Europa i Polska mocno uzalenione od gazu i ropy z Rosji

Andrzej Kublik
24.03.2014 01:00
A

A A Drukuj

Po aneksji Krymu przez Rosj politycy w Europie zastanawiaj si, jak

zmniejszy zaleno od gazu i ropy naftowej z Rosji. To wyzwanie dla
Polski, bo stamtd pochodzi 70 proc. gazu i 93 proc. ropy naftowej
zuywanych w naszym kraju

Artyku otwarty w ramach bezpatnego limitu prenumeraty cyfrowej

Prowadzone przez Rosj dziaania wojskowe wobec Ukrainy, ktre w
zeszym tygodniu zakoczyy si aneksj Krymu, wywoay wstrzs w
Europie. I stay si dzwonkiem alarmowym dla europejskich politykw, by
dokona rewizji dotychczasowej polityki energetycznej Unii. W czym
problem? Obecnie Rosja zaspokaja blisko jedn trzeci europejskiego
zapotrzebowania na gaz i rop naftow.
- Dzi wysalimy jasny sygna, e Europa wrzuca wyszy bieg, jeli
chodzi o ograniczenie naszej zalenoci energetycznej, szczeglnie od
Rosji - powiedzia po ostatnim europejskim szczycie szef Rady
Europejskiej Herman Van Rompuy. I nie kry powodw tej decyzji. - To ma
szczeglnie znaczenie w kontekcie kryzysu na Ukrainie - podkreli Van
Rompuy.
Kiedy pod koniec lutego Moskwa zacza eskalowa konflikt z Kijowem,
firmy energetyczne na Zachodzie obawiay si przede wszystkim ryzyka
wstrzymania tranzytu rosyjskiego gazu przez ukraiskie gazocigi.
Obecnie tymi rurami pynie ponad 60 proc. gazu eksportowanego przez
Gazprom do Europy Zachodniej. W przeszoci Moskwa kilka razy
zakrcaa ju kurki swoich gazocigw prowadzcych na Ukrain, by w
ten sposb zmusi Kijw do ustpstw - przede wszystkim podwyki cen
za rosyjski surowiec. Do najwikszego konfliktu doszo na pocztku 2009
r., kiedy Moskwa w samym rodku mronej zimy pierwszy raz w historii, i
to a na trzy tygodnie, wstrzymaa tranzyt swojego gazu ukraiskimi
rurami do Europy Zachodniej.

Kliknij w zdjcie, aby zobaczy powikszenie

Energetyczny fundament Rosji
Rosja zdecydowaa si na taki krok, chocia filarem jej gospodarki jest
wanie eksport gazu i ropy naftowej. W zeszym roku sprzeda tych
surowcw zapewnia Rosji ok. 70 proc. wpyww w twardej walucie z
midzynarodowego handlu, a niemal poow dochodw budetowych
tego kraju stanowiy podatki z brany naftowej i gazowej. Z tego powodu
po aneksji Krymu na Zachodzie zaczto si zastanawia, czy nie mona
zmusi Moskwy od ustpstw sankcjami. Wielu europejskich
przedsibiorcw i ekonomistw, a take rosyjscy politycy przed tym
przestrzegali. Twierdzili, e wiatowa gospodarka jest opleciona sieci tak
mocnych powiza, e Zachd, nakadajc sankcje na Rosj, sam od
tego ucierpi.
Jednak w zeszym tygodniu na Zachodzie zaczto kwestionowa tezy o
koniecznoci wsppracy z Rosj.

