INYNIERIA CHEMICZNA I PROCESOWA

Wydz. Chemiczny, Kier. Technologia Chemiczna

Wykad, wiczenia rachunkowe, Laboratorium - sem. letni (IV)
Prowadzcy: dr in. Janusz Adamiec, doc. P..
Wydzia Inynierii Procesowej i Ochrony rodowiska P..
ul. Wlczaska 215 (B10), II p., pok. 219 tel. 0 42 631 37 84 (z P.. 37 84)
adamiecj@wipos.p.lodz.pl
Podrczniki:
1. M. Serwiski Zasady inynierii chemicznej WNT 1976, (1971)
2. R. Zarzycki Wymiana Ciepa i Masy w Inynierii rodowiska WNT 2005
3. Pr. zb. pod red. Piotr P. Lewickiego Inynieria procesowa i aparatura przemysu
spoywczego WNT 2005 (1882)
4. C. Strumio Ruch ciepa skrypt P.. 1982
Zbiory zada:
1. Pod red. Romana Zarzyckiego Zadania rachunkowe z inynierii chemicznej WNT 1980
2. Pod red. Jana Icieka Zbir zada z ruchu ciepa, skrypt P.. 1993
Pod red. A. Doca Zbir danych do oblicze z inynierii chemicznej skrypt P.. 1981,
dostpny na stronie Wydziau , www.wipos.p.lodz.pl w dziale Dydaktyka, materiay
dydaktyczne (dane fizykochemiczne)
Do Laboratorium : wiczenia laboratoryjne z inynierii procesowej
pod. red. M. Dziubiski, E. Rzyski, 2000, skrypt P..
Przegld innych tytuw (tematycznych) autorstwa pracownikw Wydziau na stronie Wydziau
www.wipos.p.lodz.pl - w dziale Nauka/ksiki

Inynieria procesowa zwizana jest z procesami przetwarzania tj. takimi,

w ktrych nastpuje zmiana skadu chemicznego, masy bd energii. Dawniej
dyscyplina ta nazywana bya inynieri chemiczn (i do dzi dnia jest tak
nazywana w krajach anglosaskich).
Jakie procesy przetwarzania mamy na myli? Praktycznie w kadym przemyle
inynierowie zajmuj si przetwarzaniem surowcw w uyteczne dla czowieka
produkty. Jeli tylko dany przemys przerabia surowce stae, cieke lub gazowe to
zawsze mamy tam do czynienia z inynieri procesow.
Przykady: przetwarzanie ropy naftowej w paliwa, przetwarzanie produktw rolniczych w biopaliwa,
przetwarzanie burakw w cukier lub ziemniakw w skrobi, przetwarzanie prostych zwizkw
chemicznych w farmaceutyki, barwniki, tworzywa sztuczne, przetwarzanie surowcw biologicznych przy
uyciu bakterii lub innych mikroorganizmw, przetwarzanie paliw kopalnych na ciepo itd.

Wan grup procesw, ktr zajmuje si wycznie inynieria procesowa s

procesy rozdzielania. Trzeba umie wydzieli benzyn samochodow z ropy
naftowej (przez destylacj), oddzieli cukier od melasu (przez wirowanie),
oddzieli z powietrza tlen od azotu (w procesie membranowym) czy produkty
metabolizmu od krwi pacjenta (w procesie dializy). Oparte s one na procesach
przenoszenia czyli wymiany pdu, ciepa i masy, ktre stanowi naukow
podstaw naszej dyscypliny.

Komunikat Londyski
My, przedstawiciele 18 towarzystw reprezentujcych inynieri chemiczn caego wiata, osobicie
skadamy podpisy pod nastpujcym owiadczeniem:
Kluczowym wyzwaniem dla naszej dyscypliny w XXI wieku jest:
wykorzystanie naszych umiejtnoci w celu poprawy jakoci ycia: rozwoju zatrudnienia, rozwoju ekonomicznego
i spoecznego i ochrony rodowiska.
Wyzwanie to obejmuje istot zrwnowaonego rozwoju.
Bdziemy pracowa aby uczyni wiat lepszym miejscem dla przyszych pokole.

