Professional Documents
Culture Documents
Grudzie 2015
Prawa autorskie
nale do autora, autorw ilustracji,
Wydawnictwa SPORT I TURYSTYKA,
ich spadkobiercw oraz innych osb fizycznych i
prawnych majcych lub roszczcych sobie takie prawa.
Materiay wykorzystane w opracowaniu, stanowi rdo danych o
naszej kulturze, literaturze i historii, stanowi wasno publiczn, a ich
rozpowszechnianie suy dobru oglnemu.
Eduard Bass
SPIS ROZDZIAW
ROZDZIA I
str. 9
ROZDZIA II
str. 14
ROZDZIA III
str. 18
ROZDZIA IV
str. 24
ROZDZIA V
str. 30
ROZDZIA VI
str. 37
ROZDZIA VII
str. 41
ROZDZIA VIII
str. 45
ROZDZIA IX
str. 564
ROZDZIA X
str. 63
ROZDZIA XI
str. 70
ROZDZIA XII
str. 76
ROZDZIA XIII
str. 81
ROZDZIA XIV
str. 86
ROZDZIA XV
str. 92
ROZDZIA XVI
str. 97
ROZDZIA XVII
str. 104
ROZDZIA XVIII
str. 110
ROZDZIA XIX
str. 116
ROZDZIA XX
str. 122
O Autorze
str124
ROZDZIA PIERWSZY
10
11
12
13
ROZDZIA DRUGI
14
15
Ale do tego czasu dajcie sobie spokj, idcie teraz pakowa rzeczy. Pojutrze
wyjedamy do Niemiec.
Chopcy suchali z zapartym tchem. Gdy skoczy, rzucili si
nawzajem na siebie z okropnym wrzaskiem i mcili si straszliwie z
radoci, e wyrusz w wiat. Zaraz przynieli map i pokazywali sobie na
niej to wszystko, co maj zwiedzi. Potem ciskali mam i tat, a Jurek wlaz
do psiej budy, gdzie warczcemu Burkowi wytumaczy dokadnie, dokd to
oni pojad. Wieczorem stary Kapacz musia im pogrozi lag, by ich
zapdzi do ka. Ale gdy ju zdmuchn lampk i pooy si spa,
podnis si Jurek, pochyli si w stron Franka i wrzasnwszy Dania!" da
mu szturchaca pod ebro. Franek krzykn Szwajcaria!" i zacz dusi
Jurka. A inni wykrzykiwali:
Czowieku! pomyl! Norwegia!
Ty szczeniaku! Berlin!
Jezus, Maria! Pary!
A Hiszpania to pies!
Anglia!
... i prali si po ciemku poduszkami. Wynika z tego wielka
awantura i bjka. Gdy si wreszcie zmczyli, posiadali zdyszani na kach i
zaczli radzi, jak gdzie bd gra. Tak podnieconych i rozgadanych
zaskoczy wit.
Przez cay nastpny dzie wszystko w Kapaczowej chaupie
zostao poprzewracane do gry nogami. Chopcy biegali na wszystkie
strony, znosili rzeczy, bez ktrych nie mog si obej w podry, po chwili
odnosili je jako niepotrzebne, a taszczyli nowe graty. Wszdzie byo peno
krzyku i zgieku, ktry ucich dopiero wieczorem, gdy wreszcie toboki ich
byy gotowe, a oni sami zasiedli do ostatniej w Dolnych Bukwiczkach
kolacji.
16
17
ROZDZIA TRZECI
18
19
20
mieli
na
sobie
gumowe
pancerze
21
22
Ambulanse sanitarne miay i bez tego pene rce roboty. Ba, nawet
okazao si, e jest ich za mao i musiay telefonowa po pomoc, bo tego
dnia na galerii 275 Hiszpanw pko ze zoci.
23
ROZDZIA CZWARTY
24
25
fotografowie. Cormick ogarn ten widok dowiadczonym okiem i stwierdzi, e wszystko jest w najwikszym porzdku. Potem opar si wygodnie
na krzele, zaoy praw nog na lewe kolano, wyj powoli z futerau marynarsk lornet, nastawi j tak, by jak najlepiej widzie i rozpocz swj
nieustanny dialog z mikrofonem:
Halo! Atkinson! Dzie dobry! Syszy mnie pan dobrze? Ten
klaskajcy odgos? To s sztandary nade mn. Do tego pan przywyknie.
Trzepoc a dzwoni. Tu na grze jest bardzo przyjemny wiaterek. Lepsze
miejsce ni tam na dole w tym zaduchu. I nikt mi nie przeszkodzi w
rozmowie. To by dobry pomys. Powiedzcie Fredowi, e zakad ze mn ju
przegra. Przed kwadransem sprzedano ju sto szedziesit tysicy
biletw. A przy wszystkich kasach sprzedaj dalej! Jak usyszycie okropny
oskot, to wywietlcie tam widzom, e si zawaliy trybuny. Runy pod
straszliwym natokiem. Wtpi, czy mgbym wam ten fakt jeszcze
zakomunikowa. Zleciabym czterdzieci metrw w d, a nasz drut nie jest
na tak odlego obliczony. ebymy mogli zacz? Prosz bardzo. Wstp
napisaem wam z gry. Prosz mi go przeczyta dla kontroli.
