DR WILLIAM H.

BATES

Naturalne leczenie
wzroku bez okularw
(Beter eyesight without glasses)
(Tum. Robert Palusiski)
OD TUMACZA
Doktor William Horatio Bates by bez najmniejszych wtpliwoci geniuszem na miar
XX wieku. W wieku przyspieszonego postpu naukowo-technicznego wyprzedzi swoj
epok o cae stulecie, co w czasach wczeniejszych oznaczaoby minimum kilkaset lat. To
jeden z aspektw znamionujcych cechy geniuszu. Kolejne cechy to tytaniczna praca i
zdolno do wysunicia cakowicie nowej teorii, ktrej zaoenia diametralnie rniy si od
wspczesnych mu naukowych ustale, nota bene niewiele rnicych si od aktualnych
pogldw oficjalnie lansowanych przez okulistyk w zakresie oglnej fizjologii, mechaniki i
optyki funkcjonowania oka. Miar jego geniuszu i tytanicznej pracy byy dziesitki tysicy
wyleczonych pacjentw, a niejako skutkiem ubocznym, gboki ostracyzm rodowiska
medycznego. Chocia teoria Bates'a jest czsto kwestionowana w czci teoretycznej, jako
oparta na bdnych zaoeniach, to jednak nikt nie kwestionuje setek tysicy
udokumentowanych przypadkw osb, ktre dziki jego metodzie odzyskay prawidowy
wzrok. Warto w tym miejscu doda, e jak zwykle w takich sytuacjach do Bates'a trafiay
najtrudniejsze przypadki, osoby najbardziej zdesperowane, ktrym nikt nie potrafi pomc. To
co jest rwnie znamienne dla genialnych odkry, to fakt e posta i sama metoda Bates'a jest
stosunkowo mao znana i chocia dziki niemu na caym wiecie yj miliony dobrze
widzcych osb, to na naszym rodzimym gruncie mao ktry okulista w ogle sysza o takiej
postaci i tej metodzie leczenia wzroku. Dr William H. Bates urodzi si w Newark w Stanie
New Jersey w 1860 r. Ukoczy Cornell University w 1881, stopie medyczny uzyska w
1885 w College of Physi-cians and Surgeons. Rozpocz praktyk w Nowym Jorku,
rwnoczenie pracujc w Manhattan Eye and Ear Hospital, Bellevue Hospital (1886-1888) i
w New York Eye Infirmary (1886-1896). Otrzyma tytu profesora w wieku 26 lat, prowadzi
prace badawcze odkrywajc wraz z zespoem midzy innymi adrenalin, wykada w New
York Postgraduate Medical School and Hospital w latach 1886-1891. W 1886 zrezygnowa z
pracy w szpitalach zajmujc si przez szereg lat pracami badawczymi. Po powrocie do
praktyki pracowa w Harlem Hospital (1907-1922). Ksik Better Eyesight Without
Glasses" opublikowa po raz pierwszy w 1919 r., a wic niemal po trzydziestu latach leczenia
pacjentw, pracy badawczej i naukowej w wieku 59 lat.
Metoda Bates'a zostaa rozwinita i udoskonalona (o ile byo to w ogle moliwe)
przez szereg jego nastpcw i obecnie jest powszechnie uznawana, stosowana i nauczana w
instytutach naturoterapii na caym wiecie. Bates prezentujc wyniki swoich bada i
rewelacyjne rezultaty stosowania swojej metody by w ostrej opozycji do naukowego
establishmentu swoich czasw. Jak mona zauway, ta ksika jest w duej mierze'polemik

z powszechnie wwczas akceptowanymi teoriami i praktyk leczenia wad i chorb oczu. Co

wicej ta ksika i zawarte w niej treci nie przystaj rwnie do wspczesnych nam
pogldw okulistw koca XX wieku. Posu si tutaj cytatami z pozycji wydanej w 1993 r.
przez wydawnictwo W.A.B. Autorstwa okulisty dr Guy Lefebvre pt. Zaburzenia wzroku"
(wyd. oryg. 1991 r.). Przedstawione w niej opinie i pogldy jako ywo przypominaj teorie z
koca XIX w. cytowane przez Bates'a:
(...) To pierwsze oznaki starczej nadwzrocznoci. Nie denerwuj si jednak, bo to nie
adna choroba. To efekt stwardnienia soczewki, ktra traci elastyczno i nie moe
odpowiednio si przeksztaci, by umoliwi widzenie z bliska.
Jedynym lekarstwem s okulary (sic!). Wtpliwe pocieszenie, e nikogo to nie
ominie".(str. 101)
C za defetystyczna i pesymistyczna postawa. Przecie to tak jakby powiedzie
choremu pacjentowi: wkrtce pan umrze, nie ma dla pana lekarstwa, moemy da panu tylko
rodki przeciwblowe. Ale niech si pan nie martwi, przecie kady umiera".
W zestawieniu z faktami, z tysicami udokumentowanych przypadkw wyleczenia
starczowzrocznoci, wreszcie po zapoznaniu si z rozdziaem 16 ksiki Bates'a traktujcym
o tej wadzie, czytelnik zyska moliwo wyrobienia sobie pogldu na to, jak mona okreli
stanowisko francuskiego okulisty.
Inne nie mniej ponuro brzmice wersy zaczerpnite z tej aktualnej publikacji wyraaj
opinie o beznadziejnie zych rokowaniach w przypadkach innych wad wzroku:
(...) krtkowzroczno zwyka czsto zaczyna si w wieku szkolnym i czasami
rozwija si bardzo gwatownie. Na Boe Narodzenie dziecko czytao jeszcze 10/10, a podczas
letnich wakacji nie widziao statku w dali i mruyo oczy. Ju przy krtkowzrocznoci l
dioptria widoczno zmniejsza si o 2/10. Co roku bdzie si zwiksza i nie ma na to rady.
(sic!) w kocu sama si ustabilizuje (...). Czy mona powstrzyma jej rozwj? Niestety nie, i
nie ma znaczenia, czy nosi si okulary stale czy nie, czy zaczo si je nosi wczenie czy
pno. I tak si rozwija. Nawet gdy pozornie si ustabilizuje, zawsze moliwy jest jej rozwj
(...). Jedno jest pewne. Krtkowzroczno nie maleje z wiekiem", (str. 91)
Po zapoznaniu si z treci ksiki Bates'a, czytelnik zdobdzie wiadomo tego, e
rzeczywicie jedno jest pewne: czas zmieni ustalone przed z gr stu laty pogldy dotyczce
funkcjonowania i wad wzroku.
O ile same zaoenia i teoretyczne podstawy metody Bates'a byway przyczyn
sporw, o tyle nikt nie kwestionowa jego rzeczywistych, nieraz graniczcych z
cudotwrstwem udokumentowanych w pracach naukowych i archiwach dokona. Przypadki
wylecze pozornie beznadziejnych przypadkw, byy przedmiotem bada i docieka wielu
wspczesnych Bates'owi okulistw podejrzewajcych oszustwo naukowe, a nawet
szarlataneri. Jednake sam Bates by zarwno lekarzem jak i naukowcem i jego praca
speniaa wszelkie wymogi metodologii jak i weryfikacji przeprowadzonych bada i
eksperymentw. Na koniec sami wyleczeni z przernych chorb i wad wzroku stanowili
naoczne wiadectwo skutecznoci metody.
Najbardziej chyba znanym przykadem jest historia wybitnego pisarza A. Huxley'a,
ktry w wyniku dugotrwaej i cigle pogarszajcej si wady wzroku, pomimo stosowania
coraz mocniejszych szkie, doszed do stanu, gdy jego podstawowe zajcie czytanie, w
wieku 46 lat stao si niemoliwe. Jego jedno oko byo w stanie rozrni jedynie wiato i
ciemno, drugie za przy pomocy bardzo silnych okularw i cigym zakrapianiu atropiny
pozwalao rozrnia znaki wielkoci 25 centymetrw z odlegoci niecaych trzech metrw.
Przy czym widzenie powodowao bezustanne zmczenie i napicie. W 1939 r. Huxley po
kilku miesicach intensywnych wicze reedukacji wizualnej, mg czyta bez okularw, za
niemal niewidzce uprzednio oko, rozpoznawao na tablicy Snella liter wielkoci 3
centymetrw z odlegoci 30 cm.

To co wydaje si najbardziej znamienne u Bates'a to podejcie do pacjenta i jego

choroby. Bates nie zastanawia si, tak jak to czyni niemal wszyscy okulici w jaki sposb
dobra pacjentowi najlepsze szka. On myla o tym jak mona naprawd pomc danemu
pacjentowi, czyli jak go wyleczy z dolegliwoci tak aby by w stanie zdrowia, czyli
rwnowagi organizmu, aby mg normalnie widzie. Powiedzmy sobie jasno, e przepisanie
okularw przez okulist pacjentowi z wad wzroku, absolutnie nie przyblia go do zdrowia!
Czsto bywa nawet zupenie odwrotnie. To tak jakby do chirurga przyszed pacjent ze
zaman nog, a ten patrzc na niego, nie skadajc i nie gipsujc mu nogi obdarowaby
pacjenta wzkiem inwalidzkim i proszkami umierzajcymi bl, mwic: no o co chodzi,
przecie moe si pan porusza."
Bates nie dawa wzka, on jak prawdziwy lekarz po prostu leczy ludzi z ich
dolegliwoci.
Ciekawym i jake nowatorskim wtkiem w pracach Bates'a byo odkrycie
wzajemnych powiza ciaa, umysu, pamici i wyobrani. Funkcjonowanie i sposb
dziaania zastosowanych przez Bates'a technik stao si tak naprawd zrozumiae na gruncie
wspczesnej psychologii, dopiero w ostatnich dwudziestu latach. Techniki pracy z
wyobrani, ruchy i ustawienie pozycji ciaa, oglna koncepcja relaksacji, paradoksalna
technika gorszego widzenia", nakadanie obrazu wyobraonego na rzeczywisty, technika
punktu, nacisk na stresogenne podstawy chorb oczu i ich nierozczny zwizek z umysem,
to wszystko s przecie odkrycia psychologii koca lat 70. i 80. naszego stulecia! Odkrycie
efektu sprzenia zwrotnego, przy ktrym wyleczenie wady wzroku, a czsto samo dojcie
pacjenta do stanu centralnej fiksacji" pozwala na uwolnienie chorego od stresu stricte
psychologicznego, to rzecz tak doniosa, e psychologowie i psychiatrzy powinni chyli
czoa, gdy daje im to narzdzie do obejcia metody i drogi analizy danego przypadku, na
rzecz dziaania bezporedniego poprzez skoncentrowanie si na (w tym przypadku) zmyle
wzroku i ewentualne pniejsze pogbienie efektu terapeutycznego tradycyjnymi technikami.
Bates z icie amerykaskim pragmatyzmem, bynajmniej nie pomijajc kwestii
etiologii choroby, skoncentrowa si gwnie na pytaniu jak j wyleczy. Std te niektre z
proponowanych przez niego wicze mog si wyda paradoksalne i absurdalne, lecz one
gwnie i to w skuteczny sposb odpowiadaj na pytanie: jak? Pragn w tym miejscu zwrci
uwag na fakt, e jedna z bardzo skutecznych psychologicznych technik terapeutycznych
rozwinita pod koniec lat osiemdziesitych naszego stulecia, NLP (programowanie
neurolingwistyczne) jest jakby ywym odbiciem praktycznych idei Bates'a. Na bazie NLP
mona wyjani tak wysok skuteczno metody Bates'a. Zakadajc, e w cigu naszego
ycia uksztatowalimy w naszej psychice i w naszym ciele zesp programw
odpowiadajcych na sytuacje powtarzalne i podobne, i e mamy niemal stuprocentow
tendencj do powtarzania i stosowania tych programw (w dosy ubogiej i niewielkiej wbrew
pozorom wariacji), moemy stwierdzi, e posiadamy (w przypadku wady wzroku)
program" niewaciwego uywania zmysu wzroku. Tak, tak, caego zmysu, a nie tylko oka.
Jedynym moliwym rozwizaniem jest przeprogramowanie" tej niepodanej tendencji, czy
te sytuacji. Te programy na poziomie fizjologicznym to tendencja do przebiegu informacji w
mzgu po stale tych samych sieciach neuronowych, kodujcych metod cigych powtrze
wci ten sam ukad. Czy ten ukad jest oglnie korzystny czy nie z punktu widzenia naszych
interesw, dla naszego superkomputera mzgu nie ma najmniejszego znaczenia. Zmiana
programu wymaga wytworzenia nowej neuronowej cieki" informacyjnej i nie jest to takie
proste. Ot w wietle ostatnich odkry, techniki zaproponowane przez Bates'a dziki
zastosowaniu paradoksu, wizualizacji, nakadania obrazw wyobraonych na faktycznie
widziane, lub prawie widziane, poprzez widzenie gorsze" tam gdzie dotychczas widziao si
lepiej, oraz dziki rewelacyjnej, niemal mistycznej (o czym za chwil) technice czarnej
kropki, okazuj si by ogromnie skuteczne w owym przeprogramo-wywaniu" cieek

neuronowych, ktrymi poday dotychczas impulsy z bitami informacji.

Warto w tym miejscu zwrci uwag psychologw na to, jak niezmiernie wane i
doniose w znaczeniu s implikacje wynikajce z odkrytych przez Bates'a korelacji pomidzy
popraw stanu zdrowia oczu i zdrowia psychosomatycznego, a co za tym idzie,
zadziwiajcych postpw w nauce dzieci w klasach (szkoach) specjalnych (rozdz. 22), jak
rwnie na wpyw wielomiesicznego procesu leczenia wzroku na wyleczenie chorych na
cik nerwic (rozdz. 23). Rzecz, ktra teraz u progu XXI w zaczyna dociera do naszej
wiadomoci, zostaa nastpujco zdiagnozowana przez Bates'a: napicia wzroku i
wynikajca z niego wada refrakcji, jest tylko zewntrznym przejawem napicia umysowego".
Bates oczywicie nie rozpatrywa zagadnie wad wzroku z powyej
zaprezentowanego punktu widzenia. Z prostot geniuszu swojego rodaka Edisona doszed do
wniosku, e jeeli zaszed proces powiedzmy niekorzystny, to naley go odwrci. Zatem
jeeli przy bliskowzrocznoci o gaki ocznej jest zbytnio wyduona, to dlaczego nie miaaby
z powrotem ulec spaszczeniu. Jeeli za przy dalekowzrocznoci ulega spaszczeniu, to te
nie ma przeszkd, eby j wyduy. Odpowied na pytanie jak, zaja mu ponad dwadziecia
lat naukowych bada i docieka, lecz na szczcie dla nas ta odpowied zawarta jest w tej oto
ksice.
Niektrzy mog twierdzi, e Bates nie by tak bardzo odkrywczy i nowatorski, jako
e metody leczenia wzroku podobne w zaoeniach, a nawet sposobach obecne byy we
wschodnich systemach leczniczych i medytacyjnych od tysicy lat. Technika relaksacji to
pierwszy z licznych przykadw, inny to centralna fksacja, ktrej dokadny odpowiednik
nazywa si tratak w medycynie ajurwedycznej, a liczne sylaby, mandae lecznicze, jantry i
specjalne leczce wzrok obrazki z sylabami (zobacz ty okadki) wraz z odpowiadajcymi im
technikami patrzenia na nie, mog stanowi odpowiedniki dynamicznej relaksacji wzroku
osiganej w Ba-tes'owskich wiczeniach przesuwania i koysania. Lecz wielko Bates'a
polega na samodzielnym dojciu do tych rozwiza i spjnoci caego systemu, wobec braku
jakiegokolwiek odpowiednika w systemie nauki zachodniej czy wschodniej.
Te nasuwajce si zbienoci ze wschodnimi systemami leczenia i medytacji wskazuj
na fakt jak wielk ilo wiedzy i informacji czerpa Bates z wasnego dowiadczenia i wasnej
intuicji. Jest co fascynujcego nawet w tak prostym wiczeniu jak palming. Osobicie cierpi
na niewielk wad bliskowzrocznoci i tumaczc t ksik zaczem wyprbowywa
niektre spord podanych wicze. Dowiadczenie z palmingiem okazao si
niespodziewanym przeyciem. Polegao to po pierwsze na tym, i okazao si e zobaczenie
czarnego koloru wcale nie jest takie atwe jak si to na pozr wydaje! Pocztkowo wykonujc
to wiczenie od razu zobaczyem do intensywny czarny kolor, ale szybko zorientowaem
si, e sam siebie po prostu oszukuj, e przesuwaj si janiejsze, a nawet tawe plamy,
jakie byski i e wcale nie jest czarno, ale do szaro. Palming okaza si swoistym testem
prawdy. Miar stopnia samooszu-kiwania si. Wwczas zgodnie z sugesti Bates'a zaczem
przypomina sobie czarne przedmioty, takie jak fortepian, gumowce, lakierki, kot, studnia,
dziura itp. I prosz sobie wyobrazi, e te przedmioty nie chciay by przed oczyma mojej
wyobrani stuprocentowo czarne, nie chciay osign takiej czerni jak prezentoway w
rzeczywistoci. Gdy jednak okiem wyobrani udaem si w gb wyimaginowanej studni,
zrobio si coraz ciemniej i po jakim czasie prawie cakiem czarno. I wtedy zdarzya si
rzecz niesychana, mj umys zareagowa nagym lkiem i rozjani obraz. Poczuem brak
odniesienia i poczucia bezpieczestwa w tego rodzaju absolutnej czerni, na zasadzie: lepsze
znane piekieko ni nieznany raj. Byo to dotknicie nieznanego, stanu penej relaksacji
wzroku, stanu od ktrego mj umys niechtny zobaczeniu odlegych przedmiotw
niewiadomie cay czas umyka. I natychmiast pojawia si refleksja: proste wiczenie, a jakie
walory poznawcze.
Inne refleksje to narzucajce si relacje pomidzy systemami medytacyjnymi

praktykowanymi szczeglnie w buddyzmie tybetaskim wadra-jana, oraz we wczeniejszej

od buddyzmu tybetaskiej tradycji dzogczien i bon. Ot systemy te wykorzystuj w wielkiej
mierze techniki medytacyjne oddziaywujce midzy innymi na zmys wzroku. O ile
wadrajana kadzie nacisk na budowane w wyobrani wizualizacje przedstawiajce
najrniejsze sceny wypenione postaciami bodhissatww, dakw, daki i nieraz wielkiej
liczby innych postaci, odwzorowanych na tradycyjnych malowanych na ptnie obrazach
tankach. O tyle system dzogczien stosuje metody bardziej inwazyjne", czyli dugotrwae
wpatrywanie si w niebo, przestrze, a nawet w soce. Kolejn technik w dzogczien to 49dniowe odosobnienie adepta w absolutnej ciemnoci. Takie odosobnienie w ciemnoci to
przecie niemale dugotrway palming. Tybetaczy-cy s przekonani, e oczy cz si
specjalnym kanaem energetycznym bezporednio z sercem. Ten kana nosi nazw kati i czy
oczy z pust fizjologicznie przestrzeni wewntrz fizycznego serca, gdzie mieci si cielesny
odpowiednik wyszego stanu uoglnionej wiadomoci rigpa. Kolejn wskazwk
pozwalajc domniemywa, e rozwj poprawnie pracujcego zmysu wzroku moe
prowadzi do rozwoju ducha, s zdolnoci siddhi rozwijane przez wielkich praktykujcych
joginw. Jedn z takich zdolnoci to nadzwyczajnie ostry wzrok (np. moliwo przeczytania
na znajdujcej si na horyzoncie butelce napisu Coca-Cola"). Umys i ciao dziaaj na
zasadzie sprze zwrotnych. Jeeli usprawnimy, ktry z naszych organw, usprawnimy
take umys. Wzrok to nasza gwna brama percepcji otaczajcego wiata. Bates stwierdzi,
e dobrze zerodkowany wzrok, to dobrze zerodkowany umys. Dobry wzrok to take wzrok
zrelaksowany. Majc takie wanie dobre spojrzenie" na pewno moemy nie obawia si
adnych chorb, czy to umysowych, czy to cielesnych, bowiem kada choroba bierze swj
pocztek z umysu.
Dziki tej ksice moemy wyleczy nasz wzrok. Doprowadzi go do optymalnego,
zdrowego i naturalnego stanu. Moemy odzyska spokj w oczach i spokj umysu. Mie
lepsze spojrzenie na wiat. Nie jest to kolejne dzieo bdce owocem objawienia jakiego
dyletanta. Jest to owoc kilkudziesicioletniej pracy naukowej, badawczej i przede wszystkim
terapeutycznej lekarza, ktry osobicie wyleczy dziesitki tysicy pacjentw z wad i chorb
oczu. Geniusza, ktry y na przeomie wiekw, i ktry ze zrozumiaych wzgldw nie bardzo
jest znany i doceniany przez okulistw, a szczeglnie optykw.
OBY TA PRACA PRZYNIOSA KORZY I POYTEK WSZYSTKIM, KTRZY
SI Z NI ZETKN.

ROZDZIA L
TEORIA I FAKTY
Wikszoci autorw prac naukowych z dziedziny okulistyki wydaje si, e ostatnie
sowo o problemach refrakcji (odchylenie fal wiata wewntrz oka) zostao wypowiedziane.
Zgodnie z przedstawionymi teoriami to ostatnie sowo brzmi bardzo przygnbiajco. Obecnie
niemal kady czowiek ma jak form bdu refrakcji. Na choroby te, ktre nie tylko
powoduj pogorszenie si samopoczucia, ale czsto s dokuczliwe i niebezpieczne, nie ma
sposobu leczenia, rodkw agodzcych, oprcz optycznych protez znanych jako okulary.
We wspczesnych warunkach ycia nie istniej take sposoby profilaktyki.
Jest dobrze znanym faktem, e ciao czowieka nie stanowi doskonaego mechanizmu,
podczas procesu ewolucji natura kilkakrotnie popenia bd polegajcy na niedostatecznym
przystosowaniu. Pozostawia na przykad takie skamieniaoci" jak wyrostek robaczkowy.
Ale o najwiksz nieudolno podejrzewa si j przy konstrukcji oka. Okulici jednomylnie
twierdz, e organ wzroku nigdy nie zosta przystosowany do takiego sposobu uywania jaki
mamy obecnie.
Ewolucja oka bya zakoczona tysice lat przed wynalezieniem druku, sztucznego
owietlenia, czy kina. W czasach prehistorycznych oko doskonale suyo pierwotnemu
czowiekowi. By on myliwym, pasterzem, rolnikiem, wojownikiem. Potrzebowa

przewanie dalekowzroczno-ci, std oko w stanie wypoczynku (braku napicia) jest

przystosowane do dalekowzrocznoci. W normalnym stanie wraenia wzrokowe powinny by
odbierane w sposb rwnie pasywny jak to ma miejsce w przypadku zmysu suchu, nie
wymagajc jakiegokolwiek napicia mini. Krtkowzroczno, jako stan przejciowy, bya
wyjtkiem wymagajcym dostosowania napicia mini na tak krtki okres, e stawao si to
osigalne bez jakiegokolwiek dostrzegalnego obcienia mechanizmu akomodacji
(dostosowania widzenia oka z rnych odlegoci).
Nowe wymagania wobec oka pojawiy si w sposb niezaprzeczalny, gdy czowiek
nauczy si porozumiewa z innymi za pomoc sowa pisanego i drukowanego. Obejmoway
one pocztkowo pewn grup osb, lecz stopniowo rozszerzay si na coraz to wiksz
populacj, a do czasw wspczesnych, gdy dotyczy to wszystkich mieszkacw
cywilizowanych krajw. Kilkaset lat temu, nawet ksita nie uczyli si czyta i pisa. Teraz
zmuszamy kadego do chodzenia do szkoy, bez wzgldu na to, czy sobie tego yczy, czy nie.
Nawet malutkie dzieci s wysyane do przedszkoli. Kilka pokole temu ksiki byy drogie i
nie tak rozpowszechnione, jak obecnie. Dzisiaj, dziki wszelkiego rodzaju stacjonarnym i
obwonym bibliotekom stay si dostpne dla kadego. Nowoczesne gazety, z nie koczcymi
si kolumnami le wydrukowanej papki do czytania, s oglnie dostpne dziki opracowaniu
technologii pozyskiwania papieru z drewna, co jest zaledwie wczorajszym odkryciem. Take
stosunkowo niedawno wiece zostay zastpione przez rne formy sztucznego owietlenia,
co skania nas do przeduania naszych zaj i rozrywek na te godziny, podczas ktrych
czowiek prymitywny zmuszony by wypoczywa. Wynalazek kina staje si dopenieniem
tego destrukcyjnego procesu.
Czy byoby rozsdne oczekiwa, e Natura winna przewidzie cay ten rozwj i
stworzy organ, ktry mgby podoa wszystkim nowym wymaganiom? Powszechnie
akceptowane przewiadczenie dzisiejszej okulistyki mwi nam, e Natura nie mogaby tego
dokona i e tego nie zrobia, jak rwnie powiada si, e chocia proces cywilizacji zaley
bardziej od zmysu wzroku, ni od ktregokolwiek z innych zmysw, organ wzroku zosta
niedostatecznie przystosowany do stojcych przed nim zada.
Wiele faktw wydaje si potwierdza taki wniosek. Podczas gdy prymitywny
czowiek, jak si okazuje, niewiele cierpia z powodu wad wzroku, mona miao stwierdzi,
e z pord dziesiciu osb w wieku powyej 21 lat, yjcych w cywilizowanych warunkach,
dziewicioro z kadej dziesitki cechowa bdzie wada wzroku. Wraz z wiekiem proporcje
wzrastaj tak, e staje si niemal niemoliwe znalezienie osoby w wieku 40 lat pozbawionej
wad wzroku. Wikszo statystyk udowadnia takie zestawienie.
Od ponad stu lat lekarze poszukuj sposobw, aby naprawi szkody wyrzdzone
ludzkiemu oku przez cywilizacj. Niemcy, dla ktrych ta sprawa ma znaczenie militarne
wydali miliony dolarw na rne badania, jednake bez adnego poytku. Wikszo metod,
ktre w sposb tajny byy stosowane w celu leczniczym lub profilaktycznym pomagao
niewiele, albo wcale. Niektre przedstawiay peen nadziei obraz sytuacji, ale ich wnioski
kocowe byy pozbawione cakowicie faktw.
Niewiele powiedziano o tryumfujcej metodzie postpowania, czyli uywaniu
sztucznych soczewek, ktre kompensuj bd refrakcji oka, oprcz tego, e wynalazek ten
neutralizuje efekty dziaania wielu czynnikw, podobnie jak kule umoliwiaj kulawemu
spacer. Panuje take przekonanie, e okulary pomagaj czasem powstrzyma proces
pogarszania si wzroku, lecz kady okulista wie, e ich przydatno do tego celu jest
znikoma. W przypadku myopii (krtkowzrocznoci), poczwszy od roku 1916 niektrzy
okulici stwierdzili, e okulary i dotychczasowe metody leczenia niestety nie przynosz
poytku" zarwno w profilaktyce, jak i w zapobieganiu powikszania si bdu refrakcji lub
rozwoju bardzo powanych komplikacji, z ktrymi jest to czsto zwizane.
Moje obserwacje zgromadzone w trakcie ponad trzydziestu lat bada procesu refrakcji

ludzkiego oka w peni potwierdziy wnioski co do nieprzydatnoci wszystkich wymienianych

metod profilaktyki i leczenia bdw refrakcji. Bardzo wczenie wysnuem przypuszczenie,
e nie istniej dostpne rodki suce rozwizaniu tego problemu.
Kady okulista wie z dowiadczenia, e teoria o nieuleczalnoci bdw refrakcji nie
odpowiada zaobserwowanym faktom. Wcale nierzadkie s przypadki spontanicznego
ozdrowienia lub zmiany jednej formy wady na inn. Mocno zakorzenione przyzwyczajenie
kae raczej ignorowa te kopotliwe fakty, ni je wyjania. Na szczcie dla tych, ktrzy
uwaaj za konieczne podtrzymywanie starych teorii za wszelk cen, rola jak przypisuje si
soczewce oka w akomodacji oferuje w wikszoci przypadkw wiarygodny sposb
wytumaczenia.
Zgodnie z t wykadan na uczelniach teori, oko by widzie na rne odlegoci
zmienia swoj ogniskow poprzez zmian krzywizny soczewek. Zatem aby wyjani
zmienno w teoretycznie trwaym bdzie refrakcji, teoretycy opracowali bardzo pomysow
ide, zgodnie z ktr soczewki maj moliwo zmiany swojej krzywizny nie tylko dla celw
prawidowej akomodacji, lecz rwnie w celu wyrwnania lub wytworzenia bdw
akomodacji. W przypadku hipermetropii (wspczenie, aczkolwiek nie cakiem prawidowo
nazywanej dalekowzrocznoci, poniewa pacjent z wad tego typu nie moe widzie ostro
ani z daleka, ani z bliska) gaka oczna jest za bardzo cofnita i wszystkie promienie wiata
zarwno te pochodzce z odbicia od przedmiotw znajdujcych si blisko, jak i te
pochodzce od przedmiotw oddalonych, ogniskuj si poza siatkwk, zamiast na niej. W
przypadku miopii (krtkowzrocznoci) odlego do siatkwki jest zbyt dua i podczas gdy
rozbiene promienie z blisko pooonych obiektw dochodz do punktu na siatkwce, to
promienie biegnce rwnolegle pochodzce z odbicia od przedmiotw odlegych, nie osigaj
siatkwki.
Przypuszcza si, e obie te wady s trwae, jedne nabyte, drugie wrodzone. Zatem
osoby, ktre raz wykazuj hipermetropi lub krtkowzroczno, za innym razem s wolne od
tych wad lub ich stopie si zmniejsza wykluczaj wysunicie przypuszczenia, e nastpia u
nich zmiana w uksztatowaniu gaki ocznej. Z tego powodu w przypadku zmniejszenia lub
zaniku hipermetropii proponuje si nam wiar w to, e oko w procesie widzenia zarwno z
bliska, jak i z daleka, powoduje wzrost krzywizny soczewki wystarczajcy do tego, aby
skompensowa w caoci lub czciowo spaszczenie gaki ocznej. W krtkowzrocznoci
przeciwnie powiada si, e oko dziaa na odwrt w celu wytworzenia odmiennych,
gorszych warunkw. Zgodnie z teori naley wierzy, e tzw. misie rzskowy" (obwdka
rzskowa) kontroluje ksztat soczewek poprzez moliwo wikszego lub nieco mniejszego
trwaego skurczu, przez co utrzymuje soczewki w stanie wypukym.
Te kuriozalne stwierdzenia dotyczce dokona oka wydaj si nienaturalne nawet
laikowi, ale okulici wykazuj tendencj do pobaliwego traktowania tych zjawisk jako
wrodzonych dla organu wzroku, tak e podczas dopasowywania okularw stao si
zwyczajem zakrapianie atropiny kropli znanych kademu, kto odwiedza okulist, aby
sparaliowa misie rzskowy i tym samym zapobiec zmianom krzywizny w soczewkach, a
wic doprowadzi do uwydatnienia ukrytej hipermetropii" i pozbycia si oczywistej
bliskowzrocznoci".
Uwaa si, e interferencja soczewek ma wpyw jedynie na zmniejszanie stopnia
wady refrakcji i to tylko podczas pierwszych lat ycia czowieka. Dla osb w starszym wieku,
a zwaszcza po przekroczeniu czterdziestego pitego roku ycia, nigdy nie znaleziono
wiarygodnego wytumaczenia.
Zaniknicie astygmatyzmu lub zmiany w jego postaci powoduj jeszcze wiksze
zakopotanie wrd teoretykw. Ta wada wzroku jest z reguy spowodowana
niesymetrycznymi zmianami w zakrzywieniu rogwki objawiajcymi si niemonoci
zerodkowania promieni wiata w jakimkolwiek punkcie. Co powoduje, e oko ma jedynie

ograniczone moliwoci przezwycienia tego stanu. Dodatkowo astygmatyzm moe

pojawia si i znika z rwn atwoci jak inne wady refrakcji. Jest dobrze znanym faktem,
e niektre osoby mog same wytwarza ten stan. Niektrzy potrafi wytworzy wad trzech
dioptrii (dioptria jest si zerodkowania (focusing) potrzebn do zogniskowania
rwnolegych promieni wiata w jeden punkt na odlego jednego metra). Osobicie potrafi
wytworzy wad o wielkoci 1,5 dioptrii.
Badajc tysice par oczu w New York Eye and Ear Infirmary, jak rwnie w innych
lecznicach, obserwowaem wiele przypadkw w ktrych bdy refrakcji spontanicznie cofay
si lub zmieniay swoj form i nie byem w stanie tych faktw ani zignorowa, ani
przekonujco wyjani z pomoc ortodoksyjnych teorii, nawet jeli takowe byy dostpne.
Jeeli bdy refrakcji s nieuleczalne, nie mog tym samym spontanicznie si cofa, ani
zmienia swojej formy.
Z biegiem lat odkryem, e krtkowzroczno i hipermetropia, podobnie jak
astygmatyzm mog by wywoywane na yczenie, e krtkowzroczno nie jest, jak sdzono
przez dugi czas, zwizana z uywaniem wzroku do ogldania blisko pooonych obiektw,
ale jest zwizana z napiciem oka obserwujcego obiekty dalekie. Napicie przy patrzeniu
blisko jest zwizane z hipermetropia, ponadto aden bd refrakcji nie by trwaym
uwarunkowaniem. Odkryem take, e niewielkie wady wzroku mog by wyeliminowane,
za wady powaniejsze mog by znacznie zmniejszone.
Prbujc rozwiza te problemy przebadaem dziesitki tysicy par oczu i im wicej
gromadziem faktw, tym trudniejsze stawao si pogodzenie ich z panujcymi teoriami. Na
koniec przeprowadziem seri bada oczu czowieka i niszych zwierzt rezultaty, ktre
przekonay zarwno mnie jak i innych badaczy wykazay, e to nie soczewki speniaj
zasadnicz rol w procesie akomodacji, ale e proces dostosowania oka potrzebny do ostrego
widzenia na rne odlegoci jest taki sam jak w aparacie fotograficznym i odbywa si
poprzez zmian dugoci tego organu dziki pracy mini znajdujcych si na zewntrz gaki
ocznej. Rwnie przekonujce byy dowody, e bdy refrakcji, wczajc w to
starczowzroczno (presbjopia zesztywnienie soczewek, powodujce trudnoci
akomodacji i utrudniajce bliskie widzenie) nie s spowodowane zmianami organicznymi
polegajcymi na zmianie ksztatu gaki ocznej lub na organicznych zmianach w soczewkach,
ale na funkcjonalnych przeszkodach w pracy mini na zewntrz gaki ocznej i z tego powodu
s moliwe do wyeliminowania.
Przedstawiajc te wyniki bada jestem w peni wiadomy, e podwaani
bezdyskusyjny od blisko stulecia stan wiedzy o oftalmologii (okulistyce), ale do moich
wnioskw doszedem dziki faktom w sposb na tyle przemylany, i sam jestem teraz
zdziwiony swoimi niegdysiejszymi wahaniami. W tym czasie znacznie zmniejszyem moj
wad krtkowzrocznoci, jednake chciabym pozosta na tyle konserwatywny, eby
rozrnia krtkowzroczno czynnociow, ktr jestem w stanie wyeliminowa albo
zmniejszy, od krtkowzrocznoci organicznej, ktr zgodnie z ortodoksyjn tradycj
chwilowo zgadzam si traktowa jako nie poddajc si poprawie.

ROZDZIA 2
SYMULTANICZNA RETINOSKOPIA
Wikszo moich informacji dotyczcych sposobu dziaania oka zdobyem dziki
retinoskopii symultanicznej, czyli klinicznym badaniom siatkwki. Retinoskop jest
urzdzeniem uywanym do badania i pomiarw refrakcji oka. (Pozwala skierowa strumie
wiata poprzez odbicie od lustra.) Elektryczne lub naturalne wiato za pomoc lustra jest
kierowane wskim strumieniem do oka poprzez renic. Patrzc poprzez przyrzd mona
zaobserwowa cz renicy wypenionej wiatem, ktra w normalnym ludzkim oku, z
uwagi na zabarwienie siatkwki ma czerwonawo-ty kolor. Jeeli oko jest dokadnie
skierowane na punkt z ktrego czynimy obserwacje, moemy take zauway cie na

krawdzi renicy i wanie zachowanie si tego zaciemnienia w trakcie ruchw lustra w

rnych kierunkach pozwala na zdiagnozowanie stanu refrakcji oka.
Jeeli aparat jest uywany z odlegoci szeciu stp 1 od badanego oka, a cie porusza
si w kierunku przeciwnym do ruchw zwierciada, oko wykazuje krtkowzroczno. Jeeli
cie porusza si w tym samym kierunku co zwierciado, oko jest w stanie normalnego,
prawidowego widzenia lub wykazuje hipermetropi. W przypadku hipermetropii ruch jest
bardziej wyrany ni w stanie normalnym i fachowiec moe zazwyczaj okreli rnic
pomidzy tymi dwoma stanami na podstawie charakteru tego ruchu. W przypadku
astygmatyzmu ruch jest zupenie inny w rnych poudnikach. (Poudnik jest pionow lini
przeprowadzon patrzc od przodu pomidzy biegunami gaki ocznej.) Aby wyznaczy
stopie bdu lub prawidowo dokona rozrnienia pomidzy hiperme-tropi a stanem
normalnym lub te pomidzy rnymi rodzajami astygmatyzmu, z reguy stosuje si prby z
soczewkami umieszczonymi przed
1
1 stopa to 30,48 centymetra.
okiem badanego. Jeeli lustro jest wklse zamiast paskiego, powyej opisane ruchy
bd odwrcone, jednake paskie lustra s wspczenie najczciej uywane.
Tablica Snella2, oraz prbne soczewki mog by uywane jedynie w szczeglnie
sprzyjajcych warunkach, ale retinoskop moe by uywany wszdzie. Jest nieco atwiej
stosowa go w zaciemnionym pomieszczeniu, ni przy penym wietle, ale moe by
uywany w kadych warunkach, nawet przy ostrym wietle soca wieccym wprost do oka.
Moe by take stosowany w bardzo niesprzyjajcych warunkach.
Aby zmierzy refrakcj za pomoc testu Snella lub prbnych soczewek potrzeba sporo
czasu, nawet do kilku godzin. Z pomoc retinoskopu mona ten czas ograniczy do kilku
sekund. Za pomoc wczeniejszych metod nie byoby moliwe otrzymanie jakichkolwiek
informacji o refrakcji oka np. baseballisty w momencie obrotu, uderzenia piki i w chwili po
uderzeniu. Ale przy pomocy retinoskopu staje si cakiem atwe okrelenie czy jego wzrok
jest prawidowy, czy te jest krtkowidzem, daleko-widzem, astygmatykiem w czasie gdy
wykonuje wymienione czynnoci. Jeeli zaobserwujemy jakie bdy refrakcji, moemy
dokadnie okreli ich stopie poprzez szybko poruszania si zaciemnienia.
Przy uyciu tablicy z testem (np. Snella) oraz prbnych soczewek wyniki bada s
okrelone poprzez relacje pacjenta z tego co on widzi. Jednake podczas bada pacjent
czstokro bywa na tyle podenerwowany, e nawet nie wie co widzi lub nie potrafi rozrni,
ktre okulary poprawiaj jego widzenie, a ktre pogarszaj. Ponadto ostro wzroku nie jest
wiarygodnym dowodem dotyczcym refrakcji. Pacjent z dwiema dioptriami
krtkowzrocznoci moe widzie dwa razy lepiej od innego pacjenta z takim samym bdem
refrakcji. Wyniki bada uzyskane za pomoc tablic testowych s w rzeczywistoci cakowicie
subiektywne, podczas gdy badania za pomoc retinoskopu s w caoci obiektywne,
niezalene w najmniejszym stopniu od wypowiedzi pacjenta.
Reasumujc: o ile badanie refrakcji poprzez uycie tablic oraz prbnych soczewek
wymaga sporej iloci czasu i moe by wykonane jedynie w specjalnie stworzonych
sztucznych warunkach, za rezultaty nie zawsze s wiarygodne, o tyle retinoskop moe by
uywany we wszystkich
2
Herman Snellen (1835-1908) synny holenderski oftalmolog, profesor oftalmologii na
uniwersytecie w Ultrechcie, dyrektor Netherlandic Eye Hospital. Wspczenie uywane
standarty ostroci wzroku zostay opracowane i zaproponowane przez niego, podobnie jak
sposb badania ostroci wzroku. Tablica sprawdzajca (Snella) suy do mierzenia ostroci
wzroku.
normalnych i nienaturalnych warunkach w zastosowaniu zarwno do oka czowieka,
jak i zwierzt, za na rezultatach jego prawidowego zastosowania mona w peni polega.
Retinoskop nie moe znajdowa si bliej ni sze stp od oka, w przeciwnym wypadku

badany moe sta si podenerwowany, za refrakcja, z powodw, ktre bd omwione

pniej, ulegnie zmianie i tym samym wyniki bada nie bd wiarygodne. Przy badaniu
zwierzt staje si czsto konieczne badanie z jeszcze wikszej odlegoci.
Od trzydziestu lat uywam retinoskopu do badania refrakcji oka. Przebadaem oczy
dziesitkom tysicy dzieci szkolnych, setkom niemowlt, tysicom zwierzt takich jak koty,
psy, krliki, konie, krowy, ptaki, wie i ryby. Uywaem retinoskopu gdy badani byli
zrelaksowani oraz gdy byli podekscytowani, rwnie gdy ja sam byem zdenerwowany, gdy
byli przebudzeni i podczas snu, a nawet gdy byli pod wpywem chloroformu. Badania
prowadziem w cigu dnia i w nocy, gdy badani byli wypoczci oraz gdy byli zdenerwowani,
gdy usiowali widzie i gdy nie robili wysikw, wwczas gdy kamali i gdy mwili prawd,
gdy powieki byy czciowo przymknite przysaniajc cz renicy, gdy renica bya
rozszerzona, a take gdy bya zwona, gdy oko poruszao si ze strony na stron, z gry na
d i w innych kierunkach.
W ten sposb odkryem wiele faktw, ktre nie byy wczeniej znane i ktrych nie
byem w stanie pogodzi z dotychczasow wiedz w tej dziedzinie. Doprowadzio to do
przeprowadzenia eksperymentw, o ktrych ju wspomniaem. Wyniki zgodne byy z moimi
wczeniejszymi ustaleniami i spowodoway odrzucenie w caoci wiedzy prezentowanej przez
ortodoksyjn oftalmologi na temat akomodacji i bdw refrakcji.

ROZDZIA 3
PRAWDA O AKOMODACJI
Wyniki moich eksperymentw udowodniy, e soczewka nie odgrywa roli w procesie
akomodacji. Ten fakt jest potwierdzony przez liczne badania oczu dorosych i dzieci o
normalnym wzroku, z wadami refrakcji, a take z ambliopi (niedowidzeniem o nieokrelonej
przyczynie) oraz u dorosych po usuniciu soczewek z powodu katarakty.
Jak ju zostao powiedziane dooczne zakropienie atropiny powoduje (jak si
przypuszcza) zablokowanie procesu akomodacji poprzez sparaliowanie minia
kontrolujcego ksztat soczewek. Ten model dziaania jest generalnie akceptowany przez
kad ksik o tej tematyce, tak wic w celu wyeliminowania przypuszczalnego wpywu
soczewek na stan refrakcji stosuje si to lekarstwo podczas dopasowywania okularw do oczu
pacjenta.
W dziewiciu przypadkach na dziesi otrzymywane wyniki zastosowania atropiny
podtrzymuj teori zgodnie z ktr uywa si tych kropli, ale w dziesitym przypadku tak si
nie dzieje i kady okulista z jakimkolwiek dowiadczeniem odnotowa ten co dziesity
przypadek. Wiele spord nich zostao odnotowanych w fachowej literaturze i wiele z nich
mogem zaobserwowa w toku mojej praktyki. Zgodnie z teori atropina powinna ujawnia
ukryt dalekowzroczno w przypadkach widzenia normalnego lub dalekowzrocznego,
oczywicie pod warunkiem, e pacjent jest w wieku, w ktrym soczewki zachowuj swoj
elastyczno. Jednake faktyczny stan jest taki, e atropina czasami wywouje
krtkowzroczno albo zmienia dalekowzroczno w krtkowzroczno, a u osb powyej
siedemdziesitego roku ycia spowoduje zarwno kttko- jak i dalekowzroczno, gdy
przypuszcza si, e ich soczewki s twarde jak kamienie, jak rwnie w wielu przypadkach s
zajte przez katarakt. Pacjenci z pozornie normalnym wzrokiem po uyciu atropiny rozwin
daleko- lub krtkowzroczny astygmatyzm albo astygmatyzm mieszany. W pozostaych
przypadkach lekarstwo nie przeszkadza w akomodacji, ani nie zmienia refrakcji w aden
sposb. Ponadto badani po zastosowaniu atropiny dziki rozlunieniu oczu byli zdolni do
odczytania czcionek o rozmiarze 5 pt (najmniejszy typ czcionki uywany obecnie zobacz
ilustracj przykad w rozdz. 14) z odlegoci pitnastu centymetrw. Ponadto
przypuszczalnie atropina daje odpoczynek oczom przynoszc ulg przepracowanym
miniom.
W leczeniu zeza i niedowidzenia czsto stosowaem atropin w lepszym oku przez

okres ponad roku w celu zachcenia do uywania niedowidzcego oka. Pod koniec tego
czasu, wci pod wpywem atropiny, oczy staway si zdolne przez okres kilku (czasem
mniej) godzin do czytania czcionek o rozmiarze 5 pt z odlegoci pitnastu centymetrw.
Poniszy przykad jest jednym z wielu przypadkw, ktre mgbym zacytowa.
Chopiec w wieku dziesiciu lat cierpia na dalekowzroczno, lewe lepsze oko miao
wad trzech dioptrii. Po zakropieniu atropiny dalekowzroczno wzrastaa do czterech i p
dioptrii, za widzialno obniya si do poziomu 20/200 (200/200 to stan normalny, gdzie
licznik wskazuje na odlego w stopach z jakiej pacjent moe widzie liter na tablicy
testowej np. Snella, za mianownik wskazuje na odlego z jakiej ta litera winna by
rozpoznawana). Przy pomocy wypukych szkie o mocy czterech i p dioptrii pacjent mg
widzie na odlego, za po dodaniu nastpnego wypukego szka czterech dioptrii, by
zdolny czyta czcionki 5 pt z odlegoci dwunastu i p centymetra. Atropina bya stosowana
przez okres jednego roku, za renica bya rozszerzona maksymalnie. W midzyczasie prawe
oko byo leczone moj wasn metod, ktra zostanie tutaj opisana. Z reguy oko, ktre jest w
ten sposb leczone przenosi popraw swego stanu na drugie, jednak w tym przypadku tak si
nie stao. Po upywie roku ostro wzroku prawego oka staa si normalna (tzn. bez wady), ale
stan lewego oka by bez zmian, dokadnie taki sam jak przed rokiem, czyli 20/200 ostro na
odlego przy niemonoci czytania bez okularw. Stopie dalekowzrocznoci nie zmieni
si. Wci pod wpywem atropiny, przy rozszerzonych do maksimum renicach poddaem to
oko osobno leczeniu i po upywie p godziny ostro widzenia staa si normalna zarwno z
daleka jak i z bliska, tekst zoony 5 pt czcionk zosta odczytany z odlegoci pitnastu
centymetrw, wszystko to bez okularw. Zgodnie z teori, obwdka rzskowa powinna by
cakowicie sparaliowana nie tylko chwilowo, ale trwale przez cay rok. Oko nie tylko
pokonao cztery i p dioptrii dalekowzrocznoci, ale jeszcze dodatkowe sze dioptrii
akomodacji, czynic czn popraw dziesiciu i p dioptrii. Osobom przywizanym do
powszechnie akceptowanych teorii pozostaje teraz wyjani jak takie fakty pogodzi z nie
przystajc do nich teori.

Rwnie godny uwagi by przypadek szecioletniej dziewczynki, ktra miaa dwie i

p dioptrii w prawym/lepszym oku i sze dioptrii w drugim w poczeniu z jedn dioptri
astygmatyzmu. Z lepszym okiem pod wpywem atropiny, przy maksymalnie rozszerzonej
renicy, oboje oczu byo leczone przez ponad rok, pod koniec tego czasu, przy uyciu

atropiny w prawym oku, prawe i lewe oko byo zdolne do czytania piciopunk-towego pisma
z odlegoci pitnastu centymetrw, prawe oko radzio sobie nieco lepiej ni lewe. W ten
sposb, pomimo atropiny, prawe oko nie tylko poprawio dwie i p dioptrii
dalekowzrocznoci, ale dodatkowe sze dioptrii akomodacji, uzyskujc cznie osiem i p
dioptrii poprawy. Aby wyeliminowa ewentualno ukrytej dalekowzrocznoci w lewym oku
ktre pocztkowo miao sze dioptrii zastosowaem atropin w tym oku, zaprzestajc
podawania w prawym i prowadziem wiczenia oczu jak poprzednio. Pod wpywem lekarstwa
nastpi nieznaczny nawrt dalekowzrocznoci, ale wzrok szybko wrci do normy i chocia
atropina bya stosowana codziennie, co dawao maksymalne rozszerzenie renicy,
piciopunktowe pismo byo odczytywane z pitnastu centymetrw bez okularw przez cay
ten okres. Wobec tego trudno jest zrozumie jaki mgby by zwizek minia rzskowego z
moliwociami akomodacji u tej pacjentki podczas stosowania przez ponad rok atropiny w
kadym oku.

Rys. 2. Minie zewntrzne oka.

Jak ju powiedziaem, zgodnie z biecymi teoriami atropina paraliuje misie
rzskowy przez co zapobiega si zmianie krzywizny w soczewkach i ustaje akomodacja.
Jeeli pomimo dugotrwaego stosowania atropiny pojawia si zjawisko akomodacji, staje si
oczywiste, e musi by ono spowodowane innym czynnikiem lub czynnikami, ni soczewki i
misie rzskowy. Oczywista sprzeczno takich przypadkw z powszechnie akceptowan
teori jest przytaczajca i zgodnie z tymi teoriami inne fakty i zjawiska cytowane w tym
rozdziale s rwnie niewytumaczalne. Z drugiej strony wszystkie wspomniane fakty s
cakowicie zgodne z rezultatami moich eksperymentw przeprowadzonych na miniach oczu
zwierzt oraz z moimi obserwacjami obrazw odbitych od rnych czci gaki ocznej. W
sposb uderzajcy potwierdzone zostay take wyniki eksperymentw z atropin, ktre
wykazay, e atropina nie moe cakowicie i trwale sparaliowa procesu akomodacji, o ile
nie zostaa wstrzyknita gboko do oczodou dosigajc mini ukonych (ob-liquus) (zob.
rys. 2), ktre s naprawd odpowiedzialne za akomodacj, nie mona natomiast zapobiec
dalekowzrocznoci podczas elektrycznej stymulacji gaki ocznej, ktra podobnie jak uycie
atropiny paraliuje minie proste (rectus).
Jak ju to zostao odnotowane, dobrze znany jest fakt, e po usuniciu soczewek z
powodu katarakty oko czsto przejawia rwnie ostry wzrok jak przed operacj. Widziaem
wiele takich przypadkw. Pacjenci potrafili czyta w okularach do dali pismo 5 pt z
odlegoci 12-18 cm (to wielkie utrudnienie czyta z tak maej odlegoci), a jeden mczyzna
potrafi czyta w ogle bez okularw. We wszystkich wypadkach retino-skop wykazywa, e
pojawiajcy si proces akomodacji by rzeczywisty i prawidowy nie z powodu stosowania
ktrej z opracowanych metod, ale z powodu waciwego dostrojenia ogniskowej do

podanej odlegoci.
Wyeliminowanie starczowzrocznoci (zob. rozdz. 16) musi stanowi kolejny dodatek
do klinicznych wiadectw negujcych aktualn teori akomodacji. Zgodnie z teori, w ktrej
soczewki s czynnikiem dokonujcym akomodacji, takie zmiany s wyranie niemoliwe.
Fakt, e wypoczynek usprawnia wzrok w presbiopii by odnotowany przez innych badaczy i
by wyjaniany przypuszczeniem, e wypoczty misie rzskowy jest zdolny przez krtki
okres czasu wywrze wpyw na stwardniae soczewki. O ile takie wyjanienie moe by
stosowane do wczesnych stadiw tej przypadoci zdarzajcych si chwilami, nie moe mie
zastosowania przy trwaej poprawie wzroku osignitej w ten sposb, gdzie soczewki jak to
si powiada twarde jak kamie" mog by naprawione" w kadej chwili.
Prawda nabiera mocy wraz z nagromadzeniem faktw. Robocza hipoteza nie moe
zosta uznana za prawdziw, jeeli cho jeden fakt do niej nie przystaje. Dotychczasowym
teoriom wyjaniajcym bdy refrakcji i akomodacji zaprzecza wielka ilo nieprzystajcych
faktw. Przez ponad trzydzieci lat mojej klinicznej praktyki nie zaobserwowaem ani
jednego przypadku, ktry nie potwierdzaby mojego przewiadczenia, e soczewki i misie
rzskowy nie maj nic wsplnego z akomodacj, za zmiany w uksztatowaniu gaki ocznej
od ktrych zale bdy refrakcji nie s trwaymi stanami. Przeprowadzone przeze mnie
kliniczne obserwacje s wystarczajce do udowodnienia prawdziwoci moich twierdze. S
take wystarczajce do wykazania jak bdy refrakcji mog by wytwarzane na yczenie"
oraz jak mog by wyeliminowane chwilowo w cigu kilku minut, jak rwnie trwale
poprzez przeduone leczenie.