W szczeglnoci, inynierowie naszej dyscypliny bd:

Projektowa procesy i produkty, ktre s innowacyjne, energooszczdne i ekonomiczne,
czynic najlepszy uytek z rzadkich bogactw naturalnych i zapewniajc, e odpady
i niekorzystne oddziaywanie na rodowisko zostan zminimalizowane.
Osiga najwysze standardy bezpieczestwa w produkcji i wykorzystaniu produktw
wszelkich rodzajw.
Dostarcza procesw i produktw, ktre dadz ludziom schronienie, odzie, poywienie
i dobre zdrowie.
Pracowa wsplnie z innymi dyscyplinami w poszukiwaniu rozwiza.
Angaowa si w uczciwy i otwarty dialog ze spoeczestwem nad wyzwaniami, ktre niesie produkcja dbr danych
przez spoeczestwo.
Popiera badania pozwalajce naszej dyscyplinie odpowiada w peni na globalne wymagania.
Zachca najzdolniejszych i najlepszych modych ludzi do naszej dyscypliny i popiera ich nieustanny rozwj zawodowy.
W tym celu musimy wsppracowa i szanowa wsplne wysiki w deniu do spenienia tego wyzwania. Jestemy
wiadomi, e wyzwanie to nie moe zosta spenione jedynie dziki naszym wysikom ale to nie umniejsza naszej
odpowiedzialnoci w deniu do jego spenienia.
Uoono w Londynie z okazji obchodw 75 rocznicy IChemE
10 kwietnia 1997

POJCIA I PROCESY PODSTAWOWE

- przenoszenie pdu, energii, masy

- bilansowanie procesw
- powikszanie skali procesw
- teoria podobiestwa
- rwnania kryterialne
PROCESY JEDNOSTKOWE

PROCESY MECHANICZNE

Rozdrabnianie
Przesiewanie i sortowanie
Przepyw pynw
Formowanie i ekstrudowanie
Ruch cia staych i cieczy w pynach
Fluidyzacja i transport pneumatyczny
Mechaniczne rozdzielanie ukadw
niejednorodnych
Rozdrabnianie cieczy
Mieszanie i aglomeracja

PRZENOSZENIE CIEPA
Rodzaje ruchu ciepa (natura procesu)
Ogrzewanie i chodzenie (wymienniki
ciepa)
Wrzenie i kondensacja
Odparowywanie (zatanie roztworw wyparki)
Zamraanie

PRZENOSZENIE MASY

Rodzaje ruchu masy (dyfuzja masy)

Suszenie
Ekstrakcja
Krystalizacja i rozpuszczanie
Destylacja i rektyfikacja
Procesy membranowe (rozdzielanie
mieszanin ciekych na przegrodzie
membranowej)

Elementy statyki pynw

Pynami nazywamy ciaa, ktrych czsteczki odznaczaj si du

ruchliwoci
Ciecze doskonae i rzeczywiste, niutonowskie i nieniutonowskie
Wasnoci fizyczne pynw: gsto, objto waciwa, rozszerzalno
cieplna, ciliwo, lepko dynamiczna () (1P = 100cP =0.1Pa s),
kinematyczna = / (1St - m2/s)
Statyka pynw - Prawo Eulera (niezaleno wartoci cinienia od
orientacji elementu powierzchniowego, na ktry to cinienie dziaa);
Prawo Pascala (rwnomierne rozchodzenie si cinienia w pynach we
wszystkich kierunkach); Prawo Archimedesa (okrela wielko siy
wyporu dziaajcej na ciaa zanurzone w pynie).
Rozkad cinienia w naczyniu w pynie w stanie spoczynku : p = h c g
(g=9.81 m/s2)
Po uwzgldnieniu cinienia P nad zwierciadem cieczy : p = P + h c g
(manometry : zwyky, rnicowy pionowy lub pochyy, piezometr - otwarty)
Pomiar i obliczanie rnicy cisnie cieczy w przewodzie za pomoc
manometru rnicowego:
p1+ (hc + hm) c g = p2 + hc c g + hm m g
Manometr rnicowy pochyy : p = Lm sin (m - c ) g

