http://www.budowasamochodow.republika.

pl

SILNIK
I nie tylko…
Silnik spalinowy jest silnikiem cieplnym, który zamienia energię cieplną wydzieloną w procesie spalania
paliwa w cylindrze, na pracę mechaniczną układu tłokowo-korbowego silnika.
PODSTAWOWE ELEMENTY SILNIKA
Mimo znacznych różnic konstrukcyjnych wszystkie silniki spalinowe stosowane w samochodach posiadają
pewne wspólne elementy, do których możemy zaliczyć:

• Kadłub, zwany powszechnie blokiem cylindrowym - jest najcięższym i największym

elementem silnika wykonanym jako odlew z żeliwa bądź stopów aluminium. Jego
zadaniem jest połączenie w całość wielu podzespołów silnika. Kadłub umożliwia także
zamocowanie osprzętu (np. alternatora) i jest elementem łączącym silnik z podwoziem
pojazdu.

Rys.1. Kadłub silnika czterocylindrowego.

• Głowicę, przykrywająca od góry kadłub, zamykającą przestrzenie robocze cylindrów.

Podobnie jak kadłub może być wykonana jako odlew ze stopów aluminium, lub
(rzadziej) z żeliwa.

Rys.2. Głowica silnika czterocylindrowego.

• Mechanizm tłokowo-korbowy, którego zadaniem jest zamiana ruchu posuwisto-
zwrotnego tłoka na ruch obrotowy wału korbowego. Podstawowymi elementami tego
mechanizmu są: tłok, korbowód i wał korobwy.

Rys.3. Tłok z korbowodem.

• Mechanizm rozrządu, sterujący wymianą ładunku w cylindrze silnika.

Rys.4.
Wałek rozrządu.

• Układ olejenia, zapewniający odpowiednie smarowanie wszystkich współpracujących

ze sobą części silnika, przede wszystkim łożysk wału korbowego i gładzi cylindrowych.

Rys.5. Pompa oleju.

• Ukłąd chłodzenia, którego zadaniem jest zapewnienie silnikowi optymalnej

temperatury pracy.
 Rys.6. Chłodnica.

• Układ zasilania, który dostarcza do cylindrów odpowiednią ilość paliwa i powietrza w

taki sposób aby zapewnić prawidłową pracę silnika w możliwie każdych warunkach.

Rys.7. Gaźnik.

• Układ wylotowy, odpowiadający za szybkie wydalenie spalin z cylindra na zewnątrz

silnika.
 Rys.8. Kolektor wydechowy.

Przedstawione rysunki przedstawiają tylko wybrane elementy z opisywanych układów. W rzeczywistości

każdy układ zbudowany jest w oparciu o kilka lub kilkanaście podzespołów. W zależności od typu silnika
układów może być znacznie więcej i mogą mieć bardzo skomplikowaną budowę.

PODSTAWOWE POJĘCIA
Zanim zajmiemy się zasadą działania i szczegółową budową silnika musimy poznać podstawowe
parametry konstrukcyjne silnika, do których możemy zaliczyć m.in. skok tłoka, pojemność skokową i
stopień sprężania. Aby dokładniej poznać co to takiego najlepiej zacznimy od rysunku:
1 cylinder, 2 tłok, 3 korbowód, 4 wał korbowy

Przedstawia on schemat mechanizmu korbowego silnika czterosuwowego. Skróty GMP i DMP oznaczją
skrajne położenia tłoka - GMP, czyli Górne Martwe Położenie, DMP, czyli Dolne Martwe Położenie.
Dlaczego martwe? Bo tłok zmieniając kierunek ruchu w skrajnych położeniach musi na chwilkę się
zatrzymać. Odległość pomiędzy DMP, a GMP nazywamy skokiem tłoka i oznaczamy literą S. Skok tłoka
zależy od promienia r wykorbienia wału korbowego, a wynosi dokłdnie dwa razy więcej (dlatego S=2r).

Pojemnością skokową Vs cylindra nazywamy objętość cylindra zawartą pomiędzy GMP i DMP.
Ponieważ pojemność ta ma w przybliżeniu kształt walca możemy więc uznać, że jest ona równa
iloczynowi pola czynnej powierzchni denka tłoka i skoku tłoka. Możemy to zapisać wzorem:

gdzie:
Ftł - pole czynnej powierzchni denka tłoka,
D - średnica cylindra,
S - skok tłoka.

Pojemność skokowa silnika Vss jest sumą objętości skokowych wszystkich cylindrów

Pojemność komory sprężania Vk jest to objętość jaką zajmuje tłok znajdujący się w GMP.

Pojemność całkowita Vc, jest to suma pojemności komory sprężania Vk i pojemności skokowej Vs

Stopniem sprężania nazywamy stosunek pojemności całkowitej cylindra Vc do pojemności komory

sprężania Vk. Stopień sprężania oznaczamy grecką literą epsilon:
Stopień sprężania jest parametrem bezwymiarowym, wszystkie pojemności podaje się najczęściej w cm 3
lub litrach.