ROZDZIA 4
ZMIENNO REFRAKCJI
Teoria goszca, e bdy refrakcji s spowodowane trwaym znieksztaceniem gaki
ocznej, prowadzi w sposb naturalny do wniosku, e bdy refrakcji s stanem
nieprzemijajcym oraz e normalny wzrok jest rwnie niezmienny. Poniewa jest to
powszechnie akceptowana teoria, nie budzi zdziwienia pogld, e oko jest maszyneri zawsze
doskonale pracujc. Nie ma zatem znaczenia, czy ogldany obiekt jest znany, czy zupenie
obcy, czy owietlenie jest dobre, czy otoczenie jest przyjemne, czy odraajce. Nawet w
warunkach napicia nerwowego, czy choroby oczekuje si od oka normalnej refrakcji i
prawidowego wzroku przez cay czas. Rzeczywisto nie bardzo pasuje do tego punktu
widzenia, ale jest to z reguy tumaczone bdami w pracy minia rzskowego lub pomijane
milczeniem.
Jednake gdy uda nam si zrozumie w jaki sposb gaka oczna jest zawiadywana
przez otaczajce j minie, jak momentalnie reaguje na ich dziaanie, moemy z atwoci
spostrzec, e nie ma takiego stanu refrakcji, czy to z wad, czy bez, ktry byby
nieprzemijajcy. Taki wniosek mona potwierdzi za pomoc retinoskopu i tego typu fakty
zauwayem na dugo przed eksperymentami wspomnianymi w poprzednim rozdziale.
Podczas trzydziestu lat powiconych badaniom refrakcji znalazem kilka osb, ktre mogy
utrzyma doskonay wzrok, to znaczy bez bdw refrakcji tylko kilka minut za jednym
razem, nawet w najbardziej sprzyjajcych warunkach. Czsto widziaem refrakcj
zmieniajc si sze i wicej razy na sekund we wszystkich moliwych zakresach, od
dwudziestu dioptrii bliskowzrocznoci do stanu normalnego.
Podobnie nie spotkaem oczu o staym lub niezmiennym bdzie refrakcji. Wszystkie
osoby z bdami refrakcji miay czste przerwy podczas dnia i nocy chwile normalnego
widzenia, gdy ich krtko-, dalekowzroczno, czy astygmatyzm cakowicie zanikay. Rodzaje
wad rwnie ulegay zmianie, krtkowzroczno zmieniaa si w dalekowzroczno, jedne
formy astygmatyzmu w inne.
Spord tysicy przebadanych dzieci w wieku szkolnym w cigu jednego roku, ponad
poowa miaa normalny wzrok, ale ani jedno z nich nie miao ostrego wzroku w kadym oku

w cigu caego dnia. Ich wzrok mg by dobry rano i niedoskonay po poudniu lub niezbyt
ostry rankiem, ale doskonay popoudniem. Wiele dzieci mogo czyta litery na tablicy
prawidowo, lecz nie byy do tego zdolne przy innym rodzaju tablicy. Wiele mogo doskonale
odczytywa litery alfabetu, ale nie mogo rozrni innych liter tej samej wielkoci w
podobnych warunkach. Stopie niedoskonaego widzenia by do szeroko rozdzielony od
jednej trzeciej do jednej dziesitej badanych lub mniej. Czas trwania obserwowanych wad by
rwnie zrnicowany.
Podobny stan odnotowuje si wrd niemowlt. Wikszo badaczy uwaa
niemowlta za dalekowzroczne, niektrzy sdz i s krtkowzroczne. Moje wasne badania
wykazay, e refrakcja u niemowlt podlega cigym zmianom. Uywajc atropiny poddaem
obserwacji dziecko przez cztery kolejne dni, poczwszy od drugiej godziny ycia. Do obu
oczu zakropiono 3% roztwr atropiny, renice ulegy rozszerzeniu do maksimum co zostao
odnotowane podobnie jak inne fizjologiczne objawy uycia atropiny. Pierwsze badanie
wykazao mieszany astygmatyzm. Na drugi dzie stwierdzono dalekowzroczny astygmatyzm,
a na trzeci dzie astygmatyzm krtkowzroczny. Czwartego dnia jedno oko byo normalne, bez
wad, a drugie wykazywao prost krtkowzroczno. Podobne, zmienne wyniki byy
odnotowywane w szeregu innych przypadkw.
To, co jest prawd u dzieci i niemowlt, jest rwnie prawdziwe w odniesieniu do osb
dorosych w kadym wieku. Wrd osb w wieku siedemdziesiciu lat, ktre skaryy si na
czciow utrat wzroku o rnym stopniu i nasileniu retinoskop zawsze wykazywa bd
refrakcji. Mczyzna w wieku osiemdziesiciu lat, o oczach w normie i zwykej ostroci
wzroku, skary si na okresy zaburze w widzeniu, ktre trway od kilku minut do godziny.
W okresach gorszego widzenia retinoskop wykazywa krtkowzroczno o mocy czterech i
wicej dioptrii.
Podczas snu warunki refrakcji w oku s rzadko, o ile w ogle normalne. Osoby z
normalnym wzrokiem na jawie, w trakcie snu wykazuj krtko-, dalekowzroczno i
astygmatyzm. Jeeli za maj jak wad wzroku na jawie, to w czasie snu ta wada ulega
powikszeniu. Z tego powodu ludzie budz si rano ze zmczeniem oczu wikszym ni o
innych porach dnia, a nawet z powanym blem gowy. Jeli badany jest pod wpywem eteru,
chloroformu lub jest z innych przyczyn nieprzytomny, bdy refrakcji take s wytwarzane
lub wzrastaj.
Bd refrakcji jest zawsze zauwaany, gdy oko oglda nieznany obiekt. Std bierze si
przysowiowe zmczenie spowodowane ogldaniem obrazw, czy innych przedmiotw w
muzeum. Dzieci o normalnym (ostrym) wzroku, ktre nie maj problemw z odczytaniem
literek o wysokoci 0,8 cm z odlegoci dziesiciu stp, zawsze maj kopoty z odczytaniem
nieznanego pisma na szkolnej tablicy pomimo, e litery mog mie 5 cm wysokoci.
Nieznane lubwidziane po raz pierwszy mapy wywouj taki sam efekt. Nigdy nie widziaem
dziecka, ani nauczyciela, ktrzy mogliby spoglda na map, bez zblienia si do niej. Ksztat
niemieckiej czcionki posdza si o oglnie sab ostro wzroku wrd Niemcw, ale jeli
niemieckie dziecko prbuje czyta aciskie litery, natychmiast wykazuje czasow
dalekowzroczno. Niemieckie, greckie, czy chiskie pismo, zawsze bdzie wywoywao taki
sam efekt u dziecka, czy osoby przyzwyczajonej do aciskich liter. Profesor Herman Cohn z
Wrocawia1 odrzuca myl, wedle ktrej niemieckie liternictwo (gotyk) jest mczce dla oczu.
Przeciwnie, uwaa e po monotonnym, dugim czytaniu aciskiego druku prawdziw
przyjemnoci jest powrt do naszego ukochanego niemieckiego. Poniewa niemiecki ksztat
liter jest mu bliszy ni jakikolwiek inny, uwaa e te litery pozwalaj wypoczywa jego
oczom. Uyteczno, jak to susznie zauway, ma wielkie znaczenie w tej sprawie. Dzieci
uczce si czyta, pisa, rysowa, czy szy zawsze cierpi na defekt widzenia z powodu
nieprzyjaznego charakteru nieznanych linii lub obiektw nad ktrymi pracuj.
Nage wystawienie si na ostre wiato lub szybkie, czy gwatowne zmiany

owietlenia, moe spowodowa zaburzenia wzroku trwajce w niektrych przypadkach

tygodniami, a nawet miesicami (zob. rozdz. 16).
Haas bywa take przyczyn defektw widzenia przy dotychczas normalnym wzroku.
Wszyscy mamy zaburzenia w widzeniu gdy nage usyszymy niespodziewany gony haas.
Znane dwiki nie obniaj jakoci widzenia, podczas gdy nieznane zawsze tak czyni.
Dzieci z cichej wiejskiej szkoy mog cierpie przez dugie miesice po przeprowadzce do
haaliwego miasta. W szkole mog nie podoa swoim obowizkom, poniewa ich wzrok jest
upoledzony. Jest to zatem wielka niesprawiedliwo i krzywda dla takich dzieci, gdy
nauczyciele krzycz na nie, karz je i w ten czy inny sposb poniaj.
Pod wpywem psychicznych i cielesnych niedomaga, takich jak: bl, kaszel,
gorczka, przegrzanie, przezibienie, depresja, gniew, czy lk, wytwarzane s bdy refrakcji,
za w oku ktre ju na nie cierpi, wady ulegaj pogbieniu.
Niestao refrakcji oka jest odpowiedzialna za wiele innych niepoliczalnych
wypadkw. Czsto tylko z powodu chwilowej utraty zdolnoci widzenia ludzie gin pod
koami samochodw przy przechodzeniu przez ulic. Wypadki na skrzyowaniach, na morzu,
katastrofy podczas wojskowych operacji, wypadki samolotw itd., czsto s spowodowane
tym, e osoby za nie odpowiedzialne cierpiay na chwilow utrat wzroku.
Do tego wszystkiego naley dopisa trudnoci przez jakie musi przebrn kady
badacz tematu wynikajce z zebranych statystyk dotyczcych bdw refrakcji. Wikszo
przeprowadzonych w tej tematyce bada trudno porwnywa z szeregiem innych z uwagi na
rne warunki w jakich byy przeprowadzane. Istnieje moliwo przeprowadzenia bada
najlepszej pary oczu na wiecie w taki sposb, e badany okae si niezdolny do suby
wojskowej. Z drugiej strony test moe by tak skonstruowany, e oczy o poziomie ostroci
widzenia wyranie poniej przecitnej, mog w przecigu kilku minut osign stopie
widzenia wymagany do odczytania tablicy testu w sposb bezbdny.

ROZDZIA 5
CZYM S DLA NAS OKULARY
Prawdopodobnie Florentyczycy mylili si uwaajc swojego ziomka Sa-lvino degli
Armati za wynalazc soczewek wspczenie uywanych do korygowania wad refrakcji.
Istnieje wiele rnych opinii co do rde pochodzenia tego przyrzdu, ale oglnie uwaa si,
e takie urzdzenia byy znane na dugo przed czasami Salvino degli Armati. Ju Rzymianie
musieli zna sztuk wspomagania mocy oka, poniewa Pliniusz pisze, e Neron uywa do
ogldania igrzysk w Colosseum wklsego klejnotu osadzonego w piercieniu". Jeeli to
rzeczywicie Salvino degli Armati pierwszy wyprodukowa t wzrokow pomoc",
wspczeni mu winni si modli o odpuszczenie jego grzechw. Jakkolwiek jest prawd, e
niektrym osobom okulary poprawiy komfort i ostro widzenia, oraz zmniejszyy bl, to
innym zwikszyy tortury, zawsze czynic wiksze lub mniejsze szkody, za w najlepszym
przypadku nigdy nie usprawniy widzenia doprowadzajc do stanu normalnego.
Fakt, e okulary nie mog nigdy doprowadzi wzroku do stanu normalnego widzenia,
moe by w prosty sposb udowodniony przez przykad patrzenia na jakikolwiek kolor
poprzez mocno wypuke lub wklse szko. Zauwaymy, e kolory ogldane goym okiem s
o wiele bardziej intensywne, a poniewa percepcja form jest uzaleniona od percepcji koloru,
taki stan rzeczy powoduje gorsz widzialno zarwno form jak i koloru przy patrzeniu przez
szka. Patrzc przez okno, moemy zaobserwowa, e nawet paskie szko powoduje
obnienie jakoci postrzegania formy i koloru. Kobiety noszce okulary przy maych wadach
wzroku, mog dostrzec swoje upoledzenie postrzegania kolorw poprzez to, e przy
porwnywaniu kupowanych w sklepie przedmiotw po prostu zdejmuj okulary. Trzeba
jednake doda, e przy powanie nadwyronym wzroku, kolory mog by widziane
wyraniej w okularach ni bez nich.
Z przytoczonych w poprzednim rozdziale faktw, wynika w sposb oczywisty, e

okulary musz szkodzi oczom. Czasem nie jest moliwe widzenie przez okulary a do
momentu gdy oko nie wyksztaci takiego bdu refrakcji, do korekty ktrego zostay
przepisane zaoone szka. Bdy refrakcji w oku pozostawionym samemu sobie nigdy nie s
niezmienne. Jeeli kto moe dobrze widzie przy pomocy wklsych, wypukych, czy
astygmatycznych szkie oznacza to jedynie, e zosta osignity trway poziom bdu
refrakcji, ktry w przeciwnym wypadku nie musiaby by stay. Z ostatnich bada wynika, e
przypuszczenie, i wady samoistnie ulegaj stopniowemu pogorszeniu, ley wycznie w
sferze naszych oczekiwa.
Gdy ludzie raz zao okulary, ich moc musi by stopniowo powikszana, aby
osign poziom ostroci wzroku zapewniony przez poprzedzajc par szkie. Osoby ze
starczowzrocznoci, ktre z powodu niemonoci odczytania maego druku zaoyy okulary,
zbyt czsto po pewnym czasie stwierdzaj, e nie s w stanie odczyta wikszych liter,
ktrych widoczno do tej pory nie sprawiaa im kopotu. Osoby krtkowzroczne o ostroci
wzroku 20/70 po zaoeniu okularw dajcych im ostro 20/20, stwierdziy po kilku
tygodniach, e ostro ich wzroku bez wspomagania obniya si do 20/200. Ludzie, ktrzy w
wyniku rozbicia swoich okularw poruszaj si bez nich przez tydzie, albo dwa czsto
obserwuj u siebie popraw wzroku. Nie zawsze odnotowywanym faktem jest kadorazowa
poprawa wzroku w przypadkach zarzucenia zwyczaju noszenia okularw.
To, e oko ludzkie jest niedostosowane do noszenia okularw jest niezaprzeczalnym
faktem. Kady okulista zdaje sobie z tego spraw, e pacjent musi przyzwyczai si do
noszenia okularw, co w niektrych przypadkach nigdy si nie udaje. Pacjenci o wysokim
stopniu krtkowzrocznoci lub dalekowzrocznoci, maj wielkie trudnoci z
przyzwyczajaniem si do penej korekcji i czasami nigdy im si to nie udaje. Mocno wklse
szka wymagane przy wysokim stopniu krtkowzrocznoci sprawiaj wraenie, e
obserwowane obiekty wydaj si znacznie mniejsze ni jest to w rzeczywistoci, podczas gdy
wypuke szka pozornie powikszaj przedmioty. S to nieprzekraczalne utrudnienia. Pacjenci
z duym astygmatyzmem cierpi na tak bardzo nieprzyjemne doznania, i s przestrzegani o
koniecznym zaoeniu okularw na dugo przed planowanym wyjciem z domu. Z reguy
takie trudnoci s przezwyciane, ale czsto tak si nie zdarza, s take osoby, ktre
przyzwyczaiy si do uywania okularw za dnia, ale nigdy nie udao si im uywa ich w
wygodny sposb noc. Wszystkie okulary w wikszym lub mniejszym stopniu ograniczaj
pole widzenia. Nawet przy bardzo sabych szkach pacjenci s niezdolni do wyranego
widzenia, o ile nie spogldaj poprzez centrum soczewek. Konieczno ustawienia ram
obrazu pod waciwym ktem do pola widzenia powoduje nie tylko wynikajce z tego
ograniczenia, ale take nadmiern nerwowo skutkujc zawrotami i blem gowy. Z tego
powodu nie posiadaj take moliwoci dowolnego spogldania okiem w rnych kierunkach.
Trzeba przyzna, e wspczenie wykonywane okulary teoretycznie pozwalaj widzie pod
kadym ktem, ale w praktyce rzadko udaje si uzyska podany efekt.
Trudnoci z utrzymaniem czystoci szkie to jedno z wikszych utrudnie w noszeniu
okularw, na nieszczcie nie jedyne. W wilgotne i deszczowe dni ulegaj zaparowaniu. W
trakcie upaw pocenie si moe wywoa podobny efekt. W zimie ulegaj zaparowaniu z
powodu oddechu. Kadego dnia ulegaj zabrudzeniu z powodu kurzu, wilgoci, dotyku
palcw, dlatego bardzo rzadko mona uzyska wyrany widok ogldanych obiektw.
Podobnie ostre wiato odbite od szkie jest bardzo irytujce i moe by np. na ulicy
niebezpieczne.
Z powodu aktywnego stylu ycia okulary mog sprawi sporo kopotw onierzom,
marynarzom, sportowcom, pracownikom fizycznym i dzieciom nie tylko dlatego, e mog
ulec rozbiciu, ale take dlatego, e czsto zmieniaj ogniskow, szczeglnie w przypadku
okularw noszonych z powodu astygmatyzmu. To, e okulary nie poprawiaj wygldu
mogoby si wydawa nie warte poruszenia, gdyby nie fakt, e ze samopoczucie nie

poprawia oglnego stanu zdrowia, ani wzroku. W chwili gdy zaszlimy ju tak daleko w
kierunku nakrelenia obrazu tego co uwaamy za niezbdne, trzeba zauway osoby, ktre
niedawno w swojej niewiadomoci zaoyy okulary, co stanowi dla nich psychiczn tortur,
za widok w lustrze daleki jest od przyjemnoci. Zaoenie okularw dziecku mona
porwna z chorob serca u dorosego...
Jeszcze pokolenie temu okulary byy uywane wycznie jako pomoc w pokonywaniu
powanych wad wzroku, lecz obecnie okulary s przepisywane wielkiej liczbie osb, ktre
chc po prostu widzie lepiej ni dotychczas. Jak to zostao wyjanione w rozdz. l, uwaa si,
e oko dalekowidzce jest zdolne do samodzielnej poprawy swych niedomogw poprzez
zmian krzywizny soczewki na skutek aktywnoci minia rzskowego. Ta zdolno nie jest
przypisywana oku krtkowzrocznemu, poniewa wzrost wypukoci soczewek, ktry jak si
przypuszcza powoduje zjawisko akomodacji, moe jedynie powikszy trudnoci. Poniewa
astygmatyzm z reguy towarzyszy krtkowzrocznoci, panuje przekonanie, e moeprzyczyni si do zmian zakrzywienia soczewek. Teoria prowadzi do jednoznacznych
wnioskw, zgodnie z ktrymi oko z jakimkolwiek bdem refrakcji, o ile jest otwarte, nie jest
w praktyce nigdy wolne od nieprawidowych aktw akomodacji.
Innymi sowy zakada si, e ten przypuszczalny misie akomodacji dwiga na sobie
nie tylko normalny wysiek zwizany z ogniskowaniem oka na rne odlegoci, ale take
dodatkowy ciar kompensowania bdw refrakcji. Takie wyjanienia mog naturalnie
tumaczy powane napicia w systemie nerwowym i usunicie tych napi ktre jak si
zakada, powoduj funkcjonalne upoledzenie systemu nerwowego jest rwnoczesne z
popraw widzenia uzyskan po zaoeniu przepisanych okularw.
Jednake, jak to zostao wykazane, soczewki nie maj znaczenia, ani w procesie
akomodacji, ani w korekcie wad refrakcji. Zatem na obnienie napicia wpywaj inne ni
wyej wymienione okolicznoci. Wyjanione zostao take, e przy normalnym wzroku nie
wystpuje bd refrakcji, za zewntrzne minie gaki ocznej pozostaj rozlunione. Zatem
napicie tych mini, ktre winno ulec zmniejszeniu nie wystpuje. Gdy wystpuje napicie
tych mini, okulary mog skorygowa ich wpyw na refrakcj, ale stopie napicia nie moe
wskutek tego ulec zmniejszeniu, a nawet jak to byo wykazane musi ulec pogorszeniu.
Jednake osoby o normalnym wzroku, ktre zaoyy okulary w celu zmniejszenia
przypuszczalnego naprenia mini, czsto odczuwaj wskutek tego popraw. Jest to
imponujcy efekt sugestii, oraz paskich szkie wiara czyni cuda. Wielu pacjentw mwio
mi o poprawie licznych dolegliwoci dziki okularom, ktre jak odkryem miay paskie
szka. Jednym z tych pacjentw by optyk, ktry sam wykonywa swoje okulary, nie mia
wic co do nich adnych zudze, tym niemniej zapewnia mnie, e bez ich zaoenia cierpi
na ble gowy.
Niektrzy pacjenci s tak bardzo podatni na sugesti, e mona obniy ich
dyskomfort lub poprawi wzrok za pomoc prawie kadego rodzaju zaoonych szkie.
Widziaem osoby z dalekowzrocznoci noszce szka dla krtkowidzw z uczuciem
wielkiego komfortu, oraz ludzi bez astygmatyzmu zadowolonych ze szkie przeznaczonych
do korekty tej wady wzroku.
Wiele osb potrafi sobie wyobrazi, e widz lepiej przez okulary, ktre tak naprawd
obniaj ich moliwoci widzenia. Par lat temu pacjent, ktremu przepisaem okulary,
konsultowa si z oftalmologiem o znacznie wikszej reputacji ode mnie. Wyraajc si
lekcewaco o szkach, przepisanych przeze mnie, da mu now par okularw. Pacjent
powrci do mnie, aby powiedzie, o ile lepiej widzi przez now par okularw. Przebadaem
jego wzrok w nowych szkach i stwierdziem, e o ile moje daway w tym przypadku ostro
20/20, o tyle te drugie umoliwiay widzenie z ostroci jedynie 20/40. Ten prosty przykad
wyjania, e pacjent by tak bardzo zahipnotyzowany dobr reputacj lekarza, i by
przekonany o poprawie wzroku, pomimo gorszego widzenia w rzeczywistoci. To

przekonanie byo na tyle mocne, e pomimo oczywistych wynikw na tablicy Snella, ktre
wykazyway, e w nowych okularach moe .widzie jedynie poow tego co w poprzednio
przepisanych, pacjent nie da si przekona, e jest w bdzie.
Jeeli okulary nie zmniejszaj blu gowy i innych nerwowych objaww, zakada si,
e jest to spowodowane niedostatecznym dopasowaniem okularw, a niektrzy lekarze wraz
ze swoimi pacjentami wykazuj zdumiewajcy poziom cierpliwoci i wytrwaoci w
poczonych staraniach majcych na celu dopasowanie idealnych szkie. Pacjent, ktry
cierpia z powodu blu gowy u podstawy czaszki, tylko u jednego fachowca przymierza
szka szedziesit razy, a oprcz tego odwiedzi wielu innych specjalistw od chorb oka i
nerwobli zarwno w Stanach, jak i w Europie. Przy pomocy metod prezentowanych w tej
ksice, zosta uwolniony od blu w cigu piciu minut i w tym samym czasie chwilowo
odzyska normalne (ostre) widzenie.
Na szczcie wiele osb, ktrym przepisano okulary nie ubiera ich, dziki czemu
unikaj nie tylko wraenia dyskomfortu, ale take szkodliwego wpywu na ich oczy. Inni o
mniejszej niezalenoci mylenia, wikszym stopniu masochizmu lub po prostu nastawieni
przez okulistw, poddaj si wielkiej iloci zbytecznych tortur, ktre trudno sobie nawet
wyobrazi. Jedna z takich pacjentek nosia okulary przez dwadziecia pi lat, pomimo e nie
chroniy jej od cigych cierpie i obniay moliwo widzenia do takiego stopnia, e
musiaa patrze ponad oprawkami okularw, jeli musiaa co zobaczy z daleka. Jej okulista
zapewnia j, e moe spodziewa si najgorszych konsekwencji w wypadku nie uywania
okularw. Strofowa j take za praktykowanie patrzenia ponad okularami zamiast przez nie.
Poniewa refrakcja oka jest w stanie cigej zmiany i nawet pod wpywem atropiny zmienia
si z minuty na minut, precyzyjne dopasowanie szkie jest oczywicie niemoliwe. W
niektrych przypadkach fluktuacja zmian jest na tyle dua lub pacjent jest na tyle niepodatny
na sugesti, e nie uzyskuje si adnej poprawy, za korekcyjne szka powoduj dodatkowy
dyskomfort. Mona stwierdzi, e okulary s w najlepszym przypadku niezbyt
zadowalajcym substytutem normalnego widzenia.

ROZDZIA 6
PRZYCZYNY I LECZENIE BDW REFRAKCJI
W tysicach przypadkw zostao wykazane, e kade nieprawidowe dziaanie mini
zewntrznych gaki ocznej jest powizane z napiciem i wysikiem oka, oraz e kade
zmniejszenie stanu napicia powoduje prawidow prac mini, przy czym w tym drugim
przypadku wszystkie bdy refrakcji znikaj. Oko moe by lepe, moe cierpie na zanik
nerwu optycznego, na katarakt, na choroby siatkwki, ale dopki nie usiuje widzie, dopty
zewntrzne minie pracuj normalnie i nie powstaj bdy refrakcji. Ten fakt dostarcza nam
rodkw do tego, aby wszystkie te przypadoci, tak dugo uwaane za nieuleczalne, uzna za
zdolne do poprawy.
Wykazane zostao ponadto, e za kadym bdem refrakcji kryje si inny rodzaj
napicia. Badania nad obrazami odbitymi od rnych czci gaki ocznej potwierdziy
wczeniejsze obserwacje. Krtkowzroczno (lub zmniejszanie si dalekowzrocznoci) jest
zawsze zwizana z napiciem przy patrzeniu w dal na odlego, podczas gdy
dalekowzroczno (albo zmniejszanie si krtkowzrocznoci) zawsze wie si z napiciem
przy patrzeniu na bliskie obiekty. Te fakty mog by zweryfikowane w cigu kilku minut
przez kadego, kto umie posugiwa si retinosko-pem, przy zaoeniu, e instrument nie
zostanie przysunity do badanego na odlego blisz ni sze stp.
Dla oka, ktre uprzednio miao normalny wzrok, napicie zwizane z bliskim
widzeniem jest wywoane przez chwilow dalekowzroczno w jednym lub we wszystkich
meridianach. Co oznacza, e oko jest, albo w caoci dalekowzroczne, albo wytworzona
zostaje jaka forma astygma-tyzmu, a dalekowzroczno stanowi jej cz. W oku
dalekowzrocznym wada ulega powikszeniu we wszystkich lub w jednym meridianie. Gdy

krtkowzroczne oko ulega napiciu przy prbie ujrzenia bliskiego obiektu, wada ta ulega
zmniejszeniu i moe si wytworzy emmetropia (okolicznoci, w ktrych oko jest
zogniskowane dla promieni rwnolegych, co jest normalne dla widzenia dalekiego, lecz staje
si bdem refrakcji przy bliskim ogldzie), gdzie oko ogniskuje si jak dla widzenia
dalekiego i usiuje zobaczy bliskie obiekty. W niektrych przypadkach emmetropia moe
przerodzi si w dalekowzroczno w jednym lub we wszystkich meridianach. Wszystkim
zmianom tego typu towarzyszy wzrost napicia i pogorszenie si ostroci wzroku, chocia bl
i zmczenie z reguy zatrzymuj si na pewnym okrelonym poziomie.
Patrzc z drugiej strony, oko o pocztkowo normalnym wzroku, ulegajc napreniu
przy patrzeniu na odlego, wytwarza chwilow krtkowzroczno w jednym lub we
wszystkich meridianach, za w oku krtkowzrocznym wzrasta dotychczasowa wada. Jeli
dalekowzroczne oko napina si przy patrzeniu na odlego, moe powsta bl i zmczenie,
ale dalekowzroczno zmniejsza si, za ostro widzenia ulega poprawie. Ten interesujcy
efekt jest cakowitym przeciwiestwem okolicznoci powstaych przy widzeniu bliskich
obiektw wysilonym okiem krtkowzrocznym. W niektrych przypadkach dalekowzroczno
ulega przeksztaceniu w emmetropi przy cakowitym zaniku wszystkich objaww napicia.
Taki stan moe dalej przeksztaci si w krtkowzroczno, gdzie stan napicia bdzie
wzrasta wraz z jej wzrostem.
Innymi sowy, oko wysilajce si przy bliskim widzeniu, staje si bardziej paskie ni
miao to miejsce wczeniej, spaszczone w jednym lub we wszystkich meridianach. Jeeli
proces rozpocz si od wyduenia gaki ocznej moe przej poprzez stan emmetropii, w
ktrym oko jest kuliste, do dalekowzrocznoci, gdzie oko ulega spaszczeniu, za w
przypadku niesymetrycznoci tych zmian wraz z innymi wadami wyksztaci si astygmatyzm.
W przeciwiestwie do poprzedniej sytuacji, oko podlegajce napiciu podczas patrzenia na
odlego staje si bardziej okrge ni uprzednio i moe przej od stanu spaszczonego,
poprzez emmetropi, do wyduonej postaci typowej dla bliskowzrocznoci. Przy
niesymetrycznoci tych zmian ponownie wraz z innymi wadami wyksztaci si astygmatyzm.
To co zostao powiedziane o normalnym oku, stosuje si w rwnym stopniu do oczu
poddanych zabiegowi usunicia soczewek. W wyniku takiego zabiegu z reguy wytwarza si
dalekowzroczno, ale tam gdzie uprzednio wystpowaa wysoka krtkowzroczno,
usunicie soczewek moe by niewystarczajce do skorygowania tej wady i oko pozostanie
krtkowzroczne. W pierwszym przypadku napicie przy widzeniu na odlego zmniejsza
dalekowzroczno, a wyostrzenie wzroku na bliski dystans wzmacnia j; w drugim wypadku
patrzenie na odlego wzmacnia krtkowzroczno, za skierowanie wzroku na bliski punkt
zmniejszaj. Wiele oczu z afazj lub po usuniciu soczewek, przez pewien czas po operacji
usunicia soczewek wykazuje napicie charakteryzujce bliskie widzenie, wytwarzajc tak
du dalekowzorczno, e pacjent nie jest w stanie czyta zwykego druku, za sia
akomodacji wydaje si by cakowicie stracona. Pniej, gdy pacjent oswaja si z now
sytuacj, napicie zanika i oko staje si zdolne do prawidowego zogniskowania na bliskich
obiektach. Obserwowano take rzadkie przypadki, w ktrych wykazano dobr widzialno
zarwno z bliska jak i z daleka bez uywania okularw gaka oczna ulegaa takiemu
wydueniu, e w znacznym stopniu kompensowaa utrat soczewek.
Zaobserwowane u czowieka zjawisko zwizane z napiciem w oku, zostao take
odnotowane podczas bada nad zmysem wzroku u zwierzt. Wiele psw uzyskiwao
krtkowzroczno po spowodowaniu u nich napicia przy widzeniu odlegych obiektw.
Pewnemu bardzo pobudliwemu psu z (jak wykazao badanie retinoskopem) normaln
refrakcj, pozwolono powcha kawaek misa. Pies sta si bardzo pobudzony, podnis uszy
oraz brwi i macha ogonem. Nastpnie miso zostao odsunite na odlego dwudziestu stp.
Pies wyglda na niezadowolonego, ale nie straci swojego zainteresowania. W chwili gdy
nadal patrzy na miso, zostao ono woone do skrzynki. Dao si zauway jego

zmartwienie. Napina wzrok prbujc zobaczy co stao si z misem, za retinoskop

wykaza, e sta si krtkowzroczny. Naley doda, e taki eksperyment mona
przeprowadzi tylko ze zwierztami posiadajcymi dwa minie ukone (obliquus). U
zwierzt, u ktrych te minie s w stanie szcztkowym, albo wystpuje tylko jeden, w
adnych warunkach nie pojawia si zdolno do wyduania gaki ocznej.
Przede wszystkim napicie oczu wie si z napiciem umysu i we wszystkich
przypadkach gdzie wystpuje napicie umysowe, zanika mentalna kontrola wzroku. W
obrazie anatomicznym rezultaty napicia zwizanego z widzeniem na odlego, mog
przedstawia si tak samo, jak widzenie bliskiego obiektu bez napicia wzroku, ale w jednym
przypadku oko wykonuje to czego yczy sobie umys, a w drugim nie.
Te fakty wystarczajco wyjaniaj dlaczego wraz z postpem cywilizacji nastpuje
pogorszenie si wzroku spoeczestwa. W warunkach cywilizowanego ycia umys czowieka
podlega cigemu napiciu. Wspczesny czowiek ma wicej powodw do zmartwie, ni
mia ich jego niecywilizowany przodek. Gdyby czowiek pierwotny pozwoli sobie na
nerwic, zostaby po prostu wyeliminowany, ale czowiek cywilizowany przeywa i
przekazuje swj charakter potomkom. Zwierzta poddane czynnikom cywilizacji reaguj
dokadnie w ten sam sposb co ludzka istota. Badaem wiele domowych i yjcych w niewoli
zwierzt, ktre w wielu wypadkach wykazyway krtkowzroczno, chocia nigdy nie miay
okazji czyta, szy, czy pisa.
Pogorszenie si widzenia na odlego nie jest bardziej szczegln waciwoci
cywilizowanego wiata ni niedostatki w bliskim widzeniu. Bliskowzroczni, jakkolwiek lepiej
widz obiekty bliskie ni dalekie, nigdy nie widz rwnie dobrze jak oko o normalnym
wzroku, za dalekowzroczni, ktrych jest nieco wicej, po prostu widz gorzej bliskie ni
oddalone przedmioty.
Lekarstwem nie jest zatem unikanie dalekiego lub bliskiego widzenia, ale pozbycie si
umysowego napicia, ktre jest powodem niedoskonaego dziaania oka w obu przypadkach.
Tysice przypadkw wykazao, e jest to wykonalne.
Przy zachowaniu odpowiednich warunkw wszyscy potrafimy si zrelaksowa. We
wszystkich nieskomplikowanych bdach refrakcji podczas patrzenia na czyst cian, bez
usiowania widzenia, napicie oka zostaje usunite. Aby utrzyma stan trwaej relaksacji
potrzeba czasami odpowiedniej iloci czasu i wiele pomysowoci. Ta sama metoda nie moe
by stosowana u wszystkich. Ilo sposobw w jaki pacjenci napinaj wzrok jest
nieskoczona, wic ilo metod likwidujcych napicia oka powinna by niemal rwnie
liczna. Wszystkie najskuteczniejsze metody zawsze maj ten sam kocowy efekt: relaksacj.
W trakcie cigych powtrze, czstych wicze i stosowania wszelkich moliwych
sposobw naley ka nacisk na to, e dobry wzrok mona osign wycznie poprzez
relaksacj.
Osoby, ktre dowiedziay si, e wypoczynek, czy relaksacja rozwie ich problemy
ze wzrokiem, pytaj si dlaczego poprawa nie nastpuje w trakcie snu. Odpowied na to
pytanie znajduje si w rozdziale 4. Rzadko kiedy (o ile w ogle) oko bywa zrelaksowane
podczas snu i jeeli znajduje si w stanie napicia podczas czuwania, to napicie z pewnoci
w mniejszym lub wikszym stopniu trwa nadal, podobnie jak napicie w innych partiach
ciaa.
Pomys, eby da oczom wypocz poprzez nie uywanie ich jest take bdny. Oczy
zostay stworzone do patrzenia i jeeli bdc otwarte nie widz, to z tego powodu, e s pod
tak wielkim napiciem i maj tak wielki bd refrakcji, e nie mog widzie. Bliskie widzenie,
chocia jest spowodowane dziaaniem mini, nie wymaga napicia wzroku w wikszym
stopniu ni widzenie na odlego, przy ktrym minie w ogle nie bior udziau. Uycie
mini nie powoduje koniecznie zmczenia. Niektrzy mog biega dugie godziny bez
zmczenia. Wiele ptakw podczas snu opiera si tylko na jednej nodze, ich palce mocno

ciskaj koyszc si ga, za minie wydaj si nie by zmczone pojawiajcym si

napiciem.
Gdy umys jest wypoczty nic nie jest w stanie zmczy oczu, jeeli za dziaa w
stanie napicia nic nie moe da oczom wypoczynku. Prawie kady zaobserwowa, e oczy
atwiej si mcz gdy czytamy co mczcego lub trudnego do zrozumienia, ni podczas
czytania interesujcej ksiki. Ucze moe przesiedzie ca noc czytajc powie nawet bez
jednej myli o swoich oczach, lecz jeeli sprbowaby siedzie ca noc nad podrcznikami
szybko stwierdziby, e jego oczy s bardzo zmczone. Uczennica, ktrej wzrok jest tak ostry,
e mogaby widzie goym okiem ksiyce Jowisza, z uwagi na swj wstrt do matematyki
staje si krtkowzroczna podczas wicze z arytmetyki.
Czasami warunki w jakich osigana jest relaksacja s wielce zadziwiajce. Pewna
kobieta bya zdolna do poprawy swoich bdw refrakcji gdy patrzya na tablic Snella z
ciaem pochylonym pod ktem okoo czterdziestu piciu stopni, przy czym stan relaksacji
utrzymywa si gdy pniej powracaa do postawy wyprostowanej. Chocia pozycja nie
naleaa do najbardziej naturalnych, kobieta bya przekonana, e w ten sposb poprawi sobie
wzrok i dlatego tak wanie czynia.
Czas jaki jest potrzebny do uzyskania trwaej poprawy wzroku jest kwesti wielce
zrnicowan i bardzo indywidualn. W niektrych przypadkach wystarczy pi do pitnastu
minut. Wierz e niedugo bdzie mona kademu pomc w poprawie wad wzroku w krtkim
czasie. Jest to wycznie kwestia zebrania wikszej iloci opisanych przypadkw i takiego ich
przedstawienia, aby mogy by szybko przyswojone. Aktualnie czsto trzeba prowadzi
leczenie tygodniami, a nawet miesicami, chocia przypadki wad nie s ani wiksze, ani nie
maj duszej historii, ni te ktre udao si wyleczy w krtkim czasie.
W wikszoci wypadkw, w celu uniknicia powrotu wady, wiczenia musz by
kontynuowane codziennie przez kilka minut. Poniewa widok znajomych przedmiotw
powoduje zmniejszenie napicia wzroku, codzienne czytanie np. tablicy Snella jest zazwyczaj
wystarczajce dla tego celu. Przydatne jest take (szczeglnie przy sabym bliskim widzeniu)
czytanie druku tak blisko oczu jak jest to tylko wykonalne. Gdy poprawa wzroku jest
cakowita, staje si na zawsze trwaa niestety trudno jest stwierdzi czym jest to, co zwykle
nazywamy normalnym wzrokiem, z racji nieograniczonych moliwoci oka. Rwnie w
takich przypadkach wiczenia mog by z korzyci kontynuowane: nie istnieje moliwo
okrelenia granic mocy wzroku czowieka, wzrok zawsze mona usprawni.
Codzienna praktyka sztuki widzenia jest take potrzebna do uniknicia tych
wzrokowych pomyek, za ktre kade oko jest odpowiedzialne, a przy ktrych zazwyczaj nie
ma znaczenia doskonay wzrok. Oczywicie nie istnieje taki trening, ktry niezalenie od
okolicznoci zabezpieczaby nas cakowicie od takich pomyek, ale codzienne czytanie
maych oddalonych literek znacznie obniy tendencj do napi w oku, w wypadku
zaistnienia niesprzyjajcych okolicznoci. Taki trening jest zatem potrzebny osobom, ktrym
zaley na zdrowym wzroku. Generalnie, osoby ktre nigdy nie nosiy okularw atwiej
osigaj popraw od tych, ktrzy je nosz, zatem okulary powinny zosta odrzucone na
pocztku leczenia. Jeeli jest to niewykonalne z powodu zbyt wielkiego dyskomfortu lub z
innych przyczyn (praca, itp.), ich uywanie musi by ograniczone to jednak zawsze
opnia popraw. Sposb leczenia wad refrakcji poprzez relaksacj przynosi korzyci osobom
w kadym wieku, ale dzieci z powodu ich elastycznoci osigaj efekty znacznie szybciej ni
doroli. Jeeli s w wieku poniej dwunastu, a nawet szesnastu lat, wada zostaje zwykle
wyeliminowana w cigu kilku dni, tygodni lub miesicy, najdalej w cigu roku poprzez
proste, codzienne wiczenia np. z tablic Snella.

ROZDZIA 7
NAPICIE
Chwilowe warunki mog przyczyni si do napi, ktre wytworz bdy refrakcji, ale

ich podoe tkwi w bdnych nawykach mylenia. Prbujc temu zaradzi, lekarze musz
zmaga si z przekonaniem mwicym 0 tym, e kady dobrze wykonany czyn wymaga
wysiku. To przekonanie jest nam wtaczane ju od koyski. Na tym opiera si cay system
edukacji, za wychowawcy mienicy si nowoczesnymi" partycypuj w tym, przemycajc
pod rnym przebraniem t ide jako niezbdn pomoc w procesie nauczania.
Natur oka jest zdolno widzenia, tak jak natur umysu jest zdolno przyswajania
wiedzy i wszelkie wysiki ingerujce w ten naturalny proces nie tylko s bezuyteczne, ale
udaremniaj realizacj zaoonych efektw. Stosujc rnorodne rodki przymusu mona
wtoczy do pamici dziecka wiele rnych faktw, ale nie mona w ten sposb sprawi, by
nauczyo si czegokolwiek. Fakty pozostan (o ile w ogle pozostan) sprchnia kod w
mzgu. Nie wnios niczego do zdrowego procesu mylenia, a poniewa nie zostay
przyswojone w sposb naturalny
1 nie zostay zasymilowane, spowoduj zniszczenia we wrodzonych impulsach
umysu nakierowanych na zdobywanie wiedzy. Z chwil opuszczenia szkoy dziecko moe
nie tylko niczego nie wiedzie, ale w wikszoci przypadkw moe nie by ju wicej zdolne
do uczenia si.
W ten sposb, poprzez wysiek mona chwilowo wyostrzy wzrok, ale nie mona
doprowadzi go do stanu normalnego. Jeeli taki wysiek staje si trwaym czynnikiem,
wzrok moe ulec silnemu pogorszeniu, a nawet moe ulec uszkodzeniu. Bardzo rzadko
pogorszenie lub niezdolno widzenia spowodowana jest wadami konstrukcyjnymi oka.
Spord dwch rwnie dobrych par oczu, jedna utrzyma doskonay wzrok do koca ycia, za
druga straci ostro widzenia ju w przedszkolu tylko z tego powodu, e jedne bd patrze
bez wysiku, za drugie przeciwnie.
Oko o wzroku normalnym nigdy nie usiuje widzie. Jeeli z jakiego powodu
ciemnoci lub zbyt duej odlegoci nie moe widzie jakiego szczegu, przesuwa si na
inny punkt. Nigdy nie prbuje uwypukli tego punktu przez wpatrywanie si we, jak czyni
to przez cay czas oko o niedoskonaym wzroku.
Jeeli tylko oko usiuje widzie natychmiast zanika normalne widzenie. Osoba
moe oglda gwiazdy normalnym wzrokiem, lecz jeli sprbuje policzy poszczeglne
gwiazdy w ktrej konstelacji, prawdopodobnie wykae krtkowzroczno, poniewa takie
usiowania skutkuj z reguy wysikiem dla oka. Pewien pacjent potrafi widzie na planszy
testowej liter K normalnym wzrokiem, lecz poproszony o policzenie dwudziestu siedmiu
ktw, ktre zazwyczaj ma ta litera, traci cakowicie ostro.
Stan napicia w oku, ktre nie widzi na odlego jest oczywistoci, poniewa jak
to ju wykazaem oko w stanie spoczynku jest dostosowane do dalekiego widzenia. Jeeli
kto twierdzi, e nic nie robi chcc widzie na odlego, musi by w bdzie. Ksztat gaki
ocznej podczas patrzenia na odlego nie moe ulec zmianie bez odpowiedniego napicia.
Napicie jest take przyczyn zego widzenia z bliskiej odlegoci, poniewa minie
odpowiadajce na polecenie bliskiego widzenia pynce z mzgu, robi to bez adnego
napicia. Tylko poprzez wysiek mona zapobiec wydueniu si oka przy patrzeniu z bliska.
Tylko w stanie cakowitego spoczynku - rozlunienia", oko widzi doskonale. Kady
ruch czy to oka, czy obserwowanego obiektu skutkuje bdem refrakcji. Przy pomocy
retinoskopu mona wykaza, e nawet konieczne ruchy gaki ocznej powoduj drobne bdy
refrakcji, natomiast kino pozwolio na udowodnienie w praktyce niemonoci ostrego
widzenia poruszajcych si obiektw. Gdy ruch widzianego obiektu jest wystarczajco
powolny, pogorszenie widzenia jest na tyle niewielkie, e staje si niezauwaalne, lecz jeli
obiekty znajduj si w szybkim ruchu, mog by postrzegane jedynie jako rozmazane plamy.
Z tego powodu trzeba byo wynale takie urzdzenie, ktre pokazywaoby ruchome obrazy
w taki sposb, e kady obraz byby widziany tylko przez jedn szesnast cz sekundy.
Ruchome kino nigdy tak naprawd nie byo w ruchu.

Akt widzenia jest pasywny. Rzeczy s widziane, tak jak s odczuwane lub syszane,
czy smakowane bez uycia wysiku, czy aktw dziaania ze strony dowiadczajcego odczu
podmiotu. Przy doskonaym wzroku litery na tablicach testujcych, idealnie czarne i
doskonale odrniajce si od ta, oczekuj na ich rozpoznanie. Nie musz by odszukiwane,
one tam s. Wadliwy wzrok organizuje poszukiwania i owy. Oko poda za literami. W celu
ich zobaczenia wytwarza si wysiek.
Przypuszczalnie minie czowieka nigdy nie s w stanie penego wypoczynku.
Naczynia krwionone z ich powok mini nigdy nie odpoczywaj. Nie ustaj w pracy nawet
podczas snu. Lecz normalny stan nerww zmysowych suchu, wzroku, smaku i dotyku to
stan spoczynku. Mona na nie oddziaywa, lecz same nie mog dziaa. Nerw wzrokowy,
siatkwka i centra wzroku w mzgu s tak samo pasywne jak paznokie. W ich budowie nie
ma niczego co mogoby umoliwi im dziaanie, jeli natomiast zacznie si na nie
oddziaywa siami z zewntrz, ich efektywno w kadym przypadku ulegnie zmniejszeniu.
rdem wszystkich zewntrznych oddziaywa obciajcych oko jest umys. Kada
myl o jakimkolwiek wysiku przekazuje sygna do oka i kady tego rodzaju impuls powoduje
zmiany w ksztacie gaki ocznej, obniajc wraliwo w centrum wzroku. Jeli kto chce
unikn wad refrakcji, musi porzuci mylenie o wysikach. Kady rodzaj umysowego
napicia zawsze, w wiadomy lub niewiadomy sposb, powoduje napicie oczu i jeli
napicie przenika do procesu widzenia kadorazowo wytwarza si bd refrakcji.
Pewien ucze, ktry by zdolny odczyta doln lini liter na tablicy Snella z odlegoci
dziesiciu stp, po reprymendzie otrzymanej od nauczyciela nie by w stanie odczyta
wielkiego C widocznego normalnie z odlegoci dwustu stp. Sporo dzieci moe doskonale
widzie dopki ich matka znajduje si w pobliu, ale jeli matka opuci pomieszczenie, staj
si natychmiast bliskowzroczne z powodu napicia o podou lkowym. Nieznane przedmioty
dlatego wytwarzaj napicie wzroku, a w konsekwencji bd refrakcji, gdy poprzedza je
napicie umysu. Kto moe mie dobry wzrok w momencie wypowiadania prawdy, ale jeeli
powie co co nie jest prawd (nawet bez intencji wprowadzenia kogo w bd) lub wyobraa
sobie co czego nie ma pojawi si bd refrakcji, poniewa nie mona stwierdzi lub
wyobrazi sobie czego nieprawdziwego bez adnego wysiku.
Mog roci sobie prawo do odkrycia twierdzenia, e mwienie kamstw jest
szkodliwe dla wzroku i jakkolwiek wiele innych okolicznoci moe mie wpyw na defekty
widzenia, ten fakt moe by atwo udowodniony. Jeeli kto potrafi czyta wszystkie mae
litery na dolnej linii tablicy testowej i rozmylnie lub przez nieuwag pomyli ktr z nich,
retinoskop wykae bd refrakcji. W wielu przypadkach prosiem badanych o podanie ich
nieprawdziwego wieku lub o wyobraenie sobie, e s starsi lub modsi o jeden rok i zawsze
w tych wypadkach retinoskop wykazywa bd refrakcji. Dwudziestopicioletni mczyzna
podczas patrzenia na czyst cian bez usiowania widzenia nie wykazywa bdw refrakcji,
ale gdy powiedzia, e ma dwadziecia sze lat lub kto inny mu to powiedzia albo
prbowa to sobie wyobrazi, stawa si krtkowzroczny. Ten sam efekt pojawia si, gdy
owiadcza, e ma dwadziecia cztery lata, albo gdy sobie to wyobraa. Gdy stwierdza lub
przypomina sobie prawd, jego wzrok wraca do normy, ale przy bdnym wyobraeniu lub
wypowiedzi, jego refrakcja rwnie stawaa si bdna.
Napicie umysowe moe spowodowa wiele innych rodzajw napicia wzroku.
Zgodnie z owiadczeniami najwyszych autorytetw istnieje tylko jeden rodzaj napicia
wzroku, niedefiniowany stan wynikajcy z tak zwanego naduycia wzroku" lub
przemczenia powodujcego nieprawidowy ksztat gaki ocznej. Mog wykaza, e istnieje
nie tylko rny stan napicia dla kadego zrnicowanego bdu refrakcji, ale e rny rodzaj
napicia odpowiada wikszoci wad i chorb oka. Napicie, ktrego konsekwencj jest bd
refrakcji nie jest tym samym, ktre powoduje zeza, katarakt, jaskr (choroba, w ktrej gaka
oczna staje si zbyt twarda), niedowidzenie, zapalenie spojwek, czy brzegw powiek lub

chorb nerwu wzrokowego, czy siatkwki.

Wszystkie te przypadoci mog wystpowa z niewielkim bdem refrakcji i podczas
leczenia jednego rodzaju napicia ulegaj poprawie inne rejony, gdzie wspwystpuje
napicie. Czasem zdarza si, e stany napicia zwizane z takimi chorobami jak katarakta i
jaskra mijaj bez usunicia napi powodujcych bdy refrakcji. Nawet bl, ktry tak czsto
towarzyszy bdom refrakcji nie jest nigdy spowodowany tym samym napiciem, ktre byo
powodem bdw. Niektrzy krtkowidze nie mog czyta bez blu lub poczucia
dyskomfortu, lecz wikszo z nich nie cierpi z powodu tej niedogodnoci. Gdy osoba
dalekowzroczna spoglda na oddalony obiekt dalekowzroczno ulega zmniejszeniu, lecz bl
i dyskomfort moe si powikszy. Jakkolwiek istnieje wiele rnych rodzajw napi,
istnieje tylko jedna metoda leczenia ich wszystkich relaksacja.
Zdrowie oczu zaley od stopnia ukrwienia, za na krenie w wielkiej mierze wywiera
wpyw sposb mylenia. Gdy mylenie pozostaje w normie to znaczy, e nie towarzyszy
mu ekscytacja, czy napicie krenie krwi w mzgu oraz dopyw krwi do nerwu
wzrokowego oraz orodki wzroku w mzgu pozostaj w normie, podobnie jak i sam proces
widzenia. Jeeli mylenie odbiega od normy, zaburzeniu ulega krenie, za dopyw krwi do
orodkw wzroku i nerwu wzrokowego zostaje zmieniony, zdolno widzenia ulega
obnieniu. Moemy wiadomie kreowa myli, ktre zakc krenie i obni ostro
wzroku. Moemy take wiadomie tworzy myli, ktre podtrzymuj krenie w normie,
pomagajc w leczeniu bdw refrakcji i wielu innych chorb oczu. aden bezporednio
skierowany wysiek nie moe usprawni naszego widzenia, ale moemy zrobi to w sposb
poredni poprzez nauk kontrolowania naszych myli.
Moecie nauczy ludzi jak wytworzy bd refrakcji, zeza, jak widzie dwa obrazy
jednego obiektu: jeden ponad drugim, albo obok siebie lub pod kadym podanym ktem, po
prostu dziki nauczeniu ich mylenia w szczeglny sposb. Jeli myli wywoujce
zaburzenia zostan zastpione stanem relaksacji, zez ulegnie zanikowi, podwjne widzenie i
bdy refrakcji zostan skorygowane. Jest to prawdziwe w rwnym stopniu dla wad
istniejcych od dawna, jak i dla wad wywoanych na danie. Stopie ich zaawansowania i
czas trwania nie ma znaczenia, ich wyeliminowanie zostanie osignite tak szybko jak tylko
pacjent bdzie zdolny zreorganizowa si i utrzyma kontrol nad mylami. Kady bd
refrakcji, zez, czy kady inny rodzaj funkcjonalnego zaburzenia wzroku ma przyczyny w
myleniu bdnym sposobie mylenia i rozprasza si tak szybko, jak tylko proces
mylenia ulegnie relaksacji. Najwikszy stopie bdu refrakcji moe zosta skorygowany w
cigu kilku sekund, w tym samym czasie moe znikn zez, za lepota spowodowana
niedowidzeniem moe zosta wyleczona. Jeli stan relaksacji bdzie chwilowy, poprawa
wzroku bdzie chwilowa. Jeli relaksacja bdzie dugotrwaa, poprawa bdzie rwnie trwaa.
Ten stan relaksacji nie moe jednak zosta osignity przez jakikolwiek rodzaj
wysiku. To jest fundamentalna zasada, ktr naley zrozumie. Dopki myli si wiadomie
lub niewiadomie, e zmniejszenie napicia mona osign poprzez inny rodzaj napicia,
dopty wyleczenie bdzie niemoliwe.