Elementy dynamiki pynw

Dynamika pynw regua

cigoci strumienia cieczy doskonaej

w ruchu ustalonym : masa cieczy (pynu) dopywajcej w okrelonym czasie do

danego przekroju jest rwna masie cieczy odpywajcej z tego przekroju,
masowe natenie przepywu (kg/s) jest stae W1 = W2 = = W
Zapisujc rwno inaczej : S1 u1 c1 = S2 u2 c2 = S3 u3 c3 =
Uproszczenie dla cieczy o ile w trakcie przepywu nie nastpuje wyrana zmiana
gstoci.
Dla przewodw koowych : u1 / u2 = S2 / S1 .. = d22 / d12

Rwnanie Bernoullego dla cieczy doskonaej jest to zwizek midzy

pooeniem elementu pyncej strugi cieczy, cinienie i prdkoci przepywu
(wg. metody bilansowania energetycznego).
Suma zmian wszystkich postaci energii w ukadzie zamknitym jest rwna zeru,
zatem :
dEk + dA + dEp = 0 ,
ale te dEk = dA + dEp ,
po podstawieniu i uwzgldnieniu reguy cigoci strugi:
u12/2 + p1/ c + gh1 = u22/2 + p2/ c + gh2 = = u2/2 + p/ c + gh ,

Przepyw pynw rzeczywistych zgodnie z regu

Newtona
dT = (du/dx)dA
lub
dT/dA = = (du/dx)
gdzie wspczynnik lepkoci pynu
Liczba kryterialna Reynoldsa

Re = (u d ) /

[-]

Przepyw uwarstwiony (laminarny);

ur = 0.5 umax ,
Rekr = 2100
Przepyw burzliwy (turbulentny);
ur 0.8 umax ,
Rekr > 3000
Promie hydrauliczny kanau innego od koowego
rh = S/B ;
zastpcza rednica przewodu de = 4 rh

OPORY PODCZAS PRZEPYWU PYNU

Zasady analizy wymiarowej : C = La Mb Tc [ m,kg,s ]
p = A da Lb uc d e ;
Spadek cinienia pyncego pynu (cieczy)
wynikajcy z tarcia wewntrznego pynu
rzeczywistego : p = (d, L, u, , )
Wyraenia liczby kryterialne :
Kg = L /d
kryt. podobiestwa geometrycznego
kryt. podobiestwa dynamicznego
Re
liczba Reynoldsa
Eu = p /(c u2)
liczba Eulera
Fr = u2/(g L)
lub (d n2)/g
liczba Froudea

Rwnanie Darcy-Weisbacha :
Eu = A (Kg)b (Re)-e ;

L u2
P =
c
d 2

wspczynnik oporw przepywu

Wykres zalenoci wspczynnika

= (Re)

od liczby Re.

przepyw laminarny :
= 64/Re, lub a/Re
gdzie a = 53 96 (inny ni koowy -tab.)
przepyw burzliwy :
= 0.3164/(Re)0.25 dla 3103 <Re < 5104 - Blasius
= 0.16/(Re)0.16 dla 4103 <Re < 2107 - Generaux
= 0.0052 + [0.5 / (Re)0.32] dla 3103 <Re < 3106 - Koo

Opory lokalne podczas ruchu pynw w przewodach :

wspczynnik i dugo zastpcza przewodu Le

pop = (L/d) (u2 /2 ) c + 1 (u2 /2 ) c +

+ n 2 (u2 /2 ) c + ...
gdzie

= (L/d) ; n ilo elementw zakcajcych

p = (u2 /2 ) c [(L+Le1+Le2+...L3n)/d]
gdzie Le dugo zastpcza przewodu; Le = n d
W przypadku toczenia pynu pocztkowo nieruchomego:

pcak = p + pop = (u2 /2 ) c + pop

Opory przepywu p przez warstw wypenienia:

- przepyw jednego pynu - gazu wzr M. Leva
(rednica zastpcza ziarna de, czynnik ksztatu ziarna ,
porowato wypenienia )
Liczba Re w zakresie <10 ruch laminarny; >100 burzliwy
- przepyw przeciwprdowy dwch pynw wykres z
obszarem stabilnej pracy aparatu oraz z obszarem
niestabilnej pracy tzw. zalewaniem aparatu wyznaczanie
optymalnej, bezpiecznej prdkoci przepywu fazy gazowej
( w celu obliczania rednicy aparatu).

