ortodiagram szkoln.
ortodoks(ja(yjny prawos=awie,
prawa wiara, w=a>ciwa, w odr[/nie-
niu od katolik[w – wiary fa=szywej,
zwanych przez to l>ciwymi.
S=awianie ^ Wierni ]pobo/ni\ ˘
Ko>ci[= Prawo•s=awny(wierny,
s=owo ]wiara\ ˘ daj" s=owo,
}przyjmuj"| na s=owo ]na wiar"\.
gr. dokein ]my>le:\ ˘ ortho
]w=a>ciwa, poprawna\ % doxa
]pogl'd, opinia, zapatrywania\ ˘ or-
thodoksos, p[{no=ac. orthodoxus,
franc. orthodoxe,
franc. lub =ac. ˘ ang. orthodox,
ros. pravo-slavnyj/vernyj.
ortodon-cja(ta dent.
dzia= dentystyki skupiaj'cy si" na
poprawianiu i zapobieganiu nieregu-
larno>ciom w uz"bieniu.
ang. orthodontia.
ortodroma geogr.
ortoepia jęz., szkoln.
ortoewolucja biol., szkoln.
ortofonia jęz., szkoln.
ortogeneza biol., szkoln.
ortognatyzm szkoln.
ortognejs petr.
ortogonalny geometr.
ortografi-aczny jęz., szkoln.
gr. orthographia ]w=a>ciwa, s=uszna
pisownia\.
ortoklaz miner.
ortoped-a(ia(yczny med.
lekarz zajmuj'cy si" leczeniem znie-
kszta=ce< kostnych oraz zapobiega-
niem im; dzia= chirurgii.
gr. pais, paidos ]dziecko\ ˘ paideia
]uczenie, instruowanie, dzieci\
˘ ortho % paideia,
ang. orthoped-ist(y(ic.
ortopsychiatria med.
ortoptyka szkoln.
ortoskop(owy miner.
ortostat archit.
ortotropizm bot.
ortyl prawn.
wyrok, orzeczenie s'du prawa
niemickiego.

Wondershare
yy
niem. urteil.
¢orudie dzie=o.
Latopis 1116 orudπe-orudie,
orud;e-orudie.
orygin-a=(alny pierwowz[r, auten-
tyk ]nie kopia\, pocz'tkowy, pierwszy,
najwcze>niejszy; nigdy przedtem
nieistniej'cy, przez autora.
=ac. oriri ]powsta:\ ˘ originis ˘ origo
˘ originalis ˘ ang. original;
=ac. origo ˘ franc. origine
ang. origin(al.
oryl prof.
flisak.
orzech([wka bot., spoż.
¯ o` % roch ]drobny\.
s=owotw. pokr. groch,
wo=. 1289 orex.
orzec ¯ o` % ˚rzec.
orzeczenie ¯ o % rzeczy: ]m[wi:\
˘ z=orzeczy:. rzeczy: ^ m[wi: ^
czasownikowa: ^ g=agoli:,
o(po(wy(za•rzeczenie ]m[wienie\.
rzeczownik i czasownik, podmiot i
orzeczenie.
czasownik – cz">: mowy ]s=[w\,
orzeczenie – cz. pisma ]wyraz[w
u=o/onych w zdania\, ˚czasownik.
mSjp 1969& 1. rzecz. od czas. orzec, 2.
«s'd, zdanie, opinia, okre>lenie, decy-
zja» 3. j"z. «wyraz za pomoc' kt[rego
orzeka si" si" o podmiocie zdania» 4.
praw. «wyrok lub postanowienie wy-
dane przez s'd na podstawie obowi'-
zuj'cych przepis[w prawnych»
ang. sentence ]wyrok, zdanie\, verb
]gram.\, verbal ]s=owny, ustny\,
ros. rewenie suda-reszenie suda
]orzeczenie s'du\, fraza -fraza,
predlo'enie-pred=o/enie.
orzecznictwo
1. med. «wydawanie opinii przez
lekarza w sprawie stanu zdrowia
chorego»
2. prawn. «dzia=alno>: s'd[w polega-
j'ca na wydawaniu orzecze< w kon-
kretnych sprawach; zbi[r wyrok[w
s'dowych».
orzecznik jęz., szkoln.
cz">: orzeczenia imiennego.
orze=(ek ptak.
Aquila, ptak drapie/ny z rodziny soko-
=[w, o zakrzywionym dziobie, d=ugich
skrzyd=ach i ostrych pazurach.
prawdop. ¯ aral ]Jez. Aralskie\,
OAE.
mjsc. Orelsk, k= orelskou 6712,
w rzecz. 1206.
wo=. 1289 árel=>
wo=. 1289 i proxo'awe zeml[
ix= œko i árel= ]przechodz'c
przez ziemi" ich jak orze=\,
s=s≠∂wim 'e na poli.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
v=orou'itsœ. i byvwou zna-
meni[. sice nad= polkom=.
sice priwedwim= árlom=.
i mnogym= v=ronom. ≥ko
ábolokou velikou igra[-
]im= 'e pticam. árlom 'e
kleko][]im i plava[]im=
krily svoimi.
]‘przyszed=wszym’ tu or=om i wro-
nom, jak ob=okowi wielkiemu igra-
j'cym se ptakom, or=om za> kleko-
taj'cym i machaj'cym skrzyd=ami
swoimi..., itd.\,
staroros. orël=
ros. orël, =ac. aquila,
starofranc. aigle, egle,
>redniow. ang. egle, ang. eagle.
orze{wiaj'cy spoż., jęz.
przywracaj'cy rze>ko>:, zwykle
tak o napoju i ch=odnym przy tym,
cz"sto gazowanym.
¢os anglosas. b[g.
`os w przyrostkach imion.
osa owad.
Vespa, owad b=onkoskrzyd=y, o
szczup=ej budowie cia=a, brzuchu
przymocowanym na cienkim {d{ble
]przew"/eniu w pasie\, gryz'cych
cz">ciach ust, i – samice oraz robotnice
– posiadaj'cych ci"te /'d=o.
o cienkiej w pasie& jak osa.
s=owotw. pokr. wosk ]woszczyna\.
was•p – wos•k ]woszczyna, szcz\ –
p•szczo=a ]czeladnik\ – p•cze=a.
anglosas. w≤sp,
>redniow. ang. waspe,
ang. wasp, litew. wapsa,
niem. wespe, ros. osa,
˚pszczo=a, wosk.
osaczy:
otoczy:, okr'/y:, wprowadzi: w po=o-
/enie bez wyj>cia, w matni", w celu
zniszczenia, zadania decyduj'cego
ciosu.
osad(a(nik(nictwoc
¯ o % sad ]pad, =o/, lot\.
osad ma zwi'zek z lotem, opadaniem
˘ osad ^ nalot ^ napad.
osada ]zastawa, zasada\ – za=oga
grodu, =odzi.
staropol. osadzi: – 1. obsadzi:,
2. zaludni:, 3. ogrodzi:,
4. zabudowa:.
anglosas. setl ]siedzenie\ ˘ setlan ˘
>redniow. ang. setlen ˘
ang. ]osadza:\ settle,
ang. ]osada\ settlement,
]osadnik\, settler,
]osadnictwo\. colonization,
]osad w wodzie\ sediment,
ros. ]kolonista\ kolonist,
poselenec-posieleniec,
]kolonia\ poselenie-posielenie,
koloniq-kolonija,
]kolonizowa:\ kolonizirovat;>
Remove
Watermark PDFelement
yy
osedat;> opuskat;sq.
wo=. 1289 i zastava b≠ v=
ouxanœx ]i zastawa jest w Ucha-
niach, 1207 r.\, i naha rossylati.
zasadou po vs≠m gorodom=.
...prπide emou v≠st;. a'e
ou'e zasada π[rπeva. v Bere-
st;i. i v Kamenci. i v b≠lskou.
]pocz'= rozsy=a: ‘zasad"’ po wszech
grodach.
...nadesz=a wie>:, /e ‘zasada Juriewa’
w Brze>ciu Lit. Kamie<cu i Bielsku,
1289 r.\
osadzi: ¯ o` % ˚sadzi:.
os'd(zi: ¯ o` % ˚s'dzi:.
os'd – rozwaga, rozs'dek ]o ^ roz\.
osch=y suchy.
oscyl-acja(atoria(ograf fiz.
ruch drgaj'cy, falowy, wahanie,
drganie.
ang. oscilation ¯ =ac. oscillatio
¯ oscillatus ¯ oscillare ¯ oscillum.
=ac. oscillo ]waham si", ko=ysz"\.
ose=ka dosł. ostrza=ka.
o•se=•ka  o•strza=•ka.
osesek ółążźęśćń ¯ ssa: ]z piersi\.
niemowl", od/ywiaj'ce si" mlekiem
matki.
oset bot.
Cardus, ro>lina zielona z rodziny z=o-
/onych, o k=uj'cych li>ciach i g=[w-
kach o bia=ych, purpurowych, r[/o-
wych lub /[=tych kwiatach.
ost ¯ ostry.
niem. distel, anglosas. thistel,
ang. thistle,
ros. hertopolox-czertopo=och.
†os"k narz.
dr'g zako<czony hakiem.
os"ka narz. ˚os"k
1. d=ugi dr'g zako<czony stalowym
hakiem i ostrym szpicem, u/ywa-
ny na =odziach przy odbijaniu i
dobijaniu do brzegu, a tak/e jako
sprz"t po/arniczy; bosak,
2. rodzaj /elaznych wide= do =owie-
nia ryb podpywaj'cych pod
powierzchni" wody.
†osiada: ruch. dosiada: konia.
¯ o` ]do`\ % siada: ¯ siedzie:.
s=owotw. pokr. siod=o.
ang. ]konia\ mount,
ros. posadit; na lowad;-
posadit na =oszad.
†osiad=o>:
posiad=o>:, maj'tek ziemski.
=ac. proprius ]posiada\ ˘ proprietas,
starofranc. propriete,
>redniow. ang. proprete, properte,
ang. property,
ros. svojstvo-swojstwo,
sobstvennost;-sobstwiennost.

Wondershare
yy
osi'g(n':(ni"cie(alny jęz.
1. uzyska: co, zdoby:, otrzyma:,
2. dotrze: do celu ˘ doj>:, dobiec,
dojecha:, osi'gn': stopie<
produkcji.
pokr. wy(za•si"g, si"ga:. staropol.
osi"gn': ]osi'gn':, ogarn':\.
¯ o` % si"ga: ]d'/y: do celu\.
=ac. sub` ]pod`\ % cedere ]i>:\ ˘
succedere ]podej>:\ ˘
starofranc. succeder,
ang. succeed, basic sense reach.
ros. uspe-vat;/t;-uspie-wat(t.
osi'gn': ¯ o` % ˚si"gn':.
†osi'>: ¯ o` % ˚si'>:.
1. zamieszka: gdzie na sta=e,
osiedli: si",
2. opadaj'c, pokry: co warstw' ˘
kurz osiad= na meblach.
˚osad(a(nik(noctwo.
staropol. osi'>: –
zasiedli: si", zaludni:.
¢osie oto, dla wskazania miejsca&
tam, tu, sp[jrz tam.
staroros. ose-osie, ros. vot-wot,
ang. there, here, see there.
osiedl-e(owy ¯ siedle, siedlisko,
Siedlce, ˚sio=o pokr. siod=o, sadzi:,
st'd analogia& osiedli: – osiod=a:
¯ osad-a(nictwo ¯ sad ¯ =ac. sedi-
mentum.
osiedli: ]si"\ ¯ o` % ˚siedli:.
¢osiek s=aw., s=owotw[rczo pokr.
pol. zasiek w komorze, na zbiory
zbo/a; szczelna obrona wok[= for-
macji, w lesie, na wypadek ataku ]˚o
– dooko=a. siek ¯ sieczenie, r'banie ˘
przesieka w lesie\.
wo=., po wojowaniu okolic Miel-
nicy, Litwa zatrzyma=a si" w le-
sie, ... án≠em 'e stavwim.
øs≠k=wimsq v l≠s≠. Ipat. pod
6755& ás≠kwimsœ v l≠s≠>
wo=., Ipat. ltps pod 6763& Lev 'e
ouv≠dav=. ≥ko steikynt v
l≠s≠ ás≠kl=sœ,
staropol. osiek ]='ka na urodzajnej
glebie, ni/ej po=o/ona, 2. przesieka,
zasiek, umocnienie obronne wzno-
szone ze >ci"tych drzew\.
ros. osiek ma dzi> inne znaczenie.
Osiek wymieniony w Ipat. ltpsi pod
1280 i b[j opisany, to wie> Osiek,
le/'ca 27 km SW, po lewej stronie
Wis=y, powy/ej Sandomierza, a
wspomniana z osiekiem Kropiwnica
]kro – wielka\ to dzisiejsza Koprzyw-
nica n(rz. Koprzywiank', 15 km SW,
powy/ej Sanomierza, te/ po lewej
stronie Wis=y.
s=aw. oseka/t;sq.
osiem liczebnik.
dosł. pe=na si[demka; liczebnik g=[wny
ozanczaj'cy liczb" albo cyfr" 8.
¯ o ]pe=ne, dope=nienie\ % siem
]siedem, si[demka\.
¯ niem. sieben ]siedem\.
w graficznym zwi'zku z 3 ]oko\ – 8
]para oczu, czyli dope=nienie tr[jki\,
w rzymskim zapisie ˚cyfr III – VIII.
s=aw. vosem; ¯ sem;.
sze>:, siedem, osiem ¯ niem.
kszta=t [semki ˚cyfra, nr 600.
osiemdziesi't(ka(y
osiemkro: o>miokrotnie.
osiemnast-ka(olatek(owieczny(
(y(a, osiemna>ci-e(oro,
osiemset(ny
†osierdzie anat. narz'dy wewn"-
trzne cz=owieka w okolicy serca lub
w'troby. ˘ mi=osierdzie.
¯ ser, sirt ]>rodek\.
osieroci: ¯ o` % sierota.
¢osietit usid=a:, omota: sid=ami.
¯ o % sie: ]sid=o, pu=apka\.
staroros. osetit;-osietit,
ros. oputat; (set;mi),
ang. to entrap, to entangle, to
embroil.
†osi"gn': osi'gn':, ogarn':.
ang. succseed,
ros. uspe-vat;/t;.
osika drzew.
Populus tremula, drzewo z rodziny
wierzbowatych.
†osil-i:(stwo(nik
zgwa=c•i:(enie, gwa=ciciel.
staropol. osilstwo – zgwa=cenie,
gwa=t dokonany na kobiecie.
s=aw. nasile ]gwa=t\.
¯ na` ]za`\ % si=a.
osiod=a: ¯ o` % siod=o.
osio=(ek anim., zwierz., szkoln.
Equus asinus, ssak nieparzystoko-
pytny, o d=ugich uszach i kr[tkiej
grzywie.
w przen., pot. o cz=owieku g=upim,
t"pym, r[wnie/ upartym.
o>le uszy – zawini"te, dolne rogi kartek
w zeszycie szkolnym, wskutek cz"ste-
go u/ywania ich, ang. dog-ear.
osiowo>:
w=a>ciwo>: symetrycznej konstrukcji
lub uk=adu, wzd=u/ linii prostej, osi.
osiwi-e:(a=y proces. ¯ o` % siwy.
¢~oska
s=aw.-ros. ploska ]p=aska\,
doska ]deska\,
oskard narz.
rodzaj kilofa, z jednej strony ostrze
spiszaste i ostre, z drugiej – sp=asz-
czone.
oskar/-a:(yciel(ony(/enie
¯ o` % skar/y: ¯ skarga.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
osko=a
s=odkawy sok wydzielany wiosn' przez
brzozy, po naci"ciu kory.
oskoma apetyt na co, ch":, ch"tka
zjedzenia, wypicia czego. ˚apetyt.
†oskomina >linka. tak wg S=ownika
staropol. na Internecie. ˚oskoma.
wo=. 1289. oskomina-oskomina
]ropiej'ca rana na ciele\.
¢oskorbitisja cierpie:; smuci: si",
/a=owa:, ¯ o % skorbet.
staroros. oskorbitisq-oskor-
bitisja, ros. skorbet;-skorbet,
ang. to suffer, to be sick; to sorrow,
to grieve, to mourn.
osk[rek fizjolog.
u zwierz't& substancja wydzielana
przez kom[rki nab=onka.
osk[rowa: ¯ o` % sk[ra.
1. odci':, odj': sk[r"; odrze: z niej,
2. obi:, pokry: sk[r'.
oskroba: ¯ o` % skroba:.
oskrzel-e(owy w liczbie mn., anat.
rozga="zienie tchawicy doprowadza-
j'ce powietrze do obu p=uc, lewej i
prawej komory.
gr. bronchos ]rura powietrzna\ ˘
nowo=ac. i ang. ]anat.\ bronchus,
]zapalenie oskrzeli\ bronchitis,
ros. ]zapalenie\ bronxit-bronchit,
vospalenie bronxov.
oskrzeliki anat.
rozga="zienia oskrzeli w formie cien-
kich rurek zako<czonych p"cherzyka-
mi p=ucnymi.
oskrzydli: czas dok.,
¯ o` % skrzyd=o.
oskuba: czas dok. ¯ o` % skuba:.
os=abi-:(enie(n': czas dok.
¯ o` % s=ab•y(o>:.
os=ania: czynność.
1. chroni: co przed czym,
2. broni: kogo lub co, w walce,
odpiera: ataki, utrudnia: napa>:.
†os=awa wg fa=szuj'cego ˚Ss 2011&
nies=awa, znies=awienie. ˚os=awi:.
s=owotw. pokr. os=awiony ]np. zb[j\.
=ac. in` ]nie\ % fama ]s=awa\ ˘
infamis ˘ infamia, franc. infamie,
ang. infam-y(ous, ill-reputed,
notorious,
ros. postydnost;, pozor.
†os=awi: wg fa=szuj'cego ˚Ss 2011&
rozs=awi:, obwie>ci:. ˚os=awa.
=ac. notorius ˘ >redniow. =ac.
notorietas ˘ franc. notoriete,
>redniow. ang. notorietas,
ang. notoriety, render famous,
ros. proslavlqt;-pros=awljat,
znamenityj-znamienityj.
os=awiony ¯ o` % s=awa.

Wondershare
yy
os=od-a(zi: ¯ o` % s=[d.
os=adza: ˚dziwol'g.
mazur. osla∂a.
os=omu= anim., zwierz.
mieszaniec gatunkowy ogiera, konia
domowego, z klacz' os=a.
os=ona ¯ o` % s=o<ce.
ochrona przed czym, szczeg. niebez-
piecznym, np. wrogiem, si=' wroga.
os=-oni:(ania: ¯ o` % ˚s=oni:.
¯ os=ona ¯ s=o<ce. zas=oni:.
os=onka
1. biol. u zwierz't& warstwa ochronna
lub cienka warstwa otaczaj'ca nie-
kt[re kom[rki; otoczka, b=onka,
2. bot. cz">: zal'/ni, b=onka os=a-
niaj'ca zal'/ek,
3. jęz. os=onki, w liczbie mnogiej ˘
bez os=onek, tj. nic nie ukrywaj'c.
os=onowy archit.
>ciana nie pe=ni'ca funkcji no>nej,
b"d'ca tylko os=on' wn"trza.
os=ucha: si" ¯ o` % ˚s=ucha:.
os=uchiwa: si" ˚dziwol'g.
os=upi-:(enie ¯ o` % s=up.
zaskoczeniem wprawi: kogo w “s=up”
]zdumienie, oniemienie\.
=ac. ex` ]wzmocn.\ % tonare ]ang.
to thunder, crash\ ˘ ¢extonare ˘
starofranc. estoner ]ang. to stun,
resound\ ˘
>redniow. ang. stonien, stunien ˘
ang. to stun, ros. izumlit;.
Nie mog" pozby: si" uczucia, /e ang.
stun ma tak/e zwi'zek z “kamieniem”
]os=upie:  skamienie:\, ang. stone
¯ >redniow. ang. ston, stoon& 1. the
hard, solid, nonmetalic matter of which
rock is composed, 2. a piece of rock of
relatively small size, 3. a piece of rock
shaped or finished for some puropse, a
to z niem. ton ]glin'\ ˘ pol. zdun, ST
˘ ZD. Jedno obok drugiego, kr"c' si"
ze sob'; oba bliskie sobie, pisowni' i
znaczeniami.
osm chem.
pierwiastek chemiczny, srebrzysto-
niebieski, twardy, trodno topliwy
metal ci"/ki; stosowany g=[wnie do
produkcji stop[w.
osmali: ¯ o` % ˚smali:.
osmarowa: ¯ o` % ˚smarowa:.
osmoza fiz.
samorzutne, jednokierunkowe prze-
nikanie rozpuszczalnika przez b=on"
p[=przepuszczaln', przedzielaj'c'
roztwory o r'/nym st"/eniu.
osmyk zaj"czy ogon.
¯ o % smyk ¯ s % myk.
s=owotw. pokr. kosmyk.
¢osn ostrze.
staroros. osn-osn,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
ros. ostrye-ostryje,
ang. edge, point.
osnowa tkan., lit., geod.
1. tkan. nici biegn'ce wzd=u/ tkaniny,
przeplatane poprzecznie ]w't-
kiem\,
2. lit. podstawa fabularna utworu
literackiego; tre>:, temat tekstu
m[wionego lub pisanego,
3. geod. pocz'tek, baza, podstawa.
¯ o % sn ]snu:\ % o ]='cznik\ % wa(:
]czasownik\.
ros. osnova.
niem. faben ]ni:, nitka, w'tek np.
mowy, osnowa; s'/e<\.
osnu: czynność. ¯ osnowa.
osob-a(i>cie(isty(nik(ny(liwy(
(liwo>:(owy
jednostka ludzka, cz=owiek, posta:.
baz' odr"bno>:, swoisto>:.
¯ o % soba ] ˘ sobie, swoje\ ¯ so
]tak\ % ba ]czyni:, robi:\,
˚jako& jako tako – tak sobie;
nijako – nieswojo, ˚obo`.
staropol. osoba – posta: ˘ figura,
kszta=t, forma, powierzchowno>:,
wygl'd.
ang. form, shape, figure,
]osoba\ person(al(ally,
]szczeg[lny, osobliwy\, peculiar,
ros. forma, obraz> stan> osanka>
figura> fason> osoba.
osobnik
1. jednostkowy okaz gatunku,
2. indywiduum, cz"sto o ujemnym
wyd{wi"ku.
osobno>:
tylko w wyra/eniu& na osobno>ci
]na boku, uboczu\.
osobn-y(ie(ik
oddzielny, oddalony od innych, stoj'cy
na boku, na stronie, pojedy<czo, ma-
j'cy odr"bne przeznaczenie.
¯ o % sob]a\ % ny ]nie czyni'cy tako;
t=um. od ty=u\,
ny ]nie\ % ba ]czyni:, robi:\ % so
]tak\ % o.
na osobno>ci – na boku, na stronie, na
uboczu, osobno.
staropol. osobnie ]osobno, szczeg[l-
nie, zw=aszcza\. staropol. osobny
]niezwyk=y, szczeg[lny, osobny\.
baz' odr"bno>:, swoisto>:. ˚osoba.
osobodzie<
jednostka obliczeniowa os[b na dzie<.
osobokilometr jednostka oblicze-
niowa stosowana w transporciem –
przewiezeinie jednej osoby na podle-
g=o>: jednego kilometra.
osobow-y(o>: jęz. ¯ osoba.
osocze biol.
p=ynny sk=adnik krwi o bursztynowym
zabarwieniu, zaweiraj'cy wod" i roz-
Remove
Watermark PDFelement
yy
puszczalne w niej substancje, g=[wnie
bia=kowe.
†osoczy: wg fa=szuj'cego Ss 2011&
donie>:, oskar/y:.
ang. inform against, accuse,
ros. obvin-qt;/it;-obwin•jat(it.
osowia=y psych. w depresji. ¯ sowa.
osp-a(owaty med.
choroba zaka{na z objawami wysokiej
temperatury i wysypki zostawiaj'cej
>lady; ospa czarna albo naturalna.
ospowaty – pokryty bliznami po
przebytej chorobie.
ang. chicken pox zwana varicella,
smallpox zwana tak/e variola,
ros. vetrqnaq ospa-wietrjanaja
ospa ]wietrzana ospa\.
ospa=y nastr.
zaspany, osowia=y, po(wolny.
†ospany wg fa=szuj'cego Ss 2011&
>pi'cy, gnu>ny, ospa=y.
¯ o` ]za`\ % spany ¯ spa:.
ang. sleepy, drowsy,
ros. sonnyj-sonnyj ]senny\.
¢ospoda gospoda, zajazd.
staroros. ospoda-ospoda,
ros. gospoda-gospoda,
ang. inn.
osprz"t techn.
wyposa/enie pomocnicze maszym i
urz'dze<.
†osromocen zawstydzony,
zha<biony, zel/ony.
¯ o` ]zupe=nie\ % srom(o ]wstyd`\
% `cen ]czas przesz=y\.
ossein-a(owy anat.
organiczna substancja mi"dzykom[r-
kowa tkanki kostnej zapewniaj'ca
ko>ci elastyczno>: i wytrzyma=o>:.
ang. osteoid ¯ =ac. os, ossis ]ko>:\
¯ gr. osteon ]ko>:, ang. a bone\.
†osseth ˚o>(ka.
osta: si"
¯ o` % sta: si" ]tkwi: nadal\.
ocale:, utrzyma: si", wytrwa:,
przetrwa:.
s=owotw. pokr. ostoja.
staropol. osta: si" –
zosta•:(wi:, porzuci:.
=ac. super` ]prze`\ % vivere ]/y:\˘
supervivere ˘ starofranc. survivre,
>redniow. ang. surviven,
ang. survive ]prze/y:, przetrwa:,
utrzyma: si" przy /yciu\,
ros. pere'-ivat;/it;,
ostat;sq v 'ivyx posle kogo.
wo=. 1289 ne ástasœ ]nie osta= si"\,
izmore vse i koni i skoti. i
ávcy. vse izmore ne ástasœ
nihego 'e ]“wymar=y” – wygin"=y
wszystkie konie i byd=o, i owce;
wszystkie wygin"=y, nie osta=o za>

Wondershare
yy
nic, 1287(88\,
Indrix= 'e i korm= im=.
ástavi do izobil;≥ ]Indrich
za> karmy is zostawi= ‘do izobilja’ – w
obfitej ilo>ci, do woli, 1289\
ostateczn-o>:(y
ostatni, kra<cowy stopie< czego;
skrajno>:, konieczno>:.
ostatek
pozosta=o>:, reszta, dosł. szcz'tek.
]o\statek, st ˘ szcz ˘ szcz'tek.
do ostatka – do ko<ca, do ostatniej
chwili, do >mierci; zupe=nie, ca=ko-
wicie.
ostat-ni(ki ko<cowy, ko<cz'cy cykl,
szereg, seri"; pozosta=o>:, resztka.
do ostatniego – do ko<ca, do reszty.
do ostatka.
staropol. ostateczny – ostatni.
staropol. ostatnie –
ostatecznie, po raz ostatni,
=ac. finis ]koniec\ ˘ finalis ]ko<co-
wy\ ˘ starofranc., >redniow. ang. i
ang. final; final(e(ist(ity(ize(ly;
remains, rest, residue,
ros. ostatok-ostatok ]ostatek\,
osta-tnyj/nki-osta•tnyj(nki.
]ko<cowy\ konehnyj-koniecznyj,
]decyduj'cy\ okonhatel;nyj,
]ostatni\, poslednij-poslednij,
]w ko<cu\ nakonec. ˚nareszcie.
ostawi: ˚zostawi:.
¯ z(o % stawi: ]si"\
wo=. 1289 ne ástasœ ]nie osta=o
si"\, ástavi ]zostawi=\.
ostemplowa: czynność. ¯ stempel.
ostentacyjnie otwarcie, pokazowo,
jawnie z przesad', w publiczny spos[b;
u/ywane w sprzeciwach.
=ac. ostentatio ¯ ostentare
¯ ostendere,
>redniow. ang. ostentacioun.
osteologia szkoln.
dzia= anatomii kr"gowc[w,
nauka o ko>ciach.
ostew
przyrz'd do suszenia siana.
ost"p
trudnodost"pne miejsce w puszczy;
matecznik.
ostka roln.
pszenica o o>cistym k=osie.
ostnica bot.
Stipa, ro>lina z rodziny traw.
ostoja
1. osob. osoba kt[ra nie zawiedzie;
oparcie,
2. geogr. obszar na kt[rym prze-
trwa=y flora i fauna,
3. łow. obszar =owiecki gdzie prze-
bywa zweirzyna =owna,
4. techn. kolej. g[rna cz">: podwozia
pojazdu kolejowego.
¢ostr pol.-ros. temperowa:.
˘ ostr•y(rzy:,
ostro•g(/nie, G˚?.
¢ostr obce, wsch[d staronord. austr
]wsch[d\; Ostrowski ]cz=owiek ziem
Wschodu\, `ski ]ziemia\. B="dnie wy-
spiarz, w t=umaczeniu J. Kotowskiego
1860. Mieszka<cy staro/. Baktrii
]w p=n.-wsch. Afganistanie\ zwani
byli Brachmanami lub Ostrowskimi.
Podobnie Ostr[w, Ostrobramska
]bramy wschodniej\, Ostr[da ¯ anglo-
sas. Osterrode ]jazda na Wsch[d\.
ostracyzm hist.
w staro/. Grecji& g=osowanie za
pomoc' skorupek glinianych z wy-
pisanym nazwiskiem obywatela
d'/'cego do tyranii w celu wydalenia
go z kraju.
†ostrada: ˚postrada:, straci:.
ang. lose, ros. ]fizycznie gubi: i z
pola widzenia\ po/terat;.
†ostraszy: si" ˚o>mieli: si".
¯ o` ]pozby: si"\ % straszy: ¯ strach.
ostrew
drabina w postaci s=upa ze starcz'cymi
/eberkami z obu jego stron, s=u/'cymi
za szczeble.
ostr"/yna, ostr"/nica bot.
je/yna.
ostro
1. bole>nie, sprawianiem b[lu,
k=uciem, ci"ciem,
2. spiczasto, spadzisto, stromo,
3. silnie dzia=aj'c na zmys=y,
intensywnie, przenikliwie,
dokuczliwie,
4. wyra{nie odcinaj'c si" od t=a,
5. z du/' energi', si=',
6. z wielk' surowo>ci', bezwzgl"d-
nie, gniewnie.
ostro~
pierwsza cz">: wyraz[w z=o/onych,
rzeczownik[w lub przymiotnik[w,
okra>laj'ca jako>: – ostro>:, cz=onu
drugiego.
† ostrodamski, ostrodomski
amsterdamski OA.
¢ostr-og(y(ze
wi"zienie, otemperowanie.
ros. ostrog, ostryj.
¢ostrog wzmocnienie z belek.
Latopis 1116 ostrog=-ostrog.
¢ostrog palisada, cz"stok[=.
ogrodzenie z pali lub belek.
staroros. ostrog-ostrog,
ros. hastokol, ograda iz
kol;ev ili breven.
ang. palisade.
ostroga
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
1. kab='k metalowy z kolcem lub
z"batym k[=kiem, przypinany
do buta, s=u/'cy je{d{com do
pobudzania konia do biegu,
2. u niekt[rych ptak[w& pazur wy-
staj'cy z ty=u n[g i ku ty=owi
skierowany,
3. bot. >piczasty, rurkowaty wyrostek
u nasady kielicha lub p=atk[w ko-
rony niekt[rych kwiat[w,
4. budowla wodna ograniczaj'ca
koryto, zwykle w systemie regular-
nie rozmieszczonych ostr[g.
ang. horseman’s spur.
ostrok'tny
maj'cy ostry k't lub k'ty.
ostrok[= dawn. palisada.
ostro=uk(owy archit.
=uk powsta=y przez przeci"cie si" u
szczytu dw[ch odcink[w obwodu
ko=a.
†ostronie ˚ustronie.
¯ o` ]na`, u`\ % strona ]bok\.
ang. aside, ros. na storone.
ostros=up geometr.
bry=a geometryczna, kt[rej podstaw'
jest dowolny wielok't.
ostro>:
1. char. dotkliwo>: wypowiedzi,
bezwzgl"dno>:, syrowo>:, rygor,
2. wygl'd – ostre zako<czenie,
3. zdolno>: wyra{nego odbierania
wra/e< zmys=ami,
4. wyra{ny zarys czego,
5. energia, szybko>:, si=a.
ostrowidz
ostrow=osy
maj'cy ostre, szorstkie w=osy, sier>:.
ostro/n-o>:(ny
dzia=anie z rozwag'; przezorno>:.
s=owotw. pokr. troska ]staranno>:\&
tro/  tros ]/ ^ s\,
tro – kro – wiel(o – star,
Troki ]Staroziem\, Wielu< ]Staro-
gr[d\.
ostr[g hist.
miejsce obwarowane, zamek, baszta,
warownia, szaniec.
1228, Na noc cofn"li si" “w ostrowiec”
]do osieku\.
1237, W[wczas innoplemienni
poganie otoczyli Raza<, “i ostrogom
ogradisza”.
1331, Nowogrodzianie “osteregosza-
sja” ]utworzyli ostr[g, szaniec obronny\
i stali naprzeciw siebie.
†ostr-[w(owie książk.
wyspa, k"pa na rzece.
1103, i stali }na noc| “w proto=cze w
Chorticze ostrowie” ]w uj>ciu dop=ywu
do Chorticy\.
1103, i by= wielce chory, “sta” ]prze-
bywa=\ pod Wyszegorodem, w Ostro-

Wondershare
yy
wie.
1149, Izas=aw “stojasze” u >w.
Michai=a Wydubickego monasteru “w
ostrowie” ]cyplu, przy uj>ciu strugi do
Dniepru\.
1266, a innych Dwina wyrzuci=a “70-
ciu na ostrowie” Hoid[w }70 ^ wiele|, a
innych – na inne “ostrowy” wyrzuceni
zostali, a inni – w d[= Dwiny “pop=ysza”
]pop=yn"li\.
1271, a 2 nasady “bie/asza” ]pop=y-
n"=y\ do innych ostrow[w. Bogolubny
za> kn. Domont }po|jecha= i zapali= ostr[w
}szaniec, osiek – tym razem|.
1323, “Chodisza” Nowgrodzianie z
kn. Jurijem i “postawisza” ]postawili
– s=owo polskie\ gr[d w uj>ciu Newy,
na “Orechowom ostrowie” ]przy uj>ciu
jakiej> rzeczki do Newy, zwanym
Orzechem\.
s=aw.-staroros. ostrov=.
ostr[/ka bot.
Delphinium, ro>lina zeilona z rodziny
jaskrowatych, o bia=ych, niebieskich,
lub fioletowych kwiatach z ostrog'.
ostruga: ¯ o` % strug.
ostrym narz"dziem usun': zewn"trzn'
pow=ok".
ostru/yny – wi[ry, opi=ki, odpadki.
¢ostrup, strup med. wrz[d.
staroros. ostrup-ostrup,
strup-strup,
ros. naryv-naryw, qzva-jazwa,
ang. abscess, ucler, sore; wound.
ostry
1. narz. maj'cy kraw"d{ tn'c',
2. k=uj'cy, szorstki, chropawy,
3. skr"caj'cy pod k'tem mniejszym
od prostego,
4. o du/ej intensywno>ci, nasileniu,
4.a. o potrawach – gorzki, pal'cy,
4.b. silnie dzia=aj'cy na powonienie,
4.c. d{wi"k wysoki, przera/aj'cy,
4.d. >wiat=o o>lepiaj'ce,
4.e. jaskrawy barw',
4.f. mocno odczuwalny,
silny w uczuciach,
4.g. przenikliwy, dokuczliwy, zimny,
4.h. burzliwy w formie,
5. wyra{nie odcinaj'cy si" od t=a,
dobrze widoczny, wyrazisty,
6. wykonuj'cy nag=e zwroty w ruchu,
7. med. stan ci"/ki choroby,
intensywny.
ostryga zool.
Ostrea, ma=/ morski o ciele os=oni"tym
dwucz">ciow' skopur' wapienn'.
gr. ostrakon ]skorupa twarda\, pokr.
osteon ]ko>:\ ˘ ostreon ]ostryga\,
=ac. ostrea, ostreum,
starofranc. i >redniow. ang. oistre,
ang. oyster, ros. ustrica-ustrica.
ostrza=
ci'g=e, systematyczne strzelanie w
kierunku wroga, n"kanie wroga ci'g-
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
=ymi strza=ami.
wg mSjp& «ostrzelanie czego; ostrze-
lanie, ostrzeliwanie»,
czyli “mas=o ma>lane”.
ostrzarka
maszyna do ostrzenia narz"dzi.
do ostrzenia no/y, kos – ose=ka,
ostrza=ka.
ostrze tn'ca kraw"d{ miecz, szabli,
no/a, w przen. miecz, szabla.
gr. auos ]suchy\ ˘ auein ]suszy:\
austeros ]suchy, ostry\,
=ac. austerus ]ostry\,
starofranc. austere,
>redniow. ang. austere,
ang. auster-e(ity
]surowy, srogi; prosty; szorstki;
surowo>:; prostota; szorstko>:\.
ros. surovyj-surowyj,
strogij-strogij.
anglosas. bl≤d ]li>:\,
pokr. niem. blatt ]li>:\,
>redniow. ang. blad, blade,
ang. blade,
ros. ]broni\ klinok-klinok,
lezveë-lezwiejo, lezvie-lezwie,
]w przen. bro<\, meh-miecz,
wpaga-szpaga.
ostrze-ga:(/enie
napomnienie, przestroga.
s=owotw. baz' uwaga, strzec si", mie:
si" na baczno>ci\ ˘
ostrzega: ]przywo=ywa: uwag"\ 
postrzega: ]zauwa/a:\. ˚strzec.
staropol. ostrzec, ostrzega:
]ustrzec, upilnowa:\.
anglosas. wearnian,
pokr. niem. warnen ,
>redniow. ang. warnien, warnen,
ang. warn(ing ]1. donie>: komu o
zbli/aj'cym si" niebezpiecze<stwie,
nieszcz">ciu, szkodzie, ostrzec go o
tej osobie lub rzeczy, 2. poradzi: by
stroni= lub czu=ym by=, 3. ostrzec o
pewnym dzia=aniu, np. o skutkach
palenia papieros[w, ...itd\,
ros. predupre-'dat;/dit;-
predupre-/dat(dit.
†ostrzega: si" wystrzega: si".
ang. avoid, ros. izbeg-at;/nut;-
izbieg-at(nut.
ostrzela:, ostrzeliwa:
obrzuci: pociskami z broni palnej.
ostrzenie żegl., czynność.
zmiana kursu na ostrzejszy – na mniej-
szy k't mi"dzy diametraln' jachtu a
kierunkiem z kt[rego wieje wiatr.
czynno>: odbywa si" przez wychyle-
nie p=etwy sterowej w odpowiednim
kierunku.
ostrze/enie jęz., czynność.
˚ostrzega:.
ostrze< pospolity bot.
Cynoglossum officinale L., psi j"zyk.
Remove
Watermark PDFelement
yy
gat. ro>liny nale/'cy do rodziny
og[recznikowatych. Wyst"puje
w Azji i Europie, w Polsce do>:
pospolity. Ro>lina dwuletnia.
franc. cynoglosse, langue-de-
chien,
ros. herednik=-czerednik.
ostrzyc ]si"\
¯ o` ]czas dok.\ % strzyc ]si"\.
ostrzy: ¯ ostrze
poprawia: stan ci"cia przyt"pionego
ostrza no/a czy innej kraw"dzi tn'cej,
k=uj'cej.
ostudzi: ¯ o` ]czas dok.\ % studzi:
¯ ¢stud ]ch=[d, zi'b\ ˘ studnia, ros.
prostuda ]zazi"bienie, ang. cold\.
ostuka: ¯ o` ]dooko=a\ % stuka:.
ostygn': ¯ o` % ˚stygn':.
osuch spoż.
ko=acz suchy twardy.
¯ o` ]w pe=ni\ % such]y\ ]suchy, suchar\.
†osu: obsypa: czym> mia=kim.
¯ o` ]wok[=, dooko=a\ % sypa:.
osuszy: proces. uczyni: suchym.
osutka med., leśn.
1. wykwity na sk[rze wyst"puj'ce w
postaci grudek, plamek, wyborczyn,
najcz">ciej u chorych na ki=",
2. choroba drzew iglastych wywo=a-
na przez grzyb paso/ytniczy, /[=k-
ni"cie i opadanie igie=; grzyb po-
woduj'cy t" chorob".
osuwa: ]si"\, osuwisko geolog.
¯ o` ]czas dok.\ % sun':.
przemieszcza: z g[ry w d[=, bezw=ad-
nie i wolno, stopniowo.
osuszka
ubytek wagi, zmniejszenie obj"to>ci
wskutek wyparowania cz">ci wody.
osusz-a:(y: ¯ o` % ˚suszy:.
pozbawi: wilgoci, wody; odwodni:.
dosł. u(czyni: co suchym.
anglosas. dryge,
>redniow. ang. drye, ang. dry,
ros. vy/suwit;-wy(suszit,
vysuwivat;-wysusziwat.
oswabadza: ˚dziwol'g.
oswoi: ¯ o` ]czas dok.\ % swoi:.
oswaja: ˚dziwol'g.
przyzwyczai: dzikie zwierz"ta do
przebywania z cz=owiekiem.
oswobodzi: ]si"\
¯ o` ]czas dok.\ % swoboda.
przywr[ci: wolno>:, znie>: niewol",
wi"zienie, obc' w=adz".
oswo-i:(jony proces, czynność.
przyzwyczai: dzikie zwierz"ta do
przebywania w>r[d ludzi.
¯ sw[j.
osypisko

Wondershare
yy
stos, rumowisko, powsta=e z osypania
si" zwietrza=ych ska=.
osypka
m'ka grubo mieloan, cz"sto z dodat-
kiem sieczki, jako pokarm dawana
zwierz"tom domowym.
~osz, ~usz, ~os, ~usc
ca=kowicie, w pe=ni ¯ =ac. `ose,
`ous ­] pe=en\& D=ugosz, Dziadosz,
Mi=osz, Parkosz, Pie<kosz, Stwosz,
dobosz, jarosz, smakosz.
oszale: psych.
dosta: pomieszania zmys=[w; straci:
panowanie nad sob'.
oszalowa-:(nie
obi: deskami >ciany budynku, wy-
kopu.
osza=amia: ˚dziwol'g.
¯ osza=amiaj'cy ¯ oszo=omi:
¯ sze=om ]metalowy he=m\.
oszczep(nik broń.
drzewiec ostro zako<czony, cz"sto z
metalowym lub kamiennym grotem,
u/ywany do polowa< i walki.
oszczer-ca(stwo
potwarca, oczerni•aj'cy(enie,
s=owotw. pokr. uszczerbek.
=ac. calumnia ˘ calumniari ]rzuca:
potwarz, oszczerstwo\ ˘ calumniatus
˘ franc. calomniateur ]oszczerca\,
ang. caluminator, slanderer,
ros. klevetnik-klewetnik.
staropol. 1398 sczeczcza ]pro scze-
cacza\... super dictum Volwram
de difamia sua 1398 ˘ szczecca
– oszczerca, koncepcji 002.A.
˚szemracz.
Ss 1953 jako szczekacz – $, k=amca.
=ac. difamia...; infamis ˘ infamia ˘
franc. infamie ˘ ang. infamy ]nie-
s=awa, znies=awienie, nikczenmno>:,
ha<ba\,
ros. postydnost;-postydnost.
oszcz"d-zi:(ny(no>:(no>ciowy(
(za: ]si"\
1. zachowa: od >mierci,
darowa: /ycie,
2. gospodaruj'c, nie zu/ywa: wszyst-
kich zasob[w, >rodk[w material-
nych i pieni"/nych.
¯ o ]nie do\ % szcz"dzi: ¯ szcz'tek ˘
doszcz"tnie.
szczad ¯ stad ¯ stat ˘ o % stat-ek(ni.
=ac. salvus ]nie nara/ony na niebez-
piecze<stwo\ ˘ salvare ˘ starofranc.
salver, sauver ˘
>redniow. ang. sauven, ang. save
]ratowa:, chroni:, zbawia:, oszcz"-
dzi:, zachowa:\,
wo=. 1289 po]ad≠wa-poszczadesza
]oszcz"dzili\,
ros. 1. ]adit;, 2. spasat;,
izbavlqt;, 3. xranit;,
4. otkladyvat;, sberegat;,
5. `konomit;.
oszczyepk spoż.
ser owczy w kszta=cei bary=ki, wyra-
biany przez g[rali na Podhalu.
oszczewka odzież.
obszycie brzegu ubrania; obszywka,
lam[wka, obramowanie.
†oszkaradzon
oszpecony, zha<biony.
¯ o` ]czasownik\ % szkarada ]szpet-
ny, brzydki, wstr"t budz'cy, odraz";
moralnie z=y, nieuczciwy; dokuczliwy,
uci'/liwy\.
s=owotw. pokr. ˚maszkara.
staronord. uggligr, >redniow. ang.
ugli, uglike, ang. ugly,
ros. nekrasivyj-niekrasiwyj.
oszkli:
¯ o` ]czas dok.\ % szkli: ¯ szk=o.
opatrzy: szybami.
†oszlachci: u>wietni:, ozdobi:.
ang. making splendour,
sdelat; velikolepno,
ros.
sdelat; blestq]e-
sdie=at blestjaszczie.
osznurzenie ¯ o` % sznur.
uchwyt przy oczepie zrobiony ze
sznurka.
oszo=omi-:(ony(enie
og=uszy: uderzeniem w g=ow"; stan
chwilowej dezorientacji.
¯ szo=om ]he=m\. s=aw. szo=om.
oszo=amia: ]si"\ ˚dziwol'g.
oszpeci: brzydkim czyni:, szpet-
nym. ¯ o` ]czas dok.\ % szpetny.
staropol. oszpaci:.
oszroni: o` % szron, ˚dziwol'g.
oszronie: ˚dziwol'g
oszu-st(ka:(kiwa:(ka<czy(stwo
¯ o` % szu` ]˚szuka:\ % kiwa:
]zwodzi:& ofiara w jedn', a ja w drug'
stron", zamiarem, zyskiem, itp\.
osoba kt[ra >wiadomie wprowadza
inne w b='d dla wyci'gni"cia osobi-
stych korzy>ci.
ang. swindler,
ros. mowennik-moszennik,
plut-p=ut.
o>(ka
1. sztaba ='cz'ca przeciwleg=e ko=a
wozu, albo cz">: maszyny na kt[rej
osadzone s' cz">ci obracaj'ce si"
dooko=a lub wraz z ni',
2. geometr. linia prosta biegn'ca
przez >rodek element[w prze-
strzennych, otworzona w naszej
wyobra{ni ˘ o> optyczna,
3. polit. pakt, traktat, porozumienie
mi"dzy dwoma lub kilkoma pa<-
stwami.
staropol. z wp=ywem =ac. osseth&
Est tribulus
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
osseth, tribula – czepy,
tribulumquoque – wyerczyoch;
staronord. öxul, anglosas. eax,
staroniem. wy/yn ahsa,
>redniow. ang. axel, ang. axle,
ros. os;-o>.
o>cienny ¯ >ciana. s'siaduj'cy
przez >cian", przyleg=y, stykaj'cy si".
o>cie< ryba.
rodzaj /elaznych wide=ek osadzonych
na d=ugim kiju lub /erdzi, u/ywanych
do k=ucia ryb przy po=owie; o>:.
o>cie/ otworem.
o>cie/e bud.
powierzchnia >ciany ograniczaj'ca
pole okienne lub drzwiowe.
o>cie/nica bud.
futryna, drewniana oprawa okienna lub
drzwiowa, wpuszczona w mur.
o>-:(cisty
s=owotw. pokr. ko>:;
1. kostka u ryb kostnoszkieletowych,
2. bot.. w=oskowaty wyrostek
na organi{mie ro>linnym,
3. ryba. o>cie<.
o>le uszy ˚osio=.
o->lep  >lep-o ¯ o` % ˚>lepn':.
tak i piesz•o  o•pieszale ]wolno\.
o>lep-i:(n':(iaj'cy med.
pozbawi: mo/liwo>ci widzenia,
spowodowa: >lepot", utrat" wzroku.
o>l-i(" nale/'cy do os=a; ¯ osio=.
o>lizg=y, o>liz=y meteor. ¯ >lizg.
>liski wskutek wilgoci, mokry.
o>mieli: si" >mia=o>ci nabra:.
staropol. ostraszy: si".
¯ o` ]pozby: si"\ % straszy: ¯ strach.
ang. venture, dare, make bold,
ros. smet;-smiet,
osmeliv-at;sq/itsq-
osmieliw-atsja(itsja.
o>mieszy:
¯ o` ]czas dok.\ % >miech.
o>mio~
pierwszy cz=on wyraz[w z=o/onych,
rzeczownik[w lub przymiotnik[w,
oznaczaj'cy 8 cz">ci cz=onu dru-
giego.
o>miobok
o>miodniowy
o>miogodzinny
o>mioletni
o>miomiesi"czny
o>miopi"trowy
o>miornica zool.
Octopoda, rz'd g=owonog[w o 8-miu
ramionach jedankowej d=ugo>ci.
o>mioro

Wondershare
yy
o>mio>cian
o>miouncjowy
o>miowios=[wka
o>miozg=oskowiec
o>miu
o>miuset
o>niedzia=y
u/ywa si" za>niedzia=y, zardzewia=y.
o>nie/y: meteor.
pokry: >niegiem.
o>nik narz.
narz"dzie w kszta=cie no/a, z uchwy-
tami na obu ko<cach, s=u/'ce do
strugania drzewa, najcz">ciej w
ko=odziejstwie, sitarstwie lub przy
okorowaniu kloc[w.
o>rod-ek(kowy
1. centralny punkt,
2. >rodowisko, okr"g, centrum,
3. instytucja obejmuj'ca zasi"giem
dzia=ania ca=okszta=t dziedziny.
o>wiadcz-enie(yny(y: ]si"\
¯ o` % ˚>wiadczy:.
wypowied{ lub pismo b"d'ce wyra-
zem stanowiska, pogl'd[w, wiedzy
w sprawie.
o>wiat-a(owiec(owy szkoln.
odbijanie si" >wiat=a, o>wiecenie ˘
edukacja, wykszta=cenie, znajomo>:
nauk, posiadanie wiedzy; cz=owiek
>wiat=y.
¯ >wieca ˘ >wiat=o, TC,
o ^ pro ^ za ^ po ˘ o•>wiata –
ros. pro•swie-titelnyj(tit(szczat(tlet,
s=owotw. pokr. po>wiata.
o>wieci: ¯ o` % ˚>wieci:.
w mroku, uczyni: jasnym, widocz-
nym.
o>wiec-enie(ony społ.
ruch spo=eczno-kulturalny w Europie
Zach., rozwijaj'cy si" g=[wnie w
Anglii i Francji, w XVII, zw=aszcza
w XVIII wieku, oparty na filozofii
racjonalizmu.
“ja>nie o>wiecony” – tytu= grzeczno-
>ciowy, czo=obitny, w niepi>miennej
Polsce XVII – XIX wiek[w, w sto-
sunku do os[b pi>miennych i szlachty;
wykszta=cony, >wiat=y.
o>wieci: ¯ o` % ˚>wieci:.
o>wietl-i:(enie ¯ o` % >wiat=o.
†o>wi"ci: u>wi"ci:.
†ot, ote od, ode, TD.
ang. from,
ros. ot-ot, iz-iz, po-po, s-s.
ot# okrzyk., dźwięk.
~ot d{wi"k, odwr. to]n\
be=kot, bulgot, chichot, chlupot,
chrobot, chrupot, gruchot, gulgot,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
klekot, >wiergot, szwargot, trzpiot,
˚nr 440.
otacza: ¯ o` % toczy:, ˚dziwol'g.
¢otaj tajnie, skrycie.
Latopis 1116 otaj-otaj,
staroros. otaj-otaj,
otaih;-otaicz,
ros. tajno-tajno, skryto-skryto,
ang. secretly.
otarcie
˚trze:, ruch.
†otby:, odby: ˚odby:.
otch=a< otm"t.
odch=a< TD.
†otchniony owiany. ¯ wia:(tchn':.
¢otczitatisja za(od•rzeka: si".
staroros. othitatisq-
otczitatisja,
ros. otrekat;sq-otrekatsja,
ang. to deny, to disavow;
to renounce, to adjure.
¢otdoitisja, otoitisja wzrasta:.
otdoitisq-otdoitisja,
staroros.
ot=itisq-otoitisja,
ros. vozrasti-wozrasti, ang. to
grow, to grow up; to increase.
¢oteczina, oczina, oczcina
ojcowizna ]spadek po ojcu\,
ojczyzna
staroros. otehina-oteczina, ohi-
na-oczina, oh;cina-oczcina,
ros. otehestvo-oteczestwo,
rodina-rodina
ang. homeland, native country,
motherland, heritage.
¢ote< ojca, ojcowski. ¯ ojciec.
Latopis 1116 oten;-ote<.
¢otgrebatisja usun': si",
od=o/y: na bok.
staroros. otgrebatisq
-otgrebatisja,
ros. ustranqt;sq,
udalqt;sq, ang. removing,
setting, putting aside.
¢otiepla ciep=o.
staroros. otepla-otepla,
ros. teplota-tiep=ota,
ang. warmth.
¢otja odbi=, ¯ j': ]chwyci:\.
Latopis 1116 otq-otja.
†otj': odebra:, dosł. odj':.
¯ s=aw. otja ]odj'=, zabra=\. ˚j':.
ang. take back.
ot=uszczenie proces.
nadmieren nagromadzenie t=anki
t=uszczowej w organi{mie.
¢otmietnik wyrzutek, odszczepie-
niec. ¯ ot ]od\ % mietat ]rzuca:\.
ros. ot]epenec-odszczepieniec,
ang. schismatic, heretic, apostate;
renegade.
Remove
Watermark PDFelement
yy
otm"t otch=a<.
¢otnud odt'd.
staroros. otn[d;-otnud,
ros. ottuda-ottuda,
ang. thence, therefrom, from here;
since then. ˚onudu.
oto s=owo kieruj'ce uwag" na przed-
miot, rzecz, o kt[rej prezentuj'cy
m[wi, pokazuje ˘ oto skutek, oto plan,
te oto sanie.
o ]wskazanie\ % ten, ta, to, wo. ˚to.
«oto» ma kilka odmian i powi'za<&
ot[/ ¯ oto % / ]wzmocnienie, tak#\ ˘
ot[/ to ]tak, tak\,
ot co, to co, idziemy$ ]pytanie, czy\,
co to }jest|$, to i owo, owo  oto.
ang. here, there, behold, look at#
ros. vot-wot, pokr. ang. what ]co\.
otocz-y:(enie ¯ o` % ˚toczy:.
otoczka
1. biol. ochronna warstwa otaczaj'ca
kom[rk" zwierz"c' lub ro>linn'
2. górn. pow=oka otaczaj'ca nab[j
materia=u wybuchowego,
3. techn. otoczki – wi[ry powsta=e
przy toczeniu, frezowaniu,
lub struganiu /eliwa.
otoczy: ]si"\
¯ o` ]dooko=a\ % toczy: ]kr'/y:\
¢otojti tie=om umrze:, dosł. odej>:
cia=em. ¯ ot(o ]od(e\ % jti ]i>:\.
staroros. otojti telom-otojti
tie=om, ros. umret;-umret,
ang. to die, to pass away.
otok
1. obramowanie, obw[dka,
2. łow. pasek s=u/'cy do przytrzy-
mywania psa my>liwskiego.
otolaryngologia szkoln.
u/ywa si" laryngologia;
dzia= medycyny zajmuj'cy si" choro-
bami uszu, nosa, gard=a, i krtani.
otomana mebel.
rodzaj niskiej kanapy na drewnianej
podstawie z mi"kkim siedzeniem;
sofa.
otrobi-:(ony biol., proces. ¯ torba.
otoczy: si" torebk' z tkanki ='cznej.
ot[/ ¯ oto % / ¯ /e ]sic#\.
1. oto % / ]wzmocn.\,
2. tak wi"c, st'd w=a>nie,
3. tak w=a>nie jest.
†otpu>ci: po(ze•zwoli:, odprawi:.
¯ ot` ]od`, z`, s`\ % pu>ci:.
ang. to dispatch,
ros. otpravlqt;-otprawljat,
pos-ylat;/lat;,
otpravl-qt;/it;-o.
otr'bi: ¯ o` % ˚tr'bi:.
ze swad'& obwie>ci:, og=osi:.
otr'bki kosm.

Wondershare
yy
>rodek kosmetyczny, sporz'dzony z
dribno mielonych otr"b
}otr'b, wg mSjp1969, ˚otr"by|.
otreczenie pot"pienie;
zabronienie. ¯ ot ]od\ % reczy:.
staroros. otrehenie-otreczenie,
ros. osu'denie, zapre]enie.
ang. condemnation, blame;
prohibition.
otr"by =uski ziarna z cz">ci' m'ki
¯ ot ]od\ % r"by ¯ r'b(ane(a:
¯ rubat, U ˘ Å, ´ ]dub ˘ d'b, d"by\.
¢otrody potomni, potomstwo,
pokolenia, r[d.
staroros. otrody-otrody,
ros. potomki, potomstvo,
pokolenia, rod,
ang. descendants, posterity,
generations, family, clan, kin.
¢otrok s=aw. dziecko, m=odzian, pa{,
wy(pod•rostek, cz=onek dru/yny
]woj\ z ochrony kniazia, woj, s=uga,
robotnik, pomocnik, ma=oletni, a/
do oseska ]8-dniowy Jezus Chrystus
zwany jest otrokiem\, warchlak.
Latopis 1116 otrok=-otrok.
wo=. otrok, átrok,
k nemou na pomo]; s malom=
átrok. 6739 ]pod 1231 r.\,
no átroky dr='a]a kon≠.
6 7 4 0, p o d 1 2 3 2 . T a t ar zy nie
oszcz"dzili dzieci, do ss'cych mleko&
i ne po]ad≠wa átrohat;. do
sou]ix mleko. W dalszej cz">ci&
Batyi 'e vzœ gra∂. izbi vse.
i ne po]adi ot átrohat;.
do sosou]ix mleko. ]wo=., Ipat.
ltps 1237\.
†otrok podrostek, pa{.
staropol. otrok –
1. m=ody m"/czyzna, m=odzieniec,
2. parobek, s=uga, najemnik.
otru: ¯ o` % ˚tru:.
otrz'sn': si" ¯ o` % ˚trz'>:.
otrze: ¯ o` % ˚trze:.
otrzepa: ¯ o` % trzepa:.
otrzewna anat.
b=ona surowicza wy>cie=aj'ca we-
wn"trzn' >cian" jamy brzusznej i
okrywaj'ca trzewia
otrze{wi:
przywr[ci: do przytomno>ci,
ocuci: po upiciu.
otrze{wie:
sta: si" rze>kim, orze{wi: si".
otrz"siny hist.
>redniowieczny zwyczaj wg. kt[rego
ka/dy wst"puj'cy na uniwersytet
poddawany by= r[/nym pr[bom, po
kt[rych przebyciu zaliczano go w
poczet student[w.
ang. hazing ]w USA nadal prakty-
kowany w>r[d student[w, skrajne
formy prowadz'ce czasem do
wypadk[w >miertelnych\.
otrzyma: ¯ o` % ˚trzyma:.
1. sta: si" odbiorc' czego,
dosta: co w darze lub w zamian,
2. uzyska:, osi'gn': co,
3. wyprodukowa:, uzyska: z czego.
staropol. otrzyma: –
przy(u•trzyma:. ˚†odzier/e:.
=ac. recipere, obtinere, starofranc.
receivre, recevoir, obtenir,
>redniow. ang. receiven, obtenen,
obteinen ˘ ang. receive, obtain,
ros. poluh-at;/it;,
prin-imat;/qt;.
†otsichmiast odt'd, dosł. od tego
miejsca. ¯ ot` ]od`\ % sich ]tego\ %
miast ]miejsca\.
s=owotw. pokr. natychmiast.
ang. thence, therefrom, from
there; since then,
ros. ottuda-ottuda.
¢otszczetit ze(psu:, niszczy:;
szkod" wyrz'dzi:, uszkodzi:.
staroros. ot]etit;-otszczetit,
ros. povredt;, isportit,
ang. to spoil, to damage, to corrupt.
otucha
tchn': nadziej', doda: odwagi.
otuli: ¯ o` % ˚tuli:.
otumani: czynność. ¯ o` % tuman.
otwar-cie(ty
1. dosł. stan czynny czego,
2. w przen. szczerze, wprost,
bez os=onek, jawnie.
otwarty – rozleg=y, obszerny.
otwiera-cz(:
przyrz'd do otwierania puszek, butelek.
†otw=oka ˚zw=oka, odroczenie.
¯ ot` ]od`\ % wlec ]ci'gn':\.
ang. delay, ros. zader'ka.
otwornice liczba mn.,
1. paleont., zool. Foraminifera,
rz'd pierwotniak[w korzenion[/ek,
o ciele okrytym wapienn' skorupk'
z otworkami, przez kt[re wychodz'
niby n[/ki,
2. techn. pi=a s=u/'ca do wycinania
otwor[w, krzywizn.
otworzy: ]si"\ ¯ o` % ˚tworzy:.
1. odemkn':,
2. przekr"ci: ]kluczem\ spr"/yn"
zamka,
3. odchyli:, zdj': denko,
4. rozchyli:, rozewrze: szeroko,
5. rozpostrze:, wyci'gn':, roz=o/y:,
6. za=o/y:, uruchomi:, ufundowa:;
ustanowi:, otworzy:;
zacz':, rozpocz':,
7. przeci':, rozkroi:, zw=aszcza
operacyjnie,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
8. ukaza:, ods=oni:.
otw[r termin og[lny dla wyj>cia,
uj>cia, wylotu, bli/ej nieokre>lonych
kszta=t[w i rozmiar[w, utworzonego
w >cianie domu lub innej p=aszczy{nie
wi"kszych rozmiar[w& dziura, szpara,
szczelina, drzwi, okno.
¯ o % tw[r ¯ tworzy: ]kreowa:, robi:,
czyni:\,
staropol. dwornie ]wytwornie\ ˘
dw[r ^ tw[r ˘ }wyj>cie| na dw[r.
wo=. 1289 i øvoriwa im= voro-
ta ]i otworzyli im wrota, 1206\.
arab. murtazza }murtacca|,
p[{ny starofranc. mortaise,
>redniow. ang. mortays,
ang. mortise ]otw[r na czop\.
oty=-y(o>: nadmierna tusza, t"go>:.
otynkowa: ¯ o` % tynk.
†owa, owo oto, ot[/, tedy, wiec,
s=owem. ˚owo.
tak i owak ˘ ta ^ owa ]tamta\.
anglosas. wel, well,
pokr. niem. wohl, >redniow. ang. wel,
ang. well, ros. nu-nu.
owacja ¯ =ac. ovatio ¯ ovare
]poklask, w staro/. Rzymie mniej
ceremonialne przyj"cie bohatera,
kt[rego czyn nie zas=ugiwa= na pe=ny
triumf\; owacyjne przyj"cie ]entuzja-
styczne\.
~owa: dla czasownik[w powsta=ych
od rzeczownik[w&
pytel ˘ pytlowa:,
taniec ˘ ta<cowa:,
pompa ˘ pompowa:, itp.
owad ¯ wadzi: ]przeszkadza:\;
nie wadzi co komu ]nie przeszkadza\;
za•wadia•ka  prze•szko•da
¯ wada  szko; ka ^ da ¯ do.
wada ]dzia=\ ˘ Zawada, Rozwad[w,
Wadowice.
Owady bywaj' natr"tne, dokuczliwe,
ci"te& muchy, osy, komary, i st'd ter-
min ma wi"cej ni/ jeden {r[d=os=[w.
=ac. in ]w\ % secare ]ci':, ang. to
cut; divide, z powodu segment[w
cia=a\ ˘ insecare ]wci':\ ˘ insec-
tus ]imies=[w czasu przesz=ego\ ˘
insectum ˘ insect ˘ ang. insect,
ros. nasekomoe-nasiekomoie.
Insecta, gromada zwierz't nale/'ca do
typu stawonog[w, o ciele sk=adaj'cym
si" z g=owy, tu=owia i odw=oka.
Nale/'& /uki, pszczo=y, trzmiele, osy,
szerszenie, muchy, moskity, wa/ki,
motyle; potocznie tak/e ma=e zwie-
rz"ta, zwykle bezskrzyd=e, jak paj'ki,
stonogi, wszy, itp.
owad, insekt
nasekomoe insecte ]ang. insect\
w uproszczonej pisowni nazw franc.
˚896,
vesnqnka phrigane
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
vislokrylka la raphidie sv≠tlqk= le ver luisant og[=u.
vrux= la bruche, le milabre sv≠tonoska la furgore ¯ p"d stada owiec ¯ owca.
golovah= cephalote skakun= la cicindelle Z piosenki&
grobokopatel; necrophore skorono'ka la scolopendre „Na lewo most, na prawo most,
gryzun= attelabe sl≠pen; la taon a do=em Wis=a p=ynie” – “Wis=y” nie
dolgonosik= le chanran∫on smertonos= la necydale ma, czyli >rodka, rodacy nie potrafi'
drovoc≠k= le cerambyce, sorokono'ka chilopodes, go z=apa: i utrzyma:.
capricorne millepieds po wojnie 1939–1945, komuni>ci,
elenec= le cerf-volant, escarbot stonog= la scolopendre czyli lewica, owczym p"dem, zwa=a
'igalka conops strekoza la libellule, demoiselle swymi patronami zak=ady pracy, na-
'u'elica le carabe dore jardinier tarakan= ravet zwy miast i wsi, nazwy ulic i obiekt[w&
'urhalo le bombyle tarantul= la tarentule Nowotki, Dzier/y<skiego, a po upadku
zelem≠rka chenille arpetneuse tolkunhik= le bibion socjalizmu, w 1989 – pobo/ni, czy-
zernovka bruche, mylabre truten; le bourdon li prawica, zastosowa=a imi" papie/a
kavsqk= le jule, millepides tysqhenog= le mille-pieds Jana Paw=a II, owczym p"dem, do tych
kapustnik= la pieride usah= le capricorne samych cel[w.
karapuzik= escarbot hervec= la cochenille, le kermes Im mniej wiemy o ludziach – tym
kavsik= le jule, millepides herepihnica le lepisme szybciej jeste>my w stanie zgodzi:
kapustnik= la pieride werwen; ≥stre si" z innymi, opisuj'cymi ich kr[tko,
karapuzik= escarbot wmel; le bourdon p[=s=owami.
kle]ak= le perce-oreille, ]elkun= le taupin owdowie:
la forticule ]itonoska la casside zosta: wdow', rzadziej wdowcem.
kle]= latique, mite owado-b[jczy(pylny(/erny
kobylka la cigale ¢owe obce, posiada:.
ko'e≠d= le dermeste owak(i jęz. inny, innego rodzaju, >redniow. ang. owen, ang. owe,
kozqvka un petit scarabee tylko w wyra/eniu «tak i owak» anglosas. agan, pokr. got. aigan,
konëk= le grillon ]w r[/ny spos[b, czy tak, czy siak\. staroniem. eigan, niem. eigen,
koromyslo la libellule, lit. Mindowe 1253.
owal(ny geometr.
demoiselle krzywa zamkni"ta, zbli/ona kszta=tem owerlok jęz.
korotkoweq le bupreste do elipsy. ang. overlook ]przeoczy:\.
koxra la tipule =ac. ovum ]jajko\, ow"dy jęz.
krovososka l’hippobosque franc.-ang. oval. inn; drog', tamt"dy.
ktyr; asfie
t"dy i ow"dy, to i owo.
kuznehik= le grillon champetre ¢owam tam.
ros. semo i ovamo - tuda i s[da. ¢owguch ros. owgar.
listovërtka cossus
listosos= le kernes ¢Owary Awary, kaukaskie plemi". Latopis 1116 ovg[x=-owguch.
majka le hanneton staroros. Ovary-Owary, OA. owia: ¯ o` % ˚wia:.
maslqnka proscrabee ros. kavkazkoe plemq avarov.
maxalec= pterophore owiany otoczony ruchem powietrza.
owc-a(zarek(zarnia(zarz(zy staropol. otchniony.
medvenik= le bombyle anim., zwierz.,
medv≠dok= la courtiliere ¯ o` ]wok[=, dooko=a\ % wia:,
Ovis, zwierz" z rodziny pustorogich, tchn': % `ny.
metyl; ephemere hodowane dla we=ny, sk[ry, mi"sa
mnogonog= la scolopendre i mleka. ~owiec 1. jeden, 2. g[ra.
mogilqk= necrophore owcza•rz(rnia pocztowiec, zawodowiec, fachowiec,
mokrica le cloporte wo=. 1289 i dasta emou pwenici kieszonkowiec, prochowiec, piasko-
moskit= le moustique, mosquite mnogo. i medou i govœd= i wiec, rodzaje statk[w ]od ich cumo-
mowkara les thrips ávec dovolno ]dali jemu pszenicy wania\& masztowiec, frachtowiec,
m≠dqnka le bupreste wiele, i miodu i wo=owiny i owiec do liniowiec, lotniskowiec, parowiec ]pa-
na≠zdnik= ichneumon woli, 1238 r.\, rostatek\; pojazdy lataj'ce& szybowiec,
nigva la chique, le pou de Pharaon izmore vse i koni i skoti. i odrzutowiec, ˚wiec.
nasatnik= le charan∫on ávcy. vse izmore ne ástasœ owieczka anim., zwierz.
n≠mka mu tille nihego 'e ]“wymar=y” – wygin"=y jagni".
ovod= ≥stre wszystkie konie i byd=o, i owce,
or≠xotvorka le cinips owies ¯ o` ]przez\ % wies ]wiosn"\.
1287(88, ˚ osta: si"\,
osa la guepe bot. Avena, ro>lina z rodziny traw.
s= sta po dv≠ lokn≠ medou. ros. ovës.
oslik= la calandre po dv≠ ávci ]za bunty, o na=o/onym
plo]ica le morpion na Brze>cian “=owczym” – podatku& owiewka lotn.
podënka ephemere “ze sta” po dwie =oknie miodu, po os=ona lub uzupe=nienie wystaj'cej
pohkogryz= coupe-bourgeon, dwie owce, po pi":dziesi't dziesi't- cz">ci samolotu dla nadania jej kszta=tu
liset k[w lnu, po sto chleb[w, po pi": o ma=ym oporze aerodynamicznym.
prusak= la blatte cebr[w owsa, po pi": cebr[w /yta, i
pqdenica la geometre, arpenteuse owi-jak(ja:(jacz(n': odzież.
po 20 kur, z umiarem od wszelkiego ¯ o` % ˚wija:.
rogah= le cerf-volant stanu, 1289\.
rogoxvost= urocere ¯ o ]dooko=a\ ^ za, % win':.
mazur. o ovcax-o owcach. pas tkaniny do owijania nogi poni/ej
sverlilo le tenthrede
sverlo aiguillon owczy p"d bezmy>lne, >lepe na>la- kolan a/ do stopy, u/ywany w pie-
sverhok= le grillon, cri-cri dowanie innych; uleganie nastrojowi chocie, przed 1939; rodzaj ˚onucy.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.


Wondershare
yy
owijak o % wij % ak.
serb. obojak ]onuca\, BW.
ow=adn': książk.
u/ywa si" zaw=adn':
ale o(za¶garn':;
wzi': we w=adanie, w posiadanie,
pod kontrol".
ow=osi-enie(ony anat.
1. w=osy na ludzkim lub zwierz"cym
ciele,
2. w=oski na li>ciach, p"dach ro>lin.
¢owo jęz. ¯ o ]tam\ ˘ o, tam,
1. tamten ˘ tamt"dy ]ow"dy\,
2. b'd{, lubo, albo ˘
t"dy i ow"dy ]inn' drog'\,
¯ ang. one way or another,
3. innego rodzaju ˘ taki i owaki,
˚owa.
i to i owo ]oto, tamto\,
i tu i tam ]ang. hither  thither\;
tak i owak ˘ ta ^ owa ]tamta\,
wo ^ to ^ do; to – tak  do – da.
oto ^ / ˘ ot[/ tak ]w=a>nie tak\;
owo ˘ [w ]ten, tamten\, owe ]tamte\.
Latopis 1116 ovo-owo,
ros. to-to, ili, libo, li.
wo=. 1289 i ne sterp≠wa. i
vdawasœ. i gorod= za';'e.
l[di 'e izvede. i vdast; ≥
na pod≠l=. ávo bratou si.
ávo 'e Lvovi. ]... nie ‘>cierpieli’
– nie wytrzymali i poddali si"; gr[d
zapali=, ludzi za> wywi[d=, odda=
ich na podzia=, ‘owo» – albo bratu,
‘owo» – albo, lubo, Lwowi; tych
bratu – tamtych Lwowi, 1255\.
owoc(arnia(nia(owa:(owy spoż.
p=[d drzew, krzew[w i ro>lin, jak ja-
b=ka, gruszki, >liwki, czere>nie, wi>nie,
len, jarzyny, zawieraj'ce nasienie i
otaczaj'ce je jadalny mi"kisz; organ
rozmna/ania si" zieleni.
pokr. staroniem. obaz, BW, OA,
ZC,
anglosas. ofet; po='czenie z =ac. ovo
]jajo\ ¯ owalny kszta=t owocu.
zg=oski ow, ob ]p=[d\ ˘ owoc, ja=owy,
iz(obile ]obfito>:\ ¯ ofet.
=ac. fructus ]zadowolenie, przyczyna,
>rodek zadowolenia\ ˘ starofranc.
fruict
franc. le fruit, ang. fruit,
wo=. 1289 vo]=-woszcz;≥ko'e
vino i vo]a i korma. i k=nπi.
str≠l=. pristranno vid≠ti
]...wina i owoc[w i karmy..., 1227\
staroros. frukt=, ros. frukt.
owocnica owad.
Hoplocampa, owad b=onkostrzyd=y z
rodziny pilarzy, kt[rego larwy niszcz'
zawi'zki owoc[w.
owocnik bot.
cz">: naziemna grzyba wytwarz'j'ca
zarodki.
owocny jęz.
przynosz'cy, daj'cy rezultaty; sku-
teczny, korzystny.
owocolistek bot.
przekszta=cony li>: na kt[rym znajduj'
si" zal'/ki nasion.
owocostan bot.
owoce znajduj'ce si" na wsp[lnej
=odydze
owoc[wka owad.
Carpocapsa, ma=y motyl z rodziny
zw[jkowatych, g'sienice jego niszcz'
owoce jab=oni, grusz, i >liw.
†owo:, owo/ jęz. oto.
owodnia anat.
jedna z b=on p=odowych, powstaje z
ektodermy i mezodermy.
ang. amniotis ¯ =ac. amnion
¯ gr. zdrobn. amnus ]jagni"\.
¢owogda jęz.
teraz i w[wczas, w czasach.
Latopis 1116 ovogda-owogda,
ov=da-owogda,
staroros. ovogda-owogda,
ros. inogda-inogda,
ang. now and then, at times, off
and on.
owoskop instr.
przyrz'd do prze>wietlania jaj ptac-
twa domowego w celu zbadania ch
>wie/o>ci.
ow[/ jęz. ¯ owo % / ]wzmocn.\
owrzodz-enie(ia=y med.
wrzody na powierzchni sk[ry lub
b=ony >luzowej umiejscowione bli-
sko siebie.
owsian-ka(ny
1. spoż. krupnik z kaszy owsianej;
p=atki owsiane,
2. s=oma owsiana, po wym=[ceniu,
u/ywana jako pasza dla zwierz't.
owsica
1. bot. Avenastrum, ro>lina z rodziny
traw,
2. med. choroba wywo=ana przez
owsiki.
owsik
1. roln. owies pozbawiony ziarna,
2. zool. Enterobius vermicularis,
glista robaczkowa paso/ytuj'ca na
jelicie grubym cz=owieka, zw=asz-
cza dzieci.
†owszej', owszwej' jęz.
w og[le, zgo=a.
¯ o` ]ca=kowicie\ % wsze` ]wszystko\.
ang. entirely, altogether, quite,
wholly, ros. sovsem-sowsiem.
†owszeki, owszejki jęz.
ca=kiem, zupe=nie, nawet, wcale, w
og[le, zaiste. ˚owszej'.
owszem jęz. s=owo wzmacniaj'ce,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
zast"puj'ce twierdzenie, zgod" na co,
przyznanie racji, cz"sto z odcieniem
ogl"dno>ci, rezerw' wobec czego& tak,
z pewno>ci', ca=kiem, tak/e, zapewne,
bynajmniej, w og[le, naturalnie, w=a-
>nie, a jak/e, rozumie si".
¯ o ]ca=kowicie\ % wszem ]wszyst-
kim\.
~owy, ~ony jęz. zaimki wskazuj'ce&
br'zowy, granatowy, fioletowy; zie-
lony, czer wony; dzi> formy przymiot
-nikowe.
owy  [w
†owy jęz. te. ˚owo.
owych jęz. ˚owo.
mazur. ovyx-owych.
¢owyj jęz. inny.
Latopis 1116 ovyj-owyj.
¢ox analogie j. ang. do s=awia<skiej
s=owotw. koncepcji, wskazuj'cej na-
zwami zwierz't na wielko>: czego&
py= – drobny – du/y – wielki, ˚pies,
kurz, py=, tlen – pies – krowa – ko<&
chicken p•ox wietrzna ospa
oxy•gen tlen ]proch, py=, i=\
fox ¯ skov lis ˘ les; pokr. pies
box ]pude=ko, kasetka, i inne\
coxa ]biodro, lub staw biodra\
ox ]w[=\ krowa ]du/a\ ¯ kro
ang. fox ]lis\ ^ niem. fuchs, Ch ^ K,
¯ dun. skov ]las\, VF,
ang. ox ]w[=\ ^ niem. ochs, ochse,
Ch ^ K, anglosas. oxa.
ang. Oxford ]bycza si=a, po byku\ ¯
¯ ox ]w[=\ % ford ¯ fort
¯ =ac. fortis ]mocny\.
ox mo/e by: czytane jako och,
x ^ ch, i tak w j. rosyjskim,
Mexico }mechiko| w hiszpa<skim,
Alexandros ˘ Alejandro }alehandro|,
ital. Alessandro;
ox ^ och ˘ pol. groch, proch, ros.
prach ]ang. dust, ashes of the dead\,
brachman ]psiarz ¯ pies ^ drobny
˘ piesok ^ piasek, Piaski – nazwy
drobnych miejscowo>ci, Pieszko\;
fizyczna podobizna znak[w w r"cznej
pisowni& GBP ]gbp\;
x ^ ss ˘ ox ]¢rozmiar\ ^ assise ]sta-
rofranc. i >redniow. ang. pierwotnie
posiedzenie s'du\ ˘ assise ]wymiar
sprawiedliwo>ci wydany przez s'dy
w Anglii, zbieraj'ce si" okresowo
do rozpatrywa< spraw cywilnych i
karnych, ang. civil and criminal cases\
˘ ang. size ]roz(wy•miar, wielko>:,
format\.
ozdob-a(i: ozd. ¯ o` % zdobi:.
ozdabia: ˚dziwol'g.
ozdobn-ik(y, ozd[bka
1. ornament, element zdobniczy,
zw=aszcza w drukarstwie,
2. muz. d{wi"k lub grupa d{wi"k[w
s=u/'ce do upi"kszania, urozmaice-

Wondershare
öxna
nia, o/ywienie melodii.
ozdrowieniec ¯ o` % zdrowie.
cz=owiek powracaj'cy do zdrowia po
chorobie, rekonwalescent.
oz"bna anat., dent.
b=ona ='cznotkankowa otaczaj'ca
korze< z"ba i umocowuj'ca go w
dole z"bowym.
ozi"bi-:(a: ¯ o` % ˚zi"bi:
¯ zi'b ]ch=[d, ¢stud, ¢styd\ ˘
studnia, wstyd, ozi"bienie.
ostudzi:, och=odzi:.
ozi"bia:
ozi"biarka techn.
maszyna s=u/'ca do obni/ania tempe-
ratury czego, i wytwarzania sztuczne-
go lodu; ch=odziarka
ozi"b-=y(n': char., osob.
ch=odny, zachowuj'cy rezerw".
ozim-ina(y roln.
zbo/e ozime, siane jesieni'.
dosł. na przez zim", czyt. od ty=u,
¯ o` ]po(przez\ % zima % na.
oz=oci: czynność.
pokry: z=otem lub z=ot' farb'.
oznacz-y:(enie czynność.
1. zrobi:, postawi: znak,
2. wyrazi:, okre>li: co za pomoc'
znaku,
3. ustali:, wyznaczy: co.
oznajm-i:(ienie(uj'cy jęz.
poda: do wiadomo>ci.
oznaka
1. objaw >wiadcz'cy o czym,
2. przedmiot b"d'cy znakiem.
¢ozobat, ozoba po=kn':. dosł.
nabi: wole ]zgrubienie na szyi ptaka\.
staroros. ozobat;-ozobat,
ozoba-ozoba ]wole\,
ros. s=est;, bukval;no%
ozobit;, nabit; zob> s=el,
ang. to fill crop, craw ]of birds\.
ozokeryt chem.
dawniej wosk ziemny, mieszanina
sta=ych wielocz'steczkowych w"glo-
wodor[w.
mineralny wosk u/ywany do wyrobu
>wiec, elektrycznych izolacji.
ang. ozocerite ¯ gr. ozein ]pachn':,
ang. to smell\ % keros ]wosk, ang.
wax\.
ozon(ator(osfera chem., gaz.
odmiana alotropowa tlenu, gaz o cha-
rakterystycznej, silnej woni i dzia=aniu
utleniaj'cym.
ozor, oz[r anat. j"zor, Azor. ˚j"zyk.
†ozywa: si" og=asza: si".
o/aglenie $
o/aglowanie żegl.
zesp[= /agli na /aglowcu.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
†o/ale: jęz. op=aka:.
¯ o` ]czas dok.\ % /al.
¢o/e jęz. je/eli, kiedy; co, dlatego /e.
Latopis 1116 o'e-o/e,
staroros. o'e-o/e,
ros. hto-czto, esli-jesli
ang. that, in case, supposing.
o/ebrowanie
1. bud. /ebra tworz'ce siatk", albo
uk=ad konstrukcyjny stropu lub
sklepienia,
2. żegl. szereg /eber, zwykle drew-
nianych, umocowanych w poprzek
kila, tworz'cych szkielet =odzi
lub statku.
o/en-ek(i: książk. /enitwa.
o/[g narz.
pogrzebacz, narz"dzie do poprawiania
ognia w piecu piekarskim, wygarniania
/u/lu i popio=u.
s=owotw. pokr. po/oga ˘ po/ar.
o/y: ¯ o` % ˚/y:.
wr[ci: do /ycia.
o/ywczy
krzepi'cy, orze{wiaj'cy; rze{ki.
o/ywi-enie(ony(: ]si"\
1. uczyni: /ywym, przywr[ci: do
/ycia,
2. wywo=a: o/ywienie, pobudzi:
energi".
o/ywiony –
1. odznaczaj'cy si" /ywo>ci',
2. obdarzony /yciem; /yj'cy.
†o{ralec /ar=ok, op[j. ˚bibosz.
o{rebi: si" fizjolog.
o kobyle& wydzieli: {rebaka.
¢öxna isl. siekiera.
isl. øx, staronord. øx, goth. aqizi,
anglosas. eax, ≤x, ang. axe.
Stan w dniu 22 wrze>nia 2023.
cz">: ta, jak poprzednia i wszystkie
nast"pne, wymaga dopracowania,
Remove
Watermark PDFelement
Ø
ostatecznej wersji S=ownika nie b"-
dzie.
Ø
Ø – znak kszta=tem omal identyczny
do O w ma=ej i du/ej literze.
Jakob Parkosz z ?urawicy, rektor UJ
1439–1441, wprowadzi= polskie znaki
do =aci<skiego alfabetu. W>r[d nich nie
by=o jednak znaku Ø, wprowadzony –
najwyra{niej – znacznie p[{niej.
Kszta=t znaku tak przyj"ty, bo niekt[re
znaki o czytane by=y dwojako& raz
jako d{wi"k pisany dzisiaj przez O,
a raz jako U&
znak O ^ d{wi"k O, U.
Dla odr[/nienia O od U, tam, gdzie O
czytano }U| – wprowadzono znak Ø ^
U, przez to Ø zwie si" «U kreskowa-
nym», lub «U zamkni"tym», gdy U –
«U otwartym» lub «U zwyk=ym».
By=a to pr[ba uchwycenia w regu="
rzeczy nieuchwytnej, bo og[lnoeuro-
pejskiej tendencji czytania O jako U, w
ka/dym j"zyku, w r[/nych miejscach,
przez to polska zasada ma wyj'tki
trudne do wyt=umaczenia ]wyj'tki do
wyj'tk[w\. Brzmi ona& Ø pisze si"
tam, gdzie wyraz odmienia si" na
O. Na pami'tk" pochodzenia od j.
s=awia<skiego, gdzie s=owa te zapisy-
wane by=y przez O, i do dzi> tak w j.
ros. – bezpo>rednio pochodz'cym od
j. s=awia<skiego ]kt[ry – jak gotycki
– nie przetrwa= w swej pierwotnej
formie do naszych czas[w, oba roz-
pad=y si"\.
Zgodne
s=aw.-ros. O – j. pol. Ø&
vorobej ˘ wr[bel, boj ˘ b[j,
bol; ˘ b[l, bor= ˘ b[r,
mor= ˘ m[r,
vtor-it;/a/oj ˘ wt[r,
gora ˘ g[ra, itp.,
lecz sprzeczne z&
borozda ˘ bruzda
polk ˘ pu=k,
korha ˘ kurcz,
ko'a, wkura ˘ sk[ra,
kolot; ˘ staropol. klocz ˘ k=u:,
ang. boot ˘ but; bull ˘ w[=,
holend. bui ]atak\ ˘ b[j,
niem. stuhl ]sto=ek, krzes=o, stolec\
˘ st[=,
szw. gurka, ros. ogurec-ogurec ˘ pol.
og[rek ]ang. cucumber; przez U\,
drut, staropol. dr[t – w=a>ciwie, bo dr[t
]gi"tki\, s=owotw. pokr. dratwa, Ø ^ A,
gdy drut – pokrewie<stwo zatarte,
niem. erde ]ziemia\ ˘ ord, OE ˘
brodzi: ˘ br[d ]p=ycizna na rzece\,
ale erde ˘ pol. brud ]ang. soil, dirt\,
trud ]zn[j, pokr. gn[j\, gruda ]dawne U
zawiera=o w sobie te/ d{wi"k E\,
pol. kopa ]g[ra\  kupa ]stos\,

Wondershare
Ø [wdzie
=ac. paulus ]drobny, ang. small\ ˘
ang. poultry  pol. dr[b ]ptactwo do-
mowe& kury, kaczki, g"si, indyki\,
isl. gamall, gömul ]stary\ ˘ Gomu=ka
]staruszek\; Gomo= 6453 roku.
Z zasad' nie jest dok=adnie tak, jak
chcieliby>my problem dzi> widzie:;
wyr[wnali>my do regu=y, dla wy-
gody operowania, nie bacz'c na
pochodzenie s=[w; przy tym, niemal
zapomnieli>my, /e Ø wymawiali>my
niegdy> jako A i przez to&
gr[bgrabarz, wr[ci:wraca:,
dzi[bdziaba:, str[/stra/,
wt[rpowtarza:,
l[d ]led\blady, z(bledn':,
r[/nica raznica, itd.,
`[= ]og[=\ ¯ ang. all ]wszystek, ca=y,
ca=kowity, ka/dy, wszelki\.
Z powodu j. =aci<skiego, zapomnieli-
>my po cz">ci pochodzenia polskich
s=[w, co u=atwi=o przej>cie na zasady
rz'dz'ce nimi zwi'zane z zamian'
d{wi"k[w, dzieleniem na sylaby, itp.,
nie dok=adnie tak, jak one powsta-
wa=y – by=y ='czone, i oryginalnymi
pisowniami ]przenoszenie wyraz[w
nie dzielone po ich ='czeniach\.
Skutek& do dzi> nie bardzo wiadomo
kt[re wyrazy sk'd by=y wzi"te i j"zyk
nie jest do ko<ca opisany, np. dlaczego
ang. London pisane jest Londyn$
Uk=on zasad' O ˘ Ø w stron" j. s=a-
wia<skiego&
• uk=on nie wyczerpa= pisowni
przez O w j. s=awia<skim,
• zupe=nie zignorowa= pochodzenie
s=[w z innych j"zyk[w, tak/e pisa-
nych przez O, a wymawianych przez
U, przez to
• regu=a ma wyj'tki, a do tych/e
wyj'tk[w – dalsze wyj'tki o kt[rych
si" ju/ nie pisze; w sumie – obejmuje
mniejszy zakres s=[w ni/ powszechne
mniemania, oparte na wiedzy wyk=ada-
nej w szko=ach i podr"cznikach.
Znak «U kreskowanego» ][\ mo/e
by: zaczerpni"ty ze skand. «ø», w
transliteracji O, ˚højde.
Liczne kr[tkie wyrazy zawieraj' «[»&
`[b& dr[b, gr[b, /=[b, `nas[b; b[br,
spos[b, zas[b, wyr[b, dzi[b,
`[c& m[c ¯ moc, ¢m[g ¯ mag,
`[cz& pr[cz,
`[d& ch[d, ch=[d, g=[d, o(gr[d, l[d,
p=[d, prz[d, r[d ˘ na(po•r[d,
s=[d i mi[d, smr[d, wrz[d,
w>r[d, br[d ]p=ycizna na rze-
ce\ ˘ brodzi: ]w wodzie\,
wz(prze(po(roz(za•w[d,
`[d{ gr[d{, =[d{,
`[g& =[g ]r[d\ ˘ bar(po•=[g, pr[g,
r[g ]ostry\ ˘ twa•r[g, g=[g
]ang. hawthorn ¯ hawe ^ je/, %
thorn ^ kolec, ¯ orn ^ ¢rodzi:\,
pir ]uczta\ ˘ pir[g ˘ pier[g,
st[g, wym[g ¯ ¢m[g, b[g,
Remove
Watermark PDFelement
z=[g, od=[g, na=[g, [w, owa, owo ten, ta, to, te
`[j& m[j i tw[j, r[j, b[j, roz(z•b[j, w•[w•czas – w•te•dy, w•ten•czas
zdr[j, zw[j, gn[j, =[j, str[j, ]te ^ [w; czas ^ dy\,
nab[j, st[j]ka\, kr[j, s=[j, [w  wo ¯ s=aw.-ros. wot
ob[j, op[j, ]oto, ot, ten oto, to ˘
`[l, `[=& b[l, d[=, og[=, p[= ˘ wesp[=, vot i vsë - to wszystko\.
zesp[=, st[=, w[=, k[=, wok[=,
[wczesny w[wczas istniej'cy,
sok[=, cok[=, cz"stok[=, moz[=,
¯ [w % czesny ¯ czas.
popi[=, s[l, m[l, ros[=,
`[r& b[r, ch[r, m[r, w[r, sobo(wt[r, [wdzie
twarz; dw[r, wz[r, upi[r, w innym miejscu, nie tutaj,
s ( p o ( r o z ( w y ( p r z e • t w [ r ¯ gdzie indziej.
tw[r,
do(nad(po•z[r ¯ ¢gl'd,
na(po(za(wy•b[r ¯ bra:, Stan w dniu 22 wrze>nia 2023.
wy(s•p[r ¯ parcie,
na prze•k[r ¯ kora ]wzd=u/\ ˘ cz">: ta, jak poprzednia i wszystkie
prze•kora, po•przek, wy•b[r, nast"pne, wymaga dopracowania,
od[r, wiecz[r ¯ =ac. vesper, ostatecznej wersji S=ownika nie b"-
`[rz& tch[rz ¯ tchnie u/asno ]`u/\, dzie.
`[t& ob•r[t, na(po(od(prze(•wr[t
¯ ¢wrat ]skr"t\ ˘ powr[s=o,
wraca:, wr[ci: i zwrot; skr[t,
`[w& =[w, o=[w, n[w, r[w, zn[w,
`[z& powr[z, mr[z, po(w[z; m[zg,
`[/& n[/, r[/, podr[/ ¯ droga,
kt[/ i c[/ ¯ kto, co ]tu ? na-
ciskiem, wzmocnieniem\.
Nie ma& `[f, `[h, `[i, `[k, `[m,
`[n, `[p, `[s.
Wi"kszo>:, tj. nie wszystkie, bez
poszukiwania, przez to aspekt sygna-
lizowany jedynie.
Doprowadzi=o mnie to do wniosku,
/e co> w tym kodowanego, prawdop.
r[/ne formy s=[w, nazwijmy je tu
umownie “deklinacj'” ]odmian' przez
przypadki\ bo maj'ce r[/ne ko<c[wki,
zosta=y ograniczone do “rdzeni”, czyli
wsp[lnej, pocz'tkowej zg=oski im
wszystkim.
Zakrawa, /e jaki> cz=ek uczony zebra=
r[/ne formy jednego s=owa, pisanego
przez r[/nych ludzi, w r[/nych doku-
mentach, na przestrzeni dekad, i dane
s=owo opisa= koduj'c przez Ø w >rodku,
/e tak powinna wygl'da: jego podsta-
wa, a st'd mo/na je odmienia:.
Tak i innych wyraz[w. W ten spos[b
powsta= ich rz'd, zawieraj'cych Ø w
charakterystycznym miejscu.
Rdze<, czyli korze<, ang. root ]korze<,
podstawa, sedno\ ˘ pol. `[t, `[d, `[g,
`[b.
ØUOA nagminne, cz"ste,
w[= – wa=ach
ob[z – baza
pr[chno – ros. prach
ØEO cz"ste ]OE ˚O\,
prz[d – przedni,
w>r[d – >redni,
wrz[d – wredny
r[w ]d[=\ – rew ]g[ra\ ˘ k•rew
ko>ci[= – ko>cielny
ang. brow ]brew, czo=o\ – brew
[s-emka(my ¯ osiem.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Wondershare
P pachwina
P ang. clip ]obcina:, strzyc; obci"cie\
P – znak kszta=tem podobny jest do
kilku innych, w tym& B, D, R, F;
ph ^ f.
ma=a litera P ]p\ jest zwierciadlanym
odbiciem ma=ej B ]b\, D ]d\ i d{wi"ki
B, P przechodz' jedne w drugie, cz"sto
nawet z tak ma=' r[/nic', /e s' powo-
dem b="d[w& chlepchleb.
P symbolem pr'cia, V – waginy.
p ¯ plural ]liczba mnoga\ ^ wielo`,
np. p•=ot ^ wielo•=at, =ot ^ =at OA,
p•szczo=a(cze=a, p•tak.
PBV
gr. potami ]rzeka\ – anglosas. botm
˘ >redniow. ang. botom
˘ ang. bottom ]dno\
gr. pais, paidos ]dziecko\
– pol. bajka
=ac. albus ]bia=y\ ˘ alb – alp ˘ Alps
=ac. oblata – op=atek
=ac. bruscus – opryskliwy
=ac. planca – pol. blank, blanki
=ac. approbare –
starofranc. aprover,
>redniow. ang. aproven,
pol. aprobowa:, aprobata
=ac. lupinis ]wilk\ – pol. =ubin
hiszp. bomba – pompe ]pompa\
nord. slapr, got. slepan – s=abn':
niem. herab – harap
niem. propst – proboszcz
niem. urlaub – urlop
niem. sprechen – bruch ]brzuch\ ˘
szcze•bruch ]garn•ek, miesz•ek\
staropol. buklerz – puklerz
pol. top[r – pers. tabar
papra: ]si"\ – babra: ]si"\
pch=a – ros. b=ocha
pryska: – bryzga:
kapsel – kabzla, SZ
PF
pers. sarapan – pol. sarafan
=ac. Bosporus – pol. Bosfor
=ac. Fabian – pol. Pabian
=ac. pavo – niem. pfau ]paw\
=ac. pisc ]ryba\ – anglosas. fisc
=ac. suffraganus – s=aw. supruga
staronord. gipt, gift – >redniow. ang.
giefan ˘ ang. gift ]dar\
staronord. raptr ]k=oda, kloc\ –
>redniow. ang. rafte, ang. raft
starofranc. i >redniow. ang. triumphe
triomphe ]triumf\ ˘ ang. trump
]kozyr w karciamej grze, kolor karty
o sile wy/szej od innych, bij'cy
nawet starsze, do asa w='cznie\
franc. afrappe – franc. agraffe
franc. peur – ang. fear ]boja{<,
obawa, l"k z powodu k=opotu\
Pilipino ^ Filipino ¯ Philippines
ang. platform – flat form
ang. fir]st\ – staropol. pir]wej\
ang. flam]e\ – pol. p=om]ie<\
ang. fast – pol. post, OA
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
– cliff ]urwisko, stroma >ciana
skalna\
anglosas. sape – niem. seife
anglosas. scip, niem. schiff –
>redniow. ang. schippe, ang. ship
anglosas. finc ]zi"ba\, ang. finch,
niem. fink – franc. pinson
anglosas. helpan, >redniow. ang.
helpen – niem. helfen ]wsparcie\
anglosas. fyrst – pol. pier>;
staropol. pir ˘ pol. pier; pirwej ˘
pol. pierw•szy(otny, wpierw
anglosas. sl≤p, >redniow. ang. slep –
niem. schlaf ]spa:\
>redniow. ang. i ang. open – pokr.
niem. offen ]otwarty, odkryty;
szczery\
>redniow. ang. coupare, ang. cooper
]bednarz\ – niem. küfer
niem. stäupen – staufen
niem. futter – ang. food ]jad=o\
niem. fürst – pol. pier>
ros. upowanie – pol. ufno>:
staropol. /uffka – zupka, ?Z
pol. Lucyfer – Lucyper
Zakrawa, /e gdy
P ^ ang. past ]przesz=o>:\ ˘ pass, to
F ^ ang. future ]przysz=o>:\ ˘ utro,
T ^ ang. time ]czas\.
PN
=ac. pardos ˘ leopard ˘ Leonard
b="dnie staroniem. wy/yn ¢Le-
wenhart ]dosł. mocny jak lew, ang.
strong as a lion\ ¯ lewo ]lew\ %
hart ]mocny, twardy, ang. strong,
hard\
P nieme& coup ]zamach stanu\.
¢pa ]cywilizacji Babilonu ˘ og[lno-
europ.\ cz=ek; pan(i ]b[g, bogini ¯
an – niebo ¯ a – powietrze\, ma=pa
]ma=y % pa\, parobek ]pa % robi:\,
papa ]pieszczotl. ojciec\, ang. pal
]towarzysz\, staropers.-gr.-=ac.
satrapa ]szatrapawan – broni'cy,
os=aniaj'cy, zabezpieczaj'cy l'd;
rz'dca prowincji\.
¢pa
1. wielki, rozleg=y& pa•g[r(d[=(r[w,
2. drobn•y(ica&
patyk, szczapa, pasierb.
pa ]ziemia, l'd\ ˘ wyspa, skarpa,
Europa,
pa ]g[ra\ ˘ o•pad, s•pa•da:,
pa ]d[=\ ˘ o•pa•d, pa•da:, stopa, =apa,
pa ]stos\ ˘ ku•pa, za•s•pa,
pa ]zdrobn.\ ˘ pa•tyk, pa•lec ]$\,
pa•pa ]tata, zdrobn. ojciec\,
ma=•pa ]ma=y cz=owiek\,
pa•g[rek ]g[rka\, pa•kamera;
zdrobn. pa` ^ ang. `key ˘
mon•key ]ma=pa\, don•key ]osio=\,
key ]klucz\, i inne,
pa ]g=owa\ ˘ pa=a ]w pale nie mie>ci
si", tj. w g=owie, nie do poj"cia\.
Remove
Watermark PDFelement
pa synek ˘ pa % sierb.
patronim w nazwiskach& Kurz"pa,
Prystupa, Szurpa; Pasynok.
pabiaglina chem.
ang. pabiaglin.
pac uderzenie, klaps.
pac-a(ka tynkarska narz.
prostok'tna deseczka z r"koje>ci' u/y-
wana przez murarzy do wyr[wnywa-
nia narzuconej na mur zaprawy.
ang. cement trowel ]paca\, ˚kielnia.
†pach woń. zapach, wo<.
anglosas. ¢smyllan,
>redniow. ang. smellen, ang. smell,
von;-wo< ]smr[d\,
ros.
paxnut;-pachnut ]pachn':\.
pacha
1. anat. u ludzi i zwierz't& wg="bienie
pod stawem ramiennym, tak/e&
miejsce mi"dzy ramieniem a bokiem
klatki piersiowej,
2. odzież. w ubraniu& otw[r na rami",
3. bud. przestrze< mi"dzy grzbietem
sklepienia a murem znajduj'cym si"
ponad oparciem sklepienia.
˚pachwina gdzie ang. groin.
˚zapach, pachwina.
†pacharzyna
1. anat. moszna,
2. mieszek na pieni'dze.
¯ pacha. moszna ¯ na noszenie
}czego|, do noszenia.
˚p"cherz.
¢pachati wia:, rozwiewa:.
staroros. paxati-pachati,
ros. veqt;, razvevat;sq.
ang. to blow ]of the wind\, to blow
asunder, away, to scatter.
pachciarz przestarz.
cz=owiek dzier/awi'cy sad, m=yn,
karczm"; maj'cy co w pachcie;
dzier/awca.
pachn': woń.
wo< wydziela:, zapach.
pacho-=ek(l" poz. społ.
¯ pa % cho= % ek.
pacht dawn.
dzier/awienie czego, dzier/awa,
arenda.
pachwina anat.
dolna cz">: podbrzusza u cz=owieka,
mi"dzy nasad' nogi a brzuchem.
anglosas. grund ]grunt\ ˘ grynde
]przepa>: w znaczeniu “obni/enie”\,
>redniow. ang. grynde, ang. groin
]1. obni/enie gdzie brzuch ='czy
si" z po>ladkami, 2. archit. a. ostry
brzeg krzywizny uformowany przez
przeci"cie si" dwu sklepie<, b. /ebro
z drewna lub kamienia, itp., pokrywa-
j'ce t" kraw"d{\,
ros. ]cia=a\ pax-pach,

Wondershare
pacierz
]archit.\ krestovyj svod.
pacierz
1. rel. ¯ pater& Ojcze nasz, wst"p do
tzw. credo wiary chrze>cija<skiej.
2. przestarz., anat. kr"gos=up, krzy/.
pacierzowy anat.
dotyczy kr"gos=upa lub poszczeg[l-
nych jego kr"g[w.
paciorecznik bot. kanna.
paciorek
1. rel., zdrobn. ¯ pacierz ¯ =ac. Pater
Noster, paternoster ]Ojcze nasz\,
ka/dy 11-ty koralik r[/a<ca wed=ug
kt[rego modlitwa jest odmawiana;
r[/aniec,
2. ozd. koralik z naszyjnika,
z otworkiem na nitk".
staropol. paciorki ]r[/aniec\,
ang. bead ]koralik\,
rosary ]r[/aniec\,
ros. busa-busa, busina-busina,
warik-szarik.
pacjent med. chory zg=aszaj'cy si"
po porad" do lekarza, lub pozostaj'cy
po jego opiek'. ¯ >redniow. ang. ]$\.
=ac. patiens ]cierpie:, znosi:\ ˘
starofranc. i >redniow. ang. pacient,
ang. patient, ros. pacient,
bol;noj, terpelivyj.
packa narz.
pacn': czynność.
uderzy: w co, zwykle szerok', p=ask'
powierzchni'; upa>: mi"kko wydaj'c
kla<ni"cie; klasn':.
pacyfi-k(kacja(sta
spok[j, uspokajanie.
=ac. pacificus ¯ pacificare
franc. pacifique, ang. pacific,
ros. mirnyj, spokojnyj.
pacyk-arz(owa: pot., pogardl.
marny malarz.
pacynka teatr.
lalka w teatrze kukie=kowym.
paczk-a(owa: ˚pak.
1. pud=o, zwykle tekturowe, pu-
de=ko,
ma=a skrzynka,
2. pewna ilo>: czego, pewna liczba
jakich> przedmiot[w razem w co>
zawini"tych i przewi'zanych sznur-
kiem; pakunek zawini'tko,
3. pewna liczba jednorodnych przed-
miot[w u=o/onych lub zwi'zanych
razem,
4. grupa ludzi utrzymuj'cych bliskie
stosunki, zwi'zanych wsp[lnymi
sprawami.
paczula farmac.
olejek eteryczny.
paczy: krzywi:.
padaczka med. epilepsja.
pad-a:(lina(alec, pod=y
pad ]pion\ ˘ prosto•pad=y, gdy
leg ]poziom\ ˘ r[wno•leg=y.
staropol. ]o s=o<cu\ pada: –
zachodzi:.
¯ s=aw.-ros. zapad-zapad
¯ za` % pad.
staropol. pada: si" –
rozpada:, p"ka:,
wo=. 1289 pade ]pad=\,
ros. padat;,
na¶pad – na¶lot,
polecia= jeden na drugiego – pad=,
u(za(prze•pa>:, przy(u(s•padek
na(od•pad; podli – z=ydnia,
padlina ]dawno pad=e, >mierdz'ce
>cierwo, zw=oki zwierza\ ¯ pad %
s=aw. dlina,
padaczka – powracaj'ce okresowo
zaburzenia kom[rek m[zgowych,
gr. epilepsia.
padalec – jaszczurka.
pada: ma zwi'zek z lotem, osiadaniem
˘ osad ^ nalot ^ napad.
˚god ]pad\ ˘ godzi si" ]wypada\,
przy•goda ]przy(wy•padek\,
z•god•ny ]z•bie/•ny\,
bie/ ^ god ^ rok ^ czas, pora.
ang. case ]wy(przy•pad•ek\ ˘ casual
]przy•pad•kowy\
za(na(po(u(prze(przy(o(do(od(
(pod(w(wy(roz(s•pada:.
padok
ma=e pole lub ogrodzenie blisko
stadniny dla wybiegu koni.
ang. paddock.
pad[=
1. geolog. miejsce w terenie po=o/one
nisko, ni/ej o otaczaj'cych tere-
n[w, nizina, dolina, w'w[z,
2. ziemia, >wiat, czasem& /ycie doczes-
ne, w odr[/nieniu od nieba ]gdzie>
w g[rze\ ¯ gr. nephos ]chmura\.
staropol. pado= ]dolina, nizina\ ¯
pa` ]1. ziemia, 2. g[ra\ % d[= ]nisko\.
¯ ang. down }da=n|, Ø ^ A.
†paduch nikczemnik, =ajdak, =otr.
¯ pad=y ]moralnie\.
ang. villain, ros. podlec-podlec.
pagina-t(cja
1. przest. numer(acja stron,
2. poligr. numer kolejny stronicy
=ac. pagnere ]introligatorskie spi"-
cie, zwi'zanie\ ˘ pagina ]strona\,
ang. page ]stron-a(ica\,
page numbering ]numeracja stron\,
ros. stranica-stranica.
pagoda rel. >wi'tynia buddyjska.
pag[r-ek(kowaty geolog.
ma=e wzniesienie, g[rka, wzg[rze.
ziemia; =ac. terra, T ˘ Cz ˘
cze•ta  pa•ra, cze ^ pa ^ ziemia ˘
wy•spa, za•spa, spa•da:(dek,
pa•g[rek, ko•pa; wi"cej ˚g[ra.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
pak
franc. la colline, ang. hill,
staroros. xolm=-cho=m,
prigorok-prigorok.
pai/(e panc., wojsk.
ma=a tarcza kawaleryjska, u do=u
prostok'tna lub zaokr'glona, ug[ry
sko>nie >ci"ta, czasem z wykrojem
na oparcie kopii.
¢paj pers. noga, stopa.
¢paj cz">:, ros. paj-paj ˘ pajda.
pajac(yk 1. pierw. arlekin, 2. zabawka
dziecinna o ruchomych ko<czynach,
poruszanych za pomoc' sznurk[w.
starofranc. harlequin, hierlekin,
hellequin ˘ franc harlequin,
ital. arlecchino, ang. Harlequin
]komiczny charakter pantomimy kt[ry
nosi mask" i >mieje si", spodnie pokry-
te b=yskotkami r[/nych kolor[w\,
ros. arlekin-arlekin.
paj-'k('czek("czyna zool.
Aranea, ma=e, 8-no/ne stworzenie,
sk=adaj'ce si" z dwu cz">ci& odw=oku
sk'd wystaj' nogi, oraz g=owotu=owia
w kt[rym znajduj' si" dwie, lub trzy
pary gruczo=[w produkuj'cych pa-
j"czyn" do budowy gniazda, kokonu
i sieci usidlaj'cej insekty.
pauk s=owotw. pokr. poj': ]pochwyci:\
˘ nauka ]pochwycenie, zrozumienie\,
ruka ]r"ka – chwytak\, kab='k ]pod-
chwyt u kosy w postaci pr"ta\ i pa='k
]utrzymanie siana na wozie\.
po % j': pochwyci:, OA, KC,
mo/e w zwi'zku z upaja: ]si"\,
napawa:  poi: ¯ pi: ]wch=ania:,
wysysa:\.
franc. araignee, >redniow. ang.
spithre, ang. spider,
ros. pauk=-pauk.
pajda spoż.
wyj'tkowo gruba kromka w oczach
dziecka.
¯ gr. pais, paidos ]dziecko\.
staropol. partyka, parteka – pajda.
ang. thick slice ]of bread\,
ros. lomot;-=omot’ }nie jestem
pewien czy w=a>ciwie, bo jest to
kromka chleba, a wi"c nie gruba,
zwyczajna, ang. slice ]of bread\|.
pajdokracja
rz'dy ludzi bardzo m=odych. ¯ gr.
†paj"cznik wrzesie<; listopad.
paj"czy(na
wydzielina gruczo=[w prz"dnych
paj'ka.
¢pak krzywi: si", z=o•y(>:, rozpacz,
wypaczy:, opak ]na z=o>:\ ¯ pak¶o¶>:.
1. pak pozosta=o>: po destylacji
smo=y; pech. ¯ niem.
2. pak kra lodowa zbita w warstwy
grubo>ci kilku metr[w. ¯ ang.

Wondershare
yy
†pak, paknie tedy, wi"c, za>.
ang. then, at the time; now, well,
ros. togda-togda.
pak-a(owa:(owny(unek(iet
ogólnoeurop. >redniow. =ac. paccus,
franc. paquet, >redniow. ang.
pakke, ang. pack, niem. pack,
packen, pak, irl. pac, ros. t[k,
kipa, paket, pahka.
pakamera bud.
pomieszczenie do przechowywania
baga/y, towar[w; sk=ad, magazyn.
¯ niem.
pakiet rzeczy zapakowane, zwini"te;
paczka, plik.
pakow-a:(nia(ny(y
¯ paka, paczka.
†pakli, pakni"li, pakni"/li je>li.
ang. if, ros. esli-jesli, esli by
tol;ko-jesli by tolko.
¢pako>: s=aw.-ros. ]na\ z=o>:, bru-
dzi:. pak¶o¶>:  o¶pak, czyt. wspak,
pak – z=•y(o>:.
ros. pakost;.
pakt(owa: uk=ad, umowa.
=ac. pax, pacis ]pok[j\ ˘ paciscere
]zgadza: si"\ ˘ pactus ˘ pactum,
starofranc. pacte,
>redniow. ang. i ang. pacte,
dogavor-dogawor,
ros.
uslovie-us=owie.
pakulanka
prz"dza nici z paku=.
paku=-a(y k=ak, odpady po czesaniu
lnu lub konopi.
pakun-ek(kowy
1. rzeczy spakowane,
2. nasycone smarem pasmo paku=.
¢paky, paki znowu, na nowo,
jeszcze, potem,
staroros. paky-paky, paki-paki,
ros. opqt;, vnov;, e]e, po-
tom, obratno.
ang. back]ward\, back again; more,
again; still; after that, afterwards.
¢pakybytie drugie /ycie.
od(wz•nowienie.
staroros. pakybytie-pakybytie,
ros. vtoroq 'izn;,
vozro'denie.
ang. life for the second time, rene-
wal, revival; regeneration.
pal k[= wbity w ziemi", ko=ek, s=upek.
=ac. palus ]pal\ ˘ proven∫. palisa
]pal, ogrodzenie z pali, granica, oto-
czy:\, starofranc. i >redniow. ang.
pal ˘ ang. pale, pokr. pole
]s=up\; ros. kol.
palacz
1. robotnik obs=uguj'cy piec fabr.,
2. na=ogowo pal'cy wyroby z tytoniu.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
palant sport.
pa=ka do podbijania pi=ki.
palarnia
1. pok[j przeznaczony do palenia
tytoniu,
2. pomieszczenie s=u/'ce do pra/enia,
przypiekania.
palataliz-acja(owa:
zmi"kczenie sp[=g=oski,
=ac. palatalis ]podniebienie\.
palatyn(at pa=acow•iec(y;
1. posiadaj'cy kr[lewskie przywileje
w rodzaju wojewody palatyna.
=ac. palatinus ¯ palatium,
ang. palatine,
2. obszar nie mniejszy od wojew[dz-
twa.
˚graf, hrabia, wojewoda.
pal'cy jęz. ¯ pali: ]przypieka:\.
1. nie cierpi'cy zw=oki,
2. na=ogowo >mi'cy papierosy.
†palcat laska ]tak/e& ber=o$\.
w"g. palca ]kij u/ywany do fechtunku.
tak/e og[lnie& gruby kij, pa=ka\ ˘
w bierniku palcat.
ang. staff, ros. palka-pa=ka.
palc[wka muz.
kr[tkie :wiczenie muzyczne.
palczasty
1. maj'cy palce,
2. li>cie w kszta=cie d=oni.
pal-ec(uszek(uch anat.
staropol. przez spary – przez palce.
=ac. pollex ]wielki palec, paluch\,
zdrobn. =ac. palus ]pal\ ˘ paluszek,
lub ¯ paleta ]o kszta=cie d=oni\,
ang. palette, TC, palm ]d=o<\.
mo/e s=owotw. pokr. i walec, walc.
Mo/e wszystko to po trosze.
A. Br¥ckner 1927& ¯ pa=, pokr. pa=ce,
palicy; u Polak[w i Rosjan&
palec, pe(ë)rst,
zakrawa, /e s=owo wzgl"dnie nowe
bo u innych S=awian& prst, perst ˘
naparstek, pier>cionek.
idiom& macza: w czym palce –
bra: nieujawniony udzia= w jakiej>
sprawie, niezbyt uczciwej, a wi"c
tak, /e jest ledwie >ladowy.
palenisko techn.
¯ pali: % `isko ]zasi"g\.
cz">: pieca, miejsce do spalania
paliwa.
paleo~
pierwszy cz=on wyraz[w z=o/onych,
oznaczaj'cy& dawny, przedhistorycz-
ny, staro/ytny.
paleobotanika szkoln.
paleocen geolog.
paleogen geolog.
paleografia szkoln.
Remove
Watermark PDFelement
yy
paleolit archeolog.
paleomagnetyzm szkoln.
dzia= magnetyzmu zajmuj'cy si"
badaniem pola magneycznego w
przesz=o>ci.
paleontologia szkoln.
paleozoi-k(czny geolog.
paleozoologia szkoln.
palestra prawn.
og[= adwokat[w, adwokatura.
paleta
1. p=ytka malarska, drewniana
z otworem na palec
2. dob[r kolor[w, farb.
=ac. pala ]szufla\. franc.- ang.
palette, zdrobn. pale ]szufla\;
ros. palitra.
paliatyw med.
>rodek przynosz'cy chwilowo ulg" w
chorobie, lecz nie lecz'cy jej.
pal-i:(acz(arnia('cy(enisko(i si"
s=owotw. pokr. nieci: ^ pali: ^ piec
˘ pod•nieci: ^ przy•pali: ^ przy•piec.
niec  piec, NP,
pod(za(roz•pali: –
pod(wz(roz•nieci:;
sma•li:(ga: ˘ pa•li: – /•ga: ]pa ^ /\;
oliwa – paliwo OA
pal•enisko(iwoda,
opa=, pal ci" licho;
k•mie: ]ch=op ¯ cho=•op ¯ cho=od,
ch=[d % op ¯ oppositus\ – k•nieci:
]pod•pali:\, k•not ]pod•palacz\ –
koncepcji& kmie: i ch=op ]gor'cy,
na•palony, pod•niecaj'cy\.
paliwoda – nap[j alkoholowy, mocna
w[dka, dosł. gorza=ka ¯ pali ]gore\
% woda ]`a=ka ^ w[dka ¯ woda\.
wo=. 1289 zapaliwa \gn;m;
-zapalisza ogniem ]pod(za-pali:\,
za(na(po(prze(przy(o(do(od(pod(
(wy(s(roz•pali:.
~pali: 1. niszczy:, grza: ogniem,
nieci:, 2. strzeli:, st'd 3. czynno>ci
z elementem “Ognia#” ]strza=u z broni
palnej, wypalenia z niej\.
za•pali: – wznieci: ogie<,
na•pali: – sporo, np. w piecu
a/ b"dzie ciep=o
prze•pali: – 1. ca=o>:, na wskro>,
2. od czasu do czasu
prze•pali: si" – ulec uszkodzeniu
wskutek nadmiernego
palenia
przy•pali: – do='czy: do pal'cego
si", np. papierosa
o•pali: si" – promieniami s=o<ca
do•pali: – do ko<ca; niedopa=ek
od•pali: – 1. przenie>: ogie< od `,
np. odpali: papierosa,
2. wystrzeli:, wypali:,
od ^ wy,
3. da: z elementem impetu&

Wondershare
yy
“Ognia#” – odpali: co komu,
cz">: jak' da:
pod•pali: – podnieci:, od do=u,
wy•pali: – 1. ca=kowicie,
2. co w czym, np. dziur", gar-
nek w piecu ˘ wypalarnia,
3. strzeli:; niewypa=,
4. uda: si"; nie wypali=o
]nie uda=o si"\ ¯ niewypa=
s•pali: – czas dok.
roz•pali: – wznieci: ogie<
roz•pali: si" – napali: si", zaogni:
palik(owa: zdrobn. ¯ pal.
palimpsest
r"kopis ]staro/ytny lub >redniow.\
pisany na pergaminie raz ju/ u/ytym, z
kt[rego usuni"to poprzedni tekst.
palingeneza >wiat[w filozof.
reinkarnacja, wieczny powr[t.
ang. palingenesis ¯ gr. palin ]znowu,
ang. again\ % genesis ]pokolenie,
por[d, ang. genaration, birth\.
palinodia lit.
odwo=anie swych pogl'd[w we
wcze>niejszej odzie lub wierszu.
ang. palinode ¯ gr. palinodia ¯ pa-
lin ]znowu\ % oide ]pie><, ang. song\.
palisada cz"stok[=. ˚sad ]pal ^ k[=\.
proven∫. palisada ¯ palisa ]pal,
ogrodzenie z pali, granica, otoczy:\,
=ac. palus ]pal, s=up\,
franc. palissade, ang. palisade,
ros. palisad, hastokol.
palisander
1. drzew. drewno niekt[rych
egzotycznych drzew,
2. mebel. meble z tego drzewa.
paliwo(wy
substancja palna, sta=a, ciek=a, lub
gazowa, u/ywana do wytwarzania
energii cieplnej.
†paliwoda gorza=ka, w[dka mocna.
¯ pali ]gore\ % `=ka ]w[dka ¯ =a ^
woda; ˚woda nr 494\.
ang. vodka, ros. vodka-wodka.
nazwisko Paliwoda; innym, r[wnie
ciekawym – Pijajko ]jajkopij\.
pallad chem., metal.
pierwiastek chemiczny, metal szlachet-
ny, kowalny, stosowany w dentystyce.
palma bot. ro>lina jednoli>cienna.
=ac. palma ]d=o<\
anglosas. palm ang. palm]e\
ros. pal;ma.
palmeta szt.
motyw zdobniczy w kszta=cie stylizo-
wanego li>cia palmy.
palm-iarnia(owy bud. ¯ palma.
paln': wystrzeli:, ¯ pal# ]ognia#\.
¯ ang. fire# ]fire ^ ogie<\.
palink techn.
palow-a:(y ¯ pal.
1. wbija: pale w grunt,
2. przytwierdza: do pala.
palto odzież.
wierzchnie okrycie damskie, lub
m"skie, na zim", zewn"trzna kurtka,
lu{ny /akiet noszony przez kobiety
i dzieci.
starofranc. palletoc ˘ >redniow.
ang. paltok ˘ ang. paletot.
paltot przestarz. palto.
paluch anat.
1. gruby palec u kr"gowc[w,
2. pot. brudny palec.
†paludament odzież.
p=aszcz, okrycie.
ang. coat, ros. verxnee plat;e-
wierchnieje p=atie, pal;to-palto.
paluszek
1. zdrobn. palec,
2. spoż. rodzaj ciasteczka o kszta=cie
pa=ki.
pa=(a: /ar, ¯ pal]i: si"\.
u(za•pa= ˘ Pa=yga ^ Pali¶woda
¯ pa=y ]pali\ % ga.
pa=a
1. lacha, gruby kij,
2. g=owa ¯ pa ]1. g[ra, 2. g=owa\ ˘
to si" w pale nie mie>ci;
pa ]g[ra; g=owa\ ˘ papa, opad,
pa ]d[=\ ˘ stopa, =apa, pad[=;
pa•=a ]g[ra\  =a•pa ]d[=\,
3. szkoln., pot. najni/sza ocena,
zapewne “jedynka” ^ kreska,
nawet nie dw[jka\.
pa=ac bud.
=ac. palatinium ¯ Palatinium
]jedno z siedmiu wzg[rz Rzymu,
rezydencji Augustusa\;
starofranc. i >redniow. ang. palais,
ang. palace, ros. dvorec.
pa=a:
1. >wieci: si" jasno, roztacza: blask,
2. dawn. pali: si" p=omieniem,
w przen. /'dz', uczuciem,
¯ ang. hot.
pa=-ka(a(eczkowaty
pa=asz broń.
bro< sieczna, po>rednia mi"dzy mie-
czem a szabl'. ¯ w"g.-tur.
pa=aszowa: pot., spoż.
je>: z apetytem, zajada:.
pa='k(owaty po='czenie;
1. wygi"ty pr"t metalowy, drewbia-
ny, czasem s=u/'cy jako uchwyt,
2. odbierak pr'du w pojazdach
trakcji elektrycznej,
3. cz">: r"koje>ci miecza, pa=asza,
szpady, s=u/'ca do os=oni"cia
r"ki; garda ]ochrona\.
pa ]po, OA\ % ='k ¯ =uk ¯ uk ]chwyt\.
s=owotw. pokr. ='cz, ="cz ^ dziel,
dzia=, czyn ˘ roz-='ka(dzielenie.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
s=owotw. pokr. kab='k ]gi"ty pr"t w
postaci litery U, do='czony prostopadle
do ostrza i styliska kosy\, paj'k ¯ j':
]chwyci:\.
pa="ta: si" ruch.
a. w=[czy: si" bez celu, wa="sa: si",
b. kr"ci: si", stale potr'caj'c co.
pa=ka zdrobn. pa=a.
gruby kij, d=ugo>ci ok. metra.
pa=karz
w latach 1919–1939, student u/ywa-
j'cy pa=ki w napadach i b[jkach na tle
politycznym.
pa=uba pojazd.
buda na wozie do os=ony ]wykony-
wana z =uby$\.
pa=yga spoż. paliwoda ]w[dka\.
¯ pa=y ]pali\ % ga ]woda\.
pamflet publ. utw[r o tre>ci z=o>li-
wej, obel/ywej lub potwarczej, ma-
j'cy za temat osoby lub wydarzenia.
¯ =ac. Pamphilus, seu de Amore
– popularnego w Íredniowieczu
utworu poetyckiego ]wiersza\.
pami"-:(ciowy(tny(tnik(taj(a:,
pami'tk-a(arstwo(owy
pa¶mi": – po(za•pomnie:.
podstaw' «ja» ˘ mnie.
staropol. pami'tka –
pami":, wspomnienie,
staropol. pami": –
przytomno>:, rozum,
staropol. pami"tny –
dowodz'cy pami"ci, pami"taj'cy,
potomny, p[{niejszy,
=ac. memor ]wspominanie\ ˘ me-
moria, starofranc. memorie,
ang. memory, ros. pamqt;-pamjat,
vospominanie-wospominanie.
wo=. 1289 pamœti-pamiati
]pami"ci\ ¯ pami":,
s=aw. ˘ ros. pamqt; ˘ pamqt-
livyj/nik ]obelisk, monument\;
¢ros. izust; ]z ust\ ˘
na pami": naizust;.
†pami"tne zap=ata dawana s"dziemu
za os'dzenie sprawy.
pami"tny jęz.
godny pami"ci, “kamie< milowy” w
/yciu – wa/ne wydarzenie do kt[re-
go wraca si" wspomnieniami.
staropol. pami"tny – dowodz'cy
pami"ci, i inne. ˚pami":.
=ac. memorabilis, ang. memorable,
notable; remarkable,
ros. dostopamqrnyj-
dostopamiatnyj.
pampasy w liczbie mn., geogr.
rozleg=e, stepowa r[wnina w Ame-
ryce P=d.
pampu-chy(szki spoż. w liczbie mn.
rodzaj du/ych klusek ]p'czk[w,

Wondershare
yy
pyz\ wyrabianych z ciasta dro/d/
owego i gotowanych na parze;
pyzy dro/d/owe.
†Pan grecki bo/ek opieku<czy las[w,
pasterzy i trz[d, dzikich zwierz't,
stad; nogi reprezentowane przez
ko<czyny kozy ]czasami te/ maj'cy
rogi i o>le uszy\; rzymski Faunas.
pan(i(na(ienka(owa:(oszy: si"
dosł. rz'd]ca\, w=adca ]¯ w•=ad ^
po•rz'dek\ ˘ pa<stwo ]rz'd\, o•pano-
wa: ]za•w=adn':, wzi': pod kontrol"\.
w >redniow. Polsce wojewoda ^ pan
by= wszystkim w jednej osobie&
• rz'dc',
• s"dzi',
• pisarzem w czasie pokoju, i
• wojewod' w czasie wojny,
– panem ¯ gr. pan, w dope=n. pantos
]wszystko, wszech, ang. all, every,
universal\.
pan ^ stan ]rz'd(ca i s'd, s"dzia
w jednej osobie, w=adza, prawo\ ˘
stanowisko ]pozycja, os'd\, stanowi:
]rozstrzyga:, decydowa:\, ros. sver-
stan-swierstan – przy•prawiony(
(rz'dzony, ros. rewit;-reszit
¯ niem. reich – pa<stwo ¯ pan,
sub•standard – pod•rz"dny,
po•stanowi:, stanowczo – zdecydowa-
nie, stanowi: – decydowa:, stanowisko
– pozycja, pokr. pozytyw.
lord ]pan, b[stwo\ i lady ]pani, bogini\;
• lord ]1. rz'dca, pan, 2. b[stwo\&
=ac. clericus ˘ >redniow. ang. clerke,
starofranc. i >redniow. ang. clergie
˘ ang. clergy ˘ lorde, OE, GD
s=owotw. koncepcji 023, 024.
starofranc. i anglosas. clerc ˘ >redniow.
ang. clerke, clerk ˘ ang. clerk ]arch.
cz=onek kleru; arch. kto>, kto umie
czyta: i pisa:, osoba pi>mienna\.
lord ]wojewoda, pan\ ¯ >redniow. ang.
lorde, laverde, przeczy memu poja-
>nieniu& ¯ clergy, ale moje clergy
– jest wyra{nie powa/niejsze znacze-
niem, nie od chlebodawcy ¯ chleb,
– odpowiada duchowi Íredniowie-
cza, tj. wierze w boga, b[stwa,
– ju/ w Íredniowieczu lord przet=u-
maczono na j"zyki&
- staropolski ˘ ksi'/" i ksi'dz,
- s=awia<ski ˘ kniga ]ksi"ga\,
– za> laverde ]pan\ ma w sobie zg=osk"
verde ]ziele<, zielony\ ¯ starofranc. la
verde ]ang. the green\, i erde ]ziemia\ ¯
>redniow. ang. erthe, niem. erde,
nie od anglosas. hlaford ]bazowe-
go sensu& “chlebodawca” ¯ hlaf %
weard\.
Laverde
¯ la verde – prosto, ¯ starofranc.,
¯ hlaford – liczne zmiany zg=osek,
przekr"ty, w tym tak/e “bazowego
sensu” zaprz"gni"to do pomocy, a
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
wi"c nie >ci>le, ot, tak sobie, troch",
jakby, dowolnie.
• lady ]1. pani, 2. bogini\&
=ac. idolum ˘ starofranc. i >redniow.
ang. idole ˘ ang. idol ]wyobra/enie
boga, b[stwa, ang. an image of a god\
˘ ang. lady czyt. wspak, s=owotw.
koncepcji 022;
lady ]pani\ ¯ >redniow. ang. lavedi, leve-
dy ¯ laverde ]pan\ ¯ starofranc. laverde
¯ la verde ]ang. the green\.
˚wojewoda ^ rz'dca ^ pan.
Webster’s Dictionary zawiera w sobie
proste b="dy, tego rz"du, wskutek mota-
nia, gdy moje poja>nienia proste&
is ]woda\ % land ]l'd\ ˘ island,
nie tak prosto w S=owniku, inne&
count ]pan\ ˘ county ˘ country, state,
wojewoda ˘ woj. ˘ kraj, pa<stwo.
Dlatego w sprawie lord i lady obstaj"
przy swoim& pan(i, b[stwo(bogini ¯ cler-
gy ]¢osoby pi>mienne\ ˘ clerke ˘ clerk
]†osoba pi>mienna\, zdaj'c sobie spraw"
z autorytetu S=ownika Webstera.
Autorzy S=ownika nie znali zasad prze-
twarzania zapo/yczonych s=[w z j"zy-
k[w obcych, opisane w punktach 022–
025. wi"cej ˚885
¯ dominus ]pan, mistrz\ ˘ dominari
]rz'dzi:\ ˘ dominatus ]panowa:\.
1. m"/czyzna, 2. forma grzeczno>cio-
wa, 3. ten, kto ma w=adz" nad kim lub
czym, w=adca, 4. m"/czyzna stoj'cy na
czele domu, rodziny; gospodarz, chle-
bodawca, 5. bogacz, daw. arystokrata,
6. uczn. nauczyciel, 7. B[g ˘ Pan B[g.
staropol. pana: ]panowa:, rz'dzi:\,
pani stara ]ochmistrzyni\,
panic ]pan m=ody, panicz\,
panna ]dziewczyna, dziewica;
niewinny m=odzieniec\,
panosza ]giermek, s=uga\.
=ac. dominus ]mistrz\ ˘ dominari
]rz'dzi:\ ˘ dominatus ]sprawowa:
w=adz" nadrz"dn' si='\, ang. ]tytu=
grzeczno>ciowy\ Mister, ]skr[tem\
Mr., ]panienka, kochanka\ mistress,
]panowa:, g[rowa:, przewa/a:, g[r"
bra:, w=adz' by:\ domina-te(nt,
rule, reign. ˚stan.
]B[g\ God, the Lord,
ros. ]m"/czyzna\ mu'hina,
]w=adza\ vladenie-w=adenie,
]b[g\ Gospod;-Gospod(i.
pan~
pierwsza cz">: wyraz[w z=o/onych,
maj'ca znaczenie& wszech`, og[lno`,
np. panameryka<ski, paneuropejski.
panaceum med.
uniwersalny >rodek przeciw wszelkim
mo/liwym chorobom.
panama odzież.
letni, jasny kapelusz pleciony z
w=[kien palmy.
panameryka<ski og[lno`, ˚pan`.
Remove
Watermark PDFelement
yy
pancerka wojsk.
samoch[d, poci'g pancerny.
pancernik
1. mors. silnie uzbrojony, opance-
rzony okr"t bojowy.
2. hist. w dawnym wojsku polskim&
/o=nierz walcz'cy w pancerzu,
3. zool. Dapsypodidae, rodzina zwie-
rz't ss'cych z rz"du szczerbak[w.
pancer-z(ny panc.
niem. panzer
panchromatyczny fotogr. ˚pan`
b=ona, klisza& czu=a na prawie wszyst-
kie barwy.
panczeny sport.
=y/wy umo/liwiaj'ce szybk' jazd"
na lodzie.
ang. pancakes.
pandekta prawn.
uporz'dkowane, cywilne prawo rzym-
skie, w 50-ciu ksi"gach, zebrane dla
imperatora Justyniana, 483–†565 A.D.
]w=ada= 527 –†565\.
ang. pandect, franc. pandecte;
=ac. pandectae, pandectes
¯ gr. pandektes ]dosł. wszechogar-
niaj'cy\ ¯ pan ]wszystko, ang. all\
% dechstai ]ogarnia:, zawiera:,
otrzyma:, ang. to contain, receive\.
panegiryk lit. pochwa=a.
gr. panegyris ]zebranie publiczne\.
panek zdrobn. ¯ pan.
paneuropejski ¯ pan`.
panew(ka
1. techn. =o/ysko,
2. hist. w dawnej, ska=kowej broni
palnej& stalowa cz">: zamka, na
kt[r' nasypywano proch,
3. anat. wkl"s=a powierzchnia
stawowa.
niem. pfanne.
pani(enka(e<ski(e<stwo(usia
poz. społ.
/ona pana ]wojewody\ ˘
liczne, inne zastosowania, w tym&
- bogaczka, dawniej& arystokratka,
- kobieta maj'ca w=adz",
- szkoln. nauczycielka.
panichida rel.
nabo/e<stwo za zmar=ych w liturgii
greckiej.
panicz(yk poz. społ., przestarz.
m=ody syn mo/nego pana.
panierowa: spoż.
mi"so, ryby, obtacza: w jajku, m'ce,
lub tartej bu=ce, przed sma/eniem.
pani-ka(czny(karski(karz
psycholog.
dzia=alno>: pod wp=ywem ogromnego
strachu wywo=anego zagro/eniem,
zwykle prowadz'ca do b="d[w;

Wondershare
yy
pop=och.
gr. panikos, franc. panique,
ang. panic, ros. panika.
pann-a(ica lat pe=na, pe=noletnia.
dosł. do pana, wojewody
¯ pan % na ]do\ ¯ niem. nach,
s=owotw. koncepcji 003, czyt. wspak;
z czas[w gdy ludno>: by=a w=asno>ci'
feuda=a i ten wsp[=/y= seksualnie z kim
tylko chcia=, kopulowa= dziewice.
w Polsce r[d Piast[w pie>ci= je; tak
by=o te/ w Rosji i w Niemczech; w
Niemczech na domys=, skoro ksi'/"
zwany by= fürst, s=owotw. pokr ang.
first ]pierwszy... do dzie=a\,
ang. prince ]ksi'/"\ s=owotw. pokr.
prick ]“k=ujka”\.
niem. pierwszy – der ernste.
wstydliwy i niewygodny dzisiaj aspekt
spo=eczny do>: dobrze zatarty ju/, lecz
nadal /yje w nazwiskach nadawanych
pannom, jak zachowywa=y si" przed,
podczas, i po stosunku z panem;
wi"cej ˚Nazwiska w Polsce, nr 950.
panneau } panu | szt.
dekoracyjnie obramowana p=aszczy-
zna >cienna, wype=niona malowid=em
lub p=askorze{b'.
panoptikum
wystawa, zbi[r osobliwo>ci.
panoram-a(iczny
rozleg=y widok w du/ej odleg=o>ci,
z miejsca wysoko po=o/onego.
†panosza poz. społ.
ni/szy szlachcic, najcz">ciej nie po-
siadaj'cy herbu ani te/ dziedzictwa,
i – w zwi'zku z tym – zale/ny od
mo/nej szlachty, s=uga, pacho=ek.
panoszy: si" ¯ pan ]rz'dca i inne\;
1. wynosi: si" nad innych,
2. bezkarnie grasowa:.
panowa: społ. w=ada:, ¯ pan, w=ad-
ca ˘ opanowa: ]zaw=adn': kim lub
czym\, panowa: nad sob'.
ang. to role, to reign,
ros. vladet;-w=adiet,
gospodstvovat;-gspodstwowat.
panslawizm hist.
ruch kulturalno-polityczny w Czechach
na pocz. XIX wieku, zmierzaj'cy do
zjednoczenia lud[w s=awia<skich pod
bere=m car[w rosyjskich.
¢panta rhei filoz.
gr. wszystko p=ynie. ˘ s=aw.-ros.
rejati ]p=yn':\ ˘ re` ]p=yn':\ % `ka
]`do\ ˘ reka ]dop=yw\.
niem. Rhein ]I  N\, franc. Rhin,
holend, Rijn, ang. Rhine, rzeka Ren.
gr. panta rhei.
ang. all things are in flux.
pantalony odzież., przestarz.
spodnie; imi" osoby z ital. komedii,
wenecki patron – >w. Pantolone lub
Pantaleon, g=upkowaty, starszy m"/-
czyzna, nosz'cy obcis=e spodnie.
panta=yk jęz.
tylko w wyra/eniu& zbi: z panta=yku
]zbi: z tropu, pomiesza:\
pantarka zool., ptak.
perliczka. ¯ franc. ¯ port.
pantei-zm(sta filoz.
doktryna& B[g nie jest osobowo>ci',
lecz zbiorem praw, si=, itp.
gr. pan % theism.
panteon kult.
gr. pan % theion ]wszystkie b[stwa\,
ang. pantheon.
pantera zool., anim., zwierz.
Felis pardus zwierz" drapie/ne z
rodziny kot[w; lampart.
gr. panther, =ac. panthera,
>redniow. ang. pantere
ang. panther, ros. pantera.
panterka wojsk.
ubi[r wojskowy we ochronne wzory,
barwy ciemnozielonej w r[/owobru-
natne =aty.
¢Pantikostie rel.
50 dni po po>cie, dzie< >w. T[jcy,
zes=ania >w. Ducha.
¯ gr. penta` ]pi"cio`\ ¯ pente ]5\,
staroros. pqntikostie-
pantikostie,
ros. pqtidesqtnica, 50 dnei
posle pasxi, troicin den;,
ang. Pentecost.
pantofle w liczbie mnogiej, odzież.
lekkie obuwie bez cholewek.
gdy wst'pki ]do chodzenia po domu\&
gr. pantos % phellos ]korek\,
ital. pantofola, franc. pantoufle,
ang. pantofle, pantoffle,
niem. pantoffel.
pantofelek zool.
Paramaecium caudatum, jednoko-
m[rkowe, mikroskopijne zwierz" z
gromady orz"sk[w, /yj'ce w wodach
s=odkich.
pantoflarz osob., char., żart.
m'/ ulegaj'cy wszystkiemu /onie.
pantoflowa poczta
przemytem, nielegalna.
pantograf techn.
a. przyrz'd kre>larski do kopiowania
rysunk[w w zmiejszonej lub
zwi"kszonej skali,
b. odbierak pr'du w pojazdach
trakcji elektrycznej.
pantomima, pantomina teatr.
przedstawienie sceniczne, w kt[rym
aktorzy wypowiadaj' si" wy='cznie
za pomoc' mimiki twarzy i gest[w.
panuj'cy społ. w=adaj'cy, ˚pan
pa<ski, panowa: ˚pan.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
pa<-stwo(stwowy(szczyzna
staropol. pa<stwo ]1. panowanie,
w=adza, rz'dy, 2. bogactwo, dobra\.
˚pan.
angielskiej koncepcji&
count ˘ county ˘ country,
wojewoda, pan ˘ woj. ˘ pa<stwo;
count ]wojewoda, pan, graf, rz'dca\ ˘
county ]wojew[dztwo\ ˘ country
]kraj, pa<stwo, hrabstwo, gubernia\.
pa<stwowy ^ rz'dowy ^ nale/'cy do
gubernatora ^ ang. governmental.
gr. graphein ]pisa:\ ˘ graf ]pisarz,
wojewoda\ ˘ hrabstwo ]wojew[dztwo,
niem. grafschaft, ros. grafstwo\.
=ac. gubernare ˘ gubernator ]rz'dca,
dosł. steruj'cy\ ˘ gubernia; ang. to
govern ˘ governor.
kraj ¯ niem. kreis }krajs|, nieme S
]1. ko=o, k[=ko, 2. obr"b, 3. cyrku=,
obw[d, 4. powiat; ang. circle; orbit;
circuit, district; Am.-Eng. county\.
k ]do\ % raj ]g[ra\, rej ]granica\ ˘ kraj.
=ac. stare ]sta:\ ˘ status ]stan,
pozycja, stanie, stanowisko\,
starofranc. estat, niem. staat,
>redniow. ang. stat, ang. state,
ros. ]w=adza\ gosudarstvo,
wtat-sztat,
]rz'dy\, pravitel;stvo,
]godno>:\ dostoinstvo.
1. papa pokr. tato, ojciec; papie/.
gr. pappas, =ac. papa.
2. papa mat. tektura smo=' pokryta,
niem. papa.
papacha odzież.
wysoka czapka futrzana, noszona przez
/o=nierzy rosyjskich.
papeteria
1. komplet papieru listowego i kopert,
2. przestarz. sklep z materia=ami
pi>miennymi.
papier(owy(ek(nia(nictwo
og[lnoeuropejskie.
gr. papyros, =ac. papyrus,
starorfanc. papier, >redniow. ang.
papire, ang. paper, ros. bumaga.
papieros(nica spoż.
bibu=kowa rurka nape=niona tyto-
niem do palenia.
ang. cigarette dim. of cigare.
papier[wka
1. drzew. wczesna odmiana jab=oni,
2. techn. drzewo przemys=owe oraz
odpady tatarczane stosowane do
produkcji papieru.
papie-/(ski(stwo rel.
gr. pappas, =ac. papa, anglosas.
papa, >redniow. ang. pape, pope,
ang. pope, ros. papa.
papilarne anat.
linie na sk[rze i st[p identyfikuj'ce
osob" je nosz'c'.

Wondershare
yy
papiloty w liczbie mnogiej, kosm.
zwitki skr"conego papieru, szmatki,
wa=ki, u/ywane do skr"cania lok[w.
papiru-s(logia
materia= do pisania, u/ywany w staro-
/ytno>ci, wyrabiany z w=[kien spe-
cjalnej trzciny. ˚papier.
papista rel.
katolik zwany tak ironicznie przez
protestant[w, ¯ papa ]ojciec... kt[ry
nie ma powo=ania by ojcem by:,
˚kler\.
papka spoż.
rozgotowana m'ka j"czmienna dla
dzieci, lub inny pokarm w miazdze.
¯ gr. pepto ]trawi"\.
papla(nina jęz. gadu=a. wypapla: –
nie utrzyma: w tajemnicy, sekrecie.
papra: si" brudzi:.
¯ paprochy na odzie/y,
pokr. babra:.
paproch
pokruszone, drobne cz'stki czego,
¯ pa ]zdrobn.\ % proch
papro-:(tka(tnik bot.
paprotniki – Pteridophyta, typ wy/-
szych ro>lin zarodnikowych, obej-
muj'cy paprocie, skrzypy, wid=aki.
ros. paporotnik
s=owie<. paprat, lit. papartis.
paprotniki bot. w liczbie mnogiej,
Pteridophyta, ro>liny zarodnikowe&
paprocie, skrzypy, wid=aki.
papryka(rz spoż.
Capsicum annuum, ro>lina z rodzi-
ny psiankowatych, pochodz'ca z
Meksyku.
papucie odzież. kapcie.
¯ pap ^ kap ]1. g=owa, 2. ojciec\
¯ pa ]g[ra\ ˘ zaspa, kopa, wyspa.
papu-ga(zi zool., ptak.
ptak mog'cy na>ladowa: g=os ludzki.
papuzi kolor.
para
1. fiz. wodna; opar, wi"cej ˚mg=a,
2. geolog. ziemia; =ac. terra, T ˘ Cz
˘ cze•ta  pa•ra,
cze ^ pa ^ ziemia ˘
wy•spa, za•spa, spa•da:(dek,
pa•g[rek, ko•pa,
3. dw•a(ie(oje, ko•jarzy:; para koni,
ludzka; parzy•:(sty,
4. si=a, parcie, p"d parowa: –
napiera:; odparowa: – odeprze:;
wparowa= we drzwi, do domu,
5. gr. «za» ˘ para•sol ^ za•s=ona
¯ sol ]s=o<ce\.
staropol. para – opar, wyziew.
=ac. vapor ]baz' dymi:, chmura,
ob=ok\, starofranc. vapeur,
anglofranc. vapour,
ang. ]Brit.-Ang.\ vapour,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
]Am.-Eng.\, vapor, wi"cej ˚mg=a,
]dwoje\ pair, couple, ros. ]opar\
par-par, ]para, dwoje\ heta-czeta,
hët-cziot ]liczba parzysta\
wo=. 1289 para-para.
para~ jęz.
pierwszy cz=on wyraz[w z=o/onych
oznaczaj'cy& nie, niby, prawie, wyra-
/aj'cy zaprzeczenie lub os=abienie po-
dobie<stwa do tego, co zawiera druga
cz">: z=o/enia, np. paratyfus.
¯ gr. para`
ang. para ]by the side of, beside, along-
side of, by, past, beyond, to one side,
aside from, or amiss, as in parallel\.
parabellum broń.
niemiecki, o>miostrza=owy pistolet
samoczynny. ¯ =ac.
parabol-a(iczny(oida
1. lit. przypowie>:,
2. mat. krzywa p=aska.
gr. parabole.
para: si" trudzi:, zajmowa:,
si=owa: si" z czym lub kim.
parad-a(ny(owa: zdarz.
1. uroczysto>:, efektowne widowisko,
2. uroczysty przegl'd wojsk,
defilada, rewia.
franc. parade, hiszp. parada.
paradentoza dent.
pot. zapalenie przyz"bia, choroba
infekcyjna tkanek przyz"bia.
paradoks(alny log., filoz.
sprzeczn•o>:(y ze zdrowym rozs'd-
kiem, powszechn' opini'.
znaczeniowo pokr. absurd(alny.
• >wiat jest tak urz'dzony, /e gdy
b"dziemy ca=y czas i>: przed siebie –
dojdziemy do punktu wyj>cia.
• wr[g, gdy jest dostatecznie daleko
od nas – jest naszym przyjacielem;
S=o<ce, gdyby by=o bli/ej – spali=oby
nas, a tak jest wielce po/'dane, po/y-
teczne, nie ma /ycia bez niego.
• cz=owiek zbyt m'dry to cz=owiek
kt[ry postrada= zmys=y, /yje poza
otaczaj'c' rzeczywisto>ci' – za daleko
posun'= si" w rozwa/aniach.
• cz=owiek kt[ry zbyt du/o wie w
sprawie cz"sto nie mo/e podj': decyzji
bo za du/o wie.
narodowo>: jest dobrym przyk=adem;
gdzie urodzony – takiej narodowo>ci,
prosto. Ale prze>ledzenie genealogii
w='cza przodk[w etnicznie r[/nych,
i przez to powstaje w'tpliwo>: kim
jestem z krwi – najlepiej unikn':
okre>lenia; jestem tylko sob'.
Wszech>wiat nie ma horyzontu, gra-
witacja mo/e zamarzn':, nie ma linii
prostej – dobrze z rozwa/a< wr[ci: na
Ziemi" i zasi'>: do sto=u z posi=kiem, tj.
nie postrada: przy tym rozumu.
gr. paradoxon ¯ paradoxos;
Remove
Watermark PDFelement
yy
para ]poza\ % doxa ]opinia, os'd\
¯ dokein, ang. paradox.
paradygmat jęz.
zesp[= form deklinacyjnych lub koniu-
gacyjnych, w=a>ciwy danemu typowi
wyraz[w; wzorzec deklinacyjny lub
koniugacyjny.
paradyz teatr., przestarz.
na widowni teatru& najwy/sza kon-
dygnacja z najta<szymi miejscami.
¯ paradise ]raj ^ g[ra, ˚g[ra\.
parafa
skr[t podpisu, zwykle urz"dowego;
inicja=y jako podpis.
parafia(lny(nin rel.
1. spo=eczno>: wiejska,
2. jednostka organizacji ko>cielonej,
3. kancelaria parafialna,
4. og[= parafian.
gr. para` ]poza\ % oikos ]mieszka-
niem\ ˘ paroikia ]obw[d, diecezja\ ˘
=ac. parochia, starofranc. parosse,
parroche, paroiche, >redniow. ang.
parissche, parosche, ang. parish.
parafin-a(owa: chem.
woskowata substancja, nierozpusz-
czalna w wodzie, stosowana m.in.
do produkcji >wiec, w farmacji i
przemy>le spo/ywczym.
mieszanina w"glowodor[w, wyci'g
z ropy naftowej,
=ac. paraffina ^ parum ]zbyt ma=o\
% affinis ]pokrewna\.
parafraz-a(owa: jęz.
powt[rzenie z odmian', pokr. wersja,
gr. paraphrasis ¯ paraphrazein
]wym[wi: innymi s=owami\.
1. paragon kwit z bloczka kasowe-
go jako dow[d zap=aty za towar.
niem. Paragon ]nazwa firmy
papierniczej\.
ang. receipt, ros. priëm-prijom.
2. paragon
por[wnanie z kim, konkurencja.
staropol. paragon – wsp[=zawod-
nictwo, konkurowanie, zawody,
gr. parakonaein ^ para % akone
]przeciw kamieniu toczaka\
ital. paragone,
starofranc. i ang. paragon,
]w przeno>ni – r[wnowa/nik\.
paragraf
1. prawn. przepis prawny stanowi'cy
cz">: rozporz'dzenia lub artyku=u
ustawy,
2. lit. fragment tekstu stanowi'cy
pewn' ca=o>:,
3. druk. znak ! po kt[rym nast"puje
kolejny numer rozdzia=u.
gr. paragraphe ]marginesowa nota\,
para ]poza\ % graphein ]pisa:\,
ros. abzac.
paralaksa ółążźęśćń yx

Wondershare
yy
efekt niezgodno>ci obraz[w tego
samego obiektu obserwowanych z
r[/nych kierunk[w.
1. astr. k'towa zmiana po=o/enia
cia=a niebieskiego w wyniku prze-
suni"cia uk=adu wsp[=rz"dnych,
odwrotnie proporcjonalna do
odleg=o>ci, u/ywana jako miara,
2. fiz. b='d w odczytywaniu wskaza<
przyrz'd[w zaopatrzonych w po-
dzia=k" wynikaj'cy z r[/nego usta-
wienia oka wzkg"dem podzia=ki,
3. fotogr. niezgodno>: obrazu widzia-
nego w celowniku z obrazem foto-
grafowanym, co sprawia, /e zdj"cie
jest obci"te u g[ry, z boku u do=u.
ang. parallax, franc. parallaxe;
gr. parallaxis ¯ parallasein ¯ para
]poza, ang. beyond\ % allasein ]
zmieni:, ang. to change\.
paralela jęz.
zestawienie cech analogicznych.
ang. parallel, ¯ franc. parallele;
=ac. parallelus ¯ gr. parallelos
]r[wnoleg=y\ ¯ para % allelos.
paralelizm jęz.
r[wnoleg=o>: linii, p=aszczyzn, zja-
wisk; r[wnoleg=e wyst"powanie czego.
parali-/(/owa:(tyk med.
ca=kowita niemo/no>: wykonywania
ruch[w mi">niami w niekt[rych
cz">ciach cia=a wskutek zaburze<
w uk=adzie nerwowym; pora/enie,
bezw=ad.
gr. para` ]poza\ % lyein ]traci:\ ˘
paralyein ]rozlu{ni: si", rozpu>ci:,
lub os=abi:\ ˘ paralysis ]os=abienie\,
franc. paralysie, ang. paralysis,
ros. paralizo-vyvat;/vat;.gr.
paralytikos ˘ =ac. paralyticus ˘
starofranc. paralytique,
ang. paralytic ]paralityczny\,
ros. paralihnyj-paralicznyj.
parametr mat., techn.
wielko>: kt[ra w danych warunkach
zadania zachowuje sta=' warto>:.
w matematyce& wielko>: literowa wy-
st"puj'ca we wzorach i wyra/eniach,
kt[ra mo/e by: sta=a lub zmienna
w zale/no>ci od rozpatrywanego
problemu.
miara ]metr\ ˘ wy•miar ]para•metr\.
gr. para` ]poza\ % metron ]miara\ ˘
parametreo ]odmierzam, r[wnam\ ˘
=ac. parametrum, ang. parametr.
paramilitarny wojsk., społ.
oddzia=y, organizacje, maj'ce cha-
rakter wojskowy, ale nie wchodz'ce
w sk=ad wojska.
parano-ja(ik psych., med.
r[/ne zaburzenia osobowo>ci i psy-
chiczne; choroba psychiczna cha-
rakteryzuj'ca si" urojeniami przy
zachowaniu logiki oraz orientacji w
czasie i przestrzeni; ob="d.
ang. paranoia ¯ gr. paranoia ]sza-
le<stwo, ob='kanie\ ¯ para` ]poza,
obok\ % nous ]umys=, rozum, ang.
mind\.
parantela książk., społ.
zwi'zki krewnych i powinowatych,
og[= krewnych nale/'cych do danego
rodu; r[d.
parapet wojsk., bud.
1. >ciana-parawan u/yta do os=ony
/o=nierzy przed ogniem wroga,
2. >ciana do ochrony ludzi przed
upadkiem z balkonu lub mostu.
ital. parapetto ¯ parare % petto
]ochrona % pier>\, ang. parapet,
ros. parapet, perila.
parasol(ka(owy ¯ para ]za\ % sol.
ital. parasole ]ochrona, os=ona
przed s=o<cem\.
paratyfus med.
choroba zaka{na przewodu pokarmo-
wego; dur rzekomy.
parawan zas=ona z cz">ci,
jak karawan]a\ z kilku woz[w.
parazytologia szkoln.
nauka o paso/ytach i paso/ytnictwie.
parcel-a(owa:(acja
dosł. dzia=ka.
=ac. particella, starofranc. i >red-
niow. ang. parcelle, ang. parcel.
par-ch(szywy bot., ogrodn., społ.
1. bot. choroba ro>lin w postaci plam
i narost[w na owocach, p"dach,
2. med. choroba sk[ry u zwierz't
i ludzi,
3. przen. epitet cz=owieka kt[rego
nale/y unika: jak zara/onego.
krost•a(wy.
parciana odzie/ odzież. z grubego
p=[tna konopnego lub lnianego.
portki – spodnie zw=aszcza z grubego,
prostego materia=u.
1. spodnie do miecza,
2. zgrzebne okrycie.
ros. porty.
parcie techn., med.
1. techn. naciskanie, ci>nienie, nap[r,
2. med. uciskanie napi"tych mi">ni
na r[/ne narz'dy wewn"trzne.
parciec
u(za•party, naparstek, ˚part.
za ^ przed % parcie, nap[r ˘ zamk-
n': drzwi, wrota przed naporem.
s=owotw. pokr. sp[r  parcie, zwar-
cie, spi"cie, starcie ¯ tarcza, nap[r,
na•piera:  na•ciera:.
staropol. 1466 sparwschy sz'
]starli si" w boju, zderzyli si" tak\,
˚zeprze:. wo=. 1289 zaperlisœ-
zaperlisja ]zaparli si", zamkn"li\.
parcie: proces.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
o owocach, warzywach& traci: soczy-
sto>:, j"drno>:.
†pard anim., zwierz. lampart, ˚pardus.
pardon darowanie, przebaczenie,
oszcz"dzenie przeciwnika.
=ac. per` ]przez, zupe=nie, po`\ %
donare ]darowa:\,
starofranc. pardoner, perdoner,
ang. pardon,
ros. izvinenie-izwinienie, pro]
enie-proszczenie,
pomilovanie-pomi=owanie.
¢pardus anim., zwierz. pantera.
s=owotw. baz' drap ˘ pard,
s=owotw. koncepcji 022 lub 024&
=ac. praeda ]ofiara\ ˘ drapie/•nik.
Latopis 1116 pardus=-pardus,
ros. bars=-bars, wg Rosjan 1903.
gr. panther, =ac. panthera,
starofranc. panthere,
ang. panther ]1. puma, kugar,
lew g[rski, 2. leopard, szczeg[lnie
ciemnego koloru, 3. jaguar.
ang. 1. a puma; cougar; mountain
lion, 2. a leopard..., 3. jaguar\,
ros. bars=-bars.
¢pardusy anim., zwierz. gepardy.
staroros. pardysy-pardusy,
ros. gepardy-gepardy,
wg Rosjan 1988. ˚pardus.
pardwa zool., ptak.
Lagopus lagopus, ptak =owny z rodziny
g=uszc[w, zim' zmieniaj'cy upierze-
nia na bia=e.
¯ ros.
paremiografia szkoln.
dzia= leksykografii zajmuj'cy si"
gromadzeniem i opracowywaniem
przys=[w.
gr. paroimia ]przys=owie\ % grapho
]pisz"\.
par" jęz.
1. liczebnik nieokre>lony, kilka,
2. ma=a suma pieni"dzy ˘ par" groszy.
parias poz. społ.
w Indiach& cz=owiek nie nale/'cy do
/adnej kasty; nie maj'cy /adnych
praw.
park(owy ogólnoeurop. >redniow. =ac.
parricus, starofranc. i >redniow.
ang. parc, ang. park, ros. park.
parkan
ogrodzenie ze sztachet, p=ot.
parkie-t(ciarz posadzka u=o/ona
z drewnianych klepek.
franc. parc ˘ zdrobn. parquet,
ang. parquet ]1. g=[wna scena teatru,
szczeg[lnie jej cz">: dla orkiestry,
zwana “orkiestr'”, 2...\,
ros. parket-parkiet.
park-ing(owa:(ometr ogólnoeurop.
miejsce postoju pojazd[w mecha-

Wondershare
yy
nicznych.
¯ ang.
parkota: dźwięk.
swoisty odg=os kipieli podczas goto-
wania na ogniu.
parlament(ariusz(arny społ.
starofranc. i >redniow. ang.
parlement ¯ parler ]m[wi:\.
paratorium ]m[wnica\.
parmezan spoż.
rodzaj sera u/ywanego jako przy-
prawa.
parnasizm lit.
kierunek w poezji francuskiej w II
po=owie XIX wieku.
¯ Parnas ]g[ra w Grecji\
parnia techn.
pomieszczenie wype=nione gor'c'
par'.
parnik techn.
kocio= w kt[rym poddaje si" r[/ne
produkty pra/eniu pod ci>nieniem pary
wodnej, szczeg. ziemniaki dla >wi<.
¯ gor'ca para wodna.
parny fiz., meteor.
duszny, upalny, gor'cy i wilgotny.
paro~ jęz. kilku`
pierwszy cz=on wyraz[w z=o/onych
oznaczaj'cy kilka, np. paroletni.
parobek poz. społ.
robotnik najemny w gospodarstwie
rolnym.
pa ]cz=ek\ % robek ]robi:\.
staropol. go=om'd, go=om"dka,
go=om'ka, parobek.
wo=. 1289 parobci-parobci
]parobki\ ¯ parobek.
staroros. parob=k=-parobok,
ros. parobok, mal;hik, sluga,
prislu'nik.
ang. servant.
parod-ia(iowa:(ysta(ystyczny
na>ladowanie ]zw=. utworu literackie-
go, maj'ce na celu o>mieszenie, wy-
szydzenie; umy>lne przejaskrawiane
na>ladowanie jakiego> wzoru.
gr. para` ]poza\ % oide ]pie><\ ˘
paroidia, =ac. parodia,
franc. parodie, ang. parody,
ros. parodiq-parodia.
parokonka pojazd.
doro/ka zaprz"/ona w par" koni.
parokrotny jęz.
powtarzaj'cy si" par", kilka razy.
paroksyzm med.
gwa=towne wyst'pienie choroby lub
nasilenie si" jej objaw[w; atak.
parol wojsk., jęz., karc.
1. um[wione has=o, umo/liwiaj'ce
rozpoznanie swoich /o=nierzy,
2.a. przestarz., karc. podwojenie staw-
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
ki w razie pierwszej wygranej,
oznaczane przez za=amanie rogu
karty,
2.b. s=owo honoru.
parostatek pojazd.
statek parowy, parowiec.
parostki w liczbie mnogiej
łow. rogi koz=a, samca sarny.
parotysi"czny jęz.
licz'cy par", kilka tysi"cy.
1. parowa: proces.
1. o cieczach& zmienie: si" w par",
2. o powierzchni nasyconej wod',
o zbiornikach nape=nionych ciecz',
o ro>linach& wydziela: par",
3. zmniejsza: ilo>: ciep=a w organi{-
mie przez wydalanie potu, poci:
si",
4. parowany& poddawa: co> dzia=a-
niu pary, gotowa: nad par',
na parze.
2. parowa:
odpiera: cios, uderzenie; broni: si"
przed czym.
¯ franc.
parowiec pojazd. statek parowy.
parowiekowy jęz.
trwaj'cy, istniej'cy par" wiek[w.
parownica pojemn.
naczynie, najcz">ciej w kszta=cie
miski, do zag"szczania lub odparo-
wywania roztwor[w.
parownik techn.
w ch=odnicach i lod[wkach& cz">:
aparatury w kt[rej czynnik ch=odniczy
paruje, odbieraj'c ciep=o od >rodowi-
ska i przedmiot[w ch=odzonych.
parowozownia bud.
kompleks budynk[w i urz'dze< kole-
jowych& pomieszczenia dla paro-
woz[w, sk=ady opa=owe, warsztaty
pomocnicze.
parow[z pojazd.
lokomotywa o nap"dzie parowym.
parowy jęz.
poruszany za pomoc' pary, oparty na
dzia=aniu pary, uzyskany przez u/y-
cie pary.
par[w geolog. r[w, w'w[z.
¯ pa` ]wielki\ % r[w.
1. par[wka bud.
1. pomieszczenie do k'pieli w parze,
2. k'piel parowa.
2. par[wka spoż.
kr[tka, cienka kie=baska z mielonego
mi"sa.
parska: dźwięk.
>miech koni, r/enie;
parskn': >miechem ]o ludziach\.
parszywy jęz.
Remove
Watermark PDFelement
yy
1. med. okryty parchami,
maj'cy parchy,
2. przen., char., osob. wredny ¯ wrz[d;
stek wszystkich najgorszych nega-
tyw[w, ze wszech miar& przewrotny,
fa=szywy, pod=y, n"dzny.
¢part 1. parcie, nap[r, 2. cz">:.
1. u(za(pod•party, pode(za(u•prze:,
za(pod•pora.
uparcie – stanowczo, twierdz'co,
przy swoim; sp[r, za(wy•par= si",
naparstek.
2. part ˘ part•oli:.
par-t(ciane tkan.
grube p=[tno zgrzebne, konopne lub
lniane.
¢prt ]p=[tno\.
ros. portnoj ]krawiec\.
parta-cz(czy:(nina(ctwo jęz.
¯ part ]cz">:(owo\.
s=owotw. pokr. partoli:.
robota {le wykonana, niedbale.
ros. portit; ]psu:\.
†parteka, partyka du/a kromka
chleba, pajda ¯ paj ]cz">:\.
hybryda, ¯ part(e % zdrobn. `ka
=ac. pars, partis ]cz">:\ ˘
>redniow. ang. part, parte,
ang. large slice of bread.
partenogeneza biol.
dziewor[dztwo.
¯ gr.
parter(owy bud., teatr.
1. najni/sza kondygnacja nadziemna
budynku,
2. najni/sza kondygnacja sali wido-
wiskowej,
3. kobierzec kwiatowy lub trawniko-
wy w ogrodach barokowych.
niem. straÆenniveau, erdflache;
parterre, die ebene erde,
franc. le rez-de-chaussee,
ang. ground-floor
staroros. niz=-niz.
part-ia(yjny(ner(yzant społ., polit.
1. cz">:, stronnictwo,
2. grupa ludzi zebranych w pewnym
celu, zesp[=,
3. okre>lona cz">: ca=o>ci; pewna
ilo>: towaru; jaka> liczba przedmio-
t[w; fragment, ust"p czego,
4. gra. gra towarzyska lub sportowa
stanowi'ca pewn' ca=o>:,
5. gra. rola lub cz">: roli aktora w
dramacie, operze; w zespo=owym
utworze; g=os, rola wykonawcy
indywidualnego lub grupy wyko-
nawc[w.
partner – wsp[=uczestnik gry.
partner społ.
wsp[=uczestnik gry, zabawy, rozmo-
wy; towarzysz, wsp[lnik.
partoli: partaczy: ¯ part ]cz">:\.

Wondershare
yy
partoli: pot., dosł.
wykona: cz">ciowo.
¯ part ]cz">:, cz'stka\.
s=owotw. pokr. patracz.
partycy-pant(powa: dawn., książk.
udzia=owiec; bra: udzia= w czym&
rozgrywkach, kosztach, sk=adce na
jaki> cel.
partyjny polit., jęz. ¯ partia ]cz">:\.
partykularny jęz.
szczeg[lny.
partykularyzm polit.
d'/no>: pewnych dzielnic kraju do
uniezale/nienia si", dba=o>: o w=asne
sparwy przy lekcewa/eniu interes[w
ca=o>ci.
partykularz przestarz., książk.
miejscowo>: odci"ta od >rodk[w /y-
cia umys=owego; g=ucha prowincja,
za>cianek.
¯ =ac.
partyku=a jęz.
nieodmienna cz">: mowy spe=niaj'ca
w zdaniu rol" wyrazu pomocniczego,
zabarwiaj'ca znaczeniowo lub uczu-
ciowo inne wyrazy, przez podkre>le-
nie, wzmacnianie, os'd, np. no, tak, /e,
by, /eby, ju/, jeszcze, w=a>nie, wcale,
owszem, nic, och.
partyku=a wzmacniaj'ca – nacisk,
w przypadku «tak»&
• no tak – pozytyw, potakni"cie,
• nie tak, tak nie – negatyw, przeczenie.
nieodmienne czy ¯ czyn(i: ¯ ang. ]to\
do – forma zwracania si" do innej
osoby, z zapytaniem& czy ty... ¯ ang.
do you..., angielskiej koncepcji.
inne, nieodmienne – r[/norodno>:
w ich opisie&
za>, cho:, lub, albo, b'd{ – opisane
«sp[jnikiem»,
b'd{ ]co b'd{\ – ‘partyku='»,
pr[cz, dla, do, po – «przyimkiem»,
tam, tu, tutaj, tylko, nawet
– «wyrazem»,
dok'd – ‘zaimkiem»,
dot'd, pot'd, sk'd, st'd, li, tylko – bez
przypisanej formy gramatycznej.
Partyku=a jako nieodmienna cz">:
mowy ma ograniczony zasi"g, bo ist-
niej' inne s=owa, r[wnie nieodmienne,
kt[re partyku=ami jednak nie s'.
Je/eli regu=a ma mie: zbyt szeroki mar-
gines wyj'tk[w, r[/norodnych przy
tym, to nale/y odej>: od przyj"cia jej
i stosowania, bo nie wiadomo kt[rego
wyj'tku s=owo mo/e dotyczy:.
Albo wszystkie te s=owa opisa: party-
ku=', nie tworz'c dalszych podzia=[w,
co> w czym Polacy lubuj' si", to st'd.
=ac. particula ]cz'stka\ ¯ pars, par-
tis; starofranc. particul]e\,
>redniow. ang. partycle ˘
ang. particle ]1. ..., 2. ..., 3. w grama-
tyce& a. kr[tka i nieodmienna cz">:
mowy, jak rodzajnik, przedimek,
przyimek, sp[jnik, lub wykrzyknik,
b. przedrostek lub przyrostek,
4. ..., 5. ...\,
ros. hastica-czastica.
partytura muz., teatr.
1. muz. szczeg[=owy zapis utworu
muzycznego, w kt[rym uwidocz-
nione s' wszystkie g=osy zespo=u,
do u/ytku dyrygenta
2. teatr. egzemplarz sztuki teatralnej
opatrzony uwagami re/ysera.
¯ ital.
partyzan-t(tka(cki wojsk.
uczestnik walki zbrojnej na ty=ach
wroga, dzia=aj'cy w oddzia=ach
ochotniczych.
¯ franc. ¯ =ac.
parweniusz przestarz., poz. społ.
dorobkiewicz, kt[ry wszed= do zamo/
nych warstw spo=ecze<stwa i stara si"
je na>ladowa:; nowobogacki.
paryski jęz.
maj'cy zwi'zek z Pary/em, pocho-
dz'cy z Pary/a.
ziele< paryska – substancja owadob[j-
cza koloru zielonego.
parytet ekon.
monetarny stosunek mi"dzy jednost-
kami monetarnymi r[/nych pa<stw wg
zawartego w monetach kruszcu.
parzelnia bud., techn.
w tartaku, pomieszczenie w kt[rym
wyrzynki i k=ody poddaje si" dzia-
=aniu pary.
parzenica szt., techn.
a. w g[ralskiej sztuce ludowej&
element zdobniczy w kszta=cie
serca,
b. drewniana forma do wyciskania
ser[w.
parzonka spoż.
po/ywienia dla byd=a;
zaparzona trawa z otr"bami.
parzy-:(sty ¯ para ]wodna, ukrop\.
1. wodna, ros. par,
2. kojarzy:, ros. dvoika.
~parzy: czas niedok. ¯ ]gor'ca\
para ]wodna\, gotuj'cej si" wody.
1. dotkn': czym gor'cym do cia=a,
wywo=uj'c tym podra/nienie sk[ry,
2. zalewa: wrz'tkiem i otrzyma:
st'd napar,
3. poddawa: dzia=aniu gor'cej
pary wodnej.
ros. 1. ob'igat;-ob/igat,
obvarivat;-obwariwat ¯ war,
2. i 3 nastavit;-nastawit,
zavarit; haj-zawarit czaj ]herbat"\
ang. 1. to scald, to burn, to scorch,
2. to infuse, to brew ]tea\.
za•parzy: – czas dok., zala: wrz't-
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
kiem herbat"; napar, za ^ na
po•parzy: si" – w jednym lub kilku
miejscach, par', ukropem
o•parzy: – obla: ukropem w celu
usuni"cia sier>ci lub pierza
z zabitych zwierz't
o•parzy: si" – uszkodzi: tkank"
sk[ry gor'cym p=ynem
od•parzy: sobie – wywo=a: zapalenie
sk[ry wskutek gor'ca i
tarcia ni' o co> twardego
wy•parzy: – wrz'tkiem usun':
brud, zapach, oczy>ci:
wyparzy: si" – wzi': k'piel parow'
s•parzy: si" – 1. oparzy: si", s ^ o,
2. dozna: dotkliwej straty
spowodowanej przez part-
nera ]osob" lub instytucj"\
Nie nale/y&
wparowa: do >rodka ¯ parcie
parzyde=ka w liczbie mn., zool.
u jamoch=on[w, narz'dy s=u/'ce do
pora/enia zdobyczy lub napastnika.
parzysty jęz.
1. dziel'cy si" przez dwa bez reszty,
2. wyst"puj'cy parami.
˘ parzystokopytny.
1. pas }pa|
1. taniec. krok taneczny,
2. sport. w szermierce& wysuni"cie
lewej nogi przed praw'.
2. pas karc.
w grze w karty& o>wiadczenie, /e si"
chwilowo rezygnuje z dalszej licytacji
lub gry.
¯ franc.
3. pas(ek(owa:
1. anat. cz">: cia=a powy/ej bioder,
2. sk[rzany, z klamr'.
opasa: – otoczy:,
skr. od pojas, jas ^ jat’ TS, j':,
chwyta:. pojas ^ uj':.
wo=. 1289 is poasa-is poasa
]zza pasa\, po≥sy-pojasy ]pasy\.
s=aw. pas.
pas cnoty – >redniowieczne zabezpie-
czenie waginy /ony w postaci pasa z
metalu lub sk[ry, przed bezprawnym
jej wsp[=/yciem podczas nieobecno>ci
m"/a w domu. ˚cnota.
ang. chastity belt.
~pasa: czas niedok. ¯ pas ]otoka\
˘ opasa: ]otoczy:\.
znaczeniowo poch. wi'za:.
ros. vqzat;-wiazat, ang. to bind.
ros. povqzka-powiazka ]przepaska\,
ang. band, s=owotw. pokr. bandage.
prze•pasa: – obwi'za:, otoczy:
o•pasa: – dooko=a, np. gr[d
pod•pasa: – od spodu
Nie nale/y&
za•pas – >rodki zebrane do
u/ycia w przysz=o>ci,
rezerwa

Wondershare
yy
po•pasa: – czasami, ¯ pa>:
wy•pa>: – ca=kowicie, ¯ pa>:
roz•pasa: si" – pa>: si" na ca=ego
pasa: jęz., rzadkie
systematycznie pa>: byd=o gdzie ˘
popasa: ˘ ]czas dok.\ popasa= tam;
pilnowa: byd=o, owce, g"si,
na pastwisku.
¢~pasa: czynność. otacza:.
prze(o(pod•pasa:.
†pasamon galon, lam[wka,
†pasamonik fr"dzlarz, zdobiciel.
pasat meteor.
rodzaj wiatru; sta=y wiatr z kierunku
wschodniego, wiej'cy na obu p[=ku-
lach poni/ej 30° szeroko>ci geogra-
ficznej – ku r[wnikowi.
holend. passat]wind\.
˚wulturny, eurus, notus.
pasa/
1. bud. przej>cie mi"dzy dwoma
dwoma budynkami lub ulicami,
2. muz. szybkie nast"pstwo d{wi"k[w
nale/'cych zwykle do jednego
akordu, biegnik,
3. biol. w bakteriologii& przeszczepie-
nie bakterii w celu ustalenia czyn-
nika zaka{nego.
starofranc. passer ˘ passage ˘
>redniow. ang. i ang. passage,
ros. proxod, proezd,
perexod, pereezd.
pasa/er(ski
pass % koncepcja woja/er.
starofranc. passager,
koncepcji 002.A& messenger.
pascha rel. /ydowskie >wi"to na
pami'tk" wyj>cia staro/. /yd[w z
niewoli w Egipcie.
hebr. pesach ˘ gr. pascha,
ang. Passover, ros. prazdnik
Pasxi (u evreev),
pasek zdrobn. pas; kr[tki pas.
paser(stwo cz=owiek zajmuj'cy si"
“up=ynnianiem” – rozprowadzeniem
kradzionych rzeczy, wsp[=pracuj'cy
ze z=odziejami.
starofranc. passer ˘ niem. passer.
pasiak tkan.
1. ludowy wyr[b tkacki o deseniu
w pasy,
2. ubranie w pasy wi"{ni[w oboz[w
koncentracyjnych w czasie wojny
1939–1945.
pasibrzuch pot.
darmozjad, le<, pr[/niak.
pasie-ka(cznik(cznictwo
zesp[= uli z obsadzonymi rojami
pszcz[=.
=ac. apis ]pszczo=a\ ˘ apiarium ]ul\,
ang. apiary ]zwykle liczne ule\,
franc. rucher ]pasieka\,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
niem. bienenhaus ]pasieka\,
ros. paseka-pasieka,
phel;nik-pczelnik.
˚osa, wosk, bar:, bartnik, pie<,
pszczo=a.
pasierb(ica powin.
1. powin. syn m"/a lub /ony z po-
przedniego zwi'zku, ma=/e<stwa,
2. bot. boczny p"d ro>liny, wyrasta-
j'cy przedwcze>nie; pasynek,
3. techn. kr[tki s=up drewniany
zakopany obok s=upa g=[wnego w
celu wzmocnienia go.
¯ pa ]synek\ % sierb ¯ siabr ]dziecko\.
franc. beau-fils, ang. stepson,
s=aw. pasynok=-pasynok.
pasikonik owad.
Tettigonia, owad z rodziny Locustidae
]lub Acrididae\ i Tettigoniidae, cz"sto
niszcz'cy plantacj", uprawy, zwykle
maj'cy tylnie nogi przestosowane do
skakania.
staropol. ˚kobylka, kobilka.
niem. grashüpfer,
holend. gr≤shoppe,
anglosas. g≤rshoppe ˘
>redniow. ang. grashoppere,
ang. grasshopper,
ros. kuznehik-kuznieczik.
pasionka spoż. pokarm dla byd=a.
pasj-a(onat(onuj'cy(
(onowa: ]si"\ char. nami"tno>:.
=ac. passus ˘ passio,
ang. passion.
pasjans karc.
rozk=adanie kart wed=ug pewnych
zasad dla otrzymania zamierzonej
kombinacji.
pasjonat char., osob.
cz=owiek gwa=towny, =atwo wybucha-
j'cy gniewem.
pasjonowa: ]si"\ char., osob.
przejmowa: kogo do g="bi, poch=ania:,
porywa:.
paskal fiz.
jednostka ci>nienia.
ang. Pascal, Blaise, 1623–†1662,
franc. matematyk i filozof.
paskar-z(ski(stwo, paskowa:
cz=owiek zajmuj'cy si" podbijaniem
cen towar[w kt[rych brak jest na
rynku.
paskud-a(nie(ztwo(zi: ]si"\ jęz.
brzyd•ota(ko.
¯ pa ]zdrobn.\ % skuda ¯ szkoda ]z=o\.
pasmanteria tkan.
1. tasiemki, lam[wki, wst'/ki, sznu-
ry, i podobne artyku=y s=u/'ce do
obszywania,
2. sklep z tymi artyku=ami.
¯ franc.
pasmo(wy
Remove
Watermark PDFelement
yy
1. p"k nici, w=[kien, w=os[w; wi'zka,
2. rzecz ci'gn'ca si" ˘ pasmo g[r,
3. pasmo >wiat=a – widmo, wi'zka.
1. pasowa:
dobiera:, domierza:, dostosowa:
rozmiarem, kszta=tem ˘
dopasowa: dwie cz">ci.
nie pasuje ci – nie przystoi,
nie godzi si".
2. pasowa: dawn.
przewi'zywa: pasem, szczeg. na
rycerza; mianowa:, uzna:, wa/a:
za kogo.
¯ pas w okolicach bioder.
3. pasowa: karc.
wycofywa: si" z dalszych rozgrywek
przez wypowiedzenie s=owa «pas».
¯ franc. pas.
paso/yt(niczy(nictwo(owa:
organizm karmi'cy si" na innych
/ywych organizmach i tam bytuj'cy,
np. jemio=a, sporysz, wesz, tasiemiec,
zdrok ]giez\.
s=owotw. pokr. nie/yt.
¯ 1. =ac. passus ]krok\ ˘ starofranc.
passer ˘ >redniow. ang. passen ˘
ang. pass ]przemija:\ ˘ pol. paso` %
/yt ¯ /ytkij ]bolesny\,
b'd{ 2. =ac. pasture ˘ pa>: si",
syci: ]syt ^ /yt\,
paso/yt – synonimem.
gr. parasitos ]ten, kt[ry karmi si"
obok, opr[cz, lub ze sto=u innego\
=ac. parasitus franc. i ang. parasite,
s=aw. parazit-parazit, tuneqdec-
tuniejadec ¯ tu % nie % jadec ^ jedz'cy.
passa jęz.
pomy>lny lub niepomy>lny okres
/ycia, dzia=alno>ci.
passacaglia taniec., muz.
staroital. taniec i utw[r muzyczny,
w powolnym takcie £.
ang. passacaglia ¯ ital. passaca-
glia ¯ hiszp. pasacalle ¯ pasar
]min':, ang. to pass\ % calle ]ulica\,
zwany tak, bo ta<czony na ulicach,
podobny do... ang. chaconne.
passe-partout }paspartu|
1. sta=y bilet wolnego wst"pu,
do teatru, kina,
2. papierowe lub teturowe obramo
wanie portretu, fotografii,
3. arkusz kartonu, do kt[rego przy-
klejona jest odbitka fotografii.
ang. passe partout ¯ franc.
passpied }paspje| taniec.
breto<ski taniec ludowy, uprawiany
w Bretanii od XVI wieku do dzi>,
b"d'cy rodzajem szybkiego manu-
eta, zwykle w takcie 3(8; w XVI w.
sta= si" ta<cem dworskim i wszed=
do muzyki baletowej.
passus książk. ust"p tekstu pisanego

Wondershare
yy
lub przem[wienia.
¢past ˘ pa>: T ˘ Ç
pasterz, pastwisko, pasza.
=ac. pasture, s=aw. pasti.
pasta różne mi"kka masa powsta=a
ze zmieszania r[/nych substancji,
o r[/nym zastosowaniu, zale/nym od
sk=adnik[w, do but[w, do pod=ogi,
spo/ywcza.
gr. paste ]mieszanka\,
=ac. pasta, starofranc., >redniow.
ang. i ang. paste, ros. pasta,
testo, pastila, xalva.
pastel-e(owy kolor.
1. rodzaj farb artystycznych,
2. obraz malowany takimi farbami.
ital. pastello.
pasterka poz. społ., odzież., rel.
1. dziewczyna pas'ca g"si, byd=o,
2. damski kapelusz, zwykle s=omkowy,
3. msza odprawiana w noc Bo/ego
Narodzenia, z 24 na 25 grudnia.
pasternak bot., ogrodn.
Pastinaca sativa, dwuletnia ro>lina
warzywna, z rodziny baldaszkowa-
tych, o jadalnym korzeniu.
=ac. pastinaca ¯ pastinare ]wykop\.
pasteryz-acja(ator(owa: proces.
wyja=awianie, niszczenie drobno-
ustroj[w w p=ynach im produktach
spo/ywczych przez podgrzewanie do
temp. 65 – 95° C.
past-erz(uch(erka(wa(wisko,
pa>: poz. społ.
1. osoba dogl'daj'ca ps'cego si"
byd=a, g"si; pastuch.
s=owotw. pokr. pastor.
2. damski kapelusz, zwykle s=omko-
kowy,
3. msza odprawiana w noc Bo/ego
Narodzenia, 25 grudnia.
staropol. pastwa, pasza – pastwisko.
=ac. pascere ]karmi:\, starofranc.,
>redniow. ang. pastour ˘ ang.
pastor; ang. pasture ]pastwisko\,
niem. weide ]pastwisko\,
ros. pastvi]e-pastwiszcze,
vygon-wygon; ]wygon\ pasti-pa-
sti, vygonqt; (skot),
]pastor\ pastor, pastyr;.
mazur. pasti ˘ pastyr= ˘
pastyrie ]pasterze\.
pastewne ro>liny roln.
na pasz" dla zwierz't gospodarskich.
pastisz szt.
dzie=o sztuki b"d'ce na>ladownictwem
stylu innego tw[rcy.
pastor rel. karmi'cy ]duchowo\;
duchowny protestancki, dogl'daj'cy
wiernych jak pastuch stada byd=a.
=ac. pascere ]karmi:\ ˘ starofranc.
i >redniow. ang. pastour ]pasterz\ ˘
ang. pastor ]kleryk, ksi'dz maj'cy w
pieczy “owczarni"”– wiernych swego
ko>cio=a, parafii, lub gromady\.
pastoralny szt.
idylliczny, sielankowy ¯ sio=o ]wie>\.
pastora= rel.
d=uga laska, zakrzywiona u g[ry,
b"d'ca oznak' w=adzy biskupa or-
dynariusza.
pastora=ka
1. rel. kol"da, pie>< ludowa,
charakteru religijnego,
2. lit. utw[r poetycki; ludowy utw[r
dramatyczny; widowisko o tre>ci
narodzenia Chrystusa,
3. muz. utw[r wokalny lub instru-
mentalny o tematyce wiejskiej.
pastowa: proces. naciera: past'.
past-uch(uszek(erz ¯ past, pa>:.
pastw-a(i: si"
1. /er, st'd
2. zatracenie, na po/arcie, na zgub".
s=owotw. pokr. jastwa ]karma\.
pastwi: si" – zn"ca: nad; pastwa losu;
ro>lina pastewna ]buraki, marchew\.
staropol. pastwa ]pastwisko\,
ang. pray, ros. sned-snied.
pastwisko
¯ pastwa ]/arcie\ % `isko ]zasi"g\.
staropol. fret ]pastwisko\.
starofranc., >redniow. ang. i
ang. pasture, ros. pastvi]e-
pastwiszcze, vygon-wygon.
pastylka spoż., med.
cukierek lub lek w postaci kr'/ka;
dra/etka, tabletka.
pass % ....
pasyjka rel.
krzy/yk z wizerunkiem ukrzy/owa-
nego Chrystusa.
pasyjny rel.
dotycz'cy m"ki Chrystusa&
nabo/e<stwo, widowisko.
pasyn-ek(kowa: pokr., łow.
1. pokr. pasierb,
2. łow. odnoga w rosochach =osia.
¯ pa` ]zdrobn., ma=y\ % synek ¯ syn.
pasyw-a(ny ekon.
d=ugi i zobowi'zania przedsi"biorstwa;
stan bierny
pasyw(ny jęz. bierny.
=ac. passivus ¯ passus.
1. pasza karma dla zwierz't, ¯ pa>:.
staropol. pasza ]pastwisko\.
anglosas. fodor, pokr. niem futter
]pokarm, pasza, obrok\,
>redniow. ang. foder, foddre,
ang. fodder, ros. korm-korm.
2. pasza wysoki cywilny i wojsko-
wy dostojnik, honorowy tutu= do-
stojnik[w cywilnych.
¯ tur. basz ]g=owa\, PB,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
tatar. bas ]g=owa\, ang. pasha,
staroros. pawa-pasza,
ros. pohetnyj titul,
namestnik oblasti.
paszcza anat. wielka jama ch=onna
zwierz't drapie/nych. ¯ pa>: ]karmi:\.
paszcz"ka anat.
paszcza % szcz"ka.
mSjp 1969& rozdziawia: paszcz"k"
ze zdumienia ˚dziwol'g.
paszkot zool., ptak.
Turdus viscivorus, ptak =owny z ro-
dziny drozd[w, o pstrym upierzeniu,
/yj'cy w lasach iglastych Europy.
paszkwil pismo o tre>ci szkaluj'cej
kogo; oszczerstwo, zjadliwy, obel/y-
wy utw[r literacki.
=ac. Pasquino ]pos'g w Rzymie do
kt[rego by= zwyczaj przyczepiania
satyrycznych wierszy\ ˘
ital. pasquinata, ang. pasquinade,
ros. paskvil;-paskwil.
paszport
1. dokument uprawniaj'cy do wyjaz-
du poza granice pa<stwa,
2. dokument stwierdzaj'cy pocho-
dzenie towaru, dane techniczne do-
tycz'ce wyprodukowanej maszyny,
certyfikat.
franc. passer % port ˘ passeport
]bezpieczny przejazd, zgoda na
opuszczenie portu lub wp=yni"cia
we<\, ang. passport,
ros. pasport-pasport, vid-wid.
¢paszyc wie>niak ˘ staroros. bie=o-
paszec ]wie>niak zwolniony od p=ace-
nia podatku na rzecz jej w=a>ciciela\.
staropol. YE ˘ ¢bia=opaszyc, staro-
ros. b≠lopawec=-bie=opaszec.
paszte-t(towy(cik(ciarnia spoż.
potrawa z kilku gatunk[w mielonego
i zapiekanego mi"sa.
†pa>: wypa>:, zdarzy: si". ¯ pad(a:.
ang. happen, ros. sluhit;sq.
1. pa>: ¯ karmi:, tuczy:, ch=on':.
rdzeniem «past» ˘ pasterz, pastwisko,
pasza, paszcza.
pomieszane z ‘pa>:» ¯ pad ˘
ot•ch=a<  prze•pa>: ]urwisko\.
=ac. pasture, s=aw. pasti,
staropol. pa>:,
na(po(u(prze(o(wy(roz(s•pa>:,
opas=y, roz(s•pasiony.
2. pa>: ¯ pada:, rdzeniem «pad»&
za(na(po(u(prze(przy(o(do(od(
(pod(w(wy(roz(s•pa>:.
pomieszane z ‘pa>:» ¯ past ]karmi:\
˘ ot•ch=a<  prze•pa>: ]urwisko\.
1. ~pa>: 1. czas dok. ¯ pada: ¯ pad,
2. ¯ pastwisko, wygon ¯ ang. ¯ >red-
niow. ang. ¯ starofranc. pasture ¯ =ac.
pascere ]karmi:\. s=owotw. zwi'zane
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
z lotem ˘ o•pad  na•lot, upad=  kuchenne zwykle z r'czk', s=u/'ce patriarcha(lny(t rel.
polecia=, do sma/enia potraw. 1. w ustroju rodowym& m"/czyzna
staniem ˘ przy•stoi  wy•pada, cho- =ac. patere ]otwiera:\ ˘ =ac. patina stoj'cy na czele rodu,
dem ˘ za•ch[d ]odej>cie\  za•pad, ]patelnia\ ˘ zdrobn. patella ]pate- 2.a. rel., kult. w Starym Testamencie&
st'paniem ˘ zapad=a ]nast'pi=a\ cisza, lenka; ma=a, p=ytka patelenka\ ˘ praojciec ludu izraelskiego, Abra-
jazd'; o powi'zaniach ˚018. franc. patelle, ang. patella. ham ]dosł. Ojciec Wielu, posta:
za•pa>: – 1. wej>: w stan, patena rel. symboliczna, bo Izraelici zapo-
2. termin medyczny p=aski, okr'g=y talerzyk, zwykle z=oty mnieli jego imienia\,
za•pa>: ]si"\ ¯ zapadnia, za ^ prze lub poz=acany, na kt[rym spoczywa 2.b. w Ko>ciele Rzym.-Kat. i Prawo-
na•pa>: – najazd, agresja hostia w czasie mszy. s=awnym ]Ortodoksyjnym\& tytu=
po•pa>: – 1. czas dok. pa>: niekt[rych biskup[w.
2. pad(a: ˘ popa>: w patent(owa:(owany(owy prawn. gr. patriarches ]rodzina\,
nie=ask" ]wpa>: w ni'\ 1. urz"dowe przyznanie prawa wy='cz- =ac. patriarcha, ang. patriarch,
u•pa>: – 1. ¯ pad, 2. utuczy: nego korzystania z wynalazku, ros. patriarx, glava roda,
prze•pa>: – 1. zgin':, polec, 2. dokument uprawniaj'cy do pro- osnovatel;.
2. rozpadlina, urwisko wadzenia zak=adu handlowego,
przemys=owego, lub wykonywania patriot-a(yczny(yzm społ.
przy•pa>: – polubi:
pewnych czynno>ci. osoba maj'ca g="boko w sercu interes
o•pa>: – dooko=a, zupe=nie
=ac. patens ¯ patere swej ojczyzny, narodu; narodowiec.
do•pa>: – do>cign':
ang. patent, ros. patent. Faszysta dla komunist[w kt[rzy dbaj'
od•pa>: – od='czy: si" padem
o interes narod[w >wiata, Globu.
pod•pa>: – straci: w oczach patera pojemn. p=askie, ozdobne gr. patriotes ¯ patris ]ziemia oj-
w•pa>: – do >rodka naczynie na n[/ce do podawania c[w\, =ac. patriota, franc. patriote,
wy•pa>: – 1. na zewn'trz, ¯ pad, ciast lub owoc[w. ang. patriot,
– 2. co zwierz"tami =ac. patera, ros. pat-riot/iheskij
s•pa>: – 1. z g[ry, ¯ pada:, franc. le plat, niem. ]servier\platte,
2. spa>: si" – utuczy: >redniow. ang. plater ˘ patro-chy(szy: anat.
roz•pa>: si" – samoistnie rozdzieli: ang. platter ]du/y, p=ytki talerz, wn"trzno>ci zwierzyny.
si" na cz">ci zwykle okr'g=ego kszta=tu, s=u/'cy patrol(owa:(owiec(owy wojsk.
2. ~pa>: syci: byd=o pasz'& do podania jedzenia przy stole\, ros. franc. patrouiller
krowy, konie, owce – zielenin', bl[do-bliudo, tarelka-tarie=ka.
>winie, tuczniki – karm' z=o/on';
1. patron(ka(at(owa: społ.
paternoster rel., jęz. opiekun, osoba czuwaj'ca nad kim>,
dosł. ch=on': ˘ prze•pa>: – ot•ch=a<
1. Ojcze nasz – pocz'tek modlitwy, czym>;
]pomieszane z pa>: ¯ pada: ¯ pad\.
2. żart. surowe napomnienie, nagana. w religii katolickiej& >wi"ty, w reli-
¯ pastwisko, wygon ¯ ang. pasturage,
patetyczny jęz. giach niechrze>cija<skich& b[stwo
pasture ¯ >redniow. ang. ¯ starofranc.
pe=en patosu, wznios=y. opiekuj'ce si" osobami, obiektami,
pasture ¯ =ac. pascere ]karmi:\.
gr. pathetikos ¯ pathos ]cierpienie\, ziemiami.
ros. pasti-pasti ]pa>:\ ˘ pastbi]e
=ac. patheticus, ang. pathetic, =ac. patronus ]ojciec\,
]pastwisko, wygon\, ang. to pasture,
ros. patetiheskij, >redniow. ang. patron
to graze ˘ pasture, pasturage.
na•pa>: ]si"\ – nasyci: karm' trogatel;nyj. 2. patron
po•pasa: – czasami, byd=em patka odzież. szablon z wyci"tym na nim deseniem.
u•pa>: si" – utuczy:, uty: pasek materia=u przyszyty do ubrania patronimik jęz.
o•pa>: si" – nadmiernie; opas=y lub przypi"ty na guzil albo klamerk", przyrostek w imieniu syna, skazuj'cy
wy•pasa: – byd=em zielenin"; s=u/'cy do >ci'gania lu{nej cz">ci na imi" ojca, albo nazwa utworzona
wypas ubrania, lub jako ozdoba. od urz"du ojca.
s•pa>: ]si"\ – utuczy: ]si"\, uty:; p[{no=ac.
spasiony, opas=y patogeneza med.
mechanizm powstawania choroby. pol. patronimicus ¯ pater ]ojciec\
roz•pasa: ]si"\ – ty: na ca=ego % gr. onyma ¯ onoma ]imi"\.
pa>nik patoka spoż.
1. mi[d otrzymany z plastr[w przez patroszy: proces.
pastwisko, miejsce przeznaczone do usuwa: patrochy, wn"trzno>ci zwie-
wypasania zwierz't gospodarskich& wyciekni"cie,
2. produkt uboczny przy fabrykacji rz't.
byd=a, koni, owiec.
cukru; melasa. patry
pat gra. dzi>& łow. oczy zaj'ca albo kr[lika.
pozycja w szachach, w kt[rej strona patolog-ia(giczny szkoln.
nauka o chorobach; chorobliwy. hist. w moim zrozumieniu& oczy
maj'ca ruch nie mo/e go wykona:, ¯ pa` ]para, dwoje\ % try ]oko\ ˘
jednocze>nie kr[l nie jest szacho- gr. patho ¯ pathein, paschein
]cierpienie\ % logos, w try miga ]w oka mgnieniu\, uwa/ane
wany. dzi> za nieliterackie, przez uczonych,
=ac. pathologia, ang. pathology,
pata=a-ch(szy: lekceważ., pogardl. ]patos\, ros. pafos. lecz nadal niedouczonych, i rugowane
cz=owiek {le, niedbale, niezdarnie, z j"zyka.
wykonuj'cy jak'> robot", zadanie; patos jęz. Tatry ]Oko Wysoko\ ¯ ta ]wysota\
partacz. 1. wznios=o>: w=a>ciwa rzeczom % try.
wielkim, majestatycznym, patry ˘ patrze:.
patefon techn. 2. podnios=y ton, styl, spos[b m[wie-
aparat s=u/'cy do odtwarzania d{wi"- nia lub pisania; u/ywanie s=[w, patryca poligr.
k[w utrwalonych na p=ycie wyra/e<, g[rnolotnych, pe=nych grawerowana w twardym metalu,
wypuk=a, odwr[cona forma czcionki,
patelnia pojemn. p=askie naczynie przesady.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.


Wondershare
yy
s=u/'ca do t=oczenia matrycy.
patrycj-at(usz hist.
a. w staro/. Rzymie& arystokratyczne
rody piastuj'ce najwy/sze godno>ci
i urz"dy,
b. w czasach nowo/ytnych& mo/ne
rodziny kupc[w, baniekr[w, i urz"d-
nik[w.
patrymonialny prawn., hist.
stanowi'cy spadek po ojcu, dziedzicz-
ny, rodowy.
patrze:, patrzy: ]si"\ >lipa:.
patry – oczy, >lepia,
¯ pa ]para\ % try ]oko\ ˘ patry
]oczy\ ˘ patrze:. ˚oko.
¯ ang. sleep – >lipia, >lepy
spa: – patrze: ]s ^ nie\.
staropol.,
za(na(po(u(prze(przy(o(do(pod(
(w(wy(roz•patrzy:.
~patrzy: ¯ patry ]oczy\ ¯ pa ]para\
% try ]oko\ ˘ dawne& w try miga ]w
oka mgnieniu\, dzi> {le rozumiane jako
wyko>lawiony zwrot ukrai<ski ]3\,
st'd jako zwrot nieliteracki ]$#\.
Tatry  Morskie Oko....
ta ¯ wyso•ta ]wys•oko•>:\... sok(i.
try, kszta=ty cyfr – cz">ciami cia=a&
- zero ]0\ – owalu twarzy
- jeden ]1\ – j"zyka
- dwa ]2\ – nosa
- trzy ]3\ – oka, ¯ try
- cztery ]4\ – r'k i n[g ¯ czeta ]para\
- pi": ]5\ – stopy, “pi"ty”, itd.
¢patrzy: s=owotw. pokr.
¢gl'da: ˘ na(do(spo•gl'da:,
¢jrze: ˘ do(spoj(wej•rze:.
patrze: ]czas niedok.\ ˘ patrzy: ]dok.\.
za•patrzy: si" – patrze: przez dobr'
chwil"
na•patrzy: si" – sporo, d=ugo
po•patrzy: – troch", przez chwil"
popatrz – zwr[:
uwag", sp[jrz
u•patrzy: – wybra: wzrokiem
prze•patrzy: – wybra: wzrokiem
przy•patrzy: si" – zatrzyma: wzrok
na czym>
o•patrzy: si" – w zapasy, np. /ywno>-
ci, zaopatrzy:; baz'&
przejrze:, przewidzie:
do•patrzy: – do ko<ca
pod•patrzy: – skrycie, z ukrycia
w¶patrywa: si" – przygl'da: si"
wy•patrzy: – 1. wybra: z wielu,
upatrzy:, wy ^ u
2. wyszuka: wzrokiem
uwa/nie patrz'c,
3. wypatrywa: –
rozgl'da: si", patrze:
na r[/ne strony
roz•patrzy: – wnikn':
patyczkowa: si" tylko w zwrocie&
nie patyczkowa: si" ]przyst'pi: do
dzie=a niezw=ocznie i nie wnika: w
szczeg[=y, “patyczki”\;
u/ywane g=[wnie w brutalnym
rozprawianiu si" z kim – nie licz si",
nie traktuj =agodnie.
paty-k(czek suchy pr"t lub ga='zka.
¯ pa` ]zdrobn.\ % tyka.
staropol. istik ]narz"dzie do zgarnia-
nia ziemi z p=uga\.
niem. stecken, ang. rod, stick,
ros. posox-posoch.
patyna techn. pow=oka z metalu.
patynka odzież.
rodzaj pantofla.
paulin rel.
cz=onek zakonu >w. Paw=a, osiedlone-
go w Polsce w XIV wieku.
pauper(yzacja szkoln., dawn.
ubogi ucze<, utrzymuj'cy si" z pos=ug
>wiadczonych bogatszym kolegom,
z ja=mu/ny i pos=ug w ko>ciele;
p[{niej /artobliwie o ma=ym ch=opcu,
uczniaku.
pauperyzacja ]zubo/enie\.
pauz-a(owa: przerwa.
gr. pausis ]zatrzymanie\,
=ac. pausa, franc.-ang. pause,
ros. pauza, pereryv, peredyw-
ka, ostanovka.
paw fizjolog., jęz., pot.
wymioty, dzi> wulgaryzm, lecz
paw ¯ pi: ]wch=ania:\ ˘ na(u•pi:,
si", na(u•poi: ]napawa:\ ˘ pu>ci:
pawia ]zwymiotowa:\, ˚poi:.
paw(i(ica zool., ptak.
Pavo, ptak z rodziny ba/ant[w, o
d=ugim ogonie z kolorowymi pi[-
rami rozk=adaj'cymi si" w formie
wachlarza, w przen. bardzo dumny,
pusz'cy si".
=ac. pavo, isl. pa, pai.
anglosas. pawa, pea
>redniow. ang. pacok, pa
ang. peacock, franc. le paon
niem. pfau, staroros. pavlin=,
ros. pavlin ]paw\.
paw'z dr'g do przyciskania siana,
s=omy, na wozie, na obu ko<cach
spi"ty =a<cuchem do podwozia.
pa ^ po='czenie; pokr. pa='k.
w'z, w"z ^ pod`, za`, sup` ¯ sub`.
†paweza tarcza, puklerz.
†paw"/, paw"za broń, hist.
d=uga i szeroka tarcza obita sk[r';
puklerz.
paw"/nica bot.
Peltigera, porost z rozdiny paw"/
nicowatych, o plesze li>ciowatej, po-
spolity na polach i ='kach; na ko<cach
rozga="zie< plechy wytwarza brunatne
miseczki.
pawi kolor.
1. dotycz'cy pawia,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
2. koloru zielononiebieskim.
pawian zool., anim., zwierz.
Papio cynocephalus, ma=pa w'skonosa
z rodziny koczkodan[w.
pawica zool., ptak. samica pawia.
pawice zool., owad.
Saturnidae, rodzina motyli o niezwy-
kle du/ych skrzyd=ach z “pawimi
oczkami”.
pawik zool., owad.
Vanessa io, motyl z rodziny po=udnic,
br'zowy z pi"knymi, barwnymi pla-
mami na skrzyd=ach.
pawilon bud., archit.
1. oddzielny budynek jakiego>
kompleksu,
2. boczne skrzyd=o budynku.
=ac. papilio, starofranc. pavillon,
>redniow. ang. pavilon,
ang. pavilion, ros. pavil;on.
†pawiment posadzka, bruk.
=ac. pavire ]ubija:\ ˘ pavimentum;
starofranc. paver,
>redniow. ang. paven ˘ ang. pave
˘ ang. pavement ]brukowana po-
wierzchnia lub pokrycie, z cementu,
cegie=, itp., 2. brukowana ulica lub
jezdnia\,
ros. mostovaq-mostowaja,
]chodnik\ trotuar-trotuar.
pawlacz mebel.
schowek, rodzaj p[=ki pod sufitem.
¢pawo=oka tkan.
jedwabna lub p=[cienna tkanina,
cienka, szkar=atna.
Latopis 1116 pavoloka-pawo=oka.
staropol. paw=oka.
¢pawo=oczityj wykonany z “pawo-
=oki” ]jedwabnej lub p=[ciennej
tkaniny; jak wy/ej\.
Latopis 1116 pavolohityj.
pazdur archit., ozd.
w budownictwie ludowym& ozdoba
wyr/ni"ta w drewnie, umieszczona
na szczycie dachu.
†pazera /ar=ok ˘ pazerny – /ar=ocz-
ny. staropol. 1434 pazyra, zarlok,
polok, YE. ˚/ar=ok.
pazerny osob. ¯ pazera ]/ar=ok\;
chciwy na co, =apczywy, /ar=oczny.
paznokie: anat. ¯ paz]ur\ % nokie:.
¯ 1. nogo: ]ros. paznokie:\,
2. kiet ]k't, kraniec\,
terminy z «ko<cem» zwi'zane& ˚but,
kran, mankiet, noga ]ko<czyna\.
anglosas. n≤gl, niem. ]zehen\nagel,
starofranc. ongle,
>redniow. ang. naile, neil ˘
ang. ]finger\nail,
ros. nogot;-nogot  noga-noga.
pazucha anat. torso powy/ej pasa.

