Chemia. rda energii.

1.Paliwa kopalne: gaz ziemny, ropa naftowa, torf, wgle kopalne.

2.Gaz ziemny to mieszanina wglowodorw, ktrego gwnym skadnikiem jest metan.
Innymi wglowodorami wchodzcymi w skad s: etan, propan, butan oraz azot, tlenek wgla
(II), tlenek wgla(IV), hel i siarkowodr.
3.Zoa gazu ziemnego wystpuj przewanie ze zoami ropy naftowej, a take w
kopalniach wgla kamiennego. Z tego powodu nazywa si go gazem kopalnianym
4.Mieszanina metanu z powietrzem jest wybuchowa, gdy metan stanowi w niej 5-15%.
Utleniajcy si gaz ziemny stanowi zagroenie ycia.
5.Nawanianie gazu polega na dodawaniu do niego substancji o silnym zapachu np.
zwizkw siarki.
6.Ropa naftowa olej skalny, to mieszanina wglowodorw innych zwizkw chemicznych,
powstaa w wyniku rozkadu organizmw rolinnych i zwierzcych w warunkach beztlenowych.
Podstawowy skad chemiczny:
-wgiel
-wodr
-siarka
-tlen
-azot
7.Waciwoci ropy naftowej:
Fizyczne
Chemiczne
-oleista ciecz
-charakterystyczny zapach
-rne barwy od tej do czarnej
-palna, pomie ty, kopccy
-nierozpuszczalna w wodzie
8.Substytucja charakterystyczna tylko dla alkanw, zachodzi w obecnoci wiata
nadfioletowego.
H
H
|
|
H C H + CL2
H C CL + HCL
|
[CL-CL]
|
H
H
9.Odmiany wgla kopalnego.
a)antracyt to odmiana wgla kamiennego o najwyszej zawartoci wgla pierwiastkowego.
Jest twardy, ma czarn barw i silny poysk. Niektre odmiany antracytu wykazuj
przewodnictwo elektryczne. Stosuje si go jako paliwo, do wytwarzania koksu i produkcji
barwnikw
b)wgiel kamienny jest twardy i kruchy, ma czarn barw. Powstaje z wgla brunatnego w
wyniku przemian beztlenowych zachodzcych w wysokiej temp. i pod wysokim cinieniem.
c)wgiel brunatny ma barw brunatn lub prawie czarn, powstaje ze szcztkw
rolinnych przykrytych grub warstw osadw, ktre ulegy przemianom w warunkach
beztlenowych
d)torf jest kruchy, ma brunatna barwe lub czarn, powstaje z obumarych rolin, gwnie
drzew, ktre zatony w bagnach. Pozbawione dostpu do tlenu z powietrza nie gniy, lecz
ulegay stopniowej mineralizacji. wieo wydobyty torf moe by mikki i zawiera duo wody.
10.Odmiany alotropowe wgla.
a)grafit
zastosowania:
-wkad do owkw
-elektrody do otrzymywania m.in. chloru, magnezu i sodu
-prty w rektorach atomowych
-szczotki do silnikw elektrycznych
Waciwoci
Charakterystyka struktury
fizyczne
chemiczne
-substancja staa
-bezwonny
-poczony wizaniami
-mikki
-maa aktywno
kowalencyjnymi z 3 innymi atomami
-tusty w dotyku
chemiczna
wgla
-ciemnoszare pytki
-ulega reakcjom spalania
-atomy s uoone na paszczyznach
-nierozpuszczalny w wodzie
-paszczyzna przypomina plaster
-dobrze przewodzi prd i
miodu

Chemia. rda energii.