Cormick zamilk, owic uwanie drobny szmer w suchawkach
telefonu. Po kilku minutach znw zacz:
Dobrze. Nic tam nie trzeba zmienia. Wszystko jest tak, jak z
gry opisaem. Tylko zamiast sto siedemdziesit tysicy napiszcie sto
osiemdziesit. Przybyo przynajmniej dwadziecia tysicy ludzi przez te p
godziny. Halo! Uwaga! Prosz pisa, dyktuj:
Dziesi minut po godzinie siedemnastej zagrzmia cay olbrzymi
stadion huraganem oklaskw. Otwiera si brama w pnocnej trybunie i
jedenastu huddersfieldskich bohaterw wbiega drobnym krokiem na
boisko. Umiechnity Winnipeld jest jak zawsze pierwszy, olbrzymi Clark
zamyka szereg. A rozkosz spojrze na prno tych dwudziestu dwch
ng, na potnie sklepione klatki piersiowe pod zoto-niebieskimi pasami
swetrw. Niemilkncy okrzyk radoci caej Anglii wita ten kwiat narodu,
ktry powoany jest dzi, by walczy w obronie sawy i prymatu barw
26
27
28
29
ROZDZIA PITY
Tre rozmowy, jak mia stary Kapacz z krlem Anglii w tym dniu,
w ktrym jego chopcy zwyciyli Huddersfield F. C. w stosunku 4:0, nie
zostaa nigdy ogoszona w New Sporting Life" ani te nigdzie indziej.
Dzienniki przyniosy tylko krtk jej tre zgodn z tym, co zdradzili im
dyrektorzy Huddersfieldu. To, e jestemy w posiadaniu znacznie
peniejszego sprawozdania z tej pamitnej rozmowy, zawdziczamy tylko
naszemu rodakowi, kunierzowi Maceszce, ktry suy Kapaczom w
Londynie za tumacza.
Pan Wincenty Maceszka by zapalonym sportowcem. Sam, prawd
mwic, ani nie gra w pik, ani nie biega, ani nie skaka, jako e przy
swoich 130 kilogramach ywej wagi mia w tym kierunku pewne trudnoci.
Nie stawa te do zapasw, nie podnosi ciarw, nie porywa si ani na
pywanie, ani na wiolarstwo, jego jedynym sportem, ktremu oddawa si
z zamiowaniem i zapaem, byo przeciganie liny. W tym sporcie by
znakomitym ostatnim przedstawicielem"; gdy okrci lin wok swego
ogromnego kaduba i zapar si nkami, tak e prawie lea na ziemi,
druyna przeciwnika miaa cik robot, usiujc ruszy z miejsca t
opierajc si gr misa. Sia jego wsptowarzyszy tylko pozorowaa
zwycisk przewag. Dziki niemu zesp czechosowackich kunierzy w
Londynie dziery przez osiem lat mistrzostwo Anglii w przeciganiu liny,
gdy nawet silna druyna londyskiej policji nie moga przecign liny, na
ktrej kocu wisia pan Wincenty Maceszka. Z czasem zaprzesta pan
Maceszka uprawiania i tego sportu, lecz za to tym gorliwiej powici si
sportowej dziaalnoci organizacyjnej. Nie byo w jego dzielnicy klubu, w
ktrym nie byby prezesem albo wiceprezesem, sekretarzem albo
kapitanem sportowym. A ile to razy zdarzyo mu si, e sam siebie
wyzywa na spotkanie jako kapitan sportowy jednego i jako prezes
30
31
obecnoci caego dworu tak speszony, e nic mu do gowy nie przychodzio. Wic w kocu rbn po angielsku dosownie tak, jak to Kapacz
wyoy po czesku. Krl rozemia si i zapyta:
A jak si ma pani Kapaczowa? Czy te z wami jedzi?
Uchowaj Bg, Panie Krlu! Porzdna pika nona to nie jest to,
co krlowanie, eby si do tego mogy wtrca kobiety. Niech si Jego
Angielska Mo raczy nie obrazi, ale do porzdnego kopania trzeba
naprawd umie znacznie wicej ni do krlowania.
To pan, panie Kapacz, krla nie bardzo wysoko ceni?
Dlaczegby nie, Jego Angielska Moci, Panie Krlu! Pan Bg
da ludziom fach najrozmaitszy, to i midzy koronowanymi znajdzie si
gdzieniegdzie porzdny czowiek. Temu nikt nie moe zaprzeczy. Ale jako
zawd to mi si nie widzi. Bo z tym jest tak: mj nieboszczyk pradziadek
suy w Pilnie i opowiada mi, e tam za bardzo dawnych czasw kady
dom mia prawo warzenia piwa. To prawo byo przywizane do domu i na
domu zostawao, nawet jeli jego waciciele wystawili sobie browar i w
domu ju nie warzyli. Niektre domy zostay naturalnie rozebrane lub
ulegy zburzeniu, a z caej parady zostay tylko wrota. Ale waciciel tych
wrt ma do dzi dnia prawo warzy piwo. Jak dugo yw ani chmielu, ani
sodu nie tkn, ale to prawo ma i pienidze z niego cignie, bo mu po
przodkach wrota zostay. To i z krlami jest zupenie tak samo. Warzy
musz za nich inni, ale oni bior pienidze i maj prawo, bo gdzie tam
odziedziczyli jakie wrota.