Wondershare
yy
¯ pacha z wp=ywem niem. milzsucht;
zanadrze ¯ za % nad % “rzebra” ]/eb-
ra\; rzebro ¯ rib, wymienione na
«/» mo/e pod wp=ywem «/ebraka»
¯ zebra:.
staropol. s=abina, s=abizna.
gr. hypochondrion ˘
=ac. hypochondria ˘
franc. l’hypocondrie ˘
niem. hypochondrie, milzsucht,
ang. hypochondrium ]ka/da ze stron
brzucha tu/ poni/ej najni/szego /ebra\,
ros. ipoxondriq-ipochondrija,
xandra-chandra.
paz-ur(nokie: anat.
rogowa p=ytka pokrywaj'ca ko<cowe
cz=ony palc[w u niekt[rych kr"gow-
c[w; ˘ pazerny ]chciwy\.
†pa/yra /ar=ok, ˘ pazerny ]chciwy\.
˚po=ok ]/ar=ok, ob/artuch\.
pa{ poz. społ., owad.
1. podrostek przygotowuj'cy si"
do stanu rycerskiego, us=uguj'cy
rycerzowi,
2. pa{ kr[lowej – Papilio machaon,
motyl dzienny z rodziny witezi,
/[=ty w czarne plamy.
gr. pais, paidos ]dziecko\ ˘
zdrobn. paidion ˘ >redniow. =ac.
pagius ˘ ital. paggio; niem. knappe,
starofranc. i franc. le page,
>redniow. ang. i ang. page, staroros.
pa'=-pa/, oru'enosec-
oru/enosec ¯ oru/e % nosec.
pa{dzierz(e odpadki ze lnu lub ko-
nopi, sucha =odyga w kawa=kach.
m-c pa{dziernik.
staropol. pa{dzierze< – pa{dziernik.
p'cz-ek(kowa: bot., spoż.
1. organ ro>liny, zawi'zek li>ci,
p"d[w bocznych i sto/ka wzrosto-
wego lub kwiat[w,
2. ciasto kszta=tu kulistego, nadziewa-
ne, sma/one w t=uszczu.
¯ ang. bud ]p'czek\,
s=owotw. koncepcji 024.
pokr. p"katy, p"ka:, p"k ]wi'zka\.
>redniow. ang. budde ˘ ang. bud,
ros. pohka-poczka.
†p'ga, p"ga
bicz skr"cony z rzemieni; pr"ga.
p'gowica guzik.
got. puggs, staroniem. pfunc,
ros. pugovica.
p'k bot. p"•ka:(cznie:.
ros. pohka> puk ]p"k, wi'zka\,
por. p'czek, puk.
p'kowie $
†p'puszek spoż.
postna bu=eczka z roztartym czosn-
kiem.
p's fizjolog. rumieniec na twarzy.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
p'tlik hist.
a. ozdobna siatka albo mycka na w=osy,
b. ozdobny czub na he=mie.
p'tnik rel. ˚pielgrzym.
¯ put; – droga, podr[/ ]ang. way,
road, path; voyage, journey\,
s=aw. U ˘ pol. Å, ´.
pcha:, pchn': ruch.
wywiera: nacisk, presj".
s=owotw. pokr. pcha: ]ang. push\
}pusz| – puszki, puszy: ˘ puch; pch.
mazur. pxa[]e ]pcha=\,
za(na(po(u(prze(przy(do(ode(
(pode(we(wy(ze(roze•pcha:.
za(na(po(u(prze(przy(do(ode(
(pode(we(wy(ze(roze•pchn':.
~pcha: ]si"\ czas niedok.
1. nacisk wywiera:, 2. napiera:.
¯ >redniow. ang. posshen ˘ ang. push.
ros. tolkat;(sq)-to=kat]sja\.
za•pcha: – 1. co czym, np. torb",
czas dok., ¯ pcha:,
2. na miejsce
na•pcha: – wiele
po•pcha: – czas dok., po ^ za
u•pcha: – do ko<ca, pe=na
prze•pcha: ]si"\ – na wylot, na drug'
stron", np. t=umu
przy•pcha: – na miejsce, przy ^ za
do•pcha: – przybawi: pchaniem
ode•pchn': – odeprze:
pode•pcha: – podeprze:
we•pcha: ]si"\ – do >rodka
wy•pcha: – wype=ni: pchaniem
ze•pcha: – z g[ry na d[=
roze•pcha: – od >rodka
pche=ka zool.
1. Phyllotreta, drobny chrz'szcz
z rodziny stonkowatych, /ywi'cy
si" li>:mi ro>lin,
2. gra. dzieci"ca gra z u/yciem
kr'/k[w z masy plastycznej.
pch=a owad.
Aphaniptera, bezskrzyd=y owad,
paso/ytuje na ssakach i ptakach,
skacz'cy, ss'cy krew insekt.
py= – drobny – du/y – wielki&
pch=a, puch, i=, kurz, s=aw. tlen ]py=\,
kur, kura ^ dr[b,
pies ]drobny ˘ piesok ˘ piasek\,
krowa ]du/a ˘ krocie\,
ko< ]wielki ˘ koniec ^ ma=y\.
anglosas. fleah, pokr. niem. floh,
>redniow. ang. fle, flee, ang. flea,
ros. bloxa-b=ocha, PB.
pchn': ruch. czas dok. ¯ pcha:.
†pczo=a owad. pszczo=a.
ang. honey bee, ros. phela-pcze=a.
pean lit.
w poezji greckiej& pie>< ku czci Apolli-
na, p[{niej, og[lnie – pie>< uroczysta,
pochwalna, zwyci"ska.
pech(owiec(owy zdarz.
Remove
Watermark PDFelement
pederasta
z=y zbieg okoliczno>ci.
ang. ill-luck,
ros. neshastie-niesczastie.
pecyna gruda gruzu, gliny.
†peda anat. noga, stopa.
=ac. pes, pedis ]stopa\ ˘ pedalis,
ang. pedal ]stopa lub stopy\,
ros. noga-noga, ]poet.\ stopa.
pedagog(iczny(ika
1. szkoln. nauczyciel, wychowawca,
2. hist. w staro/ytno>ci& niewolnik
opiekuj'cy si" synami swojego pana
i odprowadzaj'cy ich do szko=y.
s=owotw. pokr. demagog.
wg Swo, gr. paidagogos ]prowadz'cy
ch=opc[w\, wg S=ownika Webstera&
gr. pais, paidos ]dziecko\ % agein
]prowadzi:, wie>:\ ˘ paidagogos
˘ =ac. paedagogus ˘ starofranc.
i >redniow. ang. pedagoge ˘ ang.
pedagouge,
ros. pedagog-pedagog.
peda=(owa: techn.
d{wignia urochamiana nog' w pojaz-
dach mechanicznych, maszynach.
=ac. pedes ]nogi\.
pedant(yczny(eria char., osob.
wielce dok=adny, perfekcjonista.
franc.-ang. pedant.
pedel poz. społ.
1. wys=annik s'dowy,
2. w Anglii, urz"dnik kt[ry rozpo-
czyna uniwersyteckie czynno>ci,
nios'c by=aw".
ang. beadel ¯ >redniow. ang. bedel,
budel, bidel; starofranc. bedel,
franko<ski bidal ]wys=annik\,
anglosas. bydel.
pederast-a(ia wg mSjp 1969&
pot. zboczenie p=ciowe, stosunki
p=ciowe mi"dzy m"/czyznami,
a wg mnie& niedorozw[j osobowo>ci
kt[ra zatrzyma=a si" na latach 10–12
ch=opca, gdy czuje si" swobodnie
w kr"gu swojej, a z przeciwnej –
namiastki mu wystarczaj';
przez to lekarstwa ani terapia nie
mog' by: skuteczne.
NIEDOROZWØJ
Ochrona z=oczy<c[w – cecha niedo-
rozwoju umys=owego, st'd >wi'tynie
by=y dla nich azylem. Tak i dzi> po
cz">ci, np. ko>cio=y chroni' i wstawiaj'
si" za nielegalnymi przybyszami, s'
przeciwko karze >mierci dla najbar-
dziej okrutnych.
Nie powinni>my kara: ci"/kich
przest"pc[w – to dla os'du Boga, po
ich >mierci.
Na wszelk' przemoc reagowa: ule-
g=o>ci' – to inne traktowanie rzeczy,
pouczanie swych wiernych.
Upodobania – rysunki podrostk[w
lat 10–12, kreskowe uj"cia postaci.

Wondershare
pederasta
W JAKIM CELU$
Przekazywana wiedza ch=optysia
wieku lat 8–12&
• B[g stworzy= Ziemi" 5–4 tys. B.C.,
]5 tys. – wielka liczba dla m=okosa\,
• Adam, Ewa i raj, w'/ i jab=ko,
• Potop na ca=ym Globie; gdy Ziemia
po horyzont, po zasi"g wzroku, wi"c
Noe – zmie>ci= wszystkie zwierzaki z
okolicy na swej Arce, ˚Potop;
rozgarni"cie ch=optysia lat 8–10,
wra/enie p=asko>ci Ziemi i sta=o>ci
wszystkiego z tych lat, niezmie-
nione w latach doros=ych,
• trzy zasadnicze rasy ludzi& bia=a,
]Europy\, /[=ta ]Azji\, i czarna
]Afryki\; dzieci nie zdaj' sobie z
tego sprawy – jakiej rasy by= Noe$
• /ycie i cuda Jezusa Chrystusa,
˚kuszenie ]dla dzieci\,
• Rzymianie na us=ugach ?yd[w,
pos=uszni poleceniom ?yd[w,
zasi"gaj'cy opinii u ?yd[w,
• Jezus z cia=em do nieba
]w przestrze< pozaziemsk'\,
• zmartwychwstanie z cia=em ]my>li
kr[tkiej& w jakim to wieku$\,
• niezliczone, inne lapsusy
˚S'd Ostateczny ]dla dzieci\.
Trudno przypu>ci: by doros=e oso-
by, szczeg[lnie w starczym wieku ]na
uwadze dostojnicy kleru\, w naszych
czasach, nadal wierzy=y w teksty
Biblii. Ale hydra ]kler\ niestrudzenie
je g=osi, propaguje, mimo ra/'cych
lapsus[w, bo nie o>wiat" ma na celu,
lecz przyci'gni"cie rzesz dzieci, gdy/
trafiaj' one do ich umys=[w, wyobra-
/e<, wiedzy, horyzont[w my>lowych, i
obcowanie z nimi w tym ich wieku, bez
obecno>ci rodzic[w, potrzebne im jest
do ob=apywania d=o<mi ich narz'd[w
rodnych i kopulowania.
By u>pi: czujno>: rodzic[w i mie:
dost"p do ich dzieci – wilk w owczej
sk[rze, bez/enny samiec z diabelskim
zamiarem, ka/e zwa: si" “ojcem
duchownym”... ojcem. Czyli te/ by:
ojcem ich dzieci, ju/ w sensie wycho-
wywania, bo sam nie chce ich mie:
]nie czuje potrzeby, upo>ledzony e-
mocjonalnie, i by swoim b[l zada-
wa:\. Ku uwadze – je/eli natura nie
obdarzy=a tak' potrzeb' posiadania
swoich, zdolno>ci' dbania o nie,
znaczy /e osoba nie kwalifikuje si"
by mie: dora{n' piecz" nad cudzymi,
bo te/ w=a>ciwie dba: nie b"dzie. W
jakim wi"c celu ma by: ich ojcem$ Po
co$ Czy biologiczny, natuarlny ojciec
ducha nie ma$
Przyci'gni"cie rzesz dzieci sposo-
bem wypr[bowanym przez stulecia,
Dlatego nie mo/e by: zmiany w
“nauczaniu”, tj. wyk=adni im wiedzy
o >wiecie i /yciu. Ka/de inne rozwi'-
zanie musi by: gorszym.
Komunia >wi"ta – w owczym
p"dzie – ka/de dziecko chce do niej
przyst'pi:, jak wszystkie inne star-
szego rocznika; niejako podniesienie
swego statusu, jakby przez to stawa=o
si" bardziej doros=ym, nie gorszym od
innych dzieci. Tym samym uczestni-
czy: w przygotowaniach. Dla malca
jest to nowy etap /ycia.
Dla wybranych ch=opczyk[w jest
miejsce przy o=tarzach podczas od-
prawiania mszy >wi"tej. Zwani s'
ministrantami ]w j. ang. altar boy\.
Komunia >wi"ta dla dzieci i mini-
stranci przy o=tarzach s' elementami
niebiblijnymi, tak jak i inne, w tym
hiererchia tytu=[w ko>cielnych, i
budowa >wi'ty<.
Ludzko>: posz=a daleko w znajo-
mo>ci /ycia, Globu, i Wszech>wiata,
lecz kler naucza swych wiernych, w
ko>cio=ach, w niezmieniony od 1,5 tys.
lat spos[b, bo nie o>wiata jest celem
nauczania. I tak b"dzie naucza: za
nast"pnych tysi'c lat, to samo g=osi:,
bo dzieci w wieku lat 8–12 b"d' na tym
samym poziomie intelektualnym, na
tyle rozwini"ci co dzisiaj, i naiwni co
dzisiaj – s' to bajki dla dzieci g=oszone
z ambony i na plebanii, na lekcjach
religii; dzieci s' celem.
NIE JESTEÍ SAM
Nie jeste> sam(a, odosobnion•y(a
– zdaje si" przy>wieca: im dewiza,
my>l wiod'ca, oto ja, twe inne wcie-
lenie, o tych samych upodobaniach,
widzisz$
Jedn' z cech homoseksualist[w,
po m"skiej i /e<skiej stronie, jest
upodobnianie si" do swego partnera –
nosz' wi"c ten sam wz[r i kolor ubra<,
te same uczesania w=os[w, w'sy,
fryzury, okulary, torby, buty, i inne
cechy zewn"trzne; tak i w szeregach
stanu zakonnego – ten sam kr[j i kolor
odzie/y, i jego elementy.
Zak=amanie; w uczesaniu w=os[w,
drobnym elemencie odzie/y p=ci prze-
ciwnej m"/czy{ni widz' kobiety, a
kobiety – m"/czyzn. Tak u pederast[w
jak i lesbijek, np. u lesbijek& m"ski
krawat, czy koszula zapinana w spos[b
m"ski ]guziki po przeciwnej stronie
po=y koszuli\, a spodnie to ju/ zupe=nie,
spodnie za> i papieros w d=oni – a/
nadto, m"/czyzna zupe=ny.
Dla kleru namiastkami s'&
komunia >w. – wsp[lnej kolacji,
figurka, pos'g >w. Marii – kobiety,
sutanna – stroju kobiecego,
zmiana imienia w stanie zakonnym –
jak panna po zam'/p[j>ciu,
dzieci – ministranci przy o=tarzu,
niemowlaki – tylko podczas chrztu,
a Jezus i 12-tu aposto=[w, wszyscy
p=ci m"skiej, jest skrytym powo=aniem
innych takich w swe szeregi.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
pederasta
Kobieta nie mo/e by: ksi"dzem,
bo nie mo/e by: pederast' – logiczna
sprzeczno>:, niedorzeczno>:, ich
nieobecno>: w Ostatniej Kolacji jest
wym[wk'.
UWIELBIANIE MÅK
Ze swego zboczenia – m'k, cierpie<
innych os[b – >wi"to>: uczynili,
uprawiaj' wi"c otwarcie w obecno-
>ci t=um[w wiernych w ko>cio=ach,
podczas ka/dej mszy.
Mi=uj' cierpienia a/ do orgazmu
szczeg[lnie m"/czyzny w wieku
doros=ym, sady>ci z natury, w j. ang.
terminem okre>laj'cym jest «bondage»
]1. serfdom; slavery, 2. subjection to
some force, compulsion, or influence
– poddanie przemocy, przymusowi,
lub wp=ywowi\& „Ciesz si" i raduj bo
Jezus zosta= ukrzy/owany, zmar= w
m"kach, b"dziesz wi"c zbawiony.”
Element daj'cy upust rozstrz'saniom
o m"kach i obdzielaj'cych nimi swe
otoczenie; pozbawiony wra/liwo>ci.
Z zadowolenia zadawania cierpie<
bierze si" tak/e ci'g=e nawo=ywanie
kleru do umartwiania cia=a, szcze-
g[lnie do biczowania si" do krwi;
dzi> ju/ nie, lecz praktyka pospolita
w Íredniowieczu.
Tak' mi=o>ci' pa=aj' do Jezusa, jak
ja do Marysi, i tak go mi=uj' roznegli-
/owanego, jak ja swoj' Marysi" w
po>cieli ]˚mi=y\, w dodatku rozpi"-
tego na krzy/u. Op=akany los dzieci w
pieczy tych, co rozprawiaj' ca=y czas o
m"kach, w Íredniowieczu nawo=ywali
do biczowania swego cia=a do krwi, a
dzi> rozmy>laj' o tym, mordowali i
palili niewinnych... dla Boga ]czyt.
swego zadowolenia\. W orgazm
wpadaj' na my>l o czyich> m"kach,
ukrzy/owanie Jezusa Chrystusa roz-
strz'saj' wi"c do najdrobniejszych
szczeg[=[w.
Jesus z mastha vywyedzon, krzyzem
vczuszony ]uci'/ony\ ...matka mu
zabyeszala, chczala gy ogli}a|dacz
]ogl'da:; to matka chcia=a ogl'da:
m"ki swego syna..., nie my\.
ten psalm powyada, yze Xps...
zaszczycza ]zaszczyca, tj. broni\
swoye mylosznyky od szmerczy
wyeczne. z has=a zaszczyca:.
Cia=em Jezusa obdzielaj' wiernych
podczas komunii >wi"tej, a ja – szcze-
rze m[wi'c – wola=bym cycuszki
panny w zamian.
Nago>: obiektu do wsp[=/ycia sek-
sualnego – uderzenie w opony m[zgo-
we i upodobania czytaj'cego.
}o biblijnym Noe| napyge sz' tego
wyna y zapyge szø ]bibens vinum
inebriatus est\ a nago leszal w
swem stanu – uderzenie w opony
m[zgowe, wyobra{ni", czytaj'cych
Bibli" pederast[w. tak i dzi>& upijaj'

Wondershare
pederasta
m=odocianych, narkotyzuj' ich, i wsp[=-
/yj' z nimi w[wczas, gdy ofiary w
stanie nieprzytomno>ci, niew=adni
umys=owo; opis upitego i nagiego
Noego – to, czego pederasta /'dny
widzie:, obiekt do wsp[=/ycia sek-
sualnego.
CIA+O CHRYSTUSA
Umi=owanie cia=a Jezusa i jego nago>ci
– mi=o>: duchowa i fizyczna, “panna”
chodz'ca w jednej sukni, wdzi"czna,
mi=a, pi"kna, i lubie/na ]mi=osna\ –
wgl'd w wyobra/enia pederast[w&
daj/e mi przyj': cia=o syna twego,
jedynaka mi=osnego, i rozkosze st'd
p=yn'ce.
fragment modlitwy ze Ss 1953, tom
3, str. 155, has=o jedynak& dayze my
przyyacz czyalo szyna thwoyego,
jedynaka mylosznego.
a tez ym czyalo naszego mylego
Iesucrista bylo roskoschnyeysze y
vyelenyeysche, tem bolescz yego
byla gorzczeyscha y przykrscha.
myly Krystus przyawschy krest y
vyszedl z rzeky nag.
1451 Yesus... pokløknøl nagyma
kolyanoma na zemø.
myly Yesus v odzyenyv malo szye
kochal ]Jesus quoque vestibus
paucis utebatur\, bo w yedney sukny
telko chodzyl. ] ¯ >redniow. ang. cloth,
anglosas. clath ^ pol. sukno ˘ suknia\,
schwaci:& ony... schvaczyly s nyego
suknya,
}Jezus| wschem lyvdzyem vczynyl
szye vdz'czny, myly a barzo lyvbye-
zny, bo yego kraszye szye wschysczy
dzyvovaly a yego nadobnych oby-
czayow wschysczy szye kochaly y
yego m'drosczy zvmyawszy szye,
kochaly }Jezus “dziewczyn'”, “pann'”
dla nich, J.D.|.
}o Jezusie|& i'zyk yego vmovny a vye-
lebne movy, nye rychly, nye klokyeth-
lyvy, nye szepetlyvy any monothlywy.
] ¯ ang. talkative ^ gadatliwy\.
}o wargach Jezusa|& alye byly nadob-
ne, rumyane a nye byly ¢sylne szyny
]...nie by=y wielce sine, non fuerunt
livida\, alye byly vyelmy czyste.
}o nogach Jezusa|& v mlodosczy myly
Yesus myal nogy krasne..., alye po-
tem... od vyelykyego chodzenya po-
kazaly szye yemv, yze byly szynye.
}o z"bach Jezusa|& zamby yego byly
sylno byale..., a tesch nye byly sa-
klane nyyedna nyeczystota.
}o sk[rze cia=a Jezusa – o kraszye skory
czyala Iesucristova, de colore cutis
corporis Jesu|& skora byla yego czyala
byala yako mleko a svyatla yako lylo-
ve kraszy ]candili lilii candoris\. Malo
schyrokye oczy myal a svyatle yako
krasz' yacynctova ]lucens color ut
iacinctus\. z has=a «krasa», identycznie
w ha>le «hiacyntowy», powt[rzenie&
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
malo schyrokye oczy myal a svyatle
yako krasz' yacynctova ]parum latus
atque lucens color ut iacinctus\.
}zapewne o Jezusie Chrystusie, bo w
{r[dle i inne informacje w takim tonie
o nim| palcze myal vyelebne, dlugye
a bardzo zl'czone, czlonky od zadne
krosty nye byly dolkovaty.
z has=a «krosta».
szya ]szyja\ byla svyatla, nye tlusta a
tesch nye chvda any krzyva ]neque
tortuosum\. Nos yego... nye byl czye-
nky any krzyvy ]neque tortuosus\.
z has=a «krzywy».
Pr': ]liczba pojedy<cza, rodzaj
m"ski, ˚pr': ¯ prut, tak i drut\, w mej
opinii, nie pr'cie ]rodzaj nijaki, «to
pr'cie», z ko<c[wk' liczby mnogiej,
jak kapcie, ale jaja# ˚pomieszanie\,
lecz tak wymaga obecnie j. polski.
Ka/d' cz">: cia=a Jezusa – obiektu
kultu – pedera>ci dok=adnie opisali,
z wyj'tkiem pr'cia. A jakiego pr'cia
mia=$ Jak wspania=ego$ Niepospolity,
wielki rozmiar, ma si" rozumie:,
zostawiony im ju/ do wyobra{ni. I
do kogo mia= poci'g seksualny, kogo
tym pr'ciem kopulowa=, m"/czyzn czy
kobiety$ M"/czyzn, oczywi>cie. Wy-
gl'd pr'cia u drugiego m"/czyzny jest
najwa/niejszym aspektem zaintereso-
wania pederast[w, tu zostawiony na
domys=, przemilczany, wi"c znamien-
ny – nie bez powodu, tj. ma pow[d,
nie przypadek. Niech wierni my>l',
/e do kobiet, a my – /e do nas, w nim
kochamy si", z wzajemno>ci'.
I “cia=o Chrystusa” rozdaj' w czasie
komunii >wi"tej – cia=o Chrystusa im
najbardziej potrzebne.... Do czego$
Bo/e Cia=o ]Corpus Christi, ang.
Body of Christ\ – nie ma Cia=a Marii,
ani innej osoby; platoniczna mi=o>:
do wyidealizowanego m"/czyzny,
wyniesionego do rangi Boga.
Narzucili wym[g dla ch=opc[w by
spowiada: si" z uprawiania samogwa=-
tu – a jak oni wsp[=/yj'$ Przyjemno>:
im to sprawia /e i inni – te/.
Nie posiadaj' w=asnego potom-
stwa, bo nie s' w stanie ='czy: si"
emocjonalnie z drug' osob', przez
to skandalicznie traktuj' dzieci w
swej pieczy, zn"caj' si" nad nimi gdy
pozostawieni bez nadzoru.
Pederastom przyjemno>: sprawia
zadawanie b[lu, cierpie<, innym istotom,
nie koniecznie ludzkim, i prowadzi to a/
do orgazmu.
Rozstrz'saj' wi"c m"ki Jezusa Chry-
stusa na >w. Krzy/u do najdrobniejszych
szczeg[=[w – od koronacji wie<cem z
cierni, przez ca=' jego drog" krzy/ow', a/
do m'k na Krzy/u. I >wi"to>: z tego uczy-
nili, w ka/dym ko>ciele s' stacje krzy-
/owe do tego celu, i roznegli/owany, roz-
pi"ty na Krzy/u Jezus, brocz'cy krwi',
Remove
Watermark PDFelement
pederasta
wisi na o=tarzach, i nak=aniaj' wier-
nych do ca=owania namiastki Krzy/a.
W g="bokiej przesz=o>ci, gdy mieli
nieograniczon' w=adz", nak=aniali do
sk=adania ofiar ze zwierz't, ptak[w, a
nawet dzieci.
Biedny jest wi"c los dzieci w ich
r"kach, je/eli ich nie lubi' – w r"kach
m"skiego kleru, bez/ennych samc[w,
jak ich zw", czy tzw. si[str zakonnych,
lesbijek, prowadz'cych domy dla sierot,
zwane sieroci<cami. Zn"caj' si" tam
nad nimi.
I co jaki> czas wybuchaj' skandale, /e
ob=apuj' ich cz">ci rodne, czy jak traktuj'
w przytu=kach. Kajaj' si" w[wczas przed
spo=ecze<stwem i robi' dalej, bo taka jest
natura tego rodzaju grzesznik[w.
To powinno by: zakazane, tak kon-
takty kleru z dzie:mi, jak i prowadzenie
przytu=k[w przez siostry zakonne.
Zboczenie jawnie uprawiane.
BARANKU BO?Y
Zak=amanie; gdy katolicy m[wi',
/e homoseksualizm jest grzechem, ci,
z o=tarzy, ka/' bi: si" im w piersi, /e
to oni grzesz' i zw' ich “barankami
bo/ymi” – istotnie, sami za>, /e s' ich
pasterzami. Z wizytami “duszpaster-
skimi” odwiedzaj' swych wiernych po
>wi"tach Bo/ego Narodzenia.
Zak=amanie; nie, to nie wierni, to
sam Jezus Chrystus barankiem bo-
/ym, ano – popatrzmy.
Dla barank[w, z tre>ci latopis[w&
1229& Spiridon “pastuchem
s=owiesnych owiec”.
1262& Kiri= “istynnyi” ]prawdziwy\
pasterz – pas= stado ludzi
ziemi Rostowskiej “s krotostiu”
]z przyjemno>ci'\.
1324& zmar=y Petr metropolita
pas= cerkiew lat 20.
1326& ten sam Petr metropolita,
pas= cerkiew lat 20.
1394& Theodor “pas cerkow Bo/oju”
5 lat.
1407& zmar=y Kiprian,
pas= cerkiew Bo/' lat 30.
1461& zmar=y Eufemij,
...pas= cerkiew 24 lata.
1461& zmar=y metrop. Iona,
pas= cerkiew Bo/' 12 lat.
I polski «pasterz» od «pastor» ]dusz-
pasterz\ pochodzi, OE.
Je/eli ksi'dz lub pop jest pasterzem, to
wierni, parafianie – owcami i baranka-
mi bo/ymi, nie inaczej. M[dl si", je/
eli o tym nie wiedzia=•a>(e>, bij si" w
piersi& twoja wina, twoja wina, twoja
bardzo wielka wina.
ŻĄDZA MORDU, KRWI –
OFIARUJCIE BOGU
czyt. MORDUJCIE NIEWINNYCH
DLA NASZEJ PRZYJEMNOÍCI
Przek=amanie, por[wnanie Jezusa
do baranka bo/ego wzi"=o si" st'd,

Wondershare
pederasta
/e kap=ani r/n"li niewinne baranki
i palili je na o=tarzach, Bogu, tak
i – rzekomo – niewinny Jezus mia=
pa>: ofiar'& offyervgecze czelczow
iedennascze, scopi dwa ]ofiarujcie
cielc[w – byk[w – 11, skop[w – ba-
ran[w – 2\; ˚jedena>cie.
staropol. gestlybi nye mogl ]sin... non
potuerit\ offyerowacz bidlyøczya, of-
fyerowacz bødzye dwye garlyczi.
Na wszelky dzyen s yutra lud
szlyubyenye offyerowal bogu, ied-
nego }barana| obyatvge z ivtra,
a drvgyego k wyeczorv. Nast"pny&
Offyervycze... koszla za grzech
iednego, abi bil oczisczon za wasz,
kromye obyati iwtrzney ]jutrznej\.
I nast"pny& Offyerowany bødø...
dwa dzesyøtky byeli ]bia=ek, sk[rek
z wiewi[rek b"d'cych walut' czas[w\
scropyoney oleyem kv kadzyenyv
bozemu.
I nast"pny& vczinycze offyerø bogv w
}o|byatø zapalnø..., kadzøcz wonyø
chatnø ]adolentes odorem suavitatis\
panv z wolow albo z owyecz.
I nast"pny& Na poczøtkv myesyøcza
offyervicze obyatø zapalnø panv&
s stada czelcza dwa..., baranow...
sedm..., a dzesyøtø czøscz...
byeli... w swyøtini, obyatø zapalnø
przechøtney wonyey kadzidlney.
Polozy ¢kadzilnye rzeczi ]ponent
thymiama\... a obyati zapaln na
oltarzv; obyetowal... y kadzidlne
rzeci zegl ]thymiama succendebat\
na wisokoscyach.
Offyerowal... skopy ku obyecze
kadzylney ]obtulit... arietem in holo-
caustum\. ˚kadzid=o.
}kap=an| wszystek tuk odeymye,
yakosz obyczay gest w obyatach
pokoynich, zakadzy ]adolebit\ na
oltarzv kv wony chøtney panv;
tuk... a dwye lyødzwyczy s logem
swym zakadzy ]adipem... adolevit\
na oltarzu. ˚zakadzi:.
sedm dny bødzecze offyerowacz
obyati zapalne ]holocausta\ panv,
a dzen ossmi... bødzecze offyero-
wacz obyatø zapalnø ]holocaustum\
panv.
polozy kadzilnye rzeczi... a obyati
zapalne ]holocaustum\ na oltarzv
twem.
...za obyatø zapalnø offyeruyø panu
]eum holocastum offeram domino\.
z has=a «zapalny, zapalni»,
o kap=anach& zarzezaly barani ]im-
molaverunt agnos\ y przelyaly krew
na oltarz. z has=a «zarzeza:».
I nast"pny& wezmy... kozø a skopyecz,
wszitko trzeczyego lata, garlyczø a
goløbya, to wszitko przeczynay ge
na dwoge, y polosz na gromadø
]...i wszystko przecinaj na dwoje – na
dwie cz">ci, i po=[/ na “gromad"”, tj.
na stos\, z has=a «gromada».
I wym[g by nie ofiarowa: Bogu
zwierz't pokrytych krostami& bødzeli
}zwierz"| crostawe ]habens... impeti-
ginem\, nye offyervycze tego panv.
z has=a «krostawy».
ZAK+AMANIE
A dzi> s' >wi"ci, d=onie sk=adaj' i
r"ce do Boga wznosz', nie ci sami,
lecz ten sam pokr[j sprawc[w – tak
samo my>l'cy.
I pomy>le:, /e ukrzy/owany Jezus
Chrystus by= tej samej klasy# R[wnie
niewinny.... absolutnie niewinny –
wed=ug >wi'tobliwego kleru – wisz'cy
jednak w>r[d dw[ch =otr[w.
By= po kilkakro: bardziej >wi"ty i za
a/ tak' >wi"to>: zosta= ukrzy/owany.
Im bardziej >wi"ty w mniemaniach
kleru o >wi"to>ci, tym bardziej podatny
na ukrzy/owanie go, przez grzesznych
>wieckich, lecz prawo mi=uj'cych, nie
Boga, stawiaj'cych zbrodniarzy przed
s'dem, za /ycia, nie po >mierci, ˚S'd
Ostateczny.
W czasie wojny 1939–1945 tysi'ce
ludzi zgin"=y m"cze<sk' >mierci', a
kler rozstrz'sa tak' jednej osoby –
Jezusa Chrystusa, 2 tysi'ce lat temu,
w odleg=ej Palestynie.
Zak=amania inny przyk=ad. Wsp[=-
/ycie p=ciowe przed >lubem wysoce
naganne, a powicie b"karta przez
pann" nie do przyj"cia. Lecz nie
ma nic >wi"tszego jak panna Maria,
kt[ra powi=a Jezusa poza zwi'zkiem
ma=/e<skim, za wsi', w stajni, zwana
przez to Przenaj>wi"tsz' Mari' Pann'.
Kler gani jedno, a nagradza drugie,
wynosi pod niebiosa – najzupe=niej
przeciwnej natury.
Niepokalana – tak o Marii, matce
Jezusa, i wszystkich dziewicach,
wychwalana, lecz nie o m=odzie<cach
w odbytnicach kt[rych lokuj' swoj'
sperm", ka=em zwan' – “dziewictwo”
m=odzie<c[w ]czysto>:\ z kt[rymi
chc' wsp[=/y: i tak' nadziej" maj' –
przemilczane, nie nagradzane, bo nie
po my>li, nie po tej stronie wydania.
My nie zostawiamy spermy w ciele
kobiety, wzdrygamy si" przed tym, i
B[g – po naszej stronie, zap=adniaj'c
j' – te/ nie zostawi=, cho: czu= si", za-
pewne, bosko podczas aktu obcowania
z 13-letni' Marysi'.
Sperma ka=em nie jest – odbytnica
nim jest, to st'd sperma sta=a si" ka=em,
w odbytnicy.
Cz=onkowie kleru s' tak bardzo
>wi"ci, /e ci"/kim grzechem jest za-
gadni"cie ich o seksualn' orientacj",
jakkolwiek ka/da doros=a osoba tak'
ma. A to dlatego, /e ci"/kim grzechem
jest niecna dzia=alno>: kleru, wynik=a
z tej orientacji. Dlatego sk=adaj' r"ce
do Boga i prosz' o przebaczenie,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
pederasta
i – dla kamufla/u – wiernym ka/' te/
sk=ada: i prosi:. Ci'g=e sk=adanie r'k
ma odsun': podejrzenie o wysoce nie-
>wi"tym post"powaniu kleru, i pytanie
z tym zwi'zane jak te/ rozwi'zuj'
problem p=ci i swego poci'gu, i do
kogo, i w jaki spos[b.
W latopisach szacunek dla m"/-
czyzn – znani s' z imienia i czyn[w
swoich, a dla kobiet – niewiestka ]nie-
znana, niewiadoma\ lub z narodowo-
>ci, mimochodem, marginalnie. Tak
np. o “Mindowgu” ]Mendougu\ †1263,
/e “siestra bie eju za Dani=om.” 1251
]w Ipat. pod 1252\.
Sam kler prze>laduje pederast[w
– samozachowawczo – zmusza nie-
zorganizowanych do krycia si", bo
im spo=ecze<stwo mniej wie po czym
ich pozna: – tym mniej wie, czym
kler jest. Ukrywaj' si" na otwartym,
publicznym widoku.
Aspekt pederastii w>r[d kleru zbyt
delikatnej natury by cho: jeden krok
wi"cej wykonali do przodu, tj. pozwo-
lili na wi"cej przes=anek, wyjawiaj'c w
spos[b bardziej otwarty kim s'.
Stan zakonny jest ucieczk' pede-
rast[w od otaczaj'cej rzeczywisto>ci,
>rodowisko ludzi kt[rzy w swym
rozwoju zawiedli oczekiwania spo=e-
cze<stwa, ˚kler.
Powo=anie do stanu zakonnego jest
brakiem powo=ania do normalngo
funkcjonowania w spo=ecze<stwie –
osoby niedoros=e, nigdy nie dojrza=e.
POZYTYWY
Ale dzi"ki pederastom, tworz'cym
szeregi kleru i zakon[w, mamy dzi>
zapisy wypadk[w dziejowych i ich
opisy, kt[rych inaczej nie mieliby>my
– niew'tpliwy wk=ad do ludzko>ci,
pozytywnego wyd{wi"ku.
Kompletne zatopienie si" w modli-
twie jest wy='czeniem si" z otaczaj'cej
rzeczywisto>ci w czasie kt[rym cia=o
odzyskuje energi" do dalszego dzia=a-
nia, =aduje si" jak bateria. Jest to wi"c
zysk dla os[b s=abych, p[=-sen.
Dla os[b beznadziejnie chorych
podtrzymuje wiar" w cud, i z tym /yj'
do momentu >mierci.
ZERWANIE Z NATURÅ
Cech' homoseksualist[w s' rysynki
i malunki wyobra/e< podrostk[w,
lat 10–12, tj. nadal kreskowe uj"cia
postaci, a w rysunkach sytuacyjnych,
np. szereg os[b w sadzie, jedni siedz'
za sto=em, dzieci bawi' si" pi=k', drze-
wa – brak perspektywy, tj. wszystkie
postacie na pierwszym planie, nie ma
t=a i uciekaj'cej i zanikaj'cej dali.
Z niedorozwoju mo/e te/ wynika:
zerwanie ze wszelk' rzeczywisto>ci',
czy raczej nie osi'gni"cie jej. I tak&
Íredniowieczny cz=owiek bardziej
obcowa= z natur', przez to systemy

Wondershare
pederasta
przez niego zak=adane bli/sze by=y
do niej. Dzie< zaczyna= si" od >witu,
a rok – od wiosny; w obu wypadkach
od przebudzenia si". Dzie< by= wi"c
od rana do wieczora, a Nowy Rok
wypada= w ko<cu marca, dok=adnie –
25 marca ]24-te dni traktowane by=y
jako dni przesilenia, ˚przest"pny\, ale
m[g= zacz': si" i nieco p[{niej – w
pierwszych dniach kwietnia. Marzec
by= wi"c zwany unorem ]pierwszym\
¯ >redniow. ang. oon }uun|. Tarcza
zegara dzielona by=a na 12 cz">ci,
bo odlicza=a tylko godziny dnia. Gdy
dzie< zaczyna= si" o godz. 6-tej rano,
a ko<czy= o godz. 6-tej wieczorem, po
zachodzie s=o<ca – 1-sza godzina nocy
by=a godzin' 7-m' naszego systemu,
zwan' te/ godz. 19-t'. I st'd dzień
jako widna pora doby i doba jako 24-
godzinny cykl maj' t" sam' nazw"
– dzień, cho: dzie< to nie noc. Doba
¯ noc dobawiona do dnia, tj. dodana
¯ do % bawi: ]˚da:\, termin czy te/
aspekt wzgl"dnie nowy. To Watykan
– pedera>ci – zmienili w 1582& rok
od stycznia, tak/e& dzie< od p[=nocy,
a urodziny – dzie< dla nas naturalny
– przenie>li na imieniny, sztuczny, bo
bez zwi'zku. Ja obchodz" imieniny 23
kwietnia, na pami'tk" ukamieniowania
>w. Wojciecha, biskupa z czeskiej
Pragi, w Prusach, 23 kwietnia 997
A.D., ko=o przysz=ego Königsbergu,
kt[rego w[wczas jeszcze nie by=o ]za-
=o/. 1254\, Kr[lewca w j. pol., i Kali-
ningradu w j. ros. A co ja, urodzony
w pa{dzierniku, mam wsp[lnego ze
>w. Wojciechem$ I Jerzy do niego
do='czony, z powodu innego wyda-
rzenia. Polacy, z plemienia S=awian,
Europy Wsch., wielce pobo/ny nar[d,
imieniny przyj"li, protestanci za>, z
plemienia Anglosas[w, Europy Zach.,
bli/ej trzymaj'cy si" ˚prawdy – nie,
tkwi' przy obchodzeniu urodzin.
W ten spos[b, rok chrze>cija<ski,
rozpoczynaj'cy si" od stycznia, nie
idzie w parze z poga<skim, rozpo-
czynaj'cym si" w marcu ]zwany w j.
ros. martowskim\, ani z hebrajskim,
Rosz Haszana, rozpoczynaj'cym si"
w ko<cu wrze>nia, o terminach nieco
zmiennych ]zwany w j. ros. ultramar-
towskim, bo z 6-miesi"czn' r[/nic'\.
Nowy dzie< ]doba\ zaczyna si" w
>rodku nocy, o p[=nocy, Nowy Rok
wypada w >rodku zimy, 1 stycznia,
a urodziny zast'pione imieninami,
my>l' pederast[w w Watykanie.
Polscy pedera>ci, znaczy kler, zepsuli
nazwy dni tygodnia, ˚tydzie<; niedo-
rozw[j my>lowy cech' pederast[w.
HORYZONTY MYÍLOWE
Pedersata, szczeg. kap=an-pede-
rasta, te/ cz=owiek, cho: u=omny.
W spo=eczno>ci powinien spe=nia:
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
funkcj" stosown' do swej u=omno>ci,
tj. o ograniczonym zasi"gu, i – zdecy-
dowanie – nie mie: kontaktu z dzie:mi
i m=odzie/' pod kar' >mierci. Tym
samym, by: rejestrowany w kategorii
“sex offender” w j. ang. Ani naucza:
o >wiecie i /yciu – o Adamie i Ewie,
Potopie, anio=ach, m"kach Jezusa
Chrystusa, /yciu pozagrobowym, z
przyczyn opisanych, i /e namaszcze-
niem olejkami i modlitwami mo/na
poprawi: stan zdrowia, bo jest to
spos[b na rozgarni"cie, wiedz" ludzi
sprzed o>miuset lat.
Z DOZÅ RACJI
Niekt[re spo=ecze<stwa wydaj'
wyroki >mierci na pederast[w. Je/eli
pedera>ci udzielaj' schronienia z=o-
czy<com ]szczeg. w >wi'tyniach\, tj.
=ami'cym prawo >wieckie, wstawiaj'
si" za zbrodniarzami ]s' przeciwko
karze >mierci na nich\, tym samym –
niejako – stawiaj'c si" po ich stronie,
gdy cz=ek >wiecki i grzeszny wzdryga
si" posuwa: a/ tak daleko, lubuj' si"
w rozprawianiu o m"kach i zadawaniu
cierpie< bezbronnym, szczeg. dzie-
ciom, ka/' mordowa: zwierz"ta i ptaki
na ofiar" Bogu ]czyt. sobie, bo kap=an
^ B[g\, to trudno tym spo=ecze<stwom
nie przyzna: dozy racji.
Ludob[jstwo os[b fizycznie doro-
s=ych, lecz intelektualnie u=omnych,
jest za daleko posuni"te, tylko dlatego
/e kto> wierzy w p=asko>: Ziemi i inne
niedorzeczno>ci, o czym uprzednio, i
m"/czyzna ma poci'g do m"/czyzn,
kocha si" w nich. Tym wi"cej nie-
wykonalne, /e stanowi' oni znaczn'
cz">: narodu, gdyby wszystkich. Lecz
jednostki kt[re wychodz' na zewn'trz,
w publik", ze swymi ci'gotkami do
wyrz'dzania szkody innym, fizycznej
i umys=owej, w rodzaju mordowania
innych istnie< ]ludzi, zwierz't, i pta-
k[w\ dla uzyskania swego orgazmu,
zn"cania si", nale/y eliminowa: ze
spo=ecze<stwa tak, jak i wszelkie
inne z=o, a/ do pozbawiania /ycia na
pierwszy, wyra{ny objaw tego/.
Niech swe niedorozwini"cie, zwane
zboczeniem, uprawiaj' w sypialni,
mi"dzy sob', tj. mi"dzy kompanami
o tych samych zainteresowaniach,
orientacji, pokroju.
PO CZYM POZNAÇ WILKA
W OWCZEJ SKØRZE
Gdyby wilka ubra: w owcz' sk[r"
• to i tak mia=by kszta=t wilka,
• >mierdzia= jak wilk, i
• wydawa= g=os wilka.
Rzeczy cz"sto maj' wi"cej ni/ jedn'
cech" po kt[rych mo/na je pozna:. Tak
i tu – wi"cej ni/ jedna.
A/ do 5–6-ciu po>rednich prze-
s=anek, wskazuj'cych na co>, mo/e
by: zwyk=ym zbiegiem okoliczno>ci.
Remove
Watermark PDFelement
yy
Gdyby jednak po=owa z tu opisanych
by=a prawdziwa to pow[d do alarmu,
nie mniej ni/ do zaniepokojenia, kim
>wi'tobliwi ze swej natury s'.
Do>: systematycznie wybuchaj'
skandale, oskar/enia, czego dopusz-
czaj' si" w stosunku do dzieci, gdy
te dorastaj' i s' w stanie wyjawi:
swe do>wiadczenia w kontaktach z
klerem. W=adze Ko>cio=a Rzym.-Ka-
tolickiego, pocz'wszy od biskup[w,
zmagaj' si" by kry: wypadki ksi"/y-
“zbocze<c[w”, udokumentowane, bo
nieudokumentowanych jest wi"cej,
jak zwykle w przypadkach prze-
st"pczo>ci.
ZACHØD vs. WSCHØD
Jedn' z cech Zachodu jest wi"ksza
dok=adno>: we wszystkim co mo/liwe
i jest to udr"ka dla kleru. Bo nawet w
obr"bie Biblii wierni nie odchodz' tak
daleko jak w krajach Europy Wschod-
niej, by np. 3-ch m"drc[w nazwa:
kr[lami o imionach Melchior, Kasper,
i Baltazar, w"druj'cych w pojedynk",
przez bezludzia, wiedzeni Gwiazd'
Betlejemsk' w przestworzach nieba
]czyt. Kosmosu\, na urodziny Jezusa
Chrystusa, do Betlejem.
St'd i prawo lepiej funkcjonuje
i wypadk[w nadu/ycia zaufania do
kleru jest wi"cej ujawnianych, /ycie
bardziej >wieckie, gdy w Europie
Wschodniej szaleje religijne.
S=awianie ^ Wierni ˘ Prawo•s=awny
^ Prawo•wierny, Ortodoksyjny ¯ gr.
Lapidarnie ujmuj'c&
Zach[d ^ my>l,
Wsch[d ^ wiara.
gr. pais, paidos ]ch=opiec\ % eron
]mi=o>:\ ˘ paiderastes ]umi=owa-
nie ch=opc[w\ ˘ paiderastia,
wsp[=cz. =ac. paederastia,
ang. pederast(y ]rodzaj sodomii,
szczeg[lnie uprawiany mi"dzy doro-
s=ym osobnikiem a ch=opcem\,
ros. mu'elo'stvo-mu/e=o/stwo.
pediatr-ia(a(yczny szkoln., med.
1. dzia= medycyny zajmuj'cy si"
chorobami dzieci"cymi, i metodami
ich leczenia,
2. w szpitalu& oddzia= w kt[rym
dzieci s' leczone.
pedicure }pedikjur| kosm.
piel"gnowanie }kosmetyczne| st[p
i leczenie.
pedologia szkoln., psych.
nauka zajmuj'ca si" badaniem fizycz-
nego i psychicznego rozwoju dzieci i
m=odzie/y.
peem }pe-em| broń.
¯ pe ]pistolet\ % em ]maszynowy\.
peeselowiec polit, jęz.
¯ PSL ¯ Polskie Stronnictwo Ludowe.

Wondershare
yy
pegeerowski jęz.
¯ PGR ¯ Pa<stwowe Gospodarstwo
Rolne.
pejcz d=ugi rzemie< na kr[tkim
biczysku, rodzaj bata.
pejoratywny jęz.
maj'cy odcie< ujemny.
pejs rel., etn.
d=ugie pasma, loki, w=os[w na skro-
niach, zwieszaj'ce si" przed uszami,
noszone przez ortodoksyjnych /yd[w.
pejza/(ysta szt.
krajobraz, widok terenu, w postaci
malowid=a, w dziele sztuki.
niem. landschaft,
holend. landskip ˘ landschap,
anglosas. landscipe, landsceap,
starofranc. paysage,
ang. landscape, scenery,
ros. landwaft-landszaft,
peiza'-pejza/ ¯ franc.
peki<czyk etn., anim., zwierz.
1. etn. mieszkaniec Pekinu ¯ franc.,
2. zwierz. rasa ps[w, o g=owie p=as-
kiej, pysku kr[tkim i szerokim,
d=ugiej sier>ci tworz'cej g"st'
grzyw" wok[= szyi.
peklowa: proces.
konserwowa: mi"so w roztworze
soli z saletr' i przyprawami.
ros. marinovat;-marinowat,
solit;-solit, ang. souse ]1. a pic-
kled food, especially the feet, ears, and
head of pig, 2. liquid used for pickling;
brine, pol. solanka, 3. ...itd.\,
pektora= rel., kult.
a. krzy/ noszony na piesi przez wy/-
sze duchowie<stwo katolickie,
b. napier>nik ozdobiony drogimi ka-
mieniami, noszony przez faraon[w
i arcykap=an[w /ydowskich.
pektyny biochem.
substancje /elatynuj'ce w ro>linach,
wyst"puj'ce g=[wnie w owocach i
jarzynach, powoduj' tworzenie si"
galaretek.
¢pel, pe=, po=, p=o woda lub ogie<.
kropelka, sopel, Íwi"tope=k ]Swia-
topo=k\, E=k, pe=no ]do pe=na\, jez.
Gop=o, p=o: i p=otka; ciep=o, p=omie<,
p=on':, p=oni: si".
wi"cej ˚element, woda ]nr 494\,
ziemia ]nr 498\.
pela tkań.
w=[kno jedwabne mi"kkie i cienkie;
skubanka z w=[kien jedwabiu.
pelargonia bot.
Pelargonium, ro>lina z rodziny
bodziszkowatych, o li>ciach silnie
pachn'cych, kwiatach barwnych
zebranych w baldachy.
peleng(owa: lotn., mors.
pomiar k'ta mi"dzy pewnym kierun-
kiem sta=ym, a kierunkiem ='cz'cym
oko obserwatora z obserwowanym
punktem, dokonywany dla okre>lenia
pozycji statku, samolotu; namiar.
peleryna odzież. narzuta kobieca.
fran., ang. pelerine ¯ pelerin
]pielgrzym\.
ang. cape ]pierwotnie& kaptur; okrycie
bez r"kaw[w, spi"te przy szyi, zwisa-
j'ce na plecach i ramionach, noszone
oddzielnie lub przypi"te do obrania
lub “cloak” – patrz ni/ej\.
=ac. cloca ˘ starofranc. i >redniow. ang.
cloke ˘ ang. cloak ]1. lu{ne, zwykle
bez r"kaw[w, wierzchnie okrycie,
ang. a loose, usually sleeveless outer
garment, 2. co>, co pokrywa lub kryje,
zakrywa; przebranie, ang. something
that covers or conceals; disguise\.
peleton sport.
zwarta grupa zawodnik[w jad'cych w
wy>cigu kolarskim.
pelikan zool., ptak.
Pelecanus onocrotalus L.,
gr. pelekan, =ac. pelicanus,
anglosas. i >redniow. ang.
pellicane, ang. pelican,
ros. pelikan-pelikan.
staropol. 1472 szadopyor pellicanus
˘ szadopi[r. ˚szadopi[r.
pelisa odzież.
zimowy p=aszcz damski na futrze.
pel-mel czynność. ˚pell-mell
bez=adna mieszanina rzeczy r[/nych;
groch z kapust';
w mieszaninie, pomieszanej masie
lub sposobie& bez porz'dku lub
metody; zmieszany, pomieszany,
bez =adu.
prawdop. podstawa do ˚kogel-mogel
– utartej mieszaniny /[=tka z cukrem.
ang. pell-mell ¯ starofranc. pesle
mesle ¯ mesler ]miesza:, to mix\.
pelur poligr.
papier cienki, dobrze satynowany.
peluszka bot.
groch pastewny, odmiana grochu
polnego.
pe=nia
1. astr. faza Ksi"/yca widzianego
z Ziemi jako okr'g=a, >wiec'ca
tarcza,
2. stan w kt[rym niczego nie braku-
je; szczytowy moment czego;
zupe=nie, ca=kowicie.
pe=ni:
wykonywa:, sprawowa:, wype=nia:,
spe=nia:, odbywa:.
~pe=ni: ¯ czas niedok. i przedrostki
nie czyni' go dokonanym.
¯ s=aw.-ros. po=nyj, po=on ]pe=en\.
znaczeniowo poch. pusty  pe=ny.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
ros. ]czyni: pe=nym\ napolnqt;,
]ciecz', p=ynem\ nalivat;,
ang. to fill ¯ fulfill(ment ]wype=ni:\.
za•pe=ni: – czyste strony tre>ci'
na•pe=ni: – do granic pojemno>ci,
wiadro, beczk",
po brzegi
po•pe=ni: – dopu>ci: si" czynu
prze•pe=ni: – ponad miar",
prze ^ nadmiar
do•pe=ni: – doda: do pe=no>ci
wy•pe=ni: – pe=ni: do ko<ca
s•pe=ni: – urzeczywistni:
oczekiwania, zamiar
pe=nik bot.
Trollius, ro>lina z rodziny jaskrowa-
tych, znane liczne gatunki.
pe=no jęz.
1. nie ma miejsca na wi"cej,
po brzegi,
2. wiele, zatrz"sienie, liczba bli/ej
nie okre>lona,
3. wsz"dzie ˘ pe=no go wsz"dzie.
pe=no~ jęz.
pierwszy cz=on wyraz[w z=o/onych
oznaczaj'cych&
a. ca=kowicie, zupe=nie,
b. suto, obficie, tyle, ile trzeba,
ile mo/e si" zmie>ci:.
pe=nog=os dźwięk., jęz.
s=owo zawieraj'ce w sobie wszyst-
kie d{wi"ki, lub wszystkie litery
gdy pisane.
Polacy, Czesi, i Chorwaci, maj'
sk=onno>: do >ci'gania, skracania
s=[w przez wyci"cie z nich d{wi"k[w
lub liter, utrudniaj'c tym ustalenie
{r[d=os=owu, np.
gr. petagma ]lataj'cy\ ˘ ptak,
staroniem. rz. Beber ˘ B[br,
ang. beaver, BW, V,
ros. czeta ]para\ % re ˘ czetyre ]4\
– pol. cztery ]“po=kni"te” E\,
ros. cho=od ]ch=[d\ % op ˘ cho=op
– pol. ch=op ]“po=kni"te” O\,
ros. woz % rast ]rost\ ˘ wozrast
– pol. wzrost ]“po=kni"te” O\,
wzrasta:,
ros. go=os ]starofranc. vois ˘ >redniow.
ang. voce, vois ˘ ang. voice\
– pol. g=os ]“po=kni"te” O\,
ros. dorogoj ˘ pol. drogi,
ros. gowarit ]m[wi:, ang. to speak,
to day; to tell\ ˘ pol. gaworzy:,
– pol. gwara ]dialekt, narzecze\,
gwar ]mieszanina g=o>nych
rozmow[w t=umu ludzi, zlewa-
j'ca si" w ca=o>:\ ¯ g ¯ g=os,
¯ go=os, % war, warzy: ]kipie:\,
ros. ko=os ˘ pol. k=os,
ros. ko=oko= ]dzwon\ –
staropol. k=ako=,
s=aw.-ros. ko=odnik ˘ zak=adnik dany
w gwarancj" pokoju,
ros. ko=ot, ko=o: ˘ pol. kolec ˘ k=u:,
ros. mo=ot ¯ mo= ]bi:, uderza:\

Wondershare
yy
– pol. m=ot,
ros. /e=obok ˘ pol. /=obek,
=ac. communis ]wsp[lny\ % tr ]pater\
˘ komtur ]ojciec chrzestny\
˘ s=aw. kuntor, pol. kmotr,
niem. gewalt ˘ pol. gwa=t,
niem. gelejt ˘ pol. glejt.
franc. Garamond ˘ pol. Garmond.
pe=nokrwisty
1. obfity w krew w organi{mie,
2. o koniu& czystej krwi, rasy.
pe=noletni jęz. doros=y, lat pe=en.
pe=nometra/owy film.
pe=nomocn-ik(ictwo(y prawn.
pe=nomorski mors.
pe=nop=atny ekonom.
pe=noprawny prawn.
pe=not=usty spoż.
pe=nowarto>ciowy jęz.
pe=ny, pe=en ¯ p[= ¯ po= ]po=owa\
¯ half }haf| ]p[=\ ˘ po=k ]huf(iec\,
Swi•atopo=k("tope=k ]p[=->wi"ty\.
s=owotw. zwi'zane z pusty, ˚pu>ci:
˘ dopu>ci: si" – pope=ni: }czyn jaki|.
pu>ci: za> zwi'zane z =o/y:, da:.
staropol. pe=ni:, staropol. pe=na
– toast, kielich trunku.
niem. voll ]pe=ny\, goth. fulls,
anglosas., >redniow. ang i ang. full,
franc. plein, rempli,
ang. full, ros. polnyj-po=nyj,
napolnennyj-napo=niennyj.
wo=. 1289 polna-po=na ]pe=na\,
ispolniwasœ-ispo=niszasja ]wy-
pe=ni=y si"\, rad(o)sti ispol=-
niv;sœ-radosti ispo=niwsja ]rado>:
– spe=ni=o si"; is ^ wy\,
ros. ispolnqt;,
za(na(po(prze(do(wy(s(uzu•pe=ni:.
¢pe=y< bot. bylica pio=un,
Artemisia absinthium.
staroros. pelyn;-pe=y<,
ros. polyn;-po=y<,
ang. wormwood.
pe=z-a:(n': ruch. czo=ga: si".
¯ le{: ]wolno i>:, porusza: si",
posuwa:\ ¯ ang. lazy ]leniw•y(ie\.
s=owotw. pokr. wynalazek ¯ le{:,
=azi:, p=az, pe=za:, p=ozy, =za.
wo=. 1289 polzou];-po=zuszcz
]pe=znie\.
pe=zak bot., zool.
1. ro>lina pe=zaj'ca, pn'ca si".
2. pierwotniak z rz"du o tej nazwie.
P.E.N. stowarzyszenie «ludzi pi[ra».
skr[t ang. International Association
of Poets, Playwrights, Editors,
Essayists, and Novelists.
Bez prostego zwi'zku z ˚pi[rem
]ang. pierwotnie pen, dzi> a feather\.
Przypadkowy zwi'zek ‘tw[rc[w»
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
]ludzi pi[ra\& o•tworzy:  o•pen.
penaty kult., hist.
w mitologii rzymskiej& opieku<cze
b[stwa rodziny, ogniska domowego.
pendant szt.
dzie=o sztuki tworz'ce harmonijn'
par" z innym dzie=em.
ang. pendant >redniow. ang. i staro-
franc. ¯ pendre ¯ =ac. pendere ]
zawiesi:, ang. to hang\.
pendent wojsk., hist.
pas zak=adany przez rami" do noszenia
na nim broni bia=ej& szabli, szpady,
pa=asza; feldcech, ˚bia=y ]bro< kr[tka,
sieczna, noszona w r"kach, do bezpo-
>redniej walki\.
=ac. pendens ]wisz'cy\.
penetr-acja(owa: jęz.
przedostawanie si", przenikanie.
penicylina biol.
antybiotyk wytwarzany przez niekt[re
szczepy ple>ni.
penitencjarny prawn.
poprawczy, karny, odnosz'cy si" do
wi"{ni[w, wi"zie<, wi"ziennictwa.
penitent rel.
w Ko>ciele Rzym.-Katickim& ten, kto
przyst"puje do spowiedzi.
peniuar przestarz., odzież.
rodzaj narzutki u/ywanej przy cze-
saniu; dawniej tak/e& poranny str[j
kobiecy.
pens moneta.
moneta zdawkowa u/ywana w Wiel-
kiej Brytanii i jej terytoriach.
ang. pence ¯ >redniow. ang. pens,
w zwi'zku z penny ¯ >redniow. ang.
peny, pening, anglosas. penig, pe-
ning, pokr. niem. pfennig – brytyjska
moneta, bita w br'zie, warto>ci 1(12
szylinga ]ang. shilling\.
pensja płatn. p=aca, ga/a.
=ac. pensio.
pensjona-t(rka(riusz bud.
dom mieszkalny, najcz">ciej w miejs-
cowo>ciach wypoczynkowych, uzdro-
wiskach, w nim pokoje z ca=odziennym
utrzymaniem.
pensum $
pentatlon sport.
zawody sportowe w 5-ciu dyscypli-
nach.
¢Pentateuch rel. pi": pierwszych
ksi'g Starego Testamentu.
gr. pentateuchos ]z=o/ona z pi"ciu
ksi'g\ ¯ penta ]5\ % teuchos ]na-
rz"dzie, sprz"t; ksi'/ka\,
p[{no=ac. pentateuchus.
¢Pentecost
1. /ydowskie >wi"to,
2. chrze>cija<skie >wi"to si[dmej
Remove
Watermark PDFelement
yy
niedzieli po Wielkanocy, obchodzo-
ne jako zes=anie >w. Ducha.
gr. pentekoste ]hemera\ – 50-ty
]dzie<\ ¯ pentekonia ]50\ ¯ pente
]5\, =ac. pentecoste ˘
>redniow. ang. i ang. Pentecost,
ros. pqntikostie-†pantikostie.
˚Pantikosie.
peonia bot.
Peonia, ro>lina ozdobna z rodziny
jaskrowatych, o du/ych, efektownych
kwiatach; piwonia.
peowiak wojsk., hist.
¯ POW ¯ Polska Organizacja Wojsko-
wa, utworzona konspiracyjnie, 1914,
przez J[zefa Pi=sudskiego.
pepeerowiec polit.
¯ PPR ¯ Polska Partia Robotnicza.
pepesza broń. bro< palna,
akronim& pistolet pulemiot Szpagina
– PPSz, konstr. G. S. Szpagina, 1940.
¢pepieleso popielisko, popielaty.
staroros. pepeleso-pepieleso,
ros. pepel;no, pepel;nyj
cvet,
ang. ashy.
pepitka tkan.
dese< na tkaninie w postaci drobnej,
dwukolorowej kratki; materia= o takim
deseniu.
pepsymalt $
pepsyna biochem.
ferment zawarty w soku /o='dkowym,
odgrywaj'cy wa/n' rol" w procesie
trawienia; stosowany w lecznictwie.
pepton biochem.
produkt rozk=adu bia=ka,
stosowany w lecznictwie.
perc-epcja(ypowa: fizjolog.
u>wiadomiona reakcja narz'du zmy-
s=owego na bodziec zewn"trzny;
postrze/enie.
¢pereczes zadrapanie, skroba:.
staroros. perehes-pereczes,
ros. ssadina-ssadina,
ang. scratch, excoriation.
per: szlak. stroma >cie/ka g[rska.
peregrynacja przestarz.
d=u/sza podr[/, w=[cz"ga, w"dr[wka;
pielgrzymka.
¢pereklukat przechytrzy:. ¯ kluk
]chytro>:, zr"czno>:, haczyk\,
staroros. perekl[kat;-
pereklukat,
ang. outsmart.
pere=ka
1. ozd. ma=a per=a,
2. szt. pere=ki – ozdoba archit.
w kszta=cie sznurka pere=,
3. wojsk. filipinka.
¢pereto=maczit wyt=umaczy:.

Wondershare
yy
¯ pere ]prze\ % to=m ]t=um\,
staroros. peretolmahit;-
pereto=maczit,
ros. istolkovat;-isto=kowat,
ang. to explain, to expound,
to interpret.
¢perewiesie przewieszenie, sie:
do po=owu p=ak[w i zwierz't.
staroros. perevese-perewiesie,
ros. set; dlq lovli ptic i
zverej,
¢perewiesiszcze miejsce dla
przechowywania sieci. staroros.
perevesi]e-perewiesiszcze.
perfekcj-a(onizm jęz.
doskona=o>:.
perfid-ia(ny jęz., osob.
przewrotno>:; przewrotny, podst"pny,
chytry i z=o>liwy, przebieg=y.
=ac. perfidia.
perfora-cja(tor(owa:
1. przebicie, przedziurawienie.
2. techn.
a. przebijanie, wycinanie otwor[w
w papierze, blasze, itp.
b. szereg otwor[w wykonanych
w papierze, np. dla u=atwienia
odrywania kartek.
perfum-y(owa:(eria kosm., woń.
rodzaj kosmetyk[w, przyjemnie
pachn'ce substancje, przewa/nie
p=ynne, syntetyczne lub pochodzenia
ro>linnego.
pergamin(owy
1. trwa=y, przezroczysty papier, nie
przepuszczaj'cy wody ani t=usz-
czu,
2. odpowiednio wyprawiona sk[ra
barania, o>la lub ciel"ca, u/ywana
dawniej do pisania i oprawy ksi'/
ek, obecnie u/ywana w technologii;
pismo, dokument na takiej sk[rze.
pergola konstr.
budowla ogrodowa sk=adaj'ca si" z
szeregu kolumn podtrzymuj'cych
drewnian' kratownic", oplecione
pn'cymi ro>linami; tak/e& rodzaj
altany.
perhydrol farmac.
st"/ona 30-procentowa woda utlenio-
na.
perintegracja jęz.
absorpcja morfologiczna, zjawisko
j"zykowe.
period(yk(yczny(yzacja
1. okres, cykl, czas w kt[rym zjawi-
sko powtarza si",
2. miesi'czka.
gr. periodos.
perka(ty roln.
kartofel, ziemniak;
perkaty – podobny do kartofla,
zaokr'glony ˘ perkaty nos.
perkal(owy tkan.
tkanina bawe=niana podobna do p=[tna.
perkoz zool., ptak.
Podiceps, ptak z rodziny o tej samej
nazwie; /yje w przybrze/nych szuwa-
rach, na jeziorach i bagnach.
perkus-ja(ista(yjny instr. muz.
d{wi"k wydobywany przez uderzenie.
perliczka ptak.
Numida meleagris, o szarym upierze-
niu w bia=e centki; pantarka.
perlisty jęz. ¯ per=a.
sk=adaj'cy si" z wielu kropel, “pere-
=ek”; kroplisty, np. rosa.
perlon tkan., odzież.
1. odmiana w=[kna syntetycznego,
2. perlony – cienkie po<czochy
damskie z tego w=[kna.
†per=a, pior=o, ber=a ber=o, OA.
per=a ozd.
klejnot w postaci kulki, barwy sreb-
rzystobia=ej, wytw[r nab=onka p=asz-
cza niekt[rych ma=/[w, przez obce
cia=o.
=ac. perla, perula, ang. pearl.
per=op=awy zool.
Aviculidae, rodzina ma=/y morskich
obejmuj'ca wiele gatunk[w, wytwa-
rzaj'cych per=y.
per=owiec
1. masa per=owa, macica per=owa.
2. zool. Agrynnis, du/y motyl z ro-
dziny po=udnic, o ceglastoczerwo-
nych skrzyd=ach w czarny dese<.
per=owy kolor.
1. przypominaj'cy kolorem per="
per="; srebrzystobia=y, jasnoszary,
2. ozdobiony per=ami, zrobiony
z pere=, zawieraj'cy per=y.
spoż. kasza per=owa – gatunek kaszy
j"czmiennej; per=[wka.
per=[wka spoż., bot.
1. spoż. kasza per=owa,
2. bot. Melica, ro>lina z rodziny traw,
wysoka, o 2-kwiatowych k=osach.
per=y łow.
drobne wyrostki na rogach sarnich i
wie<cach jelenich.
per=op=awy zool.
Aviculidae, rodzina ma=/y morskich.
perm geolog.
ostatni, sz[sty okres ery paleozo-
icznej.
Perm ]miasto w radzieckiej Rosji\.
permanentny książk.
ustawiczny, sta=y, ci'g=y, nieprzerwa-
nie trwaj'cy.
permutacja mat.
przestawienie, zamiana, uk=adanie
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
element[w w r[/nej kolejno>ci; ka/
dy z mo/liwych uk=ad[w danych
element[w.
ang. permutation ¯ >redniow. ang.
permutacioun; starofranc. permuta-
cion ¯ =ac. permutatio ]zmiana, wy-
miana\ ¯ permutare ¯ per % mutare
]z(wy•mieni:, ang. to change\.
peron([wka(owy techn.
podwy/szenie na stacji kolejowej
u=atwiaj'ce podr[/nym wsiadanie
do wagonu kolejowego, =adowanie
baga/u.
ang. platform,
ros. platforma-platforma.
peror-a(owa: jęz.
uroczysta przemowa, oracja;
rozwlek=e upominanie, pouczanie
perpetum mobile techn.
teoretyczny mechanizm, niemo/liwy
do funkcjonowania, kt[ry raz puszczo-
ny w ruch, funkcjonowa=by nieustan-
nie, bez zasilania energi' z zewn'trz.
per procura prawn., jęz.
w zast"pstwie, z upowa/nienia;
dzia=anie na podstawie pe=nomoc-
nictwa, przez pe=nomocnika.
ang. per pro ¯ per procurationem.
perseweracja jęz., med., psycholog.
1. przed=u/anie si" czasu trwania
ruchu artykulacyjnego poza
zwyk=' jego norm" czasow',
2. zaburzenia czynno>ci mowy lub
ruch[w pewnych cz">ci cia=a.
3. uporczywe powracanie do >wiado-
mo>ci pewnych wyobra/e<, my-
>li, s=[w, np. jakiej> piosenki.
=ac. perseveratio ]trwanie, powta-
rzanie\.
perski etn., bot.
1. dotycz'cy Persji, tj. staro/. Iranu,
2. perski proszek – sproszkowane
kwiatostany niekt[rych gatunk[w
z=ocienia, >rodek owadob[jczy.
persona książk., żart., przestarz.
osoba maj'ca du/e znaczenie, og[lnie
powa/ana; osobisto>:, figura.
=ac. persona ]maska na twarzy,
u/ywana przez aktor[w\.
starofranc., >redniow. ang. persone,
ang. person ]osoba\,
ros. osoba-osoba, lico-lico;
=ac. personalis ˘ starofranc., per-
sonel ˘ >redniow. ang., personele
ang. personal ]osobisty\,
ros. lihnyj-licznyj;
=ac. personalis ]osobisty\ ˘
personalitas ˘ starofranc.,
i >redniow. ang. personalite,
ang. personality ]osobisto>:\,
ros. lihnost;-licznost;
=ac. persona non grata ]osoba nie
po/'dana, niemile widziana\.
personal-ny(ia

Wondershare
yy
dotycz'cy osoby albo os[b; osobisty;
personalia – dane biograficzne, szcze-
g[=y /yciorysu.
personel
zesp[= pracownik[w w biurze, skle-
pie, itp.
personifikacja jęz.
przypisywanie przedmiotom, zjawi-
skom, itp., cech w=a>ciwych tylko
ludziom.
perspektyw-a(iczny jęz.
1. otwarty widok, panorama;
widok otwieraj'cy na co,
2. umij"tno>: ukazywania tr[j-
wymiarowych przedmiot[w na
p=aszczy{nie, zgodnie z prawami
widzenia.
=ac. perspectivus ¯ perspicere ^
per % specere
>redniow. franc. perspectif
=ac. perspective,
ros. perspektiva.
perswa-zja(dowa: jęz.
t=umaczenie z lekkim naciskiem,
namawianie, odradzanie, przekony-
wanie kogo o czym.
=ac. persuadere ]intens. ponagla:\.
persyfla/ lit., jęz.
szyderstwo zamaskowane pozorami
uprzejmo>ci; utw[r literacki, tekst o
charakterze szyderczo-ironicznym;
mowa ironiczna i kpi'ca, /artobliwa.
ang. persiflage ¯ franc. persiflage
¯ persifler ]dra/ni:, nabiera:, /
artowa:, ang. to banter\ ¯ =ac. per %
franc. siffler ]ang. to whistle, hiss\.
perszeron zool., anim., zwierz.
ci"/ki ko< roboczy rasy francuskiej.
persz $
pertrakt-acje(owa: jęz.
negocjacje, prowadzenie rozm[w w
celu osi'gni"cia uk=adu, porozumie-
nia stron.
perturbacja
1. książk. naruszenie ustalonego biegu
spraw, rzeczy; zam"t, zamieszanie,
2. astr. odchylenie planety lub komety
od orbity eliptycznej, po kt[rej
kr'/y, spowodowane przyci'ga-
niem innych planet.
peruka(rz
sztuczne w=osy na>laduj'ce naturalne
uczesanie.
perwers-ja(yjny osob.
sk=onno>: do zaspakajania instynkt[w
w nienormalny spos[b; wynaturzenie,
zboczenie.
peryfer-ie(yjny jęz.
1. kra<ce jakiej> powierzchni, obszaru,
2. odleg=e od centrum dzielnice miasta.
peryfraza jęz.
zast"pstwo s=owa innym, jego opis
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
przez om[wienie, metafor", np.
szko=a jako przybytek wiedzy.
perygeum astr.
najbli/szy wzgl"dem Ziemi punkt or-
bity Ksi"/yca lub sztucznego satelity.
peryhelium astr.
punkt orbity lub planety po=o/ony naj-
bli/ej S=o<ca; punkt przys=oneczny.
perypetie jęz.
1. skomplikowane przej>cia, przygody,
2. lit. punkt zwrotny, prze=omowy
w akcji utworu.
peryselenium
peryskop instr., fotogr.
1. przyrz'd optyczny s=u/'cy do
obserwacji przedmiot[w le/'cych
poza polem widzenia obserwatora;
ma zastosowanie w =odziach pod-
wodnych, czo=gach.
2. obiektyw fotograficzny sk=adaj'cy
si" z dw[ch soczewek skupiaj'-
cych.
perystyl archit.
wewn"trzny dziedzineic staro/ytnego
domu greckiego, otoczony portykiem
kolumnowym; tak/e ogr[d otoczony
kolumnad'.
perz
1. zarzewie, zaczerwieni:,
zaogni:; perzyna, pierzyna ]od
czerwonej podszewki\,
gr. pyr ]ogie<\,
2. Triticum repens, uci'/liwy chwast,
ro>lina z rodziny traw.
zaperzy: – zawzi': si"; rzep(a.
perz  rzep czytane wspak.
za(u•prze: si" ¯ parcie.
perzyna wszystko co zosta=o
zniszczone po/arem, zgliszcza.
staropol. perzyna ]iskra, /arz'cy
si" popi[=, zgliszcza\.
¯ gr. pyr ]ogie<\,
anglosas. spearca, >redniow.
holend. sparke, >redniow. ang.
sparke, sperke, spearke,
ang. spark ]iskra\, cinders ]zglisz-
cza; w"giel lub drzewo spalone, lecz
nie do stanu popio=u\,
ros. ]iskra\ iskra-iskra, luh-=ucz.
niem. dial. ammer ]/arz'cy si"
popi[=\, pokr. du<skiemu emmer,
staronord. eimyria,
anglosas. ≤merge,
>redniow. ang. emer, eimer,
ang. ember ]/arz'cy si" popi[=\,
glowing ashes.
peso moneta.
jednostka monetarna kraj[w Ameryki
P=d. i Centr. – Argentyny, Boliwii,
Kolumbii, Meksyku, Urugwaju, i
Filipin,
¯ hiszp. peso ]dosł. waga, ang. a
weight\ ¯ =ac. pesum ]odwa/one,
Remove
Watermark PDFelement
yy
ang. something weighed\.
pestka bot.
twarda warstwa owocni z zawartym
w niej nasieniem.
czes. pecka,
ros. kostohka,
ST – kamie< ]ang. stone\
pestycydy chem.
truj'ce >rodki chemiczne w postaci
proszk[w lub p=yn[w, stosowane do
ochrony ro>lin, zwalczania gryzoni,
owad[w, grzyb[w, chwast[w.
=ac. pestis ]morowe powietrze\
% caedo ]w pochodnych& occido ^
zabijam\.
pesymi-sta(styczny(zm char., osob.
cz=owiek sk=onny do widzenia wszyst-
kiego od strony ujemnej, przewiduj'cy
rzeczy najgorsze.
=ac. pessimus, ang. pessimist,
ros. pessimist.
peszy: ]si"\ psycholog ¯ pech.
zbija: z tropu, pozbawia: kogo pewno-
>ci siebie; onie>miela:, zawstydza:.
peszy: si" – traci: pewno>: siebie;
miesza: si".
pet ceg=a torfu odci"ta szpadlem,
zwykle szeroko>ci i g="boko>ci no/a
szpadla, grubo>ci kilkunastu centy-
ment[w.
petarda wojsk.
=adunek materia=u wybuchowego u/y-
wany dawniej do wysadzania bram,
mur[w, itp., dzi> >rodek imituj'cy
wybuchy pocisk[w artyleryjskich, u/
ywany podczas :wicze<.
1816 r.& „Chodkiewicz podst"puie
pod stolic" }Moskw", 1617|, i w nocy
szturm przypuszcza. Nowodworski iak
i przy wszystkich obl"/eniach tak i tu,
wysadza bram" petard', i dokazuje
cud[w m"ztwa, lecz Moskale przez
dw[ch zbieg[w Niemc[w z piechoty
naszey, o szturmie tym wcze>nie
ostrze/eni... itd.”
franc.-ang. petard.
petent
ubiegaj'cy si", sk=adaj'cy podanie,
zwracaj'cy si" z pro>b' do kogo.
ros. prositel;.
†petercyment spoż.
s=odkie wino hiszpa<skie.
petit poligr.
czcionka drukarska wielko>ci o>miu
punkt[w typograficznych.
petrochemia proces.
chemia przetw[rstwa ropy nafto-
wej oraz gazu ziemnego, i ta ga='{
przemys=u.
petrografia szkoln.
nauka o ska=ach i ich sk=adzie, w=a-
>ciwo>ciach, o ich powstawaniu,

Wondershare
yy
przeobra/aniu si", i wyst"powaniu w
skorupie ziemskiej.
petryfikacja proces.
1. książk. zakrzepni"cie czego w pew-
nej formie, zachowanie czego bez
zmian; ustalenie si", skostnienie,
2. bud. zestalenie polegaj'ce na nasy-
ceniu rozpadaj'cego si" muru, ka-
mienia, itp., odpowiednimi >rod-
kami,
3. geolog. proces przemiany w kamie<;
skamienienie.
petunia bot.
Petunia, jednoroczna ro>lina ozdobna
z rodziny psiankowatych, o kwiatach
w kszta=cie kielicha.
petycja jęz.
pro>ba, podanie, zwykle zbiorowa.
=ac. petitio(nis, >redniow. ang.
peticioun, ang. petition.
pew-ien jęz.
1. jaki>, bli/ej nieokre>lony,
2. niezdecydowany, w'tpliwy;
czy jeste> pewien$
za•pewne – by: mo/e ]w'tpliwe\.
s=owotw. pokr. wiem, MN.
pewni-ak(nie jęz.
cz=owiek niezwodny;
pewnie – 1. w spos[b zdecydowany,
>mia=y, bez wahania, sprawnie,
2. z doz' prawdopodobie<stwa,
chyba.
pewnik
1. jęz. fakt, wiadomo>:, itp., ca=kowi-
cie pewne, nie budz'ce w'tpliwo>ci,
prawda oczywista,
2. filoz., mat. twierdzenie przyj"te
w danej nauce bez dowodu, sta-
nowi'ce punkt wyj>cia i podstaw"
w dowodzeniu innych twierdze<;
aksjomat.
pewno jęz. pewnie.
pewno>: niezawodno>:, ufno>:,
por"ka, niezachwiane przekonanie,
zdecydowanie, ca=kowita wiarygod-
no>:, prawdziwo>:.
upewni: si", na pewno, jestem pewny,
z pewno>ci',
u(za•pewni: – zar"czy:.
staropol. ist, jist ]pewny\.
staropol. pewnie ]na pewno, bez
w'tpienia\, pewny ]zdecydowany\.
=ac. cernere ˘ certus ˘ starofranc.
certain ˘ >redniow. ang. certein
˘ ang. certain(ly ]1. wyznaczony,
ustalony, zadecydowany, za=atwio-
ny, 2. gwarantowane /e zdarzy si",
nieuniknienie, 3.... itd.\,
ros. koniehno-konieczno,
naverno-nawierno ¯ vernyj.
=ac. securus ˘
starofranc. sur, seur, segur,
>redniow. ang. sur, seur,
ang. sure ]1. rzadkie& bezpiecznie,
stabilnie, 2. niezawodnie, zawsze
efektywnie, tj. maj'ce miejsce, itd.\,
ros. vernyj-wiernyj,
nade'nyj-nadie/nyj,
uverennyj-uwierennyj.
pewny jęz.
1. niew'tpliwie nast'pi, niechybny,
2. mo/na na takim polega:,
3. ca=kowicie przekonany o czym,
4. bezpieczny.
p"cak spoż.
kasza z obt=uczonego ziarna j"cz-
miennego pozbawionego okrywy
owcowej.
p"cherz(yk anat.
1. utw[r b=oniasty wype=niony zwykle
ciecz' lub gazem, np. wskutek
oparzenia sk[ry, odci>ni"cia,
2. narz'd w jamie brzusznej w postaci
worka gromadz'cego mocz; u ryb&
narz'd z cienkiej b=ony, wype=niony
gazem, u=atwiaj'cy p=ywanie, u
niekt[rych pe=ni'cy tak/e funkcj"
p=uc,
3. techn. wypuk=o>: lub pr[/nia
powsta=a po odlewie.
s=owotw. pokr. puch(n': UÅ, ´,
puchp"ch.
staropol. m"cherz, mecherz.
ang. ]anat.\ bladder,
ros. puzyr;-puzyr.
staropol. p"cherz, p"chyrz, p"che-
rzyna, pacharzyna ]1. p"cherz
moczowy, 2. moszna, 3. woreczek na
pieni'dze\. ˚pacharzyna.
p"cina anat. przegub nogi ko<skiej,
krowy, zwierz't kopytnych.
˘ p"ta lub odwrotnie,
w zwi'zku s=owotw. z put$ ˚p"tla.
p"czek jęz.
ma=y p"k, wi'zka, zwykle w d=oni.
p"cznie: proces.
zwi"ksza: swoj' obj"to>: wskutek
nasi'kania ciecz'; nabrzmiewa:,
grubie:, ˘ p"czak.
pokr. p'k, p"ka:, KCz.
p"d odrost; p"drak.
p"d(zi: ruch. gon(i:, go<, ˚goni:.
pokr. impet; roz(na(po•p"d(za:;
1. pogania: ]p"dzi: byd=o\,
2. p"dzi: bimber – destylowa: ˘
samogon ]bimber p"dzony same-
mu\, p"dzi: /ycie – prowadzi:,
przep"dzi: je w ten lub inny
spos[b,
3. {r[d=o ruchu; nap"d,
4. impet; wpa>: z p"dem.
nog•a ]p"d, odrost, ga='{\ ˘
gon•i: ]p"dzi:\, ogon ]op"d\,
ga ¯ ga='{ ˘ od•noga(ga="zienie;
za(wy(po•p"d – za(wy(po•go<.
p"d ^ go<, s=owotw[rczo pokr. p"to.
staropol. p"dzi:.
starofranc. reusser,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
>redniow. ang. ruschen,
ang. rush, drive, ]p"dzi:, jecha:,
pop"dza:, zagania:, na(po-p"d\,
ros. natisk-natisk, napor-napor.
za(na(po(u(prze(przy(o(do(od(
(pod(w(wy(s(roz•p"dzi:.
~p"dzi: czas niedok. ¯ p"d ^ gon,
bieg z elementem nag=o>ci, impetu;
porywczy stan biegu ˘ p"dziwiatr.
s=owotw. poch. nap"d, rozp"d,
pop"dliwy.
za•p"dzi: – zagoni:
za•p"dzi: ]si"\ – wi"cej ni/ ]nale/y,
powinno si"\
na•p"dzi: – nagoni:, do>cign':
po•p"dzi: – pogoni:, ¯ pop"d
u•p"dzi: – ugoni:, do>cign':
prze•p"dzi: – 1. wygoni:,
2. oddzieli: np. pro-
cesem destylacji...
samogon
przy•p"dzi: – przygoni:
o•p"dzi: – dooko=a, ¯ ogon
do•p"dzi: – dogoni:, do>cign':
od•p"dzi: – odgoni:
pod•p"dzi: – podgoni:, troch"
w•p"dzi: – do >rodka
wy•p"dzi: – na zewn'trz
s•p"dzi: – 1. do kupy, ¯ sp"d,
2. przebywa: czas
jaki>
roz•p"dzi: – roz•goni:(proszy:
rozp"dzi: si" – nabra: p"du
p"dnia techn.
urz'dzenie s=u/'ce do przenoszenia
energii na maszyny r[/nego typu ]lub
ich cz">ci\, za pomoc' pas[w, lin;
transmisja.
p"dny
wprowadzaj'cy w ruch maszyny, silni-
ki spalinowe ˘ pateria=y p"dne.
p"drak odrostek ¯ p"d ]odrost\.
1. larwa robaka, /eruj'ca na p"dach
ro>lin,
2. larwa chrab'szcza majowego i in-
nych chrz'szczy wachlarzorogich,
3. żart. o dokuczliwym dziecku,
podrostku.
p"dz-el(lowa: narz.
narz"dzie do malowania, p"czek
w=os[w z sier>ci zwierz't lub w=os[w
sztucznych, oprawionych w trzonek,
r[wno przyci"tych.
¯ niem. pinsel ]p"dzel\,
pokr. fr"dzel.
staropol. kistek ]p"dzel\.
p"dzi: ruch. ˚p"d.
p"dziwiatr osob., pot.
cz=owiek niestateczny, niepowa/
ny, niesta=y, lubi'cy w=[czy: si" po
>wiecie.
p"dzlak bot.
Penicilium, grzyb ple>niowy z rodzi-
ny ple>ni, pewien jego gatunek daje

Wondershare
yy
penicylin".
p"dzlowa:
1. med. smarowa: migda=y lub b=on"
>luzow' gard=a >rodkiem dezynfek-
cyjnym, lekarstwem,
2. pot. p"dzlowa: ˘ op"dzlowa: co
]ruchem p"dzla – spo/y: z talerza
lub rozprowadzi:, jak piank" na
brodzie przed goleniem si"\.
†p"ga, p'ga
bicz skr"cony z rzemieni; pr"ga.
p"k(a:(aty(n':(ni"cie
1. p"kanie – rozkwitanie,
˚puk ¯ uk ]d{wi"k\,
2. wi'zka ]s=omy, chrustu\
¯ p"k(aty.
s=owotw. baz' pukiel ]$\ – lok,
pier>cie< w=os[w, U ˘ Å, ´.
s=owotw. pokr. puka:, >mia: si" do
rozpuku ]rozp"ku\, p"katy, wypuk=y,
p"czek ]gar>: s=omy, chrustu\, itp.
ros. puk.
p"katy jęz.
gruby, szeroki w >rodku, rozd"ty, na-
p"cznia=y, bary=kowaty; t"gi, oty=y.
p"pawa bot.
Crepis, ro>lina z rodziny z=o/onych,
jednoroczna lub dwuletnia, o /[=tych
kwiatach, pospolity chwast polny.
p"p-ek(owina anat.
blizna na >rodku brzucha, zwykle
w do=ku, pozosta=a po odpadni"ciu
p"powiny ='cz'cej matk" z nowo-
rodkiem; tw[r anatomiczny ='cz'cy
p=[d z =o/yskiem.
anglosas. nafela, niem. nabel,
franc. le nombril, >redniow. ang.
navel, ang. navel,
ros. pup=, pupo-k=/vina
-pupo•k(wina.
p"seta ˚pinceta.
p"ta(: ]si"\ liczba mnoga, wi"zy.
o(roz•p"tany ^ u(roz•wi'zany.
p"ta: si" – kr"ci: si", przebywa: w
pobli/u, zwykle i tym przeszkadza:
w czym.
lit. pantis, prus. panto,
ros. putat; ]wik=a:, pl'ta:\,
U ˘ Å, ´.
p"tak
a. brzd'c, smarkacz ¯ p"d ]odro>l\,
b. lekceważ. kto> niepowa/ny, ch=ystek.
p"t-la(elka
1. ta>ma, sznur, powr[z, u=o/ony w
pier>cie<, zwykle daj'cy si" zaci-
ska:, >ci'ga:,
2. zakr"t trasy, zwykle bardzo ostry,
3. pe=ny zakr"t toru na ko<cu linii
tramwajowej, umo/liwiaj'cy zmia-
n" kierunku ruchu na powrotny,
4. lotn. figura w akrobacji lotniczej,
w kt[rej samolot dokonuje zamk-
ni"tego lotu po kole.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
por. p"ta, p"cina.
p"to
1. wi'zad=o z porwoza, rzemienia,
zak=adane na przednie nogi zwie-
rz't ]koni, byd=a\ dla ograniczenia
swobody ich ruch[w,
2. sznur, powr[z, kajdany, kt[rymi
wi'zano r"ce i nogi uwi"zionego.
pfe# dźwięk.
oznaka obrzydzenia, smrodliwej
substancji.
phi# dźwięk.
nic to, oznaka lekcewa/enia.
piach jęz., zgrub. piasek ]drobnica\.
pia:, pienie dźwięk.
okrzyk kura, koguta.
1. o kogucie& wydawa: charakterys-
tyczny g=os: kukuryku,
2. m[wi: cienkim g=osem, podob-
nym do koguta,
3. chwali:, s=awi:, opiewa:.
pieniacz ¯ piana ]bez zwi'zku\.
staropol. pia: – wg ˚Ss 2011&
1. >piewa:,
2. pacierz odmawia:, modlitw",
3. chrapa: przez sen ]$#, jego autor –
R. Mazurkiewicz rozum postrada=\.
staropol. pianie – >piew, pie><.
staropol. pienie – >piewanie, pie><,
anglosas. singan, niem., singen
]>piewa:, nuci:\,
>redniow. ang. singen, ang. sing,
ros. pet;-piet.
pian-a(ka, pieniacz, pieni: si"
nieprzezroczysta, lekka, p"cherzyko-
wata masa tworz'ca si" na powierzchni
niekt[rych p=yn[w, lub biekt[rych
p=yn[w wskutek ich silnego ubijania,
wstrz'sania, nagrzewania.
¯ ang. foam, PF, MN,
s=owotw. koncepcji 024.
pieni: si" ze z=o>ci – piana w ustach.
franc. ecume, mousse,
anglosas. fam ˘
>redniow. ang. fome, foom ˘
ang. foam, pokr. niem. feim ]piana, w
w przen. szumowiny, m"ty, ang. scum\,
dawny ros. p≠na-piena,
ros. pen/a/it;.
pianie, pienie ]koguta\ dźwięk.
ostry, dono>ny g=os wydawany przez
koguta, cz"sty nad ranem.
s=owotw. baz' pie< ]wysoko\.
piani-no(sta muz.
instrument muzyczny,
odmiana fortepianu.
=ac.-ital. planus, pianoforte,
pianista.
pianissimo muz., dźwięk.
bardzo cicho, najciszej.
pianist-a(yka muz., gra.
muzyk graj'cy na fortepianie.
Remove
Watermark PDFelement
yy
pianka zdrobn. ˚piana.
pian-o muz., dźwięk.
a. cicho, delikatnie,
b. fragment utworu muzycznego
wykonany cicho, delikatnie.
pianobeton bud.
lekki beton, porowaty, stosowany
w budownictwie do cel[w izolacyj-
nych, element[w wype=niaj'cych i
konstrukcyjnych.
pianoguma techn.
bardzo elastyczne, porowate tworzywo
gumowe.
pianola instr. muz.
mechaniczne pianino.
pianoplastyk techn.
tworzywo sztuczne o strukturze
porowatej.
piar-g(/ysko /wir, g=azy;
kamienne wysypisko na zboczu g[ry.
pias-ek(karka(owiec(ownia(
(ownica(kowy, piaszczysty,
piach geolog.
1. lu{na ska=a osadowa sk=adaj'ca si"
g=[wnie z ziarn kwarcu,
2. piaski – grunt, teren piaszczysty.
piasek, wo=.-ros. piesok ˘ Pieszko
]drobny, niski, ma=y\ ˘ le ]pole, rola\ %
pieszko ˘ Lepieszko ]ma=orolny\.
w sk=adzie bazy do kilku termin[w&
py= – pch=a, puch, i=, kurz,
drobny – pies; kur, kura ]dr[b\,
du/a – krowa,
wielki – ko<.
wo=. 1289 p≠sok=-piesok,
ros. pesok.
piaskowiec petr., bot.
1. geolog. ska=a osadowa, jak wy/ej,
2. bot. Arenaria, ro>lina z rodziny
go{dzikowatych, o =odzydze roze-
s=anej, kwiatach bia=ych.
piaskownica
1. rodzaj p=ytkiej skrzyni nape=nio-
nej piaskiem, przeznaczonej do
zabaw dla dzieci,
2. bot. Ammpphila, szarozielona
k"pkowa trawa o /[=tawobia=ych
k=osach, ro>nie dziko nad Ba=ty-
kiem,
3. sport. cz">: brani lekkoatletycz-
nej pokryta grub' warstw' piasku,
na kt[rej l'duj' zawodnicy,
4. techn. zbiornik na piasek,
piaszczarka
piaskowy ¯ piasek.
1. jęz. zawieraj'cy piasek,
z domieszk' piasku,
2. kolor. maj'cy kolor piasku.
piast(owa:(un(unka
plenipotent, opiekun, kunigas.
piast ˘ piastowa: ]obejmowa:\, piasta
]obejma u ko=a\, pie>ci:.

Wondershare
yy
W czasach feudalnych okoliczna
ludno>: by=a w=asno>ci' lokalnej
g=owy, kt[ra wsp[=/y=a z kim chcia=a.
W Íredniowieczu by= to trend og[lnoeu-
ropejski. Tak by=o w Rosji, na Litwie,
i w Polsce, Niemczech i Anglii; gdzie
indziej – nie wiem.
Piastowie pie>cili co urodziwsze
dziewice, obejmowali je swymi ramio-
nami, st'd ich nazwa. Niekt[re zasz=y
w[wczas w ci'/".
W Niemczech zwani go fürst, znaczy
pierwszy, gdyby chcia=, i terminem
opisano status, pozycj" księcia.
W Anglii& king ¯ k % ing, termin tak
wulgarny, /e nie opisz"; w j. polskim
zosta=o ig ˘ igła ]¢k=ujka\, igrać ]bawi:
si"\, na Litwie kunigas ¯ nord. kun•ig ]
kun ¯ cun...\ % lit. as, s=owotw. poch.
polskie opiekun ¯ opie % kun, piastun
]m"/czyzna opiekuj'cy si" dzie:mi\,
piasta ]obejma\, piastować stanowisko,
plenipotent ]o r[/nym dzi> znaczeniu\,
ang. prince ]ksi'/"\ s=owotw. pokr. prick
]k=u:, k=ujka\, s=owotw. pokr. pol. pryk
]cz=ek stary, niezdolny, na zasadzie& «Jak
oni tak, to my na opak»\ i tryk ]baran
rozp=odowy\, ang. primate ]prymas\
¯ prime ¯ =ac. primus ]pierwszy, ang.
first\ % mate ]towarzysz, kompan;
jedna z pary; ma=/onek, samiec lub
samica zwierz't ='czona do pary w celu
rozmna/ania\ – element sp[=kowania
ledwie /e skrywany... primate ]dos=.
pierwszy do sp[=kowania, sp[=kuj'cy\
¯ prime % mate.
˚kr[l, gdzie ksi'/"& «m"ski cz=onek
kr[lewskiej rodziny», i m[j komentarz.
Zmowa; wstydliwy aspekt systemu
feudalnego pomijany przez historyk[w,
pisarzy, i j"zykoznawc[w, lub wykole-
jany jak tu.
Szcz'tki systemu zosta=y, w znacze-
niach s=[w pochodnych i nazwiskach
nadawanych dziewicom, przez szlacht",
jak zachowywa=y si" przed i po stosunku
p=ciowym& butna, cicha, ciep=a, g=adka,
gorzka, j"dza, kud=ata, lepka, nami"tna,
nierych=a, nie>mia=a, i inne, ˚nr 650
]Nazwiska w Polsce, grupa 54, R[/ne\.
Aspekt posiadania ludzi ma mi"dzy-
narodowe powi'zania, odpowiedniki, i
wypleni: jego szcz'tki nie da si" nawet
wsp[lnym wysi=kiem wielu.
piasta techn. obejma ko=a przy osi.
piastowa: pozycj" – obejmowa:
stanowisko.
Piast “Ko=odziej” – w=adca ]posta:
symboliczna, “Ko=odzieja” mu do-
robiono po wiekach, na domys= ¯
piasta& ko=a wyrabia= siedz'c przy swej
chacie\ ˘ r[d Piast[w, pierwszych
w=adc[w i kr[l[w Polski, za kt[rym
Jagiellon[w.
s=owotw. pokr. pie>ci: i pasterz
]s=aw a ˘ ia; u ˘ iu\ ¯ pastor ¯ =ac.
pascere.
Piast ]obejma, pan\ ˘ panewka
]cz">: =o/yska\.
starop. pyasta, =ac. modiolus
ang. the nave of a wheel.
piastr moneta.
moneta u/ywana w krajach Bliskie-
go Wschodu.
ang. piastre.
piastun(ka ¯ piast % un ]jeden\, ˚piast
staroros. pestun-piestun,
ros. vospitatel;-wospitatiel,
germ. kuningaz ˘ starogerm. wy-
/yn kuning ˘ staronord. konungr ˘
staro` i >redniow. ang. cyning,
lit. kunigas.
¢piatok pi'tek, ¯ pol., OE.
staroros. pqtok-piatok ¯ 5,
ros. pqtnica-piatnica,
ang. Friday, fifth day of Catholic
week ]starting Monday while in the
West it starts Sunday\.
piaszczarka techn. piaskownica.
piaszczysty jęz.
zrobiony, usypany z piasku; pokryty
piaskiem; obfityj'cy w piasek.
1. pi':
1. ='czy:, wi'za:, `pina: ˘ przy(za•
pi':, wy•pi': ]od='czy:, np.
konie od wozu\, spi': i spina:.
¯ >redniow. ang. pinne ]szpilka\
˘ ang. pin.
2. gi':, pr"/y: ˘ wypi': si" ]wygi':
si"\, napi': ci"ciw" w =uku, stosunki
mi"dzyludzkie, mi"dzynarodowe.
staropol. pi':,
za(na(u(prze(przy(o(do(od(pod(
(w(wy(roz(s•pi':.
~pina: czas niedok. ¯ ang. pin
]szpilka\ ¯ >redniow. ang. pinne,
anglosas. pinn, pokr niem. pinne
]skrzyd=o, p=etwa, skuwka\.
1. ='czy: dwie cz">ci, np. po=y,
2. pr"/y: ¯ pi':.
ros. zast-ëgnivat;/stegnut;
prq'koj-zastiegniwat prja/koj,
ang. to buckle, to button up.
za•pina: – ='czy: zapi"ciem, np.
na guziki, spink"
na•pina: – napr"/a:, np. ci"ciw"
=uku, stosunki
u•pina: – uk=ada: co, np. w=osy
podpinaj'c je,
u ^ pod ^ przy
prze•pina: – z miejsca na miejsce
przy•pina: – przy='czy: spink'
do•pina: – doko<czy: spinania
od•pina: – roz='czy: zapi"cie,
zamek u garderoby
pod•pina: – od spodu, od wewn'trz;
palto na podpince
wy•pina: si" – wypr"/a: si"
roz•pina: – odpina:, roz` ^ od`
s•pina: – po='czy: dwie cz">ci
spink', klamr', szpilk'
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
2. pi': si" ¯ pie<, pokr. pion;
wdrapywa: si", wspina: si" ˘
fasola pnie si" po tyczkach,
droga pnie si" ]idzie pod g[r"\,
pi': si" po stromym zboczu, pi': si"
po stanowiskach spo=ecznych
]awansowa:\.
~pi': ]si"\ ruch.
1. nacisk wywiera:,
2. gi': ]si"\,
koncepcji s=owotw. 002.A i 018.
za•pi': – czas dok., ¯ pi':,
na•pi': – naci'gn':, ¯ napi"cie
u•pi': – do='czy:, u ^ przy
prze•pi': – zmieni: zapi"cia
przy•pi': – do='czy: pi"ciem
o•pi': – dooko=a
do•pi': – przybawi: pi"ciem
od•pi': – roz='czy: co> spi"tego
pod•pi': – przypi': od spodu
w•pi': – do >rodka
wy•pi': ]si"\ – wygi': si",
wulg. pup" pokaza:
s•pi': – z='czy: spink'
roz•pi': – roz='czy: zapi"cie
pi'stka zdrobn. pi">:.
pi't-ek(kowy jęz., miara upł. czasu.
pi'ty dzie< tygodnia w katolickim
odliczaniu dni, ˚tydzie< ¯ tyj de< ]ten
dzie<\, bo anglikanie zaczynaj' od
niedzieli, i pi'tek jest dniem 6-tym
u nich.
pi't-ka(ty jęz. ¯ pi":;
1. cyfra oznaczaj'ca liczb" 5,
2. najwy/sza ocena w szkole,
w 4-stopniowej skali&
5 – najwy/sza,
4 – dobra,
3 – dostateczna, tj. mierna, s=aba,
2 – niedostateczna,
u/ywane jeszcze plusy i minusy,
3. rzecz opatrzona numerem pi'tym&
autobus, tramwaj, para but[w,
4. grupa pi"ciu os[b, zwierz't.
pichci: proces.
przyrz'dza: posi=ki, zwykle na ogniu,
cz"sto żart. bo nieumij"tnie.
piczka anat., wulg.
cieczka ¯ pi ]mocz, ciecz\,
termin nabra= wulgarnego znaczenia
– tak o /e<skich narz'dach rodnych,
zbytecznie, bo wszyscy wiemy /e takie
s', nadu/ywanie ich, tj. z byle powodu
i bez, jest wulgaryzmem, godnym
napi"tnowania, dyskryminacji.
pi: proces. wch=ania: ciecz ustami.
staropol. pijanica – pijak, op[j.
wo=. 1289 piti-piti ]pi:\, piv=-
piw ]pi=\, pit;e-pitie ]picie\, pi-
t;≥-picia, ne pi-nie pi ]nie pi=\,
s pitiem; -s pitiem ]z piciem,
napojami\, napivsœ-napiwsja ]napi=
si", upoi=\, pπ[-piu ]pi:\, pil=-pi=
]pi=em\, pπanstvom -pianstwom

Wondershare
yy
]pija<stwem\.
ros. pit;, staropol. pi:.
wg S. B. Lindego 1807&
gr.-pol. koniugacje&
liczba poj.& pino, pio – pij",
pieis – pijesz, piei – pije,
l. mnoga& piomen – pijemy,
piete – pijecie, piusi – pij'.
got. drigkan, staroniem. trinkan,
holend. drinken, anglosas. drincan,
>redniow. ang. drinken,
ang. drink, drunk;
por. trunek. s=owotw. pokr.
za(na(po(u(prze(o(do(pod(nad(
(wy(s(roz•pi: ]si"\,
pij•ak(any(awka, pitny, na(wy•pitek.
~pi: wch=ania: ciecz ustami.
przedrostki spe=niaj' funkcj" miary&
za•pi: si" – nadmiernie wypi:; naj-
cz">ciej dotyczy picia
alkoholu, a/ do >mierci
na•pi: si" – ot, tak sobie, do syta
po•pi: – uzupe=ni: napojem
spo/ycie jad=a, troch"
u•pi: ]si"\ – na um[r, u ^ za
prze•pi: ]si"\ – nadmiernie,
jednorazowo
o•pi: – zwyczaj picia alkoholu
z r[/nych okazji&
zawartej transakcji,
zako<czenia prac w
polu, itp., op[j ]pijak\
do•pi: – do ko<ca
pod•pi: ]si"\ – troch", pod ^ u
nad•pi: – troch", pod ^ nad ^ u
s•pi: – z wierzchu
wy•pi: – wszystko
roz•pi: si" – na ca=ego
pid/ak odzież.
marynarka.
pid/ama odzież. ˚pi/ama.
pie~, pio~ jęz.
1. g[ra, wierzch& piorun, pion,
trzpion, piana, pie<, stopie<,
2. wysoki ton& pie><, piosenka,
pienie koguta.
pie-c(karz(cze<(czywo(czyste(
(k=o(kielny(uch(yk
techn., proces, spoż., rel.
zapo/yczenie z ang. to bake }bejk|
]piec\ ¯ >redniow. ang. baken, PB,
KC; ang. bake(r(ry ˘ pieka(rz(rnia.
s=owotw. pokr. wy(przy•pieka:,
nieci: ^ pali: ^ piec ˘ pod•nieci: ^
przy•pali: ^ przy•piec.
niec  piec, NP,
spiekota ]s=oneczna\.
piek – ogie< ˘ bezpiecznie, piek=o.
ang. `orch }orcz| ˘ sc•orch ]przypie-
ka:, pali:\, t•orch ]pochodnia\,
p•orch ]ganek ¯ sanskr. agnis ^ ogie<
˘ ognisko; agn  gan; ka•ganek –
naczy<ko z olejem i ogniem\.
ros. pek/arnq/ar,
ros. pehen;-piecze<, pehonka-
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
pieczonka ]w'troba#\.
staropol. piec.
za(na(u(przy(do(nad(wy(s•piec.
~piec bud., proces., fizjolog.
¯ piec ]urz'dzenie z ceg=y napalane
ogniem z polan, drew, do poddawa-
nia masy wysokim temperaturom;
wyposa/enie chaty\;
1. przetwarza: mas" w piecu na
produkt spo/ywczy w postaci
chleba, bu=ek,
2. pali: s=o<cem cia=o a/ do b[lu,
mow', docinkami ˘ przypieka:,
3. b[l z powodu rany na ciele.
za•piec – czas dok. ¯ zapieka:
zapiekanka, zapiecek,
zapiec si" – zaskrzepn':,
¯ rana piecze
na•piec – wiele, np. pieczywa
u•piec – czas dok. ¯ piec
przy•piec – do /ywego; przypiecek
do•piec – doko<czy: pieczenia
wy•piec – czas dok., wypiek
s•piec si" – spali: na s=o<cu
Nie nale/y&
za¶piecek, nad•piecek, przy•piecek,
li•piec ¯ lipa.
piech-ota(ur wojsk.
rodzaj wojsk l'dowych, /o=nierze
przemieszczaj'cy si" pieszo z miejsca
na miejsce.
s=owotw. baz' piasek ]drobny\ ¯
piesok, w odr[/nieniu od konnicy,
zwanej raci'. ˚skala.
piec-uch(yk ˚piec.
piecz-a(o=owity książk.
troska, dbanie, zaspakajanie potrzeb,
staranie, ciep=o, ochrona; piecza ]tro-
ska\ ˘ bez•pieczny ]bez•troski\ ˘
nie•bezpieczny ]nie beztroski\;
pieczo=owicie.
staropol. piecza – troska, staranie.
opieka, na pieczy mie: –
troszczy: si", stara:,
anglosas. caru, cearu ]smutek\,
>redniow. ang. care,
ang. care ]1. troska, opieka, doz[r,
2, ostro/no>:, 3, niepok[j, 4. staran-
no>:\, solicitude ]troska\,
ros. zabota-zabota,
popehenie-popieczenie.
s=owotw. pokr. pehal;-pieczal
]/al, smutek, ang. grief, sorrow\ ˘
pehal;nyj-pieczalnyj i peha-
lit;-pieczalit ]dr"czy:, gn"bi:,
dotkn': chorob', /ali: si", smuci:,
ang. to afflict, to grieve, to sadden\.
˚pilno>: ]piecza, staranie, opieka\.
¢piecza=owanie troska, podniece-
nie, podekscytowanie, k=opot.
staroros. pehalovanie-
piecza=owanie, s=owotw. pokr. pe-
hal;-pieczal ]smutek, /al,
ang. grief, sorrow\,
ros. zabota, gopehenie, xlo-
Remove
Watermark PDFelement
yy
poty,
ang. care, anxiety, trouble, solicitu-
de. ˚piecza.
pieczara geolog. jaskinia.
pieczarka(rnia bot., spoż.
Psalliota campestris, grzyb jadalny z
rodziny bed=kowatych, o bia=ym lub
brunatnym kapeluszu.
piecz'tka narz. ˚piecz":.
1. mosi"/ny stempel do znakowania
dokument[w,
2. dokument nim opatrzony.
†pieczenia spoż. piecze<.
ang. roast-meat,
ros. 'arkoe-/arkoje.
pieczeniarz osob.
cz=owiek lubi'cy zje>: na cudzy koszt.
piecze< spoż.
potrawa mi"sna z mi"sa upieczonego
lub duszonego w ca=o>ci; cz">: mi"sa
zwierz"cego nadaj'cego si" na tak'
potraw".
piecz-":('tka("tnik("towa:
stempel, znak, pi"tno, TCz
1. p=ytka, zwykle metalowa, z wyry-
tym wizerunkiem, znakiem, tekstem
do odbijania na wosku lub laku,
2. wyci>ni"ty, odbity znak na wosku,
laku, lub papierze.
wo=. 1289 pehatnik=-pieczatnik
]piecz"tnik\, pehatnikou-
pieczatniku ]piecz"tniku\,
ros. pehat;.
pieczo=owity jęz. dbaj'cy, ˚piecza.
pieczyste spoż. ˚piecze<.
pieczone mi"so zwierz"ce przygoto-
wane do spo/ycia.
pieczywo spoż.
wyroby piekarskie& chleb, bu=ki.
piedesta= bud.
podstawa pod pomnik, popiersie,
pos'g; postument, cok[=.
=ac. pes, pedis % di % stal,
franc. piedestal, ang. pedestal,
ros. p;edestal, podno'ie.
pieg-i(owaty
brunatne plamki wyst"puj'ce na
sk[- rze cz=owieka, zwykle widoczne
na twarzy, pod dzia=aniem promieni
s=onecznych.
pieg/a zool., ptak.
Sylvia curruca, ptak z rodziny po-
krzewkowatych, szaro upierzony,
gnie/d/'cy si" z niedu/ych krzakach
ciernistych.
pieka-rnia(rnik(rz bud.
pomieszczenie w kt[rym piecze si"
pieczywo i wyroby cukiernicze.
s=owotw. baz' piec ]proces.\
staropol. piekarnia – izba czeladna.
niem. backen ]piec\, anglosas. ba-

Wondershare
yy
can, >redniow. ang. baken, ang. to
bake ]piec\ ˘ bakery ]piekarnia\,
ros. pekarnq-piekarnja,
bulohnaq-bu=ocznaja.
piek'cy jęz. ¯ piec, przypieka:.
1. pe=en /aru,
2. bolesny, dokuczliwy,
3. nag=y, pilny ¯ ang. burning issue.
piek-=o(ielny(li: si" rel.
ogie< i smo=a. ˚piec.
urojone miejsce w kt[rym dusze
zmar=ych poddawane s' wiecznym
m"kom za pope=nione grzechy.
przedmiot religijnych wierze<, po-
dobnie jak i wszystkie inne elementy
wiar, w tym niebo, B[g, anio=owie,
cuda – bajki dla naiwnych, na rozgar-
ni"cie dzieci do lat 10, starc[w i cz">ci
doros=ych, g=[wnie kobiet mi=uj'cych
tradycj" kt[r' kler w='czy= do wiary&
system >wi't i obrz"d[w, przygotowa<
do nich. wi"cej ˚niebo.
Sortuj'c pomieszanie, znamiona
nieba i piek=a&
niebo – biel, mr[z, >mier:, cisza,
piek=o – czer<, /ar, /ycie, wrzask.
staropol. pkielny ]piekielny\,
staropol. pkie= ]piek=o\.
ang. hell ]piek=o\ ˘ hellish ]piekielny\,
ros. ad=-ad ˘ adskij ]piekielny\.
pielesze legowisko, kryj[wka.
s=owotw. pokr. pielucha.
piel"g-nowa:(niarka czynność.
wykonywa: pos=ugi i zabiegi przy
chorych, dzieciach, starcach.
¯ pie % l"g.
pielgrzym(ka(owa: rel.
p'tnik; w"drowka do miejsc kultu.
s=aw. put;-put’ ]droga, podr[/; ang.
way, road, path; woyage, journey\ ˘
pol. p'tnik ]s=aw. U ˘ pol. Å, ´\ –
t=umaczenie pielgrzyma&
=ac. per ]przez, poprzez\ % ager
]kraj\ ˘ perger ]podr[/nik\ ˘ pe-
regrinus ]obcy\ ˘ pelerin, proven∫.
pelegrin ˘ >redniow. ang. pelegrim
˘ niem.-ang. pilgrim.
pieli: czynność.
oczyszcza: uprawne ro>liny z chwa-
st[w.
s=owotw. pokr. piel"gnowa:.
pielnik narz.
narz"dzie rolnicze r"czne, sprz"/ajne
lub mechaniczne, s=u/'ce do pielenia.
piel-ucha(esze("gnowa:(i tkan.
ma=y, kwadratowy lub tr[jk'tny kawa-
=ek biae=go p=[tna, flaneli, s=u/'cy do
spowijania, przewijania niemowl't.
pienia-ctwo(cz przestarz., książk.
wytaczanie i prowadzenie spraw s'do-
wych z zami=owania, cz"sto z b=ahego
powodu, zaciek=e procesowanie si".
pieni'-dz(/ek płatn., moneta.
w znaczeniu ekonomicznym& >rodek
p=atniczy przyjmowany w zamian za
dobra i us=ugi, lub zwalniaj'cy od
zobowi'za<.
drobna moneta z br'zu,
warto>ci 1(12 szylinga ]W. Bryt.\.
¯ >redniow. ang. peny.
staropol. gym peny'dze za nue
dadz', 1424 penandzi ]pieni"dzy,
w dope=niaczu\, 1414 ysby Jura ne
mal dayacz penandzy.
niem. pfenning, anglosas. penig,
>redniow. ang. peny, pening
prus. peningas, lit. piningas.
staroros. penqz;-pienia{ ¯ pol.,
ros. dene'naq moneta-
dienie/naja moneta ]jednostka
pieni"/na\, den;gi-diengi,
ang. money.
˚z=oty, grosz, moneta(rny.
pieni: si" proces. wytwarza: pian".
s=owotw. baz' pie< ]wysoko\, pion.
†pienie dźwięk.
>piewanie, pie><. ˚pia:.
pienie, pianie dźwięk. ˚pianie.
wysoki, dono>ny d{wi"k koguta.
s=owotw. baz' pie< ]wysoko\.
pieniek ¯ pion.
1. ma=y pie<; kawa=ek pnia,
2. dent. cz">: z"ba pozosta=a w szcz"-
ce po spruchnieniu, wykruszeniu
si" czy z=amaniu korony.
pieni"/ny płatn. ¯ pieni'dz.
pienik owad.
Aphrophora, owad z rz"du pluskwia-
k[w r[wnoskrzyd=ych; larwa jego
wytwarza bia=', pienist' mas", pod
kt[r' si" kryje.
pienisty jęz. pokryty pian' ¯ piana.
pienny jęz. posiadaj'cy pie<.
pie< karcz;
1. odrost od korzenia, naziemna cz">:
drzew mi"dzy szyjk' korzeniow' a
wierzcho=kiem, przewodz'ca wod"
oraz substancje wzrostowe,
2. ul zrobiony z pnia drzewnego, bar:.
¯ ¢vert ]pion\, BW, ˚szmer.
pion ˘ pie< ^ karcz ˘ bar: ]cz ^ :\.
s=owotw. pokr. pie<  rdze<  dzie<
˘ dzienica ]bar:, pie< drzewa\,
koncepcji 002.A.
pie< ¯ pion iEiO&
nie>: – nioska, wie> – wioska,
pierun – piorun, pie>< – piosnka,
tak i pie< – pion.
korze< – pie< ]pn': si", wzrasta:\;
zbo/e na pniu. ˚pniak.
=ac. concentrum ¯ com ]razem\
% centrum ¯ gr. kentron ]ostry
punkt\, pol. koncentracja, skupienie
¯ sku ^ kon, centr ^ pie<,
`acja ^ nie
ang. stem, trunk ]of a tree\,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
ros. wtamb-sztamb.
nazwiska& St"pie<, St"pniak ]pie<-
pie<\ ¯ stem ]pie<\ % pie<, pniak;
˚synonim ]nr 600\.
pie<ka bot. konop.
ros. pen;ka.
pieprz(niczka(ny(y:(yk bot., spoż.
Piper, ro>lina z Azji podzwrotniko-
wej; przyprawa do potraw.
staropol. pierz – pieprz,
ze Wschodu, sanskr. pippali,
gr. peperi, =ac. piper,
starofranc. poivre, anglosas. pipor,
>redniow. ang. peper, ang. pepper,
ros. perec-pierec.
pieprznik bot.
Cantharellus cibarius, grzyb jadalny
o wkl"s=ym, pomara<czowym kape-
luszu, osadzonym na kr[tkim trzonie;
kurka, lisica.
pieprzny spoż., jęz.
1. potrawy zaprawione pieprzem,
2. nieprzyzwoity, pikantny, dwu-
znaczny ¯ pieprzy: ]kopulowa:\.
¢pier ¯ pir`
1. przed`, prz[d, poprzedza wszystko
inne w swej kategorii, np. pierwszy
w odliczaniu ¯ pier % wszystkich,
wulgaryzm dot. przedniej cz">ci
tu=owia, mo/e i inne,
¯ >redniow. ang. firste, pokr. niem.
fürst, PF ˘ pirwej, pierwszy ]przed-
ni, przed wszy ¯ wszystkimi\, prz[d,
piersi ]cz">ci\ ˘ pier>,
2. ¢cier ¯ trze:; parcie  tarcie,
na•piera:  po•ciera: ]na ^ po\,
na•ciera:, s=owotw. koncepcji 002.A.
staropol. ¢pyr, YE ˘ pyrwej ]pier-
wej\, pirwy ]pierwotny\, ˚pierw.
~piera: ]si"\ czas niedok.,
np. zapiera: ]si"\, ¯ parcie ]nacisk\.
znaczeniowo pokr. si=a, moc, nacisk.
`prze: ˘ s=owotw. pokr. przekora,
`prze: ˘ przek ˘ w poprzek ]zupe=nie
nie w zgodzie, zaprzeczenie\.
za•piera: – 1. zamyka: mocno,
z podparciem,
2. miejscowo ¯ pranie
za•piera: si" – zaprzecza: ¯ przek
na•piera: – naciska:, naciera:
¯ natarcie
po•piera: – wzmacnia:, ¯ poparcie
u•piera: si" – sta: na swoim,
¯ uparty
przy•piera: – przy(do•ciska:,
o•piera: – 1. wzmacnia: podpor',
fizyczn' lub argumen-
tem ˘ w oparciu o `,
2. ca=kowicie ¯ pranie
od•piera: – si=' zmusza: do odwro-
tu, fizycznie, w przen.
– odpowiedzie:
pod•piera: – troch" wzmacnia:
w•piera: – wmawia: usilnie

Wondershare
yy
ws•piera: – wzmacnia: parciem
wy•piera: si" – zapiera: si", wy ^ za
¯ wyp[r ]parcie z
zewn'trz, np. statku
okalaj'c' wod'\
roz•piera si" – poddawa: si" rozparciu
np. swobodnie si'>:, ˚prze:.
s=owotw. poch. pierdoli: ¯ pier % doli:
]m[c, zdolnym by:, do=a: ˘ zdo=a:\,
pierdzie: ¯ pier % dzie: ]czyni: robi:\,
oba nielitearckie, wulgarne.
¢pierd cz">:, partia, ˚¢pier.
pierdoli: wulg., dosł. poczyna:,
pier•doli:(do=a – po•czyna:(czyni:
]pier ^ 1. cier, 2. prz[d; po ^ na;
doli:, do=a: ¯ d[=, moc ˘ podo=a:\.
s=owotw. poch. partoli: ]cz">ciowo
wykona:\ ¯ part ]cz">:, partia\,
`oli:, s=owotw. koncepcji 002.A.
†pierdzie: gaz. wydziela: gazy
z kiszki odbytowej, poprzedzaj'ce
ka=, g=o>no lub cicho; pruka:.
¯ pierd ]poprzedza ka=, g[wno, brud\
¯ pier % erde, % dzie: ]czyni:\;
¯ pier ¯ pir` ]przed`\ ¯ >redniow. ang.
firste, pokr. niem. fürst, PF ]pirwej,
pierwszy ¯ przed wszy ¯ wszystkimi\ %
erd ¯ niem. erde ]ziemia\ ˘ trud ]zn[j,
pokr. gn[j\, brud i brudzi: ]ang. soil,
to soil\. ˚brud.
staropol. pierdzie:, pirdzie:.
niem. furz ]pierd, pruk\,
furzen ]pierdzie:\.
¢pieregbiech przeguby w odzie/y,
]miejsca zgi":\, zak=adki,
wg Rosjan 1903.
Latopis 1116 pereg=b≠x=-
pieregbiech.
¢piereklukat jęz. przechytrzy:.
Latopis 1116 perekl[kat;-
piereklukat.
¯ kluka ]chytro>:, przebieg=o>:\.
¢pierewiesiszcze
miejsce gdzie rozwieszano sieci do
=owienia zwierz't i ptak[w.
Latopis 1116 perev≠siwe-
pierewiesiszcze.
¢piernacz hist.
rodzaj bu=awy zako<czonej pi[rami,
u/ywanej niegdy> przez starszyzn"
zaporosk' jako god=o w=adzy.
¯ pera-piera ]pi[ra, ang. feathers\ %
nah ¯ nahal;nika-naczalnika
]ang. chief, superior; commander;
head, headmaster\.
piernat rodzaj materaca wype=nio-
nego pierzem.
¯ pero-piero ]pi[ro, ang. feather\.
piernik spoż.
1. spoż. ciasto upieczone z dodat-
kiem miodu i korzeni,
2. cz=owiek stary, niedo="/ny.
franc. le pain d’epice croquet,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
niem. pfefferkuchen,
ang. ginger-bread,
ros. prqnik-prianik.
†pierno pieprznie, korzenno, ostro.
=ac. species,
starofranc. espice, espece,
>redniow. ang. spice, spece,
ang. spice ]ka/da z kilku ro>linnych
substancji, jak go{dzik korzenny,
czosnek, cynamon, ga=ka muszka-
to=owa, pieprz, itp., u/ywana jako
przyprawa\ ˘ spicy,
ros. prqnyj-prjanyj.
piero/ek zdrobn. ˚pier[g, G?.
ros. piro'ok-piro/ok.
pier[g, pierogi liczba mn., spoż.
potrawa z farszu owini"tego w kawa=ki
cienko rozwa=kowanego ciasta.
¯ s=aw.-ros. pir ]uczta\,
I ˘ IE polsk' nalecia=o>ci', np. staro-
pol. pirwej ˘ pierwej, nigdy ˘ niegdy>,
wi"cej ˚]litera\ I.
staropol. pir[g ]$\.
ang. pie, pastry,
ros. pirog-pirog ¯ pir-pir ]uczta,
bankiet, ang. feast, banquet\ % rog-
rog ]r[g, zewn"trzny kszta=t potrawy,
jad=a\.
pierrot lit.
posta: z ludowego teatru francuskiego,
z ubielon' twarz', w charakterystycz-
nym bia=ym stroju; pajac.
piersi ˚pier>.
¢pierst gar>: ziemi, ziemia.
staroros. perst;-pierst,
ros. gorst; zemli, zemlq.
pier->(si ¯ pier ]prz[d\ % si. ˚pier.
1. u ludzi i zwierz't, przednia i g[r-
na cz">: tu=owia; klatka piersiowa,
2. u kobiet, jeden z dwu gruczo=[w w
przedniej cz">ci tu=owia, wydziela-
j'cych mleko po porodzie, wydzie-
leniu p=odu z =ona }w mSjp 1969&
po urodzeniu dziecka – pewnie /e
nie osoby doros=ej, J.D.|,
3. mi"so z przedniej cz">ci tu=owia
drobiu& kury, indyczki.
s=owotw. baz' «prz[d»
¯ anglosas. fyrst ]dosł. najbardziej
przedni, na przedzie, ang. foremost\,
pokr. niem. fürst ]ksi'/", ang. prince,
lit., foremost man\, PF.
st ]prz[d\ ˘ first, foremost, stop, step
¯ st % oppositus, best, bust ]popiersie\,
past, i inne, i mo/e mie: zwi'zek
z rakiem ]ang. lobster... st\ ˘ krok,
kroczy:, raczkowa:; staropol. borak ^
burak ]rak ^ czerwie<, karmazyn\.
Jest to sie: zwi'zk[w mi"dzy s=owami,
dla mnie trudna do rozwik=ania, nawet
z przybli/eniem, by podpisa: si" pod
tym, kt[re s=owo wyda=o jakie, kt[re
by=o pierwotne.
pierwszy ^ przedni.
Remove
Watermark PDFelement
yy
«pierwszy» pochodzi z czas[w feudal-
nego systemu spo=ecznego, w Írednio-
wieczu, gdy ludno>: by=a w=asno>ci'
w=adcy – kr[la lub ksi"cia, i oni byli
pierwszymi do wsp[=/ycia seksualne-
go z dorastaj'cymi dziewicami.
wo=. 1289 persi-piersi ]piersi,
p=uca\, staroros. persi-piersi,
ros. grudi-grudi, ¯ ros. grud;-
pier>, ˚grudzie<,
staropol. piersi, pirsi, pirzi }r-z|,
ang. breast,
]klatka piersiowa\ chest.
pier>ciennica
1. bot. Sphaeroplea annulina,
glon nale/'cy do typu zielenic,
2.a. zool. Malacosoma neustria, motyl
z rodziny barczatek, sk=adaj'cy jaja
tak, /e tworz' pier>cie<,
2.b. zool. pier>ciennice – Annelida,
typ zwierz't o ciele z=o/onym z
szeregu zewn"trznie widocznych
pier>cieni, np. d/d/ownice i pi-
jawki.
pier>ci-e<(onek ozd., dosł. przedni
1. ozd. dosł. przedni kamyk ]szlachet-
ny\, ¯ pier` ]prz[d\ % stone ]
kamie<\ % `ek ]jedna rzecz, zdrob-
nienie, lub oba razem\.
obr'czka ze szlachetnego metalu
zwykle z drogim kamieniem, noszo-
na na palcu r"ki jako ozdoba,
2. ogniwo w kszta=cie k[=ka,
3. kr'g dooko=a czego,
4. astr. zjawisko optyczne,
5. techn. cz">: maszyny w kszta=cie
ko=a,
6. zool. jeden z odcink[w cia=a zwie-
rz"cia, maj'cego budow" pier>cie-
nia
franc. anneau, anglosas. hring,
niem. ring, >redniow. ang. i ang. ring,
ros. kol;co-kolco ]“ko=o palca”$\
¯ koleso ]ko=o\.
†pier>:, pirz: }r-z|
sypka ziemia, proch. ˚pierst.
pier>nica drzew. ¯ pier>.
obw[d drzewa mierzony na wysoko>ci
piersi cz=owieka.
pierun meteor. ˚piorun, pion.
pierw(ej(szy(otny jęz.
pocz'tek, ¯ pir.
najpierw, wcze>niej, przedtem.
wo=. 1289 pr=venec;-prowieniec
]pierwieniec\ ¯ gr. protos ]pierwszy\.
staropol. pierw, pirzw – dawniej,
wcze>niej, wg Ss,
staropol. pirwej, pirzwej –
pierwej, najpierw, pocz'tkowo,
wcze>niej, dawniej,
staropol. pierwszy, pirwy, pirzwy
pierwotny, dawny, poprzedni.
ang. first, before; beginning,
†Old Polish primordial, old,

Wondershare
yy
old-time, former,
ros. naha-lo/l;nyj
nacz•=o(lnyj, proisxo'denie.
pierwiastek ¯ pir % wiast ]wiadomo,
znanie\ % ek ]rzecz pojedy<cza\,
dosł. pierwsza ]najdrobniejsza\ znana
rzecz.
1. istotna cz">: sk=adowa jakiej>
ca=o>ci; czynnik, element, cz'st-
ka, sk=adnik,
2. chem. zbi[r atom[w o tej samej
liczbie atomowej kt[ry nie da
si" roz=o/y: zwyk=ymi metodami
chemicznymi; substancja prosta,
3. jęz. cz">: wyrazu z kt[r' wi'/e
si" ]lub kiedy> wi'za=o\ jego pod-
stawowe znaczenia, powtarzaj'ce
si" ]cz"sto z modyfikacjami\ w
wyrazach pokrewnych; rdze<,
4. mat. liczba kt[ra podniesiona do
pewnej pot"gi daje liczb" pier-
wiastkowan'.
ang. 1. element, 2. element,
3. i 4. radical,
ros. element-element, radikal
-radika=, koren;-kore<.
pierwiastka
kobieta lub samica ssaka pierwszy raz
rodz'ca; pierwor[dka.
pierwiastkowa: mat.
oblicza: pierwiastek danej liczby.
pierwiastkowy – odnosz'cy si" do
pierwiastka, lub b"d'cy nim.
pierwiosnek dosł. przedwiosnek
¯ pier` ]przed`\ % wiosnek ¯ wio-
sna ¯ s=aw. wiesna ¯ wies % sna.
bot. Primula, ro>lina z rodziny pier-
wiosnkowatych, o kwiatach dzwon-
kowatych, zebranych w baldachy;
najbardziej znanym gatunkiem jest
pierwiosnek lekarski.
>redniow. =ac. primula ¯ primus
]staropol. pir` ¯ >redniow. ang. fir`\,
starofranc. i >redniow. ang.
primerole ˘ ang. primrose,
ros. podsnie'nik-podsnie/nik
¯ pod-pod % sneg-snieg.
pierwo~ dosł. przed`, ¯ pir` ¯ fir.
pierwszy cz=on wyraz[w z=o/onych
oznaczaj'cy pierwsze<stwo, pocz'tek,
pierwotno>: czego ˘
pierwodruk, pierwowz[r, pierwotny.
ang. beginning, †Old Polish first,
ahead of `, foremost,
wo=. pro--pro` ]przed `, ˚pierw\,
ros. pervo--pierwo`,
nahalo-nacza=o.
pierwob[r leśn. las dziko rosn'cy.
pierwocina po(za•cz'tki, zal'/ki.
pierwodruk poligr.
pierwsze drukowane wydanie jakie-
go> dzie=a, utworu.
pierwokup prawo pierwszego kupna.
pierwopis pierwszy r"kopis czyje-
go> utworu; pismo, dokument napi-
sny po raz pierwszy.
pierworodny urodzony najpierw,
najstarszy z rodze<stwa.
franc. le premier-né,
ang. first-born,
ros. pervenec-pierwieniec.
pierwor[dka pierwiastka.
pierwotniak zool.
zwierz" zbudowane z jednej kom[rki
spe=niaj'cej samodzielnie wszystkie
czynno>ci /ywno>ciowe.
ang. protozoan ¯ gr. protos ]pierw`,
ang. first\ % zoion ]zwierz", ang.
animal\ % `an.
pierwotny ¯ pierwo` % tny ¯ istny;
1. istniej'cy w czasach przedhisto-
rycznych,
2. nie tkni"ty wp=ywami cywilizacji
i kultury, b"d'cy w prymitywnym
stadium rozwoju,
3. pocz'tkowy, pierwszy, niepochod-
ny.
franc. primitif, primaire,
ang. primordial,
]prymitywny\ primitive,
]pierwszy\ primary,
ros. pervonahal;nyj-pierwo`,
pervobytnyj-pierwobytnyj,
primitivnyj-primitiwnyj.
pierwowz[r ¯ pierwo` % wz[r;
1. wz[r z kt[rego powsta=y
pochodne, podobne mu,
2. orygina=, autentyk.
gr. prototypon ¯ protos ]pierw\,
% typos ]typ, forma, model\ ˘
=ac. prototypon ˘
franc. le prototype,
niem. urbild, protopyp,
ang. prototype,
ros. prototip-prototip,
pervoobraz-pierwoobraz.
pierwsze<stwo ¯ pierw % wszy;
prawo do czego> przed innymi.
franc. la primogeniture,
niem. prioritat; vorrang;
vorfahrtsrecht,
>redniow. =ac. prioritas ˘
>redniow. ang. priorite ˘
ang. priority,
ros. pervenstvo-pierwienstwo.
pierwszo~ pocz'tkowy cz=on s=[w
z=o/onych wskazuj'cy na ich przednie
znaczenie w warto>ci, kolejno>ci.
¯ pierwszy ¯ pir ¯ >redniow. ang.
firste % wszy ¯ wszystkich, wszech.
pierwszoligowy – 1-szej ligi,
pierwszoplanowy – 1-go planu,
pierwszorz"dny – 1-go rz"du.
pierwszoklasista jęz. 1-sza klasa.
pierwszoligowy jęz. 1-sza liga.
pierwszomajowy jęz. ¯ 1 Maja.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
pierwszoplanowy jęz. 1-szy plan.
pierwszorz"dny ¯ pierwszy % rz'd;
“pierwszego rz"du w t=umie innych,
lo/a, z przodu”, przedni w znaczeniu
wa/no>ci, warto>ci, znaczenia;
w zrozumieniu& bardzo dobry,
doskona=y, wybitny.
ang. first-rate,
ros. peroklassnyj-pierwok=as-
snyj ¯ pervo- % klass ]klasa\.
pierwszorzutowy jęz. ¯ rzut.
pierwszy ¯ ˚pir % wszy ]wszech\;
1. liczebnik porz'dkowy odpowia-
daj'cy liczbie 1,
2. stoj'cy na pocz'tku, na najni/szym
lub najwy/szym stopniu hierarchii,
3. znajduj'cy si" na pocz'tku w cza-
sie, pierwotny ]pro`, pra` ¯ proto
¯ gr. protos\,
4. odgrywaj'cy w czym najwa/niej-
sz' rol", stoj'cy na czele, g=[wny,
najwa/niejszy, zasadniczy,
5. przewy/szaj'cy innych, najlepszy,
najznakomitszy, przoduj'cy.
franc. premier; premierement,
primo, niem. fürst, anglosas. fyrst,
>redniow. ang. firste ˘ ang. first,
ros. pervyj-perwyj, pre'nij-
]ang. previous, former, foregoing\
¯ pre'de-pre/die ]ang. before, at
first, formerly\.
pierwszy – pierwszy dzie< ka/dego
miesi'ca.
pierwsza – pierwsza godzina po
12-tej, w po=udnie ]godz. 13-ta\,
lub po p[=nocy.
pierwszyzna jęz.
1. to, co by=o na pocz'tku,
2. rzecz nowa, zdarzaj'ca si" po raz
pierwszy.
†pierz pieprz.
pierzasty jęz.
1. poro>ni"ty pi[rami, opierzony,
2. zrobiony z pi[r ptasich, pi[rami
ozdobiony,
3. przypominaj'cy wygl'dem pi[ra.
pierzcha: ruch. biec w pop=ochu,
mkn':, ucieka:, zbiega:, wia:.
staropol. pierzchliwy –
1. szybki, r'czy,
2. tch[rzliwy, l"kliwy,
anglosas. fleon, pokr. niem. fliechen
]1. stroni: od kogo, 2. ucieka:\,
>redniow. ang. fleen,
ang. flee ]ucieka: lub zbiec od niebez-
piecze<stwa, po>cigu, nieprzyjemno>-
ci\, ros. be'at;-bie/at,
izbegat;-izbiegat.
pierz-e(yna(ynka
pi[ra i puch ptaka; okrycie wykonane z
pi[r, wsypa wype=niona pierzem.
ang. feathers,
]pierzyna\ a feathers bed,
ros. pera-piera, perina-pierina

Wondershare
yy
]pierzyna\.
pierzeja archit.
frontowa >ciana zabudowy ulicy
lub placu.
pierzga
py=ek kwiatowy zbierany przez pszczo-
=y do koszyczka na tylnych n[/kach,
nast"pnie uk=adany i ubijany w kom[r-
kach plastra miodowego.
pierzy: proces.
o ptakach& gubi: stare pi[ra i okrywa:
si" nowymi pi[rami.
pierzyna
przykrycie z wsypy wype=nionej
pierzem.
pie-s(ek(szo, psy anim., zwierz.
¯ aryjskie pes ]noga\.
s=owotw. baz' zwierz't domowych&
py= – drobny – du/y – wielki, ˚ox&
pch=a, puch, i=, kurz, s=aw. tlen ]py=\,
kur, kura ^ dr[b,
pies ]drobny ˘ piesok ˘ piasek\,
krowa ]du/a ˘ krocie\,
ko< ]wielki ˘ koniec ^ ma=y\.
s=aw. pies`, pias` ]drobny\
pies u nogi, piesi ]woje id'cy piechot'\,
piesi ˘ piechota
pies ˘ pieszko ]piesek, piasek, piach,
ma=y, drobny\ ˘ le ]ziemia, rola ˘ pole,
lemiesz\ % pieszko ˘ Lepieszko
]ma=orolny\.
pieszo ˘ piesz`, piech` ˘ piechot',
po>piech, >pieszy: z pomoc' ]i>:\,
ros. u•>piech ]powodzenie ¯ wie>:,
prowadzi: ¯ wodzi:; ang. success\,
piesz•o  o•pieszale.
w j. pol. z=e rzeczy, czyny, post"p-
ki, do>: cz"sto wi'zane s' z psem,
wypowiadane w z=o>ci, nieliterackie
przez to, np. psia ma:, psia krew ]z=a
krew\, psubrat, wykonawstwo czego
pod psem ]z=e\.
„Pies najlepszym przyjacielem cz=o-
wieka” – nie prawda. Przyja{< zasadza
si" na r[wno>ci ]pies zale/y od swego
pana, pan go utrzymuje\ i szczero>ci
]pies boi si" swego pana ca=y czas\.
Pies jest jedynym zwierz"ciem kt[re
jest w stanie oszuka: cz=owieka /e jest
jego przyjacielem – pies jest w sercu
wilkiem z natury, i spodziewa si"
takiego traktowania rzeczy ze strony
cz=owieka; gdy jest chory lub niedo-
="/ny – spodziewa si", /e cz=owiek
pozb"dzie si" go, w wilczy spos[b.
Imiona ps[w, dla przyk=adu&
Azor ¯ ozor ]j"zyk\ stale na wierz-
chu, OA,
Bur=aj ¯ bur ]warcze:\ % =aj ]z=y\,
Piku> ¯ pi ]siusia:\ % ku> ]¢ujek\.
mazur. psom-psom ¯ pies.
anglosas. hund, rzadkie, docga,
dogga, >redniow. ang. dog, dogge,
ang. dog;
dobry ]b[g\ vs. z=y ]pies, bies\&
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
anglosas. god ]dobry\ ˘ ang. dog;
>redniow. ang. gode ˘ dogge ]pies\
anglosas. god ]dobry\ ˘ >redniow.
ang. gode ˘ >redniow. ang. dog,
dogge ˘ ang. dog ]pies ^ z=y,
s=owotw. pokr. bies ^ diabe=, PB,
pies  bies s=owotw. koncepcji 024\,
franc. chien, ros. sobaka-sobaka.
Liczne, podstawowe rasy ps[w i ich
krzy/[wki daj' wiele innych nazw&
beagle, boxer, chow, colie,
dalmatian, English setter,
greyhound, pointer, poodle,
pug, spaniel, spitz, terrier.
piesi posuwaj'cy si", przemieszcza-
j'cy piechot', pieszo.
¯ s=aw. pies ]drobny\ ˘ pies, piesok
]piasek\, Piaski ]drobne, ma=e miej-
scowo>ci\ ¯ pers. pes ]noga\.
wo=. 1289 pewci-pieszci ]piesi\,
p≠wec;-pieszec ]pieszych\, p≠w;
xodœ-piesz chodia ]pieszo chodzi=\,
p≠wci-pieszci ]piesi\, p≠w;c≠.
¢piescy, poszcy piesi.
staroros. pescy-piescy,
powcy-poszcy,
ros. pexota-piechota,
ang. infantry, foot-soldiers,
staroros. p≠w;c;-pieszci,
pewec;-piszec,
ros. pewoxod-pieszochod,
p≠w;ci-pieszci ]piechota\.
pieski jęz. n"dzny, z=y, marny ¯ pies.
po piesku – p=ywa: stylem psa, jak
pies, przebieraj'c ko<czynami.
¢piestun opienkun, wychowawca.
staroros. pestun-piestun,
ros. vospitatel;-wospitatiel,
˚piastun.
¢pieszci piechota, ˚piesi.
hiszp. i port. infante ]podrostek,
pa{, pieszy\ ˘ hiszp. infanteria,
franc. infanterie, ang. infantry,
ros.pexora-piechota,
infanteriq-infanterija.
s=aw. p≠w;ci,˚pies ¯ pes ]noga\.
wo=., Ipat. ltps 6759 ]pod 1251\&
p≠wci i snouznici. mnozi
z≠lo. wo=., Ipat. ltps 6760 ]pod
1252\& wypadli z grodu... i mnozi
p≠wci.
pieszczo-ch(ta(tliwy osob.
zwykle dziecko podatne na delikatne
dotyki, poca=unki, g=adzenie, tule-
nie, zwane pieszczotami, oznakami
lubienia go.
pieszczotliwy – czu=y, serdeczny.
†pieszki pieszo, CK. ˚pieszci.
ang. on foot,
ros. pewkom-pieszkom.
pieszo jęz.
na piechot", wolno, w przeciwie<stwie
do konno ]szybko, po>piesznie\.
s=owotw. pokr, >pieszy: ]komu z czym,
Remove
Watermark PDFelement
yy
np. z pomoc', znaczy i>: z pomoc'\.
s=owotw. baz' piasek ]drobnica\.
pieszy ruch., wojsk.
1. id'cy piechot', nogami,
2. nale/'cy do formacji wojskowej
przemieszczaj'cej si" pieszo,
3. odcinek drogi przeznaczony
do przej>cia pieszo.
pie>ci:, pieszczo-ch(ta czynność.
okazywa: czu=o>: poprzez g=askanie,
tulenie, ca=owanie.
¯ piast(owa:; pie`, szcze`, szczo`
]drobiazg, drobnica\.
Ss 2011& staropol. pieszczota –
zniewie>cia=o>: ]$#\, delikatno>:.
ang. caress, to pet, fond,
ros. balovat;-ba=owat,
laskat;-=askat.
pie>cide=ko jęz.
rzecz pi"kna, wymuskana.
pie>-<(niarz, >piew(ca dźwięk.
kr[tki utw[r wokalny do tekstu
poetyckiego.
¯ s=aw.-ros. pet;-piet ]>piewa:\.
s=owotw. pokr. pi': ]ci'gn':\,
ci'gn': s=owa w tym wypadku,
przeci'ga: je, d=u/szymi czyni:.
na•pina: – na•ci'ga:.
=ac. canere ]>piewa:\ ˘ cantus,
franc. chant; anglosas. song, sang,
pokr. niem. sang ]>piew\, sänger
]>piewak\, >redniow. ang. songe,
ang. song,
ros. pesn;-pies<, pev/ec-piew(iec.
pietrasi: proces.
1. sma/y:, przyprawia:,
2. wybebesza: ]wn"trzno>ci\.
pietruszka bot., spoż.
Petroselium, dwuletnia ro>lina z
rodziny baldaszkowatych, uprawiana
jako warzywo, jej na: i korze<.
staropol. piotruszka.
gr. petros ]ska=a\ % selion ]pietruszka\
˘ petroselion ˘ =ac. petroselium ˘
p[{no=ac. petrosilium ˘ anglosas.
petersile i starofranc. persil,
>redniow. ang. perseli, persil, ang.
parsley, ros. petruwka-pietruszka.
pietyzm rel.
1. ruch reformistyczny w ramach
Ko>cio=a lutera<skiego, rozpow-
szechniony w XVII i XVIII w.,
d'/'cy do rozbudzenia uczu:
religijnych, popularyzuj'cy po-
gl'd o powszechnym kap=a<stwie
wiernych, zwalczaj'cy surow'
osch=o>: oficjalnej teologii,
2. poszanowanie, uwielbianie, cze>:.
gr. ]ruch religijny\ pietismus ˘
ang. pietism;
=ac. pius ]pobo/ny\ ˘ pietas ˘
starofranc. i >redniow. ang. piete ˘
ang. piety ]1. pobo/no>:, oddanie si"
religijnym obowi'zkom i praktykom,

Wondershare
yy
2. wierno>: i uwielbianie rodzic[w,
rodziny, itp., 3. pobo/ny akt, wypo-
wied{. 4. lito>:, ang. pity\,
ros. blagohestie-b=agoczestie.
piewca przestarz., książk.
s=awi'cy co lub kogo,
¯ pienie lub pianie ]kura, koguta\.
piewik zool. cykada.
piezoelektryczno>: fiz.
elektryczno>: wytwarzaj'ca si" w
pewnych kryszta=ach, przy >ciskaniu
lub rozci'ganiu.
pi"cio~ jęz.
pierwszy cz=on wyraz[w z=o/onych
– rzeczownik[w i przymiotnik[w ]rza-
dziej przys=[wk[w\, wskazuj'cy, /e
to, co wymienione w drugiej cz">ci
wyst"puje 5 razy.
pi"cioboista sport.
pi"ciobok geometr.
pi"ciob[j sport.
pi"ciodniowy miara czasu.
pi"ciogrosz[wka moneta.
pi"ciok't(ny geometr.
pi"ciokrotny jęz.
pi"ciol-ecie(tni(atka jęz.
pi"ciolinia muz.
pi"ciopalc[wka muz.
pi"ciolistny bot. yx
pi"ciominutowy miara czasu., jęz.
pi"ciopi"trowy bud.
pi"cioprocentowy mat., ekon. yx
pi"cioraki jęz.
pi"cioramienny
pi"ciornik bot. Potentilla L., rodzaj
ro>lin nale/'cych do rodziny r[/o-
watych. Nale/y do niego 300 – 500
gatunk[w. Gatunkiem typowym jest
Potentilla reptans. Ro>liny jednorocz-
ne, dwuletnie, byliny lub krzewy o se-
zonowym ulistnieniu, li>cie przewa/-
nie 5-listkowe, i st'd nazwa.
˚zerwip"p ]Potentilla tormentilla
Schrk., pi"ciornik kurze ziele\,
˚gadownik, kamyk, karczyki.
franc. la tormentille,
ros. zavqzmyj-koren;-
zawiazmyj-kore<.
franc. potentille argentee,
ros. serebrqnka-serebrianka.
ang. potentilla ]jedna z licznych
pokrewnych sobie ro>lin, rodziny
r[/, o kwiatach r[/nych kolor[w i
li>ciach o ostrych brzegach, og[lnie
pi"ciu, rosn'cych w[k[= =odygi, ci-
nquefoil – pi"ciolistnik, pi"ciornik\.
pi"ciornik krzewiasty bot.
Potentilla fruticosa L., gat. ro>liny
wieloletniej, nale/'cy do rodziny
r[/owatych, o kwiatach w licznych
kolorach, ostrych li>ciach, zwykle
pi"ciu, rosn'cych wzd=u/ =odygi; ci-
nquefoil – pi"ciolistnik. ˚zerwip"p
]Potentilla tormentilla Schrk.\.
franc. la potentille,
ang. potentilla,
ros. hervehnik=-czerwecznik.
pi"cioro jęz.
liczebnik zbiorowy odpowiadaj'cy
liczbie 5.
pi"ciotomowy publ.
pi"ciotonowy miara wagi.
pi"ciotysi"czny
pi"cioz=ot[wka moneta.
moneta lub banknot maj'cy warto>:
5 z=.
pi"ciuset jęz.
pi":(set(setka(setny,
pi"tna>cie, pi":dziesi't(ka(y,
pi":dziesi"cio-lecie(ro liczebnik.
liczebnik g=[wny albo cyfra 5.
¯ pi"d{ ]gar>:, chwytak\ ¯ pi":, pi"ta
¯ s=aw.-ros. pqt;-pjat ¯ gr. pente ]5\;
pi"d{ ˘ jat ]j':, j"cie, chwyt\.
˚gar ]za•garn': – za•j': –
po•chwyci:; za` ^ po`\.
pi"ta – kszta=tem pi'tki
˚cyfra, odliczanie.
pi": ˘ pi'tka, pi">:, wspina: si" ]na
palcach stawa:\.
†pi":nadzwdzie>cia pi"tna>cie,
dosł. dwadzie>cia bez pi"ciu.
pi"dzik zool., owad.
Cheimatobia, motyl z rodziny mierni-
kowc[w; g'sienice wyrz'dzaj' szkody
na drzewach owocowych i innych
li>ciastych; najbardziej znanym jest
pi"dzik przedzimek.
pi"d{ miara.
dawna miara d=ugo>ci, odleg=o>:
rozstawionych palc[w, od kciuka do
ko<ca >rodkowego palca rozpostar-
tej d=oni, oko=o 8 cali, ok. 20 cm.
pokr. pi">:.
pi"kn-y(o(o>:(ie
co>, co posiada cechy zadawalania
nas w pewien spos[b, swym kolorem,
form', struktur', proporcj', rytmicz-
nym ruchem, d{wi"kiem, itp., lub za-
chowaniem si", postaw', stosunkiem,
stanowiskiem.
Pi"kno ma nie tylko fizyczn' form".
mSjp 1969& 1. odznaczaj'cy si"
pi"knem kszta=t[w, barw d{wi"k[w
itp; maj'cy du/' warto>: moraln',
2. doskona=y; dorodny, okazowy,
poka{ny, 3. iron. nic nie wart, do
niczego, okropny.
pi"kno pi"knem poja>nione.
staropol. urupny –pi"kny.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
=ac. belus ]=adny, >liczny, ukochany\,
starofranc. i >redniow. ang. bealte,
beaute , ang. beauty ]pi"kno\ ˘
beautiful ]pi"kny\, beautify ]upi"k-
sza:\, beautification ]upi"kszanie\,
beautifier ]osoba upi"kszaj'ca\,
ros. prekrasnyj-prekrasnyj,
krasivyj-krasiwyj,
(u)kra-wat;/sit;-
]u\kra•szat(sit.
pi"knoduch osob.
kto> wy/ywaj'cy si" w estetycznych
wzruszeniach, zmanierowany na tym
punkcie.
pi"kny
1. przynosz'cy wyj'tkowe zadowo-
lenie estetyczne, kszta=tami, bar-
wami, d{wi"kami, du/' warto>ci'
moraln',
2. doskona=y; dorodny, okazowy,
poka{ny,
3. iron. nic nie wart, do niczego,
okropny.
pi">: anat.
ku=ak, zwini"ta d=o<, pokr. pi"d{.
pi"t-a(no(nowa:(ka anat.
tylna cz">: stopy.
na(od•cisk; by: mo/e – s=owo nowe
¯ odmiana =ac. talus ]pi"ta, kostka u
nogi, kostka do gry\ ˘ pi" ]¯ p"cina\
% ta]lus\, pi"ta ˘ pi": ]5\ ˘ pi"d{
TÇD{.
5 kszta=tem stopy.
pi"tnast-ka(y(olecie(owieczny(
(olatek(omiesi"czny
pi"tna>-cie(cioro jęz. ˚pi":.
pi"tno
1. znak, znami" odbite, wyci>ni"te,
wypalone na czym, odcisk, >lad,
˘ napi"tnowa:,
2. cecha charakterystyczna,
3. blizna, znami", cecha charakter.
pi"tnowa: jęz., czynność.
1. surowo os'dza:, gani:, karci:
za co,
2. oznacza: pi"tnem, wyciska:
na czym znak.
pi"tr-o(owy(zy: ]si"\
1. bud. kondygnacja budynku nad
parterem,
2. bot. strefa znajduj'ca si" na okre>-
lonej wysoko>ci nad poziomem
morza, w kt[rej panuje pewien
rodzaj ro>linno>ci,
3. górn. cz">: z=o/a przygotowana
do jednoczesnego wybierania,
4. leśn. w drzewostanie le>nym&
jednakowa wysoko>: koron pewnej
grupy drzew lub krzew[w.
=ac. appendare ]przybudowy, do-
datku\; kondygnacja dobudowana na
dachu istniej'cej.
ang. penthouse;
pi"t` ¯ pent.

Wondershare
yy
pif-paf# okrzyk.
na>laduj'cy strza=y z broni palnej.
pigment(acja
1. biol. substancja barwi'ca, nadaj'-
ca kolor tkankom zwierz"cym i
ro>linnym,
2. chem. cia=o barwi'ce, u/ywane
do wyrobu farb,
3. fotograf. jedna z technik pozytyw-
wych, daj'ca na subtelno>: ry-
sunku.
pigu=a
kula ulepiona z czego.
s=owotw. pokr. figa, PF.
pigu=ka med.
lek w postaci kulki, wielko>ci grochu,
w przen. przykro>:, rzecz przykra,
przykra wym[wka.
ang. pill.
pigwa bot.
krzew z rodziny r[/owatych,
staroniem. ¯ =ac.,
ang. pigweed.
pija-k(ny(cki(lnia(<stwo(tyka
osob. cz=ek na=ogowo za/ywaj'cy
alkoholi; alkoholik.
pijatyka – uczta pijacka, libacja.
s=owotw. baz' pi:, wulg. chla:.
staropol. ca 1450 brzuchacz.
=ac. potator, franc. ivrogne,
niem. trinker, ang. drunkard,
ros. p;qnica-pijanica.
pijar rel.
cz=onek zakonu za=o/onego w XVI
w. w Rzymie, przez >w. J[zefa Ka-
salantego.
pijawka
1. zool. pier>ciennica z gromady o
tej samej nazwie, o przyssawce
z otworem g"bowym,
2. leśn. p"d boczny wyrastaj'cy na
pniu poni/ej korony.
pijus pot. pijak.
pik karc.
jeden z kolor[w w kartach, czarny
sercowaty listek
1. pika tkan.
g"sta tkanina o pr'/kowanej ]bruzd-
kowanej\ powierzchni.
2. pik-a(antny(ieta(uje(owa:
broń. w=[cznia.
staropol. XV w. glycza – glica.
=ac. pilum,
franc. pic ]pika, ang. a pike, pickax\
˘ piquer ]przebija:, k=u:\ ˘ pique ˘
ang. pike ]dawna bro< u/ywana przez
/o=nierzy, sk=adaj'ca si" z metalowego
grotu, g=owicy, i d=ugiego, drewniane-
go dr'ga; bro< r"czna, k=uj'ca\, s=o-
wotw. pokr. pick ]kopa:, ry:, uderza:
motyk' lub kilofem, przetyka:\.
ros. pika-pika, kop;ë-kopio,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
3. pika lotn.
pionowy, gwa=towny lot smolotu w d[=.
pikador kult.
konny zawodnik uzbrojony w pik",
bior'cy udzia= w walce z bykami.
pikant-ny(eria jęz.
1. ostry w smaku; korzenny,
szczypi'cy.
2. nieprzyzwoity, pieprzny
¯ pieprzy: ]kopulowa:\.
pikieta społ.
1. stra/, warta, czujka,
2. grupa robotnik[w strajkuj'cych,
dy/uruj'ca w celu niepodpuszcze-
nia do pracy =amistrajk[w,
3. spo=eczna stra/ zorganizowana do
jakich> cel[w, przewa/nie prote-
stacyjnych
pikle spoż.
jarzyny, og[rki, grzyby itp., zmaryno-
wane w occie z korzeniami.
pikling spoż. >led{ w"dzony.
piknik społ.
]sk=adkowa\ zabawa towarzyska,
zwykle na wolnym powietrzu.
pikolo prof.
ch=opak us=uguj'cy w kawiarni, w
restauracji, w hotelu.
pikor gra. gra dzieci"ca polegaj'ca na
zbijaniu patyka wbitego w ziemi"
kijami do pasienia kr[w, i obronie rzu-
conych kij[w le/'cych w podli/u przez
tr'canie swoim kijem tych, kt[rzy
zbli/' si" by sw[j kij odebra:.
¯ pika ]k=ucie\.
pikotki ozd.
drobne oczka, p"telki, z'bki; obr'bek
wzd=u/ jednego boku w'skiej koronki
nicianej.
pikowa: czynność.
1. odzież. przeszywa: dwa materia=y,
wierzch z jakim> spodem, cz"sto
prze=o/one wat', we=n', itp., two-
rz'c wz[r.
2. lotn. wykonywa: lot nurkowy,
3. ogrodn. przesadza:, rozsadza:
m=ode ro>liny.
pikowy karc., kolor. koloru pik.
pikulina muz.
ma=y flet o wysokiej skali,
d{wi"ku przenikliwym.
¢pil narzyma:, naciska:,
˘ pilnik, pi=a i szpila, szpilor; pilny.
pilaster archit.
eleemnt architektoniczny w formia
p=askiego filara, nieznazcnie
wyst"puj'cego przed lico >ciany,
zaopatrzonego w baz" i g=owic",
spe=nia funkcj" dekoracyjn' i kon-
strukcyjn'.
franc. pilastre, ital. pilastro
Remove
Watermark PDFelement
yy
¯ =ac. pila ]ang. a pile, column\.
pilaw spoż.
tradycyjna potrawa wschodnia,
sporz'dzona z ry/u lub bulguru,
z dodatkiem warzyw, kawa=k[w mi-
"sa ]baraniny, drobiu, lub ryb\, oraz
du/ej ilo>ci ostrych przypraw.
tur. pilav.
†pilch zool. gryzo<, Myoxus glis.
†pilen, pilny
1. pilny, 2. staranny, 3. czujny.
pili: jęz., pot.
nagli:, ponagla:; na(po•p"dza:.
pilnie jęz. gorliwie, z uwag'.
pilnik i pi=a narz.
narz"dzie z hartowanej stali,
pilnik – o szorstkiej powierzchni,
do r"cznej obr[bki metalu, drewna,
paznokci;
pi=a – w postaci listwy lub tarczy z
ostrzem z"batym, do ci"cia drewna,
metali.
s=owotw. baz' wywieranie nacisku,
narzymanie.
pilno>: jęz.
gorliwo>: w wykonywaniu czego>;
pracowito>:, staranno>:.
pilnowa: ]si"\ jęz., czynność.
1. strzec czego, czywa: nad kim,
nad czym, sta: na stra/y, dozoro-
wa:, dogl'da: czego lub kogo,
2. przestrzega: czego, zachowywa:
co; trzyma: si" >ci>le czego
~pilnowa: czas niedok. ¯ pilnie
]bacznie, uwa/nie\.
1. zwraca: ci'g=' uwag", strzec,
czuwa:, dozorowa:, dogl'da:,
˘ pilnuj swego nosa ]miej sw[j
interes na uwadze\,
2. przestrzega: czego, zachowywa:
co; trzyma: si" >ci>le, nie odst"po-
wa: od czego ˘ pilnowa: porz'dku,
przepis[w.
ros. streh; (hto), prismatrivat;
(za hem), ang. to look after, to keep an
eye on, to observe, to watch; to mind.
po•pilnowa: – przez czas jaki>
u•pilnowa: – u ^ po ^ przy
przy•pilnowa: – upilnowa:
do•pilnowa: – pilnowa: do ko<ca
pilny jęz.
1. uwa/ny; pilnowa: – uwa/a:,
2. nie cierpi'cy zw=oki, po>pieszny.
s=owotw. baz' nacisk.
pilon $
pilot(a/(owa:([wka
1. lotn. lotnik kieruj'cy statkiem
powietrznym,
2. mors. marynarz zawodowo zajmu-
j'cy si" przeprowadzaniem stat-
k[w przez miejsca trudne do
nawigacji,

Wondershare
yy
3. sport. w wy>cigach kolarskich& mo-
tocyklista wskazuj'cy tras" wy>cigu,
4. osoba powierzona sobie opiek" nad
go>ciem, zw=aszcza zagranicznym;
jego przewodnik.
ital. pilota, franc. pilote,
ang. pilot,
ros. locman, kormhij.
pilotka odzież.
czapka naci'gana na uszy,
zapinana pod brod'.
pil>-<(i: filc; g"sty, zbity materia=,
otrzymywany z w=[kien we=ny lub
sier>ci.
staropol. pil>nianki –
buty filcowe, z pil>ni.
niem. filtz }filtc|, ZC,
anglosas., >redniow. ang. i ang. felt
]materia= z we=ny, cz"sto z dodatkiem
sier>ci, po='czony pod ci>nieniem, go-
r'cem, i chemikaliami, bez tkania lub
dziania – robienia na drutach\,
ros. mex-mech. ˚filtc.
pi=-a(ka(owa: narz.
narz"dzie ze stali w postaci listwy
lub tarczy, z ostrzem z"batym do
ci"cia drewna, metali, ko>ci, itp.
pi=y r"czne lub mechaniczne, ramo-
we, ta>mowe, wst"gowe i tarczowe.
pilnik i pi=a ¯ narzyma: ]pi=owa:,
przypila:\.
=ac. secare ]ci':\ ˘ segmentum,
anglosas. saga, niem. sage,
>redniow. ang. sawe, ang. saw,
ros. pila-pi=a.
• crosscut saw ]tradycyjna pi=a do
ci"cia bali, przez dwie osoby, d=ugi
i szeroki brzeszczot zw"/aj'cy si" w
obu ko<cach pi=y, dwie r'czki-u-
chwyty na obu jej ko<cach\.
• butcher’s saw ]pi=a rze{nika,
do ci"cia ko>ci, w'ski brzeszczot
oprawiony w ramk", uchwyt\.
• handsaw ]pi=ka r"czna do drewna,
szeroki brzeszczot, uchwyt\.
• circular saw ]pi=a tarczowa\.
• buksaw ]do drewna, brzeszczot
osadzony w ramie, w >rodku kt[rej
jest rozp[rka, a po drugiej, skrajnej
stronie – naci'g\.
• hack saw ]pi=ka do metali, w'ski
brzeszczot osadzony w ramce, uchwyt\.
• coping saw ]wyj'tkowo w'ski
brzeszczot osadzony na wyj'tkowo
wysokiej ramce, zapewne do niere-
gularnych linii ci":\.
• fret saw ]d=ugi, waski i drobny
brzeszczot do ci"cia cienkich drew-
nianych p=aszczyzn, np. sklejki, lub
metalowych p=yt, we wzory\.
• jigsaw, jig saw ]w'ski brzeszczot,
osadzony pionowo w ramie, z na-
p"dem, do ci"cia falowych lub niere-
gularnych linii w rodzaju zwoju\.
~pi=owa: czynność.
czas niedok. ¯ pi=a, pi=ka ]ma=a pi=a\,
pilnik.
znacz. baz' nacisk i powtarzaj'ca
si" czynno>:, ruchy.
1. rzn':, przecina: co pi=',
2. >ciera:, wyg=adza: co pilnikiem,
3. pot. /art. znudza: opowiadaniem,
uporczywie co powtarza:.
ros. 1 – 3 pilit;-pilit ¯ pila-pi=a,
ang. 1. to saw, 2. to file, 3. to annoy.
za•pi=owa: si" – czas dok., zatrze:
prze•pi=owa: – na wskro>, na wylot
przy•pi=owa: – dopasowa: pilnikiem
do•pi=owa: – doci':; dopasowa:
roz•pi=owa: – powi"kszy: pilnikiem
†pi=atyk maczuga, bu=awa /elazna
z kr[tk' r"koje>ci'.
pi=ka(rski(rstwo(rz
spr"/ysta kula z gumy, sk[ry, wy-
pe=niona powietrzem lub wypchana,
lana, s=u/'ca do zabawy i gier spor-
towych.
do g[ry ¯ pi= ¯ pille ]g[ra\ % ka ]do\,
t=um. od ty=u.
pi=owa: ruch., czynność.
r/n':, przecina: co pi=' lub pi=k',
pinakiel archit.
pionowy element dekoracyjny w po-
staci smuk=ej, kamiennej wie/yczki,
zako<czonej u g[ry iglic', kt[rej
kraw"dzie udekorowane s' /abkami,
i kt[ra zako<czona jest kwiatonem.
ang. pinnacle ¯ >redniow. ang. i staro-
franc. pinacle ¯ p[{no=ac. pinnacu-
lum ¯ pinna ]ang. a wing, pinnacle\.
~pina: czas niedok. ¯ ang. pin
]szpilka\ ¯ >redniow. ang. pinne,
anglosas. pinn, pokr niem. pinne
]skrzyd=o, p=etwa, skuwka\.
1. ='czy: dwie cz">ci, np. po=y,
2. pr"/y: ¯ pi':.
ros. zast-ëgnivat;/stegnut;
prq'koj-zastiegniwat prja/koj,
ang. to buckle, to button up.
za•pina: – ='czy: zapi"ciem, np.
na guziki, spink"
na•pina: – napr"/a:, np. ci"ciw"
=uku, stosunki
u•pina: – uk=ada: co, np. w=osy
podpinaj'c je,
u ^ pod ^ przy
prze•pina: – z miejsca na miejsce
przy•pina: – przy='czy: spink'
do•pina: – doko<czy: spinania
od•pina: – roz='czy: zapi"cie,
zamek u garderoby
pod•pina: – od spodu, od wewn'trz;
palto na podpince
wy•pina: si" – wypr"/a: si"
roz•pina: – odpina:, roz` ^ od`
s•pina: – po='czy: dwie cz">ci
spink', klamr', szpilk'
¢pinarszczik petardnik, wojak
uzbrojony w materia= wybuchowy.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
staroros. pinar]ik-pinarszczik,
ros. petard]ik, t.e. voin,
vooru'ennyj petardoj.
ang. miner.
pinceta narz.
p"seta, szczypczyki lub kleszczki
]zwykle hirurgiczne, kosmetyczne,
techniczne\.
starofranc. pincier ]szczypa:\ ˘
franc. pincette ]szczypczyki\,
ang. pincers ]szczypce, kleszcze,
obc'/ki\, scissors ]no/yczki\,
przerobione na tweezers,
ros. ]inpy-szczipci ]szczypce\,
]iphiki-szczipcziki.
=ac. formus ]gor'ce\ % capere ]bra:\
˘ ang. forceps ]ma=e szczypce lub
obc"gi u/ywane szczeg[lnie przez
hirurg[w i dentyst[w\.
pinczer zool., anim., zwierz.
grupa rasy ps[w pokojowych, r[/
nej wielko>ci, uw=osienia, i barwy
sier>ci.
pinczka pluskiewka.
pinezka
pluskiewka, kr[tki gwo{dzik z du/ym
=ebkiem, s=u/'cy do przypinania kartek
papieru, do tablicy, >ciany, itp.
ang. drawing pin.
}ja zna=em i u/ywa=em pineska, ze
{r[d=os=owem bardziej mi znanym&
k=ujka J.D.|.
pingpong, ping-pong gra., sport.
gra polegaj'ca na przerzuceniu drew-
nian' rakietk' pi=eczki celuloidowej
przez siatk" rozpi"t' na >rodku sto=u;
tenis sto=owy.
pingwin ptak.
ptak z rz"du o tej samej nazwie, z rejo-
nu pobrze/a antarktycznego; bezlotek.
pinia drzew.
Pinus pinea, drzewo ilgaste z rodzi-
ny sosnowatych; ro>nie w krajach
>r[dziemnomorskich.
pio~, pie~ jęz. ˚pie.
pio=un bot.
1. Artemisia absinthium ]pe=na na-
zwa& bylica pio=un\, ro>nie na
nieu/ytkach, przy domach, stoso-
wana w lecznictwie zio=owym,
2. napar, wywar z pio=unu o bardzo
gorzkim smaku, nalewka pio=u-
nowa.
s=owotw. pokr. popi[=.
staropol. pio=yn. niem. wermut,
anglosas. i >redniow. ang. wermod,
ang. ]bot.\ wormwood,
]pio=un[wka\ absinth,
ros. ]bot.\ polyn;-po=y<,
]nap[j\ absent-absent.
pion
kierunek dzia=ania si=y ci"/ko>ci,
prostopad=a linia do poziomu.

Wondershare
yy
s=owotw. baz'&
ziemia ]poziom\ i niebo ]pion\;
poziom(ka, ziomek ¯ ziom ¯ ziemia;
pion ¯ niebo ¯ gr. nephos, nieme S.
s=owotw[rczo – wyda=y szereg ter-
min[w kt[rych znaczenia zg=osek
zupe=nie zapomniano, np. piana,
pieni:, pie<, stopie<, OAE, bo
IEIO&
nie>: – nioska, wie> – wioska,
pie>< – piosnka, pie< – pion,
pierun – piorun.
• pion& o, ko, s, t, ]os, ot\, pad, rost,
wert ˘ o-pad, drew-o, TD, wzrost,
prost-o, prostopad=y ]synonim\, nieb-o
¯ gr. nephos ]chmura\, nieme S, BW,
bart ]pie<\ ˘ bartnik, kora ˘ kore< ˘
korze<, ros. otwies;
• poziom& ok, leg, =o/, k=ad, wa=, r[w ˘
pok=ada: ]nadziej"\ ^ polega: na, =o/e,
wzrok ]w zasi"gu wzroku\, skok, krok,
potok, okap, r[wnoleg=y ]synonim\,
R[wne ]Staroziem\, ros. urowie<
]poziom\, poto=ok ]sufit, powa=a\.
• oko ¯ ok ]poziom\ % ko ]pion\.
synonimami& prostopad=y, r[wno-
leg=y.
Ruchami g=owy&
pionowym – potwierdzenie, tak,
pozytyw,
poziomym – przeczenie, nie,
negatyw.
Wg mSjp 1969, pion 1. «ci"/arek
zawieszony na sznurku, s=u/'cy do
ustalania kierunku prostopad=ego,
pionowego», 2. «kierunek pionowy»,
3. «w przemy>le, instytucji itp.& dzia=
obejmuj'cy prace tworz'ce zamkni"t'
ca=o>:», 4. «g=[wny przew[d zasila-
j'cy urz'dzenia odbiorcze rozmiesz-
czone pi"trowo».
ros. otves/nyj-otwies(nyj.
pionek rzecz niskiej rangi
]np. w szachach\.
pionier(ski
1. osoba toruj'ca nowe drogi
w jakiej> dziedzinie,
2. cz=onek organizacji dzieci"cej
w by=ym ZSRR,
3. osadnik ameryka<ski wycinaj'cy
dziewicze lasy,
4. wojsk. /o=nierz, specjalista w budo-
wie most[w, sypaniu sza<c[w,
i wykonywaniu prac ziemnych.
franc. pionnier, ang. pioneer.
pionierki odzież.
rodzaj but[w sportowych na gumowej
podeszwie.
pionowy jęz. ¯ pion.
†pior=o, per=a, ber=a ber=o,
OA.
piorun(ochron(owy, pieron
meteor. grom, grzmot z iskr' z chmury,
b=yskawica, wy=adowanie elektryczne
w postaci iskry pomi"dzy chmur'
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
a ziemi'.
pio – pion; wysoko ˚pie<,
run – 1. biec, biegn':.
ros. molniq,
por. has=o Perun.
Fa=sze u A. Br¥cknera, 1927.
Istnieje niezwykle rzadki rodzaj pio-
runa; wydostaje si" z ziemi, w postaci
plazmy, w >rodowisku skalnym i unosi
si" w powietrzu w kszta=cie dysku.
Rozpryskuje si" na kawa=ki, bez >ladu.
Do='czony do UFO.
Przez wiele lat mia=em tak' opini".
Zmieni=em jedank gdy ludzko>:
wzros=a na Ziemi, a rozw[j techno-
logii spowodowa= gwa=towny wzrost
urz'dze< rejestruj'cych – aparat[w
fotograficznych i kamer, noszonych
przy sobie, przez szarych ludzi, i – od
lat – nikt nie widzia= fenomenu.
I trudno wyt=umaczy: jak to jest
fizycznie mo/liwe, tak powstanie jak
i zachowanie si" zjawiska, by plazma
powsta=a w g="bi mas skalnych, wy-
doby=a si" ma powierzchni" ziemi, i
le/a=a tak przez czas jaki>, w postaci
/arz'cego si" dysku czy kuli. Zakrawa
/e to wymys= nieuka obliczony r[wnie
na nieuk[w.
Nale/y wi"c w='czy: go do lamusa
napotka< UFO, yeti, wilko=ak[w, czyli
uroje<, zakamark[w ludzkich umy-
s=[w by zwr[ci: na siebie uwag" czym>
nadzwyczajnym, niezwyk=ym.
piorunian chem.
s[l kwasu piorunowego.
piorunian rt"ci – s[l rt"ciowa kwasu
piorunowego, wybucha pod wp=y-
wem uderzenia, stosowana w
sp=onkach.
piorunochron techn. ¯ piorun.
urz'dzenie chroni'ce budynek przed
uderzeniem pioruna.
piosenka(rz, pie>< dźwięk.
kr[tki, prosty utw[r muzyczny
z tekstem s=ownym do >piewu.
¯ pio, pie ]wysoko\ ˘ wysoki ton.
†piotruszka pietruszka, OE.
pi[r-o(ko(nik(opusz
1. anat. wytw[r nask[rka ptak[w,
2. narz. narz"dzie do pisania,
3. bud. kraw"d{ klepki, deski, gonta
obustronnie >ci"ta, pleciona;
listwa na kraw"dzi deski.
]$\ gr. petomai ]latam\ ˘
=ac. penna ˘ starofranc. penne,
pene ]pi[ro\ ˘ >redniow. ang.
penne ]ang. a feather\ ˘
ang. pen ]pierwotnie& twarda cz">:
ptasiego pi[ra, ci"ta w ten spos[b
by mia=o ostry koniec, u/ywane do
pisania atramentem\, dzi> feather,
ros. pero-piero ]pi[ro\,
përywko-pioryszko ]pi[rko\.
R[/ne od «ludzi pi[ra» stowarzy-
Remove
Watermark PDFelement
yy
szonych pod ˚P.E.N.
piperazyna farm.
chemiczny zwi'zek organiczny stoso-
wany w lecznictwie.
pipeta zdrobn. pipe ]rura, tuba\,
ang.-franc. pipette.
¢pir obce. fir` ˘ pir`, PF.
pir ˘ staropol. pirwszy ]dosł. przed
wszystkimi\.
anglosas. fyrst ]dosł. przedni, naj-
wa/niejszy, pierwszy, czo=owy;
ang. foremost\ ˘
>redniow. ang. firste ˘ ang. first.
¢pir s=aw., uczta, go>cina, bankiet.
s=owo u/yte w 1432–1436 w odnie-
sieniu do 1397 r. ]otrucie Skirgie==y w
Kijowie, zmar=ego po uczcie\.
s=aw.-wo=. pir=>
wo=. 1289 rekwou emou. ≥ko
pir= zol= est.
i n≠kogda emou v pirou
veselœ]ousœ.
¢pira worek, torba.
staroros. pira-pira,
ros. suma-suma ]worek, torba\,
ang. bag, sack.
piramida(lny bud., kult.
grobowiec faraona.
gr. pyrami-s(dos, =ac. pyramis,
franc. pyramide, ang. pyramid,
ros. piramida.
piramidon farm.
zwi'zek organiczny, >rodek przeciw-
b[lowy i przeciwgor'czkowy
pirania, pira<ja zool., ryba.
gat. ryb z rz"du k'saczy.
braz., port. ¯ tupi ]szczep india<ski\
piro ]ryba\ % sania ]z'b\,
ang. piranha.
pira-t(ci(ctwo(cki rozb[jnik morski;
cz=onek za=ogi okr"tu rozb[jniczego.
napadanie jedengo statku na drugi,
na pe=nym morzu, w celach rabun-
kowych; rozb[jnictwo morskie,
korsarstwo.
gr. peirates ]pirat\ ˘ peirateia ˘
>redniow. =ac. piratia ]piractwo\,
franc. pirate ]pirat\, ang. pirate,
ang. piracy ]1. rabunek statk[w na
dalekich morzach, 2. nieauteryzowana
publikacja lub u/ycie pracy posiada-
j'cej prawa autorskie\.
ros. piratstvo-piratstwo,
literaturnoe vorovstvo-
literaturnoje worowstwo ]lit. kradzie/\,
pirat-pirat.
piroga pojazd.
w'skie, d=ugie cz[=no wydr'/one w
pniu drzewnym lub wyrobione z kory,
u/ywane przez ludy po=udniowe.
piroksylina chem.
mieszanina nitroceluloz, u/ywana

Wondershare
yy
do wyrobu proch[w bezdymnych;
bawe=na strzelnicza.
piromania psych.
chorobliwa /'dza podpalania lub
do zabaw z ogniem, wyst"puj'ca
przy niekt[rych zaburzeniach psy-
chicznych, takich jak padaczka lub
psychopatia.
gr. pir ]ogie<\ % mania ]szale<stwo\.
pirometr fiz.
przyrz'd do pomiaru wysokich tempe-
ratur, m.in. w piecach przemys=owych.
pirosfera geolog.
ogniste wn"trze Ziemi.
pirotechnik(a prof.
specjalista zajmuj'cy si" urz'dzaniem
pokaz[w ogni sztucznych.
pirs $
piruet taniec.
1. w ta<cu& szybki obr[t dooko=a
siebie na palcach jednej nogi lub na
czubie =y/wy,
2. obr[k konia na tylnych nogach
z podniesionymi przednimi.
†pirwej pierwej, najpierw, pocz'tko-
wo, wcze>niej, dawniej. ˚pierw(ej.
†pirwina nowalijka, pierwizna.
†pirwy, pirzwy pierwszy, poprzed-
ni. staropol. pirzwej ]najpierw\.
˚pierw(ej.
piryt miner.
minera=, siarczek /elaza, g=[wny suro-
wiec do produkcji kwasu siarkowego.
†pirzcha: gniewa: si", burzy: si".
†pirzchliwy pop"dliwy, zapalczywy.
=ac. impetus ]pop"d\ ˘ impetuosus
˘ franc. impetueux,
ang. impetuous, of short temper,
ros. stremitel;nyj-stremitiel-
nyj, pylkij-py=kij.
pis-a:(mo(ak(arz(anina(anka(
(arski(emko(emny(ownia
proces., narz.
pisarz – osoba kt[ra umie pisa: i
niewiele wi"cej; w czasach powszech-
nego analfabetyzmu, szczeg[lnie w
XIX-tym wieku, tworzy=a dzie=a bez
zwi'zku z rzeczywisto>ci', bie/'c'
lub ubieg=', popisuj'c si" j"zykiem i
sw' fantazj', zmy>leniami, urojeniami
– dzie=a jedynie literackiej warto>ci,
powie>ci.
staropol. pisa: si" ]popisywa: si"\.
pisanie ]1. spos[b pisania, styl,
2. utw[r, dzie=o\, pisany ]malowany,
zdobiony\, Pismo ]Pismo >wi"te,
Biblia\.
wo=. 1289 pisati-pisati ]pisa:\,
pisat∑-pisati ]pisa:\, spisa-spisa
]spisa=\, popisati-popisati ]pisa:\,
spisaxom-spisachom
]s(od(wy•pisa=em\.
ros. pisat;,
staropol. pisa:,
za(na(po(prze(przy(o(do(od(
(pod(nad(w(wy(s(roz•pisa:.
~pisa: czas niedok., utrwala: s=owa,
my>li za, pomoc' pi[ra, o=[wka, zwy-
kle na papierze, pergaminie.
za•pisa: – utrwali: pismem
za•pisa: si" – wci'gn': si" na list"
na•pisa: – czas dok., na ^ za
po•pisa: – po ^ za, ¯ popis
prze•pisa: – zapis A w zapis B
przy•pisa: – przyda: co> komu>
o•pisa: – dooko=a, gruntownie
do•pisa: – dobawi:
od•pisa: – 1. wykona: drugi eg-
zemplarz, ¯ odpis,
2. odpowiedzie:
pisemnie
pod•pisa: – z=o/y: podpis pod `
nad•pisa: – u g[ry linijki, s=owa
w•pisa: – do >rodka
wy•pisa: – wyci'gu dokona:
s•pisa: – 1. przeprowadzi: spis,
2. spisa: si" – popisa:
si", wykaza: si"
roz•pisa: – przypisa: zadanie
r[/nym osobom
rozpisa: si" – nabra: p"du w pisaniu
†pisad=o, pi>mid=o
tabliczka do pisania.
pisarz prof. ¯ pisa:,
dosł. osoba kt[ra umie pisa:, do>:
cz"sto dorozumiewana jako literat,
tj. autor utwor[w prozaicznych lub
poetyckich, r"cznie pisanych;
nie jednoznaczne z ˚literatem.
franc. ecrivain, niem. schreiber,
ang. writer,
ros. pisatiel;-pisatiel,
pis;mennyj.
pisk(l"(liwy dźwięk., zool.
piszcz•a=ka(e:. piskliwie ¯ pisk % li
]cienko, delikatnie\,
ros. pisk.
†piska:
1. gra. gra:, 2. piszcze:, 3. p=aka:.
staropol. piszczek –
grajek, muzykant,
staropol. piszczel – piszcza=ka.
franc. cri aigu,
>redniow. ang. squelen,
ang. to squeal, to squeak,
ros. viz'at;-wiz/at,
pi]at;-piszczat.
piskorz ryba.
Misgurnus fossilis, ryba o gi"tkim,
wyd=u/onym ciele, /yje w p=ytkich,
mulistych, stoj'cych wodach.
pis-mo(a:(arz(emny(anka(
(ownia(ywa:, pismak, pi>mi-
d=o, pi>mien-nictwo(ny kult.
1. zesp[= znak[w graficznych b"d'cy
znakami d{wi"k[w lub poj":;
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
og[= liter sk=adaj'cych si" na dany
alfabet,
2. wyra/enie my>li za pomoc' zna-
k[w graficznych, czynno>: pisania,
3. papier s tekstem pisanym r"cznie
lub maszynowo.
4. pisma – utwory literackie, publi-
cystyczne, dzie=a naukowe.
5. czasopismo, np. gazeta codzienna,
tygodnik, miesi"cznik.
pisownia – og[= zasad i przepis[w
dotycz'cych poprawnego pisania
wyraz[w; ortografia.
pismak – pogardl. marny, nieudolny
pisarz, literat, a zw=aszcza dzien-
nikarz.
pi>mid=o – pogardl. marny, bezwar-
to>ciowy utw[r literacki
lub czasopismo.
ros. pisanie-pisanie,
pis;mo, pismennyj,
ang. writing; written, in writing.
pisn': dźwięk. ¯ pisk.
pisownia ¯ pisa:, ˚pismo.
ros. pravopisanie,
orfografiq, ang. orthography.
pistacja drzew.
Pistacia, drzewo z rodziny nanerczo-
watych; jadalny owoc tego drzewa,
tzw. orzeszki pistacjowe.
pisto-let(n
1. broń. kr[tka, r"czna bro< palna,
2. sport. przysiad na jednej nodze,
z drug' nog' wyprostowan', wygi-
'gni"t' ku przodowi,
3. techn. przyrz'd do natryskiwania
powierzchni przedmiot[w lakierem
lub farb', p=ynnym cynkiem.
pisuar
muszla w ubikacji m"skiej.
¯ ang. piss, >redniow. ang. pissen,
starofranc. pissier ]oddawa: mocz,
sika:, szcza:\.
piszcza=ka instr. muz. ¯ pisk.
d"ty instrument muzyczny w postaci
d=ugiej, w'skiej rurki z otworami,
wydaj'cy wysokie tony d{wi"k[w,
podobny do fletu, u/ywany z b"bnami
do marszowania. ˚fajka.
staropol. multanki.
staropol. piszczel – piszcza=ka.
piszczek – grajek, muzykant,
=ac. pipare ]:wierka:\ ˘
p[{no=ac. ¢pipa,
anglosas., >redniow. ang. i ang. pipe,
ang. pipe, fife ¯ niem. pfeife ]1. rura,
tuba, 2. fajka, lulka, 3. piszcza=ka\,
ros. dudka-dudka,
svirel;-swirel, fleita-fleita.
piszcze: dźwięk. ¯ pisk.
wydawa: ostry, cienki, przenikliwy
d{wi"k, g=os; odzywa: si" takim
g=osem.
piszczele w liczbie mnogiej.

Wondershare
yy
1. anat. ko>ci podudzia ¯ pod % udo,
2. hutn. przyrz'd hutniczy w kszta=-
cie d=ugiej rurki, s=u/'cy do wy-
dmuchiwania szk=a.
szczele od gr.-ang. skele]ton\ –
szkielet, SK ˘ SzCz
pi>mien-nictwo(ny kult., jęz.,
og[= pisanych dzie=, utwor[w; litera-
tura.
pi>mienny – umiej'cy pisa:.
pitny jęz. nadaj'cy si" do picia, ¯pi:.
pitrasi: żart., lekceważ.
przyrz'dza: jedzenie, gotowa:, zw=a-
szcza gotowa: napr"dce, byle jak,
nieumij"tnie.
pityjski jęz.
odnosz'cy si" do Pitii ]Pytii\ –
wieszczki w staro/ytnych Delfach.
piuska rel., kult. ¯ Pius.
ma=a, okr'g=a czapeczka noszona
g=[wnie przez duchownych, przykry-
waj'ca tonsur"; kalotka.
piwia=
1. tkan. kapa ko>cielna,
2. odzież. cz">: ubioru kr[la.
=ac. impluvia ]pluwia=\,
bosn. pluvial, pluvio;
1569& kr[l „sam si" w ubi[r krolewski
do takiey sprawy nale/'cy ]kt[ry
+acinnicy zowi' vestitus regalis
solennis\ iako suleiaty, w dalmatyk",
i w piwia= z=otog=owy ubra=, koron"
te/ z=ot' krolewsk' >licznemi per=a-
mi i drogiemi kamieniami ozdobnie
sadzon', ...itd., por. dalmatyka.
piwiarnia bud. ¯ piwo.
piwni-ca(czny bud.
podziemne, cz"sto sklepione pomiesz-
czenie, lub pod budynkiem, s=u/'ce do
przechowywania zapas[w na zim",
opa=u, sprz"tu gosp. domowego.
piwniczny – hist. w dawnej Polsce&
s=uga zarz'dzaj'cy piwnic' na
dworach, zw=aszcza magnackich,
maj'cy piecz" nad trunkami.
piwniczna izba – ciemne, bez okien.
piw-o(iarnia(ny(owarstwo(osz
spoż., bud. pienisty nap[j o ma=ej za-
warto>ci alkoholu, otrzymywany przez
fermentacj" ze s=odu j"czmiennego,
chmielu, dro/d/y i wody.
piwonia bot. gat. kwiatu; peonia.
pi¢¢¢ /e<ski organ rodny ssak[w
po='czony z moczowym, pochwa.
wydzielaj'cy mocz ¯ pi ]mocz\ %
izda ]wydziela:\ ¯ s=aw. izdawati
]wydawa:, wydziela:\ ˘ gwizd(a:. w j.
polskim sta= si" terminem wysoce wul-
garnym przez dorozumienie zakazem,
tabu, i bezwzgl"dnym zwalczaniem
u/ycia s=owa, czyli uderzenie zakazem
w opony m[zgowe – pot"gowana wy-
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
obra{nia gdy zwyczajne, przyziemne
terminy, lecz nieznane, znaczeniem
si'gaj' w[wczas chmur.
znaczenie nie jest wulgaryzmem – wul-
garyzmem jest nadu/ywanie s=owa,
tj. u/ywanie z byle powodu i bez
powodu, i powinno by: zabronione,
dyskryminowane, jak wszystko inne
w nadmiarze.
prastare, jak i wi"kszo>: s=[w dot.
narz'd[w rodnych i fizjologii cia=a.
V symbolem waginy, P – pr'cia.
ang. vagina.
pi/ama odzież.
ang. pyjama
pi/mak zool.
Ondarta zibethica, gryzo< ameryka<-
ski, zaaklimatyzowany w Europie, o
wodnym trybie /ycia, d=ugim ogonie,
b=yszcz'cym, br'zowym futrze, do-
starcza futra }bezp=atnie, J.D.|.
ang. ]zool.\ muskrat, ]futro\ musk,
ros. muskusovaq krysa-
muskusowaja krysa.
pi/mo(wiec farmac.
substancja wonna u/ywana do wyro-
bu perfum, otrzymywana z gruczo=u
brzusznego samc[w pi/mowca.
pi/mowiec – Moschus, zwierz" z
rodziny jeleniowatych, wielko>ci
sarny, bez poro/a; /yje w lasach
wsch. Syberii, dostarcza pi/ma.
staropol. pi/mo – pachnid=o.
†pkielny rel. piekielny. ¯ piek=o.
ang. hellish ]piekielny\ ¯ hell,
ros. adskij-adskij ¯ ad-ad.
staropol. pkie= ]piek=o\,
ang. hell, staroros. ad=-ad.
plac([wka bud., archit.
miejsce, rynek, dziedziniec; odkryte,
niezabudowane miejsce, szczeg[lnie
p=askie, przeznaczone do czego&
zabudowy, zmaga<, targu.
staropol. plac – miejsca, przestrze<.
gr. plateia, =ac. platea,
niem. platz, ang. place.
placek spoż.
T ˘ C, uformowane ciasto, najcz">ciej
s=odkie, zawieraj'ce r[/ne dodatki
smakowe.
le/e: plackiem – p=asko, horyzontal-
nie, twarz' przy ziemi.
¯ ¢plat  flat, PF, ˘ platform.
gr. platys ]deska\, =ac. platta,
starofranc., >redniow. ang. i ang.
plate ]p=yta, talerz, naczynia met.\
ros. tarelka, doska
plastinka,
˚p=yta.
†plach, plech, blach panc.
blacha zbroi.
plac[wka
1. wojsk. miejsce bronione przezna-
czone do obrony, miejsce oddzia=u
Remove
Watermark PDFelement
yy
ubezpieczaj'cego w=asne wojska,
2. handl. przedstawicielstwo hand-
lowe lub dyplomatyczne jakiego>
kraju znajduj'ce si" na terenie
obcego pa<stwa,
3. kult. o>rodek polityczny, kultural-
ny, ekonomiczny.
plafon szt.
sufit ozdobiony malowid=em lub p=a-
skorze{b'; malowid=o na suficie.
plaga uderzenie, cios, nieszcz">cie.
w jakim> zwi'zku z morzem ¯ mor&
plaga  m[r ^ mor  morski ]ang.
maritime\  flaga, PF.
wi"cej ˚flaga, m[r, morowe powie-
trze, zaraza.
gr. plege, =ac. plaga, starofranc. i
>redniow. ang. plage, ang. plague.
plagiat(or lit.
podr[bka, kradziony pomys=.
plajta ekon., pot.
bankructwo, szczeg. umy>lne.
plakat og=oszenie w formie drukar-
skiej, malarskiej, lub graficznej,
przybijane w miejscach publicznych.
ang. plackard, niem. ¯ holend.
ros. plakat, afiwa.
plakieta
p=ytka dekoracyjna, zwykle prosto-
k'tna, z metalu, drzewa, ozdobiona
p=askorze{b' albo napisem.
plam-a(i:(isty
1. szpetny znak na powierzchni
czego, r[/nej wielko>ci, kszta=tu,
2. szt. w malarstwie& p=aszczyzna na-
=o/onej farby, powierzchnia barw-
na za=o/ona jednolitym kolorem;
taka/ powierzchnia w naturalnym
krajobrazie.
3. pi"tno ha<bi'ce, skaza, zmaza,
nies=awa, ha<ba.
za(na•ciek.
plami: – brudzi:.
plan(owa:(owy(ista
1. schemat, 2. zamiar, 3. rysunek
przedstawiaj'cy w zmniejszeniu teren,
miejscowo>:; rysunek budynku w
rzucie poziomym, 4. na scenie, obra-
zie – miejsce os[b lub przedmiot[w
w perspektywie ˘ plan pierwszy,
plan drugi.
ital.-franc.-ang.
plandeka tkan.
p=[tno nieprzenakalne do przykrywa-
nia towar[w, ci"/ar[wek, woz[w.
planet(owa: narz., czynność.
narz"dzie rolnicze s=u/'ce do p=ytkie-
go wzruszania gleby mi"dzy rz"dami.
planeta(arium(rny astr.
cia=o niebieskie o >rednicy powy/ej
1000 km, kr'/'ce po eliptycznej >red-
nicy dooko=a S=o<ca lub innej gwiazdy,

Wondershare
yy
>wiec'ce odbitym >wiat=em.
gr. planasthai ]w"drowa:\ ˘
planet`, planes ]dosł. w"drowiec\
˘ p[{no=ac. planeta ˘
starofranc. planeta ˘
>redniow. ang. planete,
ang. planet, ros. planeta.
nazwa astr. jedn. rotacja
Merkury, Merkury 0,387 87,97 dni
Venus, Wenus 0,723 224,70 dni
Earth, Ziemia 1,000 365,26 dni
Mars, Mars 1,524 686,98 dni
Jupiter, Jupiter 5,203 11,86 lat
Saturn, Saturn 9,569 29,46 lat
Uranus, Uran 19,309 84,01 lat
Neptune, Neptun 30,284 164,79 lat
Pluto, Pluton 39,781 247,69 lat
Pluton planet' do 24 sierpnia 2006.
planetoidy astr.
ma=e planety kr'/'ce w[k[= S=o<ca.
planimetr(ia instr.
przyrz'd s=u/'cy do mierzenia po-
wierzchni nieregularnych na p=asz-
czyznach& mapach, planach.
plankton biol.
bardzo drobne organizmy ro>linne i
zwierz"ce, unosz'ce si" w toni wodnej
]m[rz, rzek, jezior\ w postaci zawiesi-
ny, u/ywane jako pokarm przez ryby.
gr. plazesthai ]b='ka: si"\ ˘ plank-
tos ]b='kaj'cy si"\, ang. plankton.
1. planowa:
1. uk=ada:, snu: plany, ¯ plan,
2. r[wna: powierzchni" gruntu
niwelowa:, ¯ ang. plane ]p=aski,
r[wny\.
2. planowa: lotn.
opuszcza: si" ku ziemi na szybowcu,
¯ ang. plane ]samolot, lecie: samo-
lotem\.
plansza
1. tablica, zwykle du/ych rozmiar[w,
na dykcie, kartonie, z rysunkiem,
fotografi',
2. sport. miejsce przystosowane
do walki szermierczej.
plant
1. teren wydzielony na tor kolejowy,
powierzchnia nasypu i pasy gruntu,
przylegaj'ce z obu stron do toru
kolejowego,
2. planty – teren obsadzony drzewa-
mi, krzewami, przeznaczony do
przechadzek.
plant-acja(ator(owa: roln.
obszar ziemi wyzyskany pod upraw" na
wielk' skal" ro>lin maj'cych znaczenie
przemys=owe, handlowe, np. trzciny
cukrowej, bawe=ny, tutoniu, chmialu;
tak/e& du/e gospodarstwo rolne zajmu-
j'ce si" hodowl' tych kultur.
plantator – rolnik uprawiaj'cy na
wielk' skal" te ro>liny, w=a>ciciel
plantacji.
¢plaskanie dźwięk.
klaskanie, uderzanie d=oni' o d=o<.
staropol. pleskanie.
†plaskur rel.
op=atek, chleb ofiarny przeznaczony
na hosti".
nazwisko Proskura.
plasowa: sport.
1. kierowa: pi=k" dok=adnie w ozna-
czone miejsce,
2. rzadkie umieszcza:, lokowa:.
†plast plaster.
plastelina
masa z=o/ona z gliny, wosku, oliwy i
mielonej siarku, u/ywana do modelo-
wania. ¯ plastik, elastikos.
gr. plastikos ¯ plassein ]formo-
wa:\.
plaster
1. p=at wosku z miodem w ulu,
2. ok=ad, przylepiec; tkanina pokryta
z jednej strony warstw' >rodka
leczniczego.
3. p=at wykrojony z czego.
staropol. plast ]plaster\.
gr. emplastron, =ac. emplastrum,
starofranc. plastre, anglosas. plaster,
>redniow. ang. i ang. plaster, niem.
pflaster,
ros. wtukaturka, plastyr.
plastron
1. odzież. rodzaj krawata noszonego
dawniej z szerokim p=atem zakry-
waj'cym gors,
2. odzież. mocno nakrochmalony
prz[d koszuli frakowej,
3. hist. blacha kirysu okrywaj'ca
piersi,
4. med. naciek zapalny sk=adaj'cy
si" ze zlepionych tkanek np. jelit i
otrzewnej, wok[= ostrego zapalenia
narz'du w jamie brzusznej,
5. sport. sk[rzany mi"kki napier>nik
ochraniaj'cy przed ciosami przy
nauce szermierki,
6. zool. brzuszna tarcza pancerza
/[=wia.
plastik(owy potoczna nazwa two-
rzywa sztucznego, nie uznawana
przez chemik[w ˘ butelki plastiko-
we i inne opakowania i pojemniki.
plastik(owy – opakowanie,
plastyk – artysta masy plastycznej;
w moim zrozumieniu, i tu mog" by: w
b="dzie, bo od lat nie mam kontaktu z /
ywym j. polskim; w mSjp 1969 i Swo
1980 oba s=owa pisane s' plastyk.
w Swo 1980& plastyk ¯ ang. plastic
¯ gr. plastikos; tworzywo sztuczne,
kt[rego podstawowym sk=adnikiem
s' syntetyczne lub naturalne zwi'zki
wielocz'steczkowe; pod wp=ywem
okre>lonych czynnik[w ]np. ciep=a\
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
staje si" plastyczne, dzi"ki czemu
mo/ne je dowolnie formowa:; masa
plastyczna.
plasty-k(ka(czny
artysta w dziedzinie nauk plastycz-
nych& malarz, rze{biarz, grafik.
plastyczny –
1. maj'cy wyra{nie zarysowane
kontury,
2. obrazowy, /ywy, barwny.
plastyka – rodzaj gimnastyki ma-
j'cej na celu wyrobienie harmonii
ruch[w.
¯ franc. plastique ^ plastyczny
¯ gr.
gr. plastikos ¯ plassein ]formo-
wa:\, =ac. plasticus, ang. plastic,
ros. plakat, afiwa
plastih-eskij/nyj.
†plaszek, pleszek panc.
zbroja okrywaj'ca tu=[w i nogi
je{d{ca.
platan drzew.
Platanus, drzewo z rodziny platano-
watych, o du/ych li>ciach, kulistych
kwiatostanach i =uszcz'cej si", wzo-
rzystej korze.
platery(owa: zwykle w l. mnogiej
przedmioty platerowane.
platerowa: – pokrywa: powierzch-
ni" przedmiotu metalowego cienk'
warstw' metalu cenniejszego w celu
ozdobienia lub zabezpieczenia przed
korozj'.
platforma pojazd.
1. pojazd bez dachu, np. samoch[d,
2. przednia lub tylna cz">: wagonu
kolejowego lub tramwajowego;
pomost,
3. miejsce sztucznie podwy/szone
i wyr[wnane.
dosł. flat ]p=aska\ % form]a\, PF.
ang.-franc., niem. plattte.
platfus anat. p=askostopie.
platoniczny jęz.
pozbawiony pierwiastka cielesnego;
wy='cznie duchowy.
platyn-a(owy chem.
pierwiastek chemiczny, metal szla-
chetny, stosowany w dentystyce,
jubilerstwie, oraz do wyrobu cz">ci
narz"dzi specjalnych, np. chirur-
gicznych.
hiszp. platina ¯ plata ]srebro\.
plazma
1. biol.
1.a. podstawowa substancja ka/dej
kom[rki zwierz"cej i ro>linnej, w
postaci p[=p=ynnej, bezbarwnej,
galaretowatej masy; protoplazma,
zar[d{,
1.b. plazma krwi; osocze,
2. fiz., gaz., techn. gaz zjonizowany.

Wondershare
yy
gr. plasma ¯ plassein.
pla/-a(owa:(owy([wka geolog.
piaszczysty pas wybrze/a lekko
nachylony w stron" morza, jeziora.
ital. piaggia, franc. plage.
pl'drowa: czynność.
1. zabiera: bezprawnie czyj' w=as-
no>:; rabowa:, grabi:, =upi:,
2. szpera:, grzeba:, przewraca:,
przetrz'sa:.
1816& „a Tatarzy kilkokrotnie kray
splondrowali.”
ang. plunder, niem. pl¥ndern.
pl's(y(a: taniec.
tan(y. ¯ pl'ta:, TS,
¯ s=aw. putat;-puta: ]wik=a:,
p"ta:, usidla:; ang. to entangle\,
s=aw. U ˘ pol. Å, ´. ˚tan(iec.
staropol. pl"sa: – pl'sa:, ta<czy:.
starofranc. danser,
>redniow. ang. dansen, daunsen ,
ang. dance, hop,
ros. tanec-taniec,
plqska-pljaska }†plaska| ]pl's\.
pl'sawica med.
choroba o>rodkowego uk=adu ner-
wowego objawiaj'ca si" zachwianiem
r[wnowagi psychicznej i nieskoordy-
nowaniem ruch[w.
pl'ta:(nina, pl'ta: ]si"\ czynność.
1. gmatwa:, mota:, wik=a: co,
2. bra: jedno za drugie,
3. wywija:, ple>: ˘ st'd pl'sy.
¯ s=aw. putat;-puta: ˚pl's.
pleban(ia rel., przestarz.
ksi'dz we wsi.
=ac. plebs ]posp[lstwo, gmin\.
plebejusz hist., poz. społ.
a. cz=owiek nie nale/'cy do stanu
szlacheckiego,
b. w staro/. Rzymie& wolny obywatel
nie maj'cy praw politycznych i
cywilnych.
plebiscyt społ.
g=osowanie powszechne maj'ce ujaw-
ni: wol" ludno>ci w sprawie b"d'cej
przedmiotem tego g=osowania, np.
przynale/no>ci pa<stwowej jakiej>
ziemi.
=ac. plebiscitum ¯ plebs
plebs poz. społ.
1. warstwa ludzi nie nale/'ca
do stanu szlacheckiego,
2. przestarz. masy, lud, posp[lstwo.
plecak pojemn.
torba z grubego, zwykle impregnowa-
nego p=[tna, umocowana na plecach
za pomoc' rzemyk[w, s=u/'ca do
noszenia rzeczy potrzebnych podczas
wycieczek, w"dr[wek.
†plech, plach, blach panc.
blacha zbroi.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
plecha bot.
strz"pkowana tkanka nie zr[/nicowana
na korze>, =odyg", i li>cie.
plecionka przedmiot u/ytku gospo-
darstwa domowego, r[/nych kszta=-
t[w i materia=u we< u/ytego, powsta-
=y w wyniku przek=adania gi"tkich
element[w wok[= siebie lub osnowy,
ramy. ˚mata.
mSjp 1969& ‘to, co jest splecione a
dw[ch lub wi"cej pasm przeplata-
j'cych si" wzajemnie».
czyli “mas=o ma>lane”.
anglosas. watel, watol ˘
>redniow. ang. watel ˘
ang. wattle ]produkt tkacki z patyk[w
przeplatanych witkami lub ga='zkami,
u/ywany do wyk=adania >cian, ogro-
dze<, i dach[w\.
ros. pleten;-plete<.
pleciuga jęz., osob.
cz=owiek gadatliwy, lubi'cy m[wi: o
byle czym; papla, gadu=a, plotkarka,
plotkarz.
plec-y(ak anat. tylna cz">: cia=a,
od bark[w do pasa.
pierwotnie s=owotw. koncepcj' zdaje
si" by: gr. varys ]ci"/ki\ ˘ lekki na
zasadzie 026 ]na opak\ ˘ p•lecy ˘
wzi': ci"/ar na plecy, na barana;
na barana ¯ barana ¯ bara na;
plecy ¯ p¶lecy ¯ p ]plural, liczba mn.,
zwykle dwa lub wi"cej;
noga, nogi ¯ m•noga(nogi\;
wo=. 1289& “...zr'ba= grody mnogie”
]za=o/y= zr'b pod dwa grody\.
st, ty=, zad, w[r, plecy, tecz,
% `ek, `ak ˘
st(ek ^ ty=(ek ^ zad(ek; przod(ek, s=o-
wotw. koncepcji 002.A. worek ]mie-
szek noszony na plecach\; plecak,
tecz ˘ wstecz ]do ty=u\, wszetecznik.
ty= vs. ]=ac. versus\ prz[d.
znaczeniowo pokr. w[r ^ ty=, plecy,
gdy t•w[r ]prz[d, lico, t•warz\ ˘
po•tw[r ^ po•twarz ]potworno>:\.
w[r  worek, ˚torba ^ plecak ]do
noszenia z ty=u, na plecach\.
pot. kto> ma plecy – wsparcie.
staropol. plece ]plecy, bark\.
anglosas. b≤c, pokr. staronord. bak,
>redniow. ang. bak, ang. back ]ple-
cy\, backpack ]plecak, od 1916 r.\,
ros. spina-spina, xrebet-chrebet
]grzbiet\, pleh(i)-pelcz]i\.
wo=. 1289 plehima-pleczima
]plecami\.
ple: czynność. }ja znam pieli:, J.D.|.
pled tkan.
prostok'tny p=at grubej, puszystej
tkaniny, s=u/'cy zwykle do nakry-
wania si"; koc.
ang. plaid ]a blanket, plaid\.
plejada społ. grupa ludzi wybitnych
Remove
Watermark PDFelement
yy
w jakiej> dziedzinie, zwi'zanych
wsp[lnymi celami, pogl'dami.
gr. mit. Pleiades,
ang. pleiades ]liczba mn.\,
pleiad ]liczba poj.\.
plejstocen geolog.
starsza epoka czwartorz"du.
pleksiglas techn.
przezroczyste, elastyczne, nie t=uk'ce
si" tworzywo sztuczne, stosowane
na szyby w pojazdach; szk=o orga-
niczne.
plemi-"(enny etn.
grupa rod[w z='czonych wsp[lnot'
etniczn' i wsp[lnot' organizacji
spo=ecznej; szczep m[wi'cy jednym
narzeczem ]gwar', dialektem\, r[d.
plemiannik – rodak; pl, p= – plemnik.
staropol. plemi" –
r[d, rodzaj ludzki, potomek.
=ac. tribus ]jedna z trzech grup na
kt[re Rzymianie pierwotnie “byli
podzieleni” – sk=adali si" z nich\,
>redniow. ang. trybe, trybu,
ang. tribe, race ]rasa, rodzaj\,
ros. plemq-plemja ]plemi"\, ple-
mennoj-plemiennoj ]plemienny\.
plemnia bot.
m"ski narz'd rozrodczy glon[w, grzy-
b[w, mch[w, i paproci, wytwarzaj'cy
m"skie gamety ]plemniki\.
plemnik(ob[jczy biol.
m"ska kom[rka rozrodcza, wytwarza-
na przez m"skie gruczo=y p=ciowe,
u ro>lin – przez plemi".
plenarny jęz., społ., zdarz.
posiedzenie, sesja, zebranie og[lne
z udzia=em wszystkich cz=onk[w
organizacji.
plener(owy szt., film.
a. przestrze< pod go=ym niebem,
b. obraz, zdj"cia filmowe wykonane
pod go=ym niebem, w naturalnej
scenerii.
pleni: ]si"\ czynność.
1. wydawa: potomstwo, rozmna/a:
si", ¯ plemi", MN,
albo na opak& wycina: w pie< ˘
wypleni:, w zale/no>ci od okolicz-
no>ci, kontekstu,
¯ plen ]niewola\,
2. o ro>linach& bujnie rozn':, krze-
wi: si", szybko rozrasta: si".
staropol. pelni: –
bra: =up, w niewol" bra:.
plenipotent poz. społ.
˚piast, opiekun, kunigas.
dzi> rzadkie& pe=nomocnik.
w Wiekach Írednich& g=owa rodu,
ojciec wielu.
W czasach feudalnych okoliczna lud-
no>: by=a w=asno>ci' lokalnej g=owy,
kt[ra wsp[=/y=a z kim chcia=a.