UKŁADY KONSTRUKCYJNE SILNIKÓW

Silniki wielocylindrowe (czyli takie, które mają przynajmniej 2 cylindry) mogą posiadać różne układy
cylindrów. W samochodach można spotkać niemal wyłącznie trzy typy takich układów: rzędowy, widlasty i
przeciwsobny.

Zdecydowana większość samochodów osobowych posiada silniki rzędowe czterocylindrowe. W małych

samochodach miejskich można spotkać silniki rzędowe dwucylindrowe (np. Fiat Cinquecento) lub
trzycylindrowe (Opel Corsa, Daewoo Matiz). Większa liczba cylindrów w silnikach rzędowych samochodów
osobowych to już prawdziwa rzadkość, choć np. mocniejsze jednostki napędowe koncernu VW posiadają
pięć(!) cylindrów. Silniki sześciocylindrowe rzędowe najczęściej można spotkać w samochodach
cieżarowych i autobusach. Mogą być budowane w układzie pionowym lub w układzie poziomym (np. w
autobusach pod podłogą pojazdu). To drugie rozwiązanie pozwala obniżyć środek ciężkości pojazdu i
wygospodarować przestrzeń znajdującą się nad silnikiem. Jego wadą jest utrudniony dostęp do silnika co
komplikuje jego obsługę i naprawę.
Rys. 1. Silnik rzędowy czterocylindrowy 1600 cm3 w samochodzie Mazda 626.

Silnik widlasty posiada dwa rzędy cylindrów, nachylone względem siebie pod pewnym kątem, dzięki
czemu jest znacznie krótszy od silnika rzędowego o tej samej liczbie cylindrów. Liczba cylindrów w
silnikach widlastych musi być zawsze parzysta i wynosi najczęściej 6, 8 lub 12. Silniki tego typu są
stosowane najczęściej do napędu dużych, luksusowych samochodów osobowych, a także w samochodach
sportowych i terenowych. Często silniki widlaste można spotkać w samochodach ciężarowych. W
porównaniu z silnikami rzędowymi wadą silnika widlastego jest stosunkowo duża szerokość.

Rys. 2. Silnik widlasty ośmiocylindrowy 3600 cm3 firmy Audi.

Silniki typu "bokser" są coraz rzadziej stosowane. Ze znanych marek samochodów tego typu silniki
posiadają: volkswagen garbus, porsche 911, subaru impreza i alfa romeo 145/146. Silniki "bokser"
posiadają dwa rzędy cylindrów o kącie rozwidlenia 180o. Cechują się małą wysokością, co korzystnie
wpływa na obniżenie środka ciężkości pojazdu. Ze względu na konstrukcję najczęściej silniki te posiadały
bezpośredni (powietrzny) układ chłodzenia.
Rys. 3. Silnik czterocylindrowy typu bokser 1600 cm3 w samochodzie Alfa Romeo 146.

Omówione wyżej układy konstrukcyjne nie są bynajmniej jedynymi. Jeśli chodzi o konstrukcje silników
samochodowych to należy wspomnieć o rozwiązaniach firmy volkswagen VR6 i W. W silnikach okrętowych
i tłokowych silnikach lotniczych można spotkać mało znane układy takie jak: delta, gwiazda czy H.

PODWOZIA

Podwozie samochodu stanowią wszytkie mechanizmy znajdujące się "pod wozem", a więc łączące koła
jezdne z nadwoziem pojazdu. Liczba i sposób rozmieszczenia elementów podwozia zależy od konstrukcji
pojazdu. Do najważniejszych elementów podwozia zaliczamy: układ przeniesienia napędu (sprzęgło,
szkrzynka biegów, przekładnia główna, mechanizm różnicowy), mechanizmy prowadzenia (układ
kierowniczy i hamulcowy), oraz zawieszenie.

Podwozia pojazdów samochodowych mają bardzo zróżnicowaną budowę, co wynika przedewszystkim z

faktu, że zawierają w sobie bardzo wiele podzespołów, pełniących różne zadania. Podzespoły te mogą
różnić się budową, zasadą działania, a także rozmieszczeniem w pojeździe. Podwozie może być również
wypsażone w dodatkowe mechanizmy. Niezależnie od tego w każdym podwoziu możemy wyróżńić pewne
elementy wspólne, są to:

• zawieszenie, do którego zaliczamy wszystkie elementy łączące koło samochodu z

podwoziem (lub nadwoziem) Zadaniem zawieszenia pojazdu jest nie tylko zapewnienie
komfortu jazdy, ale także umożliwienie właściwej współpracy koła z nawierzchnią drogi
w każdych warunkach.

• układ przeniesienia napędu, którego zadaniem jest przeniesienie napędu z silnika,

na koła napędowe pojazdu. Układ przeniesienia napędu wraz z silnikiem tworzy
kolejny, bardzo ważny układ zwany układem napędowym

• układ hamulcowy, zapewniający skuteczne (czyli wględnie szybkie) zatrzymanie

samochodu lub zmniejszenie jego prędkości

• układ kierowniczy, umożliwiający zmianę toru jazdy pojazdu. Układ hamulcowy i

kierowniczy często określa się jako mechanizmy prowadzenia pojazdu