FIZJOLOGIA

UKŁADU
KRĄŻENIA

Liana Puchalska, Stanisław Kowalewski

  ANATOMIA UKŁADU KRĄŻENIA 

Układ sercowo-naczyniowy ze względu na

jego czynność dzieli się na:

• Serce składające się z dwóch przedsionków

(prawego i lewego) i dwóch komór (prawej i
lewej)
• Tętnice i żyły krążenia dużego, które tworzą dwa
zbiorniki: zbiornik tętniczy duży i zbiornik żylny
duży
• Tętnice i żyły krążenia małego (płucnego), które
tworzą dwa zbiorniki: zbiornik tętniczy płucny i
zbiornik żylny płucny
• Dwie sieci naczyń włosowatych

- pomiędzy zbiornikiem tętniczym dużym i

zbiornikiem żylnym dużym

- pomiędzy zbiornikiem tętniczym płucnym i

zbiornikiem żylnym płucnym
  UNERWIENIE UKŁADU KRĄŻENIA 

UNERWIENIE SERCA
1. Unerwienie współczulne
• Lewy pień współczulny unerwia komory
• Prawy pień współczulny unerwia przedsionki i
węzeł zatokowo-przedsionkowy

2. Unerwienie przywspółczulne – nerwy

błędne
• Unerwienie węzła zatokowo -przedsionkowego,
przedsionkowo - komorowego oraz mięśniówki
roboczej przedsionków
  UNERWIENIE UKŁADU KRĄŻENIA 

RECEPTORY ADRENERGICZNE SERCA

• Receptory β1 i β2 – oba sprzężone z CA przez białko Gs
w przedsionkach znajduje się ok. 70% receptorów β1, w komorach –
ok. 80%
Noradrenalina (NA) ma powinowactwo zarówno do receptorów β1
jak β2
Andrenalina wiąże się z receptorem β2

Efekt pobudzenia: dodatni efekt ino-, dromo- i

chronotropowy
• Receptory α1 – szlak PLC (DAG i IP3)
Efekt pobudzenia: słaby efekt inotropowy dodatni
RECEPTORY CHOLINERCICZNE SERCA
• Receptory M2 – sprzężone z CA przez białko Gi
Efekt pobudzenia: ujemny efekt chrono- i dromotro-
  UNERWIENIE UKŁADU KRĄŻENIA 

RECEPTORY NIEADRENERGICZNE SERCA

• Receptory sprzężone z CA przez białko Gs

- 5-HT4 efekt inotropowy dodatni w przedsionkach
- H2 – efekt inotropowy dodatni w przedsionkach i komorach
- VIP – efekt dodatni inotropowy w komorach

• Receptory sprzężone z CA przez białko Gi

- A1 (receptor dla adenozyny) - efekt pobudzenia: ujemny efekt
chrono- i dromotropowy, w przedsionkach słaby ujemny efekt
inotropowy
- Receptor dla somatostatyny – efekt inotropwy ujemny w przedsion-
kach

• Receptory sprzężone z PLC

- AT1, AT2 dla angiotenzyny II
- ET i ET dla endoteliny
  NEUROGENNE NAPIĘCIE NACZYŃ KRWIONOŚNYCH 

• Unerwienie przez zwojowe włókna współczulne

zwężające naczynia dotyczy wszystkich naczyń za
wyjątkiem mikrokrążenia i naczyń łożyska (receptory α1)
• Obficie są unerwione zespolenia tętniczo-żylne w
skórze. Bardzo słabo unerwione są naczynia mózgu i
naczynia wieńcowe
• Najlepiej unerwione są tętniczki, słabiej tętnice i żyłki.
Żyły są słabo unerwione
• Neurogenne rozszerzenie naczyń krwionośnych odbywa
się głównie przez zahamowanie tonicznej aktywności
współczulnej. Rzadko naczynia rozszerzane są w sposób
czynny przez współczulne lub przywspółczulne włókna
rozszerzające i nie jest to wpływ toniczny
  WPŁYW POBUDZENIA RECEPTORÓW ADRENERGICZNYCH NA
MIĘSNIE GŁADKIE NACZYŃ

α1-receptory β-receptory
Pobudzenie receptora przez Pobudzenie receptora przez
noradrenalinę wydzialana z noradrenalinę wydzialana z
zakończenia nerwowego zakończenia nerwowego

Wzrost stężenia cAMP w

Wzrost stężenia DAG i IP33 w sarkoplazmie
sarkoplazmie
Aktywacja proteokinazy A (PKA)
Wzrost szybkosci uwalniania Ca22++ z
SS oraz wzrost przepuszczalnościn Fosforylacja kinazy zależnej od
sarkolemy dla jonów Ca22++ kompleksu Ca22++ -kalmodulina

Przyspieszenie fosforylacji Lpp Zmniejszenie powinowactwa tej

miozyny kinazy do kompleksu Ca22++ -
kalmodulina

Skurcz mięsni gładkich naczyń Zmniejszenie pobudliwości

skurczowej miocytu przy danym
stężeniu Ca2++
  UNERWIENIE NACZYŃ KRWIONOŚNYCH 

• Współczulne włókna naczyniorozszerza-

jące nieadrenerciczne uwalniają:
- ACh
- Histaminę
- Dopaminę

• Przywspółczulne włókna naczyniorozsze-

rzające uwalniają:
- ACh (naczynia opon mózgowych i mózgu)
- VIP (naczynia ślinianek)
- ATP za pośrednictwem NO (naczynia narządów
płciowych zewnętrznych)
  UNERWIENIE NACZYŃ KRWIONOŚNYCH 
NARZĄD TRANSMITER RECEPTOR DZIAŁANIE MECHANIZM

Tętnice NA β2 rozszerzanie ↑cAMP

wieńcowe NA α2 zwężenie ↓cAMP
NPY Y1 zwężenie ↑IP3, DAG
Tętnice NA α1 zwężenie ↑IP3, DAG
trzewne Dopamina D1 rozszerzenie ↑cAMP
ATP P2x zwężenie →Ca2+
P2y rozszerzenie →NO
Tętnice NA α1 zwężenie ↑IP3, DAG
nerkowe NA β2 rozszerzenie ↑cAMP
Dopamina D1 rozszerzenie ↑cAMP
Tętnice NA α1 zwężenie ↑IP3, DAG
płciowe NA β2 rozszerzenie ↑cAMP
Żyły NA α1 zwężenie ↑IP3, DAG
FIZJOLOGIA
SERCA

Opracowano
Opracowano na
na podstawie
podstawie D.E.
D.E. Mohrman,
Mohrman, L.J.
L.J. Heller.
Heller. Cardiovascular
Cardiovascular Physiology.
Physiology. McGraw-Hill,
McGraw-Hill, 1997)
1997)
Leonardo da Vinci
 W ciągu doby serce przepom-
powuje ok. 10 ton krwi. Przez całe
250 tysięcy
życie człowieka - ponad
ton, wykonując przy tym ok. 5
miliardów skurczów. Pracy
wykonanej przez serce w tym czasie
wystarczyło by podnieść składający się
z 30 wagonów załadowany pociąg
na wysokość ok. 9 kilometrów
  RODZAJE KOMÓREK MIĘŚNIA SERCOWEGO 

1. Robocze komórki mięśnia sercowego

(99% masy mięśniowej)
• zapewniają funkcję skurczową serca
• zawierają dużą ilość miofibryli i
mitochondriów, rozbudowaną siateczkę
sarkoplazmatyczną oraz kanalików T
2. Komórki układu bodźcoprzewodzącego
• komórki P – pozbawione elementów Kardiomiocyty robocze
kurczliwych, posiadające zdolności
rozrusznikowe (węzeł zatokowy, przedsionkowo-komorowy)
• komórki Purkinie’go – długie komórki o
dużej średnice, tworzące włókna, służące do
przewodzenia pobudzenia do komórek
roboczych (pęczek Hisa i odnogi pęczka, włókna Purkinie’go)
3. Kardiomiocyty przejściowe – komórki T
• położone pomiędzy komórkami roboczymi i
układu bodźcoprzewodzącego
4. Komórki wydzielnicze
• znajdują się głównie w przedsionkach i Komórki Purkinie’go
produkują ANP
 CECHY KOMÓRKI UKŁADU BODŹCOPRZEWODZĄCEGO KOMÓRKI
ROBOCZE

KOMÓRKI P KOMÓRKI
PURKINJE’GO

LOKALIZACJA WĘZEŁ ZATOKOWY WĘZEŁ PĘCZEK HISA,

PRZEDSIONKOWO- WŁÓKNA PURKINJE’GO
KOMOROWY

CECHY ELEKTRO wolno depolaryzujące się szybko depolaryzujące się

FIZJOLOGICZNE

MAKSYMALNY od -60 mV od -70 mV od -95 mV od -90mV

POTENCJAŁ
SPOCZYNKOWY do -50 mV do -60 mV do -90 mV do -80mV
POTENCJAŁ
CZYNNOŚCIOWY:
• amplituda (mV)
60 – 70 70 - 80 100 - 120 100 - 120

• overshoot (mV) 0 – 10 5 - 15 20 - 30 20 - 30
• długość (msek) 100 – 300 100 - 300 300 - 500 300 - 500
• szybkość narastania (F- 1 – 10 5 – 20 500 – 1000 100 – 300
0) (mV/sek)

• szybkość przewodze-nia do 0,05 0,1 1–4 0,1 – 0,5

(m/sek)
SWOISTA 60 - 80 40 - 60 20 - 40 -
CZĘSTOTLIWOŚĆ
  UKŁAD BODŹCOPRZEWODZĄCY SERCA 

00
Węzeł
Węzeł zatokowy
zatokowy

Prawy Lewy -100

-100
przedsionek przedsionek Mięsień 00
Mięsień prawego
prawego przedsionka
Węzeł zatokowo-
przedsionkowy -100
-100
00
Mięsień
Mięsień lewego
lewego przedsionka
przedsionka
Węzeł
Pęczek
przedsionkowo -100
-100
Hisa
-komorowy
00
Odnogi Węzeł
Węzeł przedsionkowo-komorowy
przedsionkowo-komorowy
pęczka
Prawa -100
-100
komora Lewa 00
komora Włókna
Włókna Purkinje’go
Purkinje’go

-100
-100
Włókna
Purkinje’go 00
Mięsień
Mięsień komory
komory lewej
lewej
-100
-100
Mięśnie
brodawkowe 00
Mięsień
Mięsień komory prawej
-100
-100
  POTENCJAL CZYNNOŚCIOWY W KOMÓRKACH MIĘŚNIOWYCH 

Szybko narastający potencjał czynnościowy Wolno narastający potencjał czynnościowy

czynnościowy

czynnościowy
potencjał czynnościowy

potencjał czynnościowy
Faza
Faza 11

Faza
Faza 22
00 00
Komórkowy potencjał

Komórkowy potencjał
Faza 0

-50
-50 -50
-50

Faza 33
(mV)

(mV)
(mV)

(mV)
Komórkowy

Komórkowy
Faza
Faza 44
Faza
Faza 44
-80 -80
-100 -100
-100

10,0
10,0 10,0
błony

10,0

błony
błony

błony
przepuszczalność

przepuszczalność
Względna przepuszczalność

Względna przepuszczalność
K+
K+ K+
K+
komórkowej

komórkowej
komórkowej

komórkowej
1,0
1,0 1,0
1,0
Względna

Względna
Na+
Na+

Na+
Na+
Ca2+
Ca2+
Ca2+
Ca2+
0,1
0,1 0,1
0,1
00 0,15
0,15 0,30
0,30 00 0,15
0,15 0,30
0,30

Czas
Czas (sek)
(sek) Czas
Czas (sek)
(sek)
 POTENCJAL CZYNNOŚCIOWY W KOMÓRKACH MIĘŚNIOWYCH 

mV Potencjał Skurcz mięśnia

+30 czynnościowy
Faza 0 – depolaryzacja
1
2 Faza 1 – repolaryzacja wstępna
0
Faza 2 – plateau potencjału

3 Faza 3 – końcowa repolaryzacja

0 Faza 4 – wyjściowy potencjał spoczynkowy

4
-90

100%
ORB – okres refrakcji bezwzględnej
ORW – okres refrakcji względnej
ORC– okres refrakcji czynnościowej

0 czas

ORB ORW ORC

  CYKL PRACY SERCA 

Faza
do krążenia dużego 1 2 3 4 5 6 7
z krążenia dużego
120 Ciśnienie w aorcie

Ciśnienie (mmHg)
do krążenia 80
płucnego
do krążenia
z krążenia Ciśnienie w lewej
płucnego
płucnego Ciśnienie w lewym komorze
40
przedsionku
a c v
z krążenia
płucnego 0
Objętość
120

Objętość lewej
późnorozkurczowa

komory (ml)
80

z krążenia dużego Objętość

40 późnoskurczowa

faza 1 skurcz przedsionków EKG

faza 2 skurcz komór izowolumetryczny
IV I II III
faza 3 szybki wyrzut Tony
faza 4 zredukowany wyrzut
faza 5 rozkurcz izowolumetryczny serca
faza 6 szybkie wypełnienie komór
faza 7 zredukowane wypełnianie komór 0 0.4 0.8
Czas (sek)
  TĘTNO TĘTNICZE I ŻYLNE 
1 – skurcz izometryczny lewej komory; 2 – anakrota (okres szybkiego wyrzutu); 3 – katakrota (okres
zredukowanego wyrzutu); 4 – koniec skurczu lewej komory; 5 – fala dykrotyczna (odbicie się krwi od
zastawek półksiężycowatych)
3 Sfigmogram z tętnicy szyjnej
2 5

1 4
1
c
a v a

y
x Flebogram z żyły głównej
a – skurcz prawego przedsionka; c – początek skurczu prawej komory, zamknięcie zastawki
trójdzielnej; x – odpływ krwi z żył głównych do przedsionka, zamknięcie zastawek półksiężycowatych;
v – wzrost ciśnienia w prawym przedsionku, utrudniony odpływ krwi z żył głównych, y – otwarcie
zastawki trójdzielnej i szybki napływ krwi z prawego przedsionka do komory podczas rozkurczu
Pojemność minutowa serca (L/min; CO) 4,0 – 6,5
Częstość skurczów serca (sk/min; HR) 60 – 90
Objętość późnorozkurczowa (ml; EDV) 65 – 130
Objętość późnoskurczowa (ml; ESV) 40 – 60
Objętość wyrzutowa serca (ml; SV) 55 – 90
Frakcja wyrzutowa (%) 65 – 75
Ciśnienie (mmHg) Aorta Pień płucny
skurczowe 110 – 120 25 – 30
rozkurczowe 60 – 75 6 – 12
średnie 70 – 85 9 – 17
Całkowity opór obwodowy (dyn/sek/cm-5 ;TPR) Krążenie duże Krążenie małe
1200 - 1700 150 - 350

Ciśnienie w przedsionkach (mmHg) Lewy Prawy

poźnoskurczowe 10 – 12 3–7

póżnorozkurczowe 0–6 0–2

Ciśnienie w komorach (mmHg) Lewa Prawa
późnoskurczowe 110 – 120 25 – 30

późnorozkurczowe 9 – 12 6 – 10
Maksymalna szybkość przyrostu ciśnienia (mmHg/sek) 2000 – 2500 350 – 400
Praca serca podczas jednego skurczu (J) 0,9 – 1,0 0,2
 SKURCZ MIĘŚNIA SZKIELETOWEGO

Podział skurczów względem zmiany długości

mięśnia i generowania siły

Skurcz izotoniczny Skurcz izometryczny

Występuje wtedy, gdy Występuje wtedy, gdy
mięsień może się skracać mięsień nie może się
ale nie generuje napięcia, skracać. Generuje napięcie,
bo nie są rozciągane ponieważ sarkomery skra-
elementy sprężyste cają się kosztem rozcią-
gania elementów sprężys-
tych ułożonych szeregowo.

 Czysty skurcz izotoniczny nie występuje nigdy, a czysty skurcz

izometryczny rzadko
 Najczęściej występują skurcze dwufazowe - auksotoniczne
  SKURCZ MIĘŚNIA SZKIELETOWEGO

Skurcz izometryczny Skurcz izotoniczny

spoczynek skurcz izometryczny spoczynek skurcz izotoniczny

 REGULACJA SIŁY SKURCZ MIĘŚNIA SZKIELETOWEGO I SERCOWEGO

100%

Mięsień
80% szkieletowy
Napięcie izometryczne
(% maksimum)

60%

Mięsień
40% sercowy

20%

ai c ęi pa n oge nl a mys ka ms er kaZ

0%
1.2 1.4 1.6 1.8 2.0 2.2 2.4 2.6 2.8 3.0 3.2 3.4 3.6
długość sarkomeru (μm)

1.65 1.90 2.05 2.20 3.65

 REGULACJA SIŁY SKURCZ MIĘŚNIA SZKIELETOWEGO I SERCOWEGO

 Wypadkowa napięcia
100%
100% całkowitego jest sumą
izometrycznym)
skurczu izometrycznym)

napięcie
napięcie całkowite
całkowite napięcia biernego i
czynnego
80%
80%
 Sprężystość mięśnia

napięcie czynne
w skurczu

zale-ży od elementów
60%
60%
sprężys-tych położonych
maksimum w

szeregowo (elementy
od maksimum

tkanki łącznej, odcinki

40%
40%
szyjkowe miozyny) i
równolegle (błona włókna
(% od
Siła mięśnia (%

20%
20%
mięśniowego, tkanka łącz-
napięcie
napięcie bierne
bierne na) oraz elementów kurczli-
wych. Rozciąganie tych ele-
0%
0% mentów jest przyczyną na-
80
80 90
90 100
100
względna
względna długość mięśnia
mięśnia
pięcia biernego
(100%
(100% =
= długość
długość przy
przy sile
sile maksymalnej)
maksymalnej)
 Napięcie czynne jest
1.8
1.8 2.0 2.2
2.2
długość
długość sarkomeru
sarkomeru (μm)
(μm)
określone przez ilość most-
ków aktynowo-miozyno-
wych i dlatego zmienia się
  SKURCZ IZOTONICZNY MIĘŚNIA WTÓRNIE OBCIĄŻONEGO

Skurcz izotoniczny 5
maksymalne
maksymalne
napięcie
napięcie

Napięcie mięśniowe (g)

izometryczne
izometryczne
4

5 4
3

3 2 1
1
3 napięcie
napięcie bierne
bierne

0
1g 5
2 względna
względna długość
długość mięśnia
mięśnia

4 1g
•• Tor 1,2,3 – skurcz izotoniczny w warunkach obciążenia
1g
1 2g
wstępnego, mniejszego niż potrzebne do wywołania
maksymalnego napięcia izometrycznego dla danej
obciążenie
obciążenie
wstępne
2g obciążenie
obciążenie długości mięśnia
wstępne
następcze
następcze
1g •• Tor 1,4,5 – na samym początku skurczu izotonicznego
mięsień został wtórnie obciążony. Tor 1-4 – skurcz
spoczynek skurcz izotoniczny mięśnia izometryczny, podczas którego mięsień rozwija
napięcie niezbędne do zrównoważenia obciążenia
wtórnie obciążonego następczego. Tor 4-5 – skurcz izotoniczny, podczas
którego mięsień się skraca
  REGULACJA SIŁY SKURCZU MIĘŚNIA SERCOWEGO 
• ZALEŻNOŚĆ „SIŁA BODŹCA – SIŁA SKURCZU”
Siła skurczu mięśnia sercowego nie zależy od siły bodźca. W danych warunkach pracy
mięśnia sercowego każdy bodziec ponadprogowy wywoła skurcz o sile maksymalnej –
prawo „wszystko albo nic”

• ZALEŻNOŚĆ „CZĘSTOŚĆ BODŹCA – SIŁA SKURCZU”

W mięśniu sercowym ze względu na długi okres refrakcji roboczych komórek
mięśniowych nie występuje skurcz tężcowy. Obserwuje się wzrost siły skurczu mięśnia
sercowego w miarę wzrostu częstości skurczów serca (efekt Bowditcha). Przyczyną tego
efektu jest prawdopodobnie wzrost wewnątrzkomórkowego stężenia jonów Ca22++

• ZALEŻNOŚĆ „DŁUGOŚĆ (OBCIĄŻENIE WSTĘPNE) – SIŁA SKURCZU”

Siła skurczu mięśnia sercowego jest tym większa im większy jest poprzedzający ją stopień
rozciągnięcia włókien mięśniowych. Zależność siły skurczu mięśnia sercowego od stopnia
jego rozciągnięcia leży u podstaw prawa Franka-Starlinga, które mówi, że:
Objętość wyrzutowa serca wzrasta w miarę wzrostu stopnia wypełnienia komór (wzrost
obciążenia wstępnego)

• ZALEŻNOŚĆ „SZYBKOŚĆ – SIŁA (OBCIĄŻENIE NATĘPCZE)”

Im większe jest obciążenie następcze mięśnia, tym mniejsza jest szybkość skurczu
mięśnia sercowego. Zależność szybkości skurczu od obciążenia opisuje prawo Hilla:
V
V– – szybkość
szybkość skurczu
P -P skurczu
V=b• 0 a,
a, b – stałe współczynniki
b współczynniki ciepła
ciepła ii szybkości
szybkości przejścia
przejścia energii
energii chemicznej
chemicznej w
w energię
energię mechaniczną
mechaniczną
P+a P – maksymalnie możliwa siła skurczu
P00 – maksymalnie możliwa siła skurczu
P
P– – siła
siła skurczu
skurczu mięśnia
mięśnia uwarunkowana
uwarunkowana obciążeniem
  KURCZLIWOŚĆ MIĘŚNIA SERCOWEGO 

• Kurczliwość mięśnia jest jego cechą wewnętrzną.

Kurczliwość mięśnia zależy od ilości elementów kurczliwych
we włóknach mięśniowych, stężenia wewnątrzkomórkowego
jonów Ca2+ , wrażliwości elementów kurczliwych na jony Ca2+ .
O zmianie kurczliwości świadczy taka zmiana siły i szybkości
skurczu, która nie jest związana ze zmianą wyjściowej
długości mięśnia

• Każdy bodziec zwiększający maksymalne napięcie

izometryczne mięśnia bez zmiany jego długości zwiększa jego
kurczliwość, czyli wywiera działanie inotropowe
dodatnie
• Odzwierciedleniem stanu kurczliwości mięśnia sercowego
jest frakcja wyrzutowa (stosunek objętości
póznorozkurczowej serca do objętości wyrzutowej)
  KURCZLIWOŚĆ MIĘŚNIA SERCOWEGO 

• Najważniejszym fizjologicznym regulatorem kurczliwości mięśnia

sercowego jest noradrenalina (NA) uwalniana z zakończeń
nerwowych włókien współczulnych

Skurcz izometryczny Skurcz mięśnia wtórnie obciążonego

6 maksymalne
maksymalne 6 maksymalne
maksymalne
napięcie
napięcie napięcie
napięcie
izometryczne
izometryczne izometryczne
izometryczne
5 5

Napięcie mięśniowe (g)

Napięcie mięśniowe (g)

A AA
N 4 N
N
4 z zz AA
N
N
AA zz
zz
N
N bbee
3 3
bbe

2 2

1 1
NAA NA
ezz N
A
u bb be
b ezz N napięcie
napięcie bierne
bierne l
luub
b b
be napięcie
napięcie bierne
bierne
l
l u NAA
NA
zz N A
0 zz N
0

długość
długość mięśnia
mięśnia długość mięśnia
  REGULACJA OBJĘTOŚCI WYRZUTOWEJ 

CYKL LEWEJ KOMORY

• Ciśnienie późnorozkurczo-
we w komorze określa sto-
wyrzut
wyrzut

120
pień rozciągnięcia włókien
Ciśnienie w lewej komorze (mmHg)

objętość
objętość
mięśniowych w spoczynku
późnoskurczowa
późnoskurczowa podczas rozkurczu i jest
nazywane obciążeniem
otwarcie
otwarcie zastawki
zastawki
80 aortalnej
aortalnej wstępnym
rozkurcz
rozkurcz
izowolumetryczny
izowolumetryczny • Średnie ciśnienie tętnicze
skurcz
skurcz
izowolumetryczny
izowolumetryczny (MAP) warunkuje napięcie,
które musi rozwinąć mięsień
otwarcie
otwarcie zastawki
zastawki Wypełnienie
Wypełnienie komory
komory
sercowy podczas skurczu, by
dwudzielnej
dwudzielnej
objętość
objętość wyrzucić pewną objętość
późnorozkurczowa
późnorozkurczowa
krwi do aorty jest nazywane
60 120
obciążeniem następ-
objętość
objętość wyrzutowa
wyrzutowa (SV)
(SV)
czym
Objętość
Objętość lewej
lewej komory
komory (ml)
(ml)
  WPŁYW ZMIAN OBCIĄŻENIA WSTĘPNEGO NA OBJĘTOŚĆ
WYRZUTOWĄ 

• PRAWO FRANKA STARLINGA: Objętość wyrzutowa

serca wzrasta w miarę wzrostu stopnia wypełnienia
komór

• Wzrost obciążenia wstępnego prowadzi do zwiększenia

objętości poźnorozkurczowej serca, a zatem do wzrostu
spoczynkowej długości włókien mięśniowych

• Regulacja objętości wyrzutowej (SV) w zależności od

obciążenia wstępnego jest nazywana
autoregulacją heterometryczną
  WPŁYW ZMIAN OBCIĄŻENIA WSTĘPNEGO NA OBJĘTOŚĆ
WYRZUTOWĄ 

maksymalne
maksymalne napięcie
napięcie

Ciśnienie w lewej komorze

5 izometryczne
izometryczne 120
Napięcie mięśniowe (g)

(mmHg)
80
3 Wzrost
Wzrost siły
siły
skurczu
skurczu mięśnia
mięśnia
wzrost
wzrost objętości
objętości
2 wyrzutowej
wyrzutowej
40
napięcie
napięcie bierne
bierne
1
wzrost
wzrost obciążenia
obciążenia
wstępnego
wstępnego

60 120
długość mięśnia objętość lewej komory (ml)

• Wzrost obciążenia wstępnego nie prowadzi do zmiany objętości

późnoskurczowej mięśnia sercowego. W wyniku regulacji
heterometrycznej objętość wyrzutowa wzrasta o taką samą wartość
jak objętość późnorozkurczowa bez jakichkolwiek zmian
frakcji wyrzutowej
  WPŁYW ZMIAN OBCIĄŻENIA NASTĘPCZEGO NA
OBJĘTOŚĆ WYRZUTOWĄ 

maksymalne
maksymalne napięcie
napięcie

Ciśnienie w lewej komorze

5 izometryczne
izometryczne 120
Napięcie mięśniowe (g)

4
zmniejszenie
zmniejszenie siły
siły
skurczu
skurczu mięśnia
mięśnia

(mmHg)
80
3
wzrost
wzrost obciążenia
obciążenia spadek
spadek objętości
objętości
następczego
następczego wyrzutowej
wyrzutowej
2
40
1 napięcie
napięcie bierne
bierne

60 120
długość mięśnia objętość lewej komory (ml)

• Wzrost obciążenia następczego prowadzi do wydłużenia czasu

trwania skurczu izowolumetrycznego mięśnia sercowego.
Zmniejsza się czas trwania okresu wyrzutu. Maleje objętość
wyrzutowa, wzrasta natomiast objętość późnoskurczowa
  WPŁYW ZMIAN KURCZLIWOŚCI MIĘŚNIA SERCOWEGO
NA OBJĘTOŚĆ WYRZUTOWĄ 

Ciśnienie w lewej komorze

6 maksymalne
maksymalne 120
napięcie
napięcie
Napięcie mięśniowe (g)

izometryczne
izometryczne
A
5 NA
zz N
zz NA
A
4 bbee

(mmHg)
80
wzrost
wzrost siły
siły skurczu
skurczu
3
wzrost
wzrost objętości
objętości
wyrzutowej
wyrzutowej
2 40

1
NA
ezz N
A
l
luub
b be
b napięcie
napięcie bierne
bierne
N
zz N A
0
60 120
długość mięśnia objętość lewej komory (ml)
• Określenie kurczliwości mięśnia sercowego w sposób bezpośredni nie jest
możliwe. Wskaźnikiem kurczliwości mięśnia sercowego jest maksymalna
szybkość przyrostu ciśnienia w lewej komorze podczas skurczu
izowolumetrycznego dP/dtmax mierzona po umiejscowieniu cewnika w
komorze. Metodą nieinwazyjną oceniającą między innymi kurczliwość
mięśnia sercowego jest USG serca
• Parametrem odzwierciedlającym kurczliwość mięśnia sercowego jest
frakcja wyrzutowa, której prawidłowa wartość w spoczynku wynosi
średnio ok. 65%
  METABOLIZM MIĘŚNIA SERCOWEGO 

• Przemiana metaboliczna mięśnia sercowego ma charakter głównie aerobowy

• Podstawowa przemiana materii mięśnia sercowego (bez uwzględnienia
procesów elektromechanicznych) stanowi ok. 25% zużycia tlenu w stanie
spoczynku
• Około 75% wydatku energetycznego jest związane ze skurczem włókien
mięśniowych
• Podczas skurczu izowolumetrycznego mięsień sercowy zużywa ok. 50% całego
tlenu, nie wykonując przy tym pracy użytecznej
• Obciążenie następcze jest głównym czynnikiem warunkującym wzrost zużycia
tlenu przez mięsień sercowy
• Podczas skurczu izotonicznego mięsień sercowy wykonuje pracę zewnętrzną,
użyteczną, wymagającą zużycia tlenu. Wzrost kurczliwości mięśnia sercowego
prowadzi do wzrostu pracy zewnętrznej i wzrostu zużycia tlenu
• Ważnym czynnikiem minutowego zużycia tlenu przez mięsień sercowy jest
częstość skurczów serca

• Najskuteczniejszym ze względu na wydatek energetyczny sposobem

osiągnięcia określonej pojemności minutowej (CO) jest znaczny wzrost
objętości wyrzutowej (SV) przy niewielkim wzroście częstości skurczów serca
(HR)
  ENERGETYKA SKURCZU MIĘŚNIA SERCOWEGO 

produkcja i zużycie dobowe ok. 5 kg

Czynność SKURCZ ROZKURCZ

elektryczna serca (interakcja aktyny i
(aktywność Ca22++ ATPazy)
(czynność Na /K ATPazy)
+
+ +
+ miozyny)
 • Teoretyczne wielkości produkcji ATP oraz konsumpcji tlenu
potrzebnej do spalenia poszczególnych substratów energe-
tycznych (wg. A. Berencewicz. Leczenie metaboliczne choroby niedokrwiennej serca i niewydolności
serca)

substrat Produkcja ATP Produkcja ATP Konsumpcja O2 ATP/O2 (mole

(mole ATP/mole (mole ATP/g (mole O2/mole ATP/mole
substratu) substratu) substratu) atom. O)

Glukoza 38 0,2 6 3,17

K. mlekowy 18 0,2 3 3

K. palmitynowy 129 0,5 23 2,8

K. oleinowy 146 0,52 25,5 2,86
wg. A. Berencewicz. Leczenie metaboliczne choroby niedokrwiennej serca i niewydolności serca

Glukoza Kwasy tłuszczowe

(FFA)

GLUKOZO-6-P FFA-CoA

Cytoplazma
Kwas CPT-I
KWAS
mlekowy PIROGRONOWY

Acetyl-CoA

Cykl Krebsa

Mitochondrium
NADH, FADH22

Fosforylacja oksydacyjna

NAD+ H2 O
FAD+

Skurcz. Przemiany podstawowe

• WYCHWYTYWANIE ZEWNĄTRZKOMÓRKOWEJ GLUKOZY ZALEŻY OD:
- przezbłonowego gradientu stężeń glukozy

- aktywności błonowych transporterów glukozy. W sercu

zidentyfikowano 2 izoformy transporterów – GLUT 1 i GLUT 4.

Insulina i niedokrwienie zwiększają ilość transporterów na
błonie komórkowej, zwiększając transport glukozy

• SZYBKOŚĆ WYCHWYTYWANIA FFA ZALEŻY OD:

- stężenia FFA we krwi

- od zawartości na błonie komórkowej specyficznych białek

transportujących FFA oraz zawartości w cytoplazmie komórki
enzymu CPT-I, regulującego transport FFA do mitochondriów
Ok. 80% wychwytywanych FFA ulega spalaniu, pozostałe są
magazynowane w trójglicerydach
• β-oksydacja FFA dostarcza 60-90% ATP

• 10-40% ATP pochodzi ze spalania

pirogornianu
ok. 50% pirogronianu pochodzi z przemian
kwasu mlekowego, pozostałe 50% powstaje z
glukozy
  SUBSTRATY ENERGETYCZNE MIĘŚNIA SERCOWEGO 

Aminokwasy, ciała
ketonowe 2%
Wolne kwasy Glukoza Wolne kwasy
tłuszczowe tłuszczowe

21%
34% 31%

16%
61%
7%
28% Glukoza
Aminokwasy,
ciała ketonowe
Mleczan Mleczan

STAN SPOCZYNKOWY WYSIŁEK FIZYCZNY

 SERCE NOWRODKA 
 RÓŻNICE W CZYNNOŚCI SERCA W ZALEŻNOŚCI OD WIEKU

• Grubość mięśnia lewej i prawej komory serca u noworodka jest

podobna. Przewaga grubości lewej komory uwidocznia się od 20-
30 dna od momentu urodzenia
• Różnicowanie i dojrzewanie komórek roboczych i układu
bodźcoprzewodzącego serca trwa do 2 roku życia
• Mięsień sercowy noworodków i niemowląt jest mało podatny.
Podatność mięśnia sercowego zwiększa się po pierwszym roku
życia. W związku z tym po pierwszym roku życia wzrasta rola
regulacji heterometrycznej czynności serca (prawo Franka-
Starlinga)
• Objętość wyrzutowa noworodków stanowi 3-4 ml, jednak na
skutek dużej częstości skurczów serca pojemność minutowa
wynosi ok. 450 - 500 ml/min. Natężenie przepływu krwi na 1 kg
masy ciała u noworodka wynosi ok. 130 – 160 ml/min (u osób
dorosłych – ok. 70 ml/min), co odzwierciedla intensywność
przemiany materii u noworodków
 RÓŻNICE W CZYNNOŚCI SERCA W ZALEŻNOŚCI OD WIEKU

• Gęstość unerwienia współczulnego osiąga wielkości charak-

terystycznej dla osób dorosłych 3-4 tygodni po urodzeniu. Jednak
wrażliwość receptorów adrenergicznyh serca noworodków jest
wyraźnie mniejsza niż u osób dorosłych, przede wszystkim do
katecholamin i hormonów tarczycy. W miarę wzrostu noworodka
wrażliwość receptorów wzrasta, warunkując stopniowe nasilenie
wpływu układu współczulnego na mięsień sercowy
• Wpływ toniczny nerwu błędnego na serce u noworodków jest
minimalny. W miarę wzrostu noworodka wpływ układu
przywspółczulnego na serce wzrasta. W skutek tego częstość
skurczów serca maleje z 140 sk/min u noworodka do 70 sk/min w
wieku 14-16 lat
• Odruchowa regulacja pracy serca u noworodków jest bardzo słaba.
Odruch z baroreceptorów nie jest w pełni ukształtowany. Nasilenie
wpływu baroreceptorów obserwuje się w wieku 7 miesięcy i jest
związane ze wzrostem ciśnienia tętniczego
W mięśniu sercowym osób starszych w okolicy jądra
komórkowego gromadzi się pigment zwany lipofuscynem.
 RÓŻNICE W CZYNNOŚCI SERCA W ZALEŻNOŚCI OD WIEKU

• Zmiany czynności serca u ludzi starszych dotyczą w pierwszej

kolejności przemian energetycznych. Spowalnia się przemiana
oksydacyjna wolnych kwasów tłuszczowych, zmniejsz się zdolność
mięśnia sercowego do przemian energetycznych kwasu
mlekowego.
• Zmniejsza się zawartość mioglobiny i mitochondriów w
komórkach mięśnia sercowego oraz aktywność cytochrom-
oksydazy. Mniejsze w komórkach mięśnia sercowego osób
starszych jest stężenie ATP i fosfokreatyniny.
• Maleje kurczliwość mięśnia sercowego. Wydłuża się czas trwania
skurczu izowolumetrycznego oraz maleje szybkość wzrostu
ciśnienia w komorach. Objętość wyrzutowa serca u osób starszych
jest mniejsza, niż u osób młodych.
• Z wiekiem maleje pobudliwość komórek mięśniowych oraz
szybkość przewodzenia impulsów, skutkiem tego jest zmniejszenie
częstości skurczów serca. Obserwuje się również degradację
adrenergicznych zakończeń nerwowych, skutkiem czego jest
zmniejszenie wpływu na serce ze strony układu współczulnego
 FIZJOLOGIA
NACZYŃ
KRWIONOŚNYCH
  BUDOWA ŚCIANY NACZYŃ 

TĘTNICE i TĘTNICZKI
Aorta i tętnice o dużej średnicy zawierają dużą ilość tkanki łącznej sprężystej. Drobne
tętnice i tętniczki zawierają stosunkowo mniej elementów sprężystych, natomiast o
wiele więcej mięśni gładkich

NACZYNIA WŁOSOWATE
Odchodzą od metarterioli (tętniczek końcowych). Znajdują się tu mięśnie gładkie,
tworzące zwieracze przedwłośniczkowe, które regulują dopływ krwi do naczyń
włosowatych. Same naczynia włosowate nie zawierają elementów sprężystych ani
mięśni gładkich. Ściany naczyń włosowatych zbudowane są z pojedynczej warstwy
komórek śródbłonkowych, połączonych międzykomórkową substancją spajającą. W
ścianach naczyń włosowatych znajdują się pory, których wielkość zależy od rodzaju
narządu. Przez pory te mogą wraz z wodą swobodnie przenikać różne substancje
rozpuszczone w osoczu

ŻYŁY i ŻYŁKI
Ściany żył i żyłek są cienkie i łatwo ulegają
rozciągnięciu. Zawierają stosunkowo mało mięśni
gładkich. Błona wewnętrzna uwypukla się tworząc w
pewnych odstępach zastawki żylne, których nie ma w
drobnych żyłkach, żyłach głównych ani w żyłach
mózgu i trzewi
Tętnica i żyła obwodowa
  BUDOWA ŚCIANY NACZYŃ 

ŚRÓDBŁONEK
• Stanowi barierę pomiędzy krwią naczyń włosowatych a przestrzenią zewnątrz-
naczyniowa
• Spełnia funkcje metaboliczne, dezaktywując lub aktywując substancje naczynio-
aktywne znajdujące się w osoczu
• Uczestniczy w procesach koagulacji
• Wydzielają szereg substancji modulujących stan napięcia mięśniówki gładkiej
naczyń
WŁÓKNA ELASTYCZNE
• Są bardzo podatne na rozciąganie
• Tworzą gęstą sieć w warstwie głębokiej ściany naczyniowej
• Rozciągane wytwarzają napięcie przeciwdziałające ciśnieniu krwi, rozciągającemu
naczynie
WŁÓKNA KOLAGENOWE
• Są mniej podatne na rozciąganie, stawiają większy opór rozciąganiu naczynia niż
włókna elastyczne
• Położone są głównie w warstwie środkowej i zewnętrznej ściany naczyniowej
MIĘŚNIE GŁADKIE
• Główną funkcją jest wytworzenie miogennego napięcia podstawowego ściany
naczyń oraz zmiana wielkości światła naczynia w zależności od zapotrzebowania
fizjologicznego
• Unerwione przez autonomiczny układ nerwowy
• Wrażliwe na wpływ lokalnych czynników modyfikujących wielkość światła naczynia
  BUDOWA ŚCIANY NACZYŃ 

Ściana aorty Tętnica oporowa Żyła

Struktura ściany naczyń oraz stosunek grubości ściany naczynia do jego promienia (h/r) w stanie
luźnym (po lewej) i podczas skurczu mięśni gładkich ściany naczyniowej (po prawej)

Duża
Duża tętnica
tętnica Tętnica
Tętnica oporowa
oporowa Tętniczka ∅
Tętniczka ∅ Naczynie
Naczynie włosowate
włosowate Duża
Duża żyła
żyła Żyła
Żyła średnia
średnia Żyłka
Żyłka drobna
drobna
∅
∅ 11 -- 2
2 cm
cm ∅
∅ 0.1
0.1 -- 1 cm
cm 20 200 μm
20 –– 200 ∅ 55 –– 77 μ
∅ 1.5 –– 33 cm
∅ 1.5 ∅
∅ 0.15 1.5 cm
0.15 –– 1.5 ∅
∅ 20 500 μm
20 –– 500

1/5 1/5 1/3 1/5 1/1 1/8 1/12 1/12 1/9 1/12 1/9

śródbłonek składowa elastyczna składowa mięśniowa składowa kolagenowa

według:
według: E.
E. Neil,
Neil, B.
B. Folkow.
Folkow. Circulation.
Circulation. Oxford
Oxford University
University Press,
Press, 1971)
1971)
  BUDOWA ŚCIANY NACZYŃ 

• Stosunek h/r drobnych tętnic i tętniczek (naczyń oporowych)

jest większy, niż dużych tętnic. Składowa mięśniowa naczyń
oporowych jest większa niż składowa elastyczna. Są mniej podatne
na rozciąganie. Regulacja przepływu krwi przez takie naczynia
odbywa się poprzez zmianę wielkości ich promienia na drodze
zmian napięcia mięśni gładkich. Napięcie bierne, powstające na
skutek rozciągania elementów elastycznych w naczyniach
oporowych ma znacznie mniejszy wpływ na warunki przepływu niż
skurcz mięśni gładkich

• Duża wartość stosunku h/r warunkuje większe zmniejszenie

światła naczyń, spowodowane skurczem mięsni gładkich. Już
skurcz tylko zewnętrznych warstw mięśni
gładkich powoduje przesuniecie znacznej
ilości tkanki ściany naczynia w kierunku jego
światła, powodując szybkie i znaczne
zmniejszenie jego promienia
 DYSTRYBUCJA KRWI W POSZCZEGÓLNYCH CZĘŚCIACH UKŁADU
KRĄŻENIA 

Serce 8–
Płuca 11%
10–12%

Część tętnicza
10–12%

Naczynia
włosowate 4–5%

Część żylna 60 – 70 %

Drobne żyły i żyłki Duże żyły

  PODSTAWOWE POJĘCIA HEMODYNAMICZNE 

• Objętość całkowita krwi (Q) przepływającej przez układ krążenia w

ciągu minuty jest równa pojemności minutowej serca (CO).
Pojemność minutowa jest to ilość krwi tłoczonej przez jedną z
komór serca w czasie jednej minuty

CO (L/min) = SV • HR

• Objętość wyrzutowa (SV; ml) jest to ilość krwi wtłaczanej przez

każdą komorę w ciągu jednego cyklu hemodynamicznego serca do
odpowiedniego zbiornika tętniczego

• Częstość skurczów serca (HR; sk/min) jest to liczba cykli

hemodynamicznych serca w ciągu jednej minuty
  PODSTAWOWE POJĘCIA HEMODYNAMICZNE 

• Krew wprawiana jest w ruch siłą wytwarzaną przez ciśnienie

napędowe – różnicę ciśnień pomiędzy początkiem dużego krążenia
w aorcie (MAP ≈ 95 mmHg ) a jego końcem w prawym przedsionku
(MArt P ≈ 5 mmHg)

• Ciśnienie napędowe będzie zmniejszać się w miarę przesuwania

krwi w naczyniach w związku z pokonywaniem oporu tarcia. Profil
podłużny ciśnienia na charakter linii spadającej

Norma
Ciśnienie krwi

Rozszerzenie
Rozszerzenie
tętniczek
tętniczek

Zwężenie
Zwężenie
tętniczek
tętniczek

tętnice tętniczki n. włosowate żyły

  PODSTAWOWE POJĘCIA HEMODYNAMICZNE 

• Podstawowe prawo hemodynamiki jest analogiczne do prawa

Ohma

•
MAP - MAtr P = Q • R
MAP – średnie ciśnienie tętnicze w aorcie, MAAtrtr P – średnie ciśnienie w prawym przedsionku, Q = CO – pojemność
minutowa, R = TPR – całkowity opór obwodowy

• Ciśnienie średnie mierzone na tętnicy ramiennej jest ok. 5 mmHg

mniejsze, niż w aorcie. Ciśnienie w prawym przedsionku jest
równe ok. 5 mmHg. Biorąc poprawkę na te wartości:

MAP = CO • TPR lub TPR = MAP

CO
  PODSTAWOWE POJĘCIA HEMODYNAMICZNE 

• Najwyższą wartość, jaką osiąga ciśnienie tętnicze w cyklu

sercowym, określamy jako ciśnienie skurczowe (SP) równe ok.
120 mmHg, a wartość najniższą jako ciśnienie rozkurczowe (DP) –
ok. 70 mmHg

• Wartość ciśnienia tętniczego waha się pomiędzy ciśnieniem

skurczowym i rozkurczowym, przy czym szybkość wzrostu
ciśnienia krwi w aorcie podczas wyrzutu jest znacznie większa od
szybkości jego spadku w okresie rozkurczu mięśnia sercowego

• Ciśnienie średnie, panujące w części tętniczej układu sercowo-

naczyniowego jest równe:

MAP = TPR • CO MAP = DP +1/3(SP-DP)

  PODSTAWOWE POJĘCIA HEMODYNAMICZNE 

• Bezpośrednią przyczyną ciśnienia tętniczego krwi są siły sprężyste

biernego napięcia sprężystego ścian tętnic rozciąganych objętością
krwi wyrzucanej przez komorę serca

• Zależność pomiędzy napięciem rozciąganej ściany naczynia a

wywołanym przez nie ciśnieniem wewnątrz naczynia określa
prawo Laplace’a. W oparciu o prawo Laplace’a Frank (1920) w celu
określenia napięcia wprowadził poprawkę, uwzględniającą
grubość ściany naczynia

r
T = Pt • r T = Pt •
h
T- napięcie sprężyste ściany, Ptt – ciśnienie transmuralne (różnica ciśnień wewnątrz naczynia a ciśnieniem
otaczającym, r – promień naczynia, h – grubość ściany naczynia
  PODSTAWOWE POJĘCIA HEMODYNAMICZNE 

• Krew przepływająca przez narząd musi pokonać opór stawiany

przez szeregowo połączone ze sobą tętnice, tętniczki, naczynia
włosowate, żyłki i żyły
Całkowity opór układu krążenia danego narządu zgodnie z prawem
Kirchoffa jest równy:

R narządu =R tetnic + Rtętniczek + Rn.wł + Rżyłek + Rżył

• Aorta rozgałęzia się na tętnice, które zaopatrują poszczególne

narządy i części organizmu. Poszczególne obszary krążeniowe są
połączone są ze sobą równolegle. Wobec tego zgodnie z prawem
Kirchoffa:

1 1 1 1 1
= + + + ...
TPR R1 R2 R3 Rn
  DYSTRYBUCJA KRWI W POSZCZEGÓLNYCH OBSZARACH
KRĄŻENIOWYCH 

Płuca
100 % 100 %
Prawa połowa Lewa połowa
serca serca • Opór naczyniowy prze-
pływu krwi jest znacznie
większy w pojedynczym
5%
narządzie, niż całkowity
Naczynia wieńcowe opór obwodowy (TPR).
15 %
• Przy prawie takim
Mózg
samym ciśnieniu krwi
15 % jak w aorcie, przepływ
Mięśnie krwi przez poszczególne
obszary krążeniowe sta-
35 % nowi tylko mały procent
Trzewia pojemności minutowej
(CO)
20 %
Nerki

10 %
Skóra, kości i inne
tkanki
  CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA OPÓR PRZEPŁYWU KRWI W
NACZYNIACH 

• Zgodnie z prawem Poiseuilla:

r4 • π ΔP 8Lη
Q = ΔP • Q= R = r4 • π
8Lη R
ΔP
ΔP –
– różnica
różnica ciśnień
ciśnień podtrzymująca
podtrzymująca ruch
ruch cieczy,
cieczy, rr –
– promień
promień rurki
rurki ,, L
L–– długość
długość rurki,
rurki, η
η – lepkość
lepkość cieczy
cieczy

• Długość naczyń w układzie sercowo-naczyniowym oraz lepkość

krwi są to wartości w miarę stałe, nie ulegające istotnym zmianą w
krótkim czasie. W związku z tym wielkość przepływu krwi przez
narząd jest regulowana przez wielkość promienia naczyń w tym
narządzie
 CZYNNIKI WARUNKUJĄCE NAPIĘCIE ŚCIANY NACZYNIOWEJ 

WPŁYW ODRUCHOWY WPŁYW LOKALNY

Napięcie okrężne
(składowa bierna)
Włókna współczulne
NA→
→α11
P Napięcie podstawo-
we miogenne (skła-
dowa czynna)

Rozkurczowe dzia-
łanie metabolitów
TĘTNICE
na mięśnie gładki

Napięcie okrężne
(składowa bierna)
Włókna współczulne
NA→
→α11
P
Ucisk zewnętrzny

ŻYŁY
  REGULACJA NAPIĘCIA ŚCIANY NACZYNIOWEJ W POSZCZEGÓLNYCH
NARZĄDACH 

Tętnice mózgowe, wieńcowe i mięśni szkieletowych cechuje duże napięcie podstawowe

pochodzenia miogennego. Wielkość przepływu krwi przez te narządy jest niewiele większa od ich
zapotrzebowania metabolicznego. Wzrost aktywności współczulnej nie prowadzi do znacznego
zwężenia światła tętnic z powodu gromadzenia znacznej ilości metabolitów, wywierających
przeciwstawny wpływ na mięśnie gładkie. Z powodu dużego napięcia podstawowego w tych
tętnicach spadek aktywności współczulnej nie prowadzi do znacznego wzrostu przepływu krwi
  REGULACJA NAPIĘCIA ŚCIANY NACZYNIOWEJ W POSZCZEGÓLNYCH
NARZĄDACH 

Tętnice skórne, nerkowe i narządów jamy brzusznej cechuje niewielkie napięcie podsta-
wowe, pochodzenia miogennego. Wielkość przepływu krwi przez te narządy jest znacznie
większa, niż ich zapotrzebowanie metaboliczne. Wzrost aktywności współczulnej prowadzi do
znacznego zwężenia światła tętnic i zmniejszenia przepływu krwi przez narząd. Mimo
zmniejszenia przepływu jest on i tak wystarczający, by pokryć zapotrzebowanie metaboliczne
tych narządów. Wzrost zapotrzebowania metabolicznego też nie prowadzi do znacznych zmian
przepływu
  POWRÓT ŻYLNY 

Klatka piersiowa

Pkl ≅ 0 mmHg

Ppv =
Z naczyń włosowatych Powrót żylny Pcv
7 mmHg

Czynnościowa część
obwodowa zbiornika
żylnego

Czynnościowa część centralna

Wielkość przepływu pomiędzy zbior- zbiornika żylnego (składa się z
nikiem żylnym obwodowym a częścią prawego przedsionka i żył
głównych górnej i dolnej)
centralną zbiornika żylnego określa
podstawowe prawo hemodynamiki:
ΔP – różnica ciśnień pomiędzy
Q = ΔP częścią obwodową zbiornika żylne-
go a jego częścią centralną
R R – opór żył obwodowych

według:
według: D.E.
D.E. Mohrman,
Mohrman, L.J.
L.J. Heller.
Heller. Cardiovascular
Cardiovascular Physiology.
Physiology. McGraw-Hill,
McGraw-Hill, 1997)
1997)
  POWRÓT ŻYLNY 

• Krzywa powrotu żylnego demonstruje

jaki wpływ wywiera ciśnienie
centralnej części zbiornika żylnego na
10 wielkość powrotu żylnego pod
warunkiem, że pozostałe czynniki
pozostaną bez zmian
8
Powrót żylny (L/min)

• Wzrost lub spadek ciśnienia w

W

obwodowym zbiorniku żylnym

zr
os
na

również powoduje zmiany wielkości

K

6
to
rz

pi

powrotu żylnego
yw

bj
ęc

ęt
ia
a

oś
ko

ży

ci

Wzrost ciśnienia w obwodowym

ł
nt
Sp ap

ob

kr
r
n
ad ięc

4
o

zbiorniku żylnym następuje, gdy:

w
ln

od
ek i a

il
a

- wzrasta objętość krwi w zbiorniku

ub
o
ob żył

po

w
ję ob

yc

żylnym
r
to w

h
ot
śc od

2 - wzrasta napięcie ścian żył (niebieska

u
ik o

ży

krzywa)
rw wy

ln
eg
i l ch
ub

Spadek ciśnienia w obwodowym

zbiorniku żylnym następuje, gdy:
- maleje objętość krwi w zbiorniku
0 2 4 6 8 10 żylnym
Ciśnienie centralnej części zbiornika żylnego - maleje napięcie ścian żył (zielona
(mmHg) krzywa)
 POJEMNOŚĆ MINUTOWA 

Wzrost aktywności współczulnej, • W stanie stabilnym powrót żylny jest

wzrost HR i kurczliwości mięśnia równy pojemności minutowej przy
sercowego pewnej wartości ciśnienia centralnej
Pojemność minutowa lub powrót żylny (L/min)

części zbiornika żylnego – punkt 1

10 Spoczynkowa pojemność • Krwotok prowadzi do zmniejszenia
minutowa krwi krążącej, spadku powrotu
żylnego i obniżenia ciśnienia w
8 centralnej części zbiornika żylnego a
zatem spadku pojemności minutowej
serca – punkt 2
6 4 • Wzrost aktywności współczulnej
1 Wzrost aktywności układu prowadzi do przyspieszenia czynności
współczulnego, skurcz mięśni
serca i wzrostu kurczliwości mięśnia
3 gładkich żył
4 sercowego. Pojemność minutowa
2 Spoczynkowy powrót żylny
serca nieznacznie wzrasta przy
jednoczesnym spadku ciśnienia w
centralnej części zbiornika żylnego –
2 punkt 3
Tuż po krwotoku • Równolegle wzrost aktywności
współczulnej prowadzi do skurczu
mięsni gładkich żył. W skutek tego
0 2 4 6 8 10 wzrasta ciśnienie żylne obwodowe i
powrót żylny. Te zmiany prowadza do
Ciśnienie centralnej części zbiornika żylnego
wzrostu ciśnienia w centralnej części
(mmHg)
zbiornika żylnego a za tym pojemności
minutowej serca – punkt 4
 CZYNNIKI WARUNKUJĄCE WIELKOŚĆ POJEMNOŚCI MINUTOWEJ 

Wzrost aktywności układu

wpływ
wpływ chronotropowy
chronotropowy ujemny
ujemny -
przywspółczulnego
HR
+
Wzrost aktywności układu wpływ
wpływ chronotropowy
chronotropowy dodatni
dodatni

współczulnego wpływ
wpływ inotropowy
inotropowy dodatni
dodatni

CO
obciążenie
obciążenie następcze
następcze
Ciśnienie tętnicze krwi
+
Ciśnienie w części centralnej
- SV
zbiornika żylnego
obciążenie
obciążenie wstępne
wstępne
+
 MAP (MAP = SV • HR • TPR)

WZROST OBJĘTOŚCI KRWI CO WZROST AKTYWNOŚCI

KRĄŻĄCEJ WSPÓŁCZULNEJ
(układ renina-angiotensyna-aldosteron, (odruch z baroreceptorów – regulacja
wazopresyna – regulacj długoterminowa) krótkoterminowa)

CO SV HR TPR
25%
25%--30%
30% 40%
40%--50%
50% 20%--25%
20% 25% 30%--40%
30% 40%

MAP
 REZERWA SERCOWA
SV HR A - Vo 22

max max max max max max

spoczynek

spoczynek
spoczynek
spoczynek
spoczynek

spoczynek

MINUTOWE POCHŁANIANIE TLENU VO2

  REGULACJA NAPIĘCIA ŚCIANY NACZYNIOWEJ W POSZCZEGÓLNYCH
NARZĄDACH 
Maksymalnie możliwy przepływ Maksymalnie możliwy przepływ
Przepływ krwi przez narząd

Przepływ krwi przez narząd

Przepływ
spoczynkowy

Przepływ
spoczynkowy

Maksymalna
Maksymalna Brak
Brak Maksymalna
Maksymalna Brak
Brak
Maksymalny
Maksymalny Maksymalny
Maksymalny
aktywność
aktywność aktywności
aktywności aktywność
aktywność aktywności
aktywności
metabolizm
metabolizm metabolizm
metabolizm
współczulna
współczulna współczulnej
współczulnej współczulna
współczulna współczulnej
współczulnej
według:
według: D.E.
D.E. Mohrman,
Mohrman, L.J.
L.J. Heller.
Heller. Cardiovascular
Cardiovascular Physiology.
Physiology. McGraw-Hill,
McGraw-Hill, 1997)
1997)

Tętnice mózgowe, wieńcowe i mięśni Tętnice skórne, nerkowe i narządów jamy

szkieletowych cechuje duże napięcie podsta- brzusznej cechuje niewielkie napięcie podsta-
wowe pochodzenia miogennego. Wielkość przepły- wowe, pochodzenia miogennego. Wielkość przepły-
wu krwi przez te narządy jest niewiele większa od wu krwi przez te narządy jest znacznie większa, niż
ich zapotrzebowania metabolicznego. Wzrost ich zapotrzebowanie metaboliczne. Wzrost aktyw-
aktywności współczulnej nie prowadzi do ności współczulnej prowadzi do znacznego zwęże-
znacznego zwężenia światła tętnic z powodu nia światła tętnic i zmniejszenia przepływu krwi
gromadzenia znacznej ilości metabolitów, przez narząd. Mimo zmniejszenia przepływu jest
wywierających przeciwstawny wpływ na mięśnie on i tak wystarczający, by pokryć zapotrzebowanie
gładkie. Z powodu dużego napięcia podstawowego metaboliczne tych narządów. Wzrost
w tych tętnicach spadek aktywności współczulnej zapotrzebowania metabolicznego też nie prowadzi
nie prowadzi do znacznego wzrostu przepływu krwi do znacznych zmian przepływu
 WSZYSTKIEGO
NAJLEPSZEGO Z OKAZJI
ŚWIĄT BOŻEGO
NARODZENIA
I
SZCZĘŚLIWEGO NOWEGO
ROKU