Wondershare
yy
plenny jęz. ¯ plon, OE.
wydaj'cy obfite plony, bogate zbiony,
dorodny, bujny.
plen-um(arny społ.
og[= cz=onk[w organizacji albo partii
na zebraniu.
=ac. plenus ]pe=en\.
pleonazm jęz.
wyra/enie zawieraj'ce wyrazy o takim
samym lub prawie takim samym zna-
czeniu, np. niem'dry g=uptas – b='d
j"zykowy.
ple-ple jęz.
komentarz o paplaninie$
plereza włos., pot., żart.
1. uczesanie m"skie, do>: d=ugie
w=osy zaczesane do ty=u, zakry-
waj'ce kark,
2. przestarz. puszyste pi[ro strusie
zdobi'ce damski kapelusz.
franc.. pleureuse.
†pleskanie dźwięk. klaskanie
Kleszczin oziero, w p=n. Rosji,
dzi> jez. Pleszczajewo, SK ˘ SzCz,
Pleszczewskie.
†plesz tonsura ]wygolone k[=ko\.
†pleszczenie b=yszczenie, blask.
†pleszek, plaszek panc.
zbroja okrywaj'ca tu=[w i nogi
je{d{ca.
ple>: 1. wi:, 2. tworzy:, 3. krzywi:.
ple>: g=upstwa.
staropol. ple>:.
za(na(u(prze(o(w(wy(roz(s•ple>:.
~ple>: wik=a:, pl'ta:.
¯ p` ]wielokrotnie, licznie ¯ plural ¯
=ac. pluralis ¯ plus, pluris ^ wi"cej\
% le>: ]fa=sz\.
s=owotw. pokr. plotka, plecionka.
ros. plesti-plesti ]ple>:\,
ang. to twist, to plait ]1. uk=ada: w
fa=dy, 2. splata:\.
za•pl'ta: – czas dok. ¯ ple>:
na•ple>: – wiele
u•ple>: – wykona: plecionk"
prze•ple>: – na wylot, ¯ przeplata:
o•ple>: – dooko=a
w•ple>: – do >rodka
wy•ple>: – wyrobi:, wy ^ u
s•ple>: – z='czy: splotem
roz•pl'ta: – rozwik=a:, np.
w"ze=, supe=
ple>niaki biol.
Phycomycetes, grzyby najni/ej zor-
ganizowane, najcz">ciej niewidoczne
go=ym okiem.
ple>niawki med.
choroby b=ony >luzowej jamy istnej,
objawiaj'ce si" bia=oszarymi nalotami,
wywo=ane przez specjalny grzybek.
ple>-<(nie: biol., proces.
zielonkawoszary nalot ]grzybnia i
trzonki zarodniowe grzyb[w\ wy-
st"puj'cy na psuj'cych si" produktach
spo/ywczych, papierze, drewnie, itp.,
wystawionych na dzia=anie powietrza
i wilgoci.
franc. moisissure, la chancissure,
>redniow. ang. moul, mowlde,
ang. mould,
staroros. pl≠sen;-plese< ˘
ros. plesen;-plese<.
plew-a(i: bot.
1. odpady pozosta=e po wym=[ceniu
zbo/a, drobne cz'stki k=osa, os=ona
ziarna; po>lad,
2. u ro>lin nale/'cych do rodziny
traw& cz[=enkowate, ma=e listki
obejmuj'ce z dwu stron k=os i
jego cz">ci.
plezjozaur zool.
wymar=a grupa wielkich wodnych
p=az[w z ery mezozoicznej, maj'cych
ma=' g=ow", d=ug' szyj", kr[tki ogon,
i 4 =opatkowe ko<czyny.
ang. plesiosaur ¯ gr. plesios ]blisko,
ang. close, near\ % sauros ]lizard\.
†pl"sa: pl'sa:, ta<czy:. ˚pl's.
plik wi'zka, kupka, stos ]papieru\.
pliocen geolog.
pi'ta, najm=odsza epoka trzeciorz"du.
plis-a(owa: tkan., czynność.
1. pas tkaniny naszyty na sukni" jako
ozdoba; listwa podszyta na dole
sukni,
2. fa=da na sp[dnicy, sukni.
>redniow. ang. pleten, TS
ang. pleat.
¢pliszcz dźwięk. szum, krzyk.
Latopis 1116 pli]=-pliszcz.
staroros. pli];-pliszcz,
ros. wum-szum, krik-krik,
smqtenie, volnenie,
ang. noise, cry, shriek, scream, roar.
pliszka ptak., gra.
1. Motacilla, ptak z rodziny o tej sa-
mej nazwie, szereg jego gatunk[w,
2. gra dzieci"ca polegaj'ca na pod-
bijaniu kijkiem drewienka zaostrzo-
nego na obu ko<cach.
plomb-a(owa:(ownica
1. techn. o=[w, piecz": o=owiowa,
o=owiany kr'/ek z piecz"ci'
wskazuj'cy na naruszenie cz">ci
zamkni"tej gdy zerwany,
2. dent. zwarta masa cementu,
porcelany, zak=adana przez den-
tyst" na ubytkach w z"bach,
3. bud. w budownictwie& nowy budy-
nek wype=niaj'cy woln' przestrze<
mi"dzy stoj'cymi ju/ budynkami.
plon(owa:
1. =up, zysk, zdobycz wojenna.
staropol. plon ¯ ros. polon,
2. zbo/e po /niwach ]w snopach\,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
owoc, p=[d rolny.
p=onny – bezowocny, nadaremny.
s=owotw. plon zwi'zany jest z jesie-
ni'& plon – klon – jesion, koncepcji
002.A.
plondrowa: ˚pl'drowa:.
plotk-a(arz(arka(owa: społ.
nie sprawdzona, najcz">ciej k=amli-
wa pog=oska, taniej warto>ci, powta-
rzana z ust do ust, cz"sto szkodz'ca
czyjej> opinii.
¯ ple>: ]wik=a:, m[wi: od rzeczy\.
staropol. plotka – 1. b=ahostka,
2. plotkarz, pleciuch, byle co plot'cy.
po{ny anglosas. godsibbe ]ojciec
chrzestny\, >redniow. ang. gossyp,
godsip, ang. gossip ]plotka\,
ros. boltovnq-bo=townia,
spletni-spletni ]plotki\,
boltun/;q-bo=tyn(ja.
plucha meteor.
przeci'g=y deszcz z wiatrem;
s=ota, szaruga.
s=owotw. pokr. pluta.
plu:, plugawi:
1. fizjolog., w przen. wyrzuca: z ust
zwykle >lin", czasem albo flegm", ˘
plu: krwi'; w przen. wyrzuca: sobie,
/a=owa: straconej okazji, szansy ˘
plu: sobie w brod"; w przen. oplu:
kogo – obrzuci: obelgami,
2. sia: gradem kul, tj. wyrzuca: je
z lufy broni palnej, st'd
3. pot. spluwa – bro< palna,
zwykle kr[tka, pistolet, rewolwer.
¯ p=uca ]plu: krwi'\, plewa ¯ skr[cone
ros. plewa: ]plu:\.
plugawa mowa – bluzga: czym, cz"sto
wy='cznie epitetami;
s=owotw. pokr. plu]g\  blu]zg\.
¯ ang.pelt ]1. obrzuci: np. obelgami,
kamieniami, itp., 2. g"sto pada:, o
gradzie, 3. b"bni:; 4. grad np. kul\.
pluga-wy(stwo, zapluty, ˚splun':.
anglosas. spittan, pokr. du<. spytte,
>redniow. ang. spitten ˘ ang. spit,
ang. spout % er ˘ sputter ]wyrzuci:
z ust krople >liny, resztki jad=a, itp., w
formie wybuchowej, podczas mowy w
podnieceniu, zdenerwowaniu\.
ros. plevat;-plewat ]plu:\ ˘
pl[nut;-†plunut, naplevat;.
~plu: czas niedok., plun': – dok.
s=owotw. baz' plewa ]resztki owoc[w&
sk[rki, =yka, pestki\ wyrzucane z ust
po spo/yciu mi'/szu, cz">ci jadalnej;
UE.
wielokrotnie strzyka: >lin' albo fleg-
m', wyrzuca: z ust z impetem, jak
kule z lufy; w przen. 1. wyra/a: si" o
kim, o czym, u/ywaj'c niewybrednych
s=[w, epitet[w, 2. /a=owa: utraconej
okazji, szansy ˘ plu: sobie w brod",
3. wyrzuca: kule seri' z broni ma-
szynowej, automatycznej; nielit. i

Wondershare
yy
potoczne& spluwa ]pistolet, rewolwer,
bro< kr[tka\.
wg mSjp 1969, plu: «wyrzuca: z ust
>lin" albo flegm"»,
«wypluwa: krew z plwocin' wsku-
tek choroby»,
«lekcewa/y: kogo, co; nie liczy: si"
z kim, z czym; nie dba: o kogo, co»,
«zerwa: z czym, pozby: si" czego»,
«sp"dza: czas bezczynnie, nie mie:
nic do roboty»,
«wyrzuca: sobie co>; /a=owa: utra-
conej okazji, szansy»,
w przen. «strzela:, sypa: gradem kul».
ros. ]czas niedok.\ plevat;-plewat,
]czas dok.\ pl[nut;-pliunut.
ang. to spit.
w mSjp 1969 nie ma zaplucia si".
za•plu: si" – czas dok., skutek
emocjonalnej, niekon-
trolowanej mowy
o•plu: – dooko=a, kogo, co
wy•plu: – na zewn'trz, z ust
s•plun': – raz jeden
†pludry odzież.
bufiaste spodnie. ˚szarawary.
pluga-stwo(wi:(wy jęz.
co> wstr"tnego, budz'ce odraz",
paskudztwo&
a. >miecie, nieczysto>ci, brudy, =ajno,
tak/e robactwo,
b. o ludziach budz'cych wstr"t
fizyczny czy moralny.
plugawi: – okrywa: ha<b';
bezcze>ci:, kala:.
plujka owad.
Caliphoroerythrocephaal, owad z
rodziny much w=a>ciwych, ciemno-
granatowy z emtalicznym po=yskiem;
sk=ada jaja na mi"sie.
†plundrownik rabu>, grabie/ca.
¯ niem. plündern ]rabowa:, =upi:,
grabi:\ ¯ plunder ]rupiecie, graty\,
ang. plunder,
ros. dobyha-dobycza ]zdobycz\,
rabë'-rabio/ ]grabie/\.
plus mat., jęz., szkoln.
1. znak matematyczny, postaci ]%\,
2. jęz. ponadto, poza tym,
3. w 5-topniowej skali w szkole, przy
stopniu szkolnym – wy/ej ni/ ]za-
kres skali okaza= si" zbyt w'ski\,
4. warto>: dodatnia, zaleta.
=ac. wi"cej.
plusk(a: ]si"\ dźwięk., łow.
1. odg=os spowodowany uderzeniem
czego o zwierciad=o wody,
2. łow. ogon borba.
pluskiewka techn.
rodzaj kr[tkiego gwo{dzia z szerok',
p=ask' g=[wk', do przypinania papieru
do drzewa, tektuty; pineska.
plusk(a: chlap(a:.
s=owotw. pokr. bluzga: PB, SZ,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
GK jak jestemjezdem.
s=owotw. pokr. s=aw. ¢klesk ] ˘ pol.
klaska:, poklask\ ˘ mjsc. Kleszczin
nad jeziorem, dzi> Pleszczajewo ¯
pleska: ]pluska:\, SK ¯ SzCz.
ang. plash ˘ ros. pleskat;, EU.
staropol. plusk ]ogon rybi\.
pluskwa owad.
Cimex, bezskrzyd=y owad, insekt, o
szerokim, p=askim, czerwonobr'zo-
wym odw=oku i nieprzyjemnym zapa-
chu, /ywi'cy si" ludzk' krwi'; roi si"
w =[/kach, wyk=adzinach mebli.
ang. bedbug.
¢plusna kula do nogi.
staroros. pl[sna-plusna,
ros. stupnq-stupnia,
ang. ball ]of the foot\, stilt.
plusz(owy tkan.
tkanina podobna do aksamitu, maj'ca
stron" spodni' g=adk', a wierzchni'
– puszyst'.
franc. pluche, ang. plush,
niem. pl¥sch, ros. pl[w, plis.
†pluta meteor.
deszcz, s=ota, ¯ plu:.
}zacinaj'cy deszcz, z wiatrem|,
s=owotw. pokt. plucha.
plutokracja społ.
1. warstwa luzdi odgrywacj'ca rol"
w pa<stwie dzieki bogactwu,
2. ustr[j w kt[rym w=adza nale/y
do bogaczy.
1. pluton mit., astr., chem.
1. mit. w mitologii greckiej, Pluton
– b[g >wiata podziemniego,
2. astr. dziewi'ta planeta w uk=adzie
s=onecznym,
3. chem. promieniotw[rczy pierwia-
stek chemiczny, otrzymany w
drodze sztucznych przemian j'dro-
wych
2. pluton(owy wojsk.
pododdzia= wchodz'cy w sk=ad kompa-
nii ]baterii, dawn. szwadronu\.
plutonowy – podoficer o stopniu mi"-
dzy kapralem a sier/antem.
franc. peloton, ang. platoon.
plutoniczny geolog., jęz.
zwi'zany z ruchem i zastyganiem mag-
my w g="bi skorupy ziemskiej.
pluwiograf meteor., instr.
przyrz'd samopisz'cy do rejestrowa-
nia ilo>ci opad[w.
pluwiometr meteor. instr.
przyrz'd do zbierania i mierzenia
opad[w atmosferycznych.
plwocina fizjolog.
>lina zmieszana ze >luzem przez >lu-
z[wki dr[g oddechowych.
p=aca ekon.
wynagrodzenie za prac", w formie
Remove
Watermark PDFelement
yy
pieni"/nej, rzadko w naturze.
˚p=aci:.
p=aci: płatn. zap=ata, p=at•no>:(nik.
nagroda ¯ na % groda ]p=ot, bor\ ˘
po•bor•y, p=at•no>:, za•p=ata,
za•boro•le ]za•parkanie, za•groda\;
na•groda  za•groda ˚nr 002.A.
staropol. p=aci: – pop=aca:.
staropol. p=a:ca, p=ajca – p=atnik.
staropol. p=at, p=acie – 1. p=aca,
doch[d, korzy>:, 2. tkanina.
staropol. p=atne, p=atna –
rzecz wa/na.
=ac. pax, pacis ]pok[j\ ˘ pacare
]uspakaja:\ ˘ starofranc. paier, paer,
>redniow. ang. paien, payen,
ang. to pay,
†Old Polish also fabric ¯ Slavic.
ros. plata-p=ata ]zap=ata\,
platit;-p=atit ]p=aci:\,
plat;e-p=atie ]odzie/, ubranie\.
s=owotw. pokr. p=atno>:, =ac=at ˘
=acno ]=atwo\.
za(po(prze(przy(o(do(od(nad(
(w(wy(s•p=aci:.
~p=aci: czym za co, zwykle pieni"-
dzmi za towar, ale nie tylko, w przen.
za swe czyny, w r[/ny spos[b, zwykle
ujemny, utrat' czego>, np. stanowiska
za spowodowanie straty, wypadku.
z pac', p=atno>ci', my>lowo zwi'zana
jest cena i praca ˘ jaka praca – taka
p=aca, koncepcji s=owotw. 002.A.
za•p=aci: – czas dok., przesz=y,
¯ zap=ata
po•p=aci: – przymiarka nak=adu
pracy do wynagrodze-
nia; ]nie\ pop=aca si",
¯ pop=atno>: zamiaru
prze•p=aci: – nadp=aci:, prze ^ nad
przy•p=aci: – zap=aci:, przy ^ za,
szczeg. za co> z=ego,
wyst"pek, ˘ ` /yciem,
utrat' czego>
o•p=aci: – za ca=o>:,
o ^ do pe=na, zupe=nie
do•p=aci: – doda: p=atno>ci',
od•p=aci: si" – w drug' stron", ˘
odp=aci: si" pi"knem
za nadobne, na ^ po
nad•p=aci: – nadda:, wi"cej ni/
w•p=aci: – przela:, ¢do przodu,
¯ wp=ata
wy•p=aci: – wycofa:, do ty=u
¯ wyp=ata
s•p=aci: – cz">ciami, w ratach,
¯ sp=ata ]rata\
p=achta tkan.
du/y p=at grubego p=[tna lub innego
materia=u, s=u/'cy jako plandeka, do
przenoszenia w nim zielska, s=omy,
chrustu, na plecach.
p % =ach % ta.
rdzeniem =ach ]o takiej odzie/y\.
p=a-ka:(cz(cz'cy(liwy(ksa

Wondershare
yy
K˚Cz, fizjolog., nastr.
=ak ˘ =ka: ˘ p` ¯ plural, % =ka: ˘
p=aka:.
wo=. 1289 plah;-p=acz, plaka-
xousœ-p=akachusja ]p=akali\,
plakax¨sœ-p=akachusja ]p=akali\.
~p=aka: czas niedok. ¯ p=acz.
1. wylewa: =zy,
2. ubolewa:, biada:, lamentowa:.
s=owotw. pokr. p=aczka, p=aksa.
ros. plakat;-p=akat,
ang. 1. to weep, to cry,
2. ]po kim\ to mourn.
za•p=aka: – czas dok., kr[tko, raz
po•p=aka: – przez chwil"
o•p=aka: – d=ugo, ze smutkiem, /a-
lem, szczeg. zmar=ego
wy•p=aka: – uzyska: p=akaniem
roz•p=aka: si" – na ca=ego, otwarcie
p=ask jęz., dawn.
p=aska strona przedmiotu; dzi> wy-
='cznie w wyra/eniu& ]po=o/y: co\
na p=ask.
p=ask-i(o>: jęz.
le/'cy w poziomie i posiadaj'cy
g=adk' powierzchni" ]jak pod=oga\,
ma=e wypuk=o>ci, wynios=o>ci lub
wkl"s=o>ci, wg="bienia; rozci'gni"ty
na ca=' d=ugo>:; maj'cy ma=' g="bo-
ko>: lub grubo>:.
wynios=o>: ˘ p=askowy/, P=oskie
Zamojskie OA.
le/e: p=azem; p=aszczy: si",
p=aszczyzna, p=askownik ¯ p=asko %
wnik, SK – SzCz, ÍÇ
p¶=ask – k¶=a>:
gr. platys ]deska\.
odpow. ang. flat ]p=aski, p=aszczyz-
na, r[wnina, nizina, p=ytki, mono-
tonny, stanowczy, mieszkanie\.
mSjp 1969& p=aski «maj'cy g=adk'
powierzchni", niewypuk=y, niewkl"s-
=y, pozbawiony wynios=o>ci i wg="-
bie<, stanowi'cy p=aszczyzn", r[wny,
g=adki».
g=adki przeciwie<stwem szorstko>ci,
nie koniecznie p=aski.
p=asko>: «p=aski kszta=t czego, bycie
p=askim, to, co jest p=askie».
p=asko~
pierwszy cz=on wyraz[w z=o/onych
wskazuj'cych na g=adk' p=aszczyzn",
r[wnoleg=' do ziemi, tj. bez wynios=o-
>ci i wg="bie<, r[wn'.
p=askodenny jęz.
maj'cy p=askie dno.
p=askorze{ba szt.
rze{ba wykonana na powierzchni
kamienia, metalu, wystaj'ca nieco
ponad powierzchni",
p=askostopie anat. zniekszta=cenie
=uku stopy; platfus ¯ flat, PF,
wg mSjp 1969& med.
p=askoszczypy narz.
obc"gi o p=askich szcz"kach do wy-
ci'gania gwo{dzi, ci"cia drutu.
p=askownik echn.
p=aski pr"t metalowy walcowany,
oprzekroju prostok'tnym.
p=askowy/ geolog. obszar r[wninny
znajduj'cy si" na znacznej wysoko-
>ci, ¯ p=asko % wy/yna.
†p=ast p=at wosku pszczelego
z miodu, plaster miodu.
p=astuga ryba.
Pleuronectiformes, ryba morska z
rz"du o tej samej nazwie, o ciele silnei
sp=aszczonym bocznie.
p=aszcz
1. odzież. wierzchnie okrycie
bardzo r[/norodnych fasonach,
2. techn.
2.a. zewn"trzna os=ona obudowa
ochraniaj'ca, zabezpieczaj'ca
cz">ci maszyn, kable,
2.b. przestrze< ]zbiornik\ mi"dzy
podw[jnymi >cianami aparatu, kot=a
lub pieca, przez kt[r' przepuszcza
si" par" ogrzewaj'c' lub wod"
ch=odz'c' zawarto>: aparatu,
3. zool. u mi"kczak[w& fa=d sk[rny
wytwarzaj'cy na zewn'trz muszl",
otaczaj'cy jam" skrzelow' lub
p=ucn', cz"sto ca=e cia=u, u ma=/y; u
os=onic& grube pokrycie osk[rkowe
otaczaj'ce cia=o.
p=aszczka ryba.
ryba charaketryzuj'ca si" okr'g=ym
kszta=tem cia=a silnie sp=aszczonego od
strony grzbietu i brzucha, i wyd=u/o-
nym, cienkim ogonem.
niem. roche.
p=aszczy: si"
1. czynność. le/e: p=asko przed kim
dla uzyskania czego,
2. proces., rzadkie stawa: si" p=askim.
p=aszczyzna ¯ p=ask, SzCz ¯ SK
1. r[wna, g=adka powierzchnia,
bez fa=d i zwoj[w,
2. mat. prosta i punkt nie le/'cy
na niej wyznaczaj' p=aszczyzn".
p=at(ek(a:(kowa:
]p=at mi"sa; p=atek >niegu, kwiatu\.
1. tkan. kawa= jakiej> tkaniny,
2. znaczna po=a: l'du, szmat ziemi,
3. oderwana cienka warstwa, plaster,
4. anat. cz">: jakiego> narz'du
wci"ciem oddzielona od drugiej,
5. lotn. ka/de ze skrzyde= samolotu
po obu stronach kad=uba.
p=ata: – czynność. ci': co na kawa=ki,
p=aty, r'ba:.
koncepcji. 025& p•etal  p•=ate•k.
gr. petalon ]li>:\ ˘ petalum ]arkusz
blachy\ ˘ ang. petal ]p=atek kwiatu\.
p=ata, p=aca T ˘ C, płatn. ˚p=aci:.
ga/a, wynagrodzenie.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
nagroda ¯ na % groda ]p=ot, bor\ ˘
po•bor•y, p=at•no>:, za•p=ata,
za•boro•le ]za•parkanie, za•groda\;
na•groda  za•groda ˚nr 002.A.
za(przed(wy(o-p=ata, sp=aci:.
p=ata: czynność. 1. sprawia:, 2. ci':.
p=ata: figla ¯ p=odzi:, ˚p=ot.
s=owotw. pokr. p=odzi: ¯ =od ]woda\.
~p=ata: czas niedok. ¯ p=at ]kawa=,
dosł. i w przen. – dowcip\, dosł. ci':.
ros. ]ci':\ rezat;-rezat, rassekat;-
rassiekat, ]dowcip\ wutit;-szutit.
ang. ]ci':\ to cut, to slice,
]p=ata: figle\ to play tricks.
roz•p=ata: – rozci':
s•p=ata: – wyci': ]figla\
zrobi: kawa= ]dowcip\
p=atek ]>niegu, kwiatu, ucha, nosa\.
p=atew bud.
belka podpieraj'ca krokwie na dachu.
p=atnerz hist., wojsk.
rzemie>lnik wyrabiaj'cy pancerze,
miecze, tarcze.
=ac. plata ]pancerz\,
niem. plattner.
p=atn-iczy(ik(y(o>: płatn., jęz.
odnosz'cy si" do p=acenia.
p=atowiec lotn., pojazd.
a. kad=ub samolotu wraz ze skrzyd-
=ami i ustezreniem, bez zespo=u
nap"dowego i osprz"tu,
b. samolot.
†p=atwica
drzewo sp=awiane w tratwach.
†p=aw
1. p=ywanie, /egluga,
2. fala, strumie<, nurt.
ang. sailing; wave; current,
stream,
ros. plavanie-p=awanie, volna-
wo=na, tehenie> stryq> tok.
staropol. p=awaczka ]p=ywaczka\,
ang. swimmer,
ros. plov-ec/hixa-p=owiec.
p=awa żegl. boja.
s=owotw. baz' =awa ¯ =a, wa ]woda\.
†p=awca /eglarz.
p=awi: czynność.
puszcza: co na wod" ]=a\.
przesuwa: co w kierunku p=yn'cej
wody z zamiarem dalszego transpor-
tu ni' ˘ sp=aw, sp=awia:, ]p=yn':\
wp=aw.
staropol. p=awi: –
przeprowadza: przez wod".
p=awik ryba.
korek, kawa=ek stosiny pi[ra g"siego,
lub drewienko, przymocowane do /
y=ki w"dki, p=ywaj'ce na powierzch-
ni wody, i zanurzaj'ce si" gdy ryba
chwyci przyn"t".

Wondershare
yy
p=awica ryba.
p=ywaj'ca sie:, d=uga na kilka kilome-
tr[w, zastawiana tu/ pod poweirzchni'
wody, w poprzek p=yn'cej =awicy;
sie: dryfuj'ca.
p=awny jęz.
u=atwiaj'cy p=ywanie, s=u/'cy do
p=ywania.
1. p=az(owa: przestarz.
strona p=aska, szeroka, przede wszyst-
kim broni siecznej, strona przeciwna
ostrzu.
2. p=az gad.
1. zool. zwierz" z rodziny kr"gow-
c[w, zmiennocieplnych, oddycha-
j'ce skrzelami lub p=ucami, r[wnie/
za po>rednictwem sk[ry, zwykle
pe=zaj'ce, budz'ce wstr"t,
2. bud. belka drewniana, do=em i g[r'
p=asko obrobiona, z pozostawieniem
naturalnej okr'glizny u bok[w.
¯ le{: ]wolno i>:, porusza: si",
posuwa:\ ¯ ang. lazy ]leniw-y(ie\.
pokr. pe=z]a:\, =za, le{:, wynalazek
¯ le{:, =azi:.
p=az i gad
amfibπq, gad= amphibie
]ang. amphibian – p=az,
reptile – gad\
w uproszczonej pisowni nazw
franc., ˚896
acnid= aspic
gidra l’hydra, serpent
iguana iguane
kaiman= caiman ]amphibie\
kerast= ceraste ]serpent venimeux\
m≠dqnica orvet ]gat. w"/a\
salanandra la salamandre
udav= le boa ]serpent\
u'= la couleuvre ]w'/\
xameleon= le cameleon ]lezard\
p=az]em\ strona p=aska, szeroka,
przede wszystkim broni siecznej, np.
szabli, przeciwstawna ostrzu; ude-
rzenie t' stron' broni. ˘ 1. p=asko,
2. pob=a/liwie ˘ pu>ci: p=azem ]od-
dali: przewinienie, wykroczenie, bez
ukarania winnego\; baz' szabla, jej
ostrze ]kara\ i p=az ]p=aska cz">: ostrza,
nie powoduj'ca rany, krzywdy\.
s=owotw. pokr. p=ozy, OA.
p=azi<ce zool.
Platyhelminthes, typ zwierz't o ciele
mi"kkim, sp=aszczonym grzbieto-
brzusznie; liczne gatunki paso/ytni-
cze, np. przywry, tasiemce.
p=azowa: czynność.
uderza: kogo p=azem szabli.
p=e:, p=ciowy
1. dawne& sk[ra ]na twarzy\, cera,
2. zesp[= cech opisuj'cych rodzaj
m"ski i /e<ski; zbiorowo& osobni-
cy o tych w=a>ciwo>ciach.
¯ p=odzi:, OE, ÇD¸.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
staropol. p=e: – 1. cera, odcie< sk[ry,
2. stworzenie, istota.
=ac. genus, generis,
starofranc. gendre,
>redniow. ang. i ang. gender,
†Old Polish carnation, }human|
being,
ros. rod-rod, rod mu'eskij,
'enskij-rod mu/eskij, /enskij.
†p=eszka pche=ka ¯ zdrobn. pch=a.
†p=etnik
flisak, cz=owiek trudni'cy si" sp=a-
wianiem tratw.
p=etwa
1. anat. ko<czyna, odn[/e lub inny
wyrostek cia=a zwierz't, s=u/'cy
do p=ywania lub do utrzymywania
r[wnowagi na wodzie,
2. bud. wpust w belce przypominaj'-
cy p=etw" rybi', ogon jask[=czy,
w mSjp 1969& rzem.
3. sport. gumowe przed=u/enie stopy,
wachlarzowato poszerzone w pal-
cach, u=atwiaj'ce p=ywanie.
¯ wa ]woda\.
p=etwina bud. ]w mSjp 1969& rzem.\
listwa wpuszczona w pod=u/ne gniazdo
wy/=obione w szerokiej powierzchni
deski dla jej wzmocnienia.
p=etwonurek
nurek zaopatrzony w p=etwy u=atwia-
j'ce mu poruszanie si" w wodzie.
¯ p=etwa % nurek.
¢p=o~, po=o~ /ar, pal'ce, tl'ce si".
1. wydawa: ˘ p=o¶mie<, krze¶mie<,
p=[d ¯ p=o ]ciep=a\ % =[d ]woda\,
2. wzniesienie(osi: ˘ P=oskie,
po=onina.
s=owotw. p=omie<, p=owy,
pio=un, popi[= i popielaty ]szarawy\.
p=och]y\ osob., char.
strachliwy, trwo/liwy, tch[rzliwy, “w
gor'cej wodzie k'pany”. ˚p=ocho.
staropol. p=ochy ]pierzchliwy,
niepowa/ny\,
g'r'co, p=omie< – p=o; pop=och, p=o-
szy:, rozp=asza:, ChSz
=oszak, ja=oszka.
p=ocha techn.
cz">: warsztatu tkackiego, rama sk=a-
daj'ca si" z dw[ch par listewek, i"dzy
kt[rymi ustawione s' z"by trzcinowe
lub metalowe do przetykania przez nie
nitek osnowy.
p=ochacz zool., ptak.
Prunella, ptak z rodziny wr[blowatych,
/yj'cy w zaro>lach i zagajnikach,
†p=ocho
p=ochliwie, l"kliwie, nierozwa/nie.
¯ ros. ploxo-p=ocho ]{le, licho,
n"dznie\ ˘ ploxoj-p=ochoj ]z=y,
lichy, n"dzny, zaniedbany\.
s=owotw. pokr. wy(p=oszy:.
Remove
Watermark PDFelement
yy
p=o-chy(szy:(chliwy osob., char.
sk=onny do paniki ]pop=ochu\.
¯ s=aw. ˚p=ocho ]{le\.
staroros. polowati-po=oszati,
ros. pugat;-pugat ]straszy:\;
p=ochy ˘ =oszak, ja=oszka ]$\.
ang. scared, terrified;
]p=oszy:\ spook ]a specter, ghost\.
p=o: ryba. p=otka.
†p=od p=[d, potomek.
p=od-ny(zi:(owy jęz., czynność.
dosł. p=odz'cy; zdolny do p=odzenia,
do rodzenia licznego potomstwa;
wydaj'cy nasienie, daj'cy obfity
plon, plenny; urodzajny.
¯ p=[d ^ stw[r ¯ =[d, =at – woda;
pl, p= – wiele ¯ plural;
pro¶kreacja – za¶p=odnienie
kreacja ^ p=[d ^ stw[r ˘
p=odzi: ^ stwarza:;
p=odny pisarz – tw[rczy.
s=owotw. pokr. p=onny ]bezowocny\,
D ^ tak, N ^ nie, i p=ata: ¯ =at ]woda\.
gr. karpos ]owoc\ ˘ Polikarpos ]owo-
cny, dosł. wieloowocowy, tj. wydaj'cy
wiele owoc[w\.
staropol. p=odzi: – czyni:, robi:. =ac.
fertilis ˘ ang fertile; fruitful, prolific;
=ac. creare ˘ creatus ˘
ang. create ]tworzy:, stwarza:\,
ros. plodorodnyj-p=odorodnyj,
plodonosnyj-p=odonosnyj;
ros. so/tvorit;-so(tworit,
so/zdavat;-so(zdawat.
p=odozmian roln.
>ci>le ustalone rozmieszczenie upraw
w czasie i na polach uprawnych.
p=odzi: czynność. ¯ p=[d.
1. zap=adnia: kobiet", samic",
2. wydawa: na >wiat p=[d; rodzi:.
p=omieniak techn.
piec do topienia metalu, w kt[rym
metal styka si" z p=omieniem lub gazem
spalinowym; piec p=omienny.
p=omienica techn.
rura o du/ej >rednicy, z blachy kot=o-
wej, wewn'trz kot=a p=omieniowego;
znajduje si" w niej palenisko.
p=omieni[wka techn.
rurka kot=owa przez kt[r' przechodz'
gor'ce spaliny ogrzewaj'ce wod" w
kotle p=omieniowym.
p=omienny jęz. ¯ p=omie<, /ar.
1. p=on'cy, pal'cy si",
2. maj'cy barw" p=omienia, jaskrawo-
czerwony, szkar=atny, purpurowy,
3. wyra/aj'cy czyje> gwa=towne
uczucie, nami"tno>:, /arliwo>:.
p=o-mie<(n':(myk
ogie<; pali: si" intensywnym ogniem.
p=o, p=y ^ fla s=owotw. zwi'zane ze
sob'& p=y•ta  ta•fla ]p=y ^ fla\ ˘
p=ytki, ang. flat ]p=aski, p=ytki\,

Wondershare
yy
cie•p=y(p=o, ang. fla•me ]p=o•mie<\;
flam  p=om, PF.
inn' kombinacj' polsko-angielsk'&
kaczka  duck }dak|  gdaka: 
chuck }czak|.
wo=. 1289 sici 'e plameni
byvwou-sici /e p=ameni bywszu
]zdarzy= si" tu po/ar\, ø gorena
silnago plamene-ot gorena
silnago p=amiene.
p=omyk[wka zool., ptak.
Tyto alba, sowa z rodziny s[w w=a>ci-
wych, o d=ugich skrzyd=ach, upierzeniu
popielatym w czarne plamki.
¢p=on ch=on ˘ o•p=on': ^ o•ch=on':.
p=on': proces.
1. podlega: procesowi spalania,
pali: si", gorze:,
2. silnie >wieci:, b=yszcze:, ja>nie:,
p=onica med. szkarlatyna.
p=oni: si" książk. rumieni: si".
p=onka drzew.
1. Malus silvestris, jab=o< dzika,
drzewo z rodziny r[/owatych,
2. m=ode, nie szczepione drzewko
owocowe.
p=onnik bot.
Polytrichum, mech pospolity z ro-
dziny p=onnikowatych, o p"dach nie
rozga="ziinych i drobnych, w'skich
listkach.
p=onny
1. jęz. sterylny, ja=owy, czczy;
kap=on – kastrowany kogut;
daremny, niepotrzebny, zbyteczny,
nieu/yteczny, pr[/ny,
2. ogrodn., roln. o p"dach, kwiatach,
li>ciach ro>lin& nie owocuj'cy, nie
wydaj'cy nasion, zarodnik[w.
s=owotw. pokr. p=odny ¯ p=[d ]stw[r,
owoc\; d ^ tak; n ^ nie;
nie p=odny. ˚¢p=on.
staropol. p=ono – pr[/no, daremnie.
=ac. sterilis ˘ franc. sterile,
ang. sterile, †Old Polish vain,
ros. besplodnyj-besp=odnyj.
†p=ony p=onny, b=ahy, bez warto>ci.
p=ony jęz., rzadkie.
1. ma=o /yzny, daj'cy ma=o plon[w,
2. ogrodn., roln. nie owocuj'cy.
†p=osa pole uprawne, dzia=ka ziemi
maj'ca do kilkunastu zagon[w.
†p=oski
r[wny, g=adki, bez wynios=o>ci.
p=oskie ˚p=askie, OA
†p=oskonki konopie.
p=o-szy:(chy czynność.
straszy: znienacka.
¯ s=aw. ˚p=ocho ]{le\,
p=och ]strach\ ˘ p=ochy ]strachliwy\.
po(s(roz•p=oszy:.
staroros. polowati-po=oszati,
ros. pugat;-pugat ]straszy:\;
p=ochy ˘ =oszak, ja=oszka ]$\.
ang. scared, terrified;
]p=oszy:\ spook ]a specter, ghost\.
~p=oszy: czas niedok. ¯ p=ocho ]z=o\.
znacz. baz' z=o wyrz'dzone nieopatrz-
nym wystraszeniem celu polowania&
zwierzyny =ownej, ptak[w, st'd stra-
chem zmusi: do ucieczki, straszy:.
ros. is/pugat;-is(pugat } is ^ wy |,
ang. to scare ]away\.
prze•p=oszy: – przep"dzi:, strachem,
wszystkie
wy•p=oszy: – bezwiednie, celowo,
na zewn'trz,
z kryj[wki
s•p=oszy: – zmusi: ptaki strachem
do ucieczki lotem
p=ot(ek
¢wiele, ¢g'szcz, ¢jeden obok dru-
giego\; ros. plotnyj ]g"sty, ang.
compact, dense\,
¯ tolpa-to=pa ]t=um, ang. crowd,
throng, mob\, czyt. wspak,
s=owotw. koncepcji 022 }tak i torba ¯
abarot ]ty=\ ^ ang. bag ¯ bak ˘ back|.
grodza ˘ za•p=ata – wyna•grodzenie;
ogrodzenie z faszyny g"sto przetykanej
mi"dzy /erdziami poziomo umocowa-
nymi na s=upkach wbitych w ziemi",
lub sztachet w miejsce faszyny do /
erdzi g"sto przymocowanych.
plot ]tratwa ¯ =ot ^ woda; ang. raft\,
plotina ]tama, ang. dam, dike\;
p=ot  p=[d  tw[r ˘ dw[r, TD ˘
p=ot•ny  p=od•ny  tw[r•czy ˘
np. p=ata: ]tworzy:, robi:\ figla.
s=owotw. pokr. =ata ]1. listwa, 2. skra-
wek tkaniny naszytej na odzie/y,
3. ¢dziura\ ˘ dziura w p=ocie, =ata:
dziury w odzie/y ]naszywa: =aty\, p=ot
z=o/ony ze sztachet, tj. jedna sztacheta
przy drugiej, g"sto;
]s\plot, ple>:.
mSjp 1969& 1. «ogrodzenie z drew-
nianych pali, s=upk[w kamiennych,
metalowych itp.; parkan», 2. ryba.
«zagroda z pr"t[w na rzekach s=u/'ca
do po=owu ryb».
p=otka ryba.
Rutilus, ryba z rodziny karpiowatych,
o niebieskiej barwie grzbietu, lub
zielonoszarej, bokach srebrzystych, i
czerwonych p=etwach; p=o:.
p=otkarz sport.
sportowiec uprawiaj'cy biegi przez
p=otki.
¢p=otnyj mi"sisty, t=usty.
staroros. plotnyj-p=otnyj,
ros. plotskij-p=otskij,
ang. fleshy, carnal.
¢p=otiannyj cielesny.
staroros. plotqnnyj-p=otiannyj
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
¯ plot;-p=ot ]cia=o, ang. flesh,
body\ ˘ pol. p=[d,
ros. telesnyj-telesnyj.
p=owow=osy kolor.
maj'cy p=owe w=osy.
p=ow-y(ie: jęz., proces., kolor.
trac'cy kolor, /[=ty z odcieniem
szarym.
lit. palßas, ang. fallow.
p=oz-a(y jedna z dwu listew u sa<
s=u/'ca do posuwania ich po >niegu,
zwykle okuta, z przodu lekko wygi"ta
do g[ry.
baz' s=owotw. lz ¯ ang. lazy ]leniwie\
˘ pe=za: po ziemi, p=az OA, =za,
=azi:, p=az ]p=aska cz">: listwy meta-
lowej, broni siecznej\. ˚p=az.
staropol. p=oz –
p=az, gad, istota pe=zaj'ca.
staropol. p=ozi: – czo=ga: si", pe=za:.
p=o/y: si"
o ro>linach& rosn': w kierunku pozio-
mym, nisko, przy ziemi.
p=[cienko tkan.
cienka tkanina bawe=niana bia=a lub
kolorowa.
p=[cienny jęz.
1. wykonany z p=[tna,
2. papier wykonany ze szmat.
p=[d stw[r, kreacja, ¯ woda ]=[d\.
p=odny ]tw[rczy\, p=odzi: ]tworzy:\,
pro•kreacja – za•p=odnienie;
pro ^ za, przed; kreacja ^ p=[d ^ stw[r
˘ s•p=odzi: – s•tworzy:.
ro/ ]/yto ^ p=[d ziemi\ ˘ p=odzi:
]rodzi:, dawa: /ycie\ ˘ urodzaj ]na
co, szczeg[lnie p=ody ziemi – owoce i
zbo/a\, rodak ]ziomek\. ˚owoc.
s=owotw. pokr. g=[d, =[dka.
ros. plod, s=owotw. pokr. plot;-
p=ot ]cia=o, ˚p=otiannyj\,
ang. anat. phetus; fruit, product.
Wg mSjp 1969, p=[d – 1. «zarodek
ludzki lub zwierz"cy powsta=y w orga-
ni{mie matki – od chwili zako<czenia
si" okresu embrionalnego do chwili
urodzenia», 2. tylko w lm, «wszelkie
dobra natury», 3. ksi'/k. czasem /art.
«dzie=o b"d'ce wytworzem czyjej>
pracy umys=owej, talentu poetyc-
kiego itp.».
p=[tniarka roln.
maszyna odsiewaj'ca zbo/e za pomoc'
przesypywania go po pochy=ej, szorst-
kiej powierzchni p=[tna.
p=[tno tkan. materia= ze lnu.
ros. polotno ˚p=ata:.
p=uc-a(o(ny anat.
narz'd oddechowy mieszcz'cy si" w
jamie klatki piersiowej, sk=adaj'cy si"
z dw[ch cz">ci.
p=ucotchawki zool.

Wondershare
yy
narz'dy oddechowe u paj'k[w, znaj-
duj'ce si" na odw=oku.
p=uczka
1. chem. urz'dzenie s=u/'ce do roz-
dzielania i oczyszczania mieszaniny
cia= sta=ych lub mieszaniny cia= sta-
=ych z gazem, w kt[rym czynnikiem
rozdzielaj'cym jest gaz.
2. górn.
2.a. w kopalni& zesp[= urz'dze<
mechanicznych w kt[rych
kopaliny oczyszczane s' z
domieszek p=onnych,
2.b. ciecz przepompowywana do
otworu wiertniczego, kt[rej stru-
mie< wydobywa na powierzchni"
urobek nagromadzony na dnie,
2.c. system wybobywania urobku
za pomoc' strumienia cieczy,
3. techn. urz'dzenie mechaniczne
do mycia i oczyszczania burak[w,
owoc[w.
p=uczarka
1. fotogr. wanienka do p=ukana nega-
tyw[w i pozytyw[w fotograficz-
nych,
2. techn. spacjalny basen lub koryto
w kt[rym p=ukane s' wyroby, np.
ufarbowane tkaniny; p=uczkarnia.
p=ucznia
zak=ad przemys=owy albo jego dzia=
gdzie co> oczyszcza si" przez p=u-
kanie.
p=u-g(/ny narz.
narz"dzie rolnicze do ci"cia, obraca-
nia i rwania ziemi, sk=adaj'ce si" z
lemiesza odcinaj'cego skiby ziemi i
z odk=adnicy odwracaj'cej te skiby.
s=owo o zasi"gu tylko europejskim.
ros. plug, wsp[lny niem. pflug,
pokr. anglosas. ploh, >redniow. ang.
plou, plogh, ang. plow, L˚+.
p=uka-:(nka proces., czynność.
ob(prze•mywa:, oczyszcza: co> przez
zanurzanie w cieczy lub przepuszcza-
nie cieczy przez co>, czynno>: w celu
pozbycia si" czego> – pierwszej wody
prania, ziemi w sicie.
=ac. recens ]>wie/y\ ˘
p[{no=ac. ¢recentaire ˘
starofranc. reincier ˘ rincer,
>redniow. ang. rincen, ang. rinse,
]gard=o\ gargle,
ros. vy/poloskat;-wy(po=oskat.
~p=uka: czas niedok.
proces wielokrotnego, systematycz-
nego zanurzania czego> w wodzie
lub innej cieczy, w celu oddzielenia
niepo/'danych sk=adnik[w; ko<co-
wy etap prania.
wg mSjp 1969, p=uka:& «obmywa:,
przemywa:, oczyszcza: co> przez
zanurzanie w cieczy lub przepusz-
czenie cieczy przez co>».
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
s=owotw. pokr. =ugowa:, =uk=ug,
p ^ wielokrotnie, ¯ plural.
ros. poloskat;-po=oskat,
ang. to rinse.
po•p=uka: – czas dok. ¯ p=uka:
prze•p=uka: – na wskro>
wy•p=uka: – oddzieli: jedn' rzecz
od drugiej procesem
p=ukania
s•p=uka: – zmy: brud, plam"
w wyniku p=ukania
sp=uka: si" – pozbawi: si" got[wki,
pieni"dzy, wyda: je
p=u/ek ogrodn.
narz"dzie u/ywane przy uprawie sa-
d[w, winnic, pe=ni'ce funkcje obsypni-
ka, spulchniacza, lub opielacza.
p=u/ka muz.
przy skrzypcach& strunnik.
p=u/kowa: roln.
okopywa: ro>liny za pomoc' p=u/ka.
†p=u/y:
1. s=u/y:, sprzyja:.
2. zyskiwa:, pop=aca:.
=ac. bene ]dobrze\ % facere ]robi:,
s=u/y:\ ˘ benefacere ]dobrze robi:\
˘ benefactum ]zas=u/one dzia=anie\
˘ starofranc. bienfait ]dobro:, przy-
s=uga\, anglofranc. benfet,
>redniow. ang. benefet, bienfet,
ang. benefit ]przys=uga, dobroczynne
dzia=anie, =aska, =askawo>:, przychyl-
no>:\, ros. vygoda-wygoda,
pol;za-polza.
p=u/y:
1. sport. w narciarstwie& wykonywa:
ewolucj" o nazwei p=ug,
2. dawn. op=ywa: w dostatki,
dobrze si" miewa:.
p=ycina bud.
dykta albo deseczka wype=niaj'ca
ram" skrzyd=a drzwi;
podobne wype=nienie ram boazerii.
p=y-cizna(tko
1. miejsce p=ytkie w morzu, rzece,
lub jeziorze, ˚br[d,
2. w przen. powierzchowno>:,
brak istotnej tre>ci.
¯ p=ytko % `zna ]wszystko co dot.
rdzenia s=owa, jak dziczy(ojczy•zna\.
p=y, s=owotw. pokrewne py=.
niem. seichtheit, anglosas. sceald,
>redniow. ang. scholde, scheald ˘
ang. shoal,
ros. mel;-miel  pol. mielizna.
p=y-n(n':(nny(wak
pot. ciecz, w j"zyku specjalist[w
tak/e gaz.
cie•cz(kn':(k=y, porusza: si" cech'
p=ynu, toczy: w jakim> kierunku ˘
potok.
s=owotw. pokr. leci(e:, ciek(n':.
s(w•p=aw, gdzie& `=a,`aw, `wa – woda.
p=ywak& 1. umie p=ywa:, 2. terminy
Remove
Watermark PDFelement
yy
rybackie i /eglarskie.
wp=yw – ros. wlijanie.
=yn – lin, szereg miejscowo>ci z
przyrostkiem lin, np. Lublin, D"blin,
Modlin, Wolin, rz. +yna, m=yn, itp.
termin zwi'zany z biegiem, a bieg
z ciekiem&
z biegiem czasu – z jego up=ywem ˘
bie/'cy G?,
p=ynna mowa, znajomo>: j"zyka –
bieg=a.
gr. rhein ]p=yn':\ ˘ `rrhoia ˘ s=aw.
rejati ]p=yn':\ ˘ staropol. `ryja, EY
˘ z=oto % ryja ˘ Z=otoryja, ˚z=oto
]metal z wody wydobywany przez
wyp=ukiwanie\.
gr. rhein ]p=yn':\ ˘ niem. Rhein, franc.
Rhin, holend. Rijn, pol. Ren ]rzeka
p=yn'ca przez Szawajcari", Niemcy,
wpadaj'ca do Morza P[=nocnego\.
=ac. liquere ]p=ynny\, fluere ]p=y-n':\
˘ liquidus, fluidus, fluens, fluentis,
starofranc. i >redniow. ang. liquide,
ang. liquid, fluid ˘ fluent, fluency,
za(na(po(u(prze(przy(o(do(od(
(pod(w(wy(s(roz•p=yn':.
~p=yn': czas niedok. ¯ p=yn ]ciecz\.
przemieszcza: si" drog' wodn', po-
jazdem lub bez.
s=owotw. pokr. lecie:, ciekn':, biegn':
˘ z biegiem czasu ]jego up=ywem\.
s=owotw. poch. p=ynna mowa, bieg=a
znajomo>: j"zyka, =yn ^ lin ˘ p=yn,
m=yn, szereg miejscowo>ci nad wo-
dami z przyrostkiem `lin, np. D"dlin,
Modlin, rz. +yna, itp., up=ynni: ]zli-
kwidowa: ¯ liquid ^ p=yn, ciecz\.
za•p=yn': – czas dok., za ^ do
na•p=yn': – 1. czas dok., na ^ za
2. ¯ nap=yw
po•p=yn': – wyby: wod'
u•p=yn': – ]o czasie\ przemin':
prze•p=yn': – od punktu A do B
przy•p=yn': – przyby: drog' wodn'
o•p=yn': – dooko=a
do•p=yn': – przyby: do celu
od•p=yn': – odbi: od brzegu
pod•p=yn': – zbli/y: si" wod'
w•p=yn': – 1. do >rodka,
2. wywrze: wp=yw
wy•p=yn': – 1. odbi: od brzegu,
2. wynikn':
s•p=yn': – 1. po powierzchni,
2. wod' w d[=,
¯ sp=yw kajakowy
roz•p=yn': si" – rozla: si", rozpro-
szy: w r[/ne strony
˘ chmura rozp=yn"=a
si" bez deszczu
p=ynny jęz. ¯ p=yn.
1. postaci p=ynu, ciek=y,
2. o ruchu, chodzie – przechodz'cy
z jednej fazy w drug' w spos[b
harmonijny,
3. o wierszu – odznaczaj'cy si"
harmonijnym rytmem,

Wondershare
yy
4. nie maj'cy sztywnych,
utrwalonych kszta=t[w,
5. zmienny, niesta=y, nieokre>lony.
p=yta cienka ]tafla\ ¯ tafla  flat
]p=aski, p=ytki\, s=owotw. koncepcji
024, niem. blatte ˘ blat, p=at,
PB, L+ ˘ op=atek,
niem. tafel ]tablica, tafla, st[=\.
s=owotw. zwi'zane ze sob'&
p=y•ta  ta•fla ]p=y ^ fla\ ˘
p=ytki, ang. flat ]p=aski, p=ytki\,
cie•p=y(p=o, ang. fla•me ]p=o•mie<\.
flam  p=om, PF.
wi"cej ˚blat, flat.
1. p=aski kawa= kamienia, metalu,
2. metalowy blat, pokrycie trzonu
kuchennego,
3. p=aski kr'/ek ebonitu zawieraj'cy
nagrane piosenki, odtwarzane na-
st"pnie przy pomocy gramofonu.
4. geolog. cz">: skorupy ziemskiej
zbudowana z poziomo le/'cych
warstw skalnych,
5. muz. cz">: instrumentu muzycz-
nego, takiego jak talerze, dzwonki,
kastaniety, b"d'ca {r[d=em d{wi"ku
na skutek uderzania, potrz'sania.
gr. platys ]deska\, =ac. platta ˘
starofranc., >redniow. ang. i ang.
plate.
p=ytk-i(o jęz. ¯ p=yta.
p=o, p=y ^ fla s=owotw. zwi'zane ze
sob'& p=y•ta  ta•fla ]p=y ^ fla\ ˘
p=ytki, ang. flat ]p=aski, p=ytki\,
cie•p=y(p=o, ang. fla•me ]p=o•mie<\.
p=ytoteka
zbi[r p=yt z nagraniami, wiele p=yt,
kolekcja p=yt.
¢p=yw(ak(acki(actwo(alnia
jęz., sport., żegl.
ekon. w•p=yw ]przych[d\,
społ. na•p=yw ]przybycie\,
ruch., czynność. p=ywa:,
mors. przyp=ywy i odp=ywy morskie.
~p=ywa: czynność.
czas niedok. ¯ p=yw ¯ =y.
porusza: si" po powierzchni wody.
s=owotw. pokr. ˚p=yn':, p=ywak,
sp=aw ]=a, =y, ba ^ woda ˘ rz. +yna,
+aba, Wis=a, So=a, i wiele innych\.
znacz. pokr. p=ytko ˘ p=yta.
ros. plavat;-p=awit, plyt;-p=yt,
ang. to swim.
na•p=ywa: – przybywa:; nap=yw
po•p=ywa: – troch", kr[tko
u•p=ywa: – ubiega:; up=yw czasu
prze•p=ywa: – do punktu A do B
przy•p=ywa: – w pobli/e
o•p=ywa: – dooko=a
do•p=ywa: – do celu, brzegu
od•p=ywa: – oddala: si" wod'
pod•p=ywa: – zbli/a: si", pod ^ przy
nad•p=ywa: – nadci'ga: wod'
w•p=ywa: – do >rodka, mie: wp=yw
wy•p=ywa: – na zewn'trz
roz•p=ywa: si" – w r[/ne strony
s•p=ywa: – po powierzchni
p=ywka bot.
kom[rka zdolna do poruszania si" w
wodzie za pomoc' wici lub rz"sek.
pn'cze bot., ogrodn.
ro>liny o silnie wyd=u/onych, gi"t-
kich p"dach, pn'ce si" w g[r" po
podporach.
pn': ]si"\ ¯ pion.
pneunaty-ka(czny(k techn.
dzia=aj'cy pod wp=ywem rosn'cego
ci>nienia powietrza lub jego rozpr"-
/ania.
pniak drzew. drzewo po >ci"ciu pnia,
dolna jego cz">: z korzeniami.
¯ pie< ¯ pion % ak ¯ a. ˚pie<.
†pnie: wisie:.
po~ ˚nr 030 – powi'zania mi"dzy
przedrostkami, i nr 478 – znaczenia
przedrostk[w.
przyimek wskazuj'cy&
1. miejsce ]przestrze<, teren\&
po okolicy, po niebie, po g=owie,
po wierzchu, po tej stronie,
2. dot'd, do tej granicy, a/ do, poza&
po brzegi,
3. zgodnie z, wzd=u/, r[wnolegle do&
po prostej,
4. spos[b& po sztuce,
5. up=yw czasu& po godzinie,
po dniach wielu,
6. za& po chleb ]za chlebem\,
7. od& po ojcu ]od ojca\,
8. na podstawie& po zachowaniu,
po li>ciach,
9. `krotnie ˘ 3-krotnie ^ potr[jnie.
†po grzechu niestety.
†po lekku powoli, zwolna.
pobia=a ¯ po` % bia=.
pobi: ¯ po` % ˚bi:.
pobiec ¯ po` % ˚biec.
¢pobieda pokr.& zwyci"stwo.
ros. pob≠da.
pobieli: ¯ po` % bieli: ¯ biel.
pobiera: ¯ po ^ za, % bra:.
pobie/ny ¯ po` % ˚biec, bieg.
powierzchowny, szybkie przej>cie.
poblask ¯ po ^ od, % blask.
pobli-ski(/e ¯ po` % bli/e.
†pob=a{ni: ¯ po` % b=azen.
og=upi:, zepsu:.
pob=a/-a:(liwy ¯ po` % b=achy.
pobocz-e(ny ¯ po ^ u ^ z, % bok.
staropol. pobocz ]obok\,
poboczny ]przyboczny\. ]$\
pobojowisko ¯ po` % boju ¯ b[j.
staropol. pob[j – pobojowisko,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
¯ po` ]by=e ˘ by=e miejsce\ % b[j
ang. battlefield.
pobole: ¯ po` % ˚bole:.
poborca ¯ po` % ˚bra:.
poborowy ¯ pob[r;
¯ po ^ na, % bra:.
pobory
nagroda ¯ na % groda ]p=ot, bor\ ˘
po•bor•y, p=at•no>:, za•p=ata,
za•boro•le ]za•parkanie, za•groda,
zap=ocie\;
na•groda  za•groda ˚nr 002.A.
pobo/n-y(i> ¯ po` ]zgodny z\ %
Bogiem ]ksi"dzem maj'cym Boga
w gar>ci, wydaj'cym wyroki czy
kto> jest pobo/ny, czy te/ nie; B[g
przez niego przemawia\; gorliwie
regilijny.
Cech' wszystkich pobo/nych jest&
nie jak by=o i jak jest, lecz jak chcemy
rzecz widzie:. St'd nar[d pobo/nych
Polak[w uwielbia fikcj" i st'd wy-
p=ywaj' ich fa=sze, znacznej cz">ci,
tj. nie wszystkich,
˚zmy>lenie, swo-i(isty(ski.
staroros. so[z=-sojuz ˘
ros. so[z-sojuz ]zwi'zek\ %
ros. sovetovat;-sowietowa:
]radzi:\ ˘ So[z Sovetskix
Socqlistiheskix Respublik,
SSSR-SSSR, w skr[cie zwanym
Sovetskij So[z-Sowietskij Sojuz
]Zwi'zek Radziecki, ZSRR\.
“S'siad zza miedzy” omal dos=ownie.
Ale oczy pobo/nych zwr[cone s' na
Zach[d Europy – na Watykan i odleg='
Angli", a tu przymiotnikowej formy
‘radzi:» nie ma a/ tak bliskiej jak na
linii rosyjsko-polskiej. Przet=umaczo-
no wi"c na «Soviet Union».
Za nimi pobo/ni, t=umacz'c z kolei
angielsk' form" na j"zyk polski&
union ^ zwi'zek, wi"c Soviet Union
^ Zwi'zek Sowiecki; «sowietowa:»
ju/ nie zdo=ali. Nie mo/e by: Zwi'zku
Radzieckiego# T=umacz' dooko=a,
okr"/n' drog' – z j. angielskiego, jakby
nie mogli bezpo>rednio – z rosyjskiego
daj'cym >cis=y odpowiednik polski.
A Maciej Orzeszko zastosowa= skr[t
ZSRS, rozumiem /e RS to Republik
Sowieckich, w d=ugim i wielce poucza-
j'cym artykule pt. “28 pa{dziernika
1939 r. – wkroczenie wojsk litewskich
do Wilna. Litewska okupacja Wile<-
szczyzny 1939-40”, zamieszczonego
na Internecie Listopada 13, 2015, o
godz. 21&54, w internetowej gazecie o
nazwie Blogpublika.com. Z =atwo>ci'
m[g=bym autorowi przypisa: tytu=
specjalisty czy te/ znawcy tematu.
Niedouczeni, my>li kr[tkiej ]B[g za
dobre wynagradza, a za z=e karze\, i
po tym ich pozna:. Inaczej nie byliby
pobo/nymi.

Wondershare
yy
My>li kr[tkiej... trzy zasadnicze rasy
Globu& bia=a, /[=ta, i czarna – jakiej
rasy by= Noe$
Noe nie tylko zabra= wszystkie istoty
/ywe >wiata, do swej Arki – tak/e /yw-
no>: dla nich na dni “czterdzie>ci”
]czyt. wiele\, a dla mi"so/ernych
trzyma= mi"so w lod[wce, bo inaczej
by si" zepsu=o. I sterty siana te/ p=y-
wa=y na Arce.
My>li kr[tkiej... jak pami"ta= o jednym,
to zapomnia= o drugim; jak chcia=
strugn': batem Nowogrodzian, /e
tam bij' si" w =a{niach pr"tami, za
czas[w aposto=a Paw=a }czyt. w latach
po Chrystusie|, to wykaza=, /e Kijowa
w tym czasie jeszcze nie by=o, jedynie
wzg[rza; na jednym z nich stan'=
Pawe=, rzecz'c, /e tu stanie gr[d; o
staro>: swych grod[w bili si" mnisi, i
st'd kijowscy mniemali by: wy/szymi
nad nowogrodzkimi.
My>li kr[tkiej... nagonka na /yd[w za
ukrzy/owanie Pana naszego, ˚Jezusa
Chrystusa. Wy>mienicie /e go ukrzy-
/owali# Zapomnia=, /e w ten spos[b
mamy pomost do /ycia wiecznego.
Inaczej, wszyscy, ca=y kler, ='cznie
z papie/ami, sko<czyliby>my w
piekle, po ˚S'dzie Ostatecznym,
za ob=apywanie narz'd[w rodnych
dzieci i zadawania im b[lu, dla swej
przyjemno>ci a/ do orgazmu.
My>li kr[tkiej... rzymski /o=nierz ci'=
mieczem tak, /e ucho apos=o=a nim
odci'=, ale ramienia mu nie zrani=.
My>li kr[tkiej... wojak... =zami
zalewa si" na sam g=os taraban[w,
wzywaj'cych go w szeregi wojska,
na wypraw" Napoleona w g='b Rosji –
obcej przemocy – w obronie Ojczyzny,
˚hymn Polski.
My>li kr[tkiej... dlaczego B[g nie
ka/e spowiada: si" Chi<czykom i
Japo<czykom$
Wyzwiska& Sowieci, Moskale – cech'
pobo/nych, po tym te/ grzesznik[w
tych pozna:... posp[lstwo my>lowe.
Grzech[w ci'g dalszy; fa=szywi –
wrzucaj', do='czaj', sw' tw[rczo>: do
innych dzie=, w nadziei, /e z czasem
stan' si" autentykami, w tym&
• listy aposto=a Paw=a do Koryntian
– pisane przez Greka, w Konstantyno-
polu. Niepi>mienny aposto= okaza= si"
erudyt' i Palesty<czyk z pochodzenia,
do Grek[w – jak do rodak[w – zwraca=
si" “Bracia”.
• rosyjscy mnisi, podczas przepisywa-
nia +awrentiewskiej letopisi po roku
1500, w='czyli pod rok 1097 gadatliwe
“Pouczenia” W=adimira Monomacha
swym czadom ]dzieciom\.
• wiedz'c /e Arka Noego p=ywa=a
dni “40”, id'c wstecz, dopisali jakie
wysi=ki Noe czyni= uprzednio, spraw-
dzaj'c czy woda opada z ziemi, w tym
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
wypu>ci= go="bia, lecz go='b wr[ci=,
bo nie mia= na czym osi'>:. Ale nie
wiedzieli, /e «40» znaczy=o «wiele» –
nie by=a to >cis=a liczba – wskaz[wka
dopisywania, przez niezrozumienie.
• tak i przek=ad ksi'g cerkiewnych, z
j"zyka greckiego na s=awia<ski, przez
Cyryla i Metodego. Wzmiank" /e przez
“6 miesi"cy” ]og[lne – przez p[= roku\
przerobili od «marca do 26 oktabra
miesi'ca», czyli do pa{dziernika ]po-
pe=niaj'c przy tym b='d miesi'ca; ma-
rzec orientowany na 25 marca – pocz.
roku\, ale roku nie zdo=ali dopisa:, bo
nie wiedzieli, 865 A.D. – >lad przera-
biania tym zostawiaj'c.
Od og[=u do szczeg[=[w, a tu szczeg[=
znali ]26 oktarba\, a og[=u ]roku\ – nie.
• gdy Ru> nawiedzi=a szara<cza owa-
d[w, w 1094, zwanych prusakami
]b="dnie, bo by=y to pasikoniki\ – pisiec
W=adymirskiego latopisu, ok. 1495,
dorozumia=, /e by=o to plemi" Prusa-
k[w ]nazwa w[wczas nieistniej'ca,
nadana Prusakom przez Niemc[w-
Krzy/ak[w, po 1270\, i dopisa= od
siebie, /e odeszli w “pu=noszcznuju
stranu”.
Lecz niczym to jest, blednie, z grze-
chami pope=nianymi przez cz=onk[w
kleru, wiod'cych swych wiernych w
kierunku piek=a, ˚pederasta. Tak#
piek=o ich za to czeka.
Zarabiaj' na z=o – przy='czaj'c s'sied-
nie ziemie do Polski, etnicznie r[/ne,
gdy nadarzy si" okazja, a nast"pnie
za=amuj' r"ce do Boga, /e ich rozbiory
kraju spotykaj', 1772–1793–1795,
czy “Katy<”, 1940, bo ka{< je<c[w w
trzech g=[wnych obozach, i dziesi'tki
innych, pomniejszych, dzi> niezna-
nych. Z nich znany jest og[lnie Katy<,
przez to sta= si" symbolem wszystkich
miejsc strace<.
I nie wiedz' dlaczego to doznaj'
krzywd, i nie wyt=umaczysz – niewinni
byli>my, wymordowali nas tylko dlate-
go, /e byli>my Polakami. Blisko st'd
/e oprawcom litera P nie podoba=a si",
albo sk=ad liter w wyrazie Polska.
Polacy – nar[d, og[lnie, pobo/nych.
Pokr[j pobo/nych, horyzonty my>lo-
we, wiedza, chwyty&
• trzej kr[lowie, w"druj'cy w poje-
dynk", przybyli na urodziny Jezusa,
wiedzeni Gwiazd' Betlejemsk'; pro-
testanci, bardziej wstrzemi"{liwi,
uczynili m"drc[w z przygodnych
kupc[w, a Polacy – kr[li, w"druj'cych
przez pustyni" w pojedynk", i st'd
maj' >wi"to Trzech Kr[li, 6 stycznia
ka/dego roku, dzi> og[lnokrajowe;
ba=wochwalcy z natury – pos'g mu
wystawili, wysoko>ci 33 metr[w, w
Íwiebodzinie ]zako<czony 6 listopada
2010\, wi"cej ˚S=awianin,
• Herod, namiestnik narzucony ?ydom
Remove
Watermark PDFelement
yy
przez Rzymian-okupant[w – kr[lem
/yd[w,
• trzej kupcy kt[rzy trafili do stajenki
w dni po narodzeniu Jezusa – trzema
˚kr[lami w"druj'cymi w pojedynk"
przez bezludzie, Jezus – kr[lem Polski,
Maria, matka boska – kr[low' Polski,
Herod, namiestnik ustanowiony przez
okupant[w – kr[lem Izraelit[w ]kr[-
l[w polskiemu klerowi najbardziej
potrzeba, bo ci budowali im ko>cio=y,
z urz"du, a kler g=osi= gminowi, /e
w=adza od Boga pochodzi, i czas[w gdy
sami choroby leczyli modlitwami\,
• Jezus zmartwychwsta= i wzbi= si" w
niebiosa w swej odzie/y, czyt. wyszed=
w przestrze< pozaziemsk', do Boga-
Ojca; im wy/ej od ziemi – tym cieplej,
do raju wi"c poszed=,
• nie wahaj' si" aplikowa: wiernym
jawnego fa=szu& tylko przez siln'
wiar" w Jezusa do zbawienia i /ycia
wiecznego. A co z lud{mi z czas[w
przedchrystusowych – prorocy byli
]kt[ry/ to prorok wymieni= Jezusa
z imienia$ to wiara w Jezusa czy w
proroka$\, a co z narodami na innych
kontynentach – z Palestyny je/d/ono
po ca=ym >wiecie ]czyt. Globie, gdzie
o tym zapisy$\, czyli nowa historia
>wiata, rozpowszechniana przez
“duchownych” ]ksi"/y i pastor[w\,
w kr"gach wiernych... wy='cznie
wiernych, i wy='cznie dla nich,
• gdy odkryto zwoje papirusowe w
jaskiniach Qumran ]Dead Sea Scrolls\,
1947 – okrzykn"li ewangeli' Tomasza,
nie wiedz'c jeszcze co w nich jest,
nic w nich o Jezusie,
• obecnie, w lipcu 2016, oddali w
USA replik" Arki Noego, w niej Noe
p=ywa= z dinozaurami. “Akr Encoun-
ter” do ogl'dania w Williamstown,
Kentucky.
pob-[r(ra:(ranie ¯ po` ^ na, % bra:.
pobra: ¯ po` % ˚bra:.
pobrat-a: si"(ymstwo
¯ po` % z, % brat.
pobrudzi: ¯ po` % ˚brudzi:.
†pobrusi: ¯ brus ]tarcie\. pomle:.
pobrze/-e(ny ¯ po` ^ u, % brzeg.
pobrzmiewa: ¯ po` % brzmie:.
pobud-ka(liwo>:(liwy
¯ po ^ o ^ roz, % budzi:.
staropol. pobudzi: ]zach"ci:,
wzbudzi:, rozdra/ni:\,
=ac. in` ]po`\ % pellere ]p"d\ ˘
impellere ˘ impulsus,
franc. impulsion,
ang. ]pobudka\ impulse, stimulus,
]pobudliwy\ excitable,
]pobudliwo>:\ excitability,
ros. impul;s-impuls,
tolhok-to=czok.

Wondershare
yy
pobudowa: ¯ po` % ˚budowa:.
pobudzi: ¯ po` % ˚budzi:.
poby: ¯ po` % ˚by:.
pobyt ¯ po` ]czas\ % byt ]/yt\.
zatrzymanie si" w miejscowo>ci na
czas jaki>, sp"dzenie cz">ci /ycia
w niej.
mSjp 1969& «znajdowanie si", bycie
gdzie, przebywanie, bytno>:».
czyli “mas=o ma>lane”.
staropol. pobydlenie – pobyt ]$\,
¯ byd=o ]/ywotne\,
ang. sojourn, stay,
]miejsce sta=ego pobytu\ residence,
ros. prebyvanie-prebywanie.
poca=-owa:(unek ˚ca=owa:.
¯ po` % ca=us.
†pocestny podr[/ny, w"drowiec.
pochewka ¯ po` % chowa: ]kry:\.
pochleb-ca(ny(ia:(stwo
¯ po` ]za\ % chleb]em\.
wyra/a: si" w dobrych s=owach o
kim w nadziei na otrzymanie “chle-
ba” ]dla korzy>ci\.
wychwala: zbyt wiele, nieprawdzi-
wie lub nieszczerze.
staropol. pochlebnik – pochlebca.
starofranc. flater,
>redniow. ang. flateren,
ang. flatter(er ]pochleb-ia:(ca\,
ros. lstit;-lstit ]schlebia:\,
l;stec-lstiec, l;stitel;.
pochlipywa: czynność. ¯ chlipa:.
poch=ania-cz(: ¯ po` % ch=on':.
pochmurny ¯ po ^ za, % chmura.
zaci'gni"ty chmurami, zachmurzony.
pochodnia ¯ po` % ch[d.
smolne =uczywo lub osadzone na
szczapie skr"cone paku=y, szmaty
nasycone smo=' u/ywane dawniej do
o>wietlania.
nazwa – najwyra{niej – od noszenia
go w r"kach, wieczorem lub noc'.
przeno>ne {r[d=o >wiat=a.
pochod-ny(na(zenie(zi:
¯ po ^ od, % chodz'cy, id'cy od `.
˚chodzi:.
staropol. pochodny – ra{ny ]$\,
pochodzi: – 1. wy(za•chodzi:,
2. zmi"kczy:, 3. pokona: ]$\
pochodzisty –
spadzisty, pochy=y, pochylony ]$\,
pochodzony – zu/yty, wytarty ]$\.
ang. ]pochodny\ derivative,
]pochodzenie\, origin, descent,
extraction,
ros. proizvodit;-proizwodit,
izvlekat;-izwlekat, nahalo-na-
cza=o, proisxo'denie-
proischo/dienie, sxodit;-schodit,
sojti-sojti.
pochop(ny ¯ po` % chop ]impuls,
rwa: si", z zapa=em\. ˚pobudka
staropol. pochop ]p"d, ochota,
pocz'tek\,
staropol. pochopnie ]nagle, bystro\,
ang. eager(ness, hast-en(iness,
ros. pylkij-py=kij, userdnyj-
usierdnyj, revnostnyj-
rewnostnyj, skoryj-skoryj.
†pochopi: porwa:,
˘ pochopnie ]porywczo\.
pocho-wa:(wek ¯ po ^ za ^ u,
% chowa: ]kry:\. ˚chowa:.
poch[d ¯ po` % ch[d.
marsz t=umu, kroczenie t=umu.
†pochrona sk=ad, schowek.
pochrz'kiwa: czynność. chrz'ka:.
¢pochuchanie o>mieszenie.
staroros. poxyxanie-pochucha-
nie, ros. osmeqnie-osmiejanie,
ang. derision, mockery, scoffing.
pochwa podchwyt, ¢utrzym, uj"cie.
¯ po]d\ % chwa]tat’\, pod ^ u.
pochwyci: – utrzyma:, uj':.
1. pochwa na miecz, strza=y,
2. organ rodny kobiety.
pochwa-=a(li:(la:(lny ˚chwali:.
¯ po` % chwa=a ]uznanie, rozg=os\.
wyra/aj'cy lub zawieraj'cy pochwa='.
pochwala: – aprobowa:, wyra/a: si" z
uznaniem, wydawa: pozytywn' opini".
staropol. pochwalony –
pochwalny, chwa=y godny ]$\
=ac. pretium ]wart, cena\, pretiare,
starofranc. preiser, preisier,
>redniow. ang. preisen, ang. praise,
ros. vosxvalenie-woschwalenie.
†pochwist silny, >wiszcz'cy wiatr.
pochwyci: czynność. schwyta:, uj':.
po` ^ s` ^ u` ^ za`
% chwyt ]j"cie\. z=apa: co. ˚chwyci:.
staropol. pochwaci – pochwyci:,
staropol. pofacenie – pochwycenie.
=ac. capere ]bra:\ ˘ captare ]pr[bo-
wa: uprowadzi:\ ˘ p[{no=ac. capitare,
staronorm. Francji. cacher, cachier,
>redniow. ang. catchen, cachen,
ang. to catch,
ros. ]z=apa:\ dobyha-dobycza,
]uchwyci:, >cisn':, mocno obj':\,
zaxvat-zachwat. ˚ob=[w, poimat.
†pochyba w'tpienie, w'tpliwo>:.
¯ po` % chyba.
=ac. dubitare, starofranc. douter,
>redniow. ang. douten,
ang. doubt(ful,
ros. somn-enie/itel;nyj-
somn•ienie(itielnyj.
pochyli: ]si"\ ¯ po ^ na ^ s, % chy=
]zgi"cie, sk=on ku do=owi\. ˚chyli:.
pochy=-y(o>: ¯ po` % chy= ]ukos\.
uko>ne po=o/enie czego wzgl"dem
poziomu.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
ang. inclined plane ]pochylnia\,
ros. naklon-nak=on ]sk=on\.
¢pociasek narz"dzie do wygarnia-
nia /aru z pieca.
staropol. pociask.
†pociasowa: obciosywa:, poprawi:.
poci': ¯ po ^ na, % ci':. ˚ci':.
poci'g po`% ˚]has=o\ ci'g.
at•traction – przy•ci'ganie ˘
tract – ci'g ˘ tract•or – ci'g•nik,
trakcja kolejowa – po•ci'g ]ci'g
wagon[w\ at ^ przy; ci'g ^ p"d.
poci'gn': po`% ˚ci'gn':.
pociec po`% ˚ciec.
po(u-ciecha, nacieszy: ]si"\,
po ^ u ^ na.
staropol. pocieszny – radosny,
przynosz'cy ulg", pociech". ]$
=ac. com` ]z`\ % solari ]pociesza:\
˘ consolari ˘ starofranc. consoler,
ang. console ]podpora; przynosz'ca
ulg", rado>: komu, szczeg[lnie pod-
czas jakiej straty lub zawodu\,
ros. utew-at;/it;-utiesz-at(it.
poci'g(a:(aj'cy(n':(ni"cie(owy
¯ po` % ci'g ¯ niem. zug, U ˘ Å, ´.
atrakcja ]po(przy•ci'g(anie\ ¯ trakt.
=ac. ad % trahere ]ci'gn':\ ˘ attrahe-
re ˘ attractus ˘ ang. attract(ion.
lej•ce – cug•le, lej ^ cug ]ci'g\,
ko•lej ^ po•ci'g, na(po•p"d, ruch,
p"d ^ ci'g ^ lej]ce\, ]ko\lej ^ rz'd ˘
po kolei ^ porz'dek, rz"dem,
po ]wzd=u/\ % ci'g ]trakt\.
wo=. 1289 potœgn≠te
-potjagniete ]poci'gnijcie\.
†poci'/ony wychowany. ]$\
poci: si" ¯ pot.
pot nadmiernie wydziela:.
pociecha ¯ po ^ u, % ciecha.
staropol. uciesznica – pocieszyciel-
ka. ]$\, ucieszny – 1. pocieszaj'cy,
radosny, 2. rozkoszny, przyjemny. ]$\
po ciemku ¯ po` ]w\ % ciemno>:.
w ciemno>ci, mroku, bez >wiat=a.
pociemnie: ¯ po` % ciemno>:.
pociera: ¯ po`% ˚ciera:.
¯ po ^ o, % ciera: ¯ trze:.
s=owotw. zwi'zane ze sob'&
za•dziera: – po•ciera:,
szu•ra: – ru•sza:;
zadziera: ]szura:\, pociera: ]rusza:\,
s=owotw. koncepcji 002.A i 023.
pocierpie: ¯ po`% ˚cierpie:.
pocieszy: ¯ po`% ˚cieszy:
pociesz-a:(ny(yciel(y: ]si"\
¯ po ^ u, % ciecha. ˚po(u-ciecha.
poci"giel ¯ po ^ na, % ci'g.
pasek rzemienny s=u/'cy szewcowi
do przytrzymywania buta podczas

Wondershare
yy
roboty.
pociotek ¯ po` ]od\ % ciotka.
daleki krewny.
†pocirpka, kocirpka, trzemcha
czeremcha, ˚kocierpka.
pocisk ¯ po` % cisk ]rzut\.
przy•tu=•a – przy•cisk•a ]tul, tu= ^
cisk ^ strza=\ ˘ po•cisk – strza=•a.
pociska: ¯ po`% ˚ciska:.
po co$ ¯ po % co.
w jakim celu, z jakiej racji.
pocukrzy: czynność ¯ cukier.
¢poczasza pocz'=, ¯ poczatok
wo=. 1289 poha-pocza ]pocz'=\,
nahawa-naczasza ]pocz"li\, po-
hawa-poczasza ]pocz"li\,
¯ pohatok=-poczatok.
†pocz': ¯ po` ]pocz'tek\ % czyn.
˚pocz':. staropol. pocz':.
za(na(po(rozpo(wsz•cz':.
pocz't-ek(kowy(kuj'cy
¯ po ^ za ^ roz, % czyn.
pierwsze stadium, okres czego,
wej>cie w faz" istnienia,
ukazania si", wst"p, start.
mSjp 1969& «to, od czego si" co>
zaczyna; rozpocz"cie czego, rozpo-
cz"cie si" czego».
poczciw-y(ie(iec(ina(o>:
¯ po` % cze>:. czci godny, zacny,
dosł. po/'dany ¯ czcziwy ]/'dny\ ¯
wo=. tszcziwi ]/'dni\,
pokr. uczciwy ]rzetelny\,
po` ^ u` ˘ po•czciwy ^ u•czciwy.
staropol. poczci: – cze>: okaza:. ]$\
poczciwie – ]uczciwie, nale/ycie. ]$\,
poczciwo>:, poczliwo>: –
1. cze>:, honor, ho=d, powa/anie,
dobre imi", szacunek,
2. niewinno>:, dziewictwo. ]$\,
poczciwy – 1. zacny, godny, dobro-
duszny, 2. czci godny, szacunku,
3. zaszczytny, chlubny, 4. uczciwy,
5. skromny. ]$\
staropol. poczesno>: – cze>:,
powa/anie, szacunek, honor. ]$\ po-
czesny – 1. czcigodny, powa/any,
szanowany, znakomity, zacny,
2. skromny, 3. czysty, dziewiczy. ]$\
=ac. honorare ˘ honorabilis ˘
starofranc. honorable,
>redniow. ang. honourable,
ang. honorable ]czcigodny, sza-
nowny, honorowy, prawy\,
ros. hestnyj-czestnyj,
pohtennyj-pocztiennyj.
poczeka-:(lnia(ni ˚czeka:.
¯ po ^ za, % czeka:.
poczekanie, na poczekaniu
¯ po` ]w czasie\ % czekania.
po czemu po ile, w jakiej cenie$
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
poczerni: ¯ po ^ za, % czarno.
˚czerni:.
†poczesna pocz"stunek, pr[bka.
¯ po` % cz">: ]cz'stka\.
=ac. trahere ]ci'gn':\ ˘ tractare
]za=atwia: sprawy\ ˘
starofranc. traitier ˘
>redniow. ang. treten ˘ ang. treat,
ros. ugo]enie-ugoszczenie.
poczesn-y(o>: ¯ po` % cze>:.
zaszczytny, okaza=y, wa/ny.
˚poczciwy.
poczet ¯ po` % czet ¯ czeta ]para\,
hët-cziot ]parzysta liczba\, shët-
scziot ]konto, rachunek, obliczenie,
koszt\.
og[lnego znaczenia liczby.
1. zesp[= os[b, cz"sto licz'cych si",
znacznych, honorowych, 2. hist.
oddzia= /o=nierzy, 3. daw. obrachu-
nek, rachuba, 4. zaliczka ˘ zap=ata
na poczet.
staropol. poczet – 1. >wita, orszak
rycerski, 2. rachunek, liczba. ]$\,
franc. en` ]`\ % tour ]okr"/ny\ ˘
entourer ]otoczenie\,
ang. entourage ]1. otoczenie, >ro-
dowisko, 2. grupa stowarzyszonych
lub bior'cych udzia=; orszak, >wita\,
retinue ]orszak, >wita\,
ros. svita-swita.
pocz-"cie(yna: ¯ po` ^ za, % czyn.
pocz'tek, ˚poczasza, t'd, t't.
†pocz": naczynie kuchenne.
pocz"st-owa:(unek
¯ po` % cz"stowa: ]da: na pr[b"\.
ugo>ci:, uraczy:, podj': kogo czym.
poczkaj skr[t ¯ poczekaj.
†poczliwo>: ˚poczciwy.
†poczpu=a cios, uderzenie.
anglosas. strican,
>redniow. ang. striken, ang. strike,
udar-qt;/it;-udar•jat(it,
ros.
pro/bit;-pro(bit
poczt-a(ylion(owiec([wka
instytucja pa<stwowa zajmuj'ca si"
przewo/eniem i dostarczaniem ko-
respondencji i przesy=ek; plac[wka
tej instytucji; jej budynek, w kt[rym
mie>ci si".
staropol. poczta ]dar, danina, ofiara\.
ang. post office, ros. pohta-poczta.
`lion ¯ skr. franc. liaison ]='czno>:\
¯ =ac. ligatio ¯ ligare ]zobowi'zanie,
wi'za:, przywi'zywa:\.
`lion ^ `owiec.
poczu-cie(:(wa: ]si"\ ˚czu:;
¯ po ^ u, % czucie. ˚czu:.
staropol. poczu: – pos=ysze:,
spostrzec, zrozumie: ]$\.
ang. feeling, sense,
ros. hustvovat;-czustwowat.
Remove
Watermark PDFelement
yy
†poczwa maszkara.
poczwar-a(ny potw[r, czwara ¯
tw[r, Ø ^ A, T ˘ Cz.
poczwarka larwa.
czwar ¯ tw[r, TCz, AØ,
s=owotw. pokr. potw[r.
poczw[rny ¯ po` ]ile razy\ % cztery.
poczu-:(wa: ]si"\ ¯ po` % czu:.
mie: >wiadomo>:, odbiera: zmys=a-
mi dotyku, powonienia, smaku.
poczyn-a:(i: ˚czyna:.
¯ po` ]pocz'tek\ % czyn ¯ s=aw. po-
hin ]pocz'tek\, øhinit; ]robi:,
tworzy:, produkowa:, wykonywa:\.
dosł. tworzy: ˘ =ac. re` ^ pol. od` ˘
re•kreacja ]od(wy•poczynek\.
¢poczywa:
od(s•poczywa: ¯ od % po, % czyna:.
poczyta: przypisa: co komu.
staropol. poczyta: ]po(za-liczy:\.
¯ po` % czyta:. ˚czyta:.
=ac. ad` ]do`\ % tribuere ]przy-
dziela:, przypisywa:\ ˘ attributus,
franc. attribuer, ang. to attribute,
ros. pripis-yvat;/at;.
poczytaln-y(o>: ¯ po` % czyta:.
w pe=ni w=adz umys=owych; zdolno>:
rozpoznawania znaczenia czyn[w i
kierowania swym post"powaniem.
ang. accountable ]odpowiedzialny\,
conscious ]>wiadomy, przytomny\,
ros. otvetstvennyj-otwiet-
stwiennyj, othëtnyj-otcziotnyj,
soznatel;nyj-soznatielnyj.
poczytny ¯ po` % czyta:.
maj'cy licznych czytelnik[w.
†po: p[j>:. ˚i>:.
†po:wirdzi: umocni:.
¯ po` ]u`\ % twierd ]¢tward(y\,
¯ s=aw.-ros. tverdynq-twierdynia
]twierdza, forteca\ ¯ tvërdyj.
ang. fortify,
ros. ukrepl-qt;/it;,
podkrepl-qt;/it;.
pod poni/ej ˘ pod sto=em, stop';
u, ko=o, w pobli/u, przy, obok ˘ pod
lasem, pod r"k' ]w jej zasi"gu\.
wo=. 1289 pod=-pod.
ang. under, beneath, below;
near, close, in a range of
wg mSjp 1969 – naukowo&
«przyimek ='cz'cy si" z rzeczow-
nikiem ]lub innymi wyrazami w
jego funkcji\ w narz"dniku albo
bierniku»
1. «tworzy wyra/enia lokalizuj'ce
co poni/ej jakiego> przedmiotu lub
oznaczaj'ce przedmiot os=aniaj'cy,
przy czym miejsce, o kt[re tu chodzi,
jest pojmowane jako»
a\ «>rodowisko przestrzenne ]z narz"d-
nikiem\»& Przeci'gano kabel pod ulic'.

Wondershare
yy
Ogie< p=on'cy pod blach'.
b\ «cel przestrzestrzenny, niekiedy
rezultat dzia=ania ]z biernikiem\»
Wpa>: pod auto. Wsun'= si" pod
ko=dr"
2. «tworzy wyra/enia lokalizuj'ce
co w pobli/u jakiego> przedmiotu,
zwykle g[ruj'cego nad otoczeniem,
stanowi'cego os=on"; blisko>: mo/e
tu by: pojmowana jako»
a\ «>rodowisko przestrzenne czego
]z narz"dnikiem\»& Stan'= pod >cian'.
Pod p=otem rosn' zielska.
b\ «cel przestrzenny czynno>ci, niekie-
dy jej rezultat, miara ]z biernikiem\»&
Odprowadzi= j' pod sam' bram".
Wyjecha= na wie> pod Lublin.
3. «tworzy wyra/enia oznaczaj'ce
kierunek zwr[cony ku czemu, prze-
ciwny czemu ]zwykle z biernikiem\»
P=yn"li>my pod pr'd rzeki. Jechali>my
pod g[r".
4. «tworzy r[/ne oznaczenia czasu,
zwykle okre>laj'ce blisko>: czego»
Pod wiecz[r zerwa= si" wiatr. Wr[ci= z
podr[/y pod koniec miesi'ca.
5. «tworzy wyra/enia oznaczaj'ce
przyczyn" czego, wp=yw na dzia=anie
czego, przedmiot ten wp=yw wywie-
raj'cy, narz"dzie dzia=ania ]zwykle z
narz"dnikiem\» Wszyscy byli>my pod
jego urokiem. Dzia=a: pod naciskiem.
6. «tworzy wyra/enia oznaczaj'ce
cel, skutek do osi'gni"cia, poddanie
skutecznemu dzia=aniu ]zwykle z
biernikiem\» Podda= pod dyskusj"
nowy projekt. Przed=o/ono pod obrady
projekt nowej ustawy.
7. «tworzy wyra/enia oznaczaj'ce za-
gro/enie czego kar', warunek ozna-
czaj'cy co, szczeg[lny obowi'zek
zabezpieczaj'cy zachowanie, wyko-
nanie czego» Íwiadkowie zeznawali
pod przysi"g'. Powiedzia= mi o tym
pod wielkim sekretem
8. «tworzy wyra/enia okre>laj'ce
stosunek, stopie< odniesienia – pier-
wowz[r, model, zale/no>:, zwierzch-
nictwo, nadz[r, opiek" oraz oznaczenie
lokalizacyjne, porz'dkowe» Zakr"t
pod k'tem prostym, ostrym. Studiowa=
malarstwo pod kierunkiem wybitnego
profesora. Mieszka pod numerem
pi'tym.
pod~ ang. under`
podn[/e, podstawa, itp.
¢pod~
1. }arch. pol.| sam, samo.
u/ywane w poleceniach& podnie>,
podstaw, podrzu:, podskocz, podaj,
podbiegnij, itp. – wszystkie wyko-
naj samemu, zupe=nie zapomniane
przez rodak[w, co przedrostek ten
oznacza, cho: u/ywany na codzie<,
tego znaczenia nie ma wi"c w /ad-
nym s=owniku ]#\,
pod ^ przed, % miot ]sam, jeden\,
rzeczownik ¯ rzeczow ]rzeczy\ %
nik ]sam, jeden\; miot ^ nik ^ jeden,
cz">ci mowy&
rzeczownik, czasownik,
cz">ci zdania&
podmiot, orzeczenie;
podpis – autograf ]pod ^ auto ^ sam,
pis ^ graf\, Podlasie – sama zie-
mia pokryta lasem ]dosł. sam las\,
2. skr[cone do ˚po` ^ u`,
s` ]od`\ ˘ sub` ]pod`\ ˘ support
]podparcie\, PB,
3. prze` ˘ s=aw. predali – podda:,
4. poni/ej, od do=u ]pod sto=em, w
przeciwie<stwie do na – powy/ej,
NP ˘ pion\,
5. troch", cz">ciowo,
6. w ˘ podczas ^ w czasie.
pod` przyk=ady
1. poni/ej ˘ pod•brzusze(glebie(
(wozie(sufitka,
2. od spodu ˘ pod•gry{:(kowa(
(zelowa:(si'k,
3. do g[ry ˘ pod•rzuci:(sadzi:,
4. w pobli/u ˘ pod•zamcze(g[rski(
(biegunowy,
5. skrycie ˘ pod•patrzy:(pyta:(
(st"p(s=ucha:,
6. zast"pca ˘ pod•czaszy(s"dek
7. troch" ˘ pod•karmi:(rosn':(
(upa>:(skuba:,
8. niepe=nie ˘ pod•ci>nienie,
9. cz">: sk=adowa ˘ pod•zesp[=(
(grupa(tytu=.
˚nr 030 – powi'zania mi"dzy
przedrostkami, i nr 479 – znaczenia
przedrostk[w.
wg mSjp 1969 – naukowo&
1. «przedrostek kt[ry modyfikuje zna-
czenie podstawowego tematu czasow-
nikowego o nast"puj'ce wa/niejsze
odcienie»&
a\ «kierunek dzia=ania poni/ej czego,
doln' cz">: czego», np. podk=ada:,
podku:, podkre>li:, podpisa:
b\ « ruch z do=u do g[ry, np. podfrun':,
podnie>:, podsadzi:, podskoczy:»
c\ «zbli/enie si" do czego, np. podbiec,
podej>: podp=yn':, podprowadzi:»
d\ «spowodowanie czego, zwi"ksze-
nie intensywno>ci, np. podbechta:,
podjudza:, podm[wi:, podnieca:»
e\ «cz">ciowe osi'gni"cie celu, skutku,
czynno>ci; nieintensywn', niepe=n'
realizacj" tego, co oznacza czasownik
podstawowy, np. poderzn':, podle-
czy:, podpi:, podrosn':»
f\ «czynno>: ukryt', skrywan', np.
podejrze:, podpowiedzie:, podrobi:,
pods=ucha:»
2. cz">: sk=adowa przymiotnik[w,
przys=[wk[w i rzeczownik[w, maj'-
cych za podstaw" s=owotw[rcz' po='-
czenie przyimka pod z rzeczownikiem,
np. podbiegunowy, podopieczny; pod-
dasze, podr"cznik, podwieczorek»
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
3. ‘przedrostek poprzedzaj'cy tematy
s=owotw[rcze rzeczownikowe i uwy-
datniaj'cy ni/szy stopie< w hierarchii
w stosunku do os[b oznaczonych
rzeczownikiem podstawowym, np.
podporucznik, podprokurator»
ang. sub`, under`, beneath,
below; near, ros. pod-pod.
†pod~ urz"dnicy dworscy,
zarz'dzaj'cy, w obowi'zku&
• podcz•aszy(asze(esze(eszy
– pieczy nad piwnic' panuj'cego,
• podkomorz•y(e – maj'tkiem i
dochodami panuj'cego,
• pod=ow•cy(cze – kieruj'cy
=owami dworskimi,
• pods"dek – urz"dnik w s'dzie
ziemskim, zast"pca s"dziego,
• podskarbi – skarbcem
}˚pod` ^ sam, jeden, J.D.|
• podstaro>ci – zast"pca starosty,
}˚pod` ^ sam, J.D.|
• podstoli – dogl'daj'cy sto=u
panuj'cego }˚pod` ^ sam, J.D.|,
• podwojski – wo{ny s'dowy,
ni/szy urz"dnik.
poda: ¯ po` % da: ]kaza:\. ˚da:.
przekaza: ˘ podanie ]przekaz\.
†poda: si" 1. rzuca: si", 2. doga-
dza:, 3. poleca:, 4. przekaza:, skaza:.
podagrycznik Aegopodium, ro>lina
z rodziny baldaszkowatych, o bia=ych
kwiatach zebranych w baldachy, sto-
sowana w lecznictwie.
podaj'cy si" za kogo> innego.
p[{no=ac. impostor,
franc. imposteur,
ang. impostor,
ros. obman]ik-obmanszczik.
podajnica przednia, obrotowa cz">:
wozu podaj'ca si" zwrotom dyszla.
¯ po` % daj ¯ da: % nica.
staropol. wyerczyoch – wiercioch;
staropol. cz ^ : ^ ci`.
podajnik ¯ po` % dawa:.
urz'dzenie mechaniczne do podawa-
nia czego.
poda-nie(wa: ¯ po` % da:, dawa:.
po•danie ^ prze•kaz,
za•adnie ^ na•kaz;
przekaz& w formie pisemnej, s=ownej
]opowie>:\, rzeczowej ]pi=ki w grze\.
wg mSjp 1969&
1. rzeczownik od czasownika poda:,
2. pismo skierowane do w=adz
z pro>b' o co>,
3. opowie>:, kt[rej tre>: stanowi
jakie> zdarzenie zwi'zane z danym
rejonem, oparte zwykle na legen-
dzie, przekaz,
4. sport., gra. w grach sportowych
wprowadzenie pi=ki do gry lub
skierowanie jej do gracza tej samej
dru/yny.

Wondershare
yy
†podal daleko ˘ opo % dal ˘ opodal.
podar-ek(unek(owa: ¯ po` % dar.
prezent.
†podarza: si" obdarowywa: si",
dosł. podarki wymienia: mi"dzy sob'.
ang. gift exchange, present,
ros. otmen podarkami-
otmien podarkami.
podat-ek(kowy(nik
¯ po` % dat ¯ da: % ek.
cz">: dochodu, zbior[w >ci'gana od
mieszka<c[w na cele spo=eczne;
akcyza, przymusowe, bezzwrotne
>wiadczenie nak=adane przez pa<stwo
na obywateli.
=ac. accisia, ang. imposition, duty;
=ac. taxare ]dotyka:\ ˘ starofranc.
taxer ˘ >redniow. ang. taxen ˘
ang. tax, ros. nalog-na=og ¯
na` % log-=og ¯ le'at;-le/e:.
poda-tny(wa: si" ¯ po` % dawa:.
sk=onny.
podawa: si", udaj'cy kogo> jęz.
udawa: kogo innego, po` ^ u`,
pozorowa: ˘ pozory myl' ¯ poz[r ^
wygl'd, czyli z(wy•daje si" /e takim
jest na rzut okiem.
ang. impost•or(ure ]oszust(wo\.
†podawanie
zalecanie, protegowanie.
>redniow. =ac. recommendatio,
>redniow. ang. recomendacion,
ang. recommendation,
ros. rekomendaciq.
podawarka ¯ po` % dawa: % rka.
urz'dzenie s=u/'ce do przenoszenia
=adunku na >rodki transportowe.
podawczy ¯ po` % dawa:.
dziennik korespondencyjny do zapi-
sywania korespondencji wchodz'cej
i wychodz'cej w biurach, instytu-
cjach.
poda/ ¯ po ^ prze, % dawa:.
oferowanie towar[w na sprzeda/,
ilo>: pewnego towaru znajduj'ca si"
w danej chwili na rynku.
po•da/, sprze•da/ ¯ da:.
pod'/a: ¯ po` % d'/y:.
i>:, jecha: w jakim> kierunku,
udawa: si" dok'd, kierowa: si",
>pieszy: z pomoc'.
s=owotw. pokr. ci'/y:.
podbarwia: ¯ pod` % bawra.
lekko, troch" zabarwia:.
podbawi: ˚bawi:.
podbia= ¯ pod ]od spodu\ % biel.
Tusilago farfara, ro>lina zielona z
rodziny z=o/onych.
podbicie ¯ pod % bicie, ˚bi:.
przymocowane do czego od spodu
lub od wewn'trz; w przypadku
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
ubrania – podszycie.
ang. line, provide a lining,
ros. vykladyvat; -wyk=adywat,
vylo'it; (hem)-wy=o/yt ]czem\,
podbicie cz">: ko<skiej stopy mi"-
dzy kopytem a p"cin' – obro>ni"t'
kostk' =apy.
=ac. pascere ]pa>:\ ˘ pastor ]pastuch\
˘ pastorius ]pastuchowy\ ˘ pastoria
]=a<cuch, postronek\ ˘ pasture
]postronek dla byd=a\ ˘ starofranc.
pasturon, >redniow. ang. pastron,
ang. pastern, ros. putovaq kost;-
putowaja kost ]ko>: p"towa\.
podbi: ¯ pod % bi: ¯ uderzenie.
1. zawojowa:, zaw=adn':, zdoby:
kraj or"/em,
2. uderzy: pi=k" z do=u, uszkodzi:
=ap" konia od spodu, o grud",
kamienie, komu – oko, w licytacji
– podnie>: cen",
3. przymocowa: co do czego od
spodu.
podbie-c(ga: ¯ pod ]troch"\ %
˚bieg. biegiem kr[tki odcinek drogi.
podbieg ¯ pod` ]troch"\ % bieg.
podbiegunowy ¯ pod % biegun.
w=a>ciwy terenom bliskim bieguna.
podbiera-:(cz(k ¯ pod(e` % bra:.
1. osoba podbieraj'ca zbo/e przy
koszeniu,
2. maszyna rolnicza do ustawiania
kopic siana.
podbiera: ¯ pod` ]troch"\ % bra:.
1. zabiera: cz">ciowo, po trochu,
po kawa=ku, cz"sto ukradkiem,
2. bra:, zagarnia: od spodu,
3. pod siebie.
podbierak ¯ pod ]od do=u\ % bra:.
rodzaj kosza, sieci, przyrz'd do
podbierania ryb. ˚wi"cierz.
podbijak ¯ pod ]od do=u\ % bijak.
kij do podbijania pi=ki w grze w
palanta.
podbitka ¯ pod ]od spodu\ % bi:.
szalowanie na belkach sufitu przy-
gotowane do tynkowania.
podb[j ¯ pod` % b[j ¯ bitwa.
zdobycie, opanowanie cudzych ziem
or"/em, przemoc'.
podbramkowy ¯ pod ]blisko, tu/
przy, opodal\ % bramka.
podbr[dek ¯ pod ]dolna cz">:\
% broda. cz">: twarzy pod szcz"k',
podgardle.
staropol. podgard=ek – podbr[dek
¯ pod` ]przy`\ % gardle ¯ gard=o.
anglosas. cin, pokr. niem. kinn,
goth. kinnus ]podbr[dek\,
>redniow. ang. chin, ang. chin,
ros. podborodok-podborodok.
Remove
Watermark PDFelement
yy
podbrzusze ¯ pod ]poni/ej\
% brzuch.
podbudowa(: ¯ pod` ]pon/ej\
% budowa ]np. teoria, decyzja\.
wzmocnienie, uzasadnienie jej.
˚budowa:.
podburza: ¯ pod` ]troch"\ % burzy:
¯ burza. do burzy namawia:, buntu,
oporu, sprzeciwu. ˚burzy:.
¢podchib ˚podochib.
staroros. pod=xib;-podochib,
pod=xibnii-podochibnii,
pod=xybnyj-podochybnyj.
podchmieli: ¯ pod ]troch"\ % chmiel
]alkohol z chmielu p"dzony, piwo\;
podpity, odurzony lekko alkoholem.
podchodzi: ¯ pod` ]blisko, zbli/a
si", lub z do=u\ % ch[d. ˚chodzi:.
1. wie> podchodzi pod las, samolot
podchodzi do l'dowania,
2. kto> pochodzi pod szczyt g[ry,
woda w rzece podchodzi pod
szczyt wa=[w,
3. podchodzi: ukradkiem, cichaczem,
zwykle dla zaskoczenia, napa>ci,
podchor'/-y([wka ¯ pod` %
chor'/y ¯ chor'giew, G?
1. ucze< szko=y oficerskiej,
2. hist. w wojsku Polski przedrozbio-
rowej& zast"pca chor'/ego kt[ry nosi=
chor'giew, tak/e urz"dnik nadworny
lub ziemski.
podchowa:
¯ pod` ]cz">ciowo\ % chowa:.
wychowa:, wyhodowa: kogo, co, do
pewnego wieku.
podch[d
¯ pod` ]ukradkiem, skrycie\ % ch[d.
podchwy-ci:(t(tliwy
¯ pod` % chwyt ]j"cie\, ˚chwyci:.
od spodu, podst"pnie.
podci': ¯ pod` % ci':.
wo=. 1289 i potœ kon; po∂
nim-i potja ko< pod nim ]i podci'=
konia pod nim\, po∂tœ-podtja
]podci'=\.
podci'g ¯ pod ^ na, % ci'g.
podci'gn': ¯ pod ^ nad, % ci'g.
˚ci'gn':
podciec ˚ciec.
podcienie ¯ pod ^ przy, % cie<.
otwarte pomieszczenie w przyziem-
nym budynku, wsparte na s=upach,
filarach lub kolumnach, usytuowane
wzd=u/ jednej ze >cian budynku lub
otaczaj'ce go dooko=a.
podciera: ¯ pod`% ˚ciera:.
podcina: ¯ pod` ]troch"\ % ci':.
podcios ¯ pod ^ za, % cios.
g[rn. wyr'b wykonany r"cznie

Wondershare
yy
kilofem.
podci>nienie
¯ pod` ]niepe=ne\ % ci>nienie.
podczas w czasie, w[wczas.
¯ pod ^ w ^ w [w, % czas.
†podczasem czasem, niekiedy. ]$\
ang. sometime,
nekogda-niekogda,
ros.
kogda-to-kogda-to.
†podczaszy urz"dnik sprawuj'cy
piecz" nad piwnic' panuj'cego;
maj'cy kosztowa: wino przed na-
laniem go kr[lowi wina do czaszy,
zast"pca cze>nika.
podczepi: po`% ˚czepi:.
podczerni: po`% ˚czerni:.
¯ pod` ]troch"\ % czer<.
podczerwony ¯ pod` ]mniej ni/\
% czerwie<. >wiat=o niewidzialne dla
ludzkiego oka, le/'ce za czerwonym
ko<cem widma, o d=ugo>ci fali wi"k-
szej ni/ d=ugo>: >wiat=a czerwonego.
†podczos m=ode p"dy kapusty.
podczy>ci: pod`% ˚czy>ci:.
podda: ]si"\ pod`% ˚da:.
¯ pod ^ od, % da: si" ]kaza:\.
1. z=o/y: bro< w wyniku przegranej,
2. podsun': my>l,
3. pod ^ od do=u, ˘
podda: worek na plecy.
wo=. 1289 vdawasœ-wdaszasja
]poddali si"\.
podda-ny(<czy(<stwo
¯ pod ^ od ^ przy, % dany.
podporz'dkowany, podrz"dny, u-
miejscowiony poni/ej innego stopnia,
w=adzy, wa/no>ci; drugorz"dny.
=ac. sub ]pod\ % ordinare ]porz'dek\ ˘
subordinare ˘ subordinatus ˘
franc. inferieur]e\, subordonne]e\,
ang. subordinate,
ros. podnahal;nyj,
podhinënnyj-podczinionnyj.
poddarty
¯ pod ^ nad ^ troch", % drze:.
poddasze ¯ pod` % dach.
cz">: budynku bezpo>rednio pod
dachem, strych.
podd{wi"kowy ¯ pod` ]mniej\
% d{wi"k. o pr"dko>ci mniejszej od
d{wi"ku.
podegna: ¯ pode` % ˚gna:.
podegrodzki jęz. ¯ pode` % gr[d.
podejrz-any(enie(ewa:(liwy
¯ pod(e % jrze: ]patrze:, spogl'da:\
˘ wej(spoj•rzenie.
=ac. sub` ]pod(e`\ % spicere
]patrze:, jrze:, gl'da:\ ˘
=ac. suspicere ˘ suspectus,
franc. suspecter,
ang. susp-ect(icion(icious;
p[{no=ac. suspectio,
starofranc. suspe∂on,
anglofranc. suspecioun,
>redniow. ang. suspecion,
ang. suspicion ]podejrzenie\,
ros. podezrenie-podozrenie.
=ac. specere ˘ `spect-io(us ˘
inspectio ]inspekcja, przegl'd,
wejrzenie\, prospectus, i inne.
podejrze: ¯ pode % jrze:. ˚jrze:.
podgl'dn':. jrze: ^ gl'da: ˘
spo(przy•jrze: ^ spo(przy•gl'da:.
podej>cie ¯ pode` % ˚j>:.
¯ pode ]od do=u; skrycie\ % j>cie ¯ i>:.
1. droga pod g[r",
2. podst"p, fortel, oszustwo.
pode< jęz. pod niego.
podepcha: ¯ pode` % ˚pcha:.
podeprze:
¯ pode ]od do=u\ % prze: ¯ parcie.
podepta: po`% ˚depta:;
¯ po` ]czas dok.\ % depta:.
poderwa: ]si"\ ˚rwa: ]si"\.
¯ pode ]od do=u, nade, troch"\ % rwa:.
poder/n': ¯ pode ]prze\ % r/n':.
podeschn':
¯ pode ]troch"\ % schn':. ˚schn':.
podes=a:
¯ pode` ]nade, na, po\ % s=a:.
podest ¯ niem. podest ¯ =ac. podium.
]stopie<. podstawa\.
1. pozioma p=aszczyzna mi"dzy
kondygnacjami schod[w,
2. podwy/szenie dla m[wcy.
podesta ¯ =ac. podestas ]w=adza\.
w=adza, burmistrz w wielu >redniow.
miastach w=oskich.
podesz=y ¯ pode` ]troch", prze\
% sz=y ]przesz=y\ ¯ i>:.
podeszwa ¯ pode` ]pod\ % szw
¯ szew(c. pod szwem.
podetap ¯ pod` ]cz">:\ % etap.
odcinek etapu.
podetrze: ¯ pode` % ˚trze:.
†podgaje le>niczy.
podgardl-e(any
¯ pod` ]przy, poni/ej\ % gard=o.
†podgard=ek podbr[dek.
podgarlica ¯ pod` % garlica.
podgarn':
¯ pod` ]troch"\ % garn':. ˚garn':.
podgatunek
¯ pod` ]cz">:\ % gatunek.
podgi': ¯ pod` ]troch"\ % gi':.
podgl'da: ¯ pod`% ˚gl'da:.
¯ pod` ]skrycie\ % gl'd ]jrzenie\.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
podglebie ¯ pod` ]poni/ej\ % gleba.
warstwa ziemi le/'ca pod gleb'
w=a>ciw'.
podgoli: ¯ pod` ]troch", cz">ciowo\
% goli:.
podgon ¯ pod` % goni: ]p"dzi:\.
domieszka gatunk[w drzew szybko
rosn'cych , wprowadzana dla
pobudzenia gatunk[w g=[wnych do
szybkiego wzrostu.
podgoni: ¯ pod` ]troch"\ % ˚goni:.
podgor'czkowy ¯ pod` ]blisko,
nieco poni/ej\ % gor'czka.
podgorza=ka ¯ pod` % gorza=ka.
zool. Nyroca nyroca, dzika kaczka.
podgotowi: pod`% ˚gotowa:.
podg[rski ¯ pod` ]w pobli/u\ % g[r,
¯ g[ra.
podg[rze ¯ pod` ]wzd=u/\ % g[r,
¯ g[ra. teren u podn[/a g[r.
franc. cote, penchant, pente de
montagne, ros. kosogor=-kosogor.
podgrodzie ¯ pod` ]wzd=u/\ % gr[d.
osada wzd=u/ grodu, przy grodzie.
podgromada
¯ pod` ]cz">:\ % gromada.
jednostka w obr"bie gromady.
podgrupa ¯ pod` ]cz">:\ % grupa.
podgry{:
¯ pod` ]od spodu\ % gry{:.
podgrz-a:(ewacz(ewalnia
¯ pod` ]troch", za`, o`\ % ˚grza:.
podgrzybek ¯ pod` % grzyb % ek.
bot. Boletus scaber, jadalny grzyb
kapeluszowy
podhala<ski ¯ Podhale ¯ pod`
]wzd=u/, przy, obok, u\ % hala.
podium ¯ gr. podion ]wzniesienie\.
podjadek ¯ pod` ]od spodu\
% jada: ¯ ˚je>:.
turku: podjadek.
ukr. chruszcz, ang. cockchafer,
franc. le tenebrion.
podjazd(owy ¯ pod` ]blisko, przy,
obok; skrycie\ % jazda.
podj': ]si"\ ¯ pod` % ˚j':.
¯ pod` ]za\ % j': ]chwyci:\.
podje-cha:(/dza: ˚jecha:.
¯ pod` ]zbli/y: si"\ % jecha: ¯ jazda.
podje>: ¯ pod` ]troch"\ % ˚je>:.
podjudza:
¯ pod` ]1. troch", 2. skrycie\ % judzi:.
podkancelerzy ¯ pod` ]1. zast"pca,
2. sam, jeden\ % kancelerz.
podkarmi: ¯ pod` % ˚karmi:.
¯ pod` ]troch"\ % karma ]/ywno>:\.
podkasa-:(ny ¯ pod` ]z do=u do

Wondershare
yy
g[ry\ % kasa: ]toczy:, win':\ ¯ ka-
tula:. zatoczy:, podwin': ]nogawki,
r"kawy\.
podklasa ¯ pod` ]cz">:\ % klasa.
podklei:
¯ pod` ]od spodu\ % klei:. ˚klei:.
¢podk=ada potnik pod siod=em.
Latopis 1116 podk=ada-
podk=ada.
podk=ad(a:(ka pod=o/e.
¯ pod` % k=ad. ˚k=ada:.
k=ad ^ =o/e ˘
=o/ ]k=am(stwo\.
za•k=ad ^ za•=o/enie,
przy•k=ad ^ przy•=o/enie,
wy•k=ad ^ wy•=o/enie.
s=aw. k=adiszcze ]cmentarz\.
podkochiwa: si" ¯ pod` ]troch",
skrycie\ % kocha: si". ˚kocha:.
podkolan ¯ pod` % kolano.
bot. Platanthera, ro>liny z rodziny
storczykowatych; chronione.
podkolan[wka ¯ pod` % kolano.
d=ugie skarpety si"gaj'ce pod kolano.
podkomendny ¯ pod` % komenda.
podkomorzy ¯ pod` ]1. zast"pca,
2. sam, jeden\ % komornik ]zarz'dza-
j'cy dworem ksi"cia oraz gospodark'
w dobrach w=adcy; p[{niej urz"dnik
ziemski rozstrzygaj'cy spory gra-
niczne\.
podkop(a: ]si"\
¯ pod` % kop. ˚kopa:.
podkoszulek ¯ pod` % koszula.
podkow-a(iak
¯ pod` ]od spodu\ % kowa: ]ku:\.
p[=koliste okucie przybijane koniom
do kopyt dla ich ochrony przed >cie-
raniem i przed >lizganiem si".
hufnal, gw[{d{ do przybijania pod-
k[w.
podkozio=ek ¯ pod` % kozio=.
w Wielkopolsce& zabawa urz'dzana
w ostatni wtorek karnawa=u.
podk[wka ˚podkowa.
podkrada: ]si"\
¯ pod` ]troch"; skrycie, chy=kiem\ %
skrada:. ˚kra>:.
podkre>l-enie(i:
¯ pod` ]poni/ej\ % ˚kre>li:.
1. przeci'gn': kresk", zwykle pod
wyrazem w tek>cie, st'd
2. po=o/y: akcent na ten wyraz.
mSjp 1969& «... ]najcz">ciej jakie>
s=owo czy zdanie w tek>cie\».
Raczej wyraz; s=owo jest m[wionym
elementem zdania, d{wi"kiem,
wyraz – s=owem odci>ni"tym na
papierze, ¯ wy % raz.
podkr"ci:
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
¯ pod` ]troch"\ % ˚kr"ci:.
†podkr[le namiestnik kr[la.
podku: ¯ pod` ]od spodu\ % ku:.
podkuli: ¯ pod` % kula ]zgi"cie\.
˚kuli:.
podkupi: ˚kupi:.
¯ pod` ]skrycie, prze`\ % kupi:.
podkurzacz
podkusi: ˚kusi:.
†podla, pola ˚podle. ]$\
podla: ˚la:.
¯ pod` ]troch"\ % la:.
ja podlewam kwiatki,
a m[j pies podlewa s=upki.
†podle 1. blisko, obok, przy, tu/,
w pobli/u, 2. wed=ug.
¯ dlina ]d=ugo>:\.
staropol. podla, pola –
1. obok, w pobli/u,
2. zgodnie z czym>. ]$\
=ac. ad` ]do\ % cord, cordis ]serce\
˘ p[{no=ac. accordare, starofranc.
acorder, >redniow. ang. acorden,
ang. ]wed=ug\ accord ]zgoda\ ˘
according ]zgodnie z `\;
]blisko\ nearby,
ros. ]zgodnie\ soglasno-sog=asno,
]wed=ug\ podle-podle ¯ dlina,
]blisko\ okolo-oko=o, blizko-
blizko, ]prawie\ pohti-poczti,
edva-jedwa ]ledwo\, hut;-czut.
podle(c ¯ pod=y ¯ pad=y ]moralnie\.
podlec ¯ pod` % lega:.
podlecie: ˚lecie:.
¯ pod` ]troch"\ % lata:.
podleczy: ¯ pod` ]cz">ciowo,
troch"\ % leczy:. ˚leczy:.
podleg-a:(=y ˚lega:.
¯ pod ^ u ^ za ^ na
% lega: ¯ le/e:.
zale/e:; pod(u(za(na-lega:(le/e:.
podlepi: ¯ pod` % ˚lepi:.
podlewa: ¯ pod` % ˚la:.
podle{: ¯ pod` % ˚le{:.
podliczy: ¯ pod ^ ob, % ˚liczy:.
podliza: ¯ pod` % ˚liza:.
pozyska: =askawo>:, przychylno>:,
pochlebstwami. ˚zgadza: czemu>.
anglosas. creopan,
>redniow. ang. crepen,
ang. creep ]slang – podlizywa: si"\
˘ creeper ]pot. lizus\.
podlodnik ¯ pod` ]poni/ej\ % l[d.
przyrz'd do =owienia ryb pod lodem.
podlotek ¯ pod` ]niepe=nie,
cz">ciowo\ % 1. lata ¯ lat ]rok\ lub
2. lata: ˘ pod` ]sam\ % lataj'cy.
ma=olatek, m=ody, /[=todzi[b.
Remove
Watermark PDFelement
yy
pod=ama: ¯ pod` % ˚=ama:.
pod=apa: ¯ pod` % ˚=apa:.
pod='czy: ¯ pod ^ do, % ˚='czy:.
pod=o-ga(/e G? dosł. podk=ad.
pod•=o/e ^ pod•k=ad
=o/e ^ k=ad, ˚podk=ad.
ros. pol.
pod=o/y: ¯ pod` % ˚=o/y:.
pod=-o>:(y u(pad=y ]moralnie\
OA. nikczemnik, =ajdak,
ang. villain, scoundrel.
pod=ug ¯ po ^ we, % d=ug ]zgodnie
z, r[wnolegle\ ¯ s=aw. dlina.
pod=u/n-ica(ny
¯ po` ]przylega: do `\ % d=u/nica.
belka pod=u/na, wzmacniaj'ca lub
podtrzymuj'ca co.
†pod=y prosty, pospolity, z=y.
>redniow. ang. comuner,
ang. commoner ]cz=owiek nieszla-
chetny, cz=onek pos[lstwa\,
ros. helovek nedvorqnskogo
proisxo'deniq.
pod=y ¯ u(pad=y ¯ pa>: ]moralnie\.
nikczemnik, =ajdak,
ang. villain, scoundrel, vice.
podmajstrzy ¯ pod` % majster.
podmaka: ¯ pod` % mocz.
podmalowa:
¯ pod` ]troch"\ % malowa:.
podmal[wka ¯ pod` % ˚malowa:.
w malarstwie olejnym i temperowym&
jednolita warstwa farby na=o/ona
na pod=o/e obrazu, zapobiegaj'ca
sp"kaniu farby i nadaj'ca okre>lon'
tonacj" barwn'.
podmiata: ¯ pod` ]troch",
cz">ciowo\ % miata:
¯ miota:, miot=a. ˚mie>:.
staropol. podmiata: –
podrzuca:, podsuwa:.
podmiejski ¯ pod ^ za ]w pobli/u,
przy, obok\ % miasto.
podmieni: ¯ pod` % ˚mieni:.
podmie>: ¯ pod` % ˚mie>:.
¯ pod` ]za\, % miata:
¯ s=aw. mieta: ]rzuca:\.
podminowa: ˚minowa:.
¯ pod` ]od do=u, pod co\ %
mina ]=adunek wybuchowy\.
podmiot(owy
¯ pod` ]przed\, % miot ]rzut, jeden\;
rzeczownik ¯ rzeczow ]rzeczy\ %
nik ]sam, jeden\; miot ^ rzut ^ cisk ^
strza= ^ se= ^ let ^ kid ^ tu= ^ wierg.
ang. subject ¯ =ac. subjectus ¯ sub
]pod\ % jacere ]miota:, rzuca:,
ciska:\, ˚miot.
=ac. ]podmiot domy>lny\ ellipsis ˘

Wondershare
yy
ang. ellipsis, ˚domy>lny,
ros. `llips, `llipsis.
podmoczy: ¯ pod` % ˚moczy:.
podmok=y ¯ pod` ]troch", cz">ciowo\
% mocz(y:, mokrad=o.
podmorski ¯ pod` % morze.
podm[wi: ¯ pod ^ na, %
˚m[wi:.
podmuch ¯ po` ]chwila\ % dmuch.
powiew, chwilowy p"d powietrza.
podmur-owa:([wka
¯ pod` ]poni/ej\ % mur. ˚murowa:.
podmy: ¯ pod` ]troch"\ % ˚my:.
podnaj': ¯ pod` % naj':.
podnajem(ca ¯ pod` % najem.
†podniebie 1. pu=ap, 2. namiot.
podnieb-ienie(ny ¯ pod` % niebo.
staropol. podniebienie –
1. pu=ap, sklepienie,
2. pomieszczenie w g[rnej cz">ci
budynku,
3. g[rna cz">: jamy ustnej.
podnieci: ]si"\
¯ pod ^ za, % nieci: ]pali:\.
podnie-sienie(>:
¯ pod` % nie>:. ˚nie>:, nos.
son ]sen\ – nos, spa ]g[ra\ ˘
pod•nosi:, spa•da:, spa:.
wo=. 1289 po∂nœti-podnjati ]pod-
nie>:\ koncepcji nie>:chwyci:.
podnie>:
¯ pod` ]od do=u do g[ry\ % ˚nie>:.
podnieta
¯ pod ^ za, % nieci: ]pali:\.
podn-ios=y(osi:(o>nik(o>ny
¯ pod ^ wz, % nie>:.
son ]sen\ – nos, spa ]g[ra\ ˘
pod•nosi:, spa•da:, spa:;
pod•nosi: – pod•trzymywa:. ˚nos.
podniszczy: ˚niszczy:.
podn[/e ¯ pod` % n[/e ¯ noga.
podno'ky-podno/ky,
wo=. 1289
podno';kami-podno/kami
]podn[/em\.
†podoba 1. podobizna ˘ figura,
posta:, kszta=t, 2. mo/liwo>: ˘
podobno ]mo/liwie\.
podobie<stwo – prawdopodobie<-
stwo, rodzaj, przypowie>:,
podobno – mo/e, prawdopodobnie,
zapewne,
podobny, podobien – prawdopo-
dobny, stosowny, odpowiedni,
ang. ]podobizna\ likeness,
]prawdop.\ probably, maybe,
ros. ]podobizna\ sxodstvo,
podobie-podobie,
]by: mo/e\ mo'et-byt;.
podoba: ]si"\
¯ po % doba: ¯ dobrze. ˚podoba: ]si"\.
podoba: ]si"\ ¯ przy•podoba: ]si"\,
u•podoba: sobie ]u•patrzy:\.
wo=. 1289 podobaet;-podobajet
]podoba, godzi si"\; staropol.,
u(przy(s•podoba:.
~podoba: ]si"\ czas niedok.
¯ po` ]na, do\ % dobnie ]`stojnie,
`godnie\.
s=owotw. baz' mi=o]>:\, lubi:, ch":.
mi=e co dla oka i po my>li, ch"tnie
widziane; lubi: ¯ luba ]mi=o>:\,
ch": ¯ chu: ]oblubienica\.
wg. mSjp 1969, podoba: si" « do-
gadza: czyjemu> poczuciu estetycz-
nemu, wywiera: na kim przyjemne,
dodatnie wra/enie, przypada: do
gustu, wydawa: si" komu> mi=ym,
sympatycznym»,
«ile, jak kto chce, co kto woli» ˘
na wakacjach robi=, co mu si" /ywnie
podoba=o.
ros. ]podoba: si"\ nravitsq,
]podobnym by:\ podobnyj-
podobnyj, poxo'ij-pocho/ij;
wyra{ny wp=yw ang. ]to\ like ]1. po-
dobny, 2. lubi:\ ˘ s=owotw. pokr.
podoba: si" ]ang. please\,
podoba mi si" to ]ang. I like this\,
podobie<stwo ]ang. resemblance,
likeness\,
podobizna ]ang. likeness\,
podobnie ]ang. likewise\,
podobno ]ang. suppose\,
podobny ]ang. similar, alike\.
u•podoba: sobie – polubi:, u ^ po(d,
upodobanie ]sk=onno>:, gust,
zami=owanie, ch": ^ daw.
ulubienica, narzeczona\
przy•podoba: si" – przymili: si", zy-
ska: czyje> wzgl"dy, sympati"
s•podoba: si" – czas dok. ¯ podoba:
podobi-e<stwo(zna
¯ pod` % ob ]osoba, sam\.
podobno ¯ po•no:  po•dobno
¯ doba ¯ dobawienie nocy do dnia; jak
zdaje si", jak s=ycha:, jak m[wi'.
b ¯ blisko, pobli/e, tu/, przy.
podobny zbli/ony.
zbli/ony wygl'dem, maj'cy pewne
cechy zbie/ne, identyczne z czym, z
kim, przypominaj'cy kogo.
b ¯ blisko, pobli/e, tu/, przy.
¯ pod ^ nad, % obny ]samy\
¯ ob ]sam\ ˘ os•obny,
osoba, sam ]osobi>cie\,
taki sam ]ang. the same\.
odpowiedzie: pi"knem za nadobne
]tym samym, podobnym\, na ^ po.
=ac. similis ˘ franc. similaire,
ang. ]do kogo>\ similar, like, ]by: po-
dobnym, przypomina:\ resemble,
wo=. 1289 podoben=-podobien
]podobny\, podobna-podobna
]podobnego\, podobnyi-
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
podobnyi ]podobny\.
ros. podobnyj, poxo'ij,
odnorodnyj-odnorodnyj.
¢podobstwo por[wnanie,
upodobnienie.
staroros. podobstvo-podobstwo,
ros. sravnenie, upodoblenie.
ang. comparison, equalization.
¢podochib $
pod=xib;-podochib,
staroros.
pod=xibnii-podochibnii,
pod=xybnyj-podochybnyj.
podochoci: ¯ pod` % ochota.
pododdzia=
¯ pod` ]cz">:\ % oddzia= ¯ dzieli:.
podoficer ¯ pod` ]poni/ej\ % oficer.
podogonie ¯ pod` ]poni/ej\ % ogon.
w'ski pas uprz"/y z rzemienia.
podokiennik ¯ pod` % okno.
gzyms pod oknem.
†podole ¯ po ]pa, OA\ % d[=.
staropol. podole – dolina, nizina.
podo=a: ¯ po % do="ga. ˚do=a:.
da: rad", poradzi: sobie ]ze stop-
niem trudno>ci i doz' wysi=ku\.
po•do=a: – po•wali:,
d[= ^ wa= ^ ziemia ˘ dolina.
Latopis 1116 odalati-odalati.
podo=ek ¯ po % do=ek ¯ d[=.
wkl"s=o>: lub wg="bienie tworz'ce
si" w sukni lub fartuchu przy uno-
szeniu brzeg[w.
staropol. podo=ek –
brzeg sukni, lam[wka.
podomka ¯ po % domu ¯ dom.
podopieczny ¯ pod` % opieka.
podor"dzie ¯ pod` % or"dzie.
w pogotowiu, na zawo=anie, pod r"k'.
podora: ¯ pod` % ˚ora:.
podorywka ¯ pod` ]troch"\ % ora:.
pod[wczas ¯ pod` ]w\, % [wczas.
podpal-acz(any(i:(=ka
¯ pod` ]za\ % pali:. ˚pali:.
podparcie
¯ pod` ]od do=u\, % parcie.
podpas-a:(ka ˚pasa:.
¯ pod` ]prze\ % pas.
†podpa>: uchwyci: si" czego>,
dopa>:.
¢podpast skr[t ¯ podpadsze –
podkra>: si".
Latopis 1116 podpast;-podpast.
podpa>: ¯ pod` ]troch", u`\ % pa>:.
straci: w oczach wskutek czego>
przykrego.
podpatrzy: ˚patrzy:.
¯ pod` ]ukradkiem\ % patrze: ¯
patry ]oczy\ ¯ pa ]para\ % try ]oko\.

Wondershare
yy
podp"dzi: ¯ pod` % ˚p"dzi:.
podpi-':(nka ¯ pod` ]przy\ % pi':.
˚pi':, pina:.
podpi: si" ¯ pod` % ˚pi:.
podpiera: ¯ pod` % parcie.
˚prze:.
podpis(a: ]si"\ ¯ pod` % ˚pisa:.
t=um. auto ]samo\ % graph ]pis\.
podpity ¯ pod` ]troch"\ % pity ¯ pi:.
podpiwniczenie ¯ pod` % piwnica.
piwnica pod budynkiem.
podp=yn': ¯ pod` ]zbli/y: si" ¯
blisko\ % p=yn':. ˚p=yn': i p=ywa:.
†podpom[c wspom[c, wesprze:.
¯ pod` ]do`\ % pom[c ¯ moc.
podpora ¯ pod` ]poni/ej\ % parcie.
gr. spathe ˘ zdrobn. =ac. spatula
]szpadel, no/opodobne narz"dzie z
szerokim, p=askim i gi"tkim ostrzem,
u/ywane do rozrzucania lub mieszania
jad=a, farby, itp.\ ˘ spalla ]rami"\ ˘
spaliera ]ws(o-parcie dla ramion\,
ang. espalier ]podp[rka do wysokich
ro>lin w ogrodzie\,
ros. wpalernik-szpalernik, wpa-
lery-szpalery.
podporucznik podw=adny.
˚porucznik.
podporz'dkowa: ]si"\
¯ pod` ]przy\ % porz'dek ]=ad, w=adza\.
podpowiada: ¯ pod` ]troch"\ %
% powiada: ]m[wi:\. ˚powiedzie:.
podp[r(ka ¯ pod` ]poni/ej\ % parcie.
podprawia: ¯ pod` ]za\ % prawia:.
podprowadzi: ¯ pod` ]w pobli/e\.
% ˚prowadzi: ¯ pro` ]za\ % wodza.
podpu=kownik ¯ pod` ]poni/ej\
% pu=kownik.
podpunkt ¯ pod` ]poni/ej\ % punkt.
podpuszczka ¯ pod` % puszczka.
enzym w soku /o='dkowym, powo-
duj'cy >cinanie si" i rozk=ad bia=ka
zawartego w mleku.
podpu>ci: ˚pu>ci:.
podpyta: ¯ pod` ]skrycie\ % pyta:.
podrapa: ¯ po ^ za, % ˚drapa:.
†podrapi: zagrabi:, zrabowa:.
podratowa:
¯ pod` ]troch"\ % ˚ratowa:.
¢podra/anie imitacja, na>miewa-
nie si", nabijanie si", przedrze{-nia-
nie. staroros. podra'anie-
podra/anie, ros. upodoblenie>
nasmewka, poruganie> pere-
draznivanie,
ang. comparison, mockery, derision,
scoffing, jeering; insult, abuse,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
mimicing.
podra/ni-:(enie ¯ po ]po(za•cz':\
% dra/ni:, ˚dra/ni:, podra/anie.
podr'ba: ˚r'ba:.
podreperowa: ¯ pod` ]troch"\
reperowa: ¯ re % pair ]para\.
podr"cz-nik(ny ¯ pod` ]ko=o\ %
r"cznik ¯ r"ka % nik.
1. podrobi: ¯ pod` ]skrycie, nieuczci-
wie, ukradkiem\ % robi: ]wykona:\.
2. podrobi: ¯ po ]dok.\ % drobnica.
podzieli: na drobne cz">ci, okruchy.
podroby ¯ po % drobnica.
narz'dy wewn"trzne zwierz't rze{-
nych nadaj'ce si" do spo/ycia.
†podros=o>: doros=o>:, dojrza=o>:.
=ac. maturitas ˘ starofranc. i >red-
niow. ang. matutite, ang. maturity,
zrelost;-zrie=ost,
ros.
spelost;-spie=ost.
podros-tek(t(n': ˚rosn':.
¯ pod` ]nie w pe=ni\ % rost ]wzros=y\.
podrozdzia= ¯ pod` ]cz">:\
% rozdzia=. cz">: rozdzia=u.
podro/e: ¯ po` ]dok.\ % drogo.
†podro/y: sprzyja:, przys=ug"
wy>wiadczy: ]$\.
ang. making favor,
ros. blagopriqtstvovat; (ko-
mu)-b=agoprijatstwowat ]komu\.
podr[wnikowy
¯ pod` ]ko=o, pobli/e\ % r[wnik.
podr[/(niczy(nik(ny(owa:
¯ po % droga.
¢podrucznik pod•dany(w=adny.
¯ pod` % rucznik ¯ ruka ]r"ka\.
staroros. podruhnik-podrucznik,
¯ podruhiti-podrucziti,
ros. podhinit;-podczinit,
ang. submissed, subjected,
subservienced.
podryg ¯ po` % dryg, drgni"cie.
podryw(acz(ka ¯ pod]e\` % rwanie.
podrze: ¯ po` % darcie. ˚drze:.
podrz"dny ¯ pod` ]mniej ni/\ % rz'd.
podrzu-ci:(t(ek ¯ pod` % ˚rzuci:.
†podsadek ch=op bezrolny,
feudalnie zale/ny.
podsadka ¯ pod` % sadzi: ¯ sad.
podsadzi: ¯ pod` % sadzi: ¯ sad.
podsadzka(rz ¯ pod` % sadzka.
pods'dny ¯ pod` % s'd.
podscenie ¯ pod` % scena.
podsekretarz ¯ pod` % sekretarz.
†pods"dek urz"dnik w s'dzie
ziemskim.
Remove
Watermark PDFelement
yy
podsi'k(owy ¯ pod` % ˚si'kn':.
podsi'>: ¯ pod` % ˚si'>:.
podsienie ¯ pod` ]blisko, przy,
u, obok, ko=o\ % sie<.
s=owotw. poch. podcienie.
sie< – cie<.
podsiew ¯ pod` % siew.
podsi"bierny ¯ pod` % si" % bra:.
podsi"bitka ¯ pod` % si" % bi:.
podskarbi ¯ pod`
]1. ni/ej, 2. sam, jeden\ % skarb.
podsko-k(czy: ¯ pod` % ˚skoczy:,
¯ skok.
podsk[rny ¯ pod` ]za\ % sk[ra.
podskuba: ¯ pod` ]troch"\ % skuba:.
pods=uch(a: ¯ pod` % ˚s=ucha:;
¯ pod` ]skrycie\ % s=uch.
podsmali: ¯ pod % ˚smali:.
podsma/y: ¯ pod` % ˚sma/y:.
podstacja ¯ pod` % stacja.
podstaw-a(i:(ka(owy(ek
˚stawi:. za•sada ^ u(pod•stawa ˘
staw ^ sadzawka; staw ^ miano ˘
podstawa ^ mianownik.
pod•sta•wa – po•stu•ment.
podstawek ¯ pod` % stawa.
podstemplowa: ¯ pod` % stempel.
podst"p(ny(nie ¯ pod` % st'pa:.
podstoli ¯ pod`
]1. poni/ej, 2. sam, jeden\ % stolnik.
¢podstregtat zazgrzyta:,
ros. zaskre/etat.
Latopis 1116 podstregtat;-
podstregtat.
podstrunnik ¯ pod` % struna.
podstrzeli: ¯ pod % ˚strzeli:.
podstrzy-c(ga: ¯ pod` ]troch",
niepe=nie\ % strzyc.
podsufitka ¯ pod` ]poni/ej\ % sufit.
podsumowa-nie(: ¯ pod` % suma.
podsun': ¯ pod` ]przy\ % sun':.
podsuszy: ¯ pod` % ˚suszy:.
podsuwnica ¯ pod` % suw.
podsyca: ¯ pod` ]wzmacnia:\ % `.
podsypka ¯ pod` % ˚sypa: ¯ syp.
podszed= ¯ pod` % szed=. ˚szed=.
podszep-t(n':
¯ pod` ]skrycie\ % szept.
podszewka ¯ pod` % szycie.
podszkoli: ¯ pod` % szkoli:.
podszybie ¯ pod` ]obok\ % szyb.
podszy-cie(: ¯ pod` ]sp[d\ % szycie.
podszyt ¯ pod` ]pni/ej\ % szyt.

Wondershare
yy
pod>ci-eli:(e=a:([=ka ¯ pod` % `.
pod>mietanie ¯ pod` % >mietana.
pod>miewa: si" ¯ pod` ]skrycie,
na`\ % >miech.
pod>piewywa: ˚>piewa:.
pod>wiadom-ie(y(o>: ¯ pod` % `.
wg mSjp 1969& «dziedzina /ycia
psychicznego nie poddana kontroli
>wiadomo>ci; procesy psychiczne
odbywaj'ce si" bez udzia=u >wia-
domo>ci.»
wg S=ownika Webstera& 1. pod>wiado-
mo>: ]subconscious\, 2. pod>wiadoma
jako>: lub warunek.
pod subconscious 1. przychodz'ce
na my>l bez percepcji, dostrzega-
nia, lub ze znikom', 2. nie zupe=nie
swiadomie.
O czym one m[wi'$ Do>: m"tnie.
Na ile rozumiem /ycie, sk=ada si" ono
nie mniej ni/ z dwu istnie< ]˚/y\&
1. >wiadomo>ci, i
2. pod>wiadomo>ci.
Íwiadomo>: jest na jawie, za>
pod>wiadomo>: na jawie i w czasie
snu – nigdy nie ustaje.
W czasie snu, tj. godzin zwykle
nocnych, >wiadomo>: >pi, a pod>wia-
domo>: czuwa i tworzy sny, widzenia
senne. I gdy sytuacja w nich zagra/a
naszemu istnieniu – wyrywa nas ze snu,
przywraca do rzeczywisto>ci, jawy.
Pod>wiadomo>: zanika razem ze
>mierci' ka/dej /ywej istoty& cz=o-
wieka, zwierz't, i ptak[w ]nie wiem
czy ryby tak/e maj' sny\.
Spotka=em si" z cytatem, powiedzia-
nym mi, a wi"c przekazanym ustnie,
z przek'sem, /e jaki> autor ksi'/ki za-
znaczy=& “pisane noc'”. Maj'c w[-
wczas lat ok. 30, tak i ja przyj'=em – z
u>miechem. Okaza=o si", /e mia=o to
sens, bo i ja do szeregu wniosk[w,
zwi'zk[w mi"dzy s=owami, dosze-
d=em w=a>nie noc', gdy zbudzi=em
si" – podpowiedzianych mi przez
pod>wiadomo>:. Nie wszystkie za-
notowa=em bo by=em zamroczony,
senny – zapami"tam, my>la=em, to
takie proste, a rano ani >ladu po nich. W
przypadku t•raprap•t 5 lat mi zabra=o
odszukanie zwi'zku kt[ry przyszed=
mi noc' 4 marca 1994 ]wi"cej ˚t=u-
maczenia od ty=u pod nr 600\. Kilka
odszuka=em w nast"pnych dniach, a
nie mniej ni/ kilka przepad=o zupe=nie.
Do takich nale/y >redniow. niem. asser
]woda\ ˘ wasser, tak w Niemczech;
bo liter" W w Europie Wsch. wprowa-
dzono p[{niej& niem. asser % rode ˘
Aszerade ]mjsc. n(Dwin', w +otwie,
podbijanej przez Niemc[w& Riga ¯
riggen ^ brzeg\, i w j. s=aw.-ros. kilka
termin[w nie ma W, np. utroba ]w'tro-
ba\, ˚litera W; noc' przysz=o mi, /e
asser ˘ s=aw. ozero ˘ pol. jezioro
]Rurik rodem z Niemiec, sprowadzony
864 A.D. do Nowogrodu Wielkiego
czyt. Starego, n(jez. Ilmer, dzi> Ilmen,
to st'd niem. {rod=os=[w w j. S=awian;
Ilmer ¯ mer ^ morze ˘ Pomerania\.
Pod>wiadomo>: pewnie kieruje te/
naszymi odruchami, bezwiednie do-
konywanymi.
=ac. conscire ˘ conscius ]znanie,
>wiadomie\ ˘ ang. conscius ˘
ang. subconsciousness, ros. pod-
pod ]$\ % sosnatel;nost;.
pod>wietli: ¯ pod` % ˚>wietli:.
podtatusia=y ¯ pod` ]troch"\ % tatu>.
podtekst ¯ pod` ]skryty\ % tekst.
podtlenek ¯ pod` ]mniej ni/\ % tlen.
podtoczy: ¯ pod` % ˚toczy: ]si"\.
podtopi: ¯ pod` % topi:. ˚topi:.
podtorze ¯ pod` ]podk=ad\ % tor.
podtrzyma: ¯ pod` ]u\ % trzyma:.
¢podtykat pod/ega:, prowokowa:,
namawia:, ros. podstrekat.
Latopis 1116 podtykat;-
podtykat.
podtyp ¯ pod` ]podrz"dny\ % typ.
podtytu= ¯ pod` ]podrz"dny\ % tytu=.
poduczy: si" ¯ pod` ]troch"\ % `.
podudzie ¯ pod` ]poni/ej\ % udo.
podupada: ¯ pod` ]troch"\ % upadek.
poduszcz-ony(a: podszczuty.
ok. 1816, o zwi'zku Zygmunta Augu-
sta †1572 z Barbar' z Radziwi==[w,
/on' po Gastoldzie Woiewodzie
Trockim, kt[r' ieszcze za /ycia oyca
taiemnie za>lubi= „Powsta=a na seymie
niezmierna wrzawa przeciw ma=-
/e<stwu temu, naygwa=towniejszym
iey dow[dc' by= Piotr Kmita, Wo-
iewoda Krakowski, poduszczony od
Bony matki kr[lewskiey.”
poduszk-a(owiec zag=[wek.
kusz'ce& pod uszy, ale
¯ po % dusz % ka ¯ dut; ]d':\,
po` ^ na` ˘ na•d"ta(dmuchana.
=ac. pulvinus ]poduszka na kanap",
pod>ci[=ka\ ˘ anglosas. pyle;
>redniow. ang. pylve ˘ ang. pillow,
pokr. niem. pfühl ]wezg=owie\,
franc. oreiller;
ukr.-ros. poduwka-poduszka.
podwala: ¯ pod` % ˚wali:.
†podwale podstawa, fundament.
staropol. podwale, podwa=.
podwal-e(ina ¯ pod` ]przy\ % wa=.
podwa/a: ¯ pod` ]od spodu\ % waga.
podwia: ¯ pod` ]troch"\ % wiew.
podwi'z-a:(ka
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
¯ pod` ]przy, u\ % wi'za:. ˚wi'za:.
podwieczorek ¯ pod` ]przed\ % `.
podwie-si:(szka
¯ pod` ]od spodu\ % ˚wiesi:.
podwie>: ¯ pod` % ˚wie>:.
podwie{:
¯ pod` ]zbli/y:\ % ˚wie{:.
podwija: ¯ pod` % ˚wija:.
†podwika
1. chusta, 2. sp[dnica, 3. kobieta.
podwin':
¯ pod` ]w g[r"\ % win':.
podw=adny ¯ pod` ]poni/ej\ % w=adza.
podw=osie ¯ pod` % w=os.
podwoda ¯ pod` % w[d.
podwodny ¯ pod` % woda.
znajduj'cy si" pod zwierciad=em,
powierzchni' wody.
mSjp 1969& znajduj'cy si" pod wod';
istniej'cy, /yj'cy, dzia=aj'cy pod wod'.
}pod zwierciad=em wody; pod wod'
jest dno, J.D.|.
podwodzi: ¯ pod` % wodzi:.
podw-oi:(aja: ]si"\ ¯ po ]ile razy\
% dwa. s=owotw. pokr. podw[jny.
podwoje ¯ po` % dwoje.
okaza=e, podw[jne drzwi.
pokr. podwal-e(iny.
podwozie ¯ pod` ]u spodu\ % w[z.
†podw[j obudowa otworu wej>cio-
wego, tzw. odrzwia, do kt[rych
przymocowywano drzwi.
podw[jny ¯ po` % dwa.
podw[r-ko(ze(zowy ogrodzony
plac na ty=ach domu, w>r[d zabudo-
wa< stanowi'cych pewn' ca=o>:.
¯ po` ]przy, u\ % dw[r ]zabudowania\.
¯ w[r ]st, ty=, zad, plecy\ % `ek ˘
st(ek ^ ty=(ek ^ zad(ek; przod(ek, s=o-
wotw. koncepcji 002.A. worek ]mie-
szek noszony na plecach\; plecak.
podwy/ka ¯ pod` ]troch"\ % wy/ej
¯ wysoki ]ros=y\.
podwy/sz-y:(enie ¯ pod` ]troch"\
% wy/szy ¯ wysoki ]ros=y\.
˚wy/szy:. podnie->:(sienie.
†pody: podej>:. ]$\ ˚i>:.
podyktowa: ¯ po` % dyktowa:.
podymne ¯ po` ]od\ % dym ]chata\.
podzamcze ¯ pod` ]przy, obok,
w pobli/u, u\ % zamek.
podzelowa: ¯ pod` ]od spodu\
% zel[wka.
podzesp[= ¯ pod` % zesp[=.
podzia: ¯ po ]za\ % dzia: ]traci:\.
˚dzia:.

Wondershare
yy
podzia=(ka(owy,
podziel-i: ]si"\(nia(ny
¯ po % dzieli: ¯ dzia=. ˚dzieli:.
wo=. 1289 pod≠l=-podie= ]podzia=\.
podziem-ie(ny ¯ pod` % ziemia.
podzi"bi: ¯ pod` % ˚zi"bi:.
podzi"kowa-:(nie ¯ po` % dzi"ki.
podziw(ia:
u•rok ^ po•dziw ^ za•chwyt(j"cie,
u ^ po ^ za,
po•dziw – =ac. ad•mirari
¯ ad ]w\ % mirari ]cud, dziwo\.
staropol. podziwowa: si" –
dziwi: si", przypatrywa: si" ]$\.
podzwonne ¯ po` % dzwon ¯ zwuk.
podzwrotnik(owy
¯ pod` ]blisko, u`\ % zwrotnik.
pod/ebrze ¯ pod` ]poni/ej\ % /ebro.
pod/egacz ¯ pod` % /ec ¯ /ga:
]pali: ogniem\.
poet-a(ycki(yczny(yka(yzowa:
poe-zja(mat ¯ autor dzie= literac-
kich, pisanych wierszem.
Poeta – s=owo obce,
swojskie za> – wierszokleta.
My>li kleci i w mowy kwiecie
plecie, rymem ozdabiaj'c je.
Innym&
Poeta – r"ka w=a>ciwa,
tylko g=owa nie ta.
Ale strz"py niekt[rych wierszy z dzie-
ci<stwa do dzi> pami"tam, nie wiem
ju/ autorstwa kogo; 60 lat up=ywa, np.
...Pan kotek by= chory i le/a= w
=[/eczku.
I przyszed= pan dokt[r& Jak si"
masz koteczku$
...Przechodzi=e> odr"$
Smyk wytrzeczy= oczy modre,
po czym odpowiedzia= kr[tko&
Odr" przep=yn'=em =[dk'.
...Na ulicy le/y le<,
nic nie robi ca=y dzie<.
Tak/e, wy>mienity wiersz pt. Pan
Twardowski, b=yskotliwo>: my>li, jej
polot, >wietny humor.
Jan Brzechwa ]1898–1966\, Julian
Tuwim ]1894 – 1953\ odcisn"li trwa=e
pi"tno na mym dzieci<stwie.
Zdecydowanie nie zas=uguj' na
uszczypliwe okre>lenie& poeta – r"ka
w=a>ciwa tylko g=owa nie ta; wr"cz
przeciwnie.
gr. poietes ¯ poiein ]czyni:, robi:\
=ac. poeta ˘ starofranc. i >redniow.
ang. poete ˘ ang. poet.
†pofacenie pochwycenie.
˚pochwyci:.
pogada: ¯ po` % ˚gada:.
pogadanka ¯ po` ]troch"\ % gada:.
popularny wyk=ad na jaki> temat.
pogania-:(cz ¯ po` ]na\ % goni:.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
poga-nie(nin(<stwo
¯ =ac. paganus ]wie>niak\.
staropol. pogani: ]zgani:\.
poga<stwo ]poganie\,
staropol. poha<stwo ]poga<stwo\,
=ac. paganus ]wie>niak, “niezor-
ganizowany” tj. nie /o=nierz, st'd
w>r[d pierwszych chrze>cijan zwani
byli przeciwie<stwem “/o=nierzy”\.
franc. paπen, paganisme,
>redniow. ang. pagan,
ang. pagan(s(ism(dom(ish,
ros. qzyh-nik/nica/eskij/
estvo-jazycz(nik(nica(eskij(estwo.
wo=. 1289 poganye-poganye
]poganie\, na poganya-na poga-
nya ]na pogan\, pogan;stv≠-
poga<stwie, pogan;stvo
-poga<stwo,
staroros. poganyj-poganyj,
ros. qzyhnik-jazycznik ¯ jazyk
]j"zyk, mowa, bo chrze>cijanie
umieli tak/e pismem pos=ugiwa:
si"\,
ang. heathen, pagan.
¢poganskij poga<ski.
w Boga nie wierz'cy.
staroros. poganskij-poganskij,
ros. qzyheskij, besovskij,
ang. pagan.
pogard-a(liwy(za: ¯ po` % gardzi:.
pogasi: ¯ po` % ˚gasi:.
pogaw"dka ¯ po` % gaw"da.
pogazowy ¯ po` % gaz.
†pog"bek policzek, uderzenie w
twarz ˘ idiom& da: komu po g"bie.
ang. slap in the face,
ros. po]ëhina-poszczioczina.
pogibel ¯ po` % s=aw. traci:,
¯ gibnut; ]przepada:, zosta:
zruinowanym, straconym\ ˘ s=aw.
pogibel; ]ruina, zniszczenie\ i
pol. “na pohybel#”
wo=. i bys radost; velika.
o pogibeli pogan;skoi. i
s=''e domy ix= i pl≠nqwe
sela ix. Ipat. ltps pod 1256.
¢pogin"li ¯ po` ]czas dok.\ % gin':.
wo=. 1289 pogybowa-pogybosza ]
pogin"li\.
pogl'd(owy ¯ po` % gl'd ]jrzenie\.
spos[b zapatrywania, punkt widze-
nia; pogl'dowy – polegaj'cy na bez-
po>redniej obserwacji wzrokowej;
bezpo>redni pokaz.
pog=aska: ¯ po` % g=aska:.
pog="bia-rka(: ]si"\ ¯ po` % g="bia.
statek s=u/'cy do pog="biania rzek,
basen[w portowych, itp. przez
czerpanie gruntu z dna za pomoc'
czerpak[w lub urz'dze< ss'cych;
bagier, bagrownica, draga.
Remove
Watermark PDFelement
yy
ang. dredge ]urz'dzenie sk=adaj'ce
si" z sieci zamocowanej do ramy,
ci'gnione r[wnolegle do dna rzeki,
zatoki, itp. w celu po=owu skoru-
piak[w\.
ang. a dredging machine
]1. poszukiwa: co “dred/em” – drag',
2. powi"ksza: lub czy>ci: np. rzek",
kana=, basen portowy\,
ros. zemleherpatel;naq ma-
wina-ziemleczerpatelnaja maszina.
†pog=oda: pogry{:, ogry{:.
pog=os(ka ¯ po` ]od\ % g=os.
plotka, jak g=osz' wie>ci. ˚g=osi:.
po-g=owie(g=[wne ¯ po` % g=owa.
stan liczebny zwierz't.
podatek od “g=owy” ]osoby\.
staropol. pog=owek ]uderzenie w
g=ow"\, pog=owie ]1. osoba, jednostka
ludzka, 2. jednostka zwierz"ca\, po-
g=[wne ]podatek obliczany od g=owy,
lecz nie od g=owy do st[p...\.
†pog=yta: po=yka:, po/era:.
pogna: ¯ po` % ˚gna:.
pogniewa: ]si"\ ¯ po` ]czas nie-
dok.\ % gniew.
bezok. czasu niedok., ˚nr 055.
pogod-a(owy sprzyjaj'ce warunki
atmosferyczne& s=oneczna, ciep=a pora,
dzi>& ca=okszta=t zjawisk fizycznych
wyst"puj'cych w atmosferze, czyli
plucha do pogody nale/y tak/e.
wypogodzi: czo=o – rozchmurzy: je,
niebo wypogodzi=o si".
¯ po` ]o, na\ % goda ]dobrze; pad, lot\
˘ po•goda – o•pad – na•pad(lot.
staropol. pogoda – sposobno>:,
chwila sprzyjaj'ca, okazja
¯ po` ]do`\ % goda ¯ godna.
anglosas. i >redniow. ang. weder,
pokr. niem. wetter ]powietrze; pogo-
da\ ˘ ang. weather ˘ s=aw. veter-
weter }wietier| ]wiatr; E ˘ IE\.
niem. wetter, ]powietrze; pogoda\ s=o-
wotw. pokr. wet, >redniow. ang. wet,
wete, anglosas. w≤t ]mokry, d/d/y-
sty\, baz' water, w≤ter ]woda\.
pogodzi: ]si"\ ¯ po` ]z, u\ % goda.
bezok. czasu niedok., ˚nr 055.
staropol. pogodzi: ]pom[c, zara-
dzi:, sposobno>: da:, dogodzi:\.
=ac. reconciliare, starofranc. recon-
ciler, >redniow. ang. reconcilen,
ang. reconcile,
ros. primir-qt;/it;-
primir-jat(it.
pogo-<(ni: pop"d, z p"dem
¯ po` ]do, u\ % ˚goni:(p"dzi:
go< ^ p"d ^ ko<.
herb Litwy& Pogo< – je{dziec z
tarcz' na koniu. wy•gon – wy•p"d.
p"dzi: bimber – samogon,
goni si" ]o pop"dzie >wini\,

Wondershare
yy
gonitwa ]turniej rycerski z jazd' na
koniach\ ˚po(za-/egna:, zgon.
pogorszy: ]si"\ ¯ po` % gorszy.
bezok. czasu niedok., ˚nr 055.
pogorzel-ec(isko ¯ po` % gore ]p=o-
nie ogniem wysokim, intensywnym\.
pogotowie ¯ po` ]przy\ % gotowanie.
mSjp 1969& 1. «stan gotowo>ci do dzia-
=ania, nale/yte przygotowanie do cze-
go», 2. «instytucja udzielaj'ca dora-
{nej pomocy; pogotowie ratunkowe».
staropol. pogotowie ]w gotowo>ci\.
ang. readiness,
ros. gotovnost;-gotownost.
†pogotowiu, pogotowie
1. tym bardziej, r[wnie/, tak/e,
2. z kolei, 3. na dodatek.
pog[rze ¯ po` ]wzd=u/\ % g[r.
pogranicz-e(ny ¯ po` ]wzd=u/\ %
granica.
pogr'/-a:(y: ]si"\
¯ po` % gr'/a: ]zanurza:\.
¢pogreb ciemnica.
Latopis 1116 pogreb=-pogreb.
pogrobowiec ¯ po` % gr[b.
dziecko urodzone po >mierci ojca.
pogrom ¯ po` % gromi: ¯ grom.
druzgoc'ca kl"ska wskutek zadania
ciosu jak piorunem, ˚grom.
pogrozi: ¯ po` % ˚grozi:.
pogr[/ka ¯ po` % grozi: ¯ gro{ba.
pogry{: ¯ po` ]u\ % ˚gry{:.
bezok. czasu niedok., ˚nr 055.
pogrza: ¯ po` % ˚grza:.
pogrzeb(a: ¯ po` ]za\ % grzeb ]kop\.
pogrzeba: – bezok. czasu niedok.,
˚nr 055.
pogrzebacz ¯ po` % grzeba:.
narz"dzie s=u/'ce do poprawiania
ognia w palenisku lub usuwania
zpalonych cz">ci; o/[g, grzebak.
˚kosior.
†pogrze>: pogrzeba:. ˚pokopa:.
„Nie rzucim ziemi sk'd nasz r[d.
Nie damy pogrze>: mowy. ... itd.”,
z Roty ]1908\ – Marii Konopnickiej,
˚rota.
anglosas. byrgan, pokr. anglosas.
beorgan i niem. bergen ]zacho-
wa:, ukry:, ocali:\, >redniow. ang.
buryen, birien, berien, ang. bury,
ros. xronit;-chronit,
pogre-bat;/sti-pogre-bat(sti.
pogubi: ¯ po` % ˚gubi:.
pogwa=ci: ¯ po` ]z\ % gwa=ci:.
bezok. czasu niedok., ˚nr 055.
pogwar(ka ¯ po` % gwara ]mowa\.
niejasny szmer g=os[w.
rozmowa, rozm[wka, pogaw"dka.
pohamowa: ¯ po` ]za\ % hamowa:.
bezok. czasu niedok., ˚nr 055.
†poha<stwo poga<stwo. ˚poganie.
†pohodle wygoda, korzy>:.
pohybel jęz. ˚szubienica;
w wyra/eniu& na pohybel go#
poi-:(d=o pi:, wch=ania:;
na(o•p[j; wpoi: – wch=on':,
na(u(o•poi:, na(u•pawa: ]si"\
¯ gr. potami ]¢woda, dzi> rzeka\ ˘
Potop ]wylew rzek Eufratu i Tygru\,
pot ]ang. sweat, pokr. wet ^ mokrz,
wilgo:; d/d/ysty opad deszczu\.
¢poimat poj':, ˚pochwyci:,
¯ po` % imat ]j':, chwyci:\.
staroros. poimat;-poimat,
ros. pojmat;, arestovat;,
ang. to catch, to size, to capture.
poinformowa: ]si"\ ¯ po` % info.
bezok. czasu niedok., ˚nr 055.
pointa }puenta| ¯ franc. pointe
]ostre zako<czenie\.
dowcipne, celne i zaskakuj'ce sfor-
mu=owanie, uwydatniaj'ce sens wypo-
wiedzi, stanowi'ce ko<cowy efekt.
pointer ¯ wy/e= angielski o kr[tkiej
sier>ci barwy bia=ej, w /[=te, br'zo-
we, lub czarne =aty, u/ywany do
polowania.
poja>ni-e:(: ¯ po` ]roz\ % jasno>:.
bezok. czasu niedok., ˚nr 055.
¢pojati, prijati wzi':, przyj':;
przej':, przechwyci:, zdoby: si='.
staroros. poqti-pojati,
priqti-prijati, ros. vzqt;-zjat,
ang. to take, to capture, to conquer.
pojawi: ]si"\ ¯ po` ]z\ % jawa
bezok. czasu niedok., ˚nr 055.
jaw ^ kaz ˘ po•jawi:(kaza: si",
wy•jawi:  u•kaza:,
ja{•<(ni:  ka{•<(ni:.
pojazd ¯ po` % jazda, ˚jecha:.
ka/dy wynalazek, >rodek s=u/'cy do
poruszania si" na znaczn' odleg=o>:,
ko=ami, g'sienicami, lub p=ozami, po
gruncie lub szynach; gdy w wodzie
lub powietrzu – statek.
wg mSjp 1969& ka/dy >rodek lokomo-
cji przystosowany do poruszania si" na
ko=ach, g'sienicach, lub p=ozach....
Lokomocja jest poruszaniem si", prze-
noszeniem si" z miejsca na miejsce, je-
dynie obcym s=owem; “mas=o ma>lane”.
Do pojazd[w nale/'& rowery, motocy-
kle, auta zwane te/ wozami, traktory i
inne pojazdy g'sienicowe, silnikami
nap"dzane, wozy konne i powozy.
poj': ¯ po` ]u, za\ % j': ]chwyci:\
¯ j"cie ]chwyt\ ¯ uk ˘ nauka
]po-j"cie(jmowanie, zrozumienie\,
ruka ]r"ka\. ˚pojmowa: ]>redniow.
ang. henten ¯ hand ^ r"ka\.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
bezok. czasu niedok., ˚nr 055.
wo=. 1289 izoimawa-izoimasza
]pojmali, wychwycili\, poimawe-
poimasze ]pojmali\, pon≥ti-
ponjati ]poj':\, poœ-poja ]poj'=\.
pojecha: ¯ po` ]czas\ % ˚jecha:.
bezok. czasu niedok., ˚nr 055.
wo=. 1289 po≠xa-pojecha ]pojecha=\,
poe∂-pojed ]pojed{\.
pojedna-wczy(: ]si"\
¯ po` % jedno>:. ˚jedna:.
bezok. czasu niedok., ˚nr 055.
pojedyncz-y(o samotnie.
¯ po % jednym ¯ jeden, sam.
s=owotw. pokr. odyniec ¯ odin.
pojedynek ¯ po` % jednym.
staropol. monomachija ]pojedynek\,
wg Ss 2011, koniecznie#
hybryda, ¯ =ac. mono` ]jedno`\ %
mach ]r"ka\. ]$\
mazur. na poedinke ]na pojedyn-
ku\. w turnieju rycerskim& gonitwa,
wo=. izgon.
ang. duel ¯ staro=ac. duellum ]=ac.
bellum wojna walka\ ¯ duo ]dw[ch\.
pojedynka strzelba o jednej lufie,
jednorurka, w przeciwie<stwie do po-
pularnej dubelt[wki – dwururki.
pojemn-o>:(ik(y ¯ po` % j':.
1. obj"to>: ¯ j':, 2. zas[b ]s=[w\.
˚czyn pokr. j': ˘
na•czyn•ie ^ po•jem•nik; z•bior•nik
˘ j': si" ^ bra: si" za co, do czynu,
chwyta: si" ]roboty\, po ^ na.
pojemnik – termin og[lny obejmuj'cy&
a. naczynia – pojemniki wodoszczel-
ne& garnki kuchenne, wanny, balie,
ba<ki, konewki, g'siory, dzbany,
wiadra, beczki, bary=ki,
b. pojemniki plecione, z wikliny&
kosze i koszyki, r[/nego kszta=tu i
pojemno>ci, u/ywane do r[/nych
cel[w, w tym przenoszenia owoc[w,
ziemniak[w, produkt[w spo/yw-
czych.
definicja r[/na w mSjp 1969&
1. zbiornik, skrzynia, klatka okre>lo-
nych wymiar[w s=u/'ca do przewo-
/enia lub przechowywania towar[w
bez opakowania,
2. pot. metalowe pud=o,
zbiornik na >mieci.
Prowadzi to do nieporozumienia,
bo kr[bka opisana jest plecionym
naczyniem ]naczynie ^ dosł. do czynu,
robienia w nim czego>& mieszania,
rozcierania, gotowania strawy na
ogniu, gromadzenia, transportu, i
przechowywania cieczy\.
ang. vessel ]naczynie\, earthware,
pottery ]w liczbie mnogiej, zbiorowe.
gliniane\, kitchen utensils ]naczy-
nia kuchenne\,
ros. posudina-posudina i sosud-

Wondershare
yy
sosud ]naczynie\, posudna-posud-
na ]naczynia\.
poje>: ¯ po` % je>:.
poj"-cie(ciowy(tny
¯ po` ]u, za, na\ % j': ]chwyt\ ¯ uk.
1. my>l, po(za•mys=,
2. pogl'd, zrozumienie, wiedza ˘
nie ma poj"cia ]nauki, wiedzy\
¯ po` ]na\ % j"cie ]uka\, nie do
poj"cia ]wykraczaj'ce zrozumienie,
wyobra/enie\,
3. poj"tny ]ch=onny umys=, pojemny\,
4. termin ]wyraz o >ci>le ustalonym
znaczeniu\, np. poj"cie Boga jest {le
rozumiane ^ termin Boga.
po•j': – po•chwyci:,
po` ]na\ % j"cie ]uka\ ˘ nauka, ruka
]r"ka\,
pojas ]pas\ ¯ po` ]pod\ % jas ]chwyt\.
pojmowa: my>lowo chwyta:.
˘ nie ma poj"cia ]nie chwyta, nie
pojmuje, nie ma wiedzy w temacie,
dziedzinie, nauki, nie kontaktuje,
nie rozumie istoty zagadnienia\,
zwalczane czasem jako nieliterackie,
przez o>wieconych lecz nadal niedo-
uczonych.
¯ po` ]u, za\ % j': ]chwyta:\. ˚poj':.
bezok. czasu niedok., ˚nr 055.
anglosas. hentan ¯ hand ]r"ka\,
>redniow. ang. henten,
ang. hent ]1. chwyta:, pojmowa:, 2.
pojmowanie, 3. co> przysz=o na my>l;
pomys=, koncepcja; plan, zamiar, wola,
cel, ang. something grasped in the
mind; conception; purpose\,
ros. ponqtie-ponjatie ]1. zrozu-
mienie, 2. pomys=, poj"cie, wyobra-
/enie; my>l, pogl'd; zamiar; kaprys,
ang. understanding, comprehension;
idea, notion\ ¯ po-po % nqt;-njat.
pojnik ¯ poi: ¯ pi:.
naczynie z wod' dla ptak[w, zak=a-
dane w lesie w czasie suszy.
pojutrze za dwa dni. po` ]za\ % jutro
]nast"pny dzie<\ ¯ utro ]rano\.
pokala: si" zha<bi:, skompromito-
wa:, zbeszcze>ci:.
bezok. czasu niedok., ˚nr 055.
¯ po` % ka= ]brud\.
staropol. pokala: – pobrudzi:,
splami:, zbeszcze>ci:.
staropol. pokalanie – grzech, zmaza.
pokarm(i:(owy ¯ po` % karma.
˚karmi:. jad=o, /arcie.
bezok. czasu niedok., ˚nr 055.
staropol. pokarm ]O rozmaytych
rodzayoch pokarmu, 1526 r.\.
franc. nourriture, le fourrage,
anglosas. foda, niem. futter ]pokarm,
pasza, obrok, /er\, >redniow. ang. fode
˘ ang. food ]/ywno>:, pokarm, wy-
/ywienie, jedzenie\, eatables,
ros. pi]a-piszcza, korm-korm,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
eda-jeda ]jad=o, ang. food, eatables\.
pokaz(owy([wka(ywa:(a: ]si"\
¯ po` ]u, ws\ % kaza: ]jawi:\.
bezok. czasu niedok., ˚nr 055. wo=.
1289 pokaza-pokaza ]pokaza=\.
anglosas. sceawian,
>redniow. ang. schowen, schewen,
ang. show, display,
ros. pokaz-pokaz, pokazyvat;
]ang. to show, to display, to exhibit\,
pokazsq ]ang. to show, to appear\.
†pokazi: popsu:, zmarnowa:,
zniweczy:.
=ac. vastare, anglofranc. i
staronorm. Francji. waster,
starofranc. gaster, guaster,
>redniow. ang. wasten, ang. waste,
ros. opustow-at;/it;.
poka{ny ¯ po` ]o`\ % kaz.
okaza=y; do>: du/y, spory, znaczny.
pok'd ¯ po` % k'd. p[ki, dop[ki.
pok'tnik ¯ Blaps mortisaga,
chrz'szcz z rodziny czarnuchowatych;
/yje w zabudowaniach ludzkich.
pok'tny skryty, nielegalny.
po` % k't ]z dala od centrum w=adzy,
prawa, >rodka pomieszczenia\.
poker ¯ ang. poker;
rodzaj hazardowej gry w karty.
†poki dok'd, pok'd.
ang. as long as, while; till, untill,
ros. poka-poka.
†pokie= guz, zwykle ozdobny.
†pokiwa: pok=u:, podzioba:.
¢poklap zgi"ty.
poklqp-poklap, ros.
staroros.
sognutyj, iskryvlennyj.
ang. bent, twisted, distorted.
poklask uznanie publiczne;
pochwa=a, aplauz.
¯ po` % klask(a:.
†pokl"kn': ukl"kn':. ˚kl"ka:.
niem. knie ]kolano\, anglosas. cneow
]kolano\ ˘ cneowlian ]kl"kn':\,
>redniow. ang. knelen, ang. kneel,
ros. preklon-qt;/it; koleni,
stoqt; na kolenqx.
pok=ad(owy(a: si"
¯ po` % k=ad ]=o/, leg, s(k=on\.
w miar" pozioma, p=aska warstwa cze-
go zalegaj'ca pewn' przestrze<.
pok=ada: si" ze >miechu – zwykle
z przesad'& tak g=o>no i mocno, /e
cia=o k=ania si".
staropol. pok=ad – ofiara, skarb. ]$\
pok=ada: ¯ po` % ˚k=ada:.
pok=a>: ]si"\ ¯ po` % k=a>: ]=o/y:\.
bezok. czasu niedok., ˚nr 055.
¢pok=oni: ]si"\ uk=oni:.
¯ po` ]u, s\ % ˚k=oni: ¯ k=ania:.
Remove
Watermark PDFelement
yy
bezok. czasu niedok., ˚nr 055.
wo=. 1289 pokloniti-pok=oniti.
poklonie-pok=onie ]pok=oni\,
poklonisœ-pok=onisja ]pok=oni:
si"\, poklonitasœ-pok=onitasja ]
pok=oni: si"\.
pokocha: ¯ po` % ˚kocha:.
†pokoj(ny 1. spok[j, 2. szcz">cie
pomy>lno>:.
ang. peace; luck,
ros. mir-mir, tiwina-tiszina,
spokojstvie-spokojstwie,
shastie-sczastie udaha-udacza.
pokolenie dosł. poziom.
¯ po` ]przy, obok, wzd=u/\ % kole-
nie ¯ ko ]do\ % len ]ziemia\.
s=owotw. pokr. kolano.
mSjp 1969& 1. «potomstwo tych
samych rodzic[w»
2. «og[= ludzi urodzonych i /yj'cych
w tej samej epoce».
=ac. genratus ˘ generatio ˘ ang.
generation ]akt lub proses wydawa-
nia potomstwa\
s=aw. stepen;-stopie<,
koleno-koleno.
pokona: ¯ po` % kona:.
†pokopa: zakopa:, pogrzeba:,
ukry:.
¯ po` ]za`\ % kopa:. ˚pogrze>:.
s=owotw. pokr. kopa(lnia  kopiec,
gr[b, grob  grobla ]nasyp\.
ang. bury, ros. xronit-chronit,
pogre-bat;/sti-pogre-bat(sti.
pokora ¯ po` % kora ]wzd=u/\.
pokorenie-pokorenie ˘
wo=. 1289
pokornago-pokornago
]pokorz'cego\.
pokorny umartwiaj'cy dusz" i swo-
je “ja”, =agodny w wyniku i inne.
mSjp 1969& 1. «przejawiaj'cy pokor",
nacechowany pokor', odczuwaj'cy po-
kor"; potulny, uleg=y, uni/ony, skrom-
ny, cichy», 2. «b"d'cy wyrazem czy-
jej> pokory, wykonywany z pokor'».
“mas=o ma>lane”.
staropol. pokorny – =a(z-godny. ]$\
¯ po` ]u`\ % korzy: si" ]k=ania: si",
ulega:, zwykle pod naciskiem kleru\
¯ pokora ]stan psychiczny wywo=any
>wiadomo>ci' swej marno>ci, ni/-
szo>ci, zwykle pod wp=ywem nawo-
=ywania kleru by kaja: si" Bogu za
pope=nione grzechy, /a=owania za nie,
st'd m.in. =agodno>:\ ¯ kora ]wzd=u/,
zgodnie\, s=owotw. pokr. przekora ]w
poprzek\ i korabl ]okr"t\.
=ac. humilis ]niski, uni/ony, ma=y,
drobny, niegodny\, pokr. humus
]ziemia\, starofranc., >redniow. ang.
i ang. humble,
ros. pokornyj-pokornyj,
smirennyj-smirennyj ¯ s % mir.
pokos pokot, TS

Wondershare
yy
pokosnyj wiatr – k=ad'cy ]/agle\,
do>: silny.
¢pokosnyj dogodny, pomy>lny.
staroros. pokosnyj-pokosnyj,
ros. poputnyj-poputnyj,
ang. fair, favourable ]of wind\.
pokost cienka substancja b=ono-
tw[rcza. podst. s=owotw[rcz'
ko>:, kost ]krzyw, kryw\ ˘
po•kost ^ po•krycie.
pokot pokos.
1. pok[j bud.
pomieszczenie z oknem i drzwiami
oddzielone >cianami od innych ˘
pok[j mieszkalny, hotelowy, go>cin-
ny, dziecinny, tak wg mSjp 1969.
historycznie – wg mej wiedzy – nie
koniecznie tak, tj. troch" inaczej&
pok[j ¯ po` % holend. kooi ]klatka,
ang. a cage\ ˘ s=aw. kleta ]komora,
pomieszczenie bez okna\, co mia=o
odpowiednik sypialni, alkowy w j.
polskim.
ang. ]bed\room, holend. kamer,
niem. zimmer, franc. chambre,
ros. spal;nq-spalnja ]sypialnia\,
komnata-komnata, pome]enie
-pomieszczenie, pokoj-pokoj.
2. pok[j sytuacja w kt[rej pa<stwo,
nar[d, nie jest w stanie wojny.
¯ po` ]za`, u`\ % koi: ]leczy:, goi:\.
s=owotw. poch. ˚spok[j ]cisza\.
=ac. pax,
starofranc. pais ˘ franc. la paix,
>redniow. ang. pais, pees,
ang. peace, staroros. mir=-mir.
wo=. 1289 poko≥-pokoja ]spoko-
ju\, pokoœ-pokoja ]s(pokoju\.
pokpi: ¯ po` % ˚kpi:.
pokre>li: ¯ po` % ˚kre>li:.
pokrewie<stwo ˚stryj, wuj.
on – wielki; ona – niewielka ˘
str – wi"kszy ˘ stryj ]strona ojca\,
uj – mniejszy ˘ wuj ]strona matki\,
pokroi: ¯ po` % ˚kroi:.
pokr[tce ¯ po` ]przyimek\
% kr[tce ¯ kr[tki.
†pokryctwo, pokrycstwo
ob=uda, zak=amanie, hipokryzja. ]$\
¯ gr. hypokrisis.
pokry: ¯ po` % ˚kry:.
†pokryta hipokryta, ob=udnik,
zak=amany. gr. hypokrites.
˚przykrywiec ]hipokryta\.
po ^ przy ˘ po(przy-krywka,
jakkolwiek kry: ¯ gr. kryptein.
pokryty po % kry: ¯ gr. krypte ¯
kryptos ]ukryty\ ¯ kryptein ]kry:\.
staropol. pokry: ]ukry:\,
ang. hidden, ]metalem\ coated,
ros. skrytyj-skrytyj.
wo=. 1289 pokryt=-pokryt ]pokry-
ty\, pokryt≠-pokryte ]pokryty\.
pokrywa g[rna, os=aniaj'ca cz">:.
po•kry•wa  po•wie•ka ¯ wieko;
kry, wie ]g[ra\;
po` ]przy`\, k, ko, ka, ku ]do\.
mSjp 1969& 1. «przedmiot s=u/'cy do
przykrywania, nakrywania czego»,
2. «warstwa czego pokrywaj'ca jak'>
powierzchni"», 3. «cz">: maszyny,
urz'dzenia, s=u/'ca do przykrywania,
os=aniania w nich pewnych elemen-
t[w», 4. zool. «zwykle w liczbie mn.
«u chrz'szczy i niekt[rych innych
owad[w& pierwsza para skrzyde=
sztywnych, nieprzezroczystych».
pokrzykiwa: ¯ po` % ˚krzycze:.
pokrzywa parz'ce ziele, chwast.
pokrzywa – pokrywa ]wieko\,
parzy – para ]gor'cy opar gotu-
j'cej si" wody, wrz'tku, w garnku\.
po•krzywa – ¢kro•piwa ˘ kropiwnyj
]konop-iany(ny, z konopi wykonany\.
Kropiwnica ]wielka piwnica\,
Kropiwnicki – rz. Koprzywnica.
s=owotw. pokr. konop, swym wygl'-
dem, a genez' przestawienie&
po•kr•ywa – kr•op•iwa ]konop\,
jak k•rop•iwnica – k•opr•ywnica.
†pokup op=ata, odszkodowanie.
s=owotw. pokr. okup.
ang. charge; idemnity, compen-
sation,
ros. shët-scziot, cena-cena,
voznagra'denie-
woznagra/denie.
staropol. pokupi: ]zap=aci:, kar",
odszkodowanie\.
pokus-a(i: ¯ po` % ˚kusi: si".
ch": posiadania czego>,
cz"sto zakazanego, lub ch": wej>cia
w spos[b zakazany; chcia=oby si"
mie:. ˚poci'g, kolej.
staropol. pokusi: – pr[bowa:, do
>wiadczy:, podda: pr[bie, usi=owa:,
staropol. pokuszenie –
pr[ba, poddanie pr[bie. ]$\
=ac. tentare ]pr[bowa: wzmocnienie,
pop"d\ ˘ tentatio ˘ starofranc. tenta-
tion ˘ >redniow. ang. tentaciun ˘
ang. temptation,
ros. iskuwenie-iskuszenie,
soblazn-sob=azn.
pol-a(e w liczbie mnogiej, ˚pole.
¯ po` ]wzd=u/\ % le ]rola\.
le ]rola, ziemia uprawna ˘ lemiesz\
% Pieszko ]ma=y; drobny; piasek,
piesek\ ˘ Lepieszko ]ma=orolny\;
polana ]dosł. na pole, s=owotw.
koncepcji 003\, Les=aw.
1. ziemia przeznaczona pod upraw",
2. niezabudowany plac, miejsce do
dzia=ania ˘ pole elekcyjne w dawnej
Polsce, bitewne,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
3. t=o herbu,
4. fiz. miejsce zawieraj'ce =adunek
okre>lany jednostkami jak wolt ˘
pole elektryczne, magnetyczne,
5. teren na kt[rym odbywa si"
polowanie,
6. miara powierzchni; cz">: boiska
˘ pole karne.
staropol. pole – obok, za. ]$\
starofranc. le champ, la champa-
gne, champ de bataille,
anglosas. i >redniow. ang. feld,
niem. feld, holend. veld, ang. field,
ros. pole-pole, polqna-poljana
}†polana|.
staropol. polni – polny, w polu /yj'cy
]$\.
Polacy, Polak, polski
Polak ]dosł. Grodzianin, Ziomek\;
o•pole ]o•gr[d\, pole ^ gr[d
¯ gr. polis ]miasto\;
o, g ]1. kierunek, 2. wok[=, pe=nia\.
Lachy, Czechy – ziomki, rodacy;
ch ¯ gr. chthon ]ziemia\ ˘ autochthon
]ziomek, tubylec, tuziemiec\;
ziemianie, ziomki; ziemianin, ziomek.
po•le  po•ziom, po•ziomka,
po•ziom-ica(owa:, ang. level ¯ =ac.
libella; le, len, la, byl ]ziemia, szar\.
˚pole.
niem. Polen, polnisch ]polski\,
polonisieren ]polszczy:\,
franc. La Pologne, polonais ]polski\,
ang. Poland, Pole ]Polak\, Polish,
ros. Pol;wa-Polsza, Polqk-Po-
liak, staroros. pol;skπj-polskij.
pola: ¯ po` % la:. ˚la:.
polana leśn.
dosł. na pole, s=owotw. koncepcji
003 ]czyt. od ty=u& pola•na\;
wi"cej ˚¢la.
ros. polqna,
pokr. przesieka-proseka.
polan-o(a ]liczba poj.(l.mn.\.
drwa ]do ognia\. pokr. polana.
ros. poleno.
¢pole s'dowy pojedynek; wed=ug
prawa Iwana IV Gro{nego ]1530
–†1584, pierwszego cara Rosji\,
obwiniaj'cy m[g= /'da: pojedynku
na polu.
staroros. pole-pole,
ros. sudebnyj poedinok,
ang. duel.
pol-e(etko(a ]liczba poj.(mnoga\
¯ polana ]dosł. na pola\ ¯ pola % na;
pola ¯ po lesie ¯ les ¯ lis ¯ =ac. silva;
po` % le ]ziom ¯ ziemia, szar, niwa,
rola\ ˘ /niwa ]zniwelowa:\, Lepieszko
]Ma=orolny\ ¯ le % pieszko,
ang. Pole ]Polak\,
˚pol-a(e, /niwo, /n':.
niwel•owa: – poziom•owa:,
ang. level; le, la ]ziemia\ ¯ =ac. libella.

Wondershare
yy
tak/e po•/ar; pol•ok ]/ar=•ok\,
pol ¯ pal(i: ]/ar(zy:\;
/ary – wypalona ziemia po lesie,
przygotowana do uprawy. ˚/ar.
las ¯ les ]le ^ ziemia uprawna, rola\
¯ lis ¯ =ac. silva ]las, czyt. wspak\ ˘
Silvester ]Lasota\, ˚le, la.
wo=. 1289 pole-pole,
popolou-po polu,
staroros. pol;nyj-polnyj,
polnyj-polnyj,
ros. otkrytyj-odkrytyj,
ang. field, ground.
polec, poleg= po` ]u\ % lec, le/e:.
¯ niem. liegen ]lega:\,
>redniow. du<ski. lakke ]wolno i>:\
˘ ang. lag ]zwleka:, op[{nia: si"\
˘ pol. 1. ty=, ostatek, 2. zwleka:,
op[{nia: si" ˘ z•wleka:, za•lega: –
o•ci'ga: si", na•wleka: – na•ci'ga:,
na(ob•leka: ]BW\, ˚leg nr 465.
polec-i:(ony ¯ po` % wola
ang. let ]pozwoli:\.
wo=. 1289 pvel≠-powiele ]poleci=\,
vel≠-wiele ]poleci=\.
polecie: ¯ po` % ˚lecie:.
polega: ¯ po` % ˚lega:.
1. mie: znaczny stopie<
zaufania do kogo lub czego,
2. zawiera: si" w czym, zasadza: si"
na czym, by: czym ˘ rzecz polega na
tym, obowi'zki polegaj' na tym.
¯ niem. liegen ]lega:\, ˚leg nr 465.
=ac. de` % pendere ]wisie:\ ˘
dependere, starofranc. dependre,
>redniow. ang. dependen,
ang. depend, ros. polagat;sq
na-po=agatsja na.
polemi-ka(czny
dysputa, wojna s=[w, argumenty
gr. polemikos ¯ polemos ]wojna\,
ang. polemic(al.
polewa g=adka pow=oka powsta=a
z zastyg=ego p=ynu.
¯ po` ]ob`\ % pol]ew\a:
¯ la: ˘ polewka. szkliwo.
>redniow. ang. glasen ¯ glas
]>wieci:, b=yszcze:\, enamyl,
ang. glaze, enamel,
ros. glazur;-glazur,
emal;-emal, finift;-finift.
polewka roztw[r, co> rozpuszczone
w p=ynie, g"sta ciecz.
mSjp 1969& zupa otrzymywana przez
rozprowadzenie, rozpuszczenie czego
w p=ynie.
staropol. polewka – zupa, sos.]$\
=ac. solvere ]rozpuszcza:\ ˘ solu-
tus ˘ solutio ˘ franc. solution,
>redniow. ang. solucioun,
ang. solution,
ros. rastvor/enie-rastwor(enie.
pole{: ¯ po` % ˚le{:.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
policja(nt
administra•cja(tor wsp[lnoty.
1. organ pa<stwowy powo=any do
ochrony i porz'dku bezpiecze<stwa
publicznego, stoj'cy na stra/y ustro-
ju, wykonuj'cy polecenia prawa,
2. rz'dowy wydzia= powo=any do
ochrony, wykrywania i karania prze-
st"pstw.
skala od s=u/by wojskowej do
obywatela&
• s=u/ba wojskowa,
• milicja ]paramilitarni, rezerwa,
bro< d=uga\,
• policja ]s=u/ba obywatelska,
bro< kr[tka\,
• obywatel.
w czasach nastania komunizmu, od
1944, w=adze PRL przyj"=y& milicja,
niepoprawnie, bo o jeden stopie<
wy/ej, dla cywilnej s=u/by& Milicja
Obywatelska ]MO\, i – wzmacniaj'c
pomieszanie – doda=y& Obywatelska,
˚milicja.
wszystko, by odci': si" od obrzydli-
wego kapitalizmu i od przedwojennej
Polski ]policjant\, oddalaj'c si" – tym
samym – od istoty, prawdy, wzmacnia-
j'c barier" j"zykow', izolacj".
gr. politeian ]pa<stwo, obywatel-
stwo\ ¯ polites ]obywatel\ ¯ polis
]miasto\.
gr. politeia ˘ =ac. politia,
starofranc. i >redniow. ang. policie ˘
ang. policy ]ka/da rz'dz'ca zasada,
plan lub kurs, kierunek, linia, taktyka,
dyplomacja, podst"p, polityka\.
policzek ¯ po` % ˚lico ]twarz\.
po` ]przy`, na`, u`\ % liczek ¯ lico
]twarz, front\.
1. jedna z dwu bocznych, mi"kkich
cz">ci twarzy, fa=d sk[rnomi">nio-
wy os=aniaj'cy z boku jam" ustn',
2. uderzenie w twarz ˘ spoliczko-
wanie, w przen. zniewaga, obraza,
upokorzenie.
anglosas. ceace ]szcz"ka\,
>redniow. ang. cheke,
ang. cheek, face,
ros. ]eka-szczeka.
policzy: ¯ po` % ˚liczy:.
¢polis miasto-pa<stwo.
gr. polis ]miasto-pa<stwo\ polis ˘
pol, szereg miejscowo>ci z t' sylab'
wzd=u/ Dniestru, od {r[de= w d[=&
Tarnopol, Jampol, Grigoriopol,
Tiraspol i Ovidiopol.
poliszynel
politechnika
gr. polytechnos ¯ poly` ]wiele\ %
techne ]sztuka\
politura
polity-k(ka(czny
gr. polites ˘ politikos,
Remove
Watermark PDFelement
yy
=ac. politicus,
>redniow. ang. polytyk, ang. politic;
w mej opinii, je/eli kto> nie nadaje si"
do wszystkiego – zostaje politykiem,
dzia=aczem spo=ecznym, np. radnym,
kaznodziej', dziennikarzem, krzewi-
cielem kultury, lub poet' – pola nie
wymagaj'ce omal /adnego wykszta=-
cenia, posiadania stopnia wiedzy,
profesji nabytej w szko=ach.
polityka w polityce
polega na >ci'gni"ciu obszernych zagad-
nie< do trzech s=[w, a jeszcze lepiej gdy
do dw[ch, tak, by obj': nimi wypadki,
kt[re tu nie powinny nale/e:.
I tak&
1. Equality for all ]homoseksualist[w,
domagaj'cych si" legalizacji ich
zwi'zk[w, luty 2004\.
2. Believe survivors ]przeciw Brett’owi
Kavanaugh’owi, kandydatowi do
S'du Najwy/szego USA, 2018\.
3. Courage for change ]Gavin Newsom,
na burmistrza stanu Kalifornia,
2018\.
W rozwini"ciu, ka/dy slogan ma nie
mniej ni/ 3 warstwy&
1. Equality for all ]r[wno>: dla
wszystkich, luty 2004\.
2. Equality for all, w='czaj'c homo-
seksualist[w.
3. Equality for all, w='czaj'c homo-
seksualist[w, a ci fizycznie s' doro>li,
lecz niedorozwini"ci seksualnie, emoc-
jonalnie, upo>ledzeni pod tymi wzgl"-
dami ]ang. handicaped, inferior\.
1. Believe survivors ]wierz, ufaj tym,
co prze/yli, pa{dziernik 2018\.
2. Believe survivors, ich przekonaniom
po 35 latach ]Christine Blasey-Ford
w tym wypadku\.
3. Believe survivors, ich przekonaniom
po 35 latach, gdy nie mog' wskaza:
daty, ani lokalizacji wydarzenia.
1. Courage for change ]odwa/ny do
dokonania zmiany, 2018\.
2. Courage for change, na dobre lub
na z=e.
3. Courage for change, na dobre lub
na z=e, ale nie wiadomo czy na dobre,
lub na ile dobre, bo zalegalizowa=
zwi'zki homoseksualist[w, lecz nie
uzna= zaznaczy:, by i niezoriento-
wani g=osowani na niego, przeciwni
legalizacji.
poliza: ¯ po` % ˚liza:.
†polni polny. ˚pole.
†polok /ar=ok, pazera. ˚/ar=ok.
staropol. 1434 pazyra, zarlok,
polok.
¯ pol ]/ar ¯ /re:, trawi:\ ˘ po•/ar.
pol ¯ pal ¯ pali:, OA.
Polonia dosł. Wielkopolska,
dawna =ac. nazwa, ¯ Pol` ]Polska\ %

Wondershare
yy
`onia ]wielko`\, t=um. od ty=u, s=o-
wotw. koncepcji 003 i 493 ]`onia\.
dzi> termin rozci'gni"ty na wszyst-
kich Polak[w mieszkaj'cych poza
granicami Polski, osiad=ych tam na
sta=e, z r[/nych przyczyn.
Lida % wa ˘ Litwa ]Litwa i ?mud{\,
Halicz n(Dniestrem ˘ Galicja,
Wo=y< n(Bugiem ˘ Wo=y<
G[ra >w. Krzy/a ˘ woj. Íwi"tokrz.
Jak Litwa – tereny okolic Nowogr[dka,
szczeg. miasteczka o nazwie Lida ¯ Lid
% wa\ nada=y nazwie Litwie ]po=udnio-
wej cz">ci kraju\ i ?mudzi ]p[=nocnej\ –
Wielkopolska ]dosł. Stara Polska\ jest
kolebk' Polski i tam s=ane by=y listy
papie/y. Ma=opolska ]M=oda Polska\
wesz=a w sk=ad na sta=e za Boles=awa
Chrobrego †1025, Mazowsze wesz=o w
sk=ad aktem w='czaj'cym z 27 grudnia
1529, a dzi>, id'c od P[=nocy, zgodnie
z ruchem wskaz[wek zegara – cz">:
Prus, ukrai<sko-polski Wo=y<, cze-
sko-niem.-polski Íl'sk, tzw. Ziemie
Odzyskane, i niem.-pol. Pomorze,
czyli ziemie o ludno>ci mieszanej,
tj. nie koniecznie polskiej i termin
Polonia ich nie dotyczy, je/eli nie czu-
j' si" Polakami. wi"cej ˚Polska.
Rozci'ganie nazwy by=o w miar"
pospolite, praktykowane, st'd nie
ma co wymaga:, ogranicza: Polonii
do rejonu Poznania, skoro znaczenie
utarte, jedynie mie: >wiadomo>:, /e
Polonia to nie ca=a Polska w obecnych
jej granicach, lecz dawna, =aci<ska
nazwa dotycz'ca Wielkopolski.
M"tlik; Ma=opolska jako Polonia
Minor, czyli Wielko•polska Ma=a.
polor b=ask, po=ysk.
Polska kraj na Wis=',
od Tatr do Ba=tyku. ˚polski j"zyk.
Ziemia Grodzian, w mej opinii, ¯
gr. polis ]gr[d\ % `ska, `sk ]ziemia\.
gr. polis ]gr[d, fortyfikowana,
wzmocniona, g[rna cz">: miasta\ ˘
o•pole ]o•gr[d, miejsce ogrodzone
w obej>ciu, siedlisku ludzkim\;
ale za•pole ]cz">: stodo=y ¯ stode\ ¯
pole ]s=up\; stajnia ¯ stallion ]ogier\.
Nie tylko Polska ¯ gr. polis, tak/e
niem. Rhein ]pol. rz. Ren\ ¯ gr. rhei.
staropol. ¢Lachy. ˚Lach ]Polak\.
=ac. Polonia ]pierw. Wielkopolska\,
niem. Polen, franc. La Pologne,
ang. Poland, ros. Pol;wa-Polsza.
3 Metryki czyli zbiory dokument[w&
1. Koronna ]Korony, ze stolic' w
Krakowie, pierwotna\,
2. Litewska ]Litwy, ze stolic' w
Wilnie, po unii 1413\, i
3. Mazowiecka]Mazowsza, ze stolic'
w P=ocku, po w='czeniu aktem z 27
grudnia 1529 jako wojew[dztwo\.
Dzi> w kolejno>ci& Koronna, Mazo-
wiecka, i Litewska, bo Litwa odpad=a.
Kolebk' Polski – Wielkopolska
]Stara Polska; wielki ^ stary\,
Ma=opolsk" ]M=od' Polsk"\ Boles=aw
Chrobry ]Dzielny\ †1025, odebra=
Wielkomorawii, Litwa w unii od 2
pa{dziernika 1413, Mazowsze zosta=o
w='czone do Korony aktem z 27 grud-
nia 1529, jako zwyk=e wojew[dztwo, a
dzi> Polska ma w swych granicach ]od
p[=nocy, z kierunkiem zegara\&
• cz">: Prus ]Prusak[w Niemcy
wyt"pili po 1280, w ci'gu dekad\,
• cz">: ukr. Wo=ynia i Bieszczad,
• polsko-czesko-niemiecki Íl'sk,
• tzw. Ziemie Zachodnie, pol.-niem.,
• tak i Pomorze.
I jeszcze o Wilno na Litwie, 1919,
Lw[w na Ukrainie, 1920, i czesko-pol-
skie Zaolzie, 1938, Polacy pokusili si";
zaborczo>: Polak[w nie r[/na od nie-
mieckiej i rosyjskiej, “uszcz">liwia-
nia” ludno>ci przyleg=ych ziem.
wi"cej ˚nr 600 ˘ Polska.
Wielcy Polacy&
¶ Nicolaus Copernicus, 1473–†1543,
by= synem ma=/e<stwa – kupca z Kra-
kowa ]rodem ze Íl'ska\ i matki b"d'cej
c[rk' bogatego kupca z Torunia, wg
Wikipedii.
Tym samym b="dnym jest – wg Ame-
rican International Encyclopedia, 1953
– /e by= synem emigrant[w z Westfalii,
przyby=ych do niemieckiego Torunia,
}na Mazowszu, jak Polacy, z Polski
do Chicago|. Nawiasem m[wi'c,
Toru< jest s=awia<sk' nazw', ¯ toron
]konnica\.
W Wikipedii, zdecydowanie, celnie;
moja opinia na podstawie szczeg[=o-
wego opisu jego rodziny i /ycia.
Po wszystkim co wiem w sprawie,
przodkowie m"skiej linii pochodzili ze
Íl'ska ]dosł. Wolnej Ziemi\, etnicznie
bli/ej Niemiec ni/ Polski, tak i nazwi-
sko, st'd ojciec Nikolasa do='czy= do
krakowskich Niemc[w, a nast"pnie
do Torunia w r"kach Niemc[w, gdzie
o/eni= si" z c[rk' bogatego kupca,
narodowo>ci nieokre>lonej, lecz tak/e
pewnie Niemca. Nikolas by= najm=od-
szym dzieckiem z czw[rki. Starszymi
byli& Andreas, Barbara, i Katharina
]wysz=a za m'/ za Barthela Gertnera,
nale/y rozumie: – Niemca\.
Kr[tko, byli to Niemcy rodem ze
Íl'ska, Krakowa, i Torunia, osiedli
na Mazowszu, kt[re nie wchodzi=o w
sk=ad Korony Polskiej a/ do grudnia
1529, i tu urodzi= si" Nikolas, 1473.
Mazowsze – p[=-Ru> ]ze “stolic'”
w P=ocku\, wesz=o w sk=ad Korony
]Wielko` i Ma=opolski, tj. Staro` i
M=odopolski, ze stolic' w Krakowie\,
aktem 27 grudnia 1529. Kopernik swe
dzie=o “De revolvtionibus orbium
c≥lestium” opublikowa= w Norymber-
dze, 1543 ]pierwsze wydanie\, i 1566
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
]drugie, ju/ po jego >mierci, w Bazylei,
Basile≤\. Dlaczego nie w Krakowie$
Bo Kopernik ekskomunikowany przez
kler Ko>cio=a Rzym.-Katol. a idea
prze>ladowana przez pokolenia. Nico-
laus sta= si" Miko=ajem Kopernikiem
– bliski teraz sercu, a nazwa dzie=a&
“O obrotach cia= niebieskich.”
Je/eli nawet chcia=by by: Polakiem
– za=[/my – to z pewno>ci' polski
kler katolicki – si=a wiod'ca narodu
– odpycha= go od Korony.
Zezem; dziad Miko=aja koper w'cha=,
st'd zwano go Kopernikiem. Ale
koper – w spolszczaniu – by=by
posuni"ciem o jeden krok za daleko.
Miejsce publikacji – opuszczane lub
nadmieniane, i stanowisko polskiego
kleru nadmieniane, kr[tko. Bo my z
klerem, ale i Kopernika te/ chcemy
mie: w>r[d swoich, czyli “Bogu –
>wieczk", i diab=u – ogarek”.
• Adam Mickiewicz, 1798–†1855, z
rodu Giedroyt[w, w Litwie, biegle
pisa= po polsku, lecz z pochodze-
nia i duszy Litwinem by=; pisa=&
“Litwo, Ojczyzno moja, ty jeste>
ja zdrowie. Ile ci" trzeba ceni: ten
tylko si" dowie, kto ci" straci=. ...itd.”
}z pami"ci cytuj"; mo/e by: r[/-
nica pisowni z orygina=em|.
Giedrojcie 43 km N od Wilna; Mic-
kiewiczowie po Micku Paszkowiczu&
Paszko ˘ Paszkowicz ˘ Bortkowicz,
Mackowicz, Mickiewicz, ?danowicz.
Mickiewicz ˘ Jan, Miko=aj, Feliks, i
Baltazar, wymienieni w spisie 1528.
• Frederic Fran∫ois Chopin, 1810–
†1849, by= synem Polki i Francuza.
Urodzony w ?elazowej Woli, w wieku
lat 21 wyemigrowa= do Pary/a i tam
komponowa= mazurki, do >mierci.
• Maria Curie-Sk=odowska, 1867–
†1934, zdoby=a nagrod" Nobla, dwu-
krotnie, bo wyjecha=a do Pary/a; raz do
spo=u z m"/em, Pierre ]1859–†1906\,
w 1903, drugi raz w 1911, po jego
>mierci; w Polsce by=aby gosposi'
domow' jak wszystkie inne.
• Karol J[zef Wojty=a, 1920–†2005,
papie/ Jan Pawe= II, jest jedynym
Polakiem “czystego chowu”... g=o-
wa Ko>cio=a Rzym.-Katolickiego,
traktowana jako namiestnik Jezusa
Chrystusa na ziemi; przypadek$ Duma
narodu; wszystkie miasta musz' mie:
jego imienia jedn' z g=[wnych arterii i
obiekty jego imienia, np. szpital; wz[r
do na>ladowania. ˚B[g.
Polak – daleki potomek plemie-
nia s'siaduj'cego ze staro/ytnymi
Persami, st'd i arabska religijno>:
narodu – kwestia krwi. Cia=em ze
Wschodu, dusz' lgnie ku Zacho-
dowi – oczy zwr[cone na odleg=e&
Watykan, Francj" z Angli', ale nie
na Niemc[w.