Pojcie fluidyzacji, transportu pneumatycznego i

hydraulicznego (klasyfikacja hydrauliczna). Opadanie
czstek fazy staej w fazie gazowej i ciekej.
Proces filtracji (filtrowanie)-wydzielanie czci staych z
zawiesiny, oczyszczanie cieczy, filtracja z udziaem si
odrodkowych - wirowanie.
Odpylanie gazw zasada pracy cyklonu odpylajcego.
Proces mieszania moc mieszania, liczba mocy
mieszania Lm, liczba Re w procesie mieszania, zakresy
mieszania i zaleno mocy od gstoci i lepkoci pynu.
Wykres zalenoci Lm od Re.

Ruch ciepa nauka o procesach transportu

(wymiany) ciepa, energii
Ciepo forma energii, ktra jest przekazywana, jeli
istnieje rnica temperatur, od punktu o temperaturze
wyszej do punktu o temperaturze niszej

Mechanizmy ruchu ciepa :

-- przewodzenie ciepa wspczynnik
-- konwekcyjny ruch ciepa wspczynnik
-- ruch ciepa przez promieniowanie
-- przenikanie ciepa (proces zoony) K
-- wrzenie cieczy i kondensacja pary

Temperatura pojcie termodynamiczne

zwizane z intensywnoci drga moleku danego
ciaa im bardziej intensywny ruch moleku tym
wysza temperatura.
Skale temperatury Kelvina (punkt 0 K to
temperatura zera bezwzgldnego; punkt 273,15 K
to temperatura krzepnicia wody); Celsjusza
(punkt 0C - to temperatura krzepnicia wody;
100C - to temperatura wrzenia wody);
Fahrenheita - (punkt 0F - to temperatura
krzepnicia nasyconej solanki).
Przeliczenie z F na C :

5
C = ( F 32)
9

Bilans energetyczny : (przepyw ciepa w W =J/s)

dT
Dopyw Odpyw = Akumulacja
Q =V c
p

Akumulacja to przyrost lub ubytek iloci ciepa w [J] w

danej objtoci/masie na jednostk czasu [s].
Gdy akumulacja jest rwna zero wwczas ukad (przepyw
ciepa) pozostaje w stanie ustalonym.

dT
Przewodzenie ciepa rwnanie Fouriera q = A
dx
Przewodno cieplna/wspczynnik przewodzenia ciepa
[W/(m K)] to strumie ciepa wywoany jednostkowym
gradientem temperatury na drodze jednostki odlegoci.
Wspczynnik ten zaley od temperatury (s wzory).
Warto dzieli materiay na izolatory ciepa (np. gazy) lub
przewodniki ciepa (np. metale).

Przewodzenie ciepa przez ciank pask:

jednowarstwow:
q = A (Tw1 Tw 2 )
grubo cianki/warstwy

wielowarstwow:

q= A

Tw1 Tw,n +1

1 2
n
+
+ .. +
1 2
n

gdzie i to parametry kolejnej warstwy w ciance.

Czsty problem obliczeniowy : warto temperatury
pomidzy okrelonymi warstwami Twi (tu pomidzy
ciankami: ( i ; i +1)

q 1 2
i
Tw1 Tw,i +1 = ( + + .. + )
A 1 2
i

Przewodzenie ciepa przez ciank cylindryczn (rurow)

jednowarstwow:

2 L
q=
( Tw1 Tw 2 )
d2
ln
d1

Przewodzenie ciepa przez ciank cylindryczn (rurow)

wielowarstwow: n- warstwow

q=

L
1
d z1
1
dz2
ln
+
ln
+ ...
2 1 d w1 2 2 d w 2

( Tw1 Tw,n +1 )