ROZDZIA 8
CENTRALNA FIKSACJA
Oko jest miniaturow kamer, w wielu przypadkach dziaajc w taki sam sposb, jak
nieoywiony aparat uywany w fotografii. Jednake pod jednym wzgldem te dwa
instrumenty dzieli olbrzymia rnica. Czuo kliszy fotograficznej jest rwna w kadym jej
miejscu, z drugiej za strony, siatkwka oka posiada punkt maksymalnej czuoci, a kada
inna jej cz proporcjonalnie do oddalenia od tego punktu jest coraz mniej czua. Ten punkt
maksymalnej czuoci nazywa si fovea centralis, czyli dokadnie: doek centralny".
Budowa siatkwki bardzo delikatnej membrany, ktrej grubo waha si od 1,5-3
mm jest bardzo zoona. Skada si z omiu warstw, z ktrych tylko jedna jest zdolna do

odbioru bodcw wzrokowych. Ta warstwa jest pokryta miniaturowymi prcikami, rnymi

w formie i w zrnicowany sposb rozmieszczonymi. W centrum siatkwki znajduje si
niewielkie okrge wzniesienie, znane od zabarwienia jakie przybiera po mierci i czasami
w yciu macula lutea, czyli ta plamka. W centrum, plamki znajduje si fovea, gbokie
wklnicie o ciemnym zabarwieniu. W rodku tego zagbienia nie ma prcikw, za ciaka
stokowe s wyduone i bardzo blisko cinite. Pozostae warstwy siatkwki staj si w tym
miejscu bardzo cieniutkie albo w ogle zanikaj, tak e stoki s pokryte ich ledwie
dostrzegalnym ladem. Poza centrum fovea, stoki staj si grubsze i liczniejsze i s
przemieszane z prcikami, ktrych liczba wzrasta w pobliu granic siatkwki.
Dokadne dziaanie tych prcikw i stokw nie zostao wyjanione, ale jest faktem,
e w centrum fovea, gdzie wszystkie elementy, oprcz stokw i zwizanych z nimi komrek
ulegaj zanikowi, znajduje si miejsce najostrzejszego widzenia. W miar oddalania si od tej
plamki, ostro widzenia gwatownie maleje. Dlatego te oko o wzroku normalnym widzi
tylko cz kadej rzeczy najlepiej, za inne czci gorzej, proporcjonalnie do ich oddalenia
od punktu maksymalnej ostroci. Zmiany powyszego pozwalaj stwierdzi organiczn lub
czynnociow utrat centralnej fiksacji.
Przy normalnym wzroku czuo fovea jest w normie, lecz przy wadach wzroku, bez
wzgldu na ich przyczyny, czuo fovea'y jest obniona, tak e oko widzi rwnie dobrze albo
nawet lepiej innymi partiami siatkwki. Wbrew powszechnym mniemaniom, cz obrazu
dobrze widzianego przy normalnym wzroku jest wyjtkowo maa. Podrczniki podaj, e z
odlegoci dwudziestu stp z pen ostroci mona widzie tylko powierzchni o rednicy
1,2 cm, ale kady kto prbowa z tej odlegoci widzie w caoci mae literki na tablicy
Snella (ktrych rednica moe by nawet mniejsza ni 1,2 cm) natychmiast wykazuje
krtkowzroczno.
Przyczyn dysfunkcji w centrum widzenia jest napicie umysowe, poniewa kady
przypadek nieprawidowej pracy oka, zarwno jego funkcji, jak i wad organicznych, czy si
z umysowym stanem napicia i przez to musi by poczony z utrat centralnej fiksacji.
Jeeli umys znajduje si pod napiciem, oko z reguy staje si mniej lub bardziej lepe. W
pierwszej kolejnoci niewiadome staje si centrum widzenia, czciowo lub cakowicie,
stosownie do stopnia napicia. Jeeli stan napicia jest odpowiednio wysoki, siatkwka moe
by w caoci lub czciowo uszkodzona. Jeeli wystpia wada w centralnym widzeniu i
stao si ono cakowicie lub czciowo niemoliwe, niemoliwe jest dobre widzenie punktu,
na ktry skierowany jest wzrok najlepiej widoczne nie s bynajmniej obiekty widziane na
wprost, poniewa wraliwo siatkwki staa si taka sama we wszystkich jej miejscach lub
(by to lepiej okreli) staa si lepsza w innym obszarze ni w swoim centrum. Z tego powodu
we wszystkich rodzajach wad wzroku, nie mona najlepiej widzie tego na co si aktualnie
patrzy.
Takie uwarunkowanie jest czasami na tyle ekstremalne, e dana osoba moe patrze
tak daleko od ogldanego obiektu, na ile jest to moliwe i dopiero wtedy widzi go na tyle
dobrze, jakby patrzya na na wprost. W przypadku jednej z moich pacjentek posuno si to
do tego stopnia, i moga ona widzie jedynie poprzez krawd siatkwki w pobliu nosa.
Innymi sowy nie moga widzie swoich palcw na wprost twarzy, lecz dopiero wtedy, gdy
znajdoway si na zewntrz od oka. Pacjentka miaa niewielki bd refrakcji wykazujcy (jak
to jest w przypadku kadej wady refrakcji) zewntrzn fiksacj. Napicie, ktre wytworzyo
jedn wad byo jednak rne od stanu napicia bdcego przyczyn drugiej z wad. Pacjentka
bya badana zarwno w Stanach, jak i w Europie przez specjalistw, ktrzy upatrywali
przyczyn jej niedowidzenia w chorobie nerwu wzrokowego lub w mzgu. Przywrcenie
wzroku poprzez relaksacj udowodnio, e choroba bya spowodowana pospolitym napiciem
umysowym.
Nawet niewielka nie-centralna fiksacja, jest na tyle nienaturalna, e moe w rwnym

stopniu spowodowa bl i dyskomfort w cigu kilku sekund przy prbie widzenia obszaru 810 cm2 z odlegoci dwudziestu stp (lub mniejszej), jak i 2 cm2 przy bliskim widzeniu. W
tym samym czasie retinoskop wykae bdy refrakcji. Jeeli taki rodzaj napicia stanie si
nawykiem, doprowadzi do wszelkiego rodzaju zmian chorobowych oka, stajc si rdem
wikszoci kopotw ze wzrokiem zarwno majcych podoe czynnociowe, jak i
organiczne. W stanach przewlekych dyskomfort i bl moe przesta si pojawia i jego
zaistnienie u osoby, ktra zaczyna leczenie moe by znakiem zachcajcym do pracy.
Gdy oko posiada zdolno do centralnej fiksacji, posiada nie tylko nieskazitelny
wzrok, ale jest cigle wypoczte i moe by uywane bez zmczenia przez nieograniczon
ilo czasu. Jest spokojne i otwarte, nie zauwaa si nerwowych porusze, przy patrzeniu na
odlego obydwie osie widzenia s rwnolege. Innymi sowy nie ma miniowych niedomaga. Ten fakt oglnie jest nieznany. Fachowa literatura stwierdza, e niedomagania
miniowe zdarzaj si w oczach o normalnym wzroku, ale ja nigdy nie widziaem takiego
przypadku. Minie twarzy i caego ciaa pozostaj rozlunione i gdy opisywany stan jest
zwyky i naturalny nie ma zmarszczek lub ciemnych podkwek wok oczu. W
przeciwiestwie do tego w wikszoci przypadkw zej fiksacji oko szybko ulega zmczeniu i
ten stan wyraa si napiciem i wysikiem na twarzy. Przy pomocy oftalmoskopu (przyrzdu
za pomoc ktrego obserwuje si wntrze oka), mona stwierdzi, e gaka oczna porusza si
w nieregularnych interwaach z jednej strony na drug, pionowo lub w innych kierunkach. Te
ruchy s czasem na tyle widoczne, e mona je odkry podczas zwykego badania, wykazujc
czasem podobiestwo do oczoplsu. Mona take odnotowa nerwowe poruszenia powiek,
zarwno przy normalnym badaniu, jak i przez delikatne dotknicie powieki przy patrzcym
rwnoczenie drugim oku. Osie widzenia obu oczu nigdy nie s rwnolege, za ich odejcie
od stanu normalnego moe by na tyle znaczce, i bywa przyczyn wytworzenia si zeza.
Zaczerwienione spojwki i krawdzie powiek, zawienie, zmarszczki i cienie wok oczu s
innymi symptomami odrodkowej fiksacji.
Odrodkowa fiksacja jest objawem napicia i jest leczona przez wszystkie metody
zmniejszajce napicie, ale w niektrych przypadkach wyleczenie nastpuje natychmiast po
uzyskaniu zdolnoci wykazania zjawiska centralnej fiksacji w oku.
Podczas dowiadczalnego wykazywania pacjentowi faktu, e nie widzi najlepiej tam
gdzie aktualnie patrzy, ale patrzy tam gdzie jest wystarczajca odlego od punktu, ktry
chciaby zobaczy i e patrzc bezporednio na punkt podany widzi go gorzej, pacjent w
pewnym stopniu staje si zdolny do zredukowania odlegoci dzielcej go od punktu
podanego patrzenia i miejsca faktycznego skierowania wzroku, a do chwili gdy moe
bezporednio widzie szczyt maej litery wyranie, za jej d gorzej lub patrzc na d litery
widzie jej szczyt gorzej.
Im mniejsza jest litera ogldana w ten sposb lub im mniejsza jest odlego, z jakiej
pacjent patrzy na fragment litery widzc pozosta jej cz niewyranie, tym wikszy jest
stopie relaksacji i tym lepszy wzrok. Gdy ju moemy patrze na d litery i widzie gorzej
jej szczyt lub patrze na szczyt i widzie jej d gorzej, osigamy moliwo widzenia litery
doskonale czarnej i wyranej. Pocztkowo taki stopie widzenia bdzie si pojawia jedynie
w przebyskach: litera pojawi si wyranie na moment po czym rozpynie si. Ale stopniowo
dziki cigym wiczeniom centralna fiksacja stanie si nawykiem.
Wikszo ludzi patrzc na d wielkiego C na tablicy Snella z atwoci widzi szczyt
litery gorzej, ale w nielicznych przypadkach nie tylko jest to niewykonalne, ale rwnie
niemoliwe staje si odnalezienie takiej odlegoci, z ktrej byyby widoczne najwiksze
litery. Te ekstremalne przypadki wymagaj czasami specjalnego potraktowania. Po pierwsze
trzeba pokaza takim osobom, e wcale nie widz najlepiej w momencie, wpatrywania si w
punkt (liter), a potem pomc im widzie dany obiekt gorzej w momencie, gdy patrz obok
niego, ni w chwili gdy na spogldaj bezporednio. Pomocne okazao si uycie silnego

wiata, jako jednego z punktw fiksacji lub dwch wiate oddalonych o pi lub dziesi
stp. Osoba patrzca z poza wiata, bdzie moga z atwoci widzie je jako mniej jasne, ni
w procesie niewyranego widzenia czarnej litery przy patrzeniu obok niej. W nastpstwie
tego stanie si atwiejsze gorsze widzenie litery przy patrzeniu nie na wprost" niej. W
poniej przedstawionym przypadku ta metoda zostaa z powodzeniem zastosowana.
Kobieta o wzroku 3/200 relacjonowaa, e widzi wielkie C lepiej patrzc na punkt o
kilka stp w bok, ni bezporednio na C. Zwracaa uwag na to, e przy tym sposobie
patrzenia jej oczy szybko staj si zmczone, a ostro widzenia pogarsza si. Zostaa
poproszona o patrzenie na jasny obiekt okoo trzech stp od tablicy i to przycigno jej
uwag w takim stopniu, e bya zdolna widzie wielk liter gorzej, po czym moga popatrze
z powrotem na liter i widzie j lepiej. Przekonaa si, e moe robi jedn z dwch rzeczy:
patrze obok i widzie liter lepiej ni robia to wczeniej, albo patrze obok i widzie j
gorzej. Nastpnie nauczya si widzie gorzej litery przy spogldaniu obok nich na odlego
trzech stp. Pniej moga sukcesywnie skraca dystans do dwch stp, jednej, pitnastu
centymetrw, przy postpujcej poprawie widzenia. W kocu moga patrze na d litery
widzc gorzej jej szczyt lub patrze na szczyt widzc d litery gorzej. Dziki wiczeniom
staa si zdolna do patrzenia w ten sam sposb na mae litery, a w kocu czytaa lini
dziesitek (linia liter normalnie odczytywana z odlegoci dziesiciu stp) z dwudziestu stp.
T sam metod uzyskaa zdolno czytania czcionek o rozmiarze 5 pt, pocztkowo z
odlegoci trzydziestu cm, a pniej z siedmiu i p cm. Wycznie dziki tym prostym
rodkom uzyskaa moliwo lepszego widzenia tego na co patrzya.
Najwyszy stopie odrodkowej fiksacji ma miejsce w przypadkach wysokiego
stopnia krtkowzrocznoci. Poniewa w tych przypadkach najlepsze widzenie ma miejsce
przy bliskich odlegociach to najlepsze wyniki uzyskuje si poprzez praktyk gorszego
widzenia" na t odlego. Odlego ulega stopniowo powikszeniu, a staje si moliwe
robienie tych wicze z odlegoci dwudziestu stp. Jedna z moich pacjentek majca du
wad bliskowzrocznoci, relacjonowaa, e im dalej patrzy od rda elektrycznego wiata,
tym lepiej je widzi, ale dziki naprzemiennemu patrzeniu na wiato z bliska oraz patrzeniu z
dala od niego, w krtkim czasie uzyskaa zdolno wyraniejszego widzenia przy patrzeniu
bezporednim na wprost, ni przy spogldaniu obok. Pniej moga powtarza to wiczenie z
odlegoci dwudziestu stp i wwczas dowiadczya ogromnego poczucia ulgi. Jak
powiedziaa: nie ma sw, ktre mogyby dostatecznie opisa to uczucie. Kady nerw
wydawa si by zrelaksowany, a uczucie komfortu i rozlunienia wypenio jej cae ciao.
Wkrtce potem nastpi szybki postp. W krtkim czasie posiada umiejtno patrzenia na
cz najmniejszych literek tablicy Snella, przy jednoczesnym gorszym widzeniu reszty, a
nastpnie moga czyta litery z odlegoci dwudziestu stp.
Na podobnej zasadzie na jakiej poparzone dziecko boi si ognia, niektre osoby
korzystaj ze wiadomego wiczenia gorszego widzenia".
Dziki zdobytej wiedzy o tym w jaki sposb powstay ich wady wzroku, w sposb
wiadomy unikaj niewiadomego napicia, ktre spowodowao te wady. Gdy stopie
odrodkowej fiksacji nie jest na tyle wielki, eby nie mg ulec powikszeniu, to z powodu
nabytej wiedzy o tym, jak mona j powiksza. Gdy kto wiadomie pogarsza swj wzrok i
powoduje dyskomfort, a nawet bl, poprzez usiowanie zobaczenia wielkiego C lub caej linii
liter rwnie dobrze w tym samym czasie, poprzez to uzyskuje wiksz zdolno do
skorygowania niewiadomego wysiku oka skierowanego na prb widzenia wszystkich
czci maej powierzchni wyranie i jednoczenie zarazem.
Podczas nauki dobrego widzenia obiektu na ktry si patrzy, z reguy najbardziej
przydatne jest mylenie o punkcie nie obserwowanym bezporednio, jako o miejscu
widzianym mniej wyranie, zamiast mylenia o obiekcie, ktry chcemy widzie najlepiej,
gdy przy tym drugim sposobie mylenia, w wikszoci przypadkw pojawia si tendencja

powikszania si stanu napicia, w ktrym oko ju pracuje. Tylko wtedy cz obiektu moe
by widziana dobrze, gdy umys zgodzi si widzie wikszo tego obiektu niewyranie.
Wraz z powikszajcym si stopniem relaksacji powiksza si powierzchnia gorzej widzianej
czci obrazu, a do momentu gdy najlepiej widziana cz stanie si zaledwie punktem.
Ograniczenia widzenia zale od stopnia centralnej fiksacji. Widzc wszystkie litery
tak samo, kto moe by zdolny do odczytania znaku z odlegoci p mili, ale jeli pomyli
e moe zobaczy jedn liter najlepiej, stanie si zdolny do odczytania maych literek,
ktrych istnienia nie podejrzewa. Nadzwyczajny wzrok dzikich ludzi, ktrzy mog widzie
nagim okiem obiekty, do zauwaenia ktrych wikszo cywilizowanych ludzi potrzebuje
teleskopw jest spraw centralnej fiksacji. Niektrzy potrafi widzie piercienie Saturna lub
ksiyce Jowisza goym okiem. Nie wynika to w adnym stopniu z nadzwyczajnej budowy
ich oczu, ale z faktu e osignli wyszy stopie centralnej fiksacji, ni wikszo
cywilizowanych ludzi.
Gdy oko osiga centraln fiksacj zanikaj nie tylko wszystkie bdy refrakcji i
zaburzenia czynnociowe, lecz take zostaje wyleczonych wiele zaburze organicznych. Nie
jestem w stanie wyznaczy ogranicze tych leczniczych moliwoci. Nie chciabym tutaj
wyrokowa, e jaskra, katarakta w stadium pocztkowym oraz syfilityczne zapalenie
tczwki mogyby zosta wyeliminowane za pomoc centralnej fiksacji, ale jest faktem, e te
choroby zanikay z chwil osignicia centralnej fiksacji. Poprawa bya czsto widoczna ju
po kilku minutach i w niektrych przypadkach okazywaa si trwaa. Jednake trwaa
poprawa wymaga znacznie przeduonego leczenia. Wszelkiego rodzaju stany zapalne,
wczajc w to zapalenie rogwki, tczwki, spojwki, rnych warstw gaki ocznej, a nawet
nerwu wzrokowego, ulegay poprawie dziki centralnej fiksacji, gdy inne metody wczeniej
zawiody. Infekcje, jak rwnie choroby spowodowane zatruciem biakowym, durem
brzusznym, gryp, syfilisem, rzeczk take wykazyway popraw dziki centralnej fiksacji.
Nawet w przypadku dostania si ciaa obcego do oka, dopki utrzymywana jest centralna
fiksacja, nie wystpuje zaczerwienienie oraz bl.
Poniewa centralna fiksacja nie jest moliwa bez kontroli umysu, centralna fiksacja
oka oznacza rwnie centraln fiksacj umysu. To take oznacza zdrowie we wszystkich
partiach ciaa, gdy wszystkie czynnoci organizmu czowieka zale od umysu. Nie tylko
wzrok, lecz take wszystkie inne zmysy dotyk, smak, such i wch korzystaj z
poytkw centralnej fiksacji. Wszystkie yciowe procesy trawienie, przyswajanie,
wydalanie ulegaj poprawie i usprawnieniu. Ustpuj czynnociowe i organiczne objawy
chorb. Znacznie wzrasta sprawno umysu. Zaobserwowane dotychczas korzyci osignite
dziki centralnej fiksacji s, krtko mwic, na tyle due i liczne, e winny sta si
przedmiotem dalszych bada.

ROZDZIA 9
PALMING
Wszystkie metody zmierzajce do wykorzenienia bdw refrakcji s po prostu
rnymi sposobami osigania stanu relaksacji, przy czym wikszo ludzi uwaa, e
najatwiej osign taki stan przy zamknitych oczach. Z reguy zmniejsza si wwczas
napicie wystpujce przy patrzeniu co w takich przypadkach powoduje chwilow lub duej
trwajc popraw widzenia.
Wikszo ludzi dowiadczy korzyci dziki zwykemu zamkniciu oczu i z
naprzemiennym pozostawaniem w tym stanie przez kilka minut (lub duej) oraz otwieraniem
oczu i patrzeniem na tablic przez sekund (lub krcej).
Z reguy w bardzo krtkim czasie odnotowuje si przebyski polepszonego widzenia.
Niektrzy, przy zastosowaniu tych rodkw, chwilowo odzyskuj niemal normalne widzenie,
za czasami w rzadkich przypadkach, uzyskiwana bya cakowita poprawa w czasie krtszym
od jednej godziny.

Jednake przez zamknite powieki dociera do oka cz wiata, za stan znacznie

wikszej relaksacji moe by osignity poprzez wyeliminowanie dopywu wiata. Dokonuje
si tego poprzez zasonicie oczu rodkiem doni (palce krzyuj si na czole), tak aby
unikn nacisku na gaki oczne. Ta praktyka nazwana przeze mnie palming", jest tak
skuteczna w zmniejszaniu stanu napicia, e wszyscy czasami j stosujemy i dziki niej
wikszo ludzi potrafi osign podany stopie relaksacji.
Ale nawet z zamknitymi i cakowicie zasonitymi przed wiatem oczami, orodki
wzroku w mzgu mog by nadal zaburzone, oko nadal moe by pod wpywem napicia i
zamiast widoku niewyobraalnie czarnego pola, kompletnej czerni, jaka powinna by
normalnie widoczna, gdy nerw wzrokowy nie jest poddawany dziaaniu promieni wietlnych,
dana osoba bdzie widzie iluzje wiate i kolorw przebiegajcych we wszystkich
kierunkach od niedoskonaej czerni (odcienia szaroci) do kalejdoskopu przejawie tak
ywych obrazw, e wydajcych si jak faktycznie widziane oczami. Z reguy im gorsza
wada wzroku, tym liczniejsze, ywe i duej trwajce s te pojawiajce si obrazy. Jednak
niektre osoby o bardzo zym wzroku bardzo szybko zdrowiej, poniewa potrafi niemal
doskonale robi palming" od samego pocztku. Zaburzenia umysu czy ciaa, takie jak:
zmczenie, gd, gniew, zmartwienia czy depresja take przyczyniaj si do gorszej jakoci
widzenia czerni podczas palmingu. Czsto pacjenci, ktrzy w normalnych warunkach potrafi
dobrze widzie czer, pod wpywem blu lub choroby staj si do tego niezdolni.
Zobaczenie doskonaej czerni moliwe jest tylko przy pomocy zrelaksowanego
umysu i jest niemoliwe dopki wystpuje wada wzroku, ale niektrzy mog bez trudu
przybliy si do czerni w takim stopniu, w jakim ulega poprawie ich wzrok i o ile poprawie
ulegnie wzrok o tyle wzronie gbia widzianej czerni. Osoby, ktrym nie udaje si zobaczy
nawet w przyblieniu czerni podczas palmingu, stwierdzaj, e zamiast czarnego pola widz
smugi lub przepywajce oboki szaroci, byski wiata, czerwone, niebieskie, zielone, te,
itd. plamy. Czasami zamiast nieruchomej czerni widziane s przepywajce poprzez pole
widzenia czarne chmury. W innych przypadkach czer pojawia si na kilka sekund, a potem
zastpowana jest przez inny kolor. Zrnicowanie wrae wzrokowych obserwowanych u
osb, ktre nie widz dobrze czerni jest bardzo liczne i czasami kuriozalne.
Niektrzy byli pod takim wraeniem pojawiajcych si kolorw, e nie mona byo
ich przekona, e w rzeczywistoci wcale nie wystpoway i nie mogli widzie ich swoimi
oczami. Jeeli inne osoby przy zamknitych i zasonitych oczach widziay jasne wiata czy
kolory, ci pierwsi dopuszczali moliwo, i te zjawiska mog by iluzjami, ale gdy sami
powtarzali wiczenie nadal twierdzili, e postrzegaj rzeczywisto, poniewa nie
kontrolowali swojej wyobrani.
W tych najtrudniejszych przypadkach dobrze wykonywany palming czy si z
praktyk wszystkich metod poprawy wzroku opisanych w innych rozdziaach. Z przyczyn,
ktre bd opisane w nastpnym rozdziale, dla wikszoci tego typu osb wielce korzystne
moe by przypominanie sobie czarnego obiektu. Z odlegoci, z ktrej kolor jest najlepiej
widoczny, powinni patrze na taki obiekt, zamkn oczy i zapamita kolor, po czym
powtarza do czasu, gdy pami nie zrwna si ze wzrokiem.
Nastpnie, utrzymujc czer w pamici, powinni w sposb ju opisany zakry domi
zamknite oczy. Jeeli pami czerni jest dobra, caa widziana" przestrze bdzie czarna.
Jeeli tak si nie stao lub nastpiy zmiany w obrazie czerni, naley otworzy oczy i spojrze
na czarny obiekt od nowa.
Dziki tej metodzie wiele osb uzyskuje niemal doskona zdolno widzenia czerni w
krtkim czasie, ale sporo spord nich, nawet ci, ktrych wzrok nie jest bardzo zy, ma
ogromne trudnoci w staym utrzymywaniu takiego stanu. Nie mogc utrzyma w pamici
czerni duej ni przez trzy do piciu sekund, nie potrafi rwnie duej jej widzie. Takim
osobom pomaga centralna fiksacja. Mogc zobaczy pewn cz obiektu jako ciemniejsz

od caoci, staj si zdolni do zapamitania maej powierzchni przez duszy czas, ni byoby
to moliwe dla wikszej i dziki temu s w stanie widzie czer przez duszy okres czasu.
Przydatne jest take umysowe przesuwanie uwagi (zob. rozdz. 12) z jednego czarnego
obiektu na drugi lub z jednej jego czci na inn.
Niemoliwe jest widzenie, pamitanie, czy wyobraanie sobie czegokolwiek nawet
przez czas jednej sekundy, bez przesuwania uwagi z jednej czci na inn lub na inny obiekt i
powrt uwagi. Prby statycznego postrzegania zawsze spowoduj napicia. Ci, ktrzy sdz,
e w sposb cigy pamitaj czarny obiekt, w sposb niewiadomy porwnuj go z czym
mniej czarnym lub nieustannie zmieniaj jego zabarwienie i pooenie. Nawet takiej prostej
rzeczy jak kropka nie da si utrzyma w pamici jako nieruchomej i doskonale czarnej, przez
okres duszy od jednej czci sekundy.
Jeeli zmiana uwagi nie dokonuje si niewiadomie, trzeba j wywoa w sposb
wiadomy. Na przykad przypomina sobie czarny kapelusz, czarny but, czarn aksamitn
sukienk, czarn pluszow zason, fad w czarnej sukni lub zasonie, zatrzymujc kad z
tych rzeczy w pamici nie duej, ni przez jedn sekund. Dla wielu osb korzystne okazao
si przypominanie sobie wszystkich doskonale czarnych liter alfabetu po kolei. Inni
preferowali przesuwanie si z jednego maego obiektu, takiego jak kropka, na inny lub
bujanie" takim obiektem w sposb, jaki bdzie opisany pniej (zob. rozdz. 12).
Nastpujca metoda w kilku przypadkach wykazaa du przydatno. Gdy kto widzi
co, co uwaa za doskonale czarne, niech w wyobrani pooy na tym tle kawaek biaej
kredy, za na tej kredzie liter F rwnie czarn jak otoczenie. Wkrtce cae pole stanie si
rwnie czarne, jak najczarniejsza cz litery F. To wiczenie moe by powtarzane wiele
razy, a do trwaej poprawy stopnia zaczernienia pola.
Niemoliwa jest pami doskonaej czerni bez uprzedniego jej zobaczenia. Jeeli kto
widzia j w sposb niedoskonay, najlepsze co moe zrobi, to pamita j w ten sposb. Bez
wyjtku wszyscy, ktrzy potrafi odczyta czcionk 5 pt z bliska, bez wzgldu na to, jak
wielka jest ich krtkowzroczno lub jak wielkie mog by zmiany chorobowe wewntrz oka,
s w stanie lepiej widzie czer z zamknitymi i zasonitymi oczami od osb z
dalekowzrocznoci lub z astygmatyzmem. Wynika to z tego, e krtkowzroczni
niedowidzcy nawet na blisk odlego, widz z bliska lepiej, ni osoby dalekowzroczne, czy
astygmatycy na jakikolwiek dystans. Jednake osoby o wysokim stopniu krtkowzrocznoci
maj czsto kopoty z palmingiem, nie potrafi wizualizowa czerni duej ni jedn, dwie
sekundy nie tyle z tego powodu, i nie potrafi dobrze widzie czerni, ile z powodu wysiku,
jaki wkadaj w proces widzenia.
Wszystkie pozostae choroby oka powodujce niedostatecznie dobre widzenie czerni,
powoduj trudnoci przy palmingu. W niektrych przypadkach kolor czarny nigdy nie jest
widziany jako czarny, lecz pojawia si szary, ty, brzowy lub nawet jasno czerwony. W
takich przypadkach lepiej jest poprawia wzrok innymi metodami, ktre zostan opisane
pniej, przed podjciem prb palmingu. Z reguy osoby niewidome maj wiksze trudnoci z
widzeniem" czerni, ni osoby widzce, lecz mog si wspomaga przypominaniem sobie
znajomych przedmiotw widzianych przed utrat wzroku. Niewidomy malarz, ktry przy
pierwszych prbach palmingu wci widzia" kolor szary, w kocu zobaczy czer przy
pomocy przypominania sobie czarnej farby. Nie mia w ogle percepcji wiata i straszliwie
cierpia, lecz z chwil po jawienia si percepcji czerni bl rozproszy si, za po otwarciu
oczu zobaczy wiato.
Nawet niezbyt dobra pami czarnego koloru jest uyteczna, gdy z jej pomoc mona
widzie i wizualizowa coraz gbsz czer, a to powoduje stopniow popraw wzroku.
Popatrz na liter na tablicy Snella z takiej odlegoci, z ktrej najlepiej widzisz kolor,
nastpnie zamknij oczy i zapamitaj obraz. Jeeli palming powoduje u ciebie relaksacj, to
stanie si moliwe wyobraenie gbszego odcienia czerni ni ten widziany uprzednio. Zatem

mona sobie wyobrazi cigy proces pogbiania si czerni i ten stopie pogbionej czerni
moe by w nastpstwie przeoony" na liter umieszczon na tablicy. Dziki pogbianiu i
kontynuacji tego wiczenia, czasami jest uzyskiwane w bardzo krtkim czasie doskonae
widzenie czerni, a co za tym idzie doskonay wzrok. Im glebszy jest odcie czerni
wyobraony przy zamknitych oczach, tym atwiej mona go sobie przypomnie podczas
spogldania na litery tablicy Snel-la.
Im duej trwa palming, tym wikszy wytwarza si stan relaksacji i tym ciemniejszy
jest odcie czerni, zarwno pamitanej, jak i widzianej. Naley jednak zaznaczy, e niektre
osoby mog wykonywa poprawnie palming przez krtki okres czasu, lecz przy zbyt dugim
wykonywaniu wiczenia zaczynaj odczuwa napicie.
Nie mona jednak tutaj osign sukcesu poprzez wysiek lub przez usiowanie
skoncentrowania si" na czerni. Zwyczaj owe rozumienie koncentracji oznacza czynienie lub
mylenie tylko o jednej rzeczy w tym wypadku jest to niemoliwe, a pragnienie
osignicia niemoliwego powoduje napicie, ktre niweczy cay efekt. Umys czowieka nie
potrafi myle tylko o jednej rzeczy. Moe myle w wikszym stopniu o jednej rzeczy, ni o
innych i wtedy pozostaje w stanie wypoczynku, ale nie moe myle tylko o jednej rzeczy.
Pewna kobieta, ktra chciaa widzie tylko czer, usiujc zignorowa kalejdoskop kolorw,
ktry wkracza w jej pole widzenia, stwarzaa coraz gorsz sytuacj w miar nasilania prb
usunicia kolorw. W kocu doprowadzio to do takiego napicia, e musiaa odda si pod
opiek lekarsk, zanim moga podj na nowo wiczenia. Zaleciem tej kobiecie przerwanie
palmingu i przy otwartych oczach przypominanie sobie, tak wielkiej liczby kolorw, jak tylko
jest to moliwe, przy moliwie doskonaym zapamitywaniu kadego z nich. W ten sposb,
biorc byka za rogi, poprzez wiadome doprowadzenie umysu do bdzenia" wikszego, ni
w stanie niewiadomym, uzyskaa zdolno do krtkotrwaego palmingu.
Niektre szczeglne obiekty mog by atwiejsze do zapamitania od innych. U wielu
osb czarne futro byo optymalnym przykadem, podobnie jak czarny aksamit, jedwab,
popelina, atrament, litery na tablicy Snella. Bliskie danej osobie przedmioty s atwiejsze do
przypomnienia, ni rzeczy nieznane. Pewna krawcowa wyobraaa sobie kawaek czarnego
jedwabiu, jako najbardziej czarny obiekt z moliwych do przypomnienia. Jeeli przed
palmingiem ogldane s czarne litery, pacjent z reguy w rwnym stopniu pamita czer liter,
jak i biae to. Jeli utrzyma przez kilka sekund w pamici czer, to zwykle cae to i pole
widzenia staje si czarne.
Z drugiej strony ludzie czsto mwi, e pamitaj czer doskonale, chocia wcale nie
dzieje si tak naprawd. Trudno powiedzie, czy jest to wpyw palmingu na proces widzenia.
Jeeli nie odnotowuje si w takich przypadkach poprawy widzenia po otwarciu oczu, mona
to wykaza przybliajc czer do oczu niezbyt dobrze pamitajcego j pacjenta.
Chocia z reguy najatwiejszym kolorem do zapamitania jest kolor czarny (z
przyczyn, ktre bd wyjanione w nastpnym rozdziale), czasami w przypadku niemonoci
wyobraenia sobie czerni stosuje si z powodzeniem nastpujc metod. Przypomnij sobie
gam kolorw jasno czerwony, ty, zielony, niebieski, purpurowy, a zwaszcza biay
wszystkie w moliwie najbardziej intensywnych odcieniach. Nie zatrzymuj na adnym z nich
uwagi na czas duszy ni jedna sekunda. wicz tak przez pi do dziesiciu minut. Nastpnie
wyobra sobie moliwie najbardziej biay kawaek kredy o rednicy ok. jednego centymetra.
Zauwa kolor ta. Z reguy bdzie to odcie czerni. Jeeli tak si stao, sprawd czy jest
moliwe przypomnienie sobie czegokolwiek bardziej czarnego lub zobaczenie czego
bardziej czarnego z otwartymi oczami. We wszystkich przypadkach, gdzie jest zapamitana
biaa kreda w doskonay sposb, to bdzie na tyle czarne, e stanie si niemoliwe
przypomnienie sobie przy zamknitych oczach lub zobaczenie czego czarniejszego po ich
otwarciu.
Dobrze wykonany palming jest jedn z najlepszych, spord znanych mi metod,

bezpiecznej relaksacji caego ukadu nerwowego, wcznie z nerwami odpowiedzialnymi za

wzrok. Gdy w ten sposb uda si osign doskonay stan relaksacji, co zostaje wykazane
poprzez zdolno do zobaczenia doskonaej czerni, dziki pozostawaniu w tym stanie
(relaksacji) przy oczach otwartych, wzrok danej osoby ulega trwaej poprawie. Rwnoczenie
bl oczu i gowy, a nawet w innych czciach ciaa zanika cakowicie. Przy niszym poziomie
relaksacji, wikszo pozytywnych efektw ulega rozproszeniu po otwarciu oczu, za
uzyskany stopie poprawy nie utrzymuje si stale. Innymi sowy: im wikszy jest poziom
osignitej poprzez palming relaksacji, tym bardziej i tym duej utrzymuje si po otwarciu
oczu. Jeli udao ci si wykona palming w sposb doskonay bdziesz w stanie utrzyma
osignity stan relaksacji po otwarciu oczu i nie utraci go. Przy (jeszcze) niedoskonaym
palmingu, uda ci si zaobserwowa jedynie cz uzyskanych korzyci (po otwarciu oczu), na
krtko czasami tylko przez kilka chwil. Nawet najmniejszy stopie relaksacji jest
przydatny, gdy dziki niemu mona osign coraz wiksz jej gbi.
Naley pogratulowa osobom, ktrym udawao si skutecznie stosowa palming od
samego pocztku, poniewa zawsze podlegali bardzo szybkiemu wyleczeniu. Bardzo
spektakularnym przykadem jest przypadek blisko siedemdziesicioletniego mczyzny, u
ktrego wystpowaa zoona dalekowzroczno, astygmatyzm i starczowzroczno,
dodatkowo skomplikowana przez pocztkowe stadium katarakty. Ten mczyzna od z gr
czterdziestu lat uywa okularw do dali, za od lat dwudziestu stosowa take okulary do
czytania. Z powodu zmtnienia soczewek sta si niezdolny do wykonywania swojej pracy
nawet z pomoc okularw, za inni lekarze nie dawali mu adnej nadziei na popraw jego
stanu za wyjtkiem operacji. Gdy stwierdzi, e palming mu pomaga, zapyta:
Czy mona wiczy za duo?"
Nie" odpowiedziaem palming jest po prostu odpoczynkiem dla oczu i nie
mona sprawi, aby oczy byy za bardzo wypoczte".
Kilka dni pniej powrci i powiedzia:
Doktorze, to byo nudne, strasznie nudne, ale zrobiem to".
Co byo nudne?" zapytaem.
Palming" odpowiedzia wiczyem bez przerwy przez dwadziecia godzin".
Przecie nie mg Pan tego robi przez dwadziecia godzin bez przerwy"
odrzekem niedowierzajco musia Pan robi przerwy na posiki".
Wtedy opowiedzia mi, e od czwartej rano a do pnocy nic nie jad, jedynie pi
due iloci wody i praktycznie cay czas powici na robienie palmingu. Jak powiedzia,
musiao to by rzeczywicie nudne, ale zarazem warte tego wysiku". Gdy patrzy na tablic
Snella bez okularw, odczytywa doln lini liter z odlegoci dwudziestu stp. Potrafi take
odczyta z odlegoci pitnastu centymetrw tekst zoony piciopunktow czcionk.
Znacznemu zmniejszeniu ulego zmtnienie soczewek, za w ich centrum rozproszyo si
cakowicie. Dwa lata pniej stan wzroku tego pacjenta nie uleg zmianie.
Jakkolwiek palming pomaga wikszoci osb, to pewna mniejszo jest niezdolna do
zobaczenia czerni i prba relaksacji osigana w ten sposb powoduje jedynie wzrost napicia.
Poprzez zastosowanie rnych metod wymienionych w tym rozdziale, w wikszoci
przypadkw mona zachci pacjentw do skutecznego palmingu, lecz gdy dowiadczane
trudnoci s zbyt wielkie, z reguy lepszym i szybszym rozwizaniem bdzie odstawienie tej
metody do czasu, gdy wzrok nie ulegnie poprawie poprzez zastosowanie innych rodkw.
Niektrzy staj si wwczas zdolni do widzenia czerni podczas palmingu, ale inni odnosz
sukces dopiero po wyleczeniu wzroku.

ROZDZIA 10
POMOC PAMICI W PROCESIE WIDZENIA
Umys znajduje si zawsze w stanie doskonaej relaksacji w chwili, gdy jest zdolny do
doskonaego przypomnienia sobie jakiegokolwiek wraenia zmysowego. Gdy oczy s

otwarte wzrok odnajduje stan normy (ostrego widzenia), jeeli si je zamknie i zakryje tak
aby wykluczy dostp wiata, mona zobaczy doskonale czarne pole czyli absolutne nic.
Jeeli potrafisz perfekcyjnie przypomnie sobie tykanie zegara lub zapach, czy smak, twj
umys znajduje si w stanie wypoczynku przy zakrytych i zamknitych oczach zobaczysz
doskona czer. Jeeli twoja pami zmysu dotyku bdzie rwna temu, co odczuwasz w
rzeczywistoci, po odciciu rda wiata do twoich oczu nie bdziesz widzia niczego
oprcz czerni. Jeli potrafisz znakomicie przypomnie sobie, przy zamknitych i zasonitych
oczach, brzmienie utworu muzycznego, nie zobaczysz nic ponad doskona czer.
Ale w przypadku kadego z tych zjawisk nie atwo jest sprawdzi poprawno
pamici, co take ma odniesienie dla kolorw innych ni czarny. Wszystkie inne kolory,
wczajc w to biay, zmieniaj si w zalenoci od iloci wiata, jakie na nie pada i s
jedynie na tyle dobrze widoczne, jak to jest moliwe dla normalnego oka, ktre je postrzega.
Lecz jeli wzrok jest w normie, czarny jest tylko czarnym, zarwno w przymionym, jak i w
penym wietle. Jest rwnie czarny zarwno z bliska, jak i z daleka, maa powierzchnia jest
rwnie czarna, jak dua, a nawet faktycznie wydaje si czarniejsza. (Czarny jest ponadto
znacznie bardziej czytelny ni jakikolwiek inny kolor, nie ma nic czarniejszego od farby
drukarskiej, jest przy tym najbardziej rozpowszechniony.) Dlatego te, poprzez pami koloru
czarnego zyskujemy moliwo pomiaru wasnego stopnia relaksacji. Jeeli moemy
przypomnie sobie czer niemal doskona, nasz poziom relaksacji jest prawie doskonay.
Jeeli kto wcale nie moe sobie wyobrazi czerni, jego stan relaksacji jest bardzo saby lub
prawie aden.
Te fakty mona z atwoci udowodni dziki zastosowaniu symultanicznej
retinoskopii. Absolutnie doskonaa pami jest niezmiernie rzadka, na tyle rzadka, e mona
nie bra jej pod uwag, ale niemal doskonaa pami, ktr moglibymy nazwa norm, moe
by osignita przez kadego pod pewnymi warunkami. Przy tego rodzaju pamici koloru
czarnego retinoskop wykazuje, e wszystkie bdy refrakcji ulegy korekcji. Przy pamici
poniej normy, ten stan zostanie wykazany w oku. Jeeli bdzie podlega wahaniom, cie
retinoskopu take bdzie podlega fluktuacjom.
Wyniki bada retinoskopem s w rzeczywistoci bardziej wiarygodne od zezna
pacjentw. Czsto pacjenci owiadczaj i mocno wierz w to, e wizualizuj doskona czer
lub jej odcie okrelony przez nas jako norma, podczas gdy retinoskop wykazywa bd
refrakcji. Fakt, e pami w takich przypadkach nie jest rwna zmysowi wzroku mona
wykaza poprzez przyblianie tablicy Snella do takiej odlegoci, z ktrej czarne litery bd
widziane najlepiej. Osoba czytajca atwo moe zademonstrowa, e w warunkach napicia
oczu i umysu nie sposb wyobrazi sobie koloru w sposb perfekcyjny, gdy dochodzi do
tego wiadomy wysiek widzenia poczony z wpatrywaniem si, czciowym zamkniciem
oczu, marszczeniem brwi lub rwnoczesn prb zobaczenia wszystkich liter w danej linii
naraz. W takich warunkach okae si, e przypominanie koloru jest niemoliwe lub jest
wycznie czstkowe.
Rnica w stopniu wady wzroku, pomidzy oczami danej osoby, moe by dokadnie
zmierzona dugoci czasu zapamitania czarnej kropki przy patrzeniu na tablic Snella
obydwoma oczami, a nastpnie z zamknitym lepiej widzcym okiem. Osoba o normalnym
wzroku w prawym oku i poowie normalnej wizji w oku lewym, patrzc na tablic testow
obydwoma oczami moe zapamita kropk nieprzerwanie przez dwadziecia sekund, po
zamkniciu lepszego oka zdolno zapamitania kropki ograniczy si do dziesiciu sekund.
Osoba o poowie normalnej wizji w oku prawym i wierci normalnej wizji w oku lewym
moe zapamita kropk przez dwadziecia sekund przy obu otwartych oczach i tylko sze
sekund z zamknitym lepszym okiem. Trzecia osoba o normalnym wzroku w prawym oku
oraz jedn dziesit normalnej wizji w oku lewym, moga zapamita kropk przez
dwadziecia sekund przy otwartych oczach i tylko przez dwie sekundy przy zamknitym

lepszym oku. Innymi sowy, jeeli prawe oko jest lepsze od lewego, pami jest
lepsza przy otwartym prawym oku, ni przy otwartym lewym, zrnicowanie jest
wprost proporcjonalne do rnicy w wadzie wzroku pomidzy oczami.
Zwizek pomidzy relaksacj i pamici ma ogromne znaczenie praktyczne w
leczeniu zmian czynnociowych oka. Wraenia zmysowe dochodzce do oka z umysu
dostarczaj bardzo mao informacji o stanie ich napicia, cho przecie ten stan napicia jest
przyczyn cierpienia. Ale dziki sposobom umoliwiajcym zapamitywanie czarnego koloru
pacjent zawsze moe wiedzie, czy jest pod wpywem napicia, czy te nie i dziki temu
moe zapobiega okolicznociom, ktre powoduj stres. Bez wzgldu na rodzaj uywanej
metody poprawy wzroku zawsze doradzam pacjentom, aby utrzymywali w pamici may
obraz zaczernionej powierzchni, jak np. kropka, by dziki temu mogli rozpozna i unikn
okolicznoci powodujcych stan napicia. W niektrych przypadkach wycznie dziki tym
sposobom, w bardzo krtkim okresie czasu uzyskano cakowite wyleczenie. Jedn z zalet tej
metody jest to, e nie wymaga ona tablic, oraz e bez wzgldu na por dnia, czy nocy oraz
niezalenie od wykonywanej czynnoci, zawsze mona stworzy warunki pozwalajce
doskonale przypomnie sobie obraz czarnej kropki.
Stan umysu w jakim moe by skutecznie wizualizowana czarna kropka, nie moe
by osignity przez jakikolwiek rodzaj wysiku. Pami nie moe by wynikiem relaksacji,
lecz musi by przez ni poprzedzona. Jest osigana tylko w chwilach relaksu i utrzymuje si
na tyle dugo, na ile nie maj wpywu przyczyny powodujce stan napicia, ale nie mona w
peni wyjani jak to si dzieje, podobnie jak wielu innych do koca nie wytumaczalnych
zjawisk psychologicznych. Wiemy tylko tyle, e w pewnych uwarunkowaniach ktre
mona nazwa sprzyjajcymi stopie relaksacji jest wystarczajcy dla przypomnienia wizji
czarnej kropki, a take to, e poprzez cige poszukiwanie takich okolicznoci, chory staje si
zdolny do pogbienia stopnia relaksacji oraz przeduenia czasu jej trwania, tak e na koniec
jest zdolny do przebywania w tym stanie take w niesprzyjajcych warunkach.
Dla wikszoci ludzi, palming stwarza najbardziej sprzyjajce warunki dla
przypominania sobie czerni. Gdy napicie zwizane z widzeniem zostanie obnione poprzez
wyeliminowanie wiata, chory jest z reguy zdolny utrzyma w pamici obraz czarnego
obiektu przez kilka sekund lub duej, i ten okres relaksacji moe zosta wyduony na jeden
z dwch sposobw. Pierwszy to spogldanie z centraln fiksacj na czarny przedmiot z
najkorzystniejszej dla danej osoby odlegoci, przy ktrej oczy s najbardziej zrelaksowane,
drugi sposb to mentalne przesuwanie wzroku" z jednego czarnego obiektu na inny lub z
jednej jego czarnej czci na drug. Dziki tym sposobom, a take prawdopodobnie pod
wpywem innych, nie do koca wyjanionych czynnikw, wikszo osb, prdzej czy
pniej, staje si zdolna do przypominania sobie czerni przez nie-okrelenie dugi czas przy
oczach zarwno zamknitych jak i otwartych.
Przy otwartych oczach i spogldaniu na czyst powierzchni, bez udziau wiadomego
wysiku woonego w proces widzenia, poziom niewiadomego napicia obnia si do tego
stopnia, e dana osoba jest zdolna do wyobraenia sobie czarnej kropki, za wszystkie bdy
refrakcji jak wykazuje retinoskop zostaj skorygowane. Ten stan rzeczy okazuje si by
niezmienny i dopki powierzchnia wydaje si by czysta, za dana osoba nie zaczyna
przypomina sobie widzianych rzeczy lub wyobraa w sposb niedoskonay, dopty pami
i wizja zostan utrzymane. Jednake wraz z popraw widzenia, szczegy ta mog sta si
dostrzegalne lub dana osoba moe wspomnie tablic Snella, ktr niezbyt ostro widziaa, na
skutek czego powrci napicie zwizane z widzeniem i obraz kropki zostanie utracony.
Podczas patrzenia na podoe, na ktrym nie ma nic szczeglnego do zobaczenia,
dystans nie odgrywa adnej roli dla pamici, poniewa dana osoba moe spoglda na t
powierzchni bez wzgldu na to, gdzie ona si znajduje bez udziau napicia ze strony
wzroku. Jednake przy patrzeniu na litery lub inne detale, pami jest tak dobra, jak dogodna

jest odlego, z ktrej widoczno danej osoby jest najlepsza, poniewa z tej odlegoci oczy
i umys s bardziej zrelaksowane ni w sytuacji, gdy te same litery, czy obiekty s ogldane z
odlegoci, z ktrej ostro widzenia nie jest rwnie dobra. Poprzez wiczenie centralnej nksacji z najlepszej wybranej odlegoci, jak rwnie dziki uyciu innych skutecznych metod
poprawy wzroku pami" czarnej kropki moe by znacznie poprawiona, w niektrych
przypadkach bardzo szybko.
Jeli osignita w tych sprzyjajcych okolicznociach relaksacja jest znakomita, dana
osoba bdzie zdolna utrzyma j w sytuacji, gdy umys wiadom jest wrae wzrokowych
napywajcych z odlegoci niedogodnej. Jednak takie przypadki s bardzo rzadkie. Z reguy
poziom osignitej relaksacji jest niedoskonay i dlatego w niesprzyjajcych warunkach
jeszcze si obnia. Dotyczy to take postrzeganych z niedogodnej odlegoci liter, czy innych
obiektw. W tych okolicznociach wraenia wzrokowe s na tyle nieprzyjemne, e kiedy
tylko jaki detal zaczyna by dostrzegany z odlegoci, z ktrej nie by wczeniej widoczny,
pacjent zazwyczaj traci stan relaksacji, a wraz z nim pami kropki". W rzeczywistoci
napicie oczu moe pojawi si nawet wczeniej ni pacjent mgby sta si wiadomy
obrazu odbitego na jego siatkwce, co dokadnie zilustruje nastpujcy przypadek.
Kobieta w wieku pidziesiciu piciu lat miaa wad krtkowzrocznoci co w
poczeniu z innymi wadami wzroku nie pozwalao jej na widzenie wielkiego C na tablicy
Snella z odlegoci wikszej ni l stopa. Rwnie poruszanie si po domu, oraz na ulicy nie
byo moliwe bez udziau drugiej osoby. Przy spogldaniu na zielon cian, bez usiowania
widzenia jej, staa si zdolna do wyobraenia sobie w pamici doskonale czarnej kropki, a
take do zobaczenia maego obszaru tapety zarwno z odlegoci jak i z bliska. Gdy podesza
do ciany, zostaa poproszona o pooenie rki na klamce od drzwi, co wykonaa bez
wahania. Ale ja nie widz klamki", popieszya z wyjanieniem. W rzeczywistoci widziaa
j na dugo przed tym zanim pooya na niej rk, ale gdy tylko zostaa zasugerowana idea
zobaczenia klamki, pacjentka stracia pami kropki", a wraz z ni polepszony wzrok i gdy
ponownie prbowaa znale klamk, nie moga tego uczyni.
Gdy kropka jest utrzymywana w pamici w sposb doskonay podczas patrzenia na
litery na tablicy Snella, litery s wiadomie lub niewiadomie lepiej widoczne; niemoliwe
jest przebywanie w tym samym czasie zarwno w stanie napicia, jak i relaksacji. Jeeli kto
zrelaksuje si wystarczajco, aby pamita kropk, musi by rwnie wystarczajco
zrelaksowany aby zobaczy liter (w sposb wiadomy lub niewiadomy). Z drugiej strony
litery, zarwno te na ktre kto patrzy, jak i te w liniach ponad nimi, oraz pod spodem take
staj si bardziej widoczne.
Zazwyczaj wiadomo postrzegania liter jest bardzo rozpraszajca i powoduje z
reguy zanik pamici kropki". Jak ju to odnotowaem, wrd niektrych osb stan napicia
powraca nawet wczeniej ni nastpuje wiadome rozpoznanie liter.
W ten sposb ludzie zostaj postawieni przed wielkim dylematem. Stan relaksacji
umoliwiajcy podtrzymywanie w pamici czarnej kropki poprawia ich wzrok, za rzeczy
ktre widz przy pomocy tej poprawionej wizji powoduj utrat relaksacji i pamici kropki.
Bardzo znamienne jest dla mnie w jaki sposb te trudnoci s przezwyciane. Niektre
osoby s zdolne dokona tego w cigu piciu minut lub p godziny. Dla innych ten proces
jest dugi i nucy.
Z tak sytuacj mona radzi sobie na wiele sposobw. Jeden z nich to zachowanie w
pamici kropki przy patrzeniu nieco w bok od tablicy testowej, powiedzmy o stop, nastpnie
nieco bliej, na koniec za spogldanie pomidzy liniami. W ten sposb dana osoba moe
widzie litery peryferyjnie bez utraty kropki, po dokonaniu tego bdzie moga pj krok
dalej i patrze bezporednio na liter bez utraty kontroli nad swoj pamici. Jeli to si nie
udaje, moe patrze tylko na jedn cz litery z reguy na doln lub widzie, czy te
wyobraa sobie kropk jako cz litery, spostrzegajc, e reszta litery jest mniej czarna i

mniej wyrana od czci bezporednio ogldanej. Patrzc w ten sposb mona osign
zdolno lepszej wizualizacji czarnej kropki, ni przy ogldaniu caej litery naraz. Jeeli litera
jest widziana rwnie wyranie w caoci, doskonaa pami czarnej kropki" jest w takim
przypadku zawsze stracona.
Nastpnym krokiem jest zauwaenie czy d litery jest prosty, zakrzywiony, czy te
otwarty bez utraty rwnoczesnej wizji kropki. Gdy to si uda, dana osoba moe prbowa
robi takie same spostrzeenia z bokami i gr litery, utrzymujc tak jak poprzednio kropk
na dole litery. Taki sposb obserwowania oddzielnych czci, pozwala z reguy na widzenie
caej litery bez utraty pamici kropki", jednak w rzadkich przypadkach zdarza si, e to nie
dziaa i wwczas potrzebna jest inna praktyka. W jednym z przypadkw poskutkowaa
nastpujca metoda.
Mczyzna z wad pitnastu dioptrii krtkowzrocznoci by bardzo zdezorientowany
tym co zobaczy, gdy jego wzrok poprawi si dziki pamici kropki", kierowa wzrok na
bok od tablicy Snella lub na jakie inne obiekty. Zauwaa, e litery i inne szczegy s coraz
bardziej wyrane. Przez okoo tydzie kry wokoo nieustannie prbujc oszuka swj
prawidowy wzrok. Poniewa jego pami ulega poprawie, stawao si to dla niego coraz
trudniejsze i pod koniec tygodnia po prostu niemoliwe. Patrzc z odlegoci dwudziestu stp
na doln lini liter jego wizualizacja czarnej kropki bya znakomita, zapytany za o to czy
mgby zobaczy litery, odpowiedzia:
Nie mog dopomc w zobaczeniu ich".
Niektre osoby opniaj swj powrt do zdrowia przez caodzienne ozdabianie
otoczenia kropkami, zamiast prostego utrzymywania kropki w pamici. Nie tylko nie jest to
dobry sposb, ale dodatkowo powoduje stan napicia. Kropk mona z korzyci wyobrazi
sobie jako skadow cz czarnej litery na tablicy Snella, poniewa przewanie oznacza to
wyobraenie sobie jednej czci litery jako czarniejszej; ale nie mona dobrze sobie tego
wyobrazi na innym podou ni kolor czarny i prba wyobraenia sobie takiego obrazu na
innym tle powoduje zaburzenie wizji.
Im mniejszy jest obszar wyobraonej czerni u danej osoby, tym wikszy jest
wykazany stopie relaksacji, jednake niektre osoby na pocztku atwiej zapamituj
wikszy obszar, podobnie jak cz ktrej z liter na tablicy Snella widz jako bardziej czarn
ni ca reszt. Takie osoby mog rozpocz prac z wielkim C, przechodzc pniej do
mniejszych liter, a w kocu do kropki. Dzieje si tak z tego powodu, e may obszar atwiej
jest zapamita ni duy, a jego czer jest intensywniejsza. Wiele osb uwaa, e zamiast
kropki atwiej jest im utrzymywa w pamici obraz dwukropka z jedn kropk czarniejsz od
drugiej, albo cay zestaw kropek z jedn czarniejsz od pozostaych lub te kropk nad maym
I czy J. Inni z kolei w miejsce kropki wol przecinek.
Na pocztku, dla wikszoci ludzi pomocne jest nieustanne przesuwanie spojrzenia"
z jednej spord tych czarnych powierzchni na inn lub z jednej czci powierzchni na drug,
przy czym dowiadczaj wraenia koysania lub pulsowania wytworzonego przez tego
rodzaju przesuwanie obrazu (zob. rozdz. 12). Gdy pami kropki" staje si udoskonalona,
jeden przedmiot moe by utrzymywany w pamici bez przerwy, bez pomocy przesuwania,
podczas gdy koysanie bdzie dowiadczane w czasie odpowiednich wicze.
Chocia czarny jest z reguy najlepszym kolorem do zapamitania niektrzy czuj si
nim znueni lub przygnbieni i preferuj pami biaego lub jakiego innego koloru. Obiekty
znajome, albo kojarzce si z przyjemnymi doznaniami s czsto atwiejsze do zapamitania
od tych, ktrych nie darzymy szczeglnym zainteresowaniem. Wzrok jednej z kobiet uleg
poprawie dziki pamici tej maselnicy, za innej dziki zdolnoci zapamitania opala z jej
piercionka, gdy nie moga utrzyma pamici kropki". Cokolwiek kto uwaa za
najatwiejsze do zapamitania jest najlepsze do zapamitania, poniewa pami dotd nie
bdzie doskonaa dopki nie stanie si to atwe.

Gdy pami kropki" staje si nawykiem, nie tylko przestaje by ciarem, ale staje
si wielk pomoc w innych procesach umysowych. Gdy umys zaczyna pamita jedn
rzecz lepiej od innych, uzyskuje zdolno centralnej fiksacji. Zdolno ta wzrasta w taki
sposb jak uzyskiwana jest poprawno widzenia dziki wykorzystaniu centralnej fiksacji.
Innymi sowy umys osiga najwiksz wydajno w stanie wypoczynku i relaksacji i nigdy
nie bdzie rozluniony dopki jedna z rzeczy nie bdzie lepiej pamitana od wszystkich
innych. Gdy umys znajduje si w takim stanie, e kropka jest doskonale utrzymywana w
pamici, pami innych rzeczy take ulega poprawie.
Pewna studentka opowiadaa jak podczas egzaminw nie mogc znale odpowiedzi
na pytanie przypomniaa sobie kropk i odpowied sama przysza do niej. Gdy sam nie mog
sobie przypomnie imienia pacjenta, przywouj pami kropki" i oto mam!
Muzyk, ktry mia doskonay wzrok i doskonale potrafi wizualizowa kropk mia
perfekcyjn pami muzyczn, lecz muzyk z wad wzroku, nie potraficy utrzyma w
pamici kropki, nie potrafi gra bez nut, ta uomno" mina wraz z popraw wzroku i
pamici wzrokowej. W skrajnych przypadkach napicie towarzyszce postrzeganiu liter na
tablicy jest tak przeraajce, e badani stwierdzali i podczas patrzenia nie tylko nie mogli
pamita o kropce, ale zapominali nawet swojego imienia.
Dokadno pamici kropki" mona mierzy nie tylko przez porwnanie ze
wzrokiem, lecz take stosujc ponisze testy:
Gdy pami kropki" jest doskonaa, jest te natychmiastowa. Jeeli potrzeba kilku
sekund lub duszego czasu, aby uzyska t pami, to nie jest ona doskonaa.
Prawidowa pami kropki" jest nie tylko natychmiastowa, lecz take ciga i
dugotrwaa.
Gdy kropka jest wizualizowana prawidowo, natychmiast pojawia si normalny
wzrok. Jeli prawidowy obraz jest uzyskiwany po sekundzie lub dwch, mona zawsze
wykaza, e pami kropki" jest niedoskonaa podobnie jak wzrok.
Pami kropki" jest take testem sprawdzajcym stan relaksacji. To rodek
sprawdzajcy, dziki ktremu dana osoba wie czy jej oczy i umys znajduj si w stanie
wypoczynku. Moe to zosta porwnane z manometrem maszyny parowej, ktry nie ma nic
wsplnego z silnikiem, lecz posiada wielkie znaczenie do dostarczania danych informujcych
o moliwociach mechanizmu wykonujcego dan prac. Gdy kropka jest czarna, wiadomo
e mechanizm oka znajduje si w dobrej formie. Pniej kropka, czy inne rodki pomocne dla
widzenia nie s wicej potrzebne, podobnie jak silnik nie potrzebuje manometru dla
prawidowego dziaania.
Mczyzna, ktry dziki metodom prezentowanym w tej ksice doszed do
moliwoci widzenia zarwno teleskopowego jak i mikroskopowego, w odpowiedzi na
zapytania badaczy zainteresowanych bez-okularowym" leczeniem bdw refrakcji wyjani,
e nie tylko nic nie czyni aby unikn nawrotu choroby, ale nawet zapomnia w jaki sposb
by leczony. Odpowied nie usatysfakcjonowaa pytajcego, ale jest to zobrazowanie sytuacji,
w ktrej dana osoba po skutecznej poprawie wzroku nie potrzebuje podejmowa adnych
wiadomych dziaa majcych utrzyma ten stan, chocia leczenie zawsze mona
kontynuowa z licznymi korzyciami, gdy nawet nadzwyczajny wzrok moe ulec poprawie.

ROZDZIA 11
WYOBRANIA JAKO POMOC W WIDZENIU
Nasz umys widzi bardzo obszernie, za oczy tylko czciowo. Zjawisko widzenia
zaley od interpretacji wrae odebranych z siatkwki. To co widzimy to nie obraz na
siatkwce, ale nasza interpretacja tego wraenia. Nasz odbir wielkoci, koloru, formy i
kierunku ksztatowany jest w zalenoci od zinterpretowania przez umys obrazu na
siatkwce. Ksiyc w zenicie wyglda na mniejszy ni nad horyzontem, chocia punkt
widzenia (pod wzgldem optycznym) jest ten sam i odbicie na siatkwce powinno by takie

same. Jednak nad horyzontem umys w sposb niewiadomy porwnuje jego obraz z obrazem
pooonych poniej obiektw, podczas gdy w zenicie nie ma punktw odniesienia. Posta
czowieka na wysokim budynku, czy na szczycie masztu aglowca dla szczura ldowego
wyglda na malutk, ale dla marynarza ma normalne wymiary, gdy jest on przyzwyczajony
do ogldania postaci ludzkich w takich sytuacjach.
Osoby o normalnym wzroku uywaj pamici lub wyobrani jako pomocy w
widzeniu, przy niedoskonaym wzroku mona wykaza, e wadliwe jest nie tylko oko, ale
take pami i wyobrania, zatem umys dodaje swoje wady do wadliwego obrazu na
siatkwce. Nie ma dwch osb o normalnym wzroku, ktre mogyby odbiera taki sam obraz
danego obiektu. Ich interpretacja tego co odbija si na siatkwce bdzie si rnia o tyle, o
ile rne s ich osobowoci, za przy wadach wzroku ta interpretacja bdzie znacznie bardziej
zrnicowana. W rzeczywistoci zostanie odbita utrata mentalnej kontroli, ktra jest
odpowiedzialna za bdy refrakcji. Gdy oko nie jest skupione, umysowi take brakuje
skupienia.
Zgodnie z powszechnie akceptowanym punktem widzenia, wikszo
nieprawidowoci w widzeniu wytwarzanych przez bd refrakcji oka jest odpowiednio
przypisane samemu zjawisku istnienia tego bdu. Przypuszcza si, e niektre z tych
nieprawidowoci wynikaj z chorb mzgu lub siatkwki. Wielokrotno obrazw czy si
z astygmatyzmem, cho tylko dwukrotno mona by prawidowo przypisa takiemu
sposobowi tumaczenia (gdy nikt nie posiada wicej ni dwoje oczu). Niektre osoby
stwierdzaj, e widz p tuzina obrazw, albo i wicej, inni pacjenci z astygmatyzmem
widz tylko jeden. Mona z atwoci udowodni, e niewaciwa ogniskowa odnosi si tylko
do maej czci takich przypadkw, a poniewa wszystkie mog by poprawione poprzez
korekt bdu refrakcji przy uyciu relaksacji, staje si oczywiste, e nie mog by one
spowodowane adnymi organicznymi chorobami.
Jeeli porwnamy obraz na matwce aparatu fotograficznego w chwili gdy nie jest
ona waciwie zogniskowana, ze wzrokowymi wraeniami umysu w czasie gdy oko nie jest
zogniskowane, zauwaymy ogromn rnic pomidzy nimi. Przy niewaciwej ogniskowej
aparat fotograficzny zamienia kolor czarny w odcienie szaroci i zamazuje kontury obrazu,
lecz wytwarza te efekty w sposb standardowy i cigy. Na bonie aparatu fotograficznego
niedoskonay obraz czarnej litery bdzie rwnie niedoskonay we wszystkich jej czciach,
za to samo dostosowanie ogniskowej zawsze wytworzy ten sam obraz. Jednake ywe oko o
niewaciwej ogniskowej stworzy niedoskonay obraz, ktry w wyobrani widzcego bdzie
ulega cigym zmianom, bez wzgldu na to czy ogniskowa zmienia si, czy te nie. Bdzie
wicej szaroci w jednej z czci obrazu, za zarwno odcie jak i umiejscowienie szaroci
moe zmienia si w szerokim zakresie w bardzo krtkim odstpie czasu. Jedna cz litery
moe wydawa si szara, podczas gdy reszta jest czarna. Poszczeglne kontury mog by
widziane lepiej od innych; linie pionowe mog wydawa si czarne podczas gdy poziome
bd szare i na odwrt. Z kolei czarny moe zamienia si w brzowy, ty, zielony, albo
nawet czerwony. Takie zamiany w kamerze s niemoliwe. Z kolei mog si pojawia plamki
koloru, albo czerni, bd to na odcieniach szaroci, bd na biaych poaciach. Mog pojawi
si take plamki bieli lub kolorw na czerni.
W aparacie fotograficznym, czy w kamerze, niewaciwie nastawiona ogniskowa
wytwarza obraz obiektw nieco wikszych ni obraz przy prawidowej ogniskowej, lecz przy
podobnym stanie oka obraz odbierany przez umys moe by zarwno wikszy jak i mniejszy
od widzianego normalnie. Wielkie C moe wydawa si mniejsze z odlegoci dziesiciu stp,
ni z odlegoci stp dwudziestu, albo dziesiciu cm. Dla niektrych moe si wydawa
wiksze z odlegoci dwudziestu stp, za dla innych mniejsze.
Przy niewaciwej ogniskowej, forma obiektw ogldanych przez pacjentw czsto
wydaje si by znieksztacona, podczas gdy ich umiejscowienie rwnie wydaje si podlega

zmianom. Obraz moe by podwjny, potrjny lub zwielokrotniony. Rwnie ogldany

obiekt, albo poszczeglne czci obiektw mog by zwielokrotnione, podczas gdy inne
obiekty lub ich czci mog pozosta pojedyncze. Nic podobnego nie moe si zdarzy w
kamerze, czy aparacie fotograficznym.
Zdjcia pochodzce z dwch aparatw fotograficznych o tak samo nieprawidowo
ustawionej ogniskowej bd takie same. Jeeli dwoje oczu ma w ten sam sposb
nieprawidow ogniskow, odbicia obrazu na siatkwce kadego z nich bd podobne, ale
wraenia odebrane przez umys bd cakowicie rne w zalenoci od tego czy oczy nale
do jednej osoby, czy te do rnych osb. Jeeli oko o prawidowym wzroku patrzy na jaki
obiekt przez okulary, refrakcja ulega zmianie, spowodowane tym szaroci i rozmazania s
jednakowe i stae, ale oko, ktre ma taki sam bd refrakcji, jaki zosta wytworzony za
pomoc okularw, dowiadcza tych zjawisk jako rnorodnych i zmiennych.
Podstawow zasad, jak naley zrozumie jest to, e wszystkie te zaburzenia wizji (o
ktrych bdzie wicej w pniejszym rozdziale) s iluzjami i nie s spowodowane wad oka.
Jeli kto wie, e dana rzecz jest iluzj staje si mniej podatny na to by widzie j
ponownie. Gdy staje si wiadomy, e to co widzi jest wyobraeniem, pomaga mu to na
wzicie wyobrani pod kontrol, jako e doskonaa wyobrania jest niemoliwa bez
doskonaej relaksacji, doskonaa wyobrania nie tylko koryguje bdn interpretacj obrazu z
siatkwki, ale koryguje bdy refrakcji.
Wyobrania jest bardzo zbliona do pamici, chocia rni si od niej. Wyobrania
jest uzaleniona od pamici, poniewa rzeczy mog by wyobraone jedynie na tyle dobrze
na ile mog by przypomniane. Nie moesz sobie wyobrazi zachodu soca, jeeli go nigdy
nie widziae. Jeeli zaczniesz sobie wyobraa niebieskie soce, retinoskop wykae, e
stajesz si krtkowidzem. Ani wyobrania, ani pami nie moe by doskonaa dopki umys
nie zostanie doskonale zrelaksowany. Dlatego przy doskonaej pamici i wyobrani take
wzrok jest doskonay (dopki oko nie ma jakiego fizycznego defektu). Wyobrania, pami i
wzrok s poczone, gdy jedno z nich jest w dobrej formie pozostae take s bez wad, gdy
jednemu z nich co dolega wszystkie cierpi w rwnym stopniu. Jeeli wyobrazisz sobie
liter w sposb doskonay, zobaczysz e ta litera i inne litery w pobliu stan si bardziej
wyrane, poniewa niemoliwe jest zrelaksowa si i wyobrazi sobie, e widzisz bardzo
dobrze liter, gdy w tym samym czasie utrzymuje si stan napicia i wzrok widzi
niedostatecznie ostro. Jeli wyobrazisz sobie doskona kropk na dole litery, bdziesz rwnie
dobrze widzia ca liter, gdy nie moesz wytworzy mentalnego obrazu idealnej kropki
nakadajc go zarazem na niedoskonale widzian liter. Jak to ju zostao podkrelone w
poprzednim rozdziale moliwe jest nieuwiadomione widzenie. W niektrych przypadkach
ludzie mog wyobraa sobie idealn kropk, co wykazuje retinoskop, bez wiadomoci
widzenia litery, czsto zdarza si to na krtko przed osigniciem wiadomoci tego, bez
utraty obrazu kropki.
Gdy dana osoba jest skonna uwierzy, e litery mog zosta wyobraone i potrafi
sobie je wyobrazi bez usiowania patrzenia lub porwnywania tego co widzi z tym co sobie
wyobraa (co zawsze powoduje napicie), czasami przy pomocy wyobrani osiga si bardzo
znaczce rezultaty. Niektrzy staj si zdolni do odczytania liter na dolnej linii tablicy
natychmiast, gdy tylko uzyskaj zdolno do wyobraenia sobie jednej litery jako widocznej
w sposb idealnie czarny i wyrany. Wikszo jednak jest tak zmieszana tym co dostrzega
dziki poprawie wzroku za pomoc wyobrani, e nawet traci t ostatni. Jedna sprawa to
zdolno do precyzyjnego wyobraenia sobie litery, a druga to zdolno do widzenia litery jak
rwnie i innych liter bez utraty kontroli nad wyobrani.
Przy krtkowzrocznoci z powodzeniem stosowana jest nastpujca metoda:
Popatrz najpierw na liter z odlegoci, z ktrej widzisz najlepiej. Nastpnie zamknij
oczy i zapamitaj j. Powtarzaj tak dugo, a pami litery bdzie niemal rwnie dobra jak

widok litery z bliska. Z odlegoci 20 stp od tablicy Snella, popatrz na czyste to oddalone o
30 cm lub nieco wicej w bok od tablicy i ponownie przypomnij sobie liter. Zrb to samo w
odlegoci pitnastu, a pniej omiu cm. Przy ostatnim zadaniu zauwa pojawienie si liter
na tablicy, czyli w peryferyjnym polu widzenia. Jeeli pami jest dobra, litery bd w
miejsce szarych, blado-czarne, te znajdujce si bliej punktu centralnej fiksacji bd
czarniejsze od tych znajdujcych si dalej. Stopniowo zmniejszaj odlego pomidzy
punktem fiksacji oraz liter do miejsca gdzie bdziesz mg patrze prosto, wyobraajc sobie
zarazem, e widzisz rwnie dobrze jak pamitasz. Czasami dobrze jest podczas tego
wiczenia zamkn i zakry oczy i przypomnie sobie liter lub kropk doskonale czarn.
Rozlunienie i kontrola umysowa osignita w ten sposb jest pomocna w osiganiu kontroli
podczas patrzenia na tablic.
Osoby z powodzeniem stosujce t metod s niewiadome tego, e podczas
wizualizacji idealnej litery jednoczenie patrz na niedoskonay pierwowzr i nie rozproszaj
si, gdy ich wzrok zostaje poprawiony dziki wyobrani. Wiele osb moe przypomina sobie
bardzo dobrze przy zamknitych oczach lub patrzc w miejsce gdzie nie mog zobaczy
litery, ale gdy tylko na ni popatrz pojawia si stan napicia i utrata kontroli nad pamici.
Dlatego te z uwagi na to, e wyobrania zaley od pamici, nie s w stanie wizualizowa
w wyobrani litery. W takich przypadkach zwykem stosowa sposb opisany w poprzednim
rozdziale. Zaczynam od kwestii:
Czy potrafisz wyobrazi sobie czarn kropk na dole danej litery i w tym samym
czasie by zdolnym do wyobraenia sobie, e widzisz liter?"
Czasami pacjenci potrafi to zrobi, ale z reguy nie s do tego zdolni. W takim
przypadku zapytuj ich, czy potrafi wyobrazi sobie cz litery, zwykle jej d. Gdy
potrafi sobie wyobrazi jej prost, krzyw, czy otwart cz (jak to bywa w takich
przypadkach), potrafi take wyobrazi sobie jej boki i grn cz, utrzymujc kropk na
dole. Ale nawet po dojciu do tego etapu, mog dalej istnie przeszkody w wyobraeniu caej
litery bez utraty wizji kropki. Musz zachca pacjentw poprzez przyblianie i oddalanie
tablicy. Wyobrania poprawia si proporcjonalnie do stopnia zblienia si do punktu, w
ktrym wzrok jest najlepszy, gdy w tym stanie oczy s najbardziej zrelaksowane. Jeeli
chodzi o patrzenie na cian, na ktrej nie ma niczego szczeglnego do ogldania, odlego
nie ma znaczenia, poniewa nie wytwarza si wysiku prowadzcego do zobaczenia.
Ogromnie pomocne przy dodawaniu odwagi ludziom podczas wyobraania sobie, e
widz litery jest bezustanne i cige powtarzanie:
Oczywicie, e nie widzisz litery. Nie prosz ci o to eby j widzia. Prosz ci
jedynie o to, eby sobie wyobrazi, e widzisz j idealnie czarn i wyran".
Gdy ludzie za pomoc wyobrani staj si zdolni do zobaczenia znanej litery, uzyskuj
take zdolno do zastosowania tej samej metody w stosunku do jakiej nieznanej litery,
Wynika to z tego, e w chwili gdy tylko cz litery, tak jak na przykad powierzchnia
kropki, moemy sobie wyobrazi jako idealnie czarn, caa litera jest widziana jako czarna,
jakkolwiek pocztkowo wzrokowa percepcja tego zdarzenia moe nie pozostawa w umyle
na tyle dugo, abymy stali si tego wiadomi.
Starajc si rozrni nieznane litery dana osoba odkrywa, e jej dokadne
wyobraenie jest niemoliwe dopki nie odpowiada ono prawdziwemu obrazowi. Dlatego te,
jeeli litera ktr sobie wyobraamy, albo jej cz jest odmienna od faktycznego jej
wizerunku, jej mentalny obraz jest mglisty i nietrway, dokadnie tak jak litery, ktrych nie
widzimy ostro.
Ilo sposobw jakim moe ulec zaburzeniu wyobrania jest bardzo liczna. Istnieje
jedna droga do prawidowej wizualizacji i nieskoczona ilo sposobw niedoskonaego
wyobraania. Prawidowa droga jest atwa. Umysowy obraz wyobraonej rzeczy przychodzi
tak szybko jak myl i moe pozosta utrzymany trwale w mniejszym lub wikszym stopniu.

Zy sposb jest trudny. Obraz przybywa powoli i jest zarwno krtkotrway, jak i zmienny.
atwo to udowodni przez wyobraenie sobie (oczy zamknite) czarnej litery tak
dobrze, jak to jest moliwe, a nastpnie naley wyobrazi sobie t sam liter, jako widzian
nieostro. To pierwsze moe by z reguy atwo wykonalne, ale okae si, e bardzo trudno
wyobrazi sobie, i czarna litera z wyranymi konturami jest szara z rozmazanymi
krawdziami i zamglonymi otwartymi polami oraz niemoliwe jest stworzenie takiego obrazu
mentalnego, ktry utrzymywaby si trwale przez dostatecznie dugi okres czasu. Litera
bdzie miaa rne kolory, ksztat i umiejscowienie w polu widzenia, dokadnie tak jak ma to
miejsce w przypadku nieostro widzianej litery i tak jak stan napicia oczu z wad wzroku
wytwarza dyskomfort i bl, wysiek woony w bdne wyobraenie czasami skutkuje blem.
W przeciwiestwie do tego, im bliszy doskonaoci jest centralny obraz danej litery, tym
atwiej i szybciej si pojawia i tym bardziej jest trway.
Przy uyciu wyobrani odnotowano kilka spektakularnych przypadkw wyleczenia
wzroku. Mczyzna, lekarz, noszcy okulary od czterdziestu lat, nie potraficy bez nich
odczyta wielkiego C z odlegoci dwudziestu stp, zosta wyleczony w cigu pitnastu minut
wycznie dziki wyobraaniu, e widzi czarn liter. Poproszony o opisanie wielkiego C
widzianego bez pomocy okularw powiedzia, e dla niego wyglda ono szaro, za otwr w
literze jest przyciemniony przez szar chmur do tego stopnia, e wtpi w to, czy koo litery C
jest w ogle otwarte. Z kolei po przysuniciu tablicy na blisk odlego powiedzia, e litera
bya czarna w sposb doskonay, a otwr i wntrze litery byo doskonale biae, bez chmurek
szaroci. Po ponownym oddaleniu tablicy przypomina sobie czer na tyle ywo, e by w
stanie wyobrazi sobie, e widzi liter czarn w stopniu rwnie mocnym, jak przy patrzeniu
na ni z bliskiej odlegoci, z otworem i rodkiem doskonale biaym, dlatego te zobaczy
liter na tablicy idealnie czarn i wyran. W ten sam sposb sta si zdolny do odczytywania
linii siedemdziesit (trzecia od gry na tablicy Snella) i poda w ten sposb w d tablicy,
aby po piciu minutach uzyska ostro wzroku pozwalajc na odczytanie z odlegoci
dwudziestu stp linii liter, ktr przy normalnym wzroku odczytuje si z odlegoci 10 stp.
Nastpnie otrzyma do czytania piciopunktowy druk. Litery wyday mu si szare i nie mg
ich odczyta. Jego uwaga bya przywizana do faktu, e litery powinny by naprawd czarne i
natychmiast po wyobraeniu sobie, e widzi je jako czarne, uzyska zdolno odczytania ich z
odlegoci dwudziestu piciu cm.
Wyjanieniem tego nadzwyczajnego wyzdrowienia jest zwyka relaksacja. Wszystkie
nerwy w ciele doktora podczas wyobraania sobie czerni liter byy zrelaksowane i
rozlunione i w trakcie uwiadamiania sobie, e zaczyna widzie litery na tablicy, utrzymywa
kontrol swojej wyobrani. Dziki temu nie powodowa ponownego napicia i podczas
patrzenia na litery widzia je jako czarne, tak jak je sobie wczeniej wyobrazi.
Doktor nie mia nawrotu wady wzroku i kontynuowa proces jego usprawniania.
Okoo roku pniej odwiedziem go w gabinecie i spytaem go jak mu idzie. Odpowiedzia,
e ma doskonay wzrok zarwno na dystans jak i bliski. Potrafi odrnia samochody po
drugiej stronie Hudson River, oraz siedzcych w nich ludzi. Mg take odczytywa nazwy
statkw pywajcych po rzece, co inni ludzie potrafili zrobi jedynie przy pomocy lornetki.
Rwnoczenie nie mia adnych trudnoci z czytaniem gazet i udowodni mi to czytajc na
gos fragmenty artykuw. Byem zdziwiony i zapytaem jak tego dokona.
Robiem to co mi powiedziae" odrzek.
Co ci powiedziaem?" spytaem.
Powiedziae mi, ebym kadego dnia wiczy z tablic Snella, co uczyniem, oraz
ebym czyta najmniejszy moliwy druk codziennie, co take robiem".
Kolejny mczyzna, u ktrego wysoka krtkowzroczno dodatkowo bya
skomplikowana przez postpujcy zanik nerwu wzrokowego, przy czym wielu lekarzy
odbierao mu nadziej na popraw jego stanu, uzyska popraw tak wielk i w tak szybkim

czasie, dziki pomocy swojej wyobrani, e pewnego dnia w moim gabinecie kompletnie
straci nad sob panowanie. Podnoszc tablic, ktr trzyma w rce, rzuci ni w poprzek
pokoju.
To zbyt pikne, eby mogo by prawdziwe", wykrzykn Nie mog w to
uwierzy. Moliwo wyleczenia i strach przed niepowodzeniem, to wicej ni mog
wytrzyma".
Z pewn trudnoci uspokoiem go i zachciem do dalszych wicze. Pniej by w
stanie czyta mae litery na tablicy jak osoba o normalnym stanie wzroku. Nastpnie daem
mu do czytania may druk. Patrzc na czcionk 5 pt , od razu powiedzia, e dla niego nie jest
moliwe odczytanie tak maego druku. Powiedziaem mu jednake, aby zastosowa tak sam
procedur, jaka okazaa si pomocna przy widzeniu na odlego. Byo to wyobraenie sobie
czarnej kropki na fragmencie literki podczas trzymania druku w odlegoci pitnastu cm. Po
kilkukrotnym sprawdzeniu pamici kropki", sta si zdolny do wyobraenia sobie, e widzi
doskonale czarn kropk na jednej z maych literek. Wwczas ponownie sta si nerwowy i
zapytany w czym problem, powiedzia:
Zaczynani czyta piciopunktowy druk i boj si, e utrac kontrol na sob".
Kolejny przykad to przypadek kobiety z du krtkowzrocznoci poczon z
pocztkowym stadium katarakty. W cigu kilka dni wzrok uleg poprawie z 3/200 (z trzech
stp widziaa due C) do 20/50 (z 20 stp widziaa litery w linii 50). Zamiast stopniowo
przechodzi w d tablicy, dokonaa natychmiastowego skoku z linii pidziesit do linii
dziesitek. Po przyblieniu tablicy na odlego 7,5 cm poprosiem, by popatrzya na liter O
(z tej odlegoci widziaa j wyranie), a nastpnie o wyobraenie, e widzi kropk na dole
litery, oraz e d litery jest najbardziej zaczernion czci. Gdy ju potrafia to zrobi z
bliska, odlego stopniowo bya zwikszana, a potrafia zobaczy O z odlegoci 2 stp.
Potem umieciem tablic w odlegoci dziesiciu stp, za ona wykrzykna:
Doktorze, to niemoliwe! Litera jest zbyt maa. Zacznijmy od jakiej wikszej."
Jednake po pitnastu minutach potrafia odczyta mae O w linii dziesitek z
odlegoci dwudziestu stp.

ROZDZIA 12
PRZESUWANIE WZROKU I KOYSANIE
Gdy oko o normalnym wzroku patrzy na liter, bez wzgldu na to czy jest ona daleko
czy blisko, moe si wydawa, e litera pulsuje, albo porusza si w rnych kierunkach: na
boki lub z dou do gry, czy w obu tych kierunkach. Jeli przenosi si wzrok z litery na liter
lub z jednej strony litery na jej drugi brzeg, to nie tylko litera, ale nawet caa linia liter, czy
tablica moe sprawia wraenie przesuwania si. Ten pozorny ruch wynika z przesuwania si
oka i zawsze jest skierowany w przeciwnym kierunku do ruchu oka.
Jeli kto patrzy na szczyt litery, litera znajduje si poniej linii wzroku i dlatego
wydaje si porusza w d. Jeli kto patrzy na podstaw litery, litera jest powyej linii
widzenia i wydaje si porusza do gry. Jeli kto patrzy na lewo od litery to jest na prawo od
linii widzenia i sprawia wraenie poruszenia si w prawo. Patrzc na prawo, litera jest na
lewo od linii wzroku i wydaje si zmierza na lew stron.
Osoby o normalnym wzroku rzadko s wiadome tej iluzji i mog mie trudnoci z jej
dowiadczeniem, lecz w kadym przypadku z jakim miaem do czynienia, po upywie
pewnego czasu mona to byo zademonstrowa. Przy wadach wzroku litery mog wydawa
si nieruchome, albo nawet porusza si w tym samym kierunku co oko.
Dla oka niemoliwe jest zatrzymanie si w jednym miejscu przez czas duszy od
jednej sekundy. Jeeli tego sprbujemy, wytworzy si napicie i widok stanie si nieostry.
Mona to atwo udowodni poprzez prb utrzymania spojrzenia na jednej czci litery przez
wystarczajco dugi okres czasu. Bez wzgldu na to jak dobry byby wzrok, widok zacznie si
zamazywa, rozprasza bardzo szybko i czasami wysiek woony w prb utrzymania tego

stanu spowoduje bl. W przypadku nielicznych wyjtkowych osb, obserwowany punkt moe
wydawa si utrzymywany w nieruchomym polu widzenia przez dostateczn ilo czasu i
dana osoba moe myle, e utrzymuje nieruchome spojrzenie, ale wynika to tylko z tego, e
ruchy oka s tak szybkie, i widziane obiekty wydaj si tym samym symultanicznie
nakadajcymi si obrazami.
Gdy wzrok jest prawidowy ruchy oka nie s widoczne, ale bezporednie badanie
oftalmoskopem zawsze moe je wykaza. Przy badaniu jednego oka, w czasie gdy drugie
spoglda na ma powierzchni wprost przed sob, badane oko (ktre poda za ruchem
drugiego) wykonuje ruchy w rnych kierunkach po zmieniajcej si orbicie, z gry na d, z
dou do gry oraz na boki. Przy normalnym wzroku te ruchy s niezmiernie szybkie i nie
towarzysz mu adne objawy wysiku. W przeciwiestwie do tego, przesuwanie oka z wad
wzroku jest wolniejsze, zakres ruchw obszerniejszy, przesunicia s gwatowne, urywane i
wykonywane z objawami wysiku.
Wykazano take, e oko jest zdolne do tak szybkich ruchw, e oftal-moskop nie jest
w stanie ich zarejestrowa. Prawidowo widzce oko moe odczyta czternacie liter na
dolnej linii tablicy Snella z odlegoci dziesiciu lub 15 stp, w przymionym wietle, tak
szybko, e wydaje si jakby to byo wykonane w jednej chwili. Ponadto naley doda, e aby
rozpozna litery w takich warunkach, trzeba wykona okoo czterech przesuni oka na
kadej literze. Gdy patrzymy z bliska, nawet gdy tylko jedna cz litery jest dobrze widziana,
moemy j rozpozna, ale z daleka rozpoznanie litery bez wykonania przesuni oka z gry
na d i z boku na bok jest niemoliwe. Trzeba ponadto dokona przesuni wzroku z litery
na liter, robic w czasie jednej sekundy okoo siedemdziesiciu przesuni.
Linia z maymi literami na tablicy Snella ma mniej ni stop dugoci i 0,6 cm
wysokoci i wymaga okoo siedemdziesiciu przesuni na sekund, aby zobaczy j ca, w
jednej chwili. Potrzeba wielu tysicy ruchw oka, aby zobaczy obszar wielkoci ekranu w
kinie, ze wszystkimi jego detalami, takimi jak osoby, zwierzta, drzewa, itd. eby zobaczy
szesnacie takich powierzchni na sekund, jak to robimy w kinie, potrzebna jest
niewyobraalna szybko ruchw oka.
Nie tylko ludzkie oko i umys s zdolne do takiej szybkoci dziaania, jednak aby
dziao si to bez napicia i wysiku, z maksymaln efektywnoci, zarwno oko, jak i umys
musz by w stanie rozlunienia. Wprawdzie kady ruch oka powoduje bd refrakcji, jednak
gdy ruch jest nieznaczny to bd jest minimalny. Z reguy przesunicia s tak szybkie, e nie
pozostaj na tyle dugo, aby wady refrakcji mogy by wykryte za pomoc retinoskopu. Ich
obecno moe zosta dostrzeona dopiero po zredukowaniu szybkoci ruchw do czterechpiciu na sekund. Czas podczas ktrego oko jest w stanie rozlunienia jest znacznie duszy
od czasu, w ktrym wystpuje bd refrakcji. Dlatego te przy normalnych przesuniciach oka
bdy refrakcji nie wykazuj swojej obecnoci. Im szybsze s niewiadome przesunicia oka,
tym lepsza jest wizja, ale jeeli kto usiowaby by wiadomym zbyt szybkich przesuni,
wytworzy stan napicia.
Niezbdnym warunkiem prawidowego widzenia jest nieustanne przesuwanie oka i te
przesunicia s uderzajc ilustracj mentalnej kontroli niezbdnej w procesie prawidowego
widzenia. Proces ten wymaga doskonaej umysowej kontroli aby przeanalizowa tysice
myli i wrae w cigu sekundy, za kady punkt fiksacji (zatrzymania wzroku) musi by
przemylany oddzielnie, poniewa niemoliwe jest mylenie o dwch rzeczach lub dwch
czciach jednej rzeczy naraz. Oko z wad wzroku usiuje dokona rzeczy niemoliwej
poprzez patrzenie skoncentrowane na jednym punkcie przez wystarczajco dugi czas to
znaczy poprzez gapienie si. Gdy patrzy na nieznan liter i nie widzi jej, przedua
wpatrywanie si w ni z wysikiem zmierzajcym do jej lepszego zobaczenia. Takie zmagania
zawsze skazane s na niepowodzenie i staj si znaczcym czynnikiem doprowadzajcym do
wady wzroku.

Jedna z najlepszych metod jak dotychczas odkrylimy polega na wiadomym

naladowaniu niewiadomych przesuni oka wystpujcych w normalnym oku i na
dowiadczaniu poruszajcych si obrazw wytworzonych przez takie przesunicia. Bez
wzgldu na to czy oko jest bez wad, czy z wadami refrakcji, wiadomie wykonywane
przesunicia wzroku i koysanie stanowi wielk korzy i pomoc dla oka. Nie tylko oczy z
wad wzroku, ale take normalnie widzce ulegaj poprawie dziki takim wiczeniom. Przy
wadach wzroku przesuwanie (jeeli jest prawidowo wykonywane) daje oczom relaks i
wypoczynek w stopniu rwnie wielkim jak palming, i zawsze zmniejsza lub koryguje bd
refrakcji.
Oko bez wady wzroku nigdy nie prbuje zatrzyma si na jednym punkcie przez czas
duszy od jednej sekundy, a gdy si przesuwa (jak to byo wyjanione w rozdz. 8), to zawsze
widzi gorzej poprzedni punkt fiksacji. Gdy oko przestaje si szybko porusza i widzie gorzej
przesunity punkt, wzrok take przestaje by prawidowy, koysanie zostaje zatrzymane lub
wyduone, a czasami odwrcone. To s kluczowe zagadnienia przy leczeniu za pomoc
przesuwania wzroku.
eby zobaczy poprzedni punkt fiksacji jako gorszy, oko z wad wzroku musi patrze
znacznie dalej od niego, ni oko o normalnym wzroku. Jeeli oko przesuwa si na przykad
tylko o 0,6 cm, moe widzie poprzedni punkt fiksacji rwnie dobrze, albo rwnie le jak
przedtem i zamiast rozlunienia oczu osiganemu dziki przesuwaniu, jego napicie bdzie
wzrasta, nie pojawi si koysanie, za ostro widzenia obniy si. Z odlegoci kilkunastu
centymetrw oko moe by zdolne do odpuszczenia pierwszego punktu fiksacji i jeeli ten
punkt nie bdzie utrzymywany przez okres duszy od jednej sekundy, dziki przesuwaniu
wytworzy si stan rozlunienia oka i tym samym bdzie moliwe odczuwanie stworzonej
iluzji koysania. Uzyskane korzyci s tym wiksze im krtsze przesunicia, ale nawet bardzo
dugie przesuwanie trzy i wicej stp pomaga tym, ktrzy nie mog osign krtszej
odlegoci.
Z drugiej strony, gdy kto jest ju zdolny do wykonywania krtkich przesuni, dugie
przesunicia pogarszaj wizj. Koysanie jest potwierdzeniem tego, e przesuwanie zostao
wykonane poprawnie i gdy si pojawia, widoczno zawsze ulega poprawie. Moliwe jest
przesuwanie bez poprawy wzroku, ale nie mona wytworzy zudzenia koysania bez
poprawy; gdy bdzie mona to zrobi przy dugich przesuniciach, naley stopniowo skraca
zakres ruchu, a dana osoba bdzie moga wykona przesuwanie z gry do dou najmniejszej
literki na tablicy, czy gdziekolwiek i w tym czasie utrzymywa koysanie. Pniej moe sta
si zdolna do uzyskania wiadomoci pozwalajcej na postrzeganie koysania liter bez
wiadomego przesuwania.
Bez wzgldu na wielko wady wzroku zawsze moliwe jest przesuwanie i
dowiadczenie koysania, tak dugo jak dugo poprzedzajcy punkt fiksacji wzroku jest gorzej
widoczny. Nawet diplopia i poliopia (podwjne i wielokrotne widzenie, kade z osobna) nie
stanowi przeszkody (w pewnej mierze) w poprawie wzroku. Przewanie oko z wad wzroku
jest zdolne do przesuni z jednej strony tablicy Snella na drug lub z punktu powyej tablicy
do punktu poniej niej, oraz do zaobserwowania, e w pierwszym przypadku tablica
wydawaa si porusza z boku na bok, podczas gdy w drugim przypadku wydawaa si
porusza w pionie.
Pacjenci cierpicy z powodu wysokiego stopnia fiksacji peryferyjnej, aby zobaczy
pierwszy punkt fiksacji jako gorszy podczas wiczenia przesuwania, bd potrzebowali
skorzysta z niektrych metod opisanych w rozdz. 8. Jednake z reguy osoby, ktre nie mog
widzie gorzej" z odlegoci, mog to atwo robi z bliska, jako e wzrok z tej odlegoci jest
najlepszy nie tylko w krtkowzrocznoci, ale rwnie czsto przy dalekowzrocznoci. Gdy
odczucie koysania zostanie wytworzone z bliska, odlego moe by stopniowo
powikszana, a do momentu gdy ta sama rzecz bdzie odczuwana z odlegoci 20 stp.

Jako sposb rozlunienia i relaksacji oczu, poza ich zamkniciem, czy te

palmingiem, koysanie i przesuwanie wzroku jest najbardziej owocn metod. Dziki tej
metodzie przeplatanej z relaksacj oczu i pniejszym naprzemiennym przesuwaniem, osoby
z bardzo powanymi wadami wzroku osigay czasami chwilowe lub trwae wyleczenie w
cigu kilku tygodni.
Przesuwanie mona wykonywa szybko lub powoli, stosownie do stanu widzenia.
Pocztkowo, przy szybkim przesuwaniu moe wystpi napicie, a wtedy punkt z ktrego si
przesuwamy nie bdzie widziany gorzej i nie uzyska si efektu koysania. W miar postpw
szybko moe ulec zwikszeniu. Przewanie jednak nie mona dowiadczy koysania, jeli
przesuwanie jest szybsze ni dwa, trzy razy na sekund.
Do koysania z reguy moe by uyty mentalny obraz litery w sposb rwnie dobry
jak rzeczywistej litery na tablicy. Dla niektrych osb odwrotna sytuacja te jest prawdziwa,
ale dla wikszoci ludzi koysanie liter w umyle jest atwiejsze ni z faktycznym obrazem.
Gdy staje si to wykonalne, atwiej jest potem wykona koysanie literami na tablicy Snella.
Dziki zamiennemu stosowaniu koysania umysowego i wizualnego, czasami uzyskuje si
byskawiczne postpy. Gdy tylko ulegnie poprawie stopie relaksacji, koysanie umysowe
moe zosta skrcone, a do wyobraenia sobie koysania liter o wielkoci gazetowej kropki.
Gdy staje si to moliwe, okazuje si by atwiejsze od koysania wiksz liter, za wiele
osb osiga w ten sposb ogromne korzyci.
Bez wzgldu na to jak wielki jest bd refrakcji, wszyscy uzyskuj czciow albo
cakowit popraw wzroku (co zostaje wykazane przez retinoskop) przynajmniej przez okres
sekundy, w chwili gdy udaje si im zastosowa z powodzeniem przesuwanie i koysanie. Czas
poprawy moe by tak krtki, e dana osoba moe nie by tego wiadoma, ale staje si dla
niej moliwe wyobraenie sobie ostrego widzenia i dziki temu staje si moliwe utrzymanie
stanu relaksacji na tyle dugo by dotara do niej wiadomo poprawionej ostroci wzroku. Na
przykad po okresie patrzenia w bok od tablicy dana osoba moe z powrotem spojrze na
wielkie C i chwilowo (ok. sekundy) bd refrakcji moe by zmniejszony, bd skorygowany,
co wykae retinoskop. Jeszcze wtedy moe nie pojawi si wiadomo poprawionej wizji.
Jednake poprzez wyobraenie wielkiego C jako widzianego lepiej, osignity stopie
relaksacji moe by wystarczajco przeduony w czasie, aby sta si dostrzegalny poprzez
swoje efekty.
Gdy mentalne, czy wizualne koysanie jest wykonywane z powodzeniem, mona sta
si wiadomym poczucia relaksacji jako oglnego koysania. To wraenie odnosi si do
kadego obiektu, ktry pojawi si w naszej wiadomoci. Ruch moe zosta wyobraony w
kadej czci ciaa do ktrej skierujemy nasz uwag. Moe by te skierowany w stron
krzesa na ktrym si siedzi lub nakierowany na jakikolwiek przedmiot w pokoju, albo
gdziekolwiek, gdzie tylko mona sign pamici. Budynki, miasto, cay wiat moe zosta
rozkoysany. Dana osoba bdc wiadoma tego uniwersalnego koysania" moe zapomnie o
obiekcie od ktrego rozpocza koysanie, ale tak dugo jak dugo jest utrzymywana zdolno
utrzymywania ruchu w kierunku przeciwnym do pierwotnego ruchu oczu, albo ruchu
wyobraonego w umyle, stan relaksacji pozostanie utrzymany. Jeeli jednak zmieni si
kierunek wystpi napicie. Wyobraenie uniwersalnego koysania nie jest trudne przy
zamknitych oczach i niektrzy szybko potrafi to robi take z otwartymi oczami. Pniej
uczucie relaksacji, ktre towarzyszy koysaniu, moe by odczuwane bez wiadomoci tego
ostatniego, ale koysanie zawsze si pojawi gdy o nim pomylimy.
Stan napicia stanowi jedyn przyczyn przeszkadzajc w koysaniu. Niektrzy
wkadaj duo wysiku w to, aby koysa literami. Takie wysiki s zawsze przeszkod. Oczy
i umys nie koysz literami, ale same si koysz. Oko moe przesuwa si spontanicznie.
Jest to praca mini kierowana motorycznymi impulsami, ale koysanie harmonizuje z
naturalnym przesuwaniem wzroku. Ono nie powoduje relaksacji, ale jest jej rezultatem;

chocia samo w sobie nie posiada wartoci, jest podobnie jak kropka bardzo cenn
wskazwk pozwalajc stwierdzi czy stan relaksacji pozostaje utrzymany.
W rnych przypadkach przydatne s nastpujce wiczenia przesuwania:
Nr l
(a) Popatrz na liter na tablicy Snella.
(b) Przesu wzrok na liter w tej samej linii na tyle daleko, aby pierwsz (t
poprzednio widzian) zobaczy gorzej.
(c) Ponownie popatrz na pierwsz widzc (lub nie) drug gorzej.
(d) Patrz na litery naprzemiennie przez kilka sekund, widzc gorzej t, ktra nie jest
aktualnie ogldana.
Prawidowe wykonanie wiczenia pozwala lepiej widzie obie litery, przy czym
powinno pojawi si wraenie ruchu z boku na bok w kierunku przeciwnym do ruchu oka.
Nr 2
(a) Popatrz na du liter.
(b) Popatrz na mniejsz liter z daleka od duej. Ta wiksza powinna by wwczas
gorzej widoczna.
(c) Spjrz z powrotem (na du), (d) Powtrz sze razy.
Przy poprawnym wykonaniu obie litery bd lepiej widoczne, za tablica bdzie si
porusza do gry i na d.
Nr 3
Przesuwanie wzroku wedug powyszych metod umoliwia widzenie litery w linii
lepiej od innych, oraz (z reguy) zobaczenie jej ostrego obrazu w trakcie krtkich
przebyskw. eby cigle widzie liter potrzebujemy uzyska zdolno przesuwania wzroku
ze szczytu litery do jej podstawy lub z jej podstawy do szczytu, widzc gorzej cz na ktr
nie patrzymy bezporednio, wytwarzajc przy tym wraenie pionowego koysania.
(a) Popatrz ponad szczytem litery, tak aby widzie jej podstaw, albo ca liter
gorzej (nieostro).
(b) Popatrz na punkt wystarczajco daleko poniej podstawy litery, aby widzie jej
szczyt, albo ca liter gorzej.
(c) Powtrz sze razy.
Poprawne wykonanie pozwala na popraw widzenia, oraz wytwarza wraenie ruchu
litery do gry i na d. Stopniowo przesunicie powinno zosta skrcone tak, aby byo
moliwe przesuwanie wzroku pomidzy szczytem i podstaw litery przy jednoczesnym
utrzymywaniu koysania. Teraz litera jest widoczna przez cay czas. Jeli wiczenie si nie
udaje, rozlunij oczy, zrb palming i sprbuj ponownie.
Mona take wiczy przesuwanie z jednej strony litery na jej drug stron (lub
pomidzy punktami znajdujcymi si po bokach liter), albo z jednego jej rogu do punktu
umieszczonego za jej drugim rogiem.
Nr 4
(a)
Popatrz na liter z odlegoci, z ktrej jest najlepiej widoczna. Przy
krtkowzrocznoci bdzie to zapewne punkt odlegy o stop lub mniej od twarzy. Przesuwaj
wzrokiem od szczytu do podstawy litery dopki nie bdziesz widzia (na zmian) jednej
czci gorzej od drugiej, oraz do czasu gdy stopie zaczernienia litery nie ulegnie poprawie i
nie zostanie wytworzona iluzja koysania.
(b) Teraz zamknij oczy i wicz mentalne przesuwanie ze szczytu do podstawy litery.
(c) Otwrz oczy i popatrz na czyst cian powtarzajc punkt (b). Porwnaj zdolno
do mentalnego przesuwania i koysania z moliwociami robienia tego wzrokowo z maej
odlegoci.
(d) Nastpnie popatrz na liter z daleka i wicz przesuwanie ze szczytu do podstawy.
Poprawne wykonanie charakteryzuje si popraw widzenia i wraeniem koysania.

Nr 5
Niektre osoby, szczeglnie dzieci widz lepiej gdy kto wskazuje im liter. W innych
przypadkach stanowi to przeszkod. Jeeli stwierdzimy, e metoda wskazywania jest
pomocna, naley postpowa w nastpujcy sposb:
(a) Ka komu pooy koniec palca w punkcie pooonym 7-10 cm poniej litery.
Niech wiczca osoba spoglda na liter i przesuwa wzrok na koniec palca widzc gorzej
liter.
(b) Zmniejszaj dystans pomidzy palcem a liter, pocztkowo do 5-8 cm, potem do 35 cm, a na koniec do l cm, postpujc cay czas jak w punkcie (a).
Ta metoda zastosowana prawidowo pozwala na widzenie szczytu i podstawy litery i
na naprzemienne gorsze widzenie kadej z tych czci przy jednoczesnym wytworzeniu
wraenia koysania. W nastpstwie tego moliwe stanie si cige widzenie litery.
Nr 6
Przy niedostatecznej wizji, co czsto zdarza si gdy kto patrzy na ma liter, ktra z
wikszych liter w liniach powyej, albo nawet wielkie C na szczycie tablicy wyglda na
czarniejsz, ni litera na ktr patrzymy. Uniemoliwia to prawidowe zobaczenie mniejszej
litery. eby skorygowa ten rodzaj fiksacji peryferyjnej, popatrz na liter ktra jest najlepiej
widoczna i przesu wzrok na mniejsz literk. Jeli ci si to uda, po kilku chwilach maa
literka wydawa si bdzie czarniejsz od duej. Jeli po kilku prbach nie uzyskasz
powodzenia, rozlunij oczy przy pomocy palmingu i sprbuj jeszcze raz. Mona ponadto
przesuwa spojrzenie z duej litery do punktu znajdujcego si w pewnej odlegoci poniej
maej litery, stopniowo przybliajc si do niej w miar poprawy widzenia.
Nr 7
Przesunicia wzroku z tablicy oddalonej o 3 lub 5 stp na tablic zawieszon w
odlegoci 10 lub 20 stp okazuje si czstokro skuteczne, jako e niewiadoma pami
litery widzianej z bliska pomaga przenie ten obraz na bardziej oddalon tablic.
Te zrnicowane metody przesuwania wzroku ludzie bd odczuwa w sposb bardzo
odmienny; jako mniej lub bardziej satysfakcjonujce. Jeli nie udaje si zastosowa z
powodzeniem ktrej z metod, naley po dwch lub trzech prbach poniecha jej i sprbowa
czego innego. Kontynuowanie wicze, ktre nie przynosz prawidowych rezultatw jest
pomyk. Skutkiem niepowodze jest stan napicia, za jego przeduanie nie przynosi
niczego dobrego.
Jeeli wiczenia z tablic s niemoliwe, mona uywa do tego celu innych
obiektw. Mona na przykad przesuwa wzrok z jednego okna oddalonego budynku na inne
lub z jednej jego czci na drug, z jednego samochodu na inny lub z jednej jego czci na
nastpn, wytwarzajc w kadym z tych przypadkw iluzj poruszania si tych obiektw w
kierunku przeciwnym do ruchu oczu. Rozmawiajc z ludmi mona przesuwa wzrok z
jednej osoby na nastpn lub z jednego fragmentu twarzy na nastpny. Podczas czytania
ksiki lub gazety mona robi wiadome przesuwanie z jednego sowa lub litery na kolejne,
albo z jednej czci litery na inn.
Poniewa przesuwanie wzroku i koysanie angauj ca osob do wykonywania tego
wiczenia, czsto staj si najbardziej skuteczn metod osigania stanu relaksacji i w
niektrych przypadkach przynosz bardzo znaczce rezultaty wycznie dziki unaocznieniu
faktu, e wpatrywanie si pogarsza widzenie, za przesuwanie wzroku je poprawia. Pewna
rnoja pacjentka, szesnastoletnia dziewczyna z postpujc krtkowzrocznoci, bardzo
szybko si wyleczya przy pomocy przesuwania wzroku. Przysza do mojego gabinetu w
bardzo mocno przyciemnionych okularach, na skutek takiej ochrony przed wiatem, bya na
tyle olepiona, e jej oczy byy prawie zamknite i miaa wielkie trudnoci z wyszukaniem
drogi podczas poruszania si po pokoju. Jej ostro wzroku wynosia 3/200 (widziaa ostro
wielkie C z odlegoci 3 zamiast 200 stp). Zabroniono jej czytania, grania z nut na pianinie i

musiaa porzuci myl o kontynuowaniu nauki w szkole redniej.

Jej nadwraliwo na wiato zostaa wyleczona w cigu kilku minut za pomoc
nasoneczniania przy zamknitych oczach (zob. opis w rozdz. 24). Nastpnie posadziem j na
wprost tablicy, poleciem rozluni oczy, a nastpnie spojrze na wielkie C. Na uamek
sekundy jej wzrok poprawi si i na skutek powtarzanych wicze, moga dostrzec, e nawet
najmniejszy wysiek woony w proces widzenia kadorazowo powoduje pogorszenie
widzenia. Poprzez naprzemienne patrzenie poza tablic, a nastpnie na litery w krtkich
odstpach czasu (poniej l sek.) wzrok pacjentki uleg tak szybkiej poprawie, e w cigu p
godziny osign niemal normaln ostro widzenia dla patrzenia na odlego.
Pniej daem jej do czytania czcionk o wielkoci 5 pt. Pierwsza prba czytania
natychmiast spowodowaa powany bl. Poleciem zastosowa t sam procedur, ktra bya
przeprowadzona wczeniej z uyciem tablicy Snella. W cigu kilku minut przez alternatywne
patrzenie w bok i na pierwsz liter kadego sowa potrafia czyta bez wysiku,
dyskomfortu, czy blu. Wysza z mojego gabinetu bez okularw, widzc drog przed sob bez
adnych trudnoci. Wielu innych pacjentw take skorzystao z dobrodziejstw tej prostej
metody.

ROZDZIA 13
ZUDZENIA WZROKOWE
Osoby z wad wzroku zawsze podlegaj zudzeniom wzrokowym, podobnie jak ludzie
z normalnym wzrokiem. O ile jednak iluzje normalnego wzroku wynikaj ze stanu relaksacji,
o tyle zudzenia osoby z wad wzroku s spowodowane stanem napicia. Niektre osoby z
wadami refrakcji maj nieliczne iluzje, inni znacznie wicej, poniewa napicie, ktre
powoduje bd refrakcji nie jest tym samym rodzajem napicia, ktre jest odpowiedzialne za
wraenia iluzji.
Zudzenia wadliwego wzroku mog by zwizane z postrzeganiem koloru, wielkoci,
lokalizacji i formy ogldanych obiektw. Mog zawiera w sobie pojawianie si rzeczy, ktre
nie istniej i wiele innych zadziwiajcych i interesujcych przejaww.
Zudzenia koloru
Gdy dana osoba widzi czarne litery i jest przekonana, e s szare, te, brzowe,
niebieskie lub zielone, to cierpi z powodu zudze (iluzji) dotyczcych koloru. To zjawisko
nie stanowi o odrnianiu kolorw.
Osoba nie odrniajca kolorw (daltonizm) nie potrafi rozrni kilku barw, z reguy
nie rozrnia niebieskiego i zielonego. Ta niezdolno jest staa i niezmienna.
Osoba cierpica na zudzenie koloru nie widzi faszywie kolorw w sposb stay i
niezmienny. Podczas patrzenia na tablic, czarne litery mog wydawa si jej pocztkowo
szare, ale innym razem mog przybra odcienie ci, niebieskiego lub brzu. Niektrzy
zawsze widz czarne litery jako czerwone; dla innych wydaj si one by czerwonymi tylko
okazjonalnie. Chocia wszystkie litery s tego samego koloru, niektrzy mog widzie due
litery jako czarne, za mae jako te lub niebieskie.
Przewanie, bez wzgldu na to jakim wydaje si dany kolor due litery s widziane
jako ciemniejsze.
Czsto rne kolory pojawiaj si w tej samej literze, jej cz jest widziana jako
czarna, a reszta moe by szara lub w jeszcze innym kolorze. Plamki czerni lub te innego
koloru mog pojawia si na biaym tle, jak rwnie plamki bieli lub innej barwy mog
zaistnie na czerni.
Zudzenia rozmiarw
Due litery mog wydawa si mae, a mae duymi. Jedna litera moe mie normalne
wymiary, podczas gdy inna o tej samej wielkoci i z tej samej odlegoci moe wydawa si
wiksza lub mniejsza ni normalnie. Litera moe mie normalne wymiary z bliska i z daleka,
ale w rodku tej odlegoci moe mie tylko poow tych wymiarw. Jeeli dana osoba potrafi

oceni rozmiar litery w kadej odlegoci, a do dwudziestu stp, jej wzrok jest w normie.
Jeli rozmiary zmieniaj si wraz ze zmianami odlegoci, to cierpi na zudzenie rozmiarw.
Na due odlegoci ocena rozmiarw jest zawsze niedoskonaa, poniewa wzrok nie jest
perfekcyjny przy takich odlegociach, nawet jeli jest w normie przy zwykych
odlegociach. Gwiazdy wydaj si by kropkami, poniewa wzrok nie ma moliwoci
widzie dobrze obiektw z takich odlegoci. wieca widziana z odlegoci p mili wydaje
si by mniejsza ni z bliska, ale widziana przez teleskop dajcy precyzyjny obraz z tej
odlegoci, bdzie miaa te same rozmiary co z bliska. Wraz z popraw widzenia wzrasta
zdolno do prawidowego oceniania rozmiarw.
Skorygowanie wady refrakcji wycznie za pomoc okularw, pozwala na podobne
ocenianie rozmiarw jak czyni to normalne oko, jednake ta zdolno moe si znacznie
rni wrd osb majcych ten sam bd refrakcji. Osoba o dziesiciu dioptriach
krtkowzrocznoci, noszca okulary korekcyjne moe (rzadko) by zdolna do prawidowego
oceniania wymiarw. Kolejna osoba o tym samym stopniu krtkowzrocznoci i takich
samych okularach moe widzie rzeczy o poow, albo dwie trzecie mniejsze ni w
rzeczywistoci. Jak z tego wynika bd refrakcji ma niewiele wsplnego z nieprawidow
percepcj rozmiarw.
Zudzenia formy
Okrge litery mog wydawa si kwadratowe lub trjktne. Litery proste mog jawi
si jako zakrzywione. Litery o regularnych ksztatach mog wydawa si bardzo nieregularne.
Okrge litery mog sprawia wraenie, e posiadaj w rodku szachownic, albo krzy.
Krtko mwic istnieje nieskoczona rnorodno moliwych do zobaczenia
znieksztaconych form. Na ten rodzaj wady wzroku wpywaj takie czynniki jak: owietlenie,
odlego i otoczenie. Wiele osb widzi prawidow form litery po zakryciu innych liter, lecz
trac t umiejtno gdy inne litery s widoczne. Pokazanie wskanikiem umiejscowienia
litery pomaga niektrym j zobaczy. Innym wskanik moe tak bardzo przeszkadza, e tym
bardziej nie mog zobaczy litery.
Zudzenia iloci
Czsto osoby z wadami wzroku obserwuj zwielokrotnienie obrazu, zarwno przy
patrzeniu obydwoma oczami, jak i przy widzeniu jednym tylko okiem. Sposb w jaki te
zwielokrotnione obrazy przejawiaj swoje istnienie jest czasami ogromnie ciekawy. Na
przykad pacjent ze starczow-zrocznoci czyta wyraz HAS normalnie obojgiem oczu. Sowo
PHONES czyta prawidowo okiem lewym, lecz gdy czyta je prawym okiem widzi podwjnie
liter P, ktrej wyobraony widok jest usytuowany nieco na lewo od rzeczywistej litery. Lewe
oko chocia widziao prawidowo sowo PHONES, zwielokrotniao ostrze szpilki, podczas
gdy gwka pozostawaa pojedyncza w chwili gdy szpilka ustawiona bya pionowo. Po
zmianie pozycji na poziom, ostrze szpilki widziane byo pojedynczo, a gwka bya
zwielokrotniona. Gdy ostrze szpilki zostao pooone poniej maej literki, obraz ostrza ulega
czasami podwojeniu, podczas gdy literka pozostawaa w normie.
Za tego rodzaju zjawiska nie odpowiada aden bd refrakcji. S to wycznie sztuczki
umysu. Ilo sposobw wskutek ktrych powstaj zwielokrotnione obrazy jest nieskoczona.
S one czasami umiejscowione pionowo, czasem poziomo lub ukonie, a czasami w formach
okrgw, trjktw i innych figur. Ich liczba rwnie moe waha si od dwch do trzech,
czterech i wicej. Mog by nieruchome, albo zmienia swoj pozycj w rnym tempie.
Wykazuj take nieskoczon rnorodno kolorw, wcznie z bielszym od ta odcieniem
bieli.
Zudzenia lokalizacji
Kropka postawiona przy literze, na tym samym poziomie co podstawa litery, moe
sprawia wraenia zmiany swojej pozycji na wiele rnych i zadziwiajcych sposobw. Jej
odlego od litery moe si zmienia. Moe nawet pojawi si po drugiej stronie litery. Moe

take wydawa si by ponad albo poniej linii. Niektrzy postrzegaj litery ustawione w
nieregularnym szyku. W przypadku sowa AND litera D moe zaj miejsce N lub pierwsza
litera moe zamieni si miejscami z ostatni.
Te wszystkie rzeczy s umysowym zudzeniem. Czasami litery wydaj si by dalej
ni ma to miejsce w rzeczywistoci, mog wydawa si odlege o mil. Osoby zakopotane
zudzeniem odlegoci zapytuj czasami, czy nie ulega zmianie pozycja tablicy.
Zudzenia nieistniejcych obiektw
Przy wadach wzroku umys nie tylko przekrca widziane przez oko obrazy, ale
ponadto wyobraa sobie, e widzi nieistniejce rzeczy. Pord zudze tego typu znajduj si
ruchome ctki, ktre tak czsto zdaj si pojawia przed oczami obcionymi wad wzroku, a
nawet przed oczami bez wad. Te ctki naukowo zwane muscae yolitantes lub latajcymi
muszkami", chocia nie maj istotnego znaczenia, nie s niczym innym jak napiciem
umysu. Pochaniaj jednake tak wiele uwagi i z reguy alarmuj dotknite nimi osoby na
tyle mocno, e zostay duej omwione w rozdziale 19.
Zudzenia uzupeniania kolorw
Osoba z wad wzroku po odwrceniu spojrzenia od czarnego, biaego albo jaskrawo
kolorowego obiektu i po zamkniciu oczu czsto przez kilka sekund wyobraa sobie, e widzi
obiekt w dopeniajcym, albo niemal uzupeniajcym kolorze. Jeeli obiekt jest czarny na
biaym tle, biay obiekt bdzie widziany na czarnym tle. Jeli obiekt jest czerwony, moe by
widziany jako niebieski, za jeli jest niebieski moe si wydawa czerwony. Te iluzje, ktre
s znane jako powidoki mog by take (chocia nieco rzadziej) by dostrzegane przy
otwartych oczach skierowanych na jakiekolwiek to i czsto s na tyle ywe, e wydaj si
by rzeczywiste.
Zudzenia koloru soca
Osoby o normalnym wzroku widz soce w kolorze biaym, jest to najbielsza biel,
lecz jeli wystpuje wada wzroku moe pojawi si niemal kady kolor czerwony, zielony,
purpurowy, ty, itd. Przez niektre osoby z wad wzroku byo ono nawet opisywane jako
cakowicie czarne. Z przyczyn atmosferycznych zachodzce soce jest zwyczajowo
postrzegane jako czerwone, ale w wielu przypadkach te przyczyny nie s wystarczajce do
zmiany koloru soca, podczas gdy ono nadal dla osb z wad wzroku wydaje si by
czerwone, gdy osoby z prawidowym wzrokiem widz je jako biae. Gdy czerwie soca jest
tylko zudzeniem i nie jest spowodowana warunkami atmosferycznymi, obraz soca
utrwalony na bonie aparatu fotograficznego bdzie biay, podobnie jak promienie
zogniskowane przez soczewk szka powikszajcego. To samo odnosi si do czerwieni
ksiyca.
Ciemne plamki, ktre pojawiaj si po spogldaniu w Soce
Wikszo ludzi po patrzeniu na soce widzi czarne lub kolorowe plamy, ktre mog
pozosta przez okres od kilku minut do (nawet) roku i duej, lecz nigdy nie s trwae. Te
plamy s take iluzjami i nie s spowodowane, jak si zwyko przypuszcza, adnymi
organicznymi zmianami w oku. Nawet cakowita lepota, ktra czasem jest chwilowym
efektem parzenia na soce, jest wycznie bdnym zinterpretowaniem przez oko zjawiska
sensorycznego.
Zudzenie migotania gwiazd
Myl, e gwiazdy migocz zostaa utrwalona w piosenkach, w opowiadaniach i
generalnie jest akceptowana jako naturalny porzdek rzeczy, lecz mona udowodni, i to, co
bierze si za migotanie, jest zwyk iluzj umysu.
Wady wzroku jako zudzenie i ich przyczyny
Kade zudzenie posiadania wady wzroku jest rezultatem napicia umysowego. Gdy
umys jest z jakiego powodu zaniepokojony, bardzo atwo moe si pojawi iluzja kadego
typu. Nie tylko ten rodzaj napicia rni si od napicia powodujcego bdy refrakcji, lecz

mona wykaza, e kademu z poszczeglnych rodzajw zudze odpowiada odmienny

rodzaj napicia. Zmiany koloru niekoniecznie musz wpywa na rozmiar czy form
obiektw, czy te powodowa innego rodzaju zudzenia. Mona widzie doskonale kolor
litery, albo czci litery bez rozpoznawania jaka to jest litera. Aby dokonaa si zmiana
czarnej litery na niebiesk, t, czy na inny kolor potrzebne jest wytworzenie
niewiadomego napicia, ktre przypomni lub spowoduje wyobraenie koloru, o ktrym
mowa. Zmiana formy obiektu wymaga niewiadomego napicia pozwalajcego zobaczy
omawian form. Przy maej dozie praktyki kady moe nauczy si wytwarza zudzenia
formy, czy koloru poprzez wiadome napicie wytwarzane w taki sam sposb, w jaki inni
czyni to niewiadomie. Jeeli zudzenie zostanie spowodowane w ten sposb, bdzie mona
stwierdzi take fiksacj peryferyjn oraz bd refrakcji.
Rodzaj napicia bdcy przyczyn zwielokrotnienia obrazu rni si od napicia
powodujcego zudzenia koloru, rozmiarw i formy. Wikszo osb po kilku prbach z
atwoci moe na wasne yczenie wytworzy poliopi (zwielokrotnienie widzianego
obrazu). O ile napicie jest wystarczajco due, wpatrywanie si lub zezowanie pozwala z
reguy widzie jeden przedmiot podwjnie. Poprzez patrzenie ponad rdem wiata lub nad
liter, prbujc zarazem widzie je rwnie dobrze jak przy bezporednim spojrzeniu na
obiekt, monaxwytworzy zudzenie wielu wiate, czy liter ustawionych pionowo. Przy
wystarczajco silnym napiciu moe ich by okoo tuzina. Patrzc w bok od wiata czy litery
albo ukonie pod dowolnym ktem, obrazy bd ustawione poziomo albo ukonie.
eby zobaczy obiekty w bdnej lokalizacji, jak to ma miejsce w przypadku sowa,
gdzie pierwsza litera zajmuje miejsce ostatniej, potrzebna jest dawka fiksacji peryferyjnej
oraz nauka wyobraania sobie sytuacji niecodziennych.
Czarne lub kolorowe plamy widziane po patrzeniu na soce, podobnie jak dziwne
kolory, ktre wydaj si spowodowane przez soce, s take rezultatem napicia
umysowego. Gdy kto staje si zdolny do spogldania na soce bez napicia (zob. rozdz.
24), zjawiska tego rodzaju natychmiast znikaj.
Powidoki byy czone z reguy ze zmczeniem siatkwki, przypuszczao si, e bya
ona zanadto pobudzana przez pewien rodzaj koloru, tak e nie moga go ju duej postrzega
i dlatego szukaa ulgi w dopeniajcym kolorze. Zgodnie z tym, mona przypuszcza, e
zmczonym patrzeniem na czarne C na tablicy przykadowo ulg przyniesie zobaczenie
biaego C. Takie wyjanienie tego zjawiska jest bardzo proste, ale zbyt trudno w nie uwierzy.
Oczy zamknite nie mog widzie i gdy w tych warunkach wydaje im si, e widz, jest
oczywiste, e pacjent cierpi na mentalne zudzenie, w ktrym siatkwka nie ma adnego
udziau. Ponadto moe widzie nie istniejce przedmioty i jeeli widzi na przykad wielkie C
na tle zielonej ciany (na ktrej nic takiego si nie znajduje), staje si oczywiste, e pacjent
cierpi na zudzenie mentalne. W rzeczywistoci powidoki wykazuj zwyczajn utrat
psychicznej kontroli i przydarzaj si w warunkach, gdy wystpuje wada refrakcji, ktra take
jest spowodowana utrat kontroli umysu nad procesem widzenia. Kady moe spowodowa
u siebie wraenie powidoku poprzez prb wyranego zobaczenia naraz caego wielkiego C
czyli w warunkach napicia lecz mona take spoglda na obiekt dugo, dziki
centralnej fiksacji, bez tego typu efektw ubocznych.
Przy niedoskonaym wzroku widzimy z reguy migoczce gwiazdy, ale nie znaczy to,
e tak jest w rzeczywistoci. Z tego powodu staje si oczywiste, e stan napicia powodujcy
zjawisko migotania rni si od napicia powodujcego wady refrakcji. Jeeli kto spoglda
na gwiazdy bez usiowania zobaczenia ich, one nie migocz i jeli pojawia si iluzja
migotania, mona j usun przy pomocy koysania gwiazd". Z drugiej strony mona
spowodowa take migotanie planet, a nawet ksiyca, jeeli kto napnie si" wystarczajco
mocno, chcc je dokadnie zobaczy.
Zudzenia normalnego wzroku

Zudzenia, ktrym podlega normalny wzrok mieszcz w sobie wszystkie zjawiska

zachodzce podczas centralnej fiksacji. Gdy oko o prawidowym wzroku patrzy na liter na
tablicy najlepiej widzi punkt, na ktrym skupiony jest wzrok, za wszystkie pozostae rzeczy,
znajdujce si w polu widzenia, wydaj si mniej wyrane. W rzeczywistoci caa litera, a
nawet wszystkie litery mog by widziane jako doskonale czarne i wyrane, za wraenie, e
jedna cz litery jest czarniejsza od reszty jest zudzeniem. Jednake Normalne oko moe
przesuwa si tak szybko, e stworzy wraenie i caa linia maych literek widziana jest
rwnie dobrze i jednoczenie. Oczywicie taki obraz nie wystpuje na siatkwce. Kada litera
jest widziana osobno, jak to zostao wykazane w poprzednim rozdziale, zatem litery widziane
z odlegoci 10 czy 20 stp nie mog zosta rozpoznane, dopki oko nie zrobi ok. czterech
przesuni na kadej z nich. eby wytworzy wraenie rwnoczesnego obrazu czternastu
liter, na siatkwce musi zosta zreprodukowanych, okoo szedziesiciu-siedemdziesiciu
obrazkw (przy czym kady z nich jest postrzegany z jednym punktem wyraniej widzianym
od innych). Myl, e te litery s rwnoczenie widziane, jest iluzj.
Spotykamy si tutaj z dwoma rnymi rodzajami iluzji. W pierwszym przypadku
wraenie przeniesione do mzgu zgadza si z obrazem wytworzonym na siatkwce, ale nie
odpowiada faktom. W drugim przypadku wraenia odbierane przez umys zgadzaj si z
faktami, ale nie odpowiadaj obrazowi na siatkwce.
Prawidowo widzce oko z reguy widzi to na jakim wydrukowana jest litera, jako
bielsze ni w rzeczywistoci. Patrzc na litery na tablicy Snella wida biae paski na
marginesach liter, a przy czytaniu drobnego, piciopunktowego pisma wida je pomidzy
liniami liter. We wntrzu liter biel jest bardziej intensywna ni w rzeczywistoci. Osoby, ktre
nie potrafi czyta piciopunktowej czcionki, mog dostrzega t iluzj mniej wyranie. Im
biel jest wyraniej widziana, tym lepszy jest stan wzroku i jeeli wiadomie potrafimy sobie
to zudzenie wyobrazi (przy prawidowym widzeniu jest to wyobraane niewiadomie)
wzrok ulegnie poprawie. Jeeli zakryjemy linie drukowane piciopunktow czcionk, paski
pomidzy nimi rozprosz si. Gdy popatrzymy normalnym wzrokiem na litery przez szko
powikszajce, zudzenie nie zniknie, ale intensywno bieli i czerni ulegnie osabieniu. W
podobnym przypadku percepcja tego zudzenia przez oko z wad wzroku znacznie si
poprawi, niemniej pozostanie znacznie mniej intensywna, ni biel i czer widziana okiem bez
wad.
Opisywane szczegowo w poprzednim rozdziale zudzenie ruchu wytwarzane przez
przesuwanie, musi by take zaliczone do zudze charakterystycznych dla prawidowego
widzenia, w dodatku musi by to percepcja obiektw znajdujcych si w pozycji pionowej.
To ostatnie jest najbardziej zdumiewajcym ze wszystkich zudze. Uoenie gowy nie ma
znaczenia, podobnie jak niewany jest fakt, e obraz na siatkwce jest odwrcony, my zawsze
widzimy rzeczy prawidowo - pionowo -stojce.

ROZDZIA 14
WIDZENIE W UTRUDNIONYCH WARUNKACH
Wedug oglnie akceptowanych zasad higieny dotyczcych ochrony wzroku,
niezmiernie wana jest troska o unikanie wpywu duej iloci niekorzystnych czynnikw,
ktrych jake czsto nie sposb unikn i pod wpywem ktrych wiele osb ma nieprzyjemne
przewiadczenie, e sami sobie zepsuli wzrok". Jasne, sztuczne, czy przymione wiato,
nage zmiany jego natenia, maa czcionka, czytanie w pojazdach, czy te w pozycji lecej i
temu podobne, od dawna byy okrelane jako szkodliwe dla oczu". Przeraajco szkodliwy
efekt tych czynnikw zosta opisany w wielu tomach publikacji zalegajcych w bibliotekach.
Wszystkie te supozycje s cakowicie sprzeczne z prawd. Gdy korzystamy z naszych
oczu w sposb prawidowy w niesprzyjajcych warunkach, wzrok nie tylko nie ulega
pogorszeniu, ale nawet odnosi z nich korzyci, poniewa w takich okolicznociach do
lepszego widzenia potrzebny jest wikszy stopie relaksacji, ni w odpowiednio lepszych

warunkach. Wprawdzie niekorzystne warunki pocztkowo mog powodowa poczucie

dyskomfortu, nawet dla osb o prawidowym wzroku, ale uwane przebadanie wielu
przypadkw pozwolio udowodni, e powane niedogodnoci pojawiay si tylko u osb z
wad wzroku. Jednak i te osoby (jeli wiczyy centraln fiksacj) szybko przystosowyway
si do tego typu okolicznoci i dziki nim uzyskiway szereg korzyci.
Chocia oczy zostay stworzone do tego by reagowa na wiato, generalny lk przed
wpywem tego czynnika na organy wzroku kieruje zarwno profesjonalnymi medykami, jak i
laikami. Przy wielu chorobach niektrzy pacjenci maj wraenie, e s przetrzymywani
tygodniami, miesicami, a nawet latami w ciemnym pokoju, albo e maj zabandaowane
oczy.
A oto przykad czcionki 5 pt.
Kadziemy si na plecach, na niezbyt mikkim (i nie
zapadnitym) ku, lub materacu. Pod gow niewielka poduszka. Zamykamy
oczy i oddychamy swobodnie, rce wzdu tuowia. Wyobraamy sobie, e cae
ciao staje si coraz to bardziej cikie, e powosie lekko w materac, staramy si
odczu kontakt i dotyk caego naszego ni z podoem na ktrym leymy.
Wyobraamy sobie, e nasza lewa noga staje si coraz bardziej mikka i cika.
Jakby bya zrobiona z mikkiego oowiu, tak e praktycznie nie jeste-

Ten powszechny strach przed wiatem oparty jest na nader kruchej podstawie. Nie
mona oczywicie zaprzeczy, e olepiajce rdo wiata moe chwilowo wywoa
nieprzyjemne objawy, ale zarwno kliniczne jak i eksperymentalne badania, majce okreli
patologiczny wpyw wiata na oczy albo trwae pogorszenie wzroku pod wpywem silnego
wiata, wykazay wycznie jego pozytywny wpyw. W przeprowadzonych przeze mnie
eksperymentach stosowanie silnego rda wiata nigdy nie spowodowao duszej
niesprawnoci wzroku.
To nie wiato, ale wanie ciemno jest niebezpieczna dla oka. Dusze odcicie od
rda wiata zawsze obnia zdolno widzenia i moe przyczyni si do stanw zapalnych
oka. Powszechna obawa przed czytaniem maych liter lub wykonywaniem precyzyjnych robt
przy sabym owietleniu jest take pozbawiona podstaw. Tak dugo, jak dugo wiato jest
wystarczajce, aby widzie bez poczucia dyskomfortu, nie jest to szkodliwe i moe by
poyteczne.
Przypuszcza si, e nage kontrasty w nateniu wiata mog by szczeglnie
szkodliwe dla oka, lecz nie znalazem adnego potwierdzenia dla tego rodzaju teorii. Nage
zmiany wiata niewtpliwie stanowi kopot dla wielu osb, ale daleko im do czynnikw
patogennych. We wszystkich obserwowanych przeze mnie przypadkach stwierdziem ich
korzystne oddziaywanie. Osoby z wad wzroku cierpi z powodu niedostosowania
wynikajcego z pogorszenia wizji spowodowanej zmianami intensywnoci wiata.
Pogorszenie widzenia zawsze jest chwilowe i jeeli oko jest wytrwale eksponowane w takich
warunkach, okae si to korzystne dla wzroku.
Polecam wiczenia polegajce na naprzemiennym czytaniu w jasnym i przymionym
wietle lub na przechodzeniu z ciemnego do jasnego pokoju i odwrotnie. Nawet tak szybkie i
raptowne zmiany wiata, jakie wywouje obraz filmowy s na dusz met korzystne dla
oczu. Zawsze doradzam osobom z wad wzroku czste wizyty w kinie i wiczenie tam
centralnej fiksacji. Takie osoby szybko przystosowuj si do byskajcego wiata i dziki
temu lepiej toleruj inne rodzaje owietlenia i odbicia wiata.
Przypuszcza si, e czytanie jest jednym z koniecznych negatywnych czynnikw
cywilizacji, przy czym panuje przekonanie, e unikanie maego druku i stwarzanie
szczeglnie korzystnych warunkw do czytania moe zminimalizowa szkodliwy wpyw tej
czynnoci. Wykonano szeroko zakrojone badania dotyczce wpywu rnych krojw pisma
na wzrok dzieci w wieku szkolnym, wielkoci czcionki, jej odcienia, odstpu pomidzy
literami, przestrzeni pomidzy liniami, dugoci linii, itd. Dzieci mog si nudzi ksik
wydrukowan maymi literami, ale nie widziaem nigdy adnego powodu, ktry pozwalaby
przypuszcza, e ich oczy (lub jakiekolwiek inne oczy), mogyby ponie szkod w wyniku

czytania tego rodzaju czcionki. Przeciwnie, czytanie piciopunktowego pisma, wykonywane

bez uczucia dyskomfortu, niezmiennie okazywao si by korzystne, przy czym pozytywny
efekt zwiksza si wraz z przyciemnianiem wiata, przy ktrym mona jeszcze czyta i z
przyblianiem tekstu do oczu. Przy uyciu tych prostych rodkw powany bl oczu znika w
cigu kilku minut, a nawet natychmiast.
Wynika to z tego, e piciopunktowy tekst nie moe by czytany w pmroku i blisko
oczu dopki oczy nie s zrelaksowane, podczas gdy duy druk mona czyta przy dobrym
wietle i z normalnej odlegoci w sytuacji gdy oczy znajduj si w stanie napicia. Gdy
mona odczyta go w niesprzyjajcych warunkach, czytanie normalnego druku w
standardowych okolicznociach ulega ogromnej poprawie. Przy krtkowzrocznoci, napicie
zwizane z widzeniem piciopunktowego tekstu moe by poyteczne, poniewa stopie
krtkowzrocznoci zawsze ulega zmniejszeniu, gdy wytwarza si napicie spowodowane
patrzeniem na bardzo bliskie obiekty, co czasami przeciwdziaa tendencji do wytwarzania
stanu napicia przy patrzeniu na odlege przedmioty, ktre to napicie zawsze jest zwizane z
powstawaniem wady krtkowzrocznoci. Dla niektrych krtkowidzw korzystne jest nawet
samo napicie zwizane z patrzeniem na druk tak may, e nie moe by odczytany.
Wiele osb w trosce o swj wzrok unika czytania w pojazdach, lecz w zwizku z
postpem cywilizacji musz one spdza znaczn cz czasu w rodkach komunikacji i spora
grupa nie ma moliwoci czytania w innym czasie. Byoby zatem bezowocne oczekiwa, e
zaprzestan praktykowania lektury podczas podry. Na szczcie teoria o szkodliwoci
czytania w trakcie jazdy nie jest oparta na faktach. Ogldanie poruszajcych si obiektw
pocztkowo powoduje napicie i pogorszenie si ostroci widzenia, lecz jest to tylko
chwilowe zjawisko i wraz z praktyk poprawia si ostro widzenia.
Czytanie w pozycji lecej to chyba najbardziej i najczciej zwalczane
przyzwyczajenie rzekomo niszczce wzrok. Na szkodliwo tego rodzaju aktywnoci
przytaczano szereg wymylnych argumentw, lecz ten sposb czytania jest na tyle przyjemny,
e prawdopodobnie niewiele osb przejo si grocymi konsekwencjami. Z satysfakcj
mog owiadczy, i odkryem, e te konsekwencje" dziaaj raczej z korzyci ni ze
szkod na wzrok. Podobnie jak przy uywaniu wzroku w innych nie sprzyjajcych
okolicznociach jest dobr rzecz mc czyta na leco, za czynno ta wraz z praktyk staje
si coraz atwiejsza. W pozycji wyprostowanej, z dobrym wiatem padajcym znad lewego
ramienia, mona czyta przy pewnym stopniu napicia wzroku, ale w pozycji lecej, przy
niekorzystnym ustawieniu wiata oraz czytanych stron, czytanie jest moliwe tylko w stanie
relaksacji. Kady, kto potrafi czyta lec bez poczucia dyskomfortu, nie powinien mie
najmniejszych trudnoci przy czytaniu w normalnych warunkach.
Widzenie w utrudnionych warunkach jest dobrym treningiem umysowym.
Pocztkowo umys moe by rozproszony niesprzyjajcym otoczeniem, lecz po
przystosowaniu si do tego rodzaju otoczenia, w miar poprawy psychicznej kontroli wzrok
ulega poprawie. Rekonwalescent nie musi od razu uprawia maratonu, nie mona take
oczekiwa od osoby z wad wzroku, aby (bez odpowiedniego przygotowania) wpatrywaa si
w poudniowe soce. Lecz, tak jak osoba powanie chora, moe stopniowo wzmacnia swoje
siy, e nie straszny bdzie dla niej maraton, tak oko z wad wzroku moe by przyuczone do
stanu poprawnego widzenia, gdzie warunki widzenia postrzegane oglnie jako rujnujce
wzrok, stan si nie tylko bezpieczne dla oczu, ale nawet korzystne.

ROZDZIA 15
OPTIMUM I PESIMUM CZYLI TO CO NAJLEPSZE I TO CO
NAJGORSZE
Niemal we wszystkich przypadkach wad wzroku spowodowanych bdami refrakcji
istnieje taki obiekt albo obiekty, ktre mog by widziane z normaln ostroci wzroku.
Nazwaem te obiekty mianem optimum". Z drugiej strony s takie obiekty, ktre osoby o

prawidowym wzroku widz zawsze w sposb niedoskonay, wytwarzajc przy tym bd

refrakcji dostrzegalny podczas badania za pomoc retinoskopu. Te obiekty zostay przeze
mnie nazwane pesimum". Dany obiekt moe sta si optimum albo pesimum zgodnie z tym
w jaki sposb oddziaywuje na umys. Mona to w atwy sposb wytumaczy.
Dla wielu dzieci twarz matki to optimum, za twarz nieznanej osoby stanowi
pesimum. Pewna krawcowa zawsze potrafia nawlec cieniutk jedwabn nitk na ig nr 10
bez uycia okularw, podczas gdy musiaa zakada okulary przy przyszywaniu guzikw,
gdy nie widziaa dziurek. Bya take nauczycielk krawiectwa i uwaaa, e dzieci s gupie,
poniewa nie potrafi okreli rnicy pomidzy odcieniami czerni. Moga dobiera kolory
bez porwnywania ich z przykadami, chocia nie moga zobaczy czarnej kreski na
fotografii, ktra nie bya ciesza od jedwabnej nici, nie moga take zapamita obrazu
czarnej kropki. Pewien bednarz zatrudniony przez lata jako brakarz przy tamie, gdzie w
szybkim tempie przesuway si beczki, potrafi bez problemw zauway ich wady, chocia
jego wzrok przy patrzeniu na inne obiekty wykazywa bardzo du wad. Osoby ze znacznie
lepszym wzrokiem nie potrafiy wskaza beczek z defektami. Znajomo tego rodzaju
obiektw pozwala na patrzenie na nie bez napicia wzroku czyli bez usiowania widzenia
ich. Dlatego beczki stanowiy optimum dla kontrolera jakoci, za oko igy i kolory jedwabiu
dla krawcowej. Przedmioty i postacie nieznane zawsze stanowi pesimum, jak to zostao
wykazane w rozdziale 4.
W innych przypadkach trudno jest wytumaczy tendencje umysu do czynienia z
jednych obiektw pesimum, a z innych optimum. Nie mona take wyjani, dlaczego jeden
obiekt moe by w pewnych okolicznociach i w pewnej odlegoci optimum, a w innych
przypadkach ju nie. Pord tych wszystkich niepoliczalnych optimw czsto bywa jednym z
nich szczeglna litera na tablicy Snella. Jeden z moich pacjentw potrafi widzie liter K w
linii 40, 15 i 10 (stp), lecz nie by w stanie rozrni adnej innej litery w tych liniach,
chocia wikszo tego typu pacjentw potrafi widzie inne litery z uwagi na to, e ich obrys
jest znacznie bardziej prosty ni ma to miejsce w przypadku litery K.
Pesimum moe by rwnie kuriozalne i niewytumaczalne jak optimum. Litera V w
swych zarysach jest tak prosta, e wikszo moe j widzie, przy niemonoci zobaczenia
innych liter w tej samej linii. Pomimo tego niektre osoby s niezdolne do rozrnienia jej z
jakiegokolwiek dystansu, chocia mog czyta inne litery w tym samym sowie, czy linii na
tablicy. Inne osoby z kolei bd niezdolne nie tylko do rozpoznania litery V w sowie, ale
take do przeczytania jakiegokolwiek sowa zawierajcego t liter. Ich wzrok ulega
pogorszeniu zarwno przy patrzeniu na pesimum jak i na inne obiekty.
Niektre litery albo obiekty staj si pesimum wycznie w szczeglnych
okolicznociach. Litera moe sta si pesimum w sytuacji gdy znajduje si na kocu lub na
pocztku linii lub zdania, za nie by nim w innych przypadkach. Gdy zwrcimy uwag
pacjenta na fakt, e litera widziana w jednej pozycji powinna by na zdrowy rozum widziana
rwnie dobrze w innych miejscach, taka litera czsto przestaje by pesimum bez wzgldu na
jej umiejscowienie.
Podobnie jak optimum, pesimum moe zanikn, by zamanifestowa pniej swoj
obecno. Moe si zmienia w zalenoci od owietlenia i odlegoci. Obiekt, ktry stanowi
pesimum w stonowanym owietleniu moe nim nie by w ciemniejszym lub janiejszym
owietleniu. Pesimum dla dwudziestu stp moe nim nie by z odlegoci 1,2 czy 30 stp, za
obiekt, ktry stanowi pesimum przy patrzeniu na wprost, moe by widoczny przy widzeniu
peryferyjnym.
Dla wikszoci osb tablica Snella to pesimum. Jeeli potraficie j prawidowo
widzie, moecie zobaczy niemal wszystko na wiecie. Czsto pacjenci, ktrzy nie mog
zobaczy liter na tablicy, potrafi dobrze widzie inne obiekty o tej samej wielkoci z takiej
samej odlegoci. Bd refrakcji ulega powikszeniu podczas patrzenia na litery widziane

niewyranie, a nawet przy patrzeniu na litery, ktrych w ogle nie mona widzie lub ktrych
widocznoci dana osoba nie jest wiadoma. Dana osoba moe patrze na czyst bia tablic
bez bdu refrakcji, lecz jeli spojrzy na doln cz tablicy Snella, nawet po zakryciu
widocznych liter, gdy tablica wydaje si rwnie biaa jak widziana poprzednio czysta tablica
zawsze mona wykaza bd refrakcji. Mwic w skrcie, pesimum mog stanowi
obiekty czy litery, ktrych widzenia dana osoba nie jest wiadoma. To zjawisko jest bardzo
rozpowszechnione.
Gdy tablica znajduje si w peryferyjnym polu widzenia moe wpywa na pogorszenie
jakoci widzenia obiektu ogldanego na wprost. Przykadowo dana osoba moe patrze z
odlegoci na powierzchni pokryt zielon tapet i widzie kolor rwnie dobrze jak z bliska,
lecz jeli tablica, na ktrej litery nie s dobrze (albo wcale) przez ni widziane zostanie
umieszczona w ssiedztwie ogldanej powierzchni, retinoskop moe wykaza bd refrakcji.
W miar poprawy wzroku zmniejsza si ilo liter na tablicy, ktre stanowi pesimum,
wzrasta za liczba tych, ktre s optimum do czasu, gdy caa tablica nie stanie si optimum.
Pesimum podobnie jak i optimum jest wytworem umysu. Czasami wie si z
napiciem w trakcie widzenia (optimum nie ma takich powiza). Nie jest spowodowane
bdem refrakcji, ale zawsze wytwarza taki bd i w chwili gdy zanika stan napicia, zanika
take pesimum i przeksztaca si w optimum.

ROZDZIA 16
STARCZOWZROCZNO: PRZYCZYNY I LECZENIE
Wrd ludzi yjcych w warunkach wspczesnej cywilizacji sia ako-modacji oka
stopniowo ulega zmniejszeniu. W wikszoci przypadkw wydaje si by cakowicie stracona
u ludzi w wieku szedziesiciu siedemdziesiciu lat, cakowicie uzalenionych od
okularw w wypadku bliskiego widzenia. Niewiele jest informacji dotyczcych tego zjawiska
wrd ludw pierwotnych i yjcych z dala od cywilizacji. Niektrzy oftalmolodzy
utrzymuj, e u osb, ktre uywaj swojego wzroku gwnie do bliskiego widzenia ta wada
jest o wiele rzadsza (o ile w ogle wystpuje), ni wrd osb, ktre przewanie potrzebuj
widzenia na dystans jak rolnicy czy marynarze, inni twierdz co cakiem przeciwnegoJednake osoby, ktre nie mog czyta, bez wzgldu na ich wiek, poproszeni o
spojrzenie na drukowane pismo wykazuj wady wzroku w zakresie bliskiego widzenia,
chocia ich ostro widzenia w odniesieniu do bliskich i znanych obiektw moe by
doskonaa. Jeeli chodzi o tego typu osoby w wieku czterdziestu piciu pidziesiciu lat
wniosek, e sia akomodacji ich oczu jest osabiona, nie stanowi wystarczajcego
wyjanienia. Mody analfabeta te tego lepiej nie zrobi, za mody student, ktry bez trudu
potrafi czyta z bliska aciskie pismo, zawsze wykae symptomy wady wzroku przy prbie
czytania staroangielskiego, greckiego, czy chiskiego za pierwszym razem.
Ludziom u ktrych sia akomodacji obniya si do tego stopnia, e maj trudnoci z
czytaniem i pisaniem powiada si, e maj presbiopi albo mwic bardziej pospolicie
Starczowzroczno. Ta choroba jest oglnie akceptowana zarwno przez lud jak i przez
naukowcw jako jedna z nieuniknionych skutkw starzenia si.
Powszechne obnianie si siy akomodacji wraz z wiekiem przypisuje si
stwardnieniu soczewek, co powoduje ich spaszczenie obniajc moliwoci refrakcji w
poczeniu ze zwiotczeniem i atrofi minia rzskowego. W wikszoci przypadkw w
regres jest tak regularny, e wymylono tabele pokazujce jakiego stopnia ostroci wzroku
mona oczekiwa w danym wieku. Zgodnie z tym, co tam napisano, prawie moliwe jest
przepisywanie okularw bez badania wzroku danej osoby lub patrzc na to z drugiej strony,
mona okreli wiek danej osoby z dokadnoci do roku lub dwch biorc do rki czyje
okulary.
Zgodnie ze smutnym zestawieniem tych tabelek, trzydziestolatek moe dowiedzie
si, e straci poow swojej pierwotnej siy akomodacji, czterdziestolatek dwie trzecie, za u

szedziesiciolatka ta sia w ogle nie istnieje.

Jednake yje dua ilo osb nie odpowiadajcych temu schematowi. Wiele osb w
wieku czterdziestu lat potrafi czyta pismo 5 pt z odlegoci dziesiciu cm, chocia wedug
tabel powinni straci t si wkrtce po ukoczeniu dwudziestu lat. Gorsza sprawa, e s
ludzie, ktrzy w ogle nie maj zamiaru sta si starczowzroczni. Oliver Wendell Holmes
wspomina o jednym z takich przypadkw w ksice The Auto-crat of the Breakfast Table.
yje obecnie w Stanie Nowy York", pisze, pewien starszy gentlemen, ktry natychmiast po
stwierdzeniu faktu pogarszania si jego wzroku podj wiczenia koncentrujce si gwnie
na czytaniu najdrobniejszego z dostpnych drukw przechytrzajc w ten sposb swoim
uporem prawa natury. Teraz ten starszy pan wyczynia za pomoc swojego pira
nadzwyczajne sztuki, wykazujc przy tym, e jego oczy musz mie jako mikroskopu. Nie
potrafi powiedzie jak wiele psalmw i fragmentw ewangelii potrafi on umieci na okrgu
wielkoci poowy dziesiciocentwki".
Spotyka si take ludzi, ktrzy odzyskuj zdolno do bliskiego widzenia po jej
uprzedniej utracie przed pitnastoma (i wicej) laty, s take takie osoby, ktre wykazujc
starczowzroczno w stosunku do niektrych obiektw, do innych maj prawidowy wzrok.
Na przykad wiele krawcowych moe nawleka nitk goym okiem, za retinoskop wykazuje
przy tym, e ich oko prawidowo ogniskuje promienie wiata odbite od tych obiektw,
jednake nie potrafi one czyta, ani pisa bez uycia okularw.
Od kiedy jestem tego wiadomy zawsze dostrzegam ten ostatni z wymienionych
przypadkw, s one znane take wszystkim okulistom bez wzgldu na ich dowiadczenie.
Mona o nich usysze na spotkaniach stowarzyszenia oftalmologw, s take opisywane w
czasopismach medycznych, lecz jeli przychodzi do napisania ksiki objaniajcej takie
przypadki, wikszo artykuw poruszajcych ten temat powtarza stare stwierdzenie, e
presbiopia jest: naturalnym wynikiem starzenia si". Martwa rka niemieckiej nauki cigle
uciska intelekty i powstrzymuje nas przed zawierzeniem ewidentnym wiadectwom naszych
zmysw. Niemiecka oftalmologia wci jest witoci i nie istniej takie fakty, ktre
uprawniayby do zdyskredytowania jej.
Szczliwie dla tych, ktrzy czuj si powoani do obrony starych teorii,
krtkowzroczno opnia nadejcie presbiopii, za zmniejszanie si rozmiarw renicy,
ktre czsto zdarza si w pnym wieku, wywouje efekt uatwiajcy widzenie na blisk
odlego. Zatem odnotowane przypadki osb, ktre w wieku powyej pidziesiciu piciu
lat bez trudu czytaj bez uycia okularw, mog by atwo wyjanione przypuszczeniem, i te
osoby musz by bliskowidzami lub e ich renice s nadzwyczajnie mae. Jeeli jednak
przebadamy taki przypadek, sprawa moe nie by wcale taka prosta, poniewa dana osoba
moe by bardzo daleko od wady krtkowidzenia, wykae za wad dalekowzrocznoci, za
renice bd si charakteryzowa normalnymi rozmiarami. Nie pozostanie zatem nic innego
do zrobienia jak zignorowa takie przypadki.
Utrzymanie si zdolnoci do bliskiego widzenia albo powrt po uprzedniej utracie
takiej zdolnoci w podeszym wieku bywa przypisywane nienaturalnym zmianom w ksztacie
soczewek. W tego rodzaju przypadkach wypuko soczewek w pocztkowym stadium
katarakty, dostarcza bardzo wygodnego i wiarygodnego wyjanienia. W przypadkach
przedwczesnej presbiopii przytacza si wyjanienia oparte na przewiadczeniu o
przyspieszonej sklerozie soczewek i zwiotczeniu minia rzskowego" i jeeli bdziemy
obserwowa takie przypadki jak przykad krawcowej, ktra potrafi nawleka ig, cho nie
moe ju czyta gazet, bez wtpienia zostan wynalezione jakie wyjanienia tego rodzaju
prawidowoci zgadzajce si z niemieckim punktem widzenia.
Prawda o starczowzrocznoci jest taka, i nie jest to normalny efekt procesu
starzenia si", poniewa mona jej zarwno przeciwdziaa, jak i wyeliminowa j. Jest ona
spowodowana bynajmniej nie stwardnieniem soczewek, ale stanem napicia przy patrzeniu na

blisk odlego. Niekoniecznie musi to by powizane z wiekiem, jako e zdarza si to w

niektrych przypadkach w wieku dziesiciu lat, a w innych wcale nie wystpuje, chocia dane
osoby mog by bardzo zaawansowane w tak zwany presbiotyczny" wiek. To prawda, e
soczewki twardniej wraz z wiekiem, podobnie jak twardniej koci i zmienia si struktura
skry, ale poniewa soczewki nie s istotnym czynnikiem w procesie akomo-dacji, ten fakt
nie ma wikszego znaczenia. Zatem gdy w niektrych przypadkach soczewki staj si
bardziej wypuke albo wraz z wiekiem mog traci swoj si refrakcji, to mona take
zaobserwowa soczewki pozostajce w doskonale przejrzystym stanie i w niezmienionym
ksztacie w wieku dziewidziesiciu lat. Jako e misie rzskowy take nie bierze udziau
w procesie akomodacji, jego zwiotczenie bd atrofia nie mog by czone z obnieniem si
siy akomodacji.
Presbiopia jest w gruncie rzeczy form dalekowzrocznoci, w ktrej gwnie
upoledzone jest bliskie widzenia, natomiast widzenie na odlego, wbrew temu co si
powszechnie sdzi, jest take w kadym przypadku pogorszone. Rozrnienie pomidzy tymi
dwoma wadami nie zawsze jest proste. Osoba dalekowzroczna nie jest w stanie czyta 5
punktowego pisma, za osoba w wieku presbiopii" moe je czyta bez objaww trudnoci,
majc przy tym kopoty z widzeniem na odlego. W obydwu przypadkach bd wystpowa
obie wady, chocia dana osoba moe by tego niewiadoma.
Zostao wykazane, e gdy oko wytwarza stan napicia w celu zobaczenia bliskiego
obiektu, ogniskowa jest zawsze w jednym albo we wszystkich meridianach przesunita dalej,
ni to miao miejsce wczeniej. Przy pomocy symultanicznej retinoskopii mona wykaza, e
starczowzroczna osoba prbujca bezskutecznie czyta piciopunktow czcionk, bdzie
zawsze miaa przesunit ogniskow znacznie dalej, ni miao to miejsce przed
dokonywaniem tej prby. Wskazuje to na fakt, e niemono czytania bya spowodowana
stanem napicia. Nawet myl o dokonaniu tego rodzaju wysiku bdzie powodowa napicie
w takim stopniu, e zmieni si refrakcja i bdzie wystpowa bl, dyskomfort i zmczenie,
ktre nie byy dowiadczane przed patrzeniem na tak may druk.
Ponadto, gdy osoba ze starczowzrocznoci pozwoli wypocz oczom poprzez
zamknicie ich lub palming, bdzie zawsze zdolna przynajmniej przez kilka chwil czyta
piciopunktowy tekst z odlegoci dziesiciu cm, co ponownie wskazuje na to, e wada
wzroku nie jest spowodowana organicznymi zmianami oka, ale stanem napicia przy
patrzeniu. Gdy napicie zostanie trwale wyeliminowane, presbiopia take zostaje na trwae
usunita. Zdarzao si to nie tylko w kilku sporadycznych przypadkach, lecz w bardzo wielu i
to we wszystkich grupach wiekowych poczynajc od szedziesiciolatkw poprzez
siedemdziesiciolatkw i osoby osiemdziesicioletnie.
Pierwszym wyleczonym ze starczowzrocznoci pacjentem byem ja sam. Po
udowodnieniu za pomoc eksperymentw na zwierztach, e soczewki nie bior udziau w
procesie akomodacji, wiedziaem, e presbiopia musi by uleczalna. Lecz zdawaem sobie
spraw z tego, i nie mog oczekiwa jakiegokolwiek zaakceptowania moich rewolucyjnych
odkry do jakich doszedem, dopki bd nosi okulary z powodu przypuszu-czalnej utraty
siy akomodacji przez moje soczewki.
Cierpiaem zatem z powodu maksymalnego stopnia presbiopii. Sia mojej akomodacji
rwna bya zeru i miaem powany problem z dopasowaniem okularw, poniewa okulary,
ktre umoliwiay mi czytanie piciopunktowego druku z odlegoci 33 cm nie pozwalay na
to ju z odlegoci 30 czy 36 cm. Gdy usiowaem zobaczy co z bliska bez okularw
retinoskop wykazywa, e moje oczy s zogniskowane jak przy patrzeniu w dal, gdy za
prbowaem zobaczy co z daleka, oczy byy zogniskowane jak do widzenia z bliska.
Moim problemem byo zatem znalezienie sposobu odwrcenia mojej niesprawnoci i
doprowadzenia oczu do moliwoci ogniskowania si na punkcie, ktry w danej chwili
yczyem sobie widzie. Konsultowaem mj problem z licznymi specjalistami chorb oczu,

lecz moje rozmowy z nimi byy podobne do tych, jakie prowadzi w. Pawe z Grekami,
czysty obd.
,,Twoje soczewki s twarde jak kamienie" mwili. Nikt nic nie moe dla ciebie
zrobi".
Wtedy poszedem do neurologa. Przebada mnie retinoskopem i potwierdzi moje
spostrzeenia co do specyficznego przestawienia sposobu akomodacji moich oczu, lecz nie
mia adnego pomysu co do tego jak mgby mi pomc. Powiedzia, e musi si
skonsultowa z jednym ze swoich kolegw i poprosi mnie o przyjcie w przyszym miesicu,
co uczyniem. Wwczas owiadczy, e doszed do wniosku i istnieje tylko jeden czowiek,
ktry mgby mnie wyleczy i jest nim dr William H. Bates z Nowego Jorku.
Dlaczego tak uwaasz?" zapytaem.
Poniewa wydaje mi si, e jeste jedynym czowiekiem, ktry mgby co wiedzie
na ten temat" odpowiedzia.
W ten sposb byem zdany na samego siebie. Na szczcie spotkaem dentelmena,
bez medycznego wyksztacenia, ktry by askaw zosta moim asystentem. Przez wiele
dugich i nucych godzin z wielk uprzejmoci trwa przy retinoskopie, podczas gdy ja
usiowaem znale jaki sposb akomodacji oka waciwej dla czynnoci czytania, gdy
chciaem czyta, zamiast dotychczasowego ustawienia akomodacji do dali.
Pewnego dnia patrzc na zawieszony na cianie obraz skay Gibraltaru zauwayem na
niej kilka czarnych plamek. Wyobraziem sobie, e te plamki s otworami jaski i e w tych
jaskiniach znajduj si poruszajcy si ludzie. Gdy to zrobiem moje oczy zogniskoway si
na odlego umoliwiajc czytanie. Nastpnie popatrzyem na ten sam obrazek z odlegoci
pozwalajcej normalnym oczom czyta, cay czas wyobraajc sobie, e te plamki byy
jaskiniami z ludmi w rodku. Retinoskop wykaza, e moje oczy podjy akomodacj oraz e
byem zdolny do odczytania podpisu pod obrazkiem. W ten sposb na pewien czas pomogem
sobie uywajc wyobrani.
Pniej odkryem, e gdy wyobraaem sobie litery jako czarne, mogem widzie je
jako czarne, gdy za widziaem je jako czarne, potrafiem rozrnia ich ksztaty. Nie mona
nazwa moich postpw byskawicznymi, ale po szeciu miesicach mogem czyta gazety z
penym poczuciem komfortu. To dowiadczenie byo niezwykle wane, poniewa zawierao
w sobie wszystkie objawy, jakie pniej zaobserwowaem u innych pacjentw ze
starczowzrocznoci.
Na szczcie dla moich pacjentw leczenie innych osb jest znacznie krtsze, ni to
miao miejsce w tym pierwszym przypadku. Niekiedy, cakowite i trwae wyleczenie zostao
osignite w cigu kilku minut. Pewien pacjent, ktry z powodu starczowzrocznoci nosi
okulary od dwudziestu lat poprawi sobie wzrok za pomoc metody wyobrani w czasie
krtszym od pitnastu minut.
W jego przypadku po poproszeniu o odczytanie 5 punktowych liter, odrzek i nie jest
w stanie tego zrobi, poniewa wszystkie litery s szare i wygldaj tak samo.
Przypomniaem mu, e druk zosta wykonany za pomoc farby drukarskiej i e nie ma nic
bardziej od niej czarnego. Zapytaem go czy widzia kiedykolwiek farb drukarsk. Odrzek,
e tak. Czy przypomina sobie jak bardzo bya czarna? Tak. Czy wierzy w to, e te litery s
rwnie czarne jak farba, ktr widzia a zarazem sobie przypomina? Stwierdzi, e tak i
wtedy odczyta litery, a poniewa poprawa wzroku okazaa si trwaa, owiadczy, e go
zahipnotyzowaem.
W innym przypadku dziesicioletnia starczowzroczno zostaa wyleczona rwnie
szybko przy pomocy tej samej metody. Po przypomnieniu pacjentowi, e litery ktrych nie
mg odczyta s czarne, pacjent odrzek, e o tym wie, lecz one wygldaj na szare.
Jeeli Pan wie e one s czarne, a widzi je Pan jako szare" powiedziaem to
musi je Pan sobie wyobraa jako szare. Przypumy, e wyobrazi Pan sobie te litery jako

czarne. Moe Pan to zrobi?"

Tak" odpowiedzia Mog wyobrazi sobie, e s czarne".
Po czym zacz czyta litery.
Takie ekstremalnie szybkie wyzdrowienia s rzadkie. W dziewiciu przypadkach na
dziesi uzyskiwany postp jest znacznie wolniejszy i potrzebne jest zastosowanie wszystkich
metod powodujcych relaksacj, stosowanych przy leczeniu innych bdw refrakcji. W
najtrudniejszych przypadkach starczowzrocznoci ludzie czsto cierpi z powodu iluzji
zudze koloru, wielkoci, formy i zwielokrotnienia obrazu w chwili gdy prbuj czyta
piciopunktowy tekst, podobnie jak osoby z dalekowzroczno-ci, astygmatyzmem i
krtkowzrocznoci podczas prby czytania liter na tablicy testowej z dali. Nie s w stanie
przypomnie sobie albo nawet wyobrazi tak maej rzeczy, jak maa czarna plamka podczas
prby widzenia z bliska, ale jednoczenie pamitaj j doskonale, gdy nie usiuj widzie. Ich
wzrok na dystans czsto nie jest doskonay i zawsze poniej normy, cho mog sdzi, e jest
prawidowy. Dokadnie jak ma to miejsce w innych przypadkach bdw refrakcji, poprawa w
widzeniu na odlego powoduje take lepsze widzenie z bliska. Jednake bez wzgldu na
stopie trudnoci danego przypadku i wiek pacjenta, zawsze jest odnotowywany pewien
stopie poprawy widzenia i jeeli leczenie byo prowadzone wystarczajco dugo, osigano
cakowicie normalny stan ostroci wzroku.
Przewiadczenie o tym, e starczowzroczno jest normalnym efektem starzenia si
organizmu jest przyczyn wielkiej liczby osb z wadami wzroku. Gdy osoby, ktre osigaj
wiek presbiotyczny" dowiadczaj trudnoci przy czytaniu, bardzo chtnie zakadaj okulary,
czsto nawet bez fachowej medycznej konsultacji. W niektrych przypadkach takie osoby
mog by faktycznie starczowzroczne, w innych dowiadczane trudnoci mog by
chwilowe, jednak dane osoby mog pomyle, e ju nie s takie mode wic to co si dzieje z
ich wzrokiem jest zgodne z dziaaniem natury i e nie naley si jej sprzeciwia. Lecz gdy ju
zaoy si okulary, w przewaajcej wikszoci przypadkw, wanie one spowoduj wad
wzroku, ktr miay wyleczy lub jeeli taka wada wystpuje, tylko j pogorsz, czasami w
bardzo szybki sposb o czym kady okulista doskonale wie.
Bywa i tak, e po kilku tygodniach (jak to zostao ju opisane w rozdz. 5) dana osoba
spostrzega, e nie moe ju bez okularw odczyta duych liter, ktre przed rozpoczciem ich
uywania nie sprawiay trudnoci w czytaniu. W przecigu piciu-dziesiciu lat zanika sia
akomodacji oka i dana osoba moe czu si szczliwa, jeeli w tym czasie nie zapadnie na
katarakt, jaskr lub zapalenie siatkwki.
Tylko w wyjtkowych przypadkach oko nie poddaje si tym sztucznie stworzonym i
narzuconym mu warunkom, lecz w takich przypadkach odbywaj si zadziwiajce
dugotrwae zmagania z tymi negatywnymi wpywami. Pewna kobieta w wieku
siedemdziesiciu lat nosia okulary od lat dwudziestu i wci bya zdolna do odczytania
czcionki 5 pt, a take miaa prawidowy wzrok przy patrzeniu na odlego bez uywania
szkie. Jak mwia: okulary mcz jej wzrok i zamazuj obraz", lecz ona pomimo czstej
chci odrzucenia, ich wci nosia okulary, poniewa kiedy powiedziano jej, e jest to
potrzebne dla jej wzroku.
Jeeli jaka osoba stwierdza, e dotyka j starczowzroczno lub przyblia si do
wieku presbiotycznego" moe, zamiast zakada okulary, poda za przykadem
dentelmena wspomnianego przez dr Holmes'a i wykonywa wiczenia polegajce na
czytaniu najmniejszych dostpnych czcionek. Wwczas idea goszca tez, e obnienie si
siy akomodacji jest normalnym rezultatem procesu starzenia si organizmu" wkrtce umrze
naturaln mierci.

ROZDZIA 17
ZEZ I AMBLIOPIA: PRZYCZYNY
Ambliopia niedowidzenie przy zezie, amblyopia ex enopsia osabienie wzroku z

powodu nieuywania go.

Poniewa mamy dwoje oczu, jest rzecz oczywist, e musi zaistnie proces widzenia
dwch obrazw. Aby te dwa obrazy zostay poczone w jedn cao w umyle, potrzebna
jest perfekcyjna harmonia wspdziaania pomidzy tymi dwoma organami. Podczas
patrzenia na oddalony obiekt, osie widzenia oczu musz by rwnolege, natomiast przy
patrzeniu na obiekty nieco bliej pooone, powiedzmy bliej ni 20 stp, osie musz zbiega
si dokadnie pod tym samym ktem.
Brak tego typu harmonii w dziaaniu jest znany jako zez i jest jednym z najbardziej
przykrych defektw oczu, nie tylko z powodu obnienia si jakoci widzenia, ale take z
powodu utraty symetrii w wyraajcej najwiksz ekspresj czci twarzy, co z kolei
przyczynia si do powstania przykrego defektu urody. Ta choroba od dawna wprowadza w
zakopotanie naukowcw. O ile teorie opisujce w naukowych opracowaniach przyczyny
powstania zeza przybliaj si w niektrych przypadkach do ich wyjanienia, o tyle w
praktyce wiele przypadkw pozostaje niewyjanionych, za wszystkie metody leczenia ocenia
si pod wzgldem rezultatw, jako bardzo niepewne.
Idea wyjaniajca, e brak harmonii w ruchach oka jest spowodowany
wspwystpujc i odpowiadajc im nierwnowag si w miniach poruszajcych okiem w
oczodoach, wydaje si na tyle naturalna, e ta teoria zostaa niemal natychmiast powszechnie
zaakceptowana. Przeprowadzane chirurgiczne operacje pocztkowo miay wielkie wzicie,
ale dzi s doradzane przez wikszo autorytetw wycznie jako ostateczny rodek ratunku.
Sporo osb dziki takim operacjom wiele skorzystao, lecz najlepsza operacyjna korekta zeza
jest wycznie przybliona, za w wielu przypadkach wada ta ulega pogorszeniu, podczas
gdy pene odzyskanie rwnego jakociowo widzenia obydwoma oczami czyli moliwoci
poczenia dwch wzrokowych obrazw w jedn cao zostao w tragiczny sposb na
zawsze zaprzepaszczone.
W chwili obecnej teoria tumaczca powstawanie zeza na skutek niesymetrycznej
pracy mini wyjania ten problem na tyle nie wystarczajco, e gdy zasugerowano, i zez
jest schorzeniem powstajcym w wyniku powikszajcego si bdu refrakcji
dalekowzroczno byaby zatem odpowiedzialna za powstanie zeza zbienego, za
krtkowzroczno powodowaaby zeza rozbienego zostao to take powszechnie
zaakceptowane. Ta teoria rwnie nie wyjania w sposb satysfakcjonujcy problemu i teraz
opinie wiata medycznego s podzielone pomidzy rnymi teoriami.
Aby ktrkolwiek z tych teorii uzna za wiarygodn, najpierw koniecznie musi ona
wyjani wielk liczb skomplikowanych faktw. Niepewno co do wynikw operacji
korygujcych minie oka, jest wystarczajcym powodem do nabrania wtpliwoci co do
teorii bazujcej na stwierdzeniu, e zez jest wad spowodowan niewaciw prac mini. W
wielu przypadkach wykazano parali co najmniej jednego z tych mini w oku, ktre nie
zezowao.
Wyleczenie poraenia mini nie zawsze skutkuje wyleczeniem zeza, podobnie
wyleczenie zeza nie zawsze powoduje popraw stanu niedomagajcych mini. Jeden ze
znanych oftalmologw zarejestrowa, tak wielk liczb przypadkw nie poddajcych si
leczeniu za pomoc wicze umoliwiajcych poczone widzenie, e w tego typu
przypadkach przepisywa leczenie operacyjne. Inny zauway, e wikszo osb
dalekowzrocznych nie zezuje, co zmusio go do stwierdzenia, e dalekowzroczno nie moe
by przyczyn zeza bez uwzgldnienia innych wspwy-stpujcych przyczyn.
To, e stan wzroku nie jest istotnym czynnikiem w wytworzeniu zeza, potwierdzia
wielka ilo faktw. To prawda, e zez wystpuje z reguy w poczeniu z bdami refrakcji,
lecz niektre jednostki zezuj majc minimalny bd refrakcji. Jest take prawd, e
wikszo osb ze zbienym zezem wykazuje si dalekowzrocznoci, chocia u wielu
innych pacjentw tego si nie stwierdza. Niektre osoby z przypadkiem zbienego zeza s

krtkowzroczne. Bywaj take osoby ze zbienym zezem z jednym okiem prawidowym, a

drugim dalekowzrocznym, krtkowzrocznym lub nawet niewidome na drugie oko.
Z reguy w oku, ktre skrca wzrok jest gorszy, ni w tym, ktre patrzy prosto, ale
zdarzaj si odwrotne przypadki. Przy lepocie pary oczu, oba mog by na wprost lub jedno
moe skrca. Z jednym dobrym i jednym lepym okiem, oba mog by ustawione prosto. Im
bardziej lepe jest oko, tym wiksz wykazuje tendencj do zezowania, lecz czsto zdarzaj
si wyjtki i w rzadkich przypadkach oko o wzroku niemal prawidowym moe by trwale
skrcone.
Zez moe take zanikn i ponownie powrci, jak rwnie zez zbieny moe
zamieni si w rozbieny i na odwrt. Przy takim samym bdzie refrakcji, jedna osoba moe
zezowa, inna nie. Trzecia z kolei bdzie zezowa innym okiem. A czwarta pocztkowo
bdzie zezowa jednym okiem, a nastpnie drugim. U pitej osoby stopie tej wady bdzie si
zmienia. Jedni bd si dobrze czu bez okularw, czy innego leczenia, inni bd
potrzebowa pomocy. Stosowane metody leczenia mog dawa trwa, bd tymczasow
popraw, za nawroty wady mog si zdarza zarwno przy noszeniu okularw jak i bez nich.
Nawet przy niewielkim bdzie refrakcji, jako widzenia okiem zezujcym jest
gorsza od tej okiem patrzcym prosto i z reguy nie sposb znale przyczyny tego stanu
rzeczy w wadach budowy oka. Istnieje znaczna rozbieno opinii co do tego, czy ten
specyficzny bd wynika z zeza, czy te jest powodem zezowania, przewaa jednake opinia,
e to zez wpywa na pogorszenie si wad wzroku. Znalazo to odzwierciedlenie w nazwie
nadanej temu schorzeniu amblyopia ex anopsia (osabienie wzroku z powodu nie uywania
go) gdy uwaa si, e umys pomija obraz dochodzcy z wadliwego oka, aby unikn
podwjnej wizji Spotkaem jednake wiele par oczu z zezem, ktre nie miay ambliopii,
mona take spotka t przypado u osb, ktre nigdy nie zezoway.
W literaturze traktujcej o tym temacie, peno jest stwierdze o niemoliwoci
leczenia ambliopii, za w popularnych opracowaniach doradza si rodzicom zezujcych
dzieci, aby jak najszybciej rozpoczynali leczenie zeza z uwagi na groc utrat wzroku w
oku, ktre zezuje. Jeden z waniejszych oftalmologw stwierdzi, e nie naley si
spodziewa wikszych wynikw w leczeniu ambliopii w wieku powyej szstego roku ycia,
podczas gdy inny powiedzia: czynnoci siatkwki nigdy nie powrc do normalnego stanu,
nawet jeeli przyczyny zaburze wzroku zostay usunite ..." Jest to dobrze rozeznane w
przypadku, gdy dobrze widzce oko traci wzrok na jaki czas, ale wzrok w przypadku
ambliopii czsto powraca w peni do normy. Ponadto jedno oko moe by w pewnym czasie
obarczone t wad, a kiedy indziej nie. Przy zakryciu dobrze widzcego oka, oko zezujce
moe mie na tyle du ambliopi, e z trudnoci rozrni dzienne wiato od ciemnoci,
lecz po otwarciu obydwu oczu, wzrok w oku zezujcym moe si okaza rwnie dobry, jak w
oku patrzcym na wprost, a czasem nawet lepszy. W wielu przypadkach am-bliopia wystpuje
na zmian to w jednym, to w drugim oku.
Podwjne widzenie zdarza si czsto wycznie w przypadku zeza i gdy tak si dzieje
ma to bardzo zadziwiajce formy. Gdy oczy skierowane s do rodka, obraz widziany przez
prawe oko, powinien by (zgodnie z wszelkimi prawami optyki) widziany po prawej stronie,
za obraz widziany przez lewe oko winien by przesunity na lewo. Przy oczach zwrconych
na zewntrz sytuacja powinna by odwrotna. Lecz czsto usytuowanie obrazw jest
odwrcone, obraz widziany przez prawe oko w przypadku zeza zbienego jest widziany po
lewej stronie, za widok dochodzcy z lewego oka widziany jest ze strony prawej. W
przypadku zeza rozbienego sytuacja jest odwrotna. Taki stan rzeczy znany jest pod nazw
paradoksalna diplopia". Trzeba wszelako zaznaczy, e osoby o wzroku niemal
prawidowym, patrzce doskonale na wprost, mog wykazywa obydwa rodzaje takiego
podwjnego widzenia.
adna z przedstawionych teorii nie wyjania wszystkich okolicznoci zwizanych z t

wad wzroku, gdy tak naprawd mona udowodni, e we wszystkich przypadkach zeza
wystpuje specyficzny stan napicia i usunicie tego napicia pociga za sob we wszystkich
przypadkach wyleczenie z zeza, podobnie jak ma to miejsce w przypadku amblio-pii i bdw
refrakcji. Jest oczywiste, e wszyscy o normalnym wzroku potrafi zrobi zeza na yczenie"
poprzez napicie odpowiednich mini. Nie jest to trudna do wykonania czynno i wiele
dzieci bawi si w ten sposb, dostarczajc swoim rodzicom nieuzasadnionego lku, i ten
chwilowy zez stanie si trwa przypadoci.
Wytworzenie zeza zbienego jest stosunkowo atwe. Dzieci z reguy czyni to poprzez
napicie wzroku zerodkowane na widzeniu koca swojego nosa. Wytworzenie zeza
rozbienego jest trudniejsze, lecz po krtkiej praktyce osoba o normalnym wzroku moe
zgodnie ze swoj wol odwraca na zewntrz zarwno jedno, jak i oboje oczu. Moliwe jest
take zwrcenie jednego oka do gry albo na d lub jednego na d i drugiego do gry oraz
w dowolnym danym kierunku. Kady rodzaj zeza moe by wykonany na yczenie"
poprzez odpowiadajcy mu rodzaj napicia. Z reguy przy takim wywoanym na yczenie
zezie odnotowuje si pogorszenie widzenia, za pomiar siy odpowiednich mini wykazuje
ich sabo korelujc z danym sposobem zezowania.

ROZDZIA 18
ZEZ I AMBLIOPIA: LECZENIE
Oczywisty wniosek wynikajcy z poprzednich rozwaa pozwala stwierdzi, e zez i
ambliopia, podobnie jak bdy refrakcji s zaburzeniami wycznie czynnociowymi.
Poniewa zawsze poddaj si leczeniu przy pomocy zredukowania i usunicia stanu napicia
z nimi zwizanego, w celu wyeliminowania tych wad naley stosowa wszystkie metody,
ktre powoduj stan relaksacji wzroku i centraln fiksacj. Podobnie jak ma to miejsce w
przypadkach bdw refrakcji, zez zanika, za ambliopia zostaje skorygowana tak szybko, jak
szybko dany pacjent osignie wystarczajc kontrol nad umysem, pozwalajc na
utrzymywanie w pamici obrazu doskonale czarnej kropki. Dziki tej metodzie obydwie
wady mog by czasowo usunite, za ich trwae wyeliminowanie jest ju tylko kwesti
zamiany tego chwilowego stanu w trwa i nieprzemijajc jako.
Jednym z lepszych sposobw osignicia kontroli umysu (w zakresie zmysu wzroku)
w przypadku zeza, jest wiadome nauczenie si powikszania tej wady lub wytwarzania
odmiennego rodzaju zeza. Typowym przykadem moe by tutaj przypadek kobiety, ktra
cierpiaa na rozbienego, pionowego zeza obu oczu. Gdy lewe oko patrzyo na wprost, prawe
skrcao na zewntrz i do gry, gdy prawe byo usytuowane prosto lewe skrcao w d i na
zewntrz. W obydwu oczach wystpowaa ambliopia i podwjne widzenie z postrzeganiem
obrazw czasami po waciwej, a czasami po przeciwnej stronie. Kobieta cierpiaa na ble
gowy, przepisane okulary i inne metody leczenia nie przynosiy adnego efektu, tak e
zdecydowana bya podda si operacji. Chirurg, do ktrego zwrcia si z tym projektem,
podczas badania stwierdzi w tym przypadku tak wiele nieprawidowo pracujcych mini, e
poprosi mnie o opini, ktre z nich powinny by zoperowane.
Pokazaem tej pani, jak w sposb wiadomy moe powiksza swojego zeza i
zaleciem chirurgowi, by leczy jej oczy przy pomocy reedukacji wzroku bez operowania.
Podjli wiczenia i po upywie niecaego miesica pacjentka nauczya si odruchowo
porusza oczami. Pocztkowo robia to patrzc na owek trzymany na wysokoci nosa, lecz
pniej potrafia to robi bez uycia owka, za na koniec potrafia wytworzy kady rodzaj
zeza na yczenie". Leczenie nie byo przyjemne, poniewa robienie nowych rodzajw zeza
lub powikszanie ju istniejcej wady sprawiao jej bl, lecz poskutkowao cakowitym i
trwaym wyleczeniem zarwno zeza jak i ambliopii. Ta sama metoda z powodzeniem bya
stosowana w stosunku do innych pacjentw.
Niektrzy nie wiedz czy patrz prosto na dany obiekt, czy te nie. Moe im pomc
druga osoba dostrzegajca skrcenie oka i nakierowu-jca je w patrzeniu bliszym

waciwemu kierunkowi. Gdy skrcajce oko patrzy wprost na dany obiekt, napicie podczas
widzenia zmniejsza si, w konsekwencji czego ulega poprawie wzrok. Zakrycie dobrego oka
nieprzeroczystym ekranem, czy matowym szkem okularu, zachca zezujce oko do bardziej
prawidowej pracy, szczeglnie gdy ostro widzenia nie jest prawidowa.
W przypadku dzieci w wieku poniej siedmiu lat, zez moe by z reguy leczony przy
uyciu atropiny. Stosuje si dwa razy dzienne zakrapianie jednoprocentowego roztworu
atropiny do jednego lub obu oczu, przez szereg miesicy, czasem ponad rok. Atropina
utrudnia dziecku widzenie i sprawia, e wiato soneczne jest odbierane jako nieprzyjemne.
Aby przezwyciy te trudnoci, dziecko musi si zrelaksowa, a relaksacja leczy zeza.
Rezultaty leczenia osigane dziki reedukacji wzroku w przypadku zeza i ambliopii s
czasami tak szybkie, e wydaj si by niewiarygodne. Nastpujcy przykad jest jednym z
wielu, ktre mogyby by wymienione.
Jedenastoletnia dziewczynka miaa zbienego pionowego zeza lewego oka. Ostro
widzenia tego oka na dystans wynosia 3/200, podczas gdy widzenie z bliy byo na tyle
niedoskonae, e uniemoliwiao czytanie. Wzrok w prawym oku by prawidowy zarwno z
bliy jak i z dali. Gdy zjawia si w moim gabinecie nosia okulary, lecz bez adnych
korzystnych rezultatw. Wielkie C widziaa lepiej gdy patrzya swoim lewym okiem trzy
stopy w bok od litery, ni patrzc wprost na ni. Lecz gdy poprosiem j o policzenie palcw
mojej doni trzymanej 3 stopy od tablicy, przycigno to na tyle jej uwag, e bya w stanie
widzie gorzej" wielk liter. Due wraenie zrobi na niej fakt, e patrzc obok tablicy
moga j zgodnie ze swoim yczeniem widzie lepiej albo gorzej. Poprosiem j o zwrcenie
uwagi na fakt, e gdy widziaa liter gorzej jej wzrok si poprawia, za podczas gdy widzi j
lepiej wzrok ulega pogorszeniu. Po kilkukrotnym przesuwaniu wzroku z tablicy na punkt
oddalony o 3 stopy od niej, przy jednoczesnym spostrzeganiu, e to poprzednie miejsce
widziane jest jako gorsze, jej wzrok uleg poprawie do ostroci 10/200.
Jej zdolno do przesuwania i gorszego widzenia" rosa tak szybko, e w cigu
dziesiciu dni jej wzrok uzyska normaln ostro w obu oczach, za po nastpnych dwch
tygodniach poprawi si do 20/10 (normalne 10/10), podczas gdy czcionka o rozmiarze 5 pt
moga by odczytywana przez kade jej oko w zakresie odlegoci od 7,5 cm do 50 cm. W
cigu nastpnych trzech tygodni ostro jej wzroku wynosia 20/5 przy sztucznym wietle,
moga take czyta fotograficznie pomniejszan czcionk z odlegoci 5 cm. Testy zostay
przeprowadzone dla obu oczu razem, jak i dla kadego z osobna. Potrafia w rwnie dobrym
stopniu odczytywa zarwno poznan wczeniej tablic testow, jak i cakiem obc.
Poradziem jej aby kontynuowaa leczenie w domu, by zapobiec nawrotowi wady, lecz po
upywie trzech lat nic takiego nie nastpio. Podczas wicze w gabinecie oraz w domu, dobre
oko byo zasaniane nieprzeroczystym ekranem, lecz nie noszono go w innym czasie.
Podobny jest przypadek czternastoletniej dziewczynki, ktra zezowaa od dziecistwa.
Wewntrzny misie prosty (rectus) prawego oka zosta przecity w wieku dwch lat, lecz
nadal ciga oko do rodka. Dziewczynka nie chciaa nosi okularw z zalepk na zdrowym
oku, poniewa koledzy dokuczali jej z tego powodu i nabraa przekonania, i jest to bardziej
rzucajce si w oczy od zeza. Pewnego dnia zgubia w niegu okulary, lecz ojciec natychmiast
dostarczy jej nastpn par. Wwczas owiadczya, e czuje si chora i nie moe chodzi do
szkoy. Wyjaniem jej ojcu, e jest to reakcja nerwowa polegajca na zastpieniu chorob
stosowanego aktualnie leczenia. Poniewa sytuacja nie ulegaa zmianie, ani poprawie
poprosiem, aby przysza do mnie.
W obecnoci ojca udao si j przekona, e powinna kontynuowa leczenie, ona za
natychmiast wzia si do pracy z tak energi i zrozumieniem, e w cigu p godziny wzrok
w jej zezujcym i ambliopicznym oku uleg poprawie z 3/200 do 20/30. Staa si take zdolna
do odczytania czcionki 5 pt z odlegoci 30 cm. Powrcia do szkoy noszc okulary z
zalepk na dobrym oku, ale gdy chciaa co zobaczy, spogldaa jednak ponad okularami.

Jej ojciec chodzi z ni do szkoy i nalega by uywaa gorzej widzcego oka w miejsce
lepszego. Uwiadomia sobie w kocu, e najprostsz drog wyjcia z kopotw bdzie
stosowanie si do moich instrukcji i w cigu tygodnia zez podda si korekcie, za
dziewczyna odzyskaa prawidowy wzrok w obydwu oczach. Na pocztku leczenia z
odlegoci 3 stp nie bya w stanie policzy palcw rki gorzej widzcym okiem, za po
trzech tygodniach (wliczajc w to zmarnowany przez ni czas) nie miaa ju adnych
problemw ze wzrokiem. Gdy powiedziaem jej o tym, to co j najbardziej zaniepokoio, to
kwestia ewentualnej koniecznoci zaoenia okularw z zalepk w przyszoci. Zapewniem
j, e dopki nie powrci wada, dopty nie bdzie musiaa zakada tych okularw. Taka
konieczno nigdy si nie zdarzya.
W trzecim przypadku omioletnia dziewczynka cierpiaa od dziecistwa na zeza i
ambliopi. Wzrok w prawym oku by na poziomie 10/40, a w lewym 20/30. Okulary nie
daway poprawy. Posadziem dziecko w odlegoci 20 stp od tablicy z prawym gorszym
okiem zasonitym. Skierowaem jej wzrok na wielk liter na tablicy z prob o odnotowanie
jej wyrazistoci. Nastpnie powiedziaem jej, eby popatrzya 3 stopy w bok od tablicy
zwracajc jej uwag na fakt, e ju nie widzi tej wielkiej litery tak dobrze, jak miao to
miejsce wczeniej. Stopniowo przyblialimy punkt fiksacji coraz bliej litery, a do chwili,
gdy stwierdzia, e chocia patrzy tylko kilkakilkanacie centymetrw od litery, nadal widzi
j w gorszym stopniu. Gdy patrzya na ma liter, z atwoci rozpoznawaa, e zewntrzna
fiksacja odsunita ju o dwa centymetry w bok zmniejsza jej ostro widzenia.
Potem nauczya si jak zwiksza ambliopi lepszego oka (tego, ktre byo zakryte
podczas otrzymywania instrukcji zwikszajcych zewntrzn fiksacj, czyli nauk gorszego
widzenia sabszym okiem), co zostao osignite w cigu kilku minut. Powiedziaem jej, e
przyczyn jej wadliwego wzroku jest przyzwyczajenie do patrzenia na wybrane obiekty tylko
jedn czci siatkwki, znajdujc si z boku prawdziwego centrum widzenia. Doradziem
jej by popatrzya prosto na tablic testow. W cigu p godziny wzrok w lewym oku osign
norm, podczas gdy w prawym poprawi si z 10/40 do 10/10. Po dwch tygodniach zostaa
w peni wyleczona.

ROZDZIA 19
PRZEPYWAJCE PLAMKI: ICH PRZYCZYNY I LECZENIE
Jedn z czciej ostatnio zgaszanych przypadoci pogarszajcych jako widzenia,
jest wczeniej wspomniana przypado znana jako muscae yohtantes albo latajce muszki. Te
pywajce ctki s zwykle ciemne lub czarne, lecz czasami wydaj si by biaymi
balonikami, za w rzadkich przypadkach przyjmuj wszystkie kolory tczy. Poruszaj si
dosy szybko, z reguy po zakrzywionych liniach przed oczami i zawsze wydaj si by tu
poza punktem fiksacji. Jeeli kto prbuje spojrze wprost na nie, wydaj si zawsze porusza
nieco szybciej i dalej. Std ich nazwa.
Literatura traktujca o tym zjawisku pena jest przernych spekulacji co do rde
pochodzenia tych przewidze. Niektrzy cz je z obecnoci pywajcych plamek
martwych komrek lub ich szcztkw w ciele szklistym 1, przeroczystej substancji
wypeniajcej w czterech pitych gak oczn. Uwaa si, e podobne plamki na powierzchni
rogwki mog by take odpowiedzialne za taki stan rzeczy. Istniej take domniemania, e
plamki mog by spowodowane przepywaniem ez po powierzchni rogwki.
Latajce muszki s na tyle powszechne w krtkowzrocznoci, e przypuszcza si i
stanowi jeden z jej symptomw, jakkolwiek zdarzaj si i w innych wadach refrakcji, jak
rwnie i u osb o prawidowym wzroku. S czone z zaburzeniami krenia, trawienia,
zym funkcjonowaniem nerek, a poniewa tak wiele zdrowych osb rwnie cierpi na t
przypado, zakada si, e mog stanowi objawy pocztkowych stadiw choroby. Dziki
temu schorzeniu biznes medyczny dobrze prosperuje i byx
Tak jest to midzy innymi tumaczone w aktualnie wydawanych ksikach, np. w

cytowanej w rozdz. Od tumacza" pozycji G. Lefebvre Zaburzenia wzroku" [od

red].

oby naprawd trudno opisa ogrom psychicznych cierpie, jakie mog spowodowa
te niepozorne plamki, co zilustruj ponisze przykady.
Pewien duchowny, ktry by na tyle zaniepokojony pojawiajcymi si przed oczyma
plamkami, e wybra si do swojego okulisty, dowiedzia si, e moe to by objaw choroby
nerek, oraz e w wielu przypadkach kopotw z nerkami, ostrzegawczym sygnaem moe by
choroba siatkwki. Zatem w regularnych odstpach czasu, wyrusza do tego specjalisty
przebada swoje oczy, a gdy tylko,w doktor zmar, pocz natychmiast rozglda si za
kim, kto mgby wykonywa okresowe badania. Jego lekarz domowy skierowa go do mnie.
Trudno powiedzie czy byem rwnie dobrze znanym lekarzem, jak poprzedni
oftalmolog, ale zdarzyo si pewnego razu, e wytumaczyem lekarzowi rodzinnemu jak
naley uywa oftalmoskopu, gdy inni specjalici nie potrafili tego zrobi. Zapewne dlatego
stwierdzi, e musz wiedzie wszystko o sposobie uywania tego instrumentu, za to czego
w duchowny potrzebowa w szczeglnoci, to kogo zdolnego do przeprowadzenia badania
wntrza oka i natychmiastowego wykrycia najmniejszych pojawiajcych si znakw
wiadczcych o zbliajcej si chorobie nerek. Zatem pacjent w przyby do mnie, ja za
przeprowadziem bardzo szczegowe badanie jego oczu. Wyszed szczliwy, bo nie mogem
znale niczego zego w jego oczach, lecz potem systematycznie do mnie wraca wycznie w
celu sprawdzenia stanu swego zdrowia.
Pewnego dnia, gdy byem poza miastem, wpad mu popi do oka i uda si do innego
okulisty w celu usunicia go. Gdy wrciem pno w nocy, napotkaem go na progu moich
drzwi. Jego historia bya godna politowania. Nowy lekarz przebada oftalmoskopem oczy i
zasugerowa moliwo jaskry, opisujc t chorob jako bardzo podstpn, mogc pozbawi
go nagle wzroku i ktra moe by potwornie bolesna. Gdy dowiedzia si, e pacjent by
wczeniej informowany o niebezpieczestwie zapadnicia na chorob nerek, wyrazi sugesti,
e rwnie wtroba i serce mog by nie w porzdku i doradzi dokadne badanie tych
organw.
Raz jeszcze przebadaem oczy duchownego, ze szczeglnym uwzgldnieniem
cinienia w gace ocznej, pozwoliem mu naciska moje oczy i porwna ze swoimi, aby
mg sam zobaczy i wcale nie stay si twarde jak kamienie, co w kocu pozwolio mi
przekona i uspokoi go.
W innym ze znanych mi przypadkw, pewien powracajcy z Europy mczyzna
patrzc na biae chmury pewnego dnia dostrzeg latajce muszki pojawiajce si przed jego
oczami. Skonsultowa to z lekarzem okrtowym, ktry powiedzia mu, e s to bardzo
powane objawy i mog wiadczy o zbliajcej si lepocie. Mog take oznacza pocztki
obdu, jak rwnie inne nerwowe i organiczne przypadoci. Doradzi mu jak najszybsz
konsultacj ze swoim domowym lekarzem, jak rwnie ze specjalist chorb oczu, co
niezwocznie uczyni.
Byo to dwadziecia pi lat temu, ale nigdy nie zapomn przeraajcego stanu
rozbicia nerwowego i lku w jakim znajdowa si ten czowiek w chwili, gdy do mnie
przyszed. By to stan znacznie gorszy, ni w przypadku duchownego, ktry by gotw
przyzna, e jego lki s nieracjonalne. Bardzo dokadnie przebadaem oczy i stwierdziem,
e cakowicie odpowiadaj normie. Ostro wzroku bya prawidowa zarwno w bliy, jak i w
dali. Kolor, ksztat i cinienie wewntrz gaki ocznej byy prawidowe i nawet przy uyciu
silnie powikszajcego szka nie mogem znale adnych zmtnie ciaa szklistego. Krtko
mwic nie byo adnych symptomw jakiejkolwiek choroby.
Powiedziaem temu mczynie, e nic zego nie dzieje si z jego oczami, a take
pokazaem mu wielkie ogoszenie w pewnej gazecie, w ktrym jaki szarlatan opisywa
przeraajce rzeczy jakie mog si przydarzy pacjentom wkrtce po zauwaeniu latajcych

plamek przed oczami, o ile nie zaczn dostatecznie szybko zaywa lekarstwa zachwalanego
w ogoszeniu w cenie jednego dolara za butelk. Zauwayem, e to ogoszenie, ktre ukazuje
si codziennie we wszystkich wikszych gazetach w miecie i prawdopodobnie rwnie w
innych miejscowociach, musi kosztowa mas pienidzy i pewnie przynosi te pokane
zyski. Musi by oczywicie wielka liczba osb cierpicych na tego rodzaju objawy i jeeli
byyby one rzeczywicie na tyle powane, na ile si w to wierzy, to w spoeczestwie
pojawiaby si wielka masa niewidomych i oszalaych ludzi, ktrych jak dotd nie wida.
Mj pacjent wyszed w nieco lepszym stanie, lecz o godzinie jedenastej (jego pierwsza
wizyta miaa miejsce o dziewitej) przyszed raz jeszcze. Nadal widzia latajce muszki i
wci si ich obawia. Ponownie przebadaem jego oczy, robic to rwnie uwanie jak
poprzednio i ponownie udao mi si przekona go, i nic zego si nie dzieje. Po poudniu nie
byo mnie w gabinecie, ale powiedziano mi, e znowu przyszed pitnacie po trzeciej. O
sidmej przyszed raz jeszcze, tym razem ze swoim domowym lekarzem moim starym
przyjacielem. Powiedziaem do tego ostatniego:
Prosz, zrb co eby ten czowiek pozosta w domu. Musz pobiera opaty za jego
wizyty, poniewa zajmuj mi tak wiele czasu, lecz jest mi wstyd bra od niego pienidze,
poniewa nic zego si z nim nie dzieje."
Nie wiem co mu powiedzia mj przyjaciel, lecz pacjent wicej ju nie wraca.
Nie widziaem wtedy jeszcze o muscae volitantes tyle ile mi wiadomo teraz lub na tyle
duo, aby uwolni obu opisanych mczyzn od ich ogromnego zaniepokojenia. Mogem im
powiedzie, e ich oczy s zdrowe, lecz nie wiedziaem jak wyleczy ich z tych objaww,
ktre s po prostu zudzeniem spowodowanym psychicznym napiciem. Plamki s powizane
z odpowiednim stopniem wykazywanej wady wzroku, poniewa osoby o niedoskonaym
wzroku zawsze wykazuj napicie podczas widzenia, lecz take osoby, ktrych wzrok
normalnie jest prawidowy mog je czasami dostrzega, gdy nikt nie ma optymalnego
wzroku przez cay czas. Wikszo ludzi moe zobaczy muscae yolitantes podczas patrzenia
na soce lub na jakkolwiek jednolit jasn powierzchni, tak jak owietlona wiatem
sonecznym biaa kartka papieru. Dzieje si tak dlatego, e wikszo ludzi wykazuje stan
napicia patrzc na tego rodzaju powierzchni.
Innymi sowy plamki mog by widziane tylko w wypadku dziaania oczu i umysu w
stanie napicia i zawsze zanikaj, gdy napicie zostanie usunite. Jeeli kto potrafi
przypomina sobie ma literk na tablicy testowej widzian za pomoc centralnej fiksacji,
plamki natychmiast znikn albo przestan si porusza. Lecz jeeli kto sprbuje
przypomnie sobie dwie lub wicej literek, jako widzianych rwnie dobrze w tym samym
czasie, plamki ponownie pojawi si i bd si porusza.
Z reguy bardzo atwo wyleczy napicie bdce przyczyn muscae yolitantes.
Nauczycielka, ktr muszki nkay od wielu lat, trafia do mnie z powodu znacznego
pogorszenia si tych objaww. W cigu p godziny udao mi si poprawi jej lekk
krtkowzroczno i gdy jej wzrok wrci do normy, plamki znikny. Nastpnego dnia
wrcia, lecz ta druga wizyta przyniosa trwa popraw. Pniej potrafia stosowa sama
leczenie w domu i nie miaa ju wicej kopotw.
Lekarz, ktry cierpia na ustawiczne ble gowy oraz na muscae yolitantes, patrzc na
tablic testow potrafi odczyta jedynie 20/70, podczas gdy retinoskop wykazywa
zrnicowany astygmatyzm, pacjent za widzia plamki. Gdy patrzy na bia cian lub na
bia tablic nadal widzia plamki, a retinoskop wykazywa astygmatyzm. Ale gdy podczas
patrzenia na te powierzchnie potrafi wyobrazi sobie czarn plamk rwnie dobrze jak gdyby
j widzia, nie byo ju plamek, a retinoskop nie wykazywa bdw refrakcji. W cigu kilku
dni wyleczy si cakowicie z astygmatyzmu, muscae yolitantes, blw gowy, jak rwnie z
chronicznego zapalenia spojwek. Jego oczy, ktre wczeniej byy na wp przymknite,
otworzyy si szeroko, a twardwka staa si biaa i czysta. Potrafi bez problemw czyta w

tramwajach oraz co zrobio na nim najwiksze wraenie mg siedzie ca noc przy

swoich pacjentach, nie majc trudnoci z oczami nastpnego dnia.

ROZDZIA 20
LECZENIE W DOMU
Nie dla wszystkich jest moliwe znalezienie kompetentnego lekarza. Jako e metody
opisywane w tej ksice s stosunkowo nowe, moe by bardzo trudno odszuka w
ssiedztwie lekarza, ktry by je rozumia, a nie kady jest w stanie podejmowa dalekie
podre z powodu braku pienidzy lub czasu. Chciabym powiedzie tym osobom, e dla
wielkiej liczby osb moliwa jest korekta wad wzroku bez pomocy lekarza, czy kogokolwiek
innego. Mona poprawi swj wzrok i aby osign ten cel nie jest konieczne zrozumienie
wszystkiego co zostao napisane w tej ksice, czy w innych pozycjach. Wszystko to co jest
potrzebne to zastosowanie si do kilku prostych wskazwek.
Przymocuj tablic testow1 (Np. t zaczon do ksiki, l stopa to 30,48 cm.) na cianie
w odlegoci 10, 14, czy 20 stp i przeznacz p minuty (albo wicej) dziennie na czytanie
najmniejszych literek, jakie moesz widzie, kadym okiem z osobna, zakrywajc drugie
doni, tak aby nie naciska rk gaki ocznej. Rejestruj kiedy i jakich dokonae postpw.
Najprociej robi to metod stosowan przez okulistw, ktrzy zapisuj stan wzroku w formie
uamka, gdzie odlego z jakiej odczytywana jest litera zapisywana jest jako licznik, a
odlego z jakiej powinna by odczytana jest mianownikiem.
Cyferki powyej linii liter albo z boku tablicy testowej wskazuj odlego z jakiej te
litery powinny by odczytane przez osoby o wzroku normalnym. Zatem jako widzenia
10/200 bdzie oznacza, e wielkie C, ktre standardowo powinno by czytane z odlegoci
200 stp, nie moe by widziane z odlegoci powyej dziesiciu stp. Zdolno widzenia
20/10 oznacza, e linia dziesitek, ktr normalne oko w zwyczajnych okolicznociach
powinno odczyta z odlegoci nie wikszej ni 10 stp, jest widziana z dwukrotnie wikszej
odlegoci. Taka ostro widzenia jest powszechna u osb stosujcych moje metody.
Kolejnym, nawet jeszcze lepszym testem wzroku jest porwnywanie stopnia
zaczernienia liter z bliska i z daleka oraz przy dobrym i niedostatecznym owietleniu. Jak to
ju wyjaniem, przy dobrym wzroku czer nie zmienia si pod wpywem owietlenia albo
zmiany odlegoci. Jest tak samo czarna z daleka i z bliska, w przymionym i w dobrym
wietle. Jeeli wydaje ci si, e litery pod wpywem zmiany warunkw zmieniaj swj
stopie zaczernienia, moe to oznacza, e masz wad wzroku.
Dzieci w wieku poniej dwunastu lat, ktre nie nosiy okularw, mog zazwyczaj
skorygowa swj wzrok przy uyciu powyszych metod w czasie od trzech do dwunastu
miesicy. Doroli, ktrzy nie nosili jeszcze okularw odczuwaj popraw w cigu tygodnia dwch, a jeeli ich stan nie jest bardzo zy, mog odzyska optymaln jako wzroku w cigu
trzech-szeciu miesicy. Jednake dzieci i doroli, ktrzy nosili ju okulary maj wiksze
trudnoci z wyleczeniem wzroku i musz stosowa metody osigania stanu relaksacji opisane
w innych rozdziaach tej ksiki. Musz take powici na to wiksz ilo czasu.
Absolutnie koniecznym warunkiem jest porzucenie okularw. Jeeli chcemy uzyska
cakowite wyleczenie nie moemy stosowa prodkw. Nie zakadajcie sabszych okularw,
ani te nie uywajcie ich w szczeglnych przypadkach. Osoby, ktre nie s w stanie zrobi
wszystkiego bez okularw, nie wygldaj na takich, ktrzy potrafiliby si sami wyleczy.
Dzieci i doroli, ktrzy nosili okulary bd zmuszeni do przeznaczenia jednej godziny wicej
na codzienne wiczenia z tablic testow, jak rwnie musz znale dodatkowy czas na
praktyk z innymi obiektami. Dobrze jest mie dwie tablice testowe, jedn do uywania z
bliska, gdzie moe by widziana lepiej, a drug zawieszon w odlegoci 10, czy 20 stp.
Bardzo pomocne jest przesuwanie wzroku z bliszej tablicy na odleglejsz, gdy
niewiadoma pami liter widzianych bliej pomaga w zobaczeniu tych liter z daleka.

Ogromn pomoc bdzie zapewnienie sobie obecnoci osoby o prawidowym wzroku.

Dla osb, ktrych przypadki s trudne do wyleczenia bdzie, bardzo trudne, o ile nie
niemoliwe, wyleczenie si samemu bez pomocy nauczyciela. Nauczyciel, jeeli ma by
rzeczywicie pomocny, musi sam by zdolny do osignicia korzyci z zaprezentowanych
tutaj metod. Jeeli jego wzrok jest na poziomie 10/10 musi potrafi poprawi go na 20/10 lub
lepiej. Jeeli moe czyta tekst piciopunktowy z odlegoci 30 cm, musi sta si zdolny do
czytania go z odlegoci 15 lub 8 cm. Musi mie take wystarczajc kontrol nad swoj
pamici wzrokow, aby mc zapobiega wadom i leczy je. Osoba z wad wzroku nie
bdzie moga suy skuteczn pomoc w uporczywych i trudnych przypadkach. Nikt nie
moe by przewodnikiem w stosowaniu metod, jeeli sam nie potrafi posuy si nimi z
sukcesem.
Rodzice, ktrzy chc ochrania i poprawia wzrok swoich dzieci, powinni zachca je
do codziennego czytania tablicy testowej. Takie tablice powinny znajdowa si w kadym
domu, gdy przy waciwym uywaniu, zawsze uchroni przed krtkowzrocznoci i innymi
bdami refrakcji. Zawsze wpywaj na popraw widzenia, nawet jeeli jest ono prawidowe.
wiczenia z tablic bd korzystnie wpywa na funkcjonowanie systemu nerwowego.
Rodzice sami powinni poprawia swj wzrok doprowadzajc go do stanu prawidowej
ostroci, tak aby dzieci nie musiay naladowa nieprawidowych metod stosowania oczu i
aby nie wpywaa na nie atmosfera wprowadzajca w stan napicia. Powinni si take
nauczy zasad centralnej fiksacji, aby mc potem nauczy tego swoje dzieci.

ROZDZIA 21
LECZENIE W SZKOLE: METODY, KTRE ZAWIODY
aden temat w oftalmologii, nawet problem akomodacji nie by przedmiotem tylu
bada i dyskusji, jak przyczyny i moliwoci zapobiegania krtkowzrocznoci. Poniewa
przypuszcza si, e dalekowzroczno wynika w gwnej mierze z wrodzonej deformacji
gaki ocznej i podobnie ma by w przypadku astygmatyzmu, nie zastanawiano si nad
wyjanieniem tych chorb lub nad rodkami zapobiegania im. Jednake przypadek
krtkowzrocznoci wydaje si by wad nabyt. Dlatego stanowi to problem o wielkim
praktycznym znaczeniu, nad ktrym wiele wiatych umysw powicio lata pracy.
Zgromadzono wiele tomw statystyk dotyczcych tej przypadoci i nadal trwaj
badania. W bibliotekach temat ten wypenia wiele miejsca. Lecz przeczytanie caego tego
materiau daje niewielkie rozjanienie problemu i w wikszoci pozostawia czytelnika w
stanie beznadziejnej konfuzji. Nie mona nawet doj do adnego wniosku co do przewagi
okrelonych rodzajw dolegliwoci, poniewa nie zastosowano jednolitych standardw i
metod badawczych, jak rwnie aden z badaczy nie wzi pod uwag faktu, e refrakcja oka
nie jest stanem staym, lecz podlega cigym zmianom.
W kadym bd razie nie ma wtpliwoci co do tego, e wikszo dzieci w chwili
pjcia do szkoy nie ma wad wzroku, oraz e zarwno liczba przypadkw, jak i stopie ich
krtkowzrocznoci wzrasta wraz z iloci lat przebytych w szkole. Na ten problem pierwszy
zwrci uwag profesor Herman Cohn w relacji ze swoich bada przeprowadzonych na ponad
dziesiciu tysicach niemieckich dzieci. Stwierdzi krtkowzroczno u jednego procenta
dzieci w Realschulen1, 30-35% w gimnazjach i 53-54% w szkoach zawodowych. Jego
badania zostay powtrzone w wielu miastach Europy i Ameryki, a te wyniki z niewielkimi
wahaniami zostay wszdzie potwierdzone.
Wada zostaa jednogonie przypisana nadmiernej pracy oka skoncentrowanego na
bliskim widzeniu, chocia zgodnie z teori goszc, e to soczewki s czynnym elementem w
akomodacji oka, jest dosy trudno wyjani dokadnie dlaczego bliskie widzenie moe
wytworzy taki efekt. Przy zaoeniu, e akomodacja jest spowodowana wydueniem si osi
gaki ocznej, mona by dosy atwo zrozumie dlaczego nadmierny stopie akomodacji
mgby wytworzy trwae wyduenie. Ale dlaczego nadmierna ilo siy akomodacji

soczewek powoduje zmian nie w ksztacie tego wanie organu, ale w ksztacie gaki ocznej?
Proponowano wiele odpowiedzi wyjaniajcych t kwesti, ale adna nie zasuya na miano
zadowalajcej.
Wiele autorytetw twierdzi, e w przypadku dzieci sprawa wyglda w ten sposb, e
poniewa powoka oka jest u nich znacznie bardziej delikatna, ni w pniejszym wieku, to
nie jest ona w stanie przeciwdziaa cinieniu wewntrz oka spowodowanym bliskim
widzeniem. W przypadku innych wad wzroku takich, jak dalekowzroczno i astygmatyzm,
ktre uwaa si za wrodzone, zakada si, e to gwatowne wysiki w akomodacji przy
patrzeniu na rn odlego wytwarzaj zaburzenia i napicie, ktre s pomocne w
rozwijaniu krtkowzrocznoci. Jeeli ta wada rozwija si u osoby dorosej, wyjanienie musi
zosta zmodyfikowane, by odpowiada danemu przypadkowi, za fakt e spor liczb
przypadkw odnotowano wrd osb yjcych na wsi, tudzie u innych osb rzadko
uywajcych oczu do bliskiego widzenia, pozwoli autorytetom dokona podziau na dwie
klasy, z ktrych jedna jest spowodowana przez nadmierne uywanie wzroku do bliskiego
patrzenia, a druga ma odmienne przyczyny, przy czym ta druga grupa zostaa tradycyjnie
powizana z obcieniami dziedzicznymi.
Poniewa nie mona zrezygnowa ze szkolnictwa, uwaga zostaa skierowana na
zminimalizowanie przypuszczalnych zych efektw czytania, pisania i innej pracy, przy ktrej
wymagane jest bliskie widzenie. Rne autorytety stworzyy precyzyjne i dokadne reguy
okrelajce rozmiar czcionek uywanych w podrcznikach, dugo linii, ich oddzielenie,
odlego z jakiej ksika powinna by czytana, ilo i sposb owietlenia, budow awki,
dugo czasu w jakim oko moe by uywane bez zmiany ogniskowej, i tak dalej.
Wymylono nawet podprki do twarzy, aby utrzyma oczy w przepisowej odlegoci od
awki, oraz aby zapobiec garbieniu si, co jak przypuszczano byo przyczyn przekrwienia
gaki ocznej i porednio jej wyduenia. Niemcy z charakterystyczn dla nich sumiennoci,
nadal stosuj te narzdzia tortur. Cohn nigdy nie pozwala swoim dzieciom pisa bez nich,
nawet jeli siedz przy najlepszym z moliwych biurek".
Wynik tych prewencyjnych dziaa nie jest zachwycajcy. Niektrzy badacze
sygnalizuj nieznaczne zmniejszenie si odsetka dzieci krtkowzrocznych w szkoach, w
ktrych zastosowano profilaktyczne zalecenia, ale w oglnym rozrachunku szkodliwy efekt
procesu nauczania nie zosta w najmniejszym stopniu wyeliminowany.
Kolejne badania zwizane z tym tematem jedynie powikszyy skal trudnoci, gdy
wykazay e szkoy nie s w tak duym stopniu odpowiedzialne za wyksztacenie czynnikw
czonych z przyczynami powstawania krtkowzrocznoci. Jak to stwierdzia American
Encyclopedia of Ophthalmology teoria goszca, e krtkowzroczno jest spowodowana
cigym patrzeniem na blisko znajdujce si obiekty, zwaszcza w warunkach miejskich i w
sabo owietlonych pomieszczeniach nie znajduje potwierdzenia w statystyce."
W jednym z przeprowadzonych w Londynie bada, w ktrym starannie dobrano
szkoy, tak aby wykluczy wszelkie rnice, ktre mogyby pochodzi z rnic rasowych,
socjalnych czy stosowanej higieny, stwierdzono wiksz stosunkowo liczb dzieci
krtkowzrocznych w budynkach lepiej owietlonych, ni w obiektach, gdzie owietlenie byo
gorsze.
Odkryto take, e ilo dzieci krtkowzrocznych w szkoach, w ktrych ogranicza si
zadania zwizane z koniecznoci bliskiego patrzenia jest taka sama, jak w szkoach, w
ktrych wymagania stawiane sile akomodacji oka s wiksze. Ponadto tylko mniejszo
dzieci staje si krtkowzroczna, chocia wszystkie dzieci poddane s takim samym
warunkom rodowiskowym. Nawet u tego samego dziecka jedno oko moe by bliskowzroczne, podczas gdy drugie pozostanie w normie. Teorii o wpywie czynnikw
zewntrznych na powstawanie krtkowzrocznoci nie da si pogodzi z faktem, e w tych
samych warunkach oczy rnych ludzi, a nawet poszczeglne oczy jednego czowieka

zachowuj si odmiennie.
Z powodu trudnoci zwizanych z pogodzeniem tych faktw z wczeniejszymi
teoriami, istnieje tendencja do przypisywania tej wady skonnociom do obcie
dziedzicznych. Lecz nie ma satysfakcjonujcych dowodw, ktre uzasadniayby t teori, a
fakt, e ludnie pierwotni, majcy zawsze dobry wzrok staj si rwnie szybko jak wszyscy
inni krtkowzroczni w warunkach wspczesnej cywilizacji (jak np. badani Indianie w
Carlisle Institute) wydaje si by konkretnym dowodem przeciw powyszym sugestiom.
Przewaga krtkowzrocznoci, niedoskonao wszystkich teorii wyjaniajcych jej
przyczyny, nieskuteczno wszystkich metod prewencyjnych doprowadziy niektrych
reputowanych autorw do konkluzji, e wyduenie si osi gaki ocznej jest naturalnym
fizjologicznym procesem adaptacji do potrzeb cywilizacyjnych. Przeciw takiemu punktowi
widzenia przytocz dwa jeszcze nie wymieniane argumenty. Jeden to fakt, e oko
krtkowzroczne wcale nie widzi rwnie dobrze, jak oko o normalnym wzroku, nawet z bliska,
i drugi, to fakt, e takie oko ma tendencj do powikszania swojego defektu z bardzo
powanymi konsekwencjami czsto koczcymi si lepot.
Jeeli natura miaaby zaadaptowa oko do warunkw cywilizacji poprzez wyduenie
kuli, zrobiaby to w bardzo niezgrabny sposb. Wikszo autorytetw zgadza si z
istnieniem dwch rodzajw krtkowzrocznoci: jeden rodzaj to fizjologiczny lub
przynajmniej nieszkodliwy, a drugi patologiczny. Jednak z uwagi na to, e trudno jest z ca
pewnoci stwierdzi czy dany przypadek bdzie mia tendencj do pogarszania swej wady,
czy te nie, to owe rozrnienie istnieje bardziej w teorii, ni w praktyce.
Do tego bagna beznadziei i sprzecznoci doprowadziy nas bdne prace badawcze
nagromadzone na przestrzeni setek lat. Ale w wietle prawdy problem okazuje si bardzo
prosty. Dziki faktom przedstawionym w rozdziale 6, atwo mona zrozumie dlaczego
wysiki zmierzajce do zapobieenia krtkowzrocznoci zawiody. Wszystkie wysiki zostay
skierowane w stron zmniejszenia stanu napicia przy bliskim patrzeniu, pozostawiajc
napicie zwizane z widzeniem oddalonych obiektw i cakowicie ignorujc napicie
psychiczne, ktre ley u podoa napicia zmysu wzroku.
Istnieje bardzo wiele rnic pomidzy warunkami w jakich ksztatuj si dzieci
plemion pierwotnych i uwarunkowaniami, jakim poddane s dzieci w warunkach cywilizacji.
Wrd nich znajduje si fakt, e jedne z nich ucz si z ksiek i posuguj si sowem
pisanym na papierze, a inne nie. W trakcie nauczania dzieci s zamykane w czterech cianach
na dugie godziny pod nadzorem nauczycieli, ktrzy czasami s nerwowi i zirytowani. Dzieci
s nawet przymuszane do pozostawania przez dugi okres czasu w tej samej pozycji. Rzeczy,
ktrych powinny si nauczy s czasem przedstawione w sposb kompletnie zniechcajcy,
znajduj si pod bezustannym przymusem mylenia o tym, w jaki sposb otrzyma dobry
stopie i nagrod zamiast myli o zdobywaniu wiedzy dla jej czystej wartoci poznawczej.
Niektre dzieci znosz te nienaturalne warunki lepiej od innych. Wiele nie moe
wytrzyma napicia i w ten sposb szkoy staj si wylgarni nie tylko krtkowzrocznoci,
lecz take wszystkich innych bdw refrakcji.

ROZDZIA 22
LECZENIE W SZKOACH: METODY, KTRE POSKUTKOWAY
Powtrzmy bardzo wan zasad: nie moesz niczego dobrze zobaczy, jeeli tego nie
widziae ju wczeniej. Gdy oko patrzy na nieznany obiekt, zawsze w wikszym lub
mniejszym stopniu, podczas patrzenia na niego, podlega stanowi napicia wytwarzajc tym
samym bd refrakcji. Gdy dzieci patrz na nieznany napis czy figur na czarnej tablicy,
odlege mapy, diagramy, czy na obrazki, retinoskop zawsze wykazuje, e s krtkowzroczne,
chocia ich wzrok w innych okolicznociach jest cakowicie prawidowy. To samo dzieje si,
gdy oko dorosego spoglda na jaki nieznany mu obiekt z daleka. Jednake gdy oko spojrzy
na znany mu obiekt, efekt jest cakowicie odmienny. Nie tylko moe oglda bez napicia, ale

napicie powstae podczas wczeniejszego patrzenia na nieznan rzecz ulega zmniejszeniu.

Te fakty dostarczaj nam rodkw do przezwycienia psychicznego napicia,
jakiemu podlegaj dzieci w wyniku dziaania nowoczesnego systemu edukacji. Jest
niemoliwoci zobaczy co prawidowo, gdy umys znajduje si w stanie napicia i jeli
dzieci odpr si podczas patrzenia na znajome im obiekty, staj si zdolne, czasami w
niewiarygodnie krtkim czasie, do osignicia tego poziomu relaksacji rwnie podczas
patrzenia na nieznane obiekty.
Odkryem ten fakt podczas badania oczu wielu setek dzieci w wieku szkolnym w
Grand Forks w Pnocnej Dakocie. W wielu przypadkach dzieci, ktre nie mogy przeczyta
wszystkich liter na tablicy testowej za pierwszym razem, robiy to przy drugiej albo trzeciej
prbie. Gdy przebadano ca klas, dzieci, ktrym nie udao si odczyta liter za pierwszym
razem, prosiy o ponown prb i wwczas czsto okazywao si, e potrafiy prawidowo
odczyta wszystkie litery. Te przypadki byy na tyle czste, i nie byo moliwoci uniknicia
wniosku, e w jaki sposb ich wzrok ulega poprawie dziki czytaniu tablicy testowej.
W jednej z klas trafiem na chopca, ktry pocztkowo wydawa si by bardzo
krtkowzroczny, ale ktry dziki niewielkiej zachcie odczyta wszystkie litery na tablicy.
Nauczycielka zapytaa mnie o wzrok tego chopca, poniewa uwaaa go za bardzo
krtkowzrocznego. Gdy powiedziaem, e jego wzrok jest w normie, nie dowierzaa mi i
zasugerowaa, e chopiec mg si nauczy liter na pami lub e kto mu podpowiada.
Powiedziaa, e nie jest on w stanie czyta napisw na czarnej tablicy, ani widzie map,
wykresw, czy diagramw wiszcych na cianie, nie potrafi take rozpozna ludzi idcych
po drugiej stronie ulicy. Poprosia mnie ebym sprawdzi jego wzrok jeszcze raz, co zrobiem
pod jej nadzorem, w sposb bardzo uwany, eliminujc starannie ewentualne rda bdw,
ktre wczeniej zasugerowaa. Ponownie chopiec przeczyta wszystkie litery na tablicy.
Nastpnie nauczycielka napisaa kilka sw i figur na szkolnej tablicy i poprosia go o
przeczytanie ich. Zrobi to prawidowo. Pniej napisaa dodatkowe sowa, ktre zostay
odczytane rwnie dobrze. Na koniec poprosia go o powiedzenie, ktra jest godzina na
zegarze znajdujcym si w odlegoci 25 stp, co te uczyni poprawnie.
Trzy inne przypadki byy podobne, wzrok, ktry uprzednio szwankowa przy
patrzeniu na odlege obiekty, w cigu kilku chwil przeznaczonych na sprawdzanie wzroku sta
si prawidowy.
Nie jest wic dziwn rzecz, e po takich dowiadczeniach nauczycielka poprosia o
pozostawienie na stae tablicy testowej w klasie. Dzieci byy zachcane do czytania
najmniejszych liter jakie widziay ze swego miejsca siedzenia przynajmniej raz dziennie,
obydwoma oczyma i kadym oddzielnie, oko nie uywane byo zakrywane wntrzem doni w
taki sposb, aby unikn nacisku na gak oczn. Ci, ktrzy mieli wad wzroku byli zachcani
do czciejszego patrzenia na tablic testow, ale zachty nie byy potrzebne, gdy stwierdzili,
e dziki tym wiczeniom mog widzie czarn tablic szkoln pozbywajc si przy tym blu
gowy i innych nieprzyjemnych objaww, wynikajcych ze zmczenia oczu.
W innej klasie, gdzie byo czterdziecioro dzieci w wieku 6-8 lat, trzydziecioro
wykazao prawidowy wzrok podczas badania. rodkiem zaradczym w tej sytuacji byy
wiczenia w patrzeniu na odlego pod nadzorem nauczycielki i przy uyciu tablicy testowej.
Ta nauczycielka zauwaya, e rokrocznie od pitnastu lat, wszystkie dzieci mogy
prawidowo widzie litery na tablicy szkolnej na pocztku roku szkolnego. Lecz przed
wakacjami niemal wszyscy bez wyjtku nie widzieli dobrze z odlegoci wikszej, ni 10
stp. Po nauczeniu si wiczenia ze znajomymi obiektami znajdujcymi si w centrum
fiksacji, nauczycielka umiecia tablic testow w klasie i codziennie wykonywaa z dziemi
wiczenia. W wyniku tego, przez nastpne osiem lat, spord dzieci znajdujcych si pod jej
opiek, ani jedno nie dowiadczyo pogorszenia wzroku.
Nauczycielka tej klasy czya niezmiennie pogarszajcy si stan wzroku swoich

podopiecznych podczas roku szkolnego z faktem, e jej klasa znajdowaa si w przyziemiu i

miaa sabe owietlenie. Ale nauczyciele z innych klas mieli takie same dowiadczenia i po
wprowadzeniu tablic testowych, zarwno do dobrze, jak i do sabo owietlonych
pomieszcze, przy codziennym czytaniu ich przez dzieci, zjawisko pogarszania si wzroku
przestao wystpowa, a nawet wzrok dzieci ulega poprawie. Wzrok dzieci, ktry by poniej
normy w wikszoci przypadkw ulega poprawie do stanu normalnego, podczas gdy dzieci,
ktre miay normalny wzrok, z reguy jeszcze go usprawniay z 20/20 do 20/15 lub 20/10.
Dziki tym wiczeniom eliminowana bya nie tylko krtkowzroczno, ale take ulegao
poprawie widzenie bliskich obiektw.
Rozporzdzeniem kuratora Owiaty w Grand Forks wprowadzono ten system do
wszystkich szk w miecie, gdzie by stosowany bez przerw przez osiem nastpnych lat.
Przez ten czas wskanik krtkowzrocznoci wrd dzieci zosta zmniejszony z szeciu
procent do niecaego jednego procenta.
Sze lat pniej ten sam system wprowadzono do niektrych szk w Nowym Jorku,
obejmujc opiek okoo dziesi tysicy dzieci. Jednake wielu nauczycieli zaniedbywao
stosowanie tablic testowych, nie mogc uwierzy w to, e ta prosta metoda, cakowicie
odmienna od nauk propagowanych wczeniej w tej dziedzinie, mogaby spowodowa
podane rezultaty. Inni trzymali tablice w ukryciu, wycigajc je jedynie na czas
codziennych wicze, eby dzieci o nich nie zapomniay. W ten sposb nie tylko wytwarzali
pewien rodzaj ograniczenia i oddzielenia, ale dodatkowo przeciwdziaali waciwym celom
wicze, ktre polegaj na umoliwieniu dziecku codziennych wicze w patrzeniu na
oddalone, aczkolwiek bliskie i znajome obiekty.
Z drugiej jednak strony, znaczna liczba nauczycieli stosowaa wiczenia wytrwale i w
sposb waciwy, i w cigu roku szkolnego mogli przedstawi raport, z ktrego wynikao, e
spord trzech tysicy dzieci majcych wady wzroku, ponad tysic przy pomocy tych wanie
metod odzyskao prawidowy wzrok. Niektre spord tych dzieci, tak jak to byo w
przypadku dzieci z Grand Forks, zostay wyleczone w cigu kilku minut. Take wzrok wielu
spord nauczycieli uleg cakowitej poprawie, w niektrych przypadkach stao si to bardzo
szybko. Czasami efekty stosowania tego systemu byy zadziwiajce, ale wadze owiatowe i
specjalici od szklanych oczu" nie mogli si z tym jako pogodzi i z czasem uywanie
tablic testowych w celu poprawy wzroku zostao zarzucone.
W klasie dzieci o opnionym rozwoju, gdzie nauczycielka odnotowywaa stan
wzroku dzieci na przestrzeni wielu lat, odkrylimy, e stan ten znacznie si pogarsza, gdy
zblia si termin kolejnych bada. Jednake gdy tylko wprowadzilimy tablice testowe,
nastpia poprawa. Wtedy przyszed lekarz miejscowej suby zdrowia, ktry przebada wzrok
dzieci i przepisa wszystkim okulary, nawet tym, ktrych wzrok by cakiem dobry.
Przerwalimy wtedy wiczenia z zastosowaniem tablicy, poniewa nie mona ich wykonywa
prawidowo, gdy dzieci byy poubierane w okulary przepisane przez lekarza.
Jednake bardzo szybko dzieci zaczy gubi, rozbija, i niszczy swoje okulary.
Wiele mwio, e okulary powoduj u nich bl gowy lub, e bez nich czuj si lepiej. W
cigu miesica wikszo tych dostarczonych przez sub zdrowia pomocy" po prostu si
rozproszyo. Nauczycielka poczua si wwczas upowaniona do wznowienia wicze z
tablic. Korzyci byy natychmiastowe. Zarwno wzrok jak i zdolnoci umysowe dzieci
ulegay rwnoczesnej, symultanicznej poprawie i wkrtce wiele spord nich zostao
skierowanych do normalnych klas, gdy stwierdzono, e osigane przez nie postpy w nauce
s rwnie szybkie, jak dzieci uczcych si w zwykych klasach.
Kolejna nauczycielka relacjonowaa rwnie interesujce dowiadczenie. Pracowaa z
klas dzieci, ktrych poziom nauki by znacznie gorszy od innych. Wielu byo opnionych w
nauce, niektrzy byli uporczywymi wagarowiczami i wszyscy mieli wady wzroku. Tablica
testowa zostaa zawieszona w miejscu oglnie widocznym, za nauczyciel wypenia

dokadnie moje instrukcje. Po szeciu miesicach wszystkie oprcz dwjki dzieci miay
prawidowy wzrok, za tych dwoje znacznie zmniejszyo swoj wad. Najgorsze obuzy i
wagarowicze zostay przyzwoitymi uczniami.
W celu uniknicia wtpliwoci co do przyczyn poprawy wzroku wrd dzieci,
przeprowadzilimy testy porwnawcze z uyciem tablic testowych oraz bez nich. W jednym z
przypadkw szecioro dzieci byo badanych z wad wzroku codziennie przez tydzie bez
uywania tablic. Nie odnotowano poprawy. Nastpnie zainstalowalimy tablic i
przykazalimy tej grupie codziennie czyta na niej literki. Po tygodniu wszyscy uzyskali
popraw, w tym picioro odzyskao zupenie prawidowy wzrok. Przy badaniach innej grupy
dzieci z wadami wyniki byy podobne. Podczas tygodnia, w ktrym nie uywano tablic
testowych nie odnotowano poprawy, lecz po tygodniu wicze w czytaniu na odlego przy
uyciu tablicy, wszyscy wykazali znaczc popraw, za z kocem miesica wzrok
wszystkich badanych by w normie.
Aby unikn wtpliwoci co do wiarygodnoci zapisw stanu wzroku dokonywanych
przez nauczycieli, w niektrych przypadkach dyrektorzy szk kontaktowali si ze sub
zdrowia w celu przysania fachowych si, ktre baday stan wzroku wychowankw i zawsze
gdy zostao to wykonane, adnotacje dokonane przez nauczycieli okazyway si prawidowe.
Pewnego dnia przebywajc w miecie Rochester w stanie Nowy Jork, spotkaem si z
tamtejszym kuratorem okrgowym i opowiedziaem mu o moich metodach zapobiegania
krtkowzrocznoci. Okaza si by tym bardzo zainteresowany i zaleci wprowadzenie tych
metod do jednej ze szk. Zrobiem to i po trzech miesicach przesano mi raport wykazujcy,
e wzrok wszystkich dzieci uleg poprawie, a spora liczba dzieci odzyskaa prawidowe
widzenie. Jednake moje metody w pniejszym czasie spotka taki sam koniec, jaki mia
miejsce w Nowym Jorku.
Moja metoda bya stosowana w wielu miastach i zawsze wzrok dzieci ulega
poprawie, a wiele spord nich osigao prawidowe widzenie w cigu kilku minut, dni,
tygodni lub miesicy. Prbujc znale negatywne strony mojej metody naley podkreli, e
nie tylko poprawia ona stan wzroku wszystkim uywajcym jej dzieciom, ale nigdzie nie
zanotowano przypadku pogorszenia si jakoci widzenia. Dlatego jest oczywiste, e ten
sposb musi zapobiega krtkowzrocznoci. Nie mona tego powiedzie o jakiejkolwiek
innej metodzie zapobiegania krtkowzrocznoci stosowanej uprzednio w szkoach. Wszystkie
inne metody bazoway na idei tumaczcej przyczyny powstawania krtkowzrocznoci
nadmiernym wysikiem oczu przy bliskim patrzeniu, i wszystkie spord nich okazay si
nieskuteczne.
Jest oczywiste, e ta metoda musi by take skuteczna w zapobieganiu innym wadom
wzroku, a wic rozstrzyga problem, ktry wczeniej nie by nawet brany powaniej pod
uwag ze wzgldu na to, e daleko-wzroczno i w wikszoci przypadkw astygmatyzm,
zwyko si uwaa za wady spowodowane czynnikami dziedzicznymi. Jednake kady kto
potrafi posugiwa si retinoskopem moe w cigu kilku minut wykaza, e obie te
przypadoci s wadami nabytymi. Bez wzgldu bowiem na to, jak wielki jest stopie
dalekowzrocznoci czy astygmatyzmu, stan widzenia oka staje si w peni normalny, gdy
spoglda ono na czyst powierzchni bez usiowania widzenia. Mona take udowodni, e
gdy dzieci ucz si czyta, pisa, rysowa, szy, czy te robi cokolwiek innego, co wymaga
patrzenia na nieznajome przedmioty z bliska, zawsze wytwarzana jest daekowzroczno albo
dalekowzroczny astygmatyzm. To samo dotyczy osb dorosych.
Te fakty dobitnie uwiadamiaj nam, e dzieci potrzebuj przede wszystkim edukacji
oczu. eby zrobi wikszy postp w nauce, musz najpierw by zdolne do patrzenia na obce
im litery, czy obiekty z bliska bez napinania oczu. We wszystkich przypadkach, w ktrych
stosowano moj metod, zostao udowodnione, e mona to osign dziki codziennym
wiczeniom w patrzeniu na odlego przy zastosowaniu tablicy testowej. Gdy dziki tym

sposobom widzenie na odlego ulegao poprawie, dzieci niezmiennie potrafiy uywa

swoich oczu bez napinania wzroku przy patrzeniu z bliska.
Metoda jest skuteczniejsza, gdy nauczyciel nie uywa okularw. Dzieci nie tylko
naladuj wzrokowe nawyki nauczyciela, ktry nosi okulary, ale take napicie nerwowe
nauczyciela, ktrego wyrazem jest wadliwy wzrok. W klasach rwnorzdnych, z takim
samym owietleniem, tam gdzie nauczyciel nosi okulary wzrok dzieci zawsze by gorszy, ni
w klasach porwnywalnych, gdzie nauczyciel nie nosi okularw. W jednym z przypadkw
badaem wzrok dzieci, ktrych nauczycielka nosia okulary i stwierdziem bardzo zy stan.
Nauczycielka wysza na przerw i po jej wyjciu raz jeszcze przebadaem dzieci. Wyniki byy
znacznie lepsze. Gdy nauczycielka wrcia, zapytaa o wzrok jednego, bardzo nerwowego
chopca. Stana przed nim i powiedziaa: Teraz, gdy pan doktor powie ci eby przeczyta
literki, zrb to". Chopiec nie mg nic zobaczy. Potem stana za nim i wynik by taki sam,
jak w czasie gdy nie byo jej w klasie. Chopiec przeczyta wszystkie litery na tablicy.
Aktualnie w szkoach caych Stanw mamy miliony dzieci z wadami wzroku.
Wynikajce z nich ograniczenia nie pozwalaj dzieciom w peni korzysta z moliwoci, jakie
stwarza system owiaty, pogarszajc ich stan zdrowia i prowadzc do marnotrawienia
pienidzy podatnikw. Jeeli zgodzimy si tolerowa taki stan rzeczy, bdzie to w rwnym
stopniu szkodliwe, jak i kosztowne dla tych dzieci przez cae ich ycie. W wielu przypadkach
stanie si rdem trwaego nieszczcia i cierpienia. Przy czym wszystkie te przypadki mog
zosta wyleczone, za ewentualnym, nowo powstajcym przypadkom wad, mona zapobiega
poprzez nowo powstay program profilaktyki, polegajcy na nieskomplikowanym
codziennym odczytywaniu liter na tablicy.
Dlaczego nasze dzieci miayby by skazane na cierpienie i noszenie okularw z
powodu nie zastosowania tej prostej metody leczenia? Koszty s prawie adne. W wielu
przypadkach nawet nie potrzebne byoby kupowanie tablic testujcych, gdy s one w
wyposaeniu szkolnych gabinetw lekarskich. Nie stanowi to take dodatkowego obcienia
dla nauczycieli, za poprawa wzroku, zdrowia, zdolnoci i dyspozycji umysowych ich
wychowankw znacznie uatwi im prac. Nie znalaz si ponadto nikt, kto mgby
zasugerowa, e ta metoda mogaby okaza si w jakiejkolwiek mierze szkodliwa.
Instrukcja dotyczca stosowania w szkoach tablic testowych, w celu poprawy jakoci
widzenia
Naley zawiesi tablic testow na stae na cianie klasy i poprosi dzieci o codzienne
odczytywanie najmniejszych liter, jakie z miejsca gdzie siedz, mog zobaczy. Naley to
wykonywa kadym okiem oddzielnie, zakrywajc w tym czasie drugie doni w taki sposb,
aby unikn nacisku na gak oczn. Zabiera to niewiele czasu i jest wystarczajcym
wiczeniem pozwalajcym poprawi wzrok wszystkich dzieci i wyeliminowa wszystkie
bdy refrakcji po kilku miesicach, a czasem po roku-dwch.
Dzieci z wyran wad wzroku powinny by zachcane do czstszego czytania
tablicy. Dzieci noszce okulary nie powinny wykonywa wicze, poniewa przypuszczalnie
znajduj si pod opiek lekarsk i te wiczenia niewiele im pomog dopki noszone bd
okulary.
Cho nie jest to bezwzgldnie konieczne, wielk pomoc bdzie zapisywanie
systematycznie dokonywanych pomiarw wzroku kadego ucznia, poczwszy od czasu
wprowadzenia tej metody w odstpach przynajmniej rocznych (lub czciej). Zapisw i
pomiarw moe dokonywa nauczyciel.
Rejestracja powinna zawiera imi, nazwisko, wiek ucznia, ostro wzroku przy
badaniu na odlegoci 20 stp oraz dat. Na przykad:
Janek Kowalski w. 10 lat 10.09.1997 r.
L.O. (lewe oko) 20/40
P.O. (prawe oko) 20/40

Janek Kowalski w. 11 lat 20.01.1998 r.

L.O. 20/30
P.O. 20/15
Pewien wskanik liczby dzieci o wzroku powyej normy jest absolutnie konieczny.
Przynajmniej raz w roku osoba dobrze zapoznana z t metod powinna odwiedzi kad klas
w celu udzielenia odpowiedzi na zadawane pytania, zachcajc nauczycieli do kontynuowania
stosowania tej metody i dokonania statystycznych sprawozda ze skutecznoci prowadzonych
wicze. Nie ma jednak takiej potrzeby, aby wizytator, czy nauczyciele lub dzieci musieli
zna si na fizjologii dziaania oka.

ROZDZIA 23
UMYS I ZDOLNO WIDZENIA
Jak powiedziaem, wadliwy wzrok jest wynikiem nie do optymalnego dziaania
umysu. Okulary mog zneutralizowa czasami wpyw niekorzystnego oddziaywania umysu
na oczy i sprawi, e dana osoba poczuje si znacznie lepiej co poprawi podniesie dziaanie
jej funkcji psychicznych do pewnego poziomu, lecz nie spowoduj one zasadniczego
zmniejszenia napicia psychicznego, a poprzez utrwalenie zych nawykw widzenia
spowodujemy pogorszenie si sytuacji.
Mona atwo wykaza, e spord wielu funkcji umysu, ktre ulegaj osabieniu wraz
z pogorszeniem si wzroku najbardziej poszkodowana jest pami. Poniewa wiksza cz
procesu nauczania polega na gromadzeniu danych w pamici i z uwagi na to, e inne procesy
umysowe s zalene od zaznajomienia si z tymi danymi, atwo mona zrozumie jak
niewiele mona osign przez zwyczajne zaoenie okularw przez osob, ktra ma kopoty
z oczami". Nadzwyczajna pami czonkw niepimiennych plemion przypisywana bya ich
nieznajomoci sposobw gromadzenia danych w innej formie, ni w ich pamici, dziki
czemu ta ostatnia rozwina si stosownie do potrzeb. Ale znajc zwizki pomidzy pamici
i wzrokiem, bardziej sensowne bdzie przypuszczenie, e pojemno pamici u ludzi z
plemion pierwotnych jest wiksza, z tego samego powodu z jakiego maj tak ostry wzrok,
czyli z umiejtnoci utrzymywania umysu w stanie relaksacji.
Ten rodzaj pamici, podobnie jak ostro wzroku ludzi pierwotnych, spotyka si take
wrd ludzi yjcych w warunkach wspczesnej cywilizacji. Jeeli przeprowadzono by takie
badania, to bez wtpienia okazaoby si, e nadzwyczajna pami wspwystpuje z
nadzwyczajnie dobrym wzrokiem, jak to miao miejsce w przypadku, ktry ostatnio miaem
okazj obserwowa. Obiektem bada bya moda dziewczyna o wzroku tak znakomitym, e
potrafia widzie goym okiem ksiyce Jowisza, co zostao potwierdzone przez porwnanie
wykonanych przez ni rysunkw tycfi satelitw z rysunkami wykonanymi przy uyciu
teleskopu.
Jej pami bya rwnie nadzwyczajna. Moga recytowa ca zawarto ksiki po
przeczytaniu jej i nauczya si wicej aciny bez nauczyciela w cigu kilku dni, ni jej siostra
(ktra miaa sze dioptrii krtkowzrocznoci) przez kilka lat. Pamitaa co jada w restauracji
pi lat wczeniej i przypominaa sobie imi kelnera, numer budynku i ulic, na ktrej staa.
Pamitaa rwnie w co bya ubrana wwczas, a take w co byy ubrane inne osoby przy tej
okazji. To sarno miao miejsce z kadym innym wydarzeniem, ktre przycigno jej
zainteresowanie, a ulubion zabaw jej rodziny byo pytanie jej o rodzaj menu i o to jak byli
ubrani poszczeglni ludzie w trakcie okolicznociowych imprez.
Gdy dwoje ludzi rni si wzrokiem, mona stwierdzi, e ich pami bdzie si
rni w takim samym stopniu. U dwch sistr, z ktrych jedna miaa dobry wzrok okrelony
jako 20/20, a druga 20/10, stwierdzono, e czas potrzebny im do nauczenia si omiu wersw
wiersza rni si w takim samym stopniu jak ich wzrok. Jedna z nich, ktrej wzrok by
okrelony jako 20/10 potrzebowaa na nauczenie si tych omiu wersw pitnastu minut, a
druga ze wzrokiem 20/20 potrzebowaa trzydziestu minut.

Po palmingu siostra z normalnym wzrokiem nauczya si nastpnych omiu wersw w

cigu dwudziestu jeden minut, podczas gdy ta ze wzrokiem 20/10 moga skrci swj czas o
dwie minuty. Innymi sowy umys drugiej siostry pracowa ju w normalnych lub prawie
normalnych warunkach i niewiele moga poprawi jego stan przez zastosowanie palmingu.
Lecz pierwsza siostra moga uzyska stan relaksacji i std wynikna poprawa jej pamici.
Nawet jeeli wystpuje rnica w widzeniu pomidzy poszczeglnymi oczami tej
samej osoby, mona wykaza, jak to ju byo podkrelone w 10 rozdziale, e wystpi rnica
w pamici w zalenoci od tego czy oboje oczu bdzie otwarte, czy te lepsze z nich bdzie
zamknite.
Pamici nie mona wysila, podobnie jak nie da si wysili wzroku. Przypominamy
sobie co bez wysiku, podobnie jak widzimy co pod warunkiem nie wysilania si. Im
bardziej usiujemy sobie co przypomnie albo zobaczy, tym mniej jestemy do tego zdolni.
Rzeczy, ktre zapamitujemy s rzeczami, ktre nas interesuj, za powodem dla
ktrego mamy trudnoci z nauczeniem si niektrych tematw jest nasze znudzenie si nimi.
Gdy jestemy znudzeni nasz wzrok pogarsza si. Nuda jest czynnikiem, ktry powoduje
psychiczne napicie, a w tym stanie niemoliwe jest prawidowe funkcjonowanie oka.
Wspomniana na pocztku rozdziau dziewczyna o wzroku nadzwyczajnie ostrym,
moga zacytowa z pamici ca ksik w przypadku zainteresowania si ni. Ale nie
cierpiaa matematyki i anatomii, i nie tylko nie moga si nauczy dobrze tych przedmiotw,
lecz podczas kontaktu z tymi zagadnieniami stawaa si bliskowzroczna. Potrafia czyta
literki o wysokoci 0,6 cm z odlegoci 20 stp przy sabym owietleniu, lecz poproszona o
odczytanie cyfr o wysokoci 3-5 cm w dobrym wietle z odlegoci 10 stp pomylia poow z
nich. Poproszona o dodanie dwch do trzech pocztkowo powiedziaa cztery (pniej pi),
za podczas zajmowania si tym nieprzyjemnym tematem, retinoskop cay czas wykazywa
jej krtkowzroczno. Gdy poprosiem j, eby zajrzaa do wntrza mojego oka za pomoc
oftalmoskopu nie moga nic zobaczy, chocia stopie ostroci wzroku potrzebny przy
obserwacji wntrza oka jest znacznie mniejszy, ni przy ogldaniu ksiycw Jowisza.
Przeciwiestwem tego przypadku bya moda, krtkowzroczna kobieta, ktrej pasj
bya matematyka i anatomia. Nauczya si posugiwa oftalmoskopem rwnie atwo, jak
dalekowidzca dziewczyna nauczya si aciny. Prawie natychmiast dostrzega nerw
wzrokowy i zauwaya, e jego centrum jest bardziej biae, ni otoczenie. Widziaa janiejsze
tt-niczki i ciemniejsze yki, widziaa take janiejsze smugi w naczyniach krwiononych.
Nawet niektrzy specjalici nie potrafi tak dobrze widzie, za nikt nie moe tego uczyni,
jeli nie ma prawidowego wzroku. Dlatego te jej wzrok musia ulec chwilowej poprawie
podczas ogldania wntrza oka. Ogldane przez ni cyfry, chocia poniej normy byy lepiej
przez ni widziane, ni litery.
W tych obu przypadkach zdolno do uczenia si i zdolnoci do widzenia szy w parze
z zainteresowaniami. Jedna z nich moga czyta fotograficznie pomniejszon Bibli i cytowa
dosownie to co przeczytaa, jak rwnie widzie ksiyce Jowisza, ale nie moga zobaczy
wntrza oka, ani cyferek o poow wikszych od widzianych literek, poniewa te rzeczy
nudziy j. Ale gdy zasugerowaem jej, e byoby niezym artem zaskoczenie jej nauczyciela,
ktry zawsze ruga j za brak postpw w matematyce, za pomoc osignicia dobrej oceny w
zbliajcym si egzaminie, jej zainteresowanie przedmiotem znacznie si zwikszyo i
potrafia si na tyle dobrze przygotowa, e zdobya 78 punktw (na 100). W drugim
przypadku przeciwnikiem" byy litery. Kobieta nie bya zainteresowana wikszoci
tematw, ktrymi si zajmowaa i dlatego w wyniku unikania tych tematw rozwina u
siebie nawyk krtkowzrocznoci. Ale gdy poprosiem j o popatrzenie na przedmioty budzce
jej najwiksze zainteresowanie, jej wzrok sta si normalny.
Krtko mwic, jeeli kto nie jest zainteresowany ogldanymi obiektami, jego umys
wymyka si spod kontroli i bez tego rodzaju kontroli umysu" nie mona ani widzie, ani si

uczy. Nie tylko pami, ale take wszystkie inne rodzaje aktywnoci umysowej ulegaj
poprawie wraz z odzyskaniem normalnej ostroci wzroku. Na porzdku dziennym s
dowiadczenia, gdzie osoby dziki wyleczeniu swojego wzroku, odkryy e ich zdolno do
wykonywania swojej pracy znacznie wzrosa.
Niespena siedemdziesicioletni ksigowy, ktry od czterdziestu lat nosi okulary, po
odzyskaniu normalnej ostroci wzroku odkry, e bez uywania okularw potrafi pracowa
znacznie szybciej, poprawniej oraz z mniejszym zmczeniem, ni kiedykolwiek miao to
miejsce w caym jego yciu. W okresach szczeglnego nawau pracy albo gdy nie mia
pomocy, pracowa w niektre tygodnie od sidmej rano do jedenastej wieczr i obstawa przy
tym, e czuje si mniej zmczony, ni rano po rozpoczciu pracy. Poprzednio, chocia nie
pracowa ciej, ni inni koledzy w biurze, zawsze odczuwa ogromne zmczenie. Odnotowa
take popraw samopoczucia. Pracujc tyle lat w biurze i wiedzc tak duo o biznesie, przy
ktrym pracowali take jego koledzy, czsto by proszony o rad. Tego rodzaju odrywanie od
pracy, zanim jego wzrok sta si prawidowy, bardzo go denerwowao i czsto traci
panowanie nad sob. Jednake po wyleczeniu wzroku takie rzeczy nie byy w stanie go
zirytowa.
W innym przypadku udao si wyleczy wraz ze wzrokiem pocztki choroby
psychicznej. Lekarz, ktry odwiedzi ju wielu neurologw i okulistw trafi do mnie, nie
dlatego iby wierzy w stosowane przeze mnie metody, ale dlatego, e nie pozostao mu ju
nic innego. Przynis ze sob cakiem niez kolekcj okularw przepisanych przez rnych
specjalistw, z ktrych kada para bya rna. Powiedzia mi, e nosi okulary od wielu
miesicy bez adnych oznak poprawy, oraz e gdy je zdejmuje sprawy wcale nie wygldaj
gorzej. Zmiana otoczenia take mu nie pomoga. Za rad znanego neurologa zaprzesta nawet
na kilka lat praktyki i wyjecha na wie na rancho, lecz te wakacje wcale mu dobrze nie
zrobiy.
Przy badaniu jego oczu nie znalazem zmian organicznych, ani bdw refrakcji.
Jednak jego wzrok spenia norm jedynie w trzech czwartych, przy czym cierpia na
podwjne widzenie i ca gam nieprzyjemnych dolegliwoci ubocznych. Widywa ludzi
stojcych na gowach i mae diabeki taczce na dachach budynkw. Mia take szereg
innych iluzji, zbyt licznych na to, aby tutaj o nich wspomina. W nocy jego wzrok by na tyle
niedobry, e mia trudnoci z odnalezieniem drogi, idc za wiejsk drog, by przekonany, e
znacznie lepiej bdzie widzia odwracajc oczy w bok, patrzc na drog boczn stron
siatkwki, zamiast jej czci centraln. W rnych odstpach czasu, bez adnych
zwiastunw i bez utraty wiadomoci, mia napady lepoty. To sprawiao mu najwicej
kopotw, gdy by cenionym i dowiadczonym chirurgiem i obawia si, e mgby mie taki
atak podczas operacji.
Mia bardzo sab pami. Nie potrafi przypomnie sobie koloru oczu adnego z
czonkw swojej rodziny, chocia widywa ich codziennie od lat. Nie mg take
przypomnie sobie koloru swojego domu, iloci pokoi na poszczeglnych pitrach, czy te
innych szczegw. Twarze i nazwiska pacjentw i przyjaci przypomina sobie z
najwikszym trudem abo wcale.
Leczenie tego czowieka okazao si bardzo trudne, gwnie dlatego, e by peen
nieskoczonej iloci bdnych idei dotyczcych dziaania oka, szczeglnie w jego wasnym
przypadku. Upiera si przy tym, e kada z nich powinna by omwiona i podczas tych
dugotrwaych dyskusji poprawa nie nastpowaa. Codziennie caymi godzinami przemawia i
perswadowa. Jego logika bya cudowna, niemal nie do zaprzeczenia, a jednoczenie
cakowicie bdna.
Jego zewntrzna fiksacja miaa tak duy stopie, e gdy patrzy pod ktem
czterdziestu piciu stopni w bok od wielkiego C na tablicy, widzia t liter jako rwnie
czarn jak podczas patrzenia wprost na ni. Napicie potrzebne do wytworzenia takiego stanu

rzeczy byo przeraajce i powodowao ogromny astygmatyzm, lecz pacjent nie by tego
wiadom i nie mogem go przekona, e w odczuwanych przez niego symptomach nie byo
nic nienormalnego. Gdy widzia liter w caoci, tumaczy e musi j widzie tak czarn jak
ona jest w rzeczywistoci, poniewa nie jest daltonist. W kocu potrafi spojrze w bok od
jednej maej literki na tablicy i zobaczy j jako gorzej widzian, ni przy patrzeniu wprost na
ni. Osignicie tego etapu zajo osiem czy dziewi miesicy, lecz gdy si to udao pacjent
powiedzia, e czuje si tak jakby zdjto wielki ciar z jego umysu. W caym ciele
dowiadczy cudownego uczucia rozlunienia i relaksacji.
Poproszony o przypomnienie sobie czarnego koloru, po uprzednim zamkniciu i
zasoniciu oczu, powiedzia, e nie moe tego zrobi gdy widzi kady kolor tylko nie
czarny. Normalnie, gdy nerw wzrokowy nie jest poddawany dziaaniu wiata, czarny kolor
powinien by w takich warunkach widoczny. Poniewa by zapalonym pikarzem w czasie
nauki w szkole redniej, odkry w kocu, e potrafi sobie przypomnie czarn pik.
Poprosiem go, eby wyobrazi sobie, e ta pika zostaa wrzucona do morza i tam zostaa
zabrana przez odpyw, stajc si stopniowo coraz mniejsza, lecz nie mniej czarna. Potrafi to
dobrze zrobi i napicie odpywao razem z pik, do chwili, gdy pika zmniejszya si do
rozmiarw najmniejszej kropki w gazecie. Wwczas napicie cakowicie odpyno. Objawy
ustpiy na tak dugi okres czasu, jak dugo pacjent utrzymywa w pamici czarn plamk, ale
z uwagi na to, e nie potrafi pamita o niej przez cay czas, zasugerowaem jeszcze jeden
sposb na osignicie trwaego wyleczenia. Polega on na wiadomym pogorszeniu wzroku,
przeciwko czemu chirurg gwatownie zaprotestowa.
Wielkie nieba!" wykrzykn. Czy mj wzrok nie ma ju do, bez uczynienia go
gorszym?"
Jednake po tygodniu przekonywania, zdecydowa si wyprbowa t metod, za
wynik okaza si niezwykle satysfakcjonujcy. Po nauczeniu si dostrzegania dwch lub
wicej wiate w miejscu, gdzie w rzeczywistoci byo jedno, za pomoc wytworzonego
napicia bdcego wynikiem prby widzenia w sposb rwnie dobry zarwno punktu
znajdujcego si ponad rdem wiata, jak i samego wiata tak jak gdyby byo widziane
przy patrzeniu wprost na nie, mczyzna w uzyska zdolno unikania niewiadomego stanu
napicia powodujcego podwjny i zwielokrotniony obraz i dziki temu nie by ju wicej
niepokojony przez zbyteczne obrazy. Inne zudzenia zostay wyleczone za pomoc podobnych
sposobw.
Jedn z ostatnich iluzji, ktr trzeba byo rozproszy byo jego przekonanie, e do
utrzymywania czerni w pamici czy przypomnienia sobie czerni potrzebny jest wysiek.
Trudno byo przezwyciy opr jego racjonalnego umysu, ale po pokazaniu wielu
przykadw, udao mi si go przekona, e nie potrzeba do tego uywa adnego wysiku i
gdy zda sobie z tego spraw, zarwno jego wzrok, jak i stan psychiczny, natychmiast
uzyskay pene wyleczenie.
Na koniec leczenia potrafi czyta 20/10 abo i lepiej, pomimo wieku 55 lat, czyta
take czcionk 5 pt w zakresie odlegoci od 15 do 60 cm. Nocna lepota ustpia, podobnie
jak napady lepoty w dzie, opowiada mi take o kolorze oczu swojej ony i dzieci. Pewnego
dnia powiedzia do mnie:
Doktorze, dzikuj ci bardzo za to, co uczynie dla moich oczu, ale nie mam sw
mogcych wyrazi wdziczno jak czuj do ciebie, za to, co zrobie dla mojej psychiki".
Kilka lat pniej zadzwoni do mnie, aby powiedzie, e nie nastpi nawrt adnego z
objaww.
Wszystkie te fakty pozwalaj zrozumie, e problemy zwizane ze wzrokiem s
znacznie cilej zwizane z umysem, ni zwyko si przypuszcza i e nie mog by
rozwizane za pomoc umieszczenia wklsych, wypukych, czy astygmatycznych soczewek
przed oczami.

ROZDZIA 24
PODSTAWOWE ZASADY LECZENIA
Celem wszystkich metod stosowanych w leczeniu wad wzroku bez uycia okularw
jest zapewnienie rozlunienia, czy te relaksacji w pierwszym rzdzie umysu, a nastpnie
oczu. Stan relaksu zawsze poprawia wzrok. Wysiek zawsze go pogarsza. Osoby, ktre pragn
poprawi swj wzrok powinny rozpocz od przekonania si o tym osobicie.
Aby wykaza, e stan napicia pogarsza proces widzenia, pomyl o czym
nieprzyjemnym, o poczuciu fizycznej niewygody albo o czym widzianym niewyranie. Przy
oczach otwartych zauwaysz obnienie si jakoci wizji. Sprbuj take zobaczy w rwnie
dobrym stopniu ca liter na tablicy testowej albo wpatrz si w jedn jej cz przez jaki
czas. Ten stan niezmiennoci pogorszy widzenie i moe spowodowa, e litery znikn.
Kolejnym objawem napicia jest drenie powiek, ktre moe by zaobserwowane przez drug
osob abo odczuwane przez pacjenta poprzez przyoenie palcw. Moemy to skorygowa
poprzez odpowiednie wyduenie czasu wypoczynku. Wiele osb traci moliwo chwilowej
poprawy wzroku, osiganej przy pomocy zamknicia oczu, z uwagi na zbyt krtki czas ich
zamknicia. Dzieci dadz odpoczynek swoim oczom przez odpowiednio dugie ich
zamknicie, jeeli bd do tego zachcone przez asystujc im osob. Wielu dorosych
rwnie potrzebuje nadzoru.
Rozlunianie oczu
Najprostszy sposb w jaki oczy mog wypocz, to zamknicie ich na pewien czas i
rwnoczesne mylenie o czym przyjemnym. Jest to zawsze pierwsza rzecz jak robimy i
bardzo mao jest osb, ktre nie osignyby dziki temu chocia chwilowej korzyci.
Palming
Znacznie wikszy stopie rozlunienia mona osign dziki zamkniciu i zakryciu
oczu domi tak, aby wykluczy dostp wiata. Zamknij oczy i zakryj je wntrzem obu doni,
palce skrzyowane na czole. Samo wyczenie wrae wzrokowych jest czasami
wystarczajce do wytworzenia stanu gbokiego relaksu, chocia zdarza si, e napicie moe
wzrosn. Prawidowo wykonany palming z reguy pozwala dowiadczy szeregu innych
wrae charakterystycznych dla stanu relaksacji. Samo zakrycie i zamknicie oczu jest
nieskuteczne, jeeli w tym samym czasie nie nastpi usunicie napicia psychicznego. Jeli
wykonujesz palming w sposb doskonay, zobaczysz pole czerni niemoliwe do
przypomnienia go sobie w inny sposb, wyobraenia sobie, czy te zobaczenia czegokolwiek
czarniejszego i w chwili, kiedy bdziesz w stanie to zrobi, twj wzrok bdzie prawidowy.
Koysanie
Udowodniono, e koysanie nie tylko poprawia wzrok, lecz take zmniejsza lub leczy
bl, uczucie dyskomfortu i przemczenia.
Sta w szerokim na jedn stop rozkroku pod ktem prostym do ciany pokoju.
Podnie nieco lew pit ponad podog podczas obracania ramionami, gow i oczami w
prawo, do chwili gdy twoje ramiona bd si znajdowa rwnolegle do ciany. Teraz po
postawieniu lewej pity na pododze, obracaj ciaem w lewo, unoszc pit praw. Patrzc
naprzemiennie to na praw, to na lew cian, zwracaj uwag na to, aby gowa i oczy
poruszay si wraz z ruchem ramion. Gdy wiczymy koysanie z atwoci, bez przerw, bez
wysiku i bez zwracania uwagi na poruszajce si przedmioty, mona stwierdzi stopniowe
zmniejszanie si napicia mini i nerww (zapamitaj jednak, e im krtsze koysanie
potrafisz wykona prawidowo, tym wikszy bdzie efekt leczniczy).
Widziane przedmioty bd si poruszay ze zrnicowan szybkoci. Obiekty
umieszczone niemal na wprost ciebie, bd pozornie osiga szybko ekspresowego pocigu
i powinny by bardzo rozmazane. Bardzo wan rzecz jest unikanie prby wyranego
zobaczenia obiektw, ktre wydaj si porusza z du szybkoci.
Koysanie pomaga szczeglnie osobom cierpicym na napicie wzroku podczas snu.

Tu przed zaniciem i zaraz po przebudzeniu naley wykona w takich przypadkach co

najmniej pitnacie bujni".
Pami
Przy prawidowym wzroku umys pozostaje zrelaksowany, umys jest rozluniony
take w przypadku posiadania bardzo dobrej pamici. Dlatego mona wyleczy wzrok dziki
uyciu pamici. Wszystko, co twoja pami uwaa za przyjemne, przyczynia si do
zrelaksowania umysu, ale dla celw poprawy wzroku, uycie maych czarnych przedmiotw,
takich jak kropka albo literka piciopunktowa jest z reguy najbardziej odpowiednie. Najlepiej
jest wykonywa wiczenia pamici z oczami zamknitymi i zasonitymi, ale wraz z
postpem praktyki bdzie moliwe pamitanie o tych obiektach rwnie przy otwartych
oczach.
Przy bardzo dobrze wyksztaconej pamici, przy zakrytych i zamknitych oczach,
obraz piciopunktowej litery bdzie sprawia wraenie (podobnie jak przy jej ogldaniu w
rzeczywistoci) trwania w niewielkim ruchu, za biae przestrzenie wewntrz litery bd
wydawa si bardziej biae, ni otaczajce to. Jeeli nie potrafisz stworzy takiego obrazu w
pamici, przesuwaj spojrzenie wiadomie" z jednej strony litery na drug stron,
wyobraajc sobie, e biae wntrze litery jest bielsze od ta. Gdy tak uczynisz, litera bdzie
si pozornie porusza w kierunku przeciwnym do wyobraonego ruchu oka i bdziesz zdolny
do utrzymania jej w pamici przez nieokrelenie dugi czas.
Codzienne czytanie maych, znanych literek z moliwie najodleglejszego dystansu, z
jakiego mog by widziane, stanowi wypoczynek dla oczu, gdy oko zawsze w pewnym
stopniu relaksuje si poprzez patrzenie na znajome mu przedmioty.
Wyobrania
Wyobrania jest blisko powizana z pamici, poniewa bez trudu moemy sobie
wyobrazi co jedynie wtedy, gdy dobrze to pamitamy, a w leczeniu wad wzroku trudno
byoby oddzieli te dwie funkcje. Widzenie jest w wielkiej mierze kwesti wyobrani i
pamici. Poniewa zarwno wyobrania jak i pami nie dziaaj dobrze bez stanu relaksacji,
praca nad usprawnieniem tych cech umysu poprawia nie tylko interpretacj obrazu odbitego
na siatkwce, ale sam obraz. Gdy wyobraasz sobie, e widzisz liter na tablicy testowej, to
rzeczywicie j widzisz, poniewa nie mona w jednej chwili rozluni psychiki i wyobraa
sobie doskonaego obrazu litery, a zarazem wytwarza napicia poprzez nieostre widzenie jej
w tym samym czasie.
Nastpujca metoda wykorzystujca wyobrani w wielu przypadkach przyniosa
szybkie efekty. Popatrz z bliska na najwiksz widzian liter na tablicy, z reguy potrafisz
zaobserwowa, e may obszar ok. 5 cm 2 wydaje si czarniejszy od reszty, wtedy zakryj
gorzej widzian cz litery. Ponownie cz eksponowanej powierzchni powinna wyda si
czarniejsza od reszty. Gdy raz jeszcze zakryjesz gorzej widzian cz powierzchni litery,
powierzchnia maksymalnego zaczernienia ulegnie kolejnej redukcji. Gdy lepiej widziana
cz litery zostanie pomniejszona do wymiarw litery z linii znajdujcej si poniej,
wyobra sobie, e taka litera zajmuje t powierzchni i jest zarazem czarniejsza od reszty
(wikszej) litery. Nastpnie popatrz na liter z linii poniej i wyobra sobie, e jest czarniejsza
od tej wikszej litery. Jeli potrafisz to zrobi, bdziesz mg od razu zobaczy litery w dolnej
linii.
Bysk lub mignicie
Poniewa to wanie wysiek jest czynnikiem psujcym wzrok, wiele osb z wadami
wzroku po pewnym okresie wypoczynku i rozlunienia potrafi zobaczy dany obiekt przez
uamek sekundy. Jeeli oczy zostan zamknite zanim powrci nawyk napicia zdarza si, e
t drog szybko zostaje osignity trway stan relaksacji. To wiczenie nazwaem byskiem"
lub migniciem"i wiele osb, ktre nie mogy poprawi wzroku innymi metodami, zyskao
dziki niemu pomoc. Rozlunij przez kilka minut oczy poprzez zamknicie ich albo przez

palming i potem popatrz przez uamek sekundy na liter na tablicy testowej lub na
piciopunk-tow liter w przypadku kopotw z bliskim widzeniem. Natychmiast zamknij
oczy i powtrz cay proces.
Centralna fiksacja
Przy normalnym patrzeniu oko widzi najlepiej tylko pewn cz wszystkiego na co
spoglda, za cay pozostay obraz jest widziany proporcjonalnie gorzej w zalenoci od
odlegoci przesunicia od punktu najlepiej widzianego (fovea centralis). Przy wadach
wzroku niezmiennie stwierdza si, e oko prbuje zobaczy znaczn cz swojego pola
widzenia w tym samym czasie w sposb rwnie dobry. Wywouje to ogromny stan napicia
zarwno dla oka jak i dla umysu, co kady o prawidowym wzroku moe w atwy sposb
stwierdzi prbujc zobaczy wystarczajco duy obszar w tej samej jednostce czasu. Przy
bliskim widzeniu nawet prba zobaczenia okrgu o rednicy 0,6 cm w ten sposb spowoduje
dyskomfort i bl. Wszystkie wiczenia rozluniajce wzrok powoduj odzyskanie normalnej
siy centralnej fiksacji. Mona j take odzyska przez wiadom praktyk i czasami jest to
najszybsza i najatwiejsza droga wyleczenia wzroku.
Gdy zaczynasz w sposb wiadomy widzie pewn cz pola widzenia lepiej, ni
reszt, staje si moliwe zredukowanie najlepiej widzianej powierzchni.
Jeeli bdziesz patrzy na wielkie C umieszczone na karcie testowej od jej podstawy
do szczytu widzc cz, na ktr nie patrzysz bezporednio, gorzej ni cz na ktr
skierowae wzrok, bdziesz potrafi zrobi to samo z literami w nastpnej linii i w ten sposb
moesz poda w d tablicy, a staniesz si zdolny(a) do patrzenia w ten sposb (od gry do
dou liter) na litery w najniszej linii widzc cz litery, nie ogldan bezporednio, jako
gorzej widoczn. W takim przypadku uzyskasz zdolno odczytania tych liter.
Jako e mae przedmioty nie mog by widziane bez centralnej fiksacji, czytanie
pisma o rozmiarze piciu punktw (jeeli jest wykonalne) jest jednym z lepszych wicze,
za im ciemniejsze jest wiato przy ktrym moesz czyta i im bliej oka moe by trzymany
druk, tym lepiej dla ciebie.
Leczenie socem
Dla prawidowo widzcych oczu, pozostajcych w stanie rozlunienia i relaksacji,
wiato soca jest niezbdne. Jeeli jest to moliwe, zaczynaj dzie od wystawienia
zamknitych oczu na soce. Kilka minut dziennie takiej kuracji powinno by pomocne przy
licznych schorzeniach. Rozpocznij przyzwyczajanie si do mocnego wiata sonecznego
poprzez wystawianie zamknitych oczu na soce. eby zapobiec objawom napicia poruszaj
gow lekko na boki. Po pewnym czasie i przyzwyczajeniu si do wiata w ten sposb,
podnie nieco grn powiek i popatrz na d, na promienie soneczne odbijajce si od
twardwki. Mrugaj jeeli masz na to ochot lub jeeli poczue, e zmniejsza si stopie
twojej relaksacji. Przy nasonecznianiu nie ma potrzeby ogranicze czasowych.
Jak wiczy z tablic Snella
1. Powie tablic na stae w dobrze owietlonym miejscu na cianie.
2. Sta (lub usid) w odlegoci 10 do 20 stp od tablicy, na tyle daleko, na ile
potrafisz odczytywa litery bez napinania wzroku. Nad kad lini liter znajduj si mae
cyferki wskazujce odlego. Ponad wielkim C na grze jest liczba 200. Zatem wielkie C
przy normalnym wzroku mona przeczyta z odlegoci 200 stp.
3. Zamy, e moesz przeczyta z tej odlegoci tylko pity rzd liter. Zauwa, e
ostatni liter w tej linii jest R. Teraz zastosuj palming utrzymujc w pamici obraz R. Jeeli
bdziesz pamita, e lewa strona litery jest prosta, prawa czciowo zakrzywiona, a jej
podstawa otwarta (z biaym polem), bdziesz mie cakiem dobry mentalny obraz R przy
zamknitych oczach. Ten pamiciowy obraz pomoe ci zobaczy liter znajdujc si
bezporednio poniej R, ktr jest T. Zastosuj ten sam sposb do jakiejkolwiek linii, ktrej
ostro widzenia jest niedostateczna: zauwa ostatni liter ostatniej czytelnej dla ciebie linii,

zrb palming, stwrz w pamici dobry obraz ostatniej widzianej litery i stwierdzisz, e ostrzej
widzisz liter znajdujc si bezporednio pod ni.
4. Jeeli teraz utkwie wzrok w ostatniej literze, zauwaysz, e wszystkie pozostae
litery w tej linii zaczynaj si rozmazywa. Korzystnie jest zaraz po zobaczeniu ostatniej
litery szybko zamkn oczy, nastpnie je otworzy i wykona przesunicie wzroku do
pierwszej figury w tym rzdzie. Pniej zamknij oczy i zapamitaj pierwsz liter. Poprzez
zamykanie oczu po kadej widzianej literze bdziesz mg przeczyta wszystkie litery w tym
rzdzie.
Rozlunianie oczu przy pomocy tablicy testowej zajmuje nie wicej, ni minut. Jeeli
spdzisz pi minut na porannych wiczeniach z tablic, stanie si to wielk pomoc w cigu
caego dnia. Trzymaj take zapisy testw sprawdzajcych, aby mc sprawdzi swoje postpy.
Notuj ostro wzroku w formie uamka, gdzie odlego z jakiej odczytujesz liter jest
licznikiem, za dystans z jakiego powinna by dana linia odczytana stanowi mianownik. Na
przykad: 20/20 to norma, 10/20 jest poniej normy, a 25/20 jest lepszym wzrokiem od normy.

DODATEK A
DODATEK DO WYDANIA POLSKIEGO
Ten dodatkowy rozdzia zosta napisany specjalnie do pierwszego polskiego wydania
Naturalne leczenie wzroku" W.H. Bates'a z zamiarem uzupenienia niektrych idei i metod,
jakie zostay stworzone na bazie metody Bates'a w cigu blisko siedemdziesiciu lat od czasu
opublikowania pierwszego wydania jego ksiki pt. Better Byesight Without Glasses".
Uwany Czytelnik z pewnoci dostrzee jak kompletna i komplementarna jest
Metoda Bates'a, gdy wiczenia uczniw i nastpcw Ba-tes'a prezentowane w tym dodatku
stanowi niemal wycznie rozwinicie i wariacje na temat metod opracowanych
dziewidziesit lat temu przez twrc nowoczesnej wizjonetyki, jak zwyko si nazywa
system reedukacji wzroku bazujcy na odkryciach Bates'a.
Jak napisa Bates liczba wicze i technik usprawniajcych wadliwy wzrok moe by
rwna iloci ludzi z wadami wzroku i niemal w kadym przypadku konieczne okazuj si
niewielkie modyfikacje stosowanego wiczenia. W wielu przypadkach okazuje si, e
pacjenci znajc ogln zasad sami opracowuj najkorzystniejsze dla siebie techniki. Ponadto
jak stwierdzi Bates, jeeli ktre z wykonywanych wicze sprawia trudnoci, czy kopoty w
realizacji, tak e podczas jego wykonywania moe wystpi mniej lub bardziej wiadomy
stres (stan napicia) naley zarzuci wykonywanie tego wiczenia i przej do nastpnego
wykonywanego swobodnie i w stanie rozlunienia (co nie znaczy, e bdzie to od razu
komfortowa i rekreacyjna przejadka). Dlatego te zdecydowalimy dla dobra Naszych
Czytelnikw i osb stosujcych metod Bates'a przedstawi moliwie najwiksz ilo
aktualnie stosowanych i skutecznych w rnych wadach wzroku wicze.
Wikszo przedstawionego na nastpnych stronach materiau zostaa nam
udostpniona za porednictwem E-mailu i sieci Internet w zbiorze pyta i odpowiedzi (FAQ)
skompilowanych przez Vic'a Cinc'a. Odpowiedni adres to:
vicceextro.ucc.su.oz.au
lub
http://www.usyd.edu.au/-vicc/home.html
Cao nosi tytu Natural Vision Freuently Asked Questions"
Podobnie jak Natural Vision FAQ" tak i ten Dodatek do wydania polskiego" jest
materiaem wolnym od ogranicze prawa autorskiego, pod warunkiem, e jego dystrybucja i
powielanie nie bdzie przedmiotem sprzeday, lub jakiegokolwiek innego komercyjnego
wykorzystywania.
ZARWNO NATURAL VISION FAQ", JAK i TEN DODATEK JEST DEDYKOWANY
JEGO WITOBLIWOCI TENZIN GYATSO CZTERNASTEMU DALAJ LAMIE. OBY
ZASUGI PYNCE Z ROZPOWSZECHNIANIA TEGO MATERIAU O

NATURALNYM LECZENIU WZROKU PRZYNIOSY KORZY WSZYSTKIM

CZUJCYM ISTOTOM.
Jak wykaza w dziesitkach tysicy przypadkw osobistej praktyki dr Bates, a pniej
w przypadkach liczonych w setkach tysicy jego nastpcy, wzrok zarwno prawidowy jak
i cechujcy si wadami moe zosta usprawniony. W Stanach Zjednoczonych piloci si
zbrojnych, i linii lotniczych przechodz kursy wiadomego widzenia w celu poprawy wzroku.
Wyleczenie wad wzroku w znaczcej wikszoci przypadkw jest cakowicie
moliwe. Przypadoci takie jak krtkowzroczno, astygmatyzm i nadwzroczno
(dalekowzroczno) mog by w peni skorygowane, lub przynajmniej mona osign
znaczc popraw, jest to uzalenione od warunkw indywidualnych, motywacji, oraz
wrodzonych zdolnoci przystosowawczych procesw postrzegania wzrokowego.
Pomimo tego co zostao tutaj powiedziane, prosimy nie bra niczego co zostao
napisane w tym Dodatku" na wiar". Wszystko naley weryfikowa za pomoc
wasnego umysu, rozumu, dowiadcze i docieka.
Praktyka systemu reedukacji wzroku wizjonetyki, jak zwyko si okrela ostatnimi
czasy ten coraz bardziej rozbudowany i skuteczny system, jest kwesti rozwinicia
prawidowych nawykw widzenia i zintegrowania ich z normalnym codziennym yciem, co
powoduje wyparcie i zastpienie szkodliwych wzorcw patrzenia zestresowanym okiem.
Leczenie wzroku nie jest wic spraw wykonywania codziennych pgodzinnych
wicze, a nastpnie powrotu do starego szkodliwego rodzaju percepcji. Skuteczna terapia
polega na uwiadomieniu sobie zych nawykw, przeksztacenia ich w taki sposb, aby
stay si prawidowymi przyzwyczajeniami poprzez powtarzanie ich na tyle dugo, a
stan si one podwiadome.
Innymi sowy terapia wzroku polega na wyksztaceniu trwaego nawyku naturalnego
sposobu patrzenia, ktry staje si samoleczc aktywnoci pozwalajc na wytworzenie i
rozszerzenie nowych cieek neuronowych w mzgu.

OKULARY
To co stwierdzi w swoich badaniach Bates znajduje pene potwierdzenie w
najnowszych dowiadczeniach. Noszenie okularw i szkie kontaktowych pogarsza wzrok.
Szka i plastikowe soczewki w okularach zmniejszaj ilo dochodzcego do oka
wiata. Kolor jest zawsze bardziej wyrazisty gdy widzimy go nagim okiem, ni poprzez
jakkolwiek soczewk. Z uwagi na to, e kolor w percepcji ksztatw stanowi znaczc
funkcj, okrelone formy nie s tak dobrze postrzegane w okularach jak bez nich. Ponadto
mocno wklse szka stwarzaj zudzenie, e ogldane obiekty s mniejsze ni w
rzeczywistoci (przy bliskowzrocznoci), a przy szkach wypukych obiekty wydaj si by
wiksze (przy nadwzrocznoci). Poniewa bdy refrakcji zmieniaj si z dnia na dzie i z
godziny na godzin, a nawet z minuty na minut, praktycznie nie istnieje moliwo
dokadnego dopasowania szkie korekcyjnych. Warto take zwrci uwag na rzadko
wspominany w rnych publikacjach fakt, e okulary z tzw. szkami korekcyjnymi powoduj
(zwaszcza w przypadkach postpujcej biskowzrocznoci) pene uzalenienie, ktre objawia
si nie tylko niemonoci jakiegokolwiek funkcjonowania bez okularw, ale take
klasycznym dla wszelkiego typu uzalenie (w tym od alkoholu i od narkotykw) zespoem
odstawie-niowym". Dlatego te przy leczeniu metod Bates'a terapeuci dokadnie tak samo
jak w przypadku leczenia uzalenie opowiadaj si za dwoma sposobami leczenia. Pierwszy
klasyczny" wymaga cakowitego zaprzestania noszenia okularw w przypadku podjcia
kuracji, drugi proponuje metod stopniow" poprzez wspomaganie z uyciem w
przypadkach koniecznych szkie o mniejszej mocy.
Prbujc po raz pierwszy przeywa wiat bez pomocy sztucznych rodkw
wspomagania wzroku, zetkniemy si ju w kilka minut pniej z dwoma niezbyt prostymi
przeyciami: w indywidualnie zrnicowany sposb odczujemy narastanie uczucia

bezsilnoci oraz spostrzeemy, e nawet przy zupenie prostych pracach nasza sprawno
pogorszy si znacznie (w zalenoci od nasilenia wady) w stosunku do analogicznych prac
wykonywanych w okularach.
Poznaam ludzi krtkowzrocznych o wadzie tylko trzy dioptrie, ktrzy ulegali uczuciu
paniki ju w kilka sekund po zdjciu okularw, stojc w obliczu identycznych co zwykle
codziennych sytuacji. Jak rwnie ludzi, ktrych uczucia bezsilnoci byy mniejsze, mimo
znacznie wikszej wady, sigajcej niejednokrotnie nawet dziesiciu dioptrii. Pozwala to na
wycignicie wniosku, e to nie samo nieostre widzenie prowokuje stany paniki lub
niepewnoci, lecz przede wszystkim stopie indywidualnych zdolnoci do pokonywania
trudnoci. Najwyraniej wida to przy pierwszej prbie funkcjonowania bez okularw1.
Moe to stanowi pierwszy krok w kierunku poznania wasnych odczu w
kracowych sytuacjach oraz przyjrzenia si wasnym reakcjom i uczuciom, wynikajcym z
gbokich warstw podwiadomoci.
Zaakceptowanie tych cakowicie osobistych trudnoci bdzie funkcjonowao zawsze
rka w rk ze wiadomoci odpowiedzialnoci. Jest to zjawisko korzystne, uczce nas
czego zupenie nowego: mianowicie, e za stan wasnych oczu moemy by w rwnym
stopniu odpowiedzialni jak za nadwag, dolegliwoci trawienne czy stany napiciowe w ciele
i duszy.
Zacz powinno si od stopniowego uwraliwiania si na stan wasnych oczu, czyli w
cigu dnia powinnimy do czsto zadawa sobie pytania: jak w tej chwili czuj si moje
oczy? Czy s wytone? Czy s podranione i zaczerwienione? Czy nie chciabym ich
najchtniej zamkn?
Jeli nauczymy si wic dba o oczy, nauczymy si jednoczenie dba o siebie, czyli
zadawa sobie pytania: Jak si czuj w tej chwili? Czy jestem rozdraniony i przemczony?
Czy sytuacja jest ju na tyle nieznona, e najchtniej zamknoby si oczy, by nie wiedzie o
niczym i niczego nie widzie?
Przy takim postpowaniu ju w stosunkowo krtkim czasie dowiadczamy wyranych
powiza pomidzy oglnym samopoczuciem a jakoci wzroku. Jest to prosta relacja: gdy
cay organizm w wyniku zmczenia (lub innych przyczyn) ma osabion sprawno, to i oczy
s mniej sprawne. Dowiadczenie takie mona powtarza waciwie w kadych warunkach i
niemal zawsze si sprawdza. Jeli wyprbujemy wic na sobie t relacj, przeyjemy
pierwsz prawd, ktr przeocaalimy" do tej pory.
W konsekwencji tego bdziemy musieli nauczy si lepszego obchodzenia z naszym
narzdem wzroku, ni do tej pory. Wikszo obarczonych wad wzroku twierdzi w tym
momencie, e przecie s dookoa ludzie, ktrzy wymagaj od swych oczu znacznie wicej,
nadweraj je przy kadej okazji, a mimo to widz dobrze. Jest to cakowicie suszna
obserwacja, nie uwzgldnia ona jednak caoksztatu.

OD CZEGO ZACZ?
Zaczynamy od przebadania stanu zdrowia naszych oczu, oraz od okrelenia wady i
ostroci wzroku. Dobrze byoby to zrobi u okulisty, ktry sysza o metodzie Bates'a, mona
to take wykona samemu zgodnie z tablicami i wskazwkami zawartymi w tej ksice.
Znajc dobrze stan zdrowia swoich oczu mona dobra najskuteczniejsze dla siebie
wiczenia i metody. Oznaczenie pocztkowej ostroci wzroku pozwoli take na dokonanie
porwna, do tego pocztkowego stanu. Dziki temu mona mie punkt odniesienia,
pozwalajcy oceni miar dokonanych postpw. Jako e ludzie rni si pomidzy sob,
nie okrelono oglnej, standardowej procedury postpowania. Kierujc si sugestiami i
przykadami zawartymi w ksice Bates'a oraz w tym dodatku, kady moe znale i twrczo
rozwin podane techniki i z powodzeniem dopasowa je do wasnego przypadku, potrzeb i
moliwoci. Cay przedstawiony materia jest generaln sugesti co do idei i stosowanych
metod, ale z racji tego, e kady jest indywidualnym przypadkiem, jest to w gwnej mierze

klucz do pozytywnych i szybkich zmian.

Poprawa wzroku, jak to wykaza Bates jest w wikszoci przypadkw
natychmiastowa. Jeeli jeste krtko-, daleko- wzroczny, lub cierpisz na astygmatyzm,
moesz si o tym przekona ju po kilku minutach palmin-gu i zanotowaniu wynikw testu.
Dziaanie palmingu jest pocztkowo krtkotrwae, ale jego pocztkowo krtkotrwae
pozytywne efekty, wraz z zastosowaniem innych wicze stopniowo bd si przedua w
czasie i w swoim dziaaniu.
Naley jednak zapamita, e nie ma cudownych natychmiastowych ozdrowie
(chyba, e trafi, si na lekarza z tak praktyk i z tak znajomoci metody jak sam Bates),
chwilowe przebyski natychmiastowego ostrego widzenia mog wystpi ju pierwszego dnia
wicze, ale ten stan chwilowego dobrego widzenia wymaga wicze i utrwalenia, co moe
trwa tygodniami, miesicami, a nawet latami. Wszystko uzalenione jest od indywidualnych
cech swoistych dla kadego przypadku, stopnia otwartoci do przyjcia zmian, zdolnoci
dostosowawczych i motywacji.

CO TO JEST WIZJONETYKA I PAR INNYCH DEFINICJI

Wizjonetyka, zwana take okulistyk behewioraln jest wspczesnym rozwiniciem i
kontynuacj leczenia wzroku metod Bates'a. Stanowi zoony terapeutyczny system leczenia
neurominiowych, neurofizjo-logicznych i neurosensorycznych zaburze upoledzajcych
proces widzenia. Wizjonetyka rozpatruje wikszo problemw zaburze wzroku, wad i
chorb jako zewntrzny wyraz zaburze psychosomatycznych obecnych w podwiadomoci
czowieka, spowodowanych stresem, zwizanym z trudnociami adaptacyjnokompensacyjnymi.

BD REFRAKCJI
Sytuacja, w ktrej na siatkwce nie zostaje wytworzony prawidowy, ostry obraz.
Wikszo bdw refrakcji, to minimalne zmiany w oku, czsto wyraajce si wielkoci
dziesitnych czci milimetra. Wystarczy popatrze na rnic w gruboci pomidzy
rodkiem, a brzegiem soczewki kontaktowej, aby dostrzec jak w rzeczywistoci w kategoriach
fizycznych may jest ten problem.
Emocjonalna natura widzenia
Kady z nas postrzega wiat jako zbir metafor. Te metafory reprezentuj nasz system
przekona i wierze, oraz sposb w jaki odbieramy i odczuwamy wiat przedstawiony
naszym zmysom. Kady ma prawo do posiadania swojego indywidualnego zbioru metafor.
Ale nikt nie ma prawa twierdzi, e ktry z tych zbiorw jest bardziej prawidowy i bardziej
waciwy od innych. Systemy przekona s relatywne w stosunku do kadej jednostki,
niektre po prostu mog by bardziej przystajce do okrelonych uwarunkowa, ni inne.
Terapia reedukacji wzroku polega na uyciu zewntrznych rodkw w taki sposb, by
umoliwi wgld wewntrz siebie samego, swoich emocji i metafor, ktre stosujemy w yciu,
a szczeglnie w uaktywnianiu i uywaniu naszych cia. Natura twoich metafor (zespow
wierze, przekona, wyobrae, sposobw postrzegania, przenoni) odzwierciedla si w
naturze twoich psychofizycznych problemw i vice versa.
Krtki test
Co dziao si z tob i twoim otoczeniem w czasie, gdy pierwszy raz zaoye(a) okulary?
Dlaczego chcesz poprawi swj wzrok i widzenie?
Jak wyglday pierwsze kontakty z twoim okulist?
Czego si obawiasz? Jak poszczeglnego rodzaju lki wpywaj na to czego nie chcesz
zobaczy?
Co jest niedostpne dla Ciebie przy twoim obecnym stanie wzroku?
Jakie odnosisz korzyci z twojego obecnego stanu wzroku?
Jak wyglday twoje dowiadczenia z nauk czytania?
Jaki masz stosunek do swoich okularw?

 Jaki wzrok maj twoi rodzice?

Bliskowzroczno
Miopia, krtkowzroczno jest niezdolnoci ostrego widzenia oddalonych obiektw.
Fizjologia tego zjawiska polega na tym, e wytworzony w oku obraz zostaje zogniskowany
przed siatkwk, pozostawiajc zamazany widok padajcy na plamk t (macula).
Przyczyny tego zjawiska mog by rne: wyduona o gaki ocznej na linii pomidzy
soczewk, a siatkwk (najczciej wymieniana przyczyna), soczewka moe wykazywa
nadmiern akomodacj, lub moe by zmieniony stopie zakrzywienia rogwki, albo
soczewki. Same soczewki mog ulec nieznacznemu przemieszczeniu, co bywa spowodowane
take zbyt wielkim cinieniem w oku. Znanym powodem jest cukrzyca i oglnie zy stan
zdrowia. Powane stresy i problemy emocjonalne mog by przyczyn przejciowego
pogorszenia si wzroku w tym zakresie. Nieliczne przypadki s spowodowane genetycznymi
wadami pigmentacji siatkwki.
W kategoriach emocjonalnych krtkowzroczno jest rodzajem zamknicia si w
sobie i wycofaniem si. Jest wyrazem niedowierzania w to co si widzi i sposobem patrzenia
na wiat wypenionym lkiem (mniej lub bardziej uwiadomionym). Krtkowzroczno
czsto wskazuje na utrat poczucia bezpieczestwa i uoglnionym zbyt wielkim deniu do
zobaczenia.
Krtkowzroczno wskazuje take na umys krytyczny, analityczny, osdzajcy i
majcy zbyt wielk skonno do przywizywania wagi do szczegw. Soczewki
krtkowidzw maj warto ujemn i tak te pozwalaj im si czu. Koncentruj ponadto
wiato na plamce tej pozbawiajc pozosta cz siatkwki udziau w procesie widzenia.
Widzenie peryferyjne jest stosowane do umiejscowienia siebie w czasie i w przestrzeni.
Dzieci w przypadku porzucenia i odrzucenia maj tendencj do rozwijania wysokiego stopnia
krtkowzrocznoci.
Dalekowzroczno
Hipermetropia, albo nadwzroczno. Jest to wada, w ktrej oko wykazuje tendencj
do ogniskowania obrazu poza siatkwk. Z reguy nie stanowi problemu przy niewielkich
wadach i moe by przezwyciona za pomoc akomodacji. Wikszo ludzi rodzi si
dalekowzrocznymi.
Przyczyny powstawania tej wady nie s dobrze zrozumiane, podobnie jak wszystkie
inne zagadnienia zwizane z problemami widzenia. Najczciej wymienian przyczyn jest
niedostateczna dugo gaki ocznej, inne moliwoci to odklejenie siatkwki, niedostateczna
akomodacja itd. itd.
W wymiarze psychicznym nadwzroczno jest rodzajem zdystansowania si od czasu
teraniejszego i kwestii wanych tu i teraz. Dalekowzroczno moe by take rodzajem
patrzenia poprzez filtr lku. Uwaga dalekowzrocznych jest kierowana w przyszo i na
zewntrz.
Just Do It! czyli Do dziea!
Gdy czsto pytano niektrych ludzi, ktrzy dokonali wielkich i na pozr
niemoliwych rzeczy, w jaki sposb to zrobili, odpowied czsto bya zadziwiajco prosta i
gboka zarazem: Nikt mi nie powiedzia, e to niemoliwe".
Problemy ze wzrokiem niemal zawsze towarzysz napiciom i zwiotczeniu
poszczeglnych grup mini. Na przykad w krtkowzrocznoci czsto jest to wyraane
napiciem czoa, szczk, szyi, ramion, odcinka ldwiowego krgosupa i ydek. Najlepsze
rezultaty osiga si, gdy postrzegamy ciao i umys w sposb holistyczny i ich wzajemne
napicie jest rwnie wane jak problemy oczu. Masa jest doskona form relaksacji dla
ciaa. Zacznij od twarzy, przy czym zapamitaj, ktre rejony s najbardziej napite. Nastpnie
zrb masa szyi i obracaj ramionami. Przy pomocy drugiej osoby moesz zrobi masa
plecw, ng i ydek, jeeli odczuwasz napicie w tych rejonach ciaa. Zastosuj relaksacj ciaa

 umysu zgodnie z metodami treningu autogennego Schulza, lub podobnie (zob. opis w
ksice Samoleczenie wzroku").
Czy sen redukuje napicie?
Tak i nie. Jeeli dana osoba znajduje si w stanie napicia przez cay dzie, to zabiera
ze sob ten stan do ka. Nawet podczas snu, oczy co pewien czas s bardzo aktywne
podczas fazy REM (Rapid Eye Move-ment) fazy, w ktrej mamy sny co pozwala raz
jeszcze unaoczni jak bardzo wyobrania, mylenie i wszystkie inne funkcje mzgu s
zwizane z oczami.
Niektrzy stwierdz, e ich wzrok najlepszy jest po przebudzeniu, zapewne jako
rezultat snu, podczas gdy inni odczuj rano znaczce pogorszenie. Efekt snu na jako wzroku
moe by spowodowany stanem napicia w jakim si znajdowae(a) w chwili pooenia si
do ka, iloci wiata w pokoju podczas snu, kolacj itd. Generalnie mona stwierdzi, e
jeeli potrafisz si cakowicie zrelaksowa zanim pooysz si spa (zob. wiczenia np.
palming, koysanie itp.), wpyw snu na twoje oczy nastpnego ranka bdzie bardzo
pozytywny.
Niestety niewiadome powizania neuronowe przewodzce stany napicia z umysu
do wkien mini nie podlegaj kuracji podczas snu, ani rozlunieniu.
Okulary cz. II
Jeeli nosisz okulary od duszego czasu, przystosowanie si do obywania si bez nich
moe by dosy trudne. Z reguy najgorszy jest pierwszy tydzie, ale by moe bdziesz mile
zaskoczony tym jak szybko potrafisz zaadoptowa si do nowych warunkw. Podstawowym
problemem jest przekroczenie bariery psychologicznej; wikszo ludzi natychmiast
wykrzyknie: Nic nie widz", podczas gdy w rzeczywistoci tre tego okrzyku brzmi: Nie
widz wyranie". W takiej sytuacji widzenie umysem przejmuje priorytet nad widzeniem
oczami, co znaczy e uczysz si rozrnia stopnie niewidzenia" i stajesz si wiadomy
dokadnie tego co widzisz.
Po rozwiniciu tego rodzaju sposobu patrzenia bdziesz w stanie natychmiast oceni
stan swojego wzroku. Niektre osoby potrafi oceni ostro swojego wzroku na podstawie
spojrzenia na dostpny skrawek czerni, poniewa nauczyli si, e wraz z pogorszeniem
ostroci widzenia czer staje si szara, za aktualnie widziany odcie szaroci wskazuje na
obecny stan wzroku. Zainteresuj si tym co dokadnie w tej chwili (bez okularw) widzisz?
Na ile rni si to od tego co chciaby zobaczy? Czy linie s wyraniejsze w jednym
szczeglnym pooeniu? Czy widzisz podwjnie, albo jeszcze wicej obrazw? Ktra cz
twojego pola widzenia jest wyraniejsza? Czy ktre z twoich oczu jest mocniejsze? Czy to
si zmienia? Czy jako twojego widzenia ulega zmianie w cigu dnia?
Oczywicie przy podejmowaniu decyzji o pozbyciu si okularw trzeba kierowa si
gwnie zdrowym rozsdkiem, zatem wskazane jest szczeglnie przy powanych wadach
wzroku towarzystwo drugiej osoby zwaszcza w nieznanym terenie, na ulicy itp.
Okulary soneczne
W wietle dowiadcze Bates'a i praktykw jego metody w cigu nastpnych
osiemdziesiciu lat, zostao niezbicie wykazane, e okulary soneczne s cakowicie zbdne, a
o koniecznoci ich noszenia prawdopodobnie przekonuj nas wycznie ich producenci.
wiczenia takie jak nawietlanie, nasonecznianie przy zamknitych i potwartych oczach
skutecznie eliminuj napicie i stres wynikajcy z lku przed wiatem, powodujcym
mruenie oczu. Oczywicie dotyczy to normalnych warunkw sonecznego dnia i nie odnosi
si do specyficznych warunkw lodowo-niegowych przestrzeni, odbijajcych w kadym
krysztale lodu refleksy soca w zenicie. Ponadto zwikszona wraliwo na wiato bardzo
czsto jest spowodowana spoytymi substancjami, jak np. lekarstwa, szczeglnie za leki
psychotropowe, barbiturany i niektre krople do oczu (atropina).
Mruganie

Pamitaj o czstym mruganiu. Ludzie z wadami refrakcji wykazuj tendencj do

mrugania w rytmie rzadszym ni 20 mrugni na minut. Zbyt maa czstotliwo mrugania
prowadzi do gapienia si, lub zeza. Prawidowe mruganie daje odpoczynek oczom,
gimnastykuje zewntrzne minie gaki ocznej, nawila rogwk, masuje gak oczn i
zmusza renic do zwania si i rozszerzania.
Praca przy monitorach komputerowych powoduje wysuszenie oka i w tej sytuacji
czstsze mruganie pomaga nawily prawidowo rogwk. Niektrzy stosuj umieszczanie
karteczek przy klawiaturach komputerw przypominajcych o czstym mruganiu.
Jak oddycha?
Oczy zuywaj jedn trzeci iloci tlenu jaka jest potrzebna na przykad do pracy
serca. Jeeli twj oddech jest pytki, albo saby, rozejrzyj si za jakimi dotleniajcymi
wiczeniami (spacer lub aerobic). eby poprawnie oddycha nie trzeba zbyt wiele wicze.
Wystarczy: umiejtno oddychania przeponowego, prawidowa prosta postawa (ramiona
cofnite), drony nos i sama wiadomo tego, e si oddycha (np. powoli ledzc
wewntrznym okiem" drog powietrza np. do ppka i z powrotem).
John Selby doradza wiczenie, ktre czy oddychanie, wizualizacj, relaksacj i
wiadomo posiadania oczu, nazywajc t praktyk oddychanie oczami". Usid
wygodnie na krzele z plecami prostymi i zamknitymi oczami, rozlunij ciao. Spokojnie
oddychaj nosem i wyobraaj sobie, e twoje oczy wdychaj i wydychaj powietrze bdc
czci tego samego rytmicznego cyklu oddychania, tak jakby twoje oczy stay si pucami.
Wyobraaj sobie rwnie, e zdrowie, sia, spokj i energia wpywaj do twoich oczu wraz z
kadym oddechem.
Na umiejtno prawidowego oddychania korzystnie wpywaj wszystkie wiczenia
oddechowe rozwinite przez wschodnie systemy medytacji, takie jak joga, chi-kung, itd.
Co naprawd widz?
Oto punkt wyjciowy caego systemu. Sta si wiadomy tego co widzisz bez
wydawania osdw zarwno co do jakoci widzenia, jak i widzianych obiektw. Po prostu
odnotuj w wiadomoci stopie zamazywania si konturw, zauwa czy widzisz obraz
pojedynczo, podwjnie, czy w wikszych ilociach. Na ile jednolite jest twoje pole widzenia?
Co dzieje si jeeli wpatrujesz si w jeden punkt zbyt dugo? Czy widziane linie s bardziej
wyrane w jednym z kierunkw? Czy jedno z oczu widzi ostrzej od drugiego? Czy w
poszczeglnych oczach widzisz ten sam kolor? Czy jako twojego wzroku ulega zmianie w
rnych okresach dnia? Czy stan wzroku zmienia si w zalenoci od twojego samopoczucia i
stanu zdrowia? Przeprowad w ten sposb szczegow obserwacj swojego zmysu wzroku.
Centralna fiksacja II
Ostro widzenia zaley od zdolnoci zogniskowania wpadajcego do oka wiata na
plamce tej (macula). Im mniejszy jest stan napicia oka, tym bardziej zblia si ono do
ksztatu idealnego i tym lepsze bdzie zogniskowanie promieni wiata na plamce tej, w jej
centrum fovea centrahs. Super ostry wzrok polega na super precyzyjnym zogniskowaniu, albo
wyostrzeniu promieni wiata dokadnie w centrum powierzchni plamki tej. Oczywicie
patrzc w ten sposb widzimy bardzo ma powierzchni, ale mimowolne, byskawiczne
ruchy (do 70 razy na sekund) oka pozwalaj zbudowa w umyle obraz dowolnie wielkiej
powierzchni.
Do wiczenia tej umiejtnoci Bates czsto uywa tablicy testowej. Ponisze
wiczenie nie wymaga stosowania takiej tablicy i moe zosta bez problemw wczone w
cykl dnia powszedniego przy uyciu dowolnie wybranych obiektw. wicz najpierw osobno
kadym okiem, a nastpnie obydwoma.
Patrzc na szczyt najwikszej litery na tablicy, jej dolna cz powinna by gorzej
widoczna od szczytu. Przy problemach ze wzrokiem, pacjentom nader rzadko udaje si
odnotowa takie spostrzeenie.

Patrz dookoa litery i znajd taki punkt widzenia, z ktrego dostrzeesz, e szczyt
najwikszej litery widziany jest najostrzej. Niektrzy osigaj to poprzez patrzenie si w
jedno miejsce i rwnoczesne obracanie gow. Niektrzy stwierdzaj, e ich punkt centralnej
fiksacji przy oddaleniu 20 stp od tablicy umiejscowiony jest kilka stp od niej!
Zdobycie wiadomoci tego co si widzi jest podstawowym narzdziem prowadzcym
do odzyskania prawidowego wzroku. Niektrzy uwaaj, e wszystko co widz jest w
rwnym stopniu niewyrane, co nie moe by prawd. Dostrzeenie delikatnych rnic w
polu widzenia wymaga intymnego i bliskiego kontaktu z wasnym umysem. W takich
przypadkach pomocne jest nauczenie si w pierwszym rzdzie rozwijania zdolnoci widzenia
umysem (wizualizacji). Po zlokalizowaniu punktu najwikszej ostroci przesuwaj pynnie
wzrok w d i w gr litery do miejsca najlepiej widzianego. Wykonaj to wiczenie sze razy
i zastosuj palming przez minut. Powtarzaj ten cykl tak dugo jak dugo nie bdzie to dla
ciebie mczce.
Stopniowo dystans pomidzy tym na co patrzysz i punktem o najlepszej ostroci stanie
si coraz krtszy i zacznie si ogniskowa na plamce tej.
Bardzo wanym aspektem centralnej fiksacji jest paradoksalne zjawisko polegajce na
tym, e dopuszczamy do wiadomoci fakt, i wikszo dostrzeganego pola widzenia moe
by niewyrana. To z kolei powoduje wiksz relaksacj, skutkujc powrotem lepszego
wzroku w caym polu widzenia.
W niektrych trudniejszych przypadkach Bates stosowa punkty wietlne zamiast liter
w celu zwikszenia efektu przycignicia uwagi umysu. Jeeli widzisz wszystko rozmazane
w takim samym stopniu i nie udao ci si osign wikszych sukcesw w odnalezieniu
twojego punktu o najwikszej ostroci, moesz sprbowa tej wanie metody.
Przy wysokim stopniu bliskowzrocznoci, lepiej jest czasami podj prb
odnalezienia punktu najostrzejszego widzenia z bliska poprzez patrzenie na zadrukowan
stron. Gdy patrzysz prosto na dan liter, moesz spostrzec, e ktra z innych liter
wykonuje podskoki w twoim kierunku.
O wiczeniach wskazwki oglne
Wszystkie wiczenia zawsze wykonujemy bez okularw. Jeeli zdecydowae si
zastosowa metod Bates'a, powiniene take zrezygnowa z noszenia okularw na codzie
(w najgorszym przypadku zaoy sabsze szka). Naley take racjonalnie wyway
proporcje pomidzy wiczeniami pasywnymi (palming, przesuwanie, koysanie) i aktywnym
widzeniem. W pocztkowej fazie pasywne wiczenia relaksacyjne powinny dominowa w
90% nad metodami aktywnymi i nigdy nie powinny przekroczy granicy poniej 50%
powiconego oglnie czasu na stosowanie metody Bates'a. Gdy tylko wystpi napicie,
zmczenie, zniechcenie natychmiast naley zrobi palming i dusz przerw. Pamitaj, e to
wanie stan napicia wsplny dla wzroku i umysu jest przyczyn wad wzroku. Minie,
ktre dotychczas wykonyway inny rodzaj pracy, albo w ogle nie byy uywane, atwo mog
ulec przemczeniu. Twoja intuicja i zdrowy rozsdek podpowie ci czego potrzebuj twoje
oczy. Postawa dnego sukcesu sportowca nie jest wskazana (chyba e wykonujesz palming,
albo koysanie), gdy taki stan zawsze wytwarza napicie zwizane z oczekiwaniem i
roszczeniami szybkiego sukcesu. Z reguy wyrana i naga poprawa przydarza si nie w
czasie wicze, ale w trakcie odpoczynku po wykonaniu postawionych sobie zada. Dosy
czsto podczas wykonywania prostych wicze mona dowiadczy nagego i spontanicznego
powrotu normalnego (ostrego) widzenia. Pocztkowo s to tylko krtkie przebyski, ale
stopniowo ulegaj wydueniu w czasie. Bardzo czsto takie przebyski wprowadzaj udzi w
stan dodatkowego napicia i pacjenci usiuj niejako wymusi powrt tego chwilowego stanu.
Takie dziaania pod wpywem stresu s cakowicie bezowocne. Uyteczne wwczas bdzie
powtarzanie sobie w myli takiego na przykad tekstu: Zdarzyo si raz, zdarzy si
ponownie".

Przesuwanie II
Wykonaj nastpujce wiczenie i zaadoptuj je tak, by mogo sta si rutynowo
wykonywan codzienn czynnoci. Przesuwanie moe by praktykowane w kadej chwili i z
kadym obiektem.
Popatrz na liter na tablicy. Przesu wzrokiem w tej samej linii, tak aby pierwsza litera
bya widziana mniej wyranie. Przesu wzrok z powrotem na pierwsz liter, widzc
niewyranie t drug. Przesuwaj spojrzenie w ten sposb sze razy.
Sprawd czy litera wydaje si przesuwa w kierunku przeciwnym do ruchu oka.
Zauwa take czy jako widzenia liter poprawia si po szeciu naprzemiennych
przesuniciach. Jeeli stworzye(a) stan napicia, lub wysiku prbujc spowodowa ruch
liter w kierunku przeciwnym do przesuni oka, odpocznij i zastosuj przez kilka minut
palming, nastpnie sprbuj znowu. Przesuwanie jest czsto o wiele bardziej skuteczne w
poczeniu z palmingiem. Jeeli punkt, z ktrego wyruszye nie wydaje si mniej wyrany po
dokonaniu przesunicia na drug liter, sprbuj rozszerzy zakres przesunicia. Moesz
nawet potrzebowa przerzuci wzrok w poprzek liter, albo nawet wykroczy poza tablic.
W przypadkach krtkowzrocznoci, mona pocztkowo stosowa to wiczenie z
bliska, przy lepszej ostroci obrazu. Jeeli po kilku prbach nie uda ci si wytworzy, albo
zauway przeciwnego ruchu uciekajcych liter, odpocznij i zastosuj palming. Wraz z wpraw
i praktyk przesunicia stan si stopniowo coraz krtsze i szybsze, odpowiadajc stopniowej
poprawie wzroku.
Krawdzie wiczenie opracowane przez Lisette Schol
Usid wygodnie bez okularw i wybierz sobie jaki obiekt tu poza granic twojego
wyranego widzenia. Powoli i precyzyjnie obrysuj krawdzie tego obiektu, podajc wzdu
jego konturw. Uyj swojego nosa jako wskanika i poruszaj swoj gow tak jakby
obrysowywa wybrany obiekt. Nastpnie powr do tego obiektu, jeeli przedtem
obrysowae jego krawdzie zgodnie z ruchem wskazwek zegara, to teraz wykonaj to w
przeciwnym kierunku.
Ksiki i gazety. wiczenie opracowane przez Meir Schneider
Odwr ksik odwrotnie ni normalnie przy czytaniu i led wzrokiem krawdzie
liter. Nie prbuj rozpoznawa liter, tylko podaj wzrokiem za ich obrysem, oddychaj czsto i
jeszcze czciej mrugaj.
Rysowanie nosem.
Wyobra sobie dugi owek przyczepiony do koca twojego nosa. Staraj si nim
rysowa i pisa litery na wyobraonym ekranie poruszajc ca gow.
Pisanie z zamknitymi oczami.
Napisz na kartce A4 krtkie zdanie duymi literami. Powtrz to zdanie kilka razy,
prbujc za kadym razem zmniejsza wielko liter. Po kadym napisanym zdaniu moesz
otworzy oczy, ale nie zakadaj okularw.
Koysanie krtkie
Idea przewodnia jest taka sama jak w przypadku koysania opisanego przez Bates'a,
tyle e poruszamy tylko szyj zamiast caego ciaa take w kierunku pionowym (tak, tak), czy
te krelc semki poziome i pionowe. Mona dodatkowo trzyma jaki przedmiot np.
owek w rce przed sob, mimochodem rejestrujc jego pozornie odwrotny kierunek ruchu
w stosunku do ta. W ten sposb wczamy do koysania elementy przesuwania.
wiczenia usprawniajce akomodacj
onglowanie, podrzucanie i podbijanie piki, tenis stoowy.
onglowanie jest znakomitym sposobem na poprawienie centralnej fiksacji i
rozwinicia wsppracy pomidzy systemami wzrokowymi. Zawsze wykonuj te wiczenia
bdc rozlunionym, podaj wzrokiem za ruchem piki, nie zapominaj o oddychaniu i
mruganiu.

Zoom przy uyciu kciuka

Wycignij przed siebie rk z podniesionym kciukiem. Spjrz na kciuk, widzc go
dokadnie i ostro na tle pozostaego niewyranie postrzeganego pola widzenia. Teraz popatrz
na to i zauwa, e twj kciuk podzieli si na dwa obrazy. Kieruj wzrok naprzemiennie na
kciuk i odlege to.
Szybka rka
To wiczenie jest zalecane przez Lisette Scholl jako szczeglnie pomocne w stanach
napicia obwdki (mini) rzskowej. Zakryj swoj praw rk lewe oko i wycignij przed
siebie lew rk, wntrzem doni do siebie, przesuwajc j w lewo na tyle na ile pozwaa na to
zakres widzenia prawego oka. Skieruj wzrok na lew do i szybko j przybli na odlego
kilku centymetrw od prawego oka. Gdy tylko obraz doni si wyostrzy natychmiast powr
doni do pozycji wyjciowej. Zmuszaj prawe oko do szybkiej zmiany ogniskowej. Wykonaj
to wiczenie kilka razy i zmie wiczce oko i rk.

SWOBODNE PATRZENIE
Do wykonania tego wiczenia potrzebne s dwie kartki papieru formatu A5, z
wymalowanym czarnym flamastrem znakiem X na rodku kadej z nich, oraz czarna kartka
papieru formatu A4. Czarn kartk przypinamy do ciany i na jej rodku mocujemy jedn z
biaych kartek ze znakiem X. Tekst tego wiczenia warto nagra sobie na tam. Jeeli nie jest
to moliwe naley kogo poprosi, by w trakcie jego wykonywania odczytywa nam pomau
zamieszczony poniej opis do czasu, a dokadnie opanujemy jego wykonanie. Jeli adna
z tych moliwoci nie wchodzi w rachub, warto przed rozpoczciem wiczenia nauczy si
go na pami. wiczenie to bowiem skada si z wielu szczegowych instrukcji i jedynie
dokadne ich wykonanie moe zagwarantowa sukces.
Wielu ludziom wiczenie to moe wydawa si przesadnie dokadne i z tego powodu
osoby te odczuwaj przed nim podwiadomy opr. Pocztkowo przezwycienie tego oporu
wydaje si niemoliwe i lepiej jest zdoby si na cierpliwo i przerwa wiczenie, ni
kontynuowa je czujc wzrastajce napicie i zo. Przy kadym nastpnym wykonaniu z
pewnoci uda si posun o krok naprzd. Korzystnie jest wprowadzi element odprajcy
w trakcie wykonywania tego wiczenia, na przykad zastosowa podkad muzyczny w tle spokojne odprajce utwory na harf, gitar klasyczn lub muzyk barokow. Zamieszczona
poniej szczegowa instrukcja jest pomylana dla krtkowidzw. Jeli jeste dalekowidzem
przeczytaj szczegowy aneks zamieszczony na kocu opisu, gdy dalekowidze wykonuj
to wiczenie dokadnie odwrotnie.
wiczenie mona wykonywa stojc lub siedzc. Na cianie na wysokoci oczu mamy
kartk czarnego papieru na ktrej centralnie jest usytuowana biaa kartka z czarnym znakiem
X. Drug kartk papieru ze znakiem X trzymamy w rku. Oddalamy si od kartki na cianie
dokadnie na odlego granicy ostroci naszego wzroku, tak aby znak X wydawa si ju
lekko rozmyty. Nastpnie unosimy rk z drug kartk papieru nieco poniej linii oczu.
Oddychamy gboko i mrugamy oczkami. Koncentrujemy wzrok na literze X znajdujcej si
na kartce trzymanej w rku, odsuwamy j od siebie maksymalnie, a do penego wyprostu
rki, a nastpnie, nie odrywajc wzroku od znaku X, szybkim ruchem przywodzimy j do
samego nosa.
wiczenie powtarzamy dziesi razy, nastpnie gboko oddychamy i mrugamy.
Nastpnie ustawiamy kartk trzyman w rku tak by widzie ostro znak X (normalny wzrok:
ca 35 cm.) i poruszamy gow lekko w gr i w d, przy czym wzrok powinien przesuwa
si po lewej krawdzi kartki. Powinno si przy tym wydawa, e kartka przesuwa si
pionowo w przeciwn stron. wiczenie z przesuwaniem powtarzamy rwnie
dziesiciokrotnie. Utrzymujc rytmiczny ruch gowy przenosimy wzrok na lew krawd
biaej kartki umocowanej na czarnym tle na cianie. Czubkiem nosa zakrelamy
dziesiciokrotnie jej lew krawd. Rwnie kartka na cianie powinna sprawia wraenie

jakby poruszaa si w kierunku przeciwnym do ruchw gowy. Teraz widzimy to, co rwnie
powinnimy dostrzec przy omiataniu wzrokiem kartki trzymanej w rku. Wydaje si, e na
krawdzi kartki powstaje bardzo jasna pionowa kreska. Jest to dowd na prawidowe
wykonanie wiczenia. Utrzymujemy ruch gowy.
Powtarzamy cae wiczenie w pamici przy zamknitych oczach. Kartka w rce, lewa
krawd dziesi razy krawd si rozjania. Nastpnie kartka na cianie powtrzenie
dziesi razy krawd si rozjania. Teraz otwieramy oczy i rozpoczynamy wiczenie z
grn krawdzi. Prowadzimy czubek nosa delikatnie z lewa na prawo i z prawa na lewo
wzdu poziomej krawdzi. Ponownie widzimy bia kresk. Krcimy dziesi razy gow i
wydaje si, e kartka przesuwa si w przeciwnym kierunku. Teraz kierujemy wzrok na kartk
na cianie i powtarzamy ledzenie grnej krawdzi krcc agodnie dziesi razy gow w
efekcie krawd si rozjania. Nastpnie zamykamy oczy i powtarzamy to w pamici,
utrzymujc jednak skrty gowy w lewo i w prawo. Nie zapominamy przy tym o gbokim,
spokojnym oddychaniu. Otwieramy oczy i kilka razy mrugamy. Powtarzamy cao omiatajc
wzrokiem doln krawd kartki trzymanej w rku. Nastpnie to samo wykonujemy z doln
krawdzi kartki umocowanej na cianie. Potem znowu powtarzamy to wiczenie w pamici
przy zamknitych oczach i utrzymanych ruchach gowy. Otwieramy oczy i omiatamy
wzrokiem (i kocem nosa) wszystkie cztery krawdzie kartki trzymanej w rku przez cay
czas utrzymujc ruch gowy z prawa na lewo i z powrotem. Powinno si wydawa, e
obramowana janiejszymi liniami kartka papieru kadorazowo przesuwa si w przeciwnym
kierunku. Powtarzamy dziesi razy.
Nastpnie w identyczny sposb postpujemy z kartk na cianie, by na koniec
odtworzy to wiczenie przy zamknitych oczach. Nastpnie otwieramy, oczy rzucajc
przelotne spojrzenie na znak X znajdujcy si na kartce trzymanej w rku. Zamknij oczy i
wyobra sobie ten znak z tak dokadnoci, na jak jeste w stanie si zdoby, krcc przy
tym dalej gow. Jeli mamy kopoty z przypomnieniem sobie dokadnego obrazu znaku X,
otwieramy ponownie na krtko oczy, spogldajc na znak trzymany w rku. Zamykamy oczy
i kocem nosa rysujemy czarny znak w powietrzu. Teraz otwieramy oczy, by spojrze na znak
X trzymany w rku. Zamykamy oczy i wyobraamy sobie znak X znajdujcy si na cianie i
w mylach sprowadzamy go bliej. Znak widziany przed zamknitymi oczyma powinien by
intensywnie czarny. Jeli w tym momencie nie moemy sobie wyobrazi ostrego, wyranego,
gboko czarnego znaku X przed oczyma, lepiej wiczenie przerwa. Nie naley si jednak
denerwowa stosujemy krtki relaks na przykad wiczymy krtkie koysanie i jeli
mamy ochot, moemy zacz od pocztku lub przeoy wykonanie tego wiczenia na
nastpny dzie. Jeeli jednak udao si ostro i wyranie wyobrazi sobie gboko czarny znak
X przed oczami, otwieramy je i przelotnie patrzymy na znak na cianie. Powinnimy go
zobaczy rwnie ostro i wyranie. Wane jest przy tym, by nie koncentrowa spojrzenia
bezporednio na znaku, lecz raczej na biaej krawdzi lub poniej. Zazwyczaj ostre widzenie
znaku X na cianie osiga si na mniej ni jedn sekund, z rzadka duej ni kilka sekund.
Niektrzy widz ostro jedynie fragmenty obrazu. Te mianowicie, ktre poprzednio przy
zamknitych oczach byli sobie w stanie wyobrazi. Jeli udao si osign przebysk ostrego
widzenia, jest to dowodem na skuteczne przeprowadzenie wiczenia i jednoczenie podstaw
do wycignicia wniosku, e jestemy w stanie ponownie nauczy si odpronego i
swobodnego patrzenia, przechytrzajc tym samym dotychczasowe, nieprawidowe nawyki
wiadomego postrzegania (i niepostrzegania).
Aneks dla dalekowidzw
Dla dalekowidzw sposb wykonywania tego wiczenia jest zasadniczo identyczny,
jednak z jedn wan rnic: dalekowidz ustawia si w takiej odlegoci od ciany, by znak
X widzie ostro i wyranie, natomiast znak X trzymany w rku przyblia do granicy ostroci
wzroku tak, aby by rozmyty i niewyrany. Na koniec wiczenia naley spojrze na kartk

trzyman w rku ostry i wyrany znak X jest dowodem, e wiczenie si powiodo.

LUSTRO DO LECZENIA ASTYGMATYZMU

Rys. 3. Diagram do wiczenia Lustro".

Lustro" jest niezastpionym narzdziem pomocnym w leczeniu przypadkw
astygmatyzmu. Rysunek nr 3 naley dwukrotnie powikszy na dobrej jakoci kserografie i
pokolorowa fluoryzujcymi pisakami sucymi do podkrelania tekstu. Kolory nie s
najwaniejsze, mona nawet zostawi rysunek czarno-biay, ale my proponujemy uycie
koloru jasno tego i jasno pomaraczowego. Podkrel kad szprych" koa
pomaraczowym pisakiem i wypenij przestrze pomidzy szprychami kolorem tym.
Wewntrzne koo pozostaw biae. Jasne kolory pomagaj uaktywni umys i stymuluj
wszystkie meridiany oka.
Teraz rysunek jest podobny do tczwki. Zawie go na oknie na wysokoci oczu i
odsu si na tak odlego, aby mg rozrni wikszo linii bez okularw.
Popatrz teraz na linie blisko rodka. Co zauwaasz? Jeeli jeste astygmatykiem
stwierdzisz, e linie w niektrych kierunkach wydaj si by ciemniejsze ni w innych.
Wykonaj nastpujce dowiadczenia: sprbuj porusza gow, albo patrze na lustro" z
boku. Prbuj patrzc obwie spojrzeniem wewntrzne i zewntrzne koo. Sprbuj przej
wzrokiem poza koo. Zapamitaj co widziae w kadym z tych przykadw. Sprbuj
pomruga, albo ziewn. Wykonaj przez minutk, albo dwie palming. Zasaniaj kade z oczu
osobno i sprawd czy jest rnica w widzeniu poszczeglnymi oczami.
Jeeli jeste typowym" astygmatykiem, linie poziome powinny wydawa si
wyraniejsze i ciemniejsze od linii pionowych. Moesz take zauway, e przestrze
pomidzy liniami zblionymi do poziomu jest wiksza ni odlegoci pomidzy pionowymi
szprychami". W niektrych przypadkach mona stwierdzi, e wewntrzne koo nie jest
idealnie okrge.
Sprbuj popatrze na lustro" w swoich okularach. Jeeli twoje okulary w peni
koryguj astygmatyzm, wwczas wszystkie linie powinny by rwnie czarne, a odlegoci
pomidzy nimi identyczne. Jeeli twoje okulary nie koryguj prawidowo astygmatyzmu,
wwczas nadal niektre spord linii bd ciemniejsze od innych.
wiczenia z lustrem"

Lustro do leczenia astygmatyzmu daje bezporedni i peny obraz twojej wady. Moesz
uywa go jako narzdzia dziaajcego na zasadzie sprzenia zwrotnego. Lustra w ktrym
wszystkie zmiany, jakie uda ci si uzyska i jakie nauczysz si wytwarza bd si
natychmiast odbija.
Powiedzmy, e linie poziome wydaj si by dla ciebie ciemniejsze. Twoim zamiarem
jest sprawi, aby ciemniejsze stay si linie pionowe. Zacznij od zdjcia sztucznych soczewek,
rozlunienia si i kilku gbszych oddechw. Mrugaj i oddychaj w naturalnym rytmie. Znajd
lini, ktra jest najbledsza i poruszaj okiem powoli i dokadnie w gr i w d tej linii
wyobraajc sobie, e staje si ona coraz ciemniejsza i czarniej-sza. Powtarzaj sobie, e jeste
zrelaksowan(a)y (oby tak byo naprawd) i wyobraaj sobie, e linia staje si coraz to
ciemniejsza. Kluczowym zagadnieniem jest zrelaksowanie twoich oczu na tyle na ile
potrafisz. By moe zechcesz rozpocz to wiczenie od masau twarzy wok oczu i kilku
minut palmingu.
Po pewnym czasie praktyki, bdziesz w stanie sprawi, e linia w dowolnie wybranym
przez ciebie kierunku jest ciemniejsza od pozostaych ale twoim celem jest uczynienie ich
wszystkich rwnie ciemnymi.
Jeeli jeste bliskowzroczny, to warto zawiesi kko w oknie, aby uzyska wikszy
kontrast pomidzy czerni i fluoryzujcymi kolorami twojego lustra", moesz take
sprawdzi rzutem oka za okno, jaki efekt na twj wzrok ma zabawa z kkiem.
Pomocne jest take zawieszenie kek w pracy, w domu, aby w czasie przerw w pracy
mona byo wykona seri wicze i sprawdzi co w rzeczywistoci dzieje si z oczami.
Lustro" astygmatyczne pozwoli ci przeksztaci twoje zwyczajowe wzrokowe
znieksztacenia w taki sposb, e bd one pracowa z korzyci dla ciebie.
wiczenia percepcji wzrokowej
Widzenie jest w gwnej mierze funkcj umysu. Widzenie jest nasz interpretacj
wrae odbitych na siatkwce. Bates stwierdzi, e gdy umys-oko nie jest zogniskowane,
umys-mzg take znajduje si w rozproszeniu. Wyobraanie sobie, e moesz widzie
dobrze, skieruje twj umys w tym kierunku. Wyobrania opiera si na pamici i jej sposb
zastosowania w procesie odzyskiwania dobrego wzroku jest podobny. Cierpliwo jest
kolejnym wanym czynnikiem pomagajcym w stosowaniu metody Bates'a. Napicie
wytworzone w zwizku z oczekiwaniami szybkich postpw jest szkodliwe, o wiele lepiej
jest uy wyobrani i pozwoli na dokonanie si zmian w swoim wasnym czasie, na ich
spontaniczne i samoistne" nadejcie.

INTEGRACJA PERCEPCJI
John Selby zaproponowa doskonae wiczenie suce do rozszerzania postrzegania.
Selby wyrni cztery rodzaje percepcji: postrzeganie ruchu, postrzeganie formy, postrzeganie
koloru i percepcja objtoci, albo przestrzeni. Czsto ograniczamy nasz wiadomo nie
korzystajc z niej w peni i koncentrujc si wycznie na jednym lub dwch jej rodzajach.
Wypowiedz w pamici sowo ruch" i obejrzyj swoje otoczenie prbujc dostrzec w
nim ruch, lub jego brak. Wraz z drugim oddechem powtrz ksztat" i dodaj wiadomo
ksztatu, czy formy, linii i struktury obiektw. Przy trzecim oddechu powtrz kolor" i dodaj
percepcj koloru. Na koniec wraz z czwartym oddechem wykonaj krtk powtrk
wszystkich trzech poprzednich spostrzee i odnie je do wszystkiego innego co pozostao, po
czym umiejtnie zlokalizuj te wraenia w przestrzeni, jak rwnie uwiadom sobie sam
przestrze zarwno zajmowan przez obiekt jak i rozcigajc si przed, za i wok niego
(odlego, szeroko, wysoko). To wszystko moe sta si naprawd przyjemnym
dowiadczeniem. Ten zabieg mona stosowa w odniesieniu do kadego obiektu i mona go z
atwoci wykonywa co godzink, a nie stanie si niewiadomym nawykiem.
Filmy
Jedno z ulubionych wicze Aldousa Huxley'a, polegajce na kilkakrotnym ogldaniu

(oczywicie bez okularw) tego samego filmu na duym kinowym ekranie, z kadorazow
zmian rzdu, wycznie w celu uycia ruchomego obrazu i koloru do pobudzenia zmysu
wzroku.
Bysk
Rzu szybko okiem na jak scen, czy obiekt, bez zamiaru dokadnego zobaczenia
go. Szybko zamknij oczy i powtrz sobie w pamici to co zobaczye. Bysk jest mentalnym
rodzajem mrugania.
Czarna kropka
Narysuj czarn kropk za pomoc najbardziej czarnego z dostpnych tuszy
(atramentu). Badaj kolor tej kropki, tak aby staa si tobie doskonale znajoma, aby
przypomnienie sobie jej czerni i ksztatu byo moliwe w kadej chwili. Popatrz na jak
(niewyranie widzian) liter na tablicy i po" na jej fragmencie swoj kropk. Porwnaj
rnic w kolorach. Nie musisz widzie wyranie litery. Zamknij oczy i ponownie wyobra
sobie swoj czarn kropk, otwrz oczy i raz jeszcze postaw j na fragmencie litery. Czy
intensywno czarnego koloru kropki zmienia si, czy te nie? Powtrz z innymi literami.
Metoda czarnej kropki" bya jedn z najbardziej lubianych i skutecznych metod
stosowanych przez Bates'a w leczeniu swoich pacjentw. Bates odkry zadziwiajce
sprzenie zwrotne zwizane z moliwoci wyobraenia i wywoywania z pamici idealnie
czarnej kropki. Jeeli pacjent potrafi po otworzeniu oczu utrzyma jej idealnie czarny kolor i
ksztat (z reguy jednak w pocztkowym okresie leczenia kropka blada"), a nastpnie
naoy j na liter na tablicy testowej, to okazywao si, e potrafi wyranie zobaczy t (i
inne) liter. Moment utrzymania w pamici, po otworzeniu oczu obrazu czarnej kropki jest po
prostu chwil, w ktrej wzrok pracuje normalnie, uwolniony od nawykowego stanu napicia.
Poniewa wraz ze zmysem wzroku umys take podlega relaksacji, metoda czarnej kropki
znalaza zastosowanie w procesie przypominania sobie zapomnianych faktw. Jeeli nie
moesz sobie czego przypomnie, wyobra sobie swoj czarn kropk i koncentrujc si na
tym, aby jej czer nie zblada i nie zszarzaa, staraj si nakierowa j w ten region umysu, w
ktrym podejrzewasz istnienie tymczasowo zapomnianego faktu, czy zdarzenia. Kadc na
obraz swojej kropki, powoli zaczn pojawia si wszystkie potrzebne chwilowo zapomniane
szczegy. Czasami samo przywoanie z pamici wyobraenia czarnej kropki powoduje nagy
i dokadny przypyw podanych wspomnie.
Jeeli uda ci si umiejscowi kropk na literze, a ona nie stracia swojego gboko
czarnego koloru, sprbuj przesuwa kropk po konturach tej litery. Jeeli ci si to uda, to by
moe ze zdumieniem spostrzeesz, i potrafisz wyranie odczyta t liter!
O wahado
wiczenie opracowane przez Margaret Corbett.
Zamknij oczy i wyobra sobie okrg, du czarn liter O. Tak jak gdyby to bya
tarcza zegara, postaw du czarn kropk na miejscu godziny 12 i 6. Traktujc swj nos jak
dugi owek, przy nadal zamknitych oczach obrysuj krawd litery O tam i z powrotem
pomidzy punktami odpowiadajcymi godzinie 12 i 8. Nastpnie powtrz ten wahadowy
ruch pomidzy punktami odpowiadajcymi godzinom 3 i 9. Powtarzaj ten cykl sze razy.
Zapamitywanie domina
wiczenie opracowane przez Rosanes Berrett.
Ustaw kostki domina, z tradycyjnie biaymi kropkami na czarnym tle, w rzdzie
obrcone kropkami do ciebie i rozstawione co 3 cm na wysokoci twojego wzroku. Odsu si
na tak odlego, z ktrej zaczynasz widzie rozmazane kropki. Popatrz na pierwsze domino
po czym zamknij oczy i wyobra sobie, e wizualizujesz je w tylnej czci twojego mzgu.
Staraj si w wyobrani wyostrzy ten obraz, a nie stanie si jasny i wyrany. Otwrz oczy i
popatrz na to samo domino. Powtrz sze razy, a potem powtrz to z pozostaymi kostkami.
Mona stosowa to wiczenie z kartami do gry i starym typem kalendarzy.

Droga koloru
wiczenie opracowane przez Martin Sussman.
Usid wygodnie, zamknij oczy i oddychaj swobodnie. Wyobra sobie, e twoje lewe
oko jest wypenione jasno-tym wiatem, tak jakby soce wpado do niego. Powoli
przemieszczaj to te soneczne wiato do tyu, wzdu nerwu wzrokowego do centrum
wzrokowego w lewej tylnej czci kory mzgowej, pniej przesu wiato w prawo i wzdu
prawego nerwu optycznego powr do prawego oka.
Koysanie owkowe
Koysanie owkowe jest odmian koysania krtkiego i moe by praktykowane w
maym pomieszczeniu podczas siedzenia, czy w przerwach w pracy.
Przy tym rodzaju koysania, obiektem bliskim moe by owek, piro, dugopis, czy
te wasny palec, trzymany pionowo w odlegoci pitnastu centymetrw przed nosem.
Koyszc gow z jednej strony na drug, mona obserwowa pozorny ruch owka w
poprzek bardziej oddalonych przedmiotw.
Oczy naley co pewien czas zamyka i kontynuowa ten pozorny ruch wewntrznym
okiem wyobrani.
Podczas otwarcie oczu mona spoglda kolejno na owek, jak i na bardziej oddalone
przedmioty w poprzek ktrych owek odbywa swoj pozorn drog.

ZEZ
Zrelaksuj si poprzez zakrycie domi oczu; nastpnie we owek i trzymaj go na
odlego wycignitej rki, na wysokoci oczu, z czubkiem skierowanym w stron nosa. Po
czym przybliaj owek coraz bliej siebie normalnie mrugajc oczami. Kiedy owek bdzie
ju blisko twarzy, zmie jego pozycj z poziomej na pionow. Trzymaj go tak, bezporednio
na wysokoci nosa, po prawej strome w odlegoci okoo dziesiciu centymetrw od twarzy.
Naley skupi si na owku i aby unikn wytrzeszczania oczu, trzeba przesuwa szybko
uwag ze szczytu, do jego podstawy. Naley wykona to p tuzina razy, potem spojrze
ponownie przez szczyt owka na jaki oddalony przedmiot w drugim kocu pokoju. Gdy
oczy pozostaj skupione na tym oddalonym obiekcie, owek umiejscowiony bliej oczu
bdzie sprawia wraenie rozdwojonego. Dla rwnolegle ustawionych oczu, te dwa owki
bd wyglday, jakby byy oddalone od siebie o okoo dziesi centymetrw. Ale tam, gdzie
wystpuje brak rwnowagi mini, dystans midzy dwoma obrazami owka okae si duo
mniejszy. (A jeli chodzi o silnego zeza, to zjawisko to w ogle nie da si zaobserwowa.).
Gdy te dwa obrazy bd widziane zbyt blisko siebie, naley zamkn oczy, odpuci sobie" i
wyobrazi, e cigle jeszcze patrzymy na ten oddalony przedmiot, przy czym odlego
midzy tymi dwoma obrazami owka powinna zosta troch zwikszona. Gdy wyranie
wyobrazimy sobie normalny obraz, to oczy automatycznie zmierza bd do takiego
pooenia, w ktrym bd mogy zaopatrzy umys w rodki do widzenia wanie takiego
obrazu. W zwizku z tym, gdy otworzymy ponownie oczy i spojrzymy jeszcze raz w
rzeczywistoci na ten oddalony przedmiot, to te dwa obrazy owka poprzednio widziane w
mniejszym odstpie, bd teraz sprawiay wraenie (oczywicie jeli twj obraz wyobrani
by czysty i dokadny) dalej od siebie oddalonych. Ponownie zamknij oczy i powtrz cay
proces, tym razem wyobraajc sobie jednak, e owki s jeszcze dalej od siebie oddalone;
po czym ponownie otwrz oczy i zweryfikuj swoj wyobrani. Rb to dalej, a do czasu,
gdy obydwa obrazy bd od siebie mniej wicej tak oddalone, e bd odpowiaday obrazom
rzeczywicie oddalonych obrazw owka.
Gdy to zostanie ju osignite, naley zacz koysa gow delikatnie z jednej strony
na drug, spokojnie i regularnie mrugajc oczyma i oddychajc, tak jak to robimy zazwyczaj
i oczywicie nie przestawa patrze na ten oddalony przedmiot. Te dwa obrazy owka
bd sprawiay wraenie ruchu w przeciwnym kierunku do ruchu gowy, ale zachowaj swoj
odlego od siebie.

wiczenie to mona powtarza czsto w przecigu caego dnia, jeli wprowadzeniem

do niego bdzie odprenie poprzez przykrycie oczu domi i towarzyszy mu bdzie
swobodne mruganie i regularne oddychanie. Natychmiastowym rezultatem bdzie nie
zmczenie, lecz odprenie i rozlunienie mini; a dugotrwaym nastpstwem bdzie
stopniowa poprawa dawno nabytych nawykw nierwnowagi mini.
Relaksacja oglna (czcionka 5 pt)
Kadziemy si na plecach, na niezbyt mikkim ku, lub materacu. Pod gow niewielka poduszka.
Zamykamy oczy, oddychamy swobodnie, rce wzdu tuowia lub oparte na kolcach biodrowych.
Wyobraamy sobie, e cae ciao staje si coraz to bardziej cikie, e powoli od tego ciaru
zaczynamy zapada si lekko w materac, staramy si odczu kontakt i dotyk caego naszego ciaa,
kadego centymetra powierzchni z podoem na ktrym leymy. Wyobraamy sobie, e nasza lewa
noga staje si coraz bardziej mikka i cika. Jakby bya zrobiona z mikkiego oowiu, tak e
praktycznie nie jestemy zdolni jej unie. To samo powtarzamy z nog praw i z rkami. Nastpnie
staramy si zaobserwowa wewntrznym okiem, stan rozlunienia mini naszych koczyn i to samo
prbujemy zrobi z najtrudniejszym miejscem do rozlunienia, czyli okolic barkw, szyi i karku.
Jeli nam si to udaje chociaby czciowo co moemy sprawdzi ju w ten sposb, e poczulimy
istnienie naszych mini i koczyn to ju jest dobrze i moe by tylko lepiej. Nastpnie
przechodzimy naszym wewntrznym okiem na teren naszej twarzy, na ktrej znajduje si wielka ilo
prawie zawsze napitych mini mimicznych. Prbujemy rozluni te minie, pozwalamy opa
cikim policzkom, zauwaamy czy mamy zacinite szczki, czy te zby jedynie lekko si dotykaj.
Nastpnie prbujemy zaobserwowa co dzieje si wok naszych oczu, czy brwi s cignite, czy
podniesione w zdziwieniu, pozwalamy, aby powieki staway si coraz to cisze i swoim wasnym
ciarem opaday na d. Nastpnie zaczynamy obserwowa co robi nasz oddech. Chodzi o to, aby nie
twierdzi, e to ja oddycham, ale e oddech, jakby wasnym istnieniem sam dla siebie wydycha
powietrze, ktre potem w oprnione puca Aby zaj czym umys zaczynamy liczy oddechy, l
wdech, 2 wydech, 3 wdech, 4 wydech, i tak dalej do 10. Nieparzysta wdech, parzysta liczba wydech.
Powoli staramy si przeduy wydech przy liczbie parzystej. Wydech powinien by dugi rwny i
mocny. Po takim wydechu powietrza nie trzeba wdycha - ono samo wpada do puc. Powietrze po
pewnym czasie powinno nawet dochodzi dalej, jakby omijajc, czy te przelatujc przez puca,
powinno wpa do brzucha, a nawet do ng. Przy wyduonym wydechu, wydychamy powietrze
wanie z brzucha. Nie musimy rusza klatk piersiow. Oddychanie to praca przepony, ktra
znajduje si poniej klatki piersiowej, a wic dla naszych potrzeb powiedzmy w brzuchu. Po kilku
dziesitkach, o ile nie zapomnielimy o liczeniu, koczymy nasz relaks poprzez powolne i jak
najbardziej wiadome tego ruchu, otwarcie powiek. Akt ruchu i wstawania powinien by bardzo
powolny, pozwalajcy na uwiadomienie sobie pracy szkieletu i mini. Po kilku tego rodzaju sesjach
bdziemy mniej wicej wiedzieli, co to znaczy odprenie, rozlunienie si, relaks.

10 WSZYSTKIE METODY ZMIE20 RZAJCE DO WYKORZENIENIA BDW REFRAKCJI S PO

35
50
75
100

PROSTU RNYMI SPOSOBAMI OSIGANIA STANU RELAKSACJI PRZY CZYM WIKSZO LUDZI UWAA, E NAJATWIEJ OSIGN TAKI STAN PRZY ZAMKNITYCH OCZACH. Z REGUY
ZMNIEJSZA SI WWCZAS NAPICIE WYSTPUJCE PRZY PATRZENIU, CO W TAKICH PRZYPADKACH POWODUJE CHWILOW LUB DUEJ TRWAJC POPRAW
WIDZENIA. WIKSZO LUDZI DOWIADCZY KORZYCI DZIKI ZWYKEMU ZAMKNICIU OCZU l POZOSTAWANIEM W TYM STANIE PRZEZ KILKA MINUT Z NAPRZEMIENNYM OTWIERANIEM OCZU l PATRZENIEM NA TABLIC.

Ostro wzroku dla bliy (w procentach) przy odlegoci rwnej 30 cm.