AKADEMIA ROLNICZA W LUBLINIE

Warunki zoohigieniczne i mikrokilmat

w chowie bydła mlecznego

1
 Mikroklimat w oborze –
podstawowe wymagania
Zasadniczo bydło dobrze znosi różne
warunki mikroklimatyczne, zwłaszcza w
oborach wolnostanowiskowych

2
 Temperatura
• Bydło posiada dobrą termoregulację
• -10°C do +25°C
• Poniżej -10°C: zwiększony pobór paszy i rozrost
okrywy włosowej
• Ponad +25°C: zmniejszony pobór paszy i niższa
wydajność mleczna / przyrost masy
• Zwierzęta dorosłe dobrze znoszą temperatury
poniżej zera, jeśli powietrze jest suche, a w oborze
nie występują przeciągi
• Najgorsza sytuacja (stres cieplny): wysokie
temperatury – wysoka wilgotność powietrza
(>80%) – niska wymiana powietrza
• W gorących porach roku temperatura powinna być
jak najniższa 3
 Mikroklimat w budynkach tradycyjnych

Kategoria Temp. Temp.

zwierząt 0
Min.(0C) Opt.( C)

Krowy 6 8-16
Wilgotność względna 60-80%
Prędkość powietrza:
Cielęta 8 12-20
do 3m-cy okres zimowy 0,1 – 0,3 m/s
okres letni do 0,5 m/s
Cielęta 6 12-16
pow. 3m-cy
Jałówki 6 8-16
i buhajki
powyżej
6 m-cy 4
 Mikroklimat w budynkach tradycyjnych

Dopuszczalne stężenie gazów

w powietrzu obór

Wyszczególnienie Stężenie 1. Oświetlenie naturalne –

gazów (ppm) stosunek powierzchni
oszklonej okien do
powierzchni podłogi min.
Dwutlenek węgla 3000 1:18
2. Natężenie oświetlenia
Amoniak 20 sztucznego min. 20 – 30
Lx, nad korytarzem
gnojowym podczas doju
Siarkowodór 5 100 Lx, w izolatce 200 Lx

5
 Mikroklimat w oborach otwartych

W Polsce można utrzymywać bydło w systemie otwartym

(D.U.2004 Nr 47, poz. 456)
Warunki utrzymania bydła w budynkach otwartych

Bydło utrzymywane bezuwięziowo

Wystarczająca ilość niezamarzającej paszy i wody

Właściwa izolacja cieplna legowiska (najlepiej ściółka
słomiasta)

Likwidacja przeciągów, szczególnie w okresie jesienno-
zimowym (zasłony przeciwwietrzne)

6
 Mikroklimat w oborach otwartych cd.
• Wartości temperatury i wilgotności zbliżone do
zewnętrznych
• Zakres temperatury termoneutralnej od-10 do 25oC
poniżej –10 oC zwiększony pobór paszy
• Powyżej 25oC zmniejszony pobór paszy, niższa
wydajność mleczna, problemy z rozrodem
• Powyżej 25oC prędkość ruchu powietrza 1m/s
• Stężenie szkodliwych gazów – występują wartości
śladowe
• Oświetlenie naturalne – 10% powierzchni podłogi
• Natężenie oświetlenia sztucznego w oborze min. 20-30
Lx, w hali udojowej i izolatce 200Lx
7
 Wentylacja grawitacyjna kominowa w oborze
tradycyjnej
• Wysokość kanału wywiewnego 4-5 m
• Kanał nawiewny (1) i kanał wywiewny (2) z przysłoną regulacyjną
• Powierzchnia przekroju kanału wywiewnego 0,05 do 0,06 m2/1SD
• Powierzchnia przekroju kanałów nawiewnych – 2/3 przekroju kanału
wywiewnego

8
 Wentylacja grawitacyjna podokapowo-
kalenicowa w oborze z izolacją cieplną ścian i
stropodachu
• Kanał nawiewny (1) i wywiewny (2) z przysłoną regulacyjną
• Powierzchnia przekroju kanału wywiewnego 0,10 do 0,12 m2/SD
• Powierzchnia przekroju kanałów nawiewnych 0,10 – 0,12 m2/SD

9
 Wentylacja grawitacyjna ścienno-kalenicowa
w oborze otwartej

• Nawiew powietrza (1) przez ścianę (regulacja przy pomocy kurtyn)

• Powierzchnia przekroju kanału wywiewnego (2): 0,15 – 0,20m2/SD

10
 Wentylacja naturalna
Kurtyny
• Regulacja automatyczna
• Regulacja ręczna

11
Stres cieplny!

12
 Stres cieplny
Objawy fizyczne:
• Ospałość krów
• Poszukiwanie cienia
• Poszukiwanie świeżego powietrza
• Poszukiwanie zraszaczy i przechodzenie do
nich
• Dyszenie, ponad 60 oddechów na minutę
• Ślinienie się
13
 Stres cieplny
Jak unikać stresu cieplnego:
• Wzmożona wentylacja
• Większa prędkość powietrza
• Izolacja budynku chroniąca przed słońcem
• Mniejsza obsada
• Duże ilości świeżej wody pitnej (także w
okresie wypasania!)
• Sucha ściółka na obszarze wypoczynkowym
• Zainstalowanie zraszaczy
14
Stres cieplny

15
 Podsumowanie
• Bydło dobrze znosi różne warunki
• Dbałość o właściwy mikroklimat
• Znaczenie odpowiedniej wentylacji
• Uwaga na objawy stresu cieplnego!