Obliczanie gruboci izolacji rurocigw rednica krytyczna

Konwekcyjny ruch ciepa, wnikanie ciepa podczas laminarnego,

przejciowego lub burzliwego przepywu pynu pod wpywem czynnikw
wymuszajcych (pompa, wentylator) to konwekcja wymuszona lub
wywoany rnic temperatur pynu w odlegych punktach (a wic i
gstoci pynu), zachodzi ruch pynu niewymuszony, swobodny a wic
konwekcja swobodna ciepa.
Strumie ciepa q [W] wymienionego konwekcyjnie midzy ciank
a pynem bdcym w ruchu ( wspczynnik wnikania ciepa , W/(m2K))
- rwnanie Newtona :
w
p

q = A (T T )

Liczby kryterialne w konwekcji ciepa:

d w Dz L H
Nu =
=
=
=

c
Liczba Prandtla Pr =

Liczba Nusselta

Liczba Grashofa

Gr =

g Dz

T =

gH

Oglna posta rwnania kryterialnego opisujcego

konwekcyjny ruch ciepa
Nu
=

Nu = f(Re, Pr, Gr,Kg)

dw

Wzory te su do obliczania wspczynnika wnikania

ciepa w danych warunkach, w danym aparacie itd..
Rwnanie McAdamsa i Dittusa-Boeltera dla ogrzewania i chodzenia
pynw w warunkach przepywu wymuszonego burzliwego:
Re > 10 000; (L/d) > 50; ciecz o lepkoci wody;

Nu = 0.023 Re Pr
0.8

0.4

Dla cieczy o lepkoci 2x wikszej od lepkoci wody:

Nu = 0.027 Re

0.8

Pr

0.33

c 0.14
(
)
c , w

Gdy (L/d) < 50 lub gdy rura nie jest prosta stosuje si przeliczniki

Konwekcja wymuszona w warunkach przepywu

wymuszonego laminarnego, Re < 2100

d n
Nu = A(Re Pr )
L
wartoci A i n zalene s od wartoci iloczynu w nawiasie
Konwekcyjny ruch ciepa w warunkach swobodnego
przemieszczania si pynu (konwekcja swobodna)

Nu = A1 ( Gr Pr )

wartoci A1 i B zalene s od wartoci iloczynu w nawiasie

Wyrnia si konwekcj swobodn w przestrzeni ograniczonej
i w przestrzeni nieograniczonej.

Inne rodzaje, przypadki ruchu ciepa

Konwekcyjny ruch ciepa w powizaniu ze zmian stanu
skupienia: wrzenie cieczy, skraplanie pary
wspczynnik

Wymiana ciepa midzy powierzchniami dwch

cia przez promieniowanie

q pr

4
4
= 1 2 C0 A [(
) (
) ]
100
100

gdzie 1-2 zastpczy stopie czarnoci (emisyjno) ciaa

promieniujcego; C0 techniczna staa promieniowania
ciaa doskonale czarnego = 5.67 W/(m2 K4);

= 273.15 +T temperatura w skali bezwzgldnej Kelwina

Analiza zoonego ruchu ciepa okrelanego jako

PRZENIKANIE wymiana ciepa midzy pynami o redniej
temp. Tp1 i Tp2 przez oddzielajce je przegrody, cianki
aparatu o powierzchni wymiany ciepa A.

Strumie wymienionego ciepa q [W]:

q1 = q2 = q3 = q

q = K A (Tp1 Tp 2 )

gdzie wspczynnik przenikania ciepa K [W/(m2 K)] obliczamy:

Dla cianki paskiej o gruboci

K=

1
+ +
1 2
1

i =1 i
n

ale dla cianek

wielowarstwowych:

Dla cianki cylindrycznej

(rurowej)

Kd =

1
di +1
ln
oraz
di
i =1 2i

1
1
d2
1
+
ln +
1 d1 2 d1 2 d 2

Powierzchnia wymiany ciepa A przeponowe

wymienniki ciepa
Wymienniki ciepa z przepywem mediw wspprdowe
lub przeciwprdowe (paszczowo-rurkowe; rura w rurze);
zbiorniki (reaktory) z paszczem grzejnym, z wownic.
Bilans ciepa wymienionego midzy pynami:
q = W1 c1 (T1p T1k) = W2 c2 (T2k T2p)
q = K A Te
Zastpcza rnica temperatur Te