To pan, drogi panie Kapacz, nie jest zwolennikiem monarchii?
Ale dlaczego nie, Jego Angielska Moci, Panie Krlu? Jaki sobie
porzdek ktry nard u siebie zaprowadzi, ten niech bdzie! S kobyy,
ktre s najszczliwsze bez uzdy, a s i takie, ktre bez klapek na oczach
chodzi nie umiej. A cign przecie musi tak samo jedna jak i druga. Nie
o to wic chodzi, bo ja twierdz tylko, e pika nona to rzecz znacznie
trudniejsza ni krlowanie. Niech pan pomyli, Panie Krlu, e znalaz si
32
33
34
35
36
ROZDZIA SZSTY
37
38
Byy tam tysice ludzi, zeszli si z caej okolicy jak na jakie widowisko,
obejrze angielskiego ksicia i zbada, jak to ten chaupnik z Bukwiczek si
urzdzi, e nawet z angielskim krlem rozmawia. Tumy zalay dworzec i
drog przed nim, a chopcy zajli stanowiska w koronach przydronych
jarzbin.
Gdy pocig wjeda na stacj, ju z daleka ujrzeli starego
Kapacza jak sta na dolnym stopniu wagonu i dymi z krlewskiej fajki.
W tym momencie straacka orkiestra zacza gra hymn
narodowy, stara Kapaczka rykna strasznym paczem, wszystkie kobiety
natychmiast jej zawtroway, policjant gminny wypali z modzierza
ustawionego za dworcem, chopcy wrzasnli Hip, hip hura!" i Niech yj!"
sowem bya znacznie wiksza uroczysto ni gdy wraca procesja z
Wambierzyc. Stary Kapacz umiecha si spokojnie i kiwa czapk, dopki
pocig si nie zatrzyma. Potem zeszed ze stopnia i od razu wpad na
paczc Kapaczk.
Bj e si gola, matka, przecie ty paczesz jak na pogrzebie!
Kapaczka a zatrzso od paczu i rzucia mu si na szyj z takim
rozmachem, e a dziw, i mu krlewskiej fajki z zbw nie wytrcia. W tej
chwili z wagonu wysypali si ju i jej synowie. Dwjkami nieli po jednym
kufrze, a tylko Janek na kocu nis wielki kufer sam. Ostatni zeskoczy ze
stopni jeszcze jeden modzieniec, taki sobie w podrnej czapce, a i ten
nis sam walizk. Wtedy wszystkie dzieci z Bukwiczek rozdziawiy gby i
okrzyki na cze Kapaczw nagle zamary.
Ten dwunasty to by angielski ksi z walizk w czapce
przybrudzony w podry. Babka Navratilova miaa racj, zoci ksita s
dzi naprawd tylko w Tramtarii!
Nagle wybucha gwatowna bjka midzy miejscowymi
chopakami. Kady z nich chcia nie kufer ktrego z Kapaczw a
najwicej ich si szarpao o ten zaszczyt przy ksiciu panu. Ale stary
Kapacz krzykn na chopakw: Kapaczowie a dotd dawali sobie ze
39
40
ROZDZIA SIDMY
41
42
43
44
ROZDZIA SMY
45
46
47
Staruszek usn, ale teraz byo znw zimno Jankowi. Nic jednak
nie mwi, zagrzeba si gbiej w listowie, a o wschodzie soca pobiega
po lesie, eby si rozgrza.
Staruszek spa bardzo dugo, a Janek w tym czasie uzbiera w lesie
borwek i jagd, eby mie co dla niego do zjedzenia. Nie byo to
szczeglne niadanie, ale staruszkowi i tak smakowao. Potem powstali
obydwaj i ruszyli w drog.
Za godzin przyszli na skrzyowanie drg.
Janku odezwa si staruszek tu si nasze drogi rozchodz.
Ty pjdziesz w lewo i dojdziesz do bardzo wielkiego miasta, ja id teraz w
prawo. Za to jednak, e si mn tak zaopiekowa, podzieli ze mn chlebem,
oem i okryciem, dam ci oto gwizdek. Szanuj go, bo on przyniesie ci duo
szczcia.
Staruszek wycign rk podajc mu may gwizdek. Janek myla
sobie: Jakie tam szczcie moe przynie gwizdek? Ale nie chcia staruszka
urazi, wzi go wic i poegnali si. Uszedszy sam kilka krokw nie mg
si przemc, eby gwizdka nie obejrze. Wydawa mu si dziwnie ciki.
Wyj go i stan zdumiony: gwizdek by ze szczerego zota! To by przecie
hojny dar za ks chleba z masem. Janek zawrci, kilkoma skokami znalaz
si na skrzyowaniu i skierowa si biegiem na drog idc w prawo.
Chocia staruszek nie mg uj w tym czasie wicej jak dwadziecia
krokw, nigdzie nie byo po nim ladu. Janek zawoa, ale tylko echo mu
odpowiedziao. Staruszek znik tak samo niespodzianie jak wczoraj si
zjawi.
Janek, bardzo tym wszystkim zdziwiony, wrci na swoj drog i
powdrowa dalej.