Wondershare
yy
Mentalno>: Polaka, czym Polacy /yj',
>wi"to>ci narodu&
1. przygotowania do >wi't ko>ciel-
nych, szczeg. Bo/ego Narodzenia
i Wielkanocy,
2. Konstytucja 3 Maja, 1791,
3. Powstanie Warszawskie, 1944,
4. papie/ Jan Pawe= II, 1978–†2005,
5. hymn narodowy – potrz'sanie
“szabelk'”, czyli wojowanie z
Rosjanami i Niemcami.
“Pi"ta Achillesowa” – Zaolzie, 1938.
Wszystkie znaczniejsze uroczysto>ci
musz' odby: si" z celebrowan' msz'
na okazj"; nie ma /ycia w kraju bez
ksi"dza i >w. Krzy/a, stawianego
wsz"dzie, z r[/nych okazji, w tym po
wypadkach samochodowych, kolejo-
wych i innych, r[/nych, przy drogach
i polnych dr[/kach.
Przyczyna konflikt[w rosyjsko-pol-
sko-zachodnioeuropejskich&
• Rosjanie fa=szem zalewaj' Europ" i
>wiat. Nie jak by=o i jak jest – lecz jak
chcemy rzecz widzie:, przy>wieca im
regu=a. S=awianie ^ Wierni ˘
prawo•s=awny ^ prawo•wierny ^
ortho•doksyjny ¯ gr. ortho•doxos
¯ orthos ]w=a>ciwy, poprawny\ % doxa
]>wiatopogl'd\ ¯ dokein ]my>le:\.
• Polacy, maj'cy domieszk" krwi nie-
mieckiej, fa=szuj' jak naj"ci, lecz cza-
sem zdarza si" im m[wi: prawd".
• Europa Zachodnia jest bardziej
wstrzemi"{liwa w k=amaniu.
Moim ulubionym przyk=adem na to
jest legenda o narodzinach Jezusa
Chrystusa. Wed=ug protestant[w,
trzej m"drcy ze Wschodu ]ang.
wisemen\ przybyli do Betlejem, wie-
dzeni Gwiazd' Betlejemsk'. A Polacy
]mo/e i inni katolicy tak/e\ zrobili z
nich trzech kr[l[w o imionach Kasper,
Melchior, i Baltazar, w"druj'cych
przez bezludzia w pojedynk", i maj'
>wi"to, dzi> urz"dowe, Trzech Kr[li,
6 stycznia, i na framugach drzwi pisz'
kred' K%M%B w okresie Bo/ego Naro-
dzenia – a/ do tego stopnia bezmy>lni.
Kr[l[w i kr[lowych polski kler ka-
tolicki koniecznie chce przywr[ci:.
Je/eli nie fizycznie, to symbolicznie
– wr[ci: do czas[w, do Íredniowiecza,
gdy kr[lowie budowali mu ko>cio=y,
a kler g=osi= posp[lstwu /e w=adza od
Boga pochodzi, wr[ci: do leczenia
chor[b modlitwami.
Powitanie w okresie Wielkanocy& “Je-
zus zmartwychwsta=” i odpowied{ na
to& “Prawdziwie zmartwychwsta=”.
Voivodeship, w miejsce ang. county,
¢fulka, maj'ce by: niem. volk ]ludem
zbrojnym\, st'd pol. pu=k, staropol.
mor maj'cy by: powietrzem, tak i licz-
ne inne – wymys=y Polak[w, Romana
Mazurkiewicza w tym wypadku.
Niedoposzczalna jest zmiana pisowni
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Nicolausa na Miko=aja, i powo=ywanie
si" /e tak w {r[dle widnieje, gorzej,
bo w kilku. To zwyk=y fa=sz; w tym
wypadku uczestnika Unii w Horodle,
1413. Tacy rodacy s', niestety.
Polacy maj' wi"c problem z Rosjana-
mi, a Europa Zachodnia – z =garzami z
Europy Wschodniej. ˚prawda, pu=k.
Polacy z Rosjanami – np. “Katy<”
1940, czyli problem je<c[w wojen-
nych z Wo=ynia, zgromadzonych w
3-ch wielkich obozach& Ostaszkowie,
Starobielsku, i Kozielsku; z Kozielska
wystrzelanych w Katyniu k(Smole<-
ska nad Dnieprem, w kwietniu i maju
1940; z dwu pozosta=ych miejsca
strace< mniej znane by=y& z Ostasz-
kowa w Bo=ogoje, ze Starobielska w
Dergaczach ]$\ – Katy< symbolizowa=
wszystkich pomordowanych.
Rosjanie, k=amliwie, utrzymywali, /e
to Niemcy wystrzelali ich, w g="bi
Rosji ]...\. Czyli tak zgrabnie przej"li
obozy od Rosjan, /e je<cy nie zd'/y-
li zbiec przed odej>ciem jednych i
nadej>ciem drugich. “Im dalej w las,
tym wi"cej drzew” – im g="biej w
szczeg[=y – tym wi"cej k=opotu dla
twierdzenia Rosjan.
I Amerykanie poparli Rosjan, dla
dobra pokonania Niemiec. Zmienili
zdanie w 1952.
polski j"zyk j"zyk Polan ]z siedzi-
b' w Gnie{nie\ – mazowieckiej Rusi
rodem spod Kijowa, i Korony ]ze
stolic' w Krakowie\, z wp=ywami
Niemc[w w Krakowie zamieszka=ych
i >l'skich.
J"zyk polski by= zaniedbany w Íred-
niowieczu. W grodach, akademicy
pos=ugiwali si" j"zykiem =aci<skim, a
j"zyk polski traktowali jako wiejski,
gminny, tak poza rok 1500, mo/e a/
do 1600, w publikacjach i p[{niej,
cho: rzadko ju/; Ko>ci[= Rzym.-Ka-
tolicki do ok. 1967, =ac. Gaudeamus
igitur otwiera ka/dy rok akademicki
nawet dzisiaj\. P[{niej j"zyk francuski
wszed= w mod" u szlachty. Przez to,
jego rozw[j puszczony by= na fal" /y-
wio=u spo=ecznego – jego zasady nie
uj"te i nie opisane, rozw[j nie kontro-
lowany, i wynikaj'ca st'd r[/norod-
no>:, dowolno>:, zwana «bogactwem
j"zykowym», o czym we Wst"pie do
S=ownika.
Brzmienie i gramatyka wsp[lne ze
starobia=oruskim, a s=ownictwo – z
s'siadami ze wchodniej i zachodniej
strony, z zachodniej – z niemieckim.
W pi>miennictwie katolicka Korona
u/ywa=a alfabetu i j"zyka =aci<skie-
go, zwi'zana mocno z Watykanem, i
zmaga=a si" z prawos=awnym Wo=y-
niem, u/ywaj'cym cyrylicy i j"zyka
wo=y<sko-rosyjskiego.
Remove
Watermark PDFelement
yy
Schizmy i przepychanek ci'g dalszy
po czasy nam wsp[=czesne.
˚nr 600 ˘ schizma, polski j"zyk.
s=aw. ˘ starobia=orus. ˘ maz. ˘ pol.
J"zyk s=awia<ski, st'd i polski, ro-
syjski, i inne, kt[re wy=oni=y si" z
niego, ma dwa bezokoliczniki jednego
czasownika&
• bezok. czasu tera{niejszego,
• bezok. czasu przesz=ego ]sic\.
Czas przesz=y reprezentowany jest
przez szereg przedrostk[w, w tym&
za`, na`, po`, do`, od`, wy`, i inne,
st'd i wiele form jednego czasowni-
ka&
¶ pisa: – czasu tera{niejszego,
• za(wy-pisa: – czasu przesz=ego.
Bezokolicznik ]bezosobowo\ ¯ bez
% okolicznik ]osobowo\ ¯ oko
]dope=nienie\ % licznik ]lico, twarz,
osoba\; oko ¯ o ]pe=no\ % ko ]do\.
Formy osobowe, np. do «by:» do-
='czone s' na ko<cu s=[w ]w mowie\
lub wyraz[w ]w pi>mie\, np.
}ja| by=em ( by=am,
}ty| by=e> ( by=a>,
}on| by=, }ona| by=a, }ono| by=o;
bezokoliczniki ko<cz' si" na «:»&
`a: ]la:\, `i: ]bi:\, `y: ]szy:\, `e:
]drze:\, nie ma bezok. `o:;
wi"cej ˚czas. nr 050, tabela 040.
?aden podr"cznik gramatyki nie
opisuje w ten spos[b, nawet nie
nadmienia – jest to novum u mnie,
o istnieniu dw[ch bezokolicznik[w
jednego czasownika.
Aspekt istniej'cy od ponad 1,5 tys. lat,
nie opisany w ci'gu wielu ostatnich
dekad drobiazgowego zajmowania
si" tematem, wydzia=y na uczelniach
s' dla sprawy utworzone.
Stan wiedzy i opisu j"zyka&
• istniej'ce dwa bezokoliczniki ]cza-
su tera{n. i przesz=.\ nie opisane /e
istniej' takie,
• nie>wiadomo>: /e przedrostki
tworz' formy czasu przesz=ego&
za(po(prze(wy(w(od(do•bi:,
• b='d w kolejno>ci liter zmi"kcza-
j'cych w alfabecie polskim nie
wykryty&
c – cz, :,
s – sz, >, ale
z – {, /,
gdy / jest odpowiednikiem sz, ˚?.
• mieszane «dobry» ]waleczny\ z
«lepszy» ]wi"kszy\,
«dobry» ˘ «lepszy» ]stopie< wy/-
szy\; b='d powsta=y w Íredniowieczu,
nie do wyeliminowania przez to,
• szereg b="dnych poja>nie< –
nieznane funkcje s=[w,
w tym ‘bia=y», «bi:»,
• w Ss 1953 bez r[/nicy mi"dzy
«sze>ci`» ]sz[sta cz">:\ a
«sze>cio`» ]sze>ciokrotnie\,
jak «w :wierci» ]w czwartej cz">ci\

Wondershare
yy
– sze>cipi"dek jest 6-t' cz">ci'
pi"ty ]futa, ang. foot\, nie 6-krotnej
wysoko>ci, tj. ok. 1,2 m.
• pochodzenie staropolskich s=[w z
j"zyk[w obcych – kuleje& bathuch
]r"cznik k'pielowy\ ¯ ang. bath,
smathtlaki ]g=adkie d=u/yce\ ¯ ang.
smooth % tall, buk ]gat. drzewa\ ¯
>redniow. ang. book, i inne,
• sporadycznie zdarzaj'ce si"&
– chaos sk=adni zdania,
– dr"twe, niezrozumia=e definicje,
˚bywa=y w Ss 1953.
W j"zyku staropolskim, dla upewnie-
nia w=a>ciwego znaczenia s=owa, do s=[w
obcych do='czano polskie odpowiedniki.
Tak powsta=o nazwisko St"pie< ¯ dosł.
pie<-pie< ¯ ang. stem ]pie<\ ¯ >redniow.
ang. stem ¯ anglosas. stemn, stefn.
W przypadku s=[w pospolitych – tak/e
do='czano pouczenie co to jest, np. spada
z g[ry na d[=, gdy nie ma spadania do
g[ry czy w bok, podpowiada logika, a
wi"c «z g[ry na d[=» zbyteczne, wy-
starcza /e «spada». My o tym wiemy,
ale kto>, kto si" uczy, zaczyna – takie
powt[rzenie jest pomocne, /e «spadek»
to «z g[ry na d[=».
W wo=y<skim latopisie, obejmuj'cym
lata 1205 – 1292&
...izyde ' B≠la riks rekomyi
korol; Ougorskyi. ]Bela riks zwany
kr[lem w"gierskim\. Znaczy riks ^ kr[l;
got. reiks ]kr[l\ ¯ =ac. rex. Inaczej nie
wiadomo co «riks» znaczy.
Albo «sustog», inny fragment s=ow-
niczka& Drewlanie siedzieli w =odziach&
„Oni /e siediachu w peregobiech w
welikich sustugach gordiaszczesia. i
priniesosza ja na dwor k Olzie.” Znaczy
/e “pereguby” s' “wielikimi sustogami”
]zestawami\ ¯ su ]ze\ % stug, stog ]staw\
˘ st[g.
◆ S=ownictwo staropolskie okresu
Íredniowiecza kt[re wysz=o zupe=nie
z u/ycia i dzi> nie wiadomo co terminy
te znacz'& baruski, bracz, braczel,
brocznica, brod=o, brzydzie:, byrza,
czak' i czek', czubacz, fodcz, kikie:,
kleszczny }odpowiedni, stosowny,
J.D.|, kl"k czy k="k ]jaki> rze{biony
ornament, wg Ss 1953, ¯ kluk\.
◆ Obce s=ownictwo w j"zyku sta-
ropolskim, tj. okresu Íredniowiecza,
kt[re wysz=o zupe=nie z u/ycia, ale
znaczenia s=[w uda=o mi si" ustali:&
lub... tj. niepewne z kt[rego j"zyka
• z j"zyka holend., starofranc., lub
>redniow. ang. harna> ]pancerz\; z ho-
lend., niem., anglosas., lub >redniow.
ang. knot ]w"ze=, supe=\,
• z j"zyka francuskiego ]starofranc.
lub >redniow. ang.\& broszat, butynek,
kartusz, kask, kiosk, klozet, knut, pa{
¯ page ]z franc. wg Swo 1980, nieko-
niecznie; silniejszy wp=yw j. ang.\,
omal pewne, lecz wysz=o z u/ycia c.d.
• z j"zyka angielskiego& assalay,
barczce, batuch, bry/, clvithy, czupecz
i dzupecz, farni/, forszlam, istyk,
J.K.M., kary, klan, klecha, klo:, kluza,
k=okietliwy, koga, kroczaj, krukwa,
krzekota:, 3 miary& fodcz, =oknia i
pi"dek, lafirynda, nyyeden ]ni jeden\,
pyje, smathtlaki, szady ]cienisty\,
szczalbatka lub szczelbatka, wep,
zwarowa:; w wo=. ta= ]c=o\ ¯ toll lub
niem. zoll,
• z j"zyka anglosaskiego& binduga,
borg, brutka, kiersztr'ng ]wi>ni[wka,
wi>niak\, drzewo, klach ]jaka> tkanina,
wg Ss 1953; sukno, wg J.D.\,
• z j"zyka niemieckiego& obercuch,
herszt, knafel lub knefel, robota, sadz,
w wo=. z niem. gaj, gu>, le>:, herciuk,
kru/a, nebel, szelk ]jedwab\.
◆ Obce s=ownictwo w j"zyku pol-
skim, dzi> istniej'ce, u/ywane&
• dla pogl'du, z j"zyka angielskiego&
a ]='cznik, ¯ and\, baran, befsztyk,
blacha, blady, b[g, brojler, bryczesy,
bryg, brzemi", buchta, buk, buta,
chwast, chwila, cienki, cie>la, cy-
rograf, d[= i pad[=, drapa:, dratwa,
drzema:, dyl'g, dzie<, fica:, gard=o,
g=upi, heban, hetman, huf i hufiec, jam
iest, jawnie, jele<, je/, ju/ i jeszcze,
ka=u/a, klecha, ]z ang. lub niem.\
klusek, k='b, kocio=, kra>:, krawcowa,
kresy, krn'brny, kruszy:, kuchnia,
kuna, lewa ]noga, r"ka\, le{:, =azi:,
=za, pe=za:, p=az, p=oza ¯ lazy, lud,
marynarka ]flota\, miesza:, motyka,
motyl, nie>:, og[=, o=tarz, onegdaj,
palto, piec, pieni'dz, piszczel, pisuar,
pluska:, p=omie<, pr':, pukiel, rudy,
safandu=a, sapa:, sejf, ser ]lub z anglo-
sas. sur\, sie:, sierp, skecz, skorupa,
skrz"tnie, skrzat, sprz"t i sprz'ta:,
skwarek, slipy, smali:, smoking, sp"d,
spr"/yna, stajnia, stodo=a i zapole,
st'pa: i stopie<, ster, st"chlizna, strop,
stycze<, swing, szaser, szy:, tarcza,
t"chn':, trep]y\ i drepta:, tylko, wa-
gon, wara#, wart(y(o>:, war ˘ warzy:,
wiedza, wola, wolno, w[=, wujek,
wypsn': si", zaraza,
sportowe terminy i karcianych graczy&
bokser, kraul, set, singiel, slalom,
sparing, szlem, walkower.
• ze >redniow. ang. lub starofranc.
brusshe ˘ ros. kist ]p"dzel\ ˘ ki>:,
brusshe ˘ ros. kust ]krzak\,
lub anglosas. fyst, >redniow. ang. i
ang. fist ]pi">:\ ˘ ki>:;
baz' ki>ci wi'zka chrustu lub gar>:,
• dla pogl'du, z j"zyka anglosaskiego&
bi:, blenda, brzeg, cielak, chleb,
drzewo, g=ownia, ig=a, jeszcze, halka,
k'kol, ki>:, =agodny, morwa, mr[z,
noga, okno, strzyc, sweter, szelk ]jed-
wab\, sztorc, sztyft, szukaj, woda,
/ebro.
• dla pogl'du, z j"zyka niemieckiego&
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
balia, :wiek, dach, gmina, g=owa,
jarmark, jesiotr, kamasz, karbowa:,
kartofel, kaszt, ka/dy, kegel, kibel,
kicz, kielnia, kiermasz, kiks, kilof,
ki>:, kit, klajster, klamoty, klapka,
klej, klejnot i herb ]szlachecki\,
knebel, knut, knyp i knypel, kolka,
kraj i kres, kubek, kulawy, kurcz",
kwas, lament, latarnia, lega:, lenno,
lew, =ug, meldowa:, morela, mosi'dz,
nie, obcas, oh i ah, puchar, praca i
robota, rano, ryba, siedem i osiem,
sadzi:, smak(owa:, stempel, szopa,
szranki, sztab, sztyft, szyper, >mier:,
>nieg, talerz, w"giel, wiatr, winkiel,
zecer; wart(o>: ]z niem., anglosas.
lub >redniow. ang.\, z=oty jako jed-
nostka monetarna, r[wna stu groszom
¯ niem.
• z j"zyka =aci<skiego – zbyt wiele by
zacz': je ty wylicza:, z wygl'daj'cych
na rdzennie polskie& lud.
Zestawienie dalekie od pe=nego,
pogl'd jedynie, /e podstawowe s=ow-
nictwo, nadal u/ywane, jest obcego
pochodzenia, i w wielu wypadkach
traktowane jako rodzime, bo nie ma
go w S=owniku wyraz[w obcych ]Swo
1980\.
Swo 1980, jak sama nazwa wskazu-
je – odr"bny to aspekt ze wzgl"du na
sw[j szeroki zasi"g, temat na osobne
dzie=o rozmiaru s=ownika, zupe=nie
zbytecznie, bo ca=e s=ownictwo j"zyka
powinno by: w jednym& wsp[=czesne
i staropolskie, swojskie i obce, bez
stawiania granic, skoro cz"sto ich
nie ma, np. mi"dzy wsp[=czesnym
i staropolskim – szuladkowania,
dzielenia, prowadz'cego do b="d[w i
nieporozumie<.
Gdy wzi': pod uwag" przemo/ny
wp=yw j"zyka =aci<skiego w ca=ej
Zachodniej Europie, opartego cz">cio-
wo na greckim ]z racji Wschodniego
Cesarstwa Rzymskiego, ze stolic' w
greckim Konstantynopolu\, i wp=yw
j"zyka =aci<skiego na s=ownictwo pol-
skie, oraz inne j"zyki, w tym pokrewne
– rodzimych s=[w, bez domieszek, jest
zaledwie kilka procent.
Co wsp[lnego ma kotlarz ]wyrobnik
kot=[w\ z ciel"ciem$ Ano&
>redniow. ang. catel, katel ]byd=o\,
>redniow. ang. ketel, kettel ]kocio=\
˘ kocielnik ]rzemie>lnik wyrabiaj'cy
kot=y\, prowadz'ce do pomieszania,
skot ˘ s(koci: ]si"\, kocielnik ]`ciel`\
˘ cieli: ]si"\ ˘ cielak, skoci";
ang. to lie ]1. le/e: ˘ =o/e, po=o/na,
2. k=ama: ˘ s=aw.-ros. =o/ – k=amstwo\;
ang. ]to\ like ]1. lubie: ˘ podoba: si",
2. podobny ˘ podobie<stwo, podobi-
zna ^ ang. likeness\;
ang. to grab ]porywa:, chwyta:; grabi:
˘ grabie/, grzeba:, grzebie<\ –
identyczna lub wielce zbli/ona pisow-

Wondershare
yy
nia i wymowa w j. ang., lecz o r[/-
nych znaczeniach, maj'ca wyra{nie
odpowiedniki w j. staropolskim i s=aw.-
ros., jest – niew'tpliwie – oznak', /e z j.
angielskiego zosta=y zapo/yczone.
Silny wp=yw do>: odleg=ego j"zyka
angielskiego =atwo daje si" uzasadni:
t=umaczeniem Biblii, z j. ang. na polski.
John Wycliffe rozpocz'= t=umaczenie
ca=ej Biblii oko=o 1356, i zako<czy=
wkr[tce przed sw' >mierci' †1384.
t=umaczy= j' z wersji Vulgate ]pol.
pospolita, ang. common\ – t=uma-
czonej przez Jeromieja, z greckiego i
cz">ciowo na podstawie pierwotnego
hebrajskiego. ˚Biblia, apokryf.
Zapo/yczenia z j"zyk[w maj' by:&
niem. – handel, rzemios=o, organiza-
cja, i budownictwo miejskie,
franc. – /ycie towarzyskie, stroje,
ital. – sztuka, kuchnia, wojskowo>:,
ang. – sport, s=ownictwo morskie.
Z krzt' racji, jak horoskopy, nie wi"cej.
Nie znam statystycznej analizy prowa-
dz'cej do tego wniosku; zakrawa /e
na powierzchownych ogl"dzinach, bo
– istotnie – w ka/dej z wymienionych
dziedzin po nie mniej ni/ kilka z nich,
i cho: innych, zapo/yczonych s=[w w
j. polskim jest w dziesi'tkach – s' na
tyle rozproszone w zakresach, w ka/dej
dziedzinie /ycia po 5–10 s=[w, /e 15
w jednej z jednego j"zyka wystarczy
by je pobi: inne, np. sztuka z Italii,
sportowe terminy z Anglii. Ale 10 czy
30 jest nik=ym u=amkiem w ca=o>ci
s=ownictwa sztuki czy sportu.
S=owa czerpane z j"zyk[w obcych
powstawa=y cz"sto przez odczyta-
nie wyraz[w wspak, literami b'd{
sylabami, np. =ac. juvenis ]juv`\ ˘
wuj, anglosas., >redniow. ang. i ang.
god ˘ b[g, bogi ˚012, preda•tor ˘
drapie•/nik ]`tor ^ `nik\, a z j. ros.
przez odwrotne znaczenia, np. pol.
Wielkanoc  ros. wielki dzie<, lub
odwrotn' kolejno>: synonim[w, np.
ros. dostowierenie  wiarygodno>: ]
dostojno>: ^ godno>:\, ˚019, 018.
W swoim za> j"zyku, macierzystym,
s=owa powstawa=y przez wymian"
d{wi"k[w, np.
ska=a  g=az ]s•ka•=a  g•=a•z;
sz; g ^ ska ^ ziemia, grunt, gleba\,
k•lucz  ='cz•ka, u ˘ a, "; l=
˘ w•kluczy:  w•='czy:; k, ka ]do\,
zakl"cie& czaru, czaru  urok, urok,
kcz, oa.
winkel ]k't\ ˘ angleankle, KG;
w innych j"zykach zapewne by=o
podobnie, np. w germa<skich ]staro-
germ., anglosaskim, >redniow. ang.\
winkel ]k't\ wyda= angle ]k't, r[g,
granica\ ˘ Angle ]Zak'tki, plemi"
z dala od centrum, nadgraniczne\ ˘
Anglia, i ankle ]kostka u nogi\; tak/e
elbow ]=okie:\ tu nale/y. Tak i polski
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
+okietek †1333 ]Zak'tek, w=a>ciciel
nadgranicznej dzielnicy, Brze>cia
Kuj., brze, r[g ^ granica ˘ Zabrze,
Zaporo/e, Ostr[g, Brest, Brestowica,
brzeg ˘ Brzeg, Ko=obrzeg, i inne\.
Przy zapo/yczaniu s=[w z j"zyk[w
obcych “odmieniano” je stosuj'c wy-
mian" d{wi"k[w lub znacze<.
>redniow. ang. cros ]krzy/\ ˘ ang. cross
˘ to cross out ]out ^ wy`\ ˘ wykre-
>li: ˘ kre>li: ˘ kres ]granica, brzeg\,
s=owotw. pokr. czerk ]czerkkres\ ˘
Czerkasy ]plemi" przy granicy, jak
niem. Angle\ ˘ podkre>li:  pod-
czerknut, wykre>li:  wyczerknut.
Czerkasy, prawdop. ¯ czer ¯ ter ]zie-
mia\ % kasogi ]sko>noo-cy(ki\; jedno
albo drugie, albo oba razem.
Z j. s=aw.-rosyjskiego wy=owi=em sze-
reg regu=, opisanych pod 019, np. wiel-
ki dzie< – Wielkanoc, dosto•wiernost
– wiary•godno>:, ale takie regu=y ist-
nia=y te/ przy zapo/yczeniach z j"zyka
angielskiego czy niemieckiego, i nie-
znajomo>: ich zatar=a te zapo/yczenia.
D z =atwych& z j. ang. g•asp – sap•a:,
potassium nitrogen – azotan potasu,
carbon monoxide – tlenek w"gla, czad.
Federal Reserve Bank – Bank Federal-
nej Rezerwy ]w j. pol. dla mnie lepiej
brzmi Bank Federalnych Rezerw\,
Czarno•g[ra, ros. Hernogoriq, ang.
Montenegro ]monte•negro\, no i
oczywi>cie natychmiast rzucaj'ca si"
w oczy forma bezokolicznik[w& w j.
ang. zaczynaj' si" od “to”, np. to write
]pis•a:\, gdy w j. pol. ko<cz' si" na
“`a:, `e:, `i:, `y:, `u:”, w j. ang.
home•less – pol. bez•domny, job•less
– bez•robotny, power•less – bez•silny,
taste•less – nie•smaczny, hopeless –
bez•nadziejny, worthless..., tak i inne
`less ˘ pol. bez`, nie`;
je/eli pol. wy` ^ ang. out,
to wy•kre>li: ^ to cross out, strike out;
ang. fortunte ]szcz">liw•y(ie,
pomy>ln•y(ie\ ˘ pol. fart ]szcz">cie
mie:\ ˘ traf(i: ]w co lub gdzie\,
ang. st ]prz[d\ – pol. st ]ty=\ ˘
ang. step ]krok\ – pol. stek ]zad\.
tak i z =atwych& mrowie, nurt, p"d.
D z trudniejszych& wola ¯ >redniow. ang.
alowen, be=t ]kusza\ ¯ ang. crossbow,
wy>cibi: ¯ ang. stub, w[= ¯ bull, brze-
mienna ¯ brzemi" ¯ pregnancy, znak,
strup, brud, =[w, b[g, ogrom.
D z trudnych – zaraza,
z j. niem. becher ]1. kubek, 2. puchar\
˘ pol. puchar, PB; UEA – zby-
teczne poszukiwania {r[d=a pucharu
po ziemiach :wierci Europy.
Og[lnie, pisane s=owa obce czytano
od ty=u, wymieniaj'c przy tym d{wi"-
ki, jak >redniow. ang. cros ˘ kres ˘
czerk ]kresczerk; s=aw.-ros. cz 
pol. >\ ˘ pod(kre>li: ^ pod(czerknut,
˚E, S.
Remove
Watermark PDFelement
yy
berg ]g[ra\ ˘ burg ]zamek\, EU,
hund ]pies\ ˘ hunt ]polowanie\, TD,
wind ]wiatr\ ˘ winter ]zima\, TD,
s=aw.-ros. wietier ]wiatr\; ter, tr ¯ =ac.
terra ]ziemia\; ziemia  zima – przej-
>cia i wymiany d{wi"kowo-literowe,
powi'zania mi"dzy s=owami, s=abiej
znane s' autorom wy>mienitego S=ow-
nika Webstera ]Webster’s Dictionary,
licznych edycji, wyda<\, ˚885.
Stan wiedzy
o pochodzeniu s=[w w j"zyku polskim
jest z=y lub mierny, w mej ocenie,
opinii, ˚przek's.
Nie ma prawdziwego s=ownika j"zyka
polskiego. Zagadnienie rozbite na
kilka, a i te usieczone b="dami.
S' s=owniki&
• wsp[=czesnego j. pol. – mSjp 1969,
• staroplskiego – Ss 1953-2002,
• wyraz[w obcych – Swo 1980,
• etymologiczne, wi"cej ni/ jeden,
w tym – Sejp 1927, pisany przez Alek-
sandra Brücknera, agenta niemieckich
interes[w, tak/e przez Krystyn" D=u-
gosz-Kurczabow', 2008, i Wies=awa
Borysia, 2008 ]do dwu ostatnich nie
mia=em pe=nego wgl'du\.
Ka/dy pisany przez zesp[= ludzi, mo/e
z wyj'tkiem etymologicznych.
Szarpn'=em si" i ja, by zebra: wszyst-
kie w jeden, lecz zadanie wykracza
mo/liwo>ci jednej osoby, tak czasowe
jak i techniczne.
Ss 2011 – R. Mazurkiewicza, jest klasy
Sejp 1927 – A. Brücknera.
polski ustr[j spo=eczny
W zaborczo>ci ziem obcych, s'siadu-
j'cych z Polsk', na r[wni z Niemcami
i Rosjanami; szczeg[lnie od strony
wschodniej – s=abszej& litewskiej i
ukrai<skiej.
Korupcja toczy ustr[j. Koprupcja w
Polsce idzie w g='b Íredniowiecza gdy
namiestnik kr[la by= wszystkim&
1. rz'dc',
2. s"dzi',
3. pisarzem, i
4. wojewod' w czasie wojny.
Zwany panem ]wszystkim\ ¯ gr. pan
¯ pas ]wszystko, ka/dy, uniwersalny,
wszechstronny, ang. all, every, univer-
sal\; ˚pan, pa<stwo.
Wojewoda robi= co chcia= – by= poza
kontrol', z wyj'tkiem kr[la kt[ry sie-
dzia= na tronie w odleg=ym Krakowie.
Kto zaskarbi= jego przychylno>: – mia=
spraw" za=atwion' po swej my>li.
Tytu= pan spowszechnia= na w=a>ci-
ciela zagrody, posiad=o>ci& “pan na
swych w=o>ciach, >mieciach” i dzi> jest
zupe=nie grzeczno>ciowy w zwracaniu
si" do m"/czyzny.
1. Korupcja toczy ustr[j, i nie jest to
wszystko.
Polacy maj' kilka innych, paskudnych

Wondershare
yy
wad, bo s' cz'stk' plemienia S=awian,
w tym&
2. utrudniaj' sobie /ycie do upad=ego,
nawzajem, dlatego w Polsce /yje si"
ci"/ko.
3. chaos we wszystkim, ca=y czas;
za mojej pami"ci& 3 r[/ne podzia=y
administracyjne kraju – du/ych 18-tu,
i ma=ych 49-ciu wojew[dztw, st'd
przej>cie zn[w do 16-tu du/ych, ze
zmianami w ich granicach, 3 r[/ne
wzory waluty ]banknot[w i monet\,
zmiany w nazwach instytucji i w ich
zakresach dzia=alno>ci, itp.
My>l polska zawodzi i mo/e jako
psychologiczna kompensata braku
– Polacy mieni' si" przewodzi: ni'
innym narodom. Za podstaw" maj'
Konstytucj" 3 Maja 1791, /e druga w
>wiecie, po USA, 1787, albo trzecia,
bo i po szwedzkiej, 1789. Íwi"to pa<-
stwowe, 3 Maja, z tej okazji.
Pisana j"zykiem pretensjonalnym,
/adna z licznych instytucji rz'dowych
i organizacji naukowych nie przepisa=a
jej tre>ci – uczniom szko=y >redniej
zostawiono. Cytuj'c jej tre>:, zmienili
j"zyk na wsp[=czesny nam – fa=sz,
wi"cej ˚konstytucja.
4. fa=sz S=awian, a st'd bezprawie w
kraju, orzeczenia s'd[w nie s' miaro-
dajne, nie wchod{ w /adne uk=ady z
instytucjami w Polsce – kraj szwindli
nieustaj'cych; prawo w Polsce nie
dzia=a, nigdy nie dzia=a=o.
My>l polska, etyka, dopuszcza, by
zmienia: pisowni" nazw w=asnych,
powo=uj'c si" tak widniej' w cyto-
wanym materiale {r[d=owym, podaj'c
odno>niki do nich.
5. nar[d wierz'cy w Boga, mimo
ci'g=ych objaw[w /e go nie ma, kie-
rowany klerem Ko>cio=a Rzymsko-
Katolickiego.
Wiara, czyli >lepe zaufanie drugiemu
cz=owiekowi, jest przeciwstawieniem
my>li na kt[rej Nauka opiera si" –
Polska nie wyda=a cz=owieka wielkiej
my>li, swego chowu, i nie wyda,
wyda=a za> papie/a, Jana Pwa=a II,
1920–1978–†2005.
6. z=a znajomo>: j. angielskiego.
- Wielkopolska, dosł. Stara Polska
]wielki ^ stary\, kolebka Polski, ze
stolic' w Poznaniu, wcze>niej w
Gnie{nie ¯ s=aw. gniezdo ]gniazdo\
¯ nest, i na jez. Lednicy ]dosł. Lo-
d[wce ¯ s=aw. led ^ l[d\, ang. Great
Poland – jako Greater Poland, dosł.
Wi"ksza Polska,
- Ma=opolska, dosł. M=oda Polska, nowy
nabytek, odebarny Wielkomorawii
]Starej Morawii\ za czas[w Boles=awa
Chrobrego †1025, ze stolic' w Kra-
kowie, ang. Little Poland ]1. ma=y,
2. m=ody\ – jako Lesser Poland, dosł.
Mniejsza Polska,
wi"ksza i mniejsza – rozmiarami, nie
wiekiem;
ang. great ]1. stary, 2. wielki\,
ang. little ]1. m=ody, 2. ma=y\.
wojew[dztwo, ang. county, shire –
jako voivodeship,
powiat, ang. district – jako powiat.
Bezmy>lno>:, bezmy>lno>:, dok=adnie
– kraj Wiernych, a wi"c Bezmy>lnych;
S=awianie, pierwotnie Wodniacy,
przesz=o na S=awianie ^ Wierni ˘
prawo•s=awny ^ prawo•wierny, or-
todoksyjny ¯ gr. orthodoxos ¯ orthos
]w=a>ciwa, poprawna\ % doxa ]>wia-
topogl'd\ ¯ dokein ]my>le:\.
7. umi=owanie zmy>le< – kraj tonie w
nich& powie>ciach, nowelach, i dzie=a
maj'ce ambicj" powa/nych nie s' wol-
ne od bajek. wi"cej ˚zmy>lenie, 894
Litewskie nazwiska Polak[w – Justyna
Walkowiak, Pozna< 2019.
Zmy>lenia s' obowi'zkow' literatur'
w szko=ach >rednich.
Dzie=a pisane przez Polak[w i wszelka
inna tw[rczo>: j"zykowa s' g=[wnie do
u/ytku przez Polak[w... voivodeship,
maj'ce by: angielskim, Boles=aw
Krzywousty ]Fa=szywy ¯ krzywie ^
fa=szywie\ – the Wrymouth ]Krzywe
Usta, fizycznie wykrzywione\, W=a-
dys=aw +okietek ]Zak'tek ¯ =okie: ^
k't, w=a>ciciel Brze>cia Kujawskiego,
nadgranicznej dzielnicy; brest ^ gra-
nica\ – karze=, krasnal, bo wysoko>ci
=okcia, miara d=ugo>ci ^ 0,57 m, Piast
¯ piasta, obejma u ko=a – siedzia= przed
chat' i ko=a dzia= ]czyni=\ ˘ Piast
Ko=odziej, Ko=odzieja mu dodano,
˚piast, itp.
I tak' wiedz" przekazuj' m=odym i
propaguj' >wiatu.
Prawd' nie wygrasz z Polakami bo j'
odrzuc' lub niewygodne argumenty
pomin' i p[jd' swoj' drog' – fa=szu.
Taki to nar[d.
Tak powsta=a wiara chrze>cija<ska i
dzi> kwitnie – odrzucaniem wszystkich
na pierwszych soborach, kt[rzy odwa-
/yli si" m[wi: prawd" o Jezusie Chry-
stusie, i odrzucaj'cy prawd" wygrali.
Wady Polak[w i ustroju, opinia nie-
pochlebna, Polacy j' zdyskryminuj',
lecz ja tak do>wiadcza=em systemu,
dot'd, dop[ki nie uciek=em z PRL-u,
latem 1981.
I, w moim zrozumieniu, u=omno>ci te
nie s' do “wyleczenia” ]pozbycia si"
ich\, bo s' kwesti' krwi.
polubi: ¯ po` ]u`\ % lubi: ]podoba:\.
staropol. polubi:, polibi:, polubo-
wa: – ceni:, upodoba: sobie. ]$\
ang. belove, ros. vozl[bit;-
wozljubit }†wozlubit| ¯ woz % luba.
†polubie-nica(<ca ulubienica,
wybranka. po ^ u ^ na ^ za.
†polubowa: upodoba: sobie.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
¢po= s=aw.-wo=.-ros. p[=.
po=tret’ja ˚p[=trzecia.
po=a cz">: ]surdutu, palta\.
skr. po=owa.
po=a: obszar.
=ac. area ]poziomy kawa=ek gruntu\,
ang. area, region, tract,
ros. poverxnost;-powierchnost,
oblast;-ob=ast, strana-strana.
po=ama: ¯ po` % ˚=ama:.
po=apa: ¯ po` % ˚=apa:.
†po=api: z=apa:, porwa:.
¯ po` ]ob`\ % =api: ]j':, chwyci:\.
ang. catch, grasp,
ros. pojmat;-pojmat.
†po=az pasieka, miejsce w kt[rym
stoj' ule z rojami.
po='czy: ¯ po` % ˚='czy:.
¢po=k wojsko, oddzia=, poch[d wo-
j[w, bitwa; ˚pu=k.
staroros. polk-po=k, p=lk-po=k,
ros. vojsko> otrqd, voinskaq
hast;> voinskij poxod, bi-
tva,
ang. army, troops; regiment;
battle.
po=kn': ¯ po` ]czas przesz=y\ %
=yka: ¯ =yk ]haust; tyle p=ynu, strawy
w ustach ile mo/na wch=on': jednym
ruchem grdyki\.
j"zykowe “po=kni"cia” samog=osek –
opuszczania ich w wymowie
˚>ci'ga-:(czka.
¢po=ma po=owa.
staroros. polma-po=ma,
ros. polovina-po=owina,
ang. half.
¢po=o~, p=o~ wzniesienie.
P=oskie Zamojskie, po=onina, p=o-
mie<, po=udnie ¯ p[= dnia, zenit.
†po=ok /ar=ok, ob/artuch.
˚pa/yra ]/ar=ok\.
¢po=on(i: pochwyci:, pochwyceni
w wyniku wyprawy, zdobycz wojen-
na, uj"ci i uprowadzeni, je<cy.
po=on ˘ plon.
s=aw. polo-n=/it;,
ros. polonit; ]pochwyci:, pojma:,
zdobycz\; ...i polona mnogo po-
imawa, 1262, ...a polon= svoi
øpoloniwa, 1282.
po=onina w Karpatach Wschodnich
pastwisko g[rskie le/'ce powy/ej
g[rnej granicy las[w; hala.
¯ po=o` ]wzniesienie\. ˚¢po=o`.
¢po=oszati p=oszy:, straszy:.
staroros. polowati-po=oszati
¯ p=ocho ]z=o\, {le gdy tak podczas
polowania na zwierza, ptaki,
ros. pugat;-pugat,
ang. to scare, to frighten, to

Wondershare
yy
terrify.
po=owa ¯ p[=.
zakrawa, /e w ma=/e<stwie s' dwie
po=owy&
wi"ksza po=owa – m'/, po=owica, i
mniejsza po=owa – /ona, ni/sza;
`wica ]wi"ksza\, jak r"ka ˘ r"kawica.
st'd wzi"=y si" te dwa terminy,
b"d'ce sprzeczno>ci', paradoksem,
dla logicznie my>l'cych, /e po=owa
to po r[wno, po 50@.
=o ¯ ca•=o>: ]ca ^ ka\,
wa ¯ ka•wa=ek ]cz">:, u=amek\ ˘
˘ po` % =owa ]cz">:\ ˘ po=owa ]cz">:
ca=o>ci, nie koniecznie r[wne 50@,
cz">ciowo, w cz">ci\ ˘
po=owicznie ]cz">ciowo\.
termin obecnie rugowany z j"zyka bo
maj'cy >wiadczy: o nierozgarni"ciu
osoby gdy w rzeczywisto>ci stary jest,
przetrwa= do naszych czas[w;
uczeni lecz nadal niedouczeni w j"zyku
polskim go ruguj', ˚uczony.
staropol. po=owica – po=owa. ]$\
s=owotw. pokr. s=aw.-ros. po=k ]pu=k\,
anglosas. healf,
niem. halb ]p[=, wp[=, na p[=\,
>redniow. ang. i ang. half }haf|,
ros. polovina-po=owina.
wo=. 1289 mou'esk= pol=-mu/
esk po= ]m"sk' po=ow"\.
po=owicznie dosł. bez po=owy.
¯ po=o ¯ po=owa, % `wicznie ]bez\,
tak i ustawicznie ]bez ustanku\,
s=owotw. koncepcji 003.
po=o/enie umiejscowienie ]$\
staropol. po=o/enie – ustalony
spos[b, forma prawna, rozdzia=.
franc. position ]pozycja\,
=ac. locus ]miejsce\ ˘ locatio,
ang. location,
ros. mestopolo'enie, pome]
enie-pomieszczenie
¯ mesto-miesto ]miejsce\.
po=o/y: ¯ po` % ˚=o/y:.
umiejscowi:, st'd liczne&
1. umie>ci: co na czym, zwykle
poziomo ˘ po=o/y: ksi'/k",
po=o/y: palec na ustach,
2. po(wy•stawi:, wybudowa:, u=o/y:
˘ ]rzadkie\ ˘ po=o/y: mury,
3. zmieni: pionow' pozycj" na
poziom' ˘ po=o/y: na =opatki,
4. spowodowa: upadek czego ˘ ]nie-
popr.\ po=o/y: imprez" ]zwie>:\.
w zwi'zku s=owotw. ze s=aw. lo';
-=o/ ]k=amstwo\ i polo'nie ]po=o-
/enie\ kt[re ma analogi" w ang. lie&
1. le/e:, 2. k=ama:.
wo=. 1289 polo'i-po=o/i ]po=o/y=\,
polo'iwa-po=o/isza ]po=o/yli\.
staropol. po=o/y: –
1. zaleci:, ustanowi:,
2. wnie>: skarg" do s'du,
3. po=o/y: spraw" – straci: /ycie ]$\.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
¯ po` ]przed`\ % =o/y: ]k=ada:\
=ac. prae` % esse ]by:\ ˘
praeesse ˘ praesens ˘ starofranc.,
>redniow. ang. i ang. present,
ros. predstav-lqt;/it;, po-
davat;-podawat,
prepodn-osit;/esti.
po=[g daw. por[d, ¯ po % =[g ]r[d\.
dzi> tak/e «okres po porodzie, w kt[-
rym, w organi{mie kobiety, ust"puj'
zmiany zwi'zane z ci'/' i porodem».
s=owotw. baz'. =[g ]r[d, rodzi:, rodzaj,
narz'dy rodne\, maj'cy odpowiednik
w j. =ac. ornare ^ ang. to ad•orn ˘ or-
namentum, i ang. ˚orn ˘ born, thorn ^
cier< ˘ haw•thorn ^ g•=[g, i inne\.
s=owotw. pokr. po=o/na.
ang. delivery, childbirth,
ros. rody-rody, razrewenie ot
bremeni-razreszenie ot bremeni.
po=udni-e(owy geogr., pora dnia.
¯ p[= dnia, tj. s=o<ce w zenicie.
staropol. po=udni – po=udniowy. ]$\
anglosas. midd≤g, non ]pierw. 9-ta
godz. dnia rzymskiej metody od(ob-
liczania od wschodu s=o<ca – czyli
6-tej godz. rano, przyp. J.D. – st'd
po=udnie to godz. 15-ta dzisiejszego
systemu, podaje S=ownik Webstera\,
>redniow. ang. middai,
ang. midday, noon,
ros. polden;-po=de< ˘
poludennyj-po=udennyj,
staroros. poludne-po=udnie,
poluno];-po=unoszcz,
ros. [g-jug, sever-siewier,
ukr. poluden/nyj.
ang. South, midday, noon,
or North, midnight, ˚p[=noc.
po=y książk. ˘ na po=y.
w po=owie, do po=owy, prawie /e.
po=yka: czas tera{niejszy utworzo-
ny z czasu przesz=ego& po=kn':
¯ po` ]czas przesz=y\ % =yka: ¯ =yk.
pomaca: ¯ po` % ˚maca:.
pomad-ka(a
ital. pomata ¯ pom-o(um
]jab=ko, owoc\, franc. pommade ¯
pomme, ang. pomade.
pomaga: ¯ po` % ˚maga:;
¯ po` % mag ]si=a\ ˘ moc.
wo=. 1289 pomagati-pomagati
]pomaga:\, pomo'ete-pomo/ete
]pom[/cie\, pomagae†-pomagaet
]pomaga\. ˚pomoc(nik.
pomalowa: ¯ po` % ˚malowa:.
poma=u ¯ po` ]przyimek\ % ma=u
¯ ma=o. po ma=emu, po trosze,
powoli, bez po>piechu.
mazur. pomalu.
staropol. poma=u ]ma=o, troch",
nieznacznie\.
anglosas. slaw,
Remove
Watermark PDFelement
yy
pokr. holend. sleeuw,
>redniow. ang. slowe,
ang. slowly, little by little,
ros. medlenno-miedlenno,
malo-po-malu-ma=o-po-ma=u.
pomarzy: ¯ po` % ˚marzy:.
pomawia: ¯ bezpodstawnie, bez-
dowodnie, st'd cz"sto i nies=usznie,
przypisa: co komu, zarzuci: co,
pos'dzi:, oskar/y: o co.
¯ po` ]tylko\ % mowa.
staropol. pomawia: ]obmawia:\.
=ac. in` ]w`, do`\ % putare ]sza-
cowa:, skar/y:, obci'/a:, my>le:\
˘ imputare ˘ starofranc. emputer
˘ franc. imputer, >redniow. ang.
imputen, ang. impute,
ros. vmen-qt;/it; (komu hto)
v vinu,
pripis-yvat/at;,
obvin-qt;/it; (kogo v hëm).
pomaza: ¯ po` % ˚maza:.
1. posmarowa: ¯ po` % ma{ ]smar\,
2. nanie>: gryzmo=y na rysunek, tre>:,
3. nama>ci: >wi"conym olejem ˘ po-
mazaniec ]osoba wysokiej godno>ci
monarszej lub ko>cielnej\.
staropol. pomaza: ]nama>ci:\.
ang. smear over, besmear,
†Old Polish to anoint,
ros. mazat;-mazat ˘ pomazanie-
pomazanie, ang. anointing,
pomazannik-pomazannik,
ang. anointed sovereign. ˚ma{(nica.
pom"czy: ¯ po` % ˚m"czy:.
pomian nazwa herbu szlacheckiego.
¯ po` ]z`, za`\ % mian ¯ miano.
pomiar por[wnanie danej wielko>ci
z jednostk' wzorcow'.
staropol. pomiar ]u(dzia=, cz">:
przypadaj'ca na kogo>\.
=ac. super ]na(d\ % veoir ¯ videre
]widzie: gl'da:, patrze:\, starofranc.
surveoir, anglofranc. surveier,
>redniow. ang. surveien,
ang. survey, †Old Polish share,
ros. ]ziemi\ me'evat;-mirzewat ˘
me'evenie zemli.
pomiar por[wnanie danej
wielko>ci z wzorcem.
pomiata:
po` % s=aw. mieta:, AE, ¯ miot
]rzut\. s=owotw. pokr. miesza:.
s=owotw. pokr. za(wy-miata:,
wymioty.
pomi': ¯ po` % ˚mi':.
†pomierno>: umiarkowanie,
skromno>:, wstrzemi"{liwo>:.
staropol. pomierny – umiarkowany,
skromny, stosowny. ]$\
ang. moderation ]umiarkowanie\,
modesty ]skormno>:\,
temperance ]wstrzemi"{liwo>:\,

Wondershare
yy
ros. ]umiarkowany\ umerennyj,
]picie\ vozder'nyj,
]cena\ skromnyj-skromnyj.
pomidor(owy
pomierzy: ¯ po` % ˚mierzy:.
pomimo ¯ po` ]przyimek\
% mimo ]wbrew\.
pomiesza: ¯ po` % ˚miesza:.
pomiesza: co z czym –
1. wzi': jedn' rzecz za inn', wymieni:
znaczenia, wygl'd, popl'ta:,
uto/sami: jedno z drugim,
pomyli: co z czym,
2. po='czy: jedno z drugim, r[/ne
sprawy, zjawiska, substancje,
3. spowodowa: nie=ad, nieporz'dek,
chaos, popl'ta:, pogmatwa:, wpro-
wadzi: w zam"t.
¯ po` ]czas dok.\ % miesza:.
w j. pol. pomieszano znaczenia s=[w&
• 1. >redniow. ang. catel, katel
]byd=o\,
2. >redniow. ang. ketel, kettel
]kocio=\,
˘ staropol. †kocielnik, cieli: si",
cielak, s=aw. †skot ]byd=o rogate\,
• 1. s=aw. ˘ staropol. †szczyt ]tarcza\,
2. szczyt ]kulminacja wzniesienia\;
bie=yj ]1. bia=y, 2. niski lub p=ytki\
% skit, skith, skid ]g[ra\ ˘ Beskid,
Bieszczady ]dosł. Niskog[ry\,
Biecz, ˚bia=•y(e(ko,
tycz ]d[=\  czyt ]g[ra\,
bra< – tarcza ˘ natarcie, bro<,
szczyci: si", zaszczyt,
gra< – szczyt ¯ skith, skid,
• 1. dobrze ]walecznie, `e\ ˘
†dobry ]waleczny, `y\,
2. lepiej ]wi"cej, `ej\ ˘
lepszy ]wi"kszy, `szy\ ˘
lepiej ]wi"cej\ tam nie id{, lepiej
mi napisz o sobie ]wi"cej\;
˘ dobry ˘ lepszy ]stopie< wy/szy\,
czes. VěnceslaV ^ pol. Wi"ce-
s=aw ]lepiej`\, serb. bolie ]lepiej,
lepszy\ ^ Boles=aw ]bole, ros.
bolee-boleje, bol;we-bolsze,
wi"cej, ang. more\,
przyczyn' pomy=ki, w moim
zrozumieniu, mo/e by:, i pewnie
jest sk•lep ^ sk•=ad ˘
lepiej ^ =adniej,
• 1. pa>: ¯ pada:,
2. pa>: ]ch=on':\ ¯ pastwisko,
˘ prze•pa>:  ot•ch=a<,
• 1. gotowa: ]czyni: zdatnym\,
2. gotowa: ]sposobi: na ogniu\,
• 1. rusza: ]wyprawia: si" gdzie\,
2. rusza: ]tr'ca:, dotyka:\,
• 1. zawiera: ]zapiera:, zamyka:
np. drzwi, wierzeje\ ¯ zwarcie,
2. zawiera: ]np. zwi'zek\ ¯ wiara.
• 1. dw[r ]za drzwiami\ ¯ dwier,
2. dw[r ]otoczenie w=adcy\ ¯ court,
• 1. obecny ]osobi>cie przy tym b"d'-
cy, znajduj'cy si" w tej chwili\,
2. obcy ]nie nale/'cy do kr"gu os[b,
spraw, rzeczy\.
obcowa: – by: z kim w bliskim
kontakcie, przebywa: razem.
• 1. wolno ¯ ang. slow ]powolny\ ˘
/[=w kroczy wolno,
2. wolno ¯ ang. allow ]pozwala:\ ˘
wolno mi pisa: o tym, swawola.
w mSjp 1969 oba znaczenia pod
jednym has=em& «wolno»&
1. powoli, poma=u,
2. wg woli, ch"ci, niezale/nie,
3. lu{no,
4. mo/na, przystoi, godzi si".
• 1. czo=o ˘ czelno>: ]>mia=o>:,
tupet\ ˘ stawi: czo=a czemu,
2. czo=o ˘ bez czo=a, tj. bez m[zgu,
bez zasad, bez baczenia ˘
arogancki, zuchwa=y, cyniczny,
bezwstydny,
w mSjp 1969 uto/samiono&
czelno>: z bezczelno>ci', gdy
bez` jest zaprzeczeniem rdzenia.
• 1. odor kojarzy mi si" z fetor ]ga-
zem, smrodem, przykr' woni'\,
2. a od[r – z wod[r ]ciecz'\,
w mSjp 1969& od[r ]gaz, smr[d\.
• 1. st-opa('pa: ]ang. foot, to step
ros. stupat ^ st'pa:, kroczy:\,
2. stopie< ]ang. grade, ros. stepe<\,
ale stopie< schod[w,
ang. of stairs& stupe<\.
w Ss 1953 pod jednym has=em.
przyczyn' pomieszania jest&
=ac. gradi ]kroczy:\ ˘ gradus
]krok, stopie<, ang. a step,
degree, rank\.
• 1. kop ]d[=\ ˘ o(wy•kop, kopalnia,
2. kopa ]g[ra\ ˘ Zakopane, Zagreb,
kopny >nieg ]w zaspach ¯ za %
spa – wzg[rze ˘ pered % spa ˘
Perespa\,
g[rnik – pracownik w kopalni.
• 1. znamienity ¯ znami", znak,
ang. mark ˘ remarkable,
2. znakomity ]s=awny, s=ynny\ ¯
ros. znakomyj ]znajomy, znany\;
znamienity – znany ze wzgl"du
na zas=ugi, ciesz'cy si" uznaniem,
znakomity – wybitny pod jakim>
wzgl"dem; wyborny, wy>mieni-
ty, >wietny, pyszny.
• 1. naczynie – pojemnik wodo-
szczelny& garnek, beczka, i inne,
2. kosz(yk – pojemnik pleciony ˘
kr[bka – plecione naczynie,
wg Ss 1953–2002.
• 1. /ebra: – zbiera: datki na /ycie,
2. rzebro – =ukowato wygi"ta ko>:
kaltki piersiowej, ¯ rebro ¯ rib;
rzebro jako /ebro ¯ zebra:.
identycznej pisowni by=y lub s'&
D staropol. †cze>nik, †deka, †g=obi:,
†gorze:,
D staropol.-pol. †glejt, †kr[tki,
†wola,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
D pol. kopia, kosztowa:, rakieta,
staw, tryb, wie>:, wolno, zwada.
Pomieszania, jak wida:, powsta=y we
wczesnym okresie pi>miennictwa, w
j"zyku staropolskim, utrwalone – dzi>
b="dy ju/ nie do naprawienia, jak dobry
]waleczny\ ˘ lepszy ]stopie< wy/szy
od dobry\.
Inne, identyczne pisownie, albo wysz=y
zupe=nie z u/ycia, albo nie s' mieszane.
Sk=onno>ci do mieszania dzi>, wynik=e
z zapomnienia po cz">ci podstaw, po-
bie/no>ci, lub obu czynnik[w razem&
staropol.-pol. sze>ci` ]w sz[stej cz">-
ci, u=amek\, jak w :wierci; sze>cio`
]6-krotnie wi"cej, wielokrotno>:\ ˘
sze>cipi"dek ]6-ta cz">:\ jako 6 pi"dzi,
czyli dzban wysoko>ci ok. 1,2 m....
Pomieszano te/ liczb" pojedy<cz' z
mnog' w odniesieniu do pr'cia ]w
liczbie pojedy<czej\, jako pr'cie ]na-
dal ma by: w liczbie poj.\, lecz forma
liczby mnogiej, jak jaja. Pr': ¯ prut, U
˘ Å, ´ ¯ ang. sprout, s=owotw. pokr.
pr"t, prze: ]tj. napiera:\, ma odpowied-
nik w j. ang. penis ]pierw. =ac. ogon\,
dick ]tak/e w liczbie poj.\, a genitalia
– w liczbie mnogiej, jaja, czyli penis z
torb' moszow'. Tym razem nie wiem
kiedy i kto pomiesza=, zakrawa /e w
p[{nym okresie, ze staropol. pr'cie
]pr"ty, w liczbie mn.\, jaki> ekscentryk
z tytu=em uniwersyteckim, cz=ek uczo-
ny, lecz nadal niedouczony, by form"
liczby mnogiej zastosowa:, przy=o/y:
do liczby pojedy<czej& `ie ˘ grabie ˘
zdrobn. grabki, kape: ˘ kapcie, babcia
˘ babcie, babka ˘ babki, mrowie, i
inne – pr'cie, bo tak w mSjp 1969.
˚dziwol'g.
Pomy=ka “ze wszech miar” tj. we
wszystkich miarach, aspektach.
Istniej' wprawdzie& parcie, tarcie,
zwarcie, /arcie, zakl"cie, b"d'ce liczb'
pojedy<cz', a tak/e zdrowie, zarzewie,
to prut ¯ sprout ]p"d\ zapewnia, /e
w=a>ciw' form' jest pr': ]zwi'zany
z pop"dem p=ciowym, p"cznieniem\,
nie pr'cie.
W moim zrozumieniu, w j"zyku an-
gielskim pomieszano&
• 1. Anglia ]L'd Angl[w\ ¯ Angle
]K'ty, plemi" na Wyspach Brytyj-
skich, pierw. z rej. Brunswiku w
P=n. Niemczech\ % `ia ]l'd\,
wi"cej ˚k't, k'ty, nr 600,
2. England ]Koniec L'du\ ¯ end,
]koniec\ % land; tak i Denmark
]Granica Wod'\ ¯ den % mark;
>redniow. =ac. marchensis ˘
starofranc. marchis }¢mark % is|
]nast"pnie marquis\ ˘ >redniow.
ang. markis ˘ ang. marquis;
sve % rigge ]grzbiet, kraw"d{,
brzeg\ ˘ Sverige ]Szwecja\ ˘
Sweden; Riga ]port w +otwie\,
• 1. Theutons ]Powo=anie, dosł. Zew

Wondershare
yy
Boga; zakon powsta=y w Palesty-
nie, 1190, wi"cej ˚600\ ¯ gr. theo
]B[g\ % `tonos ]zew, g=os\,
2. Teutons ]Ziomki, Tubylcy, ple-
mi" z Jutlandii, N od rzeki Elbe,
po 1612, 1617\ ¯ teuta % `tons ¯
gr. autochthon ¯ autos ]samo\ %
chthon ]ziemia\; teuta ˘ Teutsch,
Deutsch.
pomieszczenie miejsce, lokal,
izba, budynek, mog'ce zwarze: w
sobie co, przechowa: na czas pewien,
“pomie>ci:” ]po ^ za ^ u\.
baz' «miejsce» ]do sk=adowania,
przebywania w nim\.
K ˘ Cz ˘ SzK ˘ SzCz ˘ s=owotw. pokr.
mieszkanie  pomieszczenie.
ang. place, lodging, accomoda-
tion,
ros. mesto-miesto, kvartira,
pome]enie-pomieszczenie.
pomie>ci: ¯ po` % ˚mie>ci:.
pomie>ci: si" ¯ po` % miejsce.
wo=. 1289 v=zm≠stitsœ-
wozmietititsja ]pomie>ci: si"\.
pomin': ¯ po` % ˚min':.
pomkn': ¯ po` % ˚mkn':.
¯ po` ]czas dok.\ % mkn': ¯ myk.
myk s=owotw. pokr. mig ˘ migiem
]r'czo, cho/o\, mgnienie ]oka\.
biegiem oddali: si". ˚b=ysk.
staropol. pomkn': – przyczyni:,
rozszerzy:, po(wy-suwa:. ]$\
pomnie: pami"ta: OA, by:.
pomn-y( ik ˘ wielkopomny.
¯ gr. amnesia ]niepami":\ ¯ a ]nie\
% mnasthai ]pami"ta:\.
˚mniemanie, s=owotw. pokr. pomnik.
staropol. pomnie: si" – opami"ta:
si". ]$\
=ac. memor ]u(z-wa/aj'cy\ ˘ re` %
memorare ]odwo=a: si" do pami"ci\,
starofranc. remembrer, se remem-
brer, >redniow. ang. remembren,
ang. remember, †Old Polish come
to one’s senses, collect oneself,
ros. pomnit;-pomnit,
vspom-inat;/nit;.
wo=. 1289 ne pomnœ-nie pomia
]nie zwa/aj'c\,
za•pomnie: – za•by:.
za(na(u(przy(do(wy(ws•pomnie:.
~pomnie: czas niedok. i przedrost-
ki nie czyni' go dokonanym.
pami"ta: ˘ pomnik ]pami'tka\.
s=aw.-ros.-wo=. ja ˘ ¢mnet;-mniet
]>redniow. mnqwe-mnjasze ^ mnie-
maj'c, my>l'c\ ˘ ros. napomnit;-
napomnit ]przypomnie:, przysun':
na my>l\,
ang. `mind ]my>l\ ˘ remind.
za•pomnie: – usun': z pami"ci
na•pomnie: – zwr[ci: }przykr'|
uwag", przywo=a: do po-
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
rz'dku, karci:, strofowa:
u•pomnie: – udzieli: wym[wki
u ^ na
u•pomnie: si" – o rzecz nale/n',
przypomnie: o niej komu,
u ^ przy
przy•pomnie: sobie – odzyska: w
pami"ci zdarzenie, w my>li
odtworzy: je
do•pomina: si" – kilkakrotnie zwr[-
ci: si" do kogo> o co>
wy•pomnie: – wyrzuci: komu co
s=owami, szczeg[lnie dobro
niegdy> uczynione
ws•pomnie: – wr[ci: my>l'
ws•pomnie: sobie – spojrze: wstecz,
wspomnienie; wspominki
pomno/y: ¯ po` % ˚mno/y:.
pomoc(nik(ny ¯ moc ¯ mag ]si=a\.
wo=. 1289 pomoh;-pomocz,
pomo];-pomoszcz ]pomoc\,
pomoh;[-pomoczju ]pomoc'\,
pomohi-pomoczi ]pomocy\,
pomo]nik=-pomoszcznik
]pomocnik, pomocnikiem\,
mazur. pomo]; ¯ s=aw. pomo];.
†pomogranat owoc granatu.
pomordowa: ¯ po` % mordowa:.
pomost ¯ po` % most
wo=. 1289 pomost-pomost.
pom[c ¯ po` % ˚m[c.
pom[wi: ¯ po` % ˚m[wi:.
pomp-a(ownia
prawdop. d{wi"kona>ladowcze
]obchody z wielk' pomp'\.
franc. pompe, >redniow. holend.
pompe, >redniow. ang. pumpe,
pompe, ang. pump,
niem. pumpe, hiszp. bomba.
staropol. pompa ]przepych, splendor\,
ang. luxury, pomp, splendor,
magnificence,
ros. pywnost;-pysznost ]pycha\,
velikolepie-wielikolepie.
pomruk g=uchy, przyt=umiony
d{wi"k z oddali, szczeg[lnie g=os
wy=adowania nadchodz'cej burzy,
czasem g=os niezadowolenia zebra-
nych w sali.
=ac. ˘ starofranc. i ang. murmur,
ros. bormotanie-bormotanie.
pomrze: ¯ po` % ˚mrze:.
pomsta zemsta, po ^ ze
odwet za poniesi'n' krzywd", kara.
staropol. pomsta ]zemsta, s'd osta-
teczny\. ¯ po` ]czas dok.\ % mest.
=ac. vindicare ˘ starofranc. re` ]od`\
% vengier ]p[{niejsze venger\ ˘ re-
venger, revenchier, ang. revenge,
ros. mest;-mest, licenie-licenie.
M. Kromer o sejmie 1505 w Radomiu,
na kt[rym szach Achmet, carzyk Tata-
Remove
Watermark PDFelement
yy
r[w Zawolskich ]zza Wo=gi\ „swe /ale
>mia=o i surowo wyrzuca= kr[lowi”, w
tym /e w Kijowie szuka= schronienia,
a tam „zgwa=cono go>cinno>ci prawa,
rz'dca miasta tego odes=a= mi" do
Litwy, ztamt'd obwarowanemu iak
wi"{niowi, tutay stawi: mi si" kaza-
no... zgwa=coney przysi"gi znaczn'
pomst' odwetuje.”, u Kromera na str.
592, dawnej edycji.
pomyje ¯ po` % ˚my:.
ciecz po myciu naczy< sto=owych i ku-
chennych zwykle z resztami jedzenia;
strawa dla >wi<.
staropol. z=a woda. ]$\
anglosas. ]tylko w po='czeniu\ sloppe,
>redniow. ang. sloppe ˘ ang. slop
]...4. cz"sto w liczbie mn., a. mokre
resztki wszelkiego rodzaju, b. odpady
kuchenne zaprawione wod', przezna-
czone do karmienia zwierz't, zw=asz-
cza >wi<, 5. destylacyjne wyt=oki po
odci'gni"ciu alkoholu, 6. ...itd.\,
ang. slops, ros. pomoj-pomoj.
pomyka: ¯ po` % ˚myka:.
pomy=ka ¯ omy=ka ˘ omy=kowo.
mkn': ˘ pomyka: ]biegiem, szybko\
˘ pomy=ka ]oszybka, ros. oszibka\.
o•my=ka – z•my=ka,
o•myli: – z•myli:.
s=owotw. pokr. pomyka:, mkn':,
zamyka: ]drzwi, wierzeje\, zamek;
staropol. YE.
pomy>le: ¯ po` % ˚my>le:.
mazur. pomysli ]pomy>la=\.
ponad(to ¯ po` % nad(to
opr[cz tego, co wi"cej, w dodatku.
po` ˚przyimek.
nad(e ]wi"cej ni/\, nade wszystko,
poza wszystkim – odpow. ang. above
]nad\ and beyond ]za, poza\.
ni/ nieod='cznie zwi'zany z ponad ˘
wol" to ni/ tamto, czyli
wol" ]przedk=adam\ to ponad tamto.
ponagla: ¯ po` % nagle  nag=y.
naciska: na po>piech, pop"dza:.
staropol. pon"ca: ]ponagla:\.
franc. impulsion, besoin; urgence,
=ac. urugere ]nacisn': mocno\ ˘
ang. urge(ncy(nt,
ros. pogonqt;-pogonjat,
dostrekat;-dostrekat,
nastaivat; na hem.
†pon"ca: ˚ponagla:.
¢ponie chocia/; w skrajnej mierze;
nawet; w ka/dym wypadku.
staroros. pone-ponie,
ros. xotq> po krajnej mere>
da'e> vo vsqkom sluhae,
ang. although, though, bottom
line, even; in any case.
poniek'd troch", jakby.
po % nie % k'd.

Wondershare
yy
za % nie % gdzie
k'd – k"dy – s=aw. kuda ]gdzie\.
po`, za` ˚przyimek.
mo/e to i, troch", gdzie niegdzie,
co nieco.
u/ywane w wypadkach w'tpliwych,
wahaniu si", lub cz">ciowej zgody,
przybli/enia.
ponie>: ¯ po` % ˚nie>:.
1. nios'c, d{wigaj'c kogo,
uda: si" gdzie,
2. zosta: obarczonym, oci'/onym
czym ˘ ponie>: kar",
3. o jakim> bod{cu nakazuj'cym
dzia=anie ˘ ponosi mnie, ponios=a
go furia, fantazja.
staropol. ponie>: –
p[j>: nios'c kogo.
¯ po` ]czas dok.\ % nie>:.
ang. carry ]away\,
ros. unosit;-unosit, unesti.
poniewa/
po % nie % wa/]ne\,
po % nie ˘ dosł. poniek'd wa/ne. za
cz">ci' zasadnicz' my>li – jej uzasad-
nienie, sp[jnik wyra/aj'cy przyczyn",
wyja>nienie. ˚albowiem.
poniewczasie zbyt p[{no.
po` ]przyimek\ % niewczasie ¯ nie
w czas ]po czasie\.
poniewier-ka(a:
†poniewolny przymusowy,
ang. compulsion ˘ compulsory,
mandate ˘ mandatory,
prnu'denie-prinu/denie,
ros.
nasilie-nasilie,
povelitel;nyj-powielitielnyj.
†ponik strumyk, podkop.
poniucha: ¯ po % niuch(a:, w"ch.
wo=. 1289 poouxati-pouchati.
poni/-ej(y: ¯ po` % ˚ni/a:.
pono: podobn•o(ie.
noc ^ doba ]dodatek do dnia\.
ponowi: ¯ po` % ˚nowi:.
†ponta= klamra. sprz'czka ze szla-
chetnego metalu.
ponury pos"pny, sprawiaj'cy
przykre wra/enie, przygn"biaj'cy.
¯ po` % nury ¯ nur ]ciemny\.
po<czocha
owijak.
chyba przez przypadek podobie<-
stwo do opo<czy; wsp[lne po<cz.
¢poochritatisja rozsierdzi: si".
udr"czy:, strapi:, uprzykrzy: si".
Latopis 1116 pooxritatisq-
poochritatisja.
pop ojciec, pierwotna nazwa ksi"-
dza, dzi> niemal wy='cznie w Rosji,
biskup, papie/ ]biskup Rzymu\.
=ac. papa ˘ ang. pope, >redniow.
ang. pape, wo=. 1289 pop=-pop,
Latopis 1116 popin=-popin,
staropol. popad-ia(yna,
popo-dyja(dynia(dyni ]/ona popa\.
popali: ¯ po` % ˚pali:.
¯ po` ]czas, s`, wy`\ % pali:.
wo=. 1289 popali-popali ]popali=\.
poparzy: ¯ po` % ˚parzy:.
popasa: ¯ po` % ˚pa>:.
popatrzy: ¯ po` % ˚patrzy:.
†popa/ela czy te/ popaszela
na=o/nica, ? ^ Sz.
popcha: ¯ po` % ˚pcha:.
popelina lekka tkanina jedwabna
lub bawe=niana, o mocnym po=ysku.
ital. papalinol ]dosł. papieski, bo z
Awinionu, ang. Avignon – miasta pa-
pie/a\, franc. popeline, papeline,
ang. poplin, ros. poplin-poplin.
pope=ni: ¯ po` % ˚pe=ni:.
pop"d ¯ po` ]przyimek\ % p"d ]ci'g
towarzysz'cy posuwaniu si" z du/'
pr"dko>ci'\,
po` ^ na` ˘ pop"d ^ nap"d ˘ okrzyk
na konia& wio# ¯ =ac. violentia.
˚poci'g, kolej, ci'g, ruch, wio.
pop"dzi: ¯ po` % ˚p"dzi:.
popi: ¯ po` % ˚pi:.
popilnowa: ¯ po` % ˚pilnowa:.
popi[= bia=y i szarawy py= po spale-
niu czego. mSjp 1969& pozosta=o>: w
stanie sta=ym po spaleniu substancji
pochodzenia organicznego, zawiera-
j'ca r[/ne zwi'zki nieorganiczne.
?yczy=bym, by pierwotni ludzie
wiedzieli o tym, gdy termin urobili.
¯ po` % pe=  ¢p=o ]/ar\.
s=owotw. pokr. p=owy, pio=un.
popi[= ˘ popielaty.
staronord. aske, pokr. goth. azgo,
anglosas. asce, ≤sce,
>redniow. ang. asche,
ang. ash, ros. pepel-piepie=.
†popisa: opisa:, spisa:.
popis ]zapis\, po ^ za.
ang. describe, list, catalogue,
register,
ros. opisat;, rospisat;.
popis-ywa:(a: si" wykaza: si".
¯ popis ]wykaz\. ˚pisa:.
=ac. displicare, starofranc. despleier,
>redniow. ang. displeien,
ang. display, show off,
ros. vystav-lqt;/it; (na po-
kaz)-wystaw-liat(it ]na pokaz\.
pop=aca: si" ¯ po` % ˚p=aci:.
pop=aka: ¯ po` % ˚p=aka:.
pop=uka: ¯ po` % ˚p=uka:.
pop=ywa: ¯ po` % ˚p=ywa:.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
popracowa: ¯ po` % ˚pracowa:.
popra: ¯ po` % ˚pra:.
¢popriati po>piesza:, pomoc.
Latopis 1116 poprπqti-popriati
¢poprijati przyja{< okaza:,
wsp[=pracowa:.
staroros. popriqti-poprijati,
ros. okazat; priqzn;, code-
istvovat;,
ang. to cooperate, to concur.
poprosi: ¯ po` % ˚prosi:.
poprowadzi: ¯ po` % prowadzi:.
popr[bowa: ¯ po` % pr[bowa:.
¢popryszcze miara dług.
1. 40 wi[rst ^ 40 x 3500 st[p ^
42,672 km; 40 ¯ arab. wiele, ˚40,
2. odleg=o>: oko=o tysi'ca krok[w,
wiorsta, kilometr. Archaizm, miara
tak stara, /e wypad=a ze wszelkich
obja>nie<. Wg Rosjan 1988, tak/e&
dzienny odcinek drogi.
Latopis 1116 popri]e-popriszcze,
wo=. 1289 popri];e-popriszcze
popri];-e/a, pop;ri]e.
poprze: ¯ po` % ˚prze:.
poprzedzi: ¯ po` ]przed\ % prz[d.
wo=. 1289 poperedil-poperedi=
]po(u-przedzi=\, popredili-
popredili ]po(u-przedzili\.
poprze-k(czka
¯ po` % przek-[r(ora ]kora ^ wzd=u/\.
wo=. 1289 poprek=-poprek.
poprzysi'c ¯ po` % ˚przysi'c.
†popisnik pisarz, spisuj'cy.
anglosas. writan, >redniow. ang.
writen ]pisa:\ ˘ ang. write ˘ writer
]pisarz\; scribe ]skryba\,
ros. pisatel;, pisec-pisiec.
†poprawowa: poprawia:, polepsza:.
anglofranc. emprower ˘ ang. im-
prow, emprou ˘ ang. improve,
ros. uluhw-at;/it;.
popr[bowa: czynność. spr[bowa:.
rzadkie, raczej spr[bowa:.
¯ po` % pr[b-a(ka;
po` ^ s` ^ wzmocn.
populacja zaludnienie.
=ac. populatio ]ludno>:\, populus ˘
popularis ]popularny\; po ^ za, pul
^ lud; `a, `cja ^ nie-nie
popu>ci: ¯ po` % ˚pu>ci:.
popyt zapotrzebowanie. pokr. opyt.
popyta: si" ¯ po` % ˚pyta:.
pora czas; w por" – w czas,
do tej pory – dotychczas,
ros. pora.
cztery pory roku&
wiosna, lato, jesie<, zima;
• wiosna ]wszystko ro>nie\

Wondershare
yy
¯ wies ]wszystko\ % sna ]ro>nie\;
sosna ]wysoko rosn'ca\ ¯ so % sna,
rz. Prosna ]zaro>ni"ta\ ¯ pro % sna,
posoka ]zaskrzepni"ta krew\
¯ po % soka ¯ sok ]do g[ry\
¯ so % k ^ k % rew ]g[ra\.
• lato ]pe=nia roku\
¯ lat ]rok\ % o ]pe=nia\;
latopis ]opis roku\ ¯ lat % opis.
• jesie< ¯ o % sie< ]mrok\;
nie jestem wielce pewien od czego,
mo/e schy=ek roku, po lecie, jak dnia.
sie< wchodzi w sk=ad s=[w& siennik,
nasienie, siano(kosy, sie< ]mroczny
korytarz w chacie\, przedsionek,
s=owotw. pokr. cie<, SC.
• zima ]ch=[d i szaro\ ¯ ziemia;
grudzie< ]zimny\ ¯ gruda ]ziemia\
¯ ruda ]ziemia\ ¯ niem. erde.
liczne nazwy topograficzne z ziemi'
zwi'zane, w tym Ruda Íl'ska, Ruda,
Rudka ]ziemka, termin >redniow. w
tym Mi<sk ¯ zdrobn. min ¯ =ac., % sk\.
grudzie < ]zimny \, odpowiednik =ac.
December ¯ decem ^ 10\, stycze<
]11-ty ¯ 1 na sty ^ 10, luty ]srogi\ ¯
t"gie mrozy, lodowaty, 12-ty, marzec
¯ mrze : ]m-c nasilonych zgon [w\,
pierwszy, unor, kwiecie< ¯ kwiaty
– nie ma jednorodnej podstawy s=owo-
tw[rczej do nazw polskich miesi"cy,
szczeg[lnie okresu zimy.
pory dnia&
• dzie< ]czyn\, noc ]odpoczynek\;
wi"cej ˚kwas ]kwas ^ czynnik; s=[d
^ odczyn; was ¯ wasser; =[d ¯ =ada\.
dzie< ]czyn\ ˘ dobro(z=o•dziej(
(czy<ca\; dzie< ]czyn\ ¯ ang. day,
znacz. pokr. deed ]base do, 1. a thing
done; act, 2. a feat of courage, skill,
3. action, doing, 4. in law, a document
under seal... itd.\, dzie< – widna pora,
od wschodu do zachodu s=o<ca, pot. w
bia=y dzie< ]w pe=ni dnia\.
• szar[wka ]przed >witem, dnieje tj.
zanosi si" na dzie<, idzie na dzie<,
dzie< b"dzie; szar[wka ¯ szar(o\.
• jutrznia, jutrzenka ¯ jutro ¯ utro;
pot. jutro z rana }zrobimy to i to|,
czyli nast"pnego dnia;
jutrzenka – jasno>: przed >witem.
• >wit ]wsch[d s=o<ca\ ¯ >wiat=o.
• rano, poranek ]po wschodzie s=o<ca\.
• po=udnie ]p[= dnia, godz. 12-ta\
¯ po= ]p[=\ % dzie< ]12 godz., od godz.
6-tej rano do godz. 6-tej wieczorem\.
• wiecz[r ]zmierzch\ ¯ =ac. vesper,
mo/e od mszy w porze wieczornej,
zwanej nieszporami, bo liturgia w
Ko>ciele Rzym.-Katolickim w j.
=aci<skim odprawiana.
• noc ]odpoczynek\ ¯ ciemno>ci.
Staro/ytni wi"cej obcowali z natur',
przyrod', i przez to tworzyli poj"cia i
zwyczaje z ni' zwi'zane, w tym&
• dzie< od przebudzenia si",
• pocz'tek roku – od wiosny;
ca=a zima nale/a=a do jednego roku
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
– by=a ko<cowym jego sezonem;
w kalendarzu julia<skim&
24 marca – koniec roku,
25 marca – nowy rok.
W Rosji, gdzie zima d=u/sza, czasem
pocz'tek roku przenoszono na po-
cz'tek kwietnia, w jednym wypadku
a/ do jego po=owy.
W ko<cu noc dodano do dnia, znaczy
dobawiono ˘ doba ]dzie< i noc; 24-
godzinny system odliczania czasu\.
Dzi> dzie< jako doba, data, zaczyna
si" w >rodku nocy, o p[=nocy, a rok
w >rodku zimy, od 1 stycznia; zima
jest w ko<cu jednego roku i na po-
cz'tku nast"pnego – my>l Watykanu.
ci'g dalszy has=a ˚kler.
Innym poj"ciem staro/ytnych, po-
gan, z przyrod' zwi'zanym, jest skala
wielko>ci, ˚skala&
py= – drobny, dr[b – du/y – wielki ˘
tlen, kurz – pies – krowa – ko<.
Jeszcze innym – >wi"to Kupa=y,
23 czerwca, i w dniach nast"pnych, tak
by nasilona liczba porod[w wypada=a
w ko<cu marca nast"pnego roku, z
przylotem bocian[w, i st'd bajka
dla dzieci, /e bociany niemowlaki
przynosz'.
Pora zamkn': temat has=a «pora».
†pora: si" para: si", OA,
trudzi: si" czym>.
porachowa: ¯ po` % ˚rachowa:.
poradzi: ¯ po` % ˚radzi:.
†poramienie naramiennik,
bransoleta, po ^ na.
poratowa: ¯ po` % ˚ratowa:.
porazi: ¯ po` % ˚razi:.
pora/ka ¯ po` % ˚razi:.
por'ba: ¯ po` % ˚r'ba:.
†por'bka zagajnik, ¯ po` % ruba:
]r'ba:\, U ˘ Å, ´, ˚por"ba.
porcelana
ital. porcellana ¯ porcella ]>winka\
franc. porcelaine,
ang. porcelain.
porcja dzia=, cz">:.
=ac. portio, starofranc. porcion,
>redniow. ang. porcioun,
ang. portion.
¢poreszczi wy(za•rzuca: co komu,
wymawia:, gani:.
Latopis 1116 pore]i-poerszczi.
por"ba ]le>na\ miejsce gdzie wy-
r'bano las; polana, przesieka.
¯ po` % ruba:, U ˘ Å, ´, ˚por'bka.
`ba ]czyni:, robi:\ ˘ skiba, siejba,
pro>ba, i inne.
pokr. wyr•'b("ba.
staropol. por"ba.
por"czy: ¯ po` % ˚r"czy:;
Remove
Watermark PDFelement
yy
¯ po(za % r"ka ¯ ruka ¯ uk ]chwyt\.
wo=. 1289 poruhenna-
poruczenna ]por"czona\.
por"ka, porucza:
r"ka ¯ ruka.
porobi: ¯ po` % ˚robi:.
chwil" niejak', robi: to i owo.
†porod rodzaj.
ang. kind, species, sort, gender,
staroros. rod=-rod.
¢porodnyj przyrodni.
Latopis 1116 porodnyj-
porodnyj.
¢poroditisja rozrodzili si"; od/yli.
Latopis 1116 poroditisq-
poroditisja.
†porodziciele rodzice.
staropol. porodzicielka –
rodzicielka. ]$\
=ac. parens ]rodzic\ ˘ starofranc.,
>redniow. ang. i ang. parent ]rodzic\
˘ parents ]rodzice\,
ros. roditel;/nica,
roditeli-roditieli ]rodzice\.
porodzi: ¯ po` % ˚rodzi:.
¢porogy progi, charakterystyczne
miejsce na Dnieprze, wymienione w
wo=. ltpsi przy opisie trasy marszu
wojsk ruskich, zako<czonych bitw'
nad rz. Ka=k' pod 1224, ]w rzecz.
1219\, dzi> Zaporo/e.
wo=. porogy.
¢porok wada, na=[g, wyst"pek.
ang. vice, blemish, defect,
ros. porok=-porok. ˚poroky.
†porok >redniow. wie/a szturmowa.
ros. porok=-porok.
†porokowa:
1. gani: ]˚porok\,
2. prowadzi: rokowania.
=ac. nec` ]nie\ % otium ]=atwo\ ˘
negotium ]biznes\ ˘ negotiari ˘
negotiatus ˘ ang. negotiate,
ros. otpricat;-otpricat.
¢poroky, poroki ]l. mn.\ wie/e
szturmowe, rusztowania; do os=ony
czo=owej s=u/y=y daszki i szopy.
wo=. 1289 i poroky postavi-
wa-i poroky postawisza,
porokom 'e-porokom /e ]za>\...,
staroros. poroki-poroki,
ros. stenobitnye orudiq.
na domys=, ˚sus i taran.
¢porosi py=.
staroros. porosi-porosi,
ros. pyl;-pyl,
ang. dust.
porosn': ¯ po` % ˚rosn':.
porost ¯ po` ]za`\ % rost.
s=owotw. baz', przez przypadek lub
nie, ang. forest ]las\, PF, OE.

Wondershare
yy
porowaty zawieraj'cy du/' liczb"
por, maj'cy g'bczast' struktur".
s=owotw. pokr. sporo ]wiele, du/ej
liczby, lecz nie wszystko\
gr. poros ˘ =ac. porus,
>redniow. ang. pore, poor,
ang. pore ]por; 1. pierwotnie& przej-
>cie, kana=, 2. bardzo ma=e otwarcie,
zwykle mikroskopijne, jak w li>ciach
ro>lin, sk[rze, itp. poprzez kt[re ciecz
mo/e by: absorbowana lub wydzie-
lana, 3. podobne otwarcie w skale
lub innych substancjach\ ˘ porous
]porowaty\,
ros. pozdrevatyj-pozdrewatyj,
poristyj-poristyj.
porozumie: ¯ po` % ˚rozumie:.
porozumienie jednomy>lne, jedno-
lite zaj"cie stanowiska po uprzednim
usuni"ciu – zwykle drobnych – r[/nic;
umowa, uk=ad.
staropol. porozumie: ]zrozumie:,
poj':\,
ang. contract, treaty, agreement;
†Old Polish understand(ing,
ros. dogovor-dogowor,
†pon-imat;/qt;, razumet;.
poro/e rogi zwierzyny p=owej.
staropol. poro/e ]rogi\, wstrz'sa:
poro/em ]hardym by:, zuchwa=ym\,
=ac. ante` ]przed\ % ocularis ]oczu\
˘ ¢anteoculare ˘
starofranc. antoiller,
>redniow. ang. aunteler,
ang. antler ]r[g\ ˘ antlers ]rogi\,
olenij rog ˘ olennye
ros.
rogi-olennyje rogi ]w liczbie mn.\.
por[wna: ¯ po` % ˚r[wna:.
zestawi: jakie> dwie rzeczy, osoby,
ze sob', w celu znalezienia cech
wsp[lnych czy r[/nic.
staropol. por[wna: –
1. pogodzi:, 2. dor[wna:. ]$\
=ac. com` ]z`\ % par ]r[wny\ ˘
comparare ˘ franc. comparer,
ang. compare,
ros. sravni-vat;/t;-
srawni•wat(t ¯ s-s ]z\ % ravno.
†port pas do miecza.
†porta drzwi.
¯ =ac. porta ]brama, wrota, furtka\.
port-fel(monetka
portier od{wierny.
=ac. portarius ¯ porta ]wrota, brama\,
starofranc. i >redniow. ang. portier,
ang. porter, ros. wvejcar,
privratnik, dvornik.
portki
spodnie do pasa z mieczem.
ros. portki.
portret malunek, wizerunek osoby.
franc. portraire, ang. portrait,
ros. portret-portret.
¢porty odzie/, tkanina; jej skrawek.
Latopis 1116 porty-porty,
wo=. 1289 i porty dorogymi,
a daq skota mnogo i mnogy
porty svo≠.
staroros. port=-port,
p=rt=-port,
ros. kusok tkani, ode'da.
¢porub ciemnica, lochy.
Latopis 1116 porub=-porub,
staroros. porub-porub,
ros. temnica, t[rma, pogreb,
ang. dungeon.
porucznik ¯ por"czy: ¯ r"ka.
1. oficer w stopniu ni/szym od
kapitana,
2. hist. w dawnym wojsku polskim&
– oficer dowodz'cy z rozkazu
hetmana;
– w je{dzie& zast"pca rotmistrza.
staroros. podruhnik-podrucznik
]podw=adny\, ˚podrucznik,
ros. poruhik-poruczik,
ang. lieunenant.
¢poruganie l/enie, zniewa/enie,
obraza. ¯ po` % rugati. pol. ruga:,
s=aw. poruganie.
¢porugati ˚poruganie.
staroros. porugati-porugati,
ros. nadrugat;sq-nadrugatsja,
rugati mi-rugati mi, ros. nad-
rugat;sq nado mnoj.
ang. insult, abuse, offence.
poruszy: ¯ po` % ˚ruszy:.
porwa: ¯ po` % ˚rwa:.
por-y(owaty
dziur•y(awy, szpary, szczeliny.
porysowa: ¯ po` % ˚rysowa:.
†porytarz
1. pomocnik, 2. poplecznik, obro<ca.
ang. assisstant, protector,
ros. pomo]nik-pomoszcznik.
poryw ¯ rwanie, zryw ¯ ryw ]g[ra,
u(wz•niesienie\.
staropol. ryw  pol. rew ˘
k•rew•ki – po•ryw•czy. ˚krew.
s=aw.-ros. rvat;, rvotina
]wymioty\.
porywa: si" ¯ po` % ˚rwa: si".
porz'd-ek(ny kolejno>:, =ad.
¯ rz'd ]wagon[w\ – kolej.
=ad ]rz'd\ ˘ =adniej ]porz'dniej\,
porz'dny – odznaczaj'cy si" =adem.
prawy, uczciwy, przyzwoity, solidny.
˚lepiej.
staropol. porz'd – kolejno, po kolei.
staropol. porz'dnie –
1. po kolei, 2. uczciwie, legalnie. ]$\
porz'dny – legalny, prawid=owy.
¯ po` ]zgodnie z `\ % rz'd ]kolej\.
=ac. ordo, ordinis ]szereg\ ˘
starofranc. i >redniow. ang. ordre,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
ang. order,
ros. porqdok-porjadok, stroj.
wo=. 1289 bez= rœdou-bez riadu
]bez porz'dku, =adu\.
porz'dzi: ¯ po` % ˚rz'dzi:.
porzeczka ¯ poprzek ¯ przekora.
†porzeczny nadrzeczny, przy rzece
le/'cy, usytuowany.
¯ po` ]wzd=u/, zgdnie z `, przy,
obok\ % rzeczny ¯ rzeka ]dop=yw\.
porzekad=o
1. ¯ po` % ˚rzec, dosł. zwrot pod>wia-
domo>ci' wypowiadany przed
mow', pod>wiadomie, bez potrze-
by, np. «prosz" ciebie», «panie dzie-
ju», «s=uchaj no», w mi"dzyczasie
m[zg pracuje nad wys=owieniem
– u=o/eniem my>li w s=owa,
2. ¯ po` ]przy`\ % rzecz ]s=owo\ ˘
przys=owie.
s=owotw. pokr. pos=owie ]uwagi na
ko<cu ksi'/ki\.
=ac. pro` ]przed`\ % verbum ]s=owo\ ˘
proverbium ˘ starofranc. i >redniow.
ang. proverbe ]o innym znaczeniu\.
Znaczenie potocznie rozumiane jako
aforyzm ]s=owo obce, nie przyj"=o
si"\& zdanie, powiedzonko, b"d'ce
wyk=adni' m'dro>ci spo=ecze<stwa
b'd{ narodu, my>l uj"ta w kr[tkie
s=owa ]za =ac.-ang. koncepcj', ˚w
dalszej cz">ci, na ko<cu\, np.
• }jak ju/ o tym wiedz' dzieci, J.D.|
nie wszystko z=oto co si" >wieci }w
rzeczy samej – b=yszczy, daje blask;
>wieca >wieci si"; r[/nica jak mi"dzy
gwiazd' a planet'| ]nie ka/dy jest tak
dobry jak reklamuje siebie, wygl'da\.
• wiedz' s'siedzi jak kto siedzi,
ja przerobi=em na&
wiedz' Szwedzi jak Polak siedzi.
• czym skorupka za m=odu nasi'knie,
tym na staro>: tr'ci.
• ka/da myszka sw[j ogonek chwali.
• poka/ mi swych przyjaci[=
a powiem ci kim jeste>.
• nie przesadza si" starych drzew
]nie zmieniaj >rodowiska w starczym
wieku\.
• >mieje si" ten, kto >mieje si" ostatni.
• co nagle to po diable ]szybko wy-
konane jest z=ej jako>ci;
diabe= ^ z=y, bies, pies\.
• nie ma tego z=ego, co by na dobre
nie wysz=o ]zwykle wypadki o ne-
gatywnym wyd{wi"ku przynosz'
w ko<cu korzy>:, w r[/nej postaci
– materialnej, nauki, duchowej, itp.,
w ka/dym negatywie jest ziarno
pozytywu\.
• ton'cy brzytwy si" chwyta.
• uderz w st[= a no/yce si" odezw'
]np. prez. Donald Trump obieca= mur
na granicy z Meksykiem – Meksy-
kanom bardzo si" to nie podoba=o,

Wondershare
yy
podnie>li szum wielki; odniesienie do
krawca gdzie cz"sto no/yce ukryte s'
pod p=atami materia=u na stole\,
bliskie st'd do poni/szego&
• na z=odzieju czapka gore.
• kradzione nie tuczy, bo “okazja
czyni z=odzieja” czyli kradzie/ wi"-
cej kwesti' sposobno>ci wej>cia
w posiadanie czego> t' drog', ni/
potrzeby.
• darowanemu koniowi w z"by nie
zagl'daj' ]otrzymane bezp=atnie
nie musi by: najlepszej jako>ci,
warto>ci\
• kto =apie dwie sroki za ogon –
nie ma /adnej ]nie pr[buj ='czy:
dw[ch r[/nych spraw w jedno>:,
bo nie b"dzie dobre, ˚tydzie<; nie
trzymaj z dwoma odmiennymi sobie,
bo z /adnym nie zostaniesz\.
• kruk krukowi oka nie wykole
]swoi nie krzywdz' swoich\.
• jake> wszed= mi"dzy wrony –
musisz kraka: jak i ony }oni, one|.
• kropla przepe=niaj'ca dzban wody
]jaka> b=ahostka, szczeg[lnie o ne-
gatywnym wyd{wi"ku, powoduj'ca
wylew czego> zebranego, np. nie-
ch"ci; kto> czego> ma ju/ dosy:\.
• trafi=a kosa na kamie< ]kto> “ostry”
tj. mocny, trafi= na r[wnego sobie\.
• nie m[w ‘hop» dop[ki nie przesko-
czysz ]nie m[w przed czasem /e
wykonane; hop ¯ h % op ¯ =ac.\.
• historia ko=em si" toczy ]wypadki
dziejowe powtarzaj' si" w formie
cyklu\.
• musztarda po obiedzie ]istotny ele-
ment, sk=adnik, nadszed= po czasie\.
• m'dry Polak po szkodzie ]patrz'c
wstecz, trzeba by=o zrobi:, post'pi:,
inaczej\.
• w miar" jedzenia apetyt ro>nie
]wr"cz przeciwnie; raczej w miar"
posiadania apetyt, ch":, ro>nie na
nast"pne nabytki; niezbyt m'dre\.
• po nitce do k="bka.
• jak sobie po>cielisz, tak si" wy>pisz.
• jak ci" widz', tak ci" pisz' –
niezbyt m'dre dla narodu mieni'cego
si" przewodzi: my>l' innym naro-
dom, bo znam okoliczno>:, /e nie mo-
g=em wzi': udzia=u w uroczysto>ci,
przylecia=em bowiem do Polski p[=
Globu, samolotem; nie mog=em za-
bra: stosownej odzie/y na ni', gdy/
mia=em limit wagi baga/u, a mia=em
wa/niejsze rzeczy do zabrania w
podr[/. Lokalni, zaproszeni go>cie,
opisaliby mnie tak, jak widzieli, /e
biedakiem jestem – nie sta: mnie na
stosowny, ci"/ki garnitur.
W rzeczy samej, to ich nie sta: na
tak dalekie podr[/e, bez /adnego
ju/ obci'/enia.
• z=apa= Turek Tatarzyna, a Tatarzyn
za =eb trzyma ]wynik zmaga< nie-
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
rozstrzygni"ty; pocz'tek jakiego>
wiersza dla dzieci, st'd zaczerpni"ty
lub we< porzekad=o to w='czone\.
• nosi= wilk razy kilka –
ponie>li i wilka ]wszelkie dokazy-
wania maj' sw[j kres\.
• baba z wozu – koniom l/ej
]mniej rzeczy – =atwiej\.
• jak kto szuka guza, to go znajdzie
]guz ^ k=opot; tak o zadziornych\.
• wsz"dzie dobrze gdzie nas nie ma
]z przek'sem tym, co my>l' /e
gdzie indziej jest lepiej, ludzie /yj'
tam lepiej\.
• im dalej w las, tym wi"cej drzew
]w przypadku fa=szu, im dalej w
szczeg[=y – tym wi"cej k=opotu\.
• nauki posz=y w las ]na nic zda=y si",
np. gdy cz=ek – rzekomo – rozgarni-
"ty, bo z dyplomem wy/szej uczelni,
wyznaje wiar" sprzed tysi'-ca lat,
i uprawia praktyki religijne z ni'
zwi'zane, wierzy w niebo nad
chmurami – tam jest ciep=o, w anio-
=[w, i cuda\.
• prawda w oczy kole ]nie zawsze
wygodna, nie =atwa do przyj"cia\.
• raj ]g[ra\  jar ]d[=\ ˘ stary, ale jary
]zdolny p=odzi:, jurny; zdolny ¯ d[=\.
• do trzech razy sztuka ]rzeczy cz"s-
to ko<cz' si" za trzecim razem\.
• gdzie drwa r'bi', tam wi[ry lec'
]przy obrabianiu czego> nale/y liczy:
si" z drobnymi stratami\.
• wywa/a: otwarte drzwi ]ponawia:
rzecz ju/ wykonan', istniej'c'\.
• pi'te ko=o u wozu ]rzecz zbyteczna\.
• czym skorupka za m=odu nasi'knie,
tym na staro>: tr'ci.
• strach ma wielkie oczy.
• kto si" lubi, ten si" czubi ]odno>nik
do zmaga< si" kochank[w ze sob'\.
• kto czym wojuje ten od tego ginie.
• kto si" raz sparzy=,
ten na zimne dmucha.
• wywo=a: wilka z lasu ]z=owieszczo
przyczyni: si" do czego, przepo-
wiedzie:\.
• si=a ]moc\ z=ego na jednego.
• wpa>: jak >liwka w kompot.
• lepszy wr[bel w gar>ci, ni/ go='b-
k[w 100 na dachu ]lepiej ma=o lecz
pewne, ni/ wielkie obietnice\;
w dalszej cz">ci parafraza tego/.
• kto si" lubi, ten si" czubi.
• w zdrowym ciele zdrowy duch.
• nie pouczaj z=odzieja ]nie m[w mu
jakie b="dy pope=nia /e go wida:, bo
usprawni swe dzia=anie\.
• wyj>: na czym> }{le|
jak Zab=ocki na mydle,
nie znam g="bi jak to si" sta=o
i dlaczego.
• dwa kroki do przodu – jeden do ty=u
]niekt[re czynno>ci wymagaj' cz">-
ciowego powrotu do poprzedniej
pozycji, stanowiska, gdy odkrycie
Remove
Watermark PDFelement
yy
okaza=o si" troch" niecelne, wyma-
gaj'ce np. u>ci>lenia znaczenia, daty,
miejsca, pisowni, pisanych tak w
kilku miejscach, lub rewizji, zmiany,
dotychczasowego, za=o/onego syste-
mu, np. katalogowania\.
Z innych, zapo/yczonych, czasem z
moim komentarzem&
bez pracy nie ma kołaczy
[a pączki, strucle i inne smakołyki?
Te – tak, są. Porzekadło niezbyt mądre;
szeroki zakres (praca) ograniczony do
jednego skutku (kołaczy), dla rymu]
bęben dlatego tak głośny, bo próżny
biednemu zawsze wiatr w oczy
Bogu świeczka, a diabłu ogarek
chytry traci dwa razy
ciągnie swój do swego
cicha woda brzegi rwie
ciekawość to pierwszy stopień do piekła
co dwie głowy, to nie jedna
co kraj, to obyczaj
co ma wisieć, nie utonie
co się stało, to się nie odstanie
co za dużo, to niezdrowo
czas leczy rany
czas to pieniądz
czego Jaś się nie nauczy, tego Jan nie
będzie umiał
czego oko nie widzi, tego sercu nie żal
diabeł nie śpi
diabeł tkwi w szczegółach
dla chcącego nic trudnego
dobrymi chęciami piekło jest wybru-
kowane
dopóty dzban wodę nosi, dopóki mu się
ucho nie urwie
gdy kota nie ma, myszy harcują
gdyby kózka nie skakała, to by nóżki nie
złamała [˚żeby kózka nie skakała...]
gdzie diabeł nie może, tam babę pośle
gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta
gdzie kucharek sześć, tam nie ma co jeść
głodnemu chleb na myśli
głową muru nie przebijesz
głupich nie sieją, sami się rodzą
i wilk syty, i owca cała
indyk myślał o niedzieli, a w sobotę łeb
mu ścięli [myślał indyk o niedzieli...]
jabłuszko nie pada daleko od jabłoni.
jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie
jak pies je, to nie szczeka
jak się człowiek spieszy, to się diabeł
cieszy
jak się nie ma, co się lubi, to się lubi,
co się ma
jak sobie pościelesz, tak się wyśpisz
jak trwoga to do Boga
jaki pan, taki kram
jedna jaskółka wiosny nie czyni
jeszcze się taki nie urodził, co by wszyst-
kim dogodził
jeśli wejdziesz między wrony, musisz
krakać jak i one [ony]
każda pliszka swój ogonek chwali
[znane mi: każda myszka..., itd.]
każdy sobie rzepkę skrobie

Wondershare
yy
kłamstwo ma krótkie nogi
kochajmy się jak bracia, liczmy się jak
Żydzi [...jak żydzi, z małej litery, bo żyd,
jako wyznawca judaizmu nie lepszy od
katolika, protestanta, prawosławnego,
muzułmana, czy jakiej innej wiary;
Żyd, z dużej, jako Izraelita]
komu w drogę, temu czas
koń ma cztery nogi i też się potknie
kowal zawinił, a Cygana powiesili
kropla drąży skałę
krowa, która dużo ryczy, mało mleka daje
kruk krukowi oka nie wykole
kto daje i odbiera, ten się w piekle
poniewiera
kto mieczem wojuje, ten od miecza ginie
[kto czym wojuje, ten od tego ginie]
kto nie ma szczęścia w kartach, ten ma
szczęście w miłości
kto nie ma w głowie, ten ma w nogach
kto pierwszy, ten lepszy
kto pod kim dołki kopie, ten sam w
nie wpada
kto późno przychodzi, sam sobie szkodzi
kto pyta, nie błądzi
kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje
[może być przerobione na kilka sposo-
bów, np. ... tego żona łaje;
komu ...staje, temu Pan Bóg dzieci daje]
kto sieje wiatr, ten zbiera burze
kto z kim przestaje, takim się staje
kuć żelazo, póki gorące
kurwa kurwie łba nie urwie [wulg., nowe
dla mnie, i niepewne, bo konkurencja;
znany mi odpowiednik: kruk krukowi
oka nie wykole]
łaska pańska na pstrym koniu jeździ
[nowe dla mnie, nie wiem co to znaczy]
lepiej późno, niż wcale
lepiej z mądrym zgubić, niż z głupim
znaleźć
lepiej zapobiegać niż leczyć
lepsze jest wrogiem dobrego
lepszy rydz niż nic
lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu
licho nie śpi
łatwo przyszło, łatwo poszło
mądrej głowie dość dwie słowie
mądry Polak po szkodzie
mądrzejsze jajko od kury
miłość jest ślepa
mowa jest srebrem, a milczenie złotem
na bezrybiu i rak ryba
nadzieja matką głupich
nadzieja umiera ostatnia
najciemniej jest pod latarnią
najciężej pierwszy krok zrobić
natura ciągnie wilka do lasu
nawarzyłeś piwa, to musisz je teraz wypić
nie chwal dnia przed zachodem słońca
[znany mi odpowiednik: nie mów «hop»,
dopóki nie przeskoczysz; czyli nie mów
przed czasem]
nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe
nie dla psa kiełbasa
nie dziel skóry na niedźwiedziu
nie ma dymu bez ognia
nie ma róży bez kolców
nie od razu Kraków zbudowano
[a Warszawę? Warszawę – tak.
Porzekadło niezbyt mądre;wąski zakres
(Kraków) przeniesiono na czynność
szeroką (budowanie miast, i wszelką
inną trwajacą w latach)]
nie porywaj się z motyką na słońce
nie rób drugiemu, co tobie niemiłe
nie samym chlebem człowiek żyje
nie szata zdobi człowieka
nie święci garnki lepią
nie taki diabeł straszny, jak go malują
nie wywołuj wilka z lasu
nieszczęścia chodzą parami
obiecanki cacanki, a głupiemu radość
od przybytku głowa nie boli
Pan Bóg nierychliwy, ale sprawiedliwy
Panu Bogu świeczkę, a diabłu ogarek
pańskie oko konia tuczy
papier jest cierpliwy
[dwa niżej nie znane mi]:
pasuje jak kwiatek do kożucha
pasuje jak wół do karety
pieniądze szczęścia nie dają
pierwsze koty za płoty
potrzeba matką wynalazków
powiedziałeś A, powiedz B
prawdziwych przyjaciół poznaje się
w biedzie
przyganiał kocioł garnkowi
przyszła kryska na matyska [może Maty-
ska < Matys, imię, nazwa własna;
matysek mi nieznany, jako słowo
pospolite]
psy szczekają, karawana idzie dalej
[wyraz bezsilności, nieskuteczności]
raz na wozie, raz pod wozem
robota nie zając, nie ucieknie
ryba psuje się od głowy
skąpy traci dwa razy
skleroza nie boli, ale nachodzić się trzeba
[niezbyt jasne dla mnie w jakich okolicz-
nościach użyte, wysoce domyślne]
słowo się rzekło, kobyłka u płota
słówko wyleci wróblem, a powróci wołem
stara miłość nie rdzewieje
strzeżonego Pan Bóg strzeże
swoje brudy trzeba prać w domu
szewc bez butów chodzi
szlachcic na zagrodzie równy wojewo-
dzie [wojewoda = pan = rządca = graf]
ściany mają uszy
śmiech to zdrowie
śpiesz się powoli
tak krawiec kraje, jak mu materiału staje
trafiło się ślepej kurze ziarno
trzymaj język za zębami
tu leży pies pogrzebany
w nocy wszystkie koty są czarne
w starym piecu diabeł pali
wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej
[może i tak; nowe dla mnie i nie zawsze
prawdziwe, znane mi: wszędzie dobrze
gdzie nas nie ma, omal to samo]
wszystkie drogi prowadzą do Rzymu
wyjątek potwierdza regułę
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
wysoki jak topola, a głupi jak fasola
wyszło szydło z worka
z braku laku dobry kit
z dużej chmury mały deszcz
z piasku bicza nie ukręcisz
z próżnego i Salomon nie naleje
zamienił stryjek siekierkę na kijek
zapomniał wół, jak cielęciem był [buł]
zgoda buduje, niezgoda rujnuje
ziarnko do ziarnka, a zbierze się miarka
złego diabli nie biorą
zły to ptak, co swe gniazdo kala
[nowe dla mnie]
żadna praca nie hańbi
żeby kózka nie skakała, to by nóżki nie
złamała [˚gdyby kózka nie skakała...]
My>lowo kategorii aforyzmu,
przy-s=owia, ˚idiomu – dos=owne
t=umaczenie na obcy j"zyk powoduje,
lub mo/e powodowa:, niezrozumienie,
zaci"cie si".
w mSjp 1969 po='czono oba znacz.&
1. «rodzaj przys=owia, sentencja»,
2. «wyraz lub wyra/enie kt[rego
wci'/ kto> u/ywa, raczej z przyzwy-
czajenia ni/ z potrzeby».
Wed=ug Biblii&
– t=um przewrotnych ?yd[w domaga=
si" jednog=o>nie wypuszczenia na
wolno>: Barabasza – przest"pcy, a
ukrzy/owania Jezusa Chrystusa, ab-
solutnie niewinnego, Pana naszego.
– Jezus wisia= wi"c na krzy/u
pomi"dzy dwoma =otrami.
angloj"zyczni maj' na to porzekad=o&
it’s too good to be true ]to zbyt dobre,
by by=o prawdziwe\, nie stosuj' jed-
nak w tym wypadku ze zrozumia=ych
wzgl"d[w, bo nawet z=oczy<c[w zw'
“good thieves” ]dobrymi z=odziejami,
pozytywnie o nich\ skoro wisieli z
Chrystusem;
szkoda /e rodacy nic podobnego nie
maj' w zbiorze swych m'dro>ci.
w obu wypadkach&
– co> z=ego z t=umem, skoro przewrotny
do tego stopnia ]pewnie “b='d” w jego
opisie, tj. zrobiony z celem na my>li\, i
– z niewinno>ci' Jezusa, skoro wisia=
mi"dzy =otrami ]ale na o=tarzach
=otr[w ju/ nie ma... scena niepe=na\.
innym angielskim& never say never
]nigdy nie m[w nigdy, szczeg. nie
zapieraj si" z my>l' o przysz=o>ci, nie
zarzekaj si"\.
=ac. pro` ]przed`\ % verbum ]s=owo\ ˘
proverbium ˘ starofranc. i >redniow.
ang. proverbe ˘ ang. proverb ]1.
zwrot pospolicie u/ywany, uderzaj'co
zawieraj'cy prawd" lub doznanie;
przys=owie, powiedzenie; maksyma,
2. osoba lub rzecz kt[ra sta=a si"
pospolicie rozpoznawana, uznawana
przez rodzaj charakterystycznych
cech, “byword” – pos=owie, 3. in the
Bible, an enigmatical saying in which
a profound truth is cloaked; parable;

Wondershare
yy
allegory, czyli w Biblii, zagadkowy
zwrot kryj'cy g="bok' prawd"\.
tu tak/e znacz. r[/ne od porzekad=a.
franc. la parabole, allegorie,
ang. parable, allegory,
wo=. 1289 pritha-pritcza ¯ pri-
pri % htenie-cztenie ]czytanie,
pouczenie, ang. reading, lecture\.
ros. pritha-pritcza ]ang. parable,
allegory, franc. la parabole, allegorie,
apologue\. tcz  czt ˘ ]pri•cztenie\
 dawny ros. priht=-priczt,
ros. priht-priczt ]ang. clergy;
retinue, franc. le clerge de paroisse
– osoba udzielaj'ca nauk w cerkwi,
ko>ciele, kazaniami z ambony\;
starofranc. precher, prechier ˘
>redniow. ang. prechen ˘
ang. preach ]wyg=asza: kazanie;
1. to speak in public on religious mat-
ters; give a sermon, as from the Gospel,
2. to give moral or religious advice,
especially in tiresome manner\;
t•cz ]pri•tcza\  cz•t ]czt•enie\
¯ ang. czasownik to teach }tu ticz|
]uczy:, naucza:\ ˘ teacher ]nauczy-
ciel\, i rzecz biegnie w g='b Írednio-
wiecza gdy czytanie tekst[w Biblii
zwano naukami, i tak jest do dzi>.
ticz ˘ czit, czyt. wspak, s=owotw. kon-
cepcji 022 ˘ pol. czyta:, ros. cztenie
]odczyt, wyk=ad, ang. reading, lecture\
 nauka ]pobierana z Biblii, w ko>cie-
le, cerkwi, czytaniem jej\.
w czasach powszechnego analfabe-
tyzmu, czytanie fragment[w Biblii
w ko>ciele by=o magnesem dla niepi-
>miennych, i wesz=o w sk=ad mszy.
porzuci: ¯ po` % ˚rzuci:.
posadzi: ¯ po` % ˚sadzi:.
posad(a(nik(zi: urz'd,
urz"dnik, stanowisko.
¯ sad ]1. rz'd, 2. zbi[r czego –
spo=eczno>: w tym wypadku\.
wo=. 1289 posadi-posadi
]posadzi=\.
staropol. posada ]1. osada, mie>ci-
na, 2. stan, 3. podstawa\.
¯ po` ]za`, o`\ % sada ]=oga\.
ang. ]stanowisko\ post, position,
]siedlisko ludzkie\ anglosas. setlan,
>redniow. ang. setlen,
ang. settle ˘ settlement ]osada\,
ros. ]osada\ poselenie-posielenie.
¢posad(nik(a cz">: miasta za-
mieszka=a przez kupc[w i rzemie>l-
nik[w; posadnik urz"dnik pe=ni'cy
funkcje admin., wojsk. i s'dowe na
Rusi X–XV w., burmistrz grodu,
stanowisko ˘ pol. posada.
por. hrabia, graf, wojewoda.
s=aw. posad/nik.
posa-g(/ny maj'tek wnoszony
m"/owi przez /on", wiano.
starofranc. doaire, anglofranc. do-
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
uaire, ang. dowry ]posiad=o>: kt[r'
kobieta wnosi m"/owi w czasie
zam'/p[j>cia\,
ros. pridanoe-pridanoe ¯ pri-pri
]przy`\ % dat;-dat ]da:\.
pos'dzi: ¯ po` % ˚s'dzi:.
pos'-g(/ek ba=wan, idol, kumir.
=ac. stare ]sta:\ ˘ statuere ]ustano-
wi:\ ˘ statua ˘ starofranc., >redniow.
ang. i ang. statue,
statuq-statuja }†statua|,
ros.
statujka-statujka ]statuetka\.
Posejdon mit. w gr. mitologii,
b[g morza i koni, zwany ˚Neptunem
w rzymskiej mitologii.
¯ gr. po` ]potami ^ rzeka, ¢woda\...
don ]rzeka, ¢woda\,
nep•t ¯ pon•t ]s=owotw. konc. 022,
OE\ ¯ pontos ]M. Czarne\, Pontus
]staro/. kr[lestwo nad M. Czarnym\.
gr. Poseidon ˘ =ac. i ang. Poseidon.
pose-=(lski((lstwo przedstawiciel
ludno>ci wybrany do cia=a ustawo-
dawczego kraju, sejmu, parlamentu.
s=owotw. pokr. po(s=anie, s=y, na
posy=ki. pos=anie – przed=o/enie.
staropol. pose=kini –
1. s=u/ebnica, 2. pos=anniczka. ]$\
starofranc. envoier ˘
franc. envoyer ]s=a:\ ˘ envoye ˘
ang. ]pe=nomocny\ envoy
†Old Polish maid, messenger,
ros. poslannyj-pos=annyj,
posol=-poso= ]ambasador\
wo=. 1289 posl≠ -po>le ]pos=a=\,
posolstvo-posolstwo ]poselstwo\,
posol=-poso= ]pos=a\.
posesja dom, teren, maj'tek
ziemski b"d'cy czyj'> w=asno>ci'.
=ac. possessio ˘ starofranc.,
>redniow. ang. i ang. possession,
ros. vladenie-w=adenie,
obladanie-ob=adanie,
imenie-imienie. ˚posiad=o>:.
pos"pny nastrój.
posia: ¯ po` % ˚sia:.
posiada: w=ada: kim lub czym&
1. mie: jak'> rzecz ]ziemi", nierucho-
mo>:, pieni'dze, przedmiot\ w swym
w=adaniu, by: w=a>cicielem czego,
2. umie:, opanowa: co, by: wy:wiczo-
nym w czym ]umie: ¯ mie:, opanowa:
¯ pan ^ rz'dca\.
nie posiada: si" z rado>ci, z=o>ci ]dosł.
a/ tak, /e nie w=ada: nimi, nie rz'dzi:,
nie kontrolowa: ich\; w mSjp 1969
– naukowo& z przeczeniem, z bezoko-
licznikiem w dope=niaczu «odczuwa:
co bardzo mocno», czyli nie zna pod-
stawy s=owotw[rczej – panowania nad
sob' – cel chybiony, niecelnie, skutek
podany, ˚dr"twa gramatyka – jak
statystyka – pozbawiona wszelkich
warto>ci poznawczych wci'gni"ta na
Remove
Watermark PDFelement
yy
pokrycie swej niewiedzy; tak i inne.
=ac. posessus ¯ possidere;
starofranc. possessier,
ang. to possess, to own,
ros. vladet;-w=adet, imet;-imiet.
posiad=o>: ¯ po` % siedlisko,
osiedle ¯ osi'>: ¯ si'>:, tak/e
¯ sad ]1. rz'd, 2. zbi[r czego –
budynk[w, zabudowa< z przyleg=ym
gruntem, w tym wypadku\ ˘ sadyba,
stan ˘ posiadanie – na stanie,
stany jako siedliska w wo=. latopisie
pisanym w ca=o>ci 1288(89
w Brze>ciu Lit. nad Bugiem.
s=owotw. pokr. posesja.
1. dom, teren, maj'tek ziemski b"d'cy
czyj'> w=asno>ci',
2. tereny nale/'ce do jakiego> pa<stwa,
zwykle zamorskie, poza grani-
cami.
=ac. possessio ˘ starofranc.,
>redniow. ang. i ang. possession,
ros. vladenie-w=adenie,
obladanie-ob=adanie,
imenie-imienie.
Latopis 1116 zasob;-zasob,
>redniow. sobina-sobina ]posiad-
=o>:, posiadanie, w=asno>:\,
ang. property, possession.
posi'>: ¯ po` % ˚si'>:.
posiec ¯ po` % ˚siec.
posili: si" ¯ po` % ˚sili: si".
poskar/y: si" ¯ po` % ˚skar/y:.
¢poskepati rozszczepia:; schizma,
herezja; szkod" przynie>:.
staroros. poskepati-poskepati,
ros. ras]epat;, raskolot;>
nanesti vred,
ang. to split, cleave; schizmatic,
sectarian, heretic; harm.
†poskoczy: po>pieszy:.
ang. hasten, hurry,
ros. uskor-qt;/it;-uskor-jat(it,
toropit;-toropit.
†poskok wyskok, taniec
pos=a: ¯ po` % ˚s=a:.
pos=anie 1. po(s=anie(c ¯ s=a:
]wyprawia: go<ca w podr[/ z listem,
spraw' ˘ przed=o/enie\, 2. u=o/y:
po>ciel, przygotowa: legowisko do
spania, rozpo>ciera: ¯ s=a: ]>cieli:,
k=a>:, =o/y:\.
pos=-anka(annictwo(owie(
(owa: ˚pose=.
¢pos=uch >wiadek.
Latopis 1116 poslux=-pos=uch,
staroros. poslux-pos=uch,
ros. svidetel;-swiditiel,
staroros. l'i poslux-=/i pos=uch
]fa=szywy >wiadek\,
ros. l'ecvidetel;,
ang. witness.

Wondershare
yy
pos=ucha: ¯ po` % ˚s=ucha:.
pos=u-ch(szny ¯ po` % s=uch.
wo=. 1289 posloux=-pos=uch.
pos=ugiwa: si" ¯ po` ]czas\ %
s=u/y: ¯ u/y:.
staropol. narabia: si" czym>.
ang. make use of, use ]sth\,
ros. vos/pol;zovat;sq (hem)
-wos(polzowatsja ]czem\.
¢pos=uszanie s=uchanie.
staroros. posluwanie-pos=uszanie,
ros. sluwanie-s=uszanie,
ang. hearing.
pos=u/y: ¯ po` % ˚s=u/y:.
posmarowa: ¯ po` % smarowa:.
posoka zastyg=a krew, skrzep.
¯ sok ]krew\ ¯ so, rew ]g[ra\. ˚krew.
anglosas. gor ]gn[j, brud\ ˘ >redniow.
ang. gore ]brud\ ˘ ang. gore ]up=yw
krwi z rany, szczeg[lnie skrzepni"ta
krew\.
pospa: ¯ po` % ˚spa:.
pospolity nagminny, po ^ na,
cz"sto wyst"puj'cy.
pospolicie ¯ spo=em ]razem ¯ raz\.
raz – 1. czas, 2. cz"stotliwo>:.
˚gmin ]posp[lstwo, spo=eczno>:\.
staropol. pospolicie ]w og[le\,
pospolity i pospolny ]og[lny,
powszechny, publiczny\,
pospolstwo ]obcowanie, wsp[lnota,
spo=eczno>:, lud\, pospo=u ]wsp[l-
nie, razem, jednocze>nie\.
staro=ac. commoinos ˘ communis,
starofranc. comun,
>redniow. ang. commun,
ang. common,
ros. ]dzielony, wsp[lny\ ob]ij,
]publiczny\ ob]estvennyj,
]grubianin\, powlyj, ploskij,
]prostak\, prostoj-prostoj.
posp[lstwo wg mSjp 1969& prze-
starz. «w odniesieniu do >redniowie-
cza& ubogie mieszcza<stwo, rzadziej&
lud wiejski; p[{niej pogardliwie&
gmin, mot=och».
dzi> posp[lstwa nie poznasz po
ubraniu, odzie/y, lecz po pogl'dach
i wyzwiskach pod adresem tych, co
my>l' inaczej, np. pod adresem Ro-
sjan& Moskale, Bolszewicy, Sowieci.
=ac. populus;
popolo ˘ ital. popolaccio;
franc. le bas peuple, la populace,
˘ ang. populace, the common
people, mob, niem. pöbel,
ros. hern;-czer<.
†posroma: upokorzy:, zawstydzi:,
zbeszcze>ci:, zgwa=ci: ]kobiet"\.
¯ po` ]wy`, czas dok.\ % srom ]wstyd\.
s=owotw. pokr. wulg. sram, OA,
tak/e skrom.
staropol. posromno>: ]wstydli-
wo>:, niewinno>:\.
=ac. humilis ]upokorzy:, poskromi:,
poni/y:\ ˘ humiliare ˘ p[{no=ac.
humiliatus,
franc. humilier, ang. humiliate,
ros. unihi'at;-uniczi/at,
uni-'at;/zit-umi-/at(zit.
post zakaz spo/ycia mi"sa.
PF, OA.
got. fastan, niem. fasten,
anglosas. f≤stan, >redniow. ang.
festen, fasten, ang. fast,
ros. postit;sq-postitsja,
postnihat;-postniczat,
der'at; post-der/at post.
posta: ¯ po` % ˚sta:.
staropol. posta: –
1. r[d, plemi",
2. rodzaj, p=e:,
3. wygl'd zewn"trzny cz=owieka. ]$\
˚forma, kszta=t, wyobra/enie.
postanowi: ¯ po` %˚stanowi:.
postanowi-:(enie zarz'dz•i:(enie.
¯ po` ]za\ % stan ]rz'd\. ˚pan, stan.
postanowienie&
1. rozpo(za•rz'dzenie, ustawa,
uchwa=a, orzeczenie, wyrok,
2. rzeczownik od czasownika
postanowi:,
3. podj"cie decyzji; z naciskiem ˘
zdecydowanie ^ stanowczo.
u ^ po ^ pod ^ nad ^ przy ^ za ^
obok ˘ u•stawa ^ po•stanowienie ^
za•sada, u•zasadnienie.
staropol. postanowi: – postawi:,
umie>ci:, ustali:, utrwali:. ]$\
postanowienie – pozycja,
ustanowienie, utrwalenie. ]$\
=ac. decidere ˘ franc. decider,
ang. decide(d(dly,
ros. rew-at;/it;-resz•at(it,
sudit;-sudit,
rasrew-at;/it;-rasresz•at(it.
postaw nici biegn'ce wzd=u/ tkani-
ny, przeplatane poprzecznymi;
osnowa.
staropol. postaw –
sukno, tkanina, zw[j, bela. ]$\
anglosas. wearp,
pokr. niem. werfen ]rzuca:\,
ang. warp ]...5. w tkactwie, nici bie-
gn'ce wzd=u/ w maszynie tkackiej,
i “crossed” – przeplatane w'tkiem
tkaniny\, ros. osnova-osnowa.
postawa
1. uk=ad czyjego> cia=a, przyj"ta
pozycja cia=a, poza,
2. zewn"trzny wygl'd czyjego> cia=a,
czyjej> postaci, figura, sylwetka,
prezentacja, powierzchowno>:,
3. stosunek cz=owieka do czego>,
nastawienie, zachowanie, post"po-
wanie.
staropol. postawa –
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
1. wzrost, istota, posta:, osoba,
wygl'd,
2. mina, 3. natura. ]$\
=ac. stare ]sta:\ ˘ statuere
]umie>ci:\ ˘ statua ]˚pos'g\;
=ac. stature ]wzrost lub wymiar
cia=a\ ˘ starofranc., >redniow. ang. i
ang. ]pozycja, prezentacja\ stature,
]ustosunkowanie si"\ attitude,
ros. stan-stan, rost-rost,
poza-poza, osanka-osanka,
polo'enie tela-po=o/enie tie=a.
†postawce kosztowne, barwne
tkaniny. ˚postaw.
postawi: ¯ po` % ˚stawi:.
1. postawi:, 2. wznie>: gr[d.
staropol. postawi: ]1. umie>ci:,
zakwaterowa:, 2. wyda: bitw"\,
postawienie ]propozycja, uk=ad np.
cz=onk[w\.
=ac. e` ]do g[ry, w g[r"\ % regere
]prostowa:\ ˘ erectus ˘ ang. erect,
ros. vozdvig-at;/nut;,
po/stavit;, po/stroit;,
wo=. 1289 postaviti-postawiti
]postawi:\, postavi-postawi=
]postawi=, wzni[s=\,
mazur. postavi ˘ novoposta-
vlenoj ]nowo postawiony\.
†post'pi: ruszy: z miejsca, ust'pi:.
odda:, u/yczy:.
¯ po` ]czas dok.\ % st'pi:, st"powa:
¯ step ]krok\.
s=owotw. pokr. stopa, po(wy-st"pek,
post"powanie ]spos[b “kroczenia”
przez proces np. s'dowy; procedura\.
post'pi: ¯ po` % ˚st'pi:.
posterunek
ang. post(er.
post"p(owanie(ek
t=um. =ac. progress ¯ pro` ]prze(d\ %
gradi ]i>:, kroczy:\.
=ac. progredi ˘ progressus ˘
starofranc. progres ˘
>redniow. ang. progresse ˘
ang. progress.
¯ po` ]zgodnie z, r[wnolegle do\ %
step ]krok do przodu\.
s=owotw. step ]krok\ ˘ st'pa: ]kroczy:\
˘ wst'pi:, wyst"pek, nast"pstwo,
do(wy-st'pi:, stopie<, i inne,
˚st'pa:, stopa.
ang. step ]krok\;
ang. ]do przodu, post"p\ progress,
]czyn, post"pek\ act(ion,
]procedura, post"powanie\ proceed,
ros. ]post"p\ progress-progress,
xod-chod, uspex-uspiech.
¢post=aw wyk=adzina pod siod=o ]$\.
s=aw. postlav. Powie>: wrem. let
1118, o skromno>ci Íwiatos=awa, /e
namiotu nie mia=, sypia= >ciel'c =o/e&
...no pod=klad postlav i selo
v golovax ]podk=ada= post=aw i

Wondershare
yy
siod=o pod g=ow"\.
postrada:
1. straci: kogo lub co,
2. ponie>: jak' strat", utraci: np.
rozum ]oszale:, zwariowa:\, mienie.
staropol. ostrada:. ]$\
¯ o` % s=aw.-ros. stradat.
ang. to lose, to suffer, to endure,
to bear, to grieve,
ros. stradat;-stradat,
]fizycznie gubi: i z pola widzenia\
po/terat;-po(terat.
postraszy: ¯ po` % ˚straszy:.
¢postrie= d/uma, postrza=,
epidemia, zaraza.
staroros. postrel-postrie=,
ros. huma, `pidemiq,
ang. plague.
postronek mocny sznur, grubo>ci
p"ta, po stronie konia.
=ac. pascere ]pa>:\ ˘ pastor ]pasterz\
˘ pastorius ]pasterzowy\ ˘ pastoria
]=a<cuch, postronek\ ˘ pasture
]postronek dla byd=a\ ˘ starofranc.
pasturon, >redniow. ang. pastron,
˚podbicie.
=ac. trahere ]ci'gn':\ ˘ tractus, sta-
rofranc. trait ]lina, sznur\ ˘ traiz, trais
]l.mn.\ ˘ >redniow. ang. traice, trais
]l.poj.\ ˘ trais ]l.mn., postronki\ ˘
trace ]postronek, ka/dy z dwu pas[w,
=a<cuch[w, lin, uprz"/y, ='cz'cy konia
z czym> – jak pojazd – do ci'gni"cia\,
ang. tug ]gruba lina lub =a<cuch u/y-
wany do ci'gni"cia\,
ros. postromka-postromka.
postronny bez stron, po(u-boczny.
staropol. postronny – obcy, cudzo-
ziemski, s'siaduj'cy, granicz'cy\.
¯ po` ]obok\ % strona ]1. partia w
grze, 2. kraj\
ang. impartial ]bezstronny\, neutral,
†Old Polish stranger, foreigner,
ros. bespristrastnyj.
postrzec ¯ po` % ˚strzec.
ostrzega: ]przywo=ywa: uwag"\ 
postrzega: ]zauwa/a:\.
postrzeli: ¯ po` % ˚strzeli:.
postuka: ¯ po` % ˚stuka:.
postument
posun': ¯ po` % ˚sun':.
posuszy: ¯ po` % ˚suszy:.
posypa: ¯ po` % ˚sypa:.
poszczeka: ¯ po` % ˚szczeka:.
poszed= ¯ po` % ˚szed=.
posz-ewka(wa ¯ po` % ˚szycie.
poszlaka 1. szlak prowadz'cy gdzie>
lecz nie maj'cy ko<ca, rozwi'zania,
st'd wskazanie na sprawc" przest"p-
stwa bez bezpo>redniego, mocnego
dowodu, 2. znak, >lad, trop.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
staropol. poszlakowa: –
doj>: >ladem, wy>ledzi:. ]$\
ang. trace ]>lad, >ledzi:\,
indication ]wskazanie, oznaka\,
ros. sled-slied ]>lad\,
]>ledzi:\ zameh-at;/it;,
]wskaza:\ ukaz-yvat;/at;,
pokaz-yvat;/at;.
¢poszlina c=o; zarobki; warunek;
czas, pora, data; kraj, starodawny
zwyczaj.
staroros. powlina-poszlina,
ros. powlina> 'alovanie,
oklad> srok, opredelennoe
vremq, a tak'e strana, dre-
vnij obyhaj,
ang. duty, customs; salary,
wages;
term, time, date; country, region,
land, ancient custom.
by: po poszlinie – /y: po staremu,
tj. wg starych, starodawnych
zwyczaj[w. staroros. byt; po
powlinie-byt po poszlinie,
ros. 'it; postaromu.
poszuka: ¯ po` % ˚szuka:.
poszwa pow=oka na pierzyn" lub
poduszk".
staropol. poszwa – pochwa. ]$\
franc. la taie ]d’oreiller\,
ang. pillow-case, pillow-slip,
ros. navolohka-nawo=oczka.
poszybowa:
¯ po` % szybowa: ¯ szybko.
Latopis 1116 wibnuti-szibnuti
]uderzy=; piorun poszybowa=\.
poszy: ¯ po` % ˚szy:.
†poszyjek cios w szyj", kark.
po>ciel ¯ post=aw, >cieli:
†po>cienie
miejsce w izbie, naprzeciw drzwi.
†po>lachci:
dodawa: zacno>ci, splendoru.
¯ po` ]u`\ % szlachetni: ¯ szlachta.
po>lad ostatki, resztki, >lad
]po pozosta=o>ciach\.
po>ladek
1. zadek, ty=ek, pupa ˘
po>lad ]odpad, ostatek\,
2. po>ledni ]ostatni\.
staropol. po>ladek –
1. koniec, ty= ¯ s=aw.-ros.,
2. potomek ¯ po` % >lad. ]$\
staropol. po>ledni –
ostatni, ko<cowy, p[{niejszy.
ang. ]zadek\ ass,
†Old Polish, ostatni last, final,
ros. poslednij-poslednij,
zadok-zadok.
po>lubi: wej>: w zwi'zek poprzez
zawarcie >lubu – publicznej uroczy-
sto>ci, wydarzeniu.
Remove
Watermark PDFelement
yy
staropol. po>lubi: –
przyrzec, przysi'c.
ang. ]osob" p=ci przeciwnej\ merry,
]przysi'c\ swear,
staroros. ]ma=/e<ski\ brak=-brak,
klqt;sq-kljatsja ]kl': si", zaklina:\.
po>miewisko na>miewanie si", wy-
szydzanie, drwiny, kpina, szyderstwa.
¯ po` ]na`\ % >miech. ˚>mia: si".
=ac. de` % ridere ]>miech\ ˘
deridere ]po>miewisko\;
=ac. ex` % cornu ]r[g\ ˘
starofranc. escarn, escharn,
>redniow. ang. scorn, scarn,
ang. to deride ˘ derision,
to scorn ˘ scorn,
ros. osme-ivat;/qt;.
†po>pie:
1. nad'/y:, podo=a:,
2. po>pieszy: si".
ang. to hasten, to hurry, to make
haste, ros. spewit;-spieszit.
po>pie-ch(szny ¯ po` % >pieszy:.
szybkie dzia=anie w obliczu czego.
staropol. po>pie:, urychli:.
ang. rush; quickly, rapidly,
promptly, soon.
ros. begom-biegom, skoro-skoro.
po>piewa: sobie ¯ po` % >piewa:.
po>redn.-niem. nizin lub wy/yn
t=umaczony na j. pol. jako >rednio-
dolno-niemiecki, z j. angielskiego
Middle Low German ]MLG\, lub
Middle High German ]MHG\, gdy
ang. middle ]po>redni\, average
]>redni\, ˚>rednio-dolno-niem.
ang. Middle Low German ]MLG\.
po>r[d ¯ po` % >rodek.
wo=.1289 posre∂i-posredi
]po>r[d, pomi"dzy\.
†po>rzodek
>rodek, spos[b dzia=ania.
ang. mean, way, M.O.
ros. sposob proizvodstva.
po>wiadczy:
¯ po` % >wiadczy: ¯ >wiadectwo da:
czemu ¯ >wiadek.
po>wieci: ¯ po` % ˚>wieci:.
po>wi"ci: 1. skropi: >wi"con'
wod', 2. ofiarowa:, przeznaczy: co
na jaki> cel, przypisa:, dedykowa:,
='cznie z po>wi"ci: si" czemu, komu.
staropol. po>wi"ci: –
u(wy->wi"ci:. ]$\
ang. dedicate, devote,
ros. posvq-]at;/ti;,
osvq-]at;/tit;,
peredat;sq-pieredatsja.
¢pot obce; ang. garnek, dzban, wazon.
angloss. pott, pokr. holend. pot,
>redniow. ang. i ang. pot, ˚woda#,
ros. gorwok-gorszok, banka-ban-

Wondershare
yy
ka, kru'ka-kru/ka.
pot, poci: si"
krople na ciele w wyniku gor'ca.
/aru, wysi=ku.
pot ]¢woda\ ¯ gr. potami, ˚potem#
potajemnie ¯ po` ]u\ % tai: ]kry:\.
po•tajemnie – s•krycie ¯
taj•no – kryjo•mo ¯ ta•i: – kr•y:.
po ^ s; ta ^ kr.
wo=. 1289 potai-potai.
¢potami gr. rzeka.
pierwotnie – w mej opinii – ¢woda;
zg=oska pot w wielu s=owach zawarta,
to st'd, jak przysta=o na najbardziej po-
spolite poj"cie w >wiecie, na Ziemi.
u/yte w dziesi'tkach termin[w i nie
w spos[b mi je tu wyliczy: cho:by
po cz">ci, zwyk=ych i nazw w=asnych&
pot, kompot, potrawa ]jad=o, praga ˘
pragnienie ^ /'dza wody\, k=opot ¯ k
% =o ]woda\ % pot, Potop, Sopot,
gr. hippopotamos ]w Webster’s Dictio-
nary& lit. river horse ¯ hippos ^ a horse
% potamos ^ river ^ rzeka, rzeczny,
czyli dosł. ko< rzeczny\.
ang. pot ]naczynie na ciecz& garnek;
dzban; wazon; doniczka; czajniczek
do herbaty; nocnik\. ˚woda nr 494.
Jak szereg innych zg=osek wod" ozna-
czaj'cych, pot ^ woda, zapomnia=y
narody Europy. ˚nazwy w=asne.
ang. ¢water, Gr. river,
ros. ¢voda-woda, reka-rieka.
pota<czy: ¯ po` % ˚ta<czy:.
potem ¯ po` ]za, przyimek\ % tem.
tym, tem ]czas\ ¯ =ac. tempus.
potem ^ po czasie ]o kt[rym mowa\,
nast"pnie, p[{niej; w przysz=o>ci ]na
potem ^ na przysz=o>:\.
s=owotw. pokr. za(w(przed•tem,
potomek.
Nie mog" pozby: si" uczucia, i mam
ku temu przes=anki, /e potem ¯ gr.
potami ]rzeka\, pontos ]morze, ¢woda
^ ang. water\ ˘ ang. after ]po, za, po-
d=ug\, pol. pot ]ang. sweat, s=owotw.
pokr. wet ^ mokry, wilgo:, zwil/a:;
staropol. wilgo: ^ woda, cztery /y-
wio=y& ziemia i powietrze, ogie< i wil-
go: tj. woda\, wi"cej ˚woda, dno.
wo=. 1289 potom-potom ]potem\,
potom-potom, posem;-posem
ST.
†pot"powa: krzywdzi:. ]$\
¢potiati zabity, dosł. poci"ty.
ros. czas tera{n. potniem ¯ ci':.
Latopis 1116 potqti-potiati.
¢potir naczynie cerkiewne, garnuszek.
holend. pot, pokr. anglosas. pott ˘
ang. pot ]okr'g=e naczynie r[/nych
rozmiar[w, wykonane z metalu, gli-
ny, lub szk=a, u/ywane do trzymania
p=yn[w, gotowania lub przechowy-
wania jad=a\.
>redniow. ang. pottare ]garncarz\ ˘
ang. potter ˘ s=aw. potir-potir,
ros. cerkovnyj sosud -
cerkownyj sosud.
¢potjagnuti poci'gn':; zebra: si=y,
natrze: nimi.
Latopis 1116 potqgnuti-
potjagnuti.
staroros. potqgnuti-potjagnuti
ros. postarat;sq,
izlovhit;sq,
ang. to endeavour, to manage, to
charge by armed forces.
†potka potyczka, przypadkowe star-
cie wrogich oddzia=[w. ˚potyczka.
potkn': ¯ po` % ˚tkn':.
potkn': si" zawadzi:, zaczepi:
o co nog' w trakcie chodu, marszu,
trac'c chwilowo r[wnowag".
wo=. 1289 potkne†-potkniet
]potknie\.
pot=uc ¯ po` % ˚t=uc.
potoczny 1. mowa, j"zyk ]wartki
zestaw s=[w\ u/ywany w swobodnej
mowie, na codzie<, j. nieliteracki,
nieksi'/kowy, 2. cz"sto, stale zda-
rzaj'cy si", powszechnie u/ywany,
stosowany, spotykany, codzienny,
pospolity, zwyczajny.
¯ po` % toczy: ]p=yn':\, analog. do
ang. fluent ]p=ynny, bieg=y\ ¯ =ac.
fluens, fluentis ¯ fluere ]p=yn':\ ˘
fluidus ˘ franc. fluide ˘ ang. fluid ]
p=yn, p=ynny\; por. potok.
potoczy: ¯ po` % ˚toczy:.
potok strumie<, woda o wartkim
nurcie i w'skim, kamienistym lub
/wirowym dnie, wyp=ywaj'ca ze
{r[de= i daj'ca zwykle pocz'tek
rzekom; dop=yw.
ko ]do\ % =o ]wo\ ˘ ko=o ]woda\ ˘
toczy: ]si"\ ˘ po•tok, ciek;
toczy: ]ciec, biec; rzecz w ruchu
obrotowym\ ˘ ros.-pol. w g[rnym
cieku  w g[rnym biegu; bieg ˘ bie-
/'ce ˘ toczy: rozmowy; potok s=[w,
potoczny; Potocki ]r[d znad rz. San,
ziemie ukr.\.
tuli: ]toczy:\ ˘ rz. Tu=a ]Potok, dop=yw
Dniepru; a ^ po\.
potok ^ rzeczka ^ strumie< ^ ang.
creek, wi"kszy ciek od strumyka ^
ruczaj ^ ros. ruczej ^ ang. brook.
>redniow. ang. ]rzadkie\ creke ˘
ang. creek ]a small stream, some-
what larger than a brook ^ ruczaj
 r'czo, tj. wartko, U ˘ Å, ´\,
ros. rehka-reczka ¯ reka-reka
]rzeka\. ˚ruczaj.
pol. ros. ang.
ruczaj ruczej brook
potok reczka creek
rzeka reka river
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
potom-ek(ni(stwo wszyscy uro-
dzeni w linii prostej od danej osoby.
¯ potem ]po czasie\ ¯ po` % tem ¯
=ac. tempus ]czas\. ros. potom.
=ac. descendere, descendens,
franc. descendant,
ang. descendant, offspring,
ros. potomok-potomok ]potomek\
¯ potom-potom ]potem\.
potop(i:(iony ¯ po ]u, za\ % topi:;
¯ topi: ¯ to]<\ % pi: ]wci'ga: w siebie
wod" ustami\ ˘ topiel(ec.
u(wy(za•topi:.
staropol. potop –
1. burza, nawa=nica,
2. zatopienie. ]$\
=ac. dis` % luere ]my:\ ˘ diluere
]zmy:\ ˘ diluvium ˘ starofranc.,
>redniow. ang. i ang. deluge;
niem. flut, anglosas. flod, ˘ >re-
dniow. ang. flode, ˘ ang. flood.
wo=. 1289 potopiwa-potopisza
]potopili\, potopilo-potopi=o,
staroros. potop=-potop.
Potop wylew rzek Tygrysu i Eufratu
w Iraku }albo jedna z cz"stych po-
wodzi w Pakistanie|, 2244 lata przed
Chrystusem, rozci'gni"ty na ca='
Ziemi", skoro po horyzont, bo pisiec
nie wiedzia= jak wielki Glob jest, st'd
i Noe m[g= zebra: zwierz"ta z okolicy,
po jednej parze ka/dego gatunku, i
wszystkie zmie>ci: na statku zwanym
Ark' Noego.
Mi"so/erne zwierz"ta, na czas p=ywa-
nia, pozby=y si" swych instynkt[w za-
bijania ro>lino/ernych reprezentant[w
swoich gatunk[w, ma si" rozumie:.
Sterty siana i zieleniny te/ p=ywa=y
na Arce, dla ro>lino/ernych, a dla
mi"so/ernych Noe trzyma= mi"so w
zamra/alniku lod[wki, bo inaczej to by
zepsu=o si" po dniach ju/ kilku.
I lod[wek ca=y rz'd, samych lo-
d[wek ponad d=ugo>: Arki, i a/ tyle
zwierz't znalaz= w swej okolicy....
Opowiadanie na umys=y dzieci
lat 8–10, z niecnym celem na my>li,
˚pederasta.
sem. ararat czyt. wspak ˘ =ac. terra
]ziemia\.
I p=ywa= z nimi przez “dni 40”, po
czym Arka osiad=a na g[rze Ararat,
dzi> na pograniczu Armenii, Turcji,
Iranu, i Azerbajd/anu. Niekoniecznie
by=a to wi"c ta g[ra, jak p[{niej do-
mniemano, lecz ziemia, tak i ‘40».
Maj'c ko<cow' liczb" “dni 40” –
grzeszni mnisi dopisali p[{niej jego
pr[by, pr[by Noego czy woda opada
z l'du, w tym /e Noe wypu>ci= go="bia
i ten wr[ci= na Ark", znaczy l'du
nadal nie ma.
Nie ma tyle wody na Ziemi by zala=a
kontynenty 5 km powy/ej obecnego
poziomu. Ziemia jest kul', by zala:

Wondershare
potopi:
j' po szczyty g[r – B[g musia=by
mie: do swej dyspozycji ze 3–4 razy
wi"cej wody ni/ jest w oceanach,
morzach, jeziorach i rzekach – lapsus
oczywisty.
«40» oznacza=o «wiele», tak i
kwarantanna, Alibaba i czterdziestu
rozb[jnik[w, i wiele innych opowie-
>ci z “czterdziestk'” u/yt', lecz dzi>
wszyscy badacze tekst[w Biblii bior'
termin ˚“czterdzie>ci” za dok=adn'
liczb" «40», tj. ani dzie< mniej, ani
wi"cej.
I para nied{wiedzi polarnych przy-
w"drowa=a do Iraku by ocali: sw[j
gatunek, bo wszechmocny B[g nie
mia= innego sposobu, tylko Potopem#
I zwierz"ta przy okazji wytopi= “Bogu
ducha winne”.
Doskona=y pod ka/dym wzgl"dem,
w dobroci te/ – topi= ca=' ludzko>:, w
tym mi=uj'cych go wiernych, z wyj't-
kiem Noego i jego kilku bliskich.
Idealny, z zadowoleniem diab=a
spogl'da= zza chmur ma topi'cych
si" grzesznik[w kt[rych sp=odzi= “na
podobie<stwo swoje” i umi=owa=.
Po Potopie wszystkie niegodziwo-
>ci o/y=y na nowo, przez potomk[w
Noego – tego te/ przwiduj'cy B[g nie
przewidzia=.
Teraz s'dzi dusze ]S'd Ostateczny\
od tysi"cy lat, siedz'c na tronie, wrzuca
je do piek=a z pr"dko>ci' 2–3-ch dusz
na sekund", niezmordowanie, niestru-
dzenie, nie ma czasu na my>lenie, /e
pr"dzej by=oby mu wytopi: ludzko>:
jeszcze raz, przez dwa dni, i mie:
p[{niej czas, przez tysi'ce lat, na
inne sprawy.
Biblijny Potop jest powodzi' my>lo-
wych lapsus[w – lapsus za lapsusem,
rzecz na umys=y dzieci i ˚pederast[w.
˚niedorozw[j.
znamienny >lad& gr. potami ]rzeka\ ˘
Potop ]a wi"c by= to wylew rzek\,
ang. the Flood, the Deluge ]Gen. 7\.
Potop mo/e by: czytany wspak&
po•t•op. Tak i w j. angielskim, sylaba-
mi od ko<ca, ze zmian' gd&
de•lu•ge  ge•lu•de,
s=owotw. koncepcji 025.
innym s=owem jest «=aska boska»;
=aska ¯ laska ]mi=o>:, lubow ¯ staro-
niem. luba, ang. love; ch": ¯ chu:\,
czyt. wspak, la•sk•a  ]l\a•sk•al;
laska ˘ =askaw, =askawie, +  W.
Tym samym troch" {le w S=owniku
Webstera ]Webster’s Dictionary\,
/e deluge ¯ =ac. diluvium ¯ diluere
]zmy:, ang. to wash away\ ¯ dis` ]z,
ang. off, from\ % luere ]my:, ang. to
wash\ – tak znaczenie zg=osek sk=ado-
wych odchodzi troch" od Potopu, jak
i wymiana d{wi"k[w; jest to wynik
si=owego znalezienia {r[d=os=owu, jak
England ]ko<cowy l'd\ ¯ end ]zn[w
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
g  d\ % land, s=owo maj'ce pochodzi:
od Angl[w ]plemienia z p=n. Niemiec,
osiad=ego na Wyspach Brytyjskich –
Great Britain, czyt. Starej Brytanii;
wielki ^ stary\.
Je/eli – rzeczywi>cie – =ac. diluvium
by=o podstaw', co zupe=nie nie wy-
kluczone, mo/e i tak – zosta=o ono
przerobione na s=owotw. koncepcj"
po•t•opu.
potopi: ¯ po` % ˚topi:.
potraci: ¯ po` % ˚traci:.
potrafi: ¯ po` % ˚trafi:.
m[c wykona:. pokr. podo=a:.
staropol. potrafi: –
natrafi:, napotka:, dokaza:.]$\
¯ po` ]na`\ % traf ]przypadek\.
=ac. habere ]mie:\ ˘ habilis
]odpowiedni, stosowny, nale/yty\,
starofranc. hable,
>redniow. ang. able, ang. able,
ros. sposobnyj-sposobnyj.
potrawa spoż.
jad=o; pierw. nap[j, picie.
s=owotw. pokr. potrzeba ]wym[g\.
po•trawa – jeda  jad ]trutka\,
tra ^ tru, Ø ]U\ ^ A,
o•trawa – jad, trutka.
˚traw(i: ]rob(i:, czyn(i:\,
¯ wa ]jad=o, po/ywienie; woda\.
pot ]woda\ ¯ gr. potami ]¢woda,
dzi> rzeka\.
ang. food, eatables,
ros. kuwan;e-kuszanie, bl[do.
ros. potrava-potrawa ]spasanie tra-
wy byd=em, szkoda tym wyrz'dzona,
ang. grazing; damage caused by allo-
wing cattle to graze in corn\.
potr'bi: ¯ po` % ˚tr'bi:.
potr'ci: ¯ po` % ˚tr'ci:.
1. pchn': co przez nieuwag", zwyk-
le powoduj'c tym szkod" np.
rozbicie szklanego wazonu stoj'ce-
go na stole czy na parapecie,
2. uj': co z ca=o>ci, np. kwot"
z nale/nej sumy pieni"dzy.
s=owotw. baz' strata, czyli ubytek;
s ^ po ˘ str'ci:.
¢potrebiti zniszczy:.
staroros. potrebiti-potrebiti,
ros. istrebit;-istrebit,
ang. to destroy.
potru: ¯ po` % ˚tru:.
potrwa: dzia: si" czas jaki> bez
wyra{nych, wi"kszych zmian.
staropol. potrwa: ]poczeka:,
wytrwa:\.
¯ po` ]czas jaki>\ % trwa: ]utrzy-
mywa: si"\.
niem. leisten ]czyni:, dzia=a:\,
anglosas. l≤stan, >redniow. ang.
lasten, lesten, ang. last(ing,
ros. prodol'at;sq-prodo=/atsja,
Remove
Watermark PDFelement
potyka: si"
dlit;sq-dlitsja.
potrzask przyrz'd do chwytania
zwierz't i ptak[w, zamykaj'cy si"
automatycznie; /elazko-pu=apka.
=ac. decipula, anglosas. tr≤ppe,
pokr. niem. treppe ]schody\,
>redniow. ang. trappe ˘ ang. trap,
ros. zapadnq-zapanja,
lovuwka-=owuszka.
˚szpar, szpara.
potrz'>: ¯ po` % ˚trz'>:.
†potrzeb nale/y, wypada, trzeba ]$\.
potrzeba ¯ po` % trzeba ]wym[g
konieczno>:, pop"d, instynkt, sk=on-
no>:, odruch\ ¯ potreba.
s=owotw. pokr. potrawa ]jad=o\.
staropol. 1532 Wokabularz rozma-
itych i potrzebnych sentencyj.
staropol. potrzeba –
1. po/ywienie,
2, rzeczy potrzebne do /ycia,
3. wyprawa wojenna, walka. ]$\
staropol. potrzebizna –
konieczno>:, potrzeba, k=opot,
trudno>:. ]$\
staropol. potrzebny –
potrzebuj'cy. ]$\
=ac. ne` ]nie`\ % cedere ]wy(od-
dawa:\ ˘ necesse ]nieuniknione,
konieczne\ ˘ necessarius ˘
ang. necessary ]koniecznie\;
=ac. necesse ˘ necessitas
]˘ franc. necessite\ ˘
>redniow. ang. necessite,
ang. necessity ]potrzeba\,
ros. neobxodimost;,
potrebnost;-potrebnost,
nu'nyj, potrebnyj-potrebnyj,
ros. potreba, trebovat;.
potrze: ¯ po` % ˚trze:.
potrzyma: ¯ po` % ˚trzyma:.
¢potsnutitsja po>pieszy:.
pocierpie:, cierpliwie znosi:.
Latopis 1116 pot=snytitisq-
potsnutitsja.
¢potszczitisja postara: si".
staroros. pot]itisq-potszczitisja,
ros. postarat;sq-postaratsja,
ang. to endeavour, to care, to effort.
†potuka: szczu: psami i w przen.
staronord. beita,
>redniow. ang. baiten, ang. bait,
ros. travit; sobakami.
potulny ¯ po` % ˚tuli:.
†potuszy: serca doda:, otuchy.
¯ po` ]o`\ % tucha ¯ tchn':.
=ac. cor ]serce\ ˘ starofranc. corage
curage ˘ >redniow. ang. corage ˘
ang. courage ]odwaga, m"stwo\.
starofranc. en % courage ˘
encoragier, encourager ˘
ang. encourage,

Wondershare
yy
ros. obodr-qt;/it;-
obodr•jat(it
potwar-z(ca k=amliwe zarzucanie
komu czyn[w nie pope=nionych,
oszczerstwo, fa=szywe oskar/enie,
oszczerstwo ]po` ^ o` ^ nie`\.
¯ potw[r, potworno>:.
s=owotw. koncepcji ty=  prz[d&
w[r ^ ty=; t•w[r ^ prz[d, lico,
t•warz ˘ po•tw[r ^ po•twarz.
staropol. potwarz –
obelga, oszczerstwo. ]$\
staropol. potwarzliwie
oszczerczo, fa=szywie. ]$\
ang. slander, calumny,
ros. kleveta-klewieta,
zloslovie-z=os=owie.
potwierdzi: ¯ po` % twierdzi:
¯ po` ]u\ % twierdzi: ¯ s=aw. twierd
]tward(y, stanowczy\.
upewni:, wzmocni: os'd.
staropol. niepotwirdzony –
niepotwierdzony. ]$\
staropol. potwirdzenie –
utwierdzenie, umocnienie. ]$\
=ac. com` ]wzmocnienie\ % firmare
]wzmocni:\ ˘ confirmare ˘
starofranc. confermer, >redniow.
ang. confermen, ang. confirm,
ros. podtver-'dat;/dit;-
podtwier-/dat(dit.
potw-[r(orny(orno>: kreatura,
posta: maj'ca kszta=ty odmienne od
spotykanych w naturze, wszelkiej
wyobra{ni, maszkara, monstrum; naj-
cz">ciej rezultat chorej wyobra{ni.
czyny jako odra/aj'ce, okropne,
straszne, wielce brzydkie, ohydne.
˘ potwarz.
potyczka starcie drobnych oddzia-
=[w wojskowych kt[re wesz=y w
kontakt ze sob' w spos[b przypadko-
wy, np. czujki, oddzia= zwiadowczy;
niewielka bitwa, utarczka.
¯ po` ]do\ % tyczka ¯ tyka: ¯ tkn':
]tr'ci:\; potkn': – potr'ci:.
s=owotw. pokr. natkn': si" ]na co\.
staropol. potka, ]$\
germ. scrim ]strzec, chroni:\ ˘
¢skirmjan ]chroni:\ ˘ ital. scara-
muccia, starofranc. escarmuche,
>redniow. ang. scarmishe, skrymi-
she, ang. skirmish,
ros. styhka-styczka, sxvatka-
schwatka ˘ imet; styhku lub
sxvatku.
potyka: si" cz"sto zaczepia: nog'
o co> w trakcie chodu, kule:;
natkn':, spotka:.
¯ po` ]do\ % tyka:, tr'ca: ˘ dotyka:.
staropol. potyka: ]zaczepia:, po-
s'dza:, podejmowa: kogo> czym>\.
norw. stumla ]potkn': si" w ciem-
no>ci\, >redniow. ang. stomblen,
stomelen, ang. stumbl-e(ing,
ros. ostup-at;sq/it;sq, spo-
tyk-at;sq/nut;sq-
spotyk•atsja(nutsja.
potylica ty= czaszki.
¯ po` ]za\ % tylica ¯ ty=.
¢pouchati, obuchati pow'cha:.
staroros. pouxati-pouchati, obu-
xati-obuchati,
ros. pon[xat;-poniuchat,
ang. to smell, to sniff; to take ]snuff\.
pouczy: ¯ po` % ˚uczy:.
powab ¯ po` % ˚wabi:.
wab – baw, s=owotw. koncepcji 022.
poci'g ˘ urok, czar, wdzi"k.
staropol. powab ]zach"ta\.
staropol. powabia: ]zach"ca: do
zbli/enia si", przyzywa:\.
=ac. ad` % trahere ]ci'gn':\ ˘ at-
trahere ˘ attractus ˘ ang. attract
]po(przy-ci'ga:, zach"ca:\,
=ac. attractio ˘ ang. attraction,
ros. pritq'enie-pritja/enie,
privlekatel;nost;.
†powaba obowi'zek >wiadczenia
robocizny przez ch=op[w na rzecz
pana w okresie ci"/szych i pilniej-
szych rob[t.
powaga 1. spos[b bycia, 2. autory-
tet, znaczenie w>r[d otoczenia.
staropol. powaga –
powa/anie, znaczenie. ]$\
¯ po` ]u`\ % waga ]zr[wnowa/enie\.
ang. ]powaga chwili\ gravity, serio-
usness, ]autorytet\ authority,
†Old Polish respect,
ros. avtoritet-awtoritet.
powali: ¯ po` % ˚wali:
¯ wa= ]ziemia\. gwa=townie zmieni:
czego postaw", pionow' na poziom'.
s=owotw. pochodne odwali: si", na
odlew ]ruchem r"ki, z rozmachem,
gwa=townie\; wal  lew ˘ od•wal(lew.
pad ]pion\, leg, =o/, k=ad, wa= ]po-
ziom\ ˘ pok=ada: ^ polega:; =o/e;
ziom ]poziom(ka, ziomek\ ¯ ziemia.
˚spok=ada:.
mSjp 1969& 1. «spowodowa: czyj
upadek na co; przewr[ci:, obali:,
2. cz">ciej dk ‘trafi: pociskiem ]powo-
duj'c upadek\; postrzeli:, zabi:».
ang. bring to the ground,
ros. prisu'dat;-prisu/dat.
powa=a strop, sufit.
¯ po  op ¯ opposite, % wa= ]ziemia\.
`op gdy na ko<cu& ch=op, strop,
po` – gdy na pocz'tku, lub pozytyw,
ponaglenie, polecenie.
=ac. caelum ]niebo\,
starofranc. ciel ]sklepienie, dach\ ˘
ang. ceil ]mo/e i z wp=ywem franc.
ceiller i =ac. caelare – rze{bi:\ ˘
ang. ceiling, ros. potolok-poto=ok.
†powa=ka ma=y bochenek pszenny,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
bu=ka, kukie=ka.
powa/y: ¯ po` % ˚wa/y:.
†powerek dr'/ek do noszenia
wiader na barkach.
staropol. powyrek.
pow"drowa: ¯ po` % w"drowa:.
powiada: ¯ po` ]za\ % wiadomo>:.
staropol. powiedacz –
rozm[wca, osoba w dialogu,
powieda: – m[wi:,
powie>: –
1. mowa, 2. opowie>:,
3. opinia, reputacja.
anglosas. tellan, >redniow. ang.
tellen, ang. tell, relate, †Old Polish
narrative, tale, story; opinion,
ros. ras/skazyvat;-
ras(skazywat, govorit;-goworit,
do-nosit;/nesti ¯ nie>:.
wo=. 1289 pov≠dati-powiedati
]donosi:, powiada:, powiadomi:\,
pov≠da-powieda ]opowiedzia=,
doni[s=\, pov≠da ima-powieda
ima ]powiedzia= im\,
staroros. povedati-powiedati,
ros. soob]it;, povedat;,
ang. to communicate; to impart,
to inform.
powiastka
ros. pov≠stka ]powiadomienie\ ¯
po` % wie>:.
s=owotw. pokr. niewiestka ]nieznana\
}z imienia| ˘ pol. niewiasta.
powiat ujazd, okr"g, jednostka
administracyjnego podzia=u kraju
obejmuj'ca szereg gromad, a nie
mniej ni/ kilka powiat[w wchodzi w
sk=ad wojew[dztwa.
po` ^ u` ˘ po(u•wiadomi:.
`wiat ¯ wiec ¯ wiadomo>:;
wietnik ¯ roznosz'cy wici.
staropol. po-wiat(wiet.
ang. district.
powi'za: ¯ po` % ˚wi'za:.
powi-:(ty(cie(ja:
por[d, rodzi:.
powid=a spoż.
przetw[r ze sma/onych >liwek.
¢powiedati ˚powiada:.
powiedz(enie(iano(ie:
¯ wiedza. odpowied{, spowied{,
wy(za•powiada:, opowiadanie,
za(prze(przy(o(do(od(pod(wy(
(roz•powiedzie:, spowiada: ]si"\.
ros. otvet.
~powiedzie: czas dok. ¯ powiada:
czas niedok. ¯ po` % wiada: ]m[wi:\.
s=owo wyra{nie d=ugie, bo nowe.
za•powiedzie: ]si"\ – przed czasem
¯ zapowied{,
zapowiedzi >lubne
prze•powiedzie: – przed czasem,

Wondershare
yy
¯ przepowiednia, proroctwo
¯ pro` % rok ]czas\
przy•powiedzie: – blisko
¯ przypowie>:
o•powiedzie: – do pe=na, zupe=nie
¯ opowiadanie
do•powiedzie: – doda:, do ko<ca ˘
niedopowiedzenie
od•powiedzie: – 1. sw' mow' ci'g-
n': my>l innej, ¯ odpowied{,
2. czu: si" w obowi'zku;
odpowiedzialno>:
pod•powiedzie: – od spodu,
podda: my>l
wy•powiedzie: – wys=owi: si"
roz•powiedzie: – r[/nym osobom
s•powiada: si" – wyjawi: swe
“grzechy” ksi"dzu, ¯ spo
]spo=em\ % wied{ ]m[wi:\.
powiek-a(i ˚pokrywa.
po•kry•wa  po•wie•ka ¯ wieko;
kry, wie ]g[ra\;
po` ]przy`\, k, ko, ka, ku ]do\.
†powielenie rozkaz, polecenie.
s=aw. powielenie.
¯ po` % wieli: ]leci:\.
powiernik ¯ wiara.
osoba zaufana; powierzy: –
zaufa:, przekaza: w dobre r"ce.
¢powierszczi z=o/y:; st=umi: ]np.
powstanie\; ukr[ci:, poskromi:.
staroros. pover]i-powiergnut,
ros. povergnut;-powiergnut,
ang. to put down, to throw down;
to offer, to present to, to lay before
one.
powierzchnia ¯ po` % wierzchu.
zwn"trzna p=aszczyzna, zewn"trzny
wygl'd, przednia strona.
ang. sur ^ po ^ woda ¯ gr. potami
]rzeka\; ang. face ^ lico ^ wierzch ˘
sur•face ]po•wierzchnia\, po•liczek,
i inne, ˚lico, kwas,
lecz S=ownik Webstera&
=ac. superficies ˘
starofranc. i ang. surface,
ros. poverxovnost;-
powierchownost.
Powierzchowna – pobie/na, p=ytka
znajomo>: zagadnie<, w nazwach
w=asnych i pospolitych, na podstawie
samego brzmienia, np.
• kr[l W=. +okietek ]Zak'tek\
1333–†1370 ¯ nadgraniczny Brze>:
Kujawski ]brest, brze>: ^ granica;
kiet, kiel ^ k't ˘ kielnia, Kielce\
– +okietek wzrostu =okcia ]0.58 m\,
• Nowak ]Rodak\ ¯ czes.-s=ow.-w"g.
Novák ¯ nov ¯ niem. von w nazwi-
skach – nowy ]przybysz w >rodowi-
sku; nar[d usieczony przybyszami,
nie rodakami\,
• Crna Gora, Czernohora, Czarno-
g[ra ]Wysoka G[ra\
¯ czarny ]wysoki\ – Montenegro,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
• England ]Ko<cowy L'd\ ¯ eng ^ end
– Anglia ]L'd Angl[w\,
• Waregi ]Bawarzy\ – Skandynawami
]w Rosji\ lub Rzymianami ]na Litwie\
¯ Ba ^ Wa ¯ gr.-celt BW,
% regi ¯ =ac. regis ]kr[l\, nieme S,
¯ =ac. Sacrum Imperium Romanum,
niem. Heiliges Römisches Reich,
ang. Holy Roman Empire,
pol. Íwi"te Cesarstwo Rzymskie,
Bawaria by=a ksi"stwem i kr[le-
stwem, i wchodzi=a w sk=ad Imperium
]Cesarstwa\ – Bawarzy “Rzymiana-
mi” byli, stamt'd przybyli,
• skarby zbierane po zwyci"skich bit-
wach ]garnki\ – bi/uteria& wyroby
ze z=ota i drogich, szlachetnych
kamieni ]wiezione na tak' okazj"\,
• ko< bia=onogi ]bia=y ^ niski, kr[tki\
– o bia=ych nogach,
• Leszek Bia=y – siwe w=osy mia=,
• mog=aby by: mjsc. Wiszenki
n(Styrem ¯ wiszenka ]owoc wi>ni\,
w rzecz. niem. wiese ]='ka\ ˘ wiesen
]='kowy\, % `ki ]teren\, w rejonie
wielu osiad=ych Niemc[w, a/ w g='b
Íredniowiecza – Markolt, 1268.
Publikacje o sprawach dawno ubie-
g=ych, przesz=o>ci, roj' si" od takich
i podobnych poja>nie< – wyk=adnia
znajomo>ci przedmiotu, ˚Odrodze-
nie, i czym historia jest; wyjawiaj'
przygotowanie autor[w do zaj"cia
si" tematem.
Rosjanie celuj' w prawieniu bajek, bo
w Europie “za g[rami, za lasami” ]czyt.
prowincja, zak'tek Europy, na uboczu\
i barier' j"zykowo-pi>mienn', i ze swej
natury tacy s', ˚prawda, =oknia ]miara
cia= p=ynnych\ ¯ ang. ank•le ]kostka
u stopy\ – u Rosjan& miara cia= syp-
kich ¯ =okoszka ]koszyk\, Waregi ¯
Vacringjar.
Przy>wieca im dewiza «Nie jak by=o
i jak jest – lecz jak chcemy rzecz
widzie:», cecha wszystkich wiernych
]S=awianie ^ Wierni\. Informacje w ich
publikacjach nie s' wiarygodne.
wi"cej ˚nazwy w=asne, s=owotw.
powierzy: ¯ po` % ˚wierzy:.
¢powier-zywati przywi'zywa:.
Latopis 1116 poverzywati-
powier-zywati. staroros.
pov;rzyvat;-powier•zywat,
poverzyvat;-powier•zywat,
ros. privqzyvat;-priwiazywat,
ros. privaz-at;/yvat;-
priwiaz-at(ywat.
ang. tying, binding; tie, band.
powiesi: ¯ po` % wiesi: ¯
wiesza: ¯ wie ]g[ra\. ˚wie>i:.
wo=. 1289 predani bywa na
pov≠wenie.
¢powiesmo p"czek, motek.
staroros. pov≠smo-powiesmo,
Remove
Watermark PDFelement
yy
ros. puhok, motok.
ang. bundle, pack, bunch.
powie>: 1. dosł. s=owo ]¯ gr. logos\
˘ przy•powie>: – przy•s=owie,
2. d=ugie opowiadanie; opowie>ci.
s=owotw. pokr. wie>: – prowadzi:.
¢Powie>: wremennych let,
s=aw. Povest; vremennyx=
l≠t= – Powie>: minionych, lub
ubieg=ych lat, dzieje kijowskiej Rusi
lat 855–1110, kopia latopisu Silwestra
1110–1116, pisana przez Nestora w
1118. W odpisach, dzieje wzbogacane
nast"pnie a/ do 1377, i p[{niej, po ok.
1500, przez szereg os[b i w r[/nych
miejscach.
powie>: ¯ po` % wie>: ]wiadomo>:,
nowina\; powie>: – powiadomienie.
¢powiest ˚powie>:, Powie>:.
staroros. pov≠st;-powiest,
ros. izvestie, soob]enie,
rasskaz,
ang. information, news, communica-
tion, tale, story, narration.
powie>: ¯ po` % ˚wie>:.
powietrze ¯ po` % wiatrze.
¯ s=aw. veter-wietier ]dosł. z
wiatrem, zgodne z wiatrem, id'ce z
wiatrem\; s=owo nowe, bo d=ugie.
ang. air, ros. bozdux.
Pogoda; anglosas. i >redniow. ang.
weder, pokr. niem. wetter, ]powie-
trze; pogoda\ ˘ s=aw. veter-weter }
wietier| ]wiatr; E ˘ IE\;
niem. wetter, ]powietrze; pogoda\ s=o-
wotw. pokr. wet, >redniow. ang. wet,
wete, anglosas. w≤t ]mokry, d/d/y-
sty\, baz' water, w≤ter ]woda\.
W j. pol. duch ]dusza\, wyzion': ducha
]niegdy> zapewne powietrze, skona:\,
zaduch ]smr[d, w niewietrzonym
mieszkaniu, zim'\.
po•wie•trze ˘ trze•pa:. ˚wiatr.
staropol. powietrze – m[r, zaraza,
wg pobo/nego Romana Mazurkie-
wicza, Ss 2011 ]$#\. Z b="dem,
morowym powietrzem okre>lano
zaraz", bo uwa/ano /e drog'
powietrza przenosi si".
gr. plege ]cios, nieszcz">cie\,
=ac. plaga, starofranc. i >redniow.
ang. plage, ang. plague,
ros. huma-czuma, mor-mor.
powie{: ¯ po` % ˚wie{:.
powik=a: ¯ po` % ˚wik=a:.
powin': ¯ po` % ˚wija:.
†powinowat wdzi"czny, zobowi'-
zany. ¯ po` % winny ¯ winien co>,
d=u/nik ¯ d=ug zaci'gni"ty.
=ac. obligare, starofranc. obligier,
>redniow. ang. obligen,
ang. oblige(d ]zobowi'za-:(ny\;
=ac. obligatio ˘ >redniow. ang.

Wondershare
yy
obligacioun ˘ ang. obligation
]zobowi'zanie\,
ros. obqzatel;nyj-objazatielnyj,
uslu'nyj, dobroxotnyj ¯
obqz-yvat;/at;-objaz-ywat(at.
powinowa-ty(ctwo dla rodziny –
osoba z zewn'trz, niespokrewniona,
w='czona do niej poprzez zawarty
zwi'zek ma=/e<ski.
wg mSjp 1969& b"d'cy w stosunku
powinowactwa, spowinowacony.
powinowactwo& stosunek rodzinny
='cz'cy jednego z ma=/onk[w z krew-
nymi drugiego – troch" na opak.
za> S=ownik staropolski ]Ss 2011\&
krewny, spokrewniony poprzez ma=-
/e<stwo.
gorzej, krewnym ma by:.
krewny – poprzez zwi'zek krwi#
staropol. powinny, powinowaty. ]$\
ang. ]przez por[d, krew\ related,
]powinowaty, w='czony\ affiliated,
]powinowactwo\ affinity,
ros. ]poprzez zwi'zek\ svoqk-
swojak, svojstvo-swojstwo,
]krwi'\ rodstvenni-k/ca.
s=owa opisuj'ce stosunek
• powinowactwa&
ang.ros.
brother-in-law ]wife’s brother,
brat /ony\ – wurin-szurin
brother-in-law ]husband’s brother,
brat m"/a\ – dever;-diewier,
brother-in-law ]sister’s husband,
m'/ siostry\, i son-in-law –
zqt;-zjat ]zi":\.
• i pokrewie<stwa&
ang. step`, ang.franc.
stepbrother ]brat `\ – demi frere,
stepsister ]siostra `\ – demi-s≥eur,
stepson ]pasierb\ – beau fils.
stepdaughter ]pasierbica\ – belle fille,
stepfather ]ojczym\ – beau pere,
stepmother ]macocha\ – beau mere.
˚przyrodni, szwagier.
powle-c(ka: ¯ po` % ˚wlec.
pow-=oka(leka: ¯ po` %
˚w=[czy: ¯ wlec ]ci'gn':\.
powleka: – poci'ga:,
nawleka: – naci'ga:.
powodzi: si" ¯ po` % ˚wodzi:.
†powole<stwo
uleg=o>:, pos=usze<stwo.
¯ po` ]wed=ug\ % woli ¯ wola.
=ac. obediens ˘ obedientia ˘
starofranc., >redniow. ang. i ang.
obedience,
ros. posluwanie-pos=uszanie,
povinovenie-powinowenie.
powoli ¯ po` ]przyimek\
% woli ¯ wolno ]poma=u\.
powolny opiesza=y, ospa=y, ci"/ki.
¯ w[= ]kastrowany samiec byd=a
domowego\ ˘ wolno ˘ powolny.
powolny daj'cy sob' kierowa:,
ulegaj'cy komu, pos=uszny.
¯ wola. ˚powole<stwo.
¢powo=oczity jedwabny.
staroros. povolohity-powo=o-
czity, ros. welkovye-szelkowyje,
ang. of silk,
˚pawo=oky, pa(po-wo=oka OA.
powa=a: ¯ po` % ˚wo=a:.
¢powost wo=o>:, okr"g.
Latopis 1116 povost=-powost.
¢powoz podwodna ] ¯ podw[d\,
wozaczna ] ¯ wozak\ powinno>:.
Latopis 1116 povoz=-powoz.
¢powoznik wo{nica, kuczer.
Latopis 1116 povoznik=-
powoznik.
pow[d ¯ po` ]przy`\ % ˚w[d.
1. przyczyna, pobudka, racja,
2. prawn. strona wnosz'ca pozew.
po•wodzi: – pro•wadzi:. ¯ «w[d»
przy•czyna – po•w[d,
czyn•no>: – prze•w[d ]np. s'dowy\,
roz•czyn ]zakwasek w dzie/y, do
pieczenia chleba\ – roz•w[d, za•czyn
]ulegaj'cy rozwodnieniu\.
w[d ]czyn\ ¯ woda ]czynnik\,
˚kaws ¯ k` % was ¯ niem. wasser.
s=owotw. pokr. ˚zaw[d ¯ za % w[d.
staropol. pow[d – prowadzenie,
kierowanie, przew[d ]$\.
=ac. reri ]my>le:, s'dzi:\ ˘ ratus,
ratio, starofranc. reson, raisun,
>redniow. ang. raison, ang. reason,
ros. prihina-priczina, povod-po-
wod, osnovanie-osnowanie.
pow[z otwarty pojazd osobowy
ci'gniony przez konie.
nie wszystkie rodzaje by=y u/ywane w
Polsce, przez to – obawiam si" – nie
wszystkie maj' polskie odpowiedniki
nazw, angielskie&
• brougham od lorda Broughama
1778–†1868, kareta, 4 ko=a, tylnie
wi"ksze od przednich, miejsce dla
wo{nicy na zewn'trz, z przodu.
• buckboard 4-ko=owy, otwarty
pow[z, tj. bez nakrycia, jedno sie-
dzenie na d=ugich, gi"tkich listwach
opartych bezpo>rednio na osiach,
wysokie ko=a, konstrukcja pojazdu
szkieletowa.
• cabriolet lekki, dwuko=owy pow[z,
zwykle ze sk=adanym dachem, ci'gnio-
ny przez jednego konia, wo{nica stoi
z ty=u pojazdu.
• calash lekki pow[z o niskich
ko=ach, tylnie wi"ksze od przednich,
sk=adany dach, skrzynia na d=ugich
resorach, siedz'ce miejsce dla wo{-
nicy z przodu, do>: wysoko.
• chariot rzymski rydwan; dwuko=o-
wy pojazd wojenny, ci'gniony przez
konie; jeden rycerz powozi, drugi –
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
walczy, obaj stoj'.
• coupe kryty pow[z, dla dw[ch pasa-
/er[w, z miejsce dla wo{nicy z przodu,
do>: wysoko posadowionym.
• droshky doro/ka, ¯ ros. drogi ]w[z\
¯ droga ]sztaba mi"dzy przednimi
i tylnimi osiami, dosł. deska\; niski,
otwarty pow[z – wg s=ownika Webste-
ra, wierzy: lub nie – z d=ug', w'sk'
=awk' na kt[rej pasa/erowie siedz'
okrakiem& “with a long, narrow bench
which the passengers straddle”.
• hansom od J. A. Hansoma,
1803–†1882; dwuko=owy, kryty
pow[z dla dw[ch os[b, ci'gniony
przez jednego konia, miejsce dla
wo{nicy z ty=u pojazdu i wysoko.
• landau 4-ko=owy pow[z, pasa/e-
rowie twarzami do siebie, dach w
dwu cz">ciach kt[ry mo/e by:
sk=adany lub od='czany, siedz'ce
miejsce dla wo{nicy z przodu, tylne
ko=a wi"ksze od przednich.
• phaeton lekki, 4-ko=owy pow[z,
ci'gniony przez jednego lub dwa
konie, siedzenia z przodu i z ty=u,
zwykle sk=adany dach, siedz'ce
miejsce dla wo{nicy z przodu.
• praire schooner du/y kryty w[z
u/ywany przez pionier[w przy prze-
kraczaniu ameryka<skich prerii,
ci'gniony przez dwa konie, okrycie
napi"te na pa='kach.
• survey lekki pow[z, na przeja/d/-
ki, tj. dla przyjemno>ci, 4 ko=a i dwa
siedzenia, oba do przodu, daszek.
• victoria niski, 4-ko=owy pow[z
dla dw[ch pasa/er[w, ze sk=adanym
dachem i wysokim siedzeniem z
przodu dla wo{nicy, przednie ko=a
mniejsze od tylnich, podobny do
doro/ki.
ros. ]prze-no>nik(w[z\
pere/pro-voz, ]pojazd\
kareta-kareta, `kipa'-ekipa/.
¢powreszczi porzuci:.
Latopis 1116 povre]i
-powreszczi, ros. povergat;.
¢powro/eno wywr[/ono ¯ wr[/ba,
przekazano ustnie.
staroros. povr='eno-powro/eno,
ros. povoro'eno, predskaza-
no gadannem,
ang. propheted by `, foresaid;
verbaly relaid.
powr[ci: ¯ po` % ˚wr[ci:.
powr[s=o p"to ze skr"conej s=omy
zbo/a na pniu, do wi'zania snopa
podczas /niw kos';
s=o – s=oma. ˚powr[z.
powr[t dosł. skr"t ˘ powr[ci: w
prawo lub w lewo ]skr"ci: tak po-
jazdem\, s=owo u/ywane zwykle do
przybycia na poprzednie miejsce.
ang. lit. twirl, torsion; turn; return,

Wondershare
yy
ros. verhenie-werczenie; oborot-
oborot, povorot-poworot.
vozvra]enie-wozwraszczenie,
vozvrat-wozwrat.
powr[z p"to, postronek; skr"t, splot
ze sznur[w do ci'gni"cia wozu
konnego.
powro{nik – wyrobnik powroz[w.
¯ po` ]s`\ % wr[z, wr[t ]kr"t ¯ krut ˘
ros. krutitsja ^ skr"ca:, ang. to twist
together }of thread|, to turn to and fro;
to wind }of a river|\.
franc. la corder, le cable;
le cordier ]powro{nik\,
niem. seil, tau; schnur,
seiler ]powro{nik\,
ang. rope, cord ]basic sense “what
is torn off and twisted”\,
rope-maker ]powro{nik\,
ros. kanat-kanat,
kanathik-powro{nik.
powstanie ¯ po` % wsta: ¯ sta:.
zbrojna pr[ba obalenia w=adzy, zwy-
kle narzuconej spo=ecze<stwu, obcej
etnicznie, j"zykowo, religijnie,
ideologicznie, w wyniku nag=ego
zrywu po okresie konspiracji.
dokument o wybuchu powstania powi-
nien zawiera: 3 nast"puj'ce punkty&
1. cel powstania,
2. por[wnanie obu si=& wroga i kon-
spitaror[w, analiz" czy powstanie
b"dzie udane, w='czaj'c element
zaskoczenia, na ile pomys= jest
popularny w narodzie, tj. kto jesz-
cze do='czy do powsta<c[w po
jego wybuchu, itp.,
3. i co dalej gdy powstanie powie-
dzie si".
inaczej jest bezmy>ln' decyzj', skaza-
niem powsta<c[w na represje po jego
upadku, krwawym jego st=umieniem.
Powstania&
• Ko>ciuszkowskie – w Ma=opolsce,
przeciw w=adzy Rosjan.
wybuch=e 24 marca 1794.
bez nale/ytego przygotowania.
st=umione.
• Listopadowe, 1830 – w Warsza-
wie, przeciw w=adzy carskiej, w oso-
bie wielkiego ksi"cia Konstantego,
przez m=odzie/ Warszawie.
wybuch=e noc', z 29 na 30 listo-
pada 1830.
wybuch powstania spowodowa=o
160 podchor'/ych, bez planu utwo-
rzenia rz'du. armia polska wystawi=a
25 tys. piechoty, 6.500 jazdy, i 1.700
artylerii, tj. oko=o 34 ts. ludzi ]arse-
na=y polskie posiada=y 140 armat\,
gdy armia rosyjska pod dow[dztwem
feldmarsza=ka Dybicza – niedawnego
pogromc" Turk[w, by=a w sile 150
tys. ludzi, z 400 dzia=ami, wed=ug
Barabana, 1922.
wed=ug Czapli<skiego, 1985, armia
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
polska liczy=a ponad 80 tys. /o=nierza,
lecz przeciw dwukrotnie liczniejszej
armi rosyjskiej, bardziej karnej, lepiej
uzbrojonej, i zaprawionej w wojnie
tureckiej.
powstanie zosta=o st=umione.
• Styczniowe, 1863, wybuch=e 22
stycznia – w Wielkopolsce i War-
szawie, przez m=odzie/ zbieg=' przed
brank', przeciw w=adzy carskiej.
do walki stan"=o 10 tys. ludzi, po-
siadaj'cych zaledwie 600 strzelb i 6
armatek, przeciw 90-tysi"cznej armi i
przesz=o 100 dzia=om Rosjan.
szlachta pot"pi=a manifest wzywa-
j'cy do powstania. masa ch=opska nie
ruszy=a. w szeregach powsta<czych
stan"=a drobna szlachta, s=u/ba dwor-
ska, mieszczanie, czelad{ rzemie>lni-
cza i robotnicy.
powstanie zosta=o st=umione.
• Warszawskie, 1944 – wybuch=e
1 sierpnia 1944, kierowane przez
AK, przeciw okupacji niemieckiej,
bez kontaktu z Rosjanami, tj. na
swoj' r"k".
AK kierowane w znacznej cz">ci
przez weteran[w wojny z radzieck'
Rosj', 1920; wrogo>: do Rosjan –
s'siada “zza miedzy” cz">ciowo na
pod=o/u schizmy katolicko-prawo-
s=awnej, nienawi>ci w=adzy car[w w
Polsce rozbiorowej, i wojen prowa-
dzonych mi"dzy sob'.
bez analizy czy powiedzie si" i bez
planu co dalej gdyby powiod=o si".
wywo=ane bez dokumentu na okazj";
je/eli taki gdzie jest – jest mi nieznany i
nie s=ysza=em o czym> podobnym.
Warszawa zburzona, szacuje si", /e
ok. 150 do 200 tys. cywilnych miesz-
ka<c[w zgin"=o. powstanie upad=o
ca=kowicie 2 pa{dziernika 1944.
pryszcz w swym zasi"gu na linii
tysi"cy kilometr[w frontu rosyjsko-
niemieckiego, i jak pryszcz zosta=o
zgniecione przez dwie pot"gi.
za zadanie mia=o zada: cios oku-
pantom i wsadzi: zadr" Rosjanom
– Rosjanie zareagowali stosownie “od-
poczywaniem” na Pradze – cierpliwie
odpoczywali a/ Niemcy st=umi' je. nie
wybawili by=ych wrog[w z opresji,
zw'cych ich Moskalami, Sowietami,
schizmatyck' Moskw' – epitetami o
ujemnym wyd{wi"ku.
trzeci wr[g do='czy= do zmaga<
dw[ch; nie sprawdzi=o si"& “gdzie si"
dw[ch bije, tam trzeci korzysta” – zbie/-
no>: przez zupe=ny przypadek.
/al do Rosjan Polacy maj' /e nie
pomogli powsta<com.
ang. uprising,
ros. vostanie-wostanie.
wo=. 1289 v=stanπa-wostania
]powstania, w liczbie mnogiej\.
Remove
Watermark PDFelement
yy
powstrzyma: ¯ pows` % ˚trzyma:.
powszedni zwyk=y, zwyczajny,
pospolity, codzienny ]nie od >wi"ta\.
staropol. wszedni ]powszedni\.
ang. everyday, daily, common,
ros. e'ednevnyj-e/edniewnyj.
powt[rnie ¯ po` % wt[r ¯ tor ^ drug
^ bli{niak ]ang. twin, pokr. twice ^
dwa razy\, taki sam; drugi ^ wt[ry ˘
sobowt[r ]ang. double\. ˚drug, wt[r.
staropol. nawtorki ]powt[rnie\.
¯ na` ]po`\ % wtory ]drugi\.
ang. anew, again, repeated, for the
second time, ros. snova-snowa,
vnov;-wnow, opqt;-opjat,
e]ë raz-jeszczo raz.
powzi': ¯ po` % ˚wzi':.
poz-a(er
1. figura, ¯ ang. pose(r,
2. poza – przekroczenie,
na zewn'trz ]~ granic'\
poza~ ˚nr 030 – powi'zania
mi"dzy przedrostkami, i nr 440 –
znaczenia przedrostk[w.
†pozad ¯ po` ]z`\ % zad ¯ z % ad.
z ty=u, w tyle.
z 1816 r., na podst. naocznego >wiadka
A. Gwagniniego †1614, o kr[lu Zyg-
muncie Augu>cie †1572& „Ubrawszy
si" szed= na maiestat, a w prz[d i pozad
szli Panowie senatorowie i Rada co
przednieysza i >wiecka.”
pozb-awi:(awia:(y:
przyczynia: si" do utraty czego,
odbiera: co komu>.
¯ zbyt, ˚bawi:, zbawi:.
staropol. liszy: ]pozbawi:\.
=ac. de` % privare ˘ starofranc.
depriver, >redniow. ang. depriven,
ang. deprive,
ros. liw-at;/it;-lisz•at(it.
†pozdno, pozdnie p[{no. ¯ s=aw.
anglosas. l≤t ]wolny, oci"/a=y\, pokr.
holend. laat, niem. laas ]wolny, leni-
wy\, >redniow. ang. late, lat,
ang. late, ros. pozdnie-pozdnie.
pozdrowi: ¯ po` % zdrowi:.
pozew pismo zawieraj'ce pow[dz-
two, wszczynaj'ce proces cywilny
przeciwko oznaczonej w nim osobie,
wzywaj'ce do stawienia si" w s'dzie.
¯ po` ]we`\ % zew ]zwanie\ ˘
po(we•zwany.
staropol. ¢dopozew ˘ dopozywa:
– wzywa: do jawienia si" w s'dzie
w toku procesu s'dowego. ]$\
=ac. sub` % monere ]radzi:, ostrze-
ga:\ ˘ summonere ]przypomina:
poufnie\ ˘ starofranc. somondre,
semondre, >redniow. ang. somonen,
ang. summon,
ros. vyzyvat;-wyzywat,
vyzvat; v sud-wyzywat w sud.

Wondershare
yy
†poziera: patrze:, rozgl'da: si".
¯ po` % {re: ]jrze:, patrze: ¯ patry
^ oczy. ¢gl'da: ˘ na(spo(wy(za(
(do•gl'da:, {renica, i inne\.
poziom p=aszczyzna prostopad=a do
pionu, r[wnoleg=a do powierzchni
wody w danym miejscu, rejonie.
¯ po` ]wzd=u/\ % ziom, wa= ¯ ziemia.
o, ko, s, pad, rost, wert ]pion\, gdy
ok, leg, =o/, k=ad, wa=, r[w ]poziom\
˘ pok=ada: ]nadziej"\ ^ polega: na,
=o/e, R[wne ]Staroziem\, ros. urowie<
]poziom\, synonimy& r[wnoleg=y i
prostopad=y, ˚spok=ada:;
ziemia ]poziom\ i niebo ]pion\&
poziom(ka, ziomek ¯ ziom ¯ ziemia;
pion ¯ niebo ¯ gr. nephos, nieme S.
wi"cej ˚pion.
staropol. poziemny – poziomy.
Wg mSjp 1969, poziom&
1. «p=aszczyzna prostopad=a do pio-
nu, odleg=o>: pionowa punktu a. }albo|
p=aszczyzny od umownego punktu a.
}albo| p=aszczyzny»,
2. bud. p=aszczyzna r[wnoleg=a do
podstawy wyznaczaj'ca element bu-
dowlany w wymiarze wysoko>ci»,
3. geolog. «prostopad=a do pionu
warstwa skorupy ziemskiej»,
4. górn. «cz">: z=o/a przezna-czone-
go do r[wnoczesnego wybierania».
=ac. libra ]r[wno(waga\ ˘ zdrobn.
libella ˘ starofranc. i >redniow. ang.
level, livel, ang. level,
ros. uroven;-urowie<,
]instrument, poziomica\ vaterpas.
poziomica
1. linia krzywa ='cz'ca na mapie
punkty le/'ce na tej samej wysoko-
>ci nad poziomem morza,
2. instrument budowlany wg wska-
zuj'cy na r[wnoleg=o>:, lub nie,
konstrukcji do powierzchni ziemi
w tym miejscu.
poziomnica narz., instr.
instrument budowlany wg wskazuj'cy
na r[wnoleg=o>:, lub nie, konstrukcji
do powierzchni ziemi w tym miejscu;
sk=adaj'cy si" ze szklanej, lekko wy-
gi"tej rurki, cz">ciowo wype=nionej
eterem lub alkoholem, tak, /e p"cherz
jest dok=adnie w >rodku ugi"cia, w naj-
wy/szym jego punkcie, gdy instrument
jest w poziomie.
waserwaga ¯ niem. wasser % wiegen
]waga wodna\.
staropol. wagostrychownica –
poziomnica. ]$\
¯ wagorowny – poziomy. ]$\;
strychowa: – stroi:, budowa:,
wznosi:, ¯ strych ]g[ra\.
=ac. libra ]balans, poziom\ ˘ zdrobn.
libella ˘ starofranc. i >redniow. ang.
level, livel ˘ ang. level,
ros. vaterpas-waterpas.
poziomka bot. spoż.
Fragaria, ro>lina o jadalnych
owocach, dziko rosn'ca w lasach,
hodowana w ogrodach.
staropol. sunica – poziomka ]$\.
anglosas. streaw ]s=oma\ % berige
]jagoda\ ˘ streawberie,
>redniow. ang. strawberi,
ang. ]wild\ strawberry
]dzika\ truskawka,
ros. ]trusk.\ klubnika-k=ubnika,
]poziom.\ zemlqnika-ziemljanika.
pozna: ¯ po` % ˚zna:.
Pozna< dosł. Pogranicze
¯ po` ]przy`, nad`, u`, na`\ % zna<
¯ znami" ]granica, znak, mark\;
to remark ]zauwa/y:\, remarkable
]godny uwagi\, znaczeniowo pokr.
znamienny.
mark ˘ markiz ]prefekt granicznego
grodu, prefect of frontier town\;
>redniow. ang. markis ¯ starofranc.
marchis ¯ >redniow. =ac. marchensis
¯ marca ¯ march ]granica\, Denmark
] dosł. Granica Wod'\, remarkable
]znakomity\, Wizna ]zna... ^ granica\.
¢pozor 1. widowisko, pokaz,
2. przedstawienie, 3. ha<ba.
staropol. pozor – widok, widowisko
]$, ˚nr 832, koniecznie#\
staroros. pozor-pozor,
ros. zreli]e, predstavlenie>
posmewi]e, pozor,
ang. spectacle, show, scene;
representation, exhibition;
laughing-stock, shame, disgrace,
igniminy, dishonour.
pozorny nie koniecznie prawdziwy,
mo/liwie z=udny.
wy ^ po ˘ wy•gl'd ^ po•z[r
]¢jrze:, ¢gl'da:\ ˘ pozory myl'.
staropol. pozorny –
okaza=y, >wietny. ]$, ˚Ss2\
=ac. ad` ]do\ % parere ]zbli/y:
si", mie: si" ukaza:\ ˘ apparere ˘
apparens ˘ starofranc. aparant,
>redniow. ang. i ang. apparent
]widoczny, oczywisty, pozorny\,
seeming ]wydaj'cy, miej'cy lub
robi'cy wra/enie\,
ros. ka'u]ijsq-ka/uszczijsja,
po/kazat;sq-po(kazatsja.
¢pozoruti patrze:, ¯ po` % zor.
staroros. pozoruti-pozoruti,
ros. smotret;-smotret.
ang. to look ]at\, to view, to see.
pozostawi: opuszczaj'c co, np.
miejsce, pisanie, nie zabra: czego
ze sob', a w przypadku pisania – nie
zapisa: strony do ko<ca ]pozosta-
wione puste miejsce\, zostawi: co
komu po sobie, itp.
staropol. odbie/a:.
¯ od % bie/a: ¯ biec, bieg, G?.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
ang. to leave behind,
ros. ostavit; za soboj-
ostawit za soboj.
pozwa: ¯ po` % ˚zwa:.
pozwoli: ¯ po` % ˚zwoli:.
¯ pozwala: ]tak dzisiaj, lecz niegdy>
by=o na opak, po` form' czasu dok.,
st'd pozwoli: cz"sto u/ywane, pozwa-
la: – rzadko, znak /e forma >wie/a,
nie utarta\.
do(po(ze•zwo•lony – przy•zwo•ity
]do ^ po ^ przy\. ˚woli:.
pozyska: ¯ po` % ˚zyska:
¯ iska: ]szuka:\.
s=owotw. pokr. u(wy-zyska:.
pozytyw(ny
=ac. positivus
starofranc. i >redniow. ang. positif
ang. positive, ros. pozitiv,
polskie pozytywy ˚twierdz'ce
formy.
po/ar(ny(owy
konsumowanie przez ogie< palnych
d[br ]budynk[w, las[w\.
pol ]/ar ¯ /re:, trawi:\ ˘ po•/ar.
pol ¯ pal ¯ pali:, OA.
˚polok ]/ar=ok, pazera\ ˘ po` % /ar.
/ar ^ ga ˘ /ga:, po/ar.
s=owotw. pokr. /ar-cie(=ok(=, polok.
s=owotw. zwi'zane ze sob'&
wa•ga – ci"•/ar,
po•/o•ga – po•/ar,
/ar•cie – pra•ga ]jad=o\,
za•/ar•ty – za•jad•=y,
zg=oski odpowiadaj' sobie parami&
• /ar, jad, wa, pra,
• cie, ci", =o, ga, /og.
ros. po'ar.
†po/artek drwina, /art.
¯ po` % /art % `ek ]zdrobn.\
ang. mockery, joke,
ros. nasmewka-nasmieszka, wut-
ka-szutka. ˚na>mia: si".
po/'da: usilnie pragn':.
staropol. po/'da:, po/"da: –
1. pragn':, 2. wymaga:. ]$\
po/'dliwy, po/'dny –
po/'dany, upragniony,
¯ po` % /'dza ]1. gwa=towne, niepo-
hamowane pragnienie czego,
2. /'danie – wym[g\,
ang. desire, covet,
ros. 'elanie-/e=anie,
xotenie-chotenie,
'elat;-/e=at, 'a'dat;-/a/dat.
po/egna: ¯ po` % ˚/egna:.
zako<czy:, zwykle utartym powiedze-
niem, formu=k'.
po/egnanie – zako<czenie, pozgonne.
¯ po` % /egna:.
po•/e•gna: – po•z•goni: ]ko<czy:\,
poza koniec, za•/egna: ]za•ko<czy:\,
ko< ^ p"d ^ gon ˘ p"dzi:, ˚goni:,
p"dzi: bimber – samogon; gonitwa

Wondershare
yy
]turniej rycerski z jazd' konn'\.
staropol. po/egna:
pob=ogos=awi:. ]$\
staropol. po/egnanie –
b=ogos=awie<stwo.
ang. to take leave of,
]po/egnanie\ farwell,
ros. pro]at;sq-proszczatsja,
prostit;sq-prostitsja.
†po/"da: ˚po/'da: ]pragn':\$
po/oga wysoki p=omie<.
ga ^ /ar ˘ /ga:, po/ar.
wo=. 1289 po'eg=-po/eg
]po(z-/eg=, spali=\, ˚po/ar.
†po/ona: pop"dzi:, pogna:.
¯ po` % /ona: ¯ wo=. /enuti ]>ciga:\
˘ /enuszczu ]p"dz'c\.
ang. to give chase,
ros. gnat;sq za-gnatsja za.
po/re: ¯ po` % ˚/re:.
po/y: ¯ po` % ˚/y:.
istnie: czas jaki>, kwitn':.
mSjp 1969& prze/y: pewien czas,
/y: jeszcze jaki> czas.
¯ po` % /y: ]istnie:, dosł. syci: si"\.
staropol. po/y: ]1. pokona:,
2. u/y:, 3. skorzysta:\,
=ac. florere ]kwitn':\, starofranc.
florir, >redniow. ang. florischen,
florissen, ang. flourish,
ros. cvesti-cwiesti,
procvetat;-procwietat.
wo=. 1289 po'iv=-po/iw ]po/y=\.
po/y-tek(czka korzy>:,
dosł. posi=ek,
po ^ za ˘ po•/yczka ^ za•si=ek.
gospodazu, gospodazu, >picie$
ni.
to po/yczcie 100 z=otych.
>piom.
staropol. po/ytek –
zysk, plon, korzy>:.
¯ po` % /yt % `ek ]po•si=•ek\,
/yt  syt, ?S.
=ac. benefactum, starofranc. bien-
fait, anglofranc. benfet, >redniow.
ang. benefet, bienfet, ang. benefit,
ros. pol;za-polza.
staronord. lan, pokr. anglosas. len-
ding ]udzielanie po/yczek\, l≤nan
]po/ycza:\,
>redniow. ang. lone, lane, ang. loan,
ros. ssuda-ssuda, zaëm-zajom,
dat; zaimy-dat zajmy.
†po/ywa: pa<stwa
za/ywa: w=adzy, rz'd[w. ]$\
ang. dominion, rule,
ros. vladenie-w=adenie.
po/ywi: ]si"\ ¯ po` % ˚/ywi:.
p[jd{ka ptak.
Actene noctua, ma=y ptak z rodziny
s[w, wydaje g=os zbli/ony do s=owa
p[jd{.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
p[j>:, p[jdzie, poszed=
czynność. ¯ po ]u\ % i>:.
1. uda: si" dok'd; skierowa: si"
w kt[r'> stron"; pod'/y:,
2. rozpocz': jak'> czynno>:; zacz':
jak'> nauk", wst'pi: gdzie,
3. posun': si",
4. odby: si", u=o/y: si", potoczy: si",
5. zosta: przeznaczonym, u/ytym,
obr[conym na co.
wo=. 1289 poide-poide ]skierowa=
si" ku\, poidowa-poidosza ]ru-szyli
ku\, idowa-idosza ]poszli\, poido-
wa-poidosza ]poszli\,
powel=-posze= ]poszed=\.
poidi-poidi ]p[jd{\.
p[ki jęz.
do, a/ do; u/ywane czasem w ze-
stawieniu z p[ty, dop[ty ]tak d=ugo,
tak daleko\.
p[•ki ^ do•t'd ˘ p[, pa ^ t'd, t"d, tud.
ros. poka, do tex por,
staropol. doj'd – p[ki.
p[ki nie jęz. dot'd a/.
p[lko łow., zdrobn. ¯ pole.
ma=e pole na terenie =owiska, obsiane
ro>linami stanowi'cymi karm" dla
zwierzyny.
p[=, po=owa 1. strona; 2. od(dzia=.
przedrostek w licznych z=o/eniach;
obop[lnie – obustronnie; na bok –
na stron", boczy: si" – stroni:.
w dawnych po='czeniach «p[=`»
]bez po=owy\, np. p[=tora ^ 1,5,
dosł. dwa bez po=owy ]˚tor ^ 2\,
p[=trzecia ^ 2,5, dosł. 3 bez po=owy.
˚samo` ]np. samoczwarty ^ 1 % 3,
w czterech, osobi>cie plus trzech
innych, niejako cztery bez jednego\.
ty= ]mniej\ vs. prz[d ]wi"cej\&
• ]p[= z ty=u\, p[= czego>, np. 2 ]tor\ –
o po=ow" mniej; p[=tora ^ 1,5,
• ]p[= z przodu\, np. 2 i p[= –
o p[= wi"cej, 2,5.
¯ ang. half czyt. cz">ciowo wspak,
z wymianami& fp, al ˘ [=.
ang. half ]p[=, po=owa\ ˘ s=aw.-ros. po=
]p[=\ % k ]do, na\ ˘ po=k ]oddzia=\.
gr. hemi` ]p[=`\ ˘ =ac. semi`,
franc. la moitie, demi,
>redniow. ang. i ang half ]p[=\ } haf |
˘ staropol. huf(iec ]oddzia=\ s=aw.-
ros.-wo=. polk=-po=k ]pu=k\ ¯ po=
]po=ow•a("\ % k ]do, na\ ˘ dawne na
pol=-na po= ]na po=ow"\, >redniow.
napoly-napo=y ]po po=owie\, dzi>
polovina-po=owina ]p[=\.
†p[= rzeczy fraszka, bagatela.
starofranc. trufle, truffle,
>redniow. ang. trifle, trufle,
ang. trifle,
ros. malova'ne-ma=owa/ne.
p[=~ jęz.
pierwszy cz=on wyraz[w z=o/onych
Remove
Watermark PDFelement
yy
]przymiotnik[w, rzeczownik[w, li-
czebnik[w z=o/onych\, okre>laj'cy
cz">ciowe, po=owiczne posiadane ce-
chy, w=a>ciwo>ci wyra/onej w drugim
sk=adniku z=o/enia ˘
p[=ciep=y, p[=dziki, p[=trzecia.
p[=analfabeta jęz., szkoln.
¯ p[= % analfebeta ¯ an % alfa, beta.
p[=beczka lotn.
obr[t samolotu o 180° wzd=u/ jego osi
pod=u/nej; figura akrobacji lotniczej.
p[=b[g mit., kult.
w mitologii greckiej& heros, potomek bo-
g[w z ich zwi'zk[w ze >miertelnymi.
p[=but(y odzież.
obuwie z nisk' cholewk', sznurowane
lub zapinane z przodu.
p[=centymetrowy jęz., miara dług.
p[=cie< jęz.
1. niepe=ny, s=aby cie<,
2. na obrazie, fotografii& >wiat=o
przy:mione, niepe=ne, uzyskane
za pomoc' odpowiednio dobra-
nych farb,
3. astr. kr'g niepe=nego >wiat=a ota-
czaj'cy planety lub ciemne plamy
na S=o<cu.
p[=ciep=y jęz.
p[=ci"/ar[wka pojazd.
ma=y samoch[d z obszernym baga/
nikiem z ty=u, do przewo/enia to-
war[w.
p[=ci"/ka waga sport.
kategoria zawodnika wg wagi cia=a&
w boksie do 81 kg.,
w zapa>nictwie do 87 kg.
†p[=czwarta jęz. trzy i p[=.
¯ po=[wki brakuje to czterech.
ang. three and half,
ros. tri s polovinoi.
p[=darmo jęz
p[=drabki pojazd.
w'skie drabiny tworz'ce boki wozu;
w[z z takimi drabinami }nigdy nie
s=ysza=em, u/ywa si" drabiniak w
okre>leniu ca=ego wozu, a “p[=drabki”
zwane s' drabinami, prosto.|
p[=dystans sport.
w boksie& odleg=o>: mi"dzy walcz'cy-
mi, w kt[rej pi">cairz mo/e zadawa:
ciosy bez konieczno>ci zbli/ania si"
do przeciwnika.
p[=dziki jęz.
b"d'cy w stanie na wp[= pierwot-
nym.
p[=d{wi"k jęz.
p[=etap
p[=etat(owy społ.
sta=a posada o obowi'zkach i p=acy
stanowi'cych po=ow" petnego etatu.
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
p[=fabrykat p[=komfort ółążźęśćń o godz. 6-tej rano i trwa= do godz. 6-tej
produkt surowy poddany wst"po- po po=udniu, po czym nast"powa=a
p[=koszek pojazd.
nym procesom technologicznym; noc, od godz. 6-tej po po=udniu do
jedna z dwu cz">ci kosza wiklinowego
p[=produkt. godz. 6-tej rano.
wy>cie=aj'cych >cian" szczytow', dno
Pierwsza godzina nocy by=a godzin'
p[=fantastyczny jęz. i boki wozu; w[z wy=o/ony takiki
7-m' po po=udniu, godz. 19-t' obec-
p[=finalista sport. cz">ciami.
nego systemu mierzenia czasu.
zawodnik bior'cy udzia= w p[=finale. p[=ko/uszek odzież. P[=noc by=a godz. 6-t' nocy, czyli
p[=fina= sport. kr[tki ko/uch z r"kawami lub bez. godz. 24-t'.
w rozgrywkach sportowych& faza mi"- p[=kr'g geometr. p[=okr'g. W ko<cu i noc doliczono do dnia, st'd
dzy fina=em a :wier:fina=em. doba ¯ noc dobawiona ]dodana\, czyli
p[=krew biol. 24 godziny nale/'ce do danego dnia,
p[=g"bkiem jęz. dziedzictwo od jednego z rodzic[w rozpoczynaj'ce si" przy tym od p[=no-
b'ka: niewyra{nie. rasy mieszanej. cy, i st'd dzie< ma dwa znaczenia&
p[=g"sek spoż. p[=krotny jęz. ˚dziwol'g. 1. widna pora doby, w godz. 6 – 18,
uw"dzona po=owa tylniej cz">ci g"si. od wschodu do zachodu s=o<ca,
p[=kr[tk-i(o jęz. ˚dziwol'g.
2. doba, 24-godzinny cykl odliczania
p[=g=os przestarz. p[=krwi jęz. ¯ krew. czasu.
przyciszony g=os.
p[=ksi"/yc jęz. ¯ p[= % Ksi"/yc; s=aw.-ros. sever-siewier,
p[=g=[wek jęz. 1. astr. mniej ni/ po=owa zach.-s=aw. ]wo=yn.\ pu=noszcz ˘
cz=owiek niespe=na rozumu; g=upiec, tarczy Ksi"/yca, pu=noszczne ]p[=nocne\,
wariat. 2. przedmiot maj'cy kszta=t sierpa, ukr. pπvnπh,
p[=g=upek osob. 3. god=o islamu w kszta=cie sierpa. staroros. poluno];-po=unoszcz,
poludne-po=udnie,
p[=godzinny jęz. p[=kula ¯ p[= % kula; ros. sever-siewier, [g-jug
†p[=groszek moneta. 1. anat. ka/da z dwu cz">ci m[zgu, ang. North, midnight,
moneta warto>ci po=owy grosza, 2. geogr. po=owa kuli ziemskiej. South, midday, noon,
1(96 cz">: grzywny. p[=kurcze jęz. ˚dziwol'g. ˚po=udnie.
p[=gruby poligr. p[=t=usty. p[=kwaterek miara cieczy, pojemn. p[=nocno~ jęz.
†p[=hak broń. rodzaj strzelby. naczynie o pojemno>ci r[wnej po- pierwszy cz=on wyraz[w z=o/onych
˚hakownica. =owie kwaterki; zawarto>: takiego ]zwykle przymiotnik[w, pochodnych
naczynia. od nazw geograficznych\ wskazuj'cy
p[=hurtowy jęz. /e co> znajduje si" w p[=nocnej cz">ci
p[=le/e:
p[=inteligent poz. społ., osob. le/e: z uniecion' g=ow' i cz">ci' tu=o- kraju lub >wiata.
cz=owiek niedokszta=cony, nie maj'cy wia, zwykle wspieraj'c si" na =okciu. p[=nocny jęz.
istotnych cech inteligenta. staro/. Rzymianie tak biesiadowali. odnosz'cy si" do p[=nocy – kierunku
p[=ka p[=litr-owy([wka pojemn., pot. i strony >wiata.
1. deska pozioma, umocowana w mog'cy zmie>ci: p[= litra cieczy. p[=nocno-wsch[d jęz.
szafie lub przytwierdzona do
>ciany, p[=martwy jęz. p[=nocno-zach[d jęz.
2. ma=y, poziomy wyst"p skalny p[=metal chem. p[=nuta muz.
ci'gn'cy si" w poprzek >ciany. pierwiastek maj'cy w=a>ciwo>ci za- nuta o po=owie czasu trwania nuty;
niem. >rednich nizin schelf ]zestaw, r[wno metalu jak i niematalu. znak na pi"ciolinii oznaczaj'cy ten
system p[=ek\, p[=metek jęz. czas trwania.
>redniow. ang. schelfe, punkt w po=owie trasy do mety p[=ob='kany jęz.
ang. shelf, ros. polka-po=ka.
p[=metrowy jęz. p[=obr[t ruch.
p[=kilogramowy jęz. zwrot, obr[cenie o 180°, p[= obrotu.
p[=milionowy jęz.
p[=kl"cze: czynność. wynosz'cy p[= miliona, ok. 500 tys. p[=oficjalny jęz.
p[=koks techn. p[=misek pojemn. niezupe=nie oficjalny, p[=urz"dowy,
produkt suchej destylacji naturalnych naczynie sto=owe, rodzaj owalnego, p[=prywatny.
paliw sta=ych& w"gla kamiennego i bru- p=ytkiego talerza do potraw sta=ych. p[=okr'g(=y jęz., mat.
natnego, =upk[w w"glowych, torfu lub 1. =ukowate wygi"cie, p[=kole, =uk,
drewna. u/ywany jako paliwo. p[=mrok jęz.
niezupe=ny, nieca=kowity mrok. 2. ka/dy z dwu =uk[w le/'cych
p[=kol-e(em(isty geometr. p[= ko=a. po obu stronach >rednicy.
p[=nagi jęz. ˚dziwol'g.
p[=kolonia p[=omdla=y jęz.
p[=noc geogr., pora dnia, raczej doby.
p[=kolonialny jęz. 1. >rodek nocy, godz. 24-ta, p[=otwarty jęz.
p[=kolonie społ. dzi> pocz'tek nowej doby; cz">ciowo otwarty, uchylony, nie
zorganizowany wypoczynek letni dla doba ¯ dobawienie nocy do dnia, domkni"ty.
dzieci w mie>cie. 2. geogr. kierunek przeciwny p[=panek poz. społ., przestarz.
p[=kolumna archit. do zenitu s=o<ca. zamo/niejszy szlachcic, szlachcic uda-
przy>cienna kolumna wchodz'ca w w Íredniowieczu dzie< zaczyna= si" od j'cy pana }>redniow. pan ^ wojewoda,
>cian" do po=owy swej obj"to>ci. przebudzenia si", a rok – od wiosny. p[{niej tytu= spowszechnia= “pan na
Dzie< – widna pora doby, zaczyna= si" swych w=o>ciach”, tj. zagrodzie, i dzi>

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.