Twlot Twylot
Te =
Twlot
ln
Twylot

; lub
jeeli

Te =

Twlot + Twylot

Twlot
2
Twylot

Procesy z nieustalonym przewodzeniem ciepa,

a wic warunki zmienne w czasie :
- nagrzewanie / ochadzanie okresowe obiektw
o okrelonych ksztatach np. walec, kula, pyta
o okrelonej gruboci i nieskoczonych wymiarach, itp.
- celem jest analiza warunkw ogrzewania w tym:
czasu procesu i rozkadu temperatury w materiale np.
warunki nagrzewania puszki z produktem spoywczym
podczas jej pasteryzacji a potem warunki jej stygnicia,
warunki rozmraania bryy misa, itp.
Specjalne metody i wykresy do oblicze.

Przenoszenie (ruch) masy

Dyfuzja gdy w pynie dwu- lub wieloskadnikowym wystpuje
gradient (rnica) stenia ktrego ze skadnikw, wwczas
pojawia si samorzutny ruch dyfuzyjny tego skadnika w
kierunku malejcego stenia. Dyfuzja okrelonego skadnika
moe zachodzi w fazie ciekej, gazowej (parowej) albo w obu
fazach jednoczenie.
Proces dyfuzji zachodzi w operacjach rektyfikacji/destylacji,
absorpcji/desorpcji, ekstrakcji, suszenia/nawilania,
krystalizacji itp. Czsto przebiega rwnolegle z transportem
ciepa tzw. jednoczesny ruch ciepa i masy.
Rodzaje dyfuzji :
Dyfuzja rwnomolowa przeciwkierunkowa (dwukierunkowa).
Dyfuzja skadnika A przez obojtny dyfuzyjnie skadnik B.

Rwnanie Ficka :
(dyf. rwnomolowa, przeciwkierunkowa)

wA = DAB

dC A
dx

gdzie wA szybko molowa dyfuzji kmol/(m2 s); CA stenie

skadnika A, kmol/m3; x odlego, droga dyfuzji, m;
DAB- kinematyczny wspczynnik dyfuzji, m2/s - zaleny od natury i
wasnoci fizykochemicznych obu skadnikw, od temperatury, cinienia
s liczne wzory przeliczeniowe lub dane w tabelach.
Wspczynnik wnikania masy kC =DAB/ x [m/s]

DAB
(C A1 C A2 ) = kC C A
wA =
x
lub w przypadku wyraania ste za pomoc cinie/prnoci danego
skadnika
D

wA =

kp [kmol/(m2 s Pa)]

AB

RT x

( p A1 p A2 ) = k p p A

Przenikanie masy midzy dwiema fazami

Warunki rwnowagi ste skadnika dyfuzyjnie czynnego w dwch fazach, zapis oglny
rwnania (lub korzysta si z danych zawartych w tabelach dot. rwnowagi ukadu):

y* = f(x) lub y* = m x lub Y* = m X lub Yi = m Xi

Dla ustalonego w czasie procesu dyfuzji/wnikania przez graniczn bonk/powierzchni
kontaktu faz/ powierzchni wymiany masy A prdko procesu mona opisa wzorem
wA = kX (Xi X) = .= ky (Y Yi ) = = KX (X* X) = KY (Y Y*)
gdzie KX , KY - wspczynniki przenikania masy.

KX =

1
1
1
+
k X m kY

KY =

1
1
m
+
kY
kX

m - wspczynnik kierunkowy/nachylenia linii rwnowagi.