Po godzinie by ju na skraju lasu. Przed nim rozpociera si
rozlegy, nieznany kraj z miastem porodku. Drogi wiodce ku miastu
zapchane byy wozami i ludmi, tylko drog wiodc do lasu, na ktrej sta
Janek Kapacz, nie szed nikt. Gdzie w poowie odlegoci pomidzy lasem
48
49
50
51
52
nie zrobi majtku, a co dopiero sdzia pikarski; razem byo tego jednak
par setek.
Janek ju si nie waha. Zapaci gospodarzowi, u ktrego
mieszka, co si naleao i natychmiast ruszy w drog do pocigu, i z
powrotem do Czech, do matki. Powitaa go tak, e omal nie udusia w
objciach. C dopiero gdy wyj swoje banknoty! Jak dugo yli, nie mieli
Kapaczowie na raz tyle pienidzy. Odbyli wic zaraz narad z ojcem. Na
drugi dzie kupili kawaek pola pod lasem, a przed upywem miesica
zaczli stawia chaup. Gdy dom by gotw, Janek si oeni i do roku mia
ju syna, a by to wanie ojciec dzisiejszych Kapaczw. Stary Jan Kapacz
nie wyruszy ju nigdy w wiat. y z rodzin uczciwie i sprawiedliwie, a
zoty gwizdek, ktry trzyma w skrzyni pod odwitnym kapeluszem,
naprawd nigdy si ju u nich nie odezwa.
Gdy po latach umar, przypomnieli sobie domownicy, e mia
jaki, podobno nawet zoty, gwizdek. Zaczli go szuka w skrzyni, ale
gwizdka tam nie byo. Odszed razem z Janem Kapaczem i tym
wywiadczy mu ostatni przysug.
Bo patrzcie, co si stao. Przyszed Jan Kapacz pod bram
niebiesk i zapuka do furty. Okienko na grze uchylio si nieco i jaki
rozespany gos zagdera:
Kto mnie tam budzi?
To jestem ja, Jan Kapacz z Dolnych Bukwiczek, chciabym si
dosta do nieba.
Jak mwisz Jan Kapacz?
Tak.
Zaczekaj chwil, zaraz zbadam.
wity Piotr przymkn okienko, wzi wielk ksig, w ktrej
zapisani s wszyscy grzesznicy i zacz szuka pod liter K". Tej nocy by
jednak jaki niedospany, wic mu si co pomieszao i zamiast Jan Kapacz
53
Dolne Bukwiczki", znalaz jedn linijk przed tym Jakub Kapacz Grne
Bukwiczki". A by to zamony gospodarz, skoczony skpiec, nienasycony
sknera, okrutny chciwiec zdzierca. wity Piotr otworzy wic powtrnie
okienko i hukn w d ze zoci:
Nie masz tu czego szuka. Cae ycie stracie na gromadzeniu
pienidzy. Marsz do pieka!
I zatrzasn okienko. Staremu Janowi Kapaczowi oczy napeniy
si zami on przez cae ycie zabiega o pienidze! Jak mona mu tak
krzywd...
Ale nie zdy dokoczy myli. W tej chwili gdy wity Piotr
wypowiedzia swj mylny sd, zoty gwizdek, o ktrym Jan zupenie
zapomnia, zacz gwizda. Wyskoczy mu z kieszeni, potoczy si pod
bram niebiesk i gwizda coraz goniej i coraz bardziej przenikliwie. Jego
cienki gwizd rozbrzmiewa na caym przestworze niebios; od gwiazdy do
gwiazdy, od soca i ksiyca a w d na ziemi nis si straszliwy,
jkliwy, przejmujcy do szpiku koci. Obudzi si Pan Jezus, Matka Boska
zatkaa uszy, Bg Ojciec si zachmurzy i zaraz wszdzie zaczo grzmie i
byska, anioowie latali jak sposzone gobie, a w tych grzmotach i
byskawicach, w tym gwidzie i zgieku zahucza surowy gos Najwyszego:
Piotrze, Piotrze! Komu staa si krzywda!
wity Piotr, ju i bez tego przeraony, przetar dokadnie oczy,
wyjrza raz jeszcze przez okienko i nie mg powstrzyma si od
najniewinniejszego choby zaklcia:
O psia... przecie to Janek!
I ju grzeba si ze swojego kta, by otworzy furt, gdy nagle
fiii-t gwizdek urwa swj przeraliwy gwizd, chmury i byskawice zniky,
nad bram rozpia si ukiem tcza, a Jan Kapacz, ktry nikomu nigdy
krzywdy nie wyrzdzi, wstpi do nieba, gdzie ju mae anioki fikay kozy
z radoci, e si to wszystko tak dobrze skoczyo. Janek przyjrza si bliej
witemu Piotrowi i a podskoczy z wraenia ej e, przecie to jest ten
54
55
ROZDZIA DZIEWITY
56
57
58
59
60
grali tak, jak ich do tego zaprawi. Gra bya ich namitnoci, grali wic
wszdzie tam, dokd ich ojciec zawid i nic innego na myli nie mieli jak
tylko zwycistwo. Pokona przeciwnika, to przecie istota wszelkiego
sportu, wygra uczciwie i bez brutalnych metod, to bya jedyna rado
Kapaczw. Co wsplnego miay z tym pienidze? Nigdy z ojcem o tym nie
rozmawiali, nigdy nikt im tego nie zarzuci. A dopiero ten piegowaty
chopiec z podkasan nogawk, kurczowo ochraniajcy sw pik i
przygotowany widocznie, e raczej stanie do bjki ni ustpi ze swego
stanowiska!