Wondershare
yy
jest grzeczno>ciowym, J.D.|.
p[=pasiec med.
choroba wirusowa prowadz'ca do
zapalenia i zwyrodnienia nerw[w
obwodowych i do zmian w sk[rze.
p[=paso/yt biol.
ro>lina zielona czerpi'ca wod" i sole
mineralne z innych ro>lin, za pomoc'
ssawek.
p[=p"tla lotn.
figura akrobacji powietrznej w kt[rej
samolot zakre>la p[=kola w p=aszczy-
{nie pionowej przechodz'cej przez
kierunek lotu.
p[=pi"tro bud.
a. pozioma p=yta mi"dzy biegami
schod[w, podest,
b. niskie pi"tro mi"dzy dwoma
wy/szymi, zw=aszcza mi"dzy par-
terem a pierwszym pi"trem.
p[=p=[tno introlig.
rodzaj oprawy ksi'/ki& grzbiet pokryty
p=[tnem, a ok=adki ta<szym materia-
=em, np. papierem.
p[=p=ynny jęz.
p[=pokrywy zool., owad.
u niekt[rych owad[w, np. pluskwia-
k[w, pierwsza para skrzyde=, grub-
szych i sztywiejszych od skrzyde=
tylnich.
p[=po>cie rel.
>rodek Wielkiego postu ]>roda w
czwartym tygodniu postu\
p[=prawda jęz.
p[=produkt
p[=prosta geometr.
w mSjp 1969& mat. «ka/da z dw[ch
cz">ci, na jakie punkt na prostej dzieli
t" prost'» – do>: m"tnie.
po=owa lub cz">: prostej.
p[=przetw[r
p[=przewodnik fiz.
cia=o kt[rego przewodnictwo elek-
tryczne jest mniejsze od przewodnic-
twa metali, lecz wi"ksze od przewod-
nictwa dielektryk[w.
p[=przymkni"ty jęz.
p[=przytomny jęz.
niezupe=nie przytomny, oszo=omnio-
ny, prawie nieprzytomny.
p[=rocz-e(ny jęz.
p[= roku, zwykle jako pewien zamkni"-
ty okres; w szkole p[= roku nauki.
p[=krynna techn., bud.
p[=sanatorium
p[=sen fizjolog.
stan przej>ciowy mi"dzy snem a jaw'.
p[=serio jęz.
p[=sierota społ.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
dziecko kt[remu zmar=a matka lub
ojciec.
p[=sk[rek poligr.
rodzaj oprawy ksi'/ki w kt[rej grzbiet
i naro/niki pokryte s' sk[r', a ok=adki
p=[tnem lub papierem.
p[=s=odki jęz.
1. pojedy<cze s=owo rzucone w roz-
mowie,
2. znacz'ce s=owo, aluzja, niedopo-
wiedzenie.
p[=s=[wko jęz.
p[=s=up(ek bud.
s=up przy>cienny, wchodz'cy w >cian"
do po=owy g="boko>ci.
p[=s=upek odzież.
1. rodzaj do>: szerokiego obcasa
u damskich pantofli, maj'cego
zwykle wysoko>: do 4 cm.
2. rodzaj >ciegu szyde=kowego.
p[=szept dźwięk.
cicha mowa, prawei szept; p[=g=os.
p[=szlachetny jęz., jubiler.
minera=y wyr[/niaj'ce si" pi"kno>ci'
barwy, po=yskiem, u/ywane do cel[w
zdobniczych.
p[=>lepy jęz.
p[=>rodek jęz.
spos[b po=owiczny, nie zawieraj'cy
niczego ca=kowicie, radykalnie.
p[=>wiatek kult.
>rodowisko kobiet lekkiego prowadze-
nia, usi=uj'cych manierami i sposobem
/ycia na>ladowa: arystokracj" lub
bur/uazj".
p[=t=usty spoż., poligr.
1. zawieraj'cy ma=y procent t=uszczu,
2. poligr. odmiana pisma wykonanego
czcionk' nieco grubsz' od zwyk=ej.
p[=ton kokor., dźwięk.
1. ja>niejszy odcie< jakiego> koloru,
2. najmniejsza odleg=o>: pomi"dzy
dwoma d{wi"kami r[/nej wyso-
ko>ci w powszechnie u/ywanej
europejskiej skali muzycznej.
p[=tora mat., liczebnik.
jeden i p[=, dwa bez po=owy.
p[=tora ^ 1,5 ]dwa bez po=owy\.
logika& tor ]bli{niak, drug\, p[=tora –
dosł. p[= bli{niaka, drugiego, a wi"c,
je/eli jest bli{niak, to jest i pierwszy
]domy>lny\, je/eli p[= bli{niaka, to
razem& pierwszy ]jeden\ i p[= ^ 11(2.
wo=. 1289 poltora-po=tora.
p[=toragodzinny jęz.
p[=torakrotnie jęz.
p[=toraroczny jęz. ˚dziwol'g.
p[=torasta liczebnik. 150.
p[=torej mili jęz.
Remove
Watermark PDFelement
yy
¢p[=trzecia mat., liczebnik.
dwa i p[= czego, po=[wki brakuje do
trzech, trzy bez po=[wki.
ang. two and half
ros. Nowogr[d Wielki, od uj>cia
wielkiego jeziora Ilmer, po rzece
Wo=chw poltret;œ popri]a
-po=tret’ja popriszcza.
p[=twardy jęz.
p[=uchem jęz. ˚dziwol'g.
p[=uk=on czynność.
niezbyt g="boki uk=on.
p[=urz"dowy jęz.
niezupe=nie urz"dowy, p[=oficjalny.
p[=wiatr mors.
wiatr wiej'cy prostopadle do p=asz-
czyzny symetrii statku.
p[=wiecze jęz.
okres 50-ciu lat, po=owa wieku.
p[=wisie: jęz. ˚dziwol'g.
p[=wysep geolog.
wysuni"ta w morze cz">: l'du, ='cz'ca
si" z jednej strony z l'dem sta=ym.
ros. polubstrov ¯ ostrov-
ostrow ]wyspa\, niem. halbinsel,
gr. chersonesos ]p[=wysep\ ¯ cher-
sos ]suchy l'd\ % nesos ]wyspa\ ˘ =ac.
chersonesus ˘ ang. chersonese
}kursonez| ]p[=wysep, a peninsula\.
niegdy> gr[d, dzi> miasto Cherson,
na Ukrainie, nad Morzem Czarnym,
pisane i wymawiane by=o Korsu<
w j. s=awia<skim, Rusi Kijowskiej.
W staro/ytno>ci Krym by= w r"kach
Grek[w, zanim przybyli tam Tatarzy, a
szcz'tki j"zyka greckiego nawet w Niem-
czech& rzeka Rhein ¯ gr. rhine ]ang.
to flow ^ p=yn':, sp=ywa:, wyp=ywa:\;
polskie pan ¯ gr. pan ]wszystko\, bo
wojewoda nim by=&
- rz'dc',
- s"dzi',
- pisarzem, i
- wodzem w ataku na wroga.
W staro/ytno>ci nie by=o rozdzielenia&
woda, rzeka – oba te terminy obj"te by=y
jednym – wod', o r[/nej wymowie i
pisowni& ba, wa, =a, is, si, po, razem
kilkadziesi't zg=osek. Tak i wyspa i
p[=wysep. Jeszcze w Íredniowieczu
pisano& “na ostrowiu, przy uj>ciu rzeki...”
i b="dem jest doszukiwanie si" wyspy w
tym rejonie.
p[=wy>cigowy jęz.
typ pojazdu& roweru, samochodu, mo-
tocykla, po>redni mi"dzy wy>cigowym
a turystycznym.
p[=zwrot jęz.
zwrot cz">ciowy, nie o ca=e 90°.
p[=/a=osny jęz.
p[=/art-em(obliwy jęz.
w po=owie /artobliwie, niezupe=nie

Wondershare
yy
powa/nie.
p[=/ywy jęz.
bliski >mierci, prawie bez /ycia.
p[ty jęz.
a/ do, wyraz okre>laj'cy trwanie
czynno>ci do czasu nast"pnej.
s=owotw. pokr. dop[ki.
p[{ni: si" jęz.
stopniowo zostawa: w tyle,
i>: zbyt wolno.
p[{n-o(y jęz. przy granicy czasu.
sp[{niony – poza t' granic'.
p[{niej(szy – nast"pn•ie(y.
o(za•p[{ni:.
wo=. 1289 pozdno-pozdno ]p[{no\.
p[{nojesienny jęz. ¯ jesie<.
¢pra, pria zdarz. sp[r, ØA.
Latopis 1116 prq-pra(pria.
¢pra żegl. /agiel.
Latopis 1116 prq-pra.
pra~
1. wielce, prze, przed,
ang. great; pra•stary(dziad(
(historyczny; prze•m'dry(s'dny(
wielebny(pi"kny,
2. `is uprzedni, lub nast"pny w
czasie ]przed, prze; za\.
dziad – pradziad, wnuk – prawnuk,
pradawny ¯ pra % daw % ny
za¶praw¶de  za¶is¶te, ˘
ist, tym, tem, te, da, /e – formy
odnosz'ce si" do up=ywu czasu,
3. za ^ pro` ˚pra¶wo ]rz'd\ pro¶wa
OA ¯ prowadzi: ]si"\ ˘
nierz'd. wo=. 1289 prad≠d=-
pradied ]pradziad\.
4. woda, ˚praga, prawda.
prababka pokr.
matka babki.
praca czynność.
1. wykonywany zaw[d, zaj"cie,
zatrudnienie, robota,
2. wytw[r pracy, dzie=o,
3. wysi=ek mi">niowy,
4. funkcjonowanie czego, proces.
¯ niem. abreit ]praca, robota\,
arb•eit ˘ pra•ca, BP, TC,
arb•eit ˘ rab•ota, rob•ota, arb ˘ pra,
s=owotw. koncepcji 024 i 025.
gr. ergon, anglosas. werc, weorc,
pokr. niem. werk,
>redniow. ang. werk, ang. work,
ros. rabota-rabota, delo-die=o,
trud-trud.
s=owotw. pokr. proca.
~pracowa: czas niedok. ¯ praca.
czynno>ci zwi'zane z zatrudnieniem,
u/yciem fizycznego wysi=ku, nabytych
zdolno>ci i wiedzy, trudzi: si" czym,
zajmowa: ¯ zaj"cie, praca.
wg mSjp 1969, 1. pracowa: «wykony-
wa: prac", zajmowa: si" czym, robi:
co>, spe=nia: jakie> czynno>ci»,
2. «mie: p=atne zaj"cie, by: na posa-
dzie, na s=u/bie, by: zatrudnionym
gdzie»,
3. «by: w ruchu, by: czynnym, dzia=a:
spe=niaj'c swe zadania, znajdowa: si"
w akcji; funkcjonowa:, wytwarza:».
ros. rabotat;-rabotat,
trudit;sq-truditsja,
dejstvovat;-diejstwowat,
ang. to work, to labour.
za•pracowa: – czas dok., zarobi:
na•pracowa: si" – natrudzi:
po•pracowa: – troch", kr[tko
prze•pracowa: – od czasu A do B
o•pracowa: – zupe=nie, ca=kowicie,
w ca=o>ci i szczeg.
do•pracowa: – doko<czy: prac'
od•pracowa: – odrobi: d=ug prac'
wy•pracowa: – wyrobi: np. sobie
pozycj" wysi=kiem
roz•pracowa: – wnikn': w co>
zagmatwanego,
skrytego, rozpozna:
pracobiorca jęz. otrzymuj'cy prac".
pracoch=onny jęz.
wymagaj'cy du/ego nak=adu pracy.
pracodawca jęz.
cz=owiek lub instytucja zatrudniaj'ca
kogo na pewnych, okre>lonych w
umowie warunkach.
pracow-a:(ity(ownia(nica(nik
czynność.
1. wykonywa: prac", robi: co>,
spe=nia: jakie> czynno>ci,
2. mie: p=atne zaj"cie,
by: na posadzie
3. w ruchu by:, dzia=a:, spe=nia: swe
zadania, znajdowa: si" w akcji.
praczka prof.
kobieta trudni'ca si" praniem bielizny.
pracz=owiek antrop.
cz=owiek pierwotny, /yj'cy w epokach
geologicznych.
pra-:(nie(lnia czynność., proces.
uderza:.
1. pra: bielizn" – uderza: kijank',
2. pra: po twarzy, wypra: komu>
sk[r" – wybi:.
anglosas. w≤scan,
pokr. niem. washen ]my:, pra:\,
>redniow. ang. wasshen, ang. wash,
ros. stir-at;/ka-stir-at(ka,
vystirat;-wystirat,
umyt;/sq-umyt(sja,
o/myt;-o(myt, u/o-myvat;-
u(o-mywat, umyvat;/sq,
]pralka\ wajba-szajba,
]praczka\ prahka-praczka,
]pralnia\ prahewnaq-praczeszna-
ja, ]pranie\ myt;ë-mytjo, umyva-
nie-umywanie. ˚tara.
~pra: czas niedok.
usuwa: brud z bielizny, odzie/y, itp.,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
procesem traktowania wod' z dodat-
kiem >rodk[w czyszcz'cych& myd=a,
proszku do prania, lub p=yn[w;
dawniej w strymyku, potoku, bij'c
kijank' prane rzeczy ˘ pra:, tj. biciem
sprawi: komu> lanie, i deszcz pierze
gdy ulewny z wiatrem, zacina.
ros. stirat;-stirat, ang. to wash.
za•pra: – czas dok., miejscowo
po•pra: – czas dok., wszystko
u•pra: – czas dok., u ^ po ^ wy
prze•pra: – napr"dce, na poczekaniu
o•pra: – wszystkich w domu,
o ^ ca=kowicie,
dooko=a, wok[=
do•pra: – do w=a>ciwego,
po/'danego stanu
ode•pra: – pozby: si" np. plamy
wy•pra: – wszystko, wy ^ o
s•pra: – usun': zanieczysz-
czenie, np. plam",
z tkaniny; s ^ od(e
pradawny jęz. ¯ pra % dawny,
dawny ¯ daw % ny, ˚da
pradziad pokr.
1. ojciec dziadka albo babki,
2. daleki przodek, bli/ej nieokre>l.
pradzieje jęz., hist.
dzieje czas[w najdawniejszych,
starodawne; pocz'tki dziej[w.
praga 1. woda, 2. jad=o. ˚pragn':.
pra•ga  wo•da; pra ^ wo, ga ^ da,
pra•g•nienie ^ =a•k•nienie, GK,
koncepcji 002.A ]te same przyrostki\;
=a, wo, pr, i wiele innych ˚woda.
s=owotw. pokr. pra/y:, G? ¯ pra %
/y: ]syci:\ ¯ /yt ]syt\, ˚/yt, /y:.
praga ˘ pra/y:, smaga: ˘ sma/y:;
`/y: ¯ /ec ]ogniem\, /ga: ]pali:\.
pragmaty-czny(zm filoz., hist.
filoz. odnosz'cy si" do relacji mi"dzy
znakiem a podmiotem, kt[ry si" nim
pos=uguje,
hist. spos[b przedstawiania dziej[w
z wykazaniem zwi'zku przyczyn i
skutk[w.
pragmatyka prawn.
przepisy s=u/bowe okre>laj'ce prawa
i obowi'zki pracownik[w; porz'dek
czynno>ci s=u/bowych.
pragn-':(ienie
praga ]jad=o\ ˘ pragnienie,
gdy =[d, pot•rawa ]woda\ ˘ g=[d;
dzi> odwrotnie&
pragnienie – /'dza wody,
g=[d – /'dza jad=a,
i nie jedyny to taki wypadek, ˚opak.
przyczyn' zmiany jest anglosas. foda ˘
s=aw.-ros. woda ]F ^ W w najstarszych
zapisach j. staropolskiego, pocho-
dz'cych z dekad ok. 1350\.
anglosas. foda ]karma, pokarm\ ˘
>redniow. ang. fode ˘ ang. food ]/yw-
no>:, pokarm\, i niem. futter ]pokarm,

Wondershare
yy
pasza, obrok, /er\.
s=owotw. zwi'zane ze sob'&
wa•ga – ci"•/ar,
po•/o•ga – po•/ar,
/ar•cie – pra•ga ]jad=o\,
za•/ar•ty – za•jad•=y,
zg=oski odpowiadaj' sobie parami&
• /ar, jad, wa, pra,
• cie, ci", =o, ga, /og.
staropol. pragliwo>: ]pragnienie\,
staropol. pragn-':(o>:(y ]przykre
uczucie niedostatku wody w orga-
ni{mie\.
ang. desire, covet,
ros. 'elanie-/e=anie,
xotenie-chotenie,
'elat;-/e=at, 'a'dat;-/a/dat.
prakom[rka biol. macierzysta.
prakseologia szkoln., filozof.
og[lna teoria sprawnego dzia=ania, na-
ula badaj'ca rozmaite rodzaje dzia=a< z
punktu widzenia ich skuteczno>ci.
prakty-k(ka(kant(kowa:(czny
1. nabyta wiedza, teoria, u/yta w
rzeczywisto>ci,
2. dawn. praktyki ]w liczbie mn.\
– czynno>ci, zabiegi czarnoksi"-
/nik[w, kap=an[w.
staropol. praktyka –
1. przepowiednia, wr[/ba, czary,
2. intryga, spisek,
staropol. praktykowa: –
wr[/y:, przepowiada:.
gr. praktikos, =ac. practicus,
starofranc. practiser,
>redniow. ang. practisen,
ang. practi-ce(cal(tioner,
]praktykant\ apprentice,
]kandydat w okresie pr[bnym\ pro-
bationer, ros. praktika, navyk.
prakultura kult.
typ kultury prymitywnych gromad
ludzkich.
pralinka spoż., zdrobn. ¯ pralina.
czekoladka nadziewana mas' pomad-
kow'; masa nape=niaj'ca czekolad".
pral-nia(ka(nik bud. ˚pra:.
pomieszczenie, izba, przeznaczona do
prania; zak=ad w kr[rym przyjmuj'
bielizn" do prania, ubranie, i wszelkie
tkaniny.
pralka –
1. sprz"t mechaniczny w gospodar-
stwie domowym, s=u/'cy do prania,
2. w fabrykach tkackich, pralniach –
maszyna do prania tkanin.
pralnik – kijanka.
pra=at rel.
wy/szy duchowny katolicki,
cz=onek kapitu=y.
staropol. prelatura ]godno>: pra=ata\.
=ac. prae` ]prze(d`\ % ferre ]nosi:\ ˘
praeferre ˘ praelatus ˘ >redniow.
=ac. praelatus ˘ starofranc. i >red-
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
niow. ang. praelat, ang. praelate.
prapra-wnuk(dziadek pokr.
syn prawnuka albo prawnuczki.
prapremiera teatr.
pierwsze przedstawienie utworu na
scenie po jego napisaniu albo prze=o/
eniu na inny j"zyk.
praprzodek pokr. ¯ daleki przodek,
nie u/ywane.
pras-a(owa:(owalnia(owy techn.
t=o•k(cznia.
1. maszyna do wywierania ci>nienia
na dany przedmiot,
2. og[= czasopism wychodz'cych
w kraju, w danym czasie.
=ac. pressare, starofranc. pres-ser,
>redniow. ang. pressen
ang. press,
ros. pehat;, pressa.
pras=owia<ski jęz.
utarta forma, z b="dem, bo nie s=o-
wia<ski ¯ s=owo ¯ gr. logos, lecz s=a-
wia<ski ¯ S=awianie ]plemi" z okolic
Nowogrodu Wielkiego, czyt. Starego,
wodniacy znad Jez. Ilmen\, s=aw ^
chwal, hist. znad Morza Chwaliskiego,
dzi> Kaspijskiego.
`s=aw w licznych imionach& Bogu`,
Bole`, Broni`, Cze`, Jaro`, Mieczy`,
Miro`, Przemy`, Stani`, Wiacze`,
Wie`, W=ady`, Wsze•s=aw.
s=aw ^ chwal przesz=o na wierny ˘
Prawo•s=awny ^ Prawo•wierny ^
Ortodoksyjny ¯ gr. ortho ]poprawnie\
% doxa ]>wiatopogl'd\ ¯ dokein.
S=awianie ma=o maj' wsp[lnego ze
s=owem ]my>l'\, wi"cej z wiar' ]bez-
my>lnym zaufaniem klerowi\, inaczej
nie byliby wiernymi, ba=wochwalcami,
dlatego nie wydali cz=owieka my>li
wielkiej i nie wydadz', poza D. Men-
delejewem, 1834–†1907.
s=owia<ski tylko w j. polskim,
w j. ros. s=awia<skij, w j. ang. Slavic.
wi"cej ˚S=awianin, Polska.
prasocjologiczny jęz.
†praso= prof. cz=owiek trudni'cy si"
sprzeda/' soli, kupiec solny.
prasoznawstwo publ.
prastary jęz.
z zamierzch=ej przesz=o>ci, na granicy
zatarcia jej, odwieczny.
†prastryj pokr.
brat pradziadka ze strony ojca.
praszcza ˚proca.
ang. sling ]rzuca:, miota:, narzuca:;
rzemieniem, przywi'zywa:; temblak\.
Gdy Dani=o oblega= gr[d Lublin, pro-
carze jego miotaj'cy proty i strza=y
posypa=y si" jak deszcz ... pra]
ami meh[]im= 'e pra]am=.
i strelam= ≥ko 'e do'dou
Remove
Watermark PDFelement
yy
idu]a na grad ix... wo=., Ipt.
ltps 6753 ]pod 1245 r.\.
praszczur pokr.
ojciec pradziada; og[lnie& daleki
przodek.
prawa ]r"ka, noga\ jęz.
w=a>ciwa ˘ w=a>ciciel ]prawnie
posiadaj'cy\. odwr. lewa ˘ lewe
dochody ]bezprawne\.
w lewo, w prawo,
prawa – prawi: ]rz'dzi:\,
prowadzi:; za(w•prawa;
lewa – pozosta=a ¯ ang. left – analo-
gia do ang. right ]praw\; left – lewa,
craft – krwacowa, FW.
s=aw. desno-desno ]prawo\ ˘
rz. Desna ]prawa\, dziesi"cina ˘
dziesi": ]10.\
praw-da(y(o(id=o(nik(
(dom[wny(dziwy ¯ praw % da
1. istota ˘ zaprawd" – }arch.| zaiste
˘ za¶praw¶de  za¶is¶te,
praw ^ is, de ^ te TD ¯
da ^ tak, ta,
sprawdzi: si" – zi>ci:.
prawda – tak, potwierdzenie,
istotnie, w rzeczy samej, rzeczy-
wisto>:, ˚pra, da, ist, /e,
2. uczciwie, szczerze, sprawiedliwie,
w=a>ciwie,
s=uszn•y(ie(o>:, racja ˘ prawo,
ty> praw,
3. }arch.| prawo, umowa, przymierze
wieczne, protolinijno>:; prawd" da:
– wr"czy: pismo zapewniaj'ce, list
/elazny. „A my prawd" dajem”,
„...prawdu naborzde zagubi=” – naj-
gorzej z=ama= umow" i przysi"g",
4. prawo ˘ =ad, porz'dek, rz'd; na-
prawi: – na=adzi:, doprowadzi: do
porz'dku, przeprawi: ^ przez wod"
]woda ^ =ada\,
pra ]pro\ % wo, wi: ]wadzi:\ ˘
{le prowadzi: si" ˘ nie¶rz'd,
¯ pra ]prze\ % wo]dnik\,
5. byt ˘ od•bytnica – od•prowadzenie,
odchody,
6. praw ^ wod ˘
roz•prawia: – roz•wodzi:,
na•prawia: – ros. is(po•prawla:,
is(po•prawi:,
pro•wadzi:, do•wodzi: –
ros. za•wodit, wad, wod – woda,
pro•wadnica; za•kon – za•sada –
re•gu=a – pra•wo.
co prawda – trzeba przyzna: /e...,
istotnie, prawd" m[wi'c, wprawdzie.
wo=. 1289 Volodim≠r= 'e
ørœdi k memou l[di dobrya
]Wo=odimier wi"c ‘odrz"dowa=» –
odprawi= do niego ludzi ‘dobrych»
– dzielnych, walecznych\, prawo
^ rz'd.
liczne z=o/enia, w tym
spraw•a(dza:, prawo•wierny(wity,
z prawego =o/a, przyprawa;

Wondershare
yy
prawowity ^ prawo % wity ]urodzony\
˘ powi•ty(: ]urodzi:\, w odr[/nieniu
od pretendent[w spoza ma=/e<skiego
zwi'zku, zwanych b"kartami.
s=aw. pravda, ˚prawa,
wo=. 1289 pravdivyi-prawdiwyi
]prawdziwy\,
staropol. prawda –
1. zgodno>: z rzeczywisto>ci',
z faktami,
2. rzeczywisto>:, stan faktyczny,
3. wiedza, g=[wnie religijna
objawiona, znajomo>: woli bo/ej.
4. post"powanie zgodne z zasadami
moralnymi lub prawnymi, spra-
wiedliwo>:,
5. kr'/ek izoluj'cy na kt[rym stawiano
gor'ce misy z potrawami.
staropol. prawdziwy –
rzetelny, szczery.
ang. †Old Polish honest; fair,
justice.
W Íredniowieczu, w Europie Wsch.,
szczeg. w Smole<sku i na Litwie, prze-
t=umaczono anglosas. treowth }trus|
˘ >redniow. ang. treuthe ˘ ang. truth
]prawda\, s=owotw. pokr. treowa ]wia-
ra\ ˘ trewe ]gwarancja\ ˘ ang. truce
]zawieszenie broni, rozejm\ ˘ „a my
prawdu dajem sztoby tobie czisto otje-
chati wra:”, 1382, zdarzenie na Litwie,
opisane w Smole<sku. Tak i «czysta
droga» – droga wolna, bezpieczna,
1284, akt pisany w Smole<sku, traktat
handlowy wlk. ks. Fedora z Ryg', za-
j"tej przez Anglosas[w i Bawar[w.
Fa=sz jest zaprzeczeniem prawdy,
st'd nie mo/e by: sprawiedliwo>ci i
prawo nie dzia=a w kraju Fa=szywych,
bo sprawiedliwo>: i prawo oparte s'
na prawdzie; sprzeczno>:.
Fa=sz nieod='cznie zwi'zany jest z
wiar', a wiara – z krwi'. S=awianie
drugimi po Arabach w religijno>ci;
narody ba=wochwalc[w – k=aniaj'cy
si" ba=wanom, pos'gom, i obrazom.
S=awianie ]Wierni\, tj. mieszka<cy
okolic Nowogrodu Wielkiego ]czyt.
Starego\ sprowadzili Ruryka z bra:mi,
“zza morza”, 864 A.D., z powodu tam
panosz'cego si" bezprawia. Wszystkie
latopisy id'ce wstecz do lat 855–865
A.D. o przyczynie g=osz', a Letopisiec
o wielikom knzi Moskowskom, pisany
w Smole<sku, wg mych docieka<, jed-
noznacznie m[wi, /e Ruryk by= Niem-
cem& „Pierwyj kniaz Rurik, priszed iz
Niemiec i rodi kniazia Igora a Igor rodi
Swiatos=awa...itd.” Po=n. sobr. russ.
ltpsej, tom 17.2, str 111, Letopisiec
o welikom knzi Moskowskom, kako
daleki ot rod Wo=odomirowa.
Fa=sz pobo/nych Polak[w, bezprawie,
niczym innym. Bezprawie przyczyn'
panosz'cej si" korupcji. Prawo w
Polsce nie dzia=a w=a>ciwie, nigdy nie
dzia=a=o, a w Rosji jeszcze gorzej.
W Horyszowie Ruskim, Stanis=aw Pi-
jajko – przewodnicz'cy Gromadzkiej
Rady Narodowej, cz=onek PZPR-u, po-
budowa= si" “na dziko”, tj. bez planu,
w najbardziej malowniczym miejscu
Horyszowa, w centralnej cz">ci dworu,
gdzie matka moja chcia=a posado-
wi: szko=", i plany szko=y w=adze
zepchn"=y w kierunku staw[w, na
>cinku j' wybudowano, bo nie mo/na
zaprzesta: rozpocz"tej budowy domu.
Dzieci, przez pokolenia, b"d' mia=y
wspomnienia z budynkiem szko=y;
interes przewodnicz'cego, prywata,
ponad publiczny; bezprawie w=adz.
Oto Polska w ca=ej krasie, i wypadk[w
bezprawia spotka=em znaczn' liczb" i
do>wiadczy=em kilka na swej sk[rze.
Na nic zda=a si" Konstytucja 3 Maja
1791, i wszystkie nast"pne, po niej –
idee w nich zawarte swoj' drog', a
/ycie – swoj', cz"sto w drug'.
˚ujawni•:(enie.
S=awianie ^ Wierni ^ Fa=szywi, st'd
gr. ortho•doxos ]prawa wiara\ ˘
prawo•wierny ^ prawo•s=awny.
Prawd" m[wi"$ Prawda w oczy
kole – mawiaj' Polacy, trudna do
prze=kni"cia – mawiaj' Amerykanie&
the truth is hard to swallow.
Rosjanie maj' “Prawd"” – moskiewski
dziennik. Ludzie najcz">ciej m[wi' o
tym, czego im akurat brakuje; biedni –
o z=ocie, chorzy – o zdrowiu, sk=[ceni
– o jedno>ci ˘ Dziennik Zwi'zkowy
“Zgoda”, inne pismo “Razem”, pod-
rz"dni, niedow=adni umys=owo – o
dominacji umys=owej, wy/szo>ci nad
innymi, fa=szywi – o prawdzie, itp.,
wi"c w kraju fa=szu “Prawd"” wzi"li
za sztandar, cel do osi'gni"cia, a w
kraju korupcji i krzywdy powsta=a
partia polityczna o nazwie Prawo
i Sprawiedliwo>:. Rzadkie to tam
towary. Prawda$ Nie znam w innych
j"zykach gazety o nazwie «prawda»,
znaczy& tylko w Rosji ona jest....
Pos=uchajmy moskiewskiej “Prawdy”
kto zestrzeli= pasa/erski samolot
Malazyjskich Linii Lotniczych, nad
wschodni' Ukrain', 17 lipca 2014,
lot MH17, o godz. 13&20 GMT, pro-
rosyjscy separaty>ci, czy Ukrai<cy$
Lot z Amsterdamu do Kuala Lumpur,
283 pasa/er[w, w='czaj'c 80 dzieci, i
15-tu cz=onk[w za=ogi. Samolot wy-
startowa= z amsterdamskiego Schiphol
Airport o godz. 10&31 GMT ]12&31
czasu lokalnego, i mia= przylecie: do
Kuala Lumpur International Airport
o godz. 22&10 GMT ]6&10 czasu
lokalnego\. I tak w szeregu innych
sprawach – kraj fa=szem ociekaj'cy,
w Polsce – podobnie.
Niedow=ad umys=owy – umys= nie kon-
troluje co j"zyk m[wi; nie jak jest czy
jak by=o, lecz jak chcemy to widzie:
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
– cecha wszystkich wiernych.
Azjaci za> kr"c' filmy walk wr"cz, w
kt[rych pozycje walcz'cych wymie-
rzone s' do milimetr[w, a czas – do
u=amk[w sekund, bo akurat tego im
brakuje – precyzji. St'd lot linii lot-
niczych Asiana Airlines, flight 214,
6 lipca 2013, z Incheon w Seulu, w
P=d. Korei, do SFO w San Francisco,w
Kaliforni, zako<czy= si" katastrof'
lotnicz' w SFO, bo pilot prowadzi=
maszyn" zbyt nisko, i Boeing 777-
200ER przez to nie siad= na p=ycie
lotniska, lecz uderzy= podwoziem o
>cian" oddzielaj'c' p=yt" lotniska od
w[d Zatoki ]ang. seewall\; szczeg[=y
w Wikipedia, na Internecie. Itp.
Taka jest prawda o Azjatach. Maj' te/
i inn' wad" – zaci"cie do gier hazardo-
wych, s' na=ogowymi graczami.
biali – hipokryci, fa=szywi,
S=awianie szczeg[lnie,
czarni – pop"dliwi i bezmy>lni,
element przest"pczy,
latynosi – patologiczni k=amcy,
/[=ci – na=ogowi gracze,
o s=abym wzroku.
Ka/da rasa ma swoje wady, prawda$
Dla pe=nego obrazu – tak w ca=ej masie;
w indywidualnych wypadkach rzecz
wygl'da r[/nie, tak, jak Polacy – jako
nar[d, wierz' w Boga, ale nie wszyscy,
i nie ka/dy S=awianin jest fa=szywy –
trafiaj' si" wyj'tki. Wszyscy nale/ymy
do wyj'tku, prawda$ Prawda.
prawdopodob-ny(ie<stwo jęz.
1. chyba prawdziwy, wygl'da na
prawdziwy,
2. przypuszczalnie nast'pi, zdarzy
si", maj'cy wysok' szans" zaj>cia.
prawica ¯ prawa r"ka ]wiod'ca\ ¯
prawo ¯ pra % wo, wa ]wie>:, pro-
wadzi:, przewodzi:\ ¯ woda;
1. anat. prawa r"ka,
2. polit. partia, stronnictwo konserwa-
tywne; zachowawcza cz">: orga-
nizacji spo=ecznej lub politycznej.
s=owotw. pokr. lewica, s=owotw.
koncepcji 002.A ]wsp[lne `wica\.
skrajna prawica i skrajna lewica – obie
warstwy demagog[w ]politycznych
lub religijnych\ zabraniaj' swym
podporz'dkowanym dost"pu do mate-
ria=[w wykazuj'cych czym, w rzeczy
samej, s' – /e s' z=em spo=ecznym,
jakich metod u/ywaj' i w jakim celu;
zwykle trutnie spo=eczni /eruj'cy na
ludzkiej naiwno>ci, drog" do nieba lub
do utopijnego dobrobytu obiecuj'.
ang. 1. right hand, 2. the Right,
ros. 1. pravaq ruka-prawaja ruka,
2. pravaq.
prawicow-iec(y polit., jęz.
cz=owiek o pogl'dach konserwatyw-
nych, cz=onek lub zwolennik prawicy.

Wondershare
yy
prawi: ¯ pra ]pro\ % wi: ]wadzi:\ ¯
woda; 1. opowiada:, 2. rz'dzi:,
3. by:, 4. i>:, chodzi:, 5. powodowa:,
wprowadzi: ˘ sprawi: ]co komu\ 
wyrz'dzi:, uczyni:.
staropol. prawi: –
1. m[wi:, opowiada:,
2. domaga: si", skar/y:.
¯ praw ]1. prowadzi: gdzie, fizycz-
nie lub my>l', 2. prawo – zasady
reguluj'ce /yciem w spo=eczno>ci\.
sprawi: }lanie| – urz'dzi:,
prawo – rz'd(ny, bezprawie,
sprawowa: w=adz",
sprawowa: si" ¯ prowadzi: si" ¯ praw
]racja, s=uszno>:\, st'd ocena zachowa-
nia, na ile odbiega ono od oczekiwa-
nego, przyj"tego za w=a>ciwe,
przy¶prawi: – przy¶rz'dzi:,
roz•prawia: – roz•wodzi: si",
roz•prawi: si" ]bezceremonialnie,
bezwzgl"dnie zastosowa: swoje
prawo, rozstrzygaj'c spraw" na sw'
korzy>:, w spos[b cz"sto gwa=tow-
ny, z doz' okrucie<stwa\,
przy(za•prawa – przy•bytek,
nabo/e<stwo odprawione ]odbyte\,
od•prowadzenie – od•bytnica, od-
chody, od•prawi: ]kogo w podr[/\
– ode•j>:,
sprawunek ]przedmiot kupiony lub do
kupienia\ ¯ sprawi: sobie }zakup|
]spowodowa:\ % unek ]jeden\,
wprawi: }w ruch| – spowodowa:,
wprowadzi:,
na(po•prawi: – na(pod•prowadzi:;
za(na(po(u(prze(przy(o(do(od(w(
(wy(s(roz•prawi: ]si"\, bezprawie.
~prawi: ]si"\ 1. rz'dzi: ¯ rz'd,
2. prowadzi: do stanu wymaganego,
ko<cowego, gotowa: ˘ zaprawi: zup",
got[w, sprawny ^ na chodzie, do drogi.
za•prawi: – dodatk[w przyda:
za•prawi: si" – przygotowa: si",
¯ zaprawa, wprawa,
za ^ przy ^ u
na•prawi: – przywie>: do
porz'dku ¯ rz'd
po•prawi: – po(u•lepszy:
u•prawia: – kultywowa:
prze•prawi: si" – przez co>, np. rzek"
¯ przeprawa
przy•prawi: – dodatk[w przyda:,
¯ przyprawa
o•prawi: – dooko=a, np. w ram"
do•prawi: – dodatk[w przyda:
do ^ za ^ przy
od•prawi: – czynno>ci, pouczenia
przed odjazdem, odej-
>ciem, wypraw',
¯ odprawa
w•prawi: – wprowadzi:,
np. w ruch
wy•prawi: ]si"\ – wyruszy: na kogo,
gdzie, ¯ wyprawa
s•prawi: – dokona: czynno>ci `,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
sprawi: lanie – pobi:,
kupienia – sprawunek
roz•prawi: si" – samos'du dokona:
“rozprawa s'dowa”
«si"» ]samemu\
prawid=o(wy
1. społ. og[lny przepis obowi'zuj'cy
w jakiej> dziedzinie, normuj'cy
jakie> czynno>ci; regu=a, norma,
2. narz. przyrz'd s=u/'cy do prosto-
wania, formowania czego; forma,
szablon.
prawie jęz. omal, bez ma=a, blisko;
omal nie istnieje w mSjp 1969, jest nie-
omal; «nie» jest zaprzeczeniem....
staropol. prawie – prawdziwie,
s=usznie, ca=kowicie, sprawiedli-
wie, istotnie.
anglosas. all, eall ]wszystko\ ˘
eallm≤st ˘ ang. almost;
ang. almost, very nearly, all but,
ros. pohti-poczti, hut; ne.
†prawizna to, co si" komu prawnie
nale/y, obowi'zek prawny.
starofranc. duete, >redniow. ang.
dute, deute, ang. duty,
ros. obqzannost;-objazannost.
prawnuk pokr.
¯ pra` ]przed(po\ % wnuk;
pra•dziad ]przed`\, pra•wnuk ]po`\.
syn wnuka albo wnuczki.
staropol. zawnuk, za ^ pra.
ang. grand grandson,
ros. pravnuk-prawnuk.
prawo społ.
1. og[= przepis[w i norm reguluj'-
cych stosunki mi"dzy lud{mi ˘
prawo zwyczajowe, handlowe,
mi"dzynarodowe, autorskie,
prawo cywilne, karne, itp.
2. zasada kt[ra rz'dzi procesami
przyrody.
s=owotw. pokr. prowadzi:, prze-
wodnik, prawi:, sprawi: ]co komu\;
prawa r"ka, noga ˚prawa.
s=owotw. pochodne& sprawiedliwo>:,
ty> praw ]masz racj", s=uszno>:\.
Prawo mie:;
s"dzia pyta si" oskar/onego g[rala&
No i czym /e>cie go uderzyli$
A, syneckom, syneckom.
Wieprzow'$
A ni, kolejowom.
No i co, wsta=$
A ni, nie mia= prawa. ˚szynka, szyna.
Prawo do czego> mie: – dost"p i
wolno>: w zarz'dzaniu, podejmowa-
niu decyzji w przedmiocie.
staropol. prawo – s'd, proces s'dowy.
Prawo w Polsce nie dzia=a, nigdy nie
dzia=a=o w=a>ciwie, st'd sprawcy wielu
krzywd unikn"li kary, i nazwisk ich
nie wolno ujawni: – prawo zabrania,
Ustawa o ochronie danych osobowych,
z 29 sierpnia 1997, Dz. U. 1997 nr 133
Remove
Watermark PDFelement
yy
poz. 883& nie mo/na im naruszy: d[br
osobistych, by krzywda im si" nie sta=a,
“Administrator danych...powinien
zabezpieczy: dane przed ich udost"p-
nieniem osobom nieupowa/nionym,
zabraniem przez osob" nieuprawnion',
przetwarzaniem z naruszeniem ustawy
oraz zmian', utrat', uszkodzeniem lub
zniszczeniem.”
A ujawniaj'cy zbi[r danych „sprawca
podlega grzywnie, karze ograniczenia
wolno>ci albo pozbawienia wolno>ci
do lat 3.” Na zachowanie tajemnicy kto
dopuszcza= si" nacisk po=o/ony.
=ac. jus, juris ]s=uszno>:, racja,
praw(o\ % dictio ¯ dicere ]m[wi:,
deklarowa:\ ˘ juris dictio ]wyko-
nawstwo prawa, s'dzenie\ ˘
ang. jurisdiction;
staronord. log ˘ anglonord. ¢lagu,
p[{ny anglosas. lagu,
>redniow. ang. lawe, laghe,
ang. law, court of law ]s'd\,
ros. zakon-zakon, pravo-prawo,
]zasada\, pravilo-prawi=o,
]procesowa: si"\ sudit;sq,
iskat; suda-iskat suda,
]wyk=ada: prawo\ tolkovat;
zakon-to=kowat zakon,
]wzi': prawo w swoje r"ce\
rasporq'it;sq po svoemu,
]=ama: prawo\ naruwat; zakona,
]prawny\ zakonnyj-zakonnyj.
staororos. desno-desno ˘ rz. Desna
]Prawa, prawy dop=yw Dniepra\;
jur ]praw(o\ % bork ]zamek\ ˘
Jurbork ]zamek po prawej stronie
Niemna\, Niemcy zmienili na Geo-
rgenburg ¯ niem. Jurgen, staronord.
Jörgi ]Jerzy ^ Georg, hiszp. Jorge ¯
gr. Georgios. ˚George\.
˚prawda, praga.
prawo~ jęz.
pierwszy cz=on wyraz[w z=o/onych
wskazuj'cy na&
1. kierunek prawy ]prawy lub lewy\,
2. zwi'zek z prawem ]przepisami\.
prawobrze/ny jęz. ¯ brzeg.
prawodaw-ca(czy(stwo jęz. ¯ da:.
cia=o ustanawiaj'ce prawo, np. sejm.
prawomocny jęz. ¯ moc.
obowi'zuj'cy.
prawomy>lny jęz. ¯ my>l.
zgodny z prawem, obowi'zuj'c'
doktryn', polityk' w=adz.
prawor"czny jęz. ¯ r"ka.
praworz'dny jęz. ¯ rz'd.
rz'dzony zgodnie z obowi'zuj'cym
prawem uj"tym w kodeks prawny,
a samo prawo oparte na prawdzie,
st'd i sprawiedliwo>: ] ¯ `praw`\
w rozs'dzeniu i ewentualnym wy-
miarze kary.
Nie mo/e by: praworz'dno>ci w kraju

Wondershare
yy
Fa=szywych, K=amu i Przekupnych
]sprzeczno>:& jak k=am to nie praw-
da\.
Fragment moich Przyg[d Kozio=ka
Mato=ka na Dzikim Zachodzie, 1988–
1989, pisanych z przek'sem, bo
do>wiadczy=em prawa polskiego na
swej sk[rze&
P[ki co, dzi"ki “tacie” dosta=em taki
wyrok, /e gdy wychodzi=em z gmachu
s'du, cieszy=em si", /e jeszcze /
yj" i mog" chodzi: po ulicy, cho:
by=em Bogu ducha winien. Taki to je
przemo/ny wp=yw Partii i s'downic-
twa w PRL. I wiecie, jakem element
aspo=eczny, to si" troch" martwi",
/e rz'd PRL-u mo/e skorzysta: z
okazji, /e jestem za granic' i zwolni:
mnie z obywatelstwa polskiego, bo
si" tego tu nie wstydam pokaza:. No
i widzicie jaki obr[t mog' przybra:
takie wypisywania. Jakem gbur
niema=y, nie wstydz" si" okaza: i
inne materia=y, ze stosownym ob-
ja>nieniem. Mam nadziej", /e jak
wr[c", w=adze nie wezm' mi tego za
z=e, bo s'dy u nas s' praworz'dne
i wszystko jest wobec tego zgodne
z prawem. I wiecie co$ Takiej hecy
nie widzia=em& lewicowy rz'd ma
praworz'dne s'downictwo, jak lewa
noga w prawym bucie, albo prawa
w lewym.
Z tym s'downictwem to je jeszcze na-
ukowy problem; nie tylko fizyczny, jak
z tymi nogami. W szkole podstawowej
m[wiono mi o trzech wymiarach&
d=ugo>:, szeroko>: i wysoko>:. W
>redniej b'kano mi o czterech czy
pi"ciu ledwie dodaj'c do tego czas.
Dopiero na uczelni rozwi'za= si" wo-
rek z wymiarami& pisa=em r[wnania
prostych, wektor[w i p=aszczyzn w
przestrzeni n-wymiarowej; i w 9-cio,
i w 15-to. Tylko /e nazw ju/ zabra-
k=o, co one oznaczaj'. Wymy>lono
wi"c wska{niki ekonomiczne, cho:
to te/ niewiele wi"cej. A ja tera od
siebie mog" dorzuci: do naukowego
worka z wymiarami nast"pny wy-
miar& Wymiar Sprawiedliwo>ci PRL.
Zastrzegam tu prawa autorskie. Na
to jeszcze nasi naukowcy nie wpadli,
by, najwyra{niej, nie roz>miesza:
s=uchaczy i nie za>mieca: Nauki
tak' bzdur'.
W przypadku Polski, ‘praworz'dny»
powinno pisa: si" ‘prawa/'dny”
¯ /'dny prawa – spo=eczny ustr[j
/'daj'cy prawa, wymagaj'cy wprowa-
dzenia we< prawa. Niemca Polakom
potrzeba, polski umys= za s=aby jest,
przy tym niez=omnego, bo polski umys=
przekupny jest, =asny na ka/dy zysk
w poczuciu swej bezkarno>ci gdy na
stanowisku.
Jak historia pisana, nie by=o prawa
u S=awian, dlatego do Nowogrodu
Wielkiego ]czyt. Starego\ sprowa-
dzili Ruryka “zza morza” ]Niemca\,
864 A.D.;
Ruryk ¯ Ruhr ]rzeka i okr"g w Niem-
czech\ % rik ¯ goth. reiks ]kr[l, w=adca,
ang. ruler\;
w[wczas, tj. w tych wiekach, ludzie
p=ywali wzd=u/ brzeg[w l'd[w, p=ywa-
nie w poprzek by=o rzadko>ci'.
Waregi ]Bawarzy\ ¯ BaWa % regi ¯
=ac. reg, regis ]kr[l\, nieme S; Bawaria
by=a kr[lestwem i ksi"stwem.
Wracaj'c do «praworz'dny»,
=ac. justus ¯ just ]prawo, ang. right,
law\ ˘ starofranc. juste ˘
>redniow. ang. i ang. just,
niem. gerecht, recht, richtig,
ros. pravednyj-pawiednyj,
spravedlivyj, pravdivyj.
prawoskr"tny jęz. ¯ skr"t
prawos=aw-ny(ie jęz., rel.
prawowierny, obrz'dku wschodniego,
ortodoksyjny ¯ gr. ortho ]poprawnie\
% doxa ]>wiatopogl'd\ ¯ dokein ]my-
>le:\.
okre>lenie «w=a>ciwej» czy te/ «praw-
dziwej» wiary powsta=o w wyniku
schizmy w Ko>ciele Chrze>cija<skim,
ponad tysi'c lat temu, gdy Ipmerium
Rzymskie sk=ada=o si" z dwu cz">ci&
Wschodniego ]ze stolic' w Konstan-
tynopolu\, i Zachodniego ]ze stolic'
w mie>cie Rzym\.
biskupi Konstantynopola – Photius, i
Rzymu – Nicholas I, ekskomunikowali
si" wzajemnie, 867 A.D.
tak i ich nast"pcy& Michal Cerularius, i
Leon IX, w 1054, ˚schizma ]nr 600\.
Ko>cio=y ze stolic' w Konstantynopolu
u/ywaj' liturgii greckiej, a ze stolic'
w Rzymie – =aci<skiej.
grecka wersja Biblii starsza jest od
=aci<skiej, st'd, w Íredniowieczu,
Rusini i Wo=yniacy – wierni greckiej
liturgii, zwali krakowskich Lach[w –
katolik[w “l>ciwymi” ¯ le>: ¯ niem.
list ]chytro>:, podst"p, wybieg\,
“fa=szywej wiary” a swe wyznanie
“prawos=awn'”, prawowiern', tj.
w=a>ciw', prawdziw'.
˚filioque ]=ac. i syna, lub z synem\,
w =ac. wersji dopisany po soborze
381 A.D. i w wieki p[{niej przyj"ty,
dogmat >w. Tr[jcy, problem godny
g=[w wiernych.
prawostronny jęz.
odnosz'cy si" do prawej strony, np.
ruch uliczny, jazda jezdn'.
prawowa: si" przestarz.
prowadzi: o co> proces s'dowy.
prawowierny rel.
przestrzegaj'cy >ci>le dogmat[w, dok-
tryn danej religii, wyznania, wiary.
prawo•s=awny ^ prawo•wierny ^
orto•doksyjny ¯ ortho ]w=a>ciwie\ %
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
doxa ]>wiatopogl'd\ ¯ dokein ]my>le:\,
˚prawos=awny.
prawowity jęz.
1. syn, potomek, urodzony w zalega-
lizowanym zwi'zku ma=/e<skim,
2. legalny, w=a>ciwy.
prawy jęz. znajduj'cy si" po przeciw-
nej stronie cia=a gdzie jest serce.
prawa i lewa r"ka;
prawa – prowadz'ca ˘ prawo.
staropol. prawy, praw – prawdziwy,
sprawiedliwy, uczciwy, w=a>ciwy.
anglosas. i >redniow. ang. riht ]prosty,
prostolinijny, bezpo>redni, w=a>ciwy,
s=uszny\, pokr, niem. recht ]1. prawo,
s=uszno>:, racja, 2. prawy, dobry,
s=uszny, prosty\ ˘ ang. right,
ros. pravyj-prawyj.
prawybory społ.
¢prawyj prawdziwy; prawid=owy.
pravyj-prawyj, ros.
staroros.
nastoq]ij, pravil;nyj,
ang. true, regular, accurate, correct.
prawz[r jęz.
}nie spotka=em, ca=kiem mo/liwe, J.D.|
prazeodym chem.
pierwiastek chemiczny, /[=ty metal,
bardzo rzadko spotykany w przy-
rodzie.
¢pra/iti, pra/achu proces. suszy:,
/arzy:; piec; susz", piek",
por. pol. pra/y:.
staroros. prq'iti-pra/iti,
prq'axu-pra/achu,
ros. suwit;, 'arit;, peh;>
suwu, peku,
†pra/en jęz. ˚pr[/ny, wolny. ØA.
†pra/mo spoż.
ziarno z niedojrza=ych k=os[w zbo/a,
spo/ywane zwykle po przypieczeniu.
¯ praga ]jad=o\.
pra/ucha spoż., gwarowo.
potrawa z pra/onej m'ki, /ytniej lub
gryczanej, sparzonej ukropem i okra-
szonej s=onin'.
pra/y: proces.
sma/y: ¯ praga ]jad=o\.
˚pra/iti ]suszy:, /erzy:, piec\.
staropol. pra/y: ]przy•pieka:(pala:\.
anglosas. b≤rnan, bernan, pokr.
niem. brennen ]pali:, parzy:\,
>redniow. ang. brenen, brennen,
ang. burn, grill ¯ franc. griller,
ros. rawpier-raszpier ]grill\,
'arit; na rawpere-/arit na
raszpierie, s/'eh;-s(/ecz,
s/palit;-s(palit,
ob'-igat;/eh;-ob/•igat(ecz.
pra{r[d=o
†pr'cie m=ode ga='zki drzew
i krzew[w, pr"ty, Å´.

Wondershare
yy
pr'cie anat.
wg mSjp 1969& «narz'd kopulacyjny
m"/czyzny; cz=onek m"ski»,
z j"zykowym b="dem, w mej opinii,
bo w=a>ciwie pr': ]w liczbie poj.\, nie
pr'cie ]w liczbie mnogiej\,
˚pr':, dziwol'g.
pr': anat.
liczba poj., wed=ug mnie, lecz pr'cie,
liczba mnoga, wg mSjp 1969;
narz'd kopulacyjny m"/czyzny, cz=o-
nek m"ski, “ma=y” ¯ ma= ]m'/\, ¢uj.
pr': ¯ prut ¯ ang. sprout } sprut |
¯ >redniow. ang. sprouten, spruten ¯
anglosas. sprutan ]kie=ek, p"d\.
...pop"d p=ciowy; spruten, sprutan
]1. poczyna: rosn': lub kie=kowa:,
puszcza: odrosty lub p'czkowa:, 2.
rosn': lub rozwija: si" gwa=townie\,
tak/e >redniow. ang. sprute o zbli/o-
nych znaczeniach& 1. m=oda ro>lina,
2. nowy odrost z p'ka, korzenia,
kie=kuj'cego nasiona, 3. co> jak te lub
sugeruj'ce odrost.
pr': zwany czasem ogonem ˘
o•gon ^ o•p"d,
po•go< ^ po•p"d ]Pogo< – herb Litwy;
Rzymianie tam przyp=yn"li, statkiem,
na ?mud{, i zacz"li si" mno/y:...
znaczy gnani pop"dem p=ciowym;
Pogo< – je{dziec na koniu...\.
str – wi"kszy, du/y ˘ stryj, str•ach,
uj – mniejszy, ma=y ˘ wuj, ¢uj, ujma.
w tym wypadku pomieszano liczb"
pojedy<cz' z mnog'& pr': ]w liczbie
pojedy<czej\, jako pr'cie ]nadal ma
by: w liczbie poj.\, lecz forma liczby
mnogiej, jak jaja, kapcie, ciocie.
S' wprawdzie s=owa rodzaju nijakiego,
ko<cz'ce si" na `cie, np. picie, tycie,
/ycie, gnicie, lecz liczba ich wyra{nie
mniejsza, statystyczne wyst"powanie
obu by=oby tu pomocne, w dodatku –
czasownikowe ¯ pi:, ty:, /y:, gni:.
/er ]jad=o\ ˘ /re:, /arcie, po/ar]=\.
U ˘ Å, ´ ˘ prut ˘ drut ]s=owotw.
koncepcji 024& pd\, pr'd, pr"dki, i
˘ pr':, s=owotw. pokr. pr"t, prze:, tj.
napiera:, kt[ry ma odpowiednik w j.
ang. penis, dick ]tak/e w liczbie poj.\,
a genitalia – w liczbie mnogiej, jaja,
czyli penis z torb' moszow'. Nie wiem
kiedy i kto pomiesza=, zakrawa /e w
p[{nym okresie, ze staropol. pr'cie
]pr"ty, w liczbie mn.\, jaki> ekscen-
tryk z tytu=em uniwersyteckim, cz=ek
uczony, lecz nadal niedouczony, by
form" liczby mnogiej ]jak kapcie,
bazie, babcie\ przy=o/y:, zastosowa:
do liczby pojedy<czej; znajomo>:
j"zyk[w obcych kuleje w Polsce, s=aba
jest; pr': ¯ prut ¯ ang. sprout ]p"d\
˘ pol.1. kie=ek, 2. do czego> ˘ pop"d
}p=ciowy|. ˚pomieszanie, dziwol'g.
wszystkie formy w liczbie pojedy<-
czej& stryj, strach, wuj, ¢uj ]ang. dick,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
penis\, drut, pr"t, po(p"d, pr'd.
pr'cie ]z ko<c[wk' liczby mnogiej,
lecz nadal w liczbie poj.\ odbiegaj'
sw' form' od przyj"tej zasady, tak i
opony m[zgowe pomys=odawcy.
>lepa uliczka; je/eli pr'cie jest
form' w=a>ciw', nie pr':, to jakie
jest {r[d=o tego s=owa$ tu znalaz=o
koniec zboczenie z drogi i zwichni"cie
umys=u tego/.
i nie zastanowi si", jak to jest mo/li-
we, /e liczba mnoga ]pr'cie\ kopuluje
liczb" pojedy<cz' ]wagin"\ – my>li
kr[tkiej, potencjalnie pobo/n•y(a,
hipokryta, zak=aman•y(a.
tak i kutas ]k'tek\ ¯ kut ]k't\ % as
]ek\, kt[ry ma by: wzi"ty z tureckiego
kutaz, i t=umaczony na j. ang. tassel
]$#, ozdobny p"k, w"ze= nici, sznurk[w
jednej d=ugo>ci, zwisaj'cych lu{no z
guza je ='cz'cego; czy/by kutas nimi
by=$\ – nici z ich erekcji i wysi=k[w,
fr"dzel, uwi'd starczy; tassel bez zwi'-
zku z narz'dem rozp=adzania – >lepa
uliczka znowu.
pierwiastek rodzimy kut ]k't\ ˘ Kutno;
`as ]`ek\ ˘ Pietras ]Piotrek\, Macias
]Maciek\, g=uptas ]g=upek\.
Pomieszanie zapewne przez nieuwa/-
ne przyj"cie =ac. genitalia ]membra\ –
narz'dy p=ciowe, rozrodcze, w liczbie
mnogiej, ang. genitals ]reproduk-
cyjne organy; szczeg[lnie narz'dy
zewn"trzne\; =ac. genera, ginere
]p=odzi:, tworzy:, ang. to beget\ ˘
imies=[w czas przesz=ego geniitius ˘
genitalis ˘ starofranc., >redniow. ang.
i ang. genital ]of reproduction or the
sexual organs\.
pr'd(nica
1. jęz. nurt strumienia, pokr. pr"dki,
bystry. pr"dki  pr"t, TD.
2. szt., lit. kierunek, d'/no>:,
tendencja,
3. elektr. ruch =adunk[w elektrycz-
nych przewodnika elektryzcnego
w zamkni"tych obwodach
staropol. pr'd – potok, strumie<,
=ac. currere ]biec\ ˘ starofranc.
corant, curant, ¯ curre, corre,
>redniow. ang. corant, courant,
ang. current, ros. tehenie-
teczenie, struq-struja, tok-tok.
†pr'g=y jęz. suchy, wyschni"ty.
†pr'tek bot. r[/d/ka, pr"t.
†pr'tek, pr"tek laska, kij.
anglosas. sticca, pokr. holend. stek,
>redniow. ang. stikke, ang. stick,
cane, ros. palka-pa=ka,
palohka-poczka.
pr't-ek(kowa: biol., med.
bakteria kszta=tu pae=czki, pr"cika,
najcz">ciej typu chorobotw[rczego;
bakcyl.
pr'tkowa: – rozsiewa: gru{lic".
Remove
Watermark PDFelement
yy
pr'/-ek(kowany
d=ugi, w'ski pasek, cienka pr"ga;
kreska, linijka, bruzdka, smu/ka.
preambu=a prawn., muz.
1. wst"p do aktu prawnego, zwykle
o wa/nym znaczeniu politycznym,
np. do um[w mi"dzynarodowych,
konstytucji, wyja>niaj'cy okolicz-
no>ci wydania aktu oraz okre>laj'cy
cele, jakim powinien on s=u/y:,
2. muz. preludium w muzyce organo-
wej, lutniowej
=ac. pro` ]przed\ % ambulare ]i>:\
˘ praeambulare ]poprzedza:\ ˘
=ac. praeambulus ]id'cy przodem,
ang. going before\ ˘ >redniow. =ac.
praeambulum ˘ franc. preambule,
ang. peramble,
niem. vorrede, einleitung,
ros. predislovie-predis=owie,
vstuplenie-wstuplenie.
prebenda hist., rel.
w Ko>ciele Katolickim& dobra ko>ciel-
ne lub dochody otrzymywane przez
kler jako wynagrodzenie ze spe=niane
obowi'zki.
precedens zdarz.
wypadek poprzedzaj'cy inny po-
dobny.
precel spoż. rodzaj obwarzanka.
†preceptor szkoln. nauczyciel.
=ac. prae` ]przed`\ % capere
]bra:\ ˘ praecipere ]upomina:,
ostrzega:, uczy:\ ˘ praeceptum i
praeceptor ]nauczyciel\,
ang. praeceptor, a teacher,
ros. uhitel;/nica-uczitiel(nica.
precesja astr.
ruch osi obrotu Ziemi pod wp=ywem
przyci'gania Ksi"/yca i S=o<ca.
prezjoza jęz.
rzeczy drogocenne& kosztowno>ci, bi-
/uteria, klejnoty.
precyz-ja(owa:(yjny jęz.
dok=adno>:, >cis=o>:, skrupulatno>:.
precz jęz. wyno> si", id{ st'd# won#
¯ s=aw. terp ˘ terpeliwyj ]cierpliwy,
ang. patient, forbearing, indulgent,
tolerant\, pol. cierp]liwy\, czyt. wspak,
s=owotw. koncepcji 022, bo tak i won#
¯ niem.-austr. von w nazwiskach ]st'd\.
staropol. cz ^ pol. : ˘
precz ^ pre: ¯ cierp]liwo>:(i"\;
precz ^ nie cierpi", gdy czyt. wspak.
mo/e w jakim>, dalekim zwi'zku z
=ac. prope ]blisko\ z wp=ywem ang.
approach }aproucz| ]zbli/y: si", pod-
chodzi:\ jako temu przeciwstawienie&
ap ^ op ¯ =ac. oppositus; OE.
p[{no=ac. appropriare ˘ starofranc.
aprochier ˘ >redniow. ang. apro-
chen ˘ ang. approach ]zbli/a: si",
podchodzi:\;

Wondershare
yy
ang. away, off, be off# go away#
]id{ precz\, ros. proh;-procz, po-
idi proh@-poidi procz# ]id{ st'd#\,
wo=. 1289 proh;-procz, OE.
¢predatisja czynność. podda: si".
staroros. predatisq-predatisja,
pr≠datisq-predatisja,
ros. byt; otdannym, sdat;sq.
ang. to surrender, to give up, to
deliver, to resign.
predystynowa: jęz.
przeznacza: do czego; przes'dza:
o czym.
predylekcja jęz.
szczeg[lne upodobanie, sk=onno>:,
s=abo>: do czego; zami=owanie.
predyspozycja jęz.
wrodzona sk=onno>: do czego.
prefabrykacja bud., proces.
wytwarzanie element[w sk=adowych
budowli, zwykle sposobami przemy-
s=owymi, poza miejscem budowy.
prefabryk-at(atornia(owa: bud.
element sk=adowy budowli.
prefekt(ura poz. społ., rel., szkoln.
1. w staro/. Rzymie, w okresie cesar-
stwa& wysoki urz"dnik administra-
cyjny lub wojskowy,
we Francji&
1.a urz"dnik pa<stwowy zarz'dza-
j'cy departamentem,
1.b. szef paryskiej policji.
2. w Ko>ciele Katolickim& kierownik
seminarium duchownego; zwierzch-
nik ko>cielny niekt[rych obszar[w
misyjnych, dawniej nauczyciel
religii w szko=ach ]dziekan, wg
Websters Dictionary& an ecclesia-
stical dean\.
preferans gra.
rodzaj gry w 32 karty, w kt[rej roz-
strzyga liczba wzi"tych lew.
preferenecja jęz., rzadkie
przedk=adanie czego na co; pierw-
sze<stwo, przewaga, g[rowanie nad
czym.
prefix jęz. przedrostek.
prehistoria szkoln.
nauka zajmuj'ca si" badaniem dziej[w
w okresie od pojawienia si" cz=owieka
do chwili ukazanai si" pierwszych
dokument[w pisanych.
prekluzyjny prawn.
termin, okres po kt[rego up=ywie
wygasaj' pewne prawa, nie mo/na do-
kona: pewnych czynno>ci prawnych.
prekursor
cz=owiek kt[ry w danej dziedzinie
wyprzedza innych, zapowiada jaki>
nowy kierunek; poprzednik.
†prelatura rel. godno>: pra=ata.
prelegent społ., lit.
osoba wyg=aszaj'ce prelekcj";
daj'ca odczyt.
prele-kcja(gent zdarz., lit.
wyk=ado tre>ci najcz">ciej popularno-
naukowej; odczyt publiczny.
preliminaria polit.
wst"pne rozmowy, tymczasowe
uk=ady.
prelemin-arz(owa: ekon.
zeskaweinie pzrewidywanych przy-
chod[w i rozchod[w; wykaz czego,
projekt liczbowy.
preludium muz.
wst"p instrumentalny do jakiego> wi-
"kszego utworu; samodzielny, kr[tki,
melodyjny utw[r muzyczny.
¢pre=agataj zwiadowca, podgl'da-
j'cy; pos=aniec.
staroros. prelagataj-pre=agataj,
ros. razvedhik, soglqdataj>
poslaniec,
ang. reconnoiter; messanger.
¢prelest oszustwo, zab='dzenie;
podszywanie si", podawanie za
kogo innego, uwiedzenie, kuszenie,
sztuczki diabelskie.
staroros. prelest;-prelest,
ros. obman, zablu'denie>
obol;]enie, soblazn>
d;qvol;skie kozni,
ang. deceit, delusion, hoax, impo-
sture, fraudulency; misleading; se-
duction, allurement, enticement;
temptation; devil’s snares, traps,
wiles, tricks.
¢prelestnyj jęz. oszuka<czy.
staroros. prelestnyj-prelestnyj,
ros. obol;stitel;nyj,
l;stivyj, ˚prelest.
¢pre=o/enie przek=ad, prze=o/enie
z j"zyka na j"zyk, t=umaczenie.
staroros. pre=o'enie-pre=o/enie,
ros. perevod,
ang. removal, transference,
translation.
premedydatcja rozmy>lno>:, u=o-
/enie planu przed wykonaniem go.
=ac. prae` ]przed\ % meditari ]medy-
towa:\ ˘ praemeditatus ˘ ang. pre-
meditate ]uprzednio obmy>li:, przed
przyst'pieniem do wykonania\,
ros. predumywlennost;.
premi-a(um(owa: ekon.
nagroda, dodatkowe wynagrodzenie.
=ac. prae` % emere ]bra:, wzi':\ ˘
praemium ˘ franc. prime,
=ac. ˘ ang. premium,
ros. premiq-premija,
nagrada-nagrada.
premier poz. społ.
prezes rady ministr[w, szef rz'du.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
=ac. primus ]pierwszy\ ˘ primarius
˘ franc. i ang. premier
ros. prem;er-premier, pervyj
ministr-pierwyj ministr.
premiera teatr., film.
pierwsze przedstawienie utworu dra-
matyczengo w danym teatrze; tak/e
wy<wietlenie nowego filmu.
¢prenia, pra zdarz., prawn.
sp[r; rozprawa s'dowa.
staroros. preniq-prenia, prq-pria,
ros. spor, tq'ba> vozra'e-
nie> sudebnoe delo,
ang. quarrel, dispute, altercartion,
difference; controversy; lawsuit,
action, litigation.
prenumer-ata(tor(owa: płatn.
1. op=acenie z g[ry ]przed terminem\
za czasopismo lub zeszyty dzie=a
dla zapewnienia sobei ci'g=o>ci
otrzymywania jego numer[w; pre-
numerowanie, abonowanie,
2. suma stanowi'ca przedp=at" za do-
starczenie danego pisma lub dzie=a.
preorientacja
prepar-at(acja(owa: chem., biol.
1. zwi'zek chemiczny lub mieszanina
zwi'zk[w chemicznych,
2. biol. zakonserwowany organizm
lub jego cz">:, przygotowany do
demonstrowania, badania.
preparat mikroskopowy – drobny
okaz lub cz">: organizmu, umiesz-
czony w odpowiednim >rodowisku
mi"dzy szkie=kami, przystosowany
do obserwacji pod mikroskopem.
=ac. praeparare ]przygotowanie\.
preparowa:.
¢prepo=owienie, prepo=owlenie
1. >rodek czego, 2. czwarta >roda
po Wielkanocy ]>wi"to w po=owie
okresu mi"dzy Zmartwychwstaniem
a zes=aniem Íwi"tego Ducha\.
staroros. prepolovenie-prepo-
=owienie, prepolovlenie-
prepo=owlenie,
ros. seredina hego-libo,
ang. 1. middle, 2. the fourth Wed-
nesday after Easter, Mid-Pentecost
]in Christianity, festival on the
seventh Sunday after Easter,
celebrating the descent of the Holy
Spirit upon the Apostles\.
preria geogr.
rozleg=a r[wnina geograficzna w
Ameryce P=n., pokryta traw' i inn',
nisko rosn'c' ro>linno>ci'.
prerogatywa książk.
szczeg[lne prawo, przywilej.
¢presbiter rel. kleryk, osoba
duchowna ]wy>wi"cona\, ksi'dz.
staroros. presbiter-presbiter,
ros. svq]ennik-swiaszczennik,

Wondershare
yy
ang. cleryman, priest.
preselekcyjny handl.
sklep w kt[rym towary wy=o/one s' w
ten spos[b, by klient sam je wybiera=.
preser poligr.
pracownik zecerni wykonuj'cy na
sepcjalnej prasie pr[bne odbitki sk=adu
zecerskiego do korekty.
presja fiz.
nacisk, przymus, zmuszanie.
¢pres=owuszczij jęz. znamienity,
s=awny. staroros. preslovu]ij-
pres=owuszij, ros. znamenityj,
proslavlennyj,
ang. celebrated, fameous, renoved.
¢presochnuti proces.
prze(wy•schn':.
staroros. pres=xnuti-presochnu-
ti, pr≠cowe-presosze,
ros. issqknut;, issqkli,
ang. to dry up.
¢press czynność. prasa, nacisk.
press ˘ pol. pr"/•y: ˘ na(wy•pr"/y:,
]na(wy•pi':, na(wy•gi':;
pi':gi':, s=owotw. koncepcji
002.A\, pr"/ny, prasowa:, kompres.
presja – 1. t=oczenie, nacisk, 2. druk.
=ac. premere ˘ pressare ˘
starofranc. presser ˘
>redniow. ang. pressen ˘
ang. press ]1. wywiera: sta=y nacisk;
popycha: stale przeciw czemu>, >ci-
ska:, pcha: si", 2. wyciska: sok, itp.,
poprzez >ciskanie, ...itd.\,
ros. press-press, 'om-/om,
tiski-tiski, ]dziennikarstwo, druk\,
pressa, pehat;-pieczat.
¢prestawisja zdarz. zmar=.
wo=. 1289 Togo'
l≠ta. pre-
stavisœ velikyj knœz;...
prestidigator kult.
sztukmistrz, magik popisuj'cy si"
sztuczkamiopartymi na niezwyke=j
zr"czno>ci palc[w.
presti/ społ., jęz.
znaczenei, powa/anie, w=yw, w jakim
kto> lub co> ciezsy si" w swoim otocze-
niu; autorytet, powaga.¯ franc.
¢preszczenie jęz. gro{ba.
staroros. pre]enie-preszczenie,
ros. ugroza-ugroza, ˚pretit,
ang. treat, menace.
preszpan techn.
twarda, cienka, b=yszcz'ca tektura wy-
rabiana z masy celulozowej, u/ywana
do oprawy ksi'/ek, stosowana w elek-
tronice jako materia= izolacyjny.
pretekst jęz. poz[r, fa=szywy pow[d
podany dla ukrycia w=a>iwej przyczy-
ny, pobudki.
=ac. praetextum ¯ praetextus ¯
praetexere.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
pretend-ent(owa: książk.
ubiegaj'cy si" o co, roszcz'cy sobie
prawo; kandydat.
pretensj-a(onalny jęz. roszczenie.
Im mniej wiedzy do przekazania – tym
j"zyk bardziej pretensjonalny, niezro-
zumia=y, utrudnienie; psychologiczna
kompensata braku. Przyk=ad&
“S=ownik staropolski” jest integraln'
cz">ci' serwisu Staropolska, tote/
jego zakres i specyfika skorelowane
s' >ci>le z korpusem utwor[w lite-
rackich zamieszczonych na naszych
stronach. ...itd. wi"cej ˚832
=ac. pretensa ¯ praetensus
]rzekomo\.
¢pretit jęz. grozi:, ˚preszczenie.
staroros. pretit;-pretit,
ros. ugro'at;-ugro/at,
ang. to treaten, to menace.
pretoria(nin
¢pretor/iti jeden raz.
staroros. pretor'iti-pretor/iti,
ros. razodrat;-razodrat,
ang. just once.
prewencyjny prawn.
zapobiegaj'cy czemu, zapobiegawczy,
ochronny.
prewentorium med.
sanatorium przeznaczone dla os[b
zagro/onych jak'> chorob', lub sk=on-
nych do pewnych chor[b.
¢prewratiti czynność. ˚przewr[ci:.
staroros. prevratiti-prewratiti,
ros. obratit;, sovratit;,
sklonit;,
ang. to overturn, to turn, to invert,
to reverse; to converse, to
counter.
prezbiterium bud., rel.
cz">: ko>cio=a w kt[rej zanjduje si"
g=[wny o=atrz.
prezbitery poz. społ.
1. starszy w gminie wyznaniowej
w pierwotnym chrze>cija<stwie,
2. duchowny maj'cy prawo odpra-
wiania mszy, kap=an.
gr. presbyteros ˘ =ac. presbyter ˘
mazur. prezbitery,
˚presbiter.
prezencja osob.
pi"kna, wytworna, okaza=a powierz-
chowo>:; postawa
prezent podarek, dar, upominek.
prezen-tacja(towa:(cja czynność.
1. przedstaweinie kogo, zapoznanie,
zaznajomienie kogo z kim,
2. okazanie, przedstaweinie kogo.
=ac. praesentia
prezerwatywa
>rodek antykoncepcyjny stosowany
przez m"/czyzn w czasie stosunku
Remove
Watermark PDFelement
yy
seksualnego.
prezes(ura(ostwo poz. społ., urząd.
osoba stoj'ca na czele jakiej> orga-
nizacji, jakiego> stowarzyszenia lub
przedsi"biorstwa.
prezyden-t(cja(tura poz. społ.
1. w pa<stwach o ustroju republika<-
skim& g=owa pa<stwa,
2. burmistrz wi"kszego miasta.
=ac. praesidens ¯ praesidere
prezyd-ium(ialny(owa: jęz.
1. wieloosobowy organ kierowniczy
jakiej> instytucji, organizacji; organ
wykonawczy i zarz'dzaj'cy rady
narodowej,
2. grupa os[b przewodnicz'cych
jakiemu> zebraniu, posiedzeniu.
prezydialny – dotycz'cy prezydium.
pr"cik bot.
m"ski organ rozmna/ania p=ciowego
u ro>lin okrytozal'/kowych.
pr"d-ko(ki(zej(ko>: jęz.
1. szybko, pospiesznie, chy/o, ra{nie,
/ywo,
2. w nied=ugim czasie, wcze>nie,
rych=o, wnet, wkr[tce, zaraz,
niebawem.
staropol. pr"dko>: –
szybko>:, gwa=towno>:.
baz' s=owotw. pr"t, TD, i
pr'd ]nurt rzeki\.
ang. quickly, fast, ros. bystro-
bystro, skoro-skoro, 'ivo-/iwo.
pr"g-a(ierz(owaty
znak na ciele w kszta=cie w'skiego
pasma, np. po uderzeniu biczem;
kresa, linia; bruzda, smuga.
pr"gierz – w Íredniowieczu& s=up
w publicznym miejscu do kt[rego
przywi'zywano z=oczy<c[w i wy-
mierzano im ch=ost".
staropol. pr"ga – pr"gierz, s=up.
po>redn-dolno-niem. i >redniow.
holend. stripe ˘ ang. stripe,
ros. polosa-po=osa, kaima-kajma,
rubec-rubiec, udar bihëm-udar
bicziom.
s=owotw. pokr. pr'/ek, pr'/kowany.
pr"t T ˘ C,
1. gi"tka, cienka pa=ka, d=ugi patyk,
r[zga, witka, ga='zka.
s=owotw. pokr. gi"tki, pr':,
prut ˘ pr"t ˘ pr"dki  gi"tki,
2. dawna miara d=ugo>ci, ok. 4,5 m.
staropol. pr"t ]ga='{, r[zga\.
U ˘ Å, ´ ˘ rut ]gi"tki\ ˘ drut ]dr[t\,
pr':, pr"t, r[zga ]rut % ga, TZ\.
p[{ny anglosas. rodd,
>redniow. ang. rodde,
ang. rod, wand, ros. rozga-rozga,
]r[/d/ka\ prut-prut, loza-=oza.
s=owotw. pokr. zakr"t ]=uk\,
ang. sprout ]kie=ek, p"d\ ˘ pol. ¢prut
]U ˘ Å, ´\ ˘ pr"t, zakr"t ]=uk\,

Wondershare
yy
}gi"tki| drut.
pr"/-ny(y:(no>: jęz.
1. silny, 2. gi"tki.
"/ – si=a ]or"/, na(wy•t"/a:\;
pr"/y: ]1. pi':, 2. gi':\ ˘
na(wy•pr"/y: ]na(wy•pi':(gi':\.
s=owotw. baz' ˚press, SS?.
†priapismum fizjolog.
stan ci'g=ej erekcji pr'cia, podniece-
nia seksualnego.
gr. priapizein ]dzia=a:, by: w roli
Priapusa\ ˘ priapismos ˘ p[{no=ac.
priapismus, ang. priapism.
¢priczta s=aw., jęz. porzekad=o,
po(przy•s=owie, zagadka,
dosł. przytoczenie.
staroros. prihta-priczta,
prit=ha-pritocza,
ros. upodoblenie> inoskaza-
nie, prihta> zagadka> poslo-
vica> izrehenie, prislove,
ang. comparison; allegory,
proverb, adage; puzzle.
¢prijaz<stwo jęz. przyja{< ¯ pol.,
niew'tpliwie, i nie >redniowieczne.
staroros. priqzn;stvo-prijaz<-
stwo, priqzn;-prijaz<,
ros. dobro'elatel;stvo,
predannost;,
ang. friendship.
¢prik=ad jęz. przyk=ad.
staroros. priklad-prik=ad,
priklady-prik=ady ]procenty\,
ros. primer-primier
ang. example, model, pattern.
prima pot.
o czym> doskona=ym, pierwszorz"d-
nym; >wietnia, jak najlepiej.
prima aprilis kult.
1 kwietnia; zwyczaj /atrobliwego
oszukiwania w tym dniu.
primabalerina teatr., muz., taniec.
pierwsza, najlepsza tancerka w balecie,
solistka baletu.
primadonna muz.
>piewaczka wykonuj'ca g=[wne role
w operze, operetce.
priorytet jęz. pierwsze<stwo.
¢pripo=owit czynność., rel.
1. czynność. przepo=owi: ¯ po=owa,
2. czwarta >roda po Wielkanocy,
˚prepo=owienie.
Latopis 1116 pripolovit;-
pripo=owit.
¢prirazitisja jęz. sprzeciwi: si".
staroros. prirazitisq-prirazitisja,
ros. vosprotivit;sq,
ang. to resist, to oppose; not to allow.
¢prisno jęz. zawsze, nieustannie.
staroros. prisno-prisno,
ros. vsegda, neprestanno,
ang. always, ever.
¢prisnopamiatnyj jęz. >w. pami"ci,
dosł. wiecznej pami"ci.
staroros. prisnopamqtnyj-
prismopamiatnyj,
ros. vehno vospominaemyj,
ang. remembered forever.
¢prispa nasyp.
Latopis 1116 prispa-prispa.
¢pristrapati czynność.
na(s•kierowa: si", przyst'pi:,
ros. ustremitsja, pristupit.
Latopis 1116 pristrqpati-pri-
strapati.
¢prisud prawn. rozprawa s'dowa.
staroros. prisud-prisud,
ros. sudebnaq powlina,
ang. session in a court of law.
¢pritiknuszisja zdarz.
natkn': si", napotka:.
staroros. prityknuwisq-
prityknuszisja,
ros. natknut;sq, vstretit;,
ang. stumble upon, to meet with.
¢pritoknut jęz. udowodni:, wykaza:.
staroros. prit;knuti-priteknuti,
pritoknut;-pritoknut, OE,
ros. dokazat;-dokazat,
ang. to demonstrate, to prove.
¢priwabiti czynność.
przywabi:, przyci'gn':, wezwa:.
Latopis 1116 privabiti-
priwabiti. pro ^ po ^ za ]z % a\.
pomys=em – ros. promyslom,
prowadzi: – za wod' i>:,
profesja – zaw[d
gr. pro` ]przed\ ˘ prze` do tworze-
nia czasu przesz=ego.
¢priwo=oka odzież.
wierzchnia, kr[tka odzie/, okrycie;
kurtka.
staroros. privoloka-priwo=oka,
ros. verxnqq korotkaq ode-
'da,
ang. jacket.
pro~ jęz.
1. za`, stosunek pozytywny do `,
2. funkcja zast"pcza, faza wst"pna.
¢probiegli sut jęz. przepadli.
Latopis 1116 prob≠gli sut;-
probiegli sut.
probabilistyka szkoln., mat.
ga='{ matematyki zajmuj'ca si"
badaniem zdarze< losowtch; teoria
prawdopodobie<stwa.
probiernia techn.
1. w fabrykach, wytw[rniach, dzia=
w kt[rym sprawdzana jest jako>:
wyprodukowanych wyrob[w,
2. lokal przeznaczony na degustacj"
win i potraw,
3. zak=ad, urz'd zajmuj'cy si"
sprawdzaniem zawarto>ci metali
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
szlachetnych w stopach metali, i
cechowaniem ich.
probierz – 1. miernik s=u/'cy za
podstaw" oceny czego. 2. przyrz'd do
sprawdzania zawarto>ci cia=.
staropol. probierz –
znawca oceniaj'cy prawdziwo>:
metali szlachetnych.
¯ pr[bka % bierz ¯ bra:, pobiera:.
=ac. testa ]kawa=ek wy(palonej gli-
ny\ ˘ testum ]naczynie wykonane z
ziemi, gruntu\ ˘ starofranc. test
]wyr[b garncarski& garnek, dzban,
wazon, doniczka, kubek – coupel\,
>redniow. ang. a cupel, ang. test ]1.
kubek lub naczynie w kszta=cie kubka
u/yte do pobierania pr[bki lub oczysz-
czania, dalszego uszlachetniania
szlachetnych metali, 2. sprawdzenie
lub pobranie pr[bki metalu z u/yciem
kubka; st'd 3. ...itd\,
ros. proba-proba.
probier-z(czy(nia książk., techn.
1. miernik s=u/'cy za podstaw" oceny
czego; kryterium, sprawdzian,
2. przyrz'd do sprawdzania zawar-
to>ci i sk=adu cia= sta=ych lub p=yn-
nych ˘ alkoholo(cukro•mierz.
problem(atyczny(atyka filoz., mat.
powa/ne zadanie przedstawione do
rozwi'zania lub rozwa/ania.
pro` ^ za`, zadania z matematyki,
gr.-=ac. problema, ang. problem,
ros. problema.
probo-szcz(stwo rel.
ksi'dz zarz'dzaj'cy parafi'.
probostwo –
1. parafia podlegaj'ca w=adzy pro-
boszcza,
2. dom wraz z otoczeniem, gospodar-
stwem oddany do u/ytkowania
proboszczowi w danej parafii.
czes. ¯ =ac; niem. propst,
wo=. 1289 probo]a-proboszcza.
prob[wka, pr[b[wka chem.
rurka szklana, zatopiona w jednym
ko<cu, u/ywana do do>wiadcze<
chemicznych.
proca narz.
1. wide=ki z osadzon' na nich gum',
u/ywane przez ch=opc[w do strze-
lania kamykami,
2. hist., broń. prymitywny przyrz'd do
ciskania kamieni, sk=adaj'cy si"
z kawa=ka sk[ry, przewleczonego
sznurkiem; r"cznie kr"cony kamie<
wypuszczany jest jako pocisk,
wyrzutnia.
proca ˘ procarz i praca, lub na opak.
imi" Prot. ˚porok.
ang. sling,
wo=. 1289 pra]= -praszcz ]pro-
carz\, pra]a-praszcza ]procarze\,
prohπa-proczia ]procarzy\,
pro]a-proszcza ]procarzy\.

Wondershare
yy
proceder społ.
spos[b post"powania, dzia=ania,
zw=aszcza naganny, niemoralny.
procedura społ., prawn.
normowany przepisami, zwyczajami
spos[b prowadzenia, za=atwiania
jakiej> sprawy; tok, przebieg czego;
post"powanie s'dowe.
procent(owa:(owy mat., płatn.
1. setna cz">: danej wielko>ci,
2. odsetki p=acone wierzycielowi
przez d=u/nika; doch[d jaki przy-
nosi kapita= po/yczkowy,
3. ilo>:, liczba obliczona w setnych
cz">ciach jakiej> wielko>ci przy-
j"tej za ca=o>:.
¯ cento ]100\.
proces(owa: proces., chem., prawn.
1. przebieg regularnie nastpuj'cych
po sobie zjawisk, pozostaj'cych
mi"dzy sob' w zwi'zku przyczyno-
wym, faza rozwojowa, stadium; po-
wtarzaj'ca si" dzia=alno>: ludzka,
2. kolejno nast"puj'ce po sobie
zmiany fizykochemiczne,
3. prawn. sprawa s'dowa, dzia=alno>:
s'd[w zd'/aj'ca do wymierzenia
sprawiedliwo>ci
=ac. processus ¯ procedere.
procesja kult., rel.
obrz"dowy poch[d religijny
ze >piewami.
proch(ownia wojsk., osob., pot.
1. materia= wybuchowy miotaj'cy,
stosowany do producji amunicji,
2. osob. o cz=owieku& istota znikoma,
nic nie znacz'ca,
3. pot. mia=kie, drobne cz'steczki cze-
go, py=, okruszyna, kurz, paproch.
wi"cej ˚py=.
staropol. proch – kurz,
staropol. prochownica –
r[g na proch do strzelby.
franc. la poussiere,
starofranc. poudre, pouldre,
>redniow. ang. poudre, ang. powder,
ros. ]proszek\ porowok-poroszok,
]py=\ pyl;-pyl, staroros. tlen=-
tlen, ]amunicja, bro<\ porox-poroch.
prochowiec odzież.
p=aszcz noszony dla ochrony przed
kurzem.
proch[wka broń.
bro< palna ˘ proch[wka czarnopro-
chowa.
prochy popio=y po zmar=ym, st'd
zw=oki; termin z czas[w Írednio-
wiecza gdy zw=oki palono na stosie.
s=owotw. pokr. purch ˘ purchawka.
ang. ashes ]of the dead\,
ros. prax-prach.
†procz jęz. precz, bez, poza,
na zewn'trz, dlaczego.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
staropol. Wielmi pozyteczny slowarz
tym, ktorzi z'dai' wyrozumie: y
nauczy: si" czci: }czyta:| procz }bez|
chodzenia do szko=y, iako s' prosczi
laici, y niewiasty. ]1532 r.\
ang. without, †Old Polish out,
ros. bez-bez, bes`-bes, np.
beskvasnyj-beskwasnyj ]s=odki\.
¢proczeje jęz.
przysz=o>:, w przysz=o>ci.
staroros. prohee-proczeje,
ros. budu]ee, v budu]em,
ang. future, in future.
¢proda/a
1. ubytek }s=owotw. pokr. sprzeda/|,
2. bezprawny pob[r.
Latopis 1116 proda'a-proda/a.
prodi/ pojemn., techn.
metalowe naczynie do pieczenia ciast i
potraw na kuchence gazowej lub orzy
u/yciu pr'du elektrycznego. ¯ franc.
produ-cent(kt ółążźęśćń.
wytw[rca d[br materialnych& przed-
si"biorstwo, fabryka, lub osoba
prywatna.
produk-t(cja(cyjny(owa:(
(ywizacja(tywny ekon., społ.
1. celowa dzia=alno>: ludzka przy-
stosowuj'ca zasoby i si=y przyrody
do wytwarzania d[br materialnych;
proces wytwarzania czego dla po-
trzeb cz=owieka,
2. og[= tego co zosta=o wytworzone;
produkty, wyroby,
3. produkowanie si" czym – popis.
=ac. productus ¯ producere.
profan osob.
cz=owiek nie b"d'cy znawc' czego,
nie maj'cy wystarczaj'cej wiezdy w
pewnej dziedzinie; laik, ignorant.
profan-acja(owa: osob.
zniewa/enie, potraktowanie bez nale-
/ytego szacunku rzeczy otoczonej
czci';
profanowa: – bezcze>ci:, ha<bi:.
profesj-a(onalizm prof.
praca zawodowa, sta=e zatrudnienie;
fach, zaw[d.
profes-or(ura szkoln. nauczyciel.
=ac. professoure ¯ professus
]wyjawia:\. ˚¢fess ]¢wiedza\.
=ac. pro` ]przed\ % fateri ˘ profiteri
˘ professus ˘
starofranc. profes, professe ˘
>redniow. ang. professoure,
ang. professor, ros. ]w szko=ach wy/-
szych, uczelniach\ professor-
professor, ]w sprawach wiary\
ispovednik-ispowiednik.
†profeta kult., rel. ˚prorok.
ang. prophet, ros. prorok-prorok.
profil(owy szt., archit., geolog., techn.
Remove
Watermark PDFelement
yy
1. wizerunek twarzy widzianej
z boku, z wyra{nie zaznaczon' lini'
czo=a, nosa, ust, i brody,
2. kontur, zarys, kszta=t czego
widzianego z daleka; sylwetka,
w przen. przekr[j, zakres,
3. archit. listwa ozdobna wyst"puj'ca
ze lica >ciany, powierzchni mebli,
4. geolog. przekr[j pionowy ods=ania-
j'cy budow" geologiczn' danego
odcinka skopury ziemskiej,
5.a. techn. przekr[j poprzeczny,
kontur tego przekroju; obrys,
5.b. profile – wyroby walcowane lub
prasowane o r[/nych kszta=tach
przekroj[w poprzecznych.
=ac. pro % filum,
ital. profilare ¯ profilio,
ang. profile, ros. profil;.
profilakty-ka(czny
prophylaktikos ¯ prophylassein
]gr. na stra/y\.
profit ekon.
korzy>: z czego; zarobek, zysk,
doch[d.
profitka techn.
dr'/ek porcealnowy, szklany, meta-
lowy, z otworem w >rodku zak=adany
na >wiec" w lichtarzu w celu zabez-
piezcenia go od okapujj'cej steryny,
parafiny.
pro forma jęz.
dla formy, dla pozoru; dla przy-
zwoito>ci
=ac. pro forma ]dla – na rzecz – for-
my, formularza\ ˘ ang. pro forma
]for }the sake of| form\.
†profos prof. kat, dozorca wi"zienia.
profuzja książk.
wielka obfito>:, nadmiar.
progenitura przestarz., żart., pokr. x
potomstwo, dzieci. ¯ =ac.
progno-za(styka(styk jęz., meteor.
przepowiadanie, przewidywanie
czego oparte na okre>lonych danych,
obliczeniach, objawach.
gr. pro % gnosis
]przed % zna: ^ zna: przed\ ¯ pro-
gignoskein; prognostikon
progowy psych.
najmniejsze nasilenie bod{ca wystar-
czaj'ce do wywo=ania reakcji.
program(owa:(owanie(owy jęz.
1. wyk=ad za=o/e< i wytycznych
dzia=ania wysuwanych przez parti",
stronnictwo, zapowied{ przysz=ej
dzia=alno>ci,
2. plan, uk=ad zamierzonych czyn-
no>ci,
3. spis pozycji sk=adaj'cych si"
na jak'> uroczysto>:, imprez",
przedstawienie, wraz z wymienie-
niem nazwisk autor[w i wykonaw-

Wondershare
yy
c[w; skr[towo& impreza, wyst"p,
4. spis, plan przedmiot[w wyk=ada-
nych w szko=ach; zwi"ze= wy=o/enie
tre>ci przedmiotu nauczania,
5. uporz'dkowany ci'g rozkaz[w
wprowadzony do maszyny cy-
frowej.
gr. programma ¯ prographein,
ang. program]me\,
ros. programma, plan.
progres(ja(ywny post"p, wzrost.
prohibicja społ., handl.
zakaz, zabranianie, zw=aszcza zakaz
produkcji i sprzeda/y napoj[w alko-
holowych.
prohibita lit.
druki zastrze/one ze wzgl"du na ich
tre>:, udost"pnione czytelnikom z
pewnymi ograniczeniami.
projekc-ja(yjny(tor
czynność., geometr.
1. rzutowanie rysunk[w na ekran za
pomoc' projektora rysunk[w,
rycin, fotografii oraz obraz[w
utrwalonych na ta>mie filmowej;
wy>wietlanie filmu,
2. rzut, przedstawienie na p=aszczy{-
nie jakiej> figury lub bry=y.
projekt(ant(odawca(owa: społ.
1. zamierzony plan dzia=ania,
post"powania; pomys=, zamiar,
2. opracowany graficznie plan,
szkic budowy,
3. propozycja uregulowania jakiej>
sprawy przedk=adania odpowied-
nim instytucjom.
†prok machina obl"/nicza do nisz-
czenia mur[w twierdzy, katapulta
ciskaj'ca du/e kamienie na znaczn'
odleg=o>:. ˚poroky, proca.
ang. trebuchet, ros. porok=-porok.
¢prok }s=aw., archaizm| – ostatek.
Latopis 1110–1116 i Powie>: wrem.
let 1118 r., zemsta Olgi na Drewla-
nach& ...wytraciwszy jednych, drugich
oddawszy pracy m"/om ]mo/nym\
swoim, a prok ich ostawi p=atiti da<.
Latopis 1116 prok=-prok.
prokaina chem.
organiczny zwi'zek chemiczny,
syntetyczny, krystaliczny sk=adnik
C13H20O2N2¶Cl, mniej truj'cy ni/ koka-
ina, u/ywany do miejscowych znieczu-
le< w medycynie i dentystyce.
ang. procaine ¯ pro` % cocaine.
¢prokaza nieszcz">cie; wyst"pek.
Latopis 1116 prokaza-prokaza.
proklam-acja(owa: społ.
¯ =ac. proclamatio ]wezwanie\&
1. publiczne o>wiadczenie w sprawie
wielkiej wagi,
2. drukowane wezwanie o charakterze
agitacyjnym, skierowane do szero-
kiego og[=u; odezwa, ulotka.
przez dorozumienie niew=a>ciwie t=u-
maczone na ˚or"dzie; or"dzie ¯ orudie
]instrument\.
prokreacja dawn. wydanie na
>wiat, zrodzenie ¯ =ac. procreatus
¯ procreare ¯ pro ]przed, za\ %
creare ]kreacja, tworzenie\;
tak i w j. ang. 1. produce ]young\;
beget ]offspring\ hence, 2. to produ-
ce or bring into existance, czyli
1. produkcja ]m=odych\, p=odzenie
tworzenie ]potomstwa\, st'd
2. przynoszenie, wydanie na >wiat.
creare ¯ rea ]p=yn, woda\ ˘ p=[d.
s•tworzy: ^ s•p=odzi:, p=odny ^
tw[rczy, kreatura ^ stw[r, posta:.
s=owotw. pokr. p=[d, g=[d, =[dka,
=[d{, ros. reja: ]p=yn':\. ˚sp=odzi:.
prokur-a(ent prawn., handl.
zast"pstwo, pe=nomocnictwo han-
dlowe,
prokurent – pe=nomocnik przedsi-
"biorstwa handlowego lub bankowego,
upowa/niony do dzia=ania w jego
imieniu.
prokurat-or(ura prawn., urząd.
oskar/yciel z ramienia publiczno>ci,
spo=eczno>ci, w s'dzie, przeciw
osobie lub osobom kt[re pope=eni=y
przest"pstwo;
urz"dnik pa<stwowy kt[rego zakres
dzia=ania obejmuje >ciganie prze-
st"pstw, popieranie oskar/enia przed
s'dem, oraz nadz[r nad przestrzega-
niem prawa.
staropol. prokurat ]obro<ca prawny,
adwokat\.
=ac. pro` ]przed`\ % sequi ]nast"po-
wa:\ ˘ prosequi ˘ prosecutus,
>redniow. ang. prosecuten,
ang. prosecute ˘ prosecutor;
niem. prosektor, franc. prosecteur,
ros. presledovat;-presledowat,
]s'downie\ obvinqt;-obwiniat;
p[{no=ac. prosecutio,
starofranc. prosecution,
ang. prosecution,
ros. presledovanie -presledo-
wanie, ]s'downe\ obvinqnie -o-
bwinianie.
pro per, prosectution ]>ciganie\ 
persecution ]prze>ladowanie\, w j.
rosyjskim maj' jeden termin na obie,
cz"sto do>: r[/ne czynno>ci.
˚prze>ladowa:.
proletar-iat(iacki(iusz
poz. społ., hist.
1. w spo=ecze<stwie kapitalistycznym&
klasa robotnik[w najemnych, poz-
bawionych w=asno>ci >rodk[w
produkcji,
2. w staro/ytnym Rzymie& najni/sza
klasa obywateli, wolna od podatk[w
z braku sta=ych dochod[w.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
prolog jęz., lit., muz.
1. w utworach dramatycznych i po-
wie>ciach& cz">: wst"pna zapo-
znaj'ca czytelnika ze zdarzeniami
poprzedzaj'cymi to, co jest tre>ci'
danego utworu, lub wst"p w kt[rym
autor bezpo>rednio zwraca si" do
publiczno>ci; wprowadzenie,
2. muz. w oratoriach, kantatach&
cz">: wst"pna.
gr. pro % logos
prolong-ata(owa: prawn., płatn.
przed=u/enie terminu wa/no>ci umo-
wy, uk=adu, p=atno>ci weksla.
=ac. longus.
prom pojazd.
p=askodenny statek s=u/'cy do przepra-
wy, przewo/enia wi"kszych =adunk[w
i ludzi, przez rzek", tak/e wagon[w
kolejowych lub samochod[w na
kr[ktkich drogach morskich.
staropol. prum.
goth. farjan, staronord. ferja,
anglosas. faran ]i>:\ ˘ ferian ]prze(
nosi:, prze(wozi:, szczeg[lnie przez
wod"\, >redniow. ang. ferien,
ang. ferry, ferryboat ]przewozi:
=odzi' w poprzek rzeki\,
ros. perevoz-pierevoz
¯ pere` ]prze\ % voz-woz ]w[z\.
promenada książk. szeroki pasa/
przeznaczony na spacery ¯ prome-
nowa: ]przechadza: si"\.
¯ pro` % menade ¯ =ac. strata ^
ulica, tu aleja, ulica ]$\.
piechot' vs. autem ˘
s=owotw. poch. ˚autostrada ]szero-
ka ulica dla ruchu aut\.
ang.-franc. promenade,
ros. progulka-progu=ka
¯ pro-pro % gulqt;-guliat.
promesa prawn.
dokument zawieraj'cy przyrzeczenie
pewnego >wiadczenia.
promet chem.
promieniotw[rczy pierwiastek che-
miczny, otrzymywany sztucznie.
prometejski jęz., kult., mit.
buntuj'cy si" przeciwko bogom,
losowi, si=om z=a.
¯ Prometeusz, mit. tytan.
promienica bot., zool., med.
1. Radiola linoides, ro>lina z rodziny
lnowatych, o jajowatych li>ciach i
bia=ych kwiatach; ro>nie w wilgot-
nych i piaszczystych miejscach,
2. zool. promienice – Radiolaria, rz'd
pierwotniak[w morskich; szkielety
ich tworz' na dnie m[rz ska=y
krzemionkowe,
3. choroba sk[ry i b=ony >luzowej
wywo=ana przez grzybek.
promienie: osob.
uzewn"trznia: uczucie zadowolenia,

Wondershare
yy
rado>ci, sw' postaw', wygl'dem,
wyrazem twarzy.
promieniowa-nie(:
promieniotw[rcz-y(o>:
fiz., chem.
1. o niekt[rych cia=ach sta=ych,
ciek=ych igazach& wysy=a: ]emi-
towa:\ energi"promienist', ciepl-
n',>wietln', elektromagnetyczn';
wydziela:, emitowa: ciep=o,
2. jedna z form energii, wyst"puj'ca
w postaci fal elektromagnetycznych
wysy=anych przez atomy lub drobi-
ny cia=; radiacja.
promieniotw[rczy – maj'cy cechy
promieniotw[rczo>ci; radioak-
tywny.
promieniotw[rczo>: – rozpad j'der
atomowych z jednoczesnym wy-
promieniowaniem cz'stek; radio-
aktywno>:.
promieniowa ko>: anat.
ko>: d=uga w ko<czynie g[rnej, znaj-
duj'ca si" po stronie kciuka.
promieni>ci hist.
zwi'zek m=odzie/y za=o/ony 1820 w
Wilnie, przez Tomasza Zana, zrzesza-
j'cy m=odzie/ uniwersyteck', kt[rej
celem by=a praca nad sob', wywiera-
nie umaralniaj'cego wp=ywu na oto-
czenie.
promie-<(nisty(nny fiz., mat., ptak.
1. mie< – >wiat=o ]p=omie•<(nny\,
2. mat. radius.
1. w znaczeniu og[lnym& wi'zka
>wiat=a wydobywaj'ca si" ze {r[d=a
>wiat=a, >wiec'cego przedmiotu;
w znaczeniu fizycznym, promienie
– wi'zki elementarnych cz'stek
budowy materii, emitowane przez
cia=a samorzutnie lub pod wp=ywem
bod{c[w zewn"trznych,
2.a. odcinek ='cz'cy >rodek ko=a lub
kuli, z dowolnym punktem na
obwodzie lub powierzchni,
2.b. cz">: prostej maj'ca sw[j punkt
pocz'tkowy; p[=prosta,
3.a. promienie –chrz'stkowe lub
kostne utwory, na kt[rych rozpi"te
s' b=ony p=etw u ryb i ptak[w,
3.b. pojedy<cze pi[rka w upierzeniu
ptaka osadzone po obu stronach sto-
siny, tworz'ce tzw. chor'giewk".
promienisty – rozchodz'cy si" jak
promienie, we wszystkich kierun-
kach, uk=adaj'cy si" gwie{dzi>cie.
promienny – l>ni'cy, iskrz'cy si",
promieniej'cy.
promille, promil mat.
jedna tysi"czna cz">: dowolnej wiel-
ko>ci, dziesi'ta cz">: procenta ]%\.
prominent poz. społ.
osoba wyr[/niaj'ca si" w jakim>
>rodowisku.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
ang. prominent ¯ =ac. prominens
]wydatny\ ¯ prominere ]ang. to
project\.
promocja szkoln.
1. ocena szkolna po roku nauki kwa-
lifikuj'ca ucznia do klasy nast"p-
nej,
2. przyznanie, nadanie tytu=u nauko-
wego ]najcz">ciej doktora lub woj-
skowego\; ceremonia nadania tego
tytu=u.
promotor –
1. profesor kieruj'cy prac' dokto-
ranta i promuj'cy go na doktora,
2. książk. projektodawca, inicjator.
promowa: –
1. udziela: promocji uczniowi,
2. nadawa: stopie< naukowy.
¢promyszlennik prawn.
adwokat; obro<ca.
staroros. promywlennik,
ros. zastupnik-zastupnik,
ang. interceder; defender.
ros. promywlennik= ]przemy-
s=owiec, wytw[rca; franc. industrial,
ang. industrialist, manufacturer\.
propag-acja(anda(andowy(ator(
(owa: polit.
szerzenie pewnych pogl'd[w, idei,
hase=, maj'ce na celu pozyskanie kogo
dla jakiej> idei lub akcji.
propagator – ten, kto co> propaguje,
krzewiciel, popularyzator czego.
proparoksytoneza jęz.
akcentowanie wyraz[w na trzeciej
sylabie od ko<ca.
ang. proparoxytone ¯ gr. propa-
roksytonos.
propedeutyka szkoln.
wprowadzeie, wst"p do jakiej> dzie-
dziny wiedzy, nauka przygotowawcza,
wst"pna.
propeller techn.
a. mieszad=o maj'ce posta: wiatracz-
ka,
b. >mig=o samolotu; >ruba wprawia-
j'ca w ruch okr"t, statek, moto-
r[wk".
proponowa: czynność.
1. zg=asza: projekt, pomys= czego;
wyst"powa: z propozycj',
2. nak=ania: kogo do wzi"cia, kupie-
nia, spo/ycia czego.
proporcj-a(onalny mat.
1. stosunek cz">ci do ca=o>ci,
lub cz">ci do siebie nawzajem,
2. r[wno>: dw[ch stosunk[w
wielko>ci.
stosunek.
propor-zec(czyk sport., mors.
1. sztandar, flaga, chor'giew(ka, b"d'-
ca nagrod', wr"czana zwyci"zcy
na w=asno>:,
Remove
Watermark PDFelement
yy
2.a. flaga tr[jk'tna lub czworok'tna,
wci'gana na maszt, wskazuj'ca
na przynale/no>: statku do przed-
si"biorstwa /eglugowego, klubu
sportowego, na okr"tach wskazu-
j'ca na obecno>: dow[dcy zespo=u;
wimpel,
2.b. specjalna flaga podnoszona na
okr"tach wojennych, w dni uro-
czyste.
propozycja jęz.
wyst'pienie z projektem; projekt,
wniosek.
prorektor szkoln.
zast"pca rektora wy/szej uczelni.
proro-ctwo(k(kowa:(czy
kult., rel. przepowiednia przysz=o>ci.
gr. pro` ]prze`\ % phanai ]powie-
dzie:\ ˘ prophetes ˘ p[{no=ac.
propheta ˘ starofranc. i >redniow.
ang. prophete, ang. prophet,
staropol. profeta,
pro` ]przed`\ % s=aw. rok ]czas,
los\ ˘ prorok ]przed czasem\,
ros. proro-hestvo/hit;/
/hica/heskij,
s=aw. ot sego prorhstva.
wo=. 1289 prorheskπa-
prorczeskia ]prorocze\.
proscenium teatr.
ods=oni"ta cz">: sceny przed kurtyn',
wysuni"ta nieco w stron" widowni;
przedscenie.
prosektorium bud., med., anat.
sala w kt[rej dokonuje si" sekcji
zw=ok i przygotowuje si" preparaty
anatomiczne.
proseminarium ółążźęśćń x
na wy/szych uczelniach :wiczenia dla
student[w m=odszych rocznik[w.
prosi-ak("(: si" anim., zwierz.
osesek,
pro ^ o, `siak ^ ssak.
ang. piglet ]>winka\ ¯ pig ]>winia\
% `let ]zdrobnienie\,
s=owotw. pokr. brud, plugastwo ˘
spro>ny, ang. filthy ]brudny, pluga-
wy; spro>ny\.
prosi: ]si"\, pro>ba jęz., osob.
1. zwraca: si" do kogo, by co> otrzy-
ma:, uzyska:, wyjedna:,
2. zwraca: si" do kogo, by go nak=o-
ni: do przybycia w odwiedziny,
zach"ca: kogo uprzejmie do wej-
>cia dok'd.
s=owotw. poch. gro{ba, konc. 002A&
pro>•ba  gro{•ba, Í¸.
wo=. 1289 prawa-prasza ]prosi:,
pyta:\, oumoliti-umoliti ]upro-
si:\, molviti-molwiti ]prosi:\,
prosœ-prosja ]prosz'c\.
ros. pros-it;/;ba.
za(po(u(prze(do(w(wy(s•prosi:.

Wondershare
yy
~prosi:
1. zwraca: si" uprzejmie do kogo
w celu uzyskania czego,
2. sugerowa: przybycie ˘ zaprosi:,
3. w przen. domaga: si", b=aga: o co
– co> prosi si" o co> ˘ kurtka prosi
si" o =aty na r"kawach; a/ prosi si",
4. samica >wini, dzika, prosi si" –
wydaje na >wiat m=ode, ˘ prosiak.
za•prosi: – czas dok. ¯ prosi:
po•prosi: – czas dok., po ^ za
u•prosi: – z trudno>ci' uzyska:
prze•prosi: – kogo> za co>
do•prosi: si" – uzyska: w drodze
proszenia
w•prosi: si" – do >rodka
wy•prosi: – na zewn'trz
s•prosi: – zwo=a: zaproszeniami
†prosie< grudzie<, 10-ty m-c roku
julia<skiego, w Polsce do 1586.
¯ proso. ˚prosiniec ]stycze<\ i
ledzie< ]stycze<\ ¯ s=aw. led ]l[d\.
zakrawa /e co> {le z ‘prosem» ]pro-
sieniem i prosi<cem\ – nazwy wielce
zbli/one do siebie a terminy koliduj'
tak z ledniem jak i ze styczniem.
rzecz wymaga sprawdzenia – gdzie i
kiedy by=y u/yte, w jakim kontek>cie,
i wiarygodno>: zapisu.
†prosiniec stycze<, 11-ty m-c roku.
proskrypcja społ., kult., polit.
a. w staro/. Rzymie& w okresach
wojen domowych& wyj"cie spod
ochrony prawa obywateli b"d'cych
przeciwnikami partii rz'dz'cych,
b. w dawnej Polsce& wygnanie
z miasta lub kraju.
proskura rel. ˚plaskur,
op=atek, chleb w postaci hostii.
¢pros=uti, pros=yti jęz.
rozs=awi: siebie, sta: si" znanym.
staroros. prosluti-pros=uti,
proslyti-pros=yti, s=uch – s=ych,
ros. proslavit;sq, stat;
izvestnym,
ang. to get fame, glory, to beco-
me known.
proso bot.
Panicum miliaceum, ro>lina jedno-
roczna z rodziny traw, kasza jaglana
z jej ziaren.
staropol. 1472 ˚brzyca ]Panicum
glaucum L., gat. prosa\.
=ac. milium ˘ franc-ang. zdrobn.
millet, ros. proso-proso, wo=. 1289
prosa-prosa ]prosa\ ¯ proso.
pros[wka med.
ostra odmiana niebezpiecznej, o
ostrym przebiegu, gru{licy p=uc.;
dribna wysypka przypominaj'ca ziar-
na prosa, wyst"puj'ca w chorobach
zaka{nych.
prospekt lit.
publikacja zwykle w formie broszury,
zawieraj'ca zapowied{ wydawnicz',
reklam" czego.
=ac. prospectus ¯ pro ]do przodu\
% specere ]patrze:\.
prosper-ita(owa: ekon.
pomy>lny okres rozwoju, wzrost
gospodarczy,
prosperowa: – o przedsi"biorstwie,
instytucji, zak=adzie naukowym&
rozwija: si" pomy>lnie, przynosz'c
zyski, dochody ponad wydatki.
prosta-k(cki osob., char., jęz.
ordynarny, grubia<ski, wulgarny z
byle powodu i bez powodu, nadu/y-
waj'cy wulgarnych s=[w ]wulgarne
czynno>ci wymagaj' u/ycia wulgar-
nych s=[w, s' one w[wczas stosowne,
dopuszczalne\.
przyczyn' ograniczony zas[b s=[w,
sprowadzaj'cy si" przez to do podsta-
wowych w wyra/aniu si"; prymityw.
j"zyk w rodzaju, w miejsce
odczep si" – odwal si",
zmykaj – zwalaj,
¯ wa= ]ziemia\ ˘ wali:, powali:,
wa=ko<, kawa= drogi, i inne.
prostata anat. gruczo= krokowy.
prost-o(ota(y(ak(owa:(ok't jęz.
1. posiadaj'cy ten sam kierunek
na ca=ej swej d=ugo>ci; nie uko>ny,
zgi"ty, =ukowaty, falowy, lokowy
]skr"cony w lok\ ˘ wyprostowany,
2. bezpo>rednio, od razu, natych-
miast, bez zw=oki ˘ prosto,
3. w spos[b nieskomplikowany,
niezawi=y; jasno, wyra{nie;
4. prawda ˘ krzywda,
5. a/, prawie ˘ wprost trudno
uwierzy:.
˚pad,
s=owotw. baz' okazuje si" ang. stra-
ight ]prosty, sztywny; prostolinijny\.
st¶right ˘ pro•st;
right ^ pro ^ za ^ przed;
]o ^ kierunek ˘ prosto, wprost\
liczne z=o/enia.
s=owotw. pokr. krzywo ˘ krzywda.
staropol. Wielmi pozyteczny slowarz
tym, ktorzi z'dai' wyrozumie: y
nauczy: si" czci: }czyta:| procz }bez|
chodzenia do szko=y, iako s' prosczi
laici, y niewiasty. ]1532 r.\.
staropol. prosto, pro>cie –
po prostu, w=a>nie.
staropol. prosto>: –
1. prostactwo, nieokrzesanie,
2. szczero>:,
3. pokora, uleg=o>:,
staropol. prostowanie –
kierowanie, rz'dzenie,
staropol. prostynia – prosta droga.
staropol. pro>cie – prosto, ubogo.
staropol. wagoci'g ]prosta,
prostopad=a, zapewne pion.
ang. straight, ros. prostoj.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
staropol. napraszcza: – prostowa:.
ang. straighten,
ros. vyprqm-lqt;/it;-
wyprjam•ljat(it.
prostoduszny osob.
cz=owiek odznaczaj'cy si" prostot',
szczery, otwarty, dobroduszny, na-
iwny, =atwowierny.
prostok't geometr.
czworok't kt[rego wszystkie boki
s' proste.
prostolinijny jęz.
1. biegn'cy po linii prostej,
przebiegaj'cy po linii prostej,
2. zd'/aj'cy prost', bezpo>redni'
drog' do celu.
prostopad=-o>cian(y geometr.
r[wnoleg=o>cian kt[rego wszystkie
>ciany s' prostok'tami.
prostopad=y – tworz'cy k't prosty
z dan' prost' lub p=aszczyzn'.
prosto-ta(wa: jęz., czynność.
skromno>:, szczero>: w post"powaniu,
zachowaniu si" kogo.
prostowa: czynność.
1. krzywe czyni: prostym,
2. usuwa: pope=nione b="dy, omy=ki,
sformu=owania, poprawia:, ko-
rygowa: co>, co wysz=o ju/ poza
obr"b swej kontroli, w publik", do
os[b drugich.
prostowni-k(cza lampa techn.
uzr'dzenie, przyrz'd s=u/'cy do
zmiany pr'du zmiennego na pr'd
jednokierunkowy.
prostownicza lampa – prostuj'ca pr'd
elektryczny w radioodbiorniku.
prostracja fizjolog., psycholog.
1. fizjolog. silne wyczerpanie fizycz-
ne wycie<czenie,
2. psycholog. stan przygn"bienia, kt[-
remu towarzyszy upadek si= i obo-
j"tny stosunek do otoczenia.
prosty jęz., osob.
1. biegn'cy najkr[tsz' drog' od
punktu A do B, nie odchylaj'cy
si" w /adn' stron", r[wny, nie
wygi"ty,
2. o ludziach lub przedmiotach&
skromny; zwyk=y, pospolity,
3. maj'cy nieskomplikowan' form";
=atwo zrozumia=y, jasny,
4. zwyk=y, zwyczajny, naturalny,
oczywisty,
5. jęz. pozbawiony sztuczno>ci;
szczery, prawy, uczciwy.
prosta – geometr. linia zawieraj'ca
dany punkt i r[wnoleg=a do danego
kierunku.
po prostu – jęz. w spos[b prosty,
bezpo>rednio, szczerze, zwyczaj-
nie; wprost, wr"cz, bez ceremonii;
jedynie, tylko.

Wondershare
yy
†prostynia szlak. prosta droga.
˚prosto.
prostytu-tka(cja prof., kult.
kobieta seksualnie wsp[=/yj'ca z
przygodymi m"/czyznami w celach
zarobkowych.
prostytucja – uprawianie tego rodzaju
aktywno>ci, zwanej pot. nierz'dem.
Prostytucja powszechna jest w wielu
ma=/e<stwach, z t' r[/nic', /e jeden
partner – kobieta wsp[=/yje z jednym,
w zamian za utrzymanie jej, i rzecz
jest zalegalizowana uroczysto>ci'
zawarcia ma=/e<stwa& mow' i kro-
pieniem >wi"con' wod', czyli niczym
wi'/'cym, trwa=ym, widocznym.
W wielu wypadkach ma=/onkowie
zdradzaj' swych partner[w i ci'gn' z
tego zyski materialne, szczeg. kobiety
– rodzaj pok'tnej prostytucji.
Prawnie, prostytucja jest “co> za co>”
]wsp[=/ycie p=ciowe za wynagrodzenie
w formie pieni"/nej lub materialnej,
dost"pu do czego>, przychylnego za-
=atwienia petycji, itp.\; samo wsp[=/y-
cie nie jest prostytucj' gdy nawet z
wieloma partnerami.
=ac. prostitutus ¯ prostituere ^
pro % statuere.
prosz-ek(kowa:, proch
1. substancja drobno roztarta, zmie-
lona, drobne cz'steczki czego ]np.
metalu\; mieszanina takich sub-
stancji, maj'ca r[/norakie zasto-
sowanie,
2. lekarstwo w takiej postaci, przy-
gotowane w op=atku, lub uformo-
wane w kszta=cie pastylki.
proszony jęz. ¯ prosi:.
pro>ba jęz. ¯ prosi: % ba
˚ba ]czyni:, robi:\.
1. ustne skierowanie do kogo> jakie-
go> /yczenia,
2. pismo skierowane zwykle do w=adz
z jakim> /yczeniem, z=o/enie wnio-
sku z nadziej' na pozytywne jego
za=atwienie; podanie.
s=owotw. pokr. gro{ba, konc. 002.A.
pro>na jęz. fizjolog.
o samicy >wini domowej lub dzika&
nosz'ca p=[d.
prokatyn chem.
promieniotw[rczy pierwiastek che-
mizcny, wyst"puje w ma=ej ilo>ci w
rudach uranowych.
protagonista teatr.
1. g=[wny aktor w staro/. Grecji;
w teatrze nowo/ytnym& najwy-
bitniejszy aktor zespo=u, graj'cy
g=[wne role,
2. cz=owiek walcz'cy o co,
bojownik.
ang. protagonist ¯ gr. protagonistes
¯ protos ]pierwszy\ % agonistes
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
]aktor\.
protaktyn chem.
rzadki, promieniotw[rcz pierwiastek
chemiczny, Pa.
ang. protactinium.
¢protaskli biachu le/eli blisko
lub obok siebie, g"sto; przylepili.
Latopis 1116 protaskli bqxu-
protaskli biachu.
proteidy w liczbie mnogiej, biochem.
bia=ka z=o/one, zawieraj'ce opr[cz
aminokwas[w r[wnie/ sk=adniki nie-
aminokwasowe.
proteina biochem.
bia=ka proste zbudowane wy='cznie z
aminokwas[w, b"d'ce wa/nymi sk=ad-
nikami plazmy kom[rki i niekt[rych
p=yn[w ustrojowych.
prote-kcja(gowa:(ktor(ktorat
społ.
pomoc wp=ywowej osoby; poparcie,
wstawiennictwo.
protegowa: – udziela: komu pomocy,
poleca:, popiera: kogo, wstawia: si"
za kim,
protegowany – polecony przez kogo.
protekcjonalny osob. wynios=y.
protekc-jonizm(yjny ekon.
polityka gospodarcza popieraj'ca
przemys= krajowy, chroni'ca go przed
obc' konkurencj'.
proterozoik geolog.
druga era w dziejach Ziemi; eozoik,
algonk.
protest(ant(owa: społ.
ostre wyst'pienie przeciw jakiemu>
dzia=aniu uwa/enemu za nies=uszne;
przeciwstawienie si", sprzeciw; pismo
zaweiraj'ce ten sprzeciw.
protestantyzm rel.
zesp[= doktryn religijnych i wyzna<
chrze>cija<skich powsta=ych w wyniku
reformacji w XVI w.
protestowa: społ., ekon., handl.
1. ostro wyst"powa: przeciw jakie-
mu> dzia=aniu,
2. urz"dowo stwierdza: wykupienie
weksla w terminie.
protetyka szkoln.
dzia= ortopedii i stomatologii zajmu-
j'cy si" zagadnieniami z wykonywa-
niem protez; wykonywanie protez.
proteza anat.
sztuczny organ& oko, ko<czyna, z"by,
b"d'cy uzupe=nieniem organu uszko-
dzonego lub brakuj'cego, albo jego
cz">ci.
gr. prosthesis ¯ prostithenai.
¢protiwie< odci>ni"cie; odpis; c=o.
staroros. protiven;-protiwie<,
ros. otpehatok, spisok, ko-
Remove
Watermark PDFelement
yy
piq> powlina,
ang. imprint; impression, mark;
stamp, copy; duty, customs.
protok-[=(o=owa:([=owa:(
(olarny([larny
1. pisemne sprawozdanie z zebrania,
komisji,
2. akt sporz'dzony przez urz"dow'
osob", zawieraj'cy wyszczeg[lnie-
nie dokoannych przez ni' czynno>ci
i stwierdzonych fakt[w.
proton fiz.
cz'stka elementarna o dodatnim ele-
mentarnym =adunku elektryzcnym,
b"d'ca j'drem atomu wodoru.
protoplasta społ., biol.
1. najstarszy przodek od kt[rego dzi>
jaki> r[d wywodzi sw[j pocz'tek,
2. u zwierz't& gatunek pierwotny,
daj'cy pocz'tek wywodz'cym si"
od niego gatunkom.
protoplazma biol.
podstawowy sk=adnik kom[rki zwie-
rz"cej i ro>linnej, maj'cy posta:
p[=p=ynnej, galaretowatej masy, w
kt[rej odbywaj' si" procesy przemiany
maetrii; plazma, zar[d{.
prototyp techn.
pierwotny, najwcze>niejszy wz[r
czego, wed=ug kt[rego co> tworzy si",
kt[ry na>laduje; pierwowz[r.
¢protozanszczik poz. społ. stra/nik.
staroros. protozan]ik-
protozanszczik, ros. stra'-stra/,
ang. guard, watchman, sentinel.
prowadzi: ]si"\ ¯ pro ]za\ %
wadzi: ¯ woda ]wad, wod – woda\;
1. byt ˘ od•bytnica – od•prowadzenie,
odchody, od•prawi: ]np. nabo/e<-
stwo\ – od•by: si",
2. praw ^ wod ^ i>: ˘ od•prawi: ]np.
kogo w podr[/\ – ode•j>:,
roz•prawia: – roz•wodzi:,
na•prawia: – ros. is(po•prawla:,
is(po•prawi:,
pro•wadzi:, do•wodzi: –
ros. za•wodit ]wad, wod – woda\.
pra ]pro\ % wo ]wadzi:\ ˘ {le pro-
wadzi: si" ˘ nie¶rz'd,
¯ pra ]prze\ % wo]dnik\, ˚prawo.
1. wie>: koco lub co do jakiego> celu,
kto nie zna drogi lub nie mo/e
sam i>:,
2. stawa: si" przyczyn' czego;
powodowa:, wywo=ywa: co,
poci'ga: za sob' co,
3. kierowa: jakimi> >rodkami loko-
mocji, umie: je uruchamia:,
4. kierowa: partnerem w ta<cu,
5. sprawowa: nad czym nadz[r,
zarz'dza: czym; zajmowa: si",
trudni: si" czym,
6. realizowa: co, kontynuowa: ˘
prowadzi: rozmowy,

Wondershare
yy
7. ci'gn': si" w jak'> stron",
stanowi: doj>cie lub przej>cie do
czego; biec,
8. przodowa: w kwalifikacji.
prowadzi: si" – sprawowa: si",
post"powa:, zachowywa: si".
staropol. prowadzi:.
za(na(po(u(prze(przy(o(do(od(
(pod(w(wy(roz(s•prowadzi:.
˚byt.
~prowadzi: wie>:, przewodzi:.
¯ pro` ]za`\ % wadzi: ¯ wada ]woda\.
za•prowadzi: – czas dok., za ^ do
na•prowadzi: – nawie>:
po•prowadzi: – powie>:
u•prowadzi: – uwie>:
prze•prowadzi: – od punktu A do B
przy•prowadzi: – przywie>:
o•prowadzi: – dooko=a
do•prowadzi: – dowie>:
od•prowadzi: – odwie>:
pod•prowadzi: – zbli/y:
w•prowadzi: – do >rodka,
wy•prowadzi: – wywie>:, ¯ wyw[d
s•prowadzi: – przy(na•wie>:
roz•prowadzi: – roz(po•dzieli: i do-
prowadzi: do celu
¢prowar spoż.
napitek przygotowany na jeden
chaust, jednokrotne wch=oni"cie.
Latopis 1116 provar=-prowar.
prowiant(owa: spoż.
prowizja, zaopatrzenie w /ywno>:.
prowincja dosł. zak'tek, teren zdala
od centrum w=adzy, cywilizacji, jak
k't w pokoju, pomieszczeniu.
¯ pro` ]za`\ % wincja ]k'tek\ ¯ niem.
winkel ]k't\; {le s=ownik Webstera, /e
prawdop. ¯ indoeurop. ¢pro-wo-s
]sk=oniony do przodu\....
W Íredniowieczu termin powszech-
nie u/ywany, w r[/nych j"zykach,
np. w wo=y<sko-maz. kut ˘ Kutno,
w polskim& k't ˘ K'ty, Katowice,
Kielce ¯ kiel ]k't\ % ce ]ziemia\ ¯ te
¯ =ac. terra; winkiel ¯ niem. winkel
]1. k't, 2. zak'tek\, kielnia,
w rosyjskim ugo= ˘ Uglnice, Katy<,
anglosas. angle ˘ Anglia, ˚nr 600,
i ]litera\ W gdzie szczeg[=y.
1. w niekt[rych pa<stwach& jednostka
podzia=u administracyjnego,
2. cz">: kraju, ma=e miasto, wie>,
oddalone od stolicy; zapad=y k't.
=ac. provincia ]ziemie poza Itali'
zarz'dzane przez staro/. Rzym\.
starofranc., >redniow. ang. i ang.
province,
ros. oblast;-ob=ast,
provinciq-prowincia.
prowincj-onalizm(onalny(usz
1. jęz. og[= cech w=a>ciwych komu>
z prowicji,
2. jęz. wyraz lub zwrot j"zykowy
w=a>ciwy jakiej> okolicy, nie u/y-
wany w j"zyku og[lnoliterackim.
prowizja handl., czynność.
1. przy zawieraniu jakiej> transakcji&
procentowe wynagrodzenie za
po>rednictwo, czynno>ci handlo-
we, komis.
2. prowiant(owanie, zaopatrywanie,
przygotowywanie i dostarczanie.
=ac. pro` ]prze`\ % videre ]widzie:\
˘ providere, provisus ˘ provision ]
przewidywanie\.
>redniow. ang. provysion,
ang. provision ]zaopatrzenie\,
ros. zagotovlenie-zagotowlenie,
]sklepu\ zapas-zapas,
]wojskowe\ proviant-prowiant.
prowizor-yczny(ka(ium jęz.
tymczasowy, chwilowy, napr"dce
sklecony.
=ac. pro` ]prze`\ % videre ]widzie:\
˘ providere ˘ provisio ]przewidywa-
nie\, provisor ]przewiduj'cy\ ˘
niem. provisorisch ˘ pol.,
ang. provisional,
ros. vremennyj-wremiennyj.
prowodyr poz. społ.
pogardliwie o przyw[dcy bandy,
wiod'cy z=ej grupie; o negatywnym
wyd{wi"ku ¯ ukr. ¯
pro % wo % dyr ¯ =ac. directio ˘
pol. dyrekt-or(orat(ywa.
pro` ^ za`, np. prowadzi:,
`wodyr ^ wodzi: lub wadzi:, OA
˘ zawadiaka.
prowok-acja(acyjny(ator(owa:
jęz. wezwanie do dzia=ania, pobudzenie
do czego, dra/nienie.
=ac. pro` ]wy`\ % vocare ]wo=a:,
zwa:\ ˘ provocare ]wywo=a:, wy-
zywa:\ ˘ starofranc. provoquer,
>redniow. ang. provokin,
ang. provo-ke(king(cative(cation,
ros. vyzov-wyzow, vozbu'de-
nie-wozbu/denie, dosadnyj-do-
sadnyj ]dosadny ˘ prowokuj'cy\.
proza(ik(iczny jęz.
mowa nie wi'zana rymem,
=ac. pro` ]za`\ % vertere ]wr[ci:\ ˘
prorsus ]do przodu, prosto\ ˘ pror-
sa ]oratio\ ˘ prosa ˘ starofranc.,
>redniow. ang. i ang. prose,
ros. proza-proza,
]proz' pisz'cy\ prozaik-prozaik,
=ac. prosa ]proza\ ˘ >redniow. =ac.
prosaicus ˘ ang. prosaic,
ros. prozaiheskij-prozaiczeskij.
prozelita rel.
cz=owiek kt[ry niedawno przyj'= jakie>
wyznanie; nowo nawr[cony
}ja znam neofita w to miejsce, J.D.|.
prozodia szkoln., jęz.
nauka o budowie wiersza, zajmuj'ca
si" zagadnieniami akcentu, iloczasu,
intonacji.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
†prozno jęz. na pr[/no, daremnie,
bezskuteczne. ˚pr[/ny.
gr. prozno>: ]1. marno>:, nico>:,
2. zak=amanie\.
pro/ek muz.
poprzeczna listwa na gryfie skrzypiec,
gitary, przez kt[r' przechodz' struny
do g=[wki.
pr[b-a(owa:(ka(ny czynność.
1. badanie maj'ce na celu sprawdze-
nie czego>; do>wiadczenie,
2. wysi=ek, usi=owanie, podj"te w
celu dokonania czego,
3. przygotowanie sztuki, koncertu
do odegrania przed publiczno>ci',
4. pr[bka – zawarto>: metalu szla-
chetnego ]np. z=ota\ w stopie innych
metali, wyra/ona w stosunku do
1000 cz">ci stopu.
pr[bka – pewna ilo>: czego, ma=a,
przedstawiaj'ca wygl'd, jako>:,
gatunek tego towaru, substancji,
s=u/'ca do pokazywania zamiast
ca=o>ci lub do przeprowadzenia
okre>lonych bada<.
staropol. pr[ba ]tortury, przes=u-
chanie\.
=ac. probus ]dobry, w=a>ciwy\,
probare ]pr[bowa:, dowodzi:\,
proba ]dow[d\,
ang. attempt ]pr[ba\, probe ]1. lancet,
2. >ledztwo, dochodzenie, przez grup"
powo=an' do tego celu, rzekomej ko-
rupcji, nielegalnych transakcji, itp.\,
try ]pr[bowa:, do>wiadcza:\ ˘ trial
]1. pr[ba do>wiadczenie, 2. badanie,
przes=uchanie, 3. rozprawa s'dowa\,
ros. popytka-popytka, opyt-opyt,
ispytanie-ispytanie.
~pr[bowa: czas niedok. ¯ pr[ba.
1. kosztowa:, na j"zyk wzi': w celu
ustalenia smaku,
2. bada: warto>:, jako>: czego
poprzez do>wiadczenie,
3. usi=owa: co zrobi:, robi: wysi=ki
w kierunku, szczeg. na granicy mo/-
liwo>ci, czy uda si", powiedzie,
4. robi: pr[b" sztuki scenicznej,
np. teatralnej.
ros. 1. probovat;-probowat,
otvedyvat;-otwiedywat,
2. ispytyvat; ¯ opyt-opyt ]ang.
experience, knowledge, experiment\,
3. pytat;sq-pytatsja, probovat;-
probowat,
4. repetirovat;-repetirowat,
ang. 1. to taste, 2. to experience,
3. to attempt, to challenge,
4. to rehearse.
po•pr[bowa: – troch"
wy•pr[bowa: – ca=kowicie
s•pr[bowa: – troch", po ^ s
pr[chni-ca(e: dent., med., roln.
1.a. zmiany chorobowe z"ba, polega-
j'ce na odwapnieniu twardych tka-

Wondershare
yy
nek z"ba i rozk=adzie organicznym
sk=adnik[w z"biny,
1.b. med. przewlek=e zapalenie tkanki
kostnej, zwykle na tle gru{liczym,
2. roln. humus.
pr[chno, pr[szy: produkt rozk=a-
du tkanki drzewnej wywo=any przez
grzyby, bakterie, i przez inne, bli/ej
nieznane procesy.
¯ proch ]py=, drobnica\.
ang. rotten wood, rot.
pr[cz, opr[cz jęz. poza tym.
¯ ros. prohij ]inny, pozosta=y\.
=ac. salvus ]1. z wyj'tkiem, 2. lecz\,
starofranc. sauf` ˘ franc. sauf,
>redniow. ang. sauf, safe,
ang. except ]z wyj'tkiem\, besides
]poza\, but ]lecz\, ros. krome-kromie;
anglosas. i >redniow. ang. elles,
ang. else ]pr[cz tego, ponadto,
jeszcze\, ros. inoj, drugoj.
pr[g bud., geolog. sport.
1. poprzeczna, dolna cz">: futryny
drzwiowej,
2. geolog. rodzaj przegrody skalnej
stopie< skalny,
3. w narciarstwie& belka z kt[rej
zawodnik odbija si" do skoku.
ang. doorstep, ros. porog-porog.
pr[szy-:(na, pr[chno ¯ proch.
1. sypa: czym> drobnym, opada:
˘ >nieg pruszy,
2. techn. rozpryskiwa:, rozpyla:
farb", lakier, na dane t=o.
pr[/ni-a(omierz(owy fiz., techn.
1. przestrze< w kt[rej ci>nienie gazu
jest znacznie ni/sze od atmosfe-
rycznego,
2. pot. pusta przestrze<, w kt[rej nikt
i nic nie znajduje si"; brak koho,
czego gdzie; pustka.
pr[/niomierz – przyrz'd do mierzenia
ci>nienia gaz[w rozrzedzonych.
pr[/no(>:(wa: jęz.
bez oczekiwanego skutku; niepotrzeb-
nie, zbytecznie, na darmo.
pr[/n-y(ia(iak(iaczy(iactwo(o
jęz. pusty, daremny.
pr[/ ^ pust ^ niech ˘ miech, MN.
zakrawa /e baz' te/ >redniow. ang.
veyn, vain ˘ ang. vain }ain ^ 1, raz|,
r[/ ^ raz ^ ras ˘ r[/•nica ^ raz•nica,
wi"cej ˚nr 020.
staropol. pra/en ]pr[/ny, pusty\,
prozno ]na pr[/no, daremnie\,
prozny, prozen ]pr[/ny, pusty,
daremny, uwolniony, wolny od `\.
=ac. vanus, starofranc. vain, vein,
>redniow. ang. vain, veyn, ang. vain,
wo=. 1289 naprasno-naprasno
]na pr[/no\, ros. naprasno-
naprasno ]na pr[/no, daremnie\.
pru: czynność., pot.
rozdziela: po szwach, nici, ci':.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
wypru= wn"trzno>ci ]wybebeszy=\.
1. rozrywa: co na cz">ci,
2. strzela: raz po raz, g"sto,
3. roztr'ca:, posuwa: si" ˘
okr"t pruje fale.
pruderia kult., osob.
gorszenie si" zjawiskami fizjologicz-
nymi /ycia, szczeg. natury seksual-
nej; fa=szywa skromno>:, przesadna
wstydliwo>:.
znaczeniowo bliskie hipokryzji.
prukn': dźwięk., gaz., nielit.
g=os wydzielin gazu z odbytnicy.
`uk ]d{wi"k\ ¯ s=aw.-ros. zwuk;
huk, puk ˘ puka:, i kilka innych.
s=owotw. pokr. mruk, ¢bruk ˘ brz"k,
brzd'ka:, PB; U ˘ Å, ´.
Z wskazuje /e jest to czasownik
¯ niem. zeit ]czas\.
†prum prom. OU. ˚Ss 2011.
ang. ferry, ferryboat, ros. perevoz.
prunel-a(owy bot., ptak.
1. Prunella grandiflora, g=owienka
wielokwiatowa.
2. Prunella collaris, ma=y ptak
z rodziny p=ochaczy,
3. Prunella modularis,
fulmar zwyczajny.
prusak owad.
Blaetlla germanica, ma=y, jasnobr'-
zowy owad z rz"du karaluch[w,
gnie/d/'cy si" w zaniedbanych po-
mieszczeniach; francuz.
pruski etn.
zwi'zany z Prusami albo Prusakami,
taki jak w Prusach lub u Prusak[w.
mjsc. Pru/any, dzi> w granicach
Bia=orusi, po zbiegach z Prus przed
podbojem Krzy/ak[w, w latach
1240–1290, S?.
¢prut U ˘ Å, ´.
prut ˘ pr"t, pr':, pr'd, pr"dki;
drut, s=owotw. koncepcji 024 ]pd\.
¯ anglosas. sprutan, nieme S ˘ >red-
niow. ang. spruten, sprouten ˘
ang. sprout ]p"d, ga='zka\.
pru/y: proces.
przypieka: na ogniu, w t=uszczu, lub
po zagotowaniu, np. kasz".
†pry jęz. prawi, m[wi, powiada.
anglosas. tellan,
>redniow. ang. tellen, ang. tell,
ros. ras/skazyvat;-ras(skazywat,
govorit;-goworit.
prycha: czynność.
o ludziachi zwierz"tach& wydmuchi-
wa: powietrze nozdrzami lub nosem,
wydaj'c charakterystyczny d{wi"k.
prycza mebel. =o/e z desek.
†pryjor rel. przeor.
pryk pot.
cz=owiek niedo="/ny, stary.
Remove
Watermark PDFelement
yy
¯ ang. prick ]“k=ujka”, penis, pleni-
potent, ten mo/e...\ ˘ pryk ]ten nie
mo/e\, s=owotw. koncepcji 026&
«Jak oni tak– to my na opak»;
w zwi'zku znaczniowym z ˚tryk i
ramol ]stary m"/czyzna\ ¯ ram % ol
¯ old, elder ]$\.
prym(us jęz., przest. pierwsze<stwo,
=ac.-starofranc. primus,
ang. prime.
prymadonna muz. ˚primadonna.
prymaria rel.
w Ko>ciele Rzym.-Katolickim&
pierwsza msza poranna.
prymariusz rel.
dawne okre>lenie odrynatora.
=ac. primarius ¯ primus ]1-szy\.
prymas(owski rel.
arcybiskup b"d'cy zwierzchnikiem
Ko>cio=a Rzym.-Kat. w danym kraju;
biskup Cantenbury jako g=owa Ko-
>cio=a Anglika<skiego.
staropol. prymat.
=ac. primus ]pierwszy\ ˘ p[{no=ac.
primas, primatis ˘ starofranc. i >red-
niow. ang. primat, ang. primate,
ros. ]rel.\ primatstvo.
prymat poz. społ.
przewodzenie w czym; pierwsze<stwo,
naczelne miejsce.
prymicja rel.
w Ko>ciele Rzym.-Kat.& pierwsza msza
nowo wy>wi"conego kap=ana.
prymityw(izm(ny kult., osob.
1. niski poziom cywilizacji,
2. dzie=o nie udokonalone pod wzgl"-
dem formy, rzecz wykonana w
spos[b bardzo prosty,
3. cz=owiek b"d'cy na niskim stopniu
rozwoju.
prymka spoż.
tyto< u/ywany do /ucia.
prymula bot. pierwiosnek.
prymus szkoln., techn.
1. ucze< odznaczaj'cy si" najlepszy-
mi post"pami w nauce; pierwszy
ucze< w klasie,
2. naftowa albo spirytusowa maszyn-
ka do gotowania.
pryncyp-a=(alny(ialny poz. społ.,
w=a>ciciel zak=adu w stosunku do
swych pracownik[w; zwierzchnik,
szef.
pryncypalny – g=[wny.
pryncypialny – zasadniczy.
pryska: czynność. ucieka:, odrywa:
si" od czego, ˘ rzuca: kroplami wody
oderwanymi od ca=o>ci np. uderzeniem
d=oni o zwierciad=o wody, deszcz pry-
ska, iskry pryskaj' z ogniska, pryska:
]pierzcha:, ucieka:\ na widok czego
lub kogo; impet w='czony.

Wondershare
yy
¯ is, ys, kra ]woda\ ˘ iskra, prysk.
s=owotw. pokr. iskra }z ognia|,
tryska:, bryzga: ¯ breeze, koncepcji
024& bryzg(a: – prysk(a:.
staropol. pryska: – parska:, tryska:.
ang. splash, spatter,
ros. bryzg-at;/nut;-
bryzg-at(nut, bryzgi-bryzgi.
pryszcz(aty(yk med.
ropny wykwit tworz'cy si" na sk[rze
na skutek z=ej przemiany materii,
przezi"bienia; krosta, wyprysk.
pryszczyca wet.
wirusowa choroba zaka{na zwierz't
hodowlanych, g=[wnie byd=a, obja-
wiaj'ca si" wyst"powaniem licznych
p"cherzy w jamie g"bowej, szparach
mi"dzyracicowych i na wymionach.
prysznic techn.
urz'dzenie w kt[rym strumie< wody
rozpryskuje si" przep=ywaj'c przez
rodzaj sita; k'piel pod takim natry-
skiem.
¯ Priessnitz, nazwisko wynalazcy.
pry>ni"cie ółążźęśćń ˚pryska:
jednorazowy wytrysk, zwykle wody,
pod ci>nieniem.
prywat-a(nie(ny jęz.
wed=ug mSjp 1969 ]z czas[w socja-
lizmu, PRL\& dba=o>: o w=asne dobro
ze szkod' dla interesu publicznego,
stawianie w=asnych interes[w ponad
interes publiczny.
Interes publiczny by= w[wczas dobrem
nadrz"dnym, wsp[lnota maj'tkowa
narodu.
Czas pokaza=, /e przedsi"biorstwa w
r"kach prywatnych prosperuj' lepiej
bo s' zadbane, nale/' do kogo>, gdy pu-
bliczne, og[lnonarodowe, s' wszyst-
kich obywateli, a wi"c i niczyje.
B='d teoretyk[w socjalizmu, jeden z
wielu, w skutkach =atwy do przewidze-
nia, wynik naiwnego pogl'du na >wiat.
=ac. privatus ¯ pirvare ¯ privus.
prywatka kult., społ., taniec.
wieczorek taneczny w prywatnym
mieszkaniu, po='czony z przyj"ciem.
prywatnoprawny prawn.
odnosz'cy si" do praw i obowi'zk[w
os[b fizycznych i prawnych; doty-
cz'cy prawa prywatnego.
prywatny jęz. ¯ prywata.
pryzma
1. stos usypany z kruszywa mineral-
nego& piasku, /wiru, lub u=o/ony
z owoc[w, jarzyn w kszta=cie
ostros=upa >ci"tego o podstawie
prostok'tnej,
2. mat.,wielo>cian kt[rego dwie r[w-
noleg=e podstawy s' wielobokami,
a >ciany boczne – r[wnoleg=o-
bokami.
pryzmat fiz.
bry=a substancji przezroczystej, np.
szk=a, ograniczona dwiema p=asz-
czyznami przecinaj'cymi si" wzd=u/
prostej, u/ywana w rozmaitych przy-
rz'dach optycznych, np. lornetkach,
mikroskopach.
gr. prisma ¯ prizein.
†prza zdarz., prawn.
1. sp[r, 2. sprawa s'dowa.
ang. quarell, difference, dispute,
s=aw.-ros. prœ-pra ˘ rasprœ-
raspra ]sp[r, por[/nienie, niezgoda\.
˚spiera:.
prza: proces. t"chn':.
zaprza=y – st"chni"ty.
prza=ka spoż.
gruszka wcze>nie dojrza=a.
prza>ny jęz. chleb nie kwa>ny, maca.
nie przechodz'cy fermentacji. ˚kwas.
prza>ny  kwa>ny, koncepcji 002.A.
†prz'c czynność. ¯ prz"ga:.
staropol. prz'c,
za(w(wy(s•prz'c, uprz'/, G?.
prz'-dka(>:, prz"dza prof., owad.
1. prof. kobieta zaj"ta prz"dzeniem,
umiej'ca prz'>:,
2. prof. robotnica w prz"dzalni,
3.a. motyl z rodziny prz'dek.
3.b. prz'dki – rodzina motyli, i po-
krewne rodziny, kt[rych g'sienice
wytwarzaj' oprz"dy.
prz'>: czynność. ¯ prz"dz-a(iwo.
prz'>nica techn. x
1. w'ska deska do kt[rej przywi'zu-
je si" prz"dziwo, cz">: ko=owrotka,
2. maszyna u/ywana w fabrykach
w=[kienniczych do przerabiania
niedoprz"du w prz"dz".
¢prz'/, prz"g
uprz'/, zaprz"g, sprz'/ka, itp.
†prze jęz. przez, dla, ze wzgl"du na,
z powodu.
staropol. prze Bog – w imi" Boga.
prze~ jęz.
1. olbrzymi, poza wszystko,
wiel•ki(ce,
2. z miejsca na miejsce,
3. wskro>, poprzez,
4. wykona:, do tworzenia czasu
przesz=ego,
5. po`; przewa/nie – obecne& powa/-
nie, r. 1816& zgromi= przewa/
nie, w nagrod" tylu przewa/nych
us=ug, z przewa/n' p=yn'= tam si=',
przewa/-ne zwyci"ztwo,
6. pod`,
7. pro`, przed; za i przeciw,
8. na`,
9. u`,
10. wsp[=`,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
11. roz`.
wi"cej ˚nr 240 Zg=oski.
prze` ]wi"cej ni/\& prze•dni(dobry(
drogi(gorzki(okrutny.
˚nr 030 – powi'zania mi"dzy
przedrostkami, i nr 481 – znaczenia
przedrostk[w.
wg mSjp 1969 – naukowo&
1. «przedrostek tworz'cy czasowniki
pochodne nadaj'cy r[/ne odcienie
znaczeniowe, uzupe=niaj'ce znacze-
nie podstawowe czasownika»
a\ «przenikni"cie czego, przekro-
czenie jakiej> granicy, przeniesienie
czego na inne miejsce, zmiana po=o/
enia, kierunku, stanu, np. przebiec,
przebi:, przekwaterowa:, przechyli:,
przerobi:, przebudzi:»
b\ «wype=nienie czasu jak'> czyn-
no>ci', np. przechorowa:, przeba-
lowa:»
c\ «przesadzenie jakiej> czynno>ci,
np. przechwali:, przereklamowa:»
d\ «strwonienie, zmarnowanie czego,
np. przegra:, przehula:»
2. «przedrostek tworz'cy przymiotniki
pochodne od innych przymiotnik[w z
odcieniem zwi"kszonej intensywno>ci
tego, co oznacza przymiotnik podsta-
wowy, np. przebogaty, przepi"kny»
wi"cej o przedrostkach i poja>nianiu
ich funkcji ˚do`, na`, ...za`.
przebaczy: jęz. odej>: od “bacze-
nia” tj. zwracania uwagi, zaprz'tania
my>li wyrz'dzon' krzywd'.
mSjp 1969, przebacza: – przesta-
wa: czu: gniew czy uraz" do kogo
z jakiego> powodu, darowa: komu
jak'> win".
staropol. przebaczy: –
przeoczy:, pomin':, zapomnie:. ]$\
=ac. par` % donare ]dawa:\ ˘
p[{no=ac. perdonare ˘ starofranc.
perdoner, pardoner, ang. pardon;
niem. vergeben, anglosas.
forgiefan, forgifan, >redniow. ang.
forgeven, forgiven, ang. forgive,
ros. izvinenie-izwinienie, pro]
enie-proszczenie,
pomilovanie-pomi=owanie,
otpu]enie-otpuszczenie.
przebada: ¯ prze` % ˚bada:.
przebi: ¯ prze` % ˚bi:.
przebie-c(g ¯ prze` % ˚biec.
przebiera: wybiera:. prze` ^ wy`.
staropol. przebra: –
wybiera:, wyczerpa:. ]$\
nie przebiera: w s=owach.
ang. ]co lepsze; grzeba:\ select,
]w >rodkach\ not to be particular
about `,
ros. vybirat-wybirat; ne govo-
tit; podrobnosti.
przebiera: si" czynność. zmienia:

Wondershare
yy
ubranei, ubiera: si" w co innego.
ang. cross-dresser ]osoba przebie-
raj'ca si" w odzie/ p=ci przeciwnej,
szczeg[lnie osobist', jak m"/czyzna
nosz'cy biustonosz; przebieraniec\.
przebijak narz. ¯ przebi:
przebitka poligr., górn., karc. ¯ bi:.
1. kopia pisma maszynowego;
odbitka.
2. górn. przy prowadzeniu chodnik[w
w kopalni& ostatni jego odcinek
przed uko<czrniem ca=o>ci; kr[tki
przekop,
3. karc. pobicie ]zwykle atutem\
karty ju/ pobitej,
4. spos[b ksi"gowania; zapis odbija
si" jednocze>nie na kilku kartach
kontowych.
przebole: ¯ prze` % ˚bole:.
przeb[g# okrzyk.
wo=anie o pomoc do Boga.
przeb[j muz., sport.
piosenka lub muzyka =atwo wpada-
j'ca do ucha, przez to modna, popu-
larna w danym okresie; szlagier.
przebra: czynność.
1. wybra:, wyselekcjonowa:,
2. wzi': wi"cej ni/ powinno si",
przesadzi: – nadmiar czego,
¯ prze` ]wi"cej ni/\ % bra:.
staropol. przebra: ]wybiera:,
wyczerpa:\.
przebra: si" – zmieni: ubranie.
ang. ]nadmiar\ exceed all bounds,
overdo,
]odzie/\ change one’s clothes,
]przebra: si" za`\ disguise oneself,
ros. pereodet; ode'du.
przebrzmie: ¯ brzmienie.
przebrzyd=y jęz. ¯ brzydki.
prze` ]wi"cej ni/\.
przebudowa: czynność.
¯ prze` % ˚budowa:.
przebudzi: ¯ prze` % ˚budzi:.
przebudzenie – >redniowieczny
cz=owiek bardziej obcowa= z natur',
st'd tworzone przez niego systemy
by=y bli/ej jej&
• dzie< zaczyna= si" od rana
i trwa= do wieczora,
• rok zaczyna= si" od wiosny,
i ko<czy= zim' –
oba od przebudzenia si".
st'd dzie< jako widna cz">: doby i
doba jako 24-godzinny cykl maj' t"
sam' nazw"; doba ¯ noc dobawiona
do dnia; 1-sza godzina nocy to godz.
19-ta obecnego systemu ]dzie< od
godz. 6-tej rano do godz. 18-tej\;
Nowy Rok wypada= 25 marca, z
roztopami rzek, ˚przesilenie;
• dzi> dzie< ]doba\ zaczyna si"
w >rodku nocy, o p[=nocy,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
o godz. 24-tej,
• rok – w >rodku zimy, od 1 stycznia.
I nie na tym koniec, bo tak/e stymu-
lowa= urodziny tak, by niemowlak
mia= wi"ksze szanse przetrwania, tj.
rodzi= si" wiosn', z przylotem bocia-
n[w, st'd bajka dla dzieci, /e bocia-
ny niemowlaki przynosz' – temat
wykracza ju/ termin przebudzenia;
po poga<skim zwyczaju pozosta=y >wi"-
tojanki przyj"te przez kler Ko>cio=a
Rzymsko-Katolickiego, w dniach Ku-
pa=y, czyli >w. Jana ]w ko<cu czerwca\,
wiele kobiet zachodzi=o w ci'/".
przeby-:(wa: ¯ prze` % ˚by:,
by=, sp"dzi=, czas jaki>.
¯ prze` ]stale, wi"cej ni/\ % bywa:.
staropol. przeby: – przetrwa:. ]$\
staropol. przebyt –
przebywanie, mieszkanie,
przebytek – 1. miejsce przebywania,
namiot, mieszkanie,
2. przybytek. ]$\
=ac. stare ]sta:\, starofranc. ester,
anglofranc. estaier, >redniow. ang.
staien, ang. stay, live,
ros. prebyvat;-prebywat, wo=.
1289 prebyv=-prebyw ]przeby=\.
mazur. prebyvaœ ]przebywa=\.
przeceni: ¯ prze` % ˚ceni:.
przechadzka ruch., czynność.
¯ chodzi:.
†przechera osob. cz=owiek chytry,
przebieg=y, kr"tacz, oszust.
niem. schwindel ]zawr[t g=owy\ ˘
schwindelei ]ba=amuctwo, matactwo,
szalbierstwo, kr"tactwo, oszuka<stwo\
˘ schwindler ]kr"tacz, szalbierz\ ˘
ang. swindler,
ros. obman-yvat;/ut;,
vymanivat;-wymaniwat,
nadu-vat;/t;-nadu-wat(t.
przech=odzi: ¯ prze ^ o, %
˚ch=odzi: ¯ ch=[d ]zi'b, stud\.
ozi"bi:, ostudzi:.
przechodzi-:(e<
¯ prze` % ˚chodzi:.
przechorowa: ¯ prze` %
˚chorowa: ¯ choroba.
przechowa-:(lnia
¯ prze` % ˚chowa:.
mie: w swej pieczy
poza okres o kt[rym mowa, np.
wojn", z=y czas.
przechowywa: – przetrzymywa:
co w swej pieczy, ˘ przechowalnia
baga/y, owoc[w.
¯ prze` ]za`\ % chowa: ]kry:\.
staropol. przechowa: ]strawi:\.
=ac. prae` ]prze(d`\ % servare ]
trzyma:\ ˘ p[{no=ac. praeservare,
>redniow. ang. preserven,
ang. preserve, keep,
Remove
Watermark PDFelement
yy
ros. soxran-qt;/it;-
sochran-jat(it ¯ xranit;.
przechwala: si" czynność.
¯ prze` % ˚chwali:. che=pi: si".
staropol. fa>ci: – chwa>ci:. ]$\
przechwyci: ¯ prze` % ˚chwyci:
]j':\ ¯ chwyt ]j"cie\.
przechyli: ¯ prze` % ˚chyli:.
przechytrzy: ¯ chytro>:.
przeci': ¯ prze` % ˚ci':.
przeci'g ¯ ci'g ¯ niem. zug.
1. gwa=towny pr'd powietrza,
w jednym kierunku; powiew,
przewiew,
2. pewien okres, odcinek czasu,
co> ci'gnie si", trwa, od – do.
przeci'gn': ¯ prze` % ˚ci'gn':.
przeci'/enie
przeci'/y: ¯ prze` % ˚ci'/y:.
przecie-c(k ¯ prze` % ˚ciec.
przeciera:
¯ prze` % ˚ciera:.
przecierpie: ¯ prze` % ˚cierpie:.
przecie/ jęz. ale/, dosł. przeczy ¯
prze % cie/ ]czyn, kwas\.
cie/  dzie/a  zaczyn ]/a ^ za;
dzie ^ czyn ^ kwas ^ kis\ ˘
za•kwas ^ za•czyn ^ czyn•nik.
s=owotw. pokr. przek[r, przekora,
ale•/ ]po, z\, ˚albowiem ]poniewa/\.
przeciwstawienie, kontrast.
rzadziej wynikanie, racj" czego.
przcici"tn-a(nie ółążźęśćń yx
przecinek
znak interpunkcyjny oddzielaj'cy
zdania lub ich cz">ci; znak pisarski.
przecinkowce biol.
bakterie w kszta=cie przecinka.
przeciska: si" czynność.
¯ prze` % ˚ciska:, cisn':.
przeciw jęz. kontra, naprzeciw(ko
sprzeciwi: ]si"\.
za i przeciw – ang. pros and cons,
ros. za i protiv-za i protiw.
staropol. przeciw –
wobec, w stosunku do. ]$\
ang. opposite to, against, to the
contrary, ros. protiv-protiw.
wo=. 1289 proti-proti ]przeciw\,
protivou-protiwu ]przeciw\.
przeciw~ jęz.
pierwsza cz">: wyraz[w z=o/onych
oznaczaj'ca dzia=anie odwrotne do
cz">ci drugiej, zapobiegaj'ca jej.
przeciwb=oniczy
przeciwdzia=a-nie(:
przeciwgnilny
przeciwgry{liczy

Wondershare
yy
przeciwgrypowy
†przeciwia: si" czynność.
1. spiera: si", konkurowa:, rywali-
zowa:,
2. na>ladowa: kogo.
ang. oppose, argue,
ros. sporit;-sporit,
dokaz-yvat;/at;. ˚przeczny.
przeciwie<stwo
przeciwko
przeciwleg=y
przeciwmolowy
przeciwmrozowy
przeciwnik jęz.
osoba, armia, kraj, o celach przeciw-
nych, cz"sto wr"cz wrogich.
=ac. ad` ]do`\ % vertere ]zawraca:\
˘ advertere ˘ adversus ]przeciwny,
wrogi\, starofranc. advers, avers,
>redniow. ang. i ang. adverse,
ros. protivnik-protiwnik,
vrag-wrag ]wr[g\.
przeciwny jęz.
1. le/'cy po drugiej stronie,
przeciwleg=y,
2. sprzeczny, niezgodny, odwrotny,
odmienny, r[/ny, inny,
3. wrogi, nieprzyjazny, rywalizuj'cy.
˚przeciwnik i przeciw.
staropol. przeciwny – wstr"tny,
odrzucaj'cy, nieprzyjemny. ]$\
†przeciwo jęz.
1. przeciw, naprzeciw,
2. wobec, wzgl"dem.
przeciwpowodziowy
przeciwprostok'tna
przeciwrakietowy
przeciwsenny
przeciwstawia: si"
przeciwstonkowy
przeciw>nie/ny
przeciwt"/cowy
przeciwuderzenie
przeciwwaga
przeciwwi-atrowy(etrzny
†przecz jęz. czemu, dlaczego, za co.
anglosas. hwa ]kto\ ˘ hwi ]dlaczego\,
>redniow. ang. hwi, ang. why,
ros. zahem-zaczem, pohem-
poczem, dlq hego-dlja czego,
po kakoj prohinie.
†przecza zdarz. ˚sprzeczka.
przecz'co
†przeczci:, przeczy>:
przeczyta:. ˚czyta:.
¯ prze` ]czas dok.\ % s=aw. cztenje.
przeczeka: ¯ prze` % ˚czeka:.
przeczesa: ¯ prze` % ˚czesa:.
przecznica
przeczu: ¯ prze` % ˚czu:.
przeczulony
przecz-y:('cy(enie jęz.
¯ przek, K ˘ Cz ]poprzek, przek[r\.
dzie< i noc,
dai, tag ˘ da ]tak\, noc, not ˘ nie.
>redniow. ang. dai, dei ˘ ang. day;
>redniow. ang. nyht, anglosas. niht,
neacht, pokr. niem. nacht ]noc\ ˘
noht, nought, naught ]nic\ ˘ not ]nie\,
˘ pol. nic nie ]podw[jne przeczenie\.
Znane mi formy przecze<&
1. a, e ¯ gr. a ]nie\,
z•=ud•a – za•k=am-a•nie,
u•wag•a – po•wa/•nie,
a nie$ ]a – negatywem\,
o, tak ]o – pozytywem\,
2. ajtam ¯ aj % tam ¯ a,
3. tak, ros. da da ¯ gr. a,
4. nie, opo`, opodal ¯ opo ^ nie,
% dal]eko\,
5. nic,
6. nigdy ˘ niegdy> ˘ `ak,
7. bez`,
8. przeciw`,
9. `>& za>, to>, bo>,
10. `/& przecie/, gdzie/ tam,
11. bo nie ]bo – negatywem,
gdy& no tak; no – pozytywem\,
12. opak ˘
jak oni tak – to my na opak.
Dla wzmocnienia wagi przecze<,
powtarzano je z synonimem, b'd{
form' skrajnie r[/n' – twierdz'c',
st'd& a nie m[wi=em$, nie tak, tak nie
r[b, nie bez powodu, no nie$ ]no form'
twierdz'c'\, no tak, nic nie zrobiono,
nie lada co ]da ^ nie\ ˘ ladaco ]nie
warty, bezwarto>ciowy, nicpo<\, bo
nie ]bo – negatywem\.
Podw[jne zaprzeczenie – form'
twierdz'c', jak w logice i matematyce
na niej opartej ]dwa nimusy ˘ plus\&
nie bez powodu ]pow[d jest\, a nie
m[wi=em$ ]tak, m[wi=em\, za ]z % a\,
na ]n % a\ – pozytywami. Natomiast
dwa pozytywy dawa=y pozytyw tak/e&
poza ¯ po % za,
por. do ]pozytywy\.
†przeczny sprzeczny, przeciwny,
w poprzek id'cy. ˚przeciwia: si".
¯ przek ¯ przekora ¯ prze` % kora.
ang. contradictory,
ros. protivorehivyj.
†przeczy>: przeczyta:. ˚przeczci:.
przeczyszczaj'cy jęz.
przeczyta: ¯ prze` % ˚czyta:.
prze: czynność. wywiera: nacisk,
napiera:, pcha:, cisn':. ¯ parcie.
staropol. prze: –
1. zaprzecza:, 2. przej>:. ]$\
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
za(na(po(u(przy(o(ode(pode(we(
(wy(ze(roze(wes•prze: ]si"\,
u•prze: si", uparcie.
~prze: ]si"\ ¯ czas dok. ¯ `piera:,
np. zapiera: ]si"\, ¯ parcie ]nacisk\.
znaczeniowo pokr. si=a, moc, nacisk.
`prze: ˘ s=owotw. pokr. przekora,
`prze: ˘ przek ˘ w poprzek ]zupe=nie
nie w zgodzie, zaprzeczenie\.
za•prze: – zamkn': mocno,
z podparciem
za•prze: si" – zaprzeczy: ¯ przek
na•prze: – nacisn':, natrze:
¯ natarcie
po•prze: – wzmocni:, ¯ poparcie
u•prze: si" – sta: na swoim,
¯ uparty
przy•piera: – przy(do•ciska:,
o•prze: – wzmocni: podpor',
fizyczn' lub argumen-
tem ˘ w oparciu o `
ode•prze: – si=' zmusi: do odwro-
tu, fizycznie, w przen.
– odpowiedzie:
pode•prze: – troch" wzmocni:
we•prze: – wm[wi: usilnie
wes•prze: – wzmocni: parciem
wy•prze: si" – zaprze: si", wy ^ za
¯ wyp[r ]parcie z
zewn'trz, np. statku
okalaj'c' wod'\
roze•prze: si" – podda: si" rozparciu
np. swobodnie si'>:
przed jęz.
1. z przodu, na przedzie; przedni,
2. ubieg=y ]w czasie\; przedtem.
znaczeniowo pokr. prz[d, prz[dy.
˚ni/li ]przed, zanim\.
Przedrostek w licznych z=o/eniach.
wo=. 1289 pre∂-pred ]przed\, pre-
'e-pre/e ]przed\, pered-pered
]przed, z frontu\, igrou pered;
gradom=-igru pered gradom ]go-
nitw", zawody, przed grodem\, pred
nim=-pred nim ]przed nim\, pred=
sobo[-pred soboju ]przed sob'\,
anglosas. be` ]wzmocn.\ % foran ˘
beforan, biforan,
>redniow. ang. beforen, biforen,
ang. before, ros. pred-pred,
do-do, pre'de-pre/de.
ros. 1. vperëd, vperedi,
2. ran;we.
staropol. przed ]z powodu\,
ang. by reason of,
ros. povod-powod, po toi pri-
hinie, hto> potomu hto.
†przeda-:(ja: czynność.
s(za•przeda:.
staropol. przedaj – sprzeda/. ]$\
przeda: ¯ prze` % ˚da:.
przedajno>: jęz.
przedalpejski jęz. ¯ Alpy.
przedawnienie prawn.

Wondershare
yy
up=yw czasu powoduj'cy utrat" prawa
dochodzenia cywilnego lub niemo/no-
>ci wszcz"cia post"powania karnego.
staropol. 1399 dawnosczø zginacz
]dawno>ci' zgin': – straci: prawo\,
=ac. praescribi, praescriptione,
irritum fieri,
ang. ]prawn.\ prescribed, lost by
prescription,
ros. pravo davnosti.
˚zby:, zgin':.
przeddzie<
przedhistoryczny
przed-k=ada:(=o/y: ]jedno ponad
drugie\ – lista lub stopnie ]projek-
t[w, cel[w\ w porz'dku wa/no>ci,
priorytet[w; nadawa: pierwsze<stwo
]wykonawstwa\ czemu.
=ac. priritas ˘ franc. priorite; >red-
niow. ang. priorite ˘ ang. priority,
ang. prioritize ¯ priority,
ros. pervenstvo-pierwienstwo ˘
pervenstvovat; ]$\
przed=o/y: jęz. ¯ przed % ˚=o/y:.
znaczeniowo pokr. k=a>:.
wo=. 1289 pre∂le'a]ee-pred-le/
aszczeje ]przed=o/one\.
przed=u/a:
przedmie>cie
przedmiot
przedostatni
†przed[= geolog. mokrad=o,
trz"sawisko, ˚moczar, moczyd=o.
†przedpiekle rel. otch=a<, miejsce
pobytu dusz sprawiedliwych przed
zmartwychwstaniem Chrysusa.
przedp=ata
przedpoborowy
przedpok[j bud. pomieszczenie
znajduj'ce si" bezpo>rednio za
drzwiami wej>ciowymi.
=ac. anteroom,
franc. antichambre,
ang. anteroom ]waiting room\,
niem. vorzimmer,
ros. perednqq-peredniaja,
prixo'aq-pricho/aja.
przedpole
przedpo=udni-e(owy
przedpotopowy
przedpro/e
przedrami"
przedrewolucyjny
przedrostek jęz. zg=oska znajduj'ca
si" z przodu s=owa, przed rdzeniem.
Przedrostki w j. s=aw. spe=niaj' funk-
cj" czasownikowo-zaimkow', tj.
okre>laj' czas, osob", czasem oba jed-
Remove
Watermark PDFelement
yy
†przedsi" jęz. przecie/, jednak.
ang. yet, still, after all,
ros. odinako-odinako, vsëtaki-
wsiotaki, me'du tem, e]ë, vsë
e]ë,
przedsi"bior-stwo(ca społ.
dosł. przedsi"wzi"cie.
¯ przed % si" % bra: ]wzi': ¯ j':\.
ang. undertaking ¯ under % take,
ros. predpriqtie-predprijatie.
przedsi"-bra:(wzi':(wzi"cie
przedsionek bud. pomieszczenie
oddzielaj'ce wn"trze od wej>cia,
cz"sto znajduj'ce si" przed sieni',
przedpokojem; tak/e kryta przybu-
d[wka przed drzwiami budynku.
=ac. vestibulum ˘ franc. vestibule,
ang. vestibule, niem. hausflur,
vorsaal,
ros. seni-sieni, prixo'aq.
przedsmak
przedsprzeda/
przedstawi: ¯ przed` % ˚stawi:.
przedstawiciel
przedstawienie
przedszkol-e(ak(ny
przed>miertny
przed>wi'teczny

przedmuchiwa: nocze>nie, pozytywny lub negatywny przedtem

wyd{wi"k s=owa, skutek, informacj" przedterminowo
przedmurze jęz. ¯ przed % mur. co do wykonania.
„Polska przedmurzem chrze>cija<- ¯ przed % rost, przedtrzonowy z'b
stwa” – bo prawos=awna, chrze>cija<- np. do(na(od(po(pod(prze(u(w( przedwczesny
ska Rosja pewnie nie jest. (wy(za•staw.
k=am i duma wpajana polskim dzieciom na – powy/ej,
przedwczoraj
przez katolickich ksi"/y. pierwszy sto- pod – poni/ej, przedwieczorny
pie< odrzutu s'siad[w zza miedzy, od- do – dodaj, dobaw, przy='cz,
r"bno>ci; oczy skierowane na Zach[d. przedwio>nie
od – odejmij, oddziel, roz='cz,
tak i «sowiecki» w miejsce «radziec- u, w – do >rodka, przedwojenny
ki» u/ywane przez katolik[w. na, nad ˘ nade, pod ˘ pode, od ˘ ode. przedwyborczy
˚k=am, rad. u, wy, za ^ ty ]zaimek\.
przedwyjazdowy
przedni jęz. wiod'cy, st'd ˚przyrostek, przyimek.
1. znajduj'cy si" na przedzie, Przedrostki o znaczeniu «raz jeden, przedyktowa:
froncie czego, pojedy<czo» ]wyci'g z ˚042\& przedzia=
2. znakomity, doskona=y. za& zadra/ni:, zagra:, zak'si:,
staropol. przedni – zakl':, zakpi:, zamiesza:, przedzieli: ¯ prze` % ˚dzieli:.
poprzedni, poprzedzaj'cy. ]$\ zata<czy:, zatrz'>:, zachorowa:, przedzierzgn': si"
anglosas. l≤dan, niem. leiten na& nadusi:, naci':, nadepta:,
przedziwne
]prowadzi:, prze-wodniczy:(wodzi:, po& poszuka:, potrz'sn':, po/yczy:,
prze` ]wi"cej ni/\ % dziwne.
kierowa:, rz'dzi:, w=ada:\ poda:,
wo=. 1289 prediva-prediwa.
>redniow. ang. leden, ang. lead(ing, u& uk=u:,
ros. vedu]ij, ¯ vedët, vesti, s& splun':. przedzjazdowy
wo=. 1289 prednee-prednieje przedruk przedzlotowy
]u(przednie\.
przedrze: ¯ prze` % ˚drze:. przedzwoni: ¯ prze` % ˚dzwoni:.
przednioj"zykowy
przedrze{nia: dźwięk. na>ladowa: †przefrymarczy: przehandlowa:.
przedn[wek okres przed nowymi z cieniem naigrywania si", b=azno- ¯ prze` % frymarczy:.
zbiorami, do pierwszych /niw. wania. przegada: ¯ prze` % ˚gada:.
staropol. przednowie. ]$\ s=owotw. baz' dres  serd ˘ sierdzi:
ang. time before the harvest. ]z=o>ci:\, koncepcji 022 ]czyt. wspak\. przegi"cie
s=owotw. pokr. 1. ch=on':, 2. =ono,
przedolimpijski przedsanatoryjny ˚gub, gib pod numerem 458.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.


Wondershare
yy
przegl'd(a: ¯ prze` % ˚gl'da:.
lustracji dokonywa:.
staropol. przegl'da: –
przewidywa:, przeznacza:. ]$\
staropol. przejrzany –
przewidziany, przeznaczony.
¯ prze` ]poprzez\ % gl'd ]¢jrzenie\.
=ac. re` ]od`, znowu `\ % videre
]widzie:\ ˘ revidere ˘
starofranc. revoir ˘ >redniow. franc.
reveue ]franc. revue\, ang. review,
ros. pere/pro-smatrivat;-
pere(pro-smatriwat.
przeg=osowa:
¯ prze` % ˚g=osowa:, g=osi: ¯ g=os.
przegna: ¯ prze` % ˚gna:.
przegni: ¯ prze` % ˚gni:.
przegoni: ¯ prze` % ˚goni:.
przegotowa: ¯ prze` % ˚gotowa:
]sposobi: do spo/ycia\.
przegra-:(na ¯ prze` % ˚gra:.
przegrodzi: ¯ prze` % ˚grodzi:.
przegrupowa:
przegry{: ¯ prze` % ˚gry{:.
przegrza: ¯ prze` % ˚grza:.
przegrzeba: ¯ prze` % ˚grzeba:.
przegub(owiec(owy
s=owotw. pokr. 1. ch=on':, 2. =ono,
˚gub, gib pod numerem 458.
przehula:
przeinaczy: jęz. przekr"ci: wypo-
wied{ zmieniaj'c jej sedno, tre>:,
cz"sto w zamierzonym, niecnym celu,
>wiadomie.
¯ prze` % inaczej ]nie wiernie,
skr"tem, wykr"tnie, w inny spos[b\.
przeinwestowa:
przeistoczy:
przejaw(i: jęz. prze` ]ob`\ % jaw(a.
gr. syn` ]razem`\ % piptein ˘ sim-
piptein ]pada: razem, zdarzy: si"\
˘ symptoma ]wszystko co zdarzy=o
si" raz, przypadek\,
=ac. sympthoma, franc. symptome,
ang. symptom, sign ]znak\,
ros. priznak-priznak,
simptom-simptom,
wo=. 1289 pro≥viw;-projawisz
]prze(ob-jawisz\.
przej-azd(a/d/ka(ezdny
przej-':(mowa: ]si"\ jęz.
¯ prze` % j': ]chwyci:\ ¯ jat. ˚j':.
1. odebra:, zabra: co od kogo, w
fizycznym sensie i w przeno>ni&
odebra: odczucia innej osoby,
mow", bra: do siebie,
2. poruszy:, wzruszy:, zaj':,
zainteresowa: mocno,
3. przenikn':, przeszy: na wylot,
przej>: do g="bi, wn"trza;
przejmuj'cy zi'b.
wo=. 1289 pri≥ti-prijati
]przej':, przechwyci:\.
przejecha: ¯ prze` % ˚jecha:.
przejedna: ¯ prze` % ˚jedna:.
przejmuj'cy
przejrza=y
przejrze: prze` % ˚jrze: ]patrze:,
gl'da:\ ˘ za-gl'da:(jrze:.
staropol. przej{rze:, prze{rze: –
1. wzrok odzyska:,
2. przeznaczy:, postanowi:,
3. przepu>ci:, przebaczy:.
staropol. przej{rzenie –
opaczno>:, zrz'dzenie, los. ]$\.
s=owotw. pokr. we(spo-jrzenie.
wo=. 1289 prozrenπe-prozrenie
]przejrzenie\.
przejrzy-sty(>cie
przej>: ¯ prze` ]wi"cej ni/\
% j>: ¯ i>: ¯ s=aw.-ros. itti. ˚j>:.
staropol. przej>: – przewy/szy: ]$\
˘ przechodzi ludzkie wyobra/enia.
wo=. 1289 pereiti-pereiti
]przej>:\.
przekarmi: ¯ prze` % ˚karmi:.
przekaz
†przekaza przeszkoda ]$\.
staropol. przekazi: – na przeszko-
dzie stan':, zepsu:, zniweczy:. ]$\
=ac. ob` % stare ]sta:\, ˘ obstare
˘ obstaculum ˘ starofranc., >red-
niow. ang. i ang. obstacle,
ros. perepqrstve-perepjatstwie,
pomexa-pomiecha.
przekaza: ¯ prze` % ˚kaza:.
¢przek's jęz.
tylko w wyra/eniu& z przek'sem,
od uk=adu ust wskazuj'cego na /art,
wewn"trzne zadowolenie z us=yszane-
go zwrotu; niemy u>miech, np.
Wszystkie dedykacje ksi'/ek kt[re
widzia=em, dedykowane by=y studen-
tom wy/szych uczelni i uczniom szk[=
>rednich, je/eli ju/ by=y – skrom-
nie, czo=obitnie; przyjdzie mi wi"c
zadedykowa: swoje profesorom i
wybitnym j"zykoznawcom polskim, a
szczeg[lnie pobo/nym akademikom,
tj. z tytu=ami naukowymi jak dr hab.,
prof., cz=onkom Polskiej Akademii
Nauk ]PAN\, Polskiemu Wydawnic-
twu Naukowemu ]PWN\, i cz=onkom
Rady J"zyka Polskiego ]RJP\, bo
jeszcze ci zostali nietkni"ci, m[zgi
do zapisania wiedz'.
Nie jestem megalomanem, tj. nie mam
o sobie wielkiej opinii, ale lubi" /arty
i oto nadarzy=a si" okazja. Z doz'
racji, gdy zwa/y: z=y lub mierny stan
wiedzy w sprawie ojczystego j"zyka,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
wyk=adany przez pokolenia rodak[w
z tymi tytu=ami, i b="dy tkwi'ce w
publikacjach i w samym j"zyku, nie
do wyeliminowania ju/; ˚tydzie<,
Wst"p, uwagi o mSjp 1969 ]nr 840\,
zmy>lenie, =opatologia, kompetencja,
bia=y, na`, nad`, i szereg innych.
Inne& wy>mienicie /e – za rad' prze-
wrotnych Izraelit[w i kap=an[w /y-
dowskich – Rzymianie ukrzy/owali
Jezusa Chrystusa# W ten spos[b mamy
pomost do /ycia wiecznego. Inaczej,
wszyscy sko<czyliby>my w piekle,
na ˚S'dzie Ostatecznym, z powodu
dobrotliwego B[ga-Ojca, starca z siw'
brod', spogl'daj'cego na ludzko>: zza
chmur. Czy nie mam racji$
Niesko<czona doskona=o>:, pod ka/-
dym wzgl"dem, sp=odzi= grzesznego
cz=owieka, na podobie<stwo swoje,
i teraz ma za sw[j nierozwa/ny czyn
– ju/ topi= go raz Potomem, odt'd
zsy=a ludzki r[d do piekie=, siedz'c
na tronie przez tysi'ce lat.
Za sw[j nierozwa/ny krok – wytykania
b="d[w osobom z tytu=ami naukowy-
mi, i instytucjom, klerowi, z przek'sem
– popadn" w nie=ask", to pewne. Ale
taka jest prawda.
przek'si: ¯ prze` % ˚k'si:.
przek'ska
przek'tna
przekl': jęz. ¯ prze` % ˚kl':.
przekle<stwo jęz. kl'tw" rzuca:,
z=orzeczy:.
¯ prze` % kl'twa ˘ kl':, zaklina:.
staropol. przekl"ctwo,
p[{ny anglosas. curs, >redniow.
ang. curse, ang. curse, ]przekl"ty\
curse, damned,
]przeklina:\ curse, swear,
ros. proklqtie, prokl-inat;/
/qst;, klat;sq, proklqtyj-
prokljatyj.
przek=ad jęz. t=umaczenie tekstu z
jednego j"zyka na drugi, translacja.
s=aw. perevod=-perewod  pol.
przek=ad.
pere ]prze\ % wod ]k=ad\ ¯ woda,
wodzi: ]prowadzi:\ ˘ przeprowadzi:
]k=adka\. s=owotw. pokr. przyk=ad
]przy=o/enie\ ¯ k=a>:=o/y:.
=ac. translatio ˘ starofranc. transla-
tion ˘ >redniow. ang. translacioun,
ang. translation,
s=aw. perevod=.
przek=ada: ¯ prze` % ˚k=ada:.
przek=adnia techn. urz'dzenie do
przenoszenia ruchu obrotowego
jednego wa=u na drugi, przy pomocy
k[= z"batych.
• ko=o z"bate sto/kowe bevel gears
]zaz"biaj'ce si" z innym pod k'tem
mniejszym od 180°\.

Wondershare
yy
¶ z"bate r[/nicowe differential gear
]uk=ad k[= z"batych ='cz'cych dwie
osie w tej samej linii, lecz nier[w-
nomiernie rozdzielaj'ce si=" nap"du
mi"dzy nimi, tak, /e jedna o> kr"ci
si" szybciej od drugiej; rozwi'zanie u-
/ywane w tylnich ko=ach aut, by jedno
ko=o kr"ci=o si" szybciej podczas wy-
konywania skr"t[w maszyn'\.
• regularna$ cogwheels ]2 zaz"bia-
j'ce si" ko=a o r[/nej >rednicy ka/de\.
• ko=o po>rednicz'ce idle wheel
]w='czone pomi"dzy dwa inne po to, by
nie zmienia: kierunku ko<cowego\.
• pinion ]mniejsze ko=o przek=adni\.
• $ spur gear ]ko=o z"bate maj'ce
“promieniowe z"by r[wnolegle do
osi”\.
>limak i >limacznica worm gear
]ko=o z"bate poruszane z"bami “ro-
bacznicy ” – osadzonymi na wale o osi
prostopadle id'cej do pierwszego\.
ros. sceplenie-sceplenie,
peredaha-peredacza ]przekaz\.
przek=ama: ¯ prze` % ˚k=ama:.
przek=u: ¯ prze` % ˚k=u:.
przekona: ¯ prze` % kona:,
b="dnie bezokolicznik czasu przesz=e-
go. do(wy(prze•kona:.
przekomarza: si"
przekop(a: ¯ prze` % ˚kopa:.
przekor-a(ny
†przekowy wi"zy, kajdany, okowy.
¯ prze` ]o`\ % kowy ]/elaza\.
przek-[r(ora
poprzek, sprzeczka, przekomarza:
]si"\ – tak/e ¯ lot komar[w w roju.
¯ prze` ]poprzek\ % kora ]wzd=u/\.
• gdy jedni pieprz' – ja sol",
• gdy jedni m[wi' Copyright –
ja m[wi" Copywrong,
• w j. ang. «hi» – ja m[wi" «low»,
• gdy jedni «for sale» ]na sprzeda/\,
ja m[wi" «for buy» ]do kupna\,
• gdy jedni m[wi'& co za sprawa –
ja m[wi" co z lewa,
• od•prawa – od•lewa
• gdy jedni m[wi'& o co chodzi –
ja& o co biega,
• gdy jedni m[wi' «nowy»,
ja m[wi" «stary», np. plutostary.
• przezro•czysty – przezro•brudny,
• pale•nisko – pale•wysoko,
przekre>li: ¯ prze` % ˚kre>li:.
przekr"ci: ¯ prze` % ˚kr"ci:.
przekroczy: ¯ prze` % ˚kroczy:.
przekr-oi:([j ¯ prze` % ˚kroi:.
przekrzycze: ¯ prze` % ˚krzycze:.
przekrwienie
przekrzycze:
przekrzywi: ¯ prze` % ˚krzywi:.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
przekszta=ci:
przekupi: ¯ prze` % ˚kupi:.
przekwitn': ¯ prze` % ˚kwitn':.
przel-a:(ew ¯ prze` % ˚la:.
przelecie: ¯ prze` % ˚lecie:.
przelew(a: prze` % lew ¯ la:.
wo=. 1289 prolivati-proliwati
]przelewa:\.
przelewki
przele{: ¯ prze` % ˚le{:.
przel"kn':
przelicznik
przeliczy: ¯ prze` % ˚liczy:.
przelotn-y(a(e ¯ prze` % lot ]chwila\.
ang. fleeting, passing,
]deszcz\ shower,
]ptak(i\ bird]s\ of passage,
]znajomo>:\ casual ]przypadkowa\.
przeludniony
prze=adun-ek(kowy
prze=aj na skr[ty,
po ci"ciwie ]=uku\
prze¶=aj ^ prze¶szkoda
=aj ^ szkoda ˘ =ajdak ]szkodnik\;
=aj ^ g[ra ˘ g[w•no ^ =aj•no ^ ku•pa.
†prze=aja powinno>: =owiecka
polegaj'ca na strze/eniu zwierzyny
w lasach panuj'cego.
prze=ama: ¯ prze` % ˚=ama:.
prze='czy: ¯ prze` % ˚='czy:.
prze="cz ¯ =ucz ]ugi"cie\ ¯ =uk,
dzia= ^ dziel ^ czyn, ˚dzia=a:.
prze=om geolog., med., jęz. (?)
1. w'ska dolina rzeki, o stromych
zboczach, przecinaj'ca grzbiet g[r-
ski lub inn' wynios=o>: terenu, wzno-
sz'c' si" w poprzek biegu rzeki,
2. nag=a zmiana, zwrot, moment
zwrotny w czym }przesilenie, J.D|,
3. med. zwrot przebiegu choroby.
˚wy=om.
prze=o/ony poz. społ. zwierzchnik.
staropol. prze=o/ony –
wniesiony na innych.
¯ prze` ]po(nad\ % =o/e ]miejsce\.
=ac. principalis ˘ starofranc.,
>redniow. ang. i ang. principal,
superior,
ros. glava-g=awa, nahal;nik.
†prze=o/y: si" przeci'/y: si",
przeje>: si".
prze=o/y: ¯ prze` % ˚=o/y:.
prze=yk
przemalowa: czynność.
¯ prze` % ˚malowa:.
przemarzn': ¯ prze` % ˚marzn':.
Remove
Watermark PDFelement
yy
przem'dr-y(za=y jęz.
nadzwyczaj m'dry, z cieniem
uszczypliwo>ci
¯ prze` ]wi"cej ni/\ % m'dry.
wo=. 1289 premoudryi-
premudryi.
przem"czy: ¯ prze` % ˚m"czy:.
przemia=
przemianowa:
przemieni: ¯ prze` % ˚mieni:.
przemierzy: ¯ prze` % ˚mierzy:.
przemieszka:
¯ prze` % ˚mieszka:.
przemie>ci: ¯ prze` % ˚mie>ci:.
przemin': ¯ prze` % ˚min':.
przemkn': ¯ prze` % ˚mkn':.
przemno/y: ¯ prze` % ˚mno/y:.
przemoc gwa=t, czyny dokonywane
z u/yciem przewa/aj'cej si=y, bez
zgody, bezprawnie. ˚przepomoc.
staropol. przemoc ]wygra:, zwyci"-
/y:, 2. potrafi:, zdo=a:\.
=ac. prae` ]prze(d`\ % valere ]moc-
nym by:, na si=ach\ ˘ >redniow. ang.
prevaylen, ang. prevail,
ros. vzqt;-wzjat lub oder'at;
verx-odier/at wierch.
przem-owa([wienie
przemo/ny jęz. bardzo du/y,
wielki, du/o znacz'cy, decyduj'cy.
s=owotw. pokr. mo/ni ]panowie\,
mo/now=adcy ]rz'dz'cy\.
staropol. przemo/ny –
niezwyci"/ony. ]$\
¯ prze` ]wi"cej ni/\ % mo/ny ¯ moc.
=ac. dominus ]pan\ ˘ dominari
]rz'dzi:\ ˘ predominari ˘ predomi-
natus ˘ ang. predominant,
ros. preoblada[]ij-
preob=adajuszczij. ˚pan.
przem[c ¯ prze` % moc ]si=a\
˚maga:.
†przem[r g=odowanie, kl"ska g=odu.
ang. hunger,
ros. golod-go=od, alhnost;.
przem[wi: ¯ prze` % ˚m[wi:.
przemrozi: ¯ prze` % ˚mrozi:.
przemy: ¯ prze` % ˚my:.
przemys=
przemy>l-e:(ny czynność.
przej>: my>l' do pocz'tku do ko<ca,
bez reszty, na wskro>, dok=adnie,
na wylot.
¯ prze` ]przez\ % my>l ]um\.
pol. prze`, przez ^ ang. over
˘ think over, throughly.
wo=. 1289 promywlœti-
promyszliati ]przemy>liwa:\.

Wondershare
yy
przemytnik ¯ prze` % myto.
nie p=ac'cy myta.
˚prze ¯ ang. over.
†przenajdowa: jęz. zjednywa:,
pozyskiwa:, przekupywa:.
ang. win the favour,
ros. sklonqt; na svo[ storo-
nu-sk=onjat na swoju storonu.
†przeniecha: jęz. zaniecha:.
starofranc. abandoner,
>redniow. ang. abandonen,
ang. abandon,
ros. poki-dat;/nut;-pokidat,
ostavl-qt;/it;-ostawljat.
przenie>: ¯ prze` % ˚nie>:.
przenigdy
przenikn': ¯ prze` % ˚nikn':.
przeno>nia wyra/enie u/yte w
znaczeniu wt[rnym, wymagaj'ce
my>lowo por[wnania go z pierwot-
nym bo zawieraj'ce analagi" i jed-
nocze>nie nowe elementy stosowne
do sytuacji, opisu; metafora;
t=umaczenie metafory.
gr. meta` ]prze`, poprzez\ %
pherein ]nosi:\ ˘ metapherein ˘
metaphora ˘ =ac. metaphora ˘
franc. metaphore, ang. metaphor,
ros. perenos slov-pierenos s=ow.
przeobra/enie
†prze< jęz. dla niego.
ang. for him, ros. dlq nego.
przeoczy: nie dojrze: czego, nie
zauwa/y:, opu>ci: wzrokiem,
pomin': przez nieuwag".
staropol. przepatrzy:, ]$\
¯ prze` ]przez `, ponad `\ % oczy.
ang. overlook ¯ over` % look,
ros. nadsmotret;-nadsmotret.
przeor rel. prze=o/ony klasztoru
w niekt[rych klasztorach.
staropol. pryjor.
=ac. prior ˘ >redniow. =ac. prior,
anglosas. prior, starofranc. prior,
priur, >redniow. ang. i ang. prior
]1. prze=o/ony zakonu, 2. opat\,
ros. glava monastyrq-
g=awa monastyrja.
przeora: ¯ prze` % ˚ora:.
przepali: ¯ prze` % ˚pali:.
†przepami"ta: zapomnie:.
ang. forget, ros. zabyt;-zabyt.
przepasa: ¯ prze` % ˚pasa: ¯ pas.
przepa>: ¯ prze` % ˚pa>: ¯ pad.
1. przepa>: bez wie>ci – straci: zu-
pe=nie z oczu, bez s=ychu,
2. g="boka rozpadlina, urwisko.
¯ prze` % pa>: ¯ pada:.
staropol. przepa>: –
1. przej>:, przebiec,
2. przedosta: si", przenikn':. ]$\
ang. precipice, steep cliff, crag,
abyss, ros. propast;-propast,
bezdna-bezdna,
Latopis 1116 prob≠gli sut;-
probiegli sut ]przepadli\.
†przepatrzy:
1. przewidzie:,
2. przeoczy:. ]$\
¯ prze` ]1. przysz=o>:, 2. ponad\ %
patrze: ]¢jrze:, ¢gl'da:, widzie:\.
anglosas. foreseon,
ang. foresee, overlook,
ros. ]przewidzie:\ predvidet;,
]przeoczy:\ nadsmotret;.
przepatrzy: ¯ prze` % ˚patrzy:.
przepcha: ¯ prze` % ˚pcha:.
przepe=ni: ¯ prze` % ˚pe=ni:.
przep"dzi: ¯ prze` % ˚p"dzi:.
przepi': ¯ prze` % ˚pi':.
przepi: si" ¯ prze` % ˚pi: si".
przepierzenie
przepi=owa: ¯ prze` % ˚pi=owa:.
przepina: ¯ prze` % ˚pina:.
przepi[rka ptak.
1. Coturnix coturnix, ptak z rodziny
ba/ant[w, o brunatnym upierze-
niu, bia=ym podgardlu, ceniony ze
wzgl"du na smaczne mi"so,
2.a. rodzaj ta<ca ludowego,
2.b. garstka nie z/"tych k=os[w /yta
zostawiona na polu po /niwach,
maj'ca zapewni: plony w nast"p-
nym roku,
2.c. rodzaj ozdobnej wi'zanki do-
/ynkowej z k=os[w i kwiat[w.
przepisa: ¯ prze` % ˚pisa:.
przeple>: ¯ prze` % ˚ple>:.
przep=aci: ¯ prze` % ˚p=aci:
przep=oszy: ¯ prze` % ˚p=oszy:.
przep=uka: ¯ prze` % ˚p=uka:.
przep=yn': ¯ prze` % ˚p=yn':.
przep=ywa: ¯ prze` % ˚p=ywa:.
przepoi:
¢przepo= po=owa.
Latopis 1116 pripol=-pripo=.
przepo=owi: ¯ prze` ]wi"cej ni/\
% po=owa ¯ p[=.
Latopis 1116 pripolovit;-
pripo=owit.
†przepomnie: zapomnie:.
†przepomoc
1. pokona:, przem[c, zwyci"/y:,
2. zdo=a:. ˚przemoc.
ang. prevail,
ros. vzqt; lub oder'at; verx.
przepona
przepowiada: jęz. powiada: przed
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
czasem. ˚proro-ctwo(k.
¯ prze` ]przed\ % powiada:.
staropol. przepowiada: ]opowiada:,
kazania g=osi:, wyk=ada:\.
wo=. 1289 propov≠dati-
propowiedati ]przepowiada:\.
przepowiedzie:
¯ prze` % ˚powiedzie:.
przepracowa:
¯ prze` % ˚pracowa: ¯ praca.
przepra: ¯ prze` % ˚pra:.
†przeprawi: przeb=aga:,
przejedna:, przebaczenie zyska:.
przeprawi: si"
¯ prze` % ˚prawi: si" ¯ przeprawa.
przeprosi: ¯ prze` % ˚prosi:.
przeprowadzi:
¯ prze` % ˚prowadzi:.
przeprz-'c("ga:
przeprze:
przeprz"ga:
przepuklina
przepust
przepustka dokument
1. wydany /o=nierzowi, zezwalaj'cy
na opuszczenie jednostki na czas
okre>lony,
2. zezwalaj'cy na wej>cie do jakie-
go> urz"du, wyj>cie z niego, lub
przebywanie na jakim> terenie; tak-
/e ww[z albo wyw[z towar[w.
franc. conge, permission,
niem. urlaub ]urlop\, verlaub ]za po-
zwoleniem\, ang. furlough ]a leave of
absence; especially in military usage,
a leave granted to enlisted personel for
a specified period of more than three
days, czyli wybycie, nieobecno>:
wci'gni"tych na list", na okre>lony
czas, wi"cej ni/ 3 dni\,
ros. otpusk-otpusk.
przepuszczalny
przepu>ci: ¯ prze` % ˚pu>ci:.
staropol. przepu>ci: –
dopu>ci:, dozwoli:.
ang. †Old Polish allow.
przepyta: ¯ prze` % ˚pyta:.
przerachowa:
¯ prze` % ˚rachowa:.
†przeradzi:
1. przekona:,
2. oszuka:, zdradzi:. ]$\
ang. convince, swindle, betray.
przera-/enie(zi:({liwy
¯ prze` % ˚razi: ¯ raz ]cios\.
staropol. przerazi: –
przebi:, przek=u:, ugodzi: ]$\.
ang. pierce, cut through, hit.
przer'ba: ¯ prze` % ˚r'ba:.
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
przer"b-la(el r'ba: ¯ r"ba:. si=a; t=um. od ty=u, ang. extend, expand, stop.
otw[r wyr'bany w lodzie, na rzece, 2. najd=u/szy i najkr[tszy dzie< roku, przestawi: ¯ prze` % ˚stawi:.
stawie, jeziorze. 21 czerwca i 21 grudnia,
przesilenie letnie i zimowe, gdy& przest'pi: ¯ prze` % ˚st'pi:.
przerobi: ¯ prze` % ˚robi:.
• s=o<ce jest najwy/ej nad g=ow', przest"p-ca(czo>:(stwo
przerodzi: si" tj. najdalej na P[=nocy ]letnie\, i
¯ prze` % ˚rodzi: ¯ r[d. • najni/ej nad horyzontem,
†przest"pek wyst"pek, grzech.
staropol. przest"powa: – prze-
przerosn': ¯ prze` % ˚rosn':. tj. najdalej na Po=udnie ]zimowe\.
kracza:, narusza: przykazania,
wg mSjp 1969& astr. «najwi"ksze odda-
przerost lenie S=o<ca od r[wnika niebieskiego».
¯ prze` ]wy`\ % st"pek ]kroczenie\.
ang. misdemeanor, sin.
przer[bka Szczerze m[wi'c, ja wiem gdzie jest
r[wnik na Ziemi, ale na niebie – nie przest"pny rok i sekunda
†przer[wna: przewy/szy:.
wiem. Wnioskuj" /e r[wnik niebieski ^ rok przest"pny – maj'cy 366 dni, wy-
˚przesi"gn':.
r[wnonoc& 21 marca i 21 wrze>nia. padaj'cy co 4 lata, od 1582, bo gwiezdny
ang. surpass, exceed.
Staro/ytni mniemali, /e dniami prze- rok ma 365 dni, 5 godzin, i dzi> “blisko
przerwa(: ¯ prze` % ˚rwa:. sile< s' 24-te dni, nie 21-sze, st'd rok 50 minut” – 49-ta minuta wyd=u/a si"
przerysowa: ¯ prze` % ˚rysowa:. podzielony by= na 4 sezony& 24 marca, nieznacznie z biegiem czasu, wskutek
24 czerwca, 24 wrze>nia, i 24 grudnia; dodawania przest"pnych sekund.
†przerzec wspomnie:, wymieni:, st'd za Bo/e Narodzenie przyj"to dzie< dodatkowy dzie<, wynik=y z nadmiaru
przem[wi:. 25 grudnia, bo 25 grudnia by= pierwszym blisko 6-ciu godzin, wypada w[wczas na
przerzeczony – d=u/szym dniem, dla nich, nadziej' kt[r' 29 lutego, kt[ry normalnie ma 28 dni.
wspomniany, wymieniony. ]$\ ma reprezentowa: Chrystus, 25 marca od 1972 roku, gdy system nanosze-
ang. mention, said. – Nowy Rok, 23 czerwca – poga<skie nia poprawek zosta= wprowadzony, 26
przerzedzi: >wi"to Kupa=y ]24 czerwca – >w. Jana przest"pnych sekund wprowadzono do
Chrzciciela\, 25 wrze>nia – Rosz Hasza- kalendarzowego roku; ostatni raz – 30
przerzeza: ¯ prze` % ˚rzeza:.
na, Nowy Rok /ydowski, z terminami czerwca 2015.
przerzn': no/em, pi=' nieco zmiennymi, i starorosyjski, zwany w rzeczy samej, system przygotowany
przerzuci: ¯ prze` % ˚rzuci:. ultramartowskim, tj. przesuni"ty o 6 jest i do odj"cia sekundy, lecz do tej pory
miesi"cy od martowskiego. nie zaistnia=a taka potrzeba, informuje –
przer/n': sierpem =ac. solstitium ¯ sol ]s=o<ce\ % sistere znacz'co – tekst na Internecie,
przesada przekroczenie. ]stanie powodowa:, powstrzyma:\ przest"pna sekunda – sekunda doda-
¯ prze` ]ponad\ % sad ]szybki krok\ ˘ starofranc., >redniow. ang. i ang. wana co kilka lat do kalendarzowego
˘ sadzi: ]biec, susem, impet do solstice, ros. povorot solnca, roku, w spos[b nieregularny, by wej>:
poruszania si" dodany\. solncestoqnie. w zgodno>: z rokiem gwiezdnym;
staropol. przesadzony – przeskoczy: ¯ prze` % ˚skoczy:. szczeg[=y na Internecie.
nadmiernie obarczony. Mechanizm, w moim zrozumieniu&
przes=a: ¯ prze` % ˚s=a:. S=o<ce wyrzuca tony swej masy,
przesadzi: ¯ prze` % ˚sadzi:.
przes=awny ¯ prze` % s=awa. ka/dej sekundy, w przestrze<.
przes'd ¯ prze` % ˚s'dzi:. gdy masa S=o<ca wypala si", jak bry=a
przes=oni: ¯ prze` % ˚s=oni:.
przes'dzony w"gla w piecu, si=a grawitacji maleje –
staropol. przes'dzony – skazany. przes=ucha: ¯ prze` % ˚s=ucha:. Ziemia zatacza coraz szersze kr"gi, i
†Old Polish convicted. przes=u/y: ¯ prze` % ˚s=u/y:. co kilka lat musi by: dodawana jedna
sekunda do kalendarzowego roku by
przeschn': ¯ prze` % ˚schn':. ¢przespa nasyp. wej>: w zgodno>: z gwiezdnym.
przesia: ¯ prze` % ˚sia:. Latopis 1116 prispa-prispa.
inni – b='dz', s'dz'c, /e to mo/e fale
przesiad-a:(ka przespa: ¯ prze` % ˚spa:. morskie powoduj' proces op[{niania,
†przespiecznie jęz. bezpiecznie. albo ruchy geotektoniczne.
przesi'kn': przed milionami lat Ziemia kr"ci=a si"
ang. safe, ros. bezopasno.
przesi'>: si" bli/ej S=o<ca, rok by= kr[tszy i doba – te/,
†przesta: na czyim zdaniu jęz. na Ziemi by= klimat tropikalny.
przesiedl-enie(i: trzyma: si" czyjego> zdania. ]$\ c.d. ˚ewolucja.
¯ prze` % ˚siedli:.
przesta: ¯ prze` % ˚sta: ]si"\. ang. leap year, leap second,
przesiew ¯ prze` % ang. sieve. ros. visokosnyj god.
przestanek jęz. przerwa.
†przesi"gn': przewy/szy:. bez przestanku – bez przerwy, nie- przest[j
˚przer[wna:. ustannie. bez ^ nie; prze ^ u. przestraszy: ¯ prze` % ˚straszy:.
ang. surpass, exceed. M. Kromer 1512–†1589 wspominaj'c
o sejmie w Piotrkowie, o nad u/yciu przestroga jęz.
przesi"k
w=adzy poselskiej& „za> pot"/nieysi wskaz[wka /e czego> lub kogo>
przesilenie jęz. niekt[rzy, i nie spokoyni senatorowie nale/y unika:, strzec si",
przej>cie biegu rzeczy na przeciwne. ostrze/enie ]prze ^ o\.
bez przestanku ich }kr[l[w| sobie znie-
¯ prze` ]wi"cej ni/\ % si=a % `nie
wala: bankietami, i hoynym datkiem ˚Ss 2011, staropol. przestroga –
]forma gramatyczna, wskazuj'ca na ro- ostro/no>:, rozwaga ]$#\.
na sw' stron" zaci'ga:...itd.”
dzaj s=owa – do jakiej grupy ono nale/y\. ang. warning, caution,
1. dosł. si=' ponad wytrzyma=o>: przestarza=y ros. peredostereganie, pere-
czego, odt'd rzeczy tocz' si" w †przestawa: dostere'enie, namëk.
przeciwnym kierunku, 1. rozci'ga: si", dosi"ga:, przestronny jęz.
¯ prze` ]wi"cej ni/, ponad `\ % 2. poprzesta:.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
staropol. przestrony – przesz=ym znalaz=a si" na pocz'tku †prze>piewa:
obszerny, szeroki, rozleg=y. s=[w, w formie przedrostka, a czas staropol. prze>piewa: –
ang. spacious, przysz=y wy=oni= si" z czasu prze- pozostawa:, przebywa:, trwa:.
ros. prostrannyj-prostrannyj, sz=ego i jest w formie u=omniej,
prze>piewa:
obwirnyj-obszirnyj. stosownie do cz"stotliwo>ci u/ywania
¯ prze` % ˚>piewa:.
]wi"cej ˚nr 050 czasownik\&
przestrza= prze>wiadcz-enie(y:
• prze` ^ za ]sob'\ ˘ prze(za-sz=y,
przestrzec ¯ prze` % ˚strzec. z ty=u, co by=o, ¯ prze` % ˚>wiadczy:.
przestrzeli: ¯ prze` % ˚strzeli:. • przy` ^ przed ]sob'\ ˘ przysz=y, †prze>wiat=y przejasny, znamienity.
z przodu, co b"dzie. ang. splendid, glorious, remarkable.
przestrze-<(nny przy¶sz=y  u¶bieg=y, biegtok;
przestworze przy•sz=y – nad•chodz'cy, prze>wieca: ¯ >wieca ¯ >wiat=o.
prze•sz=y – ode•sz=y, u•bieg=y. ˚i>:. by: widocznym przez co.
przestw[r
przeszuka: ¯ prze` % ˚szuka:. prze>wietl-enie(a:(i:
przesun':
przeszy: ¯ prze` % ˚szy:. przetak sitko do odsiewania ziarna.
przestygn': ¯ prze` % ˚stygn':. ¯ prze` % tak ¯ tok ]p=yw\.
przesun': ¯ prze` % ˚sun':.
prze>cierad=o tkan. cz">: bielizny
po>cielowej, du/y, prostok'tny p=at przeta<czy: ¯ prze` % ˚ta<czy:.
przesuszy: ¯ prze` % ˚suszy:. tkaniny lnianej lub bawe=nianej, przetarg handl.
przesy=ka zwykle bia=ego koloru. post"powanie w sprawie sprzeda/y,
s=owotw. zwi'zane ze >cieleniem, kupna, lub zam[wienia na wykona-
przesypa: ¯ prze` % ˚sypa:. rozpo>cieraniem, >cierk', s=aw. sti- nie rob[t, przeprowadzone w drodze
przesyt ra-t’(: ]pra:\; prze` ]olbrzymi(e\ % wyboru najkorzystniejszej oferty.
}wsp[lne| >ciera-:(d% =o ]rodzajnik,
przeszczep(i: przetchlinki bot.
rzecz, woda\ ¯ `: % =o; prze>ciera:
przeszed= ¯ szed= ¯ i>:. p"kni"cia na powierzchni owoc[w i
% =o ˘ prze>cierad=o ^ du/e pranie
mazur. 1475& prowed p"d[w ro>lin przez kt[re odbywa si"
}wod'|; s=owo nowe.
]przeszed=em\. wymiana gaz[w.
ros. pra-:(lny, brudna bielizna&
przeszed= ¯ prze` % ˚szed=. stir-at;/al;nyj/ka. przetkn': ¯ prze` % ˚tkn':.
mazur. 1475& prowed prze>cign': przet=umaczy: jęz.
]przeszed=em\. ¯ prze` % t=umaczy: ¯ um.
prze>ladow-a:(anie(ca czynność.
przeszeregowa: wywiera: nacisk w r[/ny spos[b& †przeto(:(/ wi"c, zatem, dlatego,
przeszkoda prze=aj. 1. gn"bi:, uciska:, szykanowa:, skutkiem tego, ˚przezto:.
prze` ]na\ % szkoda ]z=o, =aj\ ˘ prze- 2. dr"czy:, dokucza:, przetoczy: ¯ prze` % ˚toczy:.
szkoda ]na z=o>:\; =aj ˘ =ajdak. do fizycznej likwidacji w='cznie.
=ac. per` ]prze(z`\ % sequi ]na- przeto-k(kowy(czy: czynność.
ang. hindrance, obstacle,
]bieg, tor\ hurdle, st"powa:, “>ladowa:” – i>: >ladem\ †przetoli czy/(albo/ dlatego. ]$\
ros. pomexa-pomiecha, prepqt- ˘ persequi ˘ persecutor, przetopi: ¯ prze` % ˚topi:.
stvie-prepiatstwie; pletënka- starofranc. persecuteur ˘
pletionka, pleten;-plete<. persecuter ]ty=y, tylna formacja, przetrawi: ¯ prze` % ˚trawi:.
tj. id'ca >ladem\, przetr'ci: ¯ prze` % ˚tr'ci:.
przeszkodzi: franc. la poursuite, persecution,
¯ prze` % ˚szkodzi: ¯ szkoda ]z=o\.
ang. persecut-e(ion(ing;
przetrwa: ¯ prze` % trwa:.
przeszkoli: ¯ prze` % ˚szkoli:. =ac. persecutio ˘ starofranc. i przetrz'>: ¯ prze` % ˚trz'>:.
przesz=o wi"cej ni/, ponad. >redniow. ang. persecio]u\n ˘ przetrzebi: ¯ prze` % trzebi:
¯ prze` ]ang. over ^ ponad\ % sz=o. ang. persecution ]prze>ladowanie\,
staroros. presl≠dova-t;/nπe/ przetrze: ¯ prze` % ˚trze:.
przesz=oroczny /atel;-presledowa-t(nie(atel. przetrzyma: ¯ prze` % ˚trzyma:.
przesz=o>: to, co min"=o, ubieg=o. pro  per, prosectution ]>ciganie\
przetwornik ¯ prze` % tw[r.
s=owotw. zwi'zane z i>:szed=,  persecution ]prze>ladowanie\, w
przetwarzacz ]tw[r ^ twarz ˘
sz=a, sz=o ˘ `sz=o>:; z biegiem /ycia, j. rosyjskim maj' jeden termin na
potw[r ^ potwarz\.
czasu; sz=o pokr. chodzi& o co posz=o obie, cz"sto do>: r[/ne czynno>ci ˘
z przek'sem, czyli /artem ]#\&
]czas przesz=y\ – o co chodzi$ ]czas staroros. presl≠dovanπe ^
dla rodzaju m"skiego – przetwornik,
tera{niejszy\ ang. persecute ]prze>ladowa:\ i
dla rodzaju /e<skiego – przetwornica.
prze` ^ za`, u` ˘ prze(za(u-sz=o, prosecute ]>ciga: przest"pstwa\.
prze(za(u-chodzi. ˚prokurator. przetworzy: ¯ prze` % ˚tworzy:.
przesz=y ¯ prze` % ˚sz=y. prze>lizn': si" przetw[r(nia ¯ prze` % ˚tw[r.
za sob', za nami, co by=o. †prze>piech pomy>lno>:, powo- przetyczka bolec przechodz'cy
Koncepcja czasownik[w& dzenie. ]$\ s=aw.-ros. u>piech, przez otw[r w elemencie, s=u/'cy
• z ty=u – czas przesz=y, prze ^ u. do umocowania cz">ci, np. k[=ka na
• z przodu – czas przysz=y, osi w[zka.
• >rodek – czas tera{niejszy. †prze>pie: poszcz">ci: si", uda: si".
¯ prze` ]wskro>\ % tka:, wtyka:.
id'c z kierunkiem pisania& ¯ prze` ]u`\ % uspiech.
ty= – >rodek – prz[d, ang. succeed, przewa-ga(/y: czynność. ¯ waga.
w ten spos[b informacja o czasie ros. uspex-uspiech, 1. bardziej, wi"cej ci"/ki,
udaha-udacza, 2. wi"cej ilo>ciowo, g[rowanie
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Wondershare
yy
nad czym>, kim>.
przewali: ¯ prze` % ˚wali:.
†przewa= 1. ba=wan, fala,
2. ulewa, nawa=nica.
przewa/a: czynność.
1. wa/y: jeszcze raz, ponownie,
2. g[rowa:, wag" bra:, szczeg.
liczb', ilo>ci'.
przewa/nie w wi"kszo>ci,
dosł. odchylenie od r[wnowagi,
staropol. przewa/no>: –
odwaga, >mia=o>:.
staropol. przewa/ny – zwyci"ski,
odnosz'cy przewag", odwa/ny.
¯ prze` ]poza\ % waga ]r[wnowaga\
fragmenty z 1816 roku&
• „zgromi= przewa/nie”,
• „w nagrod" tylu przewa/nych
us=ug”,
• „z przewa/n' p=yn'= tam si='”,
• „przewa/ne zwyci"ztwo”.
przewa/y: ¯ prze` % ˚wa/y:.
przew"drowa:
¯ prze` % ˚w"drowa:.
przewia: ¯ prze` % ˚wia:.
przewi's=o roln. ¯ wi'za: ]snopki\.
}ja zna=em je jako powr[s=o lub
przewr[s=o, jedno z nich,
ponad 50 lat min"=o, J.D.|
przewi'za: ¯ prze` % ˚wi'za:.
przewidzie: ¯ prze` % ˚widzie:.
my>l' wywnioskowa: co zdarzy si" w
przysz=o>ci, widzie: ni' przysz=o>:.
staropol. przepatrzy:,
¯ prze` ]przysz=o>:; prze ^ przy\ %
patrze: ]¢jrze:, ¢gl'da:, widzie:\.
anglosas. foreseon, ang. foresee,
ros. ]przewidzie:\ predvidet;.
†przewiedzie: odkry:, pozna:.
ang. discover, learn,
ros. otkryt;-otkryt.
przewierci: ¯ prze` % ˚wierci:.
†przewierzga: przemienia:,
przeobra/a:.
=ac. transformare,
starofranc. transformer,
>redniow. ang. transformen,
ang. transform,
ros. pereobrazovyvat;.
przewiesi: ¯ prze` % ˚wiesi:.
przewie>: ¯ prze` % ˚wie>:.
przewietrzy: ¯ prze` % wiatr
¯ s=aw.-ros. wietier.
przewiewnik ¯ wia:.przewie{:
¯ prze` % ˚wie{:.
mazur. prevezesœ ]przeprawi= si"
przez, przewi[z=\.
przewie{: ¯ prze` % wie{:.
przewija: ¯ prze` % ˚wija:.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
przewini: ¯ prze` % ˚wini:.
przewlec ¯ prze` % ˚wlec.
przewodzi: ¯ prze` % ˚wodzi:.
przewod-zi:(ni(nicz'cy czynność.
¯ prze` % wodzi: ¯ woda, prowadzi:,
na czele by:.
staropol. przewodzi: na kim> –
1. wymaga:, 2. prze=amywa:.
ros. navodit;-nawodit ]przewodzi:,
kierowa:\, zavedu[]ij-
zawiedujuszczij ]kierownik\,
zavedyvanie-zawiedywanie
]zarz'dzanie, kierownictwo\.
przewo{nik prof. ¯ wozi: ¯ w[z.
przew[d ¯ prze` ]pra\ % w[d ]wo ¯
woda\ ˘ prawo ]przewodnik\, przew[d
s'dowy, pow[d, rozw[d.
przew[z czynność.
przemieszczenie, transport, z miej-
sca na miejsce, wozem.
przewra/liwienie osob.
przewrotn-o>:(y char., osob.
¯ prze` ]od`\ % wrotno>: ¯ wr[t.
post"powanie przeciwne do deklara-
cji, swoich s=[w; fa=sz, ob=uda.
Przewrotno>: katolickiego kleru i
komunist[w&
kler – my>li ociele, a mowa o zba-
wieniu duszy,
komuni>ci – my>li o podboju Europy
Zach., a mowa o utrzymaniu pokoju.
Watykan i katolicki kler – my>li
o zaspokojeniu poci'gu seksualnego
pederast[w i pedofil[w; >ciany budyn-
k[w Watykanu ozdobione s' malowi-
d=ami ukazuj'cymi pi"kno ludzkiego
cia=a, os[b doros=ych i dzieci.
Komuni>ci za> g=osili >wiatu, /e to
Europa Zachodnia czycha na zdobycze
socjalizmu, chce wojny, to dlatego
zmasowali armie w Niemczech, niby
dla obrony, w gruncie rzeczy dla pod-
boju jej, atakiem, napadem, wojn'&
“Bój to będzie ostatni, krwawy skoń-
czy się trud, gdy związek nasz bratni
ogarnie ludzki ród”.
Po upadku ustroju socjalistyczne-
go, 1980–1991, Europa Zach. nie
skorzysta=a z okazji – nie wtargn"=a
do Europy Wsch., jak komuni>ci
fa=szywie propagowali.
wi"cej ˚zbrojenia.
W mej opinii, opartej na obserwacjach
i do>wiadczeniach z rodakami i S=a-
wianami w pi>miennictwie, szczeg.
Rosjanami – fa=sz jest wynikiem krwi
powoduj'cej niedorozw[j my>lowy,
bliski mongolizmu. Osoba opowiada
co>, co nie jest prawd', i nie wie o tym,
nie zdaje sobie z tego sprawy.
Dlatego S=awianie nie wydali cz=o-
wieka my>li wielkiej, z wyj'tkiem
+omonosowa, i nie wydadz'.
Remove
Watermark PDFelement
yy
Polacy fa=szuj' mniej, Rosjanie –
wi"cej, zalewaj' Europ" Zach. i >wiat
fa=szem i przewrotno>ci', dlatego
Europa Zach. boryka si" z Europ'
Wsch., a Polacy – z Rosjanami.
˚fa=sz.
przewr[ci: ¯ prze` % ˚wr[ci:.
staroros. prevratiti-prewratiti,
ros. obratit;, sovratit;,
sklonit;,
ang. to overturn, to turn, to invert, to
reverse; to converse, to counter.
przewr[s=o, powr[s=o roln.
skr"t z z/"tego zbo/a s=u/'cy do zwi'-
zania snopka w ten spos[b, /e gar>:
>ci"tego zbo/a dzielona jest na dwie
cz">ci, te skr"cone ze sob' w cz">ci
k=os[w, by ca=o>: by=a d=u/sza, i sno-
pek tym powr[s=em zwi'zany.
przy om=otach snopek rozwi'zywany
i powr[s=o wrzucane do gard=a m=o-
carni, razem z nim.
˚przewi's=o } ¯ wi'za: | mi nieznane.
przewr[t społ., czynność.
radykalny zwr[t, odej>cie od dotych-
czasowych zasad, sytuacji,
fizyczny i my>lowy.
†przewuj czy przeuj pokr.
brat prababki
}pierwotnie litera W nie istnia=a w
pisowni, urobiona w XI wieku, w
Normandii, do Europy Wsch. dotar=a
w p[{nym Íredniowieczu, st'd i
Aszerade n(Dwin' w XIII w. ¯
wasser % rode.
przewy/szy: ¯ prze` % ˚wy/szy:.
przez
1. w poprzek czego, na wskro>,
po=o/enie po przeciwnej stronie
˘ skoczy: przez r[w,
2. okres czasu ˘ przez d=ugie lata,
3. czynnik mno/enia i dzielenia
˘ przez dwa,
4. po>rednik ˘ rozmowa przez telefon,
prasowa: przez szmat", poda: list
przez kogo,
5. wskazanie na przyczyn", z powodu
˘ przez szacunek.
staropol. przez(e – 1. przez, 2. bez.
staropol. przez spary –
przez palce, pob=a/liwie,
staropol. przez zap=aty –
bez zap=aty, darmo.
ang. over, across; along, through,
by, via; from, within, in, after,
ros. herez-czerez.
przezacny jęz. wi"cej ni/ zacny.
†przezden g="bia bez dna, abbys,
przez ^ bez.
†przezdroga bezdro/e.
†przezdziatkini niep=odna ]$\.
†przezdzieci<stwo bezp=odno>:.