ciepo
-mona przeksztaci w
diament

b)diament
zastosowania:
-jubilerstwo
-materiay cierne
-elektronika
-narzdzia tnce i widry
Waciwoci
fizyczne
chemiczne
-substancja staa
-bezwonny
-kruchy
-aktywno chem.
-bezbarwne krysztay
Mniejsza ni grafitu
-nierozpuszczalny w wodzie
-spala si w temp.
-nie przewodzi prdu
wyszej ni 850oC
elektrycznego
-w podwyszonej temp.
-dobrze przewodzi ciepo
reaguje m.in. z fluorem
-wysoki wspczynnik
zaamania wiata
-mona przeksztaci w grafit
c)fulereny
zastosowania:
-fotooptyka i elektronika
-izolatory, pprzewodniki i przewodniki
-leki przeciw AIDS i raka
-metalurgia
Waciwoci
fizyczne
chemiczne
-substancja staa
-bezwonny
-krysztay o barwie od tej
-pod wpywem wiata
do czerwonobrzowej
ulega rozkadowi
-metaliczny poysk
-reaguj z
-nierozpuszczalny w wodzie
najaktywniejszymi
-rozpuszcza si w benzynie
litowcami
(kolorowe roztwory)
-ulegaj reakcjom
-waciwoci nadprzewodzce spalania
i pprzewodzce

Charakterystyka struktury
-poczony mocnymi wizaniami
kowalencyjnymi z 4 innymi atomami
wgla
-regularna sie przestrzenna
-rwnomiernie rozoone wizania

Charakterystyka struktury
-poczony wizaniami
kowalencyjnymi, symetryczne
struktury
-kady atom poczony jest 3 innymi
atomami wgla
-czsteczka fulerenu ma ksztat piki
futbolowej

d)grafen jedna warstwa grafitu, przeroczysty, wytrzymalszy od stali

e)karbin biae krysztay, podwjne lub pojedyncze i potrjne wizania
11.Alotropy rni si struktur wewntrzn, czego nastpstwem jest rnica we
waciwociach chem. i fiz.
12.Fosfor biay jest bia, lepk bardzo trujc substancj. Przechowuje si w wodzie.
13.Fosfor czerwony jest nietoksyczny, posta ciemnoczerwonego proszku.
14.Destylacja frakcyjna polega na kolejnym doprowadzaniu do wrzenia, ozibienia i
skraplania substancji tworzcych frakcj.
I frakcja substancje gazowe,
II frakcja benzyna (rozpuszczalnik),
III frakcja nafta,
IV frakcja oleje napdowe,
V frakcja smary i mazut (produkcja smoy i asfaltu).

Chemia. rda energii.

Frakcje ropy naftowej rni si waciwociami poniewa s mieszaninami wglowodorw o
rnej liczbie atomw wgla w czsteczce.
15.Wgiel kamienny przerabia si w zakadach przemysu koksowniczego koksowniach.
16.Piroliza wgla (sucha destylacja, pirogenizacja) to proces przerbki wgla kamiennego
polegajcy na ogrzewaniu go w temp. ok. 1000 oC bez dostpu powietrza.
Produkty:
-gaz koksowniczy/wietlny (gaz opaowy, surowiec do syntez chemicznych)
-woda pogazowa (nawozy sztuczne, amoniak i siarczan (VI) amonu)
-smoa wglowa (produkcja tworzyw sztucznych, rozpuszczalnikw, barwnikw, lekw,
materiaw zapachowych, materiaw wybuchowych)
-koks (paliwo, produkcja karbidu, produkcja gazu syntezowego przetwarzanego na benzyn,
reduktor w procesach hutniczych)
17.Metan pozyskiwany z gazu ziemnego jest surowcem do wytwarzania acetylenu w procesie
pirolizy. Produktami s etyn i wodr.
2 CH4
C 2H 2 + 3 H 2
18.Wgiel kamienny poddaje si take zgazowaniu. Proces ten polega na ogrzewaniu wgla
z tlenem i przegrzan par wodn
C + H 2O
CO + H2
C + 2 H2
CH4
C + CO2
2 CO
2 C + O2
2 CO
19.Otrzymana mieszanina CO i H2 to tzw. gaz syntezowy, ktry jest cennym surowcem w
przemyle chemicznym. Stosuje si go do produkcji benzyny i metanolu.
20.Benzyna to mieszanina wglowodorw od 5 12 atomw wgla w czsteczce. Ma budow
niepolarn, jest dobrym rozpuszczalnikiem tuszczw.
21.
Waciwoci fizyczne
Waciwoci chemiczne
-ciecz lotna
-charakterystyczny zapach
-temp. wrzenia 36 180/200oC
-atwo palna
-bezbarwna
-gsto mniejsza od gstoci
-nierozpuszczalna w wodzie
-rozpuszcza ciecze oleiste
22.Katalizator to substancja, ktra bierze udzia w reakcji, czsto j przypiesza, ale nie
reaguje z substratami, czyli nie zuywa si.
23.Kraking polega na ciciu wglowodorw o dugich acuchach w wyniku czego powstaje
mieszanina alkanw i alkenw o mniejszych czsteczkach. Prowadzi si go w warunkach
obnionego lub podwyszonego cinienia oraz w obecnoci katalizatorw.
24.Liczba oktanowa okrela odporno benzyny na tzw. spalanie stukowe, czyli
nierwnomierne. Im bardziej rozgazione wglowodory wchodz w skad tym wysza liczba
oktanowa.
Benzyna Pb95 spala si : 95% izooktanu i 5% heptanu
25.rodki przeciwstukowe:
-antydetonator ( alkohole MTBE i ETBE)
-reforming(izomeracja) reakcja przeksztacenia wglowodorw o acuchach prostych w
wglowodory o acuchach rozgazionych lub piercieniowych, prowadzi si go w
podwyszonej temp., pod wysokim cinieniem i w obecnoci katalizatorw.
26.Zastosowania benzyny:
-odkaania i odtuszczanie skry
-usuwanie resztek plastrw
-rozpuszczalnik tuszczw w laboratoriach chemicznych
-w lotniczych silnikach tokowych
-w silnikach z zaponem iskrowym
-wykorzystywana do czyszczenia narzdzi malarskich jako rozpuszczalnik
27.Benzyn C6H6 jest jednym z produktw reformingu benzyny, naley do wglowodorw
aromatycznych, wizanie zdelokalizowane (elektrony tworz wsplne wizanie, ktre czy
wszystkie atomy wgla).