16
 Systemy utrzymania cieląt

Przepisy UE w zakresie dobrostanu cieląt

• Zakaz ciągłego trzymania na uwięzi
• Pętanie nie dłużej niż 1 godz. (podczas podawania mleka)
• Pętanie nie może powodować dławienia ani urazów
• Uwięź powinna zapewnić cielęciu swobodę poruszania się
• Stały dostęp do świeżej wody pitnej podczas upałów i dla cieląt
chorych
• Zakaz stosowania pełnych przegród w kojcach indywidualnych
• Przegrody pełne w kojcach indywidualnych tylko dla zwierząt
chorych

17
 Przepisy UE w zakresie dobrostanu cieląt

• Zakaz stosowania kojców indywidualnych dla cieląt w

wieku powyżej 8 tygodni – kojec indywidualny tylko na
zalecenie lekarza weterynarii. (Zarządzenie dotyczy
gospodarstw posiadających co najmniej sześć cieląt
oraz dla gospodarstw, gdzie cielęta ssące nie są
trzymane razem z matkami). Będzie stosowane dla
wszystkich gospodarstw od 31. 12. 2006 r.

18
Utrzymanie cieląt w kojcach indywidualnych
ze ściółką

Wymiary w świetle
klatki: do 2 tyg. życia -
dł.120 cm, szer.80 cm;
do 8 tyg. życia -dł.160
cm, szer. 100 cm

19
 Utrzymanie cieląt w budkach ze ściółką na
wolnym powietrzu
Wymiary budek:
dł. 160 cm, szer. 120 cm
Wymiary wybiegu:
dł. 140 cm, szer. 120 cm

20
 Utrzymanie cieląt w kojcach grupowych
(płytka lub głęboka ściółka)
Przepisy UE :
Powierzchnia
min. 1,5 m2/szt. - do 150 kg m.c.
min. 1,7 m2/szt. - od 150 – 220 kg m.c.
min. 1,8 m2/szt. - od 220 kg m.c.

21
 Obory uwięziowe w utrzymaniu młodzieży
i krów mlecznych
Stanowisko uwięziowe- podstawowe wymagania:
- wymiary stanowiska dostosowane do masy ciała
- Prawidłowo zamontowana uwięź
- Odpowiedni kształt i wymiary żłobu
- Właściwe usytuowanie poidła
- Czystość, ciepłochronność legowiska (ściółka lub maty legowiskowe)
Dobrze wykonane stanowisko – dobrostan zwierząt
- Prawidłowe kładzenie się i wstawanie
- Komfort wypoczynku
- Swobodne pobieranie paszy i wody
- Stan zdrowotny (kończyny, wymiona)
- Higiena stanowiska i zwierząt

22
 Stanowisko uwięziowe krótkie – ściołowe
dla młodzieży
Masa Długość Szerokość Zużycie ściółki
ciała (kg) stanowiska stanowiska 1-2 kg/SD/dzień
min. (cm) min. (cm)
200 120 70

300 130 80

400 145 90

500 155 100

23
 Stanowisko uwięziowe średnie –
ściołowe dla młodzieży hodowlanej
Masa Długość Szerokość Zużycie ściółki 3-4 kg/SD/dzień
ciała stanowiska stanowiska
(kg) (cm) (cm)
200 150 70

300 165 80

400 180 90

500 190 100

24
 Stanowisko uwięziowe, krótkie dla krów

Masa Długość Szerokość Zużycie ściółki

ciała stanowiska stanowiska 1-2 kg/SD/dzień
(kg) min. (cm) min.(cm)

550 165 115

650 175 120

750 185 120

25
• Stanowisko krótkie w • Stanowisko krótkie w
oborze ściołowej oborze bezściołowej

26
 Obory wolnostanowiskowe w utrzymaniu młodzieży
i krów mlecznych - podstawowe wymagania
Legowisko

Powierzchnia legowiska w oborach z głęboką ściółką i z pochyłą
podłogą dostosowane do masy ciała zwierząt

Wymiary legowiska i przegród boksowych w oborach boksowych
dostosowane do masy ciała zwierząt

Czystość, elastyczność i ciepłochłonność legowiska (ściółka,maty,
materace)
Stół paszowy

Szerokość stanowiska karmowego zależna od masy ciała zwierząt

Drabina paszowa dostosowana do kategorii zwierząt i techniki
zadawania pasz

Odpowiednia wysokość krawędzi stołu paszowego 27
 Obory wolnostanowiskowe w utrzymaniu młodzieży
i krów mlecznych – podstawowe wymagania c.d.