Wondershare
yy
†przezdzi"ki przemoc', gwa=tem,
koniecznie, niepowstrzymanie. ]$\
przeze< jęz. przez niego.
przezi"bi-enie(: ¯ prze` % ˚zi"bi:.
¯ zi'b ]ch=[d, stud\ ˘ zi"ba, studnia,
ros. prostuda ]przezi"bienie\.
†przez kost zgi"ty przez chorob",
skrzywiony ]$\.
†przezm'dek m"/czyzna pozba-
wiony j'der. ]$\
przezorny ¯ prze` ]na wskro>\ %
zorny ¯ ¢jrze:, pokr. wzrok.
staropol. przezorny – przejrzysty,
przezroczysty, przenikliwy. ]$\
†przezpiecznie dobrze, jak nale/y.
staropol. przezpieczno>: –
troska, opieka.
†przezprawie bezprawie.
przezrocz-e(ysty jęz.
¯ czysty wzrok przez, czyt. wstecz.
czysty – bez przeszk[d, utrudnie<,
tak i dawne «mie: – gdzie – czyst'
drog"».
`czysty sta=o si" przydawk', np.
sok ˘ soczysty.
†przezrozumny bezrozumny.
†przezto: ˚przeto: ]$\.
przezu: czynność. zmieni: buty.
¯ ozu: ]na=o/y: buty na nogi\.
przezwa: ¯ prze` % ˚zwa:.
przezwyci"/y: czynność.
¯ zwyci"/y: ¯ z` ]czas dok.\ % wy-
t"/y: ]si=y, zmagania si"\ ¯ t"gi.
przez-ywa:(wisko jęz.
prze{rocz-e(ysty ˚przezrocze.
†prze{rze:, przej{eze:
1. odzyska: wzrok,
2. przewidzie:, przeznaczy:,
3. przebaczy:, przepu>ci:. ]$\
†prze/ak cz=owiek niedouczony,
powierzchownie wykszta=cony.
†prze/egna: rel. pob=ogos=awi:.
staropol. prze/egnanie –
b=ogos=awie<stwo.
prze/egna: ¯ prze` % ˚/egna:.
prze/uwa: czynność ¯ /u:, /uchwa.
prze/y: jęz. ¯ prze` % ˚/y:.
¯ prze` ]na\ % /y: ]syci: si"\.
1. utrzyma: si" przy /yciu, /y: poza
tragiczne wydarzenie zwykle po-
ci'gaj'ce za sob' >mier: uczestni-
k[w, np. katastrof" samolotow',
zatopienie statku na morzu,
rozstrzelanie je<c[w,
2. przetrzyma: graniczny, kulminacyj-
ny punkt czego ]np. uniesienia\,
3. przej>: przez jakie> wydarzenia,
akcj", b"d'c emocjonalnie w nie
wci'gni"tym,
4. prze/y: – /y: od roku do roku, jak
przej>: od miejsca do miejsca ˘
prze/ywszy lat 85 poza rodzin',
granicami swego kraju, itp., nie
doczeka=....
prze¶moc  na¶sile.
prze/yna: sierpem czynność. ¯ /':.
prze/yt-ek(y rzecz wypad=a z /ycia,
przestarza=a, przebrzmia=a.
¯ prze` % /yt % ek,
/yt ˘ staro/ytny.
prz"dz-a(alnia(arz(iwo d=uga nitka.
¢prz"g(=o ci'g(=o, wi'zanie,
zaprz"g, wyprz"ga: ^
u(wy(za•ci'ga:. uprz'/,
sprz"ga: – spina:,
sprz"g=o – >ci'g=o ˘ >ci'g.
prz"s=o bud. prosty element kon-
strukcyjny zawarty mi"dzy dwiema
podporami, belka.
prz" ]przez\ % s=o ]prosto\,
t=um. od ty=u& prosto przez.
przodek
1. osoba /yj'ca wcze>niej od kt[rej
pochodzi osoba o kt[rej mowa,
rzecz,
2. w kopalni& czo=o chodnika, >ciany
lub komory, gdzie wybiera si"
ska=",
3. przednia cz">: wozu, przednie
ko=a z osi',
4. og[lnie& prz[d czego.
staropol. przodek – przodowanie,
pierwsze<stwo, pocz'tek.
=ac. ante` ]przed`\ % cedere ]i>:\
˘ antecedere ˘ ancecessor ]ten,
kto idzie z przodu, poprzedza\ ˘
starofranc., >redniow. ang. ancestre,
ang. ancestor; forepart, front,
ros. rodonahal;nik,
predok-predok, praroditel;.
przodowni-k(nica poz. społ.
odoba na czele, wiod'ca.
¯ prz[d.
prz[d jęz. front, czo=o; lico, twarz.
wg mSjp 1969&
1. «przednia cz">:, strona czego;
miejsca przednie, najbli/sze
czego; front; pocz'tek»,
2. «w l. mn. ‘przednia cz">: obuwia
os=aniaj'ca obicie i przedni' cz">:
stopy; przodki, przyszwy».
s=owotw. koncepcji ty=  prz[d&
w[r ^ ty=, plecy; t•w[r ^ prz[d, lico,
t•warz ˘ po•tw[r  po•twarz ˘
potworno>: ^ oszczerstwo.
anglosas. st ]¢prz[d, do przodu\ ˘ fyrst
]1. pierwszy, przedni, ang. foremost;
>redniow. ang. firste ˘ ang. first,
2. ksi'/", ¢szlachta, ¢szlachetny\ ˘
fir  staropol. pir, PF % st ˘ pier>.
prz[d – pier`, pier> ˘ pier•wszy
]pirwej wszytkich, przed wszystkimi\,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
pier•wotny, pier•>cionek ]szlach. ka-
myk\ ¯ stonek ]kamyk\ ¯ stone ]ka-
mie<\;
ty= – z`]granica\ % ad ]brzuch\ ˘
zad ]dosł. granica brzucha\ ˘
zad•ek ]ty=•ek\, wor•ek, st•ek, ˚ty=.
s=owotw. pochodne ˚przodek ]ale z
ty=u, nie z przodu\.
ang. forepart, front,
ros. ]prz[d, ang. forepart\ pered,
]budynku, ang. of a building\
fasad-fasad,
]czo=o, ang. forehead\ lob-=ob,
]twarz, ang. face\ lico-lico,
]wojsk. ang. mil.\ front-front.
przty-k(kn':(czek czynność.
˚pstryk.
przy jęz.
obok, w pobli/u, u, tu/, za`, po`.
przy~ troch" ^ pod`.
1. wi"cej ]pozytyw\,
2. troch", gdy za` ]zupe=nie\,
3. dokona: ]przyimek wskazuj'cy
czas\, liczne z=o/enia,
4. przy` ^ wy`,
ok. 1816& wygotowanym –
dzi>& przygotowanym,
5. za`,
6. nad`,
7. u` ]ja, wy\, st'd czasem z
zaimkiem zwrotnym «si"»,
np. przy•darzy:(='czy:(trafi:(
(gl'da:(si">: si".
8. wsp[=`.
Nie w zgodzie&
przy•sz=y  u•bieg=y ¯ bieg ]tok\ ˘
w g[rnym biegu(toku,
przy•wara  za•zaleta,
przy•ch[d ]przy•by=o\  roz•ch[d,
od•ch[d – u•by=o,
przy•bytek  u•bytek,
przy•sz=o>:  prze•sz=o>:,
przy•rostek  przed•rostek.
przy  u, za, prze(d, roz, od, do na,
o ]ca=kowicie\.
˚nr 030 – powi'zania mi"dzy
przedrostkami, i nr 482 – znaczenia
przedrostk[w.
wg mSjp 1969 – naukowo&
1. «przedrostek tworz'cy czasowniki
pochodne ]a tak/e inne wyrazy od
nich utworzone\ od czasownik[w z
uwydatnieniem nast"puj'cych wa/
niejszych odcieni, uzupe=niaj'cych
znaczenie wyrazu podstawowego»
a\ «osi'gni"cie blisko>ci, s'siedztwa
czego, np. przybiec, przyci'gn':,
przyjecha:, przycupn':przywie>:»
b\ «po='czenie z czym w jedn'
ca=o>:, umocowanie tego po='czenia,
np. przybi:, przycisn':, przyklei:,
przypi':»
c\ «cz">ciow', niepe=n', os=abion'
realizacj" tego, co oznacza wyraz
podstawowy, np. przyci':, przy-
ciemni:, przyciszy:, przypiec»

Wondershare
yy
d\ «zwi"kszenie, uzupe=nienie za-
sobu, ilo>ci czego, np. przysporzy:,
przyla:, przymierza:»
e\ «zaskoczenie, udaremnienie
dzia=ania, wykrycie czego, np. przy-
=apa:, przydyba:»
f\ «towarzyszenie czemu inn'
czynno>ci', przejawienie uznania,
np. przygrywa:, przyklasn':,
przytakn':»
g\ «dopasowanie, dostosowanie;
ich sprawdzenie, np. przymierzy:,
przyr[wna:, przystosowa:»
h\ «dzia=anie losowe, np. przytrafi:
si", przydarzy: si"»
2. «przedrostek tworz'cy przymiotniki
pochodne od innych przymiotnik[w, z
nadaniem odcienia s=abszej intensyw-
no>ci, cechy, np. przyciasny, przy-
d=ugi, przyg=upi»
3. «cz">: sk=adowa wyraz[w pochod-
nych maj'cych za podstaw" s=owo-
tw[rcz' po='czenie przyimka przy z
rzeczownikiem w miejscowniku, np.
przyl'dek, przys=owie, przypiecek;
przyboczny, przygraniczny»
Objaw niewiedzy, bo element niepew-
no>ci& niekiedy, niekt[re, czasami, a
tak/e i inne wyrazy z nimi zwi'zane,
zwykle; st'd i metoda cyganki, czyli
zgadywania do oporu.
wi"cej ˚do`, na`, od`, ...za`.
przybawi: jęz. ¯ przy` % ˚bawi:.
przybiec ¯ przy` % bieg.
przybi: ¯ przy` ]czas dok.\ % ˚bi:.
1. przymocowa: przy pomocy gwo{-
dzia i m=otka, biciem ^ stukaniem,
2. sprawi: komu przykro>: do stop-
nia omal za=amania, /e cze=k cho-
dzi “przybity”, jakby uderzany
czym systematycznie,
3. przybi: do brzegu ]dobi:\, ˚bi:.
przyb="da ¯ przy` % b='ka: si".
przybor-y(nik techn.
drobne narz"dzia ]przy ^ na\, pomoce
do wykonania czego>, szczeg. kre>lar-
skie; futera= na nie.
przyb[r ¯ przy` % ˚p=yw(b[r
przybra: ¯ przy` % ˚bra: ˘ b[r.
przybudowa:
¯ przy` % ˚budowa:.
przyby: ¯ przy` % ˚by:.
przybysz przyszed=, przyjecha=.
przybytek jęz. przyrost, przych[d.
†przych"do/y: ozdobi:, przystroi:.
ang. beautify,
ros. ukrawat;-ukraszat.
przychodnia zak=ad leczniczy.
przychodzi: ¯ przy` % ˚chodzi:.
przych[d wp=yw do kasy.
przych[wek ¯ ch[w.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
przychwyci: ¯ przy` % ˚chwyci:.
przychyli: ¯ przy` % ˚chyli:.
przyciasny jęz. troch" za ciasny.
przyci': ¯ przy` % ˚ci':.
przyci'gn': przy` ]nad\ % ci'gn':.
wo=. 1289 pritœgl=-pritiag=
]przy(nad-ci'gn'=\.
przycie>
przycinek jęz. przy ^ do, wym[wka.
przyciska: ¯ przy` % ˚ciska:.
przycisn': ¯ przy` % ˚cisn':
przycumowa: ¯ cuma.
przycupn': przy=apa:, ¯ cup(n':.
przyczai: si" ¯ przy` % ˚czai:.
przyczepa ¯ przy ^ za ^ do,
% czepa ¯ czepi:, ˚czepy.
beznap"dowy pojazd drogowy do-
stosowany do ci'gni"cia go poprzez
doczepnienie do {r[d=a energii ]ko-
nia, silnika spalinowego\.
ang. trailer.
przyczepi: ¯ przy` % ˚czepi:.
przyczesa: ¯ przy` % ˚czesa:.
†przycze>: przypisa: ]$\.
ang. attribute, ros. pripisat;.
przyczko fiasko, niepowodzenie.
s=owotw. pokr. przykro.
przycz[=ek ¯ czo=o.
1. archit.
2. bud.
3. wojsk.
przyczyna pow[d.
przy•czyna – po•w[d,
czyn¶no>: – prze¶w[d ]np. s'dowy\.
przyczynia: si"
¯ przy` %˚czyna: ¯ czyn.
†przyczynienie wstawiennictwo.
=ac. intercessio ¯ intercessus,
ang. intercession,
ros. zastupnihestvo,
xodatajstvo-chodatajstwo
†przy:, przy>: przyj>:, doj>:.
ang. come, ros. pritti.
†przy: o co nabawi: si" czego.
=ac. acquirere ˘ starofranc. aquer-
re ˘ >redniow. ang. aqueren ˘
ang. acquire,
ros. priobretat;-priobretat.
przyda: ¯ przy` % ˚da:.
przyda: si" przydarzy: si".
staropol. przyda: si" –
przydarzy: si".
przydarzy: si" ¯ przy` % ˚darzy:.
przydatki cz">ci narz'du rodnego
kobiety, przy ^ za.
przydatn-o>:(y ¯ przyda:.
Remove
Watermark PDFelement
yy
przy` ^ po`, u`; po(u•/yteczno>:.
przydawka jęz., szkoln.
przydech
przydepta: ¯ przy` % ˚depta:.
przydomek nadane komu charakte-
rystyczne jemu miano, nazw", po-
chodz'c' z wygl'du b'd{ charakteru,
np. wielki, brodaty to stary ]ros.
W=odzimierz i pol. Kazimierz Wielki,
Henryk Brodaty\, Boles=aw Ímia=y,
ros.-wo=. Mstis=aw Uda=y, ros. Jurij
Wielkie Gniazdo, ang. Richard Lwie
Serce, przydomkami s'& Krzywousty
]fa=szywy\ i Fa=szywy, W'/, +ysy,
itp. Pomagaj' one wy=owi: z pami"ci
osob" o kt[rej mowa, bo zwykle wi"cej
ni/ jedna osoba nosi=a identyczne imi",
czasem kilkana>cie takich os[b.
franc. surnom, sobriquet,
ang. nickname,
ros. prozvi]e-prozwiszcze.
przydomowy jęz.
¯ przy` ]ko=o, tu/, obok\ % dom.
przydro/ny jęz.
¯ przy` ]obok\ % droga.
przydusi: ¯ przy` % ˚dusi:.
przydzia= ¯ przy` % dzieli:.
przydzieli: ¯ przy` % ˚dzieli:.
przyfabryczny jęz. ¯ fabryka.
przygada: ¯ przy` % ˚gada:.
†przygana nagana, przymawianie.
staropol. przygania: – gani:, ubli/a:.
ang. blame, abuse, insult,
ros. poricanie-poricanie,
uprëk-upriok, xula-chu=a.
przygarn': ¯ przy` % ˚garn':.
przygasi: ¯ przy` % ˚gasi:.
przygi': ¯ przy` % ˚gi':.
przygl'da: si"
¯ przy` % ˚gl'da:.
przyg=uszy: ¯ przy` ]troch"\ % ...
przygna: ¯ przy` % ˚gna:.
przygna= przy` % gna: ]p"dzi:\.
wo=. 1289 prigna-prigna.
przygn"bienie psych. ¯ gn"bi:.
przygoda niezwyk=y przypadek,
zdarzenie spotykaj'ce kogo>.
przy•god•a  przy•pad•ek ¯
god ^ pad ˘ po•god•a ^ o•pad;
niebo wypogodzi=o si" ]rozchmurzy-
=o, mo/e pierwotnie wypada=o\.
staropol. przygoda –
przypadek, traf, nieszcz">cie,
staropol. przygodzi: si" –
1. przydarzy: si", sta: si",
2. by: w por",
3. pasowa:, stosowa: si". ]$\
=ac. adventura ]dosł. zdarzenie,
ang. a happening\ ˘ starofranc. i

Wondershare
yy
>redniow. ang. aventure ˘
ang. adventure; accident,
ros. prikl[henie-prikluczenie,
sluhaj-s=uczaj.
przygoni: ¯ przy` % ˚goni:.
przygotowa: dosł. przysposobi:.
¯ przy` % ˚gotowa: ]sposobi:\.
1816 r. wygotowa:&
o Stefanie Batorym, zak=adaj'cym
„szko=" g=[wn' Litewsk'” w Wilnie
1581& „Gdy iu/, m[wi on }Sulikow-
ski, opisuj'cy rzecz|, przywiley ustana-
wiai'cy Akademi', by= wygotowanym,
pos=a= go kr[l do Podkancelerzego,
Wo=owicza, aby do niego da= piecz":
przycisn':... itd.” ˚statek.
przygraniczny jęz ¯ granica.
przygrywa: ¯ przy` % ˚gra:.
przygry{: ¯ za` % ˚gry{:.
przygrza: ¯ przy` % ˚grza:.
przygwo{dzi: czynność. ¯ gw[{d{.
przyhamowa:
¯ przy` % ˚hamowa:.
przyho=ubi: ¯ ho=ub ]go='b\.
przyimek jęz. wg mSjp 1969&
«wyraz nieodmienny ='cz'cy niejed-
norodne cz">ci zdania lub wyra/enia,
okre>laj'cy zwi'zki podrz"dne, rz'dzi
przypadkami wyraz[w od niego zale/-
nych» – naukowo.
Bardziej zrozumiale& pozwala okre-
>li: lokalizacj" przedmiotu, miejsce,
czas, lub pewien stan.
¯ przy` % imek ¯ ima: ]j':\, tj.
przy='czony do czego>, ale stoi z
frontu.
s=owotw. pokr. ˚zaimek.
do, na, po, za, pod=ug ¯ niem. nach.,
silny wp=yw j"zyka niemieckiego,
bo i st'd litera i d{wi"k Z ¯ zeit w
j"zyku polskim u/ywana w wielo-
rakich formach i znaczeniach, ˚040.
znane mi przyimki wskazuj'ce miej-
sce i czas, cz"sto stosowane&
1. po ^ powy/ej, ˘ ponad, np.
ponad drzewami, ponad g=ow',
2. po ^ wzd=u/ ^ nad ^ przy ^ obok,
po ^ pod=ug ¯ niem. nach, tak/e
¯ gr. potami ]rzeka\, szczeg. u
lud[w nadba=tyckich ]Litwy i
+otwy – ga="zi Greko-Ormian\,
w nazwach miejscowo>ci po=o/o-
nych nad rzekami, wodami&
Poniewie/ys ]Niewia/a\, Pojurze
]Jura\, Poniemunie ]Niemen\, i
szeregu innych, Pomorze ]nad Ba=-
tykiem\, Powo=/e ]Wo=ga\,
Podonie ]Don\, Podole ]Ponizie\,
% ¢dle ]¢d=ug\ ¯ dlina ]d=ugo>:\,
˘ s=aw. podle ]wed=ug, wzd=u/,
za\; po czasie, po tygodniu, tj.
po ich up=ywie ]¢p=yw ^ ¢bieg ^
¢tok ˘ z biegiem czasu – z jego
up=ywem, z biegiem rzeki, itp.\,
3. na ^ w ^ do, np. got[w na jutro,
na kr[lewskim dworze,
na miejsce, na strychu, na dachu,
na stole, na Litwie, na Rusi, dzi>
uwa/ane za niepoprawne, przez
uczonych lecz nadal niedouczo-
nych, korygowane& w Litwie, w
Rusi, tak/e korygowane& jad" na
Zamo>: ]do Zamo>cia, nach ^
do, ¯ niem.\,
4. nad]e\ ˘ ponad ]wi"cej ni/\,
˘ nade wszystko,
5. przez ˘ poprzez, np. przez rzek",
przez kilka dni, poprzez noc,
6. z, np. z czasem, z Warszawy,
7. za ˘ poza, spoza, zza, np.
za czas[w kr[la Stanis=awa,
za stodo=', spoza chmur,
zza w"g=a,
zatem ]tedy ˘ 1. st'd, 2. t"dy,
3. wtedy\ ¯ za % tem ¯ =ac. tempus
]czas\ ˘ anglosas. tima ˘ >redniow.
ang. i ang. time,
8. pod ]w pobli/u, obok, ko=o, u\ ˘
popod, ˘ pod lasem, pod r"k',
pod stop', pod bokiem,
9. u ^ przy, np. u drzwi,
przymizg ^ umizg,
10. w]e\, np. we wtorek, we dworze,
w paski, materia= w kratk",
11. obok ]mimo, w pobli/u, tu/\,
¯ o ]przy ^ u ^ na\ % bok
dot. wy='cznie miejsc,
12. przy ˘ przy domu, przy okazji,
przy tym,
13. powy/sze razem&
u(ws(za(przy-pomnie:
14. ko=o ]przy, u, blisko, opodal, na\,
˘ ko=o domu, ko=o drzwi,
15. mi"dzy, np. mi"dzy lud{mi,
mi"dzy tymi a tymi dniami ˘
w mi"dzyczasie, podczas ]w tym
czasie, w mi"dzyczasie\,
16. do ¯ dope=niacz, dokona:, ˘
n[/ do ci"cia metalu }dop.|,
zasi'>: do sto=u }dok. i dop.|,
17. od ]dood\ ˘ wiatr od morza,
noga od sto=u, odejd{ od drzwi,
18. ku ^ do ¯ s=aw-ros. k=-k lub ko ˘
ma si" ku lepszemu ]na lepsze\.
Niekt[re przyimki pisane ='cznie&
pokr[tce, poma=u, poniewczasie,
potem, powoli; poniek'd, pomimo.
Niekt[re przyimki ko<cz' si" na `e&
beze mnie, przeze mnie, nade
wszystko, przede wszystkim.
Wed=ug internetu&
• przyimki proste& w, na, o, z, za, ku,
do, >r[d, bez, pod, przed, nad,
obok, dla, pomi"dzy, przez, po,
• przyimki z=o/one& po>r[d, poprzez,
pomi"dzy, ponad, w>r[d, spoza,
obok, oko=o, spod, opr[cz, pomimo.
Drobiazgowe operowanie terminami
gramatycznymi nie jest moj' mocn'
stron', co>, w czym rodacy lubuj' si"
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
– zdaj" si" na ich wiedz" i klasyfikacj"
w kwestii. Tu pogl'd czym przyimek
jest, lub mo/e by:. ˚partyku=a.
ang. preposition; “above and bey-
ond”, over, ros. predlog-pred=og
¯ pred % log.
†przyja: przyjecha: ]$\.
przyja-:(ciel(zny sprzyja:, przyj':,
mazur. priqteli ]przyjac[=mi\ ¯
s=aw. pri % jat’ % el,
gdzie œt; ]j':\ ˘
ros. pri-qzn;/qtel;/
/qtnyj/qtnost;
przyj-azd(echa: przy]bycie\ % jaz-
da. przyby: konno lub powozem.
wo=. 1289 prπezd;-priezd
]przyjazd\, prπexav;-priechaw
]przyjecha=\, po≠xa-pojecha
]pojecha=\, prπexa-priecha ]przy-
jecha=\, priexavwi-priechawszi ]
przyjechawszy\, priexali esmœ-
priechali esmja ]przyjechali>my\.
przyjazny jęz.
przychylnie, /yczliwie uosobiony,
=askawy, nacechowany sympati'.
przyja{< ¯ przy` % ja{< ¯ ja, ja/,
w zwi'zku z ja{ni' ]jestestwem\.
franc. amitie,
anglosas. freond ]przyjaciel\,
>redniow. ang. frend ]przyjaciel\ ˘
anglosas. freondscipe ]przyja{<\,
niem. freundschaft,
ang. friendship,
ros. dru'ba-dru/ba ¯ drug=.
przyj': czynność. ¯ przy` % ˚j':
]chwy•t(ci:\ ¯ s=aw.-ros. jat.
wo=. 1289 pri≥l=-prija= ]przyj'=\,
pri≥ti-prijati ]przyj':\, prπatπ-
priati ]przyj':\, prπ≥-prija ]przyj'=\,
prπem;-priem ]przyj'=\.
przyjecha: ¯ przy` % ˚jecha:.
†przyjemca obro<ca, opiekun. ]$\
starofranc. protectour ˘
>redniow. ang. i ang. protector,
za]itnik-zaszczitnik,
ros.
pokrovitel;-pokrowitiel
przyjemny wywo=uj'cy uczucie
zadowolenia, dosł. zachwycaj'cy.
¯ przy` ]za, u\ % jem ¯ j': ]chwyci:\.
roz•kosz  przy•jemno>:  za•chwyt;
kosz ]pleciony pojemnik ¯ j':\ ˘ ros.
koszka ]kotka, dosł. do chwytania\.
mo/e te/ i przybranie w zwi'zku&
po•jem•nik – z•bior•nik ˘
jem ^ bior ¯ bra(: ]chwy(:(t, j'(:\.
starofranc. plaisir ]przymila: si"\ ˘
plaisant ˘ >redniow. ang. plesaun-
te, ang. pleasant,
ros. priqtnyj-rijatnyj ¯ pri-pri
% qt;-jat ]j':, chwyci:\ ˘ uj':,
przyj"cie zdarz. j':.
posi=ek dla zaproszonych go>ci.

Wondershare
yy
przyjrze: si" ¯ przy` % ˚jrze:.
przyj>: przyby: pieszo, ¯ i>:.
przykaza: ¯ przy` % ˚kaza:.
przykazanie przypowie>:,
¯ kaza: ]powiada:\.
staropol. przykazanie –
1. nauka, 2. przepis. ]$\
ang. instruction,
ros. obuhenie.
przyklei: ¯ przy` % ˚klei:.
przyk=ad dosł. cz">ciowy dow[d.
¯ przy` ]troch", za\ % k=ad ]=o/\,
przy=o/enie ¯ k=ad ^ =o/ ^ k=am ˘
za•k=ad – za•=o/enie, za•k=amanie,
t=um. gr. hypo•krisis ]za•k=amanie\,
hypo•thesis ]za•=o/enie\,
za•sada ]za•=o/enie\ – kwas ]dow[d\ ¯
k ]do\ % was ]w[d\, ˚zasada, kwas.
ros. pri•mier ¯ pri ]do\ % mier ]miar\.
>redniow. ]$\ besprikladno-
besprik=adno ]bezprzyk=adnie\.
przyk=ada: ¯ przy` % ˚k=ada:.
przyk=adnica drewniany instrument
kre>larski umo/liwiaj'cy kre>lenie
linii r[wnoleg=ych.
ang. T square.
przykopa: ¯ przy` % ˚kopa:.
przykr"ci: ¯ przy` % ˚kr"ci:.
przykr-o(y(o>: jęz.
og[lny stan smutku wywo=any sze-
regiem r[/nych czynnik[w, dolegli-
wo>ci, jak b[l fizyczny, z=o>liwo>:
kogo, wyrz'dzona szkoda, przez to
trudno znale{: >cis=y odpowiednik
nastroju w innych j"zykach.
wg mSjp 1969& 1. «niemi=e uczucie
wywo=ane ujemnymi bod{cami, uczu-
cie niezadowolenia, niech"ci, odrazy,
2. «to, co wywo=uje takie uczucie,
rzecz, fakt, zdarzenie nieprzyjemne,
dokuczliwe, przykre».
¯ przy` % kro>: ¯ krosta ]wykwit na
ciele\, ˚kro.
s=owotw. baz', okazuje si", jest ang.
sore ]bolesny\ ˘ sorry ]z ubolewaniem\;
sore& 1. bolesny, wra/liwy, 2. roz-
dra/niony, zmartwiony, 3. dra/liwy
¯ anglosas. sar ]bolesny\ ˘ sarig,
sari ]w b[lu, z b[lem serca, ang. in
pain, pained at heart\ ˘ >redniow.
ang. sari, sori ˘ ang. sorry]1. pe=en
smutku, ubolewania, sympatii, lub
/a=owania, 2. podrz"dny w warto>ci
lub jako>ci, 3. unieszcz">liwiony,
/a=osny, n"dzny\.
staropol. przykry – 1. uci'/liwy,
2. cierpki, 3. stromy, urwisty. ]$\
ang. annoyance ]utrapienie,
udr"ka, dokuczanie, z=o>liwo>:\,
pain ]b[l\, trouble ]k=opot\, sorrow
]smutek\ ˘ sorry ]przykro mi,
przepraszam\,
†Old Polish 1. burden, 2. bitter,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
3. cliff,
ros. nepriqtnost;-nieprijatnost.
przykroi: czynność. ¯ kr[j, kraja:.
przykro>: jęz. ¯ przy` % kro]cie\.
przykry-:(wka ¯ przy` % ˚kry:.
†przykrywiec hipokryta, ob=udnik.
˚pokryctwo. ]$\
przy ^ po ˘ przy(po•krywka.
†przykrywad=o przykrycie.
przykrzy: si" czynność. ¯ przykro.
przyku: czynność. ¯ ku:, kowa:.
przyla: ¯ przy` % ˚la:.
przylaszczka bot.
Hepatica, ro>lina z rodziny jaskro-
watych, o drobnych, niebieskich
kwiatach, kwitn'ca wczesn' wiosn'.
przyl'dek geolog., mors.
obszar l'duwysyni"ty w morze.
przylecie: ¯ przy` % ˚lecie:.
przylega: ¯ przy` ]obok\ % ˚lega:.
niem. liegen ]lega:\, ˚leg nr 465.
staropol. przyln': –
przylgn':, przylepi: si".
ang. adjacent, close, adhere,
ros. sme'nost;-smie/nost, bli-
znost;-bliznost,
przylepi: ¯ przy` % ˚lepi:.
przylepka spoż.
przyle{: ¯ przy` % ˚le{:.
przylgn': ¯ przy` % lgn':.
przylot ¯ przy` % lecie: ¯ lata:.
przy=ama: ¯ przy` % ˚=ama:.
przy=apa: ¯ przy` % ˚=apa:.
przy='czy: ¯ przy` % ˚='czy:.
przy=bica panc.
he=m z /elazn', ruchom' zas=on' na
twarz; ruchoma zas=ona w tym he=mie;
w staro/ytnej zbroi& ruchoma cz">:
he=mu, chroni'ca twarz, szczeg[lnie
opadaj'ca i chroni'ca oczy.
¯ przy` % =bie ]g=owie\ ¯ =eb ]g=owa\.
=ac. videre ]widzie:\ ˘ visus ]spozie-
ra:\, vis ]twarz\ ˘ starofranc. visiere;
anglofranc. viser ]wziernik\,
>redniow. ang. visere, ang. visor,
ros. zabralo-zabra=o ]$\.
starofranc. i >redniow. ang. beviere
]b[br he=mu; w Wiekach Írednich,
ruchoma cz">: do='czona do he=mu
lub pancerza na piersi, dla ochrony
ust i policzka\, ang. beaver.
przy=o/y: ¯ przy` % ˚=o/y:.
przymawia: ¯ przy` % ˚mowa.
staropol. przymawia: –
aluzje czyni:, dokucza:.
ang. bother,
ros. zatrudnqt;-zatrudniat,
nadoedat;, muhit;.
Remove
Watermark PDFelement
yy
przymiarka czynność. ¯ miara.
dopasowywanie skrojonego ubioru
do figury.
przymiera: proces.
¯ przy` ]zmierza: ku, zbli/a: si"\
% mieraniu ]>mierci, umierania\,
˚morzy:, mrze: ¯ mor.
anglosas. steorfan, ]umrze:, prze-
pa>:\, pokr. niem. sterben ]umiera:,
umrze:\,
>redniow. ang. sterven, ang. starve,
ros. golodat;-go=odat, umirat;
ot goloda ili s golodu.
wo=. 1289 izmiraem-izmirajem
]przymieramy\.
przymierze umowa mi"dzy
stronami udzielania sobie pomocy.
¯ przy` ]za, wsp[=\ % miar.
przymierzy: czynność.
¯ przy` ]na\ % ˚mierzy: ¯ miara.
staropol. przymierza: –
godzi:, mierzy:, celowa:.
ang. to try on,
†Old Polish aim,
ros. primerat;-primierat.
przymiesza: ˚dziwol'g.
}ja znam kilka w odmianach, ˚mie-
sza:, przymiesza: nie ma w>r[d nich|.
przymiot
1. cecha charakteru, zw=aszcza dobra;
w=a>ciwo>: czego,
2. przest. ki=a, syfilis.
staropol. przymiot –
1. przywara, wada, 2. skaza, defekt,
3. wrz[d, ropie<, 4. syfilis. ]$\
ang. 1. virtue, 2. †syphilis,
ros. 1. svojstvo-swojstwo ]swo-
isto>:\, kahestvo-kaczestwo,
2. ... nie ma ki=y w Rosji, bo i w s=owni-
ku, has=o nie warte zamieszczenia.
przymiotnik jęz., szkoln.
przymizg umizg.
przymkn': ¯ przy` % ˚mkn':.
przymocowa:
¯ przy` % ˚mocowa: ¯ moc ]si=a\.
przym[wi: ¯ przy` % ˚m[wi:.
†przym[wka
¯ przy` % mawia:, Ø ^ A ¯ mowa.
docinek, z=o>liwa uwaga.
przymrozek meteorolog.
przymru/y: czynność. ¯ mruga:.
przymurowa:
¯ przy` ]do\ % ˚murowa: ¯ mur.
przymus(owy mus]ie:\ przy ^ wy.
t=um. ad•dict ¯ ad ]przy\ % dict ]mus\
¯ =ac. addictus ¯ addicere ˘ ad % dicere.
przymyka: ¯ przy` % ˚myka:.
†przymyka: si"
staropol. przymyka: si" –
zbli/a: si", przysuwa:.

Wondershare
yy
ang. approach,
ros. pribli'at;-pribli/at.
przynajmniej jęz.
nie mniej ni/.
przynale/e: jęz.
¯ przy` ]na`\ % nale/e:.
przyn"ta zach"ta, przy ^ za
staronord. bita ]gry{:, k'sa:\ ˘
beita, ˘ >redniow. ang. baiten,
ang. bait, ros. blëvka-bliowka,
pritrava-pritrawa,
]na ryby\, na'ivka-na/iwka,
primani-vat;/t;-primaniwat.
przynie>: ¯ przy` % ˚nie>:.
wo=. 1289 kolokoly 'e prinese
is Kyeva ]‘ko=oko=y’ ^ dzwony za>
przyni[s= z Kijowa\.
†przynuka:
nak=ania:, pop"dza:, przymusza:.
¯ przy` % ros. nu ]do ponaglania\.
ang. rushing.
przyoblec czynność. ¯ oble-c(ka:.
†przyoch"do/y: czynność.
przybra:, przystroi:.
ang. beautify,
ros. prihislqt;.
przyodzi-a:(ewek odzież.
¯ przy` ]cz">ciowo, troch", niepe=-
nie\ % odzia:.
przypadek zdarz., jęz.
1. zdarz. zbieg okoliczno>ci, traf,
zrz'dzenie losu, rzecz niespodzie-
wana, lecz nie nagle, jak chce mSjp
1969& «to, co si" nagle, niespodzie-
wanie zdarzy=o; zbieg okoliczno>ci,
zrz'dzenie losu», ˚pomieszane
wypadek ]ang. accident\ z przypad-
kiem ]coincidence\; gdy nag=e to
wypadek, zw=aszcza drogowy; gdy
losowy, traf, to zdarzenie, obr[t
nieprzewidziany&
accident ¯ =ac. accidens ]padanie\ ¯
accidere ]zdarza: si"\ ¯ ad` % cadera
]pada:\,
coincidence ¯ >redniow. =ac. coinci-
dens ¯ >redniow. =ac. coincidere ¯ co`
]razem\ % incidere ]pada: na co>\ ¯
in` ]na, w\ % cadere ]pada:\,
incident ¯ =ac. incidens ]pada: na co>\
¯ incidere ¯ in ]na\ % cadere ]pada:\,
2. jęz. odmiana rzeczownik[w przez
przypadki ]przyrostki\ ˚deklinacja.
¯ przy ^ po, % pad ]rost\ % ek.
przy•god•a  przy•pad•ek ¯
god ^ pad ˘ po•god•a ^ o•pad, przy-
padkowy ]podr[/ny\ ^ przygodny.
Istnieje jaki> zwi'zek mi"dzy pada-
niem, chodzeniem, staniem, i godno-
>ci' ]god ^ pad\,
z serii ˚s=owotw. koncepcji 018 ]$\ ˘
mimo•chod•em – przy•pad•kowo
]przy ^ mimo, obok, blisko\,
do•stoj•nie – god•nie, z godno>ci',
Remove
Watermark PDFelement
yy
przy•stoi – wy•pada. przygodny.
staropol. przypadek – przypad= upodoba= ]sobie\.
1. atak, napa>:,
¯ przy` % pad= ]j'=\ ¯ pada:, j':.
2. w=a>ciwo>:, przypad=o>:. ]$\ ang. caught eye,
staropol. przypad=o>ci – ros. ponravilos; emu.
przygody, przypadki, losy.
staropol. przypa>: – przypali: ¯ przy` % ˚pali:.
przydarzy: si", nast'pi:. ]$\ przypasa: ¯ przy` % ˚pasa:.
=ac. 2. declination ¯ declinare,
ang. 1. coincidence, 2. declension,
przypa>: ¯ przy` % ˚pa>: ¯ pad.
ros. sluhaj, luh-=ucz ¯ =ut przypatrzy: si"
]okruch\ T ˘ Cz ]=ut szcz">cia\. ¯ przy` % ˚patrzy:.
Przypadek$ Ziemia; przypcha: ¯ przy` % ˚pcha:.
• jej elementy sk=adowe&
ziemia, grunt powietrze, wozduch, przype=zn': ¯ przy` % pe=za:.
chmury przyp"dzi: ¯ przy` % ˚p"dzi:.
• =adunek elektryczny& przyby: z p"dem.
ziemia ]–\ chmury ]%\ staropol. przyp"dzenie –
• nastawienie do wsp[=/ycia seks.& konieczno>:, mus.
kobieta, neg. ]–\ m"/czyzna, poz. ]%\ ang. †Old Polish necessity,
• podczas stosunku, udzia=& ros. neobxodimost;,
kob., bierny ]0\ m"/cz. czynny ]%\ potrebnost;-potrebnost.
• p=[d&
przypi': ¯ przy` % ˚pi':
matka& cia=o, ojciec& duch, dusza,
¯ pin ]szpilka\.
w okresie ci'/y przy zap=odnieniu
przyczepi: co do czego szpilk',
• po >mierci&
agrafk'.
cia=o do ziemi dusza w powietrze,
staropol. przypi': – przycisn': ]$\.
do g[ry, do nieba ¯
starofranc. atachier ¯ a` % tach
gr. nephos ]chmura\
]gw[{d{\ ˘ >redniow. ang. atachen,
Przes=anki w liczbie a/ do 5 – 6 mog'
ang. attach,
by: kwesti' przypadku, zwyk=ym zbie-
ros. prikrepit;-prikrepit.
giem okoliczno>ci, 7 – rzecz w'tpliwa,
a 8 i wi"cej – ju/ nie, tj. z pewno>ci' przypiec ¯ przy` % ˚piec.
tak, na co one wskazuj'; za du/o ich
przypiecek ¯ przy` ]obok\ % piec.
by wszystkie one by=y przypadkiem. miejsce obok pieca.
Niekt[re s=owa, nawet d=ugie, podobne
s' do siebie sk=adem liter, np. pie- przypiera: ¯ przy` % ˚prze:
l"gnacja i pelengacja, albo melioracja ¯ parcie ]nacisk\.
]poprawienie wydajno>ci grunt[w przypilnowa: ¯ przy` ]u`, do`\ %
ornych\ maj'ce by: ang. melioration, ˚pilnowa: ]baczy:, zwa/a:\.
gdy ang. odpowiednikiem jest soil
improvement;
przypi=owa: ¯ przy` % ˚pi=owa:.
=ac. melior ]lepiej, ang. better\ ˘ me- przypina: ¯ przy` % ˚pina:.
liorare ]ulepsza:, lepszym czyni:, ang.
przypisa: ¯ przy` % ˚pisa:.
to make better\ ˘ imies=[w czasu prze-
sze=go, p[{no=ac. melioratus ˘ ang. przyp=aci: ¯ przy` % ˚p=aci:.
meliorate ]ulepszy:, sta: si" lepszym, †przyp=awi: przewie{: przez wod".
poprawi:, ang. to make or become s=owotw. pokr. wp=aw ¯ =aw ]woda\.
better; improve; ameliorate\.
przyp=yn': ¯ przy` % ˚p=yn':.
Ale nie koniecznie grunt[w#
Literowo-znaczeniowe podobie<stwo przyp=ywa: ¯ przy` % ˚p=ywa:.
jest tak kusz'ce, /e uk=adaj'cy swe
przypodoba: si"
s=owniki nie kwapi' si" wg="bia: na ¯ przy` % ˚podoba: si".
krzt", i wpadaj' przez to w pu=apk", jak
pol. melioracja – ang. melioration, przypom-nie:(ina:
¯ przy` % pomnie:.
kutas ]k'tek\ ¯ kut ]k't\; tur. kutaz
]ozdoba z nici, p"dzel, chwast\, przypowiedzie:
lub ang. tassel ]ozdobny p"k nici\, ¯ przy % ˚powiedzie:
s=o< ¯ sk=on; tur. aslan lub arslan, ¯ po` % wiedzie: ¯ wiedza.
s=o<ce ¯ =ac. sol % anglosas. sunne, s=owotw. pokr przypowie>:.
z wp=ywem sk=on ] ˘ niebosk=on\ ¯ staropol. przypowiedzie: –
=ono, % ce ¯ te ¯ =ac. terra; =ac. sol ˘ oznajmi:, nakaza:.
ros. so=nce, franc. la parabole, allegorie,
przez przypadek. apologue ]przypowie>:\, ang. say
przypadkowy jęz. parable, ros. pritha-pritcza.
nieprzewidziany, nieumy>lny, przypowie>: kr[tkie opowiadanie
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Wondershare
yy
alegoryczne o tre>ci moralno-
wychowawczej; parabola. ˚powie>:.
staropol. przypowie>: – przys=owie,
maksyma, sentencja, opowie>:.
franc. la parabole, allegorie, apo-
logue, ang. parable, allegory,
ros. pritha-pritcza.
przyprawa uzupe=nienie czego>
dodatkiem w celu poprawienia jako-
>ci, cz"sto jad=a, polepszenie smaku.
=ac. condimentum,
franc. i ang. condiment,
ros. priprava-priprawa.
przyprawi: ¯ przy` % ˚prawi:.
†przyprawowa: przygotowa:,
przyprawia:. ˚przyprawa.
przyprostok'tna geometr.
przyprowadzi:
¯ przy` % ˚prowadzi:.
przypr[szy:
¯ przy` % pr[szy: ¯ pruchno.
przyprz"ga: jęz., czynność.
}nigdy nie s=ysza=em, rozumiem /e
do='czy: do zaprz"gu, u/ywa si" za-
prz"ga:, zaprz'c, ˚dziwol'g, J.D.|
przypu>ci: ¯ przy` % ˚pu>ci:.
przypu-szczenie(>ci:(>:my jęz.
¯ przy` ]do\ % pu>: ]niech(by\.
1. my>lowe dopuszczenie ewentual-
no>ci, mo/liwo>ci, domniemanie,
za=o/enie, hipoteza, bez pewno>ci,
2. rzadko& pozwoli: komu lub czemu
zbli/y: si" do siebie, przyst'pi:,
podej>: blisko, zwykle w celu za-
dania ciosu, odparcia& przypu>ci:
szturm.
=ac. sub` ]pod\ % starofranc. poser,
starofranc. supposer,
>redniow. ang. supposen,
ang. suppose,
ros. predopol-agat;/o'it;
-predopo=-agat(o/it.
†przyrazi: jęz.
roztr'ci:, przycisn':, uderzy:. ]$\
przyr'ba: ¯ przy` % ˚r'ba:.
przyroda biol., bot., chem., fiz.
1. ca=okszta=t >wiata organicznego
i nieorganicznego, og[= rzeczy i
zjawisk fizycznych, oraz stosun-
k[w zachodz'cych mi"dzy nimi,
2. otaczaj'cy nas >wiat ro>linny
i zwierz"cy, wraz z terenem na
kt[rym istnieje, i ze wszystkimi
przejawami jego /ycia.
przyrodni wi"zami krwi ='czony
z matk' lub ojcem; maj'cy a kim
wsp[ln' matk", lecz od innego ojca,
lub odwrotnie – maj'cy wsp[lnego
ojca, lecz od innych matek.
ang. step`, ang.franc.
stepbrother ]brat `\ – demi frere,
˚powinowactwo.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
†przyrodzenie
1. p=e:, rodzaj,
2. uosobienie, natura, charakter,
w=a>ciwo>: wrodzona,
staropol. przyrodzony –
1. przyrodni, od jednej matki
a r[/nych ojc[w,
2. krewny. ]$\
=ac. 1. fratrer uterinus,
ang. 1. gender, 2. attribute,
ros. 1. mu'eskij, 'enskij,
srednij rod.
przyrodzony ¯ przy` % ˚rodzi:.
†przyrok dzia=anie magiczne
przynosz'ce szkod".
przyrosn': ¯ przy` % ˚rosn':.
przyrost ¯ przy` % ˚rosn':.
r[/nica pomi"dzy ko<cow' i pocz't-
kow' warto>ci' pewnej wzrastaj'cej
wielko>ci.
przyrostek zg=oska znajduj'ca si"
z ty=u s=owa, za rdzeniem. Przyrostki
w j. s=aw. okre>laj' rodzaj rzeczy,
przedmiotu, sprawy, przynale/no>:
do grupy.
¯ przy` ]za\ % rost.
S=owa ko<cz'ce si" na nast"puj'ce
przyrostki s' rodzajnikami& `ak,
`arz, `ciel, `ctwo, `dziej, `isko,
`iwo, `=o, `mie<, `nie, `nik, `no,
`no>:, `o=ek, `o>:, `ownik, `stwo,
`wie.
S=owa ko<cz'ce si" liter' «a»&
`a, `ata, `ba, `ca, `czyzna, `"ka,
`ina, `yna, `ita, `iza, `ka, `la,
`lizna, `=a, `na, `nica, `ownia,
`szczyzna, `wa, `zna
– mylnie przyj"te za rodzaj /e<ski –
zawieraj', “utracony” zaimek nieokre-
>lony, odpowiednik angielskiego «a».
Nie ma p=ci w narz"dziach, przyborach
i sprz"cie.
Przyrostek ten nie zosta= utracony,
lecz zapomniany przez S=awian.
por. przedrostek.
przyr[wna: ¯ przy` % ˚r[wna:.
przyrumieni: ¯ przy` % rumieni:.
przyrz'd(zi: ¯ przy` % ˚rz'dzi:.
przyrze-c(ka: ¯ przy` % ˚rzec.
wo=. 1289 porekowa-porekosza
]przyrzekli\.
przyrzuci: ¯ przy` % ˚rzuci:.
†przysada 1. dodatek, 2. cecha,
wada. ]$\
przysadzi: ¯ przy` % ˚sadzi:.
przys'dzi: ¯ przy` % ˚s'dzi:.
przyschn': ¯ przy` % ˚schn':.
przysiad ¯ przy` % siad
~przysi'c czas dok. ¯ przysi"ga
]dawne& kl'twa, s=aw.ros. klqtva\.
Remove
Watermark PDFelement
yy
s=owotw. pokr. sprzysi"/ony.
za•przysi'c – czas dok. ¯ przysi'c,
z=o/y: przysi"g"
po•przysi'c sobie –
mocno postanowi:
przysi'>: si" ¯ przy` % ˚si'>:.
przysi-"ga('c Å´,
staropol. przysi"/nik – =awnik.
ang. swear, swearing ceremony,
wo=. 1289 prisœga-prisjaga ]przysi"-
ga\, prisœz≠-prisjaze ]przysi"dze\,
za(po(s•przysi'c.
przysi[=ek ¯ przy` % sio=o ]wie>\.
przys=a: ¯ przy` % ˚s=a:.
przys=oni: ¯ przy` % ˚s=oni:.
przys=owie kr[tkie zdanie, utrwalo-
ne w tradycji ustnej, wyra/aj'ce
jak'> my>l og[ln' – wskaz[wk",
przestrog", np. nie wywa/aj otwar-
tych drzwi, wi"cej ˚porzekad=o.
=ac. pro` ]przed\ % verbum ]s=owo\ ˘
proverbium ˘ starofranc. i >redniow.
ang. proverbe ˘ ang. proverb,
niem. sprichwort, ros. poslovica-
pos=owica, ]bibl.\ pritha-pritcza ¯
pri-pri % htenie-cztenie.
przys=[wek ¯ przy` % s=owo
przys=ucha: si"
¯ przy` % ˚s=ucha:.
przys=uga ¯ przy` % ˚s=u/y:.
†przys=usza nale/y, przystoi. ]$\
przys=u/y: si"
¯ przy` % ˚s=u/y:.
przysmak ¯ przy` % smak.
smako=yk, specja=.
staropol. przysmak –
przyprawa, powab. ]$\
starofranc. i >redniow. ang. deinte
]warte, delikates\ ˘ ang. dainty.
†Old Polish treat,
ros. lakomyj kusok.
przysmali: ¯ przy` % ˚smali:.
przysmarowa:
¯ przy` % ˚smarowa:.
przysma/y: ¯ przy` % ˚sma/y:.
przyspa siedzenie z darni albo ut=u-
czonej, ubitej, ziemi deskami przy-
trzymywanej.
¯ przy` % sep ¯ sypa:.
przyspieszenie spieszy: z czym.
przysporzy: ¯ przy` % sporo.
przysposobienie przygotowanie.
przyssa: si" ¯ przy` % ˚ssa:.
przysta-:(wa: ¯ przy` % ˚sta:.
przy•sta: – z•godzi: si".
¯ stoi, stoj ^ rok ^ god ]pora, czas,
godzina\ ˘ przy•stoj•nie – god•nie.
sta: ˘ stat, sta< ˘ przy•mierze ^
przy•sta: ]na co\ ˘ przy•sta< ]dla

Wondershare
yy
statk[w\ i statek ]r[wnomiernie obci'-
/ony\, dostateczny ]mierny\, ˚miara.
przysta-<(nek
sta: ˘ stat, sta< ˘ przy•mierze ^
przy•sta: ]na co\ ˘ przy•sta< ]dla
statk[w\ i statek ]r[wnomiernie obci'-
/ony\, dostateczny ]mierny\, ˚miara.
†przystaw poz. społ.
dozorca, konwojent.
ang. guard, ros. konvoj-konwoj.
przystawia: ¯ przy` % ˚stawi:.
wo=. 1289 pristawlivati-pri-
stawliwati ]przystawia:\.
przystawka ¯ przy` % stawka.
1. spoż. potrawa zimna lub gor'ca
podawana przed g=[wnym daniem
jako przek'ska,
2. teatr. oddzielna cz">: dekoracji
teatralnych.
3. techn. podpora oddolna wzmacnia-
j'ca s=up drewniany, stosowana
przy trakcji elektrycznej,
4. bud. budynek przystawiony
dobudowany; przybud[wka.
przyst'pi: ¯ przy` % ˚st'pi:.
zbli/y: si" podchodz'c.
staropol. przyst"powa: –
przybywa:, wzrasta: ]$\.
starofranc. aprochier ˘ >redniow.
ang. aprochen ˘ ang. approach,
ros. priblizit;sq-priblizitsja.
przyst"pn-ie(y ¯ przy` % st'pa:.
przystoi ¯ przy` % stoi.
przy•stoi  wy•pada ]sta: – pada:\.
†przystoje<stwo
przyzwoito>:, przy(do•stojno>:,
staropol. przystojny – ]$\
godziwy, stosowny, odpowiedni.
franc. la bienseance, decence,
ang. decency, dignity,
ros. blagopristoinost.
przystojny ¯ przy` % stojny.
przystosowa:
¯ przy` % ˚stosowa:.
przystroi: ¯ przy` % str[j
przystrzyc ¯ przy` % strzyc
przysun': ¯ przy` % ˚sun':.
przyswoi: ¯ przy` % sw[j.
przysycha: ¯ przy` % schn':
przys-y=a:(=a: p
wo=. 1289 priwlita mi-
priszlita mi ]przy>lijcie mi\.
przyszczypek $
przyszed= ¯ przy` % ˚szed=.
przyszkolny ¯ przy` % szko=a.
†przyszlachci: u>wietni:, ozdobi:.
]$\
przyszli przy` % szli ¯ i>:.
wo=. 1289 priwli-priszli ]przyszli\,
prπide-prijde ]przyszed=\, pride-
pride ]przysz=a\, prπide v≠st;-prij-
de wiest ]przy(nade•sz=a wie>:\.
przysz=oroczny ¯ przysz=y` % rok.
przysz=y jęz.
przed sob', przed nami, co b"dzie.
koncepcja czasownik[w&
• z ty=u – czas przesz=y,
• z przodu – czas przysz=y,
• >rodek – czas tera{niejszy.
id'c z kierunkiem pisania&
ty= – >rodek – prz[d,
w ten spos[b informacja o czasie
przesz=ym znalaz=a si" na pocz'tku
s=[w, w formie przedrostka, a czas
przysz=y wy=oni= si" z czasu przesz=ego
i jest w formie u=omniej, stosownie
do cz"stotliwo>ci u/ywania ]wi"cej
˚czasownik\&
• prze` ^ za ]sob'\ ˘ prze(za-sz=y,
z ty=u, co by=o,
• przy` ^ przed ]sob'\ ˘ przysz=y,
z przodu, co b"dzie.
przy¶sz=y  u¶bieg=y, biegtok;
przy•sz=y – nad•chodz'cy,
prze•sz=y – ode•sz=y, u•bieg=y. ˚i>:.
przyszpili: ¯ przy` % szpila.
przyszwa odzież. cz">: ˚buta.
przyszy: ¯ przy` % ˚szy:.
†przy>:, przy: przyj>:. ˚i>:.
>redniow. ang. comen, commen ˘
ang. come, ros. pritti-pritti.
†przy>pie: jęz.
1. po>pieszy:, pr"dko przyj>:,
przyby:,
2. spe=ni: si".
¯ s=aw.-ros.-wo=.
ang. to arrive in time, to approach,
to draw near, to fulfill,
ros. prispevat;-prispiewat.
przy>piesznie ¯ przy` % >pieszy:.
przy>piew ¯ przy` % ˚>piewa:.
przy>rubowa: ¯ przy` % >ruba.
przy>wieci: ¯ przy` % ˚>wieci:.
przytai: ¯ tai:, ˚dziwol'g.
przyt"piony ¯ przy` % t"pi:.
przytkn': ¯ przy` % ˚tkn':.
przytoczy: ¯ przy` % ˚toczy:.
przytomny jęz.
1. obecny, znajduj'cy si" gdzie, kiedy,
2. przy zmys=ach, >wiadomy.
¯ przy % t % =ac. omni ^ wszystko ]$\
1816 r. „Przodkowie nasi niebaczni
na fatalne w przysz=o>ci tylu nadu/y:
skutki, cieszyli si" przytomnych swo-
bod u/yciem.”
Na pocz. zimy 1585, na sejmie w Lu-
blinie, w obecno>ci kr[la Stefana Bato-
rego, Jan Zborowski u/ala= si" za >ci"-
tego brata – Samuela& „Tu =zy prze-
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
rwa=y Jana Zborowskiego m[wienie,
p=aka= i senat i licznie przytomni
pos=owie, tak, /e powszechne =kania i
i"ki g=o>no s=ysze: si" dawa=y.”
przytorze ¯ przy` % tor.
przytrafi: si" ¯ przy` % ˚trafi:.
przytr'ci: ¯ przy` % ˚tr'ci:.
przytru: ¯ przy` % ˚tru:.
przytrudny ¯ przy` % trudno>:.
przytrze: ¯ przy` % ˚trze:.
przytrzyma: ¯ przy` % ˚trzyma:.
przytuli: ¯ przy` % ˚tuli:.
przytu=ek ¯ przy` % tu=a-
cz(ka.
przytupywa: ¯ przy` % tupa:.
przytwierdzi:
¯ przy` % ˚twierdzi:.
¯ twierdza ¯ twierd.
przytyk ¯ przy` % do(tyka:.
przyuczy: ¯ przy` % ˚uczy:.
przyuliczny ¯ ulica, ˚dziwol'g.
przywabi: ¯ przy` % ˚wabi:.
przyci'gn':, przywo=a:.
Latopis 1116 privabiti-
priwabiti.
przywali: ¯ przy` % ˚wali:.
przywara ¯ przy` % wara ]wada\.
przywarsztatowy ˚dziwol'g.
przyw"drowa:
¯ przy` % ˚w"drowa:.
przywi'za: ¯ przy` % ˚wi'za:.
przywiedzion przy` % wiedziony.
]prowadzony si=', bezwolnie, przy-
musem\.
wo=. 1289 privede-priwiede
]przywi[d=\.
przywie>: ¯ przy` % ˚wie>:.
przywie{: ¯ przy` % ˚wie{:.
przywilej prawn. wyj'tkowe prawo
przychylne ]korzystne, sprzyjaj'ce\
komu>.
=ac. privilegium.
przyw=aszczy: ¯ na w=asno>:.
przywo=a: przy` ]za\ % wo=a: ¯ zew.
ang. to call together, to convene,
to convoke,
ros. sozvat;-sozwat ¯ szyvat;.
przyw[dca ¯ prze` % wodzi:.
przyw[z ¯ przy` % wozi:.
przywr[ci: ¯ przy` % ˚wr[ci:.
przywrze: ¯ przy` % ]z\warcie.
przywykn': ¯ przy` % wyk]ona:\.
przyzagrodowy ¯ zagroda.
przyzak=adowy ¯ zak=ad.

Wondershare
yy
przyzba ¯ przy` % ]izba$\
`ba ]czyni:, robi:\ ˘ siejba, gro{ba
i inne.
=awa pod >cian' chaty wiejskiej,
usypana z ziemi.
przyziemny ¯ przy` % ziemia.
przyziom potencjalnie ˚dziwol'g.
przyzna: ¯ przy` % ˚zna:.
¢przyzwa: ˚wezwa:, przywo=a:.
¯ zwa: ¯ zwuk ]d{wi"k\
wo=. 1289 prizyvati
przyzwoit-y(o>: jęz.
pokrywaj'cy ca=o>: ]cia=a, pracy\,
przyzwoite zachowanie ]odwrotno>:
lubie/nego\, przyzwoita p=aca.
przy•zwo•ity – do(po(ze•zwo•lony
]przy ^ do ^ po\. ˚pozwoli:.
przyzwoity ˘ ]zachowanie si"\ moral-
ny, ]warunki\ w=a>ciwe, odpowiednie,
stosowne, do przyj"cia, ]utrzymanie\
dostateczny, dostatni.
przyzwoli: ¯ przy` % ˚zwoli:.
przyzwyczai:
¯ przy` % ˚zwyczai:.
przyzywa: jęz. przy` ]za\ % wezwa:.
¯ zew ]wo=anie\ ˘ przywo=a:. ˚zwa:.
wo=. 1289 prizyvati-prizywati
]przyzwa:\.
psalm rel. uroczysta pie>< religijna,
liryczny utw[r literacki o tre>ci
b=agalnej, dzi"kczynnej, wzorowany
na pie>niach biblijnych, zawartych
w Ksi"dze Psalm[w Starego Testa-
mentu; hymn.
staropol. /alm – salm. ?S. ˚/alm.
gr. psalmos ]pie>< >piewana z harf'\,
˘ p[{no=ac. psalmus ˘ anglosas.
sealm, psalm; starofranc. salme,
psaume ˘ franc. psaume,
>redniow. ang. psalme, salm,
saume, ang. psalm,
staroros. psalom=-psalom.
psalmodia rel. liturgia.
psa=terz rel.
zbi[r pie>ni religijnych, psalm[w.
pseudo~ jęz.
wed=ug Swo 1980& pierwszy cz=on
wyraz[w z=o/onych oznaczaj'cy&
fa=szywy, udany, rzekomy; maj'cy
poz[r czego podobny do czego ]np.
pseudoklasycyzm, pseudomorfoza.
¯ gr. pseudos ]k=amstwo\.
wed=ug mSjp 1969&
«pierwszy cz=on rzeczownik[w,
przymiotnik[w, i przys=[wk[w z=o-
/onych oznaczaj'cy& niby, rzekomo,
np. pseudonauka, pseudogotycki,
pseudoludowy».
dwie uwagi, druga ku rozwadze&
1. ja nie u/ywam poj": gramatycz-
nych, wi"c w miejsce wymienio-
nych by=oby «s=[w» ]pierwszy
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
cz=on s=[w z=o/onych\,
2. poni/sze zestawienie pseudo`
przepisa=em z Swo 1980 i ze Słow-
nika ortograficznego ]So 1987\ , S.
Jod=owskiego i W. Taszyckiego,
1987, w zestawieniu jest spora cz">:
˚dziwol'g[w, tj. form tworzonych
na okazj", na wszelki wypadek,
przez teoretyk[w j"zykowych, lecz
nie istniej'cych w /ywym j"zyku;
formy te nale/a=oby opisa: pseudo-
istniej'cymi – pseudoistniej'ce.
pseudoaldehydy chem.
pseudodowcip jęz.
potencjalnie ˚dziwol'g.
pseudofilozof jęz.
}nie widzia=em i nie s=ysza=em, J.D.|
pseudointeligent
pseudoklasy-k(cyzm(czny
pseudologia med., psych.
pseudoludowo>:
pseudomorfizm
pseudomorfoza miner.
pseudonim jęz.
gr. pseudo~ ¯ pseudes ]fa=sz\ ¯
pseudein ]zwodzi:, oszukiwa:\.
pseudoorientalny
pseudo-Polak
pseudopodia biol.
zmienne wypustki plazmatyczne cia=a
pierwotniak[w lub niekt[rych ko-
m[rek ]np. fagocyt[w\ organizm[w
wielokom[rkowych, s=u/'ce do
poruszania si" i pobierania pokarmu;
nibyn[/ki.
ang. pseudopodium ¯ =ac. pseudo
% podium ¯ gr. podion zdrobn.
¯ gr. pous ]noga, stopa, ang. a foot\.
pseudopoprawny
pseudosfera geometr.
pseudosocjologiczny
pseudosymetria miner.
pseudo-Teokryt
pseudoteoretyk
pseudoteoria
pseudowykwintny
psi litera greckiego alfabetu zawie-
raj'ca w sobie d{wi"k «si» ]woda\,
st'd Poseidon, gr. b[g morza i koni,
w r"ku trzyma harpun kszta=tu tej
litery ]Y\. ˚Poseidon, Neptun.
psiako>:# jęz., pot. ¯ psia ko>:.
wypowiadane z doz' z=o>ci ]pies ^ z=y\
w sytuacji natrafienia na przeszkod"
trudn' do pokonania, jak ko>: do
rozgryzienia dla psa.
psiakrew# jęz., pot. psia ]z=a\ krew.
Remove
Watermark PDFelement
yy
wypowiadane z doz' z=o>ci, cz"sto
na siebie, w przypadku czego> z=ego,
niegodnego, bez powodzenia.
psiarnia bud. pomieszczenie dla ps[w
my>liwskich, nieogrzewane, st'd
fraz., pot. zimno jak w psiarni.
niem. hundestall, franc. chenil,
ros. psarnq-psiarnja.
psikus ¯ psi kus; figiel, /art, psota.
pso-ta(tnik(ci: jęz.
¯ psi figiel, psikus, /art.
†psowa: proces. psu:.
pstr'g ryba.
gat. ryby czystych w[d, i rw'cych
strumieni, potok[w, zw=aszcza
g[rskich.
staropol. drøga, drøøga ]dr'ga\,
staropol. ø ^ ', "; TD,
s=aw-ros. U ˘ pol. Å, ´ ]dub ˘ d'b,
d"by; zub ˘ z'b, z"by, i inne\.
gr. trogein ]gry{<, ogryza:\ ˘ trok-
tes ]gat. ryby\ ˘ p[{no=ac. tructus,
tructa, anglosas. truht,
>redniow. ang. troute, ang. trout,
ros. forel;-forel.
†pstrociny ozd. wymy>lne ozdoby,
kolorowe, zbytkowne stroje.
pstrzyc si" ]mieni: kolorami\.
ang. finesse ]finezja\,
ros. xitrost;-chitrost.
pstry kolor.
kropkowany ]zwykle r[/nymi
kolorami\.
s=owotw. pokr. upstrzy:, pstro w
g=owie, muchy pstrz'.
pstryk(n': dźwięk.
1. uderzenie w co ko<cem nagle roz-
pr"/onego palca, z=o/onego uprzed-
nio za brzusiec palca wielkiego,
2. wywo=a: charakterystyczny odg=os
wy='cznikiem elektrycznym,
ga=k' aparatu radiowego.
d{wi"kona>ladowcze&
ang. ]rozpr"/onym palcem\ fillip,
ros. ]elhok-szczelczok;
]wy='cznikiem\ tak/e d{wi"kona>la-
dowcze, ang. click, holend. klikken,
franc. cliquer, cliqueter,
ros. ]ëlk-szcziolk, za]ëlka.
pstrzy: czynność. ¯ pstry.
psubrat niegodziwiec. ¯ psu % brat.
w j. pol. z=e rzeczy, post"pki, czyny,
do>: cz"sto wi'zane s' z psem, np.
psia ma:, psia krew, itp.
ang. god ˘ good ]dobry\  dog ]z=y\.
psu: czynność. przypadkowo lub
celowo czyni: co nieprzydatnym do
u/ytku, uszkadza:, niszczy:.
staropol. psowa: – psu:.
=ac. damnum ]strana, rana\ ˘ dam,
˘ starofranc. ˘ >redniow. ang. i ang.
to damage ]u(szkodzi:, psu:\,
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
ros. portit;-portit, robotnice, ros. pcze=a. gr. ornis, ornithos ]ptak\,
povre-'dat;/dit; wosk za> z wasp }=osp| lub wespe =ac. avem ]ptak\, aves ]ptaki\,
¯ vredti-wredit ¯ wredny ]z=y\. OE ]osa\ – gniazdo os wykonane franc. oiseau, anglosas. bridd,
franc. la deterioration, alteration, z wosku. >redniow. ang. brid, ang. bird,
]z"b[w\ carie; la corruption; was•p – wos•k ]woszczyna, szcz\ niem. vogel, wo=. 1289 pticam-
depravation, – p•szczo=a ]czeladnik\ – pticam ]ptakom\, ros. ptawka-
=ac. spoiliare, starofranc. espoillier, psz•czela]rz\, psze•czeli ]cokolwiek& ptaszka, ptica-ptica.
>redniow. ang. spoilen ]psu:\ ˘ mi[d, jad, ul\ – p•cze=a. ptak
ang. spoil ]psu:, niszczy:, unice- tak/e w zwi'zku s=owotw. ze szczelin' ptica oiseau ]ang. bird\
stwia:\, ros. isporhen-isporczen i szczeln' ]szcze – drobny\; szczeli•na w uproszczonej pisowni nazw
¯ isportit;-s ¯ portit;.  p•szczeli ˘ pszczo=a. franc., ˚896
ang. ]z"ba\ caries, decay, chleb razowy ]kwa>ny\ ¯ raz ]kwas\ – agar; la petite becasse
s=owotw. pokr. psota. pszenny ]s=odki\... pszczo=a, mi[d. des marais
s=owotw. pochodne ze(po-psuty. staroszw. bi, anglosas. beo, aist= cigone
>redniow. ang. beo, bee, akπon= acylon
psych~ jęz.
ang. bee, franc. abeille, aulan= pie-grieche
pierwsza cz">: wyraz[w z=o/onych
staropol. pczo=a – pszczo=a, OE. baba le pelican
dotycz'ca ‘duszy», tj. dyspozycji
ros. phela-pcze=a. baklan= cormoran
duchowych osoby& intelektualnych,
wo=. 1289 phely-pcze=y ]pszczo=y\, balaban= le lanier
uczuciowych, woli.
maz. czogo  pol. czego ˘ czo  cze barawek= belier, becassine
gr. psyche ]dusza\.
˘ czo=a  cze=a, czo=o  cze=o. berkut= l’aigle royal
psychiatr-ia(a szkoln. Rodzaje pszcz[=& budilo la caille de Java
dzia= medycyny zajmuj'cy si" robotnica worker ]bezp=odna i p=ciowo busel; cigone blanche
pochodzeniem, rozpoznawaniem, i u=omna, p=ci /e<skiej pszczo=a, osa, varakuwka gorge-bleue
leczeniem chor[b psychicznych. mr[wka, itp., wykonuj'ca prac" og[ln' vodor≠z= le bec-en-ciseaux
ang. psychiatry ¯ =ac. psychiatria lub wyspecjalizowan' dla kolonii\, vyp; le butor
¯ gr. psyche ]dusza, ang. the soul\ kr[lowa queen ]matka jaja sk=ada- v[rok= le pinson de montagne
% iatreia ]leczenie, ang. healing\. j'ca, w pe=ni rozwini"ta samica w v≠stov]ik= le secretaire
psychika ółążźęśćń yx roju pszcz[=, mr[wek, termit[w\, gaga eider
ca=okszta=t wrodzonych i nabytych trute< drone ]samiec pszcz[=, dar- gagara le grebe, plongeon
dyspozycji duchowych ]intelektual- mozjad, /yj'cy po to, by zap=odni: gajvoron= le choucas
nych, uczuciowych, woli\. kr[low'; akt dokonywany w locie\. galka le choucas
ang. psychic ¯ gr. psychikos ]duszy ˚osa, wosk, bar:, bartnik, pie<, garwnep= becasseau
dotycz'cy\ ¯ psyche ]dusza\. pasieka. gil; le rouge-queue
†pszczmiel, trzmiel, czmiel gluzëk= de passage
psychoanaliza gogol; garrot
szczmiel owad. trzmiel.
psychogeny golubqtnik= epervier
pszen-ica(ny bot. ¯ psze ]s=[d\ ˘ gorixvostka le ph≥nicure,
psycholog(ia psycholog. pszczo=a; sze ^ =[d ^ wod-a(y. rouge queue
gr. psyche. chleb razowy ]kwa>ny\ ¯ raz ]kwas\ – gorlica tourterelle
psychopatia pszenny ]s=odki\... pszczo=a, mi[d. grah= fereux, grolle
cywilizacji Babilonii& grif= griffon
psychopatologia
SZE ]j"czmie<\. gumennik= oie sauvage
psychoterap-ia(euta wo=. 1289 pwenici-pszenici devqtismert; le pie-grieche
psychotria bot. znana te/ jako ]pszenicy\ ¯ pszenica. dergah= le rale de genet
chacruna Psychotria viridis, gat. pszonak bot. dolgoxvostnik= la mesange
krzewu z rodziny marzanowatych Erysimum L. ro>lina z rodziny a longue queue
]Rubiaceae\. kapustowatych, obejmuj'cych ponad draxva outarde
franc. psychotrie, 250 gatunk[w. drevolaz= le dendrocope pipicule
ros. bilqr=-}†bilar|.
†pszonnik pszennik, OE.
drozd= merle
psychoza med., psych.
dubonoska verdier
pta-k(ki(ctwo(si(sznik ptak. dqtel; le pic
ang. psychosis ¯ =ac. ¯ gr. psy-
okaz z gromady ciep=okrwistych, dqtel;nik= le trefle rampant
chosis ]choroba duszy\. sta=ocieplnych, kr"gowc[w, opierzony 'avoronnik= emerillon
†pszczmiel, trzmiel, czmiel i posiadaj'cy skrzyd=a, dzi[b i ogon, 'avoronok= alouette
szczmiel owad. trzmiel. rozmna/aj'cy si" przez sk=adanie jaj. 'ar=-ptica le casoar
pszcz-o=a(elarz(eli owad. w zwi'zku s=owotw[rczym ]pierwot- 'elna pic noir
Apis mellifica, owad hodowany dla nie$\& gr. petron ]skrzyd=o, pi[ro 'altobr[wka le hoche-queue
miodu i wosku. ptasie\ i g=upiec ˘ ptasi m[zg, g=uptas jaune
¯ psze ]s=[d\ ˘ pszenny ]s=odki\ % KS, g=uszec. 'urav; la grue
czo=o ]s=aw. cze=o\, OE, lub ¯ gr. petagma ]lataj'cy, ang. flying\, zelenihka bergeronnette jaune
czo=a ]wydziela\ ¯ czo= ˘ gruczo=; pteryga ]skrzyd=o, ang. a wing\. zimorodok= le martin-pecheur
w zwi'zku s=owotw. z woskiem “szcz”& gr. ¢orn ˘ ornis, ornithos ]ptak\ i szereg zin;ka la mesange, cendrille
pszczo=a – wosk ]staropol. woszczyna\ innych, ˚orn, w zwi'zku s=owotw. z zuëv= pluvier
i czela•dzi'(dnikiem ]s=udzy, m=ody ang. born  birth  bird. zuj le combattant, paon de mer
robotnik, rzemie>lnik pracuj'cy pod ind. pat ]lecie:\, gr. petomai ]latam\, zqblik= pinson
kierunkiem majstra\ ˘ pszczo=y- pteron ]skrzyd=o, pi[ro ptasie\, ibis= ibis
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
ivolga le loriot oheretqnka le bruant des stri'= le martinet
ipatka macareux, puffin roseaux strous= autruche
kagolka le milouin, canard milouin pavlin= le paon syh= la chouette
kazarka la bernache pelikan= le pelican teterev= le teras
kazuar= le casoar pereplëtka la caille tolstonoska le gros-bec
kakadu le kakatoes perepel= la caille toporka alca
kamenka le hochequeue perepleqtnik= epervier travnik= la fauvette babillarde
kanarejka le canari, perceqdec= le toucan, trostqnka la mesange des
serin des Canaries ramphastos roseaux
kan[k= la hulotte, huette peshanka la passereau tulupan= la procellaire
karavajka le courlis, courlieu pil[k= la hulotte, huette turuxtan= le paon de mer,
karaguw= le chrysaete, grand aigle pingvin= le pingouin, manchot combattant, tringa
kaharka hirondelle de mer piwka la bergeronnette udod= la huppe
ka[r= le guillemot plavunhik= le phalarope fazan= le faisan
kedrovka le casse-noix plistovka le rouge-gorge feniks= phenix
klestovka le bec-croise pl≠wanka le hoche-queue filin= le duc, hibou
kle]eqdec= crotophage povor= la monette caplq le heron
kluwa choucas poganka le petit grebe huppe hajka la mouette
knqzëk= la mesange podkolodnik= hehet= le linot, la linette
kobec= la bondree la fauvette d’hiver hibis= le vanneau
kobuz= le pygargue, aigle podkrapivnica le roitelet histik= le petit guillemot noir
a queue blanche podoro'nik= le bruant ho-ga (homga*) grebe
kbylka la lunette polzik= la sitella wiloxvost= le canard a longue
kozodoj engoulevent, polzuny les grimpeurs quene
crapaud volant popugaj le perroquet wipun= le canard musque
kolcik= la spatule polunohnik= engoulevent ]egol= le chardonneret
konoplqnka la linotte pohkogryz= bourgeonneur ]urka guepier
korga la corneille emmantelee primannaq ptica appeau ]ur= le bec-croise, grosbec
korolëk= le roitelet prosqnka le proyer qgnqtnik= le gypaete
korostel; le rale de genet psofπq agami qstreb= le vautour epervier
korwun= le milan pustel;ga la crecerelle pty> spoż.
kosatka le martinet noir pustowka la huppe ciastko z parzonego ciasta, cz"sto
krapivnik= le roitelet puxlqk= mesange huppe nape=nione bit' >mietan'.
krasnozobka la fauvette d’hiver py'nik= le vanneau
krehet= le gerfaut p≠ganka le tadorne publi-ka(czno>:(kacja(cysta
krivonosik= avocette (kamennyj) p≠tuwok= poz. społ. =ac. publicus,
kroxal; le harle huppe le manakin pube – dorosli, populus – ludzie.
kry'ovnik= le groseillier p≠nka le pouillot, chantre, la puc(o=owaty anat., osob.
epineux fauvette des roseaux policz•ek(kowaty.
kukuwka le coucou rako≠dka crabier
kukwa le merle de rocher remez= le remiz
puch(n':, napuszony
opuch(lizna – wzd"cie.
kuliga la becasse du Kamtchatka repolov= la rouge gorge
puch ptasi – mi"kkie pi[rka.
kulik= la becasse r'anka le pluvier a collier
=opuch ^ =opian.
stepnoj kulik= la becassine rybolov= la mouette
¯ uch ]powietrze\.
kuropatka la perdrix rqbinnik= litorne
py= – drobny – du/y – wielki&
lazorevka la mesange bleue rqbka perdrix
pch=a, puch, i=, kurz, s=aw. tlen ]py=\,
lastohka l’nirondelle rqbhik= la gelinotte des bois
kur, kura ^ dr[b,
lebed; le cygne saryh= la buse
pies ]drobny ˘ piesok ˘ piasek\,
ledewnek= le martin-pecheur sviristel; le jaseur de Boheme
krowa ]du/a ˘ krocie\,
lelek= engoulevent selezen; le canard ]male\
ko< ]wielki ˘ koniec ^ ma=y\.
lun; le busard des marais sivovoronka le rollier
s=owotw. pokr. p"cherz UÅ, ´,
lutok= la piette sinica la mesange charbonniere
puch ˘ p"ch.
lysuxa la foulque, poule d’eau sintepa le farene
malinovka fauvette des roseaux sip= le percnoptere, aigle vautour puchacz ptak. mniejszy gat. sowy,
martywka le sterne, l’hirondelle skvorec= le sansonnet etourneau pokr. ros. pugat; ]straszy:\ ¯
de mer skopa le balbuzard, aigle marin okrzyk noc'.
medosos= le trochile, colibri snigir; bouvreuil, pivoine puchar pojemn. cza•sza(ra;
moskovka la mesange de bois sova le hibou, chat-huant dosł. p"kate naczynie.
nurok= le harle sokol= le faucon dzi>& «ozdobne naczynie z metalu lub
ovsqnka bruant ortolan soroka le pie ze szk=a, w kszta=cie kubka, g="bokiej
ol;wanka la fauvette d’hiver morskaq soroka l’huftrier czary lub kielicha, u/ywane dawniej do
orël= agile sorokoput= pie-grieche, napoj[w; dzi> zwykle ze szlachetnego
orlënok= un agilon, jeune agile laneret, lanier metalu lub kryszta=u, s=u/y w sporcie
orlica aigle femelle sosnovka le bec-croise jako nagroda dla zawodnik[w».
orlqk= le vautor des Alpes soq le geai s=owotw. baz' niem. becher ]1. kubek,
ostroxvostka le canard starik= le petrel arctique 2. puchar\, PB, d{wi"k E pisany U,
a longue queue strepet= outarde
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Wondershare
yy
˚]litera\ E, lub franc. bouclier ]buk...\
˘ puklerz ]okr'g=a, wypuk=a tarcza\,
lub ang. cup czyt. wspak, koncepcji
022, 023, 024& PB&
cup }kup|  puk, puch, KCh.
puk, U ˘ pol. Å, ´ oraz KCh ˘
p'k, wypuk=y, puchn':, ropucha.
po wszystkim, baz' niem. becher,
anglosas. cuppe, ang. jar, cup,
ros. kuvwin-kuwszin ¯ cup, PB.
na Internecie d=ugi wyw[d do znu/e-
nia, z powodu niewiedzy. Piotr Sobot-
ka z Uniwersytetu Miko=aja Kopernika
popisa= si" sw' g="bok' wiedz', i
zupe=nie nieceln' zarazem; rosyjskiej
pisowni pogar nie znaj' rosyjskie
s=owniki. ˚uczony, zmy>lenie.
d=ugie wywody s' oznak' niewiedzy i
maj' na celu zaspokojenie /'dzy cie-
kawskiego; im d=u/sze – tym mniej
autor wie, zgaduje do oporu na za-
sadzie cyganki, wodzi go za nos po
:wierci Europy,
˚pu=k ]gdzie r[wnie stek zmy>le<\&
Słowo puchar w dziejach polszczy-
zny było zapisywane rozmaicie:
w XVIII w. puhar, w wieku XIX
puhar, lecz również puchar (tak u
Lindego, pocz. XIX w.), w Słowniku
warszawskim (początek XX w.) przy
haśle puhar odnotowany został
jego wariant graficzny puchar, a
Słownik ortograficzny Arcta z 1936
roku (wydany po reformie orto-
graficznej) sankcjonuje wyłącznie
pisownię puchar. Najdawniejszy
sposób zapisu tylko częściowo
nawiązuje do czeskiego pohár
– w języku czeskim wyraz ten
pojawił się z języka węgierskiego
(por. węg. pohár), choć można by
rozważyć również wpływ śred-
nio-wysoko-niemieckiego becher
(współcześnie niem. Becher). Do
polszczyzny wyraz puhar/puchar
przedostał się również z języka
węgierskiego, lecz najprawdopo-
dobniej za pośrednictwem języka
ukraińskiego (lub języków ruskich),
w którym na podstawie węgierskie-
go etymonu utworzono kilka słów o
nieco odmiennych sensach, m.in.
póhár (погар) ‘kubek, kielich’ i
puhár (пугар) ‘szklanka, szklany
kielich’. Jak widać, na gruncie
ukraińskim doszło do specyfikacji
znaczeniowej, a ponieważ polskie
puchary używane w XVII i XVIII
wieku były często wykonane ze
szkła, do polszczyzny została za-
adaptowana forma z u. Zmiana h
w ch mogła mieć dwie przyczyny:
po pierwsze, poza pograniczem
ruskim, słowackim, morawskim i
czeskim w wymowie nie odróżniano
głosek zapisywanych jako h i ch
(obie wymawiano bezdźwięcznie),
stąd – w wyniku działania procesów
adaptacyjnych – puhacz stał się
puchaczem, a puhar – pucharem;
po drugie – możliwe, że na zmia-
nę ortograficzną wywarły pewien
wpływ wyrazy puchaty ‘nadęty,
krągły’ lub puchać ‘wąchać’, albo
– co chyba najbardziej prawdo-
podobne – pucha (dziś puszka)
‘naczynie z wiekiem albo pokrywą’
(współcześnie np. w terminologii
kościelnej odróżnia się kielich na
wino od puszki na hostie, choć oba
wyrazy oznaczają dość podobne
przedmioty). Ten drugi rodzaj
oddziaływań moglibyśmy nazwać
atrakcją asocjacyjną, wspierałby
ją fakt, że niektóre dawne puchary
były naczyniami z wieczkiem.
puchlina med.
gromadzenie si" p=ynu obrz"kowego
w jamach cia=a, b"d'ce objawem r[/-
nych chor[b.
puchn': proces. ¯ puch.
puco=owa=y jęz. ¯ puc.
pucowa: ]buty\ czy>ci:.
w zwi'zku lub bez z pucem.
pucz zdarz., polit.
szwajc.-niem.-ang. putsch
]bunt, powstanie bez powodzenia\.
pud miara wagi r[wna 40 funtom,
czyli 16, 38 kg.
pudding spoż.
potrawa angielska sporz'dzona na
s=odko lub s=ono, z kaszy, m'ki,
mi"sa, ryb, jaj, itp. z dodatkiem r[/-
nych przypraw; gotowana na parze
lub pieczona.
r[/ny opis w S=owniku Webstera&
ang. pudding ]1. kie=basa z kiszki
nabitej mi"sem, =ojem, itp., i goto-
wana, 2. mi"kkie, s=odzone jad=o,
zwykle wykonane z m'ki zbo/owej
jako zasadniczy sk=adnik, z jajkami,
mlekiem, owocami, mi"sem, itp.\.
pudel anim., zwierz.
rasa ps[w o d=ugim, k"dzierzawym
w=osie.
ang. poodle ¯ niem. pudel ¯ nowo-
niem. pudel, pudel-hund ¯ pudeln
]bryzga:, pluska: si", chlapa: si",
ang. to splash$#\.
pude=ko zdrobn. pud=o – ma=e pud=o.
puder kosm.
py= z zapachem, kosmetyk.
starofranc. i >redniow. ang. poudre,
ang. powder.
pud-=o(e=ko
1. pojemnik z tektury o regularnych
wymiarach w rodzaju skrzynki,
2. chybiony strza=, na pusto, pr[/no.
puenta książ. pointa.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
ko<cowy, kulminacyjny moment
opowiadania, wyra/aj'cy jego sens;
esencja dowcipu.
puf mebel.
mi"kki, niski taboret.
¢puga: czynność. straszy:.
ros. pugat;.
¯ =ac. pugna ]bitwa, b[j\$
pugina= broń.
d=ugi, obusieczny n[/, rodzaj
sztyletu.
ang. dagger pokr. starofranc.
dague, ital. i hiszp. daga.
puk ¯ ˚uk ]d{wi"k& huk, zwuk\;
U ˘ Å, ´ ˘ p"k, p"cznie:
>mia: si" do rozpuku ]do rozp"ku\;
p"katy, puka:.
"kukucz KCz,
stuk(a:  puk(a:
st"ka:  p"ka: ¯ puk ]p'k\ ˘
p"k(a: ˘ p"katy.
†puka: si" p"ka:.
staropol. pukn': – p"kn':.
ang. pop, burst,
]roz=upa: si"\ crack,
ros. pukat;-pukat ]p"ka:\.
puka-:(nie dźwięk. lekko stuka:.
~puka: czas niedok., lekko uderza:,
zwykle palcami o drzwi, okno.
s=owotw. baz' puch ]delikatno>:\,
ChK; stuk  puk.
s=owotw. pokr. stuka: ]mocniej
czym uderza: o co, np. m=otkiem\.
ros. stuhat;-stuczat ]v dver;\,
ang. to knock, to rap, to tap.
za•puka: – czas dok. ¯ puka:
o•puka: – dooko=a, obada:
do•puka: si" – uzyska: co pukaniem
od•puka: – 1. ` w nie malowane
drzewo – zabobon,
przes'd,
2. ` lata w wi"zieniu
¯ spos[b porozumie-
wania si" wi"{ni[w
pukiel ]w=os[w\ ¯ pukle ]l. mnoga\.
włos. lok, pier>cie< z w=os[w.
¯ ang. bundle ]wi'zka; p"k; t=umok\,
PB; wg mSjp 1969, pukiel
¯ czes. ¯ niem.
niem. haarlocke ]pukiel w=os[w\;
>redniow. holend. bondel, bundel,
>redniow. ang. bundel ˘
ang. bundle ]baz' «to bind», wi'za:\,
ros. svqzka-swiazka ]wi'zka\,
puhok-puczok ]p"czek, U ˘ Å, ´\.
†pukn': p"kn':. ˚puka: si".
pula og[lna liczba.
=ac. pulla, franc. poule,
ang. pool.
pularda ptak.
wykastrowana, utuczona kura.
†puklerz panc.

Wondershare
yy
rodzaj ma=ej, okr'g=ej, lekko sto/ko-
watej, wypuk=ej tarczy, u/ywanej
przez jazd".
pulchny jęz. o cie>cie, mi"kim ciele.
=ac. pulcher ]pi"kn•a(e\ ˘ Pulcheria
]pi"kna\, imi" /ony Markiana, impe-
ratora Carogrodu.
pulower odzież.
ang. pullover.
pulpety spoż.
ga=ki z t=uszczu lub mi"sa z dodat-
kiem bu=ki tartej, korzeni, itp.
pulpit(um
=ac. stolik do pisnia lub czytania.
puls(acja(owa: fizjolog.
t"tno /ycia, bicie skroni, /y=.
impulsywny – pobudliwy
im ^ po; puls ^ budl;
ywny ^ iwy.
=ac. pulsus ]venarum\ bicie ]/y=\
starofranc. pous, pouls, >redniow.
ang. pous, pouce, ang. pulse,
ros. pul;s/acq.
pult $
pulwy geolog.
bagna w dawnym woj. mazowieckim,
ziemi nurskiej ]¯ rz. Nur ¯ gr'd\,
na lewym brzegu rz. Narew, E od
Pu=tuska, N od Wyszkowa; na podst.
Encyklop. Powsz. S. Orgelbranda
1884, t. 9, str. 463.
Nazwa miasta Pu=awy ma od tego
s=owa wywodzi: si", wg przypuszcze<
niekt[rych. Problem w tym, /e pulwy
dotycz' specyficznego miejsca ]nie
jest to s=owo powszechnego u/ytku\, a
Wis=a w rejonie Pu=aw p=ynie mi"dzy
wzg[rzami ]nie ma tam rozleg=ych
bagien wzd=u/ nizinnej rzeki\.
˚pu=awy ]przy sp=awach\ ¯ pu= %
sp=awy; Pu=aski ]przy lasach\,
Pu=tusk ]przy tuziemcach\.
¢pu= jęz. przy`, prze`
Pu=awy – przy sp=awach ¯ sp=awy
Pu=tusk – przy tuziemcach ¯ tusk
Pu=aski – przy lasach ¯ =as % ki
pu=apka – do przy=apania ¯ =apa:
szkopu= – przeszkoda ¯ szkoda
ang. over.
pu=ap jęz.
1. sufit, 2. g[rny zasi"g.
pu=apka łow. potrzask, samo=[wka,
urz'dzenie samodzia=aj'ce.
staropol. samo=[wka. ˚wspar.
¯ pu` ]samo`\ % =apka ]=[wka\, lub
¯ pu=` ]przy`\ % =apa: % ka ]do\ ˘
dosł. do przy=apania;
pu= ]przy\ ˘ Pu=awy ]przy sp=awach\,
Pu=tusk ]przy tuziemcach ¯ tu % sk\,
Pu=aski ]przy lasach; r[/ne od Pu-
=awski\.
anglosas. tr≤ppe,
pokr. niem. treppe ]klatka schodowa\,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
>redniow. ang. trappe,
ang. trap, ros. zapadnq-zapadnja,
lovuwka-=owuszka.
=ap¶ka  kap¶kan.
ros. kapkan ¯ kap % kan ]koniec
g=owie\.
pu=awy ¯ przy ]obok\ % s(p=aw[w.
przy ]u, za, wzd=u/, przy, obok\ %
s(p=aw, pokr. p=yw ¯ aw ]woda\.
w zwi'zku s=owotw[rczym z
/u=awa ¯ /, /u ]g"sta\.
pu=awy/u=awy
pu=awach/u=awach,
˚pulwy.
pu=k(ownik wojsk. oddzia= woj[w.
¯ >redniow. ang i ang. half }haf| ¯
anglosas. healf ]cz">:, od(dzia=, ang.
part, half\ ˘ staropol. huf ]˚polski
j"zyk\ ˘ hufiec ]ma=y huf; `iec ^ ma=y\,
staroros. po=k ¯ po= ]p[=, po=owa\ %
k ]na, do\.
huf – oddzia=,
hufiec – pododdzia=, jak
doros=y – podrostek; ch=op – ch=opiec,
ma= ]m'/\ – malec, wid=y – widelec,
Dunaj – Dunajec, rz. Don – Doniec,
i szereg innych.
s=aw.-wo=. polk=,
Jaropo=k, Swiatopo=k.
jak to si" sta=o, /e «pu=k» pisze si"
przez «u zwyk=e» zwanym te/ ‘u
otwartym» gdy w j"zyku s=aw.-ros.
wyraz odmienia si" na «o» ]po=k\.
prawda, ano OEU, to st'd.
s=aw. Swiatopo=k, Jaropo=k ˘
]staro\pol. Íwi"tope=ek, Jarope=k ˘
pu=k, bo UE, ´, jak budiesz  be-
dziesz, b"dziesz, i inne, ˚]litera\ ´.
b="dnie na Internecie, wg Piotra
Sobotki z Uniwersytetu Miko=aja Ko-
pernika, fragment pisany 13.05.2015&
„prasłowo jest dawną pożyczką
germańską z *fulka – ‘ludzie,
ludzie zbrojni’, por. staro-wysoko-
niemieckie folk ‘tłum’ (jego współ-
czesny niemiecki kontynuant to
Volk ‘naród, lud’).” itd.
w dodatku staro-wysoko-niemiecki...
nie znam takiego j"zyka, ˚>rednio-
dolno-niemiecki, >rednio-g[rno-nie-
miecki, i >rednio-wysoko-niemiecki
– j"zykowe aspekty, wg mego os'du,
{le opisane w j"zyku polskim, b"d'ce
t=umaczeniami z j. angielskiego; «>red-
nio`» k=[ci si" z «dolno`» i «g[rno`»;
powinno by:& j"zyk «po>redni-dolno-
niemiecki».
jeszcze gorzej gdy& j"zyk wczesno-
nowo-wysoko-niemiecki – to praw-
dziwa Nauka# Niebosi"/na, godna
akademickich g=[w.
d=ugim wywodem, do znu/enia, zape=-
nia ciekawo>: pytaj'cego si".
tak i inne, w tym puchar.
«zbrojni» dodane by by=o bli/ej /o=-
nierzy w pu=ku. Ale ‘zbrojni» s'
Remove
Watermark PDFelement
yy
nie tylko w pu=ku – zawiod=a logika
pomys=odawcy.
S=ownik Webstera nie zna s=owa ¢fulk,
ani – tym bardziej – ¢fulk w znaczeniu
‘ludzie zbrojni’&
starogerm. wy/yn folc ]ludzie\&
1. archaic& a group of kindred tribes
forming a nation, 2. the great propor-
tion of the members of people that
determines the group character and that
tends to preserve its character form of
civilization and its custom..., itd.\.
fa=sz z pozycji uniwersyteckiej wiedzy
czy te/ i pozycji tam. ˚fa=sz.
Polacy bij' pian" i w niej siedz' –
wymy>laj' historie, poja>nienia, na
swoje potrzeby. Nie pierwszy to znany
mi wypadek.
˚uczony, nauczanie, zmy>lenie.
puma anim., zwierz.
kugar, zwany take g[rskim lwem,
z rodziny kot[w, o d=ugim ogonie,
br'zowej sier>ci, spotykany w Ame-
ryce P=n. i P=d.
ang. cougar, mountain lion.
pumeks geolog., petr.
ska=a wulkaniczna, bardzo lekka,
porowata, u/ywana jako materia=
budowlany oraz do polerowania,
wyg=adzania, ma tak/e zastosowanie
w gospodarstwie domowym.
=ac. pumex ˘
starofranc. pomis, pumis,
>redniow. ang. pomis, pomeis,
ang. pumice, ros. pemza-pemza.
pumpernikiel spoż. yx
ciemny chleb razowy, pieczony w
formie na zakwasie z gruboziarnistej
m'ki /ytniej, cz"sto z dodatkiem
miodu, melasy lub ekstraktu z jab=ek
oraz s=odu.
punkt(owa:(ualnie znak, kropka.
punktualnie – dok=adnie na czas.
=ac. punctus ˘ >redniow. =ac. puncta
˘ starofranc. pointe ]ostry koniec\;
=ac. pungere ˘ punctus ˘
punctum ]kropka\,
starofranc. point ]kropka, k=u:\,
>redniow. ang. i ang. point,
ros. tohka-toczka.
ang. fulcrum ]punkt podparcia\.
punktacja prawn., sport.
1. szkic umowy z podaniem g=[w-
nych punkt[w,
2.a. przyznawanie punkt[w
za uzyskane wyniki.
2.b. suma takich punkt[w, zawodni-
ka lub dru/yny, stanowi'ca kolej-
no>ci miejsca w zawodach.
punktowiec bud.
budynek mieszkalny wolno stoj'cy,
parokondygnacyjny.
punktualnie jęz.
o >ci>le okre>lonym czasie, do

Wondershare
yy
minuty.
pupa anat. delikatnie o odbytnicy.
=ac. dziewczynka – bez zwi'zku.
pupil szkoln. faworyt, ucze<.
=ac. pupillus zdrobn. pupus
]ch=opak\, pupilla zdrobn. pupa
]dziewczynka\, starofranc. i >red-
niow. ang. pupille, ang. pupil,
ros. uhenik, uhawijcq.
purchawka bot., grzyb. Lycoperdon,
gat. truj'cego grzyba o du/ej owocni
]niekt[re gatunki jadalne\.
s=owotw. pokr. proch, ropucha.
purpur-a(owy kolor. barwnik natura-
lny z wydzieliny pewnych >limak[w.
gr. porphyra ]skorupiak wydziela-
j'cy purpurow' farb"\ ˘
=ac. puprura,
>redniow. ang. purpel, purpre,
ang. purple, ros. porfir.
purysta jęz., osob.
cz=owiek dbaj'cy o poprawno>: i czy-
sto>: j"zyka, czasem do przesady.
s ]\, s ]\, s ]\, s ]\, s ]\, s ]\, é
pury-zm(tanizm rel., hist.
reformatorski ruch religijno-politycz-
ny w 16-tym i 17-tym wieku d'/'cy do
oczyszczenia Ko>cio=a anglika<skigo z
pozosta=o>ci katolicyzmu i przywr[ce-
nia mu czysto>ci doktrynalnej, a tak/e
do zapewnienia Ko>cio=owi niezale/
no>ci od w=adzy kr[lewskiej; propono-
wa= surowy tryb /ycia i ograniczenie
wszelkich rozrywek.
ang. Puritanism ¯ Puritan.
¢pust
1. lud, cz=ek, posta: ˘ kapusta
¯ kap % pusta ]warzywo wielko>ci
ludzkiej g=owy; kap – g=owa\, pusta
g=owa..., pusty ]o naturze ludzkiej\,
pu>ci:, da: upust, puszczaj, dopust,
spust, pustoszy: ]wyludnia:\,
pustelnia,
2. g'szcz, g"stwina, s=owotw. pokr.
s=aw.-ros. kust ]krzak\, ˘ puszcza,
3. woda; pust % `ynia ]bez`\ ^
^ pustynia ]bezwodzie\,
roz•pu>ci:(cie<czy:(wodni:,
roz•puszczalnik(cie<czalnik,
cienkusz, dopuszcza: ]my>l\ –
przywodzi: ¯ woda, ˘
do(przy•puszczenie,
4. wolno ˘ s•pust – z•wolnienie,
u•pust – u(z•wolnienie, ˚niech,
odpust ˘ odpuszczenie }grzech[w|,
5. da: ˘ spu>ci: si" na kogo –
zda: si", polega: na kim>,
6. zosta: ˘ pu>cizna – pozosta=o>:,
szczeg. tw[rczo>: literacka,
7. ¢prz[/n ˘ pusty – pr[/ny,
z pustymi r"kami – na pr[/no
s•pu>ci: – 1. o•pr[/ni:,
2. z•wolni: ]ze smyczy, =a<cucha\.
¯ ang. stupid ]g=upi, dosadnie
dure<\; stup ˘ pust czyt. wspak,
s=owotw. koncepcji 022; st  g=.
s=owotw. pochodne&
pust•ak(elnia(elnik(ka(kowie(
(oszy:(ota(y(ynia(ynny,
puszcz•a(a:(yk.
wo=. 1289 poustynœ ]pustynia\,
zapoust≠vwa≥ ]zapuszczona\,
ápoust≠la ]opustosza=a\, pousti
]pu>ci=\, oupousti ]upu>ci=\, po-
spousti ]rozpu>ci=\, pou]a[]ix
]puszczaj'cym\, poust= ]pusty\,
poustu, poustou ]pust'\.
ros. pust;-pust ^ ang. let, may ˘
pust; budet tak ]ang. let it be so\,
pust; on delaet hto xohet
]ang. let him do as he likes\, pust
podo'dët@ ]ang. let him wait#\.
†pust
1. lud, cz=ek, posta: ludzka ˘
pustkowie ]odludzie\,
2. woda,
3. pusty, pr[/ny, swawolny.
pr[/ ^ pust ^ niech ˘ miech, MN.
pust jako& 1. lud, cz=ek, 2. woda,
ma analogi" w mo, mer& 1. lud, man ˘
Wo=odimer ]w=adaj'cy cz=owiekiem\,
jez. Ilmer ]dzi> Ilmen\, 2. woda ˘ mo-
•rze(cz, franc. mer ]morze\, Pomerania
]Pomorze\.
staropol. pustota –
pr[/no>:, swawola.
ang. vain, vanity,
ros. t]etnyj, bespoleznyj,
naprasnyj-naprasnyj,
]bezwarto>ciowy\ pustoj-pustoj.
ros. pust;-pust, pus: ]niech(aj,
ang. let, may\ ˘ pust; budet tak ]
ang. let it be so\, wi"cej ˚niech.
†pusta pojazd. rodzaj =odzi, cz[=no.
ang. boat, canoe,
ros. helnok-cze=nok.
pustel-nik(nia osob., rel.
cz=owiek /yj'cy w odosobnieniu i od-
daj'cy si" modlitwie, kontemplacji.
s=owotw. pokr. pustynia i puszcza
]odludzie, pustkowie\, ST ˘ SzCz,
tak/e szczelina ]ros. szel\ i szczelny,
szel ]szczelina\ ˘ ot•szel•nik; hermi-
te, ermite  hermetic ]szczelny\.
gr. eremia ]odosobnienie\ ˘ eremi-
tes ˘ p[{no=ac. eremita ˘
starofranc. hermite ˘ >redniow.
ang. hermite, ermite ˘ ang. hermit,
ros. otwel;nik-otszelnik,
pustynnik-pustynnik.
pustka jęz., log.
nico>:, miejsce nie wype=nione, w
przestrzeni, wyobra{ni, pami"ci.
ang. emptyness ¯ empty ]pusty,
czczy, pr[/ny\.
pustorogi anat., zwierz.
ang. hollow horns.
¢pustosznicy pu>ci ludzie.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
staroros. pustownicy-
pustosznicy, ros. pustye l[di,
ang. vain people, idle ones.
pustoszy: dosł. wyludnia:.
¯ pust ]1. lud, cz=ek, posta: ludzka,
2. woda\, ˚pust;
obecnie i «czyni: pustym ]miasto,
kraj\, niszczy: rabuj'c».
s=owotw. pokr. puszcza i pustkowie
]odludzie\, pustynia ]bezwodzie\,
spust i pu>ci: ]zwol•nienie(ni:\,
odpust i dopust ]odpuszczenie i do-
puszczenie\, pusty ]pr[/ny\, i inne.
†pustota pr[/no>:, swawola. ˚pust.
pust-y(ynia(kowie(elnik(ak(
(oszy: dosł. odludzie, bezlesie, st'd
1. bezwodna lub sk'po nawadniana
po=a: ziemi, 2. obszar nie zamieszka-
=y, pustkowie, pustka, nie koniecznie
bezle>ne, lecz o drobnej ro>linno>ci i
zwierzakach, odkryty teren.
¯ pust ]cz=ek, lud, w liczbie poj. ˘
ludzie\ % `ynia ]bez`, od`\ ˘ pustynia
]bezwodzie, bezlesie, odludzie\,
kap ]g=owa ˘ kapelusz i inne\ % pust
]lud\ ˘ kapusta ]ludzka g=owa\.
v•ainpusty, pr[/ny ]ain ^ r[/, raz\.
staropol. puszcza – 1. pustynia,
obszar pozbawiony ro>linno>ci,
2. dziewiczy las. ˚puszcza.
STSzCz puszcz•a(yk
od(bez•ludzie, bezdro/e,
b='d si" czepia ¯ pust ]1. lud, cz=ek,
2. g'szcz, g"stwina\ % `ynia ]od`,
bez`\, t=um. od ty=u. ˚¢pust.
wo=. 1289 poustyn≥-pustynia,
poust=-pust ]pusty\, poustu-
pustu ]pust'\, poustou-pustu
]pust'\, zapoust≠vwa≥-
zapustiewszaja ]opustosza=a\,
ros. pustyn-q/nyj.
od(do(prze(za(wy•pu>ci:.
wi"cej ˚pr[/ny, pu>ci:.
puszcza b[r, knieja, dosł. odludzie
¯ pust ]cz=ek, lud, w liczbie poj. ˘
ludzie\ % `ynia ]bez`, od`\ ˘ s=owotw.
pokr. pustynia ]bezwodzie, bezlesie,
odludzie\, ST ˘ SzCz,
kap ]g=owa ˘ kapelusz i inne\ % pust
]lud\ ˘ kapusta ]ludzka g=owa\.
dun. urskov ¯ skov ]las\, ˚ur.
staropol. puszcza – 1. pustkowie,
odludzie, 2. pustynia.
ang. primeval forest ]dziewiczy las\,
wilderness ]odludzie w wolnym t=u-
maczeniu, rejon dzikich zwierz't\,
†Old Polish wilderness and desert,
ros. pustynq-pustynja. ˚¢pust.
†puszczad=o med.
narz"dzie s=u/'ce do naci"cia /y=y
w celu upuszczenia krwi, rodzaj
d=utka.
puszczyk ptak.
Strix aluco, ptak z rodziny s[w,

Wondershare
yy
o upierzeniu popielatoszarym lub
rdzawym, gnie{dzi si" w dziuplach i
starych murach.
puszka
1. pude=ko z blachy z przykrywk',
s=u/'ce do przechowywania czego,
cz"sto produkt[w,
2. skarbonka u/ywana do kwesty,
przy zbi[rkach ulicznych,
3. bot. torebka owocowa zawieraj'ca
nasiona,
4. hist. w dawnej Polsce& r"czna bro<
palna lub niewielkie dzia=o. ¯ czes.
staropol. puszka –
dzia=o, r"czna bro< palna.
niem. büsche ]1. puszka, rusznica,
gwint[wka, strzelba\ ˘ czes. pußka,
ang. cannon, gun, piece,
ros. puwka-puszka.
puszta geogr., bot.
bezle>ny obszar ro>linny, typowy
dla Wielkiej Niziny W"gierskiej,
g=[wnie doliny Cisy.
w"g. puszta }wym. pusto|.
puszysty jęz. ¯ puch.
pu>ci: TCzK ¯ pu>: ]niech\
niedba: ˘ zapu>ci: ]zaniecha:,
zaniedba:\ ¯ s=aw.-wo=. pust.
s=owotw. zwi'zane z pe=•en(ny ˘
dopu>ci: si" – pope=ni: }czyn jaki|,
=o/y:, i da: ˘ pu>ci: si" – odda: si"
– po=o/y:, przy(do•pu>ci: – za•=o/y:.
s=owotw. poch. sp(u(od•pust,
pu>ci: si" za kim, czym – w pogo<,
biegiem za kim, czym,
spu>ci: si" – 1. przemie>ci: si" z
g[ry w d[=, np. z sufitu na pod=og",
z dachu, z drzewa na ziemi",
2. zwolni: sperm" w wyniku orgazmu.
staropol. pu>ci: ]1. uwolni:, pozwoli:
odej>:, pozwoli: wej>:, pozwoli: co>
uczyni:, zes=a:, wypu>ci: z siebie,
2. pu>ci: si" – zda: si" na kogo>\.
ang. release, may, let ]let it go\,
ros. pust;-pust ]niech\ ˘ staroros.
pust; on= d≠laet=, hto
xohet= ]niech robi co chce\,
franc. qu’il fasse ce qu’il veut,
ang. let him do what he wants,
ros. ]lin"\ otpus-kat;/tit;
]na wolno>:\ osvobo-'dat;/
/dit;, vypus-kat;/tit; na
vol[-wypus•kat(tit na wolju,
wo=. 1289 poustœt;-pusta:,
pousti-pusti ]pu>ci=\, upousti-
upusti ]upu>ci=\, rospousti-
rospusti ]rozpu>ci=\, pou]a[]ix-
puszczajuszczich ]puszczaj'cym\.
za(na(po(u(prze(przy(o(do(
(od(pod(w(wy(roz(s•pu>ci:.
~pu>ci: czas dok. ¯ s=aw. pust, pu>:
]niech, ¢pust ^ ¢pr[/n,
¢zwoli: ˘ po(ze•zwoli:\.
s=owotw. pokr. uj>: ¯ uchodzi:, ucieka:
¯ u` % ciek, ciecz ˘ ucieczka,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
wy(za(na(prze•ciek.
za•pu>ci: – za•niecha:(niedba:
za•pu>ci: si" – 1. siebie, 2. w g='b
na•pu>ci: – poszczu:, na ^ po
po•pu>ci: – 1. pozwoli:, 2. troch"
u•pu>ci: – ula: cieczy
prze•pu>ci: – pozwoli: przekroczy:
przy•pu>ci: – pozwoli: podej>:
o•pu>ci: – 1. w d[=, 2. wyby:
do•pu>ci: – dozwoli:, ¯ dopust
od•pu>ci: – 1. odprawi:, 2. prze-
baczy:, darowa:,
¯ odpust
pod•pu>ci: – poszczu:, pod ^ na
w•pu>ci: – do >rodka
wy•pu>ci: – na zewn'trz
s•pu>ci: – 1. pustym uczyni:,
2. z(u•wolni:, ¯ spust
roz•pu>ci: – roz•cie<czy:(proszy:
†pu>cizna prawn. spadek.
¢put’ s=aw. droga.
s=aw. put;, ang. path, anglosas.
p≤th, zapo/yczone z Persji
]avestan. path`\ – >lady po butach
lub koleina.
¢puta: czynność. ˘ pol. p"ta(:.
ros. putat; ]wik=a:, pl'ta:\.
¢putten, puten >redniow. ang.
po(wy•pycha:, posuwa: si" naprz[d,
pop"dzi:, nak=oni:, pchn':, wysi=ek,
po(parcie.
ang. put, >redniow. ang. putten,
puten ]stawia:, k=a>:, umieszcza: i
wiele innych znacze<\.
lit. Puteniki.
†puzdro szkatu=a, pud=o, futera=.
puzon muz.
d"ty instrument muzyczny.
ang. trombone ]od ok. 1724\,
ros. trombon-trombon.
¢pwa }arch.| nadzieja, wiara, ufno>:.
s=owotw. pokr. pewno>:.
staropol. pwa: – ufa:, nadziej" mie:.
franc. esper-ance(er
ang. hope, trust, confidence
ros. upova-nie/t;-upowanie.
pycha osob., char.
wyg[rowane wyobra/enie, poj"cie o
sobie, przesadna ambicja,
zarozumia=o>:, wynios=o>:.
s=owotw. pokr. pysz•ny(a=ek.
=ac. altus ]wysoko\ ˘
starofranc. haut ]wysoko\ ˘
>redniow. ang. haut ]wysoko\ ˘ ang.
haughty ˘ haughtiness ]pycha\,
ros. spes;, vysokomere.
pyka: czynność.
np. fajk". d{wi"kona>ladowcze.
†pyje anat. penis, pr':, dosł. siusiak.
ang. pee ]siusia:\ ¯ pocz'tkowa
litera p }pee|, nie wypada u/ywa:
ca=ej nazwy# ¯ piss,
ros. ]wulg.\ uril;nik-urilnik ¯
Remove
Watermark PDFelement
yy
ang. urinate ]siusia:\.
pylon archit., bud.
wie/a o prostok'tnej podstawie,
wznoszona parami, i zw"/aj'ca si"
ku g[rze ]trapezoidalna\, wznoszona
w staro/. egipskiej >wi'tyni, lub
chrze>cija<skiej katedrze.
gr. pylon ]brama, ang. gateway\.
py=(och=onny, pyli:
kurz, materia= ziemny tak drobny,
/e unoszony naturalnym ruchem
powietrza.
py= – drobny – du/y – wielki, ˚ox&
pch=a, puch, i=, kurz, s=aw. tlen ]py=\,
kur, kura ^ dr[b,
pies ]drobny ˘ piesok ˘ piasek\,
krowa ]du/a ˘ krocie\,
ko< ]wielki ˘ koniec ^ ma=y\.
odpowiednik ang. stud ]stadnina,
zbi[r koni do rozrodu\ – dust ]py=,
kurz, proch\, czyt. wspak, s=owotw.
koncepcji 022, tak i skov ˘ fox ]lis\.
staronord. dust pokr. anglosas.,
>redniow. ang. i ang. dust;
Angloj"zyczni, nie>wiadomi stud ]stad-
nina ¯ ¢ko< ^ wielki\  dust ]py=,
i=, kurz\, wywiedli dust ¯ indoeurop.
¢thus` ¯ ¢dheves` – j"zyka kt[rego
nigdy nie by=o, rekonstruowanego
na podstawie zasad przechodzenia
d{wi"k[w.
ros. pyl;-pyl.
s=owotw. pokr. i=. p ]lot\ ˘ powie-
trze, puch, ptak.
pyretra bot.
odmiana chryzantemy o d=ugich
=odygach, li>ciach o delikatnych
kszta=tach, i bia=ych, purpurowatych,
lub czerwonych kwiatach.
gr. pyr ]ogie<, ang. fire\ ˘
pyrethron ˘ ang. pyrethrum.
pyrka(ty anat.
zadarty nos.
pysk([wka, pyszczek anat.
morda zwierz"cia, szczeg. psa,
>wini, konia. s=owotw. pokr. pisk.
s=owotw. baz' tysk ]rzec\ i T(P ˘
t(p•ryska:, t(p•ysk; tysk ]rzec\ ˘
u•tyskiwa:  na•rzeka: ˘ nielit.
zamknij pysk ]nic nie m[w, nie
odzywaj si"\; is, ys ]rzeka, woda\.
=ac. musellum ¯ musus,
starofranc. musel, museau,
>redniow. ang. mosel,
ang. muzzle, snout,
ros. morda-morda, rylo-ry=o.
pysz-ny(a=ek jęz.
¯ pycha – zadufanie o swej wy>mie-
nito>ci, wy>mienity.
staropol. pyszen – pyszny. ˚pucha.
staropol. /"da: si" –
pyszni: si", wynosi: si". ?S.
ang. pride oneself, proud,
ros. gordost;-gordost, spes;,

Wondershare
pyt
]pompatyczno>:\ pywnost;,
]arogancja\ kihlivost;.
¢pyt wiedza, znanie ˘ opyt ]obe`\.
ros. opyt ]wiedza, do>wiadczenie\
ros. popytka ]pr[ba\,
pyta: si" – dowiadywa:,
pyta•nie(jnik,
za(po(prze(o(do(od(wy(s•pyta:.
pyta: jęz.
pr[bowa: zasi"gn': informacji
poprzez zwr[cenie si" form'
wypagaj'c' odpowiedzi, znakiem
zapytania.
s=owotw. baz' gad, pyton ]w'/,
serpent, st'd i kszta=t znaku $\ ˘
za•gad•ka(n': – za•pyta:.
anglosas. ascian, acsian,
pokr. starosas. escon ]domaga:
si", /'da:, pyta:\, >redniow. ang.
askien, ang. ask,
ros. po/pristi;-po(prosit ˘
sprawivat;, sprosit.
~pyta:
1. zwraca: si" do kogo w celu uzy-
skania informacji, dowiadywa:
si" o co, w formie sugeruj'cej
danie odpowiedzi
}w mSjp 1969&„...w formie wyma-
gaj'cej odpowiedzi...” – nie ka/de
pytanie wymaga odpowiedzi, J.D.|,
2. przes=uchiwa: ucznia z lekcji,
egzaminowa:.
ros. sprawyvat;-spraszywat,
prosit;-prosit, ang. to ask.
za•pyta: – czas dok. ¯ pyta:
po•pyta: – wybi[rczo, r[/nych
prze•pyta: – ca=kowicie, prze ^ od
do•pyta: si" – w ko<cu
od•pyta: – wielu, zadaj'c pytania
np. nauczyciel – klas"
uczni[w
wy•pyta: – dowiedzie: si" w dro-
dze zadawania pyta<
s•pyta: – czas dok., s ^ za
pyt-el(lowa:(lowy
pytlowa: – mle:.
1. narz. sito p=[cienne, z gazy meta-
lowej lub jedwabnej jak szyja zro-
bione w kt[rych m'ka oddzielana
jest od otr"b,
2. jęz. pytlowa: – mle: j"zykiem.
staropol. pytel –
mieszek, worek, sakiewka,
ang. bolter ¯ bolt ]przesiewa:,
selekcjonowa:\,
pyton gad. w'/-dusiciel. ˚boa.
¯ pyt ]gad\ % on ]wielk•i(a(ie\ ˘
za•pyta•nie – za•gad•ka.
gr. Pytho ]w gr. mitologii& olbrzymi
w'/ z jaskini w G[rze Parnassus,
zabity przez Apollona\ ˘ python
]olbrzymi, niejadowity w'/ z Burmy
i Indochin, dusz'cy swe ofiary
skr"tami, serpentami cia=a\.
ang. python, ros. pifon-pithon.
pyza(ty puc(u=owaty,
o pe=nych policzkach.
zapyzia=y – nie dokarmiony.
ang. chubby, ros. tolsto]ëkij-
to=stoszcziokij ]dosł. t=ustoszcz"ki\.
Stan w dniu 22 wrze>nia 2023.
cz">: wymaga dopracowania, w tym
uzupe=nienia o s=ownictwo staro-
polskie.
ostatecznej wersji S=ownika nie b"-
dzie.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
R
Q
Q – znak nie istnieje w polskiej
wersji =aci<skiego alfabetu.
litera u/ywana w r[/nych j"zykach,
d{wi"k K w po='czeniu z U, lub W
]UW\, czyli kkukw&
quarter – kwarta
conquest – konkwest(ador,
conquer }konker|.
kszta=t znaku przyj"ty z b="dem
– w moim mniemaniu, bo p[{no,
zbytecznie oparty na samog=osce O,
gdy samog=oski nie przechodz' w
sp[=g=oski w wyra{ny, bezpo>redni
spos[b&
U ^ Ø ^ A  L ]gr. alfa\
U pokr. UU ^ ang. W  +
Q jest adoptowanym przez Rzymian
greckim znakiem kappa ]K\ i czasem
tak wymawianym.
w j. =ac. d{wi"k K pisany najcz">ciej
przez C i przechodzi w G. oba znaki C i
G oparte kszta=tem na koncepcji O.
kolejno>: litery Q w alfabecie jest
r[wnie przypadkowa, rozrywa blok
alfabetu ustanowiony przez Grek[w ]4
linijki po 5 znak[w\, w kt[rym ka/d'
jego linijk" rozpoczyna samog=oska.
wyj'tkowo niewielka liczba s=[w
opisana jest przez Q.
quasi jęz. prawie.
=ac. quasi ¯ quamsi; quam ]jak,
ang. as, how\ % si ]je/eli, czy,
ang. if, whether\.
quorum jęz.
niezb"dna liczba cz=onk[w zgroma-
dzenia dla prawomocno>ci uchwa=.

Wondershare
R raczy:
R gro{by u/ycia natychmiastowego
R – znak kszta=tem podobny jest do
kilku innych, w tym& B, D, P.
Ma=a litera R ]r\ nie ma podobnej sobie
i d{wi"k ten nie przechodzi w drugi.
w j. ros. P czyta si" R.
Osoby s=abo wymawiaj'ce twarde
R wypowiadaj' jako L, zw=aszcza
dzieci, ˚L.
¢ra niem.-s=aw. drapa:&
podstawa ]drapa:\, dra/ni:, drasn':,
dra<, rani:, ob(razi:, ora:, hrad
]grad\, kraka:, kura.
ang. scrape, scratch ]drapa:\.
¢rab OA robot•nik(a.
ros. rab ]niewolnik\.
†raban rel.
cz=owiek pewnej sekty /ydowskiej.
staropol. 1475 rabanowye ˘ raban.
rabarbar bot.
ro>lina z rodziny rdestowatych, bylina
o du/ych li>ciach, osadzonych na du-
/ych, mi"sistych, jadalnych ogonkach;
niekt[re gatunki uprawiane tak/e dla
cel[w lecznczych; rzewie<.
¯ ital. ¯ gr., niem. rhabarber .
rabat ekon. zni/ka ceny
przy zakupie du/ej ilo>ci towaru.
ang. discount,
ros. diskont-diskont, uhët-ucziot,
sbavka -sbawka, dywevla -dy-
szewla ]$\,
rabata ogrodn.
grz'dka kwiatowa, zwykle pod=u/na.
rabaty wojsk., hist.
dawne wy=ogi przy mundurze woj-
skowym.
rabin rel.
hebr. rabbi, gr. rhabbi.
¢rabota 1. niewolnictwo, 2. robota.
>redniow. rabota-rabota,
ros. rabstvo-rabstwo, rabota-
rabota.
¢rabotnik ros. rabotnik
]pracownik, robotnik, O ^ A,
¯ ros. rabota-rabota ]praca; ang.
labour task, work ˘ worker\.
rabowa: czynność., górn.
1. zabiera: komu si=', bezprawnie
jego w=asno>:; grabi:, =upi:,
2.a. usuwa: z wyrobisk g[rniczych
elementy obudowy w celu powt[r-
nego ich wykorzystania,
2.b. spowodowa: planowe zawalenie
stropu po usuni"ciu obudowy.
rabowisko – w kopalni& zr"by prze-
znaczone do rabowania g[rniczego,
lub cz">ciowo ju/ zrabowane.
rabun-ek(kowy(u> czynność., górn.
1. zab[r cudzego mienia ruchomego
przy u/yciu si=y, przemocy, lub
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
gwa=tu,
2. w kopalni& usuwanie z wyrobisk
element[w obudowy.
raby pstry.
†rac wojsk.
staropol. dicunt raci ˘ rac.
raca rakieta, pocisk.
s=owotw. pokr. praca, proca(rz.
rachiczny med. dotkni"ty krzywic'.
rach-unek(owa:(mistrz(uba(
(unkowo>:(unkowy
mat., ekon. handl., szkoln.
1. obliczanie za pomoc' dzia=a< aryt-
metycznych, dzia=anie na liczbach,
liczenie; tak/e liczby, rubryki na kt[-
rych to dzia=anie wykonywane,
2. wyra/ony w liczbach stan maj'tku
albo kapita=u jako rezultat obrot[w
finansowych; zapisy wp=yw[w i wy-
datk[w; konto,
3. podsumowany spis nale/no>ci za
towar lub us=ugi, wystawiony przez
sprzedawc" lub wykonawc" us=ug,
4. rachunki – arytmetyka jako przed-
miot nauczania w ni/szych klasach
szko=y podstawowej.
staropol. 1480 sz nym rachowal ˘
rachowacz –
uzgadnia: wysoko>: zap=aty.
staropol. ca 1500 rachunek vel r'-
chov'nye, 1496 kv rachvbye ˘
rachuba ˘ rachowanie,
rachunek
– liczenie, obliczanie.
staropol. ob(wy•rachowa:.
~rachowa: czas niedok. ¯ rach,
roch ]wielk•i(o>:\ ˘ proch, groch
]ma=y, drobn•y(ica\, troch" ]ma=o\.
1. wykonywa: dzia=ania arytmetycz-
ne na liczbach; sprawdza: liczb"
czego, szczeg. dodawa: i odejmo-
wa:; liczy:, oblicza: ¯ lico ]twarz\,
2. bra: pod uwag", spekulowa:.
s=owotw. pokr. rach•uba(unek(mistrz,
rachunkow•o>:(y, ob(roz•rachunek.
ros. vyhisl-qt;/it;-wyczisl-jat(it,
ishisl-qt;/it;-isczisl-jat(it ¯
hislo-czis=o ]liczba\; wyczisljat ^
ang. to calculate, to count, to recon.
wo=.-ros. oblihit;-obliczit ]wykry:,
ujawni:, wykaza: si" w czym, kogo w
czym& przekona:, oskar/y:, zdemasko-
wa: ¯ lico, maska, twarz;
ang. to detect, to disclose; to show i.e.,
a talent; kogo w czym – to convict, to
accuse, to unmask\.
po•rachowa: – 1. policzy:, 2. pobi:
¯ w przen. porachowa: ko>ci
prze•rachowa: – przeliczy:, raz jesz-
cze, obliczy: powt[rnie
do•rachowa: si" – doliczy: si"
wy•rachowa: – wyliczy:; wyracho-
wany ]z premedytacj'\
Remove
Watermark PDFelement
racica anat. kopyto rozdwojone
u byd=a, puszka rogowa.
†racisko broń.
drzewce w=[czni, oszczepu lub innej
broni k=uj'cej.
staropol. 1471 raczisko.
racj-a(onalista(nalizm(nalny(
(onalizator
1. wyznaczona porcja, przydzia=,
2. jęz. s=uszno>:, zgoda ]masz racj"\,
rozum, rozwaga, uzasadnienie,
pow[d.
3. uzasadniona przyczyna, pow[d,
podstawa do czego,
4. filoz. zdanie kt[rego prawdziwo>:
stanowi warunek do uznania praw-
dziwo>ci innego zdania.
=ac. ratio.
†po racku jęz. po serbsku.
staropol. po raczku.
racuch spoż.
placek z ciasta dro/d/owego, sma/o-
ny na t=uszczu.
raczej jęz. bardziej; w=a>ciwie,
>ci>lej m[wi'c, lepiej, ch"tniej,
s=uszniej, pr"dzej; nacisk na jedno w
przypadku wahania si".
raczej nie – lepiej nie.
staropol. raczej – ch"tniej.
staropol. naraczej, naradszej –
najch"tniej.
staropol. radniej – raczej.
anglosas. hrathe, hr≤the ˘
>redniow. ang. i ang. rather ]raczej\.
ros. luhwe-=uczsze.
¢raczenie osob., fizjolog.
mi=o>:, umi=owanie; cierpienie, b[l.
staroros. rahenie-raczenie,
ros. l[bov;, strast;,
ang. love, affection; suffering,
torment, pain.
raczkowa: czynność.
o ma=ych dzieciach& chodzi: na
czworakach, na 4-ch ko<czynach.
raczy: jęz., czynność.
1. chcie: =askawie co zrobi:,
uczyni: z =aski; chcie:,
2. ob(dzieli:, cz"stowa:, ugaszcza: ˘
raczy: si" – nawzajem sobie odda-
wa: przy pocz"stunku, pi: ]uraczy=
si" winem\,
¯ rak, KCz.
staropol. racil, raczycz;
w deklinacji& on racil; aby my thy
raczyl; abycz on racil; myloscyva
racz bycz 1413–1414, racz nam
dar ducha; raczysz; stvorzy-
czyela... aby raczyl weyrzecz
oczyma; dacz raczysz –
1. zechcie: co> uczyni: kieruj'c si"
=askawo>ci', /yczliwo>ci',
dobroci'.
2. chcie:, pragn':, /yczy: sobie.
ang. to perform under somebody’s

Wondershare
yy
light persuasion, making favour
under pressure.
†ra: anat.
rad-a(ca(ny(ziecki(zi:
kopyto bydl"ce, racica.
staropol. ca 1250 raciae a racz.
rad jęz.
staropol. rad, rath;
w deklinacji& radzi, rada –
1. ch"tnie, z ochot', z w=asnej woli
co> czyni'cy, got[w do czego>,
2. by: komu>, czemu> rad –
by: zadowolonym z kogo>, cze-
go>, cieszy: si" czym>,
3. =atwo, zwykle, cz"sto.
rad chem., fiz.
promieniotw[rczy pierwiastek che-
miczny, metal, stosowany w lecz-
nictwie do zwalczania nowotwor[w
z=o>liwych.
rad(o>:(osny(owa: jęz., nastr.
wes•[=(o=y.
1. zadowolony, ucieszony, uszcz">li-
wiony, kontent,
2. bliskie do ch"tny, sk=onny, got[w.
¢rad porz'dek, =ad, urz'dzenie.
staroros. rqd-rad,
ros. stroj, porqdok, rqd,
ang. order, arrangement, regime.
¢rad
1. dun. towarzysz, kolega, o cz=o-
wieku& drugi taki sam, rywal.
2. pol.-ros. rad wielce zadowolony,
˘ rado>:, uradowany,
3. chcie: ˘ †radnie, †radniej, †rado,
rad-nierad – chcia=-niechcia=.
ang. glad, happy, pleased.
wo=. 1289 rad= -rad, radost; -
radost ]rado>:\, radost;[-radostju
]rado>ci'\, radosti-radosti ]rado-
>ci\, radi-radi ]radzi, zadowoleni\.
rada jęz.
staropol. rada,
w deklinacji radø, 1398 radi,
po radze –
1. ustna wskaz[wka post"powania.
2. my>l, zamys=, post"powanie,
3. rozprawianie nad czym>, obrady,
narada, te/ przedmiot narady, to
nad czym si" radzi,
4. radzenie komu>, doradzanie,
5. zesp[= ludzi powo=any jako organ
doradczy.
staropol. 1418 raczcza ˘
w deklinacji y do radzecz,
1428 pocradl raczczam; raycza-
my; raczcze; raycze, raczcz',
radczamy; radcze –
radca, raca, rad{ca, rad{sa,
rajca, rajdca, rajd{ca –
1. ten, kto udziala rad, doradca,
2. cz=onek zespo=u powo=anego jako
organ doradczy lub decyduj'cy.
staropol. czasv radzøczego ˘
radz'cy – radzenia dotycz'cy,
z rad', radzeniem zwi'zany.
staropol. radzenye ˘ radzenie –
wsp[lne omawianie spraw.
1. obustronna wymiana zamiar[w,
pogl'd[w, itp., dyskusja i zastana-
wianie si", w wyniku kt[rej osoba
zwykle bardziej do>wiadczona mo/e
wskaza: drog" post"powania drugiej,
lub sugerowa: w=a>ciwy lub optymal-
ny spos[b dalszego dzia=ania, zaj"cia
postawy.
mSjp 1969& 1. «to co si" doradza, po-
radza» }czyli “mas=o ma>lane”|,
2. «zesp[= ludzi wybranych przez
pewn' grup" spo=eczn' lub powo=a-
nych przez w=adz"; instytucja doradcza
lub decyduj'ca w swoim zakresie
dzia=ania; w Polsce od czas[w Íred-
niowiecza do 1939 r. – zesp[= ludzi
sk=adaj'cych si" z rajc[w i burmistrza
stoj'cych na czele samorz'du miej-
skiego, sprawuj'cych w=adz" wyko-
nawcz', cz">ciowo ustawodawcz'
i s'dow'.
3. radzenie nad jak'> spraw', nad
jakim> zagadnieniem, wsp[lne oma-
wianie czego; narada».
staropol. XV w. radzyczellcze ˘
razdyczelka – ta kt[ra udziela rad,
doradczyni.
staropol. radzicz, w deklinacji&
radzyl, radzy, radzymy,
radzyszly, radz'cz, radz' –
1. zaleca: okre>lone post"powanie,
2. zastanawia: si" nad czym> wsp[lnie,
3. radzi: si" – zasi"ga: czyjej> rady,
zwraca: si" do kogo> o porad".
staropol. radzedzky ˘ radziecki –
z funkcj' radcy miejskiego zwi'za-
ny.
staropol. radszkyego prawa, procz
radczczkyego ˘ radzky –
z rad' miejsk' zwi'zany.
staropol. radz'cy, naradzi: si",
do(po(prze(roz(u(wy(zd•radzi:,
do(po(wzd(zd•radz:,
naradza: si".
s=owotw. poch. po(za(do•radzi:,
narada, obrady; da: sobie rad",
zaradzi: – podo=a: ]za ^ po\.
˚ratusz. niem. rat ]radca\ TD,
raten ]radzi:\. wo=. 1289 r϶cax-
riadcach }†radcach|.
Zwi'zek Radziecki – w za=o/eniu,
oparty na systemie rad ludu pracy miast
i wsi – rodzaj samorz'du, demokracji
˘ Rady Narodowe, Kraje Demokracji
Ludowej. W rzecz. by= dyktatur' pro-
letariatu – centralnie sterowany przez
jednostki, zw'ce siebie robotnikami,
kt[re dosz=y do w=adzy poprzez prze-
wroty i powi'zania partyjne, z podk=a-
dem obycia z dialektyk' dzie= W.I.
Lenina ]1870–1924\, b"d'cej zajad='
krytyk' systemu kapitalistycznego,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
w tym duchu i partie komunistyczne
˚komunizm.
«Radziecki» pisane «Sowiecki» jest
przejawem hipokryzji Polak[w, bo
oczy zwr[cone na Zach[d Europy –
na Watykan i Angli", gdzie nie ma
przymiotnikowej formy «radziecki»
¯ «radzi:», pisz' wi"c «Soviet», sk'd
rodacy utworzyli «sowiecki», tak,
jakby nie mo/na by=o prosto&
radzi: – radziecki.
przejaw polskiej zgry{liwo>ci, z=o>li-
wo>ci, i schizmy katolicko-prawos=aw-
nej ci'g dalszy ]katolicy g=[wnie u/y-
waj' «sowiecki», «Sowieci»\.
pod=y element, posp[lstwo, ho=ota
dopuszczona do g=osu.
i za=amuj' p[{niej r"ce do Boga,
/e krzywdy ich spotykaj' ze strony
s'siad[w, a/ do wymordowania,
wiosn' 1940.
Ss 2011&
staropol. rada – zgromadzenie,
spisek, zmowa, intryga ]$#\.
staropol. rajca, rad{ca – radca.
=ac. videre ]patrze:, jrze:, gl'da:\ ˘
ad ]w(e\ % visum ]imies=[w czasu
przesz=ego\ ˘ p[{no=ac. advisare,
starofranc. aviser, >redniow. ang.
avisen, ang. advise, counsel
]radzi: komu, po(rada\,
ang. ]rada jako zesp[=\ council,
]do(radca\ counselor,
ros. sovetovat;-sowietowat.
obrady. ˚radzi:.
~radzi: jęz. czas niedok. ¯ rada
1. s=owne pouczenie w sprawie
dalszego kroku, post"powania,
2. wsp[lnie omawia:, zastanawia: si",
˘ narada, obrady.
3. radzi: sobie – znajdowa: spos[b,
˘ radzi sobie ^ wiedzie mu si";
od¶radzi:  od•wie>:,
znaczeniowo pokr. i>:, biec ˘
za•rad•ny ^ za•po•bieg•liwy.
w mSjp 1969, radzi: «udziela: komu>
rad, proponowa: pewne post"powanie;
doradza:, przedk=ada:».
rada «to, co si" doradza; porada».
˚mas=o ma>lane.
ros. 1. sovet-sowiet,
ang. 1. advice, counsel ]po(rada\,
2. deliberate ]obradowa:\.
za•radzi: – czas dok. ¯ radzi:
zapobiec; zaradny ^
zapobiegliwy,
za ^ zapo
na•radzi: si" – z wieloma; narada
po•radzi: – udzieli: rady raz
jeden, pojedy<czej
u•radzi: – ustali: w grupie os[b,
w wyniku narady
ob•radzi: – ca=kowicie; obrady,
obradowa:
do•radzi: – udzieli: rady,
do ^ po

Wondershare
yy
od•radzi: – odwie>:
zd•radzi: – 1. przej>: na stron"
wroga,
2. wyjawi: rzecz
zabronion'
zdradzi: si" – ujawni: sw' obecno>:
w kryj[wce, np nieo-
patrznym ruchem
Rada J"zyka Polskiego urząd.
wed=ug internetu& instytucja opinio-
dawczo-doradcza w sprawach uży-
wania języka polskiego. RJP została
powołana przez Prezydium Polskiej
Akademii Nauk na mocy uchwały nr
17/96 z dnia 9 września 1996 roku,
formalnie stanowi komitet problemowy
przy Prezydium PAN.
Siedziba Rady mieści się w Pałacu
Staszica przy ul. Nowy Świat 72 w
Warszawie.
Dzia=alno>: Rady dzieli si" na
kadencje; w strukturach RJP dzia=a
9 zespo=[w problemowych&
1. Zespół Dydaktyczny
2. Zespół Języka Medycznego
3. Zespół Języka Polskiego
poza Granicami Kraju
4. Zespół Języka Prawnego
5. Zespół Języka Religijnego
6. Zespół Ortograficzno-
Onomastyczny
7. Zespół Retoryki i
Komunikacji Publicznej
8. Zespół Rozwoju i Zaburzeń Mowy
9. Zespół Terminologii Informatycz-
nej
W sk=ad Rady wchodz' naukowcy z
tytu=ami prof. dr hab., lista ich nazwisk
zbyt d=uga by j' tu przytoczy:, i w
nast"pnych kadencjach, przed nami,
b"d' w niej dalsze zmiany.
Zakrawa wi"c /e s' to wybitni znawcy
j"zyka polskiego. Ja nie mam tak
dobrego zdania, i moja opinia oparta
jest na dw[ch wska{nikach&
• nagrodzie Aleksandra Brücknera
PAN, za wybitne osi'gni"cia na polu
j"zykowym, gdy – w mej opinii – by=
to hochsztapler, i wy=o/y=em kim by=
w Opinii o słownikch ]nr 720\, 790&
“Mam w domu stary, cudowny s=ownik
Aleksandra Brücknera...” }Krak[w,
1927, J.D.|; skandal, w mej opinii,
• voivodeship maj'cym by: woje-
w[dztwem dla angloj"zycznych ]$#\,
wprowadzonym w Polsce do u/ytku
powszechnego, na oczach Rady, gdy
ang. county, shire; neologizm, dzi-
wol'g.
Jaki dure< na to pozwoli=$
erud ˘ dure ]czyt. wspak, s=owotw.
koncepcji 022\, tak i eskort ˘ troska;
mSjp 1969& erudyta – cz=owiek o
wielkiej wiedzy w danej dziedzinie,
gruntownie wykszta=cony, oczytany
¯ =ac.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
dure< – o cz=owieku g=upim& g=upiec,
ba=wan }dzi> dosadnie g=upi, czyli tro-
ch" niecelnie, bo cz=ek ciemny, znaczy
nieo>wiecony, przeciwie<stwo erudy-
ty; `en, `e< ]wiel•ki(ce\, J.D.|.
Ku uwadze j"zykoznawcom czym RJP
jest – niewiedzy w sprawach j"zyko-
wych, ukrytej za tarcz' tytu=[w prof. dr
hab. – nie wie na czym siedzi.
Zakrawa na m[j naskok na RJP, ama-
tora na profesjona=[w – na targni"cie
si" na erudyt[w. Ocen" – ile w tym
prawdy – zostawiam korzystaj'cemu
z mego S=ownika, po przeczytaniu
uwag o S=owniku etymolog. j. pol.
A. Brücknera, Krak[w, 1927, nr 720.
Bo – jak wida: – wiedza mo/e nie
chodzi: r[wnolegle z posiadanym
tytu=em naukowym.
I nie mam powa/ania dla profesor-
skich tytu=[w, i innych, dot'd, dop[ki
nie popisz' si" sw' znajomo>ci'
przedmiotu i warsztatem pracy – to
prawda o mnie.
radar(oskop(zysta lotn.
urz'dzenie radiolokacyjne, sk=adaj'ce
si" z nadajnika, anteny kierunkowej,
wysy=aj'cej kr[tkie impulsy fal radio-
wych, oraz odbiornika chwytaj'cego
echa tych impuls[w odbitych od
przedmiot[w napotkanych na drodze,
oddalonych lub niewidocznych z
powodu mg=y, ciemno>ci; stosowane
g=[wnie w nawigacji i obronie prze-
ciwlotniczej.
¯ ang. radio detecting and ran-
ging ]akronim& ra•d•a•r\.
radca prawn.
urz"dnik administracji pa<stwowej
odpowiedzialny za pewien dzia=.
staropol. rajca, rad{ca. ˚rada.
=ac. consilium ]rada\ ˘ consiliarum
]radca\ ˘ starofranc. consellier,
>redniow. ang. counseilere,
counseiller,
ang. counselor, sounsellor,
ros. sovetovatel;, sovetnik.
¢radec urz"dnik. ˚radca.
staroros. rqdec-radec lub riadec,
ros. hinovnik,
ang. official, functionary.
radiacja fiz. promieniowanie.
radian geometr.
jednostka miary =ukowej k'ta p=a-
skiego zdefiniowana jako miara k'ta
>rodkowego, w kt[rym d=ugo>: =uku
wyznaczonego przez k't >rodkowy
jest r[wna promieniowi okr"gu.
ang. radius ¯ =ac. radius.
radiator techn.
urz'dzenie maj'ce za zadanie wymian"
ciep=a ze >rodowiskiem& grzejnik cen-
tralnego ogrzewania, ch=odnica samo-
chodu.
Remove
Watermark PDFelement
yy
radieste-zja(ta szkoln.
nauka zajmuj'ca si" emisj' jon[w
przez substancje nieradioaktywne,
np. takie, kt[rych promieniowanie
nie jest zwi'zane z rozpadem j'der
atomowych; wykrywanie wody i
minera=[w za pomoc' r[/d/ki oparte
na w=a>ciwo>ciach emitowania jon[w;
r[/d/karstwo.
=ac. radius ]promie<\ % gr. aisthe-
sis ]wra/liwo>:\.
radio~
jęz., techn., fiz. i chem., med., anat.
pierwsza cz">: wyraz[w z=o/onych
wskazuj'ca na zwi'zek z falami,
promieniowaniem, cz">ci drugiej.
=ac. radius ]promienie >wiat=a\.
radio(stacja(gram(amator(fonia(
(fonizacja(abonent(aparat
techn.
1. wszelkie urz'dzenia s=u/'ce do
nadawania i odbierania fal elektro-
magnetycznych ]radiowych\,
2. odbiornik radiowy,
3. instytucja opracowuj'ca
i nadaj'ca program radiowy.
radioabonament płatn.
p=atno>: za korzystanie z odbiornika
radiowego.
radioaktywn-o>:(ny fiz., chem.
promieniotw[rcz-o>:(y.
radioamator osob.
radioaparat techn.
radioastronomia astr.
radioautograf
radiobiologia
radiobiochemia
radiobusola instr. radiokompas.
radiochemia chem.
radiochronologia fiz., techn.
radiodewiacja fiz.
radiodroma lotn.
radioecho fiz.
radioekologia szkoln.
radioelektronika fiz.
radioelektryka szkoln.
radiofoni-a(zacja techn.
radiofotografia med., techn.
radiogalaktyki astr.
radiogenetyka
radiogoniometr techn. `pelengator
radiografia fiz.
robienie zdj": wewn"trznej budowy
cia= nieprzezroczystych, np. metalu,
za pomoc' promieni Roentgena lub
innych przenikliwych promieni.
radiogram

Wondershare
yy
1. reoengenogram,
2. telegram przekazany drog' radio-
w'.
radiointerferometr astr.
radioizotop chem., fiz.
radiokompas techn.
rodzaj radiostacji pok=adowej; przy-
rz'd do przekazywania k'ta mi"dzy
osi' samolotu ]lub okr"tu\ a kierun-
kiem radiostacji nadaj'cej sygna=y
wywo=awcze,
radiokomunikacja czynność., techn.
przekazywanie na du/' odleg=o>:
d{wi"k[w, mowy, muzyki, umownych
znak[w, obraz[w, bez u/ycia toru
przewodowego; telekomunikacja
radiowa.
radiola techn.
aparat radiowy umieszczony w jed-
nej obudowie z magnetofonem.
radiolaria zool.
Radiolaria, gromada drobnych
pierwotniak[w maj'cych szkielet
krzemionkowy, o skomplikowanej,
promienistej budowie; wyst"puj'
wy='cznie w wodach morskich
stanowi'c sk=adnik planktonu.
ang. radiolarian ]zwane tak z powodu
promieniowania pseudopodi[w\ ¯ =ac.
Radiolaria ]nazwa zakonu, ang. name
of the order\ ¯ =ac. radiolus ]promy-
czek\ zdrobn. ¯ radius ]promie<\.
radiologia szkoln.
nauka o dzia=aniu i sposobie przeka-
zywania promieni rentgenowskich i
izotop[w radioaktywnych w rozpo-
znawaniu i leczeniu chor[b.
radiolokacja czynność., techn.
dzia= telekomunikacji; urz'dzenie
radiowe do wykrywania oddalonych,
niewidocznych przedmiot[w, np. samo-
lot[w, okr"t[w, na podstawie odbitych
od nich fal elektromagnetycznych.
radiometr techn.
przyrz'd do wykrywania promienio-
wania i mierzenia jego energii oraz
stopnia ska/enie powierzchni r[/nych
przedmiot[w.
radionadajnik techn.
radionas=uch techn.
radionawigacja szkoln.
nauka o prowadzeniu statk[w lub
samolot[w na podstawie wskaza<
urz'dze< radiowych.
radioodbiornik techn.
urz'dzenie do odbierania i przetwa-
rzania na d{wi"k sygna=[w przenoszo-
nych za pomoc' fal radiowych;
odbiornik radiowy.
radiooperator prof.
radiopaj"czarstwo prawn.
bezprawne korzystanie z odbiornika
radiowego, nie zarejestrowanego i
nie op=acanego.
radioskopia
radios=uchacz
s=uchaj'cy audycji radiowych, radia.
radiosonda meteor.
urz'dzenie s=u/'ce do pomiaru tem-
peratury, wilgotno>ci, ci>nienia, po-
wietrza w g[rnych warstwach atmos-
fery, umieszczone np. na balonach,
przekazuj'ce wyniki za pomoc' fal
radiowych.
radiospektroskop
radiostacja techn.
zesp[= urz'dze< technicznych do
nadawania lub odbioru sygna=[w
przenoszonych za pomoc' fal elektro-
magnetycznych; radiostacja nadawcza
lub odbiorcza.
radiota
radiotechni-ka(k(czny techn.
dzia= elektrotechniki dotycz'cy teorii
i praktycznego wykorzystania pr'd[w
zmiennych wielkiej cz"stotliwo>ci,
g=[wnie w telekomunikacji.
radiotelefonia techn.
dzia= telekomunikacji zajmuj'cy si"
przekazywaniem d{wi"k[w za pomoc'
radia, szczeg. mowy.
radiotelegrafia techn.
dzia= telekomunikacji zajmuj'cy si"
przekazywaniem znak[w telegraficz-
nych drog' radiow'.
radioteleskop
radioterapia med.
leczenie energi' promienist' ]pro-
mieniami Roentgena, substancjami
radioaktywnymi\.
radiotermia
radiotorium fiz.
radiow"ze= techn.
zesp[= urz'dze< radiofonicznych prze-
kazuj'cych drog' przewodow', posia-
daczom g=o>nik[w, audycje lokalne,
w=asne oraz transmitowane z radiosta-
cji nadawczej.
radiow[z techn.
samoch[d wyposa/ony w ma=' radio-
stacj" nadawczo-odbiorcz'.
radiowy jęz. ¯ radio.
radiowysoko>ciomierz techn.
przyrz'd wskazuj'cy wysoko>: lotu,
dzia='j'cy na zasadzie odbierania w=a-
snych sygna=[w radiowych odbitych
od powierzchni terenu.
¢raditisja jęz. umawia: si",
planowa:, przygotowywa: si".
staroros. raditisq-raditisja,
ros. sgovarivat;sq,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
ustraivat;sq-ustraiwatsja.
ang. to betroth ]with\, to affiance ]to\,
to arrange, to organize, to get
up, to establish, to found, to
institute; to settle, to place;
˚raspasti.
radium chem.
radioaktywny, metaliczny, chemiczny
sk=adnik, znajduj'cy si" w uranowych
minera=ach.
ang. radium ¯ =ac. radius ]promie<,
ang. a ray\.
†radlica roln.
staropol. 1326, 1432 redlicza, 1345
radlicza, 1435 radlicza spatum,
w deklinacji& radliczø –
/elazna nasadka na radle s=u/'ca do
rozcinania ziemi, tzw. kr[j
}lemiesz ¯ le ]ziemia\ % miesz, J.D.|.
rad=o narz. prymitywne narz"dzie
drewniane do spulchniania gleby,
˚socha.
staropol. 1372 id est redlem ˘
redlo; 1262, 1288 radlo –
1. prymitywne narz"dzie do orania,
2. miara powierzchni gruntu, r[wna
tzw. ma=emu p=ugowi, tyle ile mo/-
na zaora: jednego dnia zaprz"giem
dwu wo=[w lub jednego konia.
staroros. ralo-ra=o,
ros. soxa-socha,
˘ ora:, ]ra\d=o ˘ ]ora\:,
`d=o ˘ `: ]obci"te =o przy tworzeniu
formy czasownikowej, jak szyd=o ˘
szy:, i wiele innych\.
or ]ko<\  ang. horse,
pol. orszak.
ang. ard ]prymitywny p=ug “drapi'-
cy” powierzchni" ziemi, przez co
pole musia=o by: “orane” wzd=u/ i
w poprzek\; ulepszonym rad=em by=
“mouldboard plough” ]Am.-Eng.
spelling& moldboard plough\ lub
“turnplough”, tak/e “frame-plough”
kt[ry obraca= skib" i on jest odpo-
wiednikiem sochy. ˚socha.
†radnie ch"tnie, ochotnie. staropol.
rado ]1. ch"tnie, 2. cz"sto, 3. =atwo\.
=ac. acer, acris ˘ starofranc. egre,
aigre ˘ >redniow. ang. eger, egre,
ang. eager, ros. pylko,
userdnie, oxotnie.
†radniej jęz.
1. raczej, lepiej,
2. ch"tniej.
staropol. radnei, radney, radnyey.
†radny jęz. roztropny, m'dry.
staropol. 1448 radny.
†radniej raczej ¯ rak ]ch":, ch"tka\.
ang. rather, ros. luhwe-=uczsze.
radn-y(a poz. społ.
cz=onek rady narodowej, dawniej
cz=onek rady miejskiej.

Wondershare
yy
†rado jęz.
XV w. rado, 1436 radszej –
radyka-=(lny jęz. zwolennik
1. ch"tnie, z ochot', z przyjemno>ci',
2. radszej – >ci>lej m[wi'c, w=a>ciwie.
radon chem., fiz.
promieniotw[rczy pierwiastek che-
miczny, gaz szlachetny; emanacja
radzi: jęz. rad udziela:. ˚rada.
radowa;
pierwszy produkt z rozpadu radium,
u/ywany do leczenia raka.
ang. randon.
rado->:(sny(wa: nastr., jęz. ˚rad.
uczucie zadowolenia uwidocznione
na zewn'trz; weso=y nastr[j; uciecha,
zadowolenie.
staropol. radoscz,
ca 1420 radoszcz ˘
w deklinacji& w radosci, w rado-
sczi; radoszczy; radosczø, rado-
sczy, radoscy, radosczyamy –
uczucie zadowolenia, szcz">cia,
nastr[j weso=o>ci, te/ przyczyny
wywo=uj'ce te uczucia.
staropol. rado>nie –
z rado>ci', weselem.
staropol. radowacz se, weselicz,
~radzi: czas niedok. ¯ rada
radowaly sø, raduycze sze,
radowalesz syø, radovacz,
raduyczesz si" ˘ radowa: si" –
odczuwa: zadowolenie, szcz">cie,
weseli: si".
staropol. ca 1450 radowanye ˘
radowanie –
rado>:, uczucie zadowolenia,
szcz">cia.
staropol. od(po(u(z•radowa:.
mazur. radost;.
¢radowicz poz. społ. us=uguj'cy cz=ek
naj"ty wg umowy, kupiec, targowiec.
staroros. radovih-radowicz,
ros. s=u'ilyj helovek po
rqdu (dogovoru)> kupec,
torgovec v torgovyx rqdax,
ang. hired servant, merchant,
negotiator in mercantile, com-
mercial deals.
radowy jęz. ¯ rad
badanie i leczenie chor[b nowotworo-
wych z zastosowaniem radu.
radyka-=(lny(kalizm osob., polit.
1. zwolennik skrajnych reform,
pogl'd[w,
2. cz=onek lub zwolennik bur/uazyj-
nych partii politycznych, kt[re
domagaj' si" reform.
radykalny&
1. d'/'cy do realizowania skrajnych
zasad; post"powy, bezwzgl"dny,
2. zasadniczy, si"gaj'cy do pod-
staw, gruntowny, skuteczny.
rady Boga# jęz. dla Boga#
terra ]ra\, land ]la\, dy ^ de, YE,
˘ ra•dy ^ de•la ˘ dla.
staroros. Boga delq-Boga dela,
radziecki dawn., społ., polit.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
ros. Boga radi, dlq Boga.
skrajnych reform, pogl'd[w.
=ac. radix, radicis ]korze<\ ˘
radicalis, ang. radical,
ros. radikal.
radzi: sobie ]czas tera{niejszy\ –
¢do=a: ˘ po ]czas przesz=y\ % do=a:
˘ podo=a: ]poradzi:\, tak i s % pro-
sta: ˘ sprosta:, z % nale{: ˘ znale{:
spos[b; wiedzie: jak /y:, dzia=a:
bez pomocy z zewn'trz.
radzi: si" – prosi: o rad", zasi"ga:
czyjej> rady
staropol. rad{ca – doradca, rajca,
staropol. radzi: o czym> –
troszczy: si", opiekowa:.
=ac. manus ]r"ka\, ¢manidiare,
ital. maneggiere, ang. manage,
†Old Polish to take care of;
counsel,
ros. pravit;-prawit, upravlqt;-
uprawliat, vesti-wiesti.
za(na(po(u(do(od(zd•radzi:.
1. s=owne pouczenie w sprawie
dalszego kroku, post"powania,
2. wsp[lnie omawia:, zastanawia: si",
˘ narada, obrady.
3. radzi: sobie – znajdowa: spos[b,
˘ radzi sobie ^ wiedzie mu si";
od¶radzi:  od•wie>:,
znaczeniowo pokr. i>:, biec ˘
za•rad•ny ^ za•po•bieg•liwy.
w mSjp 1969, radzi: «udziela: komu>
rad, proponowa: pewne post"powanie;
doradza:, przedk=ada:».
rada «to, co si" doradza; porada».
˚mas=o ma>lane.
ros. 1. sovet-sowiet,
ang. 1. advice, counsel ]po(rada\,
2. deliberate ]obradowa:\.
za•radzi: – czas dok. ¯ radzi:
zapobiec; zaradny ^
zapobiegliwy,
za ^ zapo
na•radzi: si" – z wieloma; narada
po•radzi: – udzieli: rady raz
jeden, pojedy<czej
u•radzi: – ustali: w grupie os[b,
w wyniku narady
ob•radzi: – ca=kowicie; obrady,
obradowa:
do•radzi: – udzieli: rady,
do ^ po
od•radzi: – odwie>:
zd•radzi: – 1. przej>: na stron"
wroga,
2. wyjawi: rzecz
zabronion'
zdradzi: si" – ujawni: sw' obecno>:
w kryj[wce, np nieo-
patrznym ruchem
Remove
Watermark PDFelement
yy
1. dawn. dotycz'cy rady miejskiej,
z=o/ony z rajc[w,
2. zamys= judeo-rosyjskich demago-
g[w wprowadzenia nowego =adu
spo=ecznego, opartego na systemie
rad ludu pracuj'cego miast i wsi,
/e lud pracy b"dzie u ster[w swej
przysz=o>ci – nie b"dzie posiadaczy
>rodk[w produkcji, kapitalist[w
przyw=aszczaj'cych warto>: do-
datkow' pieni'dza, kleru, szlachty
i kr[l[w, usuni"tych w wyniku
krwawej rewolucji; utopia mate-
rialna zapanuje na Globie, okre>lana
«Psem Paw=owa» – rosyjskiego
Iwana Paw=owa, akademika, kt[ry
wyda= s=ynn' opini"& rewolucja jest
produktem w>cieklizny cz=owieka
}Lenina| z syfilisem w m[zgu,
3. nale/'cy do Zwi'zku Radzieckie-
go, ˚rada.
rad/a poz. społ.
ksi'/" feudalny, w=adca miejscowy
w Indiach.
ang. raja, rajah ¯ sanskr. rajan
¯ raj ]rz'dzi:, ang. to rule\.
1. rafa mors.
wa= lub grzbiet podmorski, powsta=y
g=[wnie z nagromadzenia wapiennych
szkielet[w organizm[w morskich,
zw=aszcza koralowc[w.
staronord. rif ]dosł. /ebro\ ˘
>redniow. ang. riff ˘ ang. reef,
ros. rif-rif.
2. raf-a(owa: narz.
sito druciane s=u/'ce do przesiewania
piasku, rudy, itp.
rafia ogrodn.
w=[kna otrzymywane z li>ci palmy
Raphia ruffia, u/ywane m.in. w
ogrodnictwie.
rafin-owa:(eria(acja(ada proces.
oczyszczalnia cukru, ropy naftowej, itp.
rafinacja – przemys=owe procesy oczy-
szczania r[/nych substancji, np. cukru
przez krystalizacj".
rafinada – czysty cukier po podw[jnej
krystalizacji.
rafineria – zak=ad przemys=owy w kt[-
rym dokonuje si" oczyszczania pew-
nych substancji, np. cukru, ropy
naftowej.
re % fine ]delikatny, wytworny\
franc. raffinerie, ang. rafinery,
ros. ohi]at;, ohistitel;nyj
zavod.
rafka $
raglan, reglan odzież.
p=aszcz lub suknie skrojone w ten
spos[b, /e szew przebiega wzd=u/
ramienia i r"kawa. ¯ ang.
rai: jęz. str"czy:, swata:, poleca:,
dosł. wp=ywa:.
s=aw. reœti ]p=yn':\.

Wondershare
yy
raj rel.
1. ogr[d w kt[rym B[g osadzi=
Adama i Ew"; Eden,
2. w niekt[rych religiach& miejsce
w kt[rym przebywaj' dusza spra-
wiedliwych po >mierci.
staropol. ray ˘
w deklinacji& XV w. z raya, sz
rayu, w rayu, od raya –
1. biblijny ogr[d, w nim Adam z Ew',
2. wed=ug nauk chrze>cija<skiego
kleru – domniemana siedziba
Boga i anio=[w, gdzie> nad
chmurami ]bo tam w[wczas nikt
cielesny nie si"gn'=\, miejsce
pobytu dusz sprawiedliwych, bez-
grzesznych, po >mierci, miejsce
wiecznej szcz">liwo>ci.
Raj – ciep=o, bo im bli/ej s=o<ca,
tym cieplej, mniemano, i anio=
musia= mie: skrzyd=a, jak go='b,
by zlecie: z rozkazami Boga do
ludzi na ziemi".
St'd raj – g[ra, i jar – g="boki
d[=, rozpadlina, czyt. wspak.
staropol. raysky;
w deklinacji& rayskyego,
rayszkye, rayske –
1. odnosz'cy si" do biblijnego raju,
2. odnosz'cy si" do nieba, siedziby
Boga, i anio=[w,
3. drzew.
3. a. rajskie drzewo – Aquilaria
agallocha Roxb.
3.b. rajske jab=ko – owoc granatu.
raj geolog.
1. }arch. pol.| g[ra, wzniesienie tere-
nu ˘ do raju ]do g[ry\, bie= ]1. niski,
2. mniejszy\ % goraj ]gora ^ raj\ ˘
Bi=goraj ]gora ^ raj ^ skit, skid\,
2. granica ˘ kraj ]do granicy\, gr[d
Raj ]1. graniczny, 2. na g[rze\.
koncepcji 022& raj ]g[ra\ – jar ]d[=\.
my>l ^ r[j ˘ z•my>l•ony ^ u•roj•ony,
my>l ^ d[= ˘ zmy>lny ^ zdolny.
r[j ]my>l, d[=, ˚jar\ ˘ raj ]g[ra\.
herb Poraj ]Pog[rze$\ ¯ po % raj.
raja ryba. gat. ryby, ˚p=aszczka.
niem. roche.
†rajc-a(owa:, rad{ca hist.
doradca; cz=onek rady miejskiej.
˚radzi:.
rajd wojsk.
nag=y wypad poprzez granic".
ang. raid(er ]nag=y wypad poprzez
granic" w nieprzyjaznym celu\.
rajer ozd.
pi[ro czaple u/ywane dawniej do
ozdoby kapeluszy lub fryzur.
¯ niem.
rajfurka kult., przest.
po>redniczka, zw=aszcza str"czycielka
prostytucji, nierz'dem zwanej.
rajgras bot.
Arrhenatherum eletiaus, gat. trawy
lu{nok"pkowej, wieloletniej, o li-
>ciach szarozielonych; w Polsce ro>nie
dziko, tak/e uprawiana pasz"; rajgras
francuski, owsik wynios=y.
anglosas. ]staroang.\. ray grass.
rajski rel., drzew., ptak.
1. odnosz'cy si" do biblijnego raju,
wspania=y, nieziemski, niebia<ski,
2. drzew. rajska jab=o< – Malus
pumilla paradisiaca, odmiana jab=o-
ni o drobnych, jadalnych owocach,
drzewo ozdobne pochodz'ce z
Azji Wsch.
3. zool., ptak. rajskie ptaki – Paradis-
cidae, rodzina ptak[w wr[blowa-
tych, egzotycznych, obejmuj'ca
oko=o 120 gatunk[w; samce bogato
i barwnie upierzone.
˚raj.
rajstopy odzież.
po<czochy damskie lub dzieci"ce,
tworz'ce ca=o>: z majtkami.
rajtar(ia wojsk., hist. ¯ niem. reiter
]je{dziec, kawalerzysta, dragon\,
jazda ci"/ka, zwykle najemna.
staropol. 1455 raytarorum ˘ raytar
– /o=nierz konny.
rajtaria – pu=k rajtar[w.
rajtuzy odzież.
1. dzieci"ce, d=ugie i obcis=e spodnie
z dzianiny,
2. m"skie, bardzo szerokie spodnie,
u/ywane dawniej do jazdy kon-
nej; szarawary.
¯ niem. reithose]n\.
ang. ]riding-\breeches,
ros. wtany-sztany, br[ki-brjuki.
rajzbret, rajsbret
rysownica. ¯ niem.
1. rak zool. Astacus fluviatillis Fabr.,
jadalny, s=odkowodny skorupiak.
staropol. 1407 trzi mechow rakow
ani ryb ˘ rak.
staropol. rakowy – w=a>ciwy rakowi.
staropol. 1472 ¢raczowki oculi
cancrorum ˘ racz[wki ]w Ss1953
rak[wki\ – wapienne cia=ka /o='dka
raka.
¯ ark ]woda\ ˘ Arktyka, kra, s=o-
wotw. koncepcji 022, lub kar(mazin
]$\, kolor intensywnie czerwony,
szkar=atny ˘ karma ]pasza, po/ywie-
nie\ ˘ raczy: ]si"\, chcie:, pragn':,
pi: ]praga ^ jad=o ˘ pragnienie\,
ark ˘ rak ˘ u•raczy: si" czym, np.
winem ]upoi: si", upi:\,
raczkowa: ]pe=za: na czworakach\.
s=owotw. poch. burak ¯ czerwie<.
˚kark.
staropol.
Idzie rak, niebo rak,
jak uszczypnie b"dzie znak.
niebo rak bez sensu, a to dlatego, /e
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
staropol. borak ]burak\, a wi"c idzie
rak, nie borak ]nie burak\ bo rak i burak
czerwony, ale rytmem sylab zepsuto&
i•dzie__rak, nie__bo•rak ˘ nie•bo rak.
rak ma jaki> zwi'zek z kroczeniem, po-
suwaniem si" do przodu, w j. staropol. i
ang. maj'cym w sobie zg=osk" st, st'd i
pol. raczkowa:, kroczy:. ˚pier>.
rak  raczkowa:,
krok  kroczy:, krocze, ang. crotch,
rok  rocznik ]rok ^ miara czasu\.
og[lnie, rak, rok, zwi'zany z ruchem
– kroczeniem, mijaniem czego, np.
czasu, posuwaniem ]si"\ do przodu
oba zwi'zane ze zg=osk' st ]prz[d,
przedni\, np. stop ¯ st ]prz[d\ % op
¯ =ac. oppositus, step ]krok\, lobster,
st[j, i wiele innych, ˚st, sta:.
anglosas. loppestre, lopustre,
>redniow. ang. lobstere, loppester,
ang. ]zool.\ lobster,
ros. ]zool.\ omar-omar,
mazur. rak, race-race ]raku\.
2. rak ¯ zool. rak;
1. sport. kolce stalowe przymoco-
wane do but[w w celu u=atwienia
st'pania po stromych polach >nie/-
nych i lodowych.
2. narz. narz"dzie do rozpruwania
kas pancernych.
3. rak(otw[rczy
1. med. nowotw[r z=o>liwy atakuj'-
cy tkanki organizmu ludzkiego lub
zwierz"cego,
2. ogrodn. i roln. choroba ro>lin wy-
wo=ana przez grzyby paso/ytnicze.
staropol. 1472 rak cancer ˘ rak.
¯ =ac. cancer ˘ k•an•cer ˘ rak,
s=owotw. koncepcji 022 ]czyt. wspak\.
ang. ]med.\ cancer.
ros. ]med.\ rak-rak.
4. rak astr.
jeden z gwiazdozbior[w Zodiaku.
¢raka konstr., bud. grobowiec.
staroros. raka-raka,
ros. grobnica-grobnica.
ang. tomb, sepulchre.
rakarz poz. społ., prof.
hycel, osoba trudni'ca si" wy=apy-
waniem bezpa<skich ps[w.
niem. racker, franc. piqueur,
ros. psar;-psar ]psiarz\.
1. rakiet-a(nica(owy wojsk.
1. kierowany lub nie kierowany po-
cisk, zawieraj'cy =adunek wybu-
chowy w g=owicy i nap"dzany od-
rzutem silnika w tylnej jego cz">ci,
2. pocisk u/ywany do sygnalizacji
>wietlnej i o>wietlenia terenu.
ital. rochca ]k'dziel\ ˘
zdrobn. rocchetta ˘ ang. rocket,
ros. ]pocisk\ raketa-rakieta.
2. rakieta przyrz'd do odbijania
pi=ek w tenisie, badmintonie ping-

Wondershare
yy
pongu, z=o/ony z nylonowej siatki,
naci'gni"tej na owaln' obr"cz,
umocowan' do uchwytu.
¯ ital. racchetta }pono: ma by:,
wg Swo 1980, ˚1. rakieta ]pocisk\|.
arab. ]w liczbie poj.\ rahah,
]w liczbie mn.\ rahat ]d=o< i d=onie\
˘ franc. raquette, ang. racket,
ros. ]do tenisu\ raketa-rakieta.
†rakosz, rokosz zdarz.
1. zjazd, obrady sejmowe,
2. bunt.
w"g. Rakos ]pole na W"grzech na
kt[rym odbywa=y si" zebrania sejmu\.
ang. convention; rebellion, revolt,
sedition,
ros. sobranie, sezd-sjezd.
†rakuski jęz. austriacki.
staropol. XV w. caput Austrie, ra-
cuszkey zyemye, magna Vienna.
¢ra=o narz. ˚rad=o.
staroros. ralo-ra=o, ros. soxa.
ram-a(iarz
1. uk=ad listw, pr"t[w, itp., sztywno
po='czonych ze sob' ko<cami,
2. w przen. ograniczony zakres cze-
go; ustalonego, przyj"tego,
3. techn. g=[wna cz">: podwozia na
kt[rej opieraj' si" poszczeg[lne
cz">ci pojazdu, np. rama roweru.
staropol. rama, ram ˘
w deklinacji& 1394 dicto ramy; od
ramow, 1432 vlg. za ram 1450
rami, 1495 ku ramye, 1497 ramy –
przyrz'd sk=adaj'cy si" z desek b'd{
listew drewnianych albo metalowych
po='czonych sztywno ze sob' ko<cami.
s=owotw. pokr. framuga ]f¶rame\.
staronord. frama, fremja,
ang. frame, ros. rama.
rama-dan(zan rel.
dziewi'ty miesi'c w muzu=ma<skim
kalendarzu ksi"/ycowym; tak/e& >ci-
s=y post obowi'zuj'cy muzu=man[w,
przestrzegany w tym czasie od >witu
do zmierzchu.
arab. ramadan ]dosł. gor'cy miesi'c,
ang. the hot month\.
¢ramiano jęz. silnie, z wyt"/eniem;
forsownie, impulsywnie, z p"dem.
staroros. rameno-ramieno, ra-
mqno-ramiano, ram;no-ramino,
ros. naprq'enno, sil;no,
stremite;no,
ang. with strain, exertion, effort,
strognly, vigorously, with energy,
power, might; impetuously.
rami-"('czko(onko anat.
staw ='cz'cy =opatk" z barkiem, wraz z
otaczaj'cym go mi">niem; bark.
u cz=owieka& cz">: ko<czyny g[rnej,
od barku do stawu =okciowego, potocz-
nie czasem w znaczeniu ca=ej r"ki.
u niekt[rych g=owonog[w, szkar=up-
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
ni& wyrostki cia=a r[/nego kszta=tu,
narz'dy ruchu lub chwytu.
ram  arm, s=owotw. koncepcji 022.
rami'czko –
1. wst'/ka, plisa, podtrzymuj'ca halk"
sukni" na ramionach,
2. przyrz'd z metalu, drewna, lub two-
rzywa sztucznego, z haczykiem
po >rodku, do wieszania ubrania;
wieszad=o.
staropol. ¢ramyø ˘ ramyona,
w deklinacji& na ramyenyw, ra-
myona, na gego ramyonach, na
ramyeny', na ramyona,
ramona moia, ca1418 w ramyv in
brachio, ramyo, 1456 ramyenyu,
1471 ramyonom 1476 na ramy-
onach –
1. bark, tak/e ca=a r"ka
2. r'czka uchwyt.
anglosas. sculdor, pokr. niem.
schulter ]rami"\, schultern ]plecy\,
>redniow. ang. schuldere ˘
ang. schoulder,
ros. pleho-pleczo;
niem. arm, got. arms,
anglosas. i ang. arm, ]rami", r"ka\,
staroros. ramq-ramia, ramo-ramo.
ramol osob., pogardl.
stary m"/czyzna, zwykle niedo="/ny,
o przyt"pionym umy>le.
¯ franc., wg mSjp 1969, nie wiem.
wiem natomiast, /e ramol, gomol,
pryk i tryk s' zwi'zane ze sob'&
ramol ]stary m"/czyzna\ ¯ gomol,
pryk ]cz=owiek niedo="/ny, stary\,
tryk ]baran rozp=odowy; ang. ram\,
isl. gamall, gömul ˘ ang. Gomol,
pol. nazwisko Gomu=ka, s=aw.-ros.
Homel – gr[d n(rz. So/.
ramol ]stary baran$\ ¯ ram % ol, el
¯ old, elder ]$\.
ramota lit.
1. utw[r literacki pozbawiony
warto>ci artystycznej,
2. przestarz. kr[tki utw[r satyryczno-
humorystyczny; humoreska.
ramowy jęz.
1. maj'cy kszta=t ramy, osadzony
na ramie,
2. stanowi'cy og[lny zarys, schemat.
rampa
1. techn. pomost z desek, betonu, itp.,
nasyp na stacjach towarowych, w
kopalniach, portach, umo/liwia-
j'cy prze=adunek towar[w,
2. teatr. rz'd lamp na poziomie pod-
=ogi wzd=u/ sceny, o>wietlaj'cych
scen" od przodu.
niem. rampe, franc. rampe ˘
ang. ]dla towar[w\ ramp, platform,
]teatr.\ footlights.
ran-a(i:(nny med., czynność., jęz.
1. uszkodzenie tkanek cia=a ludzi
i zwierz't; rany ci"te, k=ute, t=uczo-
Remove
Watermark PDFelement
yy
ne, i postrza=owe,
2. leśn., ogrodn. p"kni"cie, uszkodzenie
zewn"trznej tkanki organizmu ro-
>linnego, najcz">ciej kory drzew.
staropol. rana, rena ˘ rana,
w odmianach, deklinacji&
1389 rani, 1395 ranach,
1397 dwe rani,
1398 dali mu pøcz ran,
1398 dal mu policzek y ranø
tylczem; nad bolescz ran,
1401 mi dal dwe rane,
1403 obliczil dwe rane,
1403 ne dal dw ranu,
1406 dal ranø w rekø,
w Ss1953 6 kolumn cytat[w –
1. uszkodzenie cia=a, polegaj'ce na
przerwaniu tkanek lub wylewie krwi
do tkanki podsk[rnej wskutek ude-
rzenia, uk=ucia itp., lub choroby,
2. odszkodowanie za rany,
3. kl"ska, nieszcz">cie, dopust, plaga.
staropol. ranicz –
1. zada: ran", skaleczy:,
2. dotkn': chorob', nieszcz">ciem.
staropol. ranyenye – okaleczenie.
staropol. ranny, ranni ˘
w deklinacji& ranni, rannem,
rannego, rany'czy, rannimy,
rannemv –
1. ten co odni[s= rany, skaleczony,
2. zwi'zany z ranami, dot. ran.
wo=. 1289 rana neisc≠lima≥-
rana niescelimaja ]rana niegoj'ca si"\,
ranen=-ranien ]ranny\.
ang. wound(ed,
ros. rana, qzva.
randka jęz., kult.
spotkanie z osob' p=ci odmiennej,
schadzka mi=osna, szczeg[lnie
m=odzie/y.
franc. randez-vous ]um[wione
spotkanie\, ang. date.
ran-ek(o, poranek pora dnia.
pocz'tek dnia bezpo>rednio po wscho-
dzie s=o<ca. ˚rano.
ang. morning, ros. utro-utro.
ranga wojsk.
stopie< s=u/bowy w hierarchii
wojskowej.
niem. rang, starofranc. ranc, renc,
>redniow. ang. renk, ang. rank,
ros. hin-czin, rang-rang.
rani: czynność. ¯ rana;
1. dosł. zadawa: cios ostrzem cze-
go> ]miecza, no/a, broni k=uj'cej\,
kaleczy:, zwykle do krwi, ci':,
2. w przen. ura/a:, dotyka: bole>nie,
porusza: do g="bi, sprawia: przy-
kro>: }w mSjp 1969& ura/a: bole>nie
czyje> uczucia – nie ma ura/ania
przyjemnego, J.D.|.
¯ ran ]1. ¢r[g, 2. ostrze\ ˘ baran.
s=owotw. pokr. d•ra<  g•ra<;
d•ranica  g•ranica.... skraj, kraj(ka.

Wondershare
yy
franc. blesser, atteindre,
niem. verwunden, werletzen,
anglosas. wund ˘ >redniow. ang. i
ang. to wound, to hurt,
ros. ranit;-ranit.
raniuszek zool., ptak.
Aegithalos caudatus, ptak z rodziny si-
kor, o d=ugim ogonie, upierzeniu z wierz-
chu czarnym, po bokach rdzawym.
ranny jęz.
1. raniony ¯ rana,
2. wyst"puj'cy rano, po wschodzie
s=o<ca, maj'cy taki styl /ycia.
rano, po(ranek pora dnia.
wczesna pora dnia, dawny pocz'tek
dnia, gdy dzie<, zaczyna= si" od >witu
– od godz. 6-tej rano, i ko<czy= o godz.
18-tej dzisiejszego mierzenia czasu;
p[{niej w='czono te/ i noc, i ca=o>:
nazwano dob', czyli noc dobawiona,
dodana, do dnia, i pocz'tek doby prze-
niesiono na p[=noc, godz. 24&00.
dzi> dzie<, jako doba, zaczyna si" o
p[=nocy, a rok w >rodku zimy, od 1
stycznia ]dawny od 25 marca, tj. od
wiosny, ca=a zima ko<czy=a rok; dzie<
i rok od przebudzenia si" – ludzi i
przyrody\.
staropol. rano, reno –
1. pocz'tek dnia,
2. wcze>nie,
3. nast"pnego dnia, nazajutrz.
nie mog" oprze: si" wra/eniu, i tu mo-
g" by: w b="dzie, /e pierw. anglosas.
¢morg ]jasno>:\ ˘ morgen ]po(ranek\
˘ grom ]b=yskawica\ ˘ mrok ]ciem-
no>:, wiecz[r ¯ =ac. vesper\, KG.
staropol. rany –
1. poranny, wczesny,
2. wczesny, wcze>niejszy.
franc. le matin, la matinee,
niem. morgen, anglosas. morgen ˘
>redniow. ang. morweninge
]analogia do evening – wiecz[r\,
ang. morning, ros. utro-utro.
†ranowiec bot.
gatunek astra, Aster amellus L.
staropol. ca 1465 ¢zanoycz stella-
ria maior.
ra<tuch odzież.
1. cienka, zwykle bia=a p=achta ]ro-
dzaj szala\, chusty, cz">: stroju
wiejskiego, do XV w. u/ywana
przez m"/czyzn, p[{niej tylko
przez kobiety,
2. du/a chustka, chusta kolorowa
w krat" lub pasy, noszona w XVI
i XVII w. przez szlachcianki,
p[{niej przez kobiety wiejskie.
¯ niem. regentuch ]dosł. chustka
na deszcz\.
franc. la capote, ang. wrap, shawl,
ros. kapot-kapot, wal;-szal.
¢rap ptak.
Perdix perdix, kuropatwa, ptak =owny
z rodziny ba/ant[w, o szarym upierze-
niu, gnie{dzi si" w ziemi.
staroros. rqp-rap lub riap,
ros. rqbhik, kuropatka,
ang. wood-hen.
¢rapat rel. meczet.
staroros. rapat;-rapat,
ros. mehet;-meczet,
ang. mosque.
rapier broń.
bro< sieczna o d=ugiej, prostej klindze,
obusiecznej, czasem tr[jgraniastej, u/
ywana w XVI i XVII w., dzi> stosowa-
na w szermierce sportowej,
franc. rapiere, niem. rapier,
†rapontikum bot.
Rheum tataricum L. fil.
ca 1500 Rhaponticum reupon-
ticum.
raport(owa: czynność., tkan.
1. doniesienie ustne lub pisemne;
relacja, meldunek,
2. wz[r, splot tkacki powtarzaj'cy
si" przez ca=' szeroko>: lub d=ugo>:
tkaniny.
=ac. rapporter ¯ re % apportare,
franc.-ang. rapport.
rapsod(ia lit., muz.
a. poetycki utw[r epicki, zwykle o
charakterze bohaterskim, zwi'zany
tematycznie z dziejami narodu,
b. w staro/. Grecji& >piewak-deklama-
tor recytuj'cy poematy epiczne.
rapsodia – utw[r instrumentalny albo
orkiestrowy w rodzaju fantazji, bez
typowego schematu budowy, cz"sto
oparty na motywach ludowych, na-
rodowych.
gr. rhapsoidia ¯ rhapsodos,
=ac. rhapsodia ang. rhapsody.
rapt(em(us(owny jęz. ¯ =ac. nagle,
poryw(czy, chwyt, szybki.
pol. raptownie.
raptus – cz=owiek gwa=towny, poryw-
czy; choleryk, impetyk, przyst"puj'-
cy do czynu pod wp=ywem impulsu.
rap¶t – t¶rap ]ang. pu=apka, potrzask,
zasadzka\, s=owotw. koncepcji 023.
rar[g zool., ptak.
Falco cherrug, ptak drapie/ny z rodzi-
ny soko=[w, wielko>ci jastrz"bia, ko=o
b=ot tu=aj'cy si", u/ywany do polowa<,
przelotny, w Polsce b. rzadki.
staropol. 1426 rarog herodius.
1434 receoit falconem albo rarog,
1450 rarog, 1457 rarok, 1472 rarog
falco, ca 1500 rarog erodius,
1423 trzech rarogow ˘ rarog.
niem. blaususz, wundertier,
p[{no=ac. }nie dok=adnie#| falco,
starofranc. faucon, falcun,
>redniow. ang. faucon, faukon,
ang. falcon, ros. sokol-soko=.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
rarytas
1. rzecz rzadka, niezwykle cenna;
rzadko>:, osobliwo>:,
2. spoż. co> bardzo smaczengo,
smako=yk.
=ac. raritas ˘ ang. rarity,
niem. seltenheit; dünnheit,
ros. redkost;-redkost ]rzadko>:\.
ras-a(owy(izm biol., bot., zool.
1. u ludzi& kolor sk[ry, karnacja,
budowa anatomiczna,
2. zesp[= osobnik[w w obr"bie gatun-
k[w odznaczaj'cych si" swoistymi
cechami, przekazywanymi dzie-
dzicznie; odmiana ustalona w
hodowli.
ital. razza, franc.-ang. race.
rasizm – zesp[= pogl'd[w spo=eczno-
politycznych oparty na twierdzeniu o
nier[wno>ci biologicznej, umys=owej,
ras ludzkich; dyskryminowanie ludzi
z powodu ich przynale/no>ci do rze-
komo ni/szej rasy.
Sporadycznie przedostaj'ce si" dane
do publicznego forum zdaj' si" po-
twierdza: znaczne r[/nice mi"dzy
ras' bia=' a czarn', tak w aspekcie
biologicznym jak i umys=owym; czarni
cz">ciej umieraj' z byle powodu, a
wydolno>: umys=owa jest ok. 70@
bia=ego, wskazuj' testy w>r[d uczni[w
szk[=, do>: dawno ju/ wykonane.
r[wno>: biologiczna i umys=owa
wszystkich ras jest zachciank' nie-
uk[w, w rodzaju komunist[w.
rasizm dotyczy g=[wnie czarnych, w
USA zwanych African-American.
kolor sk[ry nie powoduje rasizmu
– to dzikie zachowanie si" czarnej
m=odzie/y stowarzyszone z kolorem
czyni odrzut tej rasy.
czarni, przywiezieni do USA z zach.
Afryki, w kajdanach, przez w=a>cicieli
niewolnik[w, traktuj' spo=eczny sys-
tem USA jako opresyjny, kt[ry nale/y
niszczy:, st'd i zarzuty o brutalno>ci
policji ]police brutality\ i nawo=ywania
do rozbrojenia jej, do>: systematycz-
nie, miejscami, wybuchaj' zamieszki,
powodowane przez czarnych, nie przez
jak'> inn' ras".
komuni>ci mieli nadziej", /e czarni
spowoduj' rewolucj" w USA jak oni w
Rosji, 1917 – wymorduj' kapitalist[w;
wspierali ich i wyrabiali pozywtywn'
opini" o nich.
czarni nie przestrzegaj' zasad naszej
cywilizacji i przez to popadaj' w
konflikt z prawem.
w mentalno>ci nadal w Afryce; w
Afryce, jak co wisi na drzewie – jest
twoje, w USA jak co le/y w sklepie
– jest twoje, mo/esz wzi': nie p=a-
c'c; kradzie/e i rabunki sklep[w s'
dokonywane najcz">ciej przez grupy
czarnych.

Wondershare
yy
dyskryminacja czarnych ma swoje
przyczyny, z doz' racji.
¢raspasti czynność.
zrobi: co, zbudowa:.
staroros. raspasti-raspasti,
ros. ustroit-ustroit,
st'd szereg znacze< w j. ang.,
ang. to arrange, to organize, to
get up; to establish, to found, to
institute; to settle, to place.
˚raditisja.
¢raspop rel. pop-wychrzta, pozba-
wiony >wi"ce< kap=a<skich, habitu.
staroros. raspop-raspop,
ros. pop-rasstriga,
ang. an unfrocked priest.
†rast bot. Corydalis Tuberosa D. C.
staropol. ca 1500 rast aristologia.
raster poligr.
przyrz'd optyczny u/ywany przy wyko-
naniu reprodukcji z p[=tonowych ory-
gina=[w metod' fotomechaniczn'.
¢rastlaja czynność. rozdziewicza=,
pozbawia= dziewice cnoty.
¯ ras ]roz\ % tlaja ]cina=\,
s=aw. rast;lœœ.
¢rasy jęz. upi"kszenie, ozdobienie.
staroros. rqsy-rasy lub riasy,
ros. ukrawenie-ukraszenie,
ang. to adorn, to decorate, to garnish,
to embellish, to deck.
raszka zool., ptak.
Erithacus rubecula, ptak z rodziny
drozd[w, zak=adaj'cy gniazda na zie-
mi; w Polsce przelotny; rudzik.
raszpla narz.
pilnik, tarnik do drewna.
niem. raspel, staroniem. wy/yn ra-
spon, anglosas. hrespan ]zedrze:,
psu:, niszczy:\, starofranc. rasper,
>redniow. ang. raspere, ang. rasp.
ros. tërka-tiorka ]tarka\; terpug
-tierpug, rawpil-raszpil.
rata(lny płatn.
cz">: nale/no>ci pieni"/nej w ozna-
czonym terminie; sp=ata.
ratalny – nabyty(roz=o/ony na raty.
=ac. rata, pars.
†rata jęz. ratunek, pomoc.
ratafia spoż.
sfermentowany sok owoc[w dopra-
wiony alkoholem i korzeniami; nalew-
ka z r[/nych gatunk[w owoc[w.
†rataj poz. społ. dosł. oracz.
staropol. ratay, rathay ˘
w deklinacji& 1418 y rataya,
1420 a rathaya,
ca 1420 ratay colonus,
1423 albo rathayowy,
1424 rathay zay'l,
1425 rathayem,
1425 kedy yego rathaya brala,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
1426 ratay –
ch=op feudalnie zale/ny, kt[ry w
zamian za po/yczk" na zagospoda-
rowanie by= zobowi'zany do pracy
na roli pana feudalnego, te/ bezrol-
ny robotnik wiejski, najmowany do
prac polowych.
staropol. rataysky, ratheyshy ˘
ratajski, ratejski –
b"d'cy w zwi'zku z ratajem.
staropol. 1475 rathaysthwo –
gospodarstwo rataja.
Ss 2011& staropol. rataj –
1. ekonom, rz'dca,
2. rolnik, ch=op.
s=aw. or; ]or ^ ko<\ ˘ orat; -ora: ˘
orataj-orataj ^ orah;-oracz.
staroros. rataj-rataj,
ros. paxar-pachar.
ratler zool., zwierz.
rasa ma=ych ps[w, o kr[tkiej, g=adkiej
sier>ci, zwykle czarnej, podpalanej,
lub ciemnobr'zowej; pies tej rasy.
†ratolo>: ˚latoro>l ]ga='zka\.
rat-unek(unkowy(owa: społ.
1. pomoc w trudnej sytuacji, niebez-
piecze<stwie, nieszcz">ciu,
2. ocalenie, wybawienie od nieszcz"-
>cia, zguby, zniszczenia, >mierci.
staropol. 1465 rethowacz,
ca 1500 retovacz –
przyj>: z pomoc', chroni: przed
niebezpiecze<stwem.
staropol. 1466 na ratunk ˘ ratunek
– pomoc w niebezpiecze<stwie.
Ss 2011& staropol. rata ]$#\ –
ratunek, pomoc,
ratunk – ratunek, pomoc, wsparcie.
niem. retten ]wybawia:, ratowa:\,
s=owotw. pokr. rad(owa: ]˚bawi:\
˘ u•ratowa: – z•bawi:.
~ratowa: czas niedok. ¯ ratunek.
nie>: pomoc, udziela: pomocy w
niebezpiecze<stwie, wybawi: od
zguby, nieszcz">cia.
ros. spasat;-spasat, ang. to save.
po•ratowa: – okaza: komu> pomoc,
wesprze:, podd{wig-
n': w potrzebie
u•ratowa: – u ^ po ^ pod ^ przy
od•ratowa: – przywr[ci: /ycie
pod•ratowa: – troch"
wy•ratowa: – ca=kowicie, z opresji
ratusz bud., urząd.
wietnica. ˚urz'd ]miasta\.
staropol. 1462 rathusz pretorium,
1462 na rathusz.
niem. rathaus ¯ rathen ]radzi:\.
ratyfik-acja(owa: prawn.
zatwierdzenie umowy mi"dzynaro-
dowej przez powo=any do tego organ
pa<stwowy.
1. raut społ., zdarz.
zebranie towarzyskie, przyj"cie, zwy-
Remove
Watermark PDFelement
yy
kle wieczorne, bez ta<c[w.
2. raut jubiler., ozd.
ma=y diament od spodu szlifowany
p=asko, na wierzchu w fasety; ornament
z takiego kryszta=u.
†rawa, rava, rowa leśn. las ˘
Dubrava, D'browa ]las d"bowy\,
Dubravka ]D'br[wka, m=ody las
d"bowy\ ¯ dub ]d'b\, U ˘ Å, ´;
Rawa Maz., Rawa Ruska,
trawa ]t ^ ziemia ¯ =ac. terra\,
murawa.
raz jęz.
1. chwila, moment, czas ˘
te•raz ]w tym momencie\,
za•raz ]za chwil"\,
2. cz"stotliwo>: ˘ dwa razy, po raz
kt[ry> z kolei, raz po raz, cz"stotli-
wo>: ¯ czasto ¯ czas,
3. cisk, cios, bicie, akcent ˘ razi:,
wyra{nie ]dobitnie, z akcentem\,
wyra/a: ]wymawia:\,
4. kwas ]czynnik\ ˘ chleb razowy,
5. mowa; raz  kaz ]mowa\ ˘ s=owo-
tw. koncepcji 002.A. ˘ kazanie, raz-
kaz ]rozkaz\, ros. rasskaz ]opowia-
danie\, wy¶raz ]wy•mowa\, wyra/a:
si" ]wymawia:\, wy•razi•ciel, nad
wyraz ]niewymownie, bardzo,
niezwykle\,
6. krok ˘ ile razy ^ ilekro:; iloraz,
wielokrotnie,
7. wobec tego, skoro tak, tak wi"c
– w takim razie;
w przeciwnym razie – je/eli to nie
spe=ni si", gdy stanie si" inaczej,
na razie – tymczasem,
od razu – natychmiast.
co(nie(na(w•raz, po raz, razem,
tera•z({niejszy,
pewnego razu ]czasu\,
nie ˘ ninie ]teraz\, ni ]te\,
raz•i: ]cisk•a:\, wy•raz ]od•ci>ni"cie,
do•bitnie\, wy•ra{nie ]z naciskiem\.
raz ˘ ra{n•o(y, razi:,
ilo•raz, ilo•czyn; raz ^ czyn ^ kwas,
dzie/a, za•czyn, roz•czyn ]za•kwas\,
tu•dzie/ – o•raz, razowy – kwa>ny.
na•raz  na•gle; raz ^ gle ¯ zor 
glance ]spogl'da:, spojrzenie, ang. ...
4. to look suddenly and briefly\
¯ starofranc. glacier.
staropol. raz, rasz ˘
w deklinacji& razy, razem, razv,
raszy, 1466, rasow, w raszyech –
1. uderzenie, cios, ci"cie, plaga,
2. wielokrotno>: czego>, `krotnie,
3. chwila, moment w kt[rym co>
mia=o miejsce, wypadek, oko-
liczno>:.
ros. sejhas-siejczas ]1. od razu,
2. teraz; ang. 1. at once, 2. just now\.
ang. 1. moment; now; times,
2. throw, stroke, 3. frequency ]as
3 times\, 4. acid.

Wondershare
yy
¢razdraga zdarz.
niezgoda, por[/nienie, k=[tnia.
>redniow. razdraga-razdraga,
ros. razdor-razdor.
razem społ.
1. jednocze>nie, wraz; naraz, od razu,
2. ='cznie z kim, czym,
spo=em, wsp[lnie.
˚gmin ]posp[lstwo, spo=eczno>:\.
razi:, raza czynność., ruch.
1. cios zadany, uderzy:, bi:, odcisk,
2. o {r[dle >wiat=a, promieniowania&
by: zbyt silnym, jaskrawym, pora-
/a: nerw wzrokowy; o>lepia:.
ra{ny – r'czy,
za(na(po(u(prze(ob(w(wy(z•razi:
]si"\, wra/liwy.
staropol. ob(od(po(prze(roz(u(w(
(wy(z•razi:, narazi: si",
ob(po(prze(u(wy(za•ra/a:,
prze(wy•razowa:.
~razi: silne ciosy zadawa:, bi:.
znaczeniow' baz' «si=a uderzenia» ˘
silny blask razi w oczy; razi:  =ga:.
s=owotw. pokr. zara{liwy ]zaka{ny\.
raz  kaz ]mowa\, s=owotw. kon-
cepcji 002.A. ˘ razkaz ]rozkaz\,
wy¶raz ]wy•mowa\, ros. rasskaz
]opowiadanie\, obraz ˘ wyobra/enie
]odbicie, odzwierciedlenie\ ˘ wyobra-
zi: ]sobie\, wyobra{nia.
ros. porazit; -potazit ]porazi:\,
ang. to strike.
za•razi: ]si"\ – czas dok. ¯ razi:,
przej': co, zwykle
chorob", od kogo, ale
i zarazi: >miechem;
¯ zaraza, zarazek
na•razi: – kogo lub si" na cios&
niebezpiecze<stwo,
przykro>:, szkod"
po•razi: – zada: silny cios, np.
pora/ony tr'dem
u•razi: – dotkn': do /ywego
prze•razi: – napawa: trwog', l"kiem,
skrajnym strachem,
¯ przera/enie ¯ prze`
]wi"cej ni/\ % razi:
ob•razi: – s=owem lub czynem za-
da: cios honorowi innej
osoby, zniewa/y:,
¯ obraza ]obelga;
`lga ¯ =ga:, k=ama:\
w•razi: – wbi:, do >rodka
wy•razi: – na zewn'trz; wyraz, wy-
ra/a: ]si"\ ¯ wyra/enie,
wyra{nie ]dobitnie\
z•razi: – wi"cej ni/ zniech"ci:,
zrani:, z ^ u
wyob•razi: – obraz w my>li utwo-
rzy:, wy ^ sobie ˘
wyobra{ sobie
¢razitisja rozej>: si", p[j>: w r[/ne
strony, znikn':, opu>ci:, spustoszy:.
¯ raz ]roz(e\ % iti ]j>:\ ¯ i>:.
>redniow. razitisq-razitisja.
¢razor jęz., zdarz.
1. wstyd, ha<ba, dyshonor,
2. k=[tnia, por[/nienie, dysputa.
>redniow. razor-razor,
ros. pozor-pozor, rasprq-raspria.
¯ raz ]roz\ % or ¯ ora:.
razow-y(iec ]chleb\ spoż. kwa>ny.
¢razra/eny podzieleni wg porz'dku,
¯ raz ]dzieli:\ % ria/ ¯ riad.
staroros. razrq'eny-razria/eny,
ros. raspredeleny
(po porqdku),
ang. sorted according to the order,
classified according kind of it.
¢raztrojati czynność.
rozdzieli: na 3 cz">ci.
staroros. raztroqti-raztrojati,
ros. razdelit; na tri hasti,
ang. split into 3 parts.
ra{n-ie(o(y jęz.
1. biegiem ]w tej chwili\ ¯ bieg ˘
czas tera{niejszy ]w tej chwili\,
dora{ny ]tymczasowy; raz ^ czas\,
2. bitnie ¯ bi:, razi: ¯ raz ]cios\ ˘
porazi:, zaraza ]plaga\, ˚raz ˘
wyra{nie ]dobitnie; wy ^ do\,
s=owotw. pokr. /wawo, swawola
S?. ˚tym, te, da, pra, ist, /e
– formy czasownikowe. ˚czas.
t, d, z, cz – czas; DTZCT.
W mSjp 1969 autorzy zapomnieli co
«ra{ny» oznacza, bo opisuj' skutek&
1. «/ywy, ochoczy, ruchliwy, rzutki,
skory, /wawy»,
2. «orze{wiaj'cy, rze>ki».
«w tej chwili» prowadzi do takiej
postawy i dzia=a<&
1. /wawy, 2. wy(do•ra{ny.
ra/'cy jęz. uderzaj'cy ¯ raz(i: ]udar\.
†r'b odzież.
staropol. 1396 ramb, 1403 any romb,
1423 ne brala ramb y perel ˘
w deklinacji& 1410 pobral geg robi,
1406 pocradzoni rambi, 1423 a
byalych ramb, 1428 any gynschych
r'mb, 1434 y raby 1337 o ctore
ramby, 1471 zmaczanych ramb –
odzie/, szata, chusta, bielizna, p=[tno.
ang. dress, cloth,
ros. plat;e-p=atie, ode'da.
r'b leśn., techn.
1. wycinanie drzew w lesie; ci"cie,
2. zaokr'glony lub zaostrzony ko-
niec m=ota, przeciwleg=y p=askiemu
obuchowi.
r'ba: czynność.
>cina: drzewo siekier', ostrzem ci':
co lub kogo na kawa=ki; ucina:.
s=owotw. pochodne por"ba, wyr'b.
staropol. r'bacz, røbacz ˘
w deklinacji& 1444 ysze rab'no v
yey lesze;
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
do lasza proscze røbacz drzew;
røbaly a lamaly;
kv swemv poszytkv r'bal –
>cina:, wycina: ]drzewa\.
staropol. 1476 z wolensthwyem
r'banya ˘ r'banye –
ci"cie, >cinanie.
staropol. przes røbaczow lyesnich
˘ røbacz – r"bacz, cz=owiek trudni'-
cy si" wyr"bem drzew.
wo=. 1289 o†rebπ-otrebi
]wy(ob•r'bie\,
wo=. 1289 roubiti-rubiti ]“r'ba:”
– zak=ada: zr'b czego, osnow"& grodu,
domu\ ¯ rubie/ ]granica\.
w zwi'zku s=owotw. z toporem&
tapar – r'bat ˘ r'ba:
labor – robal ˘ robak
dark – krad]=\ ˘ kra>:
kaszel – kaszl]a=\ ˘ szlak
s=owotw. koncepcji 023 i 025.
ros. rubit;.
~r'ba:
1. ci': toporem, siekier', st'd
2. topornie, np. gra: brzydko,
je>: =apczywie, uderzy: w co z
rozmachem,
3. zadawa: razy mieczem, szabl'.
ros. rubit;-leczit, rezat;-rezat,
otësyvat;-otiosywat;
udar-udar, otrez-otrez,
ang. to chop.
za•r'ba: – zaci': siekier'
na•r'ba: – wiele, r'baniem
po•r'ba: – wszystko poci':
u•r'ba: – troch", u ^ pod ^ przy
prze•r'ba: – na wskro>, na wylot
przy•r'ba: – mocnym ciosem
ob•r'ba: – dooko=a
do•r'ba: – przyda: r'baniem
od•r'ba: – od='czy: r'baniem
pod•r'ba: – od spodu, troch"
nad•r'ba: – troszk"
w•r'ba: – do >rodka
wy•r'ba: – na zewn'trz
z•r'ba: – >ci': toporem, siekier'
roz•r'ba: – poci': na kawa=ki
r'b(ek, z~, obr"bia: ]zako<czy:\,
ruba•szka(cha, rubiszcze ]=achman\.
staropol. rampek, rambek ˘
w deklinacji& rampky, 1469 any
rampkow, 1470 dw ]dwu\ rambkv,
1474 anym gey rampka sz glowy
szepchal, 1473 rambky, czepcze,
colnerze –
1. cienka, bia=a chusta noszona przez
kobiety zam"/ne pod czepkiem
lub ko=pakiem.
2. koszula lub suknia z bia=ego p=[tna,
ubi[r kobiecy, tak/e cienkie p=[t-
no u/ywane na chustki i suknie.
anglosas. hem]m\,
>redniow. ang. i ang. hem,
ros. podrub-lqt;/it;,
obwi-vat;/it;-obszi•wat(it.
†r'cze jęz.