- Rosyjski gaz stanowi tylko ok. 30 proc. naszego zuycia i moglibymy

y, nie kupujc gazu z Rosji. Nawet w razie kryzysu na Ukrainie
jestemy w stanie zapewni dostawy gazu - powiedzia w ostatni
czwartek we woskim parlamencie Paolo Scaroni, szef najwikszego
woskiego koncernu paliwowego ENI, jeden z gwnych partnerw
rosyjskich firm paliwowych na Zachodzie.
Pod koniec zeszego tygodnia take Deutsche Bank przedstawi
opracowanie, ktre sugeruje, i sankcje gospodarcze i finansowe byyby
dla Zachodu bolesne, ale dla Rosji miayby katastrofalne skutki. Niemcy
maj teraz w swoich podziemnych magazynach gazu zapasy surowca na
blisko 60 dni i teoretycznie mogyby wstrzyma na kilka miesicy zakupy,
nie odczuwajc z tego powodu znaczcych problemw, podczas gdy
Gazprom straciby a jedn pit dochodw z eksportu.
Bojkot gazu i ropy naftowej byby jednak duo wikszym wyzwaniem dla
pastw Unii w Europie rodkowej, ktre wikszo tych surowcw
importuj wanie z Rosji. W takiej sytuacji jest te Polska. Wedug
danych Ministerstwa Gospodarki w 2012 r. z Rosji pochodzio ponad 95
proc. ropy naftowej importowanej do Polski i stanowio to ok. 93 proc.
surowca przerobionego przez nasze rafinerie. Podobna zaleno panuje
w gazownictwie. Import pokrywa okoo 70 proc. naszego
zapotrzebowania na gaz. Cztery pite tych dostaw z importu kupujemy
bezporednio z Rosji, a reszt z Niemiec i Czech. Jednak od naszych
ssiadw z zachodu i poudnia sprowadzamy gaz dostarczony tam
wczeniej z Rosji.
Jak moemy zmniejszy t zaleno?
Alternatywa 1.: gazoport w winoujciu
Od 2010 r. w winoujciu pastwowa spka Polskie LNG zacza
budowa terminal do odbioru skroplonego gazu. Za porednictwem tego
terminalu bdzie mona sprowadza do Polski w postaci skroplonej 5 mld
m szec. gazu, co odpowiada mniej wicej jednej trzeciej naszego
obecnego zapotrzebowania na bkitne paliwo. A po rozbudowie w
przyszoci przepustowo terminalu moe wzrosn do 7,5 mld m szec.
gazu rocznie.

- Nawet jedna trzecia potrzeb gazowych Polski moe by wypeniona

dziki tej inwestycji. To jest prawdziwa dywersyfikacja. Za tym dziwnym
sowem kryje si bezpieczestwo i rzeczywista niezaleno od jednego
rda dostawy gazu - mwi premier Donald Tusk trzy lata temu podczas
ceremonii oficjalnego wkopania kamienia wgielnego pod t inwestycj.
Za porednictwem gazoportu bdzie mona importowa do Polski gaz z
Bliskiego Wschodu czy Afryki. - Konkurencja to najwaniejszy cel budowy
gazoportu. W lad za ni wzronie nasze bezpieczestwo energetyczne mwi nam Jan Chadam, szef pastwowej firmy Gaz-System, ktra jest
wacicielem spki Polskie LNG zajmujcej si inwestycj w winoujciu.
Obecnie gazoport w winoujciu to jedyna realna moliwoci
sprowadzania do Polski gazu spoza Rosji. Szkopu w tym, e t
inwestycj trapi problemy i polizgi.
W maju 2010 r. Komisja Europejska zamrozia dotacje dla gazoportu, bo
urzdnicy w Brukseli mieli wtpliwoci, czy unijnych przepisw nie
narusza uchwalona w 2009 r. specustawa o uproszczeniach procedur
administracyjnych dla tej inwestycji. Dopiero latem 2010 r. zastrzeenia
rodowiskowe do gazoportu wycofay te lokalne wadze w Niemczech.
Teraz najwikszym problemem jest opnienie w budowie terminalu,
prowadzonej przez konsorcjum woskiej firmy Saipem, francuskiej
Technip i polskiej PBG. Zgodnie z kontraktem wykonawca mia odda
terminal do uytku do koca czerwca tego roku. Ale we wrzeniu
zeszego roku spka Polskie LNG zgodzia si przeduy do koca tego
roku termin na wykonanie zlecenia, podnoszc te o jedn szst
wynagrodzenie za t prac. Ten polizg pastwowa firma tumaczya
kryzysem na rynku budowlanym w 2012 r., kiedy upado ogosio PBG.
Najwysza Izba Kontroli ujawnia jednak, e opnienia zaczy si ju w
pierwszych miesicach 2011 r. i potem narastay.
Czy opaca si importowa skroplony gaz? Na pocztku tej dekady ceny
gazu skroplonego w Europie byy o jedn trzeci nisze od cen gazu
importowanego z Rosji do Polski. W ostatnich dwch latach to si
zmienio, gdy po rekordowo mocnym trzsieniu ziemi w Japonii doszo