Uwaga konieczno zachowania zgodnoci wyraania siy napdowej (ste) i
wspczynnikw wnikania/przenikania masy w odniesieniu do danej fazy

Obliczanie wymiennikw masy :

- aparaty bez wypenienia, z wypenieniem, z pkami
- o wsp- i przeciwprdowym przepywie faz
- obliczanie rednicy aparaty w oparciu o hydrodynamik przepywu faz
m.in. zalewanie wypenienia lub pki
- obliczanie wysokoci aparatu liczby pek, wysokoci warstwy wypenienia,
powierzchni wymiany masy
- zasada bilansowania strumieni wymienionej masy skadnika A i B
- pojcie linii operacyjnej procesu i jej wykorzystanie w obliczeniach, wane
waciwe umieszczenie linii operacyjnej wzgldem linii rwnowagi.
- sia napdowa procesu; teoria dwubonkowa Lewisa- Whitmana

Wykorzystanie wspczynnikw wnikania/ przenikania masy k i K

w obliczeniach wysokoci warstwy wypenienia h:
G dY = KY (Y* - Y) dA = ..= L dX = KX (X - X*) dA = = kY (Yi - Y) dA
dA = a S dh -

a [m2/m3] charakterystyka wypenienia.

Std : h = HOG NOG == HOL NOL == HG NG = = HL NL

Wysoko rwnowana jednostce wnikania / przenikania masy -WRJWM

H OG

G
L
....
=
....H OL =
.....H G ...K L .... =
( KY a) S
( K X a) S
k .....

Liczba jednostek wnikania / przenikania masy (LJWM)

N OG =

dY
dX
dY
dX
....
N
=
....
N
=
...
N
=
OL
X X * G Yi Y L X X i
Y* Y

Y* X* - stenia rwnowagowe dla ste X i Y odpowiednio z krzywej

rwnowagi , stenia Yi, Xi stenia rwnowagowe na granicy rozdziau faz,
na powierzchni midzyfazowej.
Liczba jednostek wnikania/ przenikania masy obliczana najczciej metod
cakowania graficznego lub metod trapezw lub analitycznie.

Zasady poprawnego zapisu linii operacyjnych

w procesach jednostkowych wymiany masy :
-

schematyczny rysunek aparatu do wymiany masy

naniesienie strumieni przepywajcych faz (wspprd/przeciwprd) i opisanie ich
waciwymi parametrami (G, Y, T, i ; L, X, T, i)
- zapisanie bilansu masy dla skadnika dyfuzyjnie czynnego A uwaga
konieczno sprawdzania i zachowania zgodnoci jednostek, wymiarowania !!
Np. dla absorbera Gwl Ywl + Lwl Xwl = Gwyl Ywyl + Lwyl Xwyl
dla caej kolumny rektyfikacyjnej F xFA = D xDA + W xWA
lub
dla grnej czci kolumny G yA = D xDA + L xA
dla dolnej czci kolumny L xA = W xWA + G yA
Std zapis rwnania linii operacyjnej jak dla linii prostej y = a x + b
Np. dla absorbera:
a = tg = L/G

Y=

L
L
X X wl + Ywl = a X b
G
G

Dla rektyfikacji linia operacyjna

L
Dx
dla grnej czci kolumny :
yA = xA + DA =

L
Dx
R
x
xA + DA =
xA + DA
L+ D
L + D R +1
R +1

Rwnania i liczby kryterialne do obliczania wartoci

wspczynnikw wnikania masy k w okrelonych warunkach
procesowych tj. rodzaju operacji jednostkowej (rektyfikacja,
absorpcja, desorpcja etc.), wsp- czy przeciwprdowego
przepywu faz, rodzaju cieczy i gazu wymieniajcych mas,
typu i rodzaju stosowanego aparatu, rodzaju elementw
konstrukcyjnych aparatu np. rodzaju wypenienia itd.
Sh = A ReB ScC
gdzie

Sh = (k d) / DAB liczba kryterialna Sherwooda

Sc = /( DAB) liczba kryterialna Schmidta

Znaczna cz operacji transportu masy odbywa si przy jednoczenie

zachodzcym procesie wymiany ciepa jednoczesny ruch ciepa i masy.
Wysokie podobiestwo mechanizmw i opisw matematycznych zjawisk i
procesw w transporcie pdu, wymiany ciepa i wymiany masy !!!