Hornblower i jego okrt Hotspur"

C. S. Forester
Tytu oryginau angielskiego: Hornblower and the Hotspur
Tumaczya z angielskiego: Henryka Stpie
Redaktor: Alina Walczak
Opracowanie graficzne: Erwin Pawlusiski, Ryszard Bartnik
Korekta: Teresa Kubica
ISBN 83-85297-16-2
Wydawnictwo M orskie, Gdask 1991
we wsppracy z Tekop Spka z o.o. Gliwice
Bielskie Zakady Graficzne zam. 1718/K

Rozdzia I
Powtarzaj za mn powiedzia pastor. Ja, Horatio, bior sobie ciebie, Mari Ellen
Przez gow Hornblowera przemkna myl, e s to ostatnie sekundy, w ktrych moe si jeszcze cofn przed tym
nie przemylanym krokiem. Maria nie bya odpowiedni kobiet na on dla niego, gdyby nawet on sam nadawa si w ogle
do maestwa. Przy szczypcie rozsdku przerwaby t ceremoni choby w ostatnim momencie, oznajmiajc o zmianie
decyzji i uciekajc, jako czowiek wolny, od otarza, pastora i Marii.
Na dobre i na ze powtarza dalej za pastorem jak automat. A przy nim staa Maria, w bieli, w ktrej tak jej
byo nie do twarzy, rozpywajc si wprost ze szczcia. Kochaa go bezbrzenie, jego, ktry by tak nieodpowiednim
przedmiotem jej uczu. Nie mg, po prostu nie mg zada jej tak okrutnego ciosu. Czu, jak dry u jego boku. Nie by w
stanie zmusi si do zachwiania jej ufnoci, tak jak nie potrafiby odmwi przyjcia dowdztwa na Hotspurze.
I lubuj ci wierno powtrzy Hornblower. A wic stao si, pomyla. To byy ostatnie, decydujce sowa,
ktre uprawomocniy obrzd. Zoy przysig i nie byo ju dla niego odwrotu. Pewn pociech bya mu myl, e faktycznie
zwiza si z Mari ju przed tygodniem, gdy rzucia mu si w ramiona, wyznajc we zach swoj mio, a on by
czowiekiem o zbyt mikkim sercu, aby to wyznanie zby artem; i moe te za dobrym? przesadnie uczciwym? eby j
wykorzysta i porzuci. Od momentu gdy wysucha jej sw, gdy delikatnie odwzajemni jej pocaunki, wszystko, co
nastpio pniej, stao si nieuniknione: ta suknia lubna, ta ceremonia w kociele w. Tomasza z Becketta i niejasne
przeczucie przesytu jej mioci.
Bush poda obrczk; Hornblower wsun j na palec Marii, wypowiadajc kocowe sowa przysigi.
Ogaszam, e jestecie mem i on zakoczy pastor i pobogosawi ich, po czym nastpia chwila
kopotliwego milczenia, przerwana przez Mari, ktra z westchnieniem Och, Horry wsuna mu do pod rami.
Hornblower zmusi si do umiechu, nie dajc po sobie pozna, e jeszcze bardziej nie lubi zdrobnienia Horry ni
swego penego imienia.
Najszczliwszy dzie w moim yciu przemwi. Skoro trzeba co zrobi, czemu nie zrobi tego sumiennie,
wic doda tym samym tonem: W moim dotychczasowym yciu.
I byo mu przykro, gdy widzia umiech nieopisanego szczcia, jakim Maria zareagowaa na te szarmanckie sowa.
Zarzucia mu na szyj obie rce; uwiadomi sobie, e czeka na pocaunek, teraz i tutaj, przed otarzem. Uzna to za rzecz
wysoce niewaciw, w tym powiconym miejscu w swojej ignorancji ba si urazi pobonisiw lecz i tym razem
nie byo odwrotu, wic schyli si i ucaowa jej mikkie wargi.
Musicie si podpisa w rejestrze przypomnia pastor i ruszy przodem w stron zakrystii.
Gdy dokonali tej formalnoci, pani Mason owiadczya dobitnie:
Teraz mog ucaowa mego zicia i objwszy go uciskiem mocnych ramion, gono cmokna w policzek.
Pomyla, e chyba wszyscy mczyni musz czu awersj do swoich teciowych.
Ale ju zjawi si Bush, wybawiajc go z opresji. Wycign do i z niezwyczajnym u niego umiechem skada
gratulacje i najlepsze yczenia.
Bardzo dzikuj rzek Hornblower i doda: Dzikuj rwnie za okazan nam pomoc.
Bush w zakopotaniu wykonywa gesty, jakby si opdza od much. By rwnie przydatny na tym lubie, jak podczas
przygotowa Hotspura do wyjcia w morze.
Zobaczymy si na przyjciu, sir powiedzia i wyszed z zakrystii. Nastpia teraz chwila kopotliwego
milczenia.
Liczyam, e pan Bush poda mi rami, gdy bdziemy wychodzi z kocioa powiedziaa pani Mason ostrym

tonem.
Nie pasowao to do Busha, tak opuci kogo w krytycznej chwili; byo sprzeczne z jego zachowaniem w czasie
kilku ostatnich zwariowanych dni.
Pani Mason, moemy wyj razem wtrcia ona pastora. Pani Clive moe i za nami.
To bardzo mio z pani strony, pani Clive odpara pani Mason tonem, ktry bynajmniej nie wiadczy, e tak
naprawd myli. A zatem szczliwa para moe rusza. Mario, we kapitana pod rk.
Pani Mason rzeczowo komenderowaa ma procesj. Hornblower poczu, jak Maria wsuna mu do pod rami i
niemiao przytulia si do jego boku. Byoby okruciestwem zignorowa ten gest, wic przycisn jej rk okciem do ebra,
otrzymujc w podzice jeszcze jeden umiech. Pchnity lekko z tyu przez pani Mason, ruszy z powrotem do kocioa,
gdzie powita go grzmot organw. Muzyka ta kosztowaa pani Mason p korony dla organisty i szylinga dla kalikanta;
mona byo wyda te pienidze na lepszy cel. Hornblower myla o tej sprawie przez par sekund, jak zwykle dziwic si, e
kto moe znajdowa przyjemno w przykrym haasie nazywanym muzyk. Gdy wrci mylami do rzeczywistoci, byli ju
z Mari w poowie nawy.
Wszyscy marynarze poszli zauwaya Maria amicym si gosem. Nikt prawie nie zosta w kociele.
I rzeczywicie, dwie czy trzy osoby siedzce w awkach wyranie znalazy si tu przez przypadek. Nieliczni
zaproszeni gocie towarzyszyli im w zakrystii przy skadaniu podpisw, a pidziesiciu marynarzy przywiedzionych przez
Busha z Hotspura wszyscy ci, co do ktrych mona byo mie pewno, e nie zdezerteruj ju zniko. Hornblower
poczu si lekko rozczarowany faktem, e i w tym wypadku Bush nie dors do sytuacji.
Czy to wane? rzek, szukajc spiesznie sw mogcych pocieszy Mari. Po c jaki cie ma pada na
dzie naszego lubu?
Z dziwnym uczuciem przykroci obserwowa natychmiastow reakcj Marii, ktra od razu ruszya pewniejszym
krokiem przez opustoszay koci. Zbliali si do drzwi przedsionka toncego w ostrym blasku soca, a on myla, co by tu
jeszcze mg powiedzie czuy, wieo polubiony maonek.
Szczliwa ta panna moda, nad ktr wieci soce.
Gdy wyszli z pmroku w pene wiato, stanli zaskoczeni. Bush nie zawid jednak; okazao si, e znalaz si na
wysokoci zadania. Hornblower usysza krtki rozkaz i nierwny szczk stali. To pidziesiciu marynarzy ustawionych w
podwjny szereg od podwoi kocioa, skrzyowawszy obnaone kordy, utworzyo uk nad gowami przechodzcej pary.
Och, jak cudownie! zawoaa Maria z dziecinn radoci; w dodatku zwarty szyk marynarzy u drzwi
kocielnych zwabi tumek gapiw, ktrzy wycigali szyje, eby zobaczy kapitana i jego wieo polubion on.
Hornblower obrzuci kolejno oba szeregi fachowym spojrzeniem. Wszyscy marynarze byli odziani w nowe bluzy w
niebiesko-bia krat, ktre wyfasowa dla zaogi Hotspura; biae spodnie drelichowe, przewanie bardzo znoszone, byy
porzdnie uprane i dostatecznie dugie i lune, aby ukry braki w obuwiu. Prezentowali si doskonale.
Za szpalerem kordw czekaa nie zaprzona kareta pocztowa, a przy niej Bush. Hornblower powid Mari w
tamt stron; Bush szarmancko pomg jej wej na przednie siedzenie, a obok usadowi si Hornblower,
Sir, prosz zwolni hamulec. T rczk, sir.
Gdy Hornblower spenia jego prob, Bush odwrci si i wyda rozkaz przytumionym rykiem. Marynarze
przypieszyli kroku, aby napry liny, a potem ruszyli truchtem. Kareta zaturkotaa po kocich bach, zebrani poegnali
odjedajcych okrzykami i machaniem kapeluszy.
Horry kochany nigdy nie mylaam, e mog by tak szczliwa westchna Maria.
Podnieceni, jak zawsze, zejciem na ld marynarze w zaprzgu z lin skrcili w High Street i w zdwojonym tempie
ruszyli w kierunku zajazdu George'a. Gdy na zakrcie Mari rzucio na Hornblowera, przywara do niego w zachwyconym

przestrachu. Teraz, jadc z gry, kareta moga wpa na cigncych j marynarzy. Hornblower szybko sign do hamulca,
uwalniajc si spiesznie z obj Marii, a potem zacz si zastanawia, co dalej. Przy takiej okazji powinien ich przywita
waciciel obery z on, pachokami, sub hotelow, stajennym, bufetowym i pokojwkami, ale przed domem nie byo
nikogo. Hornblower bez pomocy zeskoczy z karety i pomg Marii wysi. Dzikuj wam, chopcy zawoa za
odchodzcymi marynarzami, a oni w odpowiedzi zasalutowali i wykrzyknli co nierwno.
Zza rogu ulicy nadbiega Bush; Hornblower mg wic zostawi wszystko na jego gowie, a sam powid zwyczajnie
Mari do gospody.
Pojawi si wreszcie gospodarz, biegnc z serwetk przewieszon przez rami, a za nim gospodyni.
Witamy, sir, witamy, madam. Tdy prosz, sir, madam. Otworzy drzwi wiodce do kawiarni, ukazuj st ze
niadaniem weselnym na nienym obrusie. Zaledwie pi minut temu, sir, przyby admira, musi wic nam pan wybaczy,
sir.
Jaki admira?
Jego ekscelencja admira Sir William Cornwallis, sir, dowdca Floty Kanau[1]. Jego wonica mwi, e na pewno
bdzie wojna, sir.
Hornblower by przekonany o tym samym od czasu, gdy dziewi dni temu przeczyta pismo krla do parlamentu i
by wiadkiem branki do floty; kiedy to powiadomiony zosta o mianowaniu go dowdc Hotspura i (jak sobie
przypomnia) zarczy si z Mari. Pozbawione skrupuw zachowanie si Bonapartego na Kontynencie oznaczao
Szklaneczk wina, madam? sir?
Po tych sowach gospodarza Hornblower poczu na sobie pytajce spojrzenie Marii. Nie omieliaby si
odpowiedzie, nie upewniwszy si, co na ten temat myli jej wieo polubiony m.
Poczekamy na reszt towarzystwa odpar Hornblower. Ach
Cikie kroki na progu obwieciy przybycie Busha.
Bd tu wszyscy za dwie minuty oznajmi.
Panie Bush, bardzo to uprzejmie z paskiej strony, e zaatwi pan ten powz i sprowadzi marynarzy mwic
to Hornblower jednoczenie myla, co by jeszcze mg rzec miy i uwaajcy maonek. Wsun do pod rami Marii i
doda: Pani Hornblower mwi, e zrobi jej pan ogromn przyjemno.
Jak si spodziewa, Maria zachichotaa radonie, zachwycona tym niespodziewanym uyciem jej nowego nazwiska.
Moje gratulacje, pani Hornblower przemwi Bush uroczycie, a potem rzek do Hornblowera: Sir, jeli
pan pozwoli, wrc na okrt.
Teraz, panie Bush? zdziwia si Maria.
Obawiam si, e to konieczne, prosz pani odpar Bush i zaraz zwrci si do Hornblowera: Zabior ze
sob marynarzy. Moe trafimy akurat na odpywajce barki z zapasami.
Ma pan chyba suszno, panie Bush zgodzi si Hornblower. Ale prosz informowa mnie o wszystkim.
Tak jest, sir odpowiedzia Bush i ju go nie byo.
Zaczynali schodzi si gocie. Gdy pani Mason rozsadzia ich, zniky wszelkie obawy o to, by przyjcie si nie
udao, i niadanie potoczyo si swoim torem. Strzeliy korki, wzniesiono pierwsze toasty. Trzeba byo pokroi tort i pani
Mason upara si, eby Maria ukroia pierwszy kawaek szpad Hornblowera; bya przekonana, e tak wanie czyni wieo
polubione ony marynarzy z wyszych sfer Londynu. Hornblower waha si; dziesi lat przey w absolutnym przekonaniu,
e nigdy nie naley wydobywa szpady pod dachem lub pod pokadem. Lecz na nic si nie zda jego niemiay protest, i

Maria, trzymajc szpad obu domi przecia tort wrd oglnego aplauzu. Hornblower sign niecierpliwie po bro i
spiesznie wytar jej ostrze z lukru, zastanawiajc si przy tym, co pomyleliby gocie, gdyby wiedzieli, e kiedy ciera z
niego ludzk krew. W trakcie wycierania szpady usysza ochrypy szept oberysty.
Przepraszam, sir, przepraszam.
O co chodzi?
Admira przesya pozdrowienia, sir, i chciaby zobaczy si z panem, jak tylko pan bdzie mg.
Hornblower sta ze szpad w doni, patrzc na oberyst nie rozumiejcym spojrzeniem.
Admira, sir. Jest na pierwszym pitrze, w pokoju frontowym, co si u nas nazywa pokojem admiralskim.
Pan mwi o Sir Williamie?
Tak, sir.
Bardzo dobrze. Prosz przekaza admiraowi wyrazy szacunku i Albo nie, pjd zaraz do niego. Dzikuj.
Dzikuj, sir. I jeszcze raz przepraszam.
Hornblower wsun szpad do pochwy i obrzuci zebranych spojrzeniem. Wszyscy patrzyli w tej chwili na
pokojwk roznoszc kawaki tortu weselnego. Poprawi szpad u boku, wygadzi halsztuk i niepostrzeenie opuci
pokj, wziwszy po drodze kapelusz.
Na jego pukanie do drzwi we frontowej czci pierwszego pitra gboki gos, ktry dobrze pamita, odpowiedzia
Wej. Pokj by tak duy, e oe z czterema kolumnami w drugim jego kocu zupenie nie rzucao si w oczy, podobnie
jak sekretarzyk ustawiony pod oknem. Cornwallis sta porodku pokoju, zajty dyktowaniem.
Ach, to Hornblower. Dzie dobry.
Dzie dobry, sir.
Ostatnim razem widzielimy si z okazji tej niefortunnej sprawy buntownika irlandzkiego. Pamitam, e musielimy
go powiesi.
Cornwallis, Bkitny Billy, nie zmieni si zbytnio w cigu czterech lat. By wci tgim mczyzn o spokojnym
sposobie bycia, gotowym stawi czoo kadej krytycznej sytuacji.
Prosz siada. Szklaneczk wina?
Nie, sir. Dzikuj.
Spodziewaem si tego, wiedzc o uroczystoci, z ktrej pan tu przyszed. Przepraszam za przerwanie uczty
weselnej, ale niech pan wini za to Bonia, nie mnie.
Oczywicie, sir. Hornblower czu, e naleaoby w tej chwili powiedzie co wicej, ale nie potrafi nic
wymyli.
Zatrzymam pana moliwie jak najkrcej. Sysza pan, e powierzono mi dowdztwo Floty Kanau?
Tak, sir.
I wie pan, e Hotspur jest pod moj komend?
Nie wiedziaem, sir, ale spodziewaem si tego.
Przywiozem ze sob list od Admiralicji w tej sprawie. Bdzie czeka na pana na pokadzie.

 Tak, sir.
Czy Hotspur jest gotowy do wyjcia w morze?
Nie, sir. Powiedzia czyst prawd. Wymwki nie zdayby si na nic.
Ile czasu pan potrzebuje?
Dwa dni, sir. Duej, jeeli nie zd z dostaw zapasw artyleryjskich.
Cornwallis popatrzy na niego bardzo ostro, lecz Hornblower wytrzyma to spojrzenie. Nie mia sobie nic do
zarzucenia; dziewi dni temu Hotspur by jeszcze okrtem rezerwowym.
Okrt by w doku, czy ma oczyszczone dno?
Tak, sir.
Jest obsadzony zaog?
Tak, sir. Dobr zaog mietanka spord tych z branki.
Olinowanie zaoone?
Tak, sir.
Reje umocowane?
Tak, sir.
Oficerowie wyznaczeni?
Tak, sir. Porucznik i czterech modszych oficerw.
Bdzie pan potrzebowa zapasw i wody na trzy miesice.
Mam miejsce na ywno na sto jedenacie dni przy penych racjach, sir. Bednarze dostarcz w poudnie baryki
na wod. Do zmroku wszystko bdzie zaadowane, sir.
Czy pan go przeholowa?
Tak, sir. Stoi teraz na kotwicy w Spithead.
Dobrze si pan sprawi stwierdzi Cornwallis.
Hornblower usiowa nie da po sobie pozna ulgi po tych sowach, ktre w ustach Cornwallisa byy wicej ni
aprobat byy szczer pochwa.
Dzikuj, sir.
Czego wic pan teraz potrzebuje?
Zapasw bosmaskich, sir. Lin, ptna, zapasowych drzewc.
Nieatwo bdzie w tej chwili nakoni stoczni do rozstania si z tymi materiaami. Pomwi z nimi. Wspomnia
pan take o zaopatrzeniu artylerii?
Tak, sir. Artylerzyci czekaj na pociski do dziewiciofuntwek. Na razie nie mona ich Tu wcale dosta.
Dziesi minut temu Hornblower zastanawia si, co powiedzie, eby sprawi przyjemno Marii. Teraz dobiera

sw, chcc zoy rzetelny raport Cornwallisowi.

Tym te si zajm owiadczy admira. Moe pan liczy na wyjcie w morze pojutrze, jeli bdzie sprzyja
wiatr.
Tak, sir.
A teraz, jeli chodzi o rozkazy dla pana. Na pimie otrzyma je pan w cigu dnia, ale ju w tej chwili przeka je
panu ustnie, eby wysucha ewentualnych pyta. Zblia si wojna. Jeszcze nie zostaa wypowiedziana, ale Bonio moe nas
zaskoczy.
Tak, sir.
Mam zamiar rozpocz blokad Brestu, gdy tylko wyprowadz flot w morze. A pan ma i przed nami.
Tak, sir.
Ma pan nie czyni nic, co by mogo przyspieszy wojn. Nie wolno panu da Boniowi okazji do wymwki.
Tak, sir.
Po wypowiedzeniu wojny moe pan oczywicie podj odpowiednie kroki. Na razie zadaniem pana jest wycznie
obserwacja. Prosz mie oko na Brest. Niech pan si stara prowadzi jak najdokadniejsz obserwacj z moliwie
najmniejszej odlegoci, bez prowokowania ognia. Prosz liczy okrty wojenne liczb i klas jednostek z zaoonymi
rejami, okrty rezerwowe, statki na redach i te gotujce si do wyjcia w morze.
Tak, sir.
Bonio posa w zeszym roku najlepsze swoje jednostki do Indii Zachodnich. Bdzie mia chyba wicej kopotw
od nas ze znalezieniem zag dla swojej floty. Chc mie raport od pana, gdy tylko przybd na pozycj. Jakie Hotspur ma
zanurzenie?
Trzynacie stp na rufie pod penym obcieniem, sir.
A zatem bdzie pan mg bez trudu korzysta z Goulet. Nie musz przestrzega pana, ebycie si nie wadowali
na mielizn.
Nie, sir.
Prosz jednak pamita, e trudno bdzie panu wykonywa swe zadanie bez wystawiania okrtu na ryzyko.
Niech pan dokonuje waciwego wyboru midzy bufonad i nierozwanym ryzykanctwem a odwag i chodn ocen szans.
A ja przyjd z pomoc, ilekro znajdzie si pan w opaach.
Cornwallis utkwi spojrzenie swych duych niebieskich oczu w brzowych oczach Hornblowera, ktrego rwnie
gboko interesoway sowa admiraa, jak i to, co nie zostao wypowiedziane. Przyrzekajc wsparcie, Cornwallis
powstrzyma si od pogrek, ktre powinny by naturalnym nastpstwem jego sw. Nie by to ani zwrot retoryczny, ani
atwy chwyt dowdcy taki by wanie Cornwallis. Wola dowodzi, ni pogania; bardzo interesujce.
Hornblower uwiadomi sobie nagle, e rozmylajc nad tym od paru chwil gapi si bezmylnie na swego
gwnodowodzcego. Nie byo to zbyt taktowne z jego strony.
Rozumiem, sir przemwi i Cornwallis podnis si z krzesa.
Spotkamy si znowu na morzu. Niech pan nie uczyni nic, co mogoby sprowokowa wojn przed jej
wypowiedzeniem doda z umiechem, ktry zdradza czowieka czynu. Hornblower ju go rozszyfrowa. Cornwallis to
kto, kogo cieszy i pobudza perspektywa dziaania; kto nigdy nie bdzie szuka powodw czy wymwek do odwlekania
decyzji.

Admira cofn nagle wycignit do.

U licha! zawoa. Zupenie zapomniaem. Dzi przecie paskie wesele.
Tak, sir.
Wzi pan lub dzi rano?
Godzin temu, sir.
A ja wycignem pana z przyjcia weselnego.
Tak, sir. Dodanie jakiego frazesu w rodzaju Dla Krla i Ojczyzny czy Obowizek przede wszystkim
byoby tanim chwytem retorycznym.
Paska maonka nie bdzie zachwycona.
A jeszcze bardziej teciowa, pomyla Hornblower. Ale byoby nietaktem mwi o tym. Zadowoli si wic sowami:
Postaram si to jako wytumaczy, sir.
To ja powinienem to uczyni rzek Cornwallis. Moe mgbym przyczy si do goci weselnych i wypi
zdrowie panny modej?
Byoby to bardzo uprzejmie z paskiej strony, sir odpar Hornblower. Jeli cokolwiek mogoby sprawi, by
pani Mason darowaa mu niestosowne jej zdaniem zachowanie, to wanie obecno admiraa, ekscelencji Sir Williama
Cornwallisa, przy stole weselnym. Id wic, jeli jest pan pewien, e nie bd le widziany. Hachett, poszukaj mojej
szpady. Gdzie kapelusz?
Tak wic w momencie, gdy Hornblower pojawi si znowu w drzwiach sali, gorzkie wymwki, ktrymi ju go
chciaa poczstowa pani Mason, zamary na jej wargach na widok znakomitego gocia. Zauwaya lnice epolety,
czerwon wstg z gwiazd, ktr taktowny Cornwallis zaoy, aby uhonorowa okazj. Hornblower dokona prezentacji.
Dugiego ycia i wiele szczcia przemwi Cornwallis, pochylajc si nad doni Marii onie jednego z
najbardziej obiecujcych oficerw w subie krla.
W obliczu takiej znakomitoci Maria, zmieszana, zdobya si tylko na dyg.
Niezmiernie mi mio pozna pana, Sir Williamie powiedziaa pani Mason.
A pozostali gocie pastor z on i par osb z ssiedztwa pani Mason byli wniebowzici z powodu
przebywania w jednym pomieszczeniu z synem lorda, kawalerem Orderu ani, i gwnodowodzcym w jednej osobie, a
co dopiero, gdy zwraca si do nich osobicie.
Szklaneczk wina, sir? zapyta Hornblower.
Z przyjemnoci.
Cornwallis wzi szklanic do rki i potoczy wokoo wzrokiem. Byo rzecz znamienn, e zwrci si wanie do
pani Mason.
Czy wypito ju zdrowie modej pary?
Nie, sir odpara pani Mason, nie posiadajc si ze szczcia.
A zatem moe ja to uczyni? Panie, panowie. Prosz, wstacie wszyscy i wypijcie ze mn z tej radosnej okazji.
Niech nowoecy nigdy nie zaznaj smutku. Niech zawsze towarzyszy im zdrowie i pomylno. Niech maonka zawsze
znajduje pociech w myli, e m jej spenia swj obowizek wobec krla i ojczyzny, a m, penic go, niech zawsze

czuje oparcie w lojalnoci swej ony. Miejmy nadziej, e wkrtce pojawi si na wiecie sznur modziecw w mundurach
onierzy krlewskich, jak ich ojciec, i cay rzd modych dam, ktre stan si matkami przyszych modziecw. Wznosz
zdrowie modej pary!
Wypito toast wrd oklaskw; oczy wszystkich zwrciy si na oblan rumiecem Mari, a potem przeniosy na
Hornblowera, ktry podnis si z miejsca. Zanim Cornwallis doszed do punktu kulminacyjnego swego przemwienia,
Hornblower pomyla, e admira wypowiada sowa uyte ju przedtem przez niego dziesitki razy na weselach innych
oficerw. Podniecony okazj, Hornblower poszuka wzroku Cornwallisa i wyszczerzy zby. Odpaci mu t sam monet;
jego odpowied bdzie zupenie podobna do dziesitkw odpowiedzi wysuchanych przez Cornwallisa.
Sir Williamie, panie i panowie, mog tylko zoy podzikowanie w imieniu zacz, biorc Mari za rk
mojej ony i swoim.
Gdy miech ucich Hornblower wiedzia dobrze, e wywoaa go ta wzmianka o Marii jako jego onie, chocia
sam nie widzia w tym nic miesznego Cornwallis spojrza na zegarek, wic Hornblower spiesznie podzikowa mu za
przybycie i ruszy odprowadzi go do drzwi. Za progiem Cornwallis odwrci si i klepn go wielk doni w piersi.
Dodam jedno zdanie do moich rozkazw dla pana rzek; Hornblower czu, e przyjaznemu umiechowi
admiraa towarzyszy badawcze spojrzenie.
Tak, sir?
Dodam zezwolenie na pimie na spanie poza okrtem tej nocy i nastpnej.
Hornblower otworzy usta do odpowiedzi, lecz nie rzek nic; po raz pierwszy w yciu zabrako mu konceptu. By tak
zaskoczony, e nie zdoa znale odpowiednich sw.
P o m y l a e m, e mgby pan zapomnie cign Cornwallis z umiechem e Hotspur jest teraz
czci Floty Kanau, a jego dowdcy prawo zabrania bez zezwolenia gwnodowodzcego spa gdzie indziej ni na
pokadzie. No wic ma je pan.
Dzikuj, sir wydusi wreszcie z siebie Hornblower.
Moe nie bdzie pan mg potem spa na ldzie przez par lat. Albo i duej, jeli Bonio bdzie si bi do koca.
Jestem przekonany, e bdzie, sir.
Wobec tego spotkamy si znw pod Ushant[2] za trzy tygodnie. Do widzenia raz jeszcze.
Gdy Cornwallis odszed, Hornblower przez jaki czas sta gboko zamylony przy uchylonych drzwiach sali weselnej,
przestpujc z nogi na nog; nie mg przecie zacz swoim zwyczajem chodzi tam i z powrotem. Zbliaa si wojna. On
sam by o tym przekonany od dawna; Bonaparte nie zrezygnuje nigdy z zajtych ju pozycji. Dotychczas jednak Hornblower
sdzi lekkomylnie, e zostanie wysany w morze dopiero z chwil wypowiedzenia wojny, za jakie dwa-trzy tygodnie, po
ostatecznym zerwaniu rokowa. By wcieky na siebie, e tak bardzo si pomyli. To, e mia dobr zaog pierwsze
niwo branki e jego okrt mona byo szybko przygotowa do wyjcia w morze, e jako maa jednostka nic nie znaczy
w bilansie si, a take i to, e przy swym maym zanurzeniu doskonale nadawa si do wyznaczonej mu przez Cornwallisa
misji, powinno byo mu nasun myl, e wanie Hotspur zostanie najwczeniej wysany w drog. A on tego nie
przewidzia, chocia powinien.
To bya pierwsza sprawa, pierwsza piguka do przeknicia. Teraz naleao si zastanowi, czemu jego ocena bya tak
faszywa. Odpowied przysza od razu, lecz wzdryga si przed uwiadomieniem jej sobie za co czu do siebie jeszcze
wiksz pogard. Ale fakt by faktem. Dopuci, e jego zdolno chodnej oceny osaba z powodu Marii. Nie chcia jej
urazi i w rezultacie odsuwa od siebie myl o przyszoci. Uczyni lekkomylny krok w bezpodstawnej nadziei, e dobry
los uchroni go od zadania jej tego ciosu.
W tym momencie zymn si nagle. Dobry los? Nonsens. Jest dowdc swojego okrtu i wysyaj go na przedpole
bitwy. Nadarza mu si wspaniaa okazja do wyrnienia si. To jest dla niego dobry los a okrutnym pechem byoby,

gdyby musia pozosta w porcie. Hornblower poczu dobrze sobie znane uczucie podniecenia na myl o walce, o rzucaniu
na szale ryzyka swojej reputacji i ycia przy penieniu swej powinnoci, przy zdobywaniu sawy i (co byo naprawd
istotne) przy usprawiedliwianiu siebie we wasnych oczach. Teraz znw myla trzewo; widzia rzeczy we waciwych
proporcjach. Przede wszystkim jest oficerem marynarki wojennej, a dopiero potem mem i to daleko potem. Ale
ale przez to sytuacja nie stawaa si bynajmniej atwiejsza. Bdzie musia wyrwa si jako z ramion Marii.
Nie moe te sta tak tu duej. Mimo wzburzenia umysu musi wraca. Obrci si i wszed do pokoju, zamykajc za
sob drzwi.
Wzmianka, e gwnodowodzcy wznis toast za zdrowie modej pary bdzie doskonale wygldaa w Na- val
Chronicie zauwaya pani Mason. Dalej, Horatio, niektrzy z goci nie maj nic na talerzach.
Hornblower jeszcze peni, jak umia, obowizki dobrego gospodarza, gdy w drugim kocu pokoju zobaczy znowu
zaaferowane oblicze oberysty; musia spojrze powtrnie, aby si zorientowa, co byo przyczyn jego wejcia. Wid on
Hewitta, nowego sternika odzi Hornblowera. Nie zauway go od razu z powodu jego maego wzrostu. Braki we wzrocie
kompensowa sobie Hewitt tusz; nosi wspaniae kruczoczarne bokobrody wedle najnowszej mody panujcej na dolnym
pokadzie. Przeszed przez pokj koyszcym si krokiem, ze somianym kapeluszem w rku, i zasalutowawszy poda
Hornblowerowi pismo zaadresowane przez Busha poprawnie, chocia nieco starowiecko: Horatio Hornblower Esq,[3]
Kapitan i Dowdca. Zebrani zamilkli niezbyt grzecznie, pomyla Hornblower gdy odczytywa te kilka wierszy.
Hotspur
Slup JKM
2 kwietnia 1803
Sir,
Powiadomiono mnie ze stoczni, e pierwsza z barek jest gotowa do podejcia pod burt. Nie zezwolono jeszcze na
nadgodziny dla robotnikw stoczniowych, wic przerw oni prac o zmroku. Z szacunkiem przedkadam, e mog
nadzorowa zaadunek zapasw, jeli uzna Pan swj powrt na okrt za niedogodny.
Paski posuszny suga
W. Bush
Czy d jest w Hard? zapyta Hornblower.
Tak, sir.
Bardzo dobrze. Bd tam za pi minut.
Tak jest, sir.
Och, Horry westchna Maria z lekk wymwk w gosie. Nie, to byo rozczarowanie, a nie wymwka.
Moja droga zacz Hornblower. Przyszo mu do gowy, e mgby teraz zacytowa Kochana, nie mgbym ci
miowa tak bardzo, lecz od razu uzna to za rzecz zupenie niestosown w takim momencie i przy takiej onie.
Znowu jedziesz na statek westchna Maria.
Tak.
Nie mg tam nie by, gdy czekay sprawy do zaatwienia. Dzisiaj, poganiajc ludzi, mog mie przynajmniej poow
zapasw przeadowanych na okrt. Jutro mogliby skoczy i jeli dzia zaopatrzenia zareaguje na interwencj admiraa, moe
dostan take proch i kule. A wwczas pojutrze o wicie mogliby wyj w morze.
Wrc wieczorem pociesza j, zmuszajc si do umiechu. Stara si udawa, e mu na tym zaley,

zapomnie, e stoi u progu przygody, e otwiera si wielka szansa na wyrnienie si. Nic nie utrzyma mnie z dala od
ciebie, kochana doda.
Pooy donie na jej ramionach i ucaowa z gonym cmokniciem przy aplauzie zebranych. Rozadowawszy
atmosfer tym komediowym nieco chwytem, wyszed przy akompaniamencie miechu goci. Gdy pieszy do Hard, dwie
sprawy splatay si w jego mylach, jak we na lekarskim kaduceuszu czua mio, jak Maria pragna go otoczy, i
fakt, e pojutrze rano bdzie dowodzi okrtem na morzu.
Rozdzia II
Kto musia od pewnego czasu stuka do drzwi sypialni. Hornblower sysza, lecz by zbyt rozespany, aby si tym
przejmowa. Zaraz jednak drzwi otwary si ze szczkiem zamka i Maria, zbudziwszy si nagle, przeraona, przywara do
ma, a on sam ockn si wreszcie ze snu. wiato ledwie sczyo si przez cikie zasony oa. Po dbowej posadzce
sypialni zaszuray czyje kroki, a potem piskliwy gos kobiecy oznajmi:
Osiem szklanek, sir. Osiem szklanek.
Zasony rozchyliy si nieco, przepuszczajc promie janiejszego wiata, i Maria mocniej przytulia si do
Hornblowera. Zwisy znw szczelnie, gdy Hornblower doby z siebie glos:
Bardzo dobrze. Ju nie pi.
Zapal pastwu wiec oznajmi gos kobiecy rwnie cienko i skrzekliwie; powczc nogami niewiasta
przesza przez pokj, i jasno za zasonami nasilia si.
A wiatr? Skd wieje? pyta Hornblower na tyle ju rozbudzony, e poczu przypieszone bicie serca i napicie
mini na myl, co ten ranek znaczy dla niego.
A tego to ju panu nie umiem powiedzie, sir odpara niewiasta. Nie znam si na kompasie, a wszyscy inni
jeszcze pi.
Hornblower achn si, zirytowany, e nie moe otrzyma tak istotnej dla siebie informacji, i nie zastanawiajc si
sign ku zasonom oa, by je rozsun i zbada spraw samemu. Maria wci trzymaa go w ramionach, wic si
zreflektowa, e nie moe tak po kawalersku wyskoczy z ka. Musi postpowa zgodnie z rytuaem i znie cierpliwie
zwok. Odwrci si i ucaowa j, a ona skwapliwie oddaa mu pocaunek, ale inaczej ni dotd. Poczu wilgo na policzku;
to bya za, lecz tylko jedna, bo Maria opanowaa si z wysikiem. Jego przedtem zdawkowy umiech sta si czulszy.
Kochany, rozdzielaj nas szeptaa Maria. Wiem, najdroszy, musisz i. Ale ale Nie potrafi sobie
wyobrazi, jak bd y bez ciebie. Jeste caym moim yciem. Jeste
W piersi Hornblowera wezbraa wielka fala tkliwoci, poczu skrupuy i wyrzuty sumienia. Najdoskonalszy
mczyzna na wiecie nie zasugiwaby na tyle oddania. Gdyby go Maria przejrzaa, odwrciaby si od niego, a cay jej wiat
legby w gruzach. Okruciestwem byoby da jej pozna prawd o sobie, nie wolno mu za nic tego uczyni. wiadomo,
e jest tak bardzo kochany, poruszaa w nim coraz gbsze fale czuoci. Ucaowa jej policzki, poszuka mikkich,
spragnionych ust. Lecz nagle wargi jej stwardniay i cofny si.
Nie, aniele najdroszy. Nie, nie wolno mi wstrzymywa ciebie. Bdziesz zy na mnie pniej. Och, ycie moje,
powiedz mi teraz do widzenia. Powiedz, e mnie kochasz e zawsze bdziesz mnie kocha. A potem powiedz do widzenia
i e czasem o mnie pomylisz, tak jak ja zawsze bd myle o tobie.
Hornblower wypowiada sowa, ktre pragna sysze, a czuo nadaa im waciwy ton. Maria ucaowaa go raz
jeszcze, a potem oderwaa si od niego i odsuna w drugi koniec oa. Podczas gdy Hornblower lea nieruchomo,
czekajc ze wstawaniem, a opanuje wzruszenie, Maria odezwaa si znowu; twarz miaa na p ukryt w poduszce, ktra
tumia jej gos, lecz mimo to mona byo odczu wymuszon zmian nastroju.
Kochanie, czysta koszula ley na krzele, a przy kominku stoi jedna z par twoich najlepszych butw.

Hornblower wyskoczy z oa. Powietrze w sypialni byo duo wiesze ni za zasonami. Klamka u drzwi
szczkna znowu i ledwie zdy zasoni si koszul nocn, gdy stara suca wsuna gow. Zarechotaa miechem na
widok tego gestu skromnoci.
Stajenny mwi, e jest lekki powiew z kierunku poudniowego, sir.
Dzikuj.
Drzwi zamkny si za staruch.
Czy to tak, jak chciae, kochanie? spytaa Maria spoza zason. Lekki powiew z kierunku poudniowego
to znaczy z poudnia, prawda?
Tak, moe by odpar Hornblower, pieszc do umywalki. Poprawi wiece, aby dobrze owietlay mu twarz.
Lekki powiew z poudnia teraz, w kocu marca, nie mg si dugo utrzyma. Moe si odwrci lub zmieni
kierunek, ale na pewno nasili si z nastaniem dnia. Jeli Hotspur jest atwy do manewrowania, o czym by przekonany,
bdzie mg min Foreland po nawietrznej i czeka na dalszy rozwj wydarze, majc wok okrtu dosy przestrzeni
morskiej. Ale, oczywicie jak zawsze w marynarce wojennej nie mg sobie pozwoli na strat czasu. Skrobic
policzki brzytw i spogldajc w lustro widzia niewyrane odbicie Marii ubierajcej si w gbi pokoju. Nala chodnej
wody do umywalki, eby si umy. Odwieony, odwrci si, jak zwykle szybko, eby woy koszul.
Och, tak prdko si ubierasz zawoaa Maria z konsternacj.
Hornblower usysza stukot jej bucikw po dbowej posadzce; nacigaa z popiechem na wosy wiey czepek i
bardzo si pieszya z ubieraniem, rezygnujc nawet z przestrzegania zwyczajowych form.
Musz zej na d sprawdzi, czy niadanie dla ciebie gotowe powiedziaa i wybiega, nim zdy
zaprotestowa.
Wprawnymi palcami starannie zaoy halsztuk, wdzia mundur i rzuciwszy okiem na zegarek, wsun go do kieszeni,
a potem wzu trzewiki. Powkada przybory toaletowe do zawinitka, zawiza tasiemki i umieci zawinitko na wierzchu w
przygotowanym worku, gdzie ju wczoraj wpakowa koszul dzienn, a teraz dooy koszul nocn i szlafrok. Obrzuci
pokj spojrzeniem sprawdzajcym, czy czego nie zostawi; musia to uczyni dokadniej ni zwykle, bo tu i wdzie leay
porozrzucane rzeczy Marii. Kipic podnieceniem rozsun firanki w oknie i wyjrza na zewntrz wit jeszcze nie dawa
zna o sobie. Z workiem w rku zszed schodami do pokoju niadaniowego. Panowa tam stchy zaduch, a lampa oliwna
zawieszona u sufitu rzucaa przymione wiato. Z przeciwlegych drzwi wyjrzaa Maria.
Siadaj tu, kochanie powiedziaa. niadanie bdzie za chwil.
Odsuna krzeso, eby mg usi.
Najpierw ty usid zaprotestowa Hornblower. Postpiby wbrew swojej naturze, gdyby pozwoli, by Maria
mu usugiwaa.
O, nie odpara Maria. Musz dopilnowa twego niadania. Na razie tylko ta stara jest na nogach.
Zmusia go do zajcia miejsca. Poczu pocaunek w czubek gowy, municie policzka o policzek, ale nim zdy
sign do tyu, eby j przytrzyma, ju jej nie byo. Usysza tylko jakby pocignicie nosem czy moe szloch; przez otwarte
drzwi wdary si zapachy kuchenne, syczenie czego na patelni i gosy krtkiej rozmowy midzy Mari a staruch. Potem
nadesza Maria, z popiechem wiadczcym, e niesiony talerz parzy jej rce. Opucia go przed nim na st, ze
skwierczcym jeszcze olbrzymim befsztykiem.
Jedz, kochanie mwia, przysuwajc mu dodatki, a on patrzy na ten kawa misa z konsternacj.
Wybraam go wczoraj specjalnie dla ciebie oznajmia z dum. Poszam do rzenika, jak bye na okrcie.

Hornblower musia si powstrzyma od grymasu, syszc on oficera marynarki wojennej mwic w ten sposb,
zamiast po prostu na burcie. Musia si take zmusi do zjedzenia befsztyka na niadanie, chocia nie bya to jego ulubiona
potrawa, a zdenerwowanie odebrao mu apetyt. Widzia ju niejasno, jak w przyszoci jeli w ogle wrci i jeli, co
trudno mu byo sobie wyobrazi, zacznie y domowym yciem bdzie mu podawany befsztyk przy kadej szczeglnej
okazji. Ta myl bya ostatni kropl, ktra przelaa kielich; czu, e nie przeknie ani ksa, a nie chcia urazi Marii.
A gdzie twj befsztyk? zapyta, grajc na zwok.
Och, ja w ogle nie bd jada misa odpara Maria tonem wiadczcym, e nie miecio si jej w gowie, aby
ona moga je tak samo dobrze jak m.
Hornblower odwrci gow i zawoa:
Hej tam, w kuchni! Przynie drugi talerz ogrzany!
O nie, kochany zaprotestowaa Maria, caa poruszona, ale Hornblower ju podnis si z krzesa, aby j w
nim usadzi.
Siadaj mwi i ani sowa. Nie znios buntownikw w rodzinie!
Podano drugi talerz. Hornblower przekroi pat misa i naoy Marii wiksz cz.
Ale, kochanie
Powiedziaem, e nie chc sysze o buncie hukn Hornblower, parodiujc swj sposb mwienia na
pokadzie oficerskim.
Och, Horry, kochany, jeste dobry dla mnie, o wiele za dobry. Na chwil Maria przyoya donie z
chusteczk do twarzy i Hornblower przerazi si, e si w kocu zaamie, ale Maria ju zoya rce na podoku i siada
wyprostowana, opanowujc bohatersko wzruszenie. Hornblowerowi zrobio si jej al. Uj i cisn do, ktr podaa mu
ochoczo.
Niech zobacz, jak zajadasz solidne niadanie rzek; wci mwi tym samym artobliwie strofujcym tonem,
przez ktry teraz wyranie przebijaa czuo. Maria wzia n i widelec. Hornblower uczyni to samo. Zmusi si do
przeknicia paru ksw, a reszt porcji tak porozgarnia na talerzu, e wygldao, i nie zostawi duo. Pocign yk piwa
nie znosi piwa na niadanie, nawet tak maej szklaneczki, ale uwiadomi sobie, e trudno si spodziewa, aby starucha miaa
dostp do puszki z herbat.
Uwag ich zwrci zgrzyt za oknem; to oberysta otwiera aluzje. Twarz jego migna niewyranie w mroku
panujcym jeszcze na zewntrz. Hornblower rzuci okiem na zegarek; za dziesi pita, a d zamwi w Sally Port na pit.
Maria zauwaya spojrzenie i podniosa wzrok na niego. Wargi jej dray lekko, oczy miaa troch wilgotne, ale panowaa
nad sob.
Wezm okrycie rzeka i wybiega z pokoju. Po chwili bya ju z powrotem, owinita w szare palto, z twarz
ocienion kapturem; niosa ciki paszcz Hornblowera.
Pan ju nas opuszcza, sir? zaskrzeczaa starucha wchodzc do pokoju niadaniowego.
Tak. Pani zaatwi rozliczenie, jak wrci odpar Hornblower. Pogmera w kieszeni i pooy na stole
pkoronwk.
Uprzejmie dzikuj, sir. Dobrej drogi i caej masy pryzowego. Suchajc jej piewnej mowy Hornblower
pomyla, e musiaa widzie setki oficerw marynarki wojennej odchodzcych z zajazdu na morze pamitaa pewnie
Hawkego i Boscawena.
Zapi paszcz i sign po swj worek marynarski.

 Powiem gospodarzowi, eby wzi latarni i poszed z nami. Odprowadzi ci z powrotem do domu mwi z
trosk.
Och, nie, kochanie, prosz ci. To tylko kawaek drogi i znam j na pami zaprotestowaa Maria tak
przekonywujco, e ju wicej nie nalega.
Wyszli na rzekie, chodne powietrze. Oczy ich musiay przywyka do ciemnoci po sabo owietlonym pokoju
niadaniowym. Hornblower pomyla, e gdyby by admiraem czy nawet bardziej znanym dowdc, nie pozwolono by mu
odej tak zwyczajnie, bez adnego ceremoniau; waciciel zajazdu z on wstaliby na pewno i ubrali si, aby poegna go
przed drog. Za rogiem skrcili i zaczli schodzi stromo w d, do Sally Port. Hornblower znw przypomnia sobie, e
wyrusza na wojn. Zmartwienie o Mari oderwao go od tej myli, ale teraz poczu, e przeyka lin z podniecenia.
Kochany odezwaa si Maria mam dla ciebie may podarunek.
Wyja co z kieszeni palta i wcisna mu do rk.
To tylko rkawiczki, mj drogi, ale daj ci z nimi moj mio cigna. Za mao byo czasu, eby zrobi
co lepszego. Wolaabym wyhaftowa co dla ciebie da ci rzecz, ktra byaby ciebie warta. Te rkawiczki robiam na
drutach cay czas od chwili od chwili, gdy
Nie moga mwi dalej. Wyprostowaa plecy i opanowaa si.
Bd myla o tobie, ile razy je wo odpar Hornblower. Nacign je, chocia przeszkadza mu trzymany w
rkach worek; byy to wspaniae, grube weniane rkawiczki, z dwoma palcami, wskazujcym i kciukiem.
wietnie pasuj. Dzikuj ci, moja droga, e pomylaa o tym.
Byli ju na kocu Hard, na stromym zejciu. Zaraz skoczy si ta cika prba.
Schowaa dobrze te siedemnacie funtw? zada Hornblower niepotrzebne pytanie.
Tak, najdroszy, dzikuj. Ale czy to nie za duo?
Bdziesz moga take pobiera poow mojej miesicznej gay cign szorstko Hornblower, eby nie dao si
wyczu czuoci w jego gosie. Zreflektowawszy si jednak, jak oschym mwi tonem, doda:
A teraz, skarbie, czas si poegna.
Zmusi si, eby doda to skarbie. Jeszcze nie nawyk do uywania takich sw. Poziom wody w Hard podnis si
znacznie, tak jak przewidywa w czasie wydawania rozkazw. Teraz jest przypyw. Bdzie zatem mg skorzysta z
odpywu.
Kochanie! przemwia Maria, podnoszc ku niemu twarz w kapturku.
Ucaowa j. Od wody dobieg znajomy szczk wiose w dulkach, echo gosw mskich. Zaoga odzi dostrzega
dwie postacie majaczce na brzegu Hard. Maria usyszaa te odgosy rwnie wyranie jak on i szybko oderwaa chodne
wargi od jego ust.
Do widzenia, mj aniele.
Nic wicej nie mona byo powiedzie ani zrobi, to by koniec krtkiego epizodu. Odwrci si od Marii, odwrci
si od pokoju, od ycia maeskiego na ldzie i ruszy na spotkanie wojny.
Rozdzia III
Mamy martw wod, sir oznajmi Bush. Odpyw zacznie si za dziesi minut. Kotwica wybrana prawie do
pionu, sir.

 Dzikuj, panie Bush. Rozjanio si na tyle, e przesta widzie jego twarz jako zamazan plam. U boku
Busha sta Prowse, z funkcyjnym stopniem chorego, penicy obowizki oficera nawigacyjnego. Wida byo, e podobnie
jak Bush usiuje dyskretnie cign uwag Hornblowera na siebie. Zgodnie z instrukcjami Admiralicji Prowse'owi
powierzono nawigacj i prowadzenie okrtu z portu do portu pod kierunkiem dowdcy. Nie byo jednak powodu, aby
Hornblower nie dawa oficerom moliwoci korzystania z kadej okazji do wykazania swoich umiejtnoci; wprost
przeciwnie. A rwnoczenie byo rzecz cakiem moliw, a nawet prawdopodobn, e Prowse, ze swoimi trzydziestoma
latami suby na morzu, bdzie prbowa przej kierowanie okrtem z rk modego i niedowiadczonego kapitana.
Panie Bush! Prosz podnie kotwic rozkaza Hornblower i wzi kurs na opynicie Forelandu po
nawietrznej.
Tak jest, sir.
Starajc si nie da pozna tego po sobie, Hornblower uwanie obserwowa Busha. Bush raz jeszcze potoczy wok
spojrzeniem, oceniajc si agodnego wiatru i przypuszczalny kierunek odpywu.
Przy kabestanie, czeka w pogotowiu! zarzdzi. Zluzowa kliwry. Marynarze na maszty do luzowania
marsli.
Hornblower od razu si zorientowa, e moe cakowicie polega na umiejtnociach eglarskich Busha. Wiedzia, e
nie powinien by w to wtpi, lecz pamita go sprzed dwch lat, a pami miaa prawo si zatrze z upywem czasu. Bush
wydawa rozkazy we waciwym czasie i w odpowiedniej kolejnoci. Po wyrwaniu kotwicy z dna Hotspur pocztkowo
ruszy wstecz. Jednake przeoenie steru na burt i postawienie kliwrw na wiatr przez obsug dziobu sprawio, e okrt
zaczai si obraca. Bush kaza wybra szoty i skierowa ludzi do brasw. Hotspur zapa bardzo spokojnie agodny wiatr,
przechylajc si o stopie, najwyej o dwa. I ju, nabrawszy prdkoci, ten ywy, pikny wytwr rk ludzkich, sun
naprzd po wodzie ze sterem ustawionym odpowiednio do oporu agli.
Nie byo potrzeby chwali Busha za tak prost operacj, jak wyprowadzenie okrtu w morze. Hornblower mg
napawa si radoci, e ju pynie, gdy tymczasem marynarze szybko stawiali bramsle i agle dolne. Nagle co sobie
przypomnia.
Panie Prowse, prosz poda mi lunet.
Przyoy masywny przyrzd do oczu i wycelowa go nad wiartk rufow lewej burty. Jeszcze nie rozwidnio si
zupenie i nad wod staa zwyka mgieka, a Hotspur zostawi kotwicowisko co najmniej p mili za ruf. Mimo to dojrza
j, samotn szar plamk na skraju wody, tam, na nabrzeu Hard. A take chyba trzepot czego biaego; moe to
Maria machaa chusteczk, cho nie by tego pewny. Ale raczej nie. Tam bya tylko samotna szara plamka. Hornblower
popatrzy raz jeszcze, a potem zmusi si do opuszczenia lunety. Bya cika i rce dray mu troch, tote obraz by
niewyrany. Po raz pierwszy w yciu wychodzi w morze zostawiajc kogo, kogo obchodzi jego los.
Dzikuj, panie Prowse rzek szorstko, oddajc lunet. Musi pomyle o czym innym, szybko znale co, co
go zajmie; na szczcie dowdca okrtu wychodzcy w morze nie moe narzeka na brak problemw
Panie Prowse powiedzia, rzuciwszy okiem na lad torowy i trym agli. Wiatr jest teraz stay. Prosz wzi
kurs na Ushant.
Ushant, sir? Prowse sta, ze swoj dug, ponur twarz mua, przetrawiajc, bez zmiany jej wyrazu, otrzyman
informacj.
Sysza pan, co powiedziaem warkn Hornblower w nagej irytacji.
Tak, sir odpar spiesznie Prowse. Ushant, sir. Tak jest, sir.
Jego pierwsza reakcja bya w pewnym stopniu usprawiedliwiona. Nikt na okrcie poza Hornblowerem nie zna treci
rozkazw, z ktrymi wysyano Hotspura w morze; nikt nie mia pojcia, do jakiego zaktka na wiecie ma on pyn.
Wzmianka o Ushant zawaa nieco zakres moliwoci. Morze Pnocne i Batyk byy wykluczone. Tak samo Irlandia i
Morze Irlandzkie, i Zatoka w. Wawrzyca po drugiej stronie Atlantyku. Ale mogy to by Indie Zachodnie czy Przyldek

Dobrej Nadziei lub Morze rdziemne do tych wszystkich rejonw wyruszao si z pozycji odejcia od ldu przy Ushant.
Panie Bush! odezwa si Hornblower.
Sir?
Moe pan odprawi woln wacht i posa ludzi na niadanie, kiedy uzna to pan za stosowne.
Tak jest, sir.
Kto jest oficerem wachtowym?
Cargill, sir.
Niech wic przejmie obowizki.
Hornblower rozejrza si wokoo. Wszystko byo w porzdku, a Hotspur wypywa na wody Kanau. Co jednak
wydao mu si dziwne, odmienne, niezwyke. Po chwili zrozumia, co. Po raz pierwszy w yciu wychodzi w morze w czas
pokoju. Nie zdarzyo mu si to dotychczas w cigu dziesiciu lat suby w marynarce wojennej. Ilekro okrt jego opuszcza
port, naraony by zawsze nie tylko na niebezpieczestwa morza. We wszystkich poprzednich podrach nieprzyjaciel mg
w kadej chwili pojawi si na widnokrgu; po upywie godziny okrt wraz z zaog mg ju walczy o ycie. A
najniebezpieczniejsze byo wypywanie po raz pierwszy z surow zaog, jeszcze nie wyszkolon i niezupenie zorganizowan
by to wielce niedogodny moment dla zawsze przecie moliwego natknicia si na nieprzyjaciela.
Teraz jednak wychodzili w morze bez adnego z tych problemw. To byo niezwyke uczucie, co zupenie nowego
tak nowego, jak pozostawienie Marii na ldzie. Prbowa otrzsn si z tej myli; zapragn, by znikna wraz z boj,
ktra przemkna z prawej burty rufy. A potem z ulg spostrzeg, e Prowse znowu zblia si do niego z kawakiem
papieru w rce, spogldajc w gr, na proporczyk okrtowy, a potem na horyzont i prbujc przewidzie pogod.
Kurs poudniowy zachd ku zachodowi, sir rzek. Gdy zrobimy zwrot przez sztag, moemy doj tam
bejdewindem.
Dzikuj, panie Prowse, Prosz to zaznaczy na tablicy.
Tak jest, sir. Prowse czu si pogaskany t oznak zaufania. Nie mia, oczywicie, pojcia, e Hornblower,
przemylawszy ubiegego popoudnia wszystkie decyzje, jakie bdzie musia podj nastpnego ranka, doszed w swoich
obliczeniach do tych samych wynikw. Zamglone soce, stojce jeszcze bardzo nisko, owietlio na chwil zielone wzgrza
wyspy Wight.
Tu jest boja, sir oznajmi Prowse.
Dzikuj. Panie Cargill! Prosz wykona zwrot przez sztag.
Tak jest, sir.
Hornblower wycofa si na ruf. Chcia obserwowa wykonywanie manewru przez Cargilla jak rwnie zachowanie
si Hotspura. W razie wojny od zwrotnoci Hotspura i atwoci manewrowania nim zalee moe sukces czy fiasko,
wolno lub niewola.
Cargill by trzydziestoletnim mczyzn o ciemnej twarzy, nieco zbyt korpulentnym jak na swj wiek; wida byo, e
robi wszystko, aby nie pamita, e dowdca, pierwszy oficer i nawigator patrz, jak zabiera si do wykonania manewru.
Sta obok steru spogldajc z napit uwag w gr na agle i do tyu, na lad torowy. Hornblower zauway, e
opuszczona w d prawa do Cargilla to zamyka si, to otwiera. Mg to by objaw zdenerwowania, ale rwnie dobrze
jaki sposb liczenia. Caa wachta subowa bya na swoich stanowiskach. Na razie wszystkie twarze byy dla Hornblowera
jednakowo obce; warto by jednak, powici troch uwagi rwnie reakcjom marynarzy z zaogi.
Cargill, zebrawszy si w sobie, rzuci pierwszy rozkaz sternikowi.

 Ster na nawietrzn! rykn, ale nie wyszo to zbyt pewnie, bo gos mu si zaama w poowie zdania.
Na szotach kliwrw! Teraz poszo troch lepiej. Rozkaz by dostatecznie gony, jak na warunki panujce w
danej chwili, ale w czasie wichury nie byby syszalny. Kliwer i marsel fokmasztu poczy opota.
Luzowa szoty!
Hotspur wykrca si na wiatr, prostujc si z przechyu. Obraca si na wiatr, na wiatr czyby mia zatrzyma
si w linii wiatru?
Wybiera grotagiel! Wybiera!
To bya chwila krytyczna. Marynarze wiedzieli, co maj robi. Zrzucili zrcznie buliny i brasy z lewej burty i zaczli
wybiera brasy prawoburtowe. Reje obrciy si, lecz Hotspur nie zareagowa. Stan okoniem, zwrcony prosto w
kierunku, z ktrego wia wiatr, a potem znowu odpad o dwa rumby w lewo; wszystkie agle opotay, a cay rozpd zosta
zmarnowany. Bezradny, jak w okowach, czeka na dalsze poczynania zaogi.
adnie bymy wygldali przy brzegu zawietrznym, sir mrukn Bush.
Zaczeka powiedzia Hornblower. By rozczarowany, e Cargill oglda si na niego, czekajc na rozkazy.
Bardziej przydaby mu si oficer prowadzcy manewr konsekwentnie, a do opanowania sytuacji. Prosz kontynuowa,
panie Cargill.
Marynarze zachowywali si prawidowo. Bez sowa stali na stanowiskach, gotowi na dalsze rozkazy. Cargill bbni
palcami o prawe udo; trudno, dla wasnego dobra sam musi wykaraska si z opresji. Hornblower spostrzeg, e jego palce
zwary si w pi. Cargill, opanowawszy si, spojrza w kierunku dziobu i rufy. Nacisk wiatru na agle pcha okrt prosto
do tyu, i Hotspur powoli zaczyna si cofa. Cargill zdoby si na wysiek, podj decyzj. Na jego zdecydowany rozkaz
przeoono ster na praw burt, na drugi rozkaz z trudem znowu przebrasowano reje. Hotspur opiera si przez chwil, by
wreszcie obrci si niechtnie na prawy hals i ruszy do przodu, gdy Cargill byskawicznie rozkaza odda ster i wybra
brasy. Przestrzeni morskiej mieli dosy, nie byo te niebezpiecznego brzegu po zawietrznej, ktry wymagaby
natychmiastowej akcji, tote Cargill mg zaczeka, a wszystkie agle znowu wypeni si wiatrem, za Hotspur pyn ju
dostatecznie prdko, by posucha steru. Cargill mia nawet na tyle rozsdku, e pozwoli okrtowi odpa o dalszy rumb,
uzyskujc w ten sposb dosy impetu dla nastpnej prby zwrotu, chocia Hornblower zauway z pewnym alem, e
uczyni to zbyt szybko. Powinien by odczeka jeszcze okoo dwch minut.
Na szotach kliwrw! rzuci Cargill nowy rozkaz; zdenerwowany czekaniem, znw zacz bbni palcami po
udzie.
Niemniej umys jego pracowa dostatecznie jasno, a rozkazy wydawane byy w prawidowej kolejnoci. Hotspur
znowu obrci si na wiatr. Zaoga dobrze sobie radzia z szotami i brasami. Nastpi jednak grony moment, gdy okrt
zatrzyma si w obrocie, jakby raz jeszcze mia nie przej linii wiatru, lecz tym razem szed z nieco wikszym rozpdem,
tote w ostatniej niemal sekundzie szczliwa kombinacja dziaania wiatru i fali przepchna dzib przez kocowe
najwaniejsze stopnie obrotu i Hotspur wykona nareszcie zwrot przez sztag.
Penymi aglami ostro na wiatr rozkaza Cargill sternikowi; w jego gosie czu byo ulg. Na grocie,
zamocowa szoty i brasy!
Po zakoczeniu manewru obrci twarz ku przeoonym, czekajc na krytyczne uwagi; z czoa spywa mu pot.
Hornblower czu, e stojcy obok Bush jest gotw porzdnie zaja Cargilla; Bush uwaa, e solidne zbesztanie dobrze robi
kademu we wszelkich okolicznociach, i zwykle mia racj. Lecz Hornblower ledzi uwanie zachowanie Hotspura.
Prosz kontynuowa, panie Cargill rzek, i Cargill odwrci si z ulg, a Bush, nieco zdziwiony, poszuka
wzroku Hornblowera.
Okrt ma za duy trym na dzib zauway Hornblower. Dlatego tak trudno mu odpada po przejciu linii
wiatru.

 Bardzo moliwe zgodzi si z powtpiewaniem Bush.

Gdyby dzib mocniej zanurza si w wodzie ni rufa, Hotspur krciby si jak wiatrowskaz, dc do utrzymania si
dziobem do wiatru.
Trzeba bdzie to sprawdzi zakonkludowa Hornblower. Bo w takim stanie nigdy nie bdzie reagowa
prawidowo. Bdziemy musieli go przetrymo- wa, eby zagbienie na rufie byo wiksze o sze cali ni na dziobie. Co
najmniej. Jak pan myli, co by tu mona byo przenie na ruf?
No c zacz Bush.
Oczyma duszy widzia wntrze Hotspura, z kadym skrawkiem miejsca wypchanym zapasami. Przygotowanie go
do wyjcia w morze byo wysikiem herkulesowym; znalezienie miejsca na wszystko, co musieli zabra, wymagao olbrzymiej
pomysowoci, Trudno bdzie co zmieni w tym ukadzie. Ale moe
Moe by cign Bush; zagbili si w dyskusj na temat szczegw technicznych.
Nadszed Prowse i salutujc zaraportowa, e Hotspur jest ju w stanie wzi kurs na Ushant. Bush a uszczypn
si w ucho, syszc t nazw. Prowse zosta wcignity w dyskusj na temat przetrymowania okrtu. Musieli odsun si,
eby zrobi miejsce na cogodzinne wypuszczanie logu; powiew wiatru zatrzepota poami ich mundurw. Oto byli ju w
morzu; skoczyy si koszmarne dni i noce spdzane na przygotowaniach do drogi. Miny, jak by tu je nazwa? Moe
nierealne nierealne dni maestwa. Tu byo normalne ycie. ycie twrcze, stwarzanie ywego organizmu z Hotspura,
wypracowywanie ulepsze w materiale i w ludziach.
Bush i Prowse wci omawiali ewentualne zmiany w trymie okrtu, gdy Hornblower wrci mylami do wiata, ktry
go otacza.
Na samej rufie po obu stronach s wolne furty powiedzia. Proste rozwizanie przyszo mu samo na myl, jak
nieraz gdy rozmyla nad czym zupenie innym. Moemy przenie dwie armaty z dziobu na ruf.
Gdy Prowse i Bush jeszcze zastanawiali si nad propozycj, szybki umys Hornblowera ju rozwaa jej aspekty
matematyczne. Dziewiciofuntwki okrtowe wayy po dwadziecia sze cetnarw. Wraz z lawetami i przygotowanymi
do ewentualnego uytku pociskami, ktre te trzeba bdzie przetransportowa na ruf, dawao to razem cztery tony.
Hornblower oceni wzrokiem odlegoci do przodu i do tyu od rodka wodnicy, od czterdziestu stp w kierunku dziobu do
trzydziestu w kierunku rufy. Nie, rami bdzie nieco zbyt due nawet przy nonoci Hotspura wynoszcej przeszo
czterysta ton.
Moe to bdzie troch za duo, sir wtrci Prowse, doszedszy do tego samego wniosku w dwie minuty
pniej.
Tak. Wemiemy dziaa nr 3. Bd w sam raz.
I zostawimy luk, sir? zaprotestowa niemiao Bush.
Tak, luka na pewno pozostanie, tak widoczna, jak brakujcy zb na przodzie. W dwch porzdnych rzdach dzia
zrobi si przerwa, nadajc okrtowi wygld jednostki uzbrojonej prowizorycznie.
Wol mie brzydki okrt na wodzie odpar Hornblower ni pikny na skaach brzegu zawietrznego.
Tak, sir przyzna Bush, potulnie ustpujc przed t ryzykown decyzj.
Po zuyciu pewnej czci zapasw znowu ustawimy wszystko jak byo doda pocieszajco Hornblower.
Moe zechce pan zaj si tym od razu?
Tak jest, sir. Bush skierowa myli na praktyczn stron problemu przesuwania dzia na pyncym okrcie.
Wyjm je z lawet, podnoszc w gr przy pomocy talii na sztagu, i opuszcz na mat

 Susznie. Jestem pewien, panie Bush, e pan sobie z tym poradzi.

Nikt przy zdrowych zmysach nie prbowaby przesuwa dziaa po przechylajcym si pokadzie w mgnieniu oka
wyrwaoby si spod kontroli i zaczo toczy bezwadnie. Ale zdjte z wzka i zoone bezpiecznie na macie, bo jego czopy
zahacz o ni, mogo by przecignite dosy atwo i z powrotem uoone na lawecie przesunitej w nowe pooenie. Bush
przekaza ju rozkaz bosmanowi, panu Wise, eby przewleczono talie sztagowe.
Trzeba bdzie zmieni rozkad alarmowy Hornblower niebacznie powiedzia na gos myl, ktra mu w tej
chwili przysza do gowy. Obsady armat bd musiay zosta przegrupowane.
Tak jest, sir przytakn Bush. Mia zbyt silne poczucie dyscypliny, eby pozwoli sobie na co wicej ni
leciutki odcie wyrzutu w gosie. Do jego obowizkw jako pierwszego oficera naleao pamitanie o takich sprawach bez
przypominania. Hornblower usiowa jak mg zatrze wraenie swoich sw.
Zostawiam wszystko na paskiej gowie, panie Bush. Prosz mi da zna, gdy dziao zostanie ju przesunite.
Tak jest, sir.
Idc przez pokad rufowy do swojej kabiny Hornblower min Cargilla, ktry pilnowa marynarzy przewlekajcych
talie sztagowe.
Panie Cargill odezwa si do niego atwiej bdzie mona wykonywa zwrot przez sztag po przesuniciu tych
dzia. Bdzie pan mia jeszcze okazj pokazania, jak pan manewruje okrtem.
Dzikuj, sir odpar Cargill. Wci gryz si swoim niedawnym niepowodzeniem.
Hornblower pody do swojej kajuty; obracajce si kka w tak skomplikowanej maszynie jak okrt zawsze
wymagaj smarowania, a obowizkiem dowdcy jest pilnowa, aby smaru nie zabrako. Gdy przechodzi, wartownik u
drzwi stan na baczno. Rozejrza si po skpym umeblowaniu wntrza. Z belek pokadowych zwisaa koja; byo te jedno
krzeso, a pod lustrem przymocowanym do cianki grodziowej tkwia w stojaku pcienna miednica. Pod biurkiem
podsunitym pod przeciwleg grod staa skrzynka z jego rzeczami. Kawaek ptna przytwierdzony do belek pokadu,
tworzc rodzaj szafy na ubrania, zasania miejsce, gdzie wisiaa jego odzie. To byo wszystko; na nic wicej nie znalazoby
si nawet miejsca. Ale ten may rozmiar kajuty mia swoj dobr stron. Znajdowaa si na samej rufie i nie staa w niej
adna armata, tote nie trzeba bdzie usuwa z niej wszystkiego na wypadek przygotowywania okrtu do akcji bojowej.
To by luksus, bogactwo, najszczliwsze zrzdzenie losu. Dziewi dni temu nie, teraz ju dziesi by
porucznikiem wegetujcym na poowie pensji, ktrej zreszt nie dostawa, poniewa w wyniku pokoju zawartego w Amiens
nie uzyska potwierdzenia swojego awansu. Nie wiedzia, skd wemie na nastpny posiek. Jedna noc zmienia to wszystko.
Wygra czterdzieci pi funtw w czasie jednego wieczora, grajc w wista z wysokimi rang oficerami, z ktrych jeden
by lordem Admiralicji. Krl przekaza parlamentowi wiadomo o decyzji rzdu postawienia znowu marynarki wojennej w
stan gotowoci wojennej. A jego mianowano dowdc okrtu i przydzielono mu Hotspura, eby go przygotowa do
wyjcia w morze. Ju nie musia si martwi o nastpny posiek, chocia skada si on bdzie z solnej woowiny i suchara.
A w dodatku nie tyle przez zbieg okolicznoci co w nastpstwie tych wydarze zarczy si z Mari i szybko musia
wzi z ni lub.
Hornblower posysza odgos przecigania na ruf jednej z dziewiciofuntwek; Bush umia dziaa szybko. Dziesi
dni temu i on, jak Hornblower, mimo e starszy staem, by na poowie pensji, Hornblower bardzo niemiao zaproponowa
mu sub na Hotspurze, pod swoj komend, w charakterze pierwszego oficera jedynego porucznika przewidzianego
w skadzie zaogi supa. By zaskoczony i mile poechtany widzc, z jak radoci Bush przyj propozycj.
Miaem nadziej, e pan si z tym zwrci do mnie, sir powiedzia. Chocia tak naprawd nie wierzyem, e
zechce mnie pan mie jako pierwszego oficera.
Nikogo nie chciabym bardziej odpar Hornblower.
Nagle mao nie upad, gdy Hotspur unis w gr dzib, zakoysa si, a potem podnis ruf w sposb typowy
dla okrtu idcego ostro pod wiatr. Wyszedszy zza osony wyspy Wight, Hotspur napotka silne uderzenie waw wodnych

Kanau. C z niego za dure! Prawie o tym zapomnia; gdy raz czy dwa w cigu ubiegych dziesiciu dni pomyla o
chorobie morskiej, zbywa te myli w beztroskiej wierze, e wyrs z tej saboci w cigu osiemnastomiesicznego pobytu
na ldzie. Nawet i tego ranka by zbyt zajty, aby zaprzta sobie tym gow. A teraz, gdy doczeka si pierwszej chwili
oddechu, zaczo si. Odwyk od stania na pokadzie przy rozkoysanym morzu po nowym uderzeniu fali zatoczy si i
zrobio mu si niedobrze. Obla go zimny pot. Poczu, e zbiera mu si na wymioty. Oto zoliwo losu wanie gratulowa
sobie, e nie musi si martwi, gdzie bdzie jad swj nastpny posiek, a teraz wie, gdzie si znajdzie jego posiek ostatni.
Choroba zaatakowaa go gwatownie.
Lec w poprzek koi, z twarz w pocieli, usysza turkot k. Myli rozjaniy mu si na tyle, e domyli si, i to
Bush przetransportowawszy dziaa na ruf, posya w lad za nimi ich lawety. Ale mao go to obeszo. odek znw si
buntowa i teraz byo mu ju wszystko jedno. Nie potrafi myle o niczym innym jak tylko o swej niedoli. Ale c to? Kto
mocno wali w drzwi kajuty i Hornblower uzmysowi sobie, e musia nie zareagowa na wczeniejsze delikatne pukanie.
O co chodzi? krzykn chrapliwie.
Wiadomo od oficera nawigacyjnego, sir odpar nieznany gos. Od pana Prowse'a.
Musi wysucha, z czym przyby posaniec. Zwlk si z koi, przeszed chwiejnie do krzesa i opad na nie,
zgarbiwszy si nad biurkiem, tak e nie byo wida twarzy.
Wej! krzykn.
Przez otwarte drzwi wdziera si coraz goniejszy haas.
O co chodzi? powtrzy Hornblower w nadziei, e robi wraenie gboko skoncentrowanego na papierkowej
robocie zwizanej z dowodzeniem okrtem.
Wiadomo od pana Prowse'a, sir odpar gos, ktrego Hornblower nie potrafi zidentyfikowa. Wiatr
przybiera na sile i wyostrza si. Trzeba bdzie zmieni kurs, sir.
Bardzo dobrze, Ju przychodz.
Tak jest, sir.
Musi i koniecznie. Wsta i jedn rk trzymajc si biurka drug obcign mundur. Zebrawszy si w sobie, ruszy
na pokad rufowy. Zapomnia o wszystkim, co go tam czekao, o tym, jak mocny jest wiatr na morzu, jak skrzypi takielunek
pod jego podmuchami i jak pokad koysze si pod odwykymi stopami. Rufa posza w gr, rzucajc go do przodu; z
trudem walczc o zachowanie swej godnoci, ledwo zdoa chwyci si siatki hamakowej. Od razu pojawi si Prowse.
Kurs jest teraz poudniowy zachd ku poudniu, sir oznajmi. Musiaem pozwoli mu odpa o par
rumbw. Wiatr dalej skrca na zachd.
Widz odpar Hornblower. Wytajc umys, popatrzy na niebo i na morze. A jak barometr?
Prawie nie spad w ogle, sir. Ale przed noc wiatr si nasili, sir.
Chyba tak.
W tej chwili nadszed Bush i zasalutowa, dotykajc palcami kapelusza mocno nacignitego na gow.
Dziaa przetransportowane na ruf, sir. Talie dobrze zamocowane.
Dzikuj.
Hornblower pooy donie na siatce do hamakw i patrzy wprost przed siebie; jeli nie odwrci si do Busha czy do
Prowse'a, blado jego oblicza przypominajcego w tej chwili twarz szczura ldowego, moe zosta nie zauwaona.
Usiowa wyobrazi sobie map Kanau, ktr wczoraj studiowa tak dokadnie. Casuets i Start dzielia od siebie odlego
szedziesiciu mil morskich; nieprawidowa decyzja moe spowodowa, e przeciwny wiatr uwizi ich w tej luce na wiele

dni.
Moglibymy obej Start po nawietrznej na tym kursie nastawa Prowse.
Hornblower poczu nagy atak nudnoci; ruchami ciaa usiowa go opanowa. Prowse nie bdzie go ponagla.
Odwrciwszy si spostrzeg Cargilla obok steru. Jego wachta nie skoczya si jeszcze i to by dodatkowy czynnik, obok
raportu Busha i ponagle Prowse'a, ktry skoni Hornblowera do podjcia decyzji.
Nie odpar. Zmienimy hals.
Tak jest, sir zgodzi si Prowse niechtnie.
Hornblower spojrza na Cargilla, prbujc przywoa go wzrokiem; wola nie opuszcza bezpiecznego miejsca przy
siatce hamakowej.
Panie Cargill przemwi. Zobaczmy, jak panu pjdzie zwrot przez sztag teraz, po zmianie trymu.
Tak jest, sir odkrzykn Cargill. Nic innego zreszt biedak nie mg odpowiedzie na taki bezporedni rozkaz.
Ale wida byo po nim zdenerwowanie. Wrci do steru i wyj tub z uchwytw. Byo to konieczne przy nasilajcym si
wietrze.
Marynarze do zwrotu przez sztag! zawoa, a rozkaz zosta natychmiast podany dalej przez pomocnikw
bosmana i gonymi okrzykami pana Wise'a. Marynarze ruszyli pdem na stanowiska. Cargill wpatrywa si w morze; stara
si przy tym wyczu wiatr. Hornblower widzia, jak w zdenerwowaniu przeyka lin. Potem rzuci rozkaz sternikowi; tym
razem bbni o udo palcami lewej rki, bo w prawej trzyma tub. Hotspur prostowa si, w miar jak manipulowano
szotami i brasami. Obraca si obraca.
Brasowa na przeciwn burt! krzykn Cargill gono do tuby.
Hornblower pomyla, e on sam poczekaby trzy, cztery sekundy z wydaniem tego rozkazu; ale mg by w bdzie
nie tylko dlatego, e choroba morska zaciemniaa mu umys. Zwrcony do rufy nie czu dobrze okrtu. Jak si okazao,
Cargill go czu, czy te mia szczcie, bo Hotspur wykonywa zwrot bez oporu.
Ster na nawietrzn! rzuci Cargill sternikowi, ktry natychmiast zacz przebiera szprychami koa,
przytrzymujc Hotspura w chwili, gdy zaczyna zanadto odpada od wiatru. Gromadka marynarzy wybieraa z wysikiem
szot fokmasztu, inni cignli za buliny. Hotspur bez najmniejszego oporu przeszed na nowy hals.
Hornblower zbliy si do steru.
Czy idzie na wiatr? zapyta sternika.
Sternik odda kilka szprych koa sterowego, zezujc na lik grotmarsla, a potem ustawi okrt z powrotem na
bejdewind.
Trudno powiedzie, sir stwierdzi. Moe i ciut-ciut idzie. Nie, sir, nie mog powiedzie, e idzie. Troszk
tylko trzyma ster na zawietrzn, to wszystko, czego mu teraz trzeba, sir.
Tak powinno by zauway Hornblower. Bush i Prowse nie rzekli ani sowa i nie byo potrzeby podkrela
sytuacji spojrzeniem w ich kierunku, ale wypadao odezwa si do Cargilla. Panie Cargill, teraz, schodzc z wachty,
moe pan by bardziej z siebie zadowolony.
Tak, sir, dzikuj, sir odpowiedzia Cargill.
Jego okrga czerwona twarz rozcigna si w umiechu. Hotspur podnis si na fali i przechyli, a zaskoczony
Hornblower polecia przez pokad, wpadajc prosto na szerok pier Cargilla. Na szczcie Cargill by ciki i mocno
trzyma si na nogach, nie zachwia si pod uderzeniem w przeciwnym razie obaj z dowdc mogliby si stoczy po
pokadzie do otworw ciekowych. Hornblowerowi zrobio si wstyd. Trzyma si na nogach nie lepiej ni pierwszy lepszy

szczur ldowy. By zy na Cargilla, Busha i Prowse'a, e stoj pewnie, poddajc si przechyom okrtu. A odek znw
zaczyna si burzy. Jego kapitaska powaga bya zagroona, wic ratujc jej resztki zwrci si do Busha; mia zesztywniae
nogi i kark.
Panie Bush, prosz dopilnowa, aby mnie wezwano, gdyby zasza potrzeba zmiany kursu rozkaza.
Tak jest, sir.
Pokad chwia si, lecz Hornblower wiedzia, e jego znuony umys wyolbrzymia przechyy. Zmusi si jako do
przejcia na ruf, do swojej kabiny; dwa razy musia przystan, eby zebra siy, a kiedy Hotspur podnis si na fali,
ruszy prawie pdem na pewno szybciej ni przystao dowdcy i minwszy wartownika, nieco zbyt popiesznie
chwyci si drzwi. Fakt, e na pokadzie obok wartownika stao wiadro, nie przynis mu pociechy wprost przeciwnie,
pogbi tylko jego ze samopoczucie. Otworzy szarpniciem drzwi i uczepiony ich, odczeka moment, a Hotspur z ruf
w powietrzu dokoczy przechyu wzdunego, a potem run z jkiem na koj, szurajc nogami po pokadzie w takt jej
koysania si.
Rozdzia IV
Hornblower siedzia przy biurku w swojej kabinie, trzymajc pakiet w rku. Przed picioma minutami otworzy
skrzynk z rzeczami, aby go stamtd wyj; za pi minut wolno mu bdzie go otworzy tak przynajmniej wypado ze
zliczenia nawigacyjnego. Pakiet by wyjtkowo ciki, jakby zosta obciony pociskiem czy kawakiem elaza, a przecie po
admirale Cornwallisie nie mona si byo spodziewa, e bdzie chcia przekaza co z tych rzeczy ktremu z kapitanw.
Wielkie pieczcie w czterech rogach pakietu byy nienaruszone. Napis tuszem na pciennej powoce brzmia: Instrukcje dla
Pana Horatia Hornblowera, Esq., Dowdcy krlewskiego supa Hotspur. Otworzy podczas przechodzenia przez szsty
stopie dugoci geograficznej na zachd od Greenwich.
Zapiecztowane rozkazy. Przez cay okres suby Hornblower sysza o nich, ale teraz, po raz pierwszy, sam mia z
nimi do czynienia. Przesano je na pokad Hotspura w dniu jego lubu, a on pokwitowa ich odbir. Teraz wanie okrt
ma przepywa przez szsty poudnik; przeprawa przez Kana przesza wyjtkowo gadko; zdarzya si tylko jedna jedyna
wachta, w czasie ktrej mieli trudnoci z utrzymaniem bezporedniego kursu. Wykonanie zwrotu przez sztag, pomylane ze
wzgldu na przywrcenie Cargillowi wiary w siebie, okazao si bardzo szczliwym posuniciem. Wiatr nie odchyla si ku
zachodowi albo tylko chwilami. Hotspurowi udao si unikn uwizienia w zatoce Lyme; zgrabnie opyn Casuets po
nawietrznej, a wszystko to byo skutkiem owego szczliwego rozkazu. Hornblower wiedzia, e Prowse poczu dla niego
wikszy respekt jako dla nawigatora i proroka pogody. Bardzo dobrze; nie mia zamiaru dopuci, aby Prowse domyli si,
e udane przejcie byo wynikiem pomylnej zmiany wiatru i sprzyjajcego zbiegu okolicznoci.
Hornblower spojrza na zegarek i krzykn do wartownika pod drzwiami:
Wezwa pana Busha.
Sysza, jak powtrzony przez wartownika rozkaz jest przekazywany wzdu pokadu rufowego. Hotspur mia
bardzo dugie przechyy wzdune, ale prawie bez koysania bocznego. Wychodzi teraz na spotkanie dugiej, martwej
atlantyckiej fali, zmieniajc sposb posuwania si po wodzie, na lepszy wedug Hornblowera, ktremu choroba morska
szybko mijaa. Bush dugo nie reagowa na wezwanie nie byo go widocznie na pokadzie rufowym przypuszczalnie
drzema albo zaatwia jakie prywatne sprawy. Bush nie rozzoci si ani nie zdziwi, jeeli zostanie od nich oderwany. Takie
jest ycie w marynarce wojennej.
Wreszcie Bush zastuka i wszed.
Sir?
A, pan Bush powiedzia Hornblower oficjalnym tonem. Bush by jego najlepszym przyjacielem, ale sprawa bya
subowa i naleao zaatwi j formalnie. Czy moe mi pan w tej chwili poda pozycj okrtu?
Nie, sir, tak dokadnie to nie, sir odpar zaintrygowany Bush. Ushant jest trzydzieci mil morskich na
wschd, tak mi si wydaje, sir.

 W tej chwili jestemy - stwierdzi Hornblower na dugoci geograficznej sze stopni i pare sekund na zachd.
Szeroko 48o40, ale tym razem nie musimy zaprzta sobie gowy szerokoci geograficzn. Wana jest dugo. Zechce
pan obejrze ten pakiet?
Ach, rozumiem, sir rzek Bush przeczytawszy adres.
Stwierdza pan, e pieczcie s nienaruszone?
Tak, sir.
Moe bdzie pan zatem askaw po wyjciu z mojej kabiny upewni si, jaka jest dugo geograficzna, tak aby w
razie potrzeby mg pan powiadczy, e wykonaem przeznaczone dla mnie rozkazy.
Tak, sir, uczyni to a potem, po duszej pauzie, ktra wystarczya, by si zorientowa, e Hornblower chce
zakoczy rozmow, doda; Tak jest, sir.
Gdy Bush opuci kabin, Hornblower stwierdzi, e bardzo go kusio podroczy si z Bushem. Wola jednak oprze
si pokusie i nie przeciga struny, gdy mogoby to skoczy si uraz; poza tym Bush jest zbyt atwym celem jak ptak
siedzcy na gazi.
Te myli opniy o kilka sekund podniecajcy moment otwarcia koperty z rozkazami. Hornblower wzi do rki n
do temperowania pir i przeci szew. Teraz ciar pakietu wyjani si. Byy tam trzy rolki bilonu zotego bilonu.
Hornblower wysypa pienidze na biurko, pidziesit maych monet o rozmiarze szeciopenswek, dwadziecia duych i
dziesi jeszcze wikszych. Po obejrzeniu okazao si, e te rednie to francuskie dwu- dziestofrankwki, takie same jakie
widzia u lorda Par- fy'ego tydzie czy dwa temu, z napisem Napoleon Pierwszy Konsul z jednej strony i Republika
Francuska z drugiej. Te mae to monety dziesiciofrankowe, a te najwiksze czterdziestofrankowe. Razem tworzyy
znaczn sum, ponad pidziesit funtw, nie liczc zysku na zocie w Anglii trapionej plag spadku wartoci pienidzy
papierowych.
Pakiet zawiera oprcz tego dodatkowe instrukcje, wyjaniajce, jak naley uy tych pienidzy. Niniejszym zatem
da si od Pana mwiy instrukcje po paru wstpnych zdaniach. Hornblower mia nawiza kontakt z rybakami z
Brestu; mia wybada, czy ktry bdzie skonny bra apwki; mia zebra od nich wszelkie moliwe informacje o flocie
francuskiej w tym porcie; na kocu pouczono go, e w wypadku wojny dobre bdzie kade rdo informacji, nawet gazety.
Hornblower przeczyta instrukcje dwukrotnie; porwna je z rozkazami nie zapiecztowanymi, ktre otrzyma w tym
samym czasie; tymi, co wysay go w morze. Trzeba to wszystko przemyle. Wsta automatycznie, po to tylko jednak, by
usi z powrotem, bo w kabinie nie byo miejsca na chodzenie. Musi z tym na razie poczeka. Maria uszya zgrabne
woreczki pcienne na szczotki do wosw oczywicie niepotrzebnie, bo wszystkie swoje szczotki wkada zawsze w
marynarskie zawinitko. Sign po woreczek i wrzuci do niego pienidze, a potem woreczek i rozkazy woy z powrotem
do skrzynki. Ju mia j zamkn, gdy przysza mu do gowy wiea myl. Odliczy dziesi dziesiciofrankwek i wsun je
do kieszeni spodni. Teraz, po zamkniciu skrzynki, mg ju wyj na pokad.
Wzdu burty nawietrznej pokadu rufowego przechadzali si Bush z Prowsem, gboko pogreni w rozmowie;
wiadomo, e dowdca otrzyma tajne rozkazy, rozesza si na pewno lotem byskawicy po okrcie a nikt poza
Hornblowerem nie wie, czy Hotspurowi nie nakazano pooy si na kurs na przyldek i do Indii. Hornblower zwalczy
pokus dalszego trzymania ich w niewiadomoci. Byoby to zreszt bezcelowe po jednym lub dwch dniach krcenia si
w okolicy Brestu kady odgadnie, jak misj zlecono Hotspurowi. Prowse i Bush spiesznie ruszyli w kierunku burty
zawietrznej, nawietrzn pozostawiajc dowdcy, lecz ten ich zatrzyma.
Panie Bush! Panie Prowse! Zajrzymy do Brestu i sprawdzimy, co tam knuje nasz przyjaciel Boniu.
Te kilka sw powiedziay wszystko ludziom, ktrzy suyli w marynarce w czasie ostatniej wojny i halsowali po
burzliwych wodach u wybrzea Bretanii.
Tak, sir to byo wszystko, co powiedzia Bush.
Razem popatrzyli na kompas, na horyzont i w gr, na proporczyk okrtowy. Ustali kurs to rzecz prosta; Bush i

Prowse mogli to zrobi bez trudu, ale sprawa przestawaa by prosta, gdy w gr wchodziy problemy stosunkw
midzynarodowych, neutralnoci czy szpiegostwa.
Popatrzmy na map, panie Prowse. Jak pan widzi, musimy trzyma si z dala od Les Fillettes.
Wyspy Maych Dziewczynek, w rodku toru wodnego do Brestu; zabawna nazwa dla skal stanowicych siedlisko
baterii armat.
Bardzo dobrze, panie Prowse. Moe pan przebraso- wa na peniejszy wiatr i wyznaczy kurs.
Tego dnia wia lekki wiatr z pnoco-zachodu i skierowanie si na Brest nie sprawiao adnej trudnoci; Hotspur
prawie nie koysa si poprzecznie, a przechyy wzdune byy umiarkowane. Hornblower szybko odzyskiwa swe morskie
nogi, umiejtno stania na roz- chybotanym okrcie; mg ju chodzi po pokadzie i panowa nad swoim odkiem,
jeszcze skonnym do zwracania zawartoci. Po ustaniu choroby morskiej poczu si szczeglnie dobrze. Kwietniowe
powietrze, wiee i rzekie, nie byo na tyle chodne, eby potrzebowa rkawiczek i ciepego paszcza. Mia jednak jeszcze
trudnoci ze skoncentrowaniem si na biecych problemach; chtnie odoyby je na potem. Zatrzyma si i popatrzy na
Busha z takim umiechem, e ten ruszy ku niemu popiesznie.
Przypuszczam, e zamierza pan powiczy zaog, panie Bush?
Tak, sir. Bush nie odpowiedzia Oczywicie, sir, bdc zbyt dobrym podwadnym. Lecz oczy mu zalniy,
gdy nic go bardziej nie cieszyo ni refowanie i odrefowywanie marsli, opuszczanie i podnoszenie rei bramagli, wyciganie
lin i przeciganie ich do kluzy na rufie, aby mona ich byo uy w charakterze szpryngu; wyprbowywanie tuzinw setek
manewrw, jakie mogyby sta si konieczne z powodu pogody lub wojny.
Na dzi wystarczy dwie godziny, panie Bush. Artylerzyci mieli tylko raz krtkie wiczenie, czy nie tak?
Nkany chorob morsk w czasie przeprawy przez Kana mg o czym nie pamita.
Tylko raz, sir.
A wic po obiedzie potrenujemy godzink przy dziaach. Ktrego dnia moe trzeba bdzie ich uy.
Moe, sir zgodzi si Bush.
Bush umia ze spokojem myle o wojnie, ktra mogaby ogarn cay wiat.
Gwizdki pomocnikw bosmanw wywoay ca zaog i ju wkrtce wiczenia szy ca par, spoceni marynarze
biegali po wantach w gr i w d, cignc liny, poganiani okrzykami podoficerw i potokiem przeklestw pana Wise'a.
Warto prowadzi wiczenia, eby utrzyma ludzi w formie, ale faktycznie niewiele zostao do nadrobienia. Hotspur
skorzysta na tym, e by pierwszym okrtem obsadzonym zaog z branki. Ze stu pidziesiciu jej czonkw stopie
starszego marynarza miao nie mniej ni stu. Na pokadzie byo ponadto dwudziestu zwykych marynarzy, zaledwie dziesiciu
szczurw ldowych i nie wicej ni dwudziestu chopcw okrtowych. Proporcja niezwyka, jakiej nie spotka si ju przy
dalszym obsadzaniu floty zaogami. A ponadto przeszo poowa ludzi suya na okrtach wojennych przed zawarciem pokoju
w Amiens. Byli marynarzami, i to marynarzami krlewskiej floty wojennej. A w okresie pokoju zdyli odby nie wicej ni
jedn podr na statkach handlowych przed ponownym wcieleniem do marynarki wojennej. W rezultacie wikszo z nich
bya obeznana z dziaami okrtowymi, a dwudziestu albo i trzydziestu brao udzia w prawdziwych akcjach bojowych.
Dziki temu po zarzdzeniu wicze artyleryjskich obsadzili stanowiska jak starzy fachowcy. Bush salutujc zwrci si do
Hornblowera po nastpny rozkaz.
Dzikuj, panie Bush. Prosz nakaza cisz.
Na dwik gwizdkw okrt zamar w milczeniu.
Przeprowadz teraz inspekcj, a pan zechce mi towarzyszy, panie Bush.
Tak jest, sir.

Hornblower zacz od karonady po prawej burcie pokadu rufowego. Obrzuci j surowym spojrzeniem, ale wszystko
tu byo w porzdku, wic przeszed na rdokrcie, do dziewiciofuntwek na prawej burcie. Przystawa przy kadej,
kontrolujc wyposaenie, adunki, omy, handszpaki. Gbka, podstawka klinowa. Przechodzi od dziaa do dziaa.
Jakie bdzie wasze stanowisko przy strzelaniu z dzia lewoburtnych?
Zada to pytanie najmodszemu z marynarzy, ktry widzc dowdc przed sob, zacz niespokojnie prze- stpowa
z nogi na nog.
Sta na baczno, ty tam! rykn Bush.
Jakie wasze stanowisko? powtrzy Hornblower spokojnym tonem.
O tam, sir. Ja wpycham stempel.
Ciesz si, e wiecie. Jeli pamitacie wasze stanowisko, kiedy mwi do was dowdca i pierwszy oficer, to mog
by pewien, e bdziecie pamita, jak przemwi do was nadlatujce przez burt pociski.
Hornblower ruszy dalej; dowdca moe by zawsze pewny, e jego art zostanie skwitowany miechem. Potem
znw przystan.
Co to znaczy? Panie Cheeseman!
Sir.
Ma pan tu dodatkowy rg z prochem. Powinno by po jednym na kade dwa dziaa.
Ee taajessir. To dlatego, e
Znam powd. Ale powd nie jest wytumaczeniem, panie Cheeseman. Panie Orrock! Ile rogw z prochem ma
pan w swojej sekcji? Tak, widz.
Przy przesuwaniu dziaa nr 3 na ruf jeden rg z prochem ze stanowiska Orrocka znalaz si u Cheesemana.
Do was, modzi dentelmeni, naley pilnowa prawidowego wyposaenia armat w swoich sekcjach. Nie musicie
czeka na rozkazy.
Cheeseman i Orrock byli dwoma z czterech modych dentelmenw przysanych na okrt ze szkoy marynarki
wojennej dla przeszkolenia na midszypmenw. Ich dotychczasowe zachowanie nie podobao si Hornblowerowi.
Przydzielono mu ich jako podoficerw, a w swoim wasnym interesie powinien zrobi z nich porucznikw, z ktrych byby
poytek w przyszoci jego potrzeby id tu w parze z jego obowizkiem. Musi zrobi z nich ludzi nie amic ich.
Jestem pewien, e nie bd musia zwraca wam ponownie uwagi, modzi dentelmeni rzek. By pewien, e
bdzie musia, ale taka zapowied bya lepsza ni groba. Poszed dalej, koczc inspekcj dzia na prawej burcie. Doszed
do baku i obejrza ulokowane tam dwie karonady, a potem ruszy z powrotem, do dzia na pokadzie gwnym z lewej
burty. Zatrzyma si przy piechociarzu morskim postawionym przy luku dziobowym.
Co wam nakazano?
onierz sta sztywno na baczno, stopy pod ktem czterdziestu piciu stopni, muszkiet u nogi, palec wskazujcy
lewej doni wzdu szwu spodni, szyja wycignita w sztywnym konierzyku. Hornblower nie sta wprost przed nim i onierz
patrzy mu przez rami.
Pilnowa mego stanowiska zacz i cign monotonnym, piewnym gosem, powtarzajc z pamici tekst
przeznaczony dla wartownika, ktry przypuszczalnie wypowiedzia ju dotd z tysic razy. Jego ton si zmieni, gdy doszed
do ostatniego zdania dodanego dla tego wanie stanowiska: Nie pozwoli nikomu zej pod pokad, chyba e niesie pusty
pojemnik na naboje.

Miao to na celu zapobieenie chronieniu si tchrzliwych czonkw zaogi pod pokadem poniej linii wodnej.
A jeli bd nieli rannych? Zaskoczony onierz nie umia odpowiedzie; po latach drylu trudno mu byo myle .
Nie mam rozkazw w tej materii, sir powiedzia w kocu, poruszajc oczyma, a szyj trzymajc sztywno.
Hornblower popatrzy na Busha.
Pomwi z ich sierantem, sir powiedzia Bush.
Kto wedug rozkazu alarmowego ma si zajmowa rannymi?
Cooper i jego pomocnik, sir. aglomistrz z pomocnikiem. Razem czterech.
Trzeba wierzy, e Bush, przy swoim ogromnym poczuciu odpowiedzialnoci, ma wszystkie te szczegy w maym
palcu, mimo e Hornblower znalaz dwa drobne niedocignicia. Nie ma potrzeby wytyka ich Bushowi sta w milczeniu
ogarnity wstydem.
Potem zeszli lukiem do magazynu. Przez szklane okienko pomieszczenia lampiarni migotaa wieca sabym blaskiem,
rzucajc tylko tyle wiata, by chopcy od noszenia prochu widzieli, co robi, odbierajc naadowane pociski przez podwjne
zasony z szerzy, odchylajce si w stron magazynu; w jego wntrzu artylerzysta z pomocnikiem, obaj w mikkich
kapciach przeciwpolizgowych, czekali gotowi do wydawania pociskw i w razie potrzeby do ich napeniania. Pod lukiem
rufowym lekarz okrtowy i may sanitariusz byli przygotowani do zajcia si rannymi. Hornblower wiedzia, e i on sam
moe by tu kiedy przycignity ze strzaskan, spywajc krwi koczyn z ulg powrci na pokad gwny.
Panie Foreman Foreman by jeszcze jednym z modych dentelmenw jakie ma pan rozkazy co do latar
w czasie bitwy nocnej?
Mam czeka, a pan Bush wyranie rozkae je zapali, sir.
A kogo pan pole po otrzymaniu takiego rozkazu?
Firtha, sir.
Foreman wskaza na podobnego do siebie modego marynarza u swego boku. Ale czyby zawaha si na moment
przy tej odpowiedzi? Hornblower zwrci si do Firtha.
Dokd si udacie?
Firth, mrugajc powiekami, skierowa na moment wzrok na Foremana. Mogo to by wynikiem zakopotania, e
Foreman zakoysa si lekko na nogach, jakby wskaza ramieniem i rk wykona nieznaczny gest przed sob na wysokoci
pasa, przywodzcy na myl zaokrglony brzuszek pana Wise'a.
Na dzib, sir odpowiedzia Firth. Bosman je wydaje. Przy uskoku dziobwki.
Bardzo dobrze pochwali go Hornblower.
By pewien, e Foreman zapomnia przekaza rozkaz Busha co do latar bojowych, ale mia dosy sprytu, eby
uratowa sytuacj, a Firth by nie tylko rwnie bystry, lecz na tyle lojalny, e nie zdradzi podoficera, ktremu podlega.
Warto bdzie mie oko na tych dwch, z r- nych wzgldw. Uskok dziobwki, dobrze to odgad, bo uskok by przy
schowku bosmana.
Hornblower wrci na pokad rufowy, a Bush za nim, patrzc na niego w zamyleniu. Obejrza ostatnie dziao
karonad rufow na lewej burcie, po czym wybra miejsce, gdzie mg by syszany przez najwicej uszu.
Panie Bush przemwi mamy pikny okrt. Jeli dobrze popracujemy, bdziemy mieli rwnie wspania
zaog. Jeli Boniu potrzebuje lekcji, damy j mu. Moe pan kontynuowa wiczenia.

 Tak jest, sir.

Syszao go szeciu onierzy piechoty morskiej na pokadzie rufowym, sternik, obsuga karonad, pan Prowse i reszta
obsady rufy. Nie bya to pora na oficjalne przemwienia, ale by pewny, e sowa jego obiegn okrt podczas najbliszej
wachty amanej. Tote dobra je starannie. Swko damy miao stanowi wezwanie do wspzawodnictwa. Tymczasem
Bush kontynuowa wiczenia. Zluzowa dziaa. Lufy do poziomu. Wyj stemple z luf i tak dalej.
Ju niedugo bd z nich ludzie, sir owiadczy Bush. A wtedy wystarczy tylko podej do burty
nieprzyjaciela.
Niekoniecznie do burty, panie Bush. Kiedy przy nastpnym wiczeniu dojdziemy do strzelania, chciabym, eby
pan podszkoli ludzi w strzaach na duy zasig.
Tak, sir. Oczywicie zgodzi si Bush.
Ale ze strony Busha bya to czcza deklaracja. Waciwie nie myla o manewrowaniu Hotspurem w czasie bitwy
walka na bliski dystans, gdzie armaty nie mog pudowa i gdzie wystarczy je tylko moliwie jak najszybciej adowa i
odpala, to byo marzenie Busha. Sytuacja doskonaa dla liniowca zaangaowanego w dziaania bojowe floty, lecz chyba
niezbyt odpowiednia dla Hotspura, ktry by tylko supem, a konstrukcj i poszycie mia nawet sabsze ni fregata.
Dwadziecia dzia dziewi- ciofuntowych, ktrym zawdzicza swoj klas nie liczc czterech karonad byo dziaami
dalekononymi, odpowiedniejszymi do strzelania na dystans paru kabli ni do walki z bliska, gdy i one, i dziaa
nieprzyjacielskie miayby takie same szans trafienia. Hotspur by najmniejszym trjmasztowcem z rufwk i dziobwk na
licie okrtw marynarki wojennej. Mona byo oczekiwa, e kada napotkana jednostka nieprzyjacielska bdzie wiksza
od niego, lepiej uzbrojona i obsadzona liczniejsz zaog. Szybko dziaania i odwaga mogy przynie mu zwycistwo, ale
fachowo, przezorno i dobra obsuga byy pewniejsze. Hornblower poczu, e wstrzsa nim dreszcz bitewny pod
wpywem wibrujcego hurkotu wytaczanych armat.
Hej! Widz ziemi! Widz ziemi wrzasn marynarz na oku z salingu fokmasztu. Ld jeden rumb od dziobu
po zawietrznej.
To bdzie Francja, Ushant, miejsce przyszych wyczynw, gdzie moe spotka ich nieszczcie czy mier. Rzecz
jasna, e przez okrt przebiega fala podniecenia. Wszystkie gowy uniosy si, a twarze obrciy w tamt stron.
Przetrze lufy dzia! krzykn Bush przez tub. Mona byo mie pewno, e utrzyma on dyscyplin i
porzdek w kadej trudnej sytuacji. adowa!
Trudno byo ludziom w tych warunkach kontynuowa pozorowane wiczenia artyleryjskie; z dyscyplin walczyo
zniechcenie i rozczarowanie.
Nastawi dziaa na cel! Panie Cheeseman! Czowiek z handszpakiem przy dziale nr 7 nie pilnuje swoich
obowizkw. Prosz jego nazwisko.
Prowse skierowa lunet prosto przed siebie; byo to jego obowizkiem, jako oficera nawigacyjnego, ale rwnie i
przywilejem.
Wtoczy dziaa!
Hornblower pali si do pjcia w lad Prowse'a, ale si opanowa; Prowse bdzie informowa go o kadym
szczegle. Odczeka, a wiczcy oddali jeszcze jedn pozorowan salw burtow, a potem rzek:
Panie Bush, moe pan ju zamocowa dziaa. Dzikuj.
Tak jest, sir.
Prowse poda lunet.
To wiea latarni morskiej na Ushant, sir oznajmi.

Hornblower pochwyci drgajcy obraz, dojrza niky zarys konstrukcji z latarni na szczycie, gdzie w czasie pokoju
rzd francuski utrzymywa wiato dla statkw poowa wszystkich jednostek handlowych wiata przechodzia koo Ushant
ktre tego potrzeboway.
Dzikuj, panie Prowse, Hornblower jeszcze raz uzmysowi sobie wygld mapy, przypomnia plany, jakie
opracowa w przerwach midzy przygotowywaniem okrtu do wyprawy, w przerwach w miesicu miodowym i przerwach
w chorobie morskiej, w czasie ubiegych pracowitych dni. Wiatr skrca na zachd. Ale zrobi si ciemno, zanim zdymy
obej Przyldek Mateusza. Zaczekamy do pnocy po stronie poudniowej, z czciowo postawionymi aglami. Chc by
o trzy mile od Czarnych Ska na godzin przed witem.
Tak jest, sir.
Podszed do nich Bush, zakoczywszy wanie mocowanie dzia.
Sir, prosz spojrze! Mija nas fortuna.
Duy statek ukaza si nad widnokrgiem po nawietrznej. W jego aglach odbijao si zachodzce soce.
Francuski statek Kompanii Indyjskiej owiadczy Hornblower skierowawszy na niego lunet.
wier miliona funtw razem wziwszy! entuzjazmowa si Bush. Jakie sto tysicy dla pana, sir, gdyby
wojna bya ju wypowiedziana. Czy to pana nie kusi, sir? Bdzie mia ten wiatr przez ca drog do Hawru i ujdzie
bezpiecznie.
Znajd si inne odpar Hornblower pocieszajco.
Nie tak duo, sir. Moe pan by pewny, e Boniu rozele ostrzeenia w momencie, gdy zdecyduje si na wojn
i kada jednostka pod flag francusk schroni si do neutralnego portu, na Mader i na Azory, w Kadyksie czy w Ferrol;
a my moglibymy zrobi majtek!
Marzenia o pryzowem yy w mylach kadego oficera marynarki wojennej.
Moliwe, e moglibymy mrukn Hornblower. Pomyla o Marii, o swojej pensji; nawet kilkaset funtw
bardzo by si przydao.
Moe, sir cign Bush, wyranie wyzyskujc okazj.
A tam widzimy drug stron medalu doda Hornblower wskazujc na horyzont.
Naraz ukazao si p tuzina statkw, wszystkie brytyjskie. Stanowiy one ilustracj ogromnych rozmiarw
brytyjskiego handlu morskiego. Wiozy bogactwo, ktre mogo wesprze marynark wojenn, podtrzyma sojusznikw,
utrzyma produkcj broni nie mwic ju o tym, e na nich zdobywali podstawowe umiejtnoci marynarze, ktrzy
przyjd pniej na okrty wojenne, otwierajce morze dla Anglii, a zamykajce je dla jej nieprzyjaci.
To tylko jednostki brytyjskie, sir zauway Prowse ze zdziwieniem. Nie potrafi wybiec myl tak daleko w
przyszo jak Hornblower. Bush dugo wpatrywa si w dowdc, zanim podj jego myl.
Wypuszczanie logu przy zmianie wachty uwolnio Hornblowera od pokusy wygoszenia mowy.
Jak mamy prdko, panie Young?
Trzy i p wza, sir.
Dzikuj. Hornblower zwrci si do Prowse'a: Prosz trzyma okrt na obecnym kursie.
Tak jest, sir.
Hornblower skierowa teraz lunet w stron dziobu ku lewej burcie. Patrzc w kierunku wyspy Molene zauway

ciemny punkcik to wznoszcy si, to opadajcy w d. Nie odrywa od niego oka.

Myl, panie Prowse powiedzia wci z lunet przy oczach e moglibymy i kursem nieco bliszym ldu.
Powiedzmy o dwa rumby. Chciabym przej blisko tej odzi rybackiej.
Tak jest, sir.
Bya to jedna z maych jednostek trudnicych si poowem sardeli, bardzo podobna do widywanych u wybrzey
Kornwalii. W tej chwili wcigaa niewd. Gdy Hotspur podszed bliej, wida byo przez lunet rytmiczne ruchy czterech
ludzi.
Ster jeszcze troch na zawietrzn, panie Prowse, jeli aska. Chciabym min ich bliej.
Teraz Hornblower widzia za odzi skrawek wody o zupenie odmiennej barwie. Poyskiwaa metalicznie, inaczej ni
reszta szarego morza; d natrafia na awic sardeli i wanie zamykaa nad nimi niewd.
Panie Bush, moe pan sprbuje odczyta jej nazw.
Zbliali si szybko do odzi; po kilku chwilach Bush odcyfrowa biay napis na rufie.
Z Brestu, sir. Duke's Freers.
Teraz Hornblower mg sam odczyta nazw: Deux Freres, Brest.
Panie Young, Przebrasowa grotmarsel na prac wstecz! krzykn Hornblower do oficera subowego, a
potem zwrciwszy si do Busha i Prowse'a wyjani: Chc mie dzi ryby na kolacj.
Patrzyli na niego ze le ukrywaniem zdumieniem.
Sardele, sir?
Wanie.
Niewd wlk si przy burcie Deux Freres i rybacy zagarniali w niego mas srebrzystych ryb. Tak bardzo byli
zaabsorbowani poowem, e nie zauwayli cichego podejcia Hotspura i teraz z zabawnym zdumieniem patrzyli na pikny
okrt pitrzcy si nad nimi w zachodzcym socu. Pocztkowo ogarna ich panika, pki nie uwiadomili sobie, e w czas
pokoju mniej zego mog si spodziewa od okrtu brytyjskiego ni od francuskiego, wymuszajcego Inscription Maritime.
Hornblower wyj tub z uchwytu. Dra z podniecenia, a naleao zachowa spokj. Mg to by pierwszy krok w
tworzeniu dziejw przyszoci; ponadto od dawna nie rozmawia po francusku i musia koncentrowa si na tym, co chcia
powiedzie.
Dzie dobry, kapitanie! zawoa, a rybacy, uspokojeni, zamachali do niego przyjanie. Czy sprzedacie mi
troch ryb?
Naradzali si w popiechu, a potem jeden z nich spyta:
Ile?
Och, za dwadziecia funtw.
Znowu zaczli si naradza.
Dobrze.
Kapitanie cign Hornblower, szukajc w mylach nie tylko odpowiednich sw francuskich, ale i sposobu
doprowadzenia do podanej sytuacji. Jak skoczycie prac, prosimy do nas na pokad. Wypijemy po szklaneczce rumu
za przyja narodw.

Pocztek zdania by oczywicie niezdarny, ale nie umia przetumaczy Jak wcigniecie pow; wiedzia jednak, e
perspektywa rumu bdzie kuszca a l'amiti des nations by nawet troch dumny. Jak jest po francusku bczek?
Chyba chaloupe. Powtrzy swoje zaproszenie, a ktry z rybakw, zanim powrcili do wycigania niewodu, da znak, e
przyjmuj je. Majc ju cay pow w odzi, dwch z czteroosobowej zaogi odzi usadowio si w bczku uczepionym
burty Deux Freres; by on prawie tak duy jak sama d; nic dziwnego, skoro suy do zanurzania niewodu. Dwa wiosa
fachowo uyte szybko podcigny go w poblie Hotspura.
Przyjm kapitana u siebie w kajucie owiadczy Hornblower. Panie Bush, prosz dopilnowa, aby tego
drugiego zabrano na dzib i dobrze uczstowano. Niech mu dadz kieliszek.
Tak jest, sir.
Na linie spuszczonej wzdu burty wcignito dwa due wiadra ryb, a za nimi ukazali si dwaj mczyni w
niebieskich kombinezonach, ktrzy wdrapali si zrcznie na pokad mimo cikich butw rybackich.
Mio mi pana powita, kapitanie powiedzia Hornblower, czekajcy na rdokrciu. Prosz za mn.
Idc za Hornblowerem na pokad rufowy i dalej do jego kajuty przybysz rozglda si ciekawie. Usiad potem
ostronie na jedynym krzele, a Hornblower przycupn na koi. Niebieska bluza i spodnie byy oblepione usk rybi w
kajucie czu bdzie rybami przez tydzie. Hewitt wnis rum i wod i Hornblower nala dwie pene szklanki; Francuz
pocign z uznaniem.
Czy pow si uda? zapyta uprzejmie Hornblower.
Sucha opowieci w niezrozumiaym prawie narzeczu bretoriskim o maych dochodach z owienia sardeli. Rozmowa
skakaa z tematu na temat i nietrudno byo przej od pokoju do ewentualnoci wojny nie sposb, by dwaj eglarze,
spotkawszy si, nie poruszyli tego tematu.
Pewnie robi, co si da, eby obsadzi okrty wojenne zaogami?
Szyper wzruszy ramionami.
Na pewno.
Jego ruch ramionami powiedzia wicej ni sowo.
Idzie im to chyba bardzo powoli zauway Hornblower i Francuz skin gow potakujco.
Ale okrty s oczywicie gotowe do wyjcia w morze?
Hornblower nie mia pojcia, jak powiedzie po francusku czekaj w pogotowiu jako rezerwa, wic musia zada
pytanie z odwrotnej strony.
O, nie odpowiedzia rybak. Zacz mwi z pogard o dowdztwie Francuskiej Marynarki Wojennej. Ani
jeden okrt liniowy nie by gotowy do wyruszenia. Oczywicie e nie.
Pozwoli pan, kapitanie, e nalej jeszcze jedn? zaproponowa Hornblower. A fregaty pewnie zaogi
zaczynaj ju na nie przybywa?
Moe kto i przybywa, Bretoczyk nie by pewien. Jest oczywicie Hornblower nie mg go tu zrozumie przez
dusz chwil. Ale potem poj. Fregata Loire zostaa przygotowana do wyjcia w morze w ubiegym tygodniu (bretoska
wymowa nazwy okrtu sprawia Hornblowerowi gwn trudno), do suby na wodach Dalekiego Wschodu, ale ze zwyk
gupot dowdztwa floty wojennej, zabrano z niej teraz najlepiej wyszkolonych ludzi, eby stali si trzonem obsady innych
okrtw. Bretoski rybak, ktrego zdolno wchaniania rumu bya zaskakujca, nie czyni nic, by ukry niech
Bretoczykw do ateistycznego reymu panujcego obecnie we Francji ani pogardy czowieka morza wobec nieudolnej
polityki republikariskiej marynarki wojennej. Hornblower musia tylko pilnowa dolewania do szklanki i sucha, wytajc
umys, aby uchwyci wszystkie znaczenia w obcym jzyku. Gdy wreszcie rybak wsta, eby si poegna, byo wiele prawdy

w nieporadnych sowach Hornblowera o alu z zakoczenia wizyty.

Kapitanie, nawet jeli wojna wybuchnie, moemy si przecie znowu spotka. Pan chyba wie, i Brytyjska
Marynarka Wojenna nie wojuje z odziami rybackimi. Zawsze chtnie kupi od pana troch ryb.
Francuz patrzy teraz uwanie na niego, moe dlatego, e wynikn problem zapaty. By to najwaniejszy moment,
wymagajcy wnikliwej oceny. Ile? Co powiedzie?
Musz oczywicie zapaci za dzisiejsz dostaw cign Hornblower, z rk w kieszeni. Wydoby dwie
dziesiciofrankwki i pooy je na zrogowaciaej doni, a Francuz nie mg ukry zdziwienia na swojej ogorzaej twarzy.
Zdziwienie, potem chciwo, podejrzliwo, kalkulacja i w kocu decyzja wraenia te odbijay si na obliczu rybaka jak
kolory na konajcym delfinie do zamkna si spiesznie na monetach i wsuna je do kieszeni spodni. Dwadziecia
frankw w zocie za dwa wiadra sardeli; pewnie sam y z on i dziemi tydzie za dwadziecia frankw. A dziesi
mogo by tygodniowym wynagrodzeniem jego ludzi. To byy wane pienidze; albo kapitan brytyjski nie zna wartoci zota,
albo W kadym razie fakt pozosta faktem, e Francuz sta si o dwadziecia frankw bogatszy i mg spodziewa si
dalszych sztuk zota z tego samego rda.
Mam nadziej, kapitanie, e spotkamy si znowu powtrzy Hornblower. Bo jak pan rozumie, oczywicie,
my tu na morzu zawsze cieszymy si z wiadomoci o tym, co si dzieje na ldzie.
Gdy dwaj Bretoczycy przechodzili przez burt z pustymi wiadrami, Bush z ponur min duma nad ladami
pozostawionymi przez nich na pokadzie.
Mona pokad wyszorowa, panie Bush powiedzia Hornblower. Bdzie to dobre zakoczenie dobrego
dnia.
Rozdzia V
Gdy Hornblower si ockn, w kabinie byo zupenie ciemno; najmniejszy bysk wiata nie przenika przez dwa
okienka rufowe. Jeszcze nie rozbudzony zwin si na boku, lecz ostry pojedynczy dwik dzwonu okrtowego przywoa go
do rzeczywistoci. Przewrci si na plecy i przecign na p nerwowo i na p leniwie, prbujc uporzdkowa swe myli.
Musiaa to by jedna szklanka wachty porannej, bo jedn szklank pierwszej wachty po pnocy sysza, cignity z koi
gdzie koo pnocy, wracajc do siebie po dokonaniu zwrotu przez sztag. Spa sze godzin, nawet jeli si odejmie czas na
tamt przerw; dowodzenie okrtem miao wielkie zalety wachta, ktra posza spa w tym samym czasie, bya ju znowu
na pokadzie od p godziny.
Koja koysaa si wolno i agodnie. Hotspur szed na pewno pod aglami w znacznej czci zrefowanymi i wedug
jego wyczucia pod umiarkowanym wiatrem z prawego trawersu. Tak by powinno. Wkrtce bdzie musia wsta obrci
si na drugi bok i zasn.
Dwie szklanki, sir oznajmi Grimes, wchodzc do kajuty z zapalon lamp. Dwie szklanki, sir. Jest lekka
mga i pan Prowse powiada, e chciaby przej na inny hals. Grimes by wysokim, szparagowatym modym marynarzem;
twierdzi, e peni obowizki stewarda kapitaskiego na statku pocztowym do Indii Zachodnich.
Podaj mi paszcz powiedzia Hornblower.
O mglistym wicie byo zimno w samym paszczu narzuconym na koszul nocn. Wyj z kieszeni rkawiczki
zrobione przez Mari i nacign je z uczuciem wdzicznoci.
Dwanacie sni, sir raportowa Prowse, gdy okrt ustawi si na nowym kursie i gdy sondujc z awy
wantowej fokmasztu wycign oowiank z wody.
W porzdku.
By czas na ubranie si, na niadanie. By czas czu, e ogarnia go fala pokusy na kubek kawy. Dwa albo trzy
kubki, mocnej i parzcej. A na pokadzie ma tylko dwa funty kawy . Przy cenie siedemnastu szylingw za funt sta go byo
tylko na tyle. Stopniao cudem zdobyte czterdzieci pi funtw, wygrane w wista w noc poprzedzajc opublikowanie

pisma krla w sprawie floty. Musia wykupi z lombardu zastawion odzie morsk i szpad, umeblowa swoj kajut i
da Marii siedemnacie funtw, eby miaa za co y do czasu podjcia jego pensji. Tak wic niewiele zostao na zakup
zapasw kapitaskich. Nie mia na prosiaka czy owc ani nawet na kur. Pani Mason kupia mu sze tuzinw jaj leay
zapakowane w wirki w fasce przymocowanej do pokadu w kabinie nawigacyjnej i sze funtw mocno zasolonego
masa. Zabra te gow cukru i kilka soikw demu i to byo wszystko, na co mu starczyo pienidzy. Zabrako na boczek i
miso zakonserwowane w fajansowych naczyniach. Wczoraj mia na obiad sardele fakt, e naby je za powierzone mu w
tajemnicy subowe pienidze, doda im troch smaku bo sardele nie s smaczn ryb. Ponadto marynarze maj absurdalne
uprzedzenie do ryb, stworze yjcych w tym samym ywiole co oni. Z obrzydzeniem jedz ryby podawane od czasu do
czasu, zamiast odwiecznych porcji solonej woowiny i wieprzowiny trzeba jednak przyzna, e zapach gotowanych ryb
utrzymuje si dugo i trudno go usun z naczy pobienie zmywanych wod morsk. Wanie teraz o wicie jedno z jagnit
pod siatk w odzi ustawionej na legarach na rdokrciu obudzio si z przecigym bee bee Oficerowie z mesy
oficerskiej zakupili cztery sztuki w czasie przygotowywania Hotspura do wyjcia w morze i teraz lada dzie bd mieli na
obiad pieczone jagni Hornblower postanowi spowodowa zaproszenie go do ich messy na obiad tego dnia. Myl o tym
przypomniaa mu, e jest godny, ale to byo niczym w porwnaniu z pragnieniem wypicia kawy.
Gdzie jest mj steward? krzykn nagle. Grimes! Grimes!
Sir?
Grimes wysun gow przez drzwi kabiny nawigacyjnej.
Ubieram si i chc zje niadanie. Zrobisz mi kaw.
Kaw, sir?
Tak. Powstrzyma si od dodania do diaba. Nie lubi wymyla komu, kto nie mg odpaci tym samym i
kto w gruncie rzeczy jest Bogu ducha winny, podobnie jak s ludzie nie lubicy strzela do lisw. Nie wiesz, co to kawa?
Nie, sir.
We dbow skrzyneczk i przynie j do mnie.
Rozdrabniajc mydo kwaterk sodkiej wody Hornblower wyjani Grimesowi, jak ma zrobi kaw.
Odliczysz dwadziecia ziarenek. Woysz je do rondelka dostaniesz go od kucharza. Potem upraysz je nad
ogniem w kambuzie. Ale uwaaj, potrzsaj nimi cay czas. Maj by brzowe, a nie czarne. Upalone, a nie spalone. Jasne?
Chyba tak, sir.
Potem zanie je do doktora, z pozdrowieniami ode mnie.
Do doktora? Tak, sir. Widzc brwi Hornblowera zbiegajce si jak chmury burzowe, Grimes zdoa
byskawicznie stumi zaskoczenie.
Ma on u siebie tuczek i modzierz do tuczenia jalapy[4]. Utucz ziarnka w tym modzierzu. Na drobno.
Pamitaj, drobno, ale nie na puder. Jak proch gruboziarnisty, a nie zmielony na mczk. Zrozumiano?
Tak, sir. Chyba tak.
Potem och, id i zrb to wszystko i wtedy zamelduj si u mnie.
Grimes z pewnoci nie nalea do tych, co dziaaj szybko. Hornblower ogoli si, ubra i wyszed na przechadzk
po pokadzie, wcieky, e nie ma jeszcze niadania, gdy Grimes pojawi si wreszcie z patelenk pen proszku o
wtpliwym wygldzie. Hornblower poinstruowa go krtko, jak ma z tego zrobi kaw. Grimes sucha z niepewnym
wyrazem twarzy.
Id i zrbe j wreszcie. I jeszcze, Grimes!

 Sir?
Zjem dwa jajka. Smaone. Potrafisz usmay jajka?
Ee tak sir.
Usma tak, eby tko prawie si cieo, ale nie cakiem. I przynie troszk masa i demu.
Hornblower rzuci rozwag wiatrom na poarcie postanowi zje dobre niadanie. Ale te wiatry nagle day zna o
sobie. Niemal bez ostrzegajcego powiewu nieoczekiwany poryw omal nie wyd agli Hotspura wstecz, a gdy okrt
odpad od wiatru i odzyska panowanie nad sob, luna nagle kwietniowa lodowato zimna ulewa. Hornblower odesa
Grimesa, gdy ten pojawi si po raz pierwszy, meldujc, e sniadanie gotowe, i poszed za nim dopiero za drugim razem,
kiedy Hotspur znowu pooy si na swj kurs. Przejaniao si ju i rozwidniao, tote nie byo wiele czasu do stracenia.
Panie Young, za dziesi minut jestem z powrotem na pokadzie - powiedzia.
Kabina nawigacyjna ciasne pomieszczenie obok kajuty kapitaskiej wraz z t kajut i przynalen do niej pentr
zajmowaa ca przestrze maej rufwki Hotspura. Hornblower wcisn si w krzeso przy maym stoliku.
Sir zauway Grimes pan nie przyszed, jak niadanie byo gotowe.
Poda jajka. Obrzee biaek byo czarne, a tka zasmaone na twardo.
No dobrze odpar Hornblower. Nie mg wini za to Grimesa.
Kawa, sir? zapyta Grimes. Po zamkniciu drzwi kabiny nawigacyjnej musia si do nich przyciska, eby si
mc porusza. Nala kawy z dzbanka do kubka i Hornblower zacz popija ykami. Nie parzya go, gdy pi, a wic nie
bya dosy gorca, a w dodatku mtna.
Pamitaj, eby nastpnym razem bya gortsza skarci stewarda. I musisz j lepiej przecedzi.
Tak, sir. Gos Grimesa zdawa si dobiega jakby z daleka. Z trudem mwi nawet szeptem. Sir
Hornblower spojrza na niego, Grimes by miertelnie przeraony.
Co jest?
Chciaem to panu pokaza, sir. Grimes wysun naprzd patelni z krwist cuchnc mas. Pierwsze dwa
jajka byy zepsute, sir. Nie chciaem, eby pan pomyla
Bardzo dobrze. Grimes ba si, eby go nie posdzono o kradzie. Wyrzu to wistwo.
No i czy to nie byo podobne do pani Mason? Kupia mu jajka, z ktrych poowa jest nie do jedzenia. Hornblower
jad z niesmakiem nawet te dwa, moe nie zepsute, byo jednak czu pocieszajc si, e zrekompensuje to sobie
demem. Posmarowa suchar cennym masem, a teraz dem. Czarne porzeczki! Najgorsze co mogo by! Grimes, wciskajc
si z powrotem do kabiny nawigacyjnej, a podskoczy, usyszawszy przeklestwo, ktre dugo wisiao Hornblowerowi na
ustach.
Sir?
Nie mwi do ciebie, u licha warkn Hornblower, ju nie mogc si opanowa.
Hornblower lubi dem, ale ze wszystkich istniejcych rodzajw najmniej z czarnych porzeczek. Marne zakoczenie
niadania. Trudno, musi mu to wystarczy; wbi zby w twardy jak kamie suchar.
Nie stukaj do drzwi, jak niesiesz jedzenie powiedzia do Grimesa.
Dobrze, sir. Ju nie bd, sir.

Hornblower podnisszy wzrok na stewarda, zauway, e rka, w ktrej Grimes trzyma dzbanek z kaw, dry. Ju
chcia ostro zapyta, dlaczego, ale si powstrzyma, bo odpowied bya jasna. Grimes po prostu si ba. Jedno swko
Hornblowera mogo go skaza na chost na gretingu, gdzie bat odrywaby miso od koci wijcego si z blu ciaa. Byli we
flocie dowdcy, ktrzy skazaliby na chost za podanie takiego niadania. Nigdy jeszcze si nie zdarzyo, e tyle rzeczy naraz
byo zrobionych nie tak, jak naley.
Kto puka do drzwi.
Wej!
Grimes przycisn si do cianki grodziowej, eby nie wypa przez otwierane drzwi.
Wiadomo od pana Younga, sir zameldowa Orrock. Wiatr znowu zmienia kierunek w prawo.
Id powiedzia Hornblower.
Grimes przywar do cianki grodziowej, eby przepuci Hornblowera, ktry pody na pokad rufowy. Sze
tuzinw jajek, a poowa do wyrzucenia. Dwa funty kawy nie starczy na miesic, gdyby chcia pi j co dzie. I dem z
czarnych porzeczek zreszt te nie za duo. O tym myla, przechodzc obok wartownika, ale myli te wnet si rozwiay
pod wpywem bogosawionego powietrza morskiego i koniecznoci zajcia si sprawami okrtu. Prowse patrzy w lewo
przez lunet. Byo ju prawie cakiem widno, bo deszcz rozpdzi mgiek.
Czarne Skay na lewym trawersie, sir oznajmi. Chwilami wida kipiel.
Zgadza si potwierdzi Hornblower. Kopoty ze niadaniem miay przynajmniej t dobr stron, e w cigu
tych ostatnich minut przed rozpoczciem si rozstrzygajcego dnia nie musia si denerwowa. Naleao teraz odczeka kilka
sekund, eby zebra myli przed wydaniem rozkazw, ktre spowoduj realizacj planw, jakie dojrzay ju w jego
rozgorczkowanym mzgu.
Czy ma pan dobry wzrok, panie Orrock?
Wic, sir
Tak czy nie?
No wic tak, sir.
Prosz zatem wzi lunet i wej na saling. Niech pan zanotuje w pamici wszystkie okrty, jakie si uda panu
zobaczy, gdy bdziemy mijali red. Prosz konsultowa si z marynarzem na oku.
Tak jest, sir.
Dzie dobry, panie Bush. Prosz wywoa zaog.
Tak jest, sir.
Nie po raz pierwszy Hornblowerowi przypomnia si setnik z Nowego Testamentu, ktry ilustrowa swoj wadz
sowami: Mwi mu: chod, i przychodzi, a drugiemu mwi: id, i idzie. Pod wzgldem dyscypliny nic nie rnio
Krlewskiej Marynarki Wojennej od armii rzymskiej.
A wic panie Prowse, jaka jest teraz odlego do widnokrgu?
Dwie mile, sir. Moe trzy Zaskoczony pytaniem, Prowse toczy wok wzrokiem, zbierajc myli.
Wedug mnie cztery mile rzek Hornblower.
By moe zgodzi si Prowse.

 Soce wschodzi. Powietrze staje si przejrzyste. Niedugo widnokrg odsunie si na dziesi mil. Wiatr skrca z
zachodu na pnoc. Popyniemy do Paruette.
Tak jest, sir.
Panie Bush, prosz zwin bramagle. I agle dolne. Wystarcz nam marsie i kliwry.
Tak jest, sir.
W ten sposb mniej bd zwraca uwag, ponadto pync wolniej bd mieli wicej czasu na obserwacj,
przecinajc kana wodny prowadzcy do Brestu.
Zachd soca przy pogodnym dniu zwrci si Hornblower do Prowse'a byby dla nas lepszy.
Patrzylibymy majc soce za sob.
Tak, sir. Susznie, sir potwierdzi Prowse. Przy tych sowach na jego melancholijnej twarzy odbi si bysk
uznania; sam wiedzia, oczywicie, e Goulet ley prawie na Unii wschdzachd, lecz nie wycign z tego adnych
wnioskw ani nie poczyni adnych planw na tej podstawie.
Jestemy jednak tutaj. I mamy szans. Sprzyja nam i wiatr, i pogoda. Moe upyn wiele dni, nim znowu
bdziemy mieli podobn okazj.
Tak, sir rzek Prowse.
Kurs wschd ku poudniu, panie Prowse.
Tak jest, sir.
Hotspur wlk si powoli. Dzie by pochmurny, lecz widny i widnokrg poszerza si z minuty na minut. Leaa
przed nimi dobrze widoczna ziemia francuska, Point St Mathieu Cypel Mateusza. Za nim ld znw oddala si z pola
widzenia.
Ld od dziobu po zawietrznej! krzykn Orrock z salingu fokmasztu.
To bdzie ten drugi cypel, sir zauway Prowse.
Toulinguet zgodzi si Hornblower, a potem powtrzy nazw, wymawiajc j z angielska, Toolin- gwette.
Moe przez miesice bdzie musia lawirowa wzdu tego wybrzea, wic nie chcia by nie zrozumiany przez
ktregokolwiek ze swych oficerw, gdy przyjdzie do wydawania rozkazw.
Midzy tymi dwoma cyplami Atlantyk wdziera si przez dziki brzeg bretoski daleko w gb ldu, tworzc red
Brestu.
Panie Orrock, czy widzi pan ju tor wejciowy? zawoa Hornblower.
Jeszcze nie, sir. W kadym razie nie za dobrze.
Okrt wojenny okrt krlewski zbliajcy si do obcego wybrzea jest naraony na pewne ograniczenia przy
wykonywaniu tego rodzaju misji w okresie pokoju. Nie wolno mu wpyn na obce wody terytorialne (chyba e byby
zmuszony do tego warunkami atmosferycznymi), bez uprzedniej proby o pozwolenie i bez jego uzyskania; rwnie
ewentualne przekroczenie granic bazy obcej marynarki wojennej spowodowaoby wymian gniewnych not midzy rzdami
odnonych krajw.
Musimy si trzyma na odlego strzau z dalekosinego dziaa brzegowego powiedzia Hornblower.
Tak, sir. O, tak, oczywicie, sir zgodzi si Prowse.
To powtrne potwierdzenie wypowiedzia z wikszym przekonaniem, uwiadomiwszy sobie ukryte znacznie zawarte

w sowach Hornblowera. Narody domagay si suwerennoci wszystkich wd, nad ktrymi mogy panowa przy pomocy
swojej artylerii, nawet jeli na jakim cyplu nie byo zainstalowanego adnego dziaa. W istocie prawo midzynarodowe
przeksztacao si w konwencj ustalajc arbitraln granic trzech mil.
Pokad! zawoa Orrock. Teraz widz maszty. Ledwie, ledwie.
Panie Orrock, prosz policzy bardzo uwanie wszystkie, jakie pan dojrzy.
Orrock kontynuowa swj raport. Mia on wprawdzie przy sobie na salingu wytrawnego eglarza, lecz Hornblower
nie mia zamiaru polega wycznie na ich obserwacjach, a Bush skrca si z niecierpliwoci.
Panie Bush zwrci si do niego Hornblower. Za pitnacie minut bdziemy wykonywa zwrot przez ruf.
Moe zechce pan askawie wej z lunet na saling stermasztu. Bdzie pan mg stamtd dobrze widzie wszystko, co widzi
Orrock. Prosz robi notatki.
Tak jest, sir odpowiedzia Bush.
Ju za chwil by na wantach stermasztu i wbiega po wyblinkach w tempie, ktrym mgby si szczyci kady mody
marynarz.
Razem jest dwanacie liniowcw, sir wola Orrock. Nie widz podniesionych steng. Ani rei umoco: wanych
na masztach.
Marynarz stojcy obok przerwa mu.
Kipiel na dziobie po zawietrznej!
To Paruette stwierdzi Hornblower.
Z jednej strony Czarne Skay, z drugiej Paruette, a dalej, w rodku, Rafy Maych Dziewczynek wyznaczay tor
wodny do Brestu. W pogodny dzie, jak dzi, przy agodnym wietrze, nie stanowiy one adnej groby, lecz w czasie
sztormw setki ludzi traciy na nich ycie. Prowse z niepokojem podchodzi co pewien czas do kompasu, biorc namiary.
Hornblower bada uwanie kierunek wiatru. Jeli w eskadrze francuskiej ani jeden okrt nie jest gotw do wyjcia w morze,
nie ma potrzeby ryzykowa. Zmiana kierunku wiatru moe sprawi, e Hotspur nie bdzie mg wyj stamtd majc brzeg
po zawietrznej. Przesun lunet po dzikim wybrzeu, ktre wyrastao na horyzoncie.
Bardzo dobrze, panie Prowse. Prosz wykona zwrot przez ruf teraz, kiedy moemy jeszcze min Paruette po
nawietrznej.
Tak jest, sir.
Na twarzy Prowse'a odmalowaa si wyrana ulga. Do niego naleao trzyma okrt z dala od przeszkd
nawigacyjnych, tote wola mie szeroki margines bezpieczestwa. Hornblower poszuka wzrokiem oficera subowego.
Panie Poole, prosz wykona zwrot.
Rozwiergotay si gwizdki i wydano rozkazy. Marynarze stanli do brasw, gdy sternik wychyli ster na zawietrzn,
a Hornblower uwanie obserwowa brzeg.
Tak sterowa!
Hotspur potulnie ustawi si na swoim kursie. Hornblower zacz poznawa ju jego nawyki, jak m wieo
polubion maonk. Nie, to porwnanie nie byo szczliwe, wic natychmiast je odrzuci. Mia nadziej, e obaj z
Hotspurem bardziej pasuj do siebie ni on z Mari. Musi teraz pomyle o czym innym.
Panie Bush! Panie Orrock! Prosz zej, gdy bdziecie pewni, e nie ma ju nic, co warto obserwowa.
Okrt oywi nowy duch. Hornblower czu to wyranie, patrzc po marynarzach pieszcych do swoich zaj.

Wszyscy na pokadzie zdawali sobie spraw, e pakuj si Boniusiowi w paszcz, e zapuszczaj miao urawia do gwnej
bazy morskiej Francji, dajc do zrozumienia, i Anglia jest gotowa przyj na morzu kade wyzwanie. W niedalekiej
przyszoci majaczya wielka przygoda. Hornblower by zadowolony, e w czasie ubiegych dni przygotowa sobie potrzebn
bro okrt z zaog gotow na wszelkie przedsiwzicia, jak szermierz, co dobrze pozna ciar i zalety swojej szabli
przed wdaniem si w pojedynek.
Podszed Orrock, salutujc, i Hornblower wysucha jego raportu. Dobrze si stao, e Bush nie zszed z salingu
stermasztu i dalej obserwowa Goulet; raporty powinny by zoone oddzielnie, tak aby jeden oficer nie sysza, co
powiedzia drugi, ale nie byoby taktownie prosi Busha, eby zaczeka na boku. Bush nie schodzi jeszcze przez kilka minut;
robi systematyczne zapiski owkiem na papierze, czego nie czyni Orrock, za co jednak nie mona go byo wini. aden z
trzynastu czy czternastu okrtw liniowych stojcych na redzie na kotwicach nie by gotw do wyjcia w morze, a na trzech
z nich brakowao co najmniej po jednym maszcie. Byo tam sze fregat, trzy z postawionymi stengami i jedna z
uzbrojonymi rejami i zwinitymi aglami.
To bdzie Loire zauway Hornblower do Busha.
Zna j pan, sir? zainteresowa si Bush.
Wiem, e tam jest odpar Hornblower. Chtnie powiedziaby co wicej na ten temat, ale Bush cign raport.
Niemniej by rad, e znw wzrosy troch jego akcje jako wszystko wiedzcego.
Natomiast na redzie panowa znaczny ruch. Bush widzia krcce si barki i statki pomocnicze i wydawao mu si, e
rozpozna kadub z dwigiem noycowym, jednostk suc wycznie do stawiania nowych masztw na duych okrtach.
Dzikuj, panie Bush powiedzia Hornblower. Wspaniale. Musimy w miar monoci co dzie prowadzi
takie obserwacje.
Tak, sir.
Ciga obserwacja powiksza bdzie zasb informacji w postpie geometrycznym statki zmieniajce
kotwicowisko, stawiajce stengi, zakadajce takielunek. Zmiany wicej powiedz ni to, co mona by wydedukowa z
jednorazowej inspekcji.
A teraz poszukajmy dalszych odzi rybackich powiedzia Hornblower.
Tak, sir.
Bush skierowa lunet na Paruette, ktrej ponure, czarne skay, ze znakiem nawigacyjnym na szczycie, wydaway si
wznosi i opada, w miar jak duga martwa fala atlantycka spitrzaa si wok nich.
Jest jedna, tam, po zawietrznej rafy, sir wskaza Bush.
Co robi?
Wicierze na homary, sir raportowa Bush. Zdaje si, e zbiera pow, sir.
Naprawd?
Dwa razy w yciu Hornblower jad homary: byo to w czasie tych ponurych, gorzkich dni, gdy zmuszony godem i
chodem wystpowa jako zawodowy gracz w Long Rooms. Zamoni gocie wpadli tam na kolacj i zaprosili rwnie
jego. Ze zdumieniem stwierdzi, e tamten straszny okres w jego yciu skoczy si zaledwie dwa tygodnie temu.
Myl zacz wolno Hornblower e chtnie zjadbym dzi homara na kolacj. Panie Poole! Niech pan
podejdzie troch bliej rafy. Panie Bush, bybym wdziczny, gdyby przygotowa pan d rufow do opuszczenia na wod.
Kontrast midzy tamtymi i obecnymi dniami by fantastyczny. Trway zote dni kwietniowe; przedziwny czas midzy
pokojem i wojn. Pracowite dni, w czasie ktrych Hornblower miewa przyjacielskie pogawdki ze sternikami odzi

rybackich i rozdawa sztuki zota w zamian za niewielk cz ich poowu. Mg szkoli ludzi i przy okazji wicze
wszechstronnie poznawa zachowanie Hotspura. Mg zerka ukradkiem na Goulet i ocenia stopie przygotowania floty
francuskiej do wyjcia w morze. Mg bada zatok Iroise czyli podejcie do Brestu jej pywy i prdy. Obserwujc
na tych wodach ruch potrafi wyrobi sobie pojcie o trudnociach francuskich wadz marynarki wojennej w Brecie.
Bretania jest ubog prowincj pooon na kracach Francji, ani uprzemysowion, ani gsto zaludnion, a
komunikacja ldowa midzy Brestem i reszt Francji jest poda. Nie ma tu eglownych rzek ani kanaw. adne materiay
niezbdne do wyekwipowania floty nie mog by dostarczane do Brestu drog ldow. Wyposaenie artyleryjskie jednostki
pierwszej klasy way dwiecie ton; tylko morzem mona dostarcza armaty, kotwice i pociski z hut w Belgii na okrty w
Brecie. Grotmaszt okrtu pierwszej klasy ma sto stp dugoci i trzy gruboci; mona je przewozi tylko statkami, i to
specjalnie do tego przystosowanymi.
Do obsadzenia zaogami floty stojcej w Brecie potrzeba dwudziestu tysicy ludzi. Marynarze ilu by ich si nie
znalazo musieliby maszerowa setki mil z portw handlowych Hawru i Marsylii, gdyby nie wysano ich morzem.
Dwadziecia tysicy ludzi potrzebowao poywienia i odziey, specjalnego poywienia i specjalnej odziey. Mka na
suchary, bydo, winie i sl do zasolenia misa,- baryki do przechowywania zapasw skd miano je bra? Zaopatrzenie
nie jest przy tym operacj, ktr przeprowadza si z dnia na dzie, z rki do ust. Przed wyjciem w morze okrty bd
musiay otrzyma racje na sto dni dwa miliony racji oprcz biecego spoycia. Na to wszystko potrzeba setek
kabotaowcw Hornblower widzia, jak cigny nieprzerwanie w kierunku Brestu, okrajc Ushant od pnocy, a
Point du Raz od poudnia. Jeli nadejdzie wojna gdy nadejdzie wojna zadaniem Krlewskiej Marynarki Wojennej
bdzie odcicie im dostpu. W szczeglnoci bdzie to zadanie dla lejszych jednostek jak Hotspur. Im wicej dowie
si o tutejszych warunkach, tym lepiej.
Takimi mylami zaprztnity by umys Hornblowera, gdy Hotspur przepywa ponownie obok Paruette, by mc
znowu przeprowadzi obserwacj Brestu. Tego popoudnia wiatr by poudniowo-wschodni i Hotspur sun lekko pod
samymi marslami w wieym porannym socu. Na salingach siedzieli obserwatorzy. Jeden po drugim odezwali si, ten z
fokmasztu i ze stermasztu.
Pokad! Torem wodnym pynie okrt!
To fregata, sir! Bush uzupeni informacj Cheesemana.
Bardzo dobrze odkrzykn Hornblower. Moe pojawienie si fregaty nie ma nic wsplnego z. jego manewrami
w okolicy Iroise, ale rzecz bardzo prawdopodobna, e tak. Obrzuci wzrokiem okrt: marynarze byli zajci codziennym
cegiekowaniem pokadw, lecz pi minut wystarczyoby na kompletn transformacj. W chwil po wydaniu rozkazu okrt
bdzie gotowy do boju lub postawienia wszystkich agli.
Trzyma na tym kursie zawoa do sternika. Panie Cargill, prosz podnie nasz bander.
Ju jest, sir odezwa si Prowse. W lunecie wida byo bramsle fregaty; pyna w kierunku Goulet z
pomylnym wiatrem, na kursie, ktry przetnie si z kursem Hotspura kilka mil dalej.
Panie Bush, prosz na pokad, jak tylko zakoczy pan obserwacj.
Tak jest, sir.
Hotspur sun powoli; nie byo potrzeby spiesznego stawiania dodatkowych agli czy udawania, e znaleli si tu
przypadkiem we flocie francuskiej musiano wiedzie z tuzina rde o jego duszej obecnoci u podejcia do Brestu.
Chyba nie bdzie im pan ufa, sir? odezwa si zaniepokojony Bush po zejciu na pokad rufowy, a oznak
tego zaniepokojenia, przy niezmcenie spokojnym zachowaniu, by wanie fakt pozwolenia sobie na wyraenie rady w tak
zdecydowanej formie.
Hornblower nie mia zamiaru ucieka. Hotspur znajdowa si po nawietrznej i w kadej chwili mogli postawi
wszystkie agle i przeszedszy na ostry bajdewind odpyn w morze, ale on tego nie chcia. By pewien, e gdyby to uczyni,
fregata poszaby za nim na Atlantyk, cigajc go umykajcego jak pies z podkurczonym ogonem. miae zachowanie doda

ducha zaodze, wywrze wraenie na francuzie i o co najbardziej chodzio przytumi jego wasne wtpliwoci. To byy
prba. Musi zachowa ostrono, ale czy ta ostrono nie bdzie podyktowana strachem? Zgodnie ze swoj ocen sytuacji
nie widzia potrzeby ostronoci; to lk podpowiada mu, e fregata francuska chce ich zwabi w zasig swoich dzia i
zmiady swoim ogniem. Musi dziaa zgodnie z rozsdkiem, odtrcajc podszepty strachu; eby tylko serce nie walio tak
gatownie, donie nie wilgotniay i eby nie mie tego uczucia, e co kuje w stopach! Szkoda, e Bush przypiera go do
siatki hamaka, bo mgby przej par krokw tam i z powrotem po pokadzie, ale przecie w takim momencie nie
powinien zacz si przechadza, zdradzajc w ten sposb chwilowy brak zdecydowania.
Tego dnia kabotaowce wypyway tumnie z Brestu, korzystajc z pomylnego dla nich wiatru. Gdyby wojna zostaa
wypowiedziana, nie zachowywayby si tak. Rozmawia z ludmi z trzech rnych odzi rybackich i nikt z nich nie uczyni
najlejszej wzmianki o wojnie mogli si wszyscy zmwi w celu upienia jego czujnoci, ale to byo raczej
nieprawdopodobne. Gdyby wiadomo o wojnie dosza do Brestu przed godzin, fregata nie zdyaby w tak krtkim
czasie przygotowa si do wyjcia w morze i dopyn do Goulet. Jego domysy potwierdzao przewiadczenie, e nawet
gdyby wojna nie bya wypowiedziana, wadze Francuskiej Marynarki Wojennej postpiyby w ten wanie sposb.
Posyszawszy o zuchwaym brytyjskim dozorowcu krccym si w pobliu, skompletowayby zaog fregaty, ogoacajc
inne okrty z ich szkieletowych zag, i wysayby j, eby przeposzya okrt brytyjski. Musi nie da si odstraszy; wiatr
moe utrzyma si przez szereg dni, a raz przeszedszy na zawietrzn, potrzebowaby duo czasu na powrt i podjcie
obserwacji Brestu.
Fregata wysuna si teraz nad widnokrg; przez lunet widzia j a do linii wodnej. Bya dua. Poza dziaami na
dziobwce i pokadzie rufowym miaa po dwadziecia pomalowanych furt strzelniczych w obu burtach. Przypuszczalnie
osiemnastofuntwki; tote przy dwukrotnie wikszej liczbie dzia, ni ma Hotspur, moe wystrzeli cztery razy silniejsz
salw burtow. Armaty jednak nie byy wytoczone, Hornblower podnis lunet, eby przyjrze si jej rejom. Wyty wzrok
tym razem musi polega nie tylko na swoim osdzie, ale i na oczach. By pewien tego, co widzia. Stropy acuchowe nie
przytrzymyway fokrei i rei fokmarsla ani grotrei i rei grotmarsla. Na fregacie przygotowanej do boju na pewno nie
zapomniano by o takim zabezpieczeniu. Nie planowali walki, to nie bya zasadzka.
Jakie rozkazy, sir? pyta Bush.
Bush chciaby zacz przygotowania okrtu do boju, pootwiera furty i wytoczy dziaa. Jeli cokolwiek mogoby
przyspieszy dziaania wojenne, to wanie takie postpowanie, a Hornblower pamita, e w rozkazach Cornwallisa,
zarwno pisanych jak i ustnych, by pooony nacisk na nieczynienie niczego, co mogoby rzuci na Angli hab rozpoczcia
wojny.
Tak odpowiedzia Hornblower na pytanie Busha, na ktrego twarzy ulga natychmiast zamienia si w niepokj,
gdy spostrzeg bysk w oczach dowdcy. Ten za cign: Mijajc ich, musimy odda honory, panie Bush. Byo co
szalenie podniecajcego w przymuszaniu si do chodnego, subowego tonu, gdy wewntrz a kipia z podniecenia. Taka
reakcja musiaa zachodzi w lokomotywie parowej pana Watta, gdy nie dziaa zawr bezpieczestwa.
Tak jest, sir odpowiedzia Bush subicie, jak przystao, na polecenie zwierzchnika.
Pamita pan procedur, panie Bush?
Hornblower nigdy w yciu nie oddawa honorw francuskiemu okrtowi wojennemu; przez cay czas suby
zawodowej a do tej chwili dostrzeenie nieprzyjaciela oznaczao walk.
Tak, sir.
Wic moe zechce pan wyda rozkazy.
Tak jest, sir. Caa zaoga! Caa zaoga! Ustawi si wzdu burty! Panie Wise! Dopilnuje pan porzdku. Sierancie
piechoty morskiej! Prosz kaza swoim onierzom defilowa po pokadzie rufowym! A teraz elegancko. Dobosz na prawo.
Pomocnicy bosmana! Zagwidecie na uderzenie bbna. Bush odwrci si od Hornblowera. Nie mamy muzyki poza
bbnem i gwizdkami.
Nie bd si spodziewali niczego wicej odpar Hornblower, wci z oczyma przy lunecie. Jeden sierant,

jeden kapral, dwunastu szeregowcw i dobosz to by cay skad oddziau piechoty morskiej przydzielanego na siup, ale
Hornblower nie zaprzta sobie teraz gowy piechot morsk. Ca uwag skoncentrowa na francuskiej fregacie. Nie ulegao
wtpliwoci, e z pokadu francuza tuzin lunet byo skierowanych na Hotspura. Gdy na pokadzie Hotspura zacz si
ruch, to samo zaczo si dzia na fregacie. Ustawili si wzdu burty, cay tum ludzi. Po wodzie dobiega gwar gosw
czterystu podnieconych Francuzw.
Cisza! w tym momencie rzuci rozkaz Bush. Byo co obcego w jego tonie, gdy cign dalej sotto voce[5],
aby nie by podsuchanym przez francuza. Pokacie abo- jadom, jak zachowuje si zaoga brytyjska. Wy tam, gowy do
gry i milcze.
Niebieskie mundury i biae spodnie to onierze francuscy formowali si na pokadzie rufowym fregaty.
Hornblower dojrza przez lunet bysk stali bagnetw nakadanych na bro i odblask mosinych instrumentw muzycznych.
Okrty zbliay si powoli na zbiegajcych si kursach, przy czym fregata, majc wiksz powierzchni agli, sza szybciej ni
siup. Coraz bliej i bliej, Hotspur by jednostk skadajc wizyt. Hornblower odoy lunet.
Teraz powiedzia.
Bi w bben! rozkaza Bush.
Rozleg si dugi werbel.
Prezentuj bro! rzuci rozkaz sierant piechoty morskiej, a potem ciszej: Raz, Dwa, Trzy!
Muszkiety onierzy i laska sieranta przyjy pozycj prezentuj bro pynnymi ruchami przepisowej musztry.
Zapiszczay gwizdki bosmaskie, dugo i oguszajco. Hornblower zdj kapelusz i trzyma go przed sob; salutowanie doni
nie byo odpowiednie na t okazj. Widzia ju teraz kapitana francuskiego na pokadzie rufowym, tgiego mczyzn,
trzymajcego kapelusz nad gow na mod francusk. Na jego piersi lnia gwiazda, musiaa to by Legia Honorowa wieo
ustanowiona przez Boniusia. Hornblower wrci mylami do rzeczywistoci; on pierwszy mia odda honory i pierwszy
zakoczy. Rzuci pgosem polecenie do Busha.
Werbel! krzykn Bush i dugi akord bbna zamar, a za nim wiergot gwizdkw, nie tak rwno, jak by sobie
yczy Hornblower. Na pokadzie rufowym francuza kto chyba tamburmajor podnis do gry dug lask obwieszon
dzwonkami mosinymi i opuci j z hukiem. Natychmiast odezway si bbny, sze sztuk, onierskim, porywajcym
rytmem i przez wod dobieg gos muzyki, ten niezrozumiay zlepek dwikw, ktrych sensu Hornblower nie pojmowa;
laska tambur- majora podnosia si i opadaa rytmicznie. Wreszcie muzyka ucicha, zakoczona werblem bbnw.
Hornblower woy kapelusz, kapitan francuski te.
Na rami bro! rykn sierant piechoty morskiej.
Caa zaoga! Rozej si! rzuci rozkaz Bush, a potem agodniejszym tonem doda: Spokojnie tam! Cicho!
Po rozkazie rozej si podnieceni marynarze zaczli mle jzykami nigdy aden z nich nie przepywa tak blisko
francuskiego okrtu wojennego bez ostrzau z dzia. Lecz Bush postanowi przekona francuza, e caa zaoga Hotspura to
sami flegmatycy. Wise ruchem swej trzcinki przywrci porzdek i zaoga rozbia si w grupki, porzdek, zakcony tylko
pojedynczymi i szybko tumionymi jkami osobnikw, na ktrych wystajce poladki spado uderzenie rzgi.
To Loire, z ca pewnoci, sir orzek Bush. Dojrzeli nazw przewijajc si zoconymi literami w
ornamencie rufowym fregaty. Hornblower przypomnia sobie, e Bush dalej nie wie, jakie jest rdo jego informacji. Byo
zabawne by uwaanym za wszystko wiedzcego, nawet bezpodstawnie.
I mia pan racj, nie kac od nich ucieka cign Bush. Czemu nie zasugiwa tym razem na ten bysk
podziwu w oczach Busha? Bush nie wiedzia o przypieszonym biciu serca i wilgotniejcych doniach.
W ten sposb nasi chopcy mogli zobaczy z bliska francuza powiedzia Hornblower z zakopotaniem.
Na pewno tak, sir zgodzi si Bush. Nigdy w yciu nie mylaem, e usysz t melodi z fregaty
francuskiej!

 Jak melodi? zdziwi si bezwiednie Hornblower i natychmiast ogarna go wcieko na siebie za ujawnienie
swojego sabego punktu.
Boe chro Krla, sir odpar zwyczajnie Bush. Na szczcie nie przyszo mu do gowy, e kto mgby nie
rozpozna hymnu narodowego. Gdybymy mieli orkiestr na pokadzie, musielibymy zagra t ich Mar- seillaise.
Niewtpliwie mrukn Hornblower; musia szybko zmieni temat. Patrzcie! Stawia bramsle. Szybko!
cigajmy si z nim. Zobaczymy, co z nich za marynarze.
Rozdzia VI
Da wichura z zachodu tak silna, e trzeba byo podwjnie zrefowa agle. Skoczya si niewiarygodnie pikna
pogoda panujca przez ubiegy tydzie i teraz Atlantyk pokazywa, co potrafi. Hotspur stawia mu czoo, pync
bajdewindem na lewym halsie, pod mocno zrefowanymi marslami. Wystawia lew stron dziobu na ogromne way wodne,
nie hamowane niczym w swoim biegu przez trzy tysice mil wody, od Kanady do Francji. Koysa si na boki, podjeda w
gr, potem, przechylajc si z dziobu na ruf, ry nosem w falach, by zaraz wpa znowu w koysanie poprzeczne.
Potworny nacisk wiatru na marsie nie dawa mu prawie przechyla si na nawietrzn; okrt kad si na praw burt, trwa tak
przez chwil, a potem wraca do pionu, lecz przy tym ograniczonym koysaniu mia bardzo silne przechyy wzdune; caym
swym ciarem dwiga si w gr i wali w d, tak e stojc na pokadzie mona byo czu rosncy i malejcy w rytm
przechyw nacisk stp na poszycie. Wiatr wy w olinowaniu, a drewniana konstrukcja stkaa pod naporem zmiennych si
wyginajcych j wzdunie i podnoszcych w gr najpierw rodek, a potem koce okrtu. Ale te stkania nie miay w
sobie nic niepokojcego; nie syszao si w nich nagych trzaskw czy bezadnego haasu, wszystkie odgosy dowodziy, e
konstrukcja Hotspura nie jest sztywna i krucha, lecz elastyczna i prawidowo reaguje na obcienia.
Hornblower wyszed na pokad rufowy. By blady od choroby morskiej, ktra go dopada przy zmianie pogody; jej
atak nie by jednak tak ciki, jak w czasie podry po Kanale na poudnie. Opatulony w paszcz musia caym ciaem
przeciwstawia si koysaniu, bo same jego nogi nie umiay jeszcze tej trudnej sztuki. Ze rdookrcia nadchodzi Busch z
bosmanem; zasalutowa, a potem wci z Wisem u boku zacz uwanym spojrzeniem wodzi po okrcie.
Dopiero po pierwszej wichurze wiadomo, sir, co moe zosta porwane wyjani.
Urzdzenia, wydawaoby si dobrze zamocowane, zaczynay przejawia alarmujc tendencj do odrywania si pod
wpywem niemoliwych do przewidzenia napre, powodowanych przecigajc si z pogod, i Bush z Wisem koczyli
wanie dugi obchd okrtu.
Czy sztorm co zabra? zapyta Hornblower.
Drobiazgi, sir, ale poruszy kotwic prdow. Zamocowalimy j ju jednak na nowo.
Bush mia umiech na twarzy, a oczy mu lniy; cieszya go wyranie zmiana pogody, hulanie wiatru po pokadzie i
fakt, e trzeba byo co dziaa w zwizku z t sytuacj. Zatar rce i wcign gboko w puca powiew wichru.
Hornblower mg si pociesza wspomnieniem, e i jemu zdarzao si radowa z paskudnej pogody i pragn jeszcze
gorszej, ale, stwierdzi z gorycz, saba to bya pociecha przy jego obecnym samopoczuciu.
Sign po lunet i rozejrza si wkoo. Chwilami przejaniao si i widnokrg ucieka od okrtu. W oddali, po
prawej wiartce rufowej dojrza krtki bysk bieli; usiujc sta moliwie rwno, uchwyci znw t plamk w pole widzenia;
bya to kipiel pod Ar Men ciekawa nazwa bretoska najbardziej wysunitymi w morze i ku poudniowi skaami i
rafami, ktrymi usiane byo podejcie do Brestu. Widzia, jak grzywacz przyboju uderzy w nag ska, tryskajc supem
spienionej wody na wysoko grotmarsli na okrcie wojennym pierwszej klasy, lecz po chwili wiatr rozwia go w nico.
Potem nad okrt nadlecia nowy szkwa, przynoszc ze sob nawanic deszczu, a widnokrg zacieni si wok nich
Hotspur sta si orodkiem maego skrawka szarego, rozhutanego morza, z chmurami wiszcymi tu nad topami masztw.
Szli tak blisko brzegu zawietrznego, jak tylko Hornblower odway si ryzykowa. Kto lkliwy uciekby dalej w
morze na pierwsze oznaki zej pogody, ale wwczas zostaby zepchnity przez wiatr daleko na zawietrzn miejsca, ktre mia
obserwowa. Cae dnie mogyby min, zanim by zdoa wrci na wyznaczone stanowisko w cigu tych dni Francuzi, nie
obserwowani, mogliby robi, co by chcieli, przy pomylnym dla nich wietrze. Mona by to zobrazowa w postaci

wykrelonej na mapie linii wzdu poudnikw, wyznaczajcej z jednej strony brawur, a odwag z drugiej i
Hornblower trzyma si na samej granicy brawury. W tej chwili nie byo nic innego do roboty, jak tylko rzecz zwyka w
marynarce patrze i czeka. Walczy z wichur, obserwujc zmczonymi oczyma kad zmian kierunku wiatru, pcha
si na pnoc na jednym halsie, a potem zawraca i i na poudnie innym, lawirujc tam i z powrotem wzdu podejcia do
Brestu, a znw trafi si okazja do przyjrzenia mu si z bliska. Tak byo cay dzie poprzedni i tak bdzie przez niezliczone
dni, jeli wojna wiszca na wosku wybuchnie. Wrci do kabiny ukry nowy atak choroby morskiej.
Jaki czas pniej, gdy najgorsze ju mino, poderwao go bbnienie w drzwi. Co jest?
Marynarz na oku krzyczy co z salingu, sir. Pan Bush kaza mu zej na d.
Zaraz przychodz.
Hornblower przyby na moment, gdy obserwator przerzuci si na baksztag i zjecha na pokad.
Panie Cargill rozkaza Bush prosz posa kogo na maszt, eby zaj jego miejsce.
Zwrciwszy si do Hornblowera Bush wyjani:
Taki jest wiatr, e nie mogem zrozumie, sir, co on tam krzyczy, wic wezwaem go na d. I c masz do
powiedzenia?
Obserwator sta z czapk w doni, nieco skonsternowany obecnoci oficerw.
Nie wiem, czy to naprawd wane, sir. Ale teraz, jak si na chwil przejanio, zauwayem fregat francusk.
Gdzie? spyta Hornblower, w ostatniej chwili agodzc obcesowy ton, jakim chcia pocztkowo przemwi.
Wywoujc przestrach w tym czowieku, nic by si nie zyskao, a wiele mona byo straci.
Po zawietrznej, dwa rumby od dziobu, sir. Bya za horyzontem, ale dojrzaem jej marsie, sir. Znam je.
Od czasu wydarzenia z oddawaniem honorw czsto widywali Loire w rnych punktach kanau Iroise troch
to wygldao na zabaw w chowanego.
Jakim sza kursem?
Ostro pod wiatr, pod podwjnie zrefowanymi marslami, na prawym halsie, sir.
Bardzo dobrze, e dalicie zna o tym. Wracajcie teraz na swoje stanowisko. Tego drugiego zatrzymajcie przy
sobie na maszcie.
Tak jest, sir.
Marynarz odszed, a Hornblower obrci wzrok na morze. Teraz pogoda znw si pogorszya i widnokrg przybliy
si znacznie. Czy byo co dziwnego w tym, e Loire wysza z portu mimo wichury? Moe chodzi o trenowanie zaogi
przy zej pogodzie. Nie, musi myle realnie, takie postpowanie nie jest podobne do Francuzw. We flocie francuskiej
wyranie nie przesadzano ze szkoleniem ludzi.
Hornblower uwiadomi sobie nagle, e obok stoi Bush i chce co powiedzie.
Co pan sdzi, panie Bush?
Przypuszczam, sir, e ubiegej nocy zakotwiczya si w zatoce Berthon.
Nie bybym tym zaskoczony.
Bush mia na myli zatok Bertheaume, tu po stronie odmorskiej Goulet, gdzie byo miejsce, aby cyrkulowa na
kotwicy na dobry kabel przy wietrze z kierunkw pnoc- no-zachodnich. Gdyby staa tam na kotwicy, miaaby kontakt z

brzegiem. Moga otrzymywa wiadomoci i rozkazy przesyane ldem z Brestu odlegego o dziesi mil. Moga si
dowiedzie o wypowiedzeniu wojny i zaplano- wa wzicie Hotspura przez zaskoczenie. Trzeba zatem dziaa tak, jakby
to wanie byo jej celem. W takim wypadku najbezpieczniej byoby zmieni hals. Idc na poudnie na prawym halsie okrt
miaby duo przestrzeni morskiej i nie zagroziby mu brzeg zawietrzny, a od Loire oddaliby si na tyle, e mgby mia si
z jej pocigu. Ale jak w monologu Hamleta, gdy mwi: W tym wanie sk w chwili przybycia Cornwalissa,
znalazby si daleko od wyznaczonego stanowiska, bez monoci powrotu by moe przez szereg dni. Nie, w tym wypadku
musi rzuci okrt na szal ryzyka. Hotspur jest niczym w starciu dwch potnych flot wojennych. Wany jest dla niego,
ale nie dla Cornwalissa, dla ktrego stokro cenniejsze s zebrane wiadomoci.
Idziemy dalej naszym kursem, panie Bush zdecydowa Hornblower.
Bya dwa rumby po zawietrznej przed naszym dziobem, sir myla gono Bush. Przy spotkaniu powinnimy
si znale cakiem po jej nawietrznej.
Hornblower ju przeprowadzi to obliczenie; gdyby otrzyma inny wynik, Hotspur zrobiby zwrot przez sztag pi
minut temu i uciekaby na bezpieczn odlego.
Znowu si troch przejania, sir zauway Bush, rozgldajc si. W tym momencie marynarz na oku zawoa:
Jest tam, sir! Rumb przed prawym trawersem!
Bardzo dobrze!
Po przycichniciu szkwau mona ju byo z pokadu rozmawia z salingiem.
Jest tam faktycznie, sir potwierdzi Bush patrzc przez lunet.
Gdy Hotspur podnis si na fali, Hornblower dostrzeg niezbyt wyranie jej marsie. Byy ostro pod- brasowane i
w lunecie wida byo tylko ich krawdzie. Hotspur znajdowa si co najmniej o cztery mile od niej, po nawietrznej.
Prosz spojrze! Robi zwrot przez sztag, sir!
Marsie poszerzyy si w ksztat prostoktw, opotay przez chwil, a potem przestay; przebrasowano je teraz
rwnolegle do marsli Hotspura; oba okrty poday tym samym halsem.
Zrobia zwrot sir, jak tylko si upewnia, kto my jestemy. Dalej bawi si z nami w chowanego.
Chowanego? Panie Bush, myl, e mamy wojn.
Trudno mu byo wypowiedzie tak doniose owiadczenie zwykym spokojnym tonem, jakiego uyby czowiek o
elaznych nerwach, Hornblower jednak bardzo si stara. Bush nie mia takich ambicji. Popatrzy na Hornblowera i gwizdn.
Myli jego szy teraz tym samym torem, co przed chwil Hornblowera.
Sdz, sir, e ma pan racj.
Dzikuj, panie Bush. Hornblower powiedzia to zjadliwie, lecz natychmiast poaowa. Nie byo fair kaza
Bushowi paci za napicie, jakie przeywa jego dowdca. Zdradza si ze zdenerwowaniem nie byo rwnie w zgodzie z
ideaem niewzruszonoci, ktremu hodowa Hornblower. Na szczcie, nastpny rozkaz, jaki trzeba byo wyda, na pewno
zatrze w Bushu ewentualne uczucie przykroci.
Uwaam, e powinien pan postawi zaog na stanowiska, panie Bush. Zarzdzi pogotowie bojowe, ale nie
wytacza dzia.
Tak jest, sir.
Bush wyszczerzy zby, zdradzajc ogarniajce go podniecenie. Momentalnie zacz rzuca gone rozkazy. Na
okrcie rozwiergotay si gwizdki. Spod pokadu gramoli si dobosz okrtowy. By to dzieciak najwyej dwunastoletni, a
jego ekwipunek by w kompletnym nieadzie. Tak mu byo pilno zacz, e nie tylko stan byle jak na baczno na pokadzie

rufowym, ale nie wykona prawidowego gestu podniesienia wysoko paeczek przed rozpoczciem dugiego werbla.
Nadchodzi Prowse; w czasie bitwy jego stanowisko, jako penicego obowizki oficera nawigacyjnego, byo na
pokadzie rufowym, obok dowdcy okrtu.
Jest teraz dokadnie na prawym trawersie, sir oznajmi patrzc na Lorie. Dugo jej zajo wykonanie
zwrotu. Mona zreszt byo tego oczekiwa.
Hornblower opar swoje obliczenia midzy innymi na fakcie, e Hotspur szybciej przechodzi lini wiatru ni Loire.
Zbliy si Bush, salutujc.
Okrt gotw do boju, sir.
Dzikuj panie Bush.
W tych paru minutach streszczao si ycie marynarki wojennej. Moment decyzji, zamieszanie, zdenerwowanie, a
potem spokj i dugie czekanie. Oba okrty szy bejdewindem, borykajc si z morzem, oddalone od siebie o cztery mile.
Hotspur prawie dokadnie po nawietrznej Loire. Te cztery mile i ten kierunek wiatru zapewniay Hotspurowi
nietykalno. Dopki bdzie w stanie zachowywa t odlego, pozostanie bezpieczny. Jeli nie, jeli co si stanie,
czterdzieci osiemnastofuntowych dzia Loire szybko si z nim zaatwi. Moe walczy o honor, ale bez nadziei na
zwycistwo. Przygotowywanie si do boju nie byo waciwie niczym wicej jak gestem; ludzie polegn albo zostan
straszliwie okaleczeni, a rezultat bdzie taki sam, jakby si Hotspur podda potulnie.
Kto jest u steru? rzuci Prowse pytanie w powie- trze i ruszy nadzorowa sterowaniem. By moe i jego
myli szy tym samym torem.
Zataczajc si, poda na ruf bosman. Jako podoficer, ktrego obowizkiem by oglny nadzr nad aglami i
takielunkiem, nie mia on w czasie boju adnego specjalnego stanowiska i mg porusza si wszdzie. W tej chwili
zachowywa si niezwykle subicie. Zamiast tylko przytkn palce do kapelusza, zdj go, skoni si nim Bushowi i stan,
trzymajc go w rku, a harcap taczy mu na plecach szarpany wichur. Czeka widocznie na pozwolenie przemwienia.
Sir odezwa si Bush. Pan Wise pyta w imieniu zaogi. Czy to wojna?
Tak? Czy nie?
abojady ju wiedz, panie Wise, a my jeszczenie. Nic nie szkodzio dowdcy przyzna si, e nie wie, jeli
powd tego stanie si zupenie jasny w momencie, gdy zaoga bdzie miaa czas na zastanowienie si nad tym, a bdzie go
miaa na pewno, moe podczas wspaniaej mowy, z ktrej jednak po chwili namysu Hornblower zrezygnowa. Instynkt
podpowiedzia mu, e sytuacja wymagaa czego wicej ni tego jednego zdania, jakie przed chwil wyrzek.
Kady na okrcie, komu si zdaje, ze jest jaka rnica w wypenianiu obowizkw w czasie pokoju, moe
oberwa po plecach, panie Wise. Prosz to powtrzy zaodze.
To wystarczy na razie. Prowse by ju z powrotem. Patrzy ktem oka na takielunek i obserwowa zachowanie si
okrtu.
Czy sdzi pan, e mona postawi sztaksel na grotsteng, sir?
Byo to pytanie z wieloma implikacjami, lecz odpowied tylko jedna.
Nie odpar Hornblower.
Sztaksel zwikszyby moe nieco prdko Hotspura, lecz by spowodowa bardzo silny przechy, co przy
dodatkowej powierzchni wystawionej na dziaanie wiatru powanie zwikszyoby jego dryf. Hornblower oglda) Hotspura
w suchym doku, zna linie jego wodnicy* i mg okreli maksymalny kt dryfu, przy ktrym okrt bdzie si trzyma kursu.
Te dwa czynniki zrwnowa si, ale jest jeszcze trzeci, ktry mgby przeway szal kade zwikszenie powierzchni
agli wystawionych na dziaanie wiatru wzmoe ryzyko uszkodzenia jakiego elementu wyposaenia. Awaria drobna czy

powana, w rodzaju pknicia liny lub straty stengi, rzuci bezradnego Hotspura w zasig dzia nieprzyjacielskich.
Jeli wiatr przycichnie, to wanie te dodatkowe agle postawimy przede wszystkim cign Hornblo- .wer,
agodzc ostro odmowy, i doda: Prosz sprawdzi, w jakim ten okrt jest namiarze w stosunku do nas.
Uczyniem to, sir odpar Prowse; naleao mu to zaliczy na plus.
Panie Bush! Moe pan odesa pod pokad wacht woln od suby.
Tak jest, sir.
Ten pocig ten wycig mg trwa godziny, a nawet dnie i nie byo celu mczy przedwczenie caej zaogi.
Wichura uderzya z now si, zalewajc pokad deszczem i bryzgami. Gdy patrzy na Loire, jej obraz zamazywa mu si
w oczach, a Hotspur tymczasem nurza si i podskakiwa jak dziecinna deczka z papieru, walczc z wichrem i fal.
Ciekawe, ilu z zaogi ma chorob morsk? odezwa si Hornblower. Wymwi te obmierze sowa jak kto
wyrzekajcy na bolcy zb. adnych par sztuk odpar Bush cakiem obojtnym tonem.
Prosz mnie wezwa, gdy fregata znowu pokae si w polu widzenia rzek Hornblower. I oczywicie
ilekro bdzie to potrzebne.
Potem z niewymown godnoci i z wielkim trudem dotar jako do swojej kabiny. Szum w gowie sprawia, e
przechyy pokadu pod stopami wydaway si wiksze, ni faktycznie byy, i e silniej chwiaa si koja, gdy z jkiem rzuci si
na ni. Po jakim czasie Bush przyszed zbudzi go.

 Pogoda si poprawia, sir dotar jego gos spoza ' drzwi kajuty poprzez szum sztormu.
Bardzo dobrze. Zaraz przyjd.
Gdy wyszed na pokad, po prawej burcie majaczy ju niewyrany ksztat, a w miar jak si przejaniao, Loire
stawaa si coraz bardziej widoczna. Oto bya tam, sztormujc ostro, ze zbrasowanymi rejami i furtami strzelniczymi
widocznymi na tyle, e mona je byo policzy, gdy znw powrcia do rwnowagi. Fale rozbijay si chmur o nawietrzn
jej dziobu, a potem, przy nastpnym przechyle, na moment zalnio jej rowo- brunatne miedziane dno. Hornblower
zauway co, co Bush i Prowse jednoczenie wyrazili sowami.
Wyprzedza nas! zawoa Bush.
Jest teraz o cay rumb przed trawersem! doda Prowse.
Loire pyna szybciej ni Hotspur, zdobywajc przewag w wycigu. Kady wie, e francuscy konstruktorzy
okrtw s lepsi od angielskich; francuskie okrty byy na og szybsze. W tym konkretnym wypadku mogo to oznacza
tragedi. Lecz na tym nie koniec.
Obawiam si, sir mwi powoli Bush, jakby kade sowo sprawiao mu bl e zblia si do nas, idc ostrzej
do wiatru.
Bush chcia przez to powiedzie, e Loire nie poddaje si w tym stopniu co Hotspur naporowi wiatru w kierunku
zawietrznym; w zwizku z tym Hotspur jest znoszony do fregaty, bliej jej dzia. Hornblower nagle zrozumia, e Bush ma
racj. Jeli obecne warunki pogodowe utrzymaj si, otwarcie furt strzelniczych na Loire i rozpoczcie obstrzau bdzie
tylko kwesti czasu. Nie mog zatem dalej broni si przed niebezpieczestwem z jej strony w najprostszy sposb, jak to
czynili do tej chwili. Gdyby Hotspur by szybszy i eglowa ostrzej od wiatru ni fregata, mgby trzyma si od niej w
dowolnej odlegoci. Tak wic pierwsza linia obrony zaamaa si. Nie ma co si dziwi stwierdzi. Stara si mwi
tonem chodnym, nawet nonszalanckim, zdecydowany zachowa godno dowdcy. Jest dwa razy wiksza od nas.
Wielko okrtu jest wanym czynnikiem przy trzymaniu si po nawietrznej. Te same fale uderzaj w jednostk ma
i du, lecz mniejsz bardziej spychaj na zawietrzn; ponadto stpki duych okrtw zanurzone s gbiej pod
powierzchni, znacznie poniej poziomu wzburzonej wody i tam lepiej si jej trzymaj.
Jakby tknici t sam myl, wszyscy trzej skierowali lunety na Loire.
Steruj troch ostrzej na wiatr zauway Bush.
Hornblower dostrzeg przelotny opot marsli fregaty. Kosztem wyprzedzenia chce zyska par jardw w kierunku
nawietrznym; przy wikszej prdkoci na wodzie jest w stanie to osign.
Tak. Znowu zrwnalimy si z ni stwierdzi Prowse.
Francuski kapitan zna swoj robot. Z matematycznego punktu widzenia najlepszym kursem przy podchodzeniu do
ciganego okrtu pyncego po nawietrznej jest utrzymywanie go dokadnie w kierunku, z ktrego wieje wiatr, i wanie w
tym pooeniu znalaz si znowu Hotspur w stosunku do Loire; natomiast fregata, wracajc na swj poprzedni kurs
bejdewindem, zbliya si o dwadziecia albo i trzydzieci jardw do niego w kierunku wiatru. Kilkakrotne powtrzenie
tego manewru, plus zmniejszanie si odlegoci; powodowane przez wiksz nawietrzno fregaty, mogo doprowadzi do
zlikwidowania luki.
Wszyscy trzej naraz odjli lunety od oczu i spojrzenia podwadnych skieroway si na Hornblowera. Czekali na jego
nastpne posunicie w tej krytycznej sytuacji.
Panie Bush, prosz askawie wywoa ca zaog. Wykonamy zwrot przez sztag.
Tak jest, sir.
To by grony moment. Jeli manewr zostanie wykonany le, Hotspur bdzie zgubiony. Jeeli chybi zwrotu jak to

si ju raz zdarzyo, gdy Cargill nim kierowa bdzie lea przez dugie minuty w linii wiatru i bdzie znoszony na
zawietrzn, gdy tymczasem Loire bdzie si szybko zbliaa do niego; w dodatku przy tej wichurze agle mog pj w
strzpy, i Hotspur stanie si jeszcze bardziej bezradny, nawet jeli aden istotny element wyposaenia nie zostanie porwany
przez wiatr. Operacja musi by przeprowadzona z absolutn perfekcj. Akurat Cargill by oficerem subowym i mona mu
byo powierzy to zadanie. Albo Bushowi czy Prowse'owi. Lecz Hornblower wiedzia doskonale, i nie zniesie myli, eby
odpowiedzialno w jego wasnych oczach czy w oczach zaogi obciya kogo innego, nie za jego samego.
Bd wykonywa zwrot przez sztag, panie Cargill zadecydowa i w ten sposb okreli nieodwoalnie, na kim
spoczywa odpowiedzialno.
Podszed do steru i rozejrza si wokoo. Poczu, e nerwy ma napite, e serce bije mu szybciej i zdziwi si, e
sprawia mu to przyjemno, e ten moment niebezpieczestwa ma dla niego szczeglny smak. Zmusi si jednak, aby myle
wycznie o manewrze okrtem. Marynarze stali na swoich stanowiskach, wszyscy patrzyli na niego. Wrd wycia wichury
sta mocno wparty stopami w pokad i obserwowa nadbiegajce fale. To by waciwy moment.
Teraz, powoli krzykn do ludzi u steru. Ster powoli na nawietrzn.
Przez, moment Hotspur nie reagowa, a zacz si obraca.
Ster na nawietrzn! zawoa.
Marynarze obsugiwali szoty i buliny kliwra, a Hornblower obserwowa reakcj okrtu, jak tygrys skradajcy si do
swej ofiary.
Luzowa szoty! a potem, obrciwszy si do steru: Teraz! Ster na burt!
Okrt szybko zblia si do wiatru.
Grot dookoa! Marynarzom podniecenie dodao bodca. Zrzucili buliny i brasy, i reje obrciy si ociale
dokadnie w chwili, gdy Hotspur ustawi si prosto na wiatr.
Teraz! Wstrzymywa. Ster na burt! rzuca Hornblower rozkazy sternikowi. Hotspur obraca si szybko, lecz
jego prdko po wodzie wystarczaa, eby mg sucha steru, ktry zmniejsza prdko ktow i zapobiega zbyt
dalekiemu obrotowi.
Tak mocowa!
Udao si; Hotspur zmieni hals bez niepotrzebnej straty nawet jednej sekundy czy jednego jarda i pru ju fale
prawym bejdewindem. Nie byo jednak czasu na oddech czy rado; Hornblower przeszed spiesznie na lew wiartk
rufow i skierowa lunet na Loire. Oczywicie zmieniaa hals; zgodnie z matematyczn teori pocigu za okrtem
znajdujcym si po nawietrznej cigajcy winien zmienia hals w tej samej chwili co cigany; ale spnia si odrobin;
pewnie zauwayli, e Hotspur robi zwrot przez sztag, dopiero gdy zaopota marsel na fokmaszcie, i nawet gdyby na
Loire caa zaoga bya na stanowiskach do zwrotu, Hotspur zyskaby nad ni dwie minuty przewagi. W dodatku okazaa
si znacznie powolniejsza przy przechodzeniu linii wiatru. Jeszcze teraz, gdy Hotspur szed ju nowym kursem i pracoway
wszystkie jego agle, fokmarsel Loire dalej opota i okrt koczy dopiero obrt. Im duej wykonywa zwrot, tym wicej
traci dystansu w wycigu ku nawietrznej.
Wyszlimy przed ni, sir powiedzia Prowse, patrzc przez lunet. Zyskujemy w kierunku na wiatr.
Hotspur znowu odzyska nieco cennego wyprzedzenia druga linia obrony Hornblowera okazaa si
skuteczniejsza od pierwszej.
Prosz teraz wzi namiar rozkaza Hornblower.
Po ustaleniu si Loire na nowym halsie naturalne jej zalety znw zaczy si uwidocznia. Ze sw wiksz
prdkoci i lepsz zdolnoci eglowania pod wiatr zesza z baksztagu Hotspura na jego trawers; teraz moga pj przez
chwil ostrzej na wiatr i wysforowa si nieco na nawietrzn w stosunku do Hotspura. Minuty mijay jak sekundy, godzina

zdawaa si trwa minut, a na hutajcym si pokadzie Hotspura wrd wycia wiatru zaoga zbieraa siy do dalszych
trudw.
Czas na nastpny zwrot, sir? zapyta Bush bardzo miao, bo teoretycznie waciwy moment ju mija.
Poczekajmy jeszcze troszk odpar Hornblower. Zaczekamy na ten szkwa.
Wiatr uderzy w okrt i od razu wiat zasonia nawanica deszczu, Hornblower odwrci si od siatki hamakowej,
przez ktr wyglda na morze, i po stromo nachylonym pokadzie dotar do steru. Tam przemwi przez tub:
Zaoga do zwrotu przez sztag.
Wrd gwatownych poryww wiatru marynarze ledwie syszeli, co mwi, lecz wszystkie oczy byy zwrcone na
niego i wszyscy oczekiwali w pogotowiu, a przy ich wyszkoleniu nie mogli zrozumie niewaciwie rozkazw. Wykonywanie
zwrotu przez sztag w czasie szkwau jest spraw skomplikowan, poniewa podmuchy mog nieoczekiwanie zmienia
kierunek o rumb lub nawet dwa. Lecz Hotspurem tak atwo byo manewrowa oczywicie jeli manewr by dobrze
rozoony w czasie e zostawa jeszcze margines na nieprzewidziane okolicznoci. Skutki nieznacznej zmiany kierunku
wiatru groce tym, e agle zapracuj wstecz, day si atwo opanowa, okrt bowiem mia dostatecznie du prdko
sterown i zaoga panowaa nad nim na tyle, eby mona byo kontynuowa zwrot. Przycicha wreszcie nawanica i usta
zalewajcy oczy lodowaty deszcz, w czasie gdy zaoga trymowaa ostro wszystkie agle i szkwa przechodzi na zawietrzn,
dalej zasaniajc Loire.
Zaatwilimy j! powiedzia Bush z satysfakcj. Widzia w wyobrani Loire dalej pync tym samym
halsem, podczas gdy Hotspur szed swobodnie na innym kursie i odlego midzy okrtami rosa byskawicznie.
Patrzyli, jak szkwa wyjc posuwa si nad upstrzon pian szar wod w kierunku Francji. Potem zauwayli
wynurzajcy si z niego bardziej zwarty ksztat, ktrego zarysy zaostrzay si.
Niech to krzykn Bush. By zbyt skonsternowany, zbyt osupiay, eby dokoczy przeklestwa. Bo spoza
szkwau ukazaa si Loire, dokadnie na tym samym halsie co Hotspur. Zdajc ku niemu w bezlitosnym pocigu, bya
bliej ni przedtem.
Tej sztuczki nie bdziemy prbowa drugi raz powiedzia Hornblower z wymuszonym umiechem na zacinitych
wargach.
Kapitan francuski by nie w ciemi bity. Zauway, e Hotspur przeczeka najlepsz chwil do wykonania zwrotu,
zobaczy go znikajcego za cian szkwau i przewidzia nastpny krok Hornblowera. Musia wykona zwrot w tym samym
momencie. W rezultacie niewiele straci na odlegoci w czasie wykonywania manewru, a to, co straci, odzyska do czasu,
gdy oba okrty znowu stay si wzajemnie widoczne. Niewtpliwie by on gronym przeciwnikiem. Musia nalee do grupy
zdolniejszych kapitanw francuskiej floty wojennej. Byo wrd nich kilku, ktrzy odznaczyli si w czasie ostatniej wojny;
wprawdzie w rezultacie przewagi Brytyjczykw na morzu wikszo z nich znalaza si pod koniec wojny w niewoli, ale
pokj w Amiens da im wolno.
Hornblower odwrci si od Busha i Prowse'a i zacz przemierza krokami rozkoysany pokad, usiujc przemyle
wszystkie ewentualne skutki tej sytuacji. Bya ona grona, najgorsza, jak potrafi przewidzie. Wiatr i fale nieubaganie
pchay Hotspura w kierunku Loire. Chodzc po pokadzie czu dygotanie i przechyy niepodobne do zwykego rytmu
wzdunego i bocznego koysania okrtu. Bya to zaamana fala[6], powstajca wskutek nienormalnej kombinacji ruchu
wiatru i wody, walca o burt nawietrzn Hotspura niby taran. Dawaa zna o sobie co par sekund, hamujc bieg
Hotspura i spychajc go caego na nawietrzn; zaamane fale biy tak samo w Loire, ale jako wiksza jednostka bya
mniej na nie wraliwa. Wspdziaajc z innymi siami natury, zwieray one luk midzy dwoma okrtami.
Przypumy, e bdzie musia stoczy bitw z maej odlegoci. Nie, to ju przemyla poprzednio. Ma dobry okrt i
wyszkolon zaog, ale przy tak rozhutanym morzu te zalety bd znacznie mniej wane wobec faktu, e Loire stanowi
bdzie bardziej stabiln platform dla dziaa. Stosunek uzbrojenia jak jeden do czterech to za duo na podjcie ryzyka.
Chwilami Hornblower widzia siebie w przyszych opisach historycznych. Mg wyrni si w tej wojnie, jako pierwszy
dowdca brytyjski, ktry pad ofiar marynarki francuskiej. C za wyrnienie! Wrd lodowatej wichury poczu, e zalewa

go fala gorcej krwi na myl o ewentualnej walce. Jak krlowie w Makbecie oczyma duszy widzia przeraajce sceny,
jedna za drug, z grzmotem piorunu wcznie. Pomyla o mierci. O dostaniu si do niewoli; ju raz to przey w Hiszpanii,
skd zosta cudem zwolniony. Ostatnia wojna cigna si dziesi lat; ta moe trwa tyle samo. Dziesi lat w niewoli!
Dziesi lat, w czasie ktrych koledzy oficerowie bd zdobywali saw, odznaczali si, robili fortuny na pryzach, gdy on
zamknity w wizieniu bdzie szarpa sobie nerwy i wyjdzie moe w kocu jako pomylony dziwak, zapomniany przez
wszystkich nawet przez Mari. Raczej mier, tak jak wolaby mier ni kalectwo, przynajmniej tak mu si zdawao
(powiedzia sobie brutalnie), dopki wybr nie stanie si bliszy. Wtedy moe bdzie si wzdryga, bo nie chce umiera.
Usiowa sobie wmawia, e nie boi si mierci, e mu tylko szkoda, i nie przeyje tych wszystkich interesujcych i
zabawnych przygd, jakie ycie ma dla niego w zanadrzu, aby w kocu stwierdzi drwico, i nie ma odwagi przyzna si
do tej okrutnej prawdy, e si boi.
W kocu otrzsn si z czarnego nastroju. Jest w niebezpieczestwie i nie ma czasu na ponure rozwaania. Teraz
musi si zdoby na stanowczo i inwencj.
Zwracajc twarz ku Bushowi i Prowse'owi usiowa pod mask obojtnoci ukry miotajce nim uczucia.
Panie Prowse przemwi. Prosz przynie dziennik okrtowy. Popatrzymy na map.
W dzienniku zapisywano na brudno kad zmian kursu i wynik cogodzinnego pomiaru prdkoci. Na tej podstawie
mogli obliczy lub prbowa odgadn obecn pozycj okrtu, wychodzc od ostatniej okrelonej pozycji, Ar Men.
Nasz dryf wynosi cae dwa rumby zauway Prowse z przygnbieniem. Jego duga twarz wyduaa si jeszcze
bardziej, gdy patrzy na Hornblowera siedzcego przy stoliku z mapami.
Hornblower zaprzeczy ruchem gowy.
Najwyej ptora rumba. A w cigu ostatnich godzin pyw dziaa na nasz korzy.
Chc wierzy, e ma pan suszno, sir odpar Prowse.
Jeli nie mam mwi Hornblower, manipulujc liniaem rwnolegym to bdziemy musieli opracowa nowy
plan.
Przygnbienie powodowane zwtpieniem irytowao Hornblowera u innych; sam zna je a nazbyt dobrze.
Za dwie godziny cign Prowse francuz bdzie mia nas w zasigu armat.
Hornblower popatrzy na Prowse'a dugim spojrzeniem, pod wpywem ktrego Prowse przypomnia sobie w kocu,
e nie doda swka sir, co te uczyni popiesznie. Hornblower nie mia zamiaru robi jakichkolwiek odstpstw od
dyscypliny nawet w krytycznej sytuacji wiedzia doskonale, czym to grozi na przyszo. Choby nie miao by
przyszoci. Nie byo jednak potrzeby dalej przeciga tej sprawy.
Widzi pan, obejdziemy Ushant po nawietrznej rzek patrzc na wykrelon przez siebie lini na mapie.
By moe, sir zgodzi si Prowse.
Z atwoci cign Hornblower.
Nie powiedziabym, e z atwoci, sir spiera si Prowse.
Im bliej, tym lepiej mwi Hornblower. Ale tego nie moemy narzuca. Nie wolno nam zwikszy dryfu ani
o cal.
Myla kilkakrotnie o ewentualnoci opynicia Ushant tak blisko, eby Loire nie moga utrzyma swego kursu.
Hotspur uwolniby si od pocigu jak wieloryb od obrastajcych go skorupiakw, zdrapujc je o ska. Zabawna myl i
oryginalna, ale nie do wykonania, dopki wiatr nie zmieni kierunku.
Ale nawet jeli opyniemy Ushant po nawietrznej, sir upiera si Prowse to nie bardzo widz co nam to

pomoe. Do tego czasu bdziemy w jej zasigu, sir.

Hornblower upuci owek. Mia ju powiedzie: Panie Prowse, moe paska rada na nasze trudnoci to
natychmiastowe opuszczenie bandery?, ale przypomnia sobie na czas, e wzmianka o poddaniu si, wypowiedziana nawet
ironicznym tonem, jest niezgodna z Regulaminem Wojennym. Raczej ukarze Prowse'a, nie zdradzajc mu obmylonego przez
siebie planu; zreszt tak bdzie lepiej na wypadek, gdyby plan mia si nie uda i trzeba byo si wycofa na nastpn lini
obrony.
Zobaczymy w swoim czasie zakonkludowa krtko i podnis si z krzesa. Czekaj na nas na pokadzie.
Ju pora na nastpny zwrot.
Na pokadzie wiatr d jak przedtem, przelatyway bryzgi wody, a Loire sza dokadnie po zawietrznej, sterujc do
wiatru w deniu do dalszego zmniejszenia odlegoci dzielcej oba okrty. Marynarze pracowali przy pompach; przy tym
stanie pogody pompy musiay by w ruchu p godziny w odstpach dwugodzinnych dla usuwania wody morskiej
przedostajcej si na okrt przez nadwyrone poszycie.
Zmieniamy hals, panie Poole, gdy tylko pompy skocz prac.
Tak jest, sir.
Przed nimi by Ushant i realizacja jego planu pozbycia si Loire, lecz przedtem bdzie musia zmieni hals jeszcze
co najmniej dwa razy, a za kadym razem bdzie si z tym wizao prawdopodobiestwo popenienia bdu i oddania
Hotspura w rce nieprzyjaciela. Nie wolno mu potkn si na jakiej drobnostce, majc oczy zwrcone na widnokrg.
Przeprowadzi manewr gadko jak zawsze i nie podda si uczuciu ulgi po jego zakoczeniu.
Tym razem, sir zarobilimy cay kabel cieszy si Bush, patrzc jak Loire przechodzi na prawy hals na
trawersie Hotspura.
Nie zawsze musi nam si tak udawa odpar Hornblower. Ale postaramy si zrobi co si da i zobaczymy,
co z tego wyjdzie.
Na prawym halsie Hotspur oddala si od swego celu; przeszedszy na lewy hals powinni utrzymywa si na nim
znacznie duej, ale trzeba to zrobi tak, eby wygldao, e to przez przeoczenie. Jeli potrafi zwie Busha, bdzie to
znaczyo, e udaje mu si zwodzi rwnie kapitana francuskiego.
Jeli chodzi o marynarzy, to wygldao, e ten wycig na agle waciwie im si podoba. Beztrosko cieszyli si
przechytrzaniem wiatru i zdobywaniem kadego cala przewagi dla Hotspura. Musieli zdawa sobie spraw, e Loire
wygrywa w wycigu, ale nie przejmowali si tym; patrzc na ni mieli si i dowcipkowali. Nie mieli pojcia o grozie
sytuacji, czy te raczej lekcewayli j. Wybawi ich szczcie towarzyszce brytyjskiej marynarce czy niezdarno francuza.
Albo umiejtnoci dowdcy bez wiary w niego baliby si znacznie bardziej.
Czas na zwrot przez sztag i kierunek na Ushant. Hornblower przej prowadzenie okrtu i sam wykona zwrot.
Dopiero po jego wykonaniu z satysfakcj zauway, e zaabsorbowany operacj zapomnia o zdenerwowaniu.
Szybko si zbliamy przemwi Prowse, ponury jak zwykle. W rku trzyma sekstant i wanie zakoczy
pomiar kta midzy topem masztu Loire a jej lini wodn.
Potrafi to sam zauway, panie Prowse, dzikuj panu rzuci zjadliwie Hornblower. Na tak rozhutanym
morzu oko byo rwnie dobrym przyrzdem obserwacyjnym jak instrument.
To moja powinno, sir odpar Prowse.
Ciesz si, panie Prowse widzc pana penicego sw powinno odpar Hornblower. Powiedzia to tonem,
ktry znaczy: do diaba z pask powinnoci, co rwnie stao w sprzecznoci z Regulaminem Wojennym.
Hotspur szed na pnoc. Spad na niego olepiajcy szkwa, w czasie ktrego sternicy manipulowali desperacko
koem sterowym, dopuszczajc z koniecznoci do odpadnicia od wiatru przy szczytowym nasileniu nawanicy i obracajc

sterem, aby utrzyma okrt w kierunku na wiatr, ktry w tym czasie skrci o rumb. Przelecia ostatni podmuch,
zaszarpawszy poami paszcza Hornblowera. Targn nogawkami spodni sternikw, tak e komu mogoby si przez chwil
wydawa, i wymachujc rkami i nogami tacz jaki dziwny taniec rytualny. Jak za kadym razem po przejciu szkwau
wszyscy nie zajci w tej chwili konkretn prac zwrcili oczy na zawietrzn, szukajc widoku Loire.
Patrzcie! krzykn Bush. Niech pan spojrzy, sir! Wykoowalimy ich!
Loire skoczya zwrot przez sztag i ustawiaa si na prawym halsie. Francuski kapitan przesadzi z chytroci.
Uzna, e Hornblower wykona zwrot pod oson szkwau i chcia go uprzedzi. Hornblower obserwowa Loire. Jej
dowdca musi si pieni z wciekoci, e zaoga bya wiadkiem jego poraki. Moe to wpyn na jego zdolno oceny
sytuacji, uczyni go a nazbyt ostronym. Na razie jednak nie dawa tego po sobie pozna. Mia ju wybiera buliny, ale
zmieni nagle decyzj w sposb cakiem sensowny. Wykonanie nowego zwrotu wymagaoby odczekania na obecnym kursie,
a okrt znw osignie odpowiedni prdko i zwrotno; zamiast tego wyzyska moment obrotowy, jaki wci mia okrt,
kaza wychyli ster na zawietrzn i dokoczy penego obrotu, dokonujc zwrotu przez ruf i wystawiajc j na moment do
wiatru, zanim okrt wrci na swj pierwotny hals. Przeprowadzi manewr z zimn krwi, ratujc sytuacj, jak si dao
najlepiej, lecz Loire utracia sporo na odlegoci od Hotspura.
Cae dwa rumby za trawersem oznajmi Prowse.
I przesuna si bardziej ku zawietrznej uzupeni Bush.
Obserwujc fregat Hornblower uzna, e najwiksz korzyci staa si mono przejcia duszego odcinka w
kierunku pnocnym, czego wymaga jego plan. Mg i spory kawaek na lewym halsie, a kapitan francuski nie bdzie
widzia w tym nic nadzwyczajnego.
Trzyma wedug wiatru! krzykn do steru. Dajcie mu troch odpa. Tak trzyma!
Wycig zacz si od nowa, oba okrty szy naprzd, nurza si w wodzie i walczc z nieustpliw wichur.
Hornblower widzia szeroki kt opisywany od pionu przez maszty Loire przy przechyach poprzecznych; widzia jej reje
chylce si ku morzu i mg by pewien, e Hotspur zachowuje si tak samo, a nawet kiwa si na boki jeszcze silniej.
Pokad, na ktrym sta, te by pochylony pod tym samym fantastycznym ktem; by dumny, e znowu trzyma si bez trudu na
nogach. Potrafi sta, zachowujc rwnowag, prawie rwnie pewnie jak Bush, z jednym kolanem sztywno wyprostowanym,
drugim mocno ugitym,, w czasie gdy okrt przechyla si na drug burt, aby si wyprostowa przy przechyle bocznym.
Przesza mu te niemal choroba morska nie, szkoda e o tym pomyla, bo natychmiast musia walczy z ogarniajcymi go
mdociami.
Takie dugfe halsowanie daje mu szans, sir mrucza Prowse, manipulujc lunet i sekstantem. Dogania nas
szybko.
Robimy, co moemy odpar Hornblower.
Przez swoj lunet dostrzega teraz wiele szczegw na Loire, koncentrujc si na niej, aby zapomnie o chorobie
morskiej. W chwili gdy mia ju opuci lunet, chcc da oczom odpocz, zauway co nowego. Furty strzelnicze po
stronie nawietrznej fregaty jakby zmieniy ksztat, a gdy dalej patrzy, dostrzeg, najpierw w jednej furcie, potem w drugiej,
a w kocu w caej ich linii wystajce lufy, w miar jak niewidoczna zaoga z wysikiem przecigaa na taliach cielska armat
po przechylonym pokadzie.
Wytaczaj dziaa, sir odezwa si Bush waciwie niepotrzebnie.
Tak.
Za wczenie byo jeszcze i w lady fregaty. Hotspur musiaby wytoczy armaty burty zawietrznej, ale to
zwikszyoby przechy i znacznie zmniejszyo jego zwrot- no przy tej pogodzie. Przechylajc si tak jak teraz na burt, z
pewnoci nabieraby wody przez furty przy dolnym punkcie przechyu poprzecznego. Zreszt nawet przy najwikszym
podniesieniu dziaa byyby i tak prawie przez cay czas poniej poziomu z powodu przechyu i nie byoby z nich poytku,
mimo dobrego ustawienia przez dziaonowych, w wypadku koniecznoci strzelania do celu znajdujcego si w pewnej

odlegoci.
Marynarze na oku krzyczeli co z salingu fokmasztu, a potem jeden z nich zszed po wantach i przybieg na ruf.
Czemu nie korzystacie z padlina, jak przystao marynarzowi? ofukn go Bush, ale Hornblower nakaza mu
gestem milczenie.
Co jest?
Ld, sir wydusi z siebie marynarz. By przemoknity do szpiku koci wod spywajc zewszd i
rozpryskiwan przez wiatr.
Gdzie?
Na dziobie po zawietrznej, sir.
Ile rumbw?
Zastanowi si przez moment.
Dobre cztery, sir.
Hornblower spojrza na Prowse'a.
To bdzie Ushant, sir. Powinnimy obej go po nawietrznej z duym zapasem.
Musz mie pewno. Prosz wej na saling, panie Prowse. Niech pan oceni odlego jak najdokadniej.
Tak jest, sir.
Nie zaszkodzi Prowse'owi, jeli odbdzie trudn i wyczerpujc drog na top masztu.
Niedugo otworzy ogie, sir zauway Bush, mwic nie o oddalajcym si Prowse'ie, a o francuzie. Na
razie mae widoki na danie mu odprawy. Moe na innym halsie, sir.
Bush by gotw walczy niezalenie od szans i nie przyszo mu do gowy, e Hornblower nie ma zamiaru zmienia
halsu.
Zobaczymy w swoim czasie powiedzia Hornblower.
Ju strzelaj, sir.
Hornblower odwrci si szybko; zdy jeszcze dostrzec kb dymu znikajcy w wichurze, a potem nastpne,
wszystkie z burty Loire, trwajce ledwie sekund, zanim wiatr pokona si, ktra je wyrzucia. To byo wszystko. Poprzez
wiatr nie dotar do nich huk salwy burtowej, nie byo te wida, gdzie upady pociski.
Daleki zasig, sir stwierdzi Bush.
Okazja dla ich zaogi powiczy strzelanie odpar Hornblower.
Zobaczy w lunecie lufy znikajce za furtami po cofniciu dzia do ponownego zaadowania. Byo w tym wszystkim
co dziwnie nierealnego; w braku odgosu salwy burtowej, w fakcie, e Hotspur jest pod obstrzaem i e on sam moe
zgin lada chwila, trafiony celnym pociskiem.
Ma nadziej, e uda mu si trafi, sir powiedzia Bush, wtrujc jakby mylom Hornblowera, i to uczynio
sytuacj jeszcze bardziej niesamowit i nierealn.
Naturalnie. Hornblower zmusi si do wypowiedzenia tego sowa, lecz w tym dziwnym nastroju jego gos,
toncy w wichurze, zdawa si przybywa z bardzo daleka.

Jeli francuz chce marnowa proch i pociski, moe sobie zacz obstrza z tego dystansu, na najdalszy zasig strzau
armatniego, w nadziei uszkodzenia takielunku Hotspura i zwolnienia jego biegu. Hornblower by w stanie myle
dostatecznie jasno, ale mia wraenie, e przyglda si przygodzie kogo innego.
Wanie Prowse wraca na pokad rufowy.
Obejdziemy ld o dobre cztery mile po nawietrznej stwierdzi; woda bryzgajca na nawietrzn stron dziobu
przemoczya go na wskro, tak samo jak marynarzy. Popatrzy na Loire. Chyba nie mamy szans na rewan, sir.
Oczywicie e nie odpar Hornblower. Na dugo przed realizacj takiego planu zostaby wcignity w walk
na bliski dystans, gdyby przesun si na zawietrzn w nadziei, e uda mu si zmusi Loire do zwrotu, kiedy zagrozi jej
rzucenie na brzeg. Ile czasu upynie, zanim dojdziemy do ldu?
Niecaa godzina, sir. Moe p. Powinnimy go zobaczy z pokadu lada minuta.
Tak potwierdzi Bush. Tam jest, sir!
Przed dziobem po zawietrznej Hornblower zobaczy czarn, dumn lini brzegow Ushant. Teraz widzia wyranie
wszystkie trzy punkty trjkta: Ushant, Hotspura i Loire i mg zaplanowa w czasie nastpny krok. Bdzie musia i
obecnym kursem przez dusz chwil; bdzie musia, chcc nie chcc, wystawi si na dalsze salwy burtowe co za
nietrafne okrelenie, nikt nie ma ochoty wystawia si na obstrza. Skierowa lunet na ld, obserwujc ruch swego okrtu
wzgldem brzegu, a potem, w trakcie obserwacji, zauway co nagle ktem oka. Par sekund upyno, zanim
wydedukowa, co to mogo by; dwa bryzgi, oddalone od siebie o sto stp w przestrzeni i o dziesit sekund w czasie.
Kula armatnia przeskoczya z grzebienia jednej fali i zanurzya si w drugiej.
Strzelaj bardzo roztropnie, sir powiedzia Bush.
Hornblower zwrci wzrok na Loire dostatecznie szybko, aby zauway nastpny krtkotrway kbek dymu z jej
burty; pocisku nie dostrzeg, ale zaraz pojawi si nowy oboczek dymu.
Chyba maj celnego strzelca, ktry przechodzi od dziaa do dziaa zauway Hornblower.
Jeli tak byo rzeczywicie, to taki strzelec musi czeka na odpowiedni przechy poprzeczny tempo strzelania
powolne, jeli si za wemie pod uwag czas potrzebny na adowanie i wytaczanie, niewiele wolniejsze ni przy obstrzale
salwami burtowymi.
Teraz sycha armaty, sir. Woda niesie odgos.
Po kadym wybuchu dymu nastpowa nieprzyjemny dla ucha krtki huk.
Panie Bush przemwi Hornblower powoli, czujc, jak ronie w nim zdenerwowanie wobec zbliania si
momentu krytycznego. Jestem pewien, e zna pan na pami rozkady wachtowe i alarmowe?
Tak, sir odpar krtko Bush.
Chc mie Hornblower raz jeszcze sprawdzi pooenie Loire chc mie dosy ludzi przy brasach i
bulinach na odpowiednie manewrowanie okrtem. Ale dziaa musz by dostatecznie obsadzone z jednej burty.
Nie bdzie atwo, sir.
Niemoliwe?
Prawie, sir, ale chyba dam rad.
Wic prosz to zorganizowa. Zechce pan obsadzi dziaa lewej burty.
Tak jest, sir. Lewa burta.

We flocie wojennej byo przyjte takie powtarzanie rozkazu dla uniknicia nieporozumienia; w tonie Busha mona
jednak byo wyczu leciutk nutk pytajc, poniewa lewa burta bya odwrcona od nieprzyjaciela.
Chc cign Hornblower jeszcze wolniej panie Bush, aby dziaa na lewej burcie zostay wytoczone w
trakcie wykonywania zwrotu przez sztag. Wydam rozkaz. A potem maj by wcignite byskawicznie i furty zamknite. I
na to wydam odpowiedni rozkaz.
Tak jest, sir. Wtoczy je z powrotem.
Wtedy ludzie maj przebiec na praw burt i wytoczy tamte dziaa, eby byy gotowe do strzau. Rozumie pan,
panie Bush?
T-tak, sir.
Hornblower raz jeszcze popatrzy na Loire i na Ushant.
Bardzo dobrze, panie Bush. Pan Cargill bdzie potrzebowa czterech marynarzy do specjalnego zadania, ale reszt
moe pan zacz rozstawia.
Teraz nie byo ju odwrotu. Jeli pomyli si w swych obliczeniach, wyjdzie na gupca w oczach caej zaogi. I moe
te zgin albo pj do niewoli. Ale ju by zdecydowany i duch walki kipia w nim, jak wtedy, gdy abordaowa!
Renown, eby go odbi. Nagle w grze rozlego si wycie, tak wstrzsajce, e nawet Bush przystan. W powietrzu w
tajemniczy sposb pka lina, grny jej koniec wiatr utrzymywa w pooeniu poziomym, a dolny opad i wlk si przy
burcie. Pocisk, celniejszy od poprzednich, przelecia nad Hotspurem, dwadziecia stp nad pokadem.
Panie Wise! krzykn Hornblower w tub. Niech przewlek fa na nowo.
Tak jest, sir.
Mimo podniecenia Hornblower poczu ochot na art. Podnis znowu tub do ust.
I jeszcze, panie Wise! Jeli uwaa pan za suszne, prosz powiedzie zaodze, e mamy wojn!
Jak przewidywa, sowa te wywoay salw miechu na okrcie, ale nie byo ju wicej czasu na gupstwa.
Prosz posa po pana Cargilla.
Cargill stawi si z leciutkim wyrazem niepokoju na okrgym obliczu.
Nic si nie stao, panie Cargill. Wybraem pana do odpowiedzialnego zadania.
Tak, sir?
Prosz zaatwi z panem Bushem, eby da panu czterech roztropnych marynarzy. Zajmijcie stanowisko na baku
przy kliwerfale i kliwerszotach. Wykonam bardzo szybko zwrot, a potem rozmyl si i wrc na poprzedni hals. Teraz
rozumie pan, jakie jest paskie zadanie. W chwili gdy dam sygna, podniesiecie kliwer na sztagu, a potem zaraz wybierzecie
go na lew burt. Chc mie pewno, e mnie pan zrozumia.
Kilka sekund upyno, zanim Cargill przetrawi plan i odpar: Tak, sir.
Polegam na panu, panie Cargill, e nie dopuci pan, aby agle pracoway wstecz. Musi pan kierowa si swoim
wasnym rozeznaniem. W chwili gdy okrt zacznie wykonywa zwrot i znowu bdzie sucha steru, opuci pan kliwer. Potrafi
pan.
Tak, sir.
Bardzo dobrze, prosz wykona.

Prowse sta blisko, starajc si sysze ca rozmow. Wydawao si, e jego duga twarz wyduya si bardziej ni
kiedykolwiek.
Czy to wichura opoce paskimi uszami, panie Prowse? warkn Hornblower, daleki od oszczdzania
kogokolwiek; ledwie wypowiedzia te sowa, ju tego poaowa, ale nie byo czasu na ich zagodzenie.
Loire sza dokadnie po zawietrznej, a za ni by Ushant. Otworzyo si wejcie do zatoki Lampaul, po stronie
odmorskiej Ushant, a teraz brzeg zacz je zasania. Nadszed waciwy moment; nie, lepiej poczeka jeszcze minut. Wycie
pocisku armatniego i trzask. Nadburcie burty nawietrznej ziono otworem; pocisk przemkn w poprzek pochylonego
pokadu i przebi si na wylot. Marynarz przy armacie patrzy w otpieniu na swoj lew rk krew pyna z rany od
odamka.
Zaoga do zwrotu przez sztag! rykn Hornblower.
Teraz. Bdzie musia zwie kapitana francuskiego, ktry pokaza ju, e nie jest gupcem.
Panie Prowse, prosz obserwowa francuza przez lunet. Niech mi pan tylko mwi, co on robi. Sterniku, ster
leciutko na wiatr. Tylko troch. Z wyczuciem. Ster na nawietrzn!
Fokmarsel zaopota. Teraz kada chwila bya droga, ale musi zwleka tak dugo, a francuz zdecyduje si na
manewr.
Przeoy ster na nawietrzn! Robi zwrot przez sztag.
To by ten moment waciwie o chwil spniony - gdy francuz bdzie oczekiwa, e Hotspur zmieni hals, aby
si uchroni od obstrzau artyleryjskiego i sam bdzie si stara zmienia hals moliwie rwnoczenie.
Teraz, sterniku. Ster na nawietrzn. Luzowa szoty!
Hotspur zblia si do wiatru. Mimo krciutkiego opnienia panowali wci nad jego ruchami.
Panie Bush!
W burcie nawietrznej otwarto furty strzelnicze i zaoga z wysikiem wloka dziaa pod gr po pochylonym pokadzie.
Zaamana fala uderzywszy o burt wdara si przez furty, zalewajc pokad po kolana, ale francuz musi zobaczy lufy dzia
sterczce z lewej burty.
Robi zwrot, sir! meldowa Prowse. Prze- brasowuje!
Musi si cakiem upewni.
Grot dookoa!
To by moment krytyczny.
Ju jest za lini wiatru, sir. Przebrasowa fok- marsle.
Przee-sta wybiera!
Zaskoczona zaoga przerwaa natychmiast swe czynnoci, usyszawszy Hornblowera krzyczcego przez tub.
Przebrasowa wszystkie na dawny hals! Biegiem! Sterniku! Prawo na burt! Panie Cargill!
Hornblower machn doni i kliwer wspi si na sztag. Swoim potnym naciskiem na bukszpryt kliwer powinien
bez wtpienia obrci okrt. Cargill ze swymi ludmi przecign go ca si na lew burt. By ju pod dostatecznym ktem,
aby wiatr mg dziaa na niego w podanym kierunku. Czy dziaa? Tak! Hotspur obraca si z powrotem, nic sobie nie
robic z pozornie niewaciwego potraktowania go oraz fali, ktra sza od dziobu, zalewajc dziobwk. Obraca si coraz
szybciej, a Cargill z pomocnikami opuszczali kliwer, ktry odegra tak du rol w tej operacji.

 Na brasach! Wchodzi na peny wiatr. Uwaga! Na sterze, wstrzymywa w miar obracania si. Panie Bush!
Obsuga dzia rzucia si do. talii i wcigna z powrotem armaty. Przyjemnie byo patrze, jak Bush poskramia jej
podniecenie i sprawdza, czy dziaa s dobrze zamocowane. Furty zatrzasny si i marynarze pobiegli na praw burt. Teraz,
po zakoczeniu obrotu Hotspura, Hornblower widzia znw Loire, ale Prowse dalej meldowa zgodnie z rozkazem.
Stoi ostro do wiatru i nie moe odpa na hals, sir. Wszystkie agle pracuj wstecz.
Na to wanie liczy Hornblower. Przypuszcza, e uda mu si uciec na zawietrzn, by moe po wymianie salw
burtowych; obecna sytuacja wydawaa mu si moliwa, ale zbyt dobra, aby si moga urzeczywistni. Loire zostaa
unieruchomiona przez wiatr. Po prostu jej dowdca zbyt pno zauway manewr Hotspura. Zamiast wykona zwrot przez
sztag na przeciwny hals, nabra szybkoci, by utrzyma sterowno, a potem znowu zmieni hals w celu pocigu, usiowa
i za przykadem Hotspura i wrci na swj poprzedni kurs. Lecz przy braku wyszkolonej zaogi i bez dokadnie
przemylanego planu improwizacja skoczya si absolutnym fiaskiem. Hornblower nie spuszcza wzroku z Loire; patrzy,
jak fregata zaczyna odpada od wiatru i wykrca z powrotem na wiatr, sprzeciwiajc si, jak przeraony ko, wykonaniu
rozsdnego manewru. A Hotspur, idc penym wiatrem, pyn wprost na ni. Hornblower ocenia bardzo uwanie
malejc odlego, eby nie pomyli si w podnieceniu.
Panie Bush, mijajc, oddamy honory! zawoa. Tuba nie bya potrzebna, bo mia wiatr w plecy.
Artylerzyci! Nie strzela, pki nie zobaczycie jej grotmasztu. Na sterze! Troch w prawo. Bdziemy przepywa blisko.
Zasig strzau z pistoletu, a nawet pzasig, dwadziecia lub dziesi jardw, by wedug dawnych tradycji
idealn odlegoci do oddawania salwy burtowej. Hotspur mija Loire praw burt do jej prawej burty, ale Hotspur
mia na swej prawej burcie wytoczone dziaa, a na Loire widnia rzd lepych otworw, czemu nie mona byo si dziwi
wiedzc, jakie zamieszanie panuje w tej chwili na fregacie.
Wanie zrwnali si z ni. Armata nr l wystrzelia z hukiem; stojcy przy niej Bush wyda odpowiedni rozkaz i mia
widocznie zamiar przechodzi od dziaa do dziaa, aby oddawa z nich strzay kolejno, lecz Hotspur, pchany wiatrem,
pyn na to zbyt szybko. Wypaliy nastpne armaty z nierwnym hukiem. Hornblower zobaczy odamki lecce z burty
francuza i wybite w niej dziury. Z wiatrem od rufy Hotspur nie kiwa si prawie na burty; mia wprawdzie przechyy
wzdune, ale kady uwany dziaonowy mg trafi w swj cel z odlegoci pitnastu jardw. W burcie Loire otworzya
si jedna furta strzelnicza prbowali obsadzi dziaa ale o minuty za pno. Hotspur by teraz na wysokoci pokadu
rufowego fregaty. Hornblower widzia na nim tum uwijajcych si marynarzy i przez chwil wydawao mu si, e odrnia
posta dowdcy francuskiego, lecz stojca obok karonad oddaa niespodziewanie strza z takim oskotem, e o mao nie
zeskoczy z pokadu.
Wsadzilimy kartacz na pocisk, sir wyjani dziaonowy szczerzc zby. To ich nauczy.
Sto pidziesit kulek muszkietowych kartacza wymiecie pokad Loire jak miot. onierze piechoty morskiej
rozstawieni na pokadzie odgryzali wiee naboje i szorowali wyciorami widocznie i oni rwnie strzelali, chocia
Hornblower tego nie zauway. Bush stan obok niego.
Wszystkie pociski celne! gada w podnieceniu. Wszystkie co do jednego, sir!
Bush w stanie takiego podniecenia stanowi zabawny i interesujcy widok, ale nie byo czasu bawi si gupstwami.
Hornblower obrci wzrok na Loire; wci nie bya w stanie odpa na hals salwa burtowa musiaa kompletnie
zdezorientowa jej zaog. A opodal lea Ushant, ciemny i ponury.
Dwa rumby w lewo rzuci sternikom. Rozsdek nakazywa utrzyma posiadan przestrze morsk.
Czy mamy pj na wiatr i wykoczy j, sir? pyta Bush.
Nie.
Ogarnity szaem walki zdoby si jednak na t rozsdn decyzj. Mimo dobrego wyniku salwy burtowej, ktra
pozostaa bez odpowiedzi, Hotspur by o wiele za saby, aby wdawa si dobrowolnie w pojedynek z Loire. Gdyby
fregata stracia maszt albo staa si niezdatna do eglugi, na pewno by sprbowa. Okrty oddaliy si ju o mil od siebie;

przez czas, jaki zajoby im dojcie do nieprzyjaciela, zdoaby on zebra siy i przygotowa si do stawienia im czoa. I tak
wanie byo. Fregata wykonaa ju zwrot i odzyskaa sterowno. Po prostu nie mona.
Zaoga paplaa jak stado map i w podnieceniu taczya po pokadzie jaki mapi taniec. Hornblower sign po tub,
by wzmocni brzmienie rozkazu.
Cisza!
Okrt zamilk od razu i oczy wszystkich zwrciy si na niego. O dziwo, nie si tym nie przej. Chodzi po pokadzie
rufowym tam i z powrotem, oceniajc odlego od Ushant, oddalajcego si za praw wiartk rufow, i od .Loire,
ktra sza teraz fordewindem. Poczeka chwil i ju mia wyda rozkaz, ale odczeka z nim jeszcze troch.
Ster na zawietrzn! Panie Prowse, prosz Przebrasowa grotmarsel.
Znajdowali si w samym gardle Kanau Angielskiego, z Loire po nawietrznej i z ogromn przestrzeni morsk dla
ewentualnej ucieczki po zawietrznej. Jeli Loire podpynie do nich, zwabi j w gr Kanau. W sytuacji pocigu rufowego,
i przy zapadajcej nocy sam bdzie w niezbyt duym niebezpieczestwie, a Loire wpakuje si w gron sytuacj, z
wszelkimi moliwociami napotkania silnych jednostek Brytyjskiej Marynarki Wojennej. Odczeka wic, dryfujc, czy jednak
francuz si nie skusi. A potem ujrza, jak reje fregaty obracaj si przy wykonywaniu zwrotu przez sztag na prawy hals.
Wracaa na wasne wody, gdzie bdzie miaa Brest po swojej zawietrznej. Dziaaa ostronie i przezornie. Lecz w oczach
wiata, w oczach wszystkich na Hotspurze - a take i na Loire to Hotspur wyzywa j do boju, a ona umykaa w
bezpieczny rejon z podkulonym ogonem. Na widok tej ucieczki zaoga Hotspura wznio- fta przeciwny dyscyplinie okrzyk;
Hornblower znowu uj tub.
Cisza!
Zmczenie i napicie w chwili zwycistwa nadao jego gosowi chrypliwy ton.Musia przystan i zastanowi si,
pobudzi umys do dziaania, zanim wyda nastpny roz- fcaz. Woy tub w uchwyty jego gesty, cakiem nie
zaplanowane, wyglday dramatycznie w oczach zaogi, ktra staa czekajc na dalszy cig.
Panie Bush! Zechce pan odesa wacht woln od suby. Ostatnie sowa wypowiedzia ze znacznym
wysikiem.
Tak jest, sir.
Zabezpieczy dziaa i odesa ludzi ze stanowisk.
Tak jest, sir.
Panie Prowse! Rzutem oka na Ushant Horn- JlfWower zmierzy strat cennego dystansu po zawietrznej.
Prosz i lewym bejdewindem, ostro do wiatru. Ostro do wiatru, lewym bejdewindem. Tak jest, sir. Waciwie by to
ostatni rozkaz, jaki musia wyda w tym momencie. Mg podda si zmczeniu od razu, w tej chwili. Ale kilka sw
wyjanienia byo rzeczpodan, jeli nie wrcz konieczn.
Musimy halsowa z powrotem. Prosz zawoa mnie po zmianie wachty.
Wypowiedziawszy te dwa zdania uwiadomi sobie, co dla niego znacz. Bdzie mg rzuci si na koj, da
odpocz zmczonym nogom, uwolni si od napicia, podda znueniu, zamkn zbolae oczy i napawa si myl, e nikt
nie bdzie da od niego dalszych decyzji przez godzin lub dwie. A potem oprzytomnia momentalnie. Z tymi wizjami sta
wci jeszcze na pokadzie rufowym pod spojrzeniami caej zaogi. Wiedzia, co ma powiedzie; wiedzia, co naley zrobi
powinien wykona zejcie ze sceny, jak kiepski aktor po zapadniciu kurtyny. Na biednych marynarzach wywaroby to
wraenie, ktre by im wynagrodzio zmczenie, o ktrym by pamitali i opowiadali jeszcze przez miesice i ktre to byo
jedyne uzasadnienie wypowiedzenia tych sw pogodzioby ich z nieustannymi trudami blokady Brestu. Ruszywszy na
umczonych nogach w stron kabiny, stan w miejscu, gdzie by go usyszao najwicej ludzi i mogo powtrzy innym, co
powiedzia.

 Wracamy pilnowa Brestu rzek i doda po melodramatycznej pauzie: Z Loire czy bez Loire.
Rozdzia VII
Hornblower jad obiad w ciasnej kabinie nawigacyjnej. Solona woowina musiaa by wzita z nowej beczuki, bo
miaa cakiem inny zapach, wcale nieprzykry. Przypuszczalnie zapeklowano j w innych zakadach prowiantowych, uywajc
soli innego gatunku. Nabra kocem noa musztardy z naczynia; musztarda bya poyczona wyebrana z mesy oficerskiej,
wic spoywa j z poczuciem winy. Zapasy mesy musiay dobrze stopnie do tego czasu ale z drugiej strony on sam
wypyn nie zabierajc w ogle musztardy, tyle mia na gowie enic si i rwnoczenie przygotowujc okrt do podry.
Wej! zawoa w odpowiedzi na pukanie.
By to Cummings, jeden z modych dentelmenw, Ochotnikw Pierwszej Klasy, Modziecw z Listem od
Krla, ktrzy stali si plag okrtu, przyjci zamiast dowiadczonych midszypmenw, znowu z powodu popiechu w
przygotowywaniach do wyjcia w morze.
Przysya mnie pan Poole. Nowy okrt przycza si do Eskadry Przybrzenej.
Bardzo dobrze. Ju id.
By pikny letni dzie. Kilka cumulusw urozmaicao bkit nieba. Dryfujcy Hotspur ledwie si koysa, ze
stermarslem ostro zbrasowanym, bo doszed daleko w gb podejcia do Brestu, gdy umiarkowany wschodni wiatr,
przeleciawszy nad ldem, nie zdy rozkoysa wody w krtk fal. Wychodzc na pokad rufowy Horn- blower rozejrza
si wokoo, najpierw kierujc oczywicie wzrok na ld. Stali w dryfie w samej gardzieli Goulet, z widokiem bezporednio
na red zewntrzn. Z jednej strony mieli Kapucynw, z drugiej Petit Minou, przy czym Hotspur zajmowa starannie
wybrane stanowisko jak w czasie pokoju, lecz ze znacznie waniejszego powodu tak e by tu poza zasigiem strzau
armatniego z baterii na obu tych cyplach. W gr Goulet leay Rafy Maych Dziewczynek, z najdalej na zewntrz wysunit
o nazwie Polluks, a za Maymi Dziewczynkami, na redzie zewntrznej, staa na kotwicy francuska flota wojenna, zmuszona
do tolerowania tej nieustannej inwigilacji z powodu przewaajcej siy Floty Kanau, czekajcej tu za widnokrgiem.
Hornblower naturalnie obrci spojrzenie w tamt stron. Gwne siy floty byy poza zasigiem wzroku, dla ukrycia
jej liczebnoci; nawet Hornblower nie zna dokadnie obecnej liczby jej jednostek jakie dwanacie liniowcw. Ale tylko
trzy mile od brzegu wida byo doskonale Eskadr Przybrzen, potne dwupokadow- ce, spokojnie lece w dryfie i
gotowe w kadej minucie wesprze Hotspura, oraz dwie fregaty, Doris i Najad, gdyby Francuzi zdecydowali si
wyj z ukrycia i przepdzi zuchwaych stranikw. Byy tam trzy okrty liniowe eskadry; Hornblower zobaczy czwarty
podchodzcy do nich bejdewindem. Automatycznie obejrza si znowu na Petit Minou. Jak przypuszcza, ramiona semafora
telegraficznego na urwistym wierzchoku cypla poruszay si nerwowymi, urywanymi ruchami od pionu do poziomu i z
powrotem. Obserwatorzy sygnalizowali stamtd flocie francuskiej wiadomo o doczeniu czwartej jednostki do Eskadry
Przybrzenej; dostrzegali oni najmniejszy przejaw dziaania i meldowali o nim, tak e przy dobrej pogodzie francuski admira
otrzymywa wiadomo w cigu minut. Bya to przeszkoda, ktrej nie mona tolerowa stacja semaforowa uatwiaa
drog kabotaowcom nieustannie prbujcym przedosta si do Brestu torem wodnym Raz. Trzeba zrobi z ni porzdek.
Bush gromi Foremana, ktrego raz cierpliwie, to znw niecierpliwie usiowa wyszkoli na oficera sygnaowego
Hotspura.
Czy jeszcze nie potrafi pan poda numeru? zoci si.
Foreman ustawi lunet; nie nauczy si dotd mie drugiego oka otwartego nie patrzc nim. Tak czy owak nie byo
atwo rozpoznawa flagi przy wietrze dmcym prawie prosto od jednego okrtu do drugiego.
Siedemdziesit dziewi, sir powiedzia wreszcie Foreman.
Raz chocia odczyta pan dobrze stwierdzi mile zaskoczony Bush. Zobaczymy, co pan pokae dalej.
Przypomniawszy sobie o swoich obowizkach Foreman pstrykn palcami i pobieg do ksigi sygnaowej na
postumencie kompasu. Gdy przewraca jej strony, luneta wylizna mu si spod ramienia i upada z trzaskiem na pokad,
lecz podnis j i odszuka odpowiednie dane. Odwrci si do Busha, ale ten ruchem kciuka skierowa go ku

Hornblowerowi.
Tonnant, sir oznajmi.
Zaraz, panie Foreman, potrafi pan to zrobi lepiej. Prosz zoy raport w odpowiedniej formie i w sposb
moliwie jak najpeniejszy.
Tonnant, sir. Osiemdziesit cztery dziaa. Dowdca Pellew. Kamienne oblicze Hornblowera i nieprzerwane
milczenie dopowiedziao Foremanowi, co naley jeszcze doda. Docza do Eskadry Przybrzenej.
Dzikuj, panie Foreman rzek Hornblower bardzo subistym tonem, ale Bush woa ju znowu do Foremana
tak gono, jakby znajdowa si na dziobwce, a nie w odlegoci trzech jardw.
Panie Foreman! Tonnant sygnalizuje! Szybko! Popiesz si pan.
Foreman przybieg i podnis lunet.
To nasz numer! oznajmi.
Widz to od piciu minut. Odczyta sygna.
Foreman patrzc przez lunet kartkowa ksig, a potem sprawdzi odczyt, zanim podnis oczy na pienicego si ze
zoci Busha.
To znaczy: Wysa d, sir.
Oczywicie. Powinien pan, panie Foreman, zna wszystkie zwyczajne sygnay na pami. Mia pan dosy czasu.
Sir, Tonnant sygnalizuje, ebymy wysali d.
Dzikuj, panie Bush. Potwierdzi i posa d rufow.
Tak jest, sir. Potwierdzi! Sekund pniej Bush wciek si znowu. Nie ta flaglink, nieuwany
nieuwany mody dentelmenie. Tonnant nie zobaczy sygnau przez stermarsel. Podnie na nokrei grotmarsla.
Bush popatrzy na Hornblowera i rozoy rce gestem wyraajcym zarwno rezygnacj z obowizku szkolenia
podwadnych mu modych ignorantw, jak i to, co czu, bdc zmuszony z powodu znanej draliwoci Hornblowera
nazywa Foremana modym dentelmenem, zamiast jakim mocniejszym okreleniem. Potem odszed dopilnowa
Cummingsa, ktry opuszcza d rufow. Na pewno nkanie i popdzanie tych modych ludzi przy wykonywaniu ich
obowizkw byo suszne, chocia Hornblower nie zgadza si z oglnym mniemaniem, e tak wanie trzeba postpowa z
modymi. Szybciej naucz si swoich obowizkw, a ktrego dnia moe si zdarzy, e Foreman bdzie musia odczytywa
i przekazywa sygnay wrd dymu, zamtu i rzezi bitewnej na morzu, a Cummings bdzie w desperackim popiechu
opuszcza i obsadza zaog d wysyan z zadaniem odcicia drogi nieprzyjacielowi.
Hornblower przypomnia sobie o nie dokoczonym obiedzie.
Panie Bush, prosz mnie zawoa, jak d wrci.
Koczy mu si dem z czarnych porzeczek; smtnie patrzc na coraz mniejsz jego zawarto w ostatnim soiku,
Hornblower przyzna si sam przed sob, e z koniecznoci polubi ten dem. Skoczyo si maso i jajka po czterdziestu
dniach pobytu w morzu. Przez nastpne siedemdziesit jeden dni, a do wyczerpania si zapasw okrtowych, bdzie musia
chyba y na wikcie marynarskim, skazany na wci t sam solon woowin i wieprzowin, suszony groch, suchary. Ser
dwa razy w tygodniu, a w niedziel pudding na parze, z mki i oju. Tak czy owak mia czas na drzemk, zanim wrci d.
Mg si pooy spokojnie (przyda si, gdyby wymogi suby nie pozwoliy spa w nocy) dziki potdze Wielkiej Brytanii
na morzu, chocia w odlegoci piciu mil znajdowao si dwadziecia tysicy nieprzyjaci, z ktrych kady zabiby go na
pierwszy widok.
d zblia si do burty, sir.

 Bardzo dobrze odpowiedzia zaspany Hornblower.

d bya mocno wyadowana, a po grne krawdzie burt. Marynarze musieli si dobrze nawiosowa, wracajc do
Hotspura; mieli pecha, e do Tonnanta pynli bez obcienia pod aglami, a z powrotem, wiozc peny adunek, musieli
wiosowa pod agodny wiatr. Gdy d podesza bliej, dobieg z niej dziwny haas, przypominajcy wycie czy ryczenie.
C to, u licha? zada sobie pytanie Bush, stojc obok Hornblowera przy furcie wejciowej.
d bya zaadowana po wierzch workami.
Pewnie wiee zapasy ywnoci rzek Hornblower.
Przewlec linoblok na noku grotrei! krzykn Bush. Rzecz dziwna, jak jego ryk odbi si echem od odzi.
Foreman przeskoczy przez burt, eby zda raport.
Kapusta, ziemniaki, ser, sir. I byczek.
wiee miso, na Boga! ucieszy si Bush.
Przy pomocy kilku marynarzy cigncych lin przewleczon przez nok rei worki szybko znalazy si na pokadzie. Po
oprnieniu odzi na dnie zosta nieforemny ksztat w sieci z linek. Podsunito pod niego stropy i wkrtce na pokadzie lea
ndzny, nie wyronity byczek, sabo porykujc. Przez siatk patrzyo na nich przeraone oko. Gdy Foreman skoczy
raport, Bush zwrci si do Hornblowera:
Tonnant przywiz z Plymouth dwadziecia cztery sztuki byda dla naszych okrtw, sir. Ten tutaj to nasz
przydzia. Jeli zarniemy go jutro, sir, i powisi z dzie, to w niedziel moe pan mie stek, sir.
Tak zgodzi si Hornblower.
Zmyjemy krew z pokadu, pki bdzie wiea, sir. Tym niech si pan nie martwi. I bd flaczki, sir! I ozr
woowy!
Tak powtrzy Hornblower.
Wci widzia to przeraone oko. Wolaby, eby Bush mniej si entuzjazmowa, bo on sam odczuwa co cakiem
przeciwnego. Ujrzawszy oczyma swojej ywej wyobrani scen szlachtowania, poczu e nie ma ochoty na miso uzyskane
w taki sposb. Musi zmieni temat.
Panie Foreman! Czy nie byo wiadomoci od floty?
Foreman z poczuciem winy sign rk do kieszeni bocznej, wyjmujc z niej gruby pakiet. Zblad, ujrzawszy
wcieko na twarzy Hornblowera.
Niech mi si to nigdy nie powtrzy, panie Foreman! Poczta przede wszystkim! Potrzebuje pan lekcji i teraz jest
czas na ni.
Czy mam wezwa pana Wise'a, sir? spyta Bush.
Trzcinka bosmana moga pohula wawo na wypitych plecach Foremana przegitego przez lawet dziaa.
Hornblower widzia strach na jego twarzy. Chopak by nie mniej przeraony ni byczek, odczuwa lk przed kar cielesn,
ktr stosowano czasami w marynarce wojennej. Sam Hornblower odczuwa ten strach. Patrzy w desperacko bagajce
oczy przez pi dugich sekund, aby lekcja zostaa zapamitana.
Nie powiedzia w kocu. Pan Foreman pamitaby to tylko przez jeden dzie. Dopilnuj, eby mu
przypominano codziennie przez tydzie. Przez siedem dni adnego przydziau alkoholu, a kady z mesy midszypmenw,
prbujcy mu uly, nie dostanie swojej racji przez czternacie dni. Prosz tego dopilnowa, panie Bush.

 Tak jest, sir.

Hornblower wyrwa pakiet z bezwadnej doni Foremana i odwrci si z gestem pogardy. aden pitnastolatek nie
umrze od pozbawienia go alkoholu.
W kabinie przeci noem kopert ze smoowanego ptna. Pierwsz rzecz, jaka wypada z pakietu, by kartacz; w
cigu stuleci w marynarce wojennej wytworzya si w tych sprawach zwyczajowa praktyka smoowanie ptno chronio
zawarto przed wod morsk przy transporcie odzi w burzliw pogod, a ciar kartacza zatapia j w razie ryzyka
wpadnicia w rce nieprzyjaciela. Pakiet zawiera trzy listy oficjalne i sporo prywatnych; Hornblower otworzy w popiechu
te oficjalne. Pierwszy nosi podpis: W. Cornwallis, wicead. Napisany by w zwykej formie, a zaczyna si od wiadomoci
o zaistnieniu nowej sytuacji. Kapitan[7] Sir Edward Pellew z Tonnanta, Kawaler Orderu ani, jako najwyszej rangi
oficer, otrzyma dowdztwo Eskadry Przybrzenej. W zwizku z tym prosi si Pana i nakazuje sucha rozkazw
rzeczonego kapitana Sir Edwarda Pellewa i stosowa si jak najdokadniej do jego polece jako mianowanego wadz
gwnodowodzcego. Nastpny by podpisany E. Pellew, kpt. i w trzech suchych oficjalnych linijkach potwierdza fakt ,
e Pellew uwaa teraz Hornblowera i Hotspur za bdcych pod jego dowdztwem. W trzecim pominite byo oficjalne
Sir, od ktrego zaczynay si oba poprzednie.
Mj Drogi Hornblowerze,
Z najwiksz przyjemnoci dowiaduj si, e Pan suy pod moim dowdztwem i to, co mi powiedziano o
Paskich poczynaniach ju w obecnej wojnie, potwierdza opini, jak sobie wytworzyem, gdy by Pan moim najlepszym
midszypmenem na starej Indefatigable. Prosz przekazywa mi wedug Paskiego uznania wszelkie ewentualne Paskie
sugestie w sprawie krzyowania planw Francuzom i doprowadzenia Bonapartego do zguby.
Paski szczery przyjaciel
Edward Pellew.
To by naprawd pochlebiajcy list, krzepicy i rozgrzewajcy serce. Naprawd rozgrzewajcy; siedzc z nim w
doni Hornblower czu, jak krew szybciej zaczyna mu pyn w yach. Mia nawet wraenie, e czuje poruszenie w mzgu,
powstawanie pomysu, gdy wrci do myli o stacji sygnaowej na Petit Minou, kiekowanie zarodkw planu. Przybieray
realny ksztat i dojrzewa szybko w cieplarnianej temperaturze jego umysu. Mimo woli zacz podnosi si z krzesa; tylko
chodz szybko tam i z powrotem po pokadzie mg doprowadzi do zaowocowania tych planw i znale ujcie dla
narastajcego w nim napicia. Przypomnia sobie jednak o innych listach w pakiecie; nie moe popeni tego samego bdu
co Foreman. Byy tam listy do niego jeden, dwa, w sumie sze listw adresowanych t sam rk. Pomyla, e s chyba
od Marii zabawne, i nie rozpozna charakteru pisma wasnej ony. Mia ju je otwiera, ale si powstrzyma. aden z
reszty listw nie by adresowany do niego, a czonkowie zaogi na pewno czekali na nie z niecierpliwoci.
Posa po pana Busha krzykn. Gdy Bush przyby, wrczy mu bez sowa pozostae listy, a on te nic nie
powiedzia, widzc dowdc tak zagbionego w czytaniu, e nawet nie obejrza si na niego.
Hornblower przeczyta kilkakrotnie, e jest jej, Marii, Najdroszym Mem. W pierwszych dwch listach donosia,
jak bardzo odczuwa brak jej Anioa, jaka bya szczliwa w czasie tych dwch dni maestwa i jak si boi, czy jej Bohater
nie wystawia si na niebezpieczestwa i czy zmienia aby przemoczone skarpetki. W trzecim licie, pisanym z Plymouth,
Maria stwierdzaa, e stacjonuje tam Flota Kanau i e postanowia tu si przenie, eby by na miejscu na wypadek, gdyby
wzgldy subowe wprowadziy Hotspura z powrotem do portu; dodaa rwnie sentymentalne stwierdzenie, e bdzie
bliej swojego Ukochanego. Odbya podr na stateczku eglugi przybrzenej, po raz pierwszy powierzajc si Sonej Gbi,
stale mylami przy swoim Skarbie i gdy patrzya na odlegy ld, lepiej rozumiaa uczucia swego Dzielnego Ma Marynarza.
Teraz urzdzia si wygodnie w mieszkaniu u bardzo zacnej kobiety, wdowy po bosmanie.
Czwarty list rozpoczyna si niespodziewanie najroz- koszniejsz, najwiesz wiadomoci dla jej Najdroszego. Nie
wiedziaa waciwie, jak to powiedzie swemu Najukochaszemu, najbardziej godnemu podziwu Boyszczu. Maestwo ich,
ju i tak Bogosawione, bdzie jeszcze Bogosawiesze, przynajmniej tak jej si zdaje. Hornblower spiesznie otworzy pity
list i przebieg szybko wzrokiem postscriptum, donoszce, e Maria wanie dowiaduje si, i jej Nieustraszony Bojownik
doczy nowy Laur do ju posiadanych, wdajc si w walk z Loire, i e ma nadziej, i nie wystawia si na
niebezpieczestwo bardziej, ni to byo potrzebne dla jego Sawy. Znalaz potwierdzenie wiadomoci z poprzedniego listu;

Maria bya najzupeniej pewna, e czeka j wielkie szczcie stania si Matk Dziecka jej Boyszcza. A szsty list powtarza
to samo. Dziecko moe urodzi si na Boe Narodzenie albo na Nowy Rok; Hornblower zauway z kwan min, e w
pniejszych listach wicej miejsca powicaa Maria Bogosawionemu Nastpcy ni Utsknionemu, cho Dalekiemu
Klejnotowi. W kadym razie ywia nadziej, e May Cherubin, jeli bdzie Chopczykiem, okae si Obrazem swego
Sawnego Ojca, a jeli Dziewczynk, to obdarzon jego Sodycz i Usposobieniem.
To bya nowina. Hornblower siedzia z niedbale rozrzuconymi przed sob szecioma listami, a w gowie mia
potny chaos. Moe chcc odwlec uwiadomienie sobie tego, co si stao, zacz najpierw myle o tych dwch listach,
ktre napisa zaadresowane na Southsea nie tak szybko dotr do Marii i o ich raczej formalnej i chodnej treci.
Bdzie to musia naprawi. Bdzie musia napisa list peen uczucia i radoci z nowiny, czy cieszy go ona, czy nie co do
tego nie mg si zdecydowa. Zaabsorbowany sprawami zawodowymi epizod z maestwem wspomina jako co
nierealnego. Przeycie byo tak krtkotrwae i ju wtedy przytumione przygotowaniami okrtu do wyprawy morskiej, e
wydao mu si dziwne, i ma ono mie trwae skutki w postaci maestwa, a otrzymana wiadomo mwia o skutkach
jeszcze trwalszych. Bdzie ojcem. Wcale nie potrafi sobie powiedzie, czy si cieszy, czy nie. Niewtpliwie al mu byo
dziecka, jeli on lub ona odziedziczy jego przeklty, nieszczsny charakter. Im bardziej dzieciak bdzie podobny do
niego, z wygldu czy z charakteru, tym bardziej bdzie go to bolao. Ale czy naprawd? Czy nie ma czego
pochlebiajcego, jakiego zadowolenia w myli, e jego wasne cechy zostan uwiecznione? Trudno jest by uczciwym
wobec samego siebie.
Teraz, gdy mylami odbiega od swego obecnego ycia, przypomniay mu si wyraniej szczegy jego miesica
miodowego. Stano mu dokadniej przed oczyma wspomnienie lepego uczucia Marii, jej wiary caym sercem, e jej tak
wielka mio nie moe zosta nie odwzajemniona rwnie gorco. Nie wolno mu nigdy dopuci, aby domylia si, jakiego
rodzaju uczuciem j darzy, gdy byoby to okruciestwem, o jakim nie chcia nawet myle. Sign po piro i papier,
wracajc do codziennego ycia z jego zwykymi niewygodami, jak choby pyncymi z sytuacji, e mia piro z lewego
skrzyda. Pira z lewych skrzyde gsi byy tasze ni z prawych, bo trzymane w pozycji do pisania sterczay w stron oka
piszcego, zamiast wystawa za okie, jak pira z prawego skrzyda. Ale byo przynajmniej dobrze zatemperowa- ne, za
atrament w kaamarzu jeszcze nie zgstnia. Zabra si wic ponuro do dziea. Byo to w pewnym stopniu wiczenie
literackie, essej na temat Bezgranicznego Uczucia, a jednak piszc umiecha si; czu jakby tkliwo spywaa z niego przez
do na piro. By ju nawet bliski stwierdzenia, e nie jest osobnikiem tak zupenie pozbawionym serca, bez skrupuw, za
jakiego si uwaa.
Gdy koczc list zastanawia si, jakich synonimw uy zamiast ony i dziecka, jego wzrok przewdrowa na
pisma od Pellewa i a mu dech zaparo. Wrci mylami do swych obowizkw, do zamiaru zaszlach- towania byczka, do
surowej rzeczywistoci wiata, w ktrym y. Hotspur unosi si lekko na spokojnym morzu, ale sam fakt, e ley w dryfie
oznacza, i od strony Brestu wieje pomylny wiatr i e w kadej chwili okrzyk z salingu moe oznajmi zblianie si
francuskiej floty, wypywajcej, by w huku i dymie walczy o panowanie na morzu. Mia te swoje plany; ju kiedy
odczytywa ostatnie wiersze swego listu do Marii, napr myli zamazywa je, uprzytomniajc mu konieczno uzmysowienia
sobie mapy wejcia do Brestu. Musi si opanowa i dokoczy list do Marii w tym samym stylu, w jakim zacz. Zmusi si
jako do skoczenia go, ponownego odczytania, zoenia, wreszcie krzykn do wartownika, aby wezwa Grimesa z
zapalonym stoczkiem do zapiecztowania koperty. Po zakoczeniu tego mczcego procesu odoy z wielk ulg list na bok
i sign po now kartk papieru.
Hotspur, slup JKM, w morzu, namiar Petit Minou jedna mila na pnoc.
14 maja 1803
Sir.
Skoczy z cukierkowatymi sformuowaniami, z nieskadnymi wysikami znalezienia si w obcej mu sytuacji; ju nie
zwraca si (niczym we nie) do Drogiej Towarzyszki naszego Wsplnego ywota w Szczliwych Latach co Nadejd.
Zabiera si teraz do zadania, ktre chcia i potrafi wykona, a jeli idzie o sformuowania, to wystarczyo wzorowa si na
surowej i monotonnej treci mnstwa wysyanych poprzednio oficjalnych pism. Pisa szybko, z maymi przerwami na namys,
bo w jaki niewiarygodny sposb jego plany sprecyzoway si cakowicie, w czasie gdy umys mia zajty Mari. Zapisa
stron, odwrci i napisa jeszcze p, podajc szczegowy szkic swego zamierzenia. Na zakoczenie doda:

Przedoone z szacunkiem przez

Paskiego posusznego sug
Horatio Hornblowera.
Na kopercie napisa adres:
Kapitan Sir E. Pellew, KO[8]
Okrt JKM Tonnant.
Zapiecztowawszy ten drugi list, wzi oba do rki; nowe ycie w jednym, a mier i niedola w drugim. Dziwaczna
myl znacznie waniejsze byo pytanie, czy Pellew zgodzi si na jego sugestie.
Rozdzia VIII
Hornblower wycign si na koi dla zabicia czasu. Wolaby zasn, ale sen nie przychodzi do niego w tej porze
popoudniowej drzemki. W kadym razie warto byo polee, bo w nadchodzc noc bdzie potrzebowa wszystkich
swoich si. Gdyby uczyni to, na co mia ochot i uda si na pokad, tylko by si zmczy i mgby zdradzi przed
podwadnymi swoje napicie i niepokj. Lea wic na plecach, z rkami pod gow, prbujc si odpry; odgosy
dobiegajce z pokadu mwiy, e ycie na okrcie biegnie utartym torem. Kompas wskanikowy, ktry kaza przymocowa
do belek pokadu od strony gowy, spenia cile swoje funkcje, wskazujc nawet drobne zmiany w kursie dryfujcego
Hotspura, ktre mona byo korelowa z promieniami soca wpadajcymi przez okienka rufowe. Byy teraz zasonite,
lecz promienie przedostaway si do wntrza przez zasony, agodnie falujce w rytm ruchu okrtu. Wikszo kapitanw
miaa w kabinach zasony i pokrycie mebli z wesoego perkalu, a co bogatsi, nawet z adamaszku, ale u niego byy
z ptna. Z najcieszego ptna aglowego, nr 8, jakie mona byo znale na okrcie, a zawieszono je dopiero dwa dni
temu. Hornblower myla o nich z przyjemnoci, bo to by prezent od mesy oficerskiej; Bush, Prowse, chirurg Wallis i
patnik Huffnel zaoyli je po tajemniczej probie Busha o pozwolenie na wejcie na chwil do kajuty pod jego nieobecno.
Gdy wrci, zasta delegacj czekajc w kabinie o zmienionym wygldzie. Wisiay firanki, leay poduszki wypchane
pakuami narzuta, wszystko pomalowane farbami okrtowymi przez jakiego nie znanego artyst z zaogi w wesoy wzr,
w czerwone i niebieskie re z zielonymi limi. Hornblower rozejrza si wokoo zaskoczony, nie umiejc ukry
zadowolenia. Nie bya to pora na grone i surowe spojrzenia, chocia w ten sposb zareagowaoby dziewiciu na dziesiciu
dowdcw na tak niekonwencjonalne zachowanie si czonkw mesy oficerskiej. Mg im tylko podzikowa nieskadnymi
sowy. Najwiksz przyjemno odczu pniej, kiedy spojrza na sytuacj realnie. Nie uczynili tego dla artu czy w
niemdrej prbie zaskarbienia sobie jego wzgldw. Musi uwierzy w rzecz nie do wiary i uzna, e zrobili to, bo go lubi.
Wykazali sab zdolno oceny; wdziczno walczya w nim z poczuciem winy, lecz sam fakt, e odwayli si na co
takiego, by osobliwym, chocia niezaprzeczalnym potwierdzeniem, e Hotspur stapia si w jedn walczc cao.
Do drzwi zapuka Grimes i wszed.
Wywouj wacht, sir oznajmi.
Dzikuj, zaraz przychodz Odgosy gwizdkw i ryki podoficerw rozlegajce si na okrcie czyniy sowa
Grimesa zbytecznymi, lecz Hornblower musia odegra rol wieo zbudzonego. Zawiza halsztuk, woy paszcz, wsun
stopy w buty i wyszed na pokad. Sta tam Bush z papierem i owkiem w rku.
Semafor przesya sygnay, sir zameldowa. Dwie dugie wiadomoci o czwartej pitnacie i wp do pitej.
Dwie krtkie o Znowu nadaj, sir.
Dugie chude ramiona semafora wznosiy si w gr i w d nagymi ruchami.
Dzikuj, panie Bush. Wystarczao wiedzie, e semafor pracuje. Hornblower uj lunet i skierowa j na
morze. Na tle czystego nieba rysoway si wyranie sylwetki jednostek Eskadry Przybrzenej; soce, opade prawie na
horyzont, wiecio jeszcze na tyle jasno, e nie mg patrze prosto w tamtym kierunku, ale eskadra leaa sporo na pnoc
od wieccej kuli.

 Tonnant znowu sygnalizuje, sir, ale to sygna dziewidziesit jeden meldowa Foreman.
Dzikuj.
Uzgodniono, e wszystkie sygnay flagowe z Tonnanta poprzedzone liczb dziewidziesit jeden nie bd brane
pod uwag; Tonnant nadawa je po to tylko, aby Francuzi na Petit Minou myleli, e Eskadra Przybrzena szykuje jak
gwatown akcj.
Tam pynie Najada, sir odezwa si Bush.
Pod czci postawionych agli fregata przesuwaa si powoli na pnoc ze swego stanowiska po stronie
poudniowej, z ktrego obserwowaa zatok Camaret, aby doczy do wikszych jednostek i do Doris. Teraz soce
dotykao ju morza; w prawie przejrzystym powietrzu drobne rnice w skadzie wody powodoway dziwne zmiany w
odbiciu, nieco znieksztacajc zapadajc w wod czerwon tarcz.
Zdejmuj z legarw barkas, sir zauway Bush.
Tak.
Poowa tarczy sonecznej znikna ju w morzu, a druga wskutek refrakcji rozcigna si i wygldaa na dwukrotnie
wiksz ni zwykle. Byo jeszcze dostatecznie widno, aby obserwator z dobr lunet na Petit Minou a na pewno taki tam
by mg zauway przygotowania na pokadzie Doris i duych jednostek. Soce zaszo, a nad miejscem, gdzie skryo
si w wodzie, skrawek chmury rozarzy si zotem przechodzc zaraz w r. Nad okrtem zapada zmrok.
Panie Bush, prosz posa marynarzy do brasw. Wypeni grotmarsel i przej na prawy hals.
Prawy hals. Tak jest, sir.
Hotspur pez ladem Doris na pnoc wrd ciemniejcej nocy w kierunku duych okrtw i Cypla Mateusza.
Semafor znowu poszed w ruch, sir.
Dzikuj.
Resztki wiata pozwoliy dojrze na tle ciemniejcego nieba, jak semafor wymachuje ramionami, sygnalizujc
najwiesze posunicie Brytyjczykw, koncentrujcych si w kierunku pnocnym i zluniajcych w ten sposb stra nad
podejciem do Brestu.
Niech tak pynie powoli powiedzia Hornblower do sternikw. Nie pozwlcie, by abojady przejrzay nasze
zamiary.
Tak jest, sir.
Hornblower by zdenerwowany; nie chcia zostawi zbyt daleko za sob toru wodnego Toulinguet. Skierowa lunet
na Eskadr Przybrzen. Na horyzoncie za okrtami widnia skrawek czerwonego nieba ostatnie wiato dnia i na jego
tle ostr czerni odbijay si agle liniowcw. Czerwie blada szybko i mona ju byo zobaczy w grze Wenus; Pellew
czeka tam do ostatniej moliwej chwili. By on nie tylko czowiekiem o elaznych nerwach, lecz take dowdc, o ktrym
mona byo powiedzie, e nigdy nie lekceway nieprzyjaciela. Nareszcie; prostokty zarysw agli skurczyy si, jakby
zawahay i wyduyy z powrotem.
Eskadra Przybrzena posza ostrzej do wiatru, sir.
Dzikuj.
Niebo zgaso i marsie stay si zupenie niewidoczne. Pellew wietnie wyliczy czas posunicia. Francuz na Petit
Minou musi pomyle, e Pellew, patrzc na czer nocy na wschodzie, uzna, e jego okrty s teraz niewidoczne i poszed