Chemia. rda energii.

28.Gazy cieplarniane to freony (pochodne wglowodorw), CO2, metan, para wodna.
Powstaj w procesie spalania paliw kopalnych. Zapobiegaj utracie powietrza przez Ziemi,
stenie w atmosferze nie jest stae. Ich brak spowodowaby due zmiany temp. pow. w cigu
doby, ca powierzchnie ziemi pokryby ld. Zwikszenie gazw cieplarnianych powoduje
wzrost redniej temp. powietrza na Ziemi globalne ocieplenie (prowadzi do zaniku
pokrywy lodowej w grach i okolicach podbiegunowych, podniesienie si poziomu mrz.
29.Kwane opady - odpowiednie tlenki czc si z par wodn tworz kwane deszcze.
S + O2
SO2
2 NO + O2
2 NO2
NO + NO2
N2O3
30.Smog tlenki siarki i CO2 osadzaj si midzy czsteczkami powietrza (pyw, sadzy)
tworzc tzw. mg przemysow.
31.Katastrofy ekologiczne ropa naftowa przedostajca si do morza unosi si na
powierzchni wody, odcinajc dostp tlenu i wiata organizmom morskim. Wsika te w
piasek. Niebezpieczna jest te dla ptakw i ssakw morskich, ktre je poykaj.
32.rda energii.
-paliwa kopalne
-przemiany promieniotwrcze pierwiastkw chemicznych
b)niewyczerpywalne:
-Soce
-woda
-wiatr
-biopaliw
-ciepo wntrza ziemi
33.Alkany CnH2n+2
Metan CH4
Etan C2H6
Propan C3H8
Butan C4H10
Pentan C5H12
Heksan C6H14
Heptan C7H16
Oktan C8H18
Nonan C9H20
Dekan C10H22
34.Alkeny CnH2n
35.Aliny CnHn-2
36.Addycja rodzaj reakcji chemicznej, polegajcej na przyczeniu jednej czsteczki do
drugiej w wyniku czego powstaje tylko jeden produkt bez adnych produktw ubocznych. W
chemii organicznej addycja przebiega zwykle z rozerwaniem wizania wielokrotnego

37.Substytucja - reakcja chemiczna polegajca na wymianie jednego lub kilku atomw w

czsteczce zwizku chemicznego.