Wondershare
yy
staropol. rødcze, ca 1428 roncze,
r'cze, racze, rocze, r'czye –
1. pr"dko, szybko,
2. zaraz, za chwilk" }Ss 1953& po
ma=ej chwili – nie ma «du/ych»
tj. d=ugich chwil, J.D.|
staropol. r'czoscz,
ca 1420 røcoszcz,
1471 r'czoscz –
pr"dko>:, szybko>:, /ywo>:.
staropol. barszo røcze,
ca 1420 velox, celer røczy,
1437 celer vel citus r'czy; ranczy
˘ røczy – pr"dki, szybki, tak/e
w sensie przeno>nym, ch"tny,
skory do czego>.
r'czka
co>, co s=u/y do trzymania, do uj"cia
r"k'& uchwyt, trzonek, r"koje>:, ucho
walizki.
r'cznik bot., farmac.
Ricinus, ro>lina z rodziny wilczo-
mleczowatych rosn'ca w krajach
tropikalnych; z nasion wyrabiany jest
olej w farmacji i przemy>le.
r'czy jęz.
ra{ny, ho/y, szybki w ruchu – biegu,
pr"dki, bystry, /wawy, chy/y, zwinny,
w zwi'zku s=owotw. ze s=aw. ruka ˘
r"ka ]szybka, chwytak\ ˘ ruczaj.
Ss 2011& staropol. r'czy –
1. pr"dki, szybki, 2. silny ]$#\.
ang. nimble, brisk,
ros. 'ivoj, bystryj-bystryj,
provornyj-prowornyj.
†r'nthcza $ wg Ss 1953.
staropol. XV w. atramentum r'n-
thcza cum vino sepe bibat.
rdest bot. Polygonum, nazwa ro>li-
ny o wielu gatunkach. ˚spodzich.
staropol.
1. rdest ostrogorzki albo plamisty,
Polygonum hydropiper L.
et persicaria L.
1437 herba sancti Marie, persica-
ria rdest, ca 1455 rdesth,
1478 rdesth caniculus; reddesth,
rrdesth, rdesth persicaria,
ca 1500 rdest coriandum,
2. rdest w"/ownik,
Polygonum bistoria L.
ca 1465 rdest.
staropol. czekadlnik.
franc. naπade, potamot,
niem. najade, wassernymph,
staroros. rdest=-rdest.
rdz-a(awy(ewie:(ewny
proces., bot. za(rdzewie:, AE
1. brunatna pow=oka tworz'ca si" na
/elazie wskutek dzia=ania wilgot-
nego powietrza,
2. rdze, w liczbie mn., – grzyby pa-
so/ytnicze wywo=uj'ce plamy roz-
maitych kolor[w, cz"sto rdzawe, na
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
li>ciach lub =odygach ro>lin.
rdzewie: – pokrywa: si" rdz'.
rdzewny – ulegaj'cy rdzewieniu.
rdzoodporny – odporny na dzia=anie
rdzy, nie rdzewiej'cy.
staropol. XV w. rdza }Ss 1953
r}z|dza, zbytecznie|, ca 1420 rcza ru-
bigo, 1436 rcza rubigo, XV w. rdza,
1466 rdza }Ss1953& r}s|dza, zbytecznie|,
ca 1500 rdz', rdzawycza ˘
rcza, rdza –
1. chropawa pow=oka barwy brunatno-
ceglastej, tworz'ca si" na przed-
miotach z /elaza, stali,
2. rdza zbo/owa.
rdza.
staropol. rdzawyecz, rdzecz ˘
rdzawie: – pokrywa: si" rdz'.
staropol. ¢rdzawi –
maj'cy kolor rdzy.
franc. la rouille, niem. rost ]rdza\,
anglosas., >redniow. ang. i ang. rust,
ros. r'a-r/a ¯ r'avhina.
rdze-<(nny(wie:(wny
1. bot. tkanka mi"kiszowa wype=nia-
j'ca =odyg", korze<, ro>lin dwuli-
>ciennych i nagonasiennych,
2. biol. u kr"gowc[w& cz">: central-
nego uk=adu nerwowego znajduj'ca
si" wewn'trz kana=u kr"gowego,
3. med. najtwardsza cz">: ropnia,
czyraka, nagniotka; j'dro, korze<,
4. fiz. cz">: metalowa, przewa/nie
/elazna, umieszczona wewn'trz
elektromagnesu lub transforma-
tora,
5. jęz. cz">: wyrazu powtarzaj'ca si"
w wyrazach pokrewnych,
6. techn.
6.a. forma z masy formierskiej u/y-
wana w odlewnictwie dla uzyskania
odpowiednich kszta=t[w,
6.b. w przedmiotach o przekroju
cylindrycznym& >rodek, tak/e drut
lub sznur znajduj'cy si" wewn'trz
liny,
7. włos. u zwierz't futerkowych&
wewn"trzna cz">: w=osa, wype=nia-
j'ca warstw" korow'.
>rodek rzeczy, centralna cz">: pnia
]rdze< – pie<\, j"zykowo& powtarza-
j'ca si" zg=oska w s=owach sobie po-
krewnych, bliska przez to pierwotnej
jego formie.
rdzenny – pierwotny, podstawowy.
rce ]>rodek\ ˘ serce, niem. hertz }herc|,
Serock, ser, ros. syr, Syrt }sert| i inne.
s=owotw. pokr. pie<  rdze<  dzie<
˘ dzienica ]bar:, pie< drzewa\.
A. Br¥ckner 1927& przestawione drze<,
od drzewa }racja, J.D.|, tak i w Ss 1953
¯ drze<, bo i...
ros. ster'en;-ster/e<
¯ st – drzewo }J.D.|;
ang. forest ]las\, stem ]pie<\, i inne.
staropol. ca 1500 centrum drszen vel
Remove
Watermark PDFelement
yy
posrzodek ˘ dr-ze<, zdr-ze< –
1. tkanka mi"kiszowa wype=niaj'ca
>rodek pnia, pie<,
2. istotna cz">:, udzia=.
staropol. str/e< – >rodek pestki.
¢rdz"bina †dr-/"bina
ogrodzenie z ostrych pali, ostrok[=.
staropol. 1477 ostrog y drsz'byn'.
re muz.
drugi d{wi"k gamy C-dur&
do-re-mi-fa-sol-la-si-do.
re~ wiele s=[w, znacz. g=[wnie `od.
reagowa: czynność. ¯ reakcja.
1. osob. odpowiada: na bodziec,
niekoniecznie przeciwdzia=a:,
czy dzia=a: odpornie,
2. biol. odpowiada: na bod{ce,
podniety, postrzega: je,
3. chem. by: chemicznie czynnym,
wywo=ywa: zmiany chemiczne.
reakcj-a(onizm(cyjny społ., biol.
1. społ. przeciwdzia=anie, dzia=anie
oporne, sprzeciwianie si",
2. biol. dzia=anie wywo=ane przez
bod{ce, podniety,
3. chem. proces polegaj'cy na prze-
mianie jednych substancji w inne,
4.a polit. d'/enie do przywr[cenia
poprzedniego stanu rzeczy,
4.b. grupa ludzi o wstecznych
d'/eniach; reakcjoni>ci.
reaktor chem., techn.
a. aparat do przeprowadzania proce-
s[w chemicznych,
b. urz'dzenie s=u/'ce do uzyskiwa-
nia energii j'drowej w spos[b
kontrolowany, w wyniku j'drowej
reakcji =a<cuchowej; stos atomowy.
real-ia(ny(izm(ista(izacja(owa:
1. rzeczy realne, konkretne, istniej'-
ce, rzeczywiste,
2. rzeczy, fakty, w dzie=ach.
realizacja – urzeczywistnienie, wpro-
wadzenie czego w /ycie, w czyn.
=ac. realis.
reanimacja czynność., med.
zesp[= czynno>ci ratowniczych w
celu przywr[cenia tylko co zmar=ej
osoby do /ycia – przywr[cenie jej
bicia serca i oddechu.
ang. reanimation ¯ reanimate
¯ re` ]od`\ % animatio ]o/ywienie,
przywr[cenie do /ycia\.
reasumowa: uchwa=" społ.
uchwa=" ju/ powzi"t' podda: ponow-
nemu rozpatrzeniu i zmianie.
reasumpcja prawn.
ponowne rozpatrzenie sprawy przez
ten sam organ, po='czone z uchy-
leniem stosunk[w poprzedniego
rozstrzygni"cia.
=ac. reasumptio.

Wondershare
yy
rebelia(nt społ., zdarz.
bunt, gwa=towny sprzeciw; zbrojny
spisek przeciwko rz'dowi, panuj'cym.
=ac. rebellio, >redniow. ang. rebel-
lioun, ang. rebellion;
buntownik&
=ac. rebellis, starofranc. rebelle,
>redniow. ang. i ang. rebell.
rebus jęz.
zagadka przedstawiona w formie
rysunk[w i liter.
recenz-ja(ent lit.
krytyczna ocena utworu literackiego,
muzycznego, dzie=a naukowego.
recenzent – autor recenzji.
recepcj-a(onista czynność.
1. przyjmowanie go>ci w hotelach,
i biurach podr[/y,
2. książk. oficjalne, uroczyste
przyjmowanie go>ci.
recepis przepis$
recept-a(ura med.
1. przepis na sporz'dzenie leku
w aptece,
2. przepis podaj'cy sk=adniki i spo-
s[b przygotowania jakiego> pro-
duktu.
receptura –
1. dzia= farmacji, nauka o sposobach
przygotowywania i realizowania
recept lekarskich
2. przepis, spis sk=adnik[w.
receptor fizjolog.
narz'd za pomoc' kt[rego organizm
odbiera bod{ce; tak/e& zako<czenie
nerw[w stanowi'ce punkt wyj>cia
odruch[w.
recesja proces., ekon.
1. cofanie si" ust"powanie czego.
2. okres stagnacji w koniunkturze
gospodarczej.
recesywny biol., jęz.
1. przy krzy/owaniu& cechy w=a>ci-
we jednemu z rodzic[w, pozornie
zanikaj'ce w pokoleniu nast"p-
nym,
2. formy recesywne – formy wyra-
z[w wychodz'ce z u/ycia, zast"po-
wane przez formy nowsze.
rechot(a: dźwięk.
1. g=os /ab, rechotanie,
2. g=o>ny, niski, chrapliwy >miech;
>miech rubaszny. ˚brzuch.
baz' s=owotw. niem. sprechen
]m[wi:\ ˘ staropol. ¢bruch ˘
szcze•bruch ]garn•ek, miesz•ek\ ˘
miech, >miech; szcze – zdrobn. `ek.
ros. xoxot=.
s=owotw. pokr. rzegota: ]du/o
m[wi:, papla:\,
R ˘ Rz, GHCh
recital }czyt. reczital| muz.
wyst"p solisty& >piewaka, muzyka, wy-
pe=niaj'cy ca=y program muzyczny.
¯ ang. ¯ =ac.
¢reciwy jęz. /'dny, gorliwy.
ros. retivyj.
recydyw-a(ista med., prawn., społ.
1. nawr[t choroby po okresie
rekonwalescencji,
2. ponowne pope=nienie przest"p-
stwa przez t' sam' osob".
recyt-acja(owa:(tor jęz., lit.
wyg=oszenie z pami"ci utworu literac-
kiego; deklamacja.
recytatyw muz.
a. w operach, oratoriach i innych
formach wokalno-instrumental-
nych& >piew zbli/ony pod wzgl"dem
rytmicznym i melodycznym do de-
klamacji; >piewane opowiadanie,
b. fragment utworu instrumentalne-
go o takich cechach.
¢reczi, resza, riesta m[wi:,
opowiada:; m[wi=, opowiada=.
staroros. rehi-reczi,
rewa-resza, r≠sta-resat,
ros. govorit;, skazat;>
govoril, skazal,
ang. to speak, to say, to tell.
reda mors.
du/y obszar wodny zamkni"ty falo-
chronami lub pas morza przyleg=y
do portu, przeznaczony dla statk[w
czekaj'cych na wej>cie do portu.
reda-kcja(kcyjny(ktor(gowa:
urząd., prof., czynność.
1. opracowanie jakiego> tekstu
do druku; spos[b napisania, sformu-
=owania czego; wersja tekstu,
2. wydawanie, radagowanie czego;
stanowisko redaktora,
3. zesp[= sta=ych pracownik[w cza-
sopisma, instytucji wydawniczej,
radia, telewizji, zatrudnionych przy
pisaniu, opracowywaniu, zbieraniu,
ocenianiu, wydawanych lub nada-
wanych tekst[w,
4. lokal b"d'cy siedzib' zespo=u pra-
cownik[w instytucji wydawniczej,
czasopisma, itp.
redaktor – pracownik redakcji,
redakcyjny – 1. dotycz'cy pracy
redakcji, 2. zwi'zany z redakcj'.
redemp-cja(torysta rel.
odkupi-enie(ciel;
redemptory>ci – katolickie zgroma-
dzenie zakonne za=o/one w XVIII
w., w p=d. Italii, przez >w. Alfonsa
M. Liguori, 1696–†1787, z okolic
Neapolu, prowadz'ce g=[wnie misje
parafialne i rekolekcyjne.
ang. redemption ¯ >redniow. ang.
redempcion ¯ starofranc. ¯ =ac.
redemptio ¯ redimere.
redlica roln.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
cz">: siewnika rz"dowego, /=obi'ca w
roli p=ytkie bruzdki, w kt[re wpadaj'
nasiona.
reduk-cja(owa:(tor proces.
1. sprowadzanie czego do mniej-
szych rozmiar[w, mniejszej liczby;
zmniejszenie, ograniczenie, skr[ce-
nie, zni/enie,
2. zwolnienie z pracy na skutek
skre>lenia etatu,
3. biol. zmniejszenie si" liczby cz">ci
cia=a, np. zmniejszenie si" ilo>ci pal-
c[w u kopytnych w ci'gu rozwoju
rodowego grupy; zanik,
4.a. chem. przy='czenie wodoru lub
usuni"cie tlenu w wyniku reakcji
chemicznej; odtlenienie,
4.b. zmniejszenie warto>ciowo>ci
atomu lub jonu, wskutek przy='cze-
nia elektron[w w czasie reakcji
chemicznej.
reduta społ., zdarz., wojsk.
1. publiczny bal maskowy.
2. dawne polowe umocnienie ziem-
ne, sk=adaj'ce si" z wa=u i rowu.
redyk czynność.
wyp"d owiec na hale g[rskie na okres
lata; powr[t owiec z hal. ¯ rum.
reedukacja społ.
ponowna edukacja; psychiczne i
fizyczne przystosowanie si" do ponow-
nego wej>cia w /ycie spo=eczne.
reedycja ponowne wydanie dzie=a.
reeksport handl. wyw[z z kraju
towar[w importowanych.
reemigra-cja(nt społ.
powr[t emigrant[w do kraju.
ref(owa: żegl.
poprzeczny rz'd kr[tkich linek, przy-
mocowanych do dolnej cz">ci /agla
dla zmniejszenia jego powierzchni
przy silnym wietrze.
refowa: – zmniejsza: powierzchni"
/agla podczas silnego wiatru, przez
cz">ciowe zwijanie go, lub sk=adanie
jego dolnej cz">ci i umocowanie jej
za pomoc' linek.
¯ niem.
refektarz bud.
sala jadalna w klasztorze lub semina-
rium duchownym.
ca 1500 refectarz refectorium.
refer-at(ent(owa: jęz., urząd., bud.
1. pisemne opracowanie jakiego>
zagadnienia dla przedstawienia
wi"kszemu zespo=owi os[b,
2. dzia= jakiej> instytucji, urz"du,
zajmuj'cy si" okre>lonym rodzajem
spraw; lokal w kt[rym mie>ci si"
taki dzia=.
referencje osob.
opinie, informacje, wiadomo>ci o kim;

Wondershare
yy
>wiadectwo o kim jako pracowniku.
referendarz poz. społ., hist.
1. stopie< i tytu= w hierarchii urz"d-
niczej,
2. w dawnej Polsce& godno>: zwi'za-
na ze sprawowaniem s'downictwa
nad ch=opami z d[br kr[lewskich.
referendum społ., zdarz.
g=osowanie w okre>lonej sprawie, w
kt[rym bior' udzia= wszyscy obywate-
le maj'cy czynne prawo wyborcze.
refer-ent(owa:
1. pisz'cy lub wyg=aszaj'cy referat,
2. urz"dnik kieruj'cy referatem.
refleks(ja(yjny jęz., pot.
1. odruch,
2. odblask,
3. zdolno>: szybkiego orientowania
si" w sytuacji, szybkie reagowanie
na co.
refleksja – g="bsze zastanowienie,
rozmy>lanie, rozwa/anie, po='czo-
ne z analiz', wyja>nieniem, t=uma-
czeniem, przewidywaniem; wynik
zastanawiania si", rozmy>lania;
namys=.
refleksyjny – sk=onny do refleksji.
=ac. re % flexus ¯ re % flectere.
reflekt-ant(owa:
ubiegaj'cy si" o co.
reflektowa: –
1. ubiega: si", stara: si" o co,
2. przestarz. przywodzi:, przywo=y-
wa: kogo do opami"tania, rozwa-
gi, zastanowienia si"; hamowa:,
mitygowa:.
reflektor techn.
1. zwierciad=o wkl"s=e o kszta=cie
parabolicznym, ze {r[d=em >wiat=a
umieszczonym w jego ognisku,
s=u/'ce do wysy=ania odbitych
promieni >wietlnych w okre>lonym
kierunku,
2. cz">: oprawy o>wietleniowej
tego urz'dzenia.
reforma społ.
zmiana ulepszaj'ca dotychczasowy
stan rzeczy, wprowadzenie takiej
zmiany; przekszta=cenie jakiego>
systemu, instytucji pa<stwowych, spo-
=ecznych, bez naruszenia ich podstaw.
reform-acja(ator(izm(owa:(
(owany rel., hist.
ruch religijny, spo=eczny i polityczny
zapocz'tkowany po 1500 przez Mar-
cina Lutra, d'/'cy do wprowadzenia
reform w Ko>ciele Rzym.-Katolickim;
doprowadzi= do utworzenia nowych
wyzna< chrze>cija<skich.
reformy odzież.
d=u/sze majtki damskie, zwykle ciep=e,
we=niane.
refrakcja astr., fiz.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
1. zmiana widmowego po=o/enia
gwiazdy na niebie, wywo=ana za=a-
maniem >wiat=a w atmosferze
ziemskiej,
2. za=amywanie si" promieni >wietl-
nych i fal d{wi"kowych, odchy-
lanie si" biegu prostoliniowego
na granicy dwu o>rodk[w o r[/
nej g"sto>ci.
refraktometr – przyrz'd optyczny
s=u/'cy do wyznaczania wsp[=czyn-
nika za=amania >wiat=a.
refraktor – astr., fiz. typ lunety astro-
nomicznej do obserwacji cia= nie-
bieskich ¯ niebo.
refren lit., muz.
1. w utworze poetyckim& wiersz lub
kilka wierszy, powtarzaj'cych si" w
regularnie w okre>lonych odst"pach,
2. w kupleatch, piosenkach rozryw-
kowych, popularnych, tanecznych&
powtarzaj'cy si" odcienk melodii i
tekstu po ka/dej zwrotce.
=ac. re % frenare ¯ frenum.
regalia poz. społ.
1. ozanki w=adzy i godno>ci kr[lew-
skiej& korona, ber=o,
2. prawa i przywileje przys=uguj'ce
wy='cznie panuj'cemu.
rega= mebel., poligr.
1. system p[=ek zwykle bez tylniej
>cianki, s=u/'cy do umieszczenia
towar[w, ksi'/ek, zapas[w w
s=oikach i puszkach,
2. poligr. szafka na kasety
z czcionkami.
staropol. rega= – organki, pozytyw-
ka, piszcza=ki w organach.
¯ niem. regal.
po>redn.-niem. nizin ]MLG\. schelf
]zestaw, system p[=ek\,
anglosas. scylf,
>redniow. ang. schelfe, ang. shelf,
ros. polka-po=ka.
regata ital. ]wenecki\ pojazd., mors.
regat]t\a
regaty – zawody, wy>cigi jednostek
p=ywaj'cych& regaty motorowe, wio-
>larskie, /eglarskie.
regencja społ., kult., hist. ˚regent.
1. rz'dy jednego lub kilku regent[w
w czasie ma=oletno>ci, choroby, lub
d=u/szej nieobecno>ci panuj'cego;
okres tych rz'd[w,
2. w zaborze pruskim na ziemiach
polskich w XIX i XX wieku&
jednostka administracyjna ]po>red-
nia mi"dzy powiatem a prowincj'\;
urz'd administruj'cy t' jednostk'
}gmina jest jednostk' administra-
cyjn' mi"dzy powiatem a pro-
wincj', tj. wsi', J.D.|
regener-acja(ator(owa:
1. biol. odtwarzanie utraconych lub
Remove
Watermark PDFelement
yy
uszkodzonych cz">ci cia=a, na-
rz'd[w, tkanek, lub kom[rek
organizm[w /ywych,
2. techn. odnawianie, naprawianie
uszkodzonych lub zu/ytych ma-
szyn, przyrz'd[w, lub ich cz">ci;
r[wnie/ odtworzenie pierwotnych
w=a>ciwo>ci zu/ytego materia=u
lub odzyskanie cennego sk=adnika
z odpad[w.
regent hist. ˚regencja.
1. w ustroju monarchicznym&
osoba sprawuj'ca regencj",
2. w dawnej Polsce& urz"dnik zawia-
duj'cy kancelari' kr[lewsk', sekre-
tarz kancelerza lub podkancelerza;
tak/e urz"dnik dokonuj'cy wpis[w
do ksi'g s'dowych, dbaj'cy o kan-
celari" i archiwum s'dowe.
¯ =ac.
regiel leśń. ˚regle.
regiment hist. ˚pu=k.
w dawnej Polsce& pu=k piechoty w
wojskach cudzoziemskiego autora-
mentu; w innych armiach tak/e pu=k
kawalerii; sk=ada si" z 3-ch batalion[w,
zwykle dowodzony przez pu=kownika,
i wchodzi w sk=ad dywizji.
regimentarz – hist. w dawnej Polsce&
w[dz zast"puj'cy hetmana; komen-
dant, dow[dca jakiej> armi.
pu=k ¯ s=aw. po=k ]dosł. na po=ow"\
¯ po= ]po=owa\ % k ]na\;
staropol. huf ¯ ang. half ]po=owa\.
regina =ac., poz. społ. – kr[lowa.
re¶gi¶n]a\ – re¶ig¶n ]ang. kr[lewskie
rz'dy, w=adza\.
=ac. regnum, starofranc. regne, reigne,
>redniow. ang. regne, ang. reign.
region(alny(alizm geogr.
obszar odznaczaj'cy si" swoistymi
cechami& geograficznymi, etnogra-
ficznymi, gospodarczymi, wyr[/nia-
j'cymi go spo>r[d innych obszar[w;
pas, strefa, okolica.
registratura społ., urząd., czynność.
1. uk=adanie rejestr[w, spisywanie
czego,
2. zbi[r dokument[w bie/'cych
danego urz"du,
3. kancelaria, biuro, w kt[rym doko-
nuje si" rejestracji, przechowuje
dokumenty.
reglament-acja(owany
prawn. handl.
podporz'dkowanie jakiej> dzia=alno>ci
przepisom prawnym& w handlu, gospo-
darce& regulowanie lub ograniczenie
kupna, sprzeda/y, produkcji, gro-
madzenia pewnych artyku=[w, zakaz
wykonywania pewnych czynno>ci.
reglan tkan. ˚raglan.
regle leśń.

Wondershare
yy
w Tatrach& strome, zalesione partie
g[r, wysoko>ci 1200 – 1500 m n.p.m.,
lasy pokrywaj'ce te partie.
regres książk., prawn.
1. książk. cofanie si", ust"powanie,
powr[t do danego stanu rzeczy,
2. prawn. roszczenie jednej osoby prze-
ciwko drugiej, obejmuj'ce /'danie
zwrotu dokonanej zap=aty lub od-
szkodowania z poniesione straty.
regres-ja(ywny ekon., biol., geolog.
1. obni/enie podatku w miar"
wzrostu podstawy opodatkowania
2. zmiany wsteczne w rozwoju jakie-
go> organizmu, zwi'zane zwykle
z przystosowaniem si" do nowych
warunk[w,
3.a. cofanie si" morza wskutek
ruchu skorupy ziemskiej,
3.b. cofanie si" lodowca lub zmniej-
szenie si" obszar[w pustynnych pod
wp=ywem zmian klimatycznych,
ruch[w skorupy ziemskiej.
regul-acja(acyjny(ator(owa:(
(regu=a społ.
1. ujmowanie czego w pewne prze-
pisy, normy, podporz'dkowanie,
unormowanie,
2. doprowadzenie czego do stanu
prawid=owo>ci, u/ywalno>ci, pra-
wid=owego funkcjonowania, itp.,
nastawienie, wyr[wnanie, wp=y-
wanie na prawid=owo>: czego.
˚statut.
staropol. regula ˘ regu=a –
1. zbi[r przepis[w okre>laj'cych
i normuj'cych /ycie w zakonie,
2. prawid=o wiedzy, sztuki.
=ac. regula ]rz'dzi:\ ˘ regulare
]rz'dzi:, kierowa:, regulowa:\ ˘
regulatus ˘ ang. regulate ]1. kontro-
lowa:, kierowa: lub rz'dzi:, zgodnie z
podstawami, zasadami, lub system, 2.
uzgodni:, dostosowa: do szczeg[lne-
go standardu, wymogu, stopie<, liczb",
sum", itp., jak regulowa: ogrzewanie,
3. wnie>: poprawk" jak regulowa: ze-
gar by wskazywa= godzin" dok=adnie,
4. uczyni: co jednolitym, metodolo-
gicznym, utrzymanym w porz'dku\.
ros. privedenie v sistemu.
regulamin urząd.
zbi[r postanowie< i przepis[w okre>la-
j'cych zasady post"powania w jakiej>
dziedzinie, lub zasady funkcjonowania
urz"du, instytucji, organizacji, obo-
wi'zuj'ce cz=onk[w lub pracownik[w
danej instytucji, urz"du.
regula-rny(tor jęz.
1. oparty na pewnych regu=ach,
prawid=owy,
2. maj'cy kszta=ty symetryczne,
zbli/one do figur geometrycznych;
proporcjonalny, kszta=tny,
3. odbywaj'cy si" w >ci>le okre>lo-
nych odst"pach czasu; zachodz'cy
stale co jaki> czas; miarowy, jed-
nostajny,
4. pot. odpowiadaj'cy pewnym nor-
mom w danej dziedzinie, normalny,
zwyczajny.
regulator –
1. czynnik reguluj'cy, normuj'cy,
2. urz'dzenie w maszynach, przy-
rz'dach, automatycznie regulu-
j'ce przebieg r[/nych proces[w,
prac" maszyny.
regu-=a(larny(lator jęz., rel.
1. og[lnie sprawdzaj'ce si" twier-
dzenie; prawid=o post"powania,
zasada, przepis, prawo,
2. zbi[r przepis[w okre>laj'cych
i normuj'cych /ycie w zakonach.
regu=a fizjolog., społ.
menstruacja; regularny, w systema-
tycznych okresach.
za•kon – za•sada – re•gu=a – pra•wo.
ros. regula.
rehabilit-acja(owa: prawn., med.
1. przywr[cenie do czci osoby niewin-
nie skazanej; przywr[cenie utra-
conych praw i zatarcie skutk[w
skazania,
2. przywr[cenie choremu aktywno>ci
na skutek wyleczenia przez fizyczne
i psychiczne przystosowanie go do
zmienionych warunk[w /ycia.
reinkarnacja kult. metempsychoza.
¢rej ¯ s=aw. rejati reœti
]p=yn':, s(wy(prze•p=ywa:,
przyp=yw ]morza\.
wodzirej ¯ wodzi % rej,
nazwiska& Rej, Rejtan.
˚tan ]p=yn, woda, potok\.
ma=o prawdopodobne&
=ac. regere ]rz'dzi:\ ˘ regio ˘ pol.
rej GJ ˘ wiod'cy tan ˘ wodzirej,
˚wodzi: ¯ woda.
rej taniec., przestarz.
a. przewodzi: gdzie, zajmowa: pier-
wsze miejsce; dyrygowa:, rz'dzi:,
b. przodowa: w ta<cu, ta<ce,
ta<czy: w pierwszej parze.
reja mors. pozioma belka na maszcie
do kt[rej przymocowuje si" kil
/agla prostok'tnego.
>rednio dolnoniem. ra]h\a
>rednio gr[rnoniem. rahe.
rejent(alny prawn., hist.
1. notariusz,
2. regent, urz"dnik zawiaduj'cy
kancelari' kr[lewsk'.
rejestr(acja(owa:(owy(ator
1. spis zwykle alfabetyczny;
wykaz, lista,
2. hist. poczet, stan, liczba kogo,
czego; komput,
3. muz. cz">: skali d{wi"kowej g=osu
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
lub instrumentu, o charakterystycz-
nej barwie, odmiennej od innych
cz">ci skali.
staropol. 1495 regestr dworzyan w
Podolv, reystr –
1. spis praw, os[b, przedmiot[w.
staropol. przysi"/ny rejistr –
ksi"ga s'dowa.
2. wyci'g, skr[t ]z obszerniejszego
dzie=a\.
staropol. rejestra – ksi"gi rachun-
kowe, rachunki gospodarskie.
>redniow. =ac. registrum,
starofranc. i >redniow. ang. registre,
ang. register ˘ registr-able(ar(
(ation(y,
ros. reestr-rejestr, rospis;,
registratura-registratura,
]muz.\ registr-registr.
†rejnwajn pojazd.
lekki w[z kryty.
staropol. 1393 reynwayn.
rejon(izacja(owy geogr.
okr"g, okolica, du/a po=a: ziemi,
okre>lony teren.
rejon mo/e by: =atwo wyprowadzony
z =ac. regio, G ˘ J ]i tak pewnie by=o\,
jednak w Íredniowieczu w=adz" roz-
ci'gano do zasi"gu w[d, w zlewniach
rzek /y=y plemiona – termin rejon mo/e
r[wnie dobrze by: czysto s=awia<skim
¯ s=aw. rejati ]p=yn':\, b'd{ po='-
czeniem obu& s=aw.-=ac.
=ac. regere ]rz'dzi:, w=ada:\ ˘
regio, starofranc. regium,
anglofranc. regiun.
>redniow. ang. regioun,
ang. region.
1. rejs mors.
podr[/ statku z portu macierzystego
do portu przeznaczenia.
niem. reise ]podr[/\.
2. rejs moneta.
dawna jednostka monetarna portu-
galska i brazylijska.
port. reis ]liczba mnoga\ ¯ real.
rejter-ada(owa: przestarz.
a. ucieczka, cofanie si"; zmykanie,
b. wycofywanie si" z zaj"tego stano-
wiska, opinii.
franc. retirade.
rejwach sport.
poziomy dr'/ek do :wicze< gimna-
stycznych.
rek(ista sport.
poziomy dr'/ek do :wicze< gimna-
stycznych oparty ko<cami na s=upkach
lub zawieszony na linach.
niem. reck]stange\.
rekapitul-acja(owa: książk.
streszczenie wyk=adu, dysksji,
rozmowy.
rekin zool., ryba.

Wondershare
yy
morska ryba drapie/na znacznych
rozmiar[w; po=awiana ze wzgl"du
na sk[r", mi"so, i tran.
franc. requin, niem. hai]fish\,
ang. shark ¯ sh ]fish\ % ark ]woda\
Webster’s Dictionary nie wie o tym.
ros. akula-aku=a ]=a ^ woda\.
reklama handl.
zalecanie artyku=[w handlowych,
miejscowo>ci, itp., chwalenie czego
lub kogo przez pras", radio; >rodki
u/yte w tym celu.
reklam-acja(owa:(owy handl.
za/alenie, skarga na z=' jako>: lub
ilo>: towaru, z powodu jakiej> nie-
dok=adno>ci.
rekolekcje rel.
w Ko>ciele Rzym.-Katol., zesp[=
praktyk religijnych odbywanych przed
spowiedzi' wielkanocn' w celu osi'g-
ni"cia wewn"trznego skupienia.
rekomendacja
opinia, zazwyczaj pochlebna, o kim>;
polecenie kogo>.
rekompens-ata(owa: ekon.
wynagrodzenie, zw=aszcza ponie-
sionych strat, wyr[wnanie szk[d,
krzywd.
rekonesans wojsk., przestarz. zwiad.
rekonstru-kcja(owa:
odtworzenie, odbudowanie czego> zni-
szczonego albo ju/ nieistniej'cego.
rekontra karc.
w grze w bryd/a& o>wiadczenie si"
przeciwko kontrze przeciwnika po-
ci'gaj'ce za sob' zwielokrotnienie
wygranej lub przegranej.
rekonwalescen-cja(t med.
okres powracania do zdrowia.
rekord(zista(owy sport.
najlepszy, osi'gni"ty wynik w jakiej>
dziedzinie, zw=aszcza w konkurencji
sportowej.
rekreacja szkoln., przestarz.
przerwa mi"dzy lekcjami, pauza,
odpoczynek.
rekrut(acja(owa: wojsk.
/o=nierz nowo wcielony do wojska,
przed z=o/eniem przysi"gi.
franc. recruter, ang. recruit
rekryminacja książk.
wyst"powanie z zarzutami przeciw
komu; wzajemne obwinianie si".
rektor szkoln.
1. osoba stoj'ca na czele wy/szej
uczelni,
2. zwierzchnik seminarium duchow-
nego,
3. w dawnej Polsce& prze=o/ony szk[=
zakonnych, przyko>cielnych i ele-
mentarnych,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
4. nauczyciel.
=ac. rector ¯ regere.
rektyfika-cja(t(tor
proces., chem., techn., instr.
1. proces rozdzielenia mieszaniny
cieczy przez wielokrotn' destylacj",
2. sprawdzanie prawid=owo>ci i regu-
lacja dzia=ania instrument[w mier-
niczych.
rekuza kult., dawn.
odm[wienie r"ki panny staraj'cemu
si" o ni'.
rekwiem rel., muz.
1. w Ko>ciele Rzym.-Katol. –
msza /a=obna,
2. utw[r muzyczny o charakterze
liturgicznym, /a=obnym.
rekwirowa: czynność.
zabra:, zaj': co z nakazu w=adzy;
dokona: rekwizycji.
rekwizycja wojsk.
przymusowe >wiadczenia w naturze,
nak=adane na ludno>: przez w=adze
wojskowe; zaj"cie, zabranie czego.
rekwizyt(or(ornia teatr., film.
przedmiot u/ywany na scenie podczas
przedstawienia, znajduj'cy si" na
planie podczas kr"cenia filmu.
rekwizytor – osoba dysponuj'ca
rekwizytami w teatrze, odpowie-
dzialna za rekwizyty.
rekwizytornia – pomieszczenie
przeznaczone do przechowywania
rekwizyt[w.
relacja jęz.
1. ustne sprawozdanie z przebiegu
czego,
2. stosunek zachodz'cy mi"dzy dwo-
ma lub wi"cej przedmiotami, zda-
rzeniami, liczbami, poj"ciami.
relaks
odpr"/enie fizyczne i psychiczne,
odpoczynek polegaj'cy na kilkuna-
stominutowym rozlu{nieniu mi">ni i
odpr"/eniu psychicznym.
relatywizm filoz.
stanowisko polegaj'ce na przypisy-
waniu czemu> ]poj"ciom, pogl'dom\
wzgl"dnego charakteru.
releg-owa:(acja książk.
wydala:, usuwa: sk'd.
relief szt., geolog.
1. kompozycja rze{biarska wykona-
na na p=ycie technik' rze{bienia,
kucia odlewania; p=askorze{ba,
2. rze{ba powierzchni Ziemi.
religi-a(jny(oznawstwo rel., kult.
uderzenie chytrych m"/czyzn w
opony m[zgowe s=abych& dzieci,
kobiet, i starc[w ]Konstatnyn, 280$–
†337, imperator Rzymu, ochrzci= si"
w starczym wieku, zwany Wielkim
Remove
Watermark PDFelement
yy
^ Starym, ang. the Great\.
Instrument kontroli kr"gu wiernych
nakazami i zakazami, np. spowiedzi,
post[w, postrachem ˚Boga i ˚S'du
Ostateczengo, i {r[d=o swego ]kleru\
utrzymania.
wg mSjp 1969, naukowo, religia&
«doktryna okre>laj'ca stosunek
cz=owieka do b[stwa, wyznaczaj'ca
pod tym k'tem normy post"powania
ludzkiego; kult b[stwa oraz zwi'zane
z tym obrz"dy».
=ac. religio.
relikt
1. gatunek ro>liny lub zwierz"cia
kt[ry zachowa= si" z minionych
epok geologicznych.
2. pozosta=o>ci, resztki czego>
pochodz'ce z dawnych czas[w.
†relikwiarz prof. grabarz.
staropol. 1444 relyqyasz.
relikwi-e(arz rel.
pozosta=o>ci, szcz'tki, otoczone
kultem religijnym.
staropol. reliquie.
=ac. reliquiae ˘ ang. relic, relike,
s=aw. mo]i.
relikwiarz – ozdobna puszka, cz"sto
w kszta=cie krzy/a, do przechwy-
wania relikwi.
rels $
relutum $
remanent czynność.
a. spis towaru w sklepie, przedsi"-
biorstwie przeprowadzony w celu
sprawdzenia stanu przedsi"bior-
stwa.
b. stan, zapasy materia=[w, wyrob[w.
remedium ekon., przestarz.
1. ekon. dopuszczalne odchylenie od
przepisowych wymiar[w i ci"/a-
r[w w przedmiotach znormalizo-
wanych,
2. przestarz. lekarstwo na co,
>rodek zaradczy.
ang. remedy ¯ >redniow. ang. i anglo-
franc. reemdie ¯ starofranc. remede
¯ =ac. remedium ¯ re` ]od, ang. again\
% mederi ]uzdrowi:, ang. to heal\.
remi ]rummy\ karc. rodzaj gry w karty.
remilitaryzacja wojsk.
zbrojenie pa<stwa uprzednio rozbrojo-
nego; uzbrojenie go na nowo.
reminiscencja jęz., lit., muz., szt.
1. przypomnienie tego co przesz=o,
wspomnienie,
2. odd{wi"k obcego utworu w poezji,
muzyce, sztuce; mimowolny pla-
giat.
remis(owy sport.
wynik gry, w kt[rej /adna strona
nie zosta=a pokonana; gra nie roz-

Wondershare
yy
strzygni"ta.
remitenda handl.
ksi'/ki wzi"te w komis, nie sprzedane
i zwr[cone nak=adcy.
remitend handl., ekon., płatn.
pierwszy wierzyciel uprawniony do
odbioru nale/no>ci wekslowej.
remiz zool., ptak.
Remiz pendulinus, gat. ptaka z ro-
dziny sikor, gnie{dzi si" w zaro>lach
nadrzecznych.
remiza bud., łow.
1. zajezdnia tramwajowa, autobuso-
wa, parowozowa,
2. teren specjalnie zadrzewiony b"-
d'cy schronieniem dla zwierzyny
=ownej.
remont(owa: proces., czynność.
naprawa czego, doprowadzenie do
stanu u/ywalno>ci.
remuneracja ekon., płatn.
wynagrodzenie wyr[wnawcze, od-
szkodowanie.
}u/ywa si" ˚rekompensata, J.D.|
1. ren(ifer zool., anim., zwierz.
2. ren chem.
pierwiastek chemiczny, srebrzysty i
trudno topliwy metal, bardzo rzadko
spotykany w przyrodzie, stosowany w
specjalnych stopach.
rencist-a(ka społ.
osoba pobieraj'ca rent".
renegat ost"pca, odszczepieniec,
zdrajca, cz=owiek wypieraj'cy si"
przekona< narodu.
=ac. re` ]znowu, od`\ % negare
]odmawia:, zaprzecza:\ ˘
>redniow. =ac. renegare,
hiszp. renegar ˘ renegado,
>redniow. ang. renegat ¯ renegatus,
ang. renegade,
ros. ]apostata\ renegat-renegat,
verootstupnik-wierootstupnik,
]dezerter\ dezertir-dezertir.
renesans kult. odrodzenie.
okres w historii kultury europejskiej,
XIV – XVI wiek, zapocz'tkowany w
Italii, zrywaj'cy – og[lnie – ze stylem
/ycia w Íredniowieczu, dyktowanym
przez kler; wydawane opinie w pozy-
tywnym tonie.
franc. renaissance.
reneta ogrodn., drzew., spoż.
odmiana jab=oni o kwaskowo-s=od-
kich, aromatycznych, kruchych owo-
cach; owoc tej jab=oni.
renifer zool., anim., zwierz.
Rangifer tarandus, ssak z rodziny jele-
niowatych, /yje w obszarach tundry;
udomowiony, s=u/y jako wielou/ytko-
we zwierz" u Lapo<czyk[w; ren.
renkloda bot., drzew. nazwa >liwki
o s=odkich owocach barwy /[=tej,
zielonej, lub czerwonofioletowej;
owoc tego drzewa.
¯ regina Claudia.
renom-a(owany społ., osob.
opinia, s=awa, rozg=os, wzi"to>:.
renons karc.
a. brak kart w jakim> kolorze,
u gracza,
b. karty odk=adane przez graj'cego
jako nie wchodz'ce do rozgrywki.
¯ franc.
renowacja czynność.
restauracja, odnowienie, od>wie/e-
nie czego.
rent-a(ier społ., ekon., płatn.
1. okresowe >wiadczenie wyp=acane
]g=[wnie z tytu=u ubezpiecze<
spo=ecznych\ w celu zapewnienia
osobie uprawnionej >rodk[w utrzy-
mania ˘ renta inwalidzka, starcza,
wdowia,
2. regularnie otrzymywany doch[d
z kapita=u, maj'tku, nie wymagaj'cy
/adnego nak=adu pracy.
}ja t" form" znam pod dywidendy|.
rentgen(odiagnostyka(ografia(
(ogram(ologia(oterapia(owski
pot., techn., fiz.
1.a. pot. aparat do prze>wietlania
promieniami Roentgena,
1.b. prze>wietlenie promieniami
Roentgena,
2. fiz. mi"dzynarodowa jednostka
dawki promieni rentgenowskich
lub promieni gamma.
¯ W.K Roentgen, niemiecki uczony.
rentier ekon. ˚renta.
osoba utrzymuj'ca si" z procent[w od
wypo/yczonego kapita=u.
rentow-ny(no>:(a: jęz., ekon.
przynosz'cy zysk; dochodowy,
intratny.
renuncjanja dawn.
zrzeczenie si" czego, np. prawa do
wst'pienia na tron, zaniechanie czego.
ang. renunciation ¯ >redniow. ang
i starofranc. renonciation ¯ =ac.
renuntiatio ]oznajmienie, obwiesz-
czenie, og=oszenie\ ¯ renuntiatus
¯ renuntiare ¯ re` % nuntiare,
nunciare ]ang. to tell\ ¯ nuntius.
re<ski jęz.
pochodz'cy znad Renu, rz. Rhein.
staropol. rynszky szlothy ˘
ry<ski z=oty –
moneta bita w mennicach Nadrenii.
reorganiz-acja(owa: czynność.
zmiana organizacji czego,
urz'dzenie w inny spos[b.
reparacje w liczbie mn. płatn., polit.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
odszkodowanie wojenne p=acone
przez pa<stwo zwyci"/one pa<stwu
zwyci"skiemu.
repartycja czynność.
podzia=, rozdzia=.
repasacja czynność.
podnoszenie oczek w po<czochach,
dorabianie zniszczonych cz">ci po<-
czoch. ¯ franc.
repatria-cja(nt proces.
powr[t do kraju je<c[w wojennych,
internowanych os[b cywilnych, prze-
siedle<c[w.
reperkusja dźwięk., przen.
1. odd{wi"k w pudle rezonansowym
instrument[w,
2. przen. nast"pstwo, odd{wi"k.
reper-owa:(acja czynność., proces.
naprawa, naprawianie.
repertorium teatr., prawn.
1. spis, wykaz, rejestr u=atwiaj'cy
znalezienie potrzebnej wiadomo>ci,
notatki w ksi"gach, aktach,
1.a. repertorium teatralne –
ksi"ga zawieraj'ca wykaz sztuk
granych w danym teatrze,
2. ksi"ga s'dowa w kt[rej zapisuje
si" dane dotycz'ce rozpatrywanych
spraw.
repertuar teatr., film., muz.
zestaw utwor[w dramatycznych, mu-
zycznych, film[w, grywanych przez
dany teatr, dane kino; wykaz, spis
tych utwor[w, film[w umieszczany
na afiszach, w dziennikach; utwory,
role grane, wykonywane przez danego
aktora, muzyka, recytatora.
repeta spoż.
dodatkowa porcja jakiej> potrawy w
czasie posi=ku, zw=aszcza w wojsku;
dok=adka.
repetowa: szkoln., wojsk., czynność.
1. pot. powtarza:; zostawa: na drugi
rok w tej samej klasie,
2. przygotowywa: bro< do strza=u
przez wprowadzenie naboju do
komory nabojowej.
repety-cja(torium szkoln., muz.
1. powt[rzenie czego; powt[rka,
2. powt[rzenie cz">ci wykonywane-
go utworu muzycznego; znak po-
wt[rzenia w nutach.
repetytorium – wyk=ad lub cykl wyk=a-
d[w b"d'cy powt[rzeniem przerobio-
nego materia=u.
replik-a(owa: czynność., jęz., muz., szt.
1. pisemna albo ustna odpowied{
na zarzuty,
2. wyraz lub wyrazy stanowi'ce do-
s=owne t=umaczenie, kopi" obcego
wzoru; kalka, odbitka,
3. powt[rzenie frazy muzycznej

Wondershare
yy
w innej tonacji lub innym g=osem,
4. dzie=o sztuki ]obraz, rze{ba\,
powt[rzone przez tw[rc" orygina=u,
r[/ni'ce si" niekiedy od orygi-
ma=u wymiarami lub zdrobnymi
zmianami.
repolonizacja proces., jęz.
polonizowanie wynarodowionej lud-
no>ci pochodzenia polskiego.
repotr-er(a/(a/owy poz. społ.
dziennikarz zbieraj'cy i opracowuj'cy
aktualne wiadomo>ci lokalne dla prasy
i radia; sprawozdawca.
reporta/ – jedna z form prozy publicy-
stycznej, b"d'ca /ywym opisem kon-
kretnych zdarze< znanych autorowi z
bezpo>redniej obserwacji.
represje w liczbie mn. polit., społ.
surowe >rodki odwetu, kary.
represalia – >rodki odwetowe stoso-
wane przez pa<stwo w odpowiedzi
na sprzeczne z prawem, nieprzyjazne
poczynania drugiego pa<stwa.
reprezent-acja(acyjny(owa:(
(ant jęz., społ., pot.
1. grupa os[b, instytucja wyst"puj'-
ca w imieniu kogo lub czego, repre-
zentuj'ca czyje interesy; przedsta-
wicielstwo,
2. pot. wystawno>: /ycia, okaza=o>:,
zw=aszcza w ch"ci popisania si"
przed kim.
reproduk-cja(owa: czynność.
1. szt. kopia orygina=u dzie=a sztuki,
dokumentu,
2. odtworzenie, odtwarzanie,
powt[rzenie czego,
3. biol. rozmna/anie zwierz't lub
ro>lin dla cel[w u/ytkowych,
4. ekon. sta=e odtwarzanie zu/ytych
>rodk[w produkcji, zapewniaj'ce
ci'g=o>: produkcji,
5. psycholog. ponowne odtworzenie
czego w pami"ci.
reproduktor zootechn.
samiec rozp=odowy; stadnik.
reprymenda jęz.
wym[wka, nagana, upomnienie.
reprywatyzacja prawn.
zwr[cenie prywatnym w=a>cicielom
mienia upa<stwowionego lub za-
rz'dzanego przez pa<stwo.
†repta: czynność.
szemra:, wyra/a: niezadowolenie.
staropol. reptal ˘ ¢reptacz.
staropol. reptanye – szemranie,
wyra/anie niezadowolenia.
republika(nin(<ski społ.
ustr[j pa<stwowy, kt[rego istot" stano-
wi' w=adze wybierane przez obywateli
na okre>lony czas; pa<stwo maj'ce
taki ustr[j.
republikanin – zwolennik republiki.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
reputacja społ., osob.
og[lna opinia, rozg=os, s=awa;
dobre imi".
requiem }rekwiem| jęz.
w Ko>ciele Rzym.-Katolickim – >piew
i muzyka do mszy za zmar=ych lub
zesp[= specjalnych modlitw.
ang. requiem ¯ =ac. requiem
¯ requies ]odpoczynek, ang. rest\.
resekcja med.
operacyjne usuni"cie chorego narz'du,
jego cz">ci lub ko>ci.
¢resnota jęz. prawda; zas=uga,
zaleta; dostoje<stwo, przyzwoito>:.
staroros. resnota-resnota,
ros. istina> dostoinstvo,
prilihie,
ang. truth; worth, merit; dignity;
decency, decorum, propriety,
seemliness.
resocjalizacja społ., proces.
ponowne w='czenie do /ycia spo-
=ecznego kogo>, kto by= pozbawiony
jaki> czas uczestniczenia w nim, np.
by=ego wi"{nia.
resor(owa:(owy techn.
element elastycznego zawieszenia
pojazdu lub innego urz'dzenia,
zmniejszaj'cy wstrz'sy podczas jazdy
po nier[wnej drodze.
¯ franc.
resor-bowa:(ocja czynność.
wch=ania:, wsysa:. ¯ =ac.
resort społ., urząd., pot.
1. dzia= administracji pa<stwowej
kierowany przez ministra,
2. zakres czyjej> dzia=alno>ci,
czyich> kompetencji.
respekt(owa: osob.
bra: pod uwag", liczy: si" z kim.
staropol. respekt – wzgl'd.
=ac. re` % specere ]podgl'da:\ ˘
gr. respicere ˘ cz"sto respectare
]lub respectus\ ˘ franc. respect(er,
ang. respect(ability(able(ably(ful,
†Old Polish regards,
ros. ]czci:\ htit'-cztit, uva'at;
-uwa/at, pohitat;-poczitat,
]stosunek\ otnowenie-otnoszenie,
pohitatel;nyj-poczitatelnyj.
respirator techn.
rodzaj maski py=och=onnej, u/ywanej
przewa/nie w g[rnictwie.
¯ =ac.
†respons jęz. odpowied{.
=ac. re` % spondere ˘ respondere
˘ starofranc. respondere ˘
>redniow. ang. responden ˘ re-
spond ]odpowiada:, reagowa:\;
=ac. respondere ˘ responsum ˘
starofranc. respons ]on `\,
respnse ]ona `\, >redniow. ang.
respounse, ang. response ]odpo-
Remove
Watermark PDFelement
yy
wied{, reakcja\,
ros. sootvetstvovat;,
otve-hat;/tit; ]odpowiada:\,
otvet-otwiet ]odpowied{\.
1. restaur-acja(owa:(ator proces.
1. odnawianie, odnowienie, naprawa,
2. przywr[cenie obalonej dynastii,
obalonego ustroju.
2. restaurac-ja(yjny bud., spoż.
lokal gastronomiczny, zwykle z wy-
szynkiem napoj[w alkoholowych
˘ restauracja dworcowa, hotelowa,
kategorii I, II.
restrykcja jęz., ekon.
1. ograniczenie, zastrze/enie, warunek,
2. chwilowe zawieszenie p=atno>ci
zobowi'za<.
restytu-cja(owa: społ., biol., prawn.
1. zwrot rzeczy posiadanej niepraw-
nie; przywr[cenie dawnego stanu
rzeczy,
2. odtworzenie, odnowa czego,
3. biol. ca=kowita regeneracja uszko-
uszkodzonego narz'du,
4. prawn. przywr[cenie terminu po-
woduj'cego skutki prawne.
résumé jęz.
streszczenie ]wyk=adu, dyskusji, roz-
mowy, szczeg. kariery zawodowej\,
podumowanie, ostateczny wniosek.
ang. ¯ franc. résumé.
resursa społ.
a. klub towarzyski,
b. lokal tego klubu.
¯ niem. ¯ franc.
reszka moneta.
strona monety na kt[rej umieszczony
jest napis okre>laj'cy jej warto>:.
reszta jęz.
1. pozosta=o>:, ko<c[wka, ostatek ˘
nareszcie – wreszcie, w ko<cu,
2. drobne pieni'dze zwr[cone
z wi"kszej kwoty po potr'ceniu
nale/no>ci.
3. r[/nica mi"dzy dok=adnym i przy-
bli/onym wynikiem dzia=ania
matematycznego.
staropol. reszt – reszta, ostatek.
=ac. restare,
niem.-franc.-ang. rest(e, ang. rest,
]pieni"dzy\ change, top,
ros. ostatok-ostatok,
ostal;nye-ostalnyje.
reszt-ka([wka
zdrobn. reszty, krzta reszty.
reszt[wka – reszta gruntu z budynku
pozosta=a po parcelacji prywatnej
w=asno>ci ziemskiej.
retencyjny jęz. ¯ retencja,
maj'cy zdolno>: zatrzymywania
wody, wilgoci.
retman poz. społ.

Wondershare
yy
starszy flisak odpowiedzialny za tran-
sport tratew.
¯ niem.
retor jęz., dawn.
1. m[wca, zw=aszcza przemawiaj'cy
pi"knym j"zykiem i ze swad'; ora-
tor, krasom[wca; tak/e doskona=y
interpretor i recytator tekst[w,
2. nauczyciel wymowy.
gr. rheror.
retoroma<ski jęz. retycki.
urz"dowy j"zyk Szwajcarii.
zromanizowanych Ret[w – ludno>ci
Italii i Szwajcarii, i zmieszanych z
nimi Celt[w.
retorsja prawn.
a. w prawie mi"dzynarodowym& >rod-
ki odwetowe stosowane przez jedno
pa<stwo w odpowiedzi na podobne
poczynania innego pa<stwa,
b. w prawie karnym& post"powanie
b"d'ce odpowiedzi' na prowo-
kacj".
retorta chem., techn.
1. laboratoryjne naczynie szklane o
d=ugiej, zakrzywionej szyjce, u/y-
wane dawniej powszechnie do
destylacji,
2. szamotowy lub metalowy cylinder
zamkni"ty, maj'cy zastosowanie
w przemy>le chemicznym i meta-
lurgicznym.
gr. ambix ]kielich, ang. cup\ ˘ arab.
al ]ang. the\ % anbiq ]ang. a still\ ˘
arab. al-anbiq;
=ac. alambicus ˘ starofranc. i >red-
niow. ang. alambic ˘ ang. alembic,
ros. alembik-alembik.
=ac. re` ]z powrotem, od` wy`\ %
torquere ]kr"ci:\ ˘ retorquere
]wykr"ci:\ ˘ retortus ]imies=[w czasu
przesz=ego\ ˘ retort ]odwr[ci: – ob-
raz", epitet, czyn, itp. – na osob" kt[ra
dopu>ci=a si" tego/\ ˘ retorta ]rodzaj
/e<ski od retortus\ ˘ >redniow. =ac.
retorta ˘ franc. retortie, ang. retort,
ros. retorta-retorta.
retory-ka(czny jęz.
sztuka lub teoria wymowy, ozdobnego
wys=awiania si"; krasom[wstwo.
retoryczny – dot. retoryki; oratorski,
krasom[wczy.
¯ gr.
retransmisja techn.
przekazywanie odbiorcom programu
radiowego lub telewizyjnego otrzy-
mywanego z innej rozg=o>ni drog'
radiow' lub telewizyjn'.
¯ =ac.
retrospek-cja(tywny jęz., lit.
1. rzut oka w przesz=o>:, odwo=ywa-
nie si" do fakt[w lub stadi[w wcze-
>niejszych jakiego zjawiska,
2. lit. chwyt literacki polegaj'cy na
wprowadzeniu fakt[w z przesz=o>ci
zak=[caj'cych chronologi" dzie=a.
¯ =ac.
retusz(owa:(er proces., czynność.
wyko<czenie, poprawka, uzupe=nie-
nie gotowego rysunku, obrazu;
mechaniczne lub chemiczne poprawie-
nie negatywu lub pozytywu fotogra-
ficznego; poprawki orygina=u prze-
znaczonego do reprodukcji.
rety okrzyk.
tylko w okrzyku& gwa=tu, rety#
]przesta<#\. staropol. EY.
=ac. retenio ]zatrzymanie\,
ang. stop it#
retycki jęz.
¯ Recja ]staro/. kraina w Alpach\
retyk geolog., petr.
warstwa ska= z=o/ona z wapnia i
=upk[w, stanowi'ca wed=ug&
jednych – najwy/sz' cz">: triasu,
wg drugich – najbardziej doln'
cz">: jury.
reumaty-zm(czny(k med.
˚go>ciec.
reumatyzm –stan zapalny tkanki ='cz-
nej, oraz b[le staw[w i mi">ni.
reumatyk – chory cierpi'cy
na reumatyzm.
~rew jęz. wysoki;
przyrostek w nazwach osobowych i
nazwiskach.
krew ¯ k ]do\ % rew ]g[ra, g[ry\.
wy•soki  po•soka.
rew ˘ wer, wier ˘ wierch ˘ wierzch.
Rewel ]ros. Ko=ywa<\, dzi> Tallin –
stolica Estonii.
rewalidacja med., prawn.
1. rehabilitacja,
2. przywr[cenie wa/no>ci,
prawomocno>ci.
re` % =ac. validus ]mocny\.
rewaloryzacja ekon.
reforma monetarna polegaj'ca na
podwy/szeniu warto>ci pieni'dza w
stosunku do z=ota lub innych walut.
¯ =ac.
rewan/(owa:(owy jęz.
1. odwzajemnienie si", odp=acenie si"
komu za co> czym> podobnym;
odwet,
2. w sporcie, grach, kartach& partia
lub walka rozgrywana w celu dania
pokonanemu przeciwnikowi szansy
odegrania si".
starofranc. revenger ¯
re % venger.
rewelac-ja(yjny jęz.
co> niezwyk=ego, zdumiewaj'cego,
zuep=nie nowego dla kogo>.
¯ =ac.
rewerans czynność.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
g="boki uk=on wyra/aj'cy szacunek.
¯ franc.
rewelersi muz.
m"ski kwartet wokalny wykonuj'cy
utwory z zakresu muzyki rozrywko-
wej.
ang. revellers ¯ reveller ]hulaka,
weso=y biesiadnik\.
rewerencja przestarz.
szacunek, powa/anie, uszanowanie;
okazywanie czci, uk=on, przykl"k-
ni"cie.
ang. reverence ¯ >redniow. ang. i
starofranc. reverence ¯ =ac. reve-
rentia ¯ reverens ¯ revereri.
†rewerenda przestarz. sutanna.
}rodzaju /e<skiego, jak sp[dnica;
zakrawa przez przypadek, ja tak nie
s'dz", ˚pederasta;
reverend ]czcigodny\|.
=ac. re` % vereri ]obawia: si", napa-
wa: strachem trwog'\ ˘ revereri ˘
reverens ˘ reveretia,
starofranc. reverence ˘
>redniow. ang. i ang. reverence ]1.
uczucie lub nastawienie g="bokiego
szacunku, powa/ania, mi=o>ci lub
strachu, dla czego> >wi"tego; cze>:,
szacunek, 2. ukazanie tego... itd.\.
=ac. reverens ˘ ang. reverent ]czucie,
ukazanie, lub charakteryzowane przez
powy/sze& powa/anie, strach\;
=ac. reverendus ˘ reverend ]god-
ny szacunku, mi=o>ci; tytu= szacunku
dla dostojnika kleru, zwykle poprze-
dzaj'cy jego imi", nazwisko\,
ros. ]reverend\ uva'aemyj,
]tytu=\ prepobobnyj.
rewers społ., moneta.
1. odwrotna strona medalu lub
monety; lewa, spodnia strona czego,
np. haftu,
2. pokwitowanie na wypo/yczony
przedmiot lub pieni'dze.
¯ =ac. reversus ]odwr[cony\.
rewia teatr., wojsk.
1. rozrywkowe przedstawienie
teatralne, z=o/one z kr[tkich scenek
i numer[w estradowych,
2. przegl'd, pokaz, np. stroj[w; prze-
gl'd wojska, parada wojskowa.
¯ franc.
rewir leśn., hist., dawn.
1. obszar lasu nadzorowany przez
le>niczego; teren =owiecki stano-
wi'cy jednostk" gospodarcz',
2. w restauracjach, kawiarniach&
stoliki obs=ugiwane przez jednego
kelnera,
3. szpital obozowy w hitlerowskich
obozach zag=ady,
4. dawn. cz">: cyrku=u policyjnego.
niem. revier.
rewi-zja(dowa:(dent(zor czynność.

Wondershare
yy
1. przeszukiwanie mieszkania lub
innych pomieszcze< w celu uzy-
skania dowod[w przest"pstwa lub
w celu ujawnienia przedmiot[w
podlegaj'cych egzekucji, tak/e
przegl'danie baga/u w komorze
celnej,
2. kontrola pracy instytucji, plac[w-
ki; kontrola kasy, rachunkowo>ci
instytucji,
3. poddawanie ocenie krytycznej
pogl'd[w, twierdze<,
4. ostateczna kontrola tekstu przed
podpisaniem go do druku,
5. zmiana obowi'zuj'cych praw,
ustaw lub uk=ad[w, traktat[w
mi"dzynarodowych,
6. prawn. >rodek odwo=awczy od orze-
cze< s'du z wnioskiem o ponowne
rozpatrzenie sprawy przez s'd wy/-
szej instancji.
rewizjoni-sta(zm polit.
a. zwolennik zmiany traktat[w mi"-
dzynarodowych, ustaw pa<stwo-
wych,
b. zwolennik rewizjonizmu – pr'du
w mi"dzynarodowym ruchu robotni-
czym nawo=uj'cym do rewizji pod-
stawowych za=o/e< marksizmu, w
istocie zrywaj'cy z marksizmem.
¯ =ac.
rewizyta społ.
odwzajemnienie z=o/onej wizyty.
¯ franc.
rewolta zdarz., społ.
zbrojny spisek; rozruchy, bunt.
rewoluc-ja(jonista(yjny zdarz.
dok=adniej – obr[t o 180°, czyli g[ra
na d[=, a d[= do g[ry.
w aspekcie ludzkim – ludzkie do=y do
w=adzy, a w=adza do do=u, i wyt"piona
mordem, by nie od/y=a.
okre>lana «Psem Paw=owa» – rosyj-
skiego Iwana Paw=owa, akademika,
kt[ry wyda= s=ynn' opini"& “Rewolucja
jest produktem w>cieklizny cz=owieka
}Lenina| z syfilisem w m[zgu.”
Bur/uazyjny system spo=eczny
mia= wady, to pewne. Lecz zamiast
go poprawia: i poprawi: – teoretycy
postawili na zupe=ne zburzenie go
i zbudowanie nowego od podstaw,
rewolucj'.
Nowy system zasadza: si" mia= na
do=ach spo=ecznych, gdy wiadomo, /e
na dnie hierarchii s' m"ty ludzkie –
warcho=y, przest"pcy, i tacy potrzebni
byli do wymordowania ciemi"/ycieli
zwanych szlacht', klerem, posiadacza-
mi >rodk[w produkcji, i inteligencji.
Zadanie zbudowania nowego oka-
za=o si" my>low' pomy=k', =atw' do
przewidzenia.
Do=y spo=eczne za>mieci=y sob'
w=adze – administracj" terenow'. “Jak
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
ojciec tak i syn” – nie ma obecnie
szybkiej drogi do pozbycia si" ich,
skoro organa >cigania i s'downictwo s'
skorumpowane, z=o/one z potomk[w
rewolucjonist[w.
Termin rewolucja jest nadu/ywany
do opisu znacznego post"pu, jako
krok rewolucyjny ]daleko id'cy\,
wyjawiaj'c tym nieznajomo>: czym
rewolucja jest. Bo rewolucja by=a
krokiem za daleko id'cym, i dlatego
nowy system, w jej wyniku, upad= –
musia= upa>:.
wg mSjp 1969& «gwa=towny prze-
wr[t w /yciu spo=ecze<stwa i pa<stwa,
najwy/sza forma walki klas }mordo-
wanie pomini"te, J.D.|, przejawiaj'ca
si" w obaleniu prze/ytego ustroju
spo=ecznego i ustaleniu nowego»,
w przen. «zasadnicza, gwa=towna
zmiana w jakiej> dziedzinie»
rewolwer broń.
wielostrza=owa kr[tka bro< palna
z obrotowym b"bnem, przystosowana
do strzelania na bliskie odleg=o>ci.
rewolwer[wka techn.
tokarka z suportem najcz">ciej obro-
towym na kt[rym umocowanych jest
kilka narz"dzi.
rezeda bot.
Reseda, roczna lub dwuletnia ro>lina
z rodziny rezedowatych; w Polsce
hodowana odmiana pachn'ca.
¯ franc. ¯ =ac.
rezerw-a(ista(at(acja(owa:(owy
społ., osob., sport., wojsk.
1. zapas zrobiony w przewidywaniu
jakiej> potrzeby; kapita= zapasowy
w przedsi"biorstwie przeznaczony
na pokrycie ewentualnych strat,
2. osob. pow>ci'gliwo>:, brak serdecz-
no>ci, ch=[d w sposobie bycia,
3. sport. zawodnik got[w zast'pi:
innego w grze,
4.a. wojsk. stan osobowy z=o/ony z o-
s[b kt[re odby=y czynn' s=u/b" woj-
skow', przeznaczony do uzupe=-
nienia mobilizowanych jednostek,
tworzenia nowych i uzupe=nienia
strat,
4.b. oddzia= si=y zbrojnej pozosta-
wiony w odwodzie.
rezerwat geogr., społ.
1. teren wy='czony spod eksploatacji,
znajduj'cy si" pod specjaln' och-
ron' w celu zachowania stanu znaj-
duj'cej si" na nim przyrody ]fauny,
flory, ukszta=towania terenu\,
2. obszar przymusowego osiedlenia
resztek tubylczych plemion w Ame-
ryce, Afryce, i Australii.
=ac. reservatus ]zachowany\.
rezerwuar zbiornik, urz'dzenie do
przechowywania wody, cieczy, gaz[w,
Remove
Watermark PDFelement
yy
szczeg[lnie naturalne lub sztuczne
jezioro, staw, w kt[rym woda jest
zbierana i magazynowana do u/ytku,
lub zaopatrzenia w miar" potrzeb
spo=eczno>ci.
¯ franc. réservoir.
franc. réserver ]zapasy czyni:\ ˘
franc.-ang. reservoir, niem. behälter,
ros. vodostok-wodostok.
¢rezoimanie prof.
lichwa, zajmowanie si" lichw'.
staroros. rezoimanie,
ros. rostov]ihestvo,
lixoimstvo,
ang. usury.
rezolu-cja(tny społ. jęz.
postanowienie, zbiorowa uchwa=a
powzi"ta przez jakie> zgromadzenie,
komitet, zjazd, w wyniku obrad.
ang. resolution ¯ >redniow. ang.
resolucioun ¯ starofranc. résolu-
tion ¯ =ac. resolutio ]rozwi'zanie\
¯ resolutus.
rezon osob.
pewno>: siebie, >mia=o>:.
franc. raison ]rozs'dek\.
rezon-ans(ator(owa: fiz.
zjawisko zwi'zane z ruchem drga-
j'cym lub falowym; wsp[=drganie.
w przen. odd{wi"k.
rezonator&
1. fiz., muz.
2. techn.
3. zool., płaz.
ang. resonance ¯ résonance
¯ =ac. resonantia ]odd{wi"k, echo,
ang. an echo\.
rezoner osob., teatr.
1. cz=owiek lubi'cy rozprawia:,
umoralnia: innych,
2. posta: w sztuce scenicznej wyg=a-
szaj'ca og[lne s'dy o sytuacji, zda-
rzeniach, wyst"puj'cych postaciach,
wyra/aj'ca najcz">ciej opinie same-
go autora.
rezultat wynik, skutek, nast"pstwo.
w rezultacie – w wyniku, w ko<cu,
ostatecznie.
=ac. resultare ˘ >redniow. =ac. re-
sultare ˘ >redniow. ang. resulten,
ang. result, franc. resultat,
ros. rezul;tat-rezultat,
sledstvie-sledestwie,
posledstvie-posledstwie,
vyvod-wywod.
rezurekcja rel.
w Ko>ciele Rzym.-Kat., uroczyste
nabo/e<stwo z procesj', rozpoczyna-
j'ce Wielkanoc, rzekome zmartwych-
wstanie ukrzy/owanego Jezusa Chry-
stusa, po trzech dniach od wykonania
na nim wyroku >mierci.
rezyd-ent(ecja(owa: społ., polit.
1. dawniej& ubogi krewny, przyjaciel

Wondershare
yy
lub wys=u/ony oficjalista mieszka-
j'cy stale na dworze szlacheckim i
b"d'cy na utrzymaniu gospodarza,
2. polit. przedstawiciel dyplomatycz-
ny, zwykle przedstawiciel pa<stwa-
protektora w pa<stwie zale/nym.
rezydencja –
1. reprezentacyjna siedziba g=owy
pa<stwa, kr[la, magnat[w, dostoj-
nik[w pa<stwowych, zwykle pa=ac,
zamek wraz z otoczeniem,
2. miejsce sta=ego pobytu, zamiesz-
kania g=owy pa<stwa lub dostojnika
pa<stwowego.
¯ =ac.
rezygn-acja(owa: jęz., osob.
1. zrzeczenie si" czego>, odst'pienie
od czego>,
2. pogodzenie si" ze stanem rzeczy,
kt[rego nie mo/na zmieni:,
przybranie biernej postawy wobec
wydarze<, uczucie zniech"cenia.
¯ >redniow. =ac.
†rezyna bot. /ywica.
staropol. ca 1500 reszyna.
=ac. resina.
re/, ro/ bot. /yto.
staropol. rez, resz, rosz ˘
w deklinacji& 1386 dwu kopu rzi,
1393 o pencz sczwirczen rzy,
1397 ani dw copu rsi,
1399 ne wzonl brogu rszy,
1405 chczancz mu resz zapla-
czicz,
1409 grziwnø za ¢rosz.
†re/e ryzy, p"ta.
anglosas. feter ]baz' stopa, fot\,
pokr. po>redn.-niem. wy/yn ]MHG\
fesser, holend. veter ]sznur[wka\,
>redniow. ang. feter, fetter,
ang. fetter, ros. ]ludzi\ cep;-cep,
]konia\, puty-puty ]p"ta\.
re/ym(owy, re/im polit., społ.
1. system rz'd[w stosuj'cy przemoc,
ucisk polityczny; mSjp 1969 podaje
przyk=ady& re/ym sanacyjny, faszy-
stowski }bo t"pi=y komunist[w, so-
cjalistycznego nie ma, bo w czasach
PRL-u S=ownik wydany, J.D.|,
2. >ci>le ustalony tryb post"powania,
pracy; dyscyplina, rygor.
=ac. regimen
franc.-ang. regime
re/yser(ia(owa: prof., teatr., film.
osoba kieruj'ca wystawieniem sztuki
teatralnej, nakr"ceniem filmu, realiza-
cj' audycji radiowej lub telewizyjnej.
re/yseria – og[= czynno>ci re/ysera
zwi'zanych z wystawieniem sztuki
teatralnej, realizacj' filmu, audycji
radiowej lub telewizyjnej.
re/yserowa: – zajmowa: si"
re/yseri'.
†r"bacz, r"bca prof., leśn.
staropol. przes røbaczow lyesnich ˘
røbacz, 1424 rampcza – r"bacz,
cz=owiek trudni'cy si" wyr"bem
drzew. ˚r'ba:, r"bi:.
s=owotw. pokr. por"ba, zar"ba, wy-
r'b ]po ^ za\ ¯ s=aw.-ros. rub`.
r"bacz górn., techn.
1. g[rnik urabiaj'cy ska=" w przodku,
2. pracownik fabryki celulozy lub
zak=adu papierniczego zajmuj'cy
si" obs=ug' r"baka do rozdrabniania
surowc[w.
3. cz=owiek doskonale w=adaj'cy
broni' bia=' }tj. kr[tk', do walki
wr"cz, ˚bia=-y(a(e, J.D.|.
r"ba-k(cz górn., techn.
1. m=ot o dw[ch ostrzach s=u/'cy do
odbijania wyst"p[w i przycinania
nier[wno>ci kamieni mi"kkich,
2. maszyna tn'ca drzewo na wi[ry,
stosowana w przemy>le papierni-
czym i drzewnym.
†r"bi: czynność.
1. wycina:, >cina: las, drzewa, r'ba:
drzewo, chrust na kawa=ki,
2. niszczy: uderzeniami siekiery.
staropol. 1395 rambicz, røbicz,
r'bicz ˘
w deklinacji& 1415, 1419 rabil,
1398, 1417, 1418 rambili,
1398 rambil,
1399, 1400, 1418, 1420 røbil,
1415 r'bi',
1420 rambyel,
1423 rambi,
1423 ranbil,
1424 r'by, rambyl, r'mby,
1424 røbyø.
staropol. na(ob(pod(po(prze(u(
(wy(za(z•r"bi:,
r'ba:, ob(po(roz(spod(wy(z
•r'ba:, wyr"bowa:.
staropol. 1425 rambene, 1432
prawa rambyenya, rambyenyv,
1483 novego r'mbyenya ˘
r'mbyenye – >cinanie, wyr'b.
r"bnia leśn.
system u/ytkowania i odnawiania
lasu, polegaj'cy na zupe=nym lub
przewr"bowym wycinaniu drzew na
okre>lonej powierzchni zr"bowej;
wycinanie drzew w celu odnowienia
drzewostanu.
†r"cznica instr. muz.
jaki> instrument muzyczny.
staropol. spyewayøcz na orga-
noch a na røcznyczach;
na røcznyczach cy gødly;
y z røcznyczamy.
r"cznik tkan.
p=at materia=u w kszta=cie d=ugiego
prostok'ta, s=u/'cy do wycierania
cia=a po umyciu.
staropol. 1413–1414 roczniky map-
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
pulas, ca 1420 racnik mappa,
1426 ranczniki, XV w. rancznik
sudarium; rancznyk velchustka –
1. kawa= p=[tna u/ywany do r[/nych
cel[w, np. do wycierania r'k, pokry-
wania sto=u, prze>cierad=o, obrus,
r"cznik.
2. r"czniki – kajdany, okowy.
staropol. r'cznyczek – r"czniczek.
r"czny jęz. ¯ r"ka.
1. wykonywany r"kami, bez u/ycia
maszyn lub skomplikowanych przy-
rz'd[w; niemechaniczny,
2. przyrz'dy, narz"dzia uruchamia-
ne prac' r'k,
3. przystosowany do noszenia na r"-
ku, do trzymania w r"ku.
staropol. 1448 raczne ˘ raczny,
1466 manualem albo r'czn' ˘
r"czn' – maj'cy zwi'zek z r"k'.
†r"czyca ryba.
staropol. 1433 reczyce ˘ reczyca –
rodzaj sieci.
r"czy: jęz. ¯ r"ka.
gwarantowa: /e co> jest takie,
ma si" tak, jak powiedziane,
godne zaufania, dania wiary.
staropol. roczila ˘ roczicz,
ranczicz, r'czycz, r"czycz –
dawa: na co> za kogo> por"k",
zar"cza:, zabezpiecza:, umacnia:
zobowi'zanie por"k' }„mas=o ma>la-
ne” w znacznej cz">ci, J.D.,
por"czenie ^ zapewnienie /e w przy-
padku fiaska obowi'zek wype=nienia
spada na por"czyciela, osob" por"cza-
j'c'; gwarantowane zast"pstwo|.
w deklinacji& 1399 ranczilesz,
1405 roczicz,
1417 ranczyl,
1424 ranczili,
1427 ne ranczyl,
1433 ne r'czyl,
staropol. r"czy:.
w Ss 1953 ponad 8 kolumn cytat[w.
za(po(do(w(wy•r"czy:,
podr"cznik, zr"czny.
staropol. ob(po(przy(u(w(wy(za(
(po(za(z•r"czy:, po(za•r"cza:.
~r"czy: czas niedok. i dok., ¯ r"ka
¯ s=aw.-ros. ruka, U ˘ Å, ´,
¯ uk ]1. j':, chwyci: ˘ nauka, paj'k,
2. d{wi"k ˘ zwuk, huk, stuk, i inne\.
za•r"czy: ]si"\ – zapewni: ]zawar-
cie zwi'zku ma=/.\,
zar"czyny, obr'czka
po•r"czy: – zapewni:, /yrowa:;
por"czyciel, po ^ za
do•r"czy: – r"k' do celu, dok.
w•r"czy: – w d=onie
wy•r"czy: – kogo> w czym>,
zast'pi: tymczasowo
st•r"czy: – swata:, nak=ania: do
zwi'zku ma=/e<skiego
Nie nale/'&

Wondershare
yy
ob•r"cz – obejma klepek beczki
pod•r"cznik – pod r"k', w jej zasi"gu
z•r"cznie – sprawnie, zwinnie
†r"czysko pa=ka, maczuga.
staropol. 1466 ¢reczysko.
r"dzina roln.
/yzna gleba powsta=a na ska=ach
wapiennych.
staropol. 1398 randziny ˘ randzi-
na, 1450 randzina;1464 r'ndziny;
r'ndzini – urodzajna, ci"/ka gleba.
r"ka(w(wica(wiczka anat.
ko<czyna g[rna ludzi, od barku po
koniec palc[w, w='czaj'ca d=o< i
przedrami", w tym nadgarstek
¯ gar>: ]d=o<\.
1. chwytna cz">: ko<czyny g[rnej,
od przegubu po koniec palc[w,
2. cz=owiek jako si=a robocza ˘
brak r'k do pracy.
staropol. røka, r"ka ˘
w deklinacji& røkoma, røcze szø,
røcze moie, swoiø røkø, røkama,
w røce, nad r"k" prawø, na ranku,
1406 w røkø, obyema røkama, na
rancze, w raki, rankoma, na røku,
w yego ranku, swø røkø –
1. ko<czyna g[rna, przede wszyst-
kim jej cz">: ko<cowa, z d=oni'
i palcami,
2. cz=owiek, jego dzia=anie,
3. posiadanie, w=adza, opieka, nadz[r,
4. por"czenie, por"ka zabezpiecze-
nie zobowi'zania, wykonania
wyroku, stawienia zobowi'zanego
do s'du,
5. mocna r"ka – oddzia= wojska,
6. miara miodu zawieraj'ca od 6 do
15 garnc[w }Ss 1953& garncy|.
w Ss 1953 13 kolumn cytat[w. s ]\,
staropol. r"ka(w(wica(wicznie(
(wicznik.
Liczne zastosowania j"zykowe&
po lewej, po prawej r"ce –
z lewej, z prawej strony.
oddawa: do r'k w=asnych –
dor"cza:, oddawa: co samemu
adresatowi.
i>:, chodzi: pod r"k" –
i>:, chodzi: z kim wsun'wszy d=o<
pod rami".
na r"k" dosta: , na r"k" ]komu\ da:,
wyp=aci: –
dosta:, wyp=aci:, da: got[wk'.
karc. by: na r"ku –
mie: pierwsze wyj>cie.
prawn. dobra martwej r"ki –
nieruchomo>ci nabywane z regu=y
z zastrze/eniem niezbywalno>ci,
przewa/nie na mocy testamentu
na rzecz Ko>cio=a Rzym.-Kat.,
zakon[w.
kupi: co, lub sprzeda: z wolnej r"ki
– kupi:, sprzeda: nie na licytacji.
pot., jęz. r"ka ci"/ka, /elazna –
a. r"ka silna, mocno uderzaj'ca,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
b. surowe bezwzgl"dne rz'dy.
od r"ki –
a. natychmiast, bez przygotowania,
b. bez przyrz'd[w.
da: sobie r"k" uci': –
a. ufa: bezgranicznie,
b. got[w zrobi: wszystko.
z r"k' na sercu –
szczerze, bez k=amstw.
konkurent, pretendent do r"ki –
m"/czyzna staraj'cy si" o po>lu-
bienie kobiety.
wiadomo>ci z pierwszej r"ki –
bezpo>rednio zdobyte, nie przez
inne osoby.
broni: si" r"kami i nogami –
broni: si" usilnie.
by: pod r"k' –
znajdowa: si" w pobli/u kogo, by:
na zawo=anie.
co> komu> na r"k" –
co> jest dogodne dla kogo.
i>: komu na r"k" –
u=atwi: co komu.
mie: zwi'zane r"ce – by: zmuszo-
nym do bierno>ci, bezczynno>ci.
co> rozwi'zuje komu r"ce –
co> przywraca swobod" dzia=ania.
dzia=a: z kim> r"ka w r"k" –
dzia=a: zgodnie z kim.
da:, dosta: ciep=' r"k' –
a. da:, otrzyma: w=asnor"cznie,
bezpo>rednio od kogo,
b. da: przed >mierci'.
da:, zostawi: komu woln' r"k" – po-
zwoli: dzia=a:, decydowa: samo-
dzielnie.
i>:, dosta: si" w dobre, pewne r"ce,
zostawi: co w dobrych r"kach –
dosta: si", i>: pod opiek", w po-
siadanie dobrej, zaufanej osoby;
powierzy: komu> zaufanemu.
i>: do kogo, gdzie, i wraca: z pusty-
mi r"kami –
wraca: nic nie otrzymawszy, nie
uzyskawszy.
o chorobach, dolegliwo>ciach& jak,
jakby r"k' odj'= –
ust'pi: natychmiast, bez >ladu.
machn': na co r"k' –
a. zrezygnowa: z czego,
b. przesta: na co zwraca: uwag".
mie: lekk' r"k" –
a. szcz">cie mie:,
b. rozrzutnym by:.
mie: d=ugie r"ce – z=odziejem by:.
mie: szcz">liw' r"k" –
szcz">cie mie: do czego.
mie: z=ote r"ce –
umie: wszystko zrobi:.
mo/emy poda: sobie r"ce –
jeste>my do siebie podobni charak-
terami, sposobem bycia.
na w=asn' r"k" – bez niczyjej zgody,
samodzielnie, samowolnie.
nie mie: o co zaczepi: r'k – bez
pracy by:, bez >rodk[w do /ycia.
Remove
Watermark PDFelement
yy
nie m[c ruszy: r"k' ani nog' –
bardzo zm"czonym by:.
nosi: kogo na r"kach –
otacza: kogo najczulsz' opiek'.
odda: si" w r"ce sprawiedliwo>ci –
zg=osi: si" do organ[w sprawiedli-
wo>ci przyznaj'c si" do pope=nienia
czynu przest"pczego.
opu>ci: r"ce – zrezygnowa: z dalsze-
go dzia=ania, za=ama: si".
patrze: komu na r"ce –
a. kontrolowa: w celu uniemo/li-
wienia dokonania kradzie/y,
b. spodziewania si" od kogo datk[w,
podarunk[w.
poda: komu r"k", wyci'gn': j' –
pom[c komu.
poda: sobie r"ce –
a. zjednoczy: si" w dzia=aniu,
b. pogodzi: si".
po=o/y: r"k" na czym –
wzi': w posiadanie.
przyj': kogo z otwartymi r"kami –
przyj': kogo z rado>ci'.
przy=o/y: do czego r"k" –
przyczyni: si" do czego.
robota pali si" komu w r"kach –
kto> pracuje bardzo szybko.
roz=o/y: r"ce –
okaza: bezradno>:.
z=o/y: co w czyje r"ce –
powierzy: czyjej> opiece.
trzyma: r"k" na pulsie czego – uwa/-
nie >ledzi: rozw[j wypadk[w.
umy: r"ce ]od czego\ – nie chcie:
bra: za to odpowiedzialno>ci.
urabia: sobie r"ce po =okcie –
pracowa: ci"/ko.
w twoje, w pana r"ce –
tradycyjna formu=a przy toa>cie
wznoszonym na czyj' cze>:.
wszystko jest w czyim> r"ku –
wszystko zale/y od kogo.
wszystko leci komu z r'k –
kto> nie mo/e da: sobie rady z
robot', z powodu po>piechu, zde-
nerwowania.
wyj>: z czego obronn' r"k' –
szcz">liwie unikn': straty, niebez-
piecze<stwa.
wzi': si" w r"ce –
zmusi: siebie do czego>.
zaciera: r"ce –
trze: d=onie o siebie wewn"trz-
nymi stronami, objawiaj'c tym
zadowolenie.
=ama:, za=ama: r"ce –
wygi': d=onie na zewn'trz splecio-
nymi palcami na znak rozpaczy; w
rozpacz wpa>:.
za=o/y: r"ce, siedzie: z za=o/onymi
r"kami –
przesta: dzia=a:, nic nie robi:.
z=apa: kogo za r"k" –
schwyta: kogo w chwili pope=-
nienia przest"pstwa, na gor'cym
uczynku.

Wondershare
yy
r"ka kogo >wierzbi –
kto> ma wielk' ochot" obi: kogo.
r"ce ]komu\ opadaj' –
kto> traci si=y lub ch": do dalszego
dzia=ania.
je>: z r"ki –
na utrzymaniu by: }mSjp 1969&
by: nadmiernie uleg=ym wzgl"dem
kogo; podporz'dkowa: si" komu|
wyzywa: kogo na r"k" –
wyzywa: kogo na pojedynek.
¯ staroniem. wy/yn renc.
}rence| ]r"ce\ ˘ }renka| ]r"ka\.
staroniem wy/yn. hring ]pier>cie<,
ang. a ring\ ˘ renc, ranc ˘
starofranc. ranger
]w odmianach renger, rengier\,
sk'd >redniow. ang. rengen,
>redniow. ang. P=n. Anglii ranger ˘
ang. range ]1. zasi"g, rozpi"to>:,
2. szereg, rz'd, 3. zakres, sfera\.
r"ka zwi'zana jest z ˚zasi"giem;
zasi"g ˘ ksi"ga ]do si"gania\,
pod % r"ka ]zasi"g\ ˘ podr"cznik
]ksi'/ka, ros. kniga, ang. a book\.
j"zykoznawcom, w tym autorom We-
bster’s Dictionary, 1962, nieznana jest
wymiana bez(d{wi"cznych&
GKCzD/, znacz. i zwi'zek&
="g ^ d[=, ni/, i przeciwstawne temu
si"g ^ g[ra, wy/, kres ˘
za•si"g(kres, ang. range.
ran•ge ]za•si"g\  b•ran•ch ]ga='{\,
ridge ]brzeg\  b•ridge ]most\;
ga='{ ¯ ga•="zie ¯ ="g  s"k ¯ si"g.
a to dlatego, /e j"zyk nie jest rozbity
na zg=oski i opracowana ich wymiana&
d/cz ˘ ros.-pol. do/d ^ deszcz,
wi"cej ˚zasi"g, Webster’s Dict.,
nr 885.
ang. hand }hend| ]r"ka, d=o<\ – ko<-
czyna ¯ h % and ¯ end ]koniec\ –
w moim zrozumieniu.
r"ka – niezliczona liczba zastosowa<,
dos=ownie i w przeno>ni; w s=owotw[r-
stwie m.in. za(wy•r"czy:, zar"czyny,
por"ka, zr"czno>:, obur'cz, pod(r"cz-
nik, r"ko•pis(dzie=o(jmia(je>:,
ob¶r'czka ]istotne# ¯ niem. hring\,
obr'czka ]hring\ na palcu r"ki...,
u•rok ^ po•dziw ^ za•chwyt(j"cie,
za•r"czyny ^ za•chwacenie(j"cie,
u ^ po ^ za.
r"ka % wica ]wi"ksza\ ˘ r"kawica
]wi"ksza od r"ki\,
obr"cz – obj"cie, obejma ˘ r"cz –
j"cie, chwyt; j':, chwyta:.
jak uprzednio, idiomy& p[j>: na r"k"
]komu\ – na wygod" tej/e osoby,
r"ka w r"k" – w zgodzie obu stron.
wo=. 1289 rouka-ruka ]r"ka\,
rouky-ruky ]r"ce\, v roukou-
w ruku ]w r"ku\, rouka-ruka
]po(za•r"czenie\.
por. ruka, ros. ruka/v
s=aw. U ˘ pol. Å, ´.
Remove
Watermark PDFelement
yy
anglosas. hand, 2. Maryje r"kawka – zawilec gajowy,
>redniow. ang. hand ˘ ang. hand Anemone nemorosa L.
WD 1962& prob. ¯ var. of Gmc. 1472 Marie r'kawka azaraca-
base of Goth. hinthan, to size, czyli strum.
prawdop. z wariantu ]odmiany\ r"koczyn społ., zdarz. ¯ r"ka % czyn.
germa<skiej bazy gotyckiego hinthan pobicie kogo, b[jka.
– prze(chwyci:, uprowadzi:;
w mej opinii& hand }hend| ¯ h ]human\ r"kodzie-lnictwo(=o prof., czynność.
% and ]ko<czyna\ ¯ end ]koniec\. r"czny wyr[b przedmiot[w;
tak i England ]koniec l'du\ ¯ eng ]end\. rzemios=o
†r"kojem-ny(ski, r"kojmia jęz.
r"kaw odzież., techn., lotn.
staropol. r"kojmia –
1. cz">: ubrania wk=adana na r"k".
por"czenie, por"czyciel.
2. specjalne urz'dzenie w kszta=cie
staropol. za r'kogemne vpewny-
p=[ciennej rynny, s=u/'ce do =ado-
enye ˘ r'kogemny; r'cogemne-
wania towar[w z magazyny na
go, r'cogemskego – r"kojemny.
>rodek transportu,
list r"kojemny, r"kojemski –
3. r"kaw lotniczy – worek bez dna
pismo zawieraj'ce r"kojmi".
w kszta=cie >ci"tego sto/ka s=u/'cy
staropol. alybo r'kogemsk' pew-
jako wska{nik wiatru na lotniskach
noscz'; kankykole lvbo przes
lub jako cel do strzelania wleczony
rakoyemske vprzespyeczenye ˘
przez samolot.
r"kojemski – zwi'zany z r"kojem-
staropol. 1484 r'kavy czyassne ˘
stwem.
r'kav, rekav, rakaw, rankaw ˘
1391 racomstwo,
w deklinacji& 1488 na rekavy}e|ch;
1391 røcogemstwo,
v r'kavy, 1432 y rakawow,
1391 ¢rekøyemstwa,
1435 y postanczowych rankawow,
1396 videlicet rankoyemstwa,
1456 rakavow postawczovich –
1398, racoyemstwa,
1. okrycie r"ki, cz">: odzie/y wk=adana
1398 racoyemstwa
na r"k", po='czona trwale z okry-
˘ r"kojemstwo, r"kojemwstwo,
ciem tu=owia lub przypinana,
r"kojewstwo, r"komstwo, r"kow-
2. r"kawy /elazne – okowy na r"ce.
stwo – por"czenie, zabezpieczenie
r"kawi-ca(czka odzież. ¯ r"ka
zobowi'zania, rodz'ce odpowie-
ochronne okrycie na r"k" z gumy lub
dzialno>: r"kojemcy zamiast lub
odpowiedniej tkaniny.
obok d=u/nika.
dosł. wi"ksza od r"ki ¯ r"ka % wica.
w Ss1953 4,5 kolumny cytat[w.
rzuci: komu r"kawic" –
staropol. 1466 rakoymyego ˘
a. wyzwa: kogo na pojedynek,
rakoymy; na rancoymach,
b. stan': do walki, do pojedynku.
rankoymø ˘ r"kojmia, r"komia –
podj':, podnie>: rzucon' r"kawic" –
r"kojmi, ten, kto za kogo> r"czy,
a. przyj': wyzwanie na pojedynek,
por"czyciel.
b. odpowiedzie: na czyj'> zaczepk".
=ac. com` ]wzmocn.\ % mandare
staropol. 1409 rankauicze ˘
˘ commendare ˘ >redniow. ang.
rankauicza ˘
commenden;
w deklinacji& 1420 rancauicz,
>redniow. =ac. reccomendare ˘
1462 rankavicz,
>redniow. ang. recommenden,
1495 renkawycze,
ang. recommend ]por"czy:\;
ca 1500 r'kavycz'
>redniow. =ac. recommendatio ˘
– r"kawica, okrycie wk=adane na
>redniow. ang. recomendacion ˘
palce, d=o<, i cz">: przedramienia.
ang. recomendation ]por"czenie\,
staropol. 1471 rakawycznyk,
ros. rekomendovat;,
1474 r'kavicznik – r"kawicznik,
rekomendaciq-rekomendacija.
rzemie>lnik wyrabiaj'cy r"ka-
wiczki. r"koje>: techn.
uchwyt do trzymania, r'czka.
†r"kawiczne płatn.
staropol. r"koje>:.
kwota p=acona przez nabywc" dodat-
¯ r"ka % je>: ¯ ima: ]chwyta:\.
kowo przy transakcji kupna–sprzeda-
/y }Ss1953& przy akcie...|. r"kojmia społ., prawn.
staropol. 1393 rankauicznego ˘ 1. uroczyste por"czenie, zagwaran-
rankauiczne, 1409 rankawiczne. towanie, zapewnienie czego;
to, co zabezpiecza dotrzymanie
†r"kawka bot.
umowy; gwarancja,
1. ciemierzyca bia=a,
2. odpowiedzialno>: sprzedawcy lub
Veratrum album L.
wykonawcy jakiego> towaru za jego
staropol. XV w. eloborus albus,
fizyczne lub prawne wady wobec
id est ¢r'chawka uel czemye- nabywcy; gwarancja.
rzycza.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Wondershare
yy
r"kopi-s(>mienny
przed wynalezieniem druku& ksi'/ka,
artyku=, dokument, pisane r"cznie;
p[{niej& tekst utworu pisanego r"cznie
przed oddaniem do druku; pot. maszy-
nopis autorski.
t=um. =ac. manuscript.
†r"kotar/ca char., osob.
staropol. XV w. ¢rhekotaicza.
cz=owiek rozrzutny, trwoni'cy
pieni'dze.
staropol. rokotarzznoscz –
rozrzutno>:, marnotrawstwo.
staropol. ˘ rakotarsny prodigus –
rozrzutny, marnotrawny.
rias geolog.
strome, skaliste, poszarpane
wybrze/e morskie przy uj>ciu rzek,
zw=aszcza w Hiszpanii.
hiszp. rias ]w liczbie mn.\
¯ ria ]uj>cie rzeki\.
¢rigge >redniow. ang. ]1. grzbiet,
2. kraw"d{, brzeg, 3. skiba\ ˘
ang. ridge ]basic sense “the back”\;
˘ niem. Rügen, =ot. Riga ]port przy
uj>ciu Daugawy do Ba=tyku\, Sverige
]Szwecja, Swe•den  Den•mark
gdzie& den ^ woda; mark ^ granica\,
Ko=obrzeg ]dosł. Brzeg Wody\.
riksza(rz pojazd. ˚ryksza.
ring sport.
kwadratowa przestrze< na specjalnym
podwy/szeniu, na kt[rej odbywaj' si"
walki bokserskie.
¯ ang.
riposta jęz., sport.
1. szybka, ci"ta odpowied{.
2. w szermierce& szybkie odbicie ciosu
i natychmiastowe przej>cie z pozy-
cji obronnej do natarcia.
¯ franc.
risotto spoż.
potrawa z gotowanego ry/u, zapie-
kanego z dotatkiem kawa=k[w mi"sa
i ostrych przypraw& sera tartego,
sosu pomidorowego.
ital. riso ]ry/, ang. rice\.
¢ristat ruch.
biega:, szybko chodzi:, skaka:.
staroros. ristat-ristat, ros. begat;,
bystro xodit;, skakat;,
ang. to run, to race, to run about;
to spring, to jump, to hop; to gallop.
robaczkowy wyrostek anat.
u cz=owieka& szcz'tkowy narz'd stano-
wi'cy zako<czenie jelita >lepego.
ruch robaczkowy& ruch prze=yku,
/o='dka, jelit i moczowod[w, spo-
wodowany rytmicznymi skurczami
mi">ni okr"/nych.
†robacznik, chrobacznik bot.
Senecio vulgaris L.
1472 chrobacznik carduncellus.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
roba-k(ctwo(czywy(czek zool. 1. pracowa:, zw=aszcza fizycznie.
ka/de z d=ugich i cienkich, mi"kkiego 2. wykonywa:, wytwarza:,
cia=a, pe=zaj'cych i wywo=uj'cych 3. zatrudnionym by: za jakim>
ciarki, odraz" zwierz't, niekt[re wynagrodzeniem, zap=at',
cz=onkowane, /yj'ce w podziemnych b"d'c' {r[d=em utrzymania,
otworach, jak paso/yty, d/d/ownice, 4. post"powa:, czyni:,
tasiemce, nicienie. 5. robi:, robi: si" – usi=owa:,
labour, labor ]praca; b[le porodowe stara: si", wysila: si",
i inne\ ˘ robal czyt. wspak, s=owotw. 6. robi: pieni"dzmi – obraca: pie-
koncepcji 022 ˘ zdrobn. robak. ni"dzmi, handlowa: z zyskiem.
w zwi'zku s=owotw. z laborem& staropol. przez robyenya ˘
labor – robal ˘ robak robyenye – praca.
tapar – r'bat ˘ r'ba: staropol. do(od(prze(przy(roz(u(
dark – krad]=\ ˘ kra>: (wy(za(z•robi:, przerabia:.
kaszel – kaszl]a=\ ˘ szlak za(u(prze(ob(do(od(pod(nad(w(
s=owotw. koncepcji 022 i 025. (wy(z(roz•robi:.
s=owotw. pokr. rodak; robak  rodak
~robi: czas niedok., u/ywa: swych
¯ orn. wi"cej ˚orn ]rod`\.
zdolno>ci – umys=u i si=y, by uzyska:
s=aw. w czerwie by: ]w ci'/y\ ¯ czerw
zamierzony cel;
]robak\, miesi'c czerwiec ]najlepszy
czyni:, wykonywa:, tworzy:, wy-
do zachodzenia w ci'/", by dzieci
twarza:, produkowa:, post"powa:,
rodzi=y si" w marcu\, >wi"to Kupa=y
sprawia: ]np. wra/enie\, gotowa: ]np.
]23 czerwca\.
obiad; podroby – narz'dy wewn"trzne
staropol. 1442 robak, chrobak ˘
zwierz't nadaj'ce si" do spo/ycia\.
w deklinacji& przes motyla chroba-
s=owotw. baz' robota.
ka; przes chrosta robaka, 1461–
ros. delat;-die=at,
1467 chrobakom; robaky, chrobak,
proizvodit;-proizwodit,
od robakow –
sostavlqt;-sostawljat,
ma=e /yj'tko }Ss1953& ma=e zwierz"|,
ang. to make, to do.
zw=aszcza owad i jego g'sienice,
robi: si" – ulega: samoistnej
tak/e pe=zaj'ce, np. w'/.
zmianie, czyni: si",
staropol. studzienny robak –
˘ robi si" ciemno,
paso/yt g=owy kt[ry mia= powo-
zimno, wiosna
dowa: migren".
za•robi: – zas=u/y: na wynagro-
staropol. barwy chrobakowe ˘
dzenie lub kar"; szczeg.
chrobakowy – w=a>ciwy robakowi.
prac' i uzyska: je;
staropol. chrobak ˘ chrobaczek
zarobek
– robaczek, ˚czyrw.
staropol. czyrw – czerw, robak, owad.
na•robi: – pot. zostawi: gdzie ka=
u•robi: – pozyska: ˘ urobek
ang. worm czyt. wspak ˘ mrowie.
u•robi: – 1. wydoby:, pozyska:
starofranc. ver, ramper,
¯ urobek,
>redniow. ang. werm, worm, wurm,
2. uformowa: ˘
ang. worm ]robak\,
urobi: sobie opini"
ros. herv;-czerw, hervqk.
prze•robi: – 1. co> na co innego,
rober karc. gruntownie zmieni:,
w bryd/u, wincie, wi>cie& gra zako<- 2. przepracowa:
czona obliczeniem punktowym. ¯ przer[b ]norma\
¯ ang. ob•robi: – 1. zupe=nie, 2. dooko=a
robi: czynność. obr[bka np. metali
1. wykonywa: jak'> fizyczn' prac", do•robi: – uzupe=ni: robot' brak,
2. wykonywa:, wytwarza:, produko- brakuj'c' cz">:;
wa: co, dorobkiewicz, dorobek
3. post"powa:, zachowywa: si". od•robi: – 1. wykona: polecone
robi: si" – zadanie ˘ dla ucznia&
1. upi"ksza:, stroi: si", prac" domow',
2. by: robionym, wykonywanym, 2. d=ug sw' prac',
3. ulega: zmianie, czyni: si". odp=aci: go robot',
staropol. robycz ˘ tym samym w drug'
w deklinacji& 1446 robyono; dobrze stron", t' sam' prac'
robyaczy, robili, robyl, on za to pod•robi: – 1. wykona: imitacj",
roby; syosthry, khtore czi'szko sfa=szowa: w celach
roby', 1484 gdyby cy'zko robily; przest"pczych
przes vszystka nocz robyacz; v ˘ podr[bka,
swey komorze robyla; alysz po 2. pokruszy:,
¯ po` % drobi:
py'te godzynye robyly;
vy ne robyly; nye roby' – nad•robi: – uzupe=ni: zap[{nienie

Wondershare
yy
np. czas, drog"
w•robi: – wpl'ta: kogo w co
szczeg. w k=opot
wy•robi: – 1. wszystko zu/y:
w trakcie wyrabiania;
wyr[b,
2. uformowa:, wy ^ u,
wytworzy:; wyrobnik
wy•robi: si" – o czasie& zd'/y:
z•robi: – wykona: co, sp=odzi:
wyczyni:
roz•robi: – rozmiesza: r[/ne cia=a,
masy, szczeg. p=yny
przez mieszanie ich
†robienie czynność. praca.
staropol a przes robyenya ˘
robyenye.
†robieniec
staropol. mlodzenci y robyenci;
o robyenccza may' vczynycz;
1491 yeslyby robyenyecz vrarl,
1413–1414 robyencza ˘
robyenecz –
1. dziecko,
2. ucze< w rzemio>le,
3. pacho=ek rycerza, giermek.
†robi", robionek dziecko.
staropol. robyø, robyonek.
zdrobn. jak ciel", jelonek, turzlonek.
robinsonada książ.
podr[/ wywo=ana /'dz' przyg[d;
/ycie w warunkach prymitywnych,
pe=ne przyg[d.
¯ Robinson, imi" bohatera powie>ci
D. Defoe.
†roboci'dz
cz=owiek wykonuj'cy pewn' prac"
za wynagrodzeniem, najemnik,
robotnik.
staropol. 1461–1467 roboczadzom
a slugom ˘ roboczadz;
¢robocziecz plotow,
1411 ne roboczodze s mey roboti
szegnal;
1470 robothy gey roboczy'dzyow
szamowthor nye szegnal gwal-
them,
1479 ks'zego roboczyadza nye
gym'l.
robot techn.
1. automat zbudowany w kszta=cie
cz=owieka i na>laduj'cy jego ruchy,
2. automat wykonuj'cy pewn' prac"
¯ czes. robot.
robo-ta(tnik(tniczy(czy czynność.
1. zesp[= czynno>ci podejmowanych
w zamierzonym celu,
2. {r[d=o zarobku; zatrudnienie,
posada, praca,
3. to, co jest lub zosta=o zrobione;
dzie=o, wyr[b.
prac•a(ownik(owniczy.
¯ niem. abreit ]praca, robota\,
arb•eit ˘ pra•ca, BP, TC,
arb•eit ˘ rab•ota, rob•ota,
s=owotw. koncepcji 024 i 025.
staropol. robota, robotha ˘
w deklinacji& ku robocze,
1408 za robothø, za roboth',
1412 robothi; y roboth, od robot;
szalonø robotøø kaszysz sze,
na roboczye, naszey roboti;
szw' roboth' albo za sluszb';
kromye roboty,
1465 pobral robothy gego,
1497 nye pobral ryb robothy gego –
1. praca, szczeg[lnie fizyczna,
zaj"cie, dzia=anie;
trud, zn[j, udr"ka,
2. to, co zosta=o zrobione, wyroby,
owoc pracy, dzie=o,
3. miejsce gdzie si" wykonuje
jak'> prac",
4. post"powanie,
5. usi=owanie, staranie, gorliwo>:,
troska,
6. praca pa<szczy{niana,
na rzecz pana feudalnego
}pan ^ wojewoda, J.D.|,
7. niewola.
staropol. robotawacz –
s=u/y:, niewolnikiem by:.
staropol. robothlyvy –
pa<szczy{niany.
staropol. robothnycza, robotnyca –
1. robotnica, wykonuj'ca jak'> prac",
2. s=u/'ca, niewolnica.
staropol. ca 1420 robothnik,
ca 1450 robotnik –
1. cz=owiek wykonuj'cy pewn' prac"
za wynagrodzeniem, najemnik,
2. s=uga, niewolnik.
staropol. robotni –
1. sk=onny do pracy, zaj"ty prac',
2. pa<szczy{niany, zobowi'zany
do pa<szczyzny,
3. wymagaj'cy wysi=ku, s=u/ebny,
niewolniczy,
4. o kobyle& u/ywana do pracy.
staropol. 1448 robothovymy
˘ robothovacz, robotowacz –
1. pracowa:, wykonywa: pewn'
prac",
2. usi=owa:, stara: si",
3. handlowa: z zyskiem, zajmowa:
si" handlem z korzy>ci',
4. s=u/y: w niewoli, niewolnikiem
by:,
5. robotuj'cy – o kmieciu& pa<szczy{-
niany, >wiadcz'cy pa<szczyzn".
staropol. 1461–1467 wszem robo-
towanyv ˘ robotowanye –
1. wykonywanie pewnej pracy,
2. troska, opieka.
staropol. 1444 robothuianczy,
XV w. robothvyaczy – robotuj'cy,
/ycie czynne, aktywne
anglosas. werc, weorc, pokr. niem.
werk ]dzie=o, utw[r, sprawa\,
>redniow. ang. werk, ang. work(er
†Old Polish effort,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
rabota-rabota, delo-die=o,
ros.
trud-trud; rabotnik-rabotnik,
tru'enik, deqtel;-diejatiel.
prze(ob(za(nad(do•robi:, parobek,
po•rabia:; ¯ rab, OA ]s=uga, nie-
wolnik, czeladnik\; rebjata, robata
]dzieci, dziatki – zrobione; zrobi:
dziecko...\.
†roci: jęz. ¯ rota ]przysi"ga\.
staropol. 1420 roczicz – wyg=asza:
s=owa przysi"gi, przysi"ga:.
¢roch jęz.
ma=•o(y ˘ groch, proch, troch".
krochmal ¯ niem. kraftmehl.
„z prochu powsta=e> – w proch si"
obr[cisz”.
p – si=a ¯ starorfanc. poeir, >redniow.
ang. pouer, poer, ang. power,
tak/e =ac. potere, potent.
rock and roll muz.
¯ ang.
rococo szt. styl w sztuce, ˚rokoko.
†roctwo ółążźęśćń yx
staropol. roczstwo albo rocstwo –
zwyczajowo przyj"ty termin opusz-
czania gospodarstwa kmiecego.
†rocznica osob. mo/e pieniacz
czy krzywoprzysi"/ca.
staropol. rocznycza.
rocznica jęz.
dzie< przypadaj'cy dok=adnie w rok,
dwa, trzy, itd. lata po jakim> fakcie,
zdarzeniu.
†rocznik bot. driakiew go="bia,
Scabiosa columbaria L.
staropol. 1472 rocznyk febronia.
roczn-ik(ikarstwo(y publik. ¯ rok.
1. zestaw numer[w wydawnictwa
periodycznego, wydanych w ci'gu
roku,
2. wydawnictwo periodyczne wycho-
dz'ce raz na rok,
3. roczniki – kr[tkie zapiski o naj-
wa/niejszych wydarzeniach histo-
rycznych zapisywane we wczesnym
okresie historiograficznym, z poda-
niem roku; anna=y,
4. og[= ludzi, zwierz't, przysz=ych
na >wiat w tym samym roku,
wg mSjp 1969& “urodzonych w tym
samym roku” }rodz' si" tylko ludzie;
zwierz"ta& krowy – ciel', koby=y –
{rebi', suki – szczeni', kotki – koc',
itd., nie ma wsp[=nego terminu dla
wszystkich zwierz't|.
roczny jęz. ¯ rok, ˚rok.
staropol. roczni.
rod chem.
pierwiastek chemiczny, srebrzysto-
bia=y metal szlachetny, bardzo rzadko
spotykany w przyrodzie, stosowany
jako dodatek do specjalnych stpo[w.

Wondershare
yy
¯ nowo=ac. ¯ gr.
rodak jęz. ziomek, krajan, cz=ek tej
samej narodowo>ci, z tych samych
stron, tubylec ¯ tu % byle ]ziemia ˘
bylina\ ¯ gr. autochthon.
s=owotw. baz' jest og[lnoeurop. orn
]rodzi:, r[d, rodzaj\ wydaj'ce w kilku
j"zykach szereg s=[w& born, corn, horn,
porn, worm, ziemia orna ]urodzajna\,
ziarno i s=aw.-ros. zerno, Armenia i
Ormianie ]dosł. rodacy\.
s=owotw. pokr. robak& robakrodak,
wi"cej ˚orn, czerwiec ¯ czerw.
ang. ]fellow-\countryman, native,
ros. tuzemec-tuzieniec }w odr[/-
nieniu od cudzoziemca, tj. przybysza z
obcych stron| ¯ t=um. gr. autochthon ¯
auto ]tu, sam\ % chthon ]ziemia, grunt\,
wo=. 1289 srodnik=-srodnik
]rodak[w\.
˚rodzi: ˘ rodak ]ziomek\.
rodnia bot.
u ro>lin zarodnikowych i nagozal'/ko-
wych& /e<ski organ p=ciowy wytwarza-
j'cy kom[rki rozrodcze zwane jaja-
mi.
rodnik chem.
grupa atom[w wyst"puj'ca w r[/nych
zwi'zkach chemicznych jako pewna
ca=o>: kt[ra mo/e by: zast'piona
przez inny rodnik lub pierwiastek o
tej samej warto>ciowo>ci.
rodny jęz.
p=odny, rodz'cy, urodzajny, /yzny.
staropol. w szadzech rodnych ˘
rodny, XV w. rodny generosus,
1471 plodnich, rodnych –
1. owocuj'cy, daj'cy p=ody,
2. urodzony.
rododendron bot.
r[/anecznik.
¯ =ac. ¯ gr.
rodowity jęz.
1. urodzony w danym kraju, mie>cie;
pochodz'cy z danego kraju,
2. w=a>ciwy danemu narodowi;
ojczysty.
rodow-[d(y jęz.
1. pochodzenie, pocz'tek, genealogia,
2. historia rodu; genealogia.
¯ r[d % w[d ¯ woda.
z ˚«Mi"dzynarod[wki» – hymnu
komunist[w&
“Przesz=o>ci >lad d=o< nasza zmiata,
przed ciosem niechaj tyran dr/y...”,
rodow[d – przesz=o>ci >lad – jest
wyk=adni', przegl'd, do jakiego
stopnia dzia=alno>: przodk[w by=a
nienaganna; dlatego komuni>ci –
z=oczy<cy z natury – zacierali j'.
Nie tylko /e ruch wci'gn'= w swe
szeregi niepi>miennych – wci'gn'=
tak/e element pod=y, przest"pczy. Ci
nie dokumentowali swych post"p-
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
k[w, a dokumentowane – niszczyli
przed przekazaniem w=adzy, 1989.
I tak odeszli, w ten spos[b.
Rz'd RP stoi na stra/y przed ujaw-
nieniem danych o agentach by=ego
systemu – socjalizmu. Instytut Pami"ci
Narodowej ]IPN\, o ironicznej nazwie,
i Ustawa o ochronie danych osobowych
s=u/' do tego celu, by z=oczy<com
krzywda si" nie sta=a, wiernym synom
narodu i idei mi"dzynarodowc[w& K.
Marksa, F. Engelsa, W.I. Lenima, i
J. Stalina – >wietlanej drogi do do-
brobytu, r[wno>ci wszystkich ludzi,
i jednego systemu spo=ecznego na
ca=ym Globie, a/ ci – agenci – wymr'
i kilka nast"pnych ich pokole<. Tym
rodowody nale/a=oby sporz'dzi:.
rodzaj(nik(owy
1. jęz. gatunek, odmiana, typ, jako>:,
2. biol. w >wiecie ro>lin i zwierz't&
grupa obejmuj'ca gatunki,
3. gram. forma m"ska, /e<ska, i ni-
jaka w odniesieniu do rzeczowni-
k[w, imies=ow[w, przymiotnik[w,
zaimk[w, i liczebnik[w porz'd-
kowych.
staropol. 1436 rodzay ˘
w deklinacji& swego rodzayu;
alybo dalszy w rodzayv; s wy-
szokyego rodzayuv; rodzayom
populis; mnogich rodzayow,
wszitkich rodzayow; ksyøszøta
rodzaiv –
1. osoby pochodz'ce od wsp[lnego
przodka, rodzina, r[d, plemi",
nar[d,
2. og[= ludzi urodzonych i /yj'cych
w tej samej epoce, generacja,
pokolenie.
3. gatunek, odmiana.
4. pochodzenie, rodow[d.
5. p=e:, zesp[= cech m"skich
b'd{ /e<skich,
6. narodziny, urodzenie,
7. p=odno>:,
8. zamiar rozmna/ania si",
9. natura, przyrodzenie,
10. istnienie.
staropol. 1403 rodzayne ˘
rodzayni, 1428 dambow rodzay-
nich ˘ rodzayni, 1432 trzy wisz-
nye rodzayne, 1446 rodzayne –
rodzajny, owocuj'cy, daj'cy
p=ody, p=odny.
ang. kind, species, sort,
]biol.\ genus, ]gram.\ gender,
ros. rod-rod, sort-sort.
staropol. rodzay ]O rozmaytych ro-
dzayoch pokarmu, 1526 r.\.
rodzenie fizjolog. ¯ r[d ˘ por[d.
staropol. rodzenye –
1. wydawanie /ywego p=odu poza
=ono ci"/arnej kobiety, przyj>cie na
>wiat noworodka }Ss1953& dziecka;
dzieci nie rodz' si", bo s=owo doty-
Remove
Watermark PDFelement
yy
czy kilkuletnich, stopnie rozwoju&
noworodek ˘ niemowlak ˘ dziecko
˘ nastolatek, podrostek ˘ m=odzian,
panna ˘ osoba doros=a; w potocznym
j"zyku czasem doros=ych potomnych
zwie si" dzie:mi tego a tego, w doro-
zumieniu jego «potomnych»|,
2. urodzenie, przyj>cie na >wiat,
narodziny,
3. pochodzenie, rodow[w, gene-
alogia.
rodze<stwo pokr. ¯ rodzina, rodzi:.
bracia i siostry.
ang. siblings.
rodzic pokr.
staropol. ca 1428 rodzycz con-
sanguineus; rodzicz po myeczv;
albo rodzyczowye, rodzyczy,
rodzici, w deklinacji& kv bliszim
przirodzonym alybo rodziczom,
1466 rodzyczow –
1. krewny, nale/'cy do tego samego
rodu,
2. w liczbie mnogiej – rodzice,
ojciec i matka.
staropol. rodzycza –
1. krewna, nale/'ca do tego samego
rodu,
2. rodzicielka, matka.
staropol. rodzyczelow ˘
rodzyczele –
ojciec i matka, rodzice.
staropol. rodziczka, rodzycz-
ka; rodzyczky po kadzely ˘
rodzyczka –
1. krewna, nale/'ca do tyego same-
go rodu.
2. rodzicielka, matka.
rodz-i:(ic(ina(inny(ony
fizjolog., pokr., dosł. dawa: /ycie.
1. o kobietach& wydawa: z siebie p=[d,
wydziela: /ywy p=[d poza =ono,
2. o glebie, ro>linach&
wydawa: owoce, plony ˘
ro/ ]/yto ^ p=[d ziemi\, urodzaj,
3. dawa: pocz'tek czemu, tworzy:,
sprawia:.
rodzic – ojciec.
rodzice – ojciec i matka.
rodze<stwo – bracia i siostry.
rodzina –
1. społ. wszyscy zwi'zani pokrewie<-
stwem, r[d, klan,
2. biol. w systemie ro>lin i zwierz't&
jednostka nadrz"dna w stosunku
do rodzaju,
3. chem. grupa pierwiastk[w chemi-
cznych o zbli/onych w=a>ciwo-
>ciach chemicznych i fizycznych.
rodzinny – dotycz'cy rodziny.
rodzony – spokrewniony w pierw-
szej linii.
s=owotw. pokr. rodak ^ ziomek.
=ac. Aemilius ˘ Emil(ia, pokr. familia
]krewni, rodzina, r[d\ ˘ ang. family.
Aemilius ]krewny, L. orig., that belongs

Wondershare
yy
together by birth or descent; ang. name
of a Roman gens; gdzie gens& «nale/' do
siebie przez urodzenie lub potomstwo w
linii m"skiej», L. orig. in ancient Rome, a
clan united by descent through the male
line from a common ancestor and having
both a name and religious observamces
in common\.
ang. kin ]klan\ ¯ >redniow. ang. kyn, kun,
kun]en\; anglosas. cynn; pokr. holend.
kunne, goth. kunni.
s=owotw. baz' jest gr.-p[{no=ac. orn
]rodzi:, r[d, rodzaj\ wydaj'ce w kilku
j"zykach szereg s=[w& born, corn, horn,
porn, worm, ziemia orna ]urodzajna\,
ziarno i s=aw.-ros. zerno, Armenia i
Ormianie ]dosł. rodacy\; gr. ornis
]ptak\ ˘ ang. bird ˘ birth ˘ born.
wi"cej ˚orn, czerwiec ¯ czerw.
Ss2011& staropol. rodzic –
1. ojciec,
2. krewny, krewniak, osoba nale/'ca
do tego samego rodu,
3. ziomek, krajan ]$#\.
staropol. rodzica – matka, rodzicielka,
staropol. rodziczka –
1. matka rodzicielka,
2. krewna, krewniaczka,
3. krajanka, rodaczka ]$#\.
staropol. 1433–1438 ¢rodzycz;
boleszczyø bødzesz rodzycz
swe sini ˘
w deklinacji& rodzy, nye rodzyla;
iako zony rødzocze dzatki; acz
rodzø sini a dzewki; nye rodzi-
lam; od rodzøczych
1. wydawa: na >wiat potomstwo.
2. rodzi: si" – przychodzi: na >wiat,
3. wydawa: owoce, plony,
4. pomna/a:, powi"ksza:,
5. p=odzi:, zosta: ojcem.
staropol. rodzi=y, rodzony,
na(od(od(po(przy(u(za(z•rodzi:,
porodza:, poradza:, porodzo-
wa:.
staropol. rodzenicza –
narz'd rodny kobiety w kt[rym
rozwija si" p=[d, macica.
staropol. rodzina, to gest rodzyna
˘ w deklinacji& 1398 iaco gest
to mey rodzini; ku rodzynye; k
swey rodzynye, ku rodzinye;
y domyech rodzin; po rodzynach
y czeladzi; po domyechrodzini
swey; po domyech a po rodzi-
nach; po wszey rodzinye swey;
do gey rodzyny –
1. osoby pochodz'ce od wsp[lnego
przodka, r[d, nar[d, plemi",
2. rodzice, ojciec i matka.
3. pochodzenie,
4. to, co wrodzone, przyrodzone,
cechy i w=a>ciwo>ci, natura.
staropol. 1473 rodzywego ˘
rodzywy –
szlachetnie urodzony, szlachcic.
staropol. rodzony ˘
w deklinacji& 1405 s swø braczø
rodzonø, 1418 sz bratem rodzonim,
syostra rodzona, 1420 bracz' ro-
dzeni; 1423 yze brath rodzony tey
dzewky,1424 yego bratha rodzo-
nego,1495 s brathem s rodzonem
nyegdy Michalem –
1. od tego samego ojca i matki
pochodz'cy,
2. krewny, b"d'cy cz=onkiem tej
samej rodziny, nale/'cy do tego
samego rodu.
ang. give birth ]wydawa: na >wiat\,
bear, generate, produce ]rodzi:\,
parent ]rodzic\, family ]rodzina\,
Old Polish †kin,
ros. ro'denie-ro/denie.
s=owotw. poch. rodowity, dorodny,
urodzaj, przyroda; po(r[d, rodak,
na(po(u(ob(od(wy(z•rodzi: ]si"\,
zarodek, narodzenie i nar[d, por[d,
przerodzi: si", przyroda, obrodzi:
]si"\, dorodny, wrodzi: ]si"\ ˘
wrodzona wada,
~rodzi: ]si"\ ¯ r[d ˘ por[d ]wyda-
nie p=odu na >wiat; b="dnie& dziecka\.
na•rodzi: si" – urodzi: si",
na ^ u ^ przy ^ pod
po•rodzi: – urodzi:, po ^ u ˘
por[d ˘ porodzi=a syna
u•rodzi: si" – przyj>: na >wiat
prze•rodzi: si" – przeistoczy:
ob•rodzi: – dostatnio, do pe=na,
lato obfite w owoce
od•rodzi: si" – odnowi: si", t=um.
reborn ¯ re•born; Odrodzenie,
t=um. franc. renaissance,
ang. rebirth, revival;
Nowak ^ Rodak#
w•rodzi: si" – uda: si" w kogo
wy•rodzi: si" – wyobcowa: si" z ro-
du, rodziny ˘ syn wyrodny,
wyrodek
z•rodzi: – wyda: na >wiat
w spos[b naturalny , zrodzony
a nie stworzony, wsp[=istotny
Bogu”, z modlitwy
roz•rodzi: si" – rozmno/y: si",
rozp=odzi: si"
Nie nale/'&
samiec za•rodowy& byk, ogier
do•rodny, tj. okaza=y
przy•rodzony – przyrodni brat, sio-
stra, przyrodnie
rodze<stwo
rodzynki w liczbie mnogiej, spoż.
winogrona suszone, suszone owoce
winoro>li.
staropol. 1419 rozynka uua passa
}Ss1953& r}z|ynka, zbyteczne Z|
1421 uvas passas albo rosinki,
1437 uva passe, passule rozinki,
1444 uvis passis albo roszynky –
suszony owoc winnej latoro>li.
=ac. recemus ]ki>: winogron\ ˘
p[{no=ac. ¢racimus ˘ starofranc.,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
>redniow. ang. reisin ]rodzynka\ ˘
ang. raisin ]rodzynka\ ˘ raisins,
ros. iz[m(y)-izjumy, iz[miny.
†rog, ro/ny, r[g granica. ˚r[g.
nazwisko Ostrogski ]ostr ^ wsch[d\,
tak i Ostro="ka, Rogowski ]specjalista
od wyznaczania granic\, brama ostro/-
na ]ze wschodniej strony grodu\, itp.
ang. border,
ros. granica-granica, kraj-kraj,
okraina-okraina, pogranihnaq
zemlq-pogranicznaja zemlja.
†rogacina
tylko w opisie herbu& strza=a.
staropol. 1419 sagitta dicta rogacz-
nya ]w miejsce rogaczyna\,
1224 sagittam vlg. bogaczina
]w miejsce rogaczina\,
1426 y rogaczyny,
1428 sagittam albo rogaczina.
rogacizna zool., zwierz.
byd=o rogate.
†rogacz
w opisie herbu& r[g.
staropol. 1402 rogaczy ˘ rogacz.
roga-cz(ty(tywka zwierz., kult.
doros=y jele< samiec.
rdzeniem r[g.
w przen., żart. zdradzony m'/.
rogal(ik spoż.
pieczywo o kszta=cie =ukowatym, przy-
pominaj'cym kszta=t ostrza sierpa.
staropol. rogal, rogala, roglyczek –
ca 1500 rogal, 1436 rogala,
1472 roglyczek tortelaris.
rogatek bot.
Ceratophyllum, ro>lina wodna z rodzi-
ny rogatkowatych, o nitkowatej =ody-
dze i kolczastych owocach; ro>nie w
wodach stoj'cych.
¢rogatica r[g.
wo=. 1289 rogatic[-rogaticu
]rogatic"\.
rogatka brama na granicy miasta,
u wylotu g=[wnych arterii. ˚rog.
¯ rog ]granica\ % gate ]brama\ % `ka.
franc. entree,
>redniow. ang. i ang. gate,
ros. vxod=-wchod.
rogaty jęz., dosł. i w przen. ¯ rogi.
staropol. rogati, rogathi ˘
w deklinacji& bidlo rogate,
1458 skotha rogatego,
1466 tria peccora albo rogatego,
1466 rogatego czol',
1473 y bjdla rogathego, y gomo-
lego,
1479 szkothem rogathim
y gomolim –
1. maj'cy rogi,
2. sk=onny do bodzenia.
rogatywka odzież.

Wondershare
yy
czapka z kwadratowym denkiem.
rogi liczba mn. ˘ r[g l. poj., Ø ^ A.
1. anat. wynios=o>ci kostno-sk[rne,
wie<cz'ce ko>: czo=ow' czaszki
u wielu prze/uwaczy,
2. muz. instrument muzyczny lub
sygna=owy zrobiony z tej ko>ci,
3. dawn. sto/kowate naczynie do
przechowywania prochu, tabaki,
4. ostry, wygi"ty =ukowato przedmiot;
stercz'cy, ostry koniec czego,
5. społ. rogi – symbol zdrady m"/a
przez /on",
6. zbieg dwu brzeg[w p=askiego
przedmiotu,
7. miejsce zetkni"cia si" dw[ch we-
wn"trznych stron przedmiotu, k't
mi"dzy dwoma stykaj'cymi si"
>cianami,
8. zbieg dwu ulic,
9. sport. rzut ro/ny.
hor•n  roh; gar  rag
s=owotw. koncepcji 022,
=ac. cornu }kornu| ]1. r[g zwierz"cy,
2. wystaj'cy punkt\ ˘ starofranc.
corniere ˘ >redniow. ang. cornier,
corner ˘ ang. corner ]1. miejsce w
kt[rym linie lub powierzchnie ='cz'
si", 2. przestrze< mi"dzy liniami lub
powierzchniami ='cz'cymi si", ang.
“angle”, ...itd.\; h  k ˘ ¢korn ^
anglosas. horn, pokr. niem. horn,
>redniow. ang. i ang. horn ]r[g zwie-
rz"cia; twardy, ko>cisty wyst"p ros-
n'cy na g=owach trzody chlewnej,
owiec, i niekt[rych zwierz't kopyt-
nych\.
ros. rogi-rogi ˘ rog-rog ]r[g\,
jak piersi ˘ pier>; l. mn. ˘ l. poj.
anglosas. gara ]ang. corner, pol.
r[g\ ˘ >redniow. ang. gore ˘ ang.
gore ]1. tr[jk'tny kszta=t kawa=ka
l'du, 2. plisa w sp[dnicy s=u/'ca do
dalszego poszerzania jej\;
>redniow. ang. goren ˘ ang. gore
]k=u: rogiem lub k=em, b[>:\,
rogowacie: proces. ¯ rogi, r[g.
o kom[rkach nab=onkowych& przybie-
ra: w=a>ciwo>ci rogu, twardnie:.
†rogowe płatn. podatek od przy-
prowadzonego na targ byd=a.
staropol. 1255 rogoue.
rogowy jęz. ¯ r[g.
zbudowany, zrobiony z rogu.
staropol. y glosem trøbi rogowey
˘ rogowi – zrobiony z rogu
czy te/ maj'cy kszta=t rogu.
†rogozie bot.
ca 1455 rogoszye palustrum,
1471 rogozie caretum,
1472 spatula fetida rogoszye,
1478 rogozye palastrum –
1. pa=ka szerokolistna,
Typha latifolia L.
2. rodzaj morskich wodorost[w.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
XV w. rogosina spatula fetida –
pa=ka szerokolistna.
rogo-/a(za(zina(/yna
mata, s=omianka, plecionka z sitowia.
staropol. 1471 w rogoze ˘ rogoza,
1472 rogosza, ca 1500 herba
marina rogoszye vel rogoza,
1463 rogosza togal –
1. pa=ka szerokolistna,
Typha latifolia L.
2. rodzaj morskich wodorost[w,
3. mata, poduszka do siedzenia,
zrobiona z =odyg ro>linnych.
p[{no=ac. matta, anglosas. matt,
meatt, >redniow. ang. matte,
ang. mat, ros. rogo'-rogo/.
rog[wka odzież., anat.
1. chusta tr[jk'tna noszona przez
kobiety na g=owie lub szyi,
2. wkl"s=o-wypuk=a przezroczysta
b=ona, stanowi'ca zewn"trzn' war-
stw" przedniej cz">ci oka.
rog[/ka tkan.
rodzaj tkaniny bawe=nianej, zwykle
bia=ej, o rzadkim splocie.
†rohatyna broń.
rodzaj w=[czni z hakiem w grocie.
1498 rohathynami ˘ rohatyna,
ca 1500 rohatyn' tragula.
roi: osob.
snu: marzenia, plany na przysz=o>:.
†roi: si" czynność., proces.
gromadnie opuszcza: ul dla za=o/e-
nia nowego gniazda.
staropol. ca 1500 pczol' royacza
˘ roycz.
roi: si" jęz. miesza: w oczach.
uroi: sobie – pomiesza: fakty;
por. r[j ]:ma, wiele\.
rojali-sta(zm jęz.
zwolennik monarchicznej formy
rz'd[w; stronnik kr[la, dynastii kr[-
lewskiej; monarchista.
rojnica med. $
zatrucie sporyszem ]$\.
†rojnik bot. Melissa officinalis L.
1437 roynik herba Saturni,
1464 roynik barachio,
1475 roynik barathio.
rojnik bot. Sempervivum L. ]dosł.
zawsze /ywe\, rodzaj ro>liny nale/'cy
do rodziny gruboszowatych, obejmu-
j'cej od 40 do 100 gatunk[w, w zale/-
no>ci od uj"cia systematycznego.
franc. la joubarbe,
ros. ohitok=-oczitok.
roj-ny(owisko jęz.
¯ r[j ]wiele, :ma, mrowie\.
wype=niony czym> ruchliwym.
rojowisko – t=umne, ruchliwe
zbiorowisko, mrowie.
†rojownik, rojewnik bot.
Remove
Watermark PDFelement
yy
staropol.
1419 royownyk mellissa,
14581 royewnik apium,
ca 1500 mellista royownyk,
ca 1500 royownnik marrubium –
1. Sempervivum tectorum L.
2. Melissa officinalis L.
3. Marrubium vulgare L.
rojst(y leśn.
miejsce niskie, bagienne, pokryte
mchem; mokrad=o. ˚mszar.
litew. raistas.
ro-k(cznik(cznica
miara upływu czasu.
1. czas, mowa,
2. los, przeznaczenie. ˚rzecz.
staropol. rok – w Ss1953 uk=ad
znacze<&
1. przybli/ony czas obiegu S=o<ca
dooko=a Ziemi, tj. ponad 365 dni
2. wyznaczony przeci'g czasu
na dokonanie pewnych czynno>ci,
ostatni dzie< tego okresu,
3. roki – termin rozprawy s'dowej,
termin posiedze< s'du, rozprawa
s'dowa,
4. pozew,
5. zabezpieczenie komu> pobytu
lub przej>cia listem /elaznym lub
konwojem.
w Ss 1953 ponad 18 kolumn cytat[w.
staropol. 1387, 1399 rok ˘
w deklinacji& 1399 w rocze,
1400 do roka; i sego roku,
1403, 1405 tego roku,
XV w. w pol rokv tegosz lata,
s=owotw. poch. prorok ]przed czasem\.
ros. rok ]los, przeznaczenie\,
s=aw. rok= –
1. los, przeznaczenie ˘ prorok, wyrok,
rokowa:, wyrokowa:, wyrocznia;
ang. fate, destiny; oracle,
2. czas, pora; raz ]czas\.
wo=. 1289 Litva 'e ne prisp≠
na rok= ]Litwa za> nie przyby=a na
czas, 1282\, rok uczynili ]naznaczy-
li sobie czas pewny, um[wili si"\.
„Dosiego roku” ]do tego czasu – za
rok\ ¯ do siego ]tego\ ¯ sij ]ten\,
zwrot z kartek pocztowych z okazji
Nowego Roku,
3. cztery sezony, 365 dni.
u•rok ^ po•dziw ^ za•chwyt(j"cie,
za•r"czyny ^ za•chwacenie(j"cie.
staropol. rocznye –
na okres jednego roku, co roku.
staropol. 1426 roczny, roczni ˘
w deklinacji& dawnoscz rocznaa;
na roboczye roczney, 1461–1467
sz robothnikem rocznim;
...gwywen rocznegoczinszu; na
kaszdy rok, 1471 roczne plathy
anni redditus; czyelcza y barana
rocznya, zabith bødze baran
nyepokalany roczny; y dwa bara-
ny rocznya; offyerowacz bødze

Wondershare
yy
kozø rocznø –
1. trwaj'cy rok,
2. o czynszu, daninie, zap=acie –
przypadaj'cy na okres jednego
roku,
3. maj'cy jeden rok /ycia,
4. powtarzaj'cy si" co roku,
coroczny,
5. zwi'zany z rokami,
tj. terminem s'dowym.
staropol. 1466 rocz'czych sz' –
roczy: si", spiera: si" s'downie.
staropol. 1476 roczyzna zaplaty,
1493 albo roczysny ˘ roczysna –
czynsz, op=ata roczna, nale/no>:
za jeden rok.
staropol. w(wy•roczy:.
ang. year ]rok, 365 dni\, annals
]roczniki naukowe, literackie\,
yearly, annual]ly\ ]rocznie\,
year-book ]rocznik-pami"tnik
absolwent[w klasy\,
anniversary ]rocznica\,
ros. god-god, leto-leto ¯ staro-
ros. l≠to-leto ¯ l≠t=-let ]rok\ ˘
pol. ile masz lat$, sto }wiele| lat,
letopis;-letopis ]opis roku, nie
lat\ ¯ l≠t=-let % opis;-opis,
]rocznik-pami"tnik\ e'egodnik,
]co(rocznie\ e'egodnie,
godovoi-godowoj.
rokita drzew.
Salix repens, gat. wierzby.
staropol. rokicina, rokita ˘
ca 1500 ¢rokyczyn' ffructicetum,
1472 rokita salix, ca 1500 ˘ rokyta
secundum aliquos;
ibex, rokyt' ffrutex idem;
ca 1500 rokytha palma – wierzba
rokita, Salix rosmarinifolia L.
staropol. rokitno – zaro>la wierzby
rokity.
ros. rakita.
rokoko szt.
styl w sztuce europejskiej wyst"puj'cy
oko=o 1750, odznaczaj'cy si" lekko-
>ci' i dekoracyjno>ci'.
rokosz(anin, rakosz zdarz. OA.
w dawnej Polsce&
a. zbrojne wyst'pienie szlachty
przeciw kr[lowi; bunt,
b. powszechny zjazd szlachecki,
wiec, sejmik.
rokowa-:(nia jęz., proces., czynność.
1. pertrakt•owa:(acje,
prowadzi: rozmowy,
2. przewidywa: co, spodziewa: si"
czego, przepowiada: co komu,
3. budzi: nadziej" na co.
¯ wyrocznia ¯ wyrok ¯ rok.
1. rol-a(nik(ny roln.
ziemia przeznaczona pod upraw".
pokr. oracz, orro.
staropol. rola ˘ w deklinacji&
1398 w rolach,
1391, 1399, pustø rolø;
yedno rolø,
1400 by iego roley ne oral;
syaly sø roley,
1402 dwoye cupne role,
– ziemia uprawna, pole uprawne,
zwykle o ustalonym obszarze, te/
gospodarstwo ch=opskie.
staropol. 1424 rodlem albo osya-
dlkem ˘ rolne – grunty osadzone,
zagospodarowane przez ch=op[w.
staropol. 1471 rolnyk, oracz –
ten, kto uprawia ziemi".
staropol. szkodnyky rolne, ca 1455
brona rolna ˘ rolny – dotycz'cy
roli, zwi'zany z upraw' roli.
2. rola tkan.
praktyczny spos[b z=o/enia i prze-
chowywania tkaniny i inne cienkie
materia=y o w'skiej a d=ugiej po-
wierzchni; zw[j
3. rola jęz., teatr., film. cz">:.
a. tekst wypowiadany na scenie lub
w filmie przez aktora odtwarzaj'ce-
go jedn' z postaci wyst"puj'cych w
danym utworze,
b. posta: z utworu scenicznego lub
filmu odtworzona przez aktora.
w przen. udzia=, znaczenie kogo w
jakim> przedsi"wzi"ciu, sprawie.
ros. rol;.
rolada spoż.
1. potrawa z gotowanego mi"sa
zawini"tego w rulon,
2. rodzaj s=odkiego, pieczoengo
ciasta, zwini"tego w rulon.
¯ franc.
roleta tkan.
zas=ona w oknie podnoszona i opusz-
czana za pomoc' sznurka owini"tego
na bloczku.
¯ niem. rolette.
rol-ka(owa: tkan., techn. zw•[j(ija:.
1. zw[j jakiej> materii o w'skiej,
d=ugiej powierzchni,
2. ruchomy wa=ek umieszczony na dwu
k[=kach, ruchome k[=ko lub wa=ek
na osi, s=u/'ce do obracania, prze-
suwania czego>.
ang. roll, >redniow. ang. rollen,
starofranc. roller, roler, rouler,
ros. svitok, katanie.
rolmops spoż.
>led{ marynowany zwini"ty w ru-
lonik.
¯ niem.
roln-ik(ictwo(iniczy(ny roln., prof.
1. cz=owiek trudni'cy si" upraw'
gleby, gruntu ornego; ˚rola.
2. specjalista w dziedzinie wiedzy
rolniczej, nie pracuj'cy czynnie
na roli, lecz maj'cy zawodowe
kwalifikacje rolnicze.
†roman bot.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
Tithymalus helioscopius Hill.
staropol. 1472 roman exula romana,
1478 ˘ roman esula maior.
romanca lit., muz.
1. utw[r epicko-liryczny opiewaj'cy
historycznych i legendarnych bo-
hater[w narodowych,
2. pie>< liczyczna, pierwotnie
o tematyce rycerskiej.
ang. i >redniow. ang. romance
¯ starofranc. romans, romanz
¯ romanz ]escrire\ ]pisa: po “rzym-
sku”, tj. nie w j. =aci<skim, lecz w
swoim, =aci<skimi literami\;
hiszp. romance.
romanistyka szkoln. ¯ staro/. Roma.
nauka o j"zykach i literaturach roma<-
skich. ˚roma<ski.
¯ franc. ¯ =ac.
romans(owa: lit., muz., społ., osob.
1. gatunek powie>ci popularnej w
XIX wieku, w kt[rej przewa/a=
zwykle w'tek mi=osny; dzi> tylko
o lekkiej, lichej powie>ci opartej na
w'tku mi=osnym,
2. pie>< solowa o charakterze lirycz-
nym, kr[tki, nastrojowy utw[r
instrumentalny bez >ci>le okre>lo-
nej formy,
3. stosunek mi=osny, mi=ostka; flirt.
starofranc. romans, romanz
>redniow. ang. i ang. romance.
romant-yk(ycznie(zm osob., kult.
1. cz=owiek o uosobieniu uczucio-
wym, poetycznym, marzyciel,
2. zwolennik romantyzmu.
romantyzm –
2.a. pr'd ideowy, litearcki, i artysty-
czny w Europie, prze=omu 18(19
wieku, przeciwstawny klasycyzmo-
wi i racjonalizmowi,
2.b. postawa /yciowa odznaczaj'ca si"
przewag' pierwiastk[w irracjo-
nalnych, uczuciowych; poci'g do
niezwyk=o>ci, fantastyki.
starofranc. romant,
ang. romantic, ros. romantik.
roma<ski jęz., szt., kult. ¯ Roma.
powsta=y na gruncie staro/ytnej kul-
tury rzymskiej.
styl roma<ski – panuj'cy w sztuce
europejskiej w 11 – 13 wieku.
romb(oid geometr.
czworok't o r[wnych bokach.
gr. rhombos
rondel pojemn.
garnek z r'czk' lub dwoma uchwytami,
p=ytkie naczynie kuchenne.
ang. stew-pan.
rondo odzież., muz.
1. brzeg kapelusza okalaj'cy jego
g=[wk",
2. kolisty plac, od kt[rego promie-
ni>cie rozchodz' si" ulice,

Wondershare
yy
3. ozdobne, okr'g=e pismo,
4. forma instrumentalna o powtarza-
j'cym si" temacie; wyst"puje jako
utw[r samodzielny lub jako fina=
sonatu albo koncertu.
roni: =zy fizjolog. wydziela: ]je\.
uroni: – opu>ci:, kapa:.
wydawa: na >wiat p=[d nie donoszo-
ny ˘ poronienie ]ci'/y\,
poroniony pomys=.
¯ gr. ouron ]mocz, siki\.
ront wojsk., przestarz.
a. patrol wojskowy pilnuj'cy porz'dku
i bezpiecze<stwa na jakim> terenie,
b. obch[d jakiego> terenu, plac[wek
dla sprawdzenia porz'dku i bezpie-
cze<stwa.
¯ franc.
rop-a(ie:(ie<(ono>ny(ny(owica
1. fizjolog. wydzielina gnilna groma-
dz'ca si" w ranach,
2. chem., techn. ciek=y surowiec
kopalny ]ropa naftowa\ z kt[rego
otrzymuje si" naft", benzyn".
ropie: – wydziela: rop".
ropie< – ˚czyrak, wrz[d, furunku=,
sadzel.
ropowica – rozlane, ropne zapalenie
tkanki podsk[rnej.
staropol. rop', 1472 roppa napta –
1. g"sta, /[=tawa wydzielina groma-
dz'ca si" w ranach, wrzodach,
2. ropa napta – ropa naftowa.
=ac. pus, ang. ]med.\ pus ]/[=tawo-
bia=a wydzielina w wyniku infekcji
zawieraj'ca bakteri", bia=e cia=ko,
serum\,
]ropa naftowa\ petroleum,
]czyrak\ abscess, ulcer,
ang. ]med.\ pus ]ropa\,
ros. ]biol.\ gnoj-gnoj ]ropa\,
]petroleum\ kerosin-kerosin.
ropniak – nagromadzenie si" ropy
na ograniczonej przestrzeni tkanki
='cznej, najcz">ciej podsk[rnej, lub
w narz'dach wewn"trznych.
starofranc. carbuncle ˘ franc.
escarboucle; med. le charbon,
ang. carbuncle ]bolesne, miejscowe,
ropne opuchni"cie tkanki pod sk[r'\,
ros. karbunkul=-karbunku=.
†ropicha owad.
wesz g=owowa, Pediculus capitis L.
staropol. 1472 ropycha pediculus.
ropucha zool., płaz. gat. /aby.
Bufo, p=az bezogonowy z rodziny
o tej samej nazwie, o kr"pym ciele
pokrytym brodawkowat' sk[r'.
rop]ie<\ % puch]n':\ ¯ uch ]powietrze\.
s=owotw. pokr. purchawka.
roraty rel.
w Ko>ciele Rzym.-Kat. – msza od-
prawiana w adwencie o >wicie lub
wczesnym rankiem.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
¯ =ac.
¢ros jęz. dun. pochwa=a.
¢ros proces. pn': si" w g[r", rosn':,
na(za•rost, ro>lina, zaro>la, wzrasta:.
rosa meteor.
¯ r ]mo/e krople, water\ % osa ¯ osad.
staropol. rosa, rossa, rosza, roza
ca 1500 bosza rossa manna;
myodowa rossa tereniabin;
1471 ribigo rdza, noxiws roscha
skodna –
1. kropelki wody osiad=e na powierz-
chni ziemi, ro>lin, przedmiot[w,
powsta=e wskutek ozi"bienia pary
wodnej,
2. deszcz, chmury deszczowe.
3. bo/a, miodowa rosa – sapd{, s=od-
ka wydzielina wyst"puj'ca w p"-
dach i li>ciach niekt[rych ro>lin,
4. rosa szkodna – rdza zbo/owa.
ros. rosa.
s=owotw. pokr. staroros. porosi-
porosi ]py=\, ros. pyl;-pyl,
ang. dew.
rosiczka bot.
Drosera, ro>lina owado/erna z rodziny
rosiczkowatych, o li>ciach pokrytych
lepkimi w=oskami chwytaj'cymi
owady.
†rosi: proces., czynność.
staropol. ¢roszycz, 1426 ˘ rosill ˘
rosicz –
1. spuszcza: ros" – opad deszczu,
2. skrapia:, polewa:.
†roska bot. polna roska
manna jadalna, glyceria fluitans R. Br.
staropol. 1460 polna roszka pan-
nicum, 1472 polna roska manna.
roska/e jęz. ˚rozka/e.
†roskola<ski etn.
ruski, tj. rosyjski.
niem. russisch, franc. russe,
ang. Russian,
staroros. Russkπj-russkij,
ros. russkij-russkij ¯ Rossiq.
†roskop lub roskopa włos., odzież.
1. grzywa czy te/ kita,
2. czapka ozdobna.
staropol. XV w. roskop,
roskopy ˘ roskop]a\.
roskosz ˚rozkosz.
ros=y do(wz•ros=y; ro>lina, naro>l.
ros. roslyj.
rosn':, r[>: proces. ¯ rost˚r[>:.
~rosn': ¯ s=aw. rost; baz' «nos».
1. rozwija: si" ku g[rze; wysoko>:,
2. p"d, odrost, 3. rdze< drzewa, s=owa,
4. rozmiar ˘ wzrost, przyrost, zarost,
odzie/ na wyrost, przed(przy•rostek,
tj. przed lub za rdzeniem s=owa,
wy(pod•rostek, wyrostek robaczkowy,
ro>ci: pretensje ]wznoci: je\, ro>lina.
Remove
Watermark PDFelement
yy
s=owotw. baz' nos ]g[ra\ ˘ wynios=y
]wyg[rowany, wysoki\, ˚rost.
ros. rastit;-rastit, ang. to grow.
za•rosn': – czas dok., ca=kowicie
pokry: si" czym> ros-
n'cym& ro>linami, w=o-
sami; zarost na twarzy
po•rosn': – ca=kowicie, po ^ za
u•rosn': – czas dok., od ma=ego
do wieku, wysoko>ci,
og[lnie – rozmiaru,
u ^ pod ^ przy ^ za
prze•rosn': – ponad innych,
przewy/szy:
przy•rosn': – przyby:, ¯ przyrost
ob•rosn': – dooko=a
do•rosn': – do pe=nego wieku,
do lat dojrza=ych,
¯ doros=y, do wymogu
od•rosn': – wyrosn': na nowo,
powt[rnie; odrost
pod•rosn': – troch", pod ^ u
podrostek ^ nieletni
wz•rasta: – przez czas pewien
wy•rosn': – 1. ze stanu uprzednie-
go, 2. zupe=nie, 3. na
kogo, wda: si" w kogo
z•rosn': si" – scali: si" tkank'
roz•rosn': si" – rozprzestrzeni: si",
w r[/ne strony,
powi"kszy: si"
Nie nale/y&
na•ro>l, po•rost, od•rost, podrostek
rosocha(ty jęz. łow., dawn. roln.
1. pie< drzewa rozwidlony na dwie
odnogi, rozwidlona ga='{,
2. rosochy – rogi samc[w zwierzyny
p=owej; poro/e,
3. r"koje>: u sochy, rad=a, lub p=uga.
rosochaty – rozga="ziony.
¯ roz ]roz\ % socha ]ga='{\, ˚ga='{.
staropol. 1405 medzi rosochami ˘
rosocha –
pie< drzewa rozga="ziony na dwie
lub wi"cej odn[g.
staropol. 1417 ¢rosachati –
rozga="ziony, maj'cy odnogi,
rozwidlony.
staropol. 1423 rosochato –
krzywo, uko>nie.
†rosopa>: bot.
glistnik jask[=cze ziele.
Chelidonium maius L.
1478 roszopaszcz celidonia.
ros[= spoż. wywar z ko>ci i mi"sa
z dodatkiem jarzyn.
staropol. ca 1500 roszol salsugo,
1482 rosola ˘ rosol –
1. woda solona s=u/'ca do konserwo-
wania mi"sa,
2. solanka naturalna albo sztucznie
uzyskiwany wodny roztw[r soli ka-
miennej przeznaczony do produkcji
soli bia=ej przez odparowanie.
Ss 2011& staropol. ros[= –
k=opot, tarapaty, zmartwienie ]$#\.
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
¯ `s[= ]s[l, s=ony\. roszarnia bud., proces. babka le grand plantain
franc. bouillir ]gotowa:\ ˘ zak=ad gdzie dokonuje si" wst"pnej badan= le saxifrage de Siberie
ang. bouillon ]czysty ros[=, bulion, obr[bki ro>lin w=[knistych. badid'an= melongene,
zwykle wo=owy\, beef-soup, aubergine
roszczenie prawn.
ros. bul;on-bulion. bad;qn= badiane, anis etoile
/'danie >wiadczenia lub zaniechania
†rospasty jęz. dzia=ania. bazilik= basilic
rozpusta, swawole, biesiady. badid'an= melongene,
†roszczka bot. roszczka polna. aubergine
¢ross zool., zwierz. niem. ko<, ˚or. manna jadalna, Glyceria fluitans R. Br. baldyr;qn= valeriane
Rossiq.... ˚rus. ca 1465 roszczka polna manna. bal;zamin= balsamine
†rost, roszt lub r[st, r[szt proces. roszenie proces. ¯ rosa. bambuk= bambou
rdza. przygotowanie s=omy ro>lin w=[kni- barak= baraque
staropol. ca 1455 roszth ferago. stych do wydzielenia z nich wi'zek baranπj gorox= le pois chiche
¢rost w=[kna. baranka arnique, arnica
1. jęz. wz(w•nosi:, przy(wz•rost, ro>ci: prawn., jęz.
baranhik= la primevere
officinale
pod(wy•rostek, ro>ci: pretensje, wyst"powa: z /'daniem, uwa/a:,
2. biol., anat. p"d, odrost ˘ mniema:, /e co> prawnie nale/y si".
barbarisnik= lieu plante de
vinetiers
wyrostek robaczkowy, s=owotw. pokr. roszczenie, dosł. wnosi:
3. rdze<, pie< ]drzewa, s=owa\, ˘ ro>ci: pretensje ]wnosi: je\,
barvinok= pervenche
4. rozmiar ˘ odzie/ na wyrost koncepcji 002.A. ˚rost.
barxatec= ≥illet d’Inde
rosn'cej osobie. ˚rosn':. termin u/ywany w przypadkach bez-
barxatnik= amarante
za(na(po(prze(przy(od(wz(wy(z( podstawnych /'da<, lub w'tpliwej
bater= la reine des pres
(roz•rost, warto>ci – gdy pretensja jest daleko
belladona belladone
ob(do(pod(roz•rosn':, ˚rosn':, na wyrost ¯ rost.
bilqr= psychotrie
przed(przy•rostek ^
blagodat; la gratiole
†ro>ci: si" proces. blowka pourpier
przed lub za rdzeniem s=owa.
mno/y: si", rozmna/a:. blownik= conyse
s=owotw. baz' mog=oby by: ang. fo-
staropol. rozscze sze ˘ rozsczecz. blownica erigere, origan
rest ]las, zalesia:\ ˘ ¢porost, OE,
FP ˘ ]teren\ poro>ni"ty ]czym\, †ro>cie proces. ro>ni"cie, wzrost. blownqk= scolyme
i st'd pozosta=e& po ^ za ^ na, i inne. staropol. 1444 w roscziv ˘ rosczie. blowihnik= flagellaire
staropol. o rosczyenyv ˘ bl≠dnqk= ochre
rostbef spoż. bl[dehko scutelle
rosczyenye – wzrastanie, rozw[j.
1. piecze< wo=owa ma=o wypieczona, bob= la feve
2. mi"so z tylnej cz">ci wo=u. ro>lin-a(ny(no>:(o/erny biol. bob volhπj le lupin
¯ ang. roastbeef. /ywy organizm karmi'cy si" nieorga- bogatinka la cynose
nicznymi lub organicznymi zwi'zkami bogorodskaq trava
rostowy jęz., proces.
pobieranymi z pod=o/a. le thym serpolet
odnosz'cy si" do procesu rozwoju
ro>liny nasienne i zarodnikowe; boligolov= la grande cigue
ro>lin.
jedno` i dwuli>cienne, motlkowe, bolotnik= andromede
†rostuchan, dostuchan, str'czkowe, pn'ce; ozdobne i uprawne; bolqk= le chardon benit
hostuchan, rostruchan pojemn. jednoroczne i trwa=e. borec= aconit
wielki kielich, wielka czasza. s=owotw. baz' rost ˘ po(za(przy•rost, borodavnik= clematite brulante
staropol. trost ]trzcina\ ˘ rosn':, r[s= ˘ ro>lina. bor]evnik= aconit
1393 hostruchani ˘ hostruchan, =ac. planta ˘ anglosas. i >redniow. bor]= berce
1420 ros uchan, ang. plante ˘ ang. plant; franc. bor= le mil, millet
1436 ¢rosthurhani, plante, dawny ros. rastenπe- brat= s= sestroj
1447 rosztuchani, rastenie ˘ ros. rastenie. le melampyre
1448 kupku vlg. et rostuchan, ro>lina brundywka bulbocode
1450 ros uchan, rastenπe plante ]ang. plant\ brunkres= le cresson
1476 ros uchany, w uproszczonej pisowni nazw brusnika airele rouge,
1484 rostuchany. franc., ˚896 airele ponctuee
†rostucharz, rostocharz, avran= centaure brusnihnik= plante d’airele
rostrucharz, rostuszar prof. avran dikπj gratiole rouge
handlarz ko<mi. staropol. avrikula auricule, oreille br≠dovka chou rave
1455 rostucharsz. agava agave br[kva le chou-navet, turneps
ca 1455 ros ucharz manago, adamova golova mandragore bubenhik= iris de Siberie
ca 1455 rosz ucharzsz, ajva un coing buglaz= anchuse
1457 ros uszar, aictymik= gerantum budra le lierre terrestere
rosz hocharze, aloj l’aloes buzul;nik= crepide
1479 rustuchars, altej altibea bukawnik= jasione
ca 1500 ros rvcharz, amarant= amarante bukvica betoine
1463 roz rucharza. anis= anis buldyr;qn= valeriane
ar'anec= pheole burahnik= bourrache
roszada gra. arnautka le froment dur
w szachach& zmiana pozycji kr[la
buten; le cherophyllon sylvestre
aronnik= gouet, arum buterlak= repis
i wie/y, dozwolona w niekt[rych artyw= la sabine
sytuacjach.
b≠loborodka geropogon
astragal= astragale b≠logolovica eriophore
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
b≠logolovnik= achillee golovolom= cigue 'asmin= le jasmin
b≠lokopytnik= le tussinage golubica airelle des marais dikπj 'asmin= le seringat,
b≠lok= argemone golubki pl., campanule, ancolie syringa
b≠lolistvennik= gorec= la renouee 'gun= le iment, poivre d’Inde
centauree musquee gordec= bistorte, renouee, 'guhka urene
b≠lous= le nard de montagne serpentaire 'eltoduen= le peucedan
vajda la guede, vouede goricv≠t= lychnide 'eltofπol= la giroflee jaune
valerπana valeriane goroxovik= robinier, acacia 'eltolën= le peucedan
vanil; vanille gorox= les pois 'eltofπol= la giroflee jaune
vasilëk= le bluet, barbeau ` 'uravlinyj vesce 'eltocv≠tnik= anthoxanthe,
vasilisnik= le pigamon jaunatre polevoi ` gesse la flouve
vaxta le menianthe a trois duwistyj ` pois de senteur 'eltqnica le carthame
feuilles, trefle d’eau saxarnyj ` pois sans ecosse 'el≠znik= verveine
vaxtovnik= le nympheau gorowek= petis pois 'eruxa le cresson de fontaine
venerin=-greben= scandix gortenzπa l’hortensia 'ivika la crapaudine, le sideritis
veprivec= buglose gorhak= le povoire de eau, 'ivokost= la grande consoude
verbejnik= lysimachie, la persicaire 'ivuhka la jaubarbe
nummulaire gorhanka gentiane 'ilohnica le byssus
verbovnik= salicaire gorhica seneve 'iruxa sagines
verëvohnik= le cordier, grehica mille-feuille 'minda la blite, blete
le restio, scirpe gribovnica lis des etangs, nenufar 'onkil; la jonquille
veredovec= la rue des pres (konskaq) griva eupatoire 'uravlennik= le geranium
veresk= bruyere commune grudawnik= guimauve 'urin= la spiree palme
veronika veronique gruwovka la pyrole zavalec= la scrofulaire
vehernica hesperis grqznica limoselle zavqznyj-koren; le tormentille
vil= le pied d’alouette gubanhik= le mimule za'ivixa la conferve
vodogon= le taminier, sceau gulqvnik= le sisymbre zakruten; hedysarum
de Notre-Dame gun;ba le melilot zamanixa la nitraire
vodorosl; le fucus, varech gisinaq lapka le chenopode zarazixa aorobanche
vodosbor= ancolie dalixa scabieuse zaqhπj ]avel; le pain-de-coucou
vodqnoj lopuwnik= dvulistnik= ophrys zv≠zdocv≠t= aster
de lis etang devqsil; enule, aunee zv≠zdhatka la stellaire
vodqnoj orex= chataigne d’eau devqril;nik= herbe aux vex zelenika le lycopode
(morskoj) volk= loup marin dem;qnka melogene, aubergine zelënka chlore
voldyrnik= la cucubale denisnik= arreteb≥uf zerlik= le polypode odorant
volovπj qzyk= la buglose dermo harmale zinzivej la guimauve
voloduwka buplevre dikuwa nauclee zlatovlas= chrysocome
volosqnka fetuque ovinee donnik= le melilot zlatocb≠t= chrysantheme
volhan= le lupin drakonka dracoene, dracene zloten; la verge d’or
volhec= le chardon drakonnik= dragonnier zlototysqhnik=
volhπj bob= le lupin drevolistnik= xylophile la petite centauree
volhπj koren; le tue-loup drevomor= epidendre zm≠qka la brize mediane, amourette
vorobejnik= le germil drema lychonide zorq la liveche
voronec= herbe St-Christophe drπqkva cyclamen zubatka le loup marin
vorsqnka le chardon a bonetier drok= le genet zubhatnik= le cakile
voskovnik= le gale, myrte drqkva le cyclamen, zubqnka dentaire
vy'lik= le mulflier pain de pourceau ibunka le becabunga
vyvol;nik= le pied-d’alouette dubrovnik= chenette, Ivan-da-Mar;q melamphyre,
vyka la vesce germandree ble de vache
v;[nok= le liseron, convolvulus durman= pomne epineuse iglica le nou frelon
v≠tvina atragene durmihnik= la lampourde, iglihnik= la bugrane,
v≠tronica anemone le xanthium arette b≥uf
vqzel; coronille duwica origan inbir; le gingembre
gardenπq gardenie dymqnka la fumeterre irina cynometre
gvozdnika le girofle, clou de dqgil; angelique ir; iris
girogle, ≥illet dqglica egopode issop= hysope
georgina georgine, dahlie dqtlina le trefle des pres istod= le polygala, herbe de lait
geranπj geranium, ispanskaq ` la luzerne πakinf= hyacinthe
bec de grue egej genet epineux kavalernik= la grenadille,
gladyw= le laser e'a le dactyle passiflore
glawnik= alepecure e'egolovka le sparganier kadilo ivette
glistnik= armoise e'ovnik= anabase kazackπi mo''evel;nik=
glistogon= santoline 'abinec= renoncule sabine
glog= le cornouiller sanguine 'abrej le muflier, kakorva le matricaire
gnidnik= staphisaigre herbe le mufle de veau kaktus= le cactier
aux poux 'abrica le seseli kalgan= le calanga
golovnq ivraie 'alica stomoxe kalu'nica la calthe de marees
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
kalufer= la tanaisie, le sanguisobre majnik= helenie
menthecoq kress= le cresson mais= le mais, ble de Turquie
kamelπq le camelia krestovnik= le sene∫on mak= pavot
kamenolomka la saxifrage krivowejka lycopside mal;va mauve
kamyw= le rosseau krin= le lis blanc mandragor= mandragore
kandyk= erythrone krovoxlëbka sanguisorbe mat'etka le pied-de-lion
kapusta le chou kropilo le meliot manpik= fetuque flottante
` krasnaq les choux rouges krotovik= le lierre terrestre margaritka la marguerite,
` kahannaq les choux cabus krupka drabe paquerette
` cv≠tnaq les choux-fleurs kubeba cubebe marena grance
` morskaq le chou de mer kuvwin= hiki le nenufar marwancπq marchantie, marchante
` pal;movaq le chou-palmiste (carskπq) kudri le mortagon mar; pete-d’oie
kislaq ` choucroute kudrqvec= le chenopode, mar;qnnik= melampyre
kapucin= la capucine patte-d’oie materinka origan
karavin= la soude kudrqvka la fritillaire materka chanvre femelle
karagazin= ababase kuzovnik= le caladion matohnik= la melisse
kardamon= le cardamome kukol; agrostemme, nielle matohnica la matricaire
karolinka caroline kukuruza le mais, ble de Turquie maun= valeriane
katipole la gypsophile kul;baba apargie, dent-delion medunica la polmonaire officinale
katram= le chou de mer, soldanelle kundurak= potamogeton medunihnik= la reinedes-pres,
kawa la mille-feuille kun'ut= le sesame ulmaire
kawka le trefle kupalo la renoncule medunka medicago
kervel; cerfeuil kupena le sceau-de-Salomon, melilot= melilot
kiprei ephilobe grenouillet metla le brome, bromos
kirkazon= clematite aristoloche kupyr= angelique metlica le brome, bromos
kislica oseille kura euphorbe mehik= glaieul
kiwnec= la coriandre kurkuma le curcume mnogogolovnik= le polyedre
klever= le trefle kurosl≠p= anagallis mnogono'ka polypode
kle]inec= le gouet. arum kutra apocyn mogil;nica la pervenche
klinnik= gomphrene kuwur= le roseau, jone moguhnik= la potentille anserine
klopec= la crete-de-coq lavanda la lavande mo''uxa les baies de genievre,
klopovoca la cimicaire lakrihnik= la reglisse alkekenge
klopovec= s≠mq corisperme landyw= le mugulet mokrica le cucubale
kl[kva canneberge lapux= la bardane, le glouteron molodilo la joubarbe
knq'ëk= atragenes laphatka la potentille molotohnik= le cestreau
kovyl; la stipe plumeuse lastoven; asclepiade molohaj euphorbe
kozeloc= la scoresonere, latuk= la laitue mordovnik= le chapeau de moine,
le salsifis noir lebeda arroche aconit
kozyl; ambroisie maritime lebëdka le davier, cunile mohegen= (mohegon=*)
koz[l;nik= ophiorrhize levkoj la giroflee melite
kolokol;hiki la campanule, lëgohivica pulmonaire mohekras= costus
ancolie ledovitka la chicoque mwanka sagine
kolosnik= elyme lejnik= ipomea myl;nik= la sponaire
kolosnica stachide lennik= la linaire mqtlik= (*) le paturin
kol[ka carline lën= le lin mqxynka alkekenge, coqueret
konexvost= la perle hippuride lilπq le lis naperstqnka la digitale
konoplq le chanvrel lisoxvost= alopecure nard= le nard
konoplqnka la cannabine liwaj le lichen narcis= le narcisse
konikozka la coronille lo'ehnik= le cochlearia nasturcπj la capucine,
kopër= aneth loznqk= virgulaire le cresson d’Inde
kopi]nik= alhagi, sainfoin de lomikamev= la saxifrage nas≠dnik= ephedre
Perse lotπq le lotus nedotroga la balsomine
kopyten; le cabaret lot= le lotus nezabudka le myosotis
korovqk= le boullion-blanc lu'ainik= la lysimachie nervnik= la neurade
korostavnik= scabieuse nummulaire nesn≠dnik= abrome
kosatik= acore luk= ognon netron;-menq balsamine des
kosatnik= iris lupin= le lupin jardins, sensitive
kostemec= l’holosteon luskah= le synanche, cynanque neforo]; armoise romaine
koster; ivraie l;nqnka la linaire, le lin sauvage nizmqnka la centinelle
kotkonq la tradescantle de Virginie l[bistok= la liveche officinale nithanka la conferve
kotovik= la cataire l[[pin= le lupin nogotki le souci
koweh;i lapki le gnaphale l[tnik= la douve norihnik= la scrofulaire
krapiva ortie l[cerna la luzerne obojnik= periploque
krap= garance laguwehnik= hudrocharis obrazki pl. arum, pied-de veau
krasavica la belladone, lqdvenec= le lotus, lotos ovës= avoine
belle dame lq]nik= aponogeton ognevica la fetuque
krasnogolovnik= maeran= la marjolaine ogurehnik= la bourrache
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
odnogodnik= raisin de renard polej le pouliot ro'a la rose tremiere
odnom≠sqhnik= anemone poluwehnik= la mummulaire ro'enec= la berse,
odolej euphorbe pileux polyn; absinthe branche ursine
odolen; le nenuphar pol≠ska la merculiare vivace rozlog= cotyledon
oduvanhik= la dent-de-lion, poputnik= le plantain rozmarin= le romarin
le pissenlit porej poireau rokambol= rocambole
odywnik= bystropogon porost= algue roket= hypne
okopnik= la grande consoude portulak= le pourpier romawka la camomille
oleandr= oleandre poruhejnik= la berle romen= anthemis
omeg= la ciguë poskonnik= eupatoire, rosnik= drosere
ome'nik= phellandre d’avicenne rosnica pied-de-lion
omela le gui postelipole ceraste rostrog= germandee
omernik= la ciguë aquatique pohehujnik= la renouee, rosqnka la drosere
opornik= l’hermas le poivre d’eau rumqna la viperine
orobinec= alleluia pras= le poireau ruta la rue
oslinnik= herbe aux anes pregrad= le napel, aconit ruhejnica la fontinale
osoka la laiche pridoro'nik= la renouee r≠d;ka raifort, radis
osokor; le peuplier noir prikryt= le napel, aconit r≠zuxa cameline
osot= le laiteron, laceron prinogotka la paronyque r≠pa la rave, le ravet
osohnik= la laiche prol≠ska la mercuriale r≠wetnica riccie
ostropëstr le chardon Marie prosvirki pl., la mauve rqbinka achillee
otavnik= le leontice proso le mil, millet sabadilla veratre
otgonixa mille-pieds, chilopodes prostr≠l= la coquelourde, sabel;nik= glaieul, iris
ohanka la germandree, pulsatille salep= le salep
le petit chene vert prostr≠l;naq trava aconit sal;nyj koren;
oheret= le rosseau prosqnik= petit millet, la grande consude
ohitok= la joubarbe hoque ou houlque sarana le martagon
ohnaq trava euphrasie prqsel;nik= atractylide sassaparil; la salsepareille
padub= le chene vert, yeuse psinka la morelle noire svëkla la bette, poiree
paklun= la germandree puzyrnik= le cucubale sveklovica la betterave
palohnik= la massette, pupavka la camomille, an’themis sverbe'nik= le cnique chardon
le souchet pupovnik= le fluteau alisma beni
papirus= le papyrus pustosel; ≥nanthe, filipendule sverbe'nica la scabieuse
papka le carton aquatuque sverbihka le bunias
paslën; la douce-amere pustyrnik= queue-de-lion svidina le cornouiller sanguin
pasternak= le panais, puxlqk= bois gentil svinka la melangene
la pastenade puxovnik= le laurier rose, svincovica la dentelaire,
pautinnik= l’araignee oleandre herbe au cancer
perekati-pole la gypsophile puwina eriophore svi]ovka le cleome
perelojkaq trava la parnassie pxinevnik= aristoloche selednik= le chenopode
perestupen; la byrone, clematite selenik= l’hieble
couleuvree phel;nik= la melisse sel;derej le celeri
perehnik= iberis pweno millet, mil serdehnik= agripaume
perlovnik= la melique (sarahinskoe) pweno le riz serebrqk= arbre d’argent,
peshanka arenaire pyrej la renouee protee argente
petruwehnik= la caucalide p;qnica biberon, serebrqnka potentille argentee
petruwka le persil airelle uligineuse serpnik= fenouil marin
pehënkovaq trava anemone p≠tuwπj greben; la melampyre serpnica la perle falcaire
pehënkovnik= aigremoine a cretes serpuxa la serrette
eupatoire p≠tuwki pl., le cypripede, soulier sinegolovnik= le panicaut,
pi'ma la tanaisie vulgaire de Notre-Dame erynge
piperment= la menthe poivree p≠tuwnik= la crete de coq sinil;nik= la guede
pitul;nik= le chanvre batard, pqtilistnik= la quintefeuille sin[xa le barbeau, bluet
galeopsis razmëtka la spergule sinqk= cyanelle
pπon= la pivoine ranunkul= rapuncule sitnik= le jonc
plevely ivraie rdest= epi d’eau, potamot sitovnik= le jonc
pl[]= le lierre reven; la rhubarbe skabπoza la scabieuse
povojnik= la guimauve rezeda la reseda skamnik= onoclee
podb≠l= le petasite repejnik= la bardane, skerda la crepide de Siberie
podl≠snik= le cabaret le glouteron skipidarnik= le cabaret
podl≠sok= la violette de mars repqwki pl., aigremoine skorosp≠lka la primevere
podmarëvnik= la gaillet, r'anec= fleole skorpπonnik= la scorpiure
caille-lait ris= le riz skripnuxa le crepis
podoro'nik= le plantain rogoz= le scirpe sladkaq trava la berce
podsolnehnik= le tournesol rogoplodnik= ceralocrape sliznqk= le mollusque alcee
polba le froment-locar epeautre rogul;ki pl., la chataigne d’eau slizun= ail de Siberie
polevica agrostie rodqnka rhidiole sl≠pokurnik= la renoncule
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
smolëvka la lichnide tysqhelistnik= la millefeuille wlemovnik= la scutellaire
smolqnka la silene t[l;pan= la tulipe wpa'nik= le glaieul ]ii\
snit; ≤gopodion tqguhka dirca wpinat= les epinards
sn≠dok= le cerfeuil sauvage u'ovnik= la bistorte ]avel; oseille, oxalide
sn≠'nqnka la perce neige uzlatnik= iresine ]ebrec= le serpolet
sobahaq golova la scrofulaire ukrop= le fenouil, aneth ]elkuxa la cynoglosse,
sobahij xvost= la synosure ulitnik= le medicago, la luzerne langue-de-chien
sobahnik= langue-de-chien umaz= enule, aunee ]etinnik= arctoide ]ii\
sokolinka le hepsinois urut= millefeuille ]etinnica le nard de montagne
sokolπj perelët= la gentiane fasol; le baricot ]itok= la scutellaire
solnehnaq rosa le rossolis fπalka la violette ]itonosec= la scutellaire,
sol;nik la salicornie xvo]= la prele clypeole
solqnka la soude, le kali xmel; le houblon `sparto la sparte
sosenka asperge xr≠n; raifort sauvage qdrywnik= orchis
sohevihnik= orobe caplennik= erodier qzvennik= anthyllide
spar'a asperge, les asperges cerva la guede qzywnik= la serrette
stal;nik= ononide cikorπj la chicoree qihki pl., orchis
staraguhka la salacie cikuta la cigue virense qlappa le jalap, le belle-de-nuit
starina le sene∫on cyplqtnik= le milan royal qm= la station de poste,
starodubka adonis cytvar; la zedoaire igname ailee
steblëvka la pedicellaire habër= la sarriette qrutka le thlaspi
sterlqd= sterlet, esturgeon hajbur= le thym sauvage qsenec= le dictame
de Russie hawnica cyathe qskolka le ceraste, cereste
stogolovnik= le chardon benit hegerap= (hegeran=*) qsmennik= muguet des bois
stol≠tnik= agave l’hedisarum qsmin= jasmin
stono'nik= asplenion hemerica ellebore qstrebinka eperviere
stopnqk= asclepiade hervehnik= la potentille qstrebka la salade de porc
stosil= le panax, panace hereda le bidem †ro>nik bot.
strastocv≠t= la grenadille, herednik= cynoglosse, 1. rosiczka okr'g=olistna,
passiflore langue-de-chien Drosera rotundifolia L.
struhehnik= les pois chiches heremica sauvage staropol. ca 1465 rosnyk roribella.
stennica la parietaire herëmxa la brumeile
sulejnik= corosol herepawnik= la chelone ¢rota =ac. ko=o ]ang. a wheel\ ˘
sur≠pica le chou-rave hermew= le tordyle pol. wraca: ˘ za(na(po(prze(
suxovërtka la brunelle hernobyl;nik= armoise (przy(od(wy(z•wraca:,
suxocv≠t= le xerantheme hernogolovnik= w(ob•r[ci:,
suxoqdnik= la struthiole la sanguisorbe ale zwrotka ¯ verset.
suwenica le gnaphale, hernuxa le nielle =ac. rota, franc. roue,
gnaphalium hertogryz= scabieuse tronquee, anglosas. hweol,
syt; le cyperus scabieuse des bois >redniow. ang. whele ˘
s≠vernica la samole hertopolox= le chardon ang. wheel, ros. koleso-koleso.
tavun= le trefle d’eau hesalka le chardon a bonnetier 1. †rota instr. muz.
timbra la thymore hesnovica alliaria strunowy instrument muzyczny.
timπan= le thym hesnok= ail staropol. na rothach ˘ rotha,
tin= le smilace, smilax hehevica la lentille rotamy ˘ rota.
torica la spergule hewujnik= clandestine
torfqnik= le sphaigne des hilim= la chataigne
2. rot-a(mistrz wojsk., jęz.
kl'twa, zakl"cie, przysi"ga; od XVII
marais hina la gesse
wieku wojskowy pododdzia=, rota.
trava l’herbe, herbage histnik= la petite chelidoine
staropol. 1427, 1444 rotha,
vwivaq ` la pediculaire, histot≠l= la grande chelidoine
1433 ˘ podlug roty ˘ rota,
herbe aux poux histotka ellebore
1435 th' roth' ˘ rotha,
donnaq ` ulmaire, hixrica usnee
1466 ku rocze,
reine des pres hudocv≠t= le jalap,
1496 skazny y rothy –
'ivuhaq ` ajuga, bugle la belle-du-nuit
ustalony tekst, ustalona formu=a
zaqh;q ` oxalide. oseille walfej la sauge
przysi"gi s'dowej.
morskaq ` plante marine, wandra la marrube
staroros. rota-rota,
le varech warlot= echalote
ros. klqtva, prisqga> s 17 veka
pes;q ` dactyle, chieudent warovka la globulaire
trezubka triode warovica spherobole voinskoe podrazdelenie,
treskuhnik= gaude waroglav= echinope rota,
ang. oath, vow; maledicition, curse.
trefol; le trefle warolukovka le bulbocode
Marii Konopnickej – Rota ]1908\&
trilistnik= le trefle warosyt joncinelle
Nie rzucim ziemi sk'd nasz r[d.
trost; la canne warocv≠tnik= le cephalante
Nie damy pogrze>: mowy.
trqsuhka brise, amourette wafran= le safrani
Polski my nar[d, polski r[d,
tuberoza la tubereuse wikwa la camarine empetrum
Kr[lewski szczep piastowy.
tundrqnik= splane wipovnik= eglantine
Nie damy by nas gn"bi= wr[g.
turh= palustre wiwak= la scutellaire
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Wondershare
yy
Tak nam dopom[/ B[g#
Tak nam dopom[/ B[g#
Do krwi ostatniej kropli z /y=
Broni: b"dziemy ducha.
A/ si" rozpadnie w proch i py=
Krzy/acka zawierucha.
Twierdz' nam b"dzie ka/dy pr[g.
Tak nam dopom[/ B[g#
Tak nam dopom[/ B[g#
Nie b"dzie Niemiec plu: nam w twarz,
Ni dzieci nam germani=.
Wstanie pot"/ny hufiec nasz,
Duch b"dzie nam hetmani=,
P[jdziem, gdy zabrzmi z=oty r[g.
Tak nam dopom[/ B[g#
Tak nam dopom[/ B[g#
}na Internecie bez sensu|&
«w ten dzie<» w miejsce «p[jdziem»,
jaka> osoba z zap"dami maniaka,
nie znaj'ca dobrze j. polskiego, tak
i w tek>cie Polskiego Hymnu Na-
rodowego, ˚hymn; mentalno>: psa
id'cego drog', obsikuj'cego s=upki
co chwil" – ja tu by=em, t"dy szed=em,
oto >lad, m[j wk=ad, po tym pozna: /e
to moje dzie=o;
linijki poprzesuwane wzgl"dem siebie,
upstrzone wykrzyknikami – zbytecznie
]nadmiar wszystkiego jest oznak'
nienormalno>ci, zwichni"cia\;
znamienne& tekst nie podpisany na-
zwiskiem czy nazw' instytucji – pi"ta
achillesowa takiej osoby, brak odwagi;
i ostatniej zwrotki Roty te/ nie ma&
Nie damy miana Polski zgnie>:,
Nie p[jdziem /ywo w trumn".
Na Polski imi", na jej cze>:,
Podnosim czo=a dumne.
Odzyska ziemi" dziad[w wnuk.
Tak nam dopom[/ B[g#
Tak nam dopom[/ B[g#
Sw' tre>ci' Rota otar=a si" o uznanie
jej za hymn narodowy. W niej Maria
Konopnicka uchwyci=a bowiem 3 pod-
stawowe elementy ducha Polaka&
1. wrogo>: do Krzy/ak[w, Niemc[w,
2. wiary w istnienie Boga, i
3. poczucie krzywdy wyrz'dzanej
przez zaborc[w,
tak, jakby rodacy sami nie wyrz'dzali
jej s'siadom ze wschodniej granicy;
˚okupacja, wojna.
Ípiewana do muzyki Feliksa Nowo-
wiejskiego – kompozytora, dyrygenta,
i organisty koncertowego, wg Wikipe-
dii, sk'd i tekst jej pobra=em.
Pie>< stosowna do swoich czas[w,
podtrzymuj'ca rodak[w na duchu, z
elementami proroctwa – wizj' Polski
niepodleg=ej; dzi>, gdy Europa ma
si" ku zjednoczeniu – Rota, j'trzenie
zawieraj'ca, nie jest pomocna do
naprawy stosunk[w z Niemcami,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
wsp[=pracy z nimi.
Wojny pocz'tkowane s' i prowadzone
przez m"/czyzn, a ci j'trzeni i szczuci
przez fa=szywe matki. Oto przyk=ad.
Kr[lewski szczep piastowy... Maria
Konopnicka nie wiedzia=a na czym to
piastowanie przez Piast[w polega=o, to
st'd wbija=a rodak[w w dum" Piasta-
mi. Tak i podobnie gdzie indziej.
˚nr 650.
3. rot-a(mistrz wojsk.
w dawnym wojsku polskim& jednostka
odpowiadaj'ca dzisiejszej kompanii
lub szwadronowi.
staropol. ca 1455 rotha agmen,
ca 1500 od rothmystrzow ˘
rothmystrz –
oddzia= wojska.
staropol. 1479 rothmystrz,
ca 1500 od rothmystrzow
dow[dca roty.
staropol. 1479 rothmanycz, et
gerere officium navis albo ster-
nykem bycz –
przewodnikiem by:.
¯ niem.
rotac-ja(yjny
1. ruch. ruch obrotowy,
2. pot. poligr. maszyna rotacyjna,
3. roln. jeden cykl p=odozmianu.
rotograwiura poligr., proces.
a. metoda fotomechanicznego otrzy-
mywania reprodukcji technik'
druku wkl"s=ago,
b. odbitka otrzymana t' metod'.
rotunda bud., odzież.
1. okr'g=a budowla, zwykle pokryta
kopu=',
2. dawn. ciep=e okrycie damskie bez
r"kaw[w, koliste, rozszerzaj'ce
si" u do=u.
=ac. rotundus ˘ rodunda ]rodzaj
/e<ski\ ˘ ital. rotonda,
ang. rotunda ]okr'g=a budowla,
zwykle pokryta kopu='\,
ros. rotonda-rotonda.
row-ek(kowa: zdrobn. ¯ r[w.
rower(zysta pojazd.
pojazd drogowy, jedno>ladowy o
dw[ch ko=ach, poruszany si=' mi">ni
n[g osoby siedz'cej na siode=ku.
franc. bi` % gr. kyklos ]ko=o\ ˘
franc.-ang. bicycle ]rower\,
ang. bicycl-e(ist,
ros. velosiped, bicikl,
velosipedist-wielosipedist.
†rowowy jęz.
staropol. rowowych ˘ rowowy –
zwi'zany z rowem, tj. z miejscem
przebywania umar=ych.
roz~ czynność. wykonanie&
1. my>l, przedrostek w czasownikach
wymagaj'cych u/ycia m'dro>ci,
my>li,
Remove
Watermark PDFelement
yy
2. skr[t, skr[cone razem OA
obaj, obop[lnie ]roz ^ ob\&
wiele s=[w, w tym&
roz•dzieli:, roz•liczy:, roz•patrzy:,
roz•trz'sa:, roz•wa/y:,
roz•mawia:, roz•mowa –
odpowiednik =ac. colloquium ¯
com` ]razem\ % loqui ]m[wi:\,
3. w r[/ne strony& rozdro/e,
rozwidlenie, rozterka, i inne,
4. po` ¯ poczatok ^ na` ^ za`,
5. r[/no& roz¶maity – r[/no¶rodny.
˚nr 030 – powi'zania mi"dzy
przedrostkami, i nr 484 – znaczenia
przedrostk[w.
wg mSjp 1969 – naukowo&
«przedrostek wyst"puj'cy najcz">ciej
w czasownikach i rzeczownikach
ods=ownych» Oznacza&
1. «rozdrobnienie, rozdzielenie na
cz">ci, np. rozbi:, rozkruszy:»
2. «roz='czenie czego> z='czonego,
zwi'zanego, np. rozwi'za:»
3. «podzia=, np. rozwie{:, rozda:»,
4. «rozszerzenie zasi"gu czynno>ci,
np. rozrzuci:, rozsypa:»
5. «w czasownikach zwrotnych& o wie-
lu «p[j>cie, udanie si" w r[/nych kie-
runkach, np. rozej>: si", rozbiec si"»
6. «zlikwidowanie wyniku jakiej>
poprzedniej czynno>ci, np. rozmy-
>li: si", roz=adowa:»
7. «intensywno>:, napi"cie jakiej> czyn-
no>ci ]lub stanu\, np. roz=adowa: si"»
rozagitowa: ¯ roz` % agitowa:.
†rozbacza: ółążźęśćń yx
staropol. rosbaczayøcz,
rosbaczay'cz ˘ rosbaczacz –
rozwa/a:, zastanawia: si",
staropol. 1484 ˘ rozbaczenym ˘
rozbaczenye –
rozpatrzenie, przemy>lenie.
staropol. rosbacz' ˘ rosbaczycz –
rozwa/y:, przemy>le:.
rozbestwi: ¯ roz` % bestia.
rozb"bni: ¯ roz` % b"ben.
rozbi: ¯ roz` % ˚bi:.
rozbiec ]si"\ ¯ roz` % ˚biec, bieg.
wo=. 1289 rozb≠gowasœ-
rozbiegoszasja ]rozbiegli si"\.
staropol.
rozbiera: ¯ roz` % ˚bra:.
staropol.
rozbie/no>: ¯ roz` % ˚bieg.
rozbijacki ˚dziwol'g.
staropol.
†rozbikamie< bot.
1. ca 1465 roszbykamyen saxifra-
ga – Saxifraga granulata L.
vel Pimpinella saxifraga L.
2. 1472 rozbykamen filipendula –
tawula, Spiraea filipendula L.
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
rozbiorowy ¯ roz` % ˚bra: staropol. rozci'g=y – rozci'gni"ty. maszyna o nap"dzie silnikowym
]$\ s=u/'ca do rozdrabniania na >rut"
rozbi[r(ka ¯ roz` % ˚bra:.
ang. stretched, zbo/e, nasion str'czkowych, poci"-
rozbitek ¯ roz` % ˚bitek ¯ bi:. ros. prostrannyj-prostrannyj, tej s=omy lub siana.
†rozbitowa: czynność. †rozcieczenie †rozdra: czynność
rozb=ysn': ¯ roz` % b=ysk. staropol. staropol.
†rozbogaci: si" proces. rozcie<cz-y:(alnik rozdrapa: ¯ roz` % ˚drapa:.
¯ roz` % cie<czy: ¯ cienki. staropol.
rozbole: ¯ roz` % ˚bole:.
staropol. †rozciekanie proces. †rozdrapi: czynność.
staropol. staropol.
rozb[j ¯ roz` % zb[j-ca(nik.
staropol. rozciera: ¯ roz` % ˚ciera:. †rozdra/a: czynność.
staropol. staropol.
†rozb[r rel.
staropol. rozci"cie ¯ roz` % ˚ci':. rozdra/ni: ¯ roz` % ˚dra/ni:.
staropol.
rozbrajaj'co ¯ roz` % zbroi:. rozcinak ¯ roz` % ˚ci':.
rozdrobni: ¯ roz` % drobni:.
rozbrat ¯ roz` % brat. †rozciska: rozrzuca:.
¯ roz` % ciska: ]rzuca:\. mazur. razdrobiti.
rozbratel spoż. rozdro/e ¯ roz` % droga.
1. kotlet wo=owy bity, rozczapierzy: ¯ roz` % czupryna$
sma/ony z cebul', rozczarowa: ¯ roz` % czary. rozdwoi: ¯ roz` % dwa.
2. cz">: mi"sa wo=owego z grzbietu staropol.
za =opatk'. †rozcz': zacz':, rozpocz':.
¯ roz` % ¢cz': ¯ na(po•cz':. rozdyma: ¯ roz` % dyma:.
niem. rostbraten.
ang. to begin, rozdziawa ¯ roz` % ˚dziw;
rozbroi: ¯ roz` % zbro-i:(ja. ros. nahat;-naczat ¯ nahinat;. osoba szeroko otwieraj'ca usta
rozbrojenie ¯ roz` % zbrojenie. rozczepi: ¯ roz` % czepi: ze zdziwienia, dziwuj'ca si"; gap.
s=owotw. pokr. ˚rozwora ¯ zwarcie.
rozbryzg ¯ roz` % bryzg(a:. rozczesa: ¯ roz` % ˚czesa:.
staropol. rozdzia= ¯ roz` % dzia=.
rozbrzmie: ¯ roz` % brzmie:. staropol.
rozbudowa: ¯ roz` % ˚budowa:. rozcz=onkowa: ¯ roz` % cz=onki.
rozdziawia: ¯ roz` % dziwi: si".
rozbudzi: ¯ roz` % ˚budzi:. rozczochra: ¯ roz` % czochra:. staropol.
†rozbuja: proces. †rozczos=y jęz. †rozdziele geolog.
staropol. staropol. staropol. 1462 roszdzyele –
†rozburzy: czynność. †rozcztanie czynność. grzbiet wzg[rza, wzniesienia,
staropol. staropol. tworz'cy granic".

rozcharakteryzowa: rozczula: ¯ roz` % czu-la:(=o>:. rozdziel-i:(a:(nik(nia

¯ roz` % ˚dzieli:.
rozchichota: ¯ roz` % chichot. †rozczyna ziemie wykarczowane, staropol. rozdzielenie –
przygotowane do uprawy.
rozchmurzy: ¯ roz` % chmura. rozdzia=, cz">: ksi'/ki. ]$\
rozczyn(ia: ¯ roz` % ˚czyna:. ˚rozprowadza:.
rozchodnik bot.
rozczyta: ¯ roz` % ˚czyta:. =ac. dis` % vidua ]wdowa\ ˘
Sedum, ro>lina z rodziny gruboszo-
staropol. dividere ]oddziela:, dzieli:\ ˘staro-
watych, o li>ciach mi"sistych, korze-
franc. diviser, partager,
niach zgrubia=ych, /[=to kwitn'ca; rozczytywa: si" ˚dziwol'g. >redniow. ang. deviden, dividen,
ro>nie na ska=ach, piaskach.
†roz:wierci: czynność. ang. to divide, †Old Polish chapter,
1. Sedum acre L.
staropol. ros. delit;-dielit,
2. Sempervium tectorum L.
rozdel-qt;/it;-rozdiel-jat(it,
2. $ roschodhnik salatum. rozda-:(wa: ¯ roz` % ˚da:.
razluh-at;/itsq-raz=ucz•at(it.
rozchodowa: ¯ roz` % ch[d. staropol.
wo=. 1289 rozdelim-rozdelim
wo=. 1289 rozda-rozda ]rozda=\.
rozchodzi: ¯ roz` % ˚chodzi:. ]roz(po-dzielimy\.
rozdawnictwo ˚ dziwol'g.
staropol. mazur. razdeliti, razdelqti.
rozdarcie ¯ roz` % drze:.
rozchorowa: si" rozdziera: ¯ roz` % drze:.
rozdepta: ¯ roz` % ˚depta:.
¯ roz` % ˚chorowa:. rozd{wi"k ¯ roz` % d{wi"k.
staropol.
†rozchwata: czynność. rozebra: ¯ roze` % ˚bra:.
staropol. rozd"ty jęz.
staropol. rozedma ¯ †dma ]podmuch wiatru\
rozchwia: ¯ roz` % chwia:. med. choroba polegaj'ca na nad-
rozdmucha: ¯ roz` % dmucha:.
rozchwyci: ¯ roz` % ˚chwyci:. miernym rozd"ciu tkanki p=ucnej.
rozdmuchiwa: ˚ dziwol'g.
gr. emphysema ]nadymanie,
rozchyla: ¯ roz` % chyli:. rozd[= geolog. ang. inflation\ ˘ ang. emphysema.
rozci': ¯ roz` % ˚ci':. w'ska, g="boka dolina; w'w[z, jar,
†rozedrze: oczy obr[ci: oczy,
staropol. par[w.
spojrze: ostro.
rozci'gn': ¯ roz` % ˚ci'gn':. rozdrabniacz roln.
rozegna: ¯ roze` % ˚gna:.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.