Korytarze: karmowy (głęboka ściółka i pochyła podłoga),

karmowy i spacerowy (obora boksowa)

Szerokość korytarzy i przejść dostosowana do masy ciała
zwierząt

Podłogi pełne ,nie śliskie, z profilowaną powierzchnią

Podłogi pełne, bez zastoin gnojówki

Podłogi szczelinowe, z odpowiednią szerokością beleczek i
szczelin
Poidła
• Prawidłowe usytuowanie w oborze
• Odpowiednia ilość i wydajność poideł (dopływ wody)
• Poidła czyste 28
 Przydatność poszczególnych typów obór
wolnostanowiskowych (kojców grupowych)
w utrzymaniu
Młodzieży:
1. Kojce z głęboką ściółką i podestem żywieniowym
2. Kojce z głęboką ściółką bez wydzielonego korytarza
karmowego
3. Sektory z boksami legowiskowymi
Krów mlecznych:
1. Obory boksowe
2. Obory z głęboką ściółką i wydzielonym korytarzem
karmowym
3. Obory z pochyłą podłogą

29
 Kojec grupowy z głęboką ściółką i podestem
żywieniowym dla młodzieży
Masa Dostęp Szerokość Pow. Zużycie ściółki
ciała do żłobu podestu Legowiska
10-12 kg/ SD/dzień
(kg) min. min. (m2/szt.)
(cm/szt.) (cm/szt.)

200 45 120 2,7

300 50 130 3,3

400 55 150 3,8

500 60 160 4,3 30

Kojec grupowy z głęboką ściółką dla młodzieży bez
wydzielonego korytarza karmowego

Masa Dostęp do Powierzchnia Zużycie ściółki

ciała żłobu min. kojca, min. 10-12 kg/ SD/dzień
(kg) (cm/szt.) (m2/szt.)
200 45 3,2

300 50 3,8

400 55 4,4

500 60 5,0

31
 Boksy legowiskowe dla młodzieży
hodowlanej
Wymiary (cm) 200 300 400 500 Zużycie ściółki
1-2 kg/SD/dzień
Szerokość 70 80 90 100

Długość „D1” boksu 160 180 200 220

przyściennego
Długość „D2” boksu 150 170 190 200
podwójnego
Wysokość progu „W1” 15 15 20 20

Wysokość rury 75 80 90 100

karkowej nad
podłożem „W2”
Odstęp od tylnej 15 15 20 25 32
krawędzi boksu
 Boksy legowiskowe dla krów mlecznych
Wymiary Masa ciała Masa ciała
(cm) < 650 kg > 650 kg
Szerokość 115 120
Długość „D1” boksu 240 250
przyściennego Zużycie ściółki
Długość „D2” boksu 220 230 1-2 kg/SD/dzień
podwójnego
Wysokość progu 20 25
„W1”
Wysokość rury 110 115
karkowej nad
podłożem „W2”
Odstęp od tylnej 25-30 30
krawędzi boksu „O” 33
 Kojec grupowy z głęboką ściółką dla krów
i z wydzielonym korytarzem karmowym
Masa Dostęp Szerokość Pow. Zużycie ściółki
ciała do żłobu korytarza legowiska 6-8 kg/ SD/dzień
(kg) min. min. (m2/szt.)
(cm/szt.) (cm/szt.)

550 65 300 5,5

650 65 320 6,0

750 70 340 6,5

34
 Obora z pochyłą podłogą dla krów

Masa Dostęp Szerokość Pow. Zużycie ściółki

ciała do żłobu korytarza legowiska 3-5 kg/ SD/dzień
(kg) min. min. (m2/szt..)
(cm/szt.) (cm/szt.)

550 65 300 4,7

650 65 310 5,0

750 70 320 5,3

35
Obora wolnostanowiskowa z Obora wolnostanowiskowa z
głęboką ściółką i z wydzielonym pochyłą podłogą dla krów
korytarzem karmowym dla krów mlecznych
mlecznych

36
Obora wolnostanowiskowa Obora wolnostanowiskowa
boksowa, ściołowa dla krów boksowa bezściołowa, z
mlecznych podłogą szczelinową dla
krów mlecznych

37
Korytarze w oborze boksowej trzyrzędowej

A - stół paszowy 4 m

B - korytarz gnojowy 3,5 m

D - korytarz spacerowy 2,5 m

38
Kojec porodowy

Powierzchnia kojca
indywidualnego min. 9 m2,
swobodny dostęp do paszy
i wody

Sucha, czysta ściółka

Przydatne drabiny
samoblokujące.

39
Okólniki

Powierzchnia okólników
utwardzonych, min.:

Cielęta do 100 kg m.c. –
1,1 m2/szt.

Cielęta do 200 kg m.c. –
1,9 m2/szt.

Młodzież do 350 kg m.c. –
3,0 m2/szt.

Młodzież powyżej 350 kg
m.c. – 3,7 m2/szt.

Krowy – 4,5 m2/szt.
40