do uszkodzenia elektrowni atomowej Fukushima i Japoczycy wyczyli

wszystkie swoje siownie atomowe, zwikszajc produkcj prdu w
elektrowniach gazowych. To doprowadzio do skokowego wzrostu cen
gazu LNG z Azji i zmniejszenia jego dostaw do Europy. Zdaniem
ekspertw spadku cen skroplonego gazu mona si spodziewa na
przeomie 2015 i 2016 r., kiedy w Australii zostan otwarte nowe
terminale do eksportu tego surowca.
W pitek kanclerz Niemiec Angela Merkel zauwaya te, e w Europie
alternatyw dla rosyjskiego gazu mogyby by dostawy skroplonego gazu
z upkw w USA. To jednak wymaga politycznych decyzji, bo eksport
amerykaskiego gazu wymaga zgody rzdu USA. Na razie komplet
takich zezwole ma tylko firma Cheniere Energy, ktra zamierza w
przyszym roku ruszy z eksportem LNG ze Stanw Zjednoczonych. Pi
kolejnych amerykaskich firm ma warunkowe zezwolenia na eksport
skroplonego gazu z USA. A to znaczy, e dopiero pod koniec tej dekady
Stany Zjednoczone mog rusza z gazow odsiecz dla Europy.
Alternatywa 2.: Norwegia
W 2001 r. w ostatnich tygodniach rzdw premiera Jerzego Buzka
Polskie Grnictwo Naftowe i Gazownictwo zawaro 16-letni kontrakt na
zakup gazu do firm z Norwegii. Zgodnie z umow od 2008 r. polski
koncern mia kupowa ok. 5 mld m szec. gazu rocznie z gazocigu,
ktry Norwegowie na wasny koszt mieli uoy przez Batyk do
miejscowoci Niechorze na Pomorzu Zachodnim. Kontrakt ostro
krytykowali politycy SLD, na czele z liderem tej partii Leszkiem Millerem.
Wtpliwoci zgasza take zaprzyjaniony z Millerem unijny komisarz
Gnther Verheugen, nalecy do niemieckiej socjaldemokracji.
Lewica wygraa w 2001 r. wybory i wadze obj rzd SLD-PSL, w ktrym
premierem zosta Leszek Miller. Dwa lata pniej pastwowe PGNiG i
norweski koncern Statoil anuloway kontrakt z czasw premiera Buzka.
W 2007 r. PGNiG ponownie zaangaowao si w plany importu gazu z
Norwegii za porednictwem nowego podmorskiego gazocigu Gassled.
Polski koncern chcia nim importowa do 3 mld m szec. norweskiego
gazu rocznie, ale tym razem PGNiG miao te opaci jedn szst
kosztw budowy rury.

Pi lat temu konsorcjum firm, ktre miao zbudowa Gassled, zawiesio

jednak prace nad t inwestycj. Doprowadziy do tego gwnie spory
midzy norweskimi firmami zaangaowanymi w inwestycj.
Czy opacao si importowa gaz z Norwegii? Za rzdw premiera Buzka
podkrelano, e PGNiG uzgodnio zakup norweskiego surowca w cenie,
ktra w punkcie odbioru na naszym Pomorzu byaby konkurencyjna w
stosunku do cen gazu z Rosji. Z ostatniego dostpnego opracowania
Komisji Europejskiej na temat cen gazu w Europie wynika, e w poowie
zeszego roku ceny norweskiego gazu z Europie Zachodniej byy tam
nieznacznie wysze od cen rosyjskiego gazu, ale jednoczenie nisze od
cen gazu importowanego do Polski spoza Rosji.
Kaspijska alternatywa dla ropy
Polsk przecina ropocig Przyja, ktry moe transportowa z Rosji ok.
50 mln ton ropy naftowej rocznie do naszych rafinerii w Pocku i Gdasku
oraz niemieckich rafinerii Schwedt i Leuna. Pomorska odnoga czy ten
tranzytowy rurocig z Naftoportem w Gdasku, czyli najwikszym w
Polsce terminalem do przeadunkw ropy naftowej. Moce przeadunkowe
tego terminalu pozwalaj w nim odbiera rop naftow na pene pokrycie
zapotrzebowania obu polskich i obu niemieckich rafinerii. Tyle w teorii, bo
nigdy nie trzeba byo sprawdza, jak dziaaby Naftoport, przyjmujc np.
przez rok flotyll tankowcw dowocych surowiec do rafinerii w Polsce i
Niemczech. Batyk jest te za pytki dla supertankowcw, co moe
oznacza, e koszty dostaw surowca z morza do Gdaska s wysze ni
do gbokowodnych portw.
Od 1997 r. w Polsce i na Ukrainie politycy i przedsibiorcy dyskutowali te
o projekcie budowy ropocigu Odessa - Brody - Gdask, ktry pozwoliby
dostarcza do Europy rop naftow ze z nad Morzem Kaspijskim - w
Azerbejdanie i Kazachstanie. Cz tego poczenia od portu w Odessie
do miasta Brody na poczeniu z ukraiskim odcinkiem ropocigu
Przyja powstaa ju w 2001 r.
W 2003 r. Komisja Europejska podpisaa te z rzdami Polski i Ukrainy
deklaracj politycznego poparcia dla przeduenia rury z Brodw do

Gdaska. Ale efektw nie ma. Take z powodu dziaa politykw. W 2004
r., gdy rzd SLD nie zgodzi si na zakup Huty Czstochowa przez
ukraiski koncern ISD, wczesny prezydent Ukrainy Leonid Kuczma
postanowi wydzierawi rur z Brodw do eksportu rosyjskiej ropy
naftowej przez Odess. Po pomaraczowej rewolucji Warszawa wznowia
rozmowy z Kijowem o przedueniu ropocigu do Polski. Dwa lata pniej
rozmowy wstrzymano, gdy premierem Ukrainy zosta Wiktor Janukowycz.
W 2006 r. z inicjatywy p. prezydenta Lecha Kaczyskiego o stworzeniu
szlaku dostaw kaspijskiej ropy za porednictwem ropocigu Odessa Brody - Gdask zaczy rozmawia wadze Azerbejdanu, Gruzji, Polski,
Litwy i Ukrainy. Rozmowy te zamary pod koniec 2008 r., po wojnie Rosji
z Gruzj, przez ktr tranzytem miaa pyn azerska ropa naftowa,
transportowana potem tankowcami przez Morze Czarne do Odessy. W
poprzednim budecie UE Polska zarezerwowaa pocztkowo unijne
dotacje na przeduenie ukraiskiego ropocigu do Gdaska, ale
inwestycji nie zrealizowano. Obecny kryzys na Ukrainie te nie sprzyja
optymizmowi, jeli chodzi o moliwo szybkiej realizacji tej inwestycji.