Wondershare
yy
rozegra: ¯ roze` % ˚gra:.
roz-ejm(jemca ¯ roz` % jem ¯ j':.
starofranc. treve, armistice, suspen-
sion d’armes ]zawieszenie broni\,
ang. armistice, truce,
ros. peremirie-peremirie,
rozejrze: si"
¯ roze` % ˚jrze:.
rozej>: si" ¯ roze` % ˚j>:.
rozepcha: ¯ roze` % ˚cha: si".
rozeprze: ]si"\
¯ roze` % ˚prze: ]si"\.
†rozerwanie bezrz'd, niezgoda. ]$\
rozerwa: ]si"\ ¯ roze` % ˚rwa:.
staropol. rozerwany – roztargniony.
]$\ ang. torn ¯ tear,
ros. razorvannyj-razorwannyj.
rozeschn': si" ˚dziwol'g.
rozes=a: ¯ roze` % ˚s=a:.
rozespa: si" ¯ roze` % ˚spa:.
roze>mia: si"
¯ roze` % ˚>mia: si".
rozeta archit., bot.
1.a. ornament architektoniczny w
kszta=cie stylizowanej, rozwini"-
tej r[/y; ozdoba tego kszta=tu,
1.b. rozeta, okr'g=e okno z promienis-
tym podzia=em, charakterystyczne
dla ko>cio=[w gotyckich,
2. w niekt[rych ro>linach& odziom-
kowe li>cie p"du, u=o/one prawie
na jednym poziomie tu/ nad po-
wierzchni' ziemi.
¯ franc.
rozetka bot., techn., wojsk.
1. ro>lina o symetrycznej rozetce,
2. element sieci wodoci'gowej
w formie kr'/ka otaczaj'cy kran,
3. wojsk. odznaka w formie r[/yczki
wykonanej ze wst'/eczki i naszy-
tej na specjalny pasek; baretka.
rozetrze: ¯ roze` % ˚trze:.
rozezna: ¯ roze` % ˚zna:.
staropol. rozezna: – zrozumie:,
uzna:, rozstrzygn':, odr[/ni:,
rozpozna:. ]$\
ang. become acquinted, to know,
to recognize,
ros. opravdat;-oprawdat,
poznat;-poznat.
†rozga ga='{, ga='zka, witka, r[zga.
niem. rute ]r[zga, pr"t\,
franc. la verge,
p[{ny anglosas. rodd,
>redniow. ang. rodde ˘ ang. rod,
ros. rozga-rozga.
rozgada: si" ¯ roz` % ˚gada:.
rozga="zienie ¯ roz` % ga='{.
rozgardiasz chaos, ba=agan, nie=ad.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
¯ roz` % gard ¯ guard ]str[/, dozor- rozkartkowa: ˚dziwol'g.
ca, w zrozumieniu& =ad, porz'dek\.
rozkaz(a: ¯ roz` % ˚kaza:.
rozgarn': ¯ roz` % ˚garn':.
rozka-z(za:(/e nakaz, przymus wy-
rozgi': ¯ roz` % gi':. konania czego, dosł. wypowiedzenie
woli wykonania zadania przez kogo
rozgl'da: si" ¯ roz` % ˚gl'da:.
roz`, raz` ]spo\ ˘ rozmowa, razem, innego.
spo=em ˘ ¯ roz` ]kto inny, r[/ny\ % kaz ]m[wi:\;
roz•gl'da: si"  spo•gl'da: na co. roz % mowa ˘ rozmowa.
1816 r., zapytanie Jana Zamoyskiego
rozg=o-s(>nia ¯ roz` % ˚g=osi:. †1605 do kr[la Stefana Batorego
rozgnie>: ¯ roz` % gnie>:. †1586, w sprawie schwytanego Samu-
ela Zborowskiego w 1584& „...wys=a=
rozgniewa: ¯ roz` % gniew.
zbroyny hufiec do domu W=odkowey
rozgoni: ¯ roz` % ˚goni:. }w Piekarach pod Krakowem| gdzie
Zborowski przebywa=, tam schwyta:
rozgor'czkowany ¯ gor'czka.
go i pod stra/' do Krakowa }na Wa-
rozgoryczony ¯ roz` % gorycz. wel| przyprowadzi: rozkaza=. Wys=a=
rozgo>ci: si" ¯ roz` % go>:. natychmiast do kr[la z zapytaniem,
iak post'pi: roska/e.”
rozgrabi: ¯ roz` % ˚grabi:.
Zborowskiego >ci"to 1584, maja 26,
rozgraniczy: ¯ roz` % granica. za zgod' kr[la.
rozgrodzi: ¯ roz` % ˚grodzi:. rozka{nik szkoln.
tryb rozkazuj'cy czasownika.
rozgrywka ¯ roz` % ˚gra: ¯ gra.
rozkie=zna: ¯ roz` % kie=zna:.
rozgry{: ¯ roz` % ˚gry{:.
rozgrza: ¯ roz` % ˚grza:. rozklei: ¯ roz` % ˚klei:.
rozgrzeba: ¯ roz` % ˚grzeba:. rozklekotany ¯ roz` % klekota:.
rozgrzew-a:(ka rozk=ada: ¯ roz` % ˚k=ada:.
¯ roz` % grza:. rozko=ysa: ¯ roz` % ko=ysa:.
rozgwar ¯ roz` % gwar. rozkopa: ¯ roz` % ˚kopa:.
rozgwiazda ¯ roz` % gwiazda. wo=. 1289 roskopati-roskopati
]rozkopa:\, roskopyvati-
rozhukany ¯ roz` % huka: ¯ huk. roskopywati ]rozkopywa:\.
rozhu>ta: ¯ roz` % hu>ta: rozkosz najwy/szy stopie< przyjem-
†rozi"=a staropol. rozj"=a ¯ j':. no>ci, upojenia, zadowolenia, rado>ci.
1816 r, przy obl"/eniu Wielkich s=owotw. pokr. kocha: ¯ ko ]razem\
+uk[w 1580 przez Jana Zamoyskiego, % ocha: ]prze/ywa:\.
wys=ane z po/ogami hufy w kilku koch ˘ kosz, Ch ˘ Sz.
miejscach gr[d zapali=y& „Moskale s=owotw. zwi'zane koszmar jako
ugasili nakoniec zai"te w wielu miej- przeciwie<stwo rozkoszu, skrajno>:
scach ognie, ciemno>: nocy rozi"=a w drug' stron"&
walcz'cych.” roz•kosz  kosz•mar.
˚hufiec 1816 r., o przyczynie >mierci kr[la
Nie w interesie Polski by=a obecno>: Zygmunta Augusta 1520–†1572& „...
August pu>ciwszy si" na niewstrze-
Polak[w pod Wielkimi +ukami.
Takie “dokazywania” zako<czy=y si" mi"{liwe roskosze, nadu/yciem ich dni
rozbiorami Polski, po kt[rych lament, swoie przykr[ci=. W r. 1572. 7 Lipca
/e nas rozebrali; >wi"ci Polacy. w Knyszynie, wi"cey przez kobiety
otoczony ni/ przez lekarzow, w 52 roku
rozigra: si" ˚dziwol'g.
wieku swego, /ycia dokona=.” Umiera:
roziskrzy: si" ˚dziwol'g. z powodu choroby wenerycznej...
rozjarzy: ˚dziwol'g. sama rozkosz#
s=owotw. zwi'zane koszmar ]$\ –
rozja>ni: ¯ roz` ]po`\ % jasno. przeciwie<stwo rozkoszy.
rozjazd ¯ roz` % jazda. staropol. rozkoszny –
1. delikatny, wra/liwy,
rozj'trzy: ¯ roz` % j'trzy:.
2. lubuj'cy si" w rozkoszach. ]$\
rozjecha: si" gr. ekstasis ˘ p[{no=ac. ecstasis ˘
¯ roz` % ˚jecha:. starofranc. i >redniow. ang. extasie,
rozjemca ¯ roz` % j':. ang. ecstasy,
ros. vostorg-wostorg.
rozje/d/a: si" ¯ roz` % jecha:. staroros. pridti v= vostorg=
rozjuszy: ¯ roz` % jucha ]krew\. ]franc. etre ravi en extase\.
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
rozkra>: ¯ roz` % ˚kra>:. maj ^ r[d ˘ roz•maity ^ r[/no•rodny. rozm[wi: si" ¯ roz` % ˚m[wi:.
staropol. 1526 rozmayty& O rozmay-
rozkrawacz ¯ roz` % kroi:. rozmrozi: ¯ roz` % ˚mrozi:.
tych rodzayoch pokarmu,
rozkr"ci: ¯ roz` % ˚kr"ci:. staropol. 1532 ...bocziem w tych kxi"- rozmrozi: czas dok. ¯ mrozi: ¯
rozkroczy: ¯ roz` % ˚kroczy:. gach zawieraj' si" wszytki imiona, mr[z ¯ moroz ¯ =ac. mortis, mors.
przezwiska y slowa, ktore mog' by: wg mSjp 1969& «spowodowa: rozmar-
rozkroi: ¯ roz` % ˚kroi:. wymawiane rozmaitym obyczaiem, zni"cie czego, przywr[ci: stan przed
rozkrok ¯ roz` % krok. 1532 Wokabularz rozmaitych i po- zamarzni"ciem, przed zamro/eniem»
trzebnych sentencyj. }˚“mas=o ma>lane”, J.D.|.
rozkruszek zool.
ang. defrost ¯ de` % frost.
Tyroglyphus, roztocz z rodziny o tej rozmaryn bot. Rosmarinus, wiecz-
samej nazwie, wyst"puj'cy w wielu ga- nie zielony krzew z rodziny wargo- rozmy: ¯ roz` % ˚my:.
tunkach; Tyroglyphus farinae – gro{ny wych, rosn'cy w krajach >r[dziem- †rozmys= zamys=, ¯ roz` % my>l.
szkodnik magazyn[w zbo/owych. nomorskich, w Polsce hodowany =ac. intentus ¯ intendere,
jako krzew ozdobny i dla cel[w ang. intent,
rozkruszy: ¯ roz` % ˚kruszy:.
leczniczych. ros. namerenie-namierenie.
rozkrzewi: ˚dziwol'g. =ac. ros marinus ]dosł. farba morza\ ˘
franc. le romarin, ang. rosmarine ˘ rozmy>lnie ¯ roz` % my>l.
rozkry: ¯ roz` % ˚kry:.
rose ∑ Mary ˘ ang. rosemary, roznami"tni: ¯ roz` % nami"tno>:.
rozkrzy/owa: ˚dziwol'g. ros. rozmarin=-rozmarin.
roznieci: ¯ roz` % nieci: ]pali:\.
rozku: ¯ roz` % ku:. rozmarza: ¯ roz` % marzn':.
†rozniemoc si" fizjolog., med.
rozkurcz rozmawia: ¯ roz` % mowa. os=abn':, zachorowa:, rozchorowa:
rozkurz ¯ roz` % kurz. rozmaz(a: ¯ roz` % ˚maza:. si".
rozkwitn': ¯ roz` % ˚kwitn':. ¯ roz` % niemoc ¯ nie % moc.
rozmiar wielko>: czego, d=ugo>:, ang. faint; become sick,
rozla: ¯ roz` % ˚la:. szeroko>:, wysoko>: lub g="boko>:; ros. obmorohit;sq,
rozlecie: si" ¯ roz` % ˚lecie:. wymiar format. vpast; v obmorok.
staropol. rozmiar –
rozlega: si" ¯ roz` % ˚lega:. 1. pomiar, rozmierzenie, proporcja, roznie>: ¯ roz` % ˚nie>:.
rozleniwi: ¯ roz` % le<. 2. garniec. rozochoci: ¯ roz` % ochota
=ac. dimetiri ˘ dimensus ˘ dimen-
rozlepi: ¯ roz` % ˚lepi:. rozogni: ˚dziwol'g; zaogni:.
sio ˘ franc. la dimension, echelle,
rozlewaczka ¯ roz` % la:. proportion, ang. dimension, rozora: ¯ roz` % ora:
rozlewisko ¯ roz` % ˚la:. proportion, scale, rozpacz(liwy(a: psycholog.
la: ˘ rozlewa: % `isko ]zasi"g\. staroros. razm≠r=-razmier ˘ stan beznadziejno>ci, uczucie bezsil-
ros. razmer-razmier. no>ci zwykle spowodowane utrat' na-
rozle{: si" ¯ roz` % ˚le{:.
rozmieni: ¯ roz` % ˚mieni:. dziei, i cz"sto po='czone z kra<cowym
rozliczenie ¯ roz` % liczy:. post"powaniem, dalej nara/aj'cym na
rozmierzy: ¯ roz` % ˚mierzy:.
rozliczny ¯ roz` % liczny. utrat", np. /ycia.
rozmiesza: ¯ roz` % ˚miesza:. ang. dispar•ity(ate.
rozlokowa: ¯ roz` % lokacja.
rozmie>ci: ¯ roz` % ˚mie>ci:. rozpad(a: ¯ roz` % pada: ¯ pad.
rozlu{ni: ¯ roz` % luz.
rozmie>: ¯ roz` % miota:. rozpadlina ¯ roz` % pad % lina
roz=adunek ¯ roz` % =adunek
rozmi"kczy: ¯ roz` % mi"kki. rozpadowy ¯ roz` % b
roz=am(a: ¯ roz` % ˚=ama:.
rozmija: si" ¯ roz` % min':. rozpali: ¯ roz` % ˚pali:.
roz='-ka(czy: ¯ roz` % ˚='czy:.
rozmi=owa: si" rozpa=ka ¯ roz` % pali:.
roz=oga ¯ roz` % ˚=o/y:. ¯ roz` % ˚mi=owa:.
†rozpami"ta: si" wspomnie:.
roz=o/y-:(sty ¯ roz` % ˚=o/y:. rozmin': si" ¯ roz` % ˚min':. ¯ roz` % pami"ta: ¯ pami":.
roz=[g ¯ roz` % b rozminowa: ¯ roz` % ˚minowa:. franc. rappeler, faire penser, faire
ressouvenir de, ang. remind,
rozmach ¯ roz` % mach. †rozmiota: czynność. rozrzuci:. ros. napomnit;-napomnit.
1. si=a, impet, z jakim zostaje wyko- ¯ roz` % miot ]rzut, cisk, kid, tu=\.
nany jaki> ruch, najcz">ciej ruch franc. disperser, eparpilier, rozpanoszy: ¯ roz` % panoszy:.
r"ki, ramienia, semer, >redniow. ang. scateren, rozpasa: si" ¯ roz` % ˚pasa:
2. ruch wykonany zamaszy>cie, schateren ˘ ang. scatter, ¯ pa>: si" ]syci: si" nadmiernie\.
energicznie, nagle, ros. razbrosat;-razbrosat ¯
3. dynamika, energia cechuj'ce rozpa>: si" ¯ roz` % ˚pa>:
raz-raz ]roz`\ % brosat;-brosat. ¯ samoistnie ]rozdzieli: na cz">ci\.
kogo>, jak'> dzia=alno>:,
rozmno/y: ¯ roz` % ˚mno/y:.
lub czyje> dzie=a. rozpatrzy: ¯ roz` % ˚patrzy:.
¯ roz` ]za`\ % mach ˘ macha:. rozmn[/ki
rozpe=zn': ˚dziwol'g.
ang. impetus, swing,
rozmoczy: ¯ roz` % ˚moczy:.
ros. sila dvi'eniq, rozp"dzi: ¯ roz` % ˚p"dzi:.
razmax-razmach. rozmota: ¯ roz` % motek.
rozp"k, rozpuk ¯ roz` % puk ]p"k\.
rozmait-y(e(o>ci jęz. rozmowa ¯ roz` ]wy\ % mowa. s=owotw. pokr. rozpuk, U ˘ ´, Å.
r[/n-y(e(o>ci. wypowiadanie si", wys=awianie si".
rozp"ta: ¯ roz` % p"ta(:
roz•rzutny ^ staropol. wy•rzutny.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
rozpi': ¯ roz` % ˚pi':. 4. posiedzenie s'du. staropol. rozrywka – bystro>: umys=u
staropol. rozprawa – rozprawianie, przemy>lno>:, dowcip, roztropno>:.
rozpi: si" ¯ roz` % ˚pi:.
rozmowa, przem[wienie. ]$\ ]$\
rozpiera: ¯ roz` % parcie. ang. 1. session, 2. settlement, ang. entertainment,
rozpierzchn': ¯ roz` % pierzcha:. 3. treatise, dissertion, †Old Polish wit,
4. ]court of law, law court\ case,
rozpi"to>: ¯ roz` % $ ]zasi"g\. rozrz'd(owy ¯ roz` % rz'd.
ros. 1. sessiq-sessija.
odleg=o>: mi"dzy granicami. rozrzedzi: ¯ roz` % rzadki.
rozprawi: ]si"\ ¯ roz` % ˚prawi:.
rozpi=owa: ¯ roz` % ˚pi=owa:. bezceremonialnie, bezwzgl"dnie za- rozrzewni: ¯ roz` % rzewny.
rozpina: ¯ roz` % ˚pina:. stosowa: swoje prawo, rozstrzygaj'c rozrzuci: ¯ roz` % ˚rzuci:
spraw" na sw' korzy>:, w spos[b ¯ rzuci: w r[/ne strony.
rozpisa: ¯ roz` % ˚pisa:.
cz"sto gwa=towny, z u/yciem prze- ¯ roz` % rzut ]miot, cisk, kid, tu=\.
rozplakatowa: ¯ roz` % plakat. mocy. ˚prawi:. staropol. rozmiota:. ]$\
rozplanowa: ¯ roz` % plan. rozpr"/y: ¯ roz` % pr"/y:(pi- franc. disperser, eparpilier,
rozpl'ta: ¯ roz` % ˚ple>:. na:. semer, >redniow. ang. scateren,
schateren ˘ ang. scatter,
rozpleciny ¯ roz` % pl'ta:. rozproszy: ¯ roz` % proch.
ros. razbrosat;-razbrosat ¯
rozp=adzanie rozradzanie, †rozprowadzi: rozdzieli:, roz='czy:. raz-raz ]roz`\ % brosat;-brosat.
¯ roz•p=[d, roz•r[d, Ø ^ A, ˚rozdzieli:.
rozrzutnik ¯ roz` % rzut ]cisk\
koncepcji 002.A& wsp[lne roz`, rozprowadzi: ¯ roz` % ˚prowadzi:. 1. osob. cz=owiek trwoni'cy maj'tek,
p=[dr[d ˘ p=adrad. rozpru: ¯ roz` % pru:. 2. roln. maszyna do rozrzucania
u/ywanie nazw narz'd[w p=ciowych i obornika.
czynno>ci z nimi zwi'zanych, g=[w- †rozprza prawn., zdarz. sp[r s'dowy.
ros. rasprq-rasprja ]sp[r, k=[tnia\. staropol. wyrzutny – rozrzutny. ]$\
nie z kopulacj', zakazane jest w >wiecie staronord. prawdop. tethja ]nawozi:
zak=amanych; traktowane jako ˚wul- rozprz'c ¯ roz` % prz"g. ¯ naw[z\, >redniow. ang. tedden,
garyzmy. ˚dziwol'g, u/ywa si" wyprz'c. ang. ted ˘ tedder ]rozrzutnik >wie-
ale ludzie rodz' si", mimo tego/. /o ci"tej trawy, by sch=a\.
rozprzeda: ˚dziwol'g; wyprzeda:.
rozp=aka: si" ¯ roz` % ˚p=aka:. rozpr"/enie ¯ roz` % pr"gierz. rozsad-a(nik ¯ roz` % ˚sadzi:.
rozp=aszczy: si" ¯ na p=asko. rozprzestrzeni: rozsadzi: ¯ roz` % ˚sadzi:.
rozp=ata: ¯ roz` % p=ata:. ¯ roz` % przestrzeni: ¯ przestrze<. rozs'dek ¯ roz` % s'd ]my>l\,
rozp=odek ¯ roz` % p=[d. rozpuchn': ˚dziwol'g. pokr. os'd.
staropol. rozs'dek – rozs'dzenie,
rozp=yn': si" ¯ roz` % ˚p=yn':. rozpuk ¯ roz` % puk ˘ p"k.
rozstrzygni"cie, decyzja, wyrok.
rozp=ywa: si" ¯ roz` % ˚p=ywa:. †rozpukn': si" p"kn': ]$\. ˚rzeczenie.
rozpocz': ¯ roz` % pocz':. ¯ roz` % s=aw.-ros. puk ]p"k, p'k\ =ac. sensus ¯ sentire,
U ˘ Å, ´. franc. sens, ang. sense,
rozpogodzi: si" ¯ pogoda. ang. burst. ros. razum-razum ¯ um-um,
rozpo=owi: ¯ roz` % po=owa rozpust-a(ny ¯ roz` % ˚pu>ci:. rozs'dzi: ¯ roz` % s'dzi: ¯ s'd.
rozporek ¯ roz` % parcie. rozpuszczaln-y(ik wo=. 1289 rossudi†-rossudit
¯ roz` % ˚pu>ci:. ]rozs'dzi\.
rozporowe rury
rozpu>ci: ¯ roz` % ˚pu>ci:. rozsia: ¯ roz` % ˚sia:.
rozporz'dzenie ¯ roz` % rz'dzi:.
wo=. 1289 rosp¨]ati- rozsi'>: si" ¯ roz` % ˚si'>:.
rozpo-strzec(>ciera: si"
rospuszczati ]rozpuszcza:\. si'>: wygodnie, szeroko, rozeprze:
¯ roz` % ci'ga: si"
rozpylacz ¯ roz` % py=. si" usiad=wszy.
rozpowiedzie: s=owotw. pokr. siedzie: ¯ sad.
¯ roz` % ˚powiedzie:. rozpyta: si" ¯ roz` % pyta:. staropol. rozsi'>: si" –
rozpowszechnia: rozr'ba: ¯ roz` % ˚r'ba:. rozst'pi: si".
¯ roz` % powszechny. rozrachunek ¯ roz` % rachunek. rozsiew(a: ˚dziwol'g.
rozpozna: ¯ roz` % pozna:. rozradowa: ˚dziwol'g; roz ^ u rozsiod=a: ¯ roz` % siod=o.
rozp[r ¯ roz` % p[r ¯ parcie. potencjalnie ˚dziwol'g.
rozrobi: ¯ roz` % ˚robi:.
rozpracowa: ¯ roz` % ˚pracowa:. rozs=awi: ¯ roz` % ˚s=awi:.
rozrodzi: si" ¯ roz` % ˚rodzi:.
rozprasza: ¯ roz` % proch. rozsmakowa: si" ¯ smak.
rozrosn': si" ¯ roz` % ˚rosn':.
rozpraw-a(ia: rozsmarowa: ¯ roz` % ˚smarowa:.
rozr[ba ¯ roz` % rabia:.
1. szerokie omawianie czego ˘ rozsnuwa: ¯ roz` % snu:.
prawi: kazanie, rozr[/ni: ¯ roz` % r[/nica.
rozsro/y: si" ¯ roz` % srogim by:.
2. za=atwienie, rozstrzygni"cie rozruch ¯ roz` % ruch.
jakiego> sporu, zatargu, itp., rozsta: si" ¯ roz` % ˚sta: ]si"\.
rozrusznik ¯ roz` % ruszy:.
najcz">ciej zbrojne ˘ rozprawi: si" rozstaj(ny ¯ roz` % stanie.
z przeciwnikiem, rozruszy: ¯ roz` % ˚ruszy:.
3. praca naukowa o wybranym rozstawi: si" ¯ roz` % ˚stawi:.
rozrysowa: ¯ roz` % ˚rysowa:.
zagadnieniu, studium, traktat, rozst'pi: si" ¯ roz` % ˚st'pi:.
rozrywka ¯ roz` ]ode`\ % rwa:.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Wondershare
yy
rozst"p ¯ roz` % st'pi:.
rozstr[j społ., fizjolog.,
dosł. zaburzenie.
wielce stare, dlatego znaczenie omal
zatarte; wg mSjp 1969 ]wychodzi
obecnie z u/ycia\& brak =adu, porz'd
ku; rozpr"/enie, dezorganizacja.
u/ywane zwykle do zaburze< /o='d-
kowych& rozstr[j /o='dka, ang. sto-
mach upset ¯ up ]do g[ry\ % set ]osado-
wienie\,
wg mnie, wsp[lne z wo=. 1289
rastroiti ]burzy:\ ¯ ras ]roz\ %
stroi: ]budowa:\, ale nie rozbudowa:
]powi"kszy: budowl"\, roz` jako
odwrotno>: czego& wi'za: – roz-
wi'za:.
wo=. 1289 rastroœa ]burzysz\.
†rozstrzela: si"
rozprasza: si", rozpierzcha:. ]$\
rozstrzala: ¯ roz` % ˚strzeli:.
rozstrzeliwanie ˚dziwol'g.
rozstrzygn': ¯ roz` % strzyga.
zadecydowa:, po uprzednim rozwa-
/eniu.
rozsun': ¯ roz` % sun':.
rozsy=a: ¯ roz` % s=a:.
rozsypa: ¯ roz` % ˚sypa:.
rozsypka potencjalnie ˚dziwol'g.
†rozsu: si"
rozsypa: si", rozpa>: si". ]$\
ang. fell apart.
rozszala=y ¯ roz` % szale: ¯ sza=.
rozszarpa: ¯ roz` % szarpa:.
rozszczebiota: si" ˚dziwol'g.
rozszczepi: ¯ roz` % ˚szczepi:.
rozszed= si" ¯ roz` % ˚szed=.
rozszerza-:(lno>: czynność.
staropol. rozwodzi:. ]$\
niem. ]sich\ erweitern,
franc. elargir, etendre,
ang. widen,
ros. raswirat;-rasszirat.
rozszyfrowa: ¯ roz` % szyfr
roz>ciela: ˚dziwol'g.
roz>mieszy: ¯ roz` % >miech
roz>piewa: si"
¯ roz` % ˚>piewa:.
roz>rubowa: ˚dziwol'g.
roz>wieci: ¯ roz` % ˚>wieci:.
roztaja: ˚dziwol'g.
roztargnienie ¯ roz` % ˚targa:.
staropol. roztargn': si" –
rozerwa: si".
staropol. roztargnienie –
rozdarcie, niezgoda. ]$\
ang. distractedness,
†Old Polish quarrel, difference,
dispute, ros. rasprq-rasprja.
roztasowa: ˚dziwol'g.
†rozterk, roztyrk 1. niezgoda, wa><,
2. gniew, b[jka, 3. chaos, zam"t. ]$\
ang. 1. dissent, quarel, alterca-
tion, dispute, 2. brawl, 3. chaos,
ros. 1. ssora-ssora, 2. ssora,
svara-swara, bran;-bra<,
rozterka stan polegaj'cy na niemo/-
liwo>ci dokonania wyboru wskutek
sprzecznych ze sob' przes=anek.
roztkliwi: ¯ roz` % tkliwo>:
rozt=uc ¯ roz` ]po\ % ˚t=uc.
†roztocharz handlarz ko<mi. ]$\
ang. horse trader.
roztocze zool.
rz'd drobnych paj"czak[w, obejmu-
j'cy drobne formy l'dowe i wodne,
paso/ytuj'ce na ro>linach, np. roz-
kruszek, lub zwierz"tach i ludziach,
np. kleszcze, >wierzbowce.
roztoczy: ¯ roz` % ˚toczy:.
roztoka geolog.
dolina g[rska wy/=obiona przez
potok; potok g[rski.
roztopi: ¯ roz` % ˚topi:.
roztratowa: ˚dziwol'g; roz ^ s
roztr'bi: ¯ roz` % ˚tr'bi:.
roztr'ci: ¯ roz` % ˚tr'ci:.
roztropny ¯ roz` % tropi:.
†roztruchan rodzaj ozdobnego
kielicha do wznoszenia toast[w.
roztrwoni: ¯ roz` % trwoni:.
roztrzaska: ¯ roz` % trzaska:.
roztrz'sa: ¯ roz` % trz'sa:.
roztrzepany ¯ roz` % trzepa:.
roztrz"siony ¯ roz` % trz'>:.
roztw[r ¯ roz` % tw[r ]ciecz\.
rozty: si" ¯ roz` % ty:.
†roztyrk ˚rozterk. staropol. YE.
rozum(ny(owa:(owanie(owy jęz.
¯ roz` % um ]synomim\, my>l,
m'dro>:, wiedza.
staropol. rozumie: ¯ rozum –
1. rozs'dek,
2. rozumienie, pojmowanie,
3. sens, znaczenie czego>,
4. pomys=, fortel, podst"p, chwyt.
ang. ]umys=\ intellect, ]zdolno>:
pojmowania\ understanding,
]w=adze umys=owe\, reason,
]rozs'dek, spryt\ wit.
ros. razum-razum ¯ um-um.
szum. ZU ]m'dry\, mazur. razum,
wo=. 1289 rozoum≠[-rozumieju,
razoum≠≥-razumieja ]rozumi"\,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
ourazoum≠a -urazumieja ]rozu-
mie\, rozoum≠[]i-rozumiejuszczi
]rozumiej'cy\, rozoum-rozum, ra-
zoum=-razum ]rozum\, razum≠†-
razumiet ]rozumie\,
po(do(wy(z-rozumie:, zarozumia=y.
~rozumie: czas niedok. ¯ rozum.
mie: >wiadomo>: zachodz'cych
proces[w opartych na logice, zwi'z-
k[w zachodz'cych mi"dzy rzeczami,
zjawiskami.
aspekt wynik=y z nauki, nauczania
– wyk=ad[w w formie s=ownej, lub
osobistych do>wiadcze< z natur'.
ros. ponimat;-ponimat,
ang. to understand, to comprehand.
po•rozumie: si" – wymieni: my>l]i\
stanowiska, na odleg=o>:,
cz"sto przy pomocy po>red-
nika, np. go<ca, telefonu.
do•rozumie: – doda: sobie my>l nie-
zako<czon', cz"sto celowo
wy•rozumie: – pob=a/y:, wchodz'c
w sytuacj" osoby post"pu-
j'cej {le, niew=a>ciwie, w
trudnym dla niej po=o/eniu
z•rozumie: – poj':, pochwyci:
przekazywan' my>l;
nauka ¯ uk ]j':\
Nie nale/y& za•rozumia=y.
rozwadnia: ¯ roz` % woda.
†rozwadza: jęz. rozbraja:, godzi:
przeciwnik[w. ]$\
rozwa-ga(/ny rozs'dek, przezor-
no>:, zastanawianie si" nad czym.
staropol. nierozmy>lnie –
nierozwa/nie. ]$\
ang. ]roztropno>:, rozwaga,
ostro/no>:\ prudence,
]rozwa/anie\ consideration,
ros. blagorazumie-b=agorazumie,
ostoro'nost;-ostoro/nost,
rassmatrivanie , razmyw-
lqnie, obdumyvanie.
rozwali: ¯ roz` % ˚wali:.
rozwar-cie(ty
rozwa/ny ¯ roz` % waga.
rozweseli: ¯ roz` % weso=y.
rozwia: ¯ roz` % ˚wia:.
rozwi'za: ¯ roz` % ˚wi'za:.
rozwichrzy: ¯ roz` % wicher.
rozwidlenie
¯ roz` ]dzia=\ % widlenie ¯ wid=y.
wg mSjp 1969& 1. rzecz. od czas.
rozwidli: si", 2. «miejsce w kt[rym
nast"puje rozdzielenie si" czego na
dwie lub wi"cej odn[g ]zwykle rzeki\;
rozdzielenie»
}rzeczownik od czasownika... na opak,
bo to rzeczowniki wyda=y czasowniki,
np. piasek ˘ piaskowa:, nit ˘ nitowa:,
>ruba ˘ >rubowa:, krok ˘ kroczy:, buda
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
˘ budowa:, itp., J.D.|. 2. przedmiot maj'cy kszta=t rogu, nie, pochodzenie, rodzaj, spos[b,
=ac. axilla, 3. Ceratonia siluqua, drzewo wiecz- maniera\.
ang. axil ]g[rny k't mi"dzy li>ciem nie zielone z rodziny str'czkowych, s=aw. sem;œ ]r[d, krewni\,
a ga='zk', lub mi"dzy pniem z kt[re- o jadalnych str'kach, uprawiane ros. sem;q-semja ¯ gr. `hemia
go ona wyrasta\. w krajach >r[dziemnomorskich; ¯ haima ]krew\.
rozwidnia: si" ˚dziwol'g. owoce tego drzewa; chleb >wi"- wo=. 1289 ro'stva-ro/stwa
toja<ski, ]narodzenia\.
rozwielitka zool. 4. ro/ki – wyrostki cia=a wyst"puj'- roditi-roditi ]rodzi:\, rodom=-
Daphnia, ma=y skorupiak /yj'cy w ce u niekt[rych zwierz't bezkr"go- rodom ]rodem\, srodnik=-
s=odkich wodach; dafnia. wych, w okolicy otworu g"bowego, srodnik ]rodak\.
rozwiera: ¯ roz` % ˚wiera:. s=u/'ce jako narz'dy dotykowe; goth. kuni ˘ lit. kunigas ]okupant
czu=ki. nordyckiego pochodzenia w=adaj'cy
rozwierci: ¯ roz` % ˚wierci:.
litewskim ch=opem\; anglosas. cynn,
¢ro/ci str'czki.
rozwiesi: ¯ roz` % ˚wiesi:.
staroros. ro';ci-ro/ci, pokr. holend. kunne, >redniow. ang.
rozwie>: ¯ roz` % ˚wie>:. ros. struhki-struczki, kyn, kun, ken]ne\, ang. kin,
ang. pod, shell. ˘ pol. opiekun.
rozwiewa: ¯ roz` %
¢ro/en zaostrzony pal. ¯ rog ]r[g\. †r[g, rog, ro/ny
rozwie{: ¯ roz` % ˚wie{:. 1. grani•ca(czny ˘ rog % gate ˘ ro-
staroros. ro'en-ro/en,
rozwija: ¯ roz` % ˚wija:. ros. zaostrennyj kol. gatka ]brama wylotowa z grodu\,
zd¶ro/ny ]wykraczaj'cy granice
rozwik=a: ¯ roz` % ˚wik=a:. ro/en narz. przyzwoito>ci, moralno>ci\,
rozwini"ty ¯ roz` % ˚win':. narz"dzie kuchenne w postaci dr'/- 2. wysok•o(i ˘
ka /elaznego, na kt[ry nadziewane p•r[g ]dolna cz">: futryny drzwio-
rozwle-c(k=y ˚dziwol'g.
jest mi"so i, obracane, pieczone nad wej przy wej>ciu do chaty\,
rozw=[czy: ˚dziwol'g. ogniem. d•rogi ]wysoko ceniony\, s=owotw.
rozwodni: ¯ roz` % ˚wodni:. ro/no, ro/en pokr. s=aw.-ros. gordyj ]wynios=y,
anglosas. spitu, hardy, ang. haughty, proud\,
†rozwodzi: ¯ roz` ]dzia=\ % wie>:.
pokr. niem. spitz ]szpic\, ˚wysoko>:.
rozszerza:, rozprzestrzenia:. ]$\
niem. ]sich\ erweitern, >redniow. ang. spite ˘ ang. spit, staropol. rog, roog, ¢gelyny rog ˘
franc. elargir, etendre, ros. vertel-werte= ¯ =ac. verte. w deklinacji& od rogow, dobiwa
ang. widen, rogow, za rogi, aczbi rogem,
ro/ny jęz., sport. ¯ r[g.
ros. raswirat;-rasszirat, 1466 obyema rogoma, dwa rogy
w pi=ce no/nej& rzut pi=k' wykonany
pasprostranqt;-rasprostranjat. motylyowa –
z rogu boiska; r[g, korner.
1. u zwierz't& charakterystyczna
rozwodzi: si" ¯ roz` % ˚wodzi: r[d pokr. parzysta ]wyj'tkowo pojedy<cza\
rozwora dr'/ek ='cz'cy przedni' i dosł. krewni; spokrewnieni cz=onkowie naro>l na ko>ci czo=owej, te/ w
tylni' cz">: podwozia wozu konnego, w czasach wsp[lnoty plemiennej. odniesieniu do owad[w,
rozwarcie zabezpieczone sworzniem. staropol. 1437 rod cognacio ˘ 2. przedmiot zrobiony z rogu,
rozwora ¯ rozwarcie ¯ zwarcie. w deklinacji& 1413 rodem, 3. substancja rogowa tworz'ca kopyto,
s=owotw. pokr. rozdziawa. 1427 y rodu; swego rodv drvgego 4. naro/nik, miejsce zetkni"cia si"
rodv; s wlostnego rodu; se dwu jakiego> przedmiotu.
rozwo/enie ˚dziwol'g. rodu; rodu; w swem rodu; twemu 5. kozi rog, ca 1455 koszy rog –
rozw[d(ka ¯ roz` % ˚w[d. rodu; po wszech rodzyech; bot. Lycium ]$\.
rozw[j ¯ roz` % zw[j, wini"cie. s rodv – Ss 2011& staropol. narogi – ziemia
1. osoby posiadaj'ce wsp[lnego pograniczna ]$#\
rozw[zka ˚dziwol'g. przodka, rodzina, nar[d, plemi", ukraina ¯ u ^ na, % s(kraj\.
rozw>cieczy: ¯ roz` % w>ciek=o>:. 2. pochodzenie, urodzenie, ang. borderland,
3. gatunek, odmiana, ros. pogranihnaq zemlq,
rozwydrzenie ¯ roz` % wydra. 4. p=e:, zesp[= cech. okraina-okraina. ˚rogi.
rozzieleni: si" ˚dziwol'g. Ss2011& staropol. r[d –
1. r[g, rog-i(owy anat.
w u/yciu& zazieleni: si", np. wiosn'. 1. nar[d, plemi",
1. anat. kostnopodobne narz"dzie wal-
rozziew ¯ roz` % ziew. 2. narodziny, por[d.
ki wystaj'ce z g=[w kr[w i baran[w,
staroros. rod=-rod ˘ pol. rodzina.
rozz=o>ci: ¯ roz` % z=o>ci:. ang. horn, ˚wysoko>:,
s=owotw. baz' nord. rot ]korze<\, ‘jaki
rozz=oszczony ˚dziwol'g. 2. łow. do polowania.
jest tw[j r[d$» TD; staronord. rot,
3. zool. u niekt[rych g'sienic&
rozzuchwali: ¯ roz` % zuchwa=y. >redniow. ang. i p[{ny anglosas. rote,
wyrostek na ko<cu odw=oka.
ang. root, i nie wykluczone borrod,
roz/alony ¯ roz` % /al. u >limaka& d=ugie wyrostki z umiesz-
s=owotw. koncepcji ˚025& to bear }bor|
czonym na ko<cach narz'dem
roz/arzony jęz. ¯ roz` % /ar. ]rodzi:\, born ]urodzony\; ostatnie
wzroku,
mazur. raz'ennym ]bor\ ma=o prawdop.
4. nask[rek zgrubia=y na kopycie,
]roz/arzonym\. r[d ˘ rodzi•:(c(na ]lub odwrotnie\,
na skorupie u /[=wi, tw[r na nosie
†roz/ec zapali:, ¯ roz` % /ec ]pali:\. rodak, rodow[d, nar[d i inne.
nosoro/ca,
ang. make fire, to set on fire, r[d ]korze<\, {•r[d•=o ]pocz'tek\
5. substancja, z kt[rej utworzone s'
ros. pod'eh;-pod/ecz. wody lub rzeczy ]˚=o – woda, rzecz\.
wyrostki zwierz"ce, u/ywana do
maj ^ r[d ˘ roz•maity ^ r[/no•rodny.
ro/ek drzew., zool. ¯ r[g. wyrobu r[/nych przedmiot[w,
ros. rod= ]rasa, rodzina, urodze-
1. ma=y r[g, 6. muz. instrument muzyczny lub syg-

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.


Wondershare
yy
na=owy, zrobiony z tej substancji lub
metalu; prosty typ waltorni,
7. dawn. sto/kowe naczynie do prze-
chowywania prochu, tabaki; rodzaj
pucharu,
8. ostry, wygi"ty =ukowo przedmiot,
stercz'cy, ostry koniec czego,
9. zbieg dwu brzeg[w p=askiego
przedmiotu; naro/nik,
10. k't mi"dzy dwoma >cianami.
11. sport. rzut ro/ny.
s=owotw. baz' hor  roh – rogi u g[ry,
na =bie zwierz"cia; tak/e g[ra&
g[r  r[g, koncepcji s=owotw. 022.
staro•ang.(franc. bugle.
starofranc. la corne, le cor, anglosas.,
niem. >redniow. ang. i ang. horn,
staroros. rog=-rog, ros. rog-rog.
ro/ek ro'ok gorn.
2. r[g k't, ˚k't, Katowice;
my>low' baz' ‘ostrze» – ostre za=a-
manie si" dw[ch p=aszczyzn ]k't w
mieszkaniu, tj. przestrze< w pobli/u
zetkni"cia si" dw[ch >cian, szczyt
dachu\, kraj ˘ kraj(a:(ka, dranica,
rani: ]ci': ostrzem broni siecznej,
k=uj'cej, no/em\, baran, gra< i dra<
]ostro obchodz'cy si" z kim\, naro/ny
]w obr"bie rogu pomieszczenia, bu-
dowli\.
gr. ankylos ˘ =ac. angulus ˘
niem. winkel ]k't, zak'tek\,
franc. angle ]k't\, ang. angle ]k't\,
ros. ugol-ugo=.
r[j jęz., owad., astr., lotn.
1. owad. pszczo=y z jednego ula,
osy, trzmiele z jednego gniazda,
2. roje – wielka gromada owad[w,
ptak[w,
3. astr. grupa meteor[w, zwykle sk=a-
daj'ca si" z resztek meteor[w,
4. lotn. grupa samolot[w lec'cych
w pewnym szyku.
etymologia&
1. :ma, wiele, pokr. roi: si",
2. my>l ^ r[j ˘ z•my>lony – u•rojony.
z•my>l•enie ^ u•roj•enie, ˚nr 002.A.
my>l ^ d[= ˘ zmy>lny ^ zdolny.
r[j ]my>l, raj ^ g[ra, Ø ^ A\ 
jar ^ d[= ˘ zdolny... na opak;
kraj ¯ k ]do\ % raj ]granica ¯ gra<\,
zdr[j ¯ reja: ]wyp=ywa:\.
staropol. 1472 roy, royg,
ca 1500 roy pczol ˘
w deklinacji& 1448 ne zw'l rogyv,
royoph, 1449 ¢czthyrzey royoph,
w swoyem royu, 1450, 1451 roye
– pszczo=y jednego gniazda.
franc. essaim, anglosas. swearm,
niem. schwarm ]r[j, rojowisko\,
>redniow. ang. i ang. swarm ]1.
du/a liczba pszcz[= wiedziona przez
kr[low', opuszczaj'c' jedno mrowie,
gromad", dla innej, by za=o/y: drug',
2. kolonia pszcz[= w gromadzie innych,
3. ogromna, przemieszczaj'ca si"
masa insekt[w, 4. id'cy t=um ludzi,
t=uszcza, 5. w biologii, masa jednoko-
m[rkowych organizm[w, zdolnych do
spontanicznego poruszania si"\,
ros. roj-roj, tolpa-to=pa.
r[jka owad.
1. u pszcz[=& opuszczanie ula przez
star' kr[low' z cz">ci' robotnic
przed za=o/eniem nowego gniazda;
czas rojenia si",
2. okres parzenia si", lub masowego
pojawiania si" owad[w; zak=adanie
nowych gniazd.
†r[>: proces. ¯ rosn': ¯ rost.
staropol. roszcz, roscz ˘
w deklinacji& rosla, roszly, roszla,
rosl, roszczczye, rozl, nye
roszczy –
1. o istotach /ywych& rozwija: si"
powi"kszaj'c rozmiary i si=y, g=-
[wnie w pion, wzrasta:,
2. o przedmiotach martwych zwi"-
ksza: si", powi"ksza: swe rozmiary,
3. pot"gowa: si", nasila: si",
4. tkwi:, wro>ni"tym by:.
staropol. do(ob(od(przy(u(wy(za(
(z•r[>:, nad(od•rasta:,
ro>ci: si", odro>ci: si".
za(u(prze(przy(ob(do(pod(wy(wz(
(z(roz•rosn': ]si"\, na(po(od•rost.
r[w
1. dosł. ziemia; og[lnos=aw. nazwa
poziomej rozpadliny w ziemi, cz"sto
wype=nionej wod', R[wno, R[wne
]Staroziem ¯ `no, `ne – staro`\,
Kotor[w,
2. poziom ˘ r[wnoleg=y ]gdy pad –
pion ˘ prostopad=y\. ˚pion, poziom,
3. d[=, gdy rew, row, sok ^ g[ra ˘
krew ]dosł. do g[ry\, posoka, brew
i brow, zarzewie. ˚r[wnina.
r[w ]poziomo, tak samo\ ˘ r[wno
]tyle samo\, r[wnowaga, r[wnina,
s=owotw. poj"cie k=adki&
k=ad ]r[wno\ ¯ k=a % =ad ]k=a>: %
woda\; k=a>: ¯ k•=o/y:, k=ad ^
le/]e:\; `[w, `awa, `=a(d ]woda\
s=owotw. pokr. przy(do•k=adnie
]adekwatnie ¯ adequate ¯ aqua\.
staropol. 1427–1431 dictam row,
1437 yako ten row ˘
w deklinacji& 1410 trzemy rowy,
czszo rowem gidze, 1419 z rowu,
1434 kaszala zaoracz rowa –
1. przekop, d[= pod=u/ny wykopany
w ziemi, cz"sto prowadz'cy wod",
2. przekop czy te/ nasyp, wa=,
3. gr[b, mogi=a.
wo=. 1289 rov=-row ]r[w\, rovy-
rowy ]rowy\, staroros. rov=,
ros. rov, rva, prus. rawis, lit. rawas,
Ø ^ A. R[w mog=oby wyda: Rawa,
gdzie wa – woda, ale rawa ]las\, a
czyt. wspak – Awar, przez przypadek,
lub nie.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
†r[wiennik, r[wie< jęz.
staropol. rowennyk.
nye rownya ˘ rowny – r[wny komu>.
r[wie>ni-k(ca jęz.
r[wnolatek, o tej samej liczbie lat.
staropol. rowiennica –
r[wie>nica, towarzyszka.
=ac. co` ]razem\ % aevum ]wiek\ ˘
p[{no=ac. coaevus ˘ ang. coeval,
ros. sovremennik-sowremiennik.
r[wna: czynność. ¯ r[wno.
1. g=adkim czyni:,
2. szereg tworzy:, lini" prost',
3. usuwa: rozbie/no>ci, czyni: co
jednakowym, takim samym.
staropol. rownacz ˘
w deklinacji& 1453 szyw rowna;
schy' rownasch –
1. r[wnym by:,
2. stawa: si" r[wnym.
staropol. przy(u(z(przy(z•r[wna:,
por[wna: si".
~r[wna: czas niedok.
pozbywa: r[/nic, rozbie/no>ci&
a. g=adzi:,
b. w grupie ludzi – stawa: w linii
prostej.
s=owotw. baz' r[w ]poziom, ang. le-
vel\ ˘ r[wnoleg=y, r[wnina, r[wno>:,
r[wnowaga, gdy pad ]pion\ ˘ prosto-
pad=y, opad.
ros. uravnivat;-urawniwat,
ang. to equalize.
po•r[wna: – rozwa/a: cechy obu
przy•r[wna: – zbli/y: jedno do
drugiego
do•r[wna: – zr[wna: si" z osob'
wiod'c'
pod•r[wna: – troch"
wy•r[wna: – ca=kowicie
z•r[wna: si" – sta: si" r[wnym
r[wnanie mat.
r[wno>:, w kt[rej pewne wyst"puj'ce
w niej zmienne opisane niewiado-
mymi.
†r[wnia geolog.
staropol. ¢rownya ˘
w deklinacji& na rowni, po rowni,
1471 na rowny – r[wnina.
r[wnia p=aski teren, p=aszczyzna ˘
r[wnia pochy=a.
r[w•nina  dol•ina, ØOE;
rew ]g[ra\ ˘ k•rew ]do g[ry\,
r[w ]d[=\.
staropol. r[wnia – r[wna miara.
ang. ]r[wnia\ plane, level,
]r[wnia pochy=a\ incline plane,
]na r[wni z kim>\ on the same
level, ros. ploskost;-p=oskost,
ploskaq poverxnost;,
]r[wny\ ravnyj-rawnyj.
†r[wnianka wi'zanka, bukiet.
starofranc. boschet ˘ bosquet ˘
franc.-ang. bouquet,

Wondershare
yy
ang. bouquet, bunch of flowers,
ros. buket-bukiet.
r[wnie(/, r[wno jęz.
1. w por[wnaniach& tak(tyle samo,
jeszcze i to, wi"cej, i tamto, tak/e.
2. a/ tak, tak bardzo, w takim stopniu.
staropol. rownye –
1. bez r[/nicy,
2. jednakowo, na jednakowe cz">ci,
3. dok=adnie,
4. dobrze, nale/ycie,
5. stosownie do czego>, proporcjo-
nalnie.
staropol. rowno –
1., 2., 3. – jak wy/ej,
4. poziomo p=asko.
5. spokojnie.
r[wnie/ jęz. tak/e, te/.
r[wnik geogr.
najwi"kszy r[wnole/nik, dziel'cy
Ziemi" na dwie p[=kule& p[=nocn' i
po=udniow'.
r[wnin-a(ny geogr. ¯ r[wno.
obszar p=askiej powierzchni l'du.
r[wno(>: jęz.
1. tyle samo,
2. p=asko, bez do=[w,
3. nie zostaj'c w tyle,
4. miarowo, jednostajnie,
5. dok=adnie, >ci>le.
do(po(przy(wy(z•r[wna:, r[wnina,
r[wnie/ ]tak/e\, r[wie>nik, r[wnia.
¯ =ac. adaequatus,
ang. adaquate, ˚r[w, r[wno`.
r[wno~ jęz.
pierwsza cz">: wyraz[w z=o/onych
wskazuj'ca na niezmienno>: z pod-
staw', ˘ r[wnolatek ]r[wny tym la-
tom\, r[wnoleg=y ]tak samo le/'cy\.
r[wno` jest w s=owotw. zwi'zku z
r[/no`, i jest to rzecz nieznana s=ow-
nikarzom, s=owotw. koncepcji 002.A
– ten sam sk=ad liter z wyj'tkiem
jednej& N?, tak i ni/wy/, i szereg
innych, ='cznie z
hist•oria ]rzeczywisto>:, istina\ 
te•oria ]k=am\ ˘ za•=o/enie(k=amanie.
r[wnoboczny jęz., geometr.
maj'cy takie same boki i k'ty.
r[wnobrzmi'cy ¯ brzmienie.
r[wnoczesny jęz. ¯ czesne ¯ czas.
odbywaj'cy si", zachodz'cy w tym
samym czasie.
†r[wno: astr. nocy r[wno:.
staropol. XV w. noczy rownocz
equinoccium –
r[wnonoc, zr[wnanie dnia z noc'.
r[wnoimienny jęz., fiz.
o =adunkach elektrycznych tego sa-
mego znaku.
†r[wnokr"t geogr., szkoln. yx
r[wnole/nik.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
staropol. XV w. rownokrath.
r[wnolatek ¯ r[wno` % lat.
r[wnoleg=obok geometr.
czworok't o r[wnoleg=ych bokach
naprzeciwleg=ych.
r[wnoleg=o>cian geometr.
graniastos=up kt[rego podstawy s'
r[wnoleg=obokami.
r[wnoleg=-y(a jęz., geometr.
jednakowo odleg=y we wszystkich
punktach w stosunku do czego>.
r[wnoleg=a linia – linia prosta r[wno-
leg=a do innej prostej lub p=asz-
czyzny.
r[wnole/nik geogr.
jedno z umownych k[= na Globie,
kt[rych p=aszczyzny s' prostopad=e
do osi Ziemi.
r[wnomierny jęz. ¯ miera ]miara\.
wyst"puj'cy w jednakowej, sta=ej
ilo>ci lub jako>ci, w r[wnych, takich
samych, odst"pach czasu; r[wny.
r[wnonoc astr.
zr[wnanie dnia z noc', gdy d=ugo>:
dnia jest r[wna nocy, 21 marca –
wiosenna, i 21 wrze>nia – jesienna.
wg mSjp 1969& «por[wnanie dnia z
noc'; chwila gdy S=o<ce widoczne
jest >ci>le na r[wniku niebieskim i
jednakowo d=ugo przebywa ponad i
pod horyzontem» – wysoce naukowo,
tak wysoko, /e a/ niezrozumiale.
Trzy sprawy&
• nie por[wnanie, lecz zr[wnanie;
por[wnanie nie gwarantuje r[wno>ci
]znajomo>: j"zyka polskiego#\,
por[wnanie ^ ang. comparison,
zr[wnanie ^ ang. equalization,
• “chwila” ^ moment, k=[ci si" z
“d=ugo” ]jednakowo d=ugo przebywa\ a
wi"c trwa czas jaki>; w ka/dej obranej
chwili S=o<ce nie mo/e by: jednocze-
>nie ponad i pod horyzontem, poza
jednym, szczeg[lnym momentem, i
moment ten zapewne autorzy S=ownika
mieli na my>li; dla kogo ta definicja,
dla astronom[w$
horyzont kojarzy si" z zasi"giem
wzroku, ograniczonym wzniesienia-
mi ziemi, a tu S=o<ce ponad i pod
horyzontem,
• r[wnik niebieski – termin mo/e u/y-
wany przez astronom[w, lecz nie ist-
niej'cy w codziennym, /ywym j"zyku,
i przez to niezrozumia=y dla narodu
]ja nie wiedzia=em\, tym bardziej – dla
obcokrajowc[w. ˚przesilenie.
staropol. rownocz – r[wno:.
r[wnoprawny jęz., prawn.
maj'cy r[wne, takie sama prawa, z
kim> innym.
r[wnoramienny geometr.
†r[wnorodny pokr.
Remove
Watermark PDFelement
yy
staropol. rownorodne dzyeczy –
pochodz'cy od tych samych rodzi-
c[w; potomstwo.
r[wnorz"dny ¯ r[wno` % rz'd.
r[wno>: jęz., log.
staropol. rownoscz,
1444 rownoscz noczna equino-
cium; w rownoszczy –
1. posiadanie podobnych w=a>ciwo-
>ci, podobie<stwo,
2. rowno>: nocna – r[wnonoc,
zr[wnanie dnia z noc',
3. prawo>:, sprawiedliwo>:,
4. r[wnowaga, opanowanie,
5. s=uszna granica,
6. sznur mierniczy.
r[wnouprawnienie społ., prawn.
r[wnowa-ga(/nia ¯ waga ]uci'g\.
1. sta=a, w=a>ciwa /ywego organiz-
mu, w=a>ciwe po=o/enie w prze-
strzeni zar[wno w czasie, jak i w
spoczynku,
2. osob. spok[j, opanowanie.
3. mat. jednakowy, r[wny uk=ad si=,
warto>ci,
4. chem. stan odwracalnej reakcji
chemicznej, w kt[rym szybko>:
reakcji w obu kierunkach jest
jednakowa,
5. fiz. stan cia=a, w kt[rym dzia=aj'ce
na nie si=y wzajemnie r[wnowa/'
si" i wskutek tego znosz'.
r[wnowa/-nik(y: jęz, czynność.
rzecz r[wnowa/na, odpowiednik, te
same tre>ci, warto>ci.
r[wnoznaczny jęz. ¯ znaczenie.
maj'cy takie same, jednakowe zna-
czenia, znacz'cy tyle samo co inny,
jednoznaczny czyn.
r[wny jęz.
1. g=adki, p=aski, bez do=[w
i wzniesie<, niepochy=y,
2. prosty, nie zgi"ty,
3. jednakowy w miarze, taki sam,
4. nie gorszy i nie lepszy,
5. zr[wnowa/ony tj. o sta=ym nastro-
ju, sposobie bycia, jednostajny,
6. pot. pe=ny, ca=y, dok=adnie ˘
r[wne pi":.
staropol. rowen, rowne ˘
w deklinacji& rownego mistrza, byli
rowni synom; kto rowni ]similem\
bodze tobye; nye gesten rowna
]similis\; y rowyen yest gym vczy-
nyom; albo gyn rowna ]similes\
por'byl; taky przestampcza w
rowney vynye –
1. jednakowy, podobny, posiadaj'cy
podobne w=a>ciwo>ci,
2. podobny co do rozmiar[w,
3. r[wny pod wzgl"dem stanu
spo=ecznego,
4. posiadaj'cy g=adk' powierzchni",
5. przeci"tnie wielki, w miar" wielki,

Wondershare
yy
6. rzetelny, uczciwy,
7. zr[wnowa/ony, opanowany,
cierpliwy.
Ss2011& staropol. r[wny –
1. b=ahy, pospolity,
2. umiarkowany, dobrany. ˚Ss2011#
ang. ]r[wnowa/ny\ even,
]taki sam, jednakowy\ equal,
]p=aski\ even, flat,
]r[wny krok\ steady pace,
]nie maj'cy r[wnego\ unparallel,
ros. ]g=adki\ rovnyj-rownyj,
gladkij-g=adkij,
]jednakowy\ odinakovyj,
]r[wny liczb'\ hëtnyj-cziotnyj.
~r[wna: czas niedok.
pozbywa: r[/nic, rozbie/no>ci&
a. g=adzi:,
b. w grupie ludzi – stawa: w linii
prostej.
s=owotw. baz' r[w ]poziom, ang. le-
vel\ ˘ r[wnoleg=y, r[wnina, r[wno>:,
r[wnowaga, gdy pad ]pion\ ˘ prosto-
pad=y, opad.
ros. uravnivat;-urawniwat,
ang. to equalize.
po•r[wna: – rozwa/a: cechy obu
przy•r[wna: – zbli/y: jedno do
drugiego
do•r[wna: – zr[wna: si" z osob'
wiod'c'
pod•r[wna: – troch"
wy•r[wna: – ca=kowicie
z•r[wna: si" – sta: si" r[wnym
r[zga bot.
1. cienka ga='zka bez li>ci,
2. bicie r[zg', r[zgami – ch=osta.
r[z ^ raz, Ø ^ A, razi: ]bi:\
ga ^ ga='•{(zka.
razy – uderzenia r[zg', zdzieli: raz
r[/d/k'. ˚pr"t.
U ˘ Å, ´ ˘ rut ]gi"tki\ ˘ drut ]dr[t\,
pr':, pr"t, r[zga ]rut % ga, TZ\,
˚rut, krut, okr"t.
staropol. rosga, roszga,
1475 roszga
w deklinacji& 1444 w rosgach;
rozgi, rosgy, 1461–1467 rosgi –
1. ga='{, m=ody p"d drzewa
lub krzewu,
2. ga='zka wr"czana jako symbol
dokonania czynno>ci prawnej,
3. winna rozga – bot. winoro>l,
Vitis vinifera L.
ang. rod, wand, twig, switch,
ros. rozga-rozga ]r[/d/ka\,
prut-prut, loza-=oza;
'ezl-rozga, posox-posoch,
wo=. 1289 rozgy-rozgy ]r[zgi\ ¯
rozga-rozga.
r[/ kolor., kosm.
1. kolor r[/owy,
2. >rodek kosmetyczny
do malowania rumie<c[w.
staropol. barwica – r[/, szminka.
ang. rouge ]r[/; ka/dy z r[/nych
czerwonych lub czerwonawych
kosmetyk[w w postaci pudru, kleju
lub cieczy, u/ywany do kolorowania
policzk[w i ust\,
lipstick ]szminka, kredka do ust\,
ros. rumqny-rumiany;
krasit;/sq-krasit(sia. ˚barwica.
r[/a bot., krzew., med.
1. Rosa, ro>lina z rodziny r[/owatych,
krzew o barwach, pachn'cych kwia-
tach, obejmuje ok. 100 gatunk[w,
hodowana jako ro>lina ozdobna;
kwiat tej ro>liny.
2. zaka{na choroba objawaj'ca si"
m.in. silnym zaczerwienieniem
sk[ry.
=ac., anglosas. i >redniow. ang. rosa.
dzika r[/a&
franc. le rosier sauvage,
eglantier, eglantine,
ang. wild rose, dog-rose,
ros. wipovnik-szipownik.
staropol. roszane ˘ ¢roszani –
nale/'cy do r[/y, pochodz'cy
od r[/y.
staropol. ca 1420 rosza,
1453, 1447–1462 rosza czyrvona;
rayszka roza, rosa ˘
w deklinacji& 1471 qwyath rozey;
bandz rozo bez czyrnya ]bez
ciernia\, 1419 roszane naszenye
anthera, 1419 rozane nassyenye
anchora, rosana voda aqua
rosacea; 1472 rozany oley oleum
roseum }Ss 1953& roz}y|any oley,
zbytecznie Y dostawione|, XV w.
szyemy' roszane antehra –
1. kwiat krzewu z rodziny r[/owa-
tych, symbol pi"kno>ci i wdzi"ku,
2. liczne nazwy botaniczne&
2.a. bia=a ro/a – Rosa alba L.
1419 byala rosza rosa alba.
2.b. r[/a francuska – Rosa Gallica L.
ca 1465 rosza rosa,
1419 czirwona rosza;
rosa czyrvona rosa rubea.
2.c. Matki Bosze ro/a –
Poterium officinale L.
1472 Matky Bozeroszya rosa
Marie,
2.d. p=ona ro/a – glas[wka na owo-
cach r[/y dzikiej.
1472 plona roza bedagar,
2.e. polna ro/a – ostr[/eczka polna,
Delphinium consolida L.
1472 polna roza calcatripa.
2.f. r[/a dzika – Rosa canina L.
~polna ro/a&
1419 polna rosza rosa agrestis
canina,
XV w. polna rosza,
~ro/a polna pch'ca –
1437 roza polna chocza,
~>wierzepa ro/a –
1437 swerzepa rosza rosa
canina,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
XV w. rosa canina, id est
szwyerzepa rosza,
2.g. w=oska ro/a, ro/a w=oska –
gatunek prawo>lazu,
Althaea rosea Cav.
ca 1460 wloska rosa altea,
ca 1465 wloska roscha altea
ortensis,
1472 rosza vloska bismalua
cretica,
2.h. zaj"cza ro/a – budziszek ='kowy,
Geranium pratense L.
1472 zai'cza rosza cicoiniaca,
rosa leporis. ]\,
staropol. 1419 roszane naszenye
anthera, 1419 rozane nassyenye
anchora, rosana voda aqua
rosacea;
1472 rozany oley oleum roseum
}Ss 1953& roz}y|any oley, zbytecznie
Y dostawione|
XV w. szyemy' roszane antehra.
r[/anecznik drzew., krzew.
drzewo lub krzew z rodziny wrzoso-
watych, pochodzi zAzji; kwiaty du/e,
wonne, /[=te, purpurowe lub r[/owe,
chroniony; rododendron.
r[/aniec rel., ogrodn.
staropol. r[/aniec – ogr[d r[/any.
=ac. rosa ]r[/a\ ˘ rosarius ]r[/any\ ˘
rosarium ]ogr[d obsadzony r[/ami\ ˘
ang. rosary ]1. grz"da r[/ lub ogr[d
r[/any, 2. w Ko>ciele Rzym.-Kat.
sznur paciork[w, koralik[w u/ywany
do odliczania modlitw; sk=ada si" z
pi"ciu lub pi"tnastu zestaw[w, ka/dy
zestaw o 10-ciu koralikach i jednym
du/ym je rozdzielaj'cym\.
ros. hëtki-cziotki.
r[/anka ogrodn., zool., ryba.
1. cz">: ogrodu gdzie rosn' r[/e,
2. Rhodeus sericeus, rybka z rodziny
karpiowatych, /yj'ca w wodach
stoj'cych lub wolno p=yn'cych.
r[/any jęz., bot. ¯ r[/a.
1. odnosz'cy si" do krzewu r[/y,
2. przypominaj'cy barw' p=atki r[/,
3. bot. Rosoideae, podrodzina ro>lin
zielonych lub zdrewnia=ych z ro-
dziny r[/owatych.
r[/d/ka(rz(rstwo instr., narz.
rozwidlony pr"t, przez wychylenie
ko<c[w wide=ek wskazuj'cy r[/d/ka-
rzowi ukryte w g="bi ziemi {r[d=a
wody, nafty.
staropol. rosczky ˘ rosczka,
ca 1450 roszca vigra; roszky
olywne; roszczk' ˘ roszczka;
roszczka czudna; rosczka –
ga='{, m=ody p"d drzewa
staropol. roszdze z drzewya;
rosdze, rosczye –
1. ga="zie, m=ode p"dy drzew
lub krzew[w,
2. krzewy, zaro>la.

Wondershare
yy
staropol. wszlkim drzewym rozdza-
nim ˘ rozdzani – r[/d/any, rozga-
="ziony, maj'cy du/o ga="zi,
m=odych p"d[w.
r[/nica ¯ r[wno` %
r[/nica jęz.
stan, jako>:, fakt, wypadek, daj'cy
si" zestawi: ze znanym ju/ uprzednio,
z nabyt' wiedz', i os'dzi:, wyda:
opini", /e tego samego rodzaju, lecz
nie jest taki sam, i – dla por[wnania –
czasem da si" mierzy:, np. wysoko>:,
obj"to>:, liczby.
s=owotw. pokr. r[/no` jest przeciw-
stawieniem r[wno`,
s=owotw. koncepcji 002.A. ˘
r[/nica ^ nier[wno>:.
widz" trudno>: zdefiniowania, bo
“mas=o ma>lane” tak w j. polskim
jak i w angielskim&
mSjp 1969& r[/nica 1. «r[/nienie si"
w czym mi"dzy sob'; r[/no>:, nie-
zgodno>:, nier[wno>:; tak/e cecha,
element r[/ni'cy».
Webster’s Dictinary 1962&
1. condition quality, fact or instance
of being different. 2. the way or
point in which people or things are
different.
ang. difference ¯ >redniow. ang. i
starofranc. ¯ =ac. differentia ¯ diffe-
rens ¯ differe.
r[/niczka mat.
iloczyn pochodnej danej funkcji przez
przyrost argumentu.
r[/ni: si" jęz. ¯ r[/nica.
by: odmiennego zdania, kszta=tu,
wygl'du, pogl'd[w, wzrostu;
nie podlega: temu samemu, nie jak
wzorzec, nie jednaki.
r[/nie jęz.
rozmaicie, niejednakowo, nie tak samo.
staropol. XV w. rozsdnye,
ca 1450 disparate roznye, rosdzy-
elnye; rozdnye na polyu staly,
rosdne; rosno, rozno –
1. na wiele sposob[w,
2. osobno, oddzielnie,
3. wytwornie, wyszukanymi s=owami.
staropol. 1440 rosnoscz; rosz-
noszcz, roznoszcz, roszdnosscz –
1. to co r[/ni, odmienno>:, inno>:,
niezgodno>:, r[/norodno>:,
2. rozr[/nienie, uwydatnienie
odmienno>ci,
3. zdolno>: rozr[/niania.
r[/no~ jęz.
pierwszy cz=on wyraz[w z=o/onych
wskazuj'cy na wielo>:, r[/no>:, nie-
jednorodno>:, rozmaito>: cech albo
element[w okre>lanych przez drugi
cz=on wyrazu.
r[/nobarwny
r[/noboczny
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
r[/noimienny
r[/noj"zyczny
r[/nokierunkowy
r[/nokolorowy
r[/noraki
r[/norodny
r[/n-y(o(ica(icowa: jęz., czynność.
posiadaj'cy cechy nie daj'ce si" po-
godzi: z pierwowzorem, odbiegaj'cy
od pierwowzoru.
mSjp 1969& rozliczny, coraz to inny;
niejednakowy, rozmaity, r[/noraki.
¯ s=aw.-ros. raznica-raznica.
podstaw' rozwarcie ust, r[/nica
mi"dzy wargami ˘ p•r[/ny
]1. pusty ¯ usta, czczy, ang. empty,
2. daremny, ang. vain, ˘ na pr[/no\.
s=owotw. pokr. r[wny ]taki sam\ ˘
r[wny sobie np. wzrostem, wiekiem.
sur ]¢imi" ˘ surname, ¢in, MN\ ˘
r[/, S? ˘ r[/•ny ^ in•ny.
staropol. 1444 rozna bila differe-
bat ˘ rozni, 1449 wyele roznych,
roszmagythych ˘ rozni – r[/ny&
1. odmienny do do postaci, ilo>ci,
rozmaity, r[/norodny, r[/nych
rodzaj[w,
2. rozdzielony, oddzielony,
3. o czasie – nie ten sam, inny.
=ac. dis` ]oddzielnie\ % ferre ]nie>:\
˘ differre ]oddzielnie nie>:\,
starofranc. differer, >redniow. ang.
differen, ang. differ ]r[/ny\,
ros. otlihnyj-otlicznyj,
raznyj-raznyj.
=ac. differe ˘ differens ˘ differetia,
˘ starofranc., >redniow. ang. i ang.
difference ]r[/nica\,
ros. razlihie-razliczie,
raznica-raznica.
=ac. differens ˘
franc.-ang., different, ros. raznyj,
inoj> otlihnyj, razlihnyj.
po(roz(od•r[/ni:.
pokr. dzieleniu – po(roz(od•dzieli:.
liczne z=o/enia, np. r[/norodny.
maj ^ r[d ˘ roz•maity ^ r[/no•rodny.
r[/ow-y(a:(i: jęz., czynność.
r[/owy – maj'cy barw" czerwon'
z domieszk' bia=ej.
r[/owa: – barwi: r[/em, malowa:
rumie<ce.
r[/owi: – malowa:, barwi: na r[/o-
wo, r[/owym czyni:; rumieni:.
†r[/yc $ wg Ss 1953
staropol. 1447 panicz roszycz.
r[/yca archit., wet.
1. rozeta, okr'g=e okno z promienis-
tym podzia=em, charakterystyczne
dla ko>cio=[w gotyckich,
2. choroba nierogacizny objawiaj'ca
si" zaczerwienieniem sk[ry zwie-
rz"cia i podsk[rnego pok=adu t=usz-
Remove
Watermark PDFelement
yy
czowego, oraz wysok' gor'czk'.
†r[/yczka bot.
jaki> gatunek storczyka.
staropol. XV w. rozyczka palma.
r[/yczka med.
choroba zaka{na objawiaj'ca si" go-
r'czk' i plamist' wysypk', podobna
do odry.
rt"-:(ciowy chem.
pierwiastek chemiczny, jedyny
metal w stanie ciek=ym w normalnej
temperaturze, srebrzysty, on silnym
metalicznym po=ysku.
staropol. 1472 rt'cz argentum viu-
um, XV w. rth'cz mercurius, ca
1500 argentum muiuum, rth'cz,
et alio nomone vocatur mercuria-
num vlg. zywe szrebro –
rt":, /ywe srebro.
=ac. merx ]towary\ ˘ Mercurius
]wys=annik b[g[w, bo/ek handlu\,
ang. mercury, ros. rtut;-rtut,
'ovoe serebro, merkurij-
merkurij.
¢rub~ r'b`, r"b` ]ci':, siec\.
od¶dzielny ^ od¶r"bny.
¯ s=aw.-wo=. rubiti ]1. ci':, r'ba:,
2. granica, kraniec\ ˘
pol. r'ba:, r"ba:, zr'b, wyr'b, obr"b
i odr"bny, por'bka i por"ba, rubie/.
wo=. 1289 roubiti-rubiti ]“r'ba:”
– zak=ada: zr'b, osnow" czego& grodu,
domu\ ¯ rubie/ ]granica\.
¢ruba-szka(cha odzież. koszula.
zgrubia=e ¯ rubaszka.
dosł. rub ]wy(ci"cie ˘ r'b`, r"b`\ %
baszka bawka ]g=owa\.
koszula nak=adana przez g=ow",
pol. rubaszny – dosadnie o sprawach
koszulowych, z przek'sem.
rubaszny /art i >miech.
nazwisko Rubacha.
ros.-ukr. ruba-wka/xa
rubaszny jęz., dosł. ci"ty. ˚rub.
rubel moneta.
podstawowa jednostka monetarna
carskiej, komunistycznej i pokomu-
nistycznej Rosji, dziel'ca si" na 100
kopiejek, cz'stka, dola.
ros. rubit;-rubit ]r'ba:\.
staropol. XV w. talentum, rubel,
1427 dvunasscze rvblow,
1437 ruble,
1450 ruble argenti;
trzy ruble albo funty czystego
srzebra; rubl albo funt,
1462 massas argenti vel auri
ruble ˘ rubel, rubl –
jednostka pieni"/na sk=adaj'ca si"
z okre>lonej ilo>ci srebra lub dwu-
dziestu groszy, mo/e tak/e jednostka
wagi srebra.
baz' rub ˘ r'ba:, zr'b; `el ^ z`, od`.
poj"ciowo pokr. =up ^ r'b(trzask(

Wondershare
yy
(p"k•a:, ˚nr 465.
rubid chem.
pierwiastek chemiczny, srebrzysto-
bia=y, bardzo aktywny metal; w postaci
zwi'zanej wyst"puje w przyrodzie;
stosowany w kom[rkach fotoelek-
trycznych.
rubie/
1. granica, kres,
2. cz">: kraju le/'ca blisko granicy,
pogranicze,
3. wojsk. pas wyznaczony w terenie
podczas dzia=a< bojowych,
maj'cy znaczenie strategiczne,
operacyjne, lub taktyczne.
Hrubiesz[w n(Bugiem, rz. Trubie/,
Zarub n(Dnieprem ]na granicy Rosji
i tatarskiej Ordy\.
Warta ¯ wartegn.
rubin jubiler., miner.
minera=, tlenek glinu, czerwony ka-
mie< szlachetny, czerwona odmiana
korundu.
staropol. 1461 rubyn, 1472 rubin
rubinus, 1495 rubyny ˘ rubyn –
kamie< szlachetny, czerwona odmia-
na korundu.
=ac. rubeus ]czerwony\, starofranc. i
>redniow. ang. rubi, ang. ruby.
ros. rubin.
rubl(owy(e ˚rubel.
rubryk-a(owa:
1. w formularzach& miejsce w linijce
mi"dzy dwoma pionowymi linia-
mi, pozycja w kolumnie,
2. w czasopismach& dzia= stale pow-
tarzaj'cy si", w ka/dym numerze
maj'cy sta=e miejsce.
staropol. rvbrika, rvbryka –
tytu= rozdzia=u lub jego cz">ci napi-
sany czerwon' farb'.
ang. ]w formularzu\ blank,
]szpalta w gazecie\ column,
ros. blank-bank, probel-probie=.
ruch(omy(owy, rusza:
dosł. tarcie, trze: ˘
wy•rusza:, do•trze: ]do celu\,
tar=o ]sk=adanie ikry i zap=adnianie jej\,
wulg. rucha: ]wsp[=/y: seksualnie,
sp[=kowa: ¯ bruch ˘ brzuch\, ruszta
˘ rusztowanie, wiatr,
po(tr'ca: ]dotyka:\.
ruch ]miech\ ˘ >miech, brzuch, rucha:
]miesza:, “brzuchowa:”\, ruchawka
]zamieszki uliczne, rozruchy\, szcze
]drobny\ % bruch ˘ szczebruch
]garnek\ ˘ Szczebrzeszyn.
1. dotyka:, tr'ca: ˘ nie ruszaj#
poruszy: spraw", nie dotyczy,
2. trze:, ociera: ]si"\ ˘ tar=o,
ukr. poterucha,
3. wszystko co zwi'zane jest ze zmia-
n' po=o/enia, w fizycznym sensie
i w przeno>ni& ch[d, bieg, suw,
gestykulacja, krz'tanina, manewr,
kursowanie, dryft, szczeg[lnie
po(p"d; i>: ˘ violate ]prze¶kroczy:
^ na•ruszy:\, i pokrzyk na konia&
wio# ]ruszaj#\.
ruch uliczny, pieszy, ko=owy, przed-
>wi'teczny, jednokierunkowy, arty-
styczny, kulturalny.
ruch•awka(liwy(omy(omo>:(sza:,
narusza:, w ruchu – na chodzie.
ruch ^ tarcie ˘ dotrze: do celu
]pieszo, konno, w przeno>ni\,
ruchawka – dosł. starcia, zaj>cia ˘
zaj>: w ci'/", za•j>cie ]po•bicie\,
ruchawka ]bicie, bijatyka\ ˘
k•ruszy: ]dro•bi:\,
okruch, otarcie – odrobina,
otarcie ˘ tryny ]okruchy\, tarcica,
g ]nie\ % ruch % ot ˘ gruchot,
g ]nie\ % rusz % ka ˘ u•l"g % ga=ka,
truchle: ]dr/e: ze strachu\,
pruszy: ]pada: w drobnej postaci\.
rucha: ]naciera: - komu - brzuch,
szczeg. podbrzusze\ wulg. ¯ staropol.
bruch ]pojemnik, gar\ ˘ brzuch.
mSjp 1969& ruch& 1. zmiana po=o/enia
punktu materialnego, 2. zmiana po=o/e-
nia cia=a ]ludzkiego\ lub jego cz">ci;
poruszanie si", krok, gest, 3. chodze-
nie, poruszanie si", praca fizyczna,
spacer, gimnastyka, 4. poruszanie si"
przechodni[w i pojazd[w po drogach,
ulicach, 5. krz'tanina, o/ywienie;
wchodzenie i wychodzenie wielu os[b,
6. zesp[= czynno>ci, dzia=a<, akcji,
7. manewr, posuni"cie wojska.
mSjp 1969, ruchawka& rozruchy,
zamieszki.
ang. movement, szczeg. drive.
†rucha odzież. chustka na g=ow".
staropol. 1410 rucha spadla s
glowy, 1413, 1415 ruchi ˘ rucha.
rucha: czynność., ruch., odzież.
wulg. kopulowa:, przy po='czeniu na-
rz'd[w rodnych wykonywa: pr'ciem
szereg ruch[w we wn"trzu waginy a/
do uzyskania orgazmu ]ekstazy, szczy-
towania\ i wytrysku spermy.
staropol. 1471 ruchacz sch'
bandze; dok'th mogl myeczem
ruchaczy ˘ ruchacz –
1. wykonywa: ruchy, porusza: ]si"\,
2. narusza: kogo> w posiadaniu.
staropol.
1451 ruchanym stabili motu
1471 ruchanym ruchacz sch'
bandze, ca 1500 commocio
rvch'nye, chvyanye ˘ rvchanye
– ruch, poruszanie si".
staropol. dacz rucha ˘ rucho,
1400 rucha ˘ rucho, 1402 rucho;
roszdal szwe rucho szebrakom;
dasz my chleb ku pokarmu a
rucho ku odzenyu –
1. szata, suknia, odzie/,
2. zas=ona narzuta.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
ruchawka ˚ruch.
¢ruch=o s=aw., pras=owo,
}archaizm| – ruchomo>ci, drobny
sprz"t. Latopis 1110–1116 i Powie>:
wrem. let 1118 r . ...da pustim ja s çestju
prodanoe ruch=o =od’ja ich ]oddamy z
uczciwo>ci' }pieni'dze za| sprzedane
ruchomo>ci w =odzi tej\.
Wsp[=cz. ros. ruch=yj ]mia=ki, kruchy\,
ruchlad ]meble; materia= drzewny\.
†rucho odzież.
suknia, szata, tren do sukni.
ang. dress, cloth,
ros. plat;e-p=atie, ode'da.
ruchomy ¯ ruch.
ruczaj s=aw., pras=owo –
bystry strumie<, r'czaj ]ko< r'czy\.
Latopis pisany 1110–1116 i Powie>:
wrem. let, 1116–1118 r. ...w cerkwi
swiatago Il’i, ja/e est’ nad ruçaem...
]w cerkwi >w. Eliasza, kt[ra jest nad
ruczajem; jest – le/y, po=o/ona jest\.
staropol. ruczay ]strumyk, ˚potok\.
anglosas. i >redniow. ang. broc ˘
ang. brook ]base of «break», in the
sense of “a stream bursting forth” –
a small stream, usually not so large
as a river\, ros. ruhej-ruczej.
ruczaj ^ ros. ruczej ^ ang. brook,
mniejszy ciek od potoku ^ ros. reczka
^ ang. creek. ˚potok.
pol. ros. ang.
ruczaj ruczej brook
potok reczka creek
rzeka reka river
¢rucznica broń.
bro< palna w r"kach trzymana.
˚rusznica.
staroros. ruhnica-rucznica,
ros. ru';e-ru/ie,
ang. gun, fire-arm, musket.
¢rud ziemia, ˚ruda ¯ niem. erde ˘
ruda, EU, s=owotw. koncepcji 022.
¢ruda ziemia, ˘ gruda, brud(ny,
trud ]zn[j, pokr. gn[j, ka=, g[wno ˘
pierdzie:... erd\, Ruda Íl'ska, Rudka
w nazwach wsi.
¯ niem. erde ]ziemia\  oder ]¢woda\,
erderuda s=owotw. koncepcji 022.
s=owotw. ziemia nieod='cznie zwi'za-
na jest tak/e z wod'& oderruda.
ang. soil ˘ to soil; dirt ˘ dirty,
ros. zemlq-zemlia, grqz;-gria{,
pahkat;-paczkat.
ruda miner.
surowiec mineralny u/ytkowany za-
sadniczo dla uzyskania z niego metalu
lub jego zwi'zk[w ]np. ruda /elaza,
miedzi\; w praktyce rud' nazywa si"
te/ niekt[re kopaliny b"d'ce {r[d=em
niemetali ]np. ruda siarki\.
minera= z kt[rego wytapia si" kruszec;
rudy kolor.
¯ ruda ]ziemia\ ˘ gruda, ˚grudzie<.

Wondershare
yy
staropol. 1340 rubigo vel ruda
nuncuparur, 1365, 1374, 1409,
ca 1420, 1434 ruda, 1437 sz rud'
˘ ruda
1. surowiec mineralny z kt[rego wy-
tapiane jest /elazo, ruda /elazna,
przede wszystkim darniowa i
bagienna, wyj'tkowo ruda innego
metalu,
2. prymitywny zak=ad hutniczo-
metalurgiczny w kt[rym wytapiano
i obrabiano /elazo, zwykle po='czo-
ny z odkrywkow' kopalni' rudy,
mo/e tak/e tego rodzaju kopalnia.
staropol. 1471 rudawe ˘ rudawi;
rudowni –
czerwony z odcieniem br'zowym.
rudawiec leśń., geolog.
rodzaj ska=y stanowi'cej nieprzepusz-
czalne podglebie.
rudawka geolog.
woda rudego koloru na bagnach,
na grz'skich terenach.
†rudek włos.
1437 rudek, 1447 rudek pan –
rudy m"/czyzna, rudzielec.
†rudel żegl. wios=o.
rudera bud.
n"dzna chata ]grubo ciosana\, szopa,
ruina. ang. rude ]grubosk[rny, ordy-
narny\, crude ]surowy, nie obrobiony,
=ac. rudis.
ruderalne ro>liny bot.
ro>liny o bardzo ma=ych wymaganiach,
rosn'ce na rumowiskach.
¯ =ac.
¢rudka geolog. dosł. twarda ziemia.
¯ rud ]ziemia\ % ka ]twarda, kamien-
na\; nazwa miejscowo>ci geogr.
s=owotw. pokr. gruda.
†rudnik prof.
staropol. 1370 rudnik, 1388 rudnic.
1. ten, kto wydobywa rud"
i wytapia /elazo.
2. miejsce gdzie wydobywano rud".
staropol. 1399, 1411, 1458 rudny –
maj'cy zwi'zek z rud'.
rudobrody kolor.
maj'cy rud' brod".
rudono>ny geolog.
zawieraj'cy rud", obfituj'cy w rud".
rudow"glowiec mors., pojazd.
statek towarowy przystosowany do
przewozu rud i w"gla.
†rudowina geolog.
moczar, topielisko o czerwonym
zabarwieniu.
staropol. XV w. rudowyna.
rudow=osy ¯ rudo` ¯ rudy, % w=os.
rud-y(zie:(zielec kolor., jęz.
czerwonawy, czerwonobr'zowy,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
rdzawy; o w=osach& rude, ry/e.
¯ rude ]rede\ ˘ rudy  bury,
s=owotw. koncepcji 025.
staropol. rude –
rdzawy, ry/y, czerwonobr'zowy.
franc. roux ]rudy\ ˘ ang. Russell
]rudzielec, zdrobn. rudy, `elec –
zdrobnienie\, pokr. ang. russet ¯
starofranc. rousset, zdrobn. rous ¯
=ac. russus ]rudawy\, >redniow. ang.
rede, redde ]rudy, czerwony\, ang.
red, pokr. niem. rot ]rudy\; >redniow.
ang. i ang. rust, niem. rost, anglosas.
rudu ]rdza\ ˘ pol. rudy ]rdzawy\;
ros. ry'ij ]o w=osach& ry/ij\.
wi"cej ˚nr 600 Nazwy.
rudymentarny książk., jęz.
pocz'tkowy, podstawowy, niezupe=nie
wykszta=cony.
rudzik zool., ptak.
raszka, ptak z rodziny drozd[w.
ruf-a(owy mors. tylna cz">: okr"tu.
†rug(a(owanie prawn.
staropol. 1439 rvgv; rugv ˘ rug –
specjalne posiedzenie s'dowe na
kt[rym wszyscy obecni zobowi'zani
s' do publicznego zeznawania i oskar-
/ania o wiadome im przest"pstwa.
staropol. 1439 ruga –
1. jak wy/ej& specjalne posiedzenie
s'dowe na kt[rym wszyscy obec-
ni zobowi'zani s' do...
2. rodzaj kary lub op=aty s'dowej.
staropol. 1439 rugowanye, rvgo-
wanye –
1. jak wy/ej& specjalne posiedzenie
s'dowe na kt[rym wszyscy obec-
ni zobowi'zani s' do...
2. obelga, zniewaga.
staropol. rugowe –
1. rodzaj kary lub op=aty s'dowej,
2. rodzaj powinno>ci ch=opskiej
na rzecz pana.
ruga: jęz. z pozycji dominanta, ost-
rym g=osem sztorcowa: za pope=nione
b="dy, gani: za nie, ubli/a:, beszta:.
s=owotw. pokr. ur'ga:, U ˘ Å, ´.
ubli/a: ^ uw=acza:.
rug ]blisko\ ˘ u•r'ga: ]u•bli/a:\,
krug ]okr"g\, drug ]bli{ni\.
niem. r¥ge, rugen ]karci:, wytyka:
b="dy, gani:\. ˚zr'ga: ¯ z % r'ga:.
ang. to blame, to censure; to
abuse, to defame, to revile, to
rail at,
ros. xulit;-chulit, rugat;-rugat,
mazur. rugagu/sq ]ruga:, gani:\,
rugowa: – usuwa:.
rugb-y(ista }ragby| gra, sport.
dru/ynowa gra w owaln' pi=k" odbi-
jan' r"kami i nogami, w celu wbicia
jej do bramki.
¯ ang. Rugby, miasto w woj. Warwick
]Warwickshire\, w centralnej Anglii.
Remove
Watermark PDFelement
yy
rugi hist., społ., prawn.
a. masowe wydalanie obcych podda-
nych, tak/e samowolne usuwanie
ch=op[w z ich grunt[w, praktyko-
wane przez szlacht",
b. sprawdzanie wa/no>ci wybor[w
sejmowych w dawnej Polsce,
c. dochodzenie, badanie s'dowe.
rugowa: proces., czynność.
usuwa:, wyklucza:.
staropol. rugowa: si" –
sprawdza:, szuka:.
ang. ]z miejsca\ eject,
]ze s=u/by\ dismiss,
ros. vyg-onqt;/nat;-wygnat,
]z domu\ vy'i-vat;/it; iz,
izverg-at;/nut;-izwierg•at(nut.
ru-ina(jnowa:(jnacja
1. stan upadku, zniszczenia,
2. ruiny – gruzy, rumowisko,
zburzony, rozwalony budynek.
=ac. ruina ¯ ruere ]upadek\.
ruj-a(owisko fizjolog.
okres aktywno>ci narz'd[w rozrod-
czych u ssak[w, szczeg[lnie czas
rozp=odu u jeleni.
s=owotw. pokr. wulgaryzm
jurny ¯ rujjur, koncepcji 022.
¢ruka anat. ˘ r"ka – chwytak,
s=owotw. pokr. nauka ]poj"cie,
pochwycenie\, pauk ]paj'k\.
s=aw. ruka-ruka.
rulada muz., sport.
1. szybki pasa/ w muzyce wokalnej.
2. chwyt w zapasach i walce wolno-
ameryka<skiej.
rulet-ka(a gra.
gra hazardowa oparta na zgadywaniu
miejsca zatrzymania si" kulki rzuconej
na obracaj'c' si" tarcz" z przegr[dka-
mi; urz'dzenie do tej gry.
¯ franc.
rulon
1. zw[j kawa=k[w lub jednolitej
wst"gi jakiego> materia=u, np.
papieru, ceraty,
2. pewna ilo>: jednakowych monet,
u=o/onych jedna przy drugiej i
zawini"tych razem w rolk".
¯ franc.
†rum
staropol. 1370 rom,
1372, 1404 rum, 1391 rwm –
materia= budowlany, np. kamienie,
piasek, gruz kamienny.
Ss2011& rum –
1. gruz, rumowisko, 2. ruina ]$#\.
rum spoż. nap[j alkoholowy.
skr[t rumbullion ¯ franc. miejscowo>:
Rambouillet.
rumak anim., zwierz., książk.
ogier, samiec konia.
rumak ˘ ruma•k ˘ amur•k ]k ^ do\,

Wondershare
yy
s=owotw. koncepcji 022.
rumb żegl.
jednostka miary k'towej s=u/'ca w
nawigacji do przybli/onego okre>lenia
kursu statku, kierunku wiatru.
rumba taniec.
taniec towarzyski w takcie 4(4,
wywodz'cy si" z egzotyczengo ta<ca
murzy<skiego; utw[r muzyczny w
tym rytmie.
¯ hiszp.
rumbarbarum przestarz. rabarbar.
rumian(ek(y bot., med.
1. Rumian – Anthemis,
2. rumianek pospolity –
Matricaria chamomilla L., ro>lina
lecznicza, nazwa ziela z rodziny
astr[w, o ma=ych, bia=ych, jak sto-
krotka kwiatach, wieloletnia ro>lina
zielona, u/ywana do pozbawienia
gor'czki,
3. napar, herbata z suszonego ziela
rumianku.
staropol. 1491 rvmyenek camo-
milla, ca 1500 camomilla est
quedam herba rvmyon albo
rvmyonek – rumianek pospolity,
Matricaria chamomilla L.
1419 rumyen amarusca camomi-
lla, 1464 rumyen camomilla;
cum camomilla sz romnem,
ca 1500 camomilla est quedam
herba rvmyon albo rvmyonek,
ca 1465 romyen ogrothny
camomille, 1481 polsky romen
camomilla, swojski romien,
1437 romyey szwoyski armicilla,
1472 rumen swoiski camomilla;
1419 psy rvmyen amarusca,
cotula fetida, 1437 pszi romyen
amarusca, cotula fetida,
ca 1465 psy rumyen amarusca,
1478 pszy romen sardula,
1478 pszy romyen tamariscus,
1484 ¢szwosky camomilla,
1493 rumnek szvoyszky camo-
milla –
1. rumianek pospolity,
Matricaria chamomilla L.,
2. rumian psi, Anthemis cotula L.
staropol. rumyonoszcz, rumyano-
scz, rvmyanoscz –
1. czerwony kolor,
czerwono>: twarzy,
2. z rumiano>ci bia=y – r[/owy.
staropol. rumeny, 1466 panna
po lyczku rvmyana; nye patrz
lyczka rumyanego, po lyczkw
rwmyona –
rumie<ce maj'cy, zarumieniony,
zaczerwieniony, czerwony.
p[{no=ac. matricalis, ital. madre-
gal, poj"ciowo zwi'zane z ital.
madrigale, mandrigale,
ang. madrigal }od rumie<c[w panny
na twarzy$|; ang. feverfew ¯ =ac.
febris ]gor'czka\ % fugia, fuga ¯
fugare ]odwie>:\,
Latopis 1116 hermen;-czermie<
]rumian\.
niem. natterkopf, franc. la viperine,
ang. snake heads ]$\, Echium,
ros. rumqna-rumiana.
rumi-any(eniec(eni: si" jęz., kolor.
r[/owe zabarwienie policzk[w, sta=e
lub chwilowe, pod wp=ywem gor'ca,
wstydu.
pokr. p's(owy.
staropol. rumiony – rumiany.
ang. ruddy, rosy,
ros. krasnovatyj-krasnovatyj,
s lëgkim rumqncem,
ros. rumqnec.
†rumienid=o kosm.
farba u/ywana przez kobiety do
malowania si", rodzaj r[/u.
staropol. ca 1500 rvmenydlo vel
osz'.
†rumieniec bot.
farbownik lekarski,
Anchusa officinalis L.
staropol. 1472 rumyenecz cino-
glossa maior.
rumie< med.
zaczerwienienie sk[ry wskutek lekkie-
go stanu zapalnego, cz"sto po='czone
z obrzmieniem.
rumor dźwięk. ha=as, =oskot, =omot,
spowodowany zmieszanymi g=osami
r[/nej natury& prac' maszyn, prze-
wracanych mebli, itp.
ang. rumor ]wie>:\ ˘ rumor has it
]that\, odpowiednik ros.
slux nosit;sq, slux idët,
govorqt-goworjat ]m[wi'\.
†rumowa: czynność.
staropol. 1449 romowatzi,
1455 rumowacz –
opr[/nia:, zostawa: wolnym.
staropol. 1495 rumowane,
1497 ¢rumowanie –
usuwanie rumowiska, gruzu.
rumowisko geolog.
piasek wleczony po dnie rzeki,
nurtem.
rumsztyk spoż.
p=at wo=owego mi"sa usma/ony na
silnym ogniu.
¯ ang.
run ekon., zdarz.
masowe wycofanie z bank[w pieni"-
dzy i papier[w warto>ciowych przez
klient[w ogarni"tych panik'.
¯ ang.
run': ruch., czynność.
upa>: z hukiem, zawali: si".
ros. ruxnut;sq.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
runda sport., lotn.
1.a. >ci>le okre>lony cykl rozgrywek,
w ramach du/ego turnieju, mi-
strzostw,
1.b. 3-minutowy okres walki pi">-
ciarskiej, po kt[rym nast"puje jedna
minuta odpoczynku,
1.c. okr'/enie toru bie/ni,
2. lotn. lot samolotu w obr"bie lot-
niska, okr'/enie lotniska; wira/.
¯ niem.
runiczn-e(y jęz., lit.
pismo starogerma<skie sk=adaj'ce
si" ze znak[w utworzonych z liter
greckich i =aci<skich, oraz liter orygi-
nalnych, z=o/onych z kropek i kresek,
alfabet starogerma<ski; zabytki tego
pisma.
staronrod. run.
Je/eli greckich i =aci<skich jednocze-
>nie to prawdop. miejscem utworzenia
jest rejon Konstantynopola – grodu
w kt[rym j"zykiem ulicy i kultural-
nym by= j"zyk grecki, a rzymskich
w=adz – j"zyk =aci<ski ]Wschodnie
Imperium Rzymskie, ang. Eastern
Roman Empire, 395–1453 A.D. ze
stolic' w Konstantynopolu, po >mierci
Theodozjusza, †395 A.D.\.
Przez rejon Bizancjum ]=ac.-ang.
Byzantium, Byzantine Empire, gr.
Byzantion\ nad Bosforem, po{niejsze-
go Konstantynopola, przesuwa=o si"
plemi" Got[w w pierwszych wiekach
po Chrystusie, z Bliskiego Wschodu
w uj>cie Dunaju – poszlaka.
I w[wczas powsta=a gotycka wersja
Biblii – jej t=umaczenie Ulfilasa v.
Wulfilasa, z gr. na gotycki.
runo garb., leśń., techn.
1. ca=o>: strzy/y, zw=aszcza owczej,
w=osy we=niaste pokrywaj'ce sk[r"
zwierz"cia; sk[ra wraz z we=n',
2. zesp[= ma=ych krzewin, zi[=, traw,
pokrywaj'cych gleb" le>n', charak-
terystyczny dla niekt[rych typ[w
las[w,
3. warstwa w=[kien w znacznym
stopniu uporz'dkowanych, bezpo-
>rednio schodz'ca ze zgrzeblarki
lub nawijana w postaci zwoju.
staropol. 1471 runo, XV w. runa,
XV w. runo vellus,
1472 lana velna, runo –
ostrzy/ona we=na owcza, b'd{ te/
sk[ra wraz z we=n'.
1. runy jęz., lit.
pismo germa<skie, ˚runiczne.
¯ niem. ¯ staroskand.
2. runy kult.
karelskie i fi<skie ludowe pie>ni
epiczne.
¯ fin. ¯ staroskand.
ru< bot.
nisko, zwarcie rosn'ca, zieleniej'ca ro-

Wondershare
yy
>linno>:, zw=aszcza wschodz'ce zbo/e.
¢rup =ac. rumpo, rupi, ruptum
]p"ka:\ ˘ erupcja, ruptura, s(trup,
chrup, skorupa, rupie: i chrust.
†rupe=ki bot. w liczbie mn.
janowiec bawierski,
Genista tinctoria L.
staropol. 1460 rupelky owaria,
1472 rupelki crisantica.
1. rupia moneta.
jednostka monetarna Indii.
sanskr. rupja ]srebro\.
2. rupia bot.
Ruppia, ro>lina podwodna z rodziny
rdestowatych ]Potamogetonaceae\,
o =odydze p=o/'cej si" po dnie,
p=ywaj'cej cz">ci kwiatostanowej i
nitkowatych listkach; wyst"puje w
wodach s=onych.
†rupie owad. w liczbie mn.
larwy gz[w paso/ytuj'ce na ciele
r[/nych zwierz't.
staropol. 1434 rwpye... rupe,
1472 rupye eruca,
ca 1500 od rupyow ˘ rupye.
rupie-:(cie(arnia gra-ty(ciarnia.
bezu/yteczne przedmioty, rzeczy
stare, zniszczone, graty.
†rupik bot.
Lycopus Europaeus L.
staropol. 1600 rupyk pes luppi.
†rupnik bot.
1. Tithymalus esula Hill,
1472 rupnyk esula maior,
2. gatunek astra, Aster amellus L.
1472 rupnyk xantilla.
staropol. 1472 rupownik esula
maior – Tithymalus esula Hill,
ruptura med.
przepuklina, p"kni"cie.
¯ >redniow. =ac.
rur-a(ka(oci'g techn.
1. d=ugi przew[d o przekroju pier>-
cieniowym, u/ywany najcz">ciej do
transportu cieczy i gaz[w.
2. lufa broni palnej.
3. cz">: pieca kuchennego przezna-
czona do pieczenia i przechowy-
wania ciep=ych potraw; duch[wka,
piecyk, piekarnik.
staropol. 1471 rura ˘
w deklinacji& 1461 ruri wodne; ruri
construere; 1489 dwa zaczy rur
¢vocantur, 1498 ruri,
ca 1500 canale rvra vel rynna
domova, vel rynstok,
1461–1467 rinna albo rura,
nossza dwe rurze na sczycze a
trzy cossy w kasde rurze –
1. urz'dzenie do przeprowadzenia
wody,
2. w opisie herbu – rurka,
w'ski walec.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
staropol. 1493 rormistrowi XV
grossos ˘ rormistr – cz=owiek ma-
j'cy nadz[r nad rurami wodnymi.
wo=.-ros. truba.
†rurka szkoln.
staropol. 1497 ductile albo rurka
scriptorum –
rodzaj okr'g=ego pi[rnika.
rurka bot.
cz">: korony kwiatowej o wyd=u/o-
nym kszta=cie, zro>ni"ta w rurk".
rurka kwiatowa, kielichowa.
rurkowa: włos., czynność.
a. skr"ca: w rurki, uk=ada: w=osy
w silnie skr"cone loki, fryzowa:
w=osy, karbowa: je,
b. robi: na czym fa=dy, karby,
fa=dowa:.
ruroci'g techn.
przew[d rurowy do transportu gaz[w
i cieczy.
rurowa: górn.
obudowywa: rurami otwory wiert-
nicze.
¢rus szw. upojenie.
Rus;..., s=aw. rus – p=yn': ˘
rusa=ka, parus – /agiel. ˚ross, rudy.
rusa=ka kult., zool., owad.
1. w wierzeniach ludowych, w ba>-
niach& nimfa wodna, rzadziej polna
lub le>na,
2. Vanessa, motyl odznaczaj'cy si"
pi"knym ubarwieniem; znanych
jest wiele gatunk[w, np. admira=,
pokrzywnik, pawik dzienny.
¯ =ac.
rus, sur, zur ]woda\ ˘ Sura/, Bzura,
Mazury, Lazurowe Wybrze/e, i inne.
†rusblach, bruzblach, bluc-
brach, blusbrach, brostblach,
brusblach, lucbrach odzież.
napier>nik, hustka na piersiach,
zawi'zana z ty=u, na szyi.
rus-ki(ycystyka(ycyzm(
(zczyzna jęz., etn.
Rusi dotycz'cy, wschodniej s=owia<-
szczyzny, prawdop. od Kijowskiej
Rusi termin urobiony, feudalnego,
>redniowiecznego ustroju przysz=ej
Rosji, st'd i pot. rosyjski.
staropol. 1440 popp rusky ˘
w deklinacji& na ruszkyego pop';
ca 1500 popv ruszkemu –
ruski, w=a>ciwy Rusi.
†rusowaty rusy jęz., kolor.
staropol. 1462 ruszovathe ˘
ruszowathy; ruse wloszi flavi cri-
nes, vloszy yey svyate byly rvsze
albo zolte, 1471 russe ruffum –
rudawo/[=ty w czarne plamy.
rustyka archit.
ok=adzina z kamienia obciosanego
Remove
Watermark PDFelement
yy
chropowato dla uzyskania efektu nie
obrobionego kamienia; na>ladownic-
two tej techniki w tynku.
¯ niem. ¯ =ac.
†rusy kolor. rudawo/[=ty.
rusyfikacja jęz.
proces narzucenia j"zyka rosyjskie-
go narodowi o j"zyku pokrewnym,
jak Rosja – Polsce.
franc. russification,
ros. obrus≠nπe-obrusienie,
obrusit;-obrusit ]zruszczy:,
franc. russifier, faire prende les
usages russes\.
1. rusza: ¯ niem. reich ]pa<stwo,
Rzesza\; pa<stwo ^ stan ^ prawo ˘ wy-
ruszy: ]wyprawi: si" gdzie, na kogo\,
ros. resza: ]postanawia:\ ¯ stan.
zmienia: ze stanu statycznego ]bez-
ruchu\, w dynamiczny ]ruch ^ ang.
move\ ˘ ruszaj# ]okrzyk do boju\
– nacieraj;
ruchawka – dosł. starcia }zbrojne| ^
wg mSjp 1969& rozruchy, zamieszki
]ros. mjate/, ang. riots\, poruszenie
]zak=[cenie, ang. disturbance\,
s=owotw. baz' stan ]pa<stwo\, prawo,
rz'd; rusza:&
1. decydowa:, p(osadzi:, ustali:, za-
rz'dzi:, rozstrzygn':, ˘ poruszy:,
=ac. decidere ˘ franc. decider ˘
ang. decide, ros. rewat;-reszat
]1. rozstrzyga:, rozwi'zywa:,
2. postanawia:, decydowa:\.
2. kroczy:, i>: ˘ przekroczy: granic"&
prawa, norm moralnych, obyczajo-
wych; naruszy: je,
violate ]prze¶kroczy: ^ na•ruszy:\,
i pokrzyk na konia& wio# ]ruszaj#\,
wyruszy: w drog", podr[/, na kogo,
szczeg. zbrojnie, pieszo.
ros. naruwit;-narusz-at(it,
prestupit;-prestupat(it,
ang. violate.
staropol. ruszacz, ruschacz,
rvszacz ˘ w deklinacji& rusza;
1471 ruschaczy, ruchaczy,
ruschal vod', szø rusza,
syø rvsza, rvszy'yaczy –
1. wykonywa: ruchy, wprawia:
w ruch, porusza:,
2. rusza: si" – wyrusza:,
wymaszerowywa:,
3. pobudza:, podnieca:, wywo=ywa:
wzmo/on' dzia=alno>:,
4. dotyka:, narusza: czyj> stan posia-
dania,
5. niepokoi:, napastowa:,
6. rusza: skarg" – wszczyna: spraw"
s'dow',
7. czyni: zarzut s"dziemu o nies=usz-
ny, niesprawiedliwy wyrok.
staropol. 1425 ruszayøcze y neru-
szayøcze; 1436 gimyenya ruscha-
ianczego 1436 o cthore gimyenye
ruszayance Jan na myø szalowal,

Wondershare
yy
1444 o ktore ruschay'cze gymenye
Hanka zalowala – daj'-
cy si" wprawi: w ruch, ruchomy.
staropol. ruszanye, 1444 ruscha-
nie, rvschanye, ruszanye –
1. wykonywanie ruch[w,
poruszanie si", ruch,
2. opuszczanie roli przez kmiecia.
2. rusza: ¯ wulg. rucha:, ¯ trze:,
pociera: ¯ tarcie ¯ tarcza ¯ target;
fizycznie dotyka: powoduj'c tym
przemieszczenie si" dotkni"tego
cia=a, ˘ z(roz•ruszy:,
okruch, otarcie ]odrobina\,
otarcie ˘ tryny ]okruchy\, tarcica.
s=owotw. zwi'zane ze sob'&
za•dziera: – po•ciera:,
szu•ra: – ru•sza:;
zadziera: ]szura:\, pociera: ]rusza:\,
s=owotw. koncepcji 002.A i 023.
ros. trogat;-trogat, ang. to touch.
†ruszany jęz.
staropol. 1471 ruschany mobilis.
o umy>le – ruchliwy, bystry.
Ss2011& staropol. ruszy: – ruszy:.
staropol. rusza: – po(wz•rusza:.
na(po(ob(wz(wy(z(roz•rusza:.
˚ruszy:.
~ruszy: ¯ ruch, Ch ˘ Sz, jak
duch ˘ dusza, s=uch ˘ s=ysze:, proch
˘ pruszy:, piechota ˘ pieszo, sucho
˘ suszy:, i wiele innych.
ruszy: – przej>: ze stanu statycznego
w dynamiczny, z oboj"tno>ci – w stan
zaanga/owany, cz"sto z postoju – w
drog", pieszo lub jazd', pocz': i>:,
kroczy: ˘ naruszy: ]wykroczy:\,
prawi: ˘ wyruszy: ]wyprawi: si"\.
na•ruszy: – dzia=alno>ci' wyj>:
poza prawo, przepisy, normy,
obyczaje
po•ruszy: – wszcz':, podnie>: ja-
k'> spraw", temat; poruszenie
]podniecenie, wzburzenie\
ob•ruszy: si" – oburzy: si" na kogo,
na czyj'> uwag"
wz•ruszy: ]si"\ – wn"trze osoby&
przej': si", rozczuli: si",
rozrzewni: si"
wy•ruszy: – na zewn'trz, w drog",
wyprawi: si"
z•ruszy: – warstw" ziemi
roz•ruszy: – wprowadzi: w ruch;
do dzia=ania, rozrusznik
†ruszenie czynność.
staropol. czekay'cz ruschenya ˘
ruschenye –
1. wprawienie w ruch,
2. naruszenie, uszkodzenie,
3. zarzut uczyniony s"dziemu
o niesprawiedliwy, nies=uszny
wyrok, nagana s"dziego.
†ruszka odzież.
staropol. 1432 ruschkø ˘ ruschka
– chustka na g=ow".
†ruszliwy jęz. ¯ ruch.
staropol. 1451 rusliwim ˘ rusliwy –
sk=onny do ruchu, ruchliwy.
ruszni-ca(karz broń.
r"czna bro< palna du/ego kalibru.
staropol. 1478 rusnycze ˘ rusny-
cza, 1494 rusznicze,
1495 rusznycz quatuordecim,
1495 rusznycze,
1495 tres rucznycze ferree fracte,
1497 sz rvcznycz'
ca 1500 rvcznycz' bombarda –
r"czna bro< palna.
holend. donderbus ]grzmoc'ce pu-
d=o\ wymienione w j. angielskim na
blunder z powodu rzadkiego dzia=a-
nia broni ]blunder ^ b='d\,
ang. blunderbuss,
ros. muwketon-muszkieton.
ruszt konstr.
1. pr"ty metalowe osadzone na
ramie, cz">: sk=adowa w piecach
p=omiennych podtrzymuj'ca pa-
liwo, umo/liwiaj'ca dost"p po-
wietrza oraz usuwanie popio=u;
prze>wituj'ca konstrukcja z metalu
lub dr'g[w, siatka, kraty,
2. pr"ty drewniane lub metalowe
spojone razem w pewnej odleg=o>ci,
u/ywane w suszarniech, sortow-
niach, do przechowywania czego.
¯ niem.
ruszta techn.
˚ruch.
rusztowanie konstr., przestarz.
1. prowizoryczna konstrukcja pomo-
cnicza przy wznoszeniu budowli,
usuwana po wykonaniu rob[t; s=u/y
robotnikom do poruszania si", do
sk=adania materia=[w lub do oparcia
deskowa< dla konstrukcji /elbeto-
wych,
2. przestarz. prowizoryczne podwy/-
szenie, podium z desek, s=u/'ce
zw=aszcza jako miejsce publicznych
egzekucji.
staropol. 1463 rostovanye,
ca 1500 rostovanye ˘ rustowanie,
rustowanie, r[sztowanie, rusz-
towanie –
drewniana, prowizoryczna konstruk-
cja, pomocna przy wykonaniu r[/nych
rob[t, zw=aszcza w dudownictwie.
¯ niem.
†rusztowe płatn.
op=ata od wydobycia pewnej ilo>ci
rudy zwanej «rusztem».
staropol. 1415 roschtowe.
†ruszyca odzież.
staropol. 1412 rusycza,
1437 russicze ˘ russicza,
1461–1467 ruschicza }Ss1953&
rusch}n|icza, zbytecznie N dodane|;
1387 vlg. ruszica dictur,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
1390 ruszicza,
1439 albo za ruszicz',
1440 vlg. ruschicze –
1. chustka na g=ow",
2. kara p=acona kr[lowej za zabicie
kobiety.
†ruszyczny płatn.
staropol. 1436 rusziczney ˘
rusziczny – kara p=acona kr[lowej
za zabicie kobiety.
ruszy: ]si"\ ruch. ˚ruch, `ruszy:.
1. zacz': i>:, jecha:, odbywa: jak'>
drog",
2. zmieni: miejsce, po=o/enie czego,
posun':, pchn':.
na(po(ob(wz(wy(z(roz•ruszy:.
staropol. ruschycz, rvszycz ˘
w deklinacji& XV w. ruszyla, nue
d"dzye ruszon, rvscze stani;
zema ruszila se iest; rvszyla sø –
1. wykona: ruch, wprawi: w ruch,
uczyni: niesta=ym,
2. wyruszy:, wymaszerowa:,
3. naruszy: ca=o>:, uszkodzi:, skazi:,
4. dotkn':, zabra: czyj> stan posia-
dania,
5. usun': sk'd>,
6. przekroczy: przykazania,
z=ama: uk=ady,
7. ruszy: /a=ob", win" –
wszcz': spraw" s'dow',
8. uczyni: zarzut s"dziemu o nie-
s=uszny wyrok, nagani: s"dziego.
staropol. na(po(roz(wz(z•ruszy:,
obruszy: si", ru(po(wz•rusza:.
†ruszyna bot. $ Ss1953 wrzos,
Calluna vulgaris Sal.
staropol. XV w. ruszyny mirice
}Ss1953& mo/e traktowa: jako
kruszyny|.
ru> ˚rudy.
T, STSS& rotruss,
waterwasser,
OU& rotruss, rostrust.
¢rut jęz. gi"tki, U ˘ Å, ´.
s=owotw. poch. drut, pr"t, pr':,
r[zga ]rutka, TZ; Ø bo rozga, ˚Ø\,
k % rut ˘ ¢krut ˘ krutit ]kr"ci:\,
okr"t, skr"t i zakr"t, pokr"t=o.
1. ruta bot.
Ruta graveolens L., ro>lina z rodziny
rutowych, o li>ciach pod=u/nych, pie-
rzastosiecznych i /[=tych, pachn'cych
kwiatach; cz"sto hodowana w ogro-
dach, stosowana w lecznictwie.
staropol.
1419 ruta ruta,
1460 ruta amara,
1460 ruta pigamus,
ca 1500 rutha pigamen –
1. ruta zwyczajna,
Ruta graveolens L.
1486 rutha fumus,

Wondershare
yy
1475 rutha yara
– ruta jara
ca 1465 kotcza ruta ffumus terre
– kotcza ruta
1419 plona rutta, ruta agrestis
– p=ona ruta
1419 Armala, fumus terre polna
ruta,
1437 polna ruta fumus terre,
1437 polna rutha pastus colum-
barum
1464 polna ruta agrestis,
ca 1465 polna rutha ffurnus,
1472 armola, rutha agrestis rutha
polna –
– polna ruta
1481 polska ruta fumus terre
XV w. polszka rutha rutha agrestis
– polska ruta
1472 armola, rutha agrestis psya
ruta
– psia ruta
1419 zayacza, polna rutha
fumus terre,
1472 armola, rutha agrestis
zai'cza ruta,
XV w. zayacza rutha fumus
terre,
zayancza rutha ruta agrestis
– zaj"cza ruta
2. dymamica pospolita,
Fumaria officinalis L.
1419 ceterath filex mediana
camyenna ruta,
ca 1465 pex milvis kamyana ruta,
kamyanna ruta,
1472 ceterac, herba ruperti
kamenna ruta,
3. kamian]n\a kamienna ruta,
zanokcica murowa,
Asplenium ruta muraria L.
1437 psya rutha herba follonum;
Saponaria, herba fullonum,
herba Philippi psya rutha –
4. psia ruta, mydlinica lekarska,
Saponaria officinalis L.
staropol. ruthka, rwthka –
1. kamienna rutka –
zanokcica murowa,
Asplenium rura muraria L.
2. zaj"cza rutka –
dynamica pospolita,
Fumaria officinalis L.
2. ruta dawn.
kierunek marszu, droga, marszruta.
ruten chem.
pierwiastek chemiczny, metal szaro-
bia=y, chemicznie odporny, stosowany
do utwardzania platyny, w przyro-
dzie wyst"puje rzadko w rodzimej
platynie.
rutenizm jęz., szkoln.
wyraz przyj"ty z j"zyk[w ruskich,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
g=[wnie z ukrai<skiego. ode•rwa: si" – samoistnie,
¯ p[{no=ac. obeode, koncepcji
rutyn-a(owy(owo jęz. s=owotw. 018
bieg=o>: nabyta drog' praktyki, pode•rwa: – od spodu
tak/e w znaczeniu ujemnym& po- nade•rwa: – troch", cz">ciowo
st"powanie, wykonywanie jakich> wy•rwa: si" – wydosta: si" si=',
czynno>ci wed=ug utartych szablon[w; przemoc',
tradycyjny spos[b my>lenia. ze•rwa: – urwa:, ze ^ u
=ac. rupta, starofranc. route, rote, roze•rwa: si" – 1. samoistnie od-
ang. routine ¯ route, dzieli: rwaniem,
ros. ustanovlennyj porqdok. 2. zabawi: si",
¯ rozrywka, roz ^ od
rwa med. kulszowa, ˚ischias.
rwanie med., sport.
rwa: ]si"\ czynność. szarpa:. 1. med. rw'cy b[l,
1. szarpi'c, dzieli: na kawa=ki, powo- 2. sport. jedna z zasadniczych kon-
dowa: gwa=towne p"kanie, rozpa- kurencji w podnoszeniu ci"/ar[w,
danie si" czego> na cz">ci, przery- w kt[rej sztang" nale/y unie>:
wa:, rozrywa:, rozszarpywa:, nieprzerwanym ruchem.
2. mocno ci'gn': ku sobie; chwyta:
gwa=townie, porywa:, rwetes ruch.
3. gwa=townie wydobywa:, wyci'ga: krz'tanina z bieganiem;
sk'd, zachwyca:, ha=as po='czony z bieganin', z
4. ob=amywa:, zdejmowa: z drzewa, po>piechem; gwa=t, zamieszanie,
z krzaka; obrywa:, zrywa:; zbie- harmider, rozgardiasz.
ra:. ryb-a(ak(acki(actwo(ny(
gwat=owny podmuch, pr'd ]rzeki\ ˘ (o=[stwo(ostan(o/erny ryba.
rw'cy potok. wyrywki, poryw, zryw. ka/de z wielkiej grupy zimnokrwistych
staropol. rvacz, rwacz ˘ kr"gowc[w, /yj'cych w wodzie, posia-
w deklinacji& daj'cych o>ci i skrzela do oddychania,
1392 ne rwal, p=etwy i >luzowat' sk[r" przewa/nie
1414 ne rval, pokryt' =uskami.
1405, 1409, 1421, 1490, 1495 rwal – ryb•ak(ny(itwa(o=[w.
1. szarpa:, targa:, staropol. ryba, riba ˘
2. zrywa:, obrywa:. w deklinacji& ryby,
3. rozdziera:. 1407 ani ryb,
staropol. za wlozy rvanym ˘ rvanye 1408 ne lovil rib,
– rwanie& szapranie, targanie. 1408 ribi lowili,
staropol. obe(ode(po(prze(roze( 1409 s sadzow rib,
(u(wy(wze(za(ze•rwa:, ca 1420 ryb,
ob(pod(roz(wy•rywa:, wyruwa:. 1450 oczoszczacz ryby,
wo=. 1289 reven≥-rewenia wszitky ribi morskye; rybi;
]rwania, bekania\, rvenπe-rwenie. y pocznye syø riba myotacz –
s=aw.-ros. rvat;, rvotina 1. ryba,
]wymioty\. 1436 byala ryba glaurus –
za(na(po(u(prze(obe(do(ode( 2. bia=a ryba – witlinek,
(pode(nade(wy(ze(roze•rwa:. Gadus merlangus L.
staropol. 1422, 1423 rybacow ˘
~rwa: ]si"\ czynność.
rybac –
1. oddzieli: szarpni"ciem,
2. drze:, p"ka:, =ama:, targa:, rybak, ten co =owi ryby.
staropol. 1389 ribithui ˘ ribithu,
3. miota:, wyrzuca: z siebie z ele-
1472 rybythw,
mentem si=y, gwa=tu, przemocy ˘
1479 ribythw –
wymioty – ros. rwotina.
ten co =owi ryby, rybak.
za•rwa: – zadrze:,
1476 ribythwy,
na•rwa: – wiele, na ^ u
1448 ribitwi –
na•rwa: si" – napali:, ¯ narwany
rybitwi, ten co =owi ryby, rybak.
po•rwa: – do ko<ca, po ^ u,
porywczy charakter 1432 w moczy rybithwey ˘
po•rwa: si" – rzuci: si" na kogo, rybithwa –
targn': si" =owienie ryb.
staropol. z maluczkey rybky ˘
u•rwa: si" – oddzieli: rwaniem
prze•rwa: si" – wy=omu dokona:, rybka – ma=a ryba.
staropol. 1498 ribyszky ˘ ribyszko –
¯ przerwa
do•rwa: ]si"\ – dopa>: gwa=tem miejsce gdzie uprzednio by= staw.
staropol. 1403 rybnik ˘
obe•rwa: – odpa>: po urwaniu
obe•rwa: si" – samoistnie w deklinacji&
ode•rwa: – oddzieli: rwaniem 1421 piscinulam albo ribnik,
ca 1428 rybniky,
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
1439 za rybnikyem, karp= la carpe
1440 piscatoria albo rybniki; kerca scorpene
rqvca la scorbene
okolo ribnyka, kil;ka sardine d’Esthonie
rqpuwka la murene
1460 s brody, z rybnyky klevat; mordre a l’hame∫on
sablq le rasoir, rason
}Ss1953& z r}z|ybnyky, zbytecznie Z kolba le gou jon
sazan= la carpe
dostawione| – kolosqnka atherine salakuwka sardine
sadzawka, staw z rybami. kol[wka epinoche sardinka le sardine
staropol. ribni, 1476 rybna; rodv konëk= hippocampe
sevr[ga esturgeon stellifere
rybnego ˘ rybni – kor[wka eperlan seledec= alose
zwi'zany z rybami, dot. ryb. kosatka l’hirondelle de mer
sëmga le saumon
=ac. piscis, PF ˘ anglosas. fisc, kostera un petit esturgeon
skat= la raie
pokr. niem. fisch, >redniow. ang. krasnoborodka le surmulet skorpena la scorpene, rascasse
fissch, ang. fish, krasnopërka le gardon skumbra le marquereau, scombre
ship  fish, czyt. wspak, P  F, kuzovok= le coffre, ostracion snqtok= eperlan
niem. schiff ]okr"t, statek, =[d{\  kun'a la truite saumonee du Nord som= le silure, glanis
ang. fish, niem. fisch, =ac. piscis, kuter;ma la truite lacustrale sudak= le sandat
PF, indoeurop. ¢p]e\isq`; zwi'zek kuwa le marteau, la xygene
syrok= le vimbre
czytania wspak j"zykoznawcom nie- laksforel; la truite saumonee tajmen= le thymalle
znany ]NN.\. lenok= le lenok,
taran; la serte
wo=. 1289 rybo[-ryboju ]ryb'\. saumon de Siberie
tolkunhik= le centrisque
ros. ryba ]ryba\ ¯ niem. reiben le]= la breme
tolstobr[xij a gros ventre,
]trze:, uciera:\ ¯ reibe ]tar=o\, ventru
lin; la tanche
czes. ryba, rybica, losos= la saumon
treska la morue
s=owen. i chorw. riba, lox= le saumon de lac
trubhatka le fistulaire
bosn. i raguz. ribba, lqgva la baudroie,
tumak= le thon
s=aw. riba, ribba, le diable de mer
tunec= le thon
nie wykluczone ze z wp=ywem o>ci makrel; scombre maquereau
tupogolov= le cyrtocephale,
‘/eber»& anglosas. rib ˘ >redniow. mugiloide ]ii\
men; la lotte
ang. ribbe, ang. rib. merlan= le merlan ugor; anguille
ryba meh= la glaive, espadon
ukleq vaudoise
riba poisson ]ang. fish\ minoga lamproie
forel; la truite de riviere
w uproszczonej pisowni nazw miron= le barbeau
hebak= la breme
franc., ˚896 mokoj le chien de mer, requin
wamaq une espece de hareng
barvena rouget, barbeau molotok= tetu wip= esturgeon batard
bawka la hure de poisson; butor muksun= eperlan de Siberie ]etipozub= le chetodon
berw= cingie murona la murene
]uka le brochet
blesna le poisson d’etain muxolovka le moucherolle, qz; le gardon
avec un hame∫on gobe-mouche
qmajka le saurel, la sanrelle
byk= le chabot mykiz= une espece de saumon
]etipozub= le chetodon
b≠lest= niekt[re nazwy ryb maj' wyra{ne
gardon navaga le dorsch, callarias
b≠lorybnica saumon blanc >lady angielskiego pochodzenia&
nalim= lotte
sprout ]kie=ek\ szprotka
coregone nel;ma le nelma, saumon de
b≠luga le grand esturgeon stupid ]g=upek\ szczupak
la Siberie
vandyw= eperlan de mer sturge•on GJ jesiotr
odnopëryj unipenne
vaxnq le daguet odutyw= le diodon ryba=t(owski rel., kult.
volk= (morskoj volk=) okun; la perche >redniowieczny >piewak ko>cielny,
loup marin omul; sorte de saumon /ak >piewaj'cy pie>ni nabo/ne;
voronka gobie osëtr= esrurgeon w"drowny aktor, >piewak.
v;[n= la loche ostroxvost= le cepole staropol. 1447 ribalth.
golavl; le muge, mulet owiben; ophibie rybi ryba., bud., med.
golec= salveline paltus= le turbot, le fletan 1. ryba. dot. ryby,
golovah= le chabot de riviere pal;q espece de saumon 2. bud. ='czy: na rybi ogon – ='czy:
guban= le labre pegas= le pegase dwa elementy drewniane w ten
del;fin= dauphin pestruxa la truite spos[b, /e czop jednego elementu w
der'i-lad;q remora pila la scie kszta=cie rybiego ogona wchodzi w
elec; la voduise, able pila-ryba la scie, espadon gniazdo drugiego elementu,
erw; la gremille, acerine pinogor; le cycloptere 3. med. rybia =uska – wrodzona cho-
'el≠znica alose piskar; le goujon roba sk[ry& nadmierne rogowacenie
'erex= le chabot, meunier piskozob= la loche franche i =uszczenie si" nask[rka.
'ivotrepe]u]ij fretillant plotva le gardon staropol. ribi ˘
zv≠zdoglqd= uranoscope podust= le nase w deklinacji& ku ribemu lowysku;
zlatobrov= dorade prilipala le remora, la remore koscz rybya, wnotrze ribye; zolcy
zm≠q-ryba donzelle, ophidie rawplq quatine tribey ]/[=ci rybiej\, zolc ribyø;
igla ryba aiguille rogatka epinoche ot polknyenya ribyego,
kajkan= labrax rogonos= le baliste 1472 rybya koscz –
kambala le preuronecte, la sole, plie roxlq rhinobate 1. zwi'zany z ryb', dotycz'cy ryby,
karas; le carassin rqbec= truite
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Wondershare
yy
2. piana rybia – zwi'zek arsenu
z siark'.
†rybitw, rybo=[w ryba.
staropol. 1472 rybythw cucubuth –
rybitwa zwyczajna,
Sterna hirundo L.
franc. pecheur, niem. fischer,
ang. fisher, fisherman,
ros. rybolov-rybo=ow,
rybak-rybak.
rybitwa zool., ptak.
Sterna, ptak z rodziny o tej samej na-
zwie, /yje na wybrze/ach m[rz i w[d
s=odkich, /ywi si" drobnymi rybkami,
mi"czakami i owadami.
rybojaszczur płaz. ichtiozaur.
Ryby astr.
jeden z gwiazdozbior[w Zodiaku.
rycer-z(ski(stwo wojsk., poz. społ.
w Íredniowieczu& cz=onek uprzywili-
jowanej warstwy spo=ecznej wojowni-
k[w-feuda=[w, posiadaj'cych ziemi" i
obowi'zanych do s=u/by wojskowej;
p[{niej szlachcic, /o=nierz stanu
szlacheckiego.
staropol. ryczernykom ˘
ryczernyk.
staropol. 1438 riczersky, sluga
ryczersky, riczerzsky ˘
w deklinacji& dobra ryczerskye,
riczersk' czescz; riczerskych
albo slacheczskych; na mylo-
sczy ryczerskey; na riczerzskye
rzeczy –
1. zwi'zany z rycerzem, dotycz'cy
lub cechuj'cy rycerza, nale/'cy
do rycerza,
2. po rycersku, jak rycerz, dzielnie,
m"/nie.
staropol. riczerstwo, ryczerstwo ˘ w
deklinacji& pospolu s riczerstwem;
wschego riczerstwa; przeto ze
wszym ryczerstwem; w zbroynem
riczerstwye; slyachta z nyerzad-
nego ryczerstwa; z riczerstwem
naszym –
1. og[= rycerzy, szlachta, te/ dostoj-
nicy z otoczenia panuj'cego,
2. s=u/ba wojenna,
3. wojsko.
staropol. ryczerz, riczerz, riczerz
albo panosza, ricerz ˘
w deklinacji& ryczerzow, ryczerza,
riczerza, 1485 ryczerze, trzisztha
riczerzow; ryczerzovy, ricerzow –
1. wojownik stanu szlacheckiego,
te/ dostojnik z otoczenia panu-
j'cego,
2. /o=nierz, wojownik,
3. goniec, wo{ny s'dowy.
staropol. 1485 riczerzyk – /o=nierz
stanu szlacheckiego, szlachcic.
¯ czes. ¯ niem. ritter, ze zmian' T ˘ C,
R ˘ Rz, czes. rytirÔ. ˚w=odyka.
franc. le chevalier,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
]wypraw krzy/owych\ un croise,
anglosas. cniht, cneoht ]podrostek,
czeladnik, s=u/'cy; wasal\,
pokr. niem. knecht ]ch=opiec,
ch=opak, s=uga\,
>redniow. ang. kniht, ang. knight,
staroros. rycar;-rycar,
kavaler-kawaler.
]rycerze Zakonu z Rygi\ Bo'ii
dvorœne-Bo/ii dworjanie.
†rychlec bot.
staropol. 1472 richlecz eldromida –
1. niecierpek pospolity,
Impariens Noli tangere.
1472 rychlecz aristologia longa –
2. kokornak powojnikowy,
Aristolochia clematitis.
rychlik bot., roln.
bardzo wczesna odmiana owsa.
rych=-o(y książk. wkr[tce potem, po-
>piesznie, bystro, pr"dko; wcze>nie.
staropol. rychle, richlye, richle ˘
w deklinacji& ezzby rychlyey,
ca 1428 czo narichley quantocius
1. w szybkim tempie, szybko, pr"dko,
2. =atwo, bez trudno>ci.
staropol. rychlicz ˘ >pieszy: si".
staropol. 1437 richlo raptim, richlo,
rychlo – rych=o&
1. w szybkim tempie, szybko, pr"dko,
2. w kr[tkim czasie, wnet, wkr[tce,
niebawem,
3. jako rych=o&
3.a. gdy tylko, kiedy tylko,
3.b. tak d=ugo jak, dop[ki.
staropol. 1449 richloscz;
rychloszcz – rych=o>:&
1. szybko>:, pr"dko>:, po>piech,
szybkie dzia=anie, ruchliwo>:,
zr"czno>: s ]\,
2. pop"dliwo>:, gwa=towno>:.
staropol. richli ˘
w deklinacji& richlim, richla, richle,
ca 1500 rychly – rych=y&
1. wykonywany w kr[tkim czasie,
ruchliwy, szybki,
2. wykonuj'cy bez zw=oki, ch"tny,
ochotny,
3. porywczy, pop"dliwy,
4. wykonywany bez zw=oki,
5. wczesny.
Ss2011& staropol. rych=o.
anglosas. sona,
>redniow. ang. sone, ang. soon,
ros. skoro-skoro, rano-rano;
ros. ryxlyj ]mi"kki, lu{ny\.
†rych=on[g zwierz.
staropol. ca 1500 dromedus vel
dromeda est quoddam genus
camelorum dzyky kon vel rychlo-
nog, horz –
wielb='d, Camelus dromedarius.
†rychtarz poz. społ., prof.
staropol. 1475 richtharzs –
w[jt, przewodnicz'cy s'du prawa
Remove
Watermark PDFelement
yy
niemieckiego.
rycht-yk(owa: czynność.
szykowa:, gotowa:, szczeg. w drog".
niem. richtig ]dobry, prawdziwy,
w=a>ciwy, zupe=ny\,
ang. right ]s=uszny, praw•y(id=owy\.
†rycie czynność., szt., kult.
staropol. 1394 ricze; ryczye,
ryczie ˘
w deklinacji& w riczyu kamyenya,
1471 obogym riczym –
1. kopanie rowu,
2. praca rylcem, d=utem, rze{bienie,
3. p=askorze{ba, ozdoba wyrze{biona,
4. ryte wyobra/enie bo/ka poga<skie-
go.
staropol. od ricin ˘ ricina– rycina
ryte wyobra/enie bo/ka poga<skiego.
rycina książk. rysunek, reprodukcja
fotografii dodana do tekstu w celu
obja>nienia tre>ci; ilustracja,
ang. illustration,
ros. ill[straciq-llustracija,
obqsnenie-objasnienie.
rycyna bezbarwny lub /[=tawy olej
otrzymywany z nasion r'cznika, u/y-
wany w lecznictwie i w technologii.
bot. Ricinus, =ac. ricinus ]r'cznik\,
niem. rizinusöl, ang. castor oil,
ros. kastorovoe maslo.
=ac. ricinus ˘ ang. ricin ]truj'ca
proteina otrzymywana z r'cznika i
oddzielana w postaci bia=ego proszku;
skleja czerwone cia=ka krwi\,
rycynus bot.
Ricinus, ro>lina oleista z rodziny wilczo-
mleczowatych ]Eupharbiacea\, po-
chodz'ca z tropikalnej Afryki; bylina,
krzew, lub drzewo o kwiatach rozdziel-
nop=ciowych, zebranych w groniaste
kwiatostany i d=oniastych li>ciach;
dostarcza oleju u/ywanego w farmacji
i w przemy>le; r'cznik.
rycza=t(em(owy handl.
suma globalna przeznaczona na okre>-
lone wydatki, bez podzia=u na szcze-
g[=owe pozycje; hurtem, masowo.
¯ dawn. niem.
ang. lump sum; wholesale,
ros. gurtom-gurtom ]hurtem\.
rycze: dźwięk.
o krowie& wydawa: przeci'g=y, do-
no>ny g=os.
staropol. ryczecz ˘
w deklinacji& riczøcy, ryczacz
}Ss1953& r}z|yczacz, r}z|yczy –
zbytecznie Z dodawane|
ca 1500 ryczy; riczal – o zwierz"-
tach& wydawa: dono>ny g=os.
staropol. ryczene, ryczenye –
dono>ny g=os wydawany przez
zwierz"ta.
ry-:(cina czynność.
1. robi: bruzdy w ziemi,

Wondershare
yy
2. wyrzyna: ornamenty, napisy na
czym, specjalnym narz"dziem.
¯ ryt, ˚ryt, rylec.
staropol. ¢ricz, ¢rycz ˘
w deklinacji& 1398 ril, 1424 y ryl
row na yego dzedzynye,
1471 obogym riczym; od polu
rithe; rithe slupy celatas bases –
1. kopa: ryd=em, motyk',
zrusza: ziemi",
2. rze{bi:, pokrywa: powierzchni"
czego> rze{bami, ornamentami,
tak/e ozdabia:.
rydel narz.
w'ska =opata o p=askim ostrzu
i wygi"tym u g[ry obrze/u.
staropol. 1419 ridlye, 1440 ridl,
XV w. ridl rutrum,
ca 1500 rydl fossale ˘
w deklinacji& dwa rydla,
1450 albo rydlem
1453 albo sz ridlmy;
ktore motyka albo rydlem rycz
mog', 1495 ridly –
narz"dzie s=u/'ce do kopania ziemi.
anglosas. spadu,
pokr. niem. spaten ]rydel\,
>redniow. ang. i ang. spade,
ros. lopata-=opata, zastup.
†ryd=owe płatn.
staropol. 1459 rydlowe }Ss1953&
rudlow}y|e, zbytecznie Y dostawione|
op=ata nale/na podkomorzemu za
rozgraniczenie posiad=o>ci.
rydwan pojazd.
u staro/ytnych& dwuko=owy w[z
otwarty z ty=u, u/ywany na wojnie,
w czasie igrzysk.
staropol. ca 1500 rydwan –
lekki w[z kryty.
rid % van. dosł. w[z w drog".
niem. reiten, anglosas. ridan,
>redniow. ang. riden, ang. ride,
rode ]arch. rid\; van ]pow[z kryty\.
rydz bot., grzyb. Lactarius deliciosus,
grzyb jadalny o pomara<czowo/[=-
tym, wkl"s=ym kapeluszu.
s=owotw. pokr. rudy, UY.
staropol. ca 1420 ridz aspergus
ca 1455 rydz aspergus }Ss1953&
r}z|ydz aspergus – zbyteczne Z
dostawione|,
z rydza ple>niwy, szronowaty z
rydza – o ma>ci ko<skiej&
siwy z domieszk' barwy rdzawej.
staropol. ca 1428 rydzy, 1437 ridzi
fulorus ˘
w deklinacji& rydzym, ridze sloto,
1465 coloris rydzy,
1471 kon... rydzy, kopynyczy,
1473 konya... ridzego
1498 equo... suo rydzy y lyszy –
czerwono-/[=ty, rdzawy.
ang. orange-agaric }wg S=ownika T.
Grzebieniowskiego, ˚nr 870; S=ownik
Webstera, 1962, 1991, zawieraj'cy ok.
200 tys. definicji, takiego has=a nie
ma; The Random House Dictionary
of the English Language, 1967 – tak/e
nie ma, a pod agaric& grzyb maj'cy
pochodzi: z Agarii, miasta w Sarmacji,
gr. Agarikos – nazwa u/ywana dla
niekt[rych ˚grzyb[w|.
¢ryga ¯ >redniow, ang. riggen ]brzeg,
˘ ang. ridge\; riggen ˘
• Ryga ]port w +otwie przy uj>ciu
Dwiny do Ba=tyku; =ot. Riga\,
• niem. wyspa Rüge ]pol. Rugia\,
• Sverige ]pol. Szwecja, ang. Sweden\,
• fastryga ¯ fast ]umocowa:\ % ryga.
ryga
1. papier w grube, poprzeczne linie
lub kratk" podk=adany pod papier
nieliniowany, dla u=atwienia r[w-
nego pisania
}ja znam t" pomoc pod nazw' li-
niuszek ¯ linia, o rydze nigdy nie
s=ysza=em|,
2. poligr. rodzaj d=ugiego justunku,
u/ywany w celu uzyskania wi"ksze-
go odst"pu mi"dzy wierszami, do
oddzielenia =am[w i kolumn.
¯ ital.
ryg-iel(lowa: techn. zaw[r, zasuwa,
prosty rodzaj zamkni"cia; metalowy
pr"t wsuwany do specjalnego otworu.
ca 1500 obex zavor' vel regel,
1457 capeciam roborum dictorum
klodzini dobrey pod brakem s
klesczmy y z reglamy –
1. zasuwa,
2. rodzaj drewnianej belki spinaj'cej
jak'> konstrukcj".
dun. rigiel, niem. riegel,
igiel – szpila, ˘ igie=ka, ig=a.
rygor(ystyczny jęz., społ., prawn.
1. ustalony porz'dek zmuszaj'cy do
zachowania ustalonych przepis[w;
zesp[= przepis[w ograniczaj'cy
swobod" dzia=ania; karno>:, dys-
cyplina,
2. prawn. przymus prawny, sankcja.
=ac.-ang. rigor.
ryj(owisko(owaty anat.
u niekt[rych zwierz't, np. >wini&
przed=u/enie przedniego odcinka
szcz"ki i /uchwy.
s=owotw. pokr. ry:.
ryjek owad.
u owad[w& cienki, d=ugi narz'd znaj-
duj'cy si" na przedzie g=owy, s=u/'cy
do pobierania pokarmu.
ryj[wka zool.
Sorex, ssak owado/erny z rodziny o
tej samej nazwie, wielko>ci myszy, o
d=ugim, ryjkowatym pysku; sorek.
¢ryk jęz. niem. kr[l, w=adca.
isl. rikr ]$\, =ac. rex, niem. reich,
Frederick, Richard, Ruryk.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
†ryk wielki prawn.
staropol. 1494 ryk – termin s'dowy
na kt[rym obecny by= pan wsi.
ryk(owisko(n': KC, dźwięk.
g=os wydawany przez zwierz"ta raci-
cowe& krowy, jelenie, oraz przez wi"k-
sze zwierz"ta drapie/ne& lwy;
w przen. o g=o>nym >miechu, okrzykach,
p=aczu, nieartyku=owanych d{wi"-
kach, wydawanych przez ludzi w
podnieceniu, b[lu.
ry: ]p=aka:\, ry: ze >miechu. krzyk.
ros. ryk.
miejscowo>: Ryki – od ryk[w byka;
ilekro: tamt"dy przeje/d/am, nas=u-
chuj" czy us=usz" cho: jeden; serio
– Ryki ¯ ziamia rysi, czyt. wspak& ki
% ry, tak i inne& Skaryszew, Sarnaki,
˚nazwy w=asne.
rykoszet
odbicie pocisku od innego cia=a,
powoduj'ce nieprzewidzian' zmian"
kierunku dalszego lotu; odskok.
¯ franc.
ryksza pojazd.
1. w krajach Wschodu& lekki, dwu-
ko=owy pojazd ci'gniony przez
cz=owieka,
2. trzyko=owy rower z platform' do
przewo/enia towar[w, baga/y;
w Polsce, w okresie okupacji hi-
tlerowskiej, 1939–1944, u/ywany
r[wnie/ do przewozu ludzi.
¯ jap.
rylec narz.
narz"dzie przypominaj'ce o=[wek,
maj'ce ostrze, u/ywane w rytow-
nictwie, snycerstwie do rysowania i
pisania na matrycach; w staro/ytno>ci
narz"dzie do pisania.
d=uto, ostrze. por. ry:, ryt.
†rym odzież.
staropol. 1494 rym – pas rzemienny
do przepasywania m"skiego ubioru.
rym(owa: jęz.
do sk=adu; zgodno>: brzmienia
zako<cze< wyraz[w, wyst"puj'ca
najcz">ciej na ko<cu wierszy utworu
poetyckiego.
staropol. rym ]wers, wiersz\.
=ac. rhythmus ˘ >redniow. =ac. rith-
mus ]“akcentowane linijki, wersety”,
ko<cz'ce si" zwykle rymem\ ˘ praw-
dop. starofranc. rime ˘ anglosas. rim ˘
>redniow. ang. rime, ang. rhyme,
ros. rifma-rithma, stixi-stichi.
†ryma fizjolog. ˚katar.
rymar-z(stwo prof.
rzemie>lnik wyrabiaj'cy przedmioty
ze sk[ry; siodlarz.
staropol. 1439 rimarz, 1482 ry-
marzs ]\, ˘ s ]\, ˘ s ]\, s ]\, s ]\, é
w deklinacji& 1462 frenificum albo
rymarzow,1498 rymarzsi& Ma-

Wondershare
yy
thias Koziek, paulus Stronoy,
1500 rymarzowi; rymarzom, ]\,
ca 1500 rymarz corrigiarius,
ca 1500 rymarz coriarius –
1. rzemie>lnik wyrabiaj'cy cz">ci
uprze"/y ko<skiej ze sk[ry,
2. garbarz.
staropol. 1496 fabro za riminale –
gw[{d{ do ='czenia czy te/ zdobie-
nia wyrob[w ze sk[ry.
niem. riemer ¯ riemen ]rzemie<\,
staropol. rymer.
rymesa handl.
a. weksel uprawniaj'cy posiadacza
do pobrania pieni"dzy,
b. weksel wystawiony przy sprze-
da/y towaru na kredyt.
ital. rimessa ]nadanie, wr"czenie,
przekazanie pieni"dzy\.
¢ryn, ~ry<, ~rzy< granica.
rynek ^ market ]mark ^ granica\,
rynna, Kobry<, Dobrzy<; mo/e by:
zbie/no>ci' przez przypadek.
rynek archit., handl. plac miejski, targ.
1. w Íredniowieczu& plac targowy
w centrum grodu, cz"sto z przyle-
g=ym ratuszem,
2. ca=okszta=t stosunk[w handlowo-
gospodarczych, obejmuj'cych
sprzeda/ i kupno towar[w, wymian"
kapita=[w, us=ug.
staropol. rinek, rynek ˘
w deklinacji& 1400, 1483 na rinku,
przez rynek ˘
1428 na rinkv,
1471 po rinczech,
1494 na nowym rynku,
1494 na rynku –
plac targowy w centrum grodu
}Ss1953& w centrum miasta|.
staropol. 1467–1493 pyerzyeya
rinkowø ˘ rinkowy –
rynkowy, do rynku przylegaj'cy.
prawdop. t=um. ang. market ]mark
^ granica\, jakkolwiek market ¯ =ac.
mercatus ]handel, wymiana\ ¯ marcari
¯ merx, mercis ]wyroby, towary\.
†ryngort
staropol. 1477 pro viginiti leycze,
pro viginiti ringorthi ˘ ringorth –
rzemie< do podpinania siod=a.
ryngraf rel., wojsk.
ma=a, wypuk=a blacha, zwykle w
kszta=cie tarczy z wizerunkiem Mat-
ki Boskiej, p[{niej tarcza z god=em
pa<stwowym, dawniej noszona przez
rycerza na szyi.
¯ niem.
rynienka pojemn.
pod=u/ne, p=askie naczynie, rodzaj
podstawki w kszta=cie korytka.
†rynierz poz. społ.
staropol. 1393 rinerz, 1398 rynerz,
1420 rinerz hastarinus,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
1471 rynyerz armiger –
pacho=ek rycerza, giermek.
rynka pojemn.
niski, p=aski rondelek z r'czk' lub
dwoma uszkami, do sma/enia lub
duszenia potraw; tygielek.
staropol. 1488 rinka de cupro.
rynn-a(owy techn., górn., geolog.
>ciek wody, dosł. bieg, UY.
1. rodzaj przewodu w kszta=cie
korytka z drewna, betonu, blachy,
umocowanego przy okapie dachu w
celu odprowadzania wody,
2. górn. rodzaj d=ugiego koryta
]zwykle o nap"dzie mechanicz-
nym\, stosowanego do zsypywania
i transportu w"gla, materia=[w
budowlanych,
3. geolog. d=ugie, w'skie zag="bienie
terenu powsta=e wskutek erozji w[d
polodowcowych, cz"sto wype=nio-
ne wod'; dolina rynnowa.
staropol. 1393 rynna,
1394 pro canali dicta rynna –
urz'dzenie do prowadzenia wody,
kana=, rynsztok albo rynna.
Ss2011& staropol. rynna – rynsztok.
niem. dachrinne, dachtraufe,
starofranc. cheneau, gouttiere,
ang. gutter-pipe, gutter,
ros. 'olob-/o=ob;
staronord. rinna, renna, >redniow.
ang. rinnen, ang. run. ˚rynsztok.
rynsztok obmurowane wg="bienie
biegn'ce wzd=u/ chodnika ulicy,
s=u/'ce do odprowadzenia wody z
jezdni do kana=u; >ciek uliczny.
staropol. ca 1500 cannale rvra vel
rynna domova, vel rynstok – urz'-
dzenie do prowadzenia wody, kana=.
¯ ryn]na\% sztok ]>ciek\.
niem. rinne ]rynna lub rynsztok\,
franc. rigole, gouttiere ]˚rynna\,
ang. runnel; gutter, sewer,
ros. kloaka-kloaka, vodostoh-
naq truba-wodostocznaja truba.
anglosas. rynel ]baz' rinnan – biec,
ciec\ ˘ >redniow. ang. rinel, runel
˘ ang. runnel ]1. strumyk, strumie<,
potok, 2. kanalik, >ciek\.
rynsztunek hist., dawn., wojsk., panc.
uzbrojenie /o=nierza; zbroja.
rypa: jęz. grzmotn':, paln':.
wulg. wyrypa: – wygrzmoci:.
ryps(n':
1. ruch., czynność. upa>: na ziemi",
2. tkan. tkanina bawe=niana lub
jedwabna w pr'/ki. ¯ ang.
†rys
staropol. 1489 ruina albo ris –
rysa, p"kni"cie.
rys kre>l(enie.
1. kr[tki, pobie/ny spis czego;
streszczenia, szkic,
Remove
Watermark PDFelement
yy
2. rysy – wizerunek twarzy,
poszczeg[lne jej elementy.
rys•owa:(unek, za(ob•rys ]szkic\,
rys•opis(y twarzy.
rysa dra>ni"cie.
1. wy/=obiony >lad zrobiony czym>
ostrym, dra>ni"cie, zadrapanie,
2. p"kni"cie, szczelina powsta=a
samorzutnie w skale, >cianie, zwyl-
ke wskutek zjawisk skurczowych;
szpara, rozpadlina.
¯ niem.
1. rysak anim., zwierz.
ko< odznaczaj'cy si" zdolno>ci' do
biegu k=usem, u/ywany w wy>cigach
w kt[rych dozwolony jest tylko bieg
k=usem; k=usak
}w mSjp 1969& ...do szybkiego k=usa...
a jakim biegiem k=us jest$ J.D.|.
ros. rysak.
2. rysak narz.
narz"dzie stolarskie s=u/'ce do odci-
skania na desce linii oznaczaj'cych
miejsca wci": w deskach.
rysi jęz.
1. dotycz'cy rysia,
2. taki jak u rysia.
†rysiec zool., zwierz.
staropol. ca 1500 rysz vel ryszyecz,
ca 1500 ryssecz linx –
ry>, Lynx lynx.
staropol. XV w. arvina rysy,
1472 pellibus pantheris subducta
albo ryschya ˘ ryschy –
zwi'zany z rysiem.
rysik narz.
przyrz'd w kszta=cie o=[wka, dawniej
s=u/'cy do pisania na tabliczkach
=upkowych, dzi> maj'cy zastosowa-
nie w mechanicznych urz'dzeniach
pisz'cych.
rysopis jęz.
opis rys[w twarzy, tak/e ca=ej powierz-
chown>ci, znak[w szczeg[lnych.
rysowa: czynność.
1. okre>la: kontur, wizerunek czego;
wykre>la: co,
2. robi: rysy, skazy na twardej po-
wierzchni, zostawia: wg="biony
>lad, zadrapanie.
rysowa: si" –
1. stawa: si" widocznym, zazna-
cza: si" w swoich konturach,
2. dostawa: rys, p"ka:, =upa: si"
~rysowa: czas niedok. ¯ rysa
]1. wy/=obiony >lad zrobiony czym>
ostrym, 2. p"kni"cie, szczelina\.
1. kre>li: kontur, wizerunek,
o=[wkiem na papierze,
w przen. mow' uj': zasi"g przed-
miotu i g=[wne jego cechy,
2. robi: rysy, skazy na twardej po-
wierzchni, czym> ostrym, zosta-

Wondershare
yy
wia: wg="biony >lad, zadrapanie.
ros. risovat;-risowat, ang. to draw,
to sketch, to design; to outline.
za•rysowa: – czas dok. ¯ rysowa:,
nakre>li: problem ˘
zarys problemu
na•rysowa: – ca=o>:, zako<czy: j'
po•rysowa: – pokre>li: rysami
prze•rysowa: – nadto, nadmiar,
przejaskrawi:
ob•rysowa: – dooko=a
do•rysowa: – doda: rysowaniem
od•rysowa: – od kogo innego,
cz">: lub ca=o>:
z innego rysunku,
¯ odrys
w•rysowa: – do >rodka
wy•rysowa: – na zewn'trz,
wyci'gu dokona:,
np. wyrys z mapy
roz•rysowa: – na r[/ne rysunki
rys-unek(unkowy(
(ownik(ownica szt. ˚rys.
1. rzecz utrwalona rysami o=[wka,
pisaka, jaki> obraz czego
}w mSjp 1969& to co jest narysowa-
ne, czyli “mas=o ma>lane”|,
2. jedna z dziedzin sztuk plastycz-
nych, kt[rej istot' jest pos=ugiwanie
si" lini' na p=aszczy{nie,
3. kontur, zarys, kszta=t czego,
4. umij"tno>: przedstawiania na
p=aszczy{nie bry=owato>ci cia= oraz
ich po=o/enia w przestrzeni; spos[b
rysowania.
rysunkowy –
1. przeznaczony do wykonywania ry-
sunk[w; stosowany przy rysowaniu,
2. wykonany technik' rysowania,
przedstawiony za pomoc' rysunku.
ry->(i anim., zwierz., bud.
1. Lynx lynx, zwierz" drapie/ne
z rodziny kot[w, maj'ce szarorud'
sier>: z ciemnymi plamkami,
2. rysie – wyprawiona sk[ra, futro z
rysia.
3. wystaj'ce na zewn'trz budynku
belki stropowe, wspieraj'ce okap
dachu, charakterystyczne dla bu-
downictwa Podhala.
staropol. ca 1455 rysz panter
}Ss1953& r}z|ysz, zbytecznie Z doda-
ne|, 1462 rysz panter,
1472 leopardus, pantera riss
}Ss 1953& r}z|iss, zbyteczne Z|,
ca 1500 rysz vel ryszecz,
w liczbie mnogiej& ryszyovye –
ry>, Lynx lynx.
staropol. XV w. arvina rysy,
1472 pellibus pantheris subducta
albo ryschya ˘ ryschy –
zwi'zany z rysiem.
wo=. 1289 rys;, 1201.
ry>nik techn., narz.
a. metalowy przyrz'd zaopatrzony
w ostrze, s=u/'cy do robienia zna-
k[w na trzewie, metalu,
b. rodzaj cyrkla o spr"/ynowych
ramionach, s=u/'cego do kre>lenia
tuszem.
ryt(owa:(ownictwo(ownik
publik., szt. rycina, TC.
1. rodzaj druku wykonanego techni-
k' wkl"s=',
2. wycinanie lub rysowanie metod'
/=obkowania motyw[w w metalu,
drewnie; wz[r, dese< wykonany
tym sposobem; przedmiot ozdo-
biony takimi wzorami.
drzeworyt, linoryt, miedzioryt, rytwina
]miejsce wyryte przez dziki, pokr.
dar•<(ina\; ba=wany ryto ]rze{biono\
w k=odach. ˚rylec, ry:.
rytm(iczny(ika jęz., lit., muz., sport.
1. r[wnomierne nast"pstwo, regular-
no>: powtarzania si" czego w jed-
nakowych odst"pach czasu,
2. lit. regularne powtarzanie si" sylab
d=ugich i kr[tkich, akcentowanych
i nieakcentowanych, w okre>lonych
odst"pach,
3. muz. czynnik organizuj'cy d=ugo>:
trwania d{wi"k[w kompozycji.
gr. rhythmos, =ac. rhythmus,
starofranc. rhythme,
franc.-ang. rhythm,
ros. ritm/iheskij.
rytua= kult., rel. obrz"d.
zesp[= czynno>ci stanowi'cych form"
zewn"trzn' obrz"du religijnego, uro-
czysto>ci, ceremonii; ryt.
¯ =ac. ritualis.
†rytwin
wyci"ty p=at murawy, dar<.
staropol. ca 1455 rythwyny ˘
rythwyn –
wyci"ty p=at murawy, dar<.
†rywal powin.
staropol. 1467 riual – szwagier.
rywal(izowa:(izacja społ.
wsp[=zawodnik do osi'gni"cia celu.
~rywa: ]si"\ ˚`rwa: ]si"\.
†rywocina geolog.
staropol. 1434 po rivocynam per
abrupta ˘ rivocyna,
po rivoczynach ˘ rivoczyna –
urwisko.
†rywu=a spoż.
staropol. 1437 riwla nectar,
1472 vinum kerstr'g, rywla, wino
}Ss 1953&r}z|ywla, zbyteczne Z| –
prawdopodobnie gatunek s=odkiego
wina wyrabianego w Recji, mo/e te/
nap[j przyrz'dzany z wina i miodu.
1. ryza poligr.
500 arkuszy papieru.
¯ niem. ries ¯ ital. risma,
arab. rizma.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
2. ryza leśń.
urz'dzenie w postaci rynny ziemnej
lub drewnianego koryta s=u/'ce w
terenie g[rskim do spuszczania drewna
zsuwaj'cego si" w=asnym ci"/arem
ze stoku,
ryzy, w liczbie mn. – karno>:, sub-
ordynacja, rygor, porz'dek.
ryzalit archit.
wysuni"ta ku przodowi cz">: fasady
budynku.
ryzy karby.
ryzyko(wny(wa: jęz.
przedsi"wzi"cie kt[rego wynik jest
niepewny, gro/'cy fiaskiem, niepo-
wodzeniem, zawodem.
¯ niem. risiko ¯ ital. risco, risico,
franc. risque, ang. risk, ros. risk.
ry/ ^ ¢rys, ry/owy rośl., spoż., bot.
Oryza sativa L., ro>lina z rodziny
traw, wyst"puj'ca w wielu gatunkach,
hodowana na ciep=ych obszarach
wszystkich cz">ci >wiata; ziarno tej
ro>liny.
staropol. 1393 risz,
1444 pro quo guerulavit, videlicet
ficus, risaz, uvis passis albo
roszynky et mandele,
1450 risi est legumen... rysz,
1464 risz risum,
1495 riscum albo risch,
XV w. risi risz, rysz –
1. ry/, Oryza sativa L.
tu zapewne tylko o ziarnie,
2. bot. czarnuszka, Nigella sativa L.
gr. oryza, oryzon, ital. ris, staro-
franc. ris, >redniow. ang. rys, ris,
ang. rice, ros. ris.
ry/y kolor., jęz.
czerwonopomara<czowy, ceglasty,
rudow=osy.
rzadk-o(ki jęz.
1. w du/ych odst"pach od siebie, w
du/ej odleg=o>ci jeden od dru-
giego,
2. w du/ych odst"pach czasu,
zdarza si" wyj'tkowo,
3. wyraz wskazuj'cy na ma=' liczb"
przedmiot[w, os[b, sytuacji,
miejsc.
mo/e w zwi'zku s=owotw. ze
«sporadycznie»& spo•rad  rad•ko,
s=owotw. koncepcji 022, 023.
staropol. 1446 rzathky,
rzatkye ˘ rzatky; rzadkj;
rostropni a rzatky y vmyerni –
1. maj'cy ma=' g"sto>:,
1.a. p=ynny,
1.b. nie>cis=y, nie zbity,
1.c. rozproszony, rzadko rosn'cy,
2. nieliczny,
3. rzadki w mowie –
rzadko, niewiele m[wi'cy.
staropol. XV w., 1447–1462 rzathko,

Wondershare
yy
kilkakrotnie XV w. rzatko; rzadko
– niekiedy, czasem.
staropol. XV w. rzadkocz –
Ss1953& niecz"ste wyst"powanie,
JD.& sporadyczne, od czasu do czasu.
pokr. ang. random,
ros. redko.
rzaz leśn., techn.
szczelina pozostawiona w drewnie po
przej>ciu pi=y; najwi"ksza d=ugo>: ci"-
cia pi=' za jednym poci'gni"ciem.
†rzaza:, rzeza: ci':. ˚rzeza:.
1. rz'd jęz.
1. ci'g ludzi, przedmiot[w, stoj'cych,
umieszczonych jeden za drugim,
lub jeden przy drugim;
szereg, kolejka, rz'd;
grz'dki, grz"da.
staropol. rzødze ˘ rzød,
1461–1467 rzandi ˘ rzand,
w deklinacji& 1471 rzandv,
w rzodzech, ca 1455 v rzadzye;
podlug rzadu; w rz'dzye; nye
takyem rz'dem, wszitko po
rzød powyadacz –
1. szereg,
2. kolejno>:,
3. ustalony porz'dek, przyj"te
zasady post"powania,
4. zaj"cie, zatrudnienie, stanowisko
5. rz'dy – kierowanie, w=adanie,
6. umowa, uk=ad,
7. stan, warstwa spo=eczna,
8. nakaz,
9. jaka> ozdoba, mo/e naszyjnik.
wo=. 1289 narœ'ati-nara/ati
]ustawi: w rz'd\ ¯ rœd= ]szyk\,
kolej ^ ci'g ^ rz'd ˘ po kolei ^
po¶ci'g ^ po¶rz'dek,
wo=. 1289 bez= rœdou-bez riadu
]bez porz'dku, =adu\ ¯ rœd=-riad
]rz'd, porz'dek\, narœ'ati -
naria/ati ]“nara/a:” – ustawia:
w rz'd, szyk marszowy\, rœdy-
riady ]rz"dy\, izrœ∂iwesœ -
izriadiszesja ]uszykowali si"\,
izrœdiv= -izriadiw ]uszyko-
wa=\,
rad ¯ >redniow. germ. ¢rade ˘ as-
ser ]wasser, woda\ % rade ]jecha:\
˘ Ascherade n(Dwin',
¢rade ˘ †rode, OA, †rid; >red-
niow. ang. riden, anglosas. ridan,
2. kategoria, rodzaj,
3. biol. jednostka w uk=adzie systema-
tycznym >wiata zwierz"cego i ro-
>linnego, obejmuj'ca rodziny,
4. hist. ozdobna uprz'/ ko<ska prze-
znaczona do jazdy wierzchem;
uprz'/ koni ˘ konia z rz"dem.
2. rz'd(y(zi:(ca(owy(zi: ]si"\
1. prawo, =ad; urz'd; porz'dek,
nierz'd(nie – nie=ad(nie;
rz'dy ]w=adza\ kr[l[w,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
z=e prowadzenie si" – nierz'd, ros. pravit;-prawit,
2. pan ˘ panowa: ]rz'dzi:\, pa<stwo gospodstvovat;-gospodstwowat,
]kraj posiadaj'cy rz'd\, ˚pan, ang. to govern ˘ governor, to rule.
3. waga ^ my>l ^ stan, znak; za•rz'dzi: – czas dok. ¯ rz'dzi:,
r[wno(pod•rz"dny, s=aw.-ros. wyda: zarz'dzenie,
reszat, reszenie ]postanowienie, polecenie
podj"cie decyzji\, stanowisko w po•rz'dzi: – czas jaki>, okre>lony
instytucji pa<stwowej, rz'dowej, u•rz'dzi: – krokami doprowadzi:
4. czyn; wyrz'dzi: – wyczyni:, do stanu, sytuacji, czy
urz"dnik – czynownik, -nem& zorganizowa:,
5. prawi:, przy¶prawi: – przy¶rz'dzi: zrobi:, odby:
wo=. 1289 Volodim≠r= 'e u•rz'dzi: ]si"\ – uformowa: ]sw'\
ørœdi k memou l[di dobrya sytuacj", po=o/enie
]Wo=odimier wi"c “odrz"dowa=” u•rz"dowa: – urz'd sprawowa:
– odprawi= do niego ludzi “do- przy•rz'dzi: – troch", przygotowa:,
brych” – dzielnych, walecznych, zaprawi: co czym
chrobrych\, prawo ^ rz'd. ˚prawo. wy•rz'dzi: – sprawi: ˘ wyrz'dzi:
na•rz"dzie, przy•rz'd – na•rz'd, szkod", krzywd"
przy•rz'dzi: – przy•prawi:(gotowa:, z•rz'dzi: – 1. sprawi:, spowodo-
rz'd, rz"dem ¯ s=aw. rud ]orudie – przy- wa:, zleci:, si=a boska
rz'd, instrument\, pokr. red ]got[w ˘ zrz'dzenie losu,
do drogi\ ¯ ang. ready ]gotowy\ ¯ >red- z ^ wy,
niow. ang. redie ¯ rad, czas przesz=y ¯ 2. traf, przypadek ˘
ridan ]jecha:\, wi"cej ˚got[w. zrz'dzenie losu
staropol. rz'd – Nie nale/' s=owa z przedrostkami& po`,
1. porz'dek, =ad, na`, ob`, pod`, nad`, roz`, daj'ce
2. sprz"/aj ko<ski, uprz'/ ]˚rz'd 1\, formy «rz'dzenia»&
staropol. rz'dnie – po•rz'dny – 1. nale/yty ˘
porz'dnie, karnie, porz'dne lanie,
staropol. rz'dzi: si" – 2. prawy, uczciwy,
sprawowa: si", kierowa:. przyzwoity, solidny,
staropol. 1445 duchen – rz'dca. ¯ w porz'dku b"d'cy
=ac. ordo, ordinis ]porz'dek\, na•rz'd – cz">: organizmu ludz-
ordinatio ]ordynacja\ ¯ ordinare, kiego, zwierz"cego,
ordinarius ]ordynariusz\ ¯ >redniow. lub ro>linnego
ang. ordynat ¯ ordo, ordinis na•rz"dzie – przyrz'd, na ^ przy,
subordinate ]podrz"dny, podpo- instrument, ¯ orudie
rz'dkowany\ ¯ sub ]pod\ % ordinatus -orudie ]ang. instru-
¯ ordinare. ment, tool, implement\
gr. kybernan ]sterowa:, rz'dzi:\ ˘ s=aw. na¶radit – narz'dzi:, tj.
=ac. gubernare, na=o/y: uprz'/
starofranc. gouverner, rz"dem zwan' ˘
>redniow. ang. governen, konia z rz"dem da:
ang. govern, ros. praviy;-prawit, przy•rz'd – instrument, ¯ orudie
gospodstvovat;-gospodstwowat, ob•rz'dek – powtarzaj'ca si"
pravitel;> gubernator. czynno>:, cremonia,
za(na(u(przy(ob(wy(z•rz'd(zi:, zwyczaj
porz'dek, urz'd, przyrz'd, obrz'dek, pod•rz"dny – u spodu, poni/ej,
pod(nad•rz"dny. podporz'dkowany,
_____ podleg=y
w Ss1953 oba has=a& nad•rz"dny – zwierzchni, powy/ej
rz'd – kolejno>: nast"pstw, roz•rz'd – w r[/ne strony,
kolejka, szereg, rozprowadzenie
rz'd – wykonywanie w=adzy, nie•rz'd – prostytucja, “z=e”
prawo, =ad ˘ urz'd, prowadzenie si";
uto/samiono i ˚pomieszano. ‘z=e» kwesti' spoj-
w Słowniku do dalszego sortowania. rzenia, pogl'd[w,
––––– potrzeb obu stron
~rz'dzi: czas niedok. ¯ rz'd. rz'dca poz. społ.
prawi:, wydawa: polecenia, w=ada: staropol. 1411 rzandcza,
]=ad trzyma:, porz'dek\, u steru czyn- 1411 rzøczcza, 1417 rzandcza,
no>ci by:, stanowi: ˘ postanowienie, 1417 pan rzandcza,
panowa:, ˚pan, rz'd. 1420 rz'cza lodsky,
s=owotw. pokr. prowadzi: ]si"\ ˘ w deklinacji&
rozrz'd, nierz'd ]prostytucja, dosł. 1417 rzadczi,
nie=ad, nieporz'dek\. 1417 rzanczy,

Wondershare
yy
ca 1420 rzanczy,
1427 rzanczcz',
1427 posl'la szwego rzacza –
1. zarz'dzaj'cy cudzym maj'tkiem,
2. przedstawiciel w=adzy, urz"dnik,
3. pe=nomocnik, zast"pca procesowy,
4. >wiadek.
staropol. 1436 ¢rzanczczinye cze-
ledzy ˘ rzanczczyn, rz'czyn –
zwi'zany z rz'dc'.
†rz'dek instr.
staropol. dzesyøcz rzøtkow ˘
rzøtek, 1471 tich rzøtkoch – linia
podzia=ki godzinowej na zegarze
s=onecznym.
†rz'dliwy jęz.
staropol. ca 1500 rz'dlywe
szdrz'dze ˘ rz'dlywy;
rz'dliva; abusivo y z rzandliwym
˘ rzandliwy –
1. porz'dny, nale/yty,
2. rz'dz'cy, kieruj'cy,
3. nadu/ywaj'cy.
staropol. 1469 po rzadnemv –
zgodnie z prawem.
staropol. rz'dnye, raandnye –
1. nale/ycie, dok=adnie,
2. zgodnie z prawem, z przepisami.
staropol. 1436 rz'dnosczy ˘
rz'dnoscz, 1456 ¢rzodnoscz –
rz'dno>:, ustalony porz'dek,
przyj"te zasady post"powania.
staropol. XV w. rz'dne, ca 1500
˘ rz'dney obyczaynosczy ˘
rz'dny –
1. taki jak nale/y, nale/yty,
2. zgodny z prawem,
prawem przepisany,
3. wynaj"ty do pracy,
4. okre>lony umow'.
rz'dzenie czynność. ¯ rz'dy.
staropol. rzodzenye, rzandzenye,
rz'dzenye –
1. kierowanie, zarz'dzanie,
2. skierowanie w jak'> stron",
3. pokecenie, postanowienie,
4. odbywanie si".
†rz'dziciel poz. społ., urząd. ¯ rz'dy.
staropol. XV w. rzadzycel –
ca 1500 rzadzyczyel –
1. ten co kieruje, decydent,
2. tw[rca.
rz'dzi: czynność. ¯ rz'dy ¯ rz'd.
staropol. 1446–1447 rzadzycz,
ca 1500 rz'dzycz; rzødzicz ˘
w deklinacji& ca 1450 ¢rzøczy;
kako mocz rzadzona,
1471 rzandzila gyest; rzødzy,
rz'dzyl, rz'dzy, srzandzyly,
rz'dz'cz, rz'dzy albo gedna,
rzadzy, 1444 rzandzianczy –
1. kierowa: czym>, zarz'dza: tj.
wydawa: decyzje, polecenia;
rz"dzi: si" – post"powa: wed=ug
jakich> zasad, przepis[w, kiero-
wa: si" czym>,
2. prowadzi: dok'd>,
3. rozporz'dza:, nakazywa:,
4. wykonywa:, za=atwia:,
5. przygotowywa:,
6. odgranicza:, oddziela:,
7. nadawa: kszta=t,
8. wynajmowa: kogo>,
godzi: za jak'> op=at'.
staropol. na(ob(przy(u(wy(
(z•rz'dzi:,
na(z(przy(u(wy(ob•rz'dza:.
rz'p górn.
najni/sza cz">: szybu usytuowana
poni/ej ostatniego poziomu wydo-
bywczego w kopalni.
†rzebrzyczek bot.
1472 rzebriczek gariofolus –
Eugenia caryophyllata Thun.
†rzebrzyk bot.
staropol. 1472 rzebrzik millefolium
– krwawnik pospolity,
Achillea millefolium L.
rzec, rzecze jęz. wys=owi: si".
¯ gr. logos ]s=owo, rzecz o `, nauka\,
na(przy(wy•rzeka:, zarzeka: si".
rzeczy: ^ m[wi: ^ czasownikowa:
^ g=agoli:.
s=owotw. pokr. s=aw.-ros. reka ]rze-
ka\ ˘ potok s=[w, narzecze ]dialog\,
bieg=y w mowie ]w g[rnym biegu
rzeki – w g[rnym cieku, itp.
ros. tekuhij, po teheni[
reki\, ˚rzeka.
staropol. rzecz ˘
w deklinacji& reca ]rzecze\, rzekl,
rzekøcz tako, tako rzecz, rzecli,
y rzekøø, rzecze czlowek, rzecli
sø –
1. pos=u/y: si" s=owami dla zakomu-
nikowania my>li i prze/y:,
powiedzie:,
2. nazwa:, nazywa:,
3. wcze>niej wymieni:, wspomnie:,
okre>li:,
4. obieca:, przyrzec,
5. informowa:, podawa: do wiado-
mo>ci,
6. rzeczono jest – wyk=ada si",
znaczy,
7. rzec si" – uda:, stworzy: pozory.
staropol. rzek'cy, do(na(ob(od(
(prze(przy(u•rzec, za(z•rzec si",
na(ob(od(prze(wy•rzeka:,
obrzecza:, obrzekn':.
Ss2011&
staropol. nie rzk'c – nie m[wi'c.
wo=. 1289 reka-reka ]rzek=\,
porekosta sob≠ s=nem-
porekosta ]przyrzekli sobie sejm, tj.
zjazd, um[wili si" na< ¯ rzeka\,
rekπi-rekij ]rzecz'c\,
rekou]e-rekuszcze ]rzecz'c\
za(na(u(przy(o(od(wy(z•rzec ]si"\,
porzekad=o.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
~rzec czas niedok. ¯ rzeczy: ˘ dok.
rzek= ]powiedzia=, wys=owi= si"\.
s=owotw. baz' s=aw. reka ]rzeka\ ˘
tako reka ]tak rzek=\.
znaczeniowo poch. woda ˘ potok
s=[w, p=yn ˘ p=ynna mowa, maj'ce
odpowiedniki w j. angielskim&
fluid ]p=yn\  fluent ]p=ynny\ ¯
=ac. fluidus ]p=yn\  fluens, fluentis
]p=ynny\ ¯ fluere ]p=yn':, sp=ywa:\.
znaczenia& «zarzec si"», «odrzec si"» –
zdaje mi si" – pochodz' od odrzutu
mow' ]obiema elementami, nie jed-
nym – mow' tylko& od «`rzekania», tj.
mowy; >redniow. E ^ U, powszechnie
stosowane, pisane, ˚]litera\ E.
tak i ‘urzec» – od uroku, nie mowy.
za•rzec ]si"\ – “nigdy” powiedzie:
sobie, baz' «rzec» i
‘odrzut» jednocze>nie
na•rzeka: – s=aw.-ros. nerekat ˘
1. zwa: tak a tak,
2. narzeka:; narekat
˘ czas dok. narecz,
narzeczon-y(a
]oblubieni•ec(ca\
¢po•rzec – porzekad=o,
przypowie>:
u•rzec – zadziwi: mow',
w zasadzie ¯ urok, za-
uroczy: spojrzeniem
przy•rzec – obieca: s=owem,
¯ przyrzeczenie
o•rzec – wypowiedzie:, wyra-
zi: s'd, opini", zdanie,
¯ orzeczenie,
podmiot i orzeczenie
od•rzec ]si"\ – wyrzec si", postano-
wi: s=owem “nigdy
wi"cej”, s=owotw. ba-
z' «rzec» i ‘odrzut»,
>redniow. E ^ U
wy•rzec ]si"\ – mow', zrezygnowa:,
zerwa: z kim, czym
z•rzec ]si"\ – mow' pozbawi: siebie
praw, «si"» – siebie
†rzeci'dz, wrzeci'dz =a<cuch.
rzecz jęz.
oracja, s=owo, roz(mowa, gadanie,
pog=oska, s=owo, termin, j"zyk, dzie=o
˘ w rzeczy samej ^ ros. na samom
dele ]ang. in fact, as a matter of fact\,
istota ˘ istotnie,
z¶iszczy ^ u¶rzeczywistni,
rzecz ^ s=owo ^ gr. logos ˘ do rzeczy,
rzeczowy – logi•ka(czne ˘
nie•dorzeczny(logiczny ˘
g ]do\ % rzeczy ˘ grzeczny,
rzecz  rok ^ czas, mowa
rzeczy: ^ m[wi: ^ czasownikowa:
^ g=agoli: ˘ orzeczenie, rzec;
zarzeka: si", wyrzec si", rzeczony
]zwany\; s=owotw. pokr. rzeka ˘
potok s=[w, potoczna mowa;
s=aw. reka ]rzeka, rzek=\& i tako reka
]i tak rzek=\,

Wondershare
yy
ros. w g[rnym cieku – w g[rnym
biegu ˘ bieg=y w mowie ]p=ynny\;
rzecz•nik(owo(owy(ony(oznawca(
(ywisty(ywisto>:; Rzeczpospolita.
>redniow. ve];-wieszcz ]rzecz, ob-
jekt, posiad=o>:, dzie=o, proces s'do-
wy, negocjacje\ ˘ ros. ve]at;-
wieszczat ]m[wi:, opowiada:, powie-
dzie:; naucza:\,
staropol. rzecz –
1. to, co m[wi si", roz(mowa, j"zyk,
to, co zosta=o powiedziane,
te/ ]ustne\ pokecenie, rozkaz,
2. przedmiot materialny,
najcz">ciej ruchomo>ci&
- przedmioty dot. kultu religijnego,
- rzeczy bia=e,
- ciekn'ce rzeczy,
- domowe rzeczy, pospolite,
po/yteczne, gospodarskie,
- droga rzecz
- gorzka rzecz,
- jedwabne rzeczy,
- kadzilne rzeczy,
- rzeczy ko>cielne,
- rzeczy kramne, kupne,
- licowane rzeczy,
- nieczysta rzecz,
- niewiesckie, niewie>cie rzeczy,
- rzeczy odziewne,
- pieni"/na rzecz,
- pomocna rzecz,
- rzeczy wonne,
- brzemienne rzeczy,
- =a/'ca rzecz,
- rzeczy /ywe,
3. abstrakcyjne poj"cie,
4. sprawa, problem do rozwi'zania,
5. sprawa, przedmiot pro>by, skargi,
sporu s'dowego,
- rzecz dziedziczna dziedzinna,
- rzeczy grzechowe, grzeszne
- ma=e, mniejsze, proste rzeczy
- rzeczy wielkie, wi"csze,
6. dzia=ania,
- rycerskie rzeczy
- sprawione rzeczy,
- z=a rzecz,
- ch'siebn', ch'ziebn',
korzys]t\n' rzecz'
- dzienn' rzecz',
- rzecz' kradziebn', rozbojn',
z=odziejsk',
- niewidom' rzecz',
- nocn' rzecz',
7. to, co si" zdarzy=o lub zdarzy,
fakt, zdarzenie, wydarzenie,
wypadek, przypadek,
8. czyn, uczynek, szczeg[lnie z=y,
post"pek,
- bezprawna, niesprawna,
nierz'dna rzecz,
- gor'ca rzecz ]licowana\,
- rzecz gwa=towna, nag=a rzecz,
- rzecz z=odziejstwa, korzystna,
9. pow[d, przyczyna,
- rzeczy /ywe.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
w Ss1953 20 kolumn cytat[w.
staropol. any rzeczenim ˘
rzeczenye
– m[wienie, mowa.
staropol. rzecznoscz
– wymowa, krasom[wstwo.
staropol. O bodze y rzeczach nyebye-
skich, 1526 r.,
rzecznik prawn.
ros. reh;-recz.
†rzeczenie jęz. orzeczenie, wyrok.
=ac. sententia ]spos[b my>lenia,
1. †rzeczny prawn.
opinia, sentyment\ ˘
franc. la sentence, starofranc.,
>redniow. ang. i ang. sentence,
ros. sentenciq-sentencija, izre-
henie-izreczenie ]orzeczenie\,
prigovor-prigowor, rewenie
suda ]postanowienie s'du\.
rzeczka zdrobn. ¯ rzeka.
2. rzeczny jęz. ¯ rzeka.
staropol. 1441 rzeczka,
1453 w rzeczki, ca 1500 przesz
rzeczka ˘ rzeczka – ma=a rzeka
}j"zyk staropol. mia= ograniczon'
odmian" przez =aci<skie przypadki,
deklinacj", nie jest to odosobniony
wypadek u/ycia formy w mianowni-
ku, ˚deklinacja|.
†rzeczne płatn. ¯ rzeka.
†rzeczony jęz. nazywany, zwany.
staropol. 1409 rzeczne – podatek
od przeprawy przez rzek".
†rzecznica or"downiczka.
rzeczownik(owy jęz.
staropol. 1453, ca 1500 rzecznycza
– ta kt[ra wstawia si" za kim>,
or"duje.
ang. intercessor-woman,
ros. xodataika-chodatajka,
zastupnihka-zastupniczka.
†rzecznictwo prawn.
staropol. rzecznyczstwo –
zast"powanie przed s'dem strony
procesowej.
†rzeczniczka
ta, kt[ra wstawia si" za kim>, or"duje.
staropol. XV w. rzecznyczka
advocata, 1456 nostra aduocata,
rzeczniczka; rzecznyczko nasza
dobra.
†rzecznie jęz.
staropol. XV w. recznye realiter –
rzeczywi>cie, realnie.
†rzecznik prawn. adwokat, opiekun.
staropol. rzecznyk, rzecznik,
ca 1420 rzecnik, 1444 rzecznik,
1444, 1448, rzecznyk ˘
w deklinacji& rzecznika,
1423 rzecnika, o rzecznykoch,
rzecznykow, rzecznykowi, rzecz-
nyka, rzecznyky –
1. pe=nomocnik, obro<ca,
zast"pca procesowy,
2. rozjemca, s"dzia polubowny.
staropol. rzecznykowacz –
przyj':, pe=ni: funkcj" pe=nomoc-
nika procesowego.
Remove
Watermark PDFelement
yy
staropol. rzecznykowy, 1474 rzecz-
nikowym mødrego møsza –
z rzecznikiem zwi'zany.
ang. lawyer, protector,
ros. strqphij-strjapczij,
za]itnik, pokrovitel;,
protektor-protektor.
wyst"puj'cy, przemawiaj'cy w czyim
imieniu, wyraziciel jakich> pogl'd[w.
staropol. rzeczni, 1449 skazania
rzecznego ˘ rzeczni lub rzeczny,
1471 rzeczny chitrzecz –
1. wstawiaj'cy si" za kim>,
or"duj'cy, po>rednicz'cy,
2. s=owny, ustny,
3. wymowny.
zwi'zany z rzek', wytworzony przez
rzek".
staropol. rzeczna ˘ rzeczny ˘
w deklinacji& rzeczna bistroscz;
myedzach rzecznich alybo vod-
nych; na brzegu rzecznem; wodøø
rzecznø; pycz wodi rzeczney
1461–1467 rzeczne.
ang. called,
ros. nazvanyj-nazwanyj.
¯ rzeczy % nik ]samej\,
dosł. sedno, w rzeczy samej,
staropolskiej koncepcji 023 ]od ty=u\.
rzeczowniki wyda=y czasowniki&
piasek ˘ piaskowa:, klin ˘ klinowa:,
patry ]oczy\ ˘ patrze:, m"ka ˘ m"czy:,
itp., og[lnie, bo s' i wyj'tki&
rzecz. ˘ czas. ˘ rzecz.
grodzi: ˘ ogrodzi: ˘ ogrodzenie
¢dobawi: ˘ ozdobi: ˘ ozdoba
rzecz ]substancja, przedmiot\ ˘
rzeczownik ]podmiot\ ˘ orzeczenie
]czasownik\.
dzi> cz">ci&
rzeczownik, czasownik – mowy,
podmiot, orzeczenie – zdania.
wg S=ownika Webstera&
substantive ]rzeczownik\ – co> ist-
niej'cego niezale/nie, nie zale/ne
lub podw=adne drugiemu, 2. znacznej
liczby, “substantial”, 3. rzeczywi>cie
istniej'ce; obecnie, 4. sk=adaj'ce si"
z praw i zasad..., itd.
noun ]rzeczownik\ – ka/da klasa s=[w
zw'ca osob", rzecz, akcj", jako>:,
itp., jak ch=opiec, woda, i prawda s'
rzeczownikami.
polski mSjp 1969& rzeczownik «cz">:
mowy obejmuj'ca wyrazy odmienia-
j'ce si" przez przypadki i liczby, ozna-
czaj'ca osob", przedmiot, poj"cie».
i dalej jego formy gramatyczne
– rzeczownik jednostkowy, zbioro-
wy, pospolity, w=asny, oderwany,

Wondershare
yy
zmys=owy.
p[{no=ac. substantivus ¯ substan-
tia ˘ starofranc. i >redniow. ang.
substantif ˘ ang. substantive;
=ac. nomen ]imi"\ ˘ starofranc.
noun, nun, non ˘ >redniow. ang.
nowne ˘ ang. noun,
ros. imq su]estvitel;noe.
]nazwa, poj"cie, itp., istniej'ce\.
rzeczowy jęz.
1. rzeczy dotycz'cy, przedmiot[w,
w ustaleniu winy oskar/onego,
2. dotycz'cy istotnej tre>ci sprawy, w
odr[/nieniu od strony formalnej.
rzeczoznawca prof.
specjalista w przedmiocie, bieg=y,
ekspert.
rzeczpospolita społ.
ustr[j kt[rego w=adze wybierane s'
przez obywateli na okre>lony czas;
republika.
niem. reich ]kr[l, w=adza; pa<stwo\ ˘
rzecz % pospolita ¯ posp[lstwo, publi-
ka ¯ po•spo=u ¯ po` ]we`\ % sp[=.
†rzeczy-ca(sko geolog.
dawne koryto rzeki; starorzecze.
staropol. 1409 rzeczicza vlg.
nuncupato, rzeczyszko,
1427 antiquus fluvius albo rzeczi-
sko, 1440 rzeczisszco,
1490 stare rzeczysko ˘
w deklinacji&
1426 starego rzeczyska,
1449 antiquo fluviolo albo rze-
czysskyem,
1475 miedzi rzeczisky.
rzeczywi-sto>:(>cie(sty jęz.
1. og[= rzeczy, wszystko co istnieje.
2. prawdziwy, automatyczny, niepod-
robiony, niezmy>lony; faktyczny,
3. o tytu=ach, stanowiskach& czynny,
zwyczajny, w odr[/nieniu od ho-
norowego, tytularnego.
¯ rzeczy w istocie ]w istocie rzeczy;
t=um. od ty=u\,
podstaw' s=owotw. rzecz.
=ac. res ]rzecz\,
>redniow. =ac. realis,
starofranc. real,
ang. real(ism(ist(istic(istically(ity,
ros. real;nyj-realnyj,
ve]estvennyj, sy]nyj,
]prawdziwy\ istinnyj-istinnyj,
]prawdziwy, oryginalny, autentycz-
ny\ nastoq]ij-nastojaszij,
podlinnyj-podlinnyj.
rzeczywi>cie jęz.
istotnie, naprawd", prawdziwie.
¯ rzeczywisto>:.
ang. really, in reality, in fact,
ros. v samom dele-w samom
diele, tohno-toczno.
rzedn-':(ie: proces.
rzadkim stawa: si".
†rzedzina $ wg Ss1953
staropol. alium agrum dictum
domiarek, trzi na rzedzinach,
tertium agrum cum porato przy
l'cze dicto;
}do='czony d=u/szy cytat|.
†rzegota: jęz. du/o m[wi:, papla:.
s=owotw. pokr. rechota:,
R ˘ Rz, GHCh.
staropol. ca 1455 rzegocze
garulizat.
¢rzeja: ruch. p=yn':, zalewa:, p=yn'-
ca masa wody, przyp=yw morza.
˘ rzeka, mierzeja.
ros. reqt;.
rzeka pierwotnie& dop=yw;
naturalny strumie< wody, wi"kszy
ni/ potok, uchodz'cy do morza,
jeziora, lub innej rzeki.
s=aw. reœti-rejati ]p=yn':\ ˘ re
]p=yw\ % ka ]do\ ˘ reka, r≠ka ˘
ros. reka, s=aw. reka ]rzek=\,
wo=. 1289 r≠ka-reka ]rzeka\,
r≠ky-reky ]rzeki\,
t=umaczenie od ty=u; s=aw. re ˘ pol.
rze ˘ rzeka, rzeczny, rzec ]powiedzie:,
odezwa: si", przem[wi:\;
zarzec ]si"\  zarzeka:, rzeka s=[w,
ich potok ]o ludzkiej mowie\, p=ynna
mowa, ang. fluent ¯ =ac. fluens, fluentis
¯ fluere ]p=yn':\, itp. ˚mowa.
pol. ros. ang.
ruczaj ruczej brook
potok reczka creek
rzeka reka river
staropol. rzeka ˘ w deklinacji&
1391 po rzekø;
po rzecze; od rzeky; na rzekach,
1402 w mey rzecze,
1412 przessz rzekø,
1433 vlg. graniczna rzeka,
1437 albo po rzek',
1447 na dol rzeka Wrzessycza –
woda p=yn'ca sta=ym korytem.
staropol. 1409 rzeczne – podatek
od przeprawy przez rzek".
staropol. rzeczny – z rzek' zwi'za-
ny, do rzeki nale/'cy.
starofranc. riviere, >redniow. ang.
rivere, ang. river, iran. badja,
˚rzec, logika.
ang. `er ]river; ^ do`\ ˘ work•er
]pracownik, dosł. do pracy\.
w Staro/ytno>ci «woda» i «rzeka»
mia=y t" sam' nazw", u/ywan' bez
r[/nicy, w ka/dym j"zyku inn', i
w ka/dym j"zyku wiele zg=osek je
okre>laj'cych, ˚woda ]nr 494\, np.
• potami ˘ Potop, Mesopotamia,
• =a, ba ˘ Ba=tyk, +aba,
• dina, den ˘ Dinamarca, Dyna,
• si, is ˘ Sicily, Tunis, Tigris, island.
Znaj'c znaczenia zg=osek, /e s' to
‘woda» lub «rzeka», nale/y je rozu-
mie: stosownie do okoliczno>ci.
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
†rzek'cy jęz.
staropol. 1400 rzekanczi,
1420 rzek'czy ˘
w deklinacji& 1426 thako rzekøczy,
ca 1428 tako rzekøcze,
1444 rzekanczgo slotkego ziela;
psalterium zaltarz, thako rzek'cze
g'szly; lud tako rzekøczy –
1. zwany, nazwany, nazywany,
2. wy/ej wymieniony, wspomniany.
†rzeknienie jęz.
staropol. ca 1428 litera vel silaba
dwoyake rzeknene –
powiedzenie, nazwanie.
rzekom-o(y log. pozorn•ie(y,
cz"sto nie istniej'cy w rzeczywisto>ci;
w logice& rzecz dana do zrozumienia,
sugestia, ale wniosek nie koniecznie
prawdziwy, przes=anka lub przes=anki
po>rednie, nie daj'ce zupe=nej pew-
no>ci; pokr. przypuszcza:, zak=ada:
i pozorowa:, udawa:.
staropol. rzekomo, rzekomocz.
ang. alleged]ly\, supposed,
pretended,
s=aw. rekomyi ]zwany, na stanowi-
sku, deputowany\ ¯ rzeczony ¯ rzec
– bez zwi'zku z rzekomo>ci',
ros. (goloslovnoe) utver'-
denie.
†rzekta: dźwięk.
staropol. o koniu, sroce – r/e:,
skrzecze:.
staropol. glos grzmyenya kola
a konya rzektayocego;
1466 pica canit, garriga vociferat
b'dze rzektala.
staropol. rzektanye – g=o>ny >miech.
rzekot, rzegot, rzechot dźwięk.
rechot, odg=os /ab.
>redniow. ang. crokening
ang. croaking ]g="boki, ochryp=y,
chrapliwy d{wi"k z gard=a, jak /aby
i kruka\.
rzekotka zool., płaz.
Hyla, zwierz" z rodziny p=az[w bez-
ogonowych o tej samej nazwie, wy-
st"puj'ce w wielu gatunkach; w Polsce
jedynym gatunkiem jest rzekotka
drzewna, ma=a, zielona /abka.
†rzemieniec bot.
/abiniec, babka wodna,
Alisma plantago L.
staropol. 1472 rzemenecz planta-
go aquatica.
rzem-ie<(ienny(yk
sk[rzany, twardy pasek.
rzemyk – w'ski, cienki pasek sk[rzany.
staropol. ca 1500 rzemyen corium;
rzemyen corrigia –
pas sk[rzany, sk[ra wyprawiona.
staropol. 1430 rzemenne vsdy ]uzdy\,
kozuchymay' myeczi baranye a
myechy rzemyenne –

Wondershare
yy
rzemienny, zrobiony z rzemienia
albo ze sk[ry wyprawionej.
niem. riemer ¯ riemen ]rzemie<\.
rzemi-os=o(e>lniczy(e>lnik prof.
1. drobna wytw[rczo>: o charakte-
rze przemys=owym, obejmuj'ce
wykonywanie i naprawianie przed-
miot[w codziennego u/ytku pro-
stymi narz"dziami i maszynami;
umiej"tno>: wykonywania takich
przedmiot[w, fach rzemie>lnika
wykonuj'cego takie przedmioty;
wyrobnictwo,
2. zaw[d, fach, zaj"cie,
3. w odniesieniu do dziedzin sztuki&
znajomo>: formy, opanowanie
techniki; czasem pogardliwie& brak
talentu, inwencji.
sztuka, wyrobnictwo.
staropol. rzemeslnik, rzemeszlnik,
1437 rzemyeslnik mechanicus,
rzemy'szlnyk, rzemy'slnyk,
rzemyeslnyk, rzemyeszlnyk –
1. cz=owiek trudni'cy si" jakim>
rzemios=em,
2. sprawca.
staropol. dzalo røøk zemyoslniko-
wich; a dano wlodarzom rzemyø-
slnykowim – rzemi">lnikowy,
rzemi">lniczy, r"kodzielniczy.
staropol. rzemyøslo,
1471 rzemyanslo ˘
w deklinacji& y wszelkego rzemy-
osla; ku tkaczskemv rzemyøslu;
rosmagytich rzemy'sl;
na rzemyeslech architectus;
artis rzemy'sla,
¢rzemislo, ¢rzemiszye,
suego remosla – rzemios=o&
1. rodzaj zatrudnienia,
2. cech rzemie>lniczy.
†rzemyszek
staropol. nye yestem dostoyen
rosvy'sacz rzemyszka bothow
yego ˘ rzemyszek –
w'ski, cienki pasek sk[rzany.
rzep bot.
koszyczek kwiatu =opianu lub ostu
okryty kol'cymi, czepliwymi =uskami.
staropol.
ca 1455 rzep lappa,
ca 1500 rzepoy lappacium,
wielky rzep bardana; ca 1500
invenies lappam maiorem vlg.
wyelky rzepy ˘ rzep –
1. =opian wi"kszy, Arctium lappa L.
2. rzepie< pospolity,
Xanthium strumnarium L.
rzep-a(ka bot., spoż.
Brasica rapa L. var. repifera, dwuletnia
ro>lina z rodziny krzy/owych, upra-
wiana jako warzywna ze wzgl"du na
jadalne zgrubienie cz">ci =odygi.
¯ krzepa ]si=a\, jak rzep psiego
ogona. s=owotw. pokr. perz&
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
rzepperz czytane wspak, s=owotw.
koncepcji 012 i 022.
staropol. 1419 rzepa rapa ˘
w deklinacji&
1400 ne wicopali rzepi ˘ rzepa,
bicz wyi'wszi rzep',
1464 nye vikradl rzyepy,
1471 rzyep' rycz –
rzepa, Brassica rapa L.
1419 rzimska rzeppa bryonia –
rzymska rzepa, przest"p bia=y,
Bryonia alba L.
ca 1500 rzepa szwyerepya –
rzepa >wierzepia, dziewi":si=
bez=odygowy, Carlina acaulis L.
1422 na rzepisku szwem,
1430 ager vlg. rzepysko,
XV w. rzepisco aparium,
ca 1500 raparium... vlg. rzepyszko –
pole po zebranej rzepie.
XV w. rzepne ˘ rzepny –
od rzepy pochodz'cy.
ros. repka.
rzepak bot.
Brasica napus var. oleifera, ro>lina
uprawna z rodziny krzy/owych; z
nasion wyt=aczany jest olej.
rzepie< bot.
Xanthium, jednoroczna ro>lina z ro-
dziny z=o/onych, o p"dach, li>ciach,
i okrywach koszyczk[w kwiatowych
pokrytych kolcami.
rzepik bot.
1. pospolity – ro>lina z rodziny r[/o-
watych, Agrimonia eupatoria L.
staropol. storczik, OA ˘
starczyk.
2. z rodziny krzy/owych,
Brassica rapa, jej nasiona
dostarczaj' oleju.
˚starczek, YE ˘ `czyk  `czek
1419 rzepyk agrimonia, XV w.
contra oculos sangvilentos agri-
moniam albo rzyepyk tritam,
XV w. rzepyk agrimonia;
agrimonia}m| vlg. rzepyk,
agrimonia concordia est rzepyk,
1472 owczy rzepyk agrimonia –
1. rzepik pospolity,
Agrimonia eupatoria L.
1460 rzepyk lappa,
ca 1465 rzepyk lappa,
ca 1465 rzepyk lappacium,
1484 lappacium acutum rzepyk,
ca 1500 rzepyk lappa minor –
2. rzepie< pospolity,
Xanthium strumarium L.
XV w. ... id est zlutenyczy, valet
radix lappacii, id est rzyepyk,
collo suspensa –
3. =opian wi"kszy,
Arctium lappa L.
1484 cmepitheos rzepyk, iak kto-
ry w szadzyech rosczye, byaly
ma kwyath –
4. przytulia pospolita,
Remove
Watermark PDFelement
yy
Galium mollugo L.
1444 rzepic herbe celidonie –
5. glistnik jask[=cze ziele,
Chelidonium maius L.
rzepka bot.
staropol.
szagocza rzephka hasylworczyl;
1419 zayacza rzepka cardopacia
1472 zay'cz}a| rzepka cardopacia,
XV w. cardopacia, id est zay'cza
rzepk' –
zaj"cza rzepka, dziewi":si= bez-
=odygowy, Carlina acaulis L.
†rzepik bot.
staropol. 1464 rzepnyk agrimonia –
rzepik pospolity,
Agrimonia eupatoria L.
rzepka kolanowa anat.
ko>: w kszta=cie dwuwypuk=ej soczew-
ki, le/'ca w przedniej cz">ci stawu
kolanowego; ="kotka.
†rzepta: jęz.
staropol. nye bodzesz oszoczczo
any rzeptayoczy o lydzech – pod-
szeptywa: oszczerstwa, obmawia:.
rzesza jęz., hist.
1. wielka liczba os[b,
2. o pa<stwie niemieckim.
†rzesza społ.
staropol. rzysze ˘ rzysza;
rzyssa, 1471 rzyscha –
w deklinacji&
rzysse multidudinum;
ca 1500 rzysz'; rzyszø; rzysze;
rzyschey, rzyssa, ca 1500 rzyszy –
1. t=um, gromada, wielka ilo>: istot
/ywych,
2. pa<stwo.
niem. reich.
†rzeszecina, rzeszenica bot.
1460 rzeszyeczina alpinus ]\
ca 1465 ˘ rzesyeczyna alpanus,
1472 rzesseczina cerasus canis;
ca 1465 rzeszenycza alpanus –
szak=ak pospolity,
Rhamnus cathartica L.
†rzesznie jęz. $ wed=ug Ss1953.
staropol. rzesznye ]gremialnie,
t=umnie, omal wszyscy\ ¯ rzesza.
rzeszoto narz.
rodzaj sita z du/ymi otworami; krata
do sortowania, przesiewania czego;
przetak.
staropol. 1404 rzessotho,
XV w. rzessoto,
ca 1500 rzeschotho cribrum –
1. rodzaj sita o du/ych otworach,
2. miara zbo/a.
staropol. 1471 na rzeschotnych ˘
rzeszonti, rzeszetni –
zwi'zany z rzeszotem.
rze>k-i(o jęz.
1. pe=en werwy. ochoty do /ycia, do

Wondershare
yy
pracy, czuj'cy si" >wie/o, zdrowo,
ra{n•o(y, >wie/•o(y,
orze{wi: – od>wie/y:,
A. Br¥ckner 1927 – b="dnie&
rze{ki ¯ rzezanie....
2. >wiadcz'cy o czyjej> werwie.
rzeteln-ie(y jęz. wiernie, dok=adnie.
rzetelny – prawy, uczciwy, s=owny,
solidny, sumienny, godny zaufania.
ros. hestnyj, prqmoj, pra-
vdivyj.
rzew(ny ogie<, ]za\pa=, z=o>:.
¯ rew, sok ]g[ra\ ˘ krew, posoka,
brew, zarzewie ]wysoki, jasny, tj.
bezdymny ogie<\,
rzewny – gniewny, dzi> wzruszony...,
revnivyj ]zazdrosny\, revnost-
nyj ]/arliwy, zapalony\.
rzewie< bot., spoż. rabarbar.
†rzewliwy nastr.
staropol. ca 1500 rzewlyve syercza
vasze ˘ rzewlyvy –
przepe=niony /alem, wsp[=czuciem.
†rzewni: si" nastr.
staropol. pocz'l rzevnycz –
rozpacza:, narzeka:.
staropol. ca 1450 rzewnye –
/a=o>nie, gorzko.
†rzewniwy nastr.
staropol. ca 1428 rzewnywa furi-
bunda; rzevnywa; rzewniwymy
glossi –
1. gniewny, okrutny, zuchwa=y,
2. /a=osny, p=aczliwy.
†rzewno(>: nastr.
staropol. rzewno,
ca 1500 y barzo plakala –
/a=o>nie, gorzko.
staropol. rzewnoscz ffuror –
w>ciek=o>:, gniew.
rzewny nastr.
Ss2011& pe=en /alu, smutku, melancho-
lii; tkliwy, sm"tny, t"skny ]$#\.
†rzewotnik miara.
staropol. 1460–1467 rzewothnyk
dicitur, mensure vsualis – bli/ej
nieznana miara obj"to>ci cia= sypkich.
rzez techn.
a. rodzaj ostrza w niekt[rych maszy-
nach, przyrz'dach, s=u/'cy do
ci"cia,
b. ci"cie, przer/ni"cie, przepi=owanie,
przekr[j.
rzeza: czynność. ci':, por. rze{.
staropol. rzaza:, rzeza: –
1. ci':, wycina:, r/n':, rzn':,
2. rwa:, drze:.
staropol. 1432 garthlo rzaszacz ˘
w deklinacji& rzaszal byl
1417 kmecza zabitego swego...
rzazal, a on jusz umarl –
1. kraja:, ci':, rozcina:,
2. odcina:, ucina:,
3. kastrowa:,
4. ry:, wyrzyna:, rze{bi:.
staropol. ob(od(pod(prze(roz(u(
(wy(za•rzeza:,
ob(prze(wy•rzezowa:.
staropol. ca 1500 rzezanye,
rzezanie –
1. rze{bienie w drewnie czy kamieniu,
2. koszenie, >cinanie,
3. obciosywanie, obr[bka przez
obcinanie.
Ss2011&
staropol. rzezaniec – kastrat.
staropol. rzezany – rze{biony.
s=owotw. poch. obrzeza:, rze{•nik(ba.
ang. to cut, to carve, to slice,
ros. rezat;-rezat ]rzeza:\,
wo=. 1289 zar≠zati-zarezati
]zarzeza:, >ci':, najcz">ciej kr[tkim
ostrzem, no/em, z naciskiem\,
ros. rez-at;/ka.
za(u(prze(ob(od(pod(nad(wy(z(
(roz•rzeza:.
~rzeza: ci': ostrym narz"dziem, np.
no/em, jak pi=', mordowa:.
s=owotw. pokr. rze{nia ]miejsce
uboju zwierz't\, rze{nik.
ros. rezat;-rezat, ang. to slaughter,
to kill; to engrave, to cut.
ros. reznq-reznja, bojnq-bojnja,
ang. butchery.
za•rzeza: – czas dok. ¯ rzeza:
na•rzeza: – naci':, zrobi: znak,
narzynka, narzynacz
u•rzeza: – uci':, u ^ pod ^ przy
prze•rzeza: – przeci':, na wskro>
przy•rzeza: – przyci':
ob•rzeza: – dooko=a
od•rzeza: – odci':
pod•rzeza: – od spodu, troch"
nad•rzeza: – troszk"
wy•rzeza: – wymordowa: rzezi'
z•rzeza: – >ci':
niekt[re formy mog' by: nie u/ywa-
ne w /ywym j"zyku, nie wiem.
sama podstawa rzadko u/ywana.
†rzezak narz.
staropol. ca 1500 strvg vel rzezak –
rodzaj d=uta do wyrzynania czy
rze{bienia w drzewie.
rzezimieszek osob.
cz=owiek uprawiaj'cy kradzie/, roz-
b[j, napadaj'cy i morduj'cy dla zysku;
z=odziej, rabu>, bandyta.
rze/'czka med.
choroba weneryczna, zaka{na przez
kontakt p=ciowy, narz'd[w rodnych;
tryper.
rze/ucha bot.
mSjp 1969& «Cardamine, drobne ro>lina
z rodziny krzy/owych, wyst"puj'ca w
kilku gatunkach; rze/ucha ogrodowa jest
uprawiana dla jadalnych li>ci».
gr. kresse, franc. cresson,
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
anglosas. cresse, cerse ]dosł. pn'-
cze\, niem. kresse, >redniow. ang.
cres, cerse, ang. cress,
ros. kress-kress, kress-salat.
†rze/wie
staropol. XV w. rzezwye –
dopalaj'ce si" kawa=ki drewna, /ar.
†rze/ucha, rze/ycha, /erucha,
rzerzucha, /erucha, /erzucha
bot. staropol.
1390 pro beta, petrozelino et
zerucha,
1419 rzerzucha nasturtium,
1419 ¢rzerzvcha nasturcium
ortense,
1431 szerzucha nasturcium,
1450 esula mayor est quedam
herba vlg. rzerzucha,
1460 ¢rzerchucha nasturtium,
1464 rzeszucha narstitium,
ca 1465 ¢zrerzucha narsticium,
1475 ¢czyerzucha narsticium,
1475 rzerzucha narsticium
1484 rzeszucha narsticium
ortulanum; narsticium, zerucha;
narstucium rzezucha,
ca 1500 rzerzvcha narstucium –
1. pieprzyca siewna,
Lepidium sativum L.
1419 balistrum, sanquinata
gøsza rzerzucha, ca 1465 gasya
rzerzucha nasturcium raninum –
2. g"sia rzerzucha – tasznik
pospolity, Capsella bursa pastoris
Moench
polna rze/ucha, rzerzucha, /erzucha&
1419 cardamon, nasturtium
agreste polna rzerzucha;
nasturcium agreste, cincarda-
mus polna rzechucha;
1437 nasturcium agreste, carda-
mon ogrula polna zerzucha,
1484 polna rzessucha siler
montanum.
~ psia rzerzucha, /erucha&
1460 psza rzerzucha sanatio,
ca 1465 psya rzerzucha senacio,
1472 psya zerucha nasturcium
agreste –
3. pieprzyca gruzowa,
Lepidium ruderale L.
ca 1500 rszeszucha nasturcium,
~ potoczna /erucha& 1472 potoczna
zerucha nasturtium,
~ rze/ucha wodna, rzerzucha, /erzu-
cha& 1419 wodna ¢rzechucha
aquarticum nastrurcium; sene-
cio, nasturtium aquaticum vodna
rzerzucha;
1437 nastturcium aquaticum
senecion vodna zerzucha;
ca 1465 vothna rzeszucha
seneceon,
1478 viodna rzerzucha sanateon,
1484 rzezucha wodna nasturcium;
nasturcium aquaticum, senecion,

Wondershare
yy
id est wodna rzerzucha –
4. Rukiew wodna,
Nasturium officinale R. Br
ca 1465 wloska rzerzucha
piperata,
ca 1500 rzeszicha wloska;
wloska rzeszycha ydropiper –
5. w=oska rzerzucha,
pieprzyca szerokolistna,
Lepidium latifolium L.
przasny chleb s kwasznø
rzerzuchøø;
lactucis agrestibus hoc est sz
polnø zerzuchø, ]\,
1471 poln' loczyg' aut rzeruch',
s polnymy ziolamy –
6. w Biblii – jaka> ro>lina
u/ywana jako jarzyna.
rze{(nik(nia(nictwo(ny(niczy
czynność., prof.
1. zabijanie zwierz't w celach kon-
sumpcji, spo/ywczych,
rze{nia – pomieszczenie wyposa-
/one w urz'dzenie do uboju zwierz't,
2. masowe zabijanie, mordowanie
cywilnej, bezbronnej ludno>ci wro-
ga po zwyci"skiej bitwie.
ub[j, mord, r/ni"cie; rzezimieszek
nazwa grodu Reza< n(rz Oka, ok.
188 km SE od Moskwy ˘ Raza<
˘ Riaza<, od rzezi Rusin[w, przez
Tatar[w w grudniu 1237 r.
staropol. ca 1462 nie ma na rze{
bi:; na rze{ bije –
ub[j byd=a.
ca 1500 ˘ rzesznyk carnifex –
rzemie>lnik kt[ry zabija byd=o i
trudni si" sprzeda/' mi"sa.
rze{b-a(iarz(iarstwo(i: szt.
sztuka kszta=towania tr[jwymiarowe-
go dzie=a wykonanego w kamieniu,
bronzie, drewnie, gipsie, itp.,
drzeworyt; p=askorze{ba, ˚ba
]czyni:, robi:\, por. rzeza:,
rze{w-y(i: jęz., czynność.
1. dziarski, /wawy, /ywy, ruchliwy,
rze>ki, krzepki,
2. >wie/y, orze{wiaj'cy.
rz"dna mat.
rz"dna i odci"ta; jedna z dwu wsp[=-
rz"dnych opisuj'cych punkt na wy-
kresach w uk=adzie prostok'tnym.
ang. ordinate ¯ >redniow. ang. or-
dynat ¯ =ac. ordinatus ¯ ordinare
¯ ordo, ordinis ]ang. an order\.
†rz"dnik prawn., prof.
staropol. ca 1455 ministerialis
rzadnyk, woszny –
ni/szy funkcjonariusz s'dowy.
†rz"dnica narz.? $ wed=ug Ss1953
mo/e rodzaj sita. staropol. rz'd-
nicza.
rz"downik roln., narz.
narz"dzie rolnicze do wyznaczania
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
rz'dk[w przy sadzeniu ziemniak[w.
rz"dowy roln.
siewnik rz"dowy – maszyna rolnicza
s=u/'ca do r[wnomiernego wysiewa-
nia nasion w rz"dy i przykrywania ich
warstw' ziemi.
rz"d[wka bud.
typ wsi, w kt[rej domy budowane s' po
jednej stronie wzd=u/ prostej drogi.
rz"poli: muz.
lekcewa/'co, gra: nieumij"tnie na ja-
kim> instrumencie, zw=aszcza struno-
wym.
†rz"sa czy te/ rz'sa bot.
staropol. rzøsa, rz'sa, rzassa,
rzøøsa, rz'ssa, rz'ssza, rzans-
sa, rzøssa ˘
1437 rzosa lenticula
1460 ¢zronsza lenticylaque,
1463 rz'sa viredo,
ca 1465 lenticula aque zarzsa,
rzassa,
1472 rz'ssa lenticula aquatica,
ca 1500 rz'sz' sagmarius –
rz"sa drobna, Lemna minor L.
rz"s-a(isty włos.
1. anat. u powiek,
2. bot. Lemna, ro>lina wodna z ro-
dziny rz"sowatych, o drobnych,
p=askich p"dach p=ywaj'cych po
powierzchni wody.
rz"sisty deszcz – g"sty.
rz"ska anat., bot., zool.
1. anat. nitkowate, kr[ciutkie wypust-
ki plazmatyczne na powierzchni
niekt[rych kom[rek, wykonuj'ce
powolne, p=ynne ruchy,
2. bot. nitkowate utwory stanowi'ce
organ ruchu u jednokom[rkowych
ro>lin wodnych, np. u glon[w,
3. zool. nitkowate, kr[tkie, ruchome
twory plazmatyczne na ciele pier-
wotniak[w, umo/liwiaj'ce im poru-
szanie si" i pobieranie pokarmu.
rz"sorek zool.
Neomys, ssak owado/erny z rodziny
ryj[wek, o wyd=u/onym tu=owiu
pokrytym mi"kkim futerkiem; /yje
nad brzegami w[d, dobrze p=ywa i
nurkuje.
rz">l bot.
Callitriche, ro>lina wodna z rodzi-
ny rz'>lowatych, o lancetowatych
li>ciach, zebranych w r[/yczk", p=y-
waj'ca po powierzchni wody.
rz"zi: fizjolog., dźwięk. ¯ rze{.
oddycha: ci"/ko, z wysi=kiem, chrap-
liwie i >wiszcz'co; wydawa: chra-
pliwy g=os.
staropol. XV w. rzaszy ˘ rzaszycz
– wydawa: przykre d{wi"ki.
rz"/enie dźwięk.
harkot, plucie krwi' ]podczas mordu\.
Remove
Watermark PDFelement
yy
staropol. 1466 rzazenye – j"k.
†rzkn'c rzek'c, m[wi'c. ¯ rzec.
ang. talking, ros. govorq-goworja.
†rzkomo niby, pozornie, rzekomo.
starofranc. eslegier,
>redniow. ang. aleggen,
ang. allege ]bezdowodne twierdze-
nie\ ˘ alleged ]rzekomy, domnie-
many\ ˘ allegedly ]rzekomo\.
rzn':, rzni"cie czynność. ¯ r/ni"cie.
staropol. ode(prze(przy(u(za•rzn':.
rzodkiew(ka bot., spoż.
Raphanus sativus L., ro>lina warzywna
z rodziny krzy/owych, wyst"puj'ca
w kilku gatunkach, tworz'ca jadalne
zgrubienia w cz">ci podli>cieniowej
i g[rnej cz">ci korzenia, koloru
zwykle bia=oczerwonego; uprawiana
ze wzgl"du na jadalne cz">ci =odygi i
korzenia, oraz oleiste nasiona.
staropol.
1437 rzodkew raphanus,
1464 rzotkyew raphanus minor,
1472 rzodkew radix,
1475 rzodgwew magnum raffa-
num,
1493 rzothkyew raphanus maior,
XV w. rzodhkew rapanum minus,
ca 1500 raphanus est lata radix
chrzan albo rzotkyew –
rzodkiew zwyczajna,
Raphanus sativus L.
=ac. radix, radicis ]korze<\,
ital. radice, franc. radis,
ang. radish, niem. rettich,
ros. rediska-rediska,
red;ka-redka.
rzu-ca:(t(tki TC, ruch., czynność.
cisk(a:, miot(a:, lot, strza=, tu=.
za(od(prze(wy•rzut, rzut•ki(ny.
za(na(po(prze(przy(ob(do(od(pod(
(nad(w(wy(z(roz•rzuci:.
staropol. rzuczacz,
ca 1500 rzvczacz ˘
w deklinacji& rzuczay'cz, rzvcza-
ly, rzvczay'cz –
1. szybkim, silnym ruchem nadawa:
czemu> p"d, ciska:, miota:.
2. rzuca: si" –
2.a. szybkim ruchem k=a>: si",
pada:,
2.b. napada:, atakowa:,
2.c. tryska:, ciec.
staropol. rzyczay'czy –
niespokojny, nier[wny.
staropol. rzvczenye –
natarcie, napad, atak s ]\,
staropol. rzuczycz ˘ w deklinacji&
1417 rzuczyl,
1424 rzucila,
1471 rzuczeny,
ca 1500 rzvcyl,
rzvczysch od szyebye; rzvczyl,
rzvczy, lyosi rzucyly myedzi
kaplani, 1471 rzuczona –

Wondershare
yy
1. szybkim, silnym ruchem nada:
czemu> p"d, cisn':, miotn':.
2. rzuci: si"&
2.a. zerwawszy si" z miejsca
ruszy: po>piesznie,
podskoczy:,
2.b. napa>:, natrze: na kogo>,
zaatakowa:,
2.c. gwa=townym ruchem skoczy:
w d[=,
2.d. z rozmachem upa>: na co>,
2.e. trysn':, pociec.
staropol. ob(od(pod(po(przy(roz(
(w(wy(wz(za(z•rzuci:,
dorzuci: si", rzuca:,
od(po(roz(w(wy(wz(z•rzuca:.
~rzuci: czas dok., cisn':, wierzgn':,
strzeli:, lecie:, ¯ rzut ]tu=, cisk, strza=,
se=, let, lot, miot, kid, wierg\.
s=owotw. zwi'zane z ang. ¢ject ˘ inject,
]zastrzykn':, wstrzykiwa:\, reject
]odrzuca:\ ¯ =ac. rejectus ¯ re` ]od`\
% jacere ]rzuca:\.
rzuci: si" na co lub na kogo – polecie:
z elementem gwa=towno>ci, raptowno-
>ci; rzutki charakter.
za•rzuci: – 1. obwini:, ¯ zarzut,
2. kogo czym> – nad-
miar spowodowa:,
prac', zadaniami,
3. na wierzch, za ^ na
na•rzuci: – 1. wiele, 2. na wierzch
¯ narzuta
po•rzuci: – zarzuci:, poniecha:,
po ^ za
prze•rzuci: – ponad
przy•rzuci: – przyda:, przybawi:
ob•rzuci: – dooko=a
do•rzuci: – przybawi:, przyda:
od•rzuci: – oddali: rzutem, ¯ od-
rzuca: ¯ =ac. re•jectus
pod•rzuci: – troch", pod ^ u
nad•rzuci: – wi"cej ni/, nadda:
w•rzuci: – do >rodka
wy•rzuci: – na zewn'trz; wyrzutek
z•rzuci: – w d[=
z•rzuci: si" – zebra: w grupie os[b
roz•rzuci: – rozproszy: ciskaniem
rzucik tkan.
drobny wz[r, dese< na jakim> tle.
rzu: dźwięk.
staropol. rzvycz, rzwycz ˘
w deklinacji& rzvyøcz, rzwy'czy,
rzwy'cz, ca 1500 rzvye rudit;
leo rugit rzvye, rzwgy'cz –
1. wydawa: dono>ny g=os,
g=o>no j"cze:, krzycze:,
2. dysze: ]gniewem\ burzy: si".
staropol. 1471 rzwanye – dono>ny
g=os zwierz"cia, ryk, r/enie.
rzut(owa:(nia(nik ruch. i inne
1. ruch jakiego> cia=a oddalaj'cego
si" z pewn' pr"dko>ci', poddanego
tylko dzia=aniu si=y ci"/ko>ci,
2. szybki, energiczny ruch r"ki, g=o-
wy, tu=owia, lub skok ca=ego cia=a
w prz[d lub w bok,
3. dostarczona cz">: wi"kszej ca=o-
>ci, rata, etap, porcja ˘ w pierw-
szym rzucie,
4. mat. odwzorowanie figury na
p=aszczy{nie lub innej powierzchni,
otrzymane przez przeci"cie tej po-
wierzchni prostymi r[wnoleg=ymi
]lub wychodz'cymi z jednego
punktu\ przebijaj'cymi dan' figur";
projekcja,
5. techn. archit. narysowany w skali
przekr[j ]poziomy lub pionowy\
czego>, zw=aszcza budowli lub jej
fragment,
6. wojsk. cz">: ugrupowania bojowego
lub kolumny marszowej maj'ce na
celu spot"gowanie si=y uderzenia,
7. zootechn. potomstwo pochodz'ce
z jednego l"gu; l'g, miot.
rzutki sport. kr'/ki z kruchej masy
wyrzucane w powietrze za pomoc'
przyrz'du spr"/ynowego; trafione
przy strzelaniu do nich w locie –
rozpadaj' si".
rzutki. jęz. potomstwo pochodz'ce
1. ruchliwy, czynny, energiczny,
2. przestarz. pr"dki, zwinny, /wawy.
rzutnik. techn. przyrz'd optyczny
rzutuj'cy obrazy na ekran; pro-
jektor,
rzutowy siew roln. – polegaj'cy na
r"cznym lub maszynowym rozsy-
pywaniu nasion r[wnomiernie na
ca=ym obsiewanym terenie.
staropol. szylnem rzvthem ˘ rzuth
– gwa=towno>:, p"d, po>piech.
†rzwanie dźwięk.
staropol. 1471 rzwanye – dono>ny
g=os zwierz"cia, ryk, r/enie.
†rzyciel bot.
staropol. 1472 rzyczel matricaria –
Chrysanthemum parthenium Bernh.
†rzy: anat., bot.
staropol. rzicz, cz 1500 rzycz ˘
1. anat. zadek, ty=ek, kuper.
2. bot. 1460 babya rzycz secacul –
babia rzy: – korze< miko=ajka pol-
nego, radic Eryngii campestris L.
3. bot. 1437 frumentalis herba
frugum babya rzicz,
bia=a rzy:& herba frumentalis,
ffrumentalis, herba frugum
byala rzycz –
babia rzy: i bia=a rzy:,
Falcaria vulgaris Bernh.
rzyg(a: fizjolog. miot(a:, rzu•t(ca:,
jak wy/ej, zwraca: pokarm, jedzenie
z /o='dka, wymiotowa:, torsje mie:;
wyrzyga: – wyrzuci: ]pokarm\,
wymiot(owa:.
staropol. 1450, ca 1500 rzygacz ˘
w deklinacji& rzygam eructo
1433 rzigasch, rziga eructat;
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
Remove
Watermark PDFelement
yy
eructaut rzyga –
czka:, beka:, albo zwraca: z /o='d-
ka pokarm, wymiotowa:.
staropol. rzygn':, wyrzygn':,
rzyga:, wyrzyga:.
rzygacz archit. gargules.
rzyg-a:(n': fizjolog.
zwr[ci: jedzenie z /o='dka, wymio-
towa:, torsje mie:.
Rzym(ianie(ski ¯ ital. Roma.
Rzymianie maj'cy przyp=yn': na
Litw" w okresie pochrystusowym, to
Niemcy z Sacrum Imperium Romanum,
niem. Heiliges Römisches Reich,
ang. Holy Roman Empire,
Íwi"tego Cesarstwa Rzymskiego,
utworzonego 962 A.D. koronacj'
cesarza Otto I, przez papie/a, a wg
niekt[rych – ju/ w 800 A.D. koronacj'
Charlemagne ]Karola Wielkiego\, tak-
/e przez papie/a. wi"cej ˚Íwi"te.
Grupka imion litewskich “Rzymian”
˚nazwy w=asne, w tym rycerz Ale-
man /yj'cy ok. 1254, d'saj'cy si" na
Mendouga za przyj"cie chrztu, 1252;
Aleman ˘ Palemon, skr[t Publius Libo
herbu Kolumny.
Podstaw' wiadomo>ci w litewskim
ruchu kronikarskim s' informacje
przepisane z }rosyjskich| latopis[w,
powsta=e – w mej opinii – w Smole<-
sku, nale/'cym w[wczas do Litwy, z
drugiej za> strony – tam powstawa=y
odpisy latopis[w, bo na drodze z No-
wogrodu Wielkiego ]czyt. Starego\ do
Kijowa. Na Smole<sk wskazuje >lad w
zapisach, w postaci opuszczenia nazwy
grodu, gdy by=o to oczywiste, /e to u
nas, nas dotyczy, Smole<ska.
Zapis o przybyciu Rzymian na
Litw" w okresie pochrystusowym
powsta= ok. 1480 roku, utrwalony w
j"zyku starobia=oruskim ]oficjalnym,
urz"dowym j"zyku Litwy\, pierw-
sze odpisy posiadane przez graf[w
]pisarzy ¯ gr. graphein\& Krasi<skiego
i Raczy<skiego ]nazwiska odmiejsco-
we& Krasin, Raczyn\. Legenda by=a
popularyzowana w odpisach poza
rok 1550.
Kilkana>cie takich odpis[w zna=
Maciej Stryjkowski, poeta-historyk,
Polak ze Strykowa, 20 km NE od
+odzi, n(rz. Moszczenica, przy trasie
kolejowej +[d{ – +owicz; Stryk[w
]Wi"kszy Las\ ¯ stry % k[w ¯ skov.
Stryjkowski, w 1582, wyda= drukiem
sw' Kronik", o tasiemcowym tytule,
˚Odrodzenie gdzie pe=ny jej tytu=.
I tym wyprzedzi= wydanie pierw-
szych rosyjskich latopis[w, 1843
– bagatela – o 260 lat# Ipat. ltps
wydana 1843, +awr. ltps wydana
1846. St'd jego Kronika, tre>ci na-
iwnej, o Rzymianach, by=a szeroko
wykorzystywana przez pisarzy lat
 Remove
Wondershare
Watermark PDFelement
yy yy
1800 – 1900, pisz'cych w j. polskim, staropol. ca 1500 rsanye hynnitus –
i uk=adaczy herbarzy, gdy latopisy, w r/enie, g=os charakt. dla konia.
postaci r"kopis[w, zalega=y rosyjskie ros. r'at;.
biblioteki i archiwa, dost"pne dla kilku
r/n-':(i"cie czynność.
pisz'cych.
rzeza:, ci':,
staropol. rzymsky, rzimsky ˘
za(pode(wy•r/n':.
w deklinacji& rzimskemv czeszarze-
vy; czesarsz rzymsky; rzimskego r/ysko >ciernia po /ycie ¯ /yto,
panstwa; w kzangach kro}n|yk nie zaorane pole po zebranym
rzymskych; a moczy rzymskyey; zbo/u, >ciernisko.
czeszarsz rzymszky swyathy; ˚ro/ ]/yto\ % `ysko ]zasi"g\.
v kronykach rzymskych; drzewa staropol. 1474 na rszyszku ˘
rzymska, rzymskyego – rszyszko –
zwi'zany z Rzymem jako miasto i 1. pole ze >cierni' po z/"tym zbo/u,
pa<stwo, znajduj'cy si" w Rzymie, >ciernisko,
pochodz'cy z Rzymu. 2. rzisko – cz">ci {d{be= pozosta=e
po >ci"tym zbo/u, >cier<.
†rzymbaba bot.
staropol. 1472 rzymbaba matri-
caria; contra fluxum sangvinis
Stan w dniu 22 wrze>nia 2023.
recipe matricariam, id est
rzymbaba –
ostatecznej wersji S=ownika nie b"-
Chrysanthemum parthenium Bernh.
dzie.
rzymskokatolicki rel., jęz.
Ko>ci[= Rzymsko-Katolicki zwi'zany
z obrz'dkiem Watykanu, papie/em, i S
=ac. liturgi' mszy.
†rzystek bot.
ca 1455 rzystek nastinetum,
1460 rysthek clematis,
ca 1465 ristek pedistris,
1472 rystek aristologia rotunda,
1478 rysthek nastorcium,
1484 rystek aristologia longa,
ca 1500 ristek aristologia –
Corydalis tuberosa D.C.
†rzystel, rystel bot.
staropol. 1465 aristologia rystel
vel loboda –
Corydalis tuberosa D. C.
†rzysza rzesza, zast"p.
anglosas. crudan ]naciska:\,
>redniow. ang. crouden, ang. crowd,
]1. g"sty t=um, 2. posp[lstwo, masy,
3. grupa ludzi o wsp[lnym celu,
zast"p, klika\,
ros. tolp (naroda)-to=p ]naroda\.
†rzy>:ca jęz.
staropol. XV w. rziszdzczi ˘
rziszdzcza, rziszdca – poprzednik.
†rzywnik bot.
staropol. 1460 rzywnyk ambrosiana
– krwawnik pospolity,
Achillea millefolium L.
†rzyza odzież.
staropol. 1471 riza –
d=uga szata do st[p.
r/e-:(nie dźwięk.
g=os konia; w przen., pot, >mia: si" g=o-
>no, ha=a>liwie, weso=o; rechota:.
staropol. ca 1500 rz'cz hynnire ˘
r/acz, rdacz –
r/e:, wydawa: g=os charaktery-
styczny dla konia.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.