61
62
ROZDZIA DZIESITY
Kapacze nie zamienili na ten temat ju ani swka, ale wszelka rado jakby
z nich opada. Miny czasy, kiedy to na treningu drapienie pdzili do piki
a cae wieczory spdzali na wymylaniu nowych trickw i zaskakujcych
przeciwnika kombinacji. Znika ich naturalna, zdrowa wesoo, zuchwaa
rado z zawodw i zwycistwa. Snuli si z kta w kt jak mruki, wszystkie
wiczenia wykonywali tylko mechanicznie z nawyku, a zawody, na ktre
wozi ich stary wedug planu zanotowanego w swoim kalendarzu, odbywali
jak uciliw powinno. Ich gra bya jeszcze wci na najwyszym
poziomie i niezmiennie mistrzowska, ich technika i zgranie wci jeszcze
olnieway, ale wszystkim ich brawurowym wyczynom i penym zrcznoci
posuniciom brak byo choby iskry zapau. Rnica w ich grze bya tak
uderzajca, e pomimo wszelkich zwyciskich wynikw nie uszo to
uwadze sprawozdawcw sportowych.
Kapacze s zmczeni" pisa cieszcy si du powag A. E.
Wiliams w pimie The Sportsman". Nie pozwlmy si wprowadza w
bd stale wietnymi pod wzgldem cyfrowym wynikami ich zwycistw.
Cyfry to martwa formuka, ktra zupenie niemiarodajnie wyraa stosunek
si, a cakowicie milczy na temat istoty gry. A ta wanie u tych mistrzw
ulega zmianie. w przemony urok, ktrym niegdy nie tylko zwyciali
przeciwnika ale i podbijali serca publicznoci, w trudny do okrelenia urok
wieoci i ywioowego rozmachu pierzch. Nie mona si temu dziwi,
wszystko, co si stale powtarza, traci powab i zaczyna by z czasem
traktowane zbyt mechanicznie.
Widzielimy to u wszystkich zawodowcw Zjednoczonego
Krlestwa. Tylko czyste i prawdziwe amatorstwo, wymagajce od swych
63
64
65
66
67
68
69
ROZDZIA JEDENASTY
70
71
72
73
74
75
ROZDZIA DWUNASTY
76
77
78
79
80
ROZDZIA TRZYNASTY
81
82
83
Kapacz odpowiedzia:
Yes.
Potem stary wskaza na brzeg i powiedzia:
The wielbd.
Pukownik potakn:
Yes.
W ten sposb minli pewnego dnia Cienin Adesk i znaleli si
na Morzu Arabskim. Tu nareszcie znw byo prawdziwe morze,
niespokojne i rozfalowane, ustawicznie ruchliwe i zaczepne. Princess
Mary" wesza w nie jakby z nowym zapaem. Wyszedszy z Cieniny
Adeskiej znalaza si na falach, ktrych cae ogromne masy wznosiy si i
opaday, na ktrych przd statku rozpocz swoje nieustanne koysanie si
w gr i w d. Stary Kapacz z pukownikiem nie opucili jednak stanowiska. Pozostali na tej hutawce skierowanej niezmiennie na poudniowy
zachd. Schodzili stamtd tylko na posiki i na przespanie si, ale i w pikne
noce czsto przesiadywali na dziobie statku dugo po pnocy.
A jednej takiej czarownej nocy wynurzyy si przed nimi wiata i
wiateka, latarnia morska zacza miota swe biae i zielone smugi,
zahuczaa za ich plecami syrena, a pukownik Ward powiedzia:
Colombe.
Na to doda stary Kapacz:
The koniec.
Teraz obaj skinli gowami i rzekli:
Yes.
Rano egnali si bez sowa niezmiernie dugim uciskiem rki.
Czuli obaj, e zawizaa si midzy nimi przyja na wieki i e do mierci
84
85
ROZDZIA CZTERNASTY
86
87
pyncy ze stadionu. Tam jednak panowaa taka cisza, jak gdyby kto
niewidzialny przykry cae boisko ze stu szedziesiciu tysicami widzw
olbrzymim szklanym kloszem.
Dugie minuty wloky si wolnym ruchem wskazwek na tarczach
trzymanych w rkach zegarkw.
Naraz wstrzsnli si wszyscy. Ostry gwizd sdziego przeci
powietrze. Dzin dzun dun dun dudniay z podwikiem uderzenia
piki. Wygnacy z wytrzeszczonymi oczyma usiowali dociec ze suchu
kierunek, w jakim paday strzay.
W pewnej chwili to-zielona pika wystrzelia ponad mury jak
rakieta, drc zabysna w socu i cicho znikna znw za ogrodzeniem.
Nastpiy dwa ostre dudnice odgosy.
W tym momencie na zakrcie wiodcej od przedmiecia ulicy
ukazali si trzej chopcy. Biegli gsiego, dugim klasycznym krokiem,
wspaniale odrywajc nogi od ziemi i opadajc elastycznie na palce.
Prowadzi rozczochrany chopak z czarn czupryn pod czerwon czapk, a
dwaj nastpni w dobrej formie trzymali si tu za nim. W poowie odlegoci od stadionu ostatni zacz dochodzi, rodkowy zwiza si z nim i
reszt drogi przebiegli ju w rwnym rozwinitym szyku. Zatrzymali si
przy pierwszej grupie wygnacw. Kady mia pod pach plik gazet.
Specjalne wydanie Goca"!
Wejcie druyn na boisko!
Pierwsze minuty zawodw!
Kupujcie Goniec"!
Goooniec"! Goooniec"!
Przenikliwy krzyk tych trzech modych gosw poderwa
zdenerwowanych suchaczy. Czy to moliwe, eby ju?... Rzucili si na
88
dzienniki. Rzeczywicie! Czarne na biaym! Rekord szybkoci dziennikarskiej! Rozdzia za rozdziaem, wszdzie peno tytuw, wielki tusty druk!
Fenomenalna druyna Kapaczw w biaych kostiumach z pikn
trzykolorow odznak narodow Czechosowakw na lewej piersi wbiega
dugim szeregiem na muraw. Klasyczne ksztaty jedenastu zawodnikw"...
Olbrzymi krzyk wybucha na nowo. To stary Shortt, nasz
niezrwnany Hiram Giford Shortt prowadzi boski, sprysty zastp
czerwonych Australijczykw"...
John Herbert Nearing poprawia czapk i podnosi gwizdek.
Szybkim rzutem oka przebiegamy jeszcze wspania paszczyzn boiska, na
ktrym dwudziestu dwch rywali stoi jak posgi. Ostry gwizd przeszywa
nam serce. Szeregi ruszyy"...
Pierwsze minuty nale do nas!"
Ludzie bili si o Goca" i wok kadego egzemplarza cisnli si
jak osy nad przejrza liwk. Trzej oberwacy biegali pomidzy nimi i nie
mogli nady z wpychaniem pienidzy do kieszeni. Po upywie dziesiciu
minut stali ju z prnymi rkoma. Przed nimi potna brama zamknita.
Spojrzeli na siebie i miny si im wyduyy.
adny gips, Sam! warkn na czarnowosego chopca ten,
ktry bieg ostatni. A ty gada, e z gazetami to si tam bez niczego
wciniemy!
Nachmurzony Sam zbliy si do bramy. Nie da rady. Bya
zamknita na mur. Splun przez zby i spojrza zrozpaczony na
towarzyszy, ktrzy czekali na jego postanowienie. Zza muru jakby z wielkiej
odlegoci usyszeli gwizdek. Moe aut, moe rg, moe foul? To byo
straszne! eby Sam Spargo nie widzia meczu?
Biegnijcie we dwch tdy w lewo dokoa stadionu. Ja pobiegn
na prawo. Moe gdzie znajdziemy dziur! Spotkamy si na drugim
kocu!
89
90
dosigniemy gazi. Buthurst! Nie trz si, to nie jest przecie ciar dla
takiego chopa jak ty. Uwaaj, Jennings! Gdy bd ju na grze, chwycisz
mnie za nogi a Buthurst wespnie si po tobie. No chopcy, trzymajcie si!
Uwaga! Ju!
Sam Spargo uchwyci si lew rk jakiej mniejszej gazi i
szybkim podrzutem wcign si poow ciaa na gwny konar. Nogi mu
zwisay, a Jennings znajdujcy si pod nim ju si po nich windowa. Ale
Sam Spargo tego nie czu. Wytrzeszczonymi oczyma patrzy na d, tam
gdzie ponad najwyszymi rzdami trybun widzia trzy czwarte boiska.
Jennings uchwyci go wreszcie mocno, a Buthurst splunwszy w donie
skoczy na hutajcego si Jenningsa.
W tej chwili rozleg si potny grzmot.
Sam Spargo wrzasn, rce mu nagle zesaby i zelizny si po
korze. Buthurst i Jennings runli w traw. Na ich gowy zlecia Sam.
Tam w dole grzmot zmieni si w olbrzymi wrzask.
Trzej potuczeni chopcy podnieli si. Dwaj modsi rzucili si na
Sama:
Co jest? Co si stao? Co tam widzia?
Sam Spargo sta przed nimi blady i wzruszony, a jego oczy
utkwione byy w stadion jak w jak wizj.
Sam, mw na Boga, co si stao?
Wreszcie odwrci si ku nim i krzykn:
Kapacze wanie dostali gola!
91
ROZDZIA PITNASTY
Trzy
sekundy
przedtem,
zanim
sto
szedziesit
tysicy
92
93
94
95
96
ROZDZIA SZESNASTY
97
98
99
100
101
102
mnie z tymi, ktrzy nie musz teraz umiera! Jezu! Ojcze nasz, ktry jeste w
niebie! wi si Imi Twoje! Przyjd krles..."
Telegrafista na statku Argo" wsta i oczyma rozszerzonymi
przeraeniem patrzy na pasek papieru, na ktrym aparat wystukiwa
znaki. Na prno jednak czeka na dokoczenie sowa krlestwo"...
Przeegna si wielkim znakiem krzya i szeptem dokoczy modlitwy
zacztej przez swego nieszczliwego koleg, Samuela Ellisa.
Rankiem o godzinie pitej Argo" dotar na dziesity rwnolenik
nad wysp Manahaki. Morze byo tak gadkie jak wiszce nad nim
sklepienie nieba. Spuszczone odzie wyawiay szcztki tratwy, na ktrych
utrzymywali si pojedynczo marynarze z zaogi Timoru". Byli wyczerpani,
zmarznici, na p ywi, ale ocaleni. O godzinie szstej za skaliskiem, na
ktrym rozbi si statek, odkryto kilka desek, szcztek jakich drzwi,
ktrych trzyma si kurczowo telegrafista Ellis. Argo" podnis kotwic i
zacz kry we wszystkich kierunkach. Wszystkie lornetki na pokadzie
wpatryway si w zielon powierzchni fal i aden szcztek tratwy, aden
strzp aglowego ptna nie uszed ich uwagi. Do godziny dziesitej
uratowano z Timoru" ju wszystkich od kapitana Sweeta a do
najmodszego chopca okrtowego.
Ostatnie odkrycie nastpio w p do jedenastej. Jedyna d, ktra
w tym czasie bya jeszcze na wodzie, natkna si przy powrocie na jaki
may przedmiot. Pan Scrooge, ktry bra udzia w poszukiwaniach,
przechyli si i wycign go z morza. Bya to stara pika nona.
Kapacze zginli bez ladu. Argo" odpyn uwoc na pokadzie
pasaerw i obydwie zaogi pogrone w grobowym milczeniu.
103
ROZDZIA SIEDEMNASTY
104
105
106
K. S. JEDENASTKA KAPACZA
Stary wozi go zawsze ze sob, by mc rozwija go na czele tych
sawnych pochodw, ktre witay niezwycion druyn na dworcach i
wiody j potem do hoteli. By to niegdy jedyny egoistyczny odruch starego
Kapacza sprawiajcy mu zawsze dziecinn rado. A teraz sta si dla nich
jednym ze rodkw ratunku.
Chopcy ju si zorientowali i znw podnieli wrzask. Mieli teraz
co w rodzaju agla! Starczyo trzyma rozwinity transparent, a ci, ktrzy
go trzymali, gnani byli wiatrem a hej i cignli za sob reszt. Przy
pierwszej prbie okazao si jednak, e nie jest to takie atwe, ale Kapacze
dali sobie szybko rad: szeciu z nich musiao zaj miejsca pomidzy
dwoma trzymajcymi drki, eby ich wiatr dmcy w ptno nie spycha na
siebie, a potem ju jako poszo. Tylko w trzymaniu drkw musieli si co
pewien czas zmienia, gdy by to wysiek, od ktrego rce omdleway
bardzo szybko.
Skoro tylko wykonali ten pomys, wiatr od razu uderzy w agiel i
pchn ich z miejsca, tak e pozostali czterej ledwie mieli czas chwyci si
tych, ktrzy stanowili cao z transparentem. Teraz eglowali ju wesoo
po lekko spienionych grzebyczkach maej fali prowadzeni swoim
sztandarem w kierunku na poudniowy zachd. Ale wyspa bya dalej, ni si
im pocztkowo wydawao. Pyny godziny a ona staa dalej jak szara zjawa
na skraju widnokrgu. Powikszya si tylko nieco i zarysowaa wyraniej.
107
108
109
ROZDZIA OSIEMNASTY
przybran ozdobami
110
111
przeraonym
112
jakiego karnego dostali, miabym jak odrobin nadziei! A tak co? Gdzie
wam niewinnym jak lilijki do tych ludoercw!
Zamany tym zmartwieniem i przejty lkiem stan na rodku
chaty i zwrci si do synw:
Chopaczki moje najmilsze, posuchajcie mnie! Przecie i
najlepszy ojciec czasem si co do dzieci pomyli. Prosz was, bagam,
przyznajcie si: moe jest midzy wami jaki obudnik? Wiecie, ja to tak
myl: zawsze gra delikatnie i honorowo, ale od czasu do czasu, gdy tego
tylko wida nie byo, to jednak gdzie tam kopn gracza? Prosz was,
chopcy, synkowie moi zoci, moe jednak ktry z was jest brutalny?
Namylcie si, zastanwcie i przyznajcie si! Sprawicie mi tym ogromn
rado
Chopcy stali, patrzyli to na siebie, to w ziemi, to na ojca i jeden
za drugim przeczco kiwa gow.
Zrozpaczony Kapacz uderzy si domi po udach.
No, to jestecie zapdzeni w kozi rg. A po prawdzie to na
roen, jak te Maciusiowe gsi. Ju si widz jak si sma. Do stu diabw,
eby nie kl, ale to ci dopiero adny koniec dla mistrzw wiata. Z kociami
nas zer.
Umilk i zapatrzy si aonie w otwr wejciowy. Mia przed
sob widok na trzy ndzne chaty i na wielk k za nimi. Prawdopodobnie
byo to boisko, na ktrym jutro dopeni si ich losy.
Posuchajcie no, tato zacz cicho Jurek moe si przecie
jaki sposb na to znajdzie. Widzicie, kopa ludzi, choby to nawet byli
ludoercy, to dla nas cika rzecz. Ale gdycie nas uczyli, czego mamy
unika i na co mamy uwaa u przeciwnika, byo w tym kilka rzeczy, ktre
by nam si moe teraz przyday. Ja nie wiem, jak to tam byo, ale przecie
raz w Berlinie tak si rozoyem, e mylaem, e ju nie wstan. Urzdzi
mnie tak rodkowy pomocnik, a ja w ogle nie zauwayem, eby mnie kto
kopn...
113
114
115
ROZDZIA DZIEWITNASTY
ojciec Kapacz
wyglda
116
117
118
119
120
121
ROZDZIA DWUDZIESTY
122
KONIEC
123
O Autorze
Urodzony w noc sylwestrow (31 grudnia 1887/01 stycznia 1988
roku) w Pradze waciwie nazywa si Eduard Schmidt. Czechy
wchodziy wwczas w skad Austro-Wgier. Mody Eduard
uczszcza do praskiego gimnazjum w Starym Rynku oraz
terminowa u ojca zajmujcego si wyrobem szczotek. Studiujc w
Szwajcarii i Niemczech (w Akademii Handlowej i na Politechnice)
wystpowa jako recytator, piosenkarz i autor tekstw
kabaretowych. Po studiach podj prac jako dziennikarz, ale jego
ulubion pasj byo pisanie tekstw satyrycznych i kabaretowych,
esejw oraz publicystyka. By dyrektorem kabaretw Cervena
Sedma i Rokoko w Pradze a w latach 1920 1942 redaktorem
czasopisma Lidove Noviny.
Do jego najbardziej znanych utworw nale: Cirkus Humberto (Cyrk Humberto), Lide z
maringotek (ycie na kkach), Divoky ivot Aleksandra Staviskeho (Szalone ycie Alexandra
Staviskiego) czy Kazanicka (Przesanie) lecz najwikszym powodzeniem cieszya si
Klapzubova jedenactka (w polskim wydaniu Klub jedenastu).
Klapzubova jedenactka (z ilustracjami Josefa Capka) zostaa wydana w Czechosowacji w
1922 roku. Gwnymi bohaterami powieci przeznaczonej gwnie dla modziey jest wiejski
ojciec rodziny, ktry z jedenastu synw postanowi zrobi druyn pikarsk. Trenowani
przez niego chopcy, ktrym zastosowa ostry reim treningowy, zostaj wykreowani na
mistrzw Czech a nastpnie gromic czoowe druyny europejskie sigaj po mistrzostwo
wiata w dalekiej Australii. Potrafi wyj zwycisko z kadej opresji, nawet wwczas, gdy
wiozcy ich statek ulegnie zatoniciu oraz gdy wdz ludoercw ju kaza rozpala ogie pod
kotami.
Ksika napisana jest wietnym stylem i klasycznym jzykiem ze specyficznym czeskim
humorem i urozmaicona slangiem. Jej gwne przesanie to cika praca, braterska
solidarno, umiejtnoci i posuszestwo a przez to denie do osignicia najwyszego
celu. Fabua ksiki zostaa wykorzystana do scenariuszy filmowych i inscenizacji scenicznych.
Wedug powieci nakrcono w 1938 roku film Klapzubova jedenactka (re. Ladislava Broma),
a w 1968 roku powsta stworzony przez re. Eduarda Hofmana serial pod tym samym
tytuem z udziaem tak znanych aktorw jak Jiri Sovak, Vlasta Chramostova, Jirina Bohdalova,
Milos Kopecki, Josef Somr, Josef Hlinomaz oraz Peter Ustinov.
W Polsce Klapzubova jedenactka ukazaa si po raz pierwszy w 1947 roku pt: Klub jedenastu.
Ekranizacji doczekay si take Cyrk Humberto (1988) re. Frantisek Filip i Dom na kkach
(1966) re. Martin Fric. W filmach tych wystpili m. in. Dana Medricka, Josef Kroner, Jan
Triska, Jaromir Hanzlik, Emilia Vasaryova, Martin Ruzek, Dagmar Veskrnova.
Eduard Bass zmar w Pradze 02 padziernika 1946 roku w wieku 58 lat.
124
Jawa48
Materiay na ktrych oparto opracowanie, wykorzystano z penym poszanowaniem praw autorskich i w
przekonaniu, e stanowi rdo danych o naszej kulturze i historii oraz e stanowi wasno publiczn, a
ich rozpowszechnianie suy dobru oglnemu.
Prawa autorskie nale do autora ksiki i opracowania, autorw i realizatorw zdj i ilustracji,
wydawnictw, ich spadkobiercw oraz innych osb fizycznych i prawnych majcych lub roszczcych sobie
takie prawa
Dokument w formacie *pdf moe by wykorzystany wycznie do uytku osobistego bez prawa do dalszego obrotu i
obiegu komercyjnego lub handlowego i nie moe by poddawany modyfikacjom bez zgody autora edycji.
Naley go traktowa tak, jak ksik wypoyczon do przeczytania.
Wykorzystywanie tylko do uytku osobistego, tak jak czyta si ksik wypoyczon z biblioteki, od
ssiada, znajomego czy przyjaciela. Wykorzystywanie w celach handlowych, komercyjnych,
modyfikowanie, przedruk i tym podobne bez zgody autora edycji i opracowania zabronione.
Tylko do uytku wewntrznego i osobistego bez prawa przedruku i publikacji tak w czci jak i w caoci
125
Uwaga!!!
Bez zezwolenia twrcy wolno nieodpatnie korzysta z ju
rozpowszechnionego utworu w zakresie wasnego uytku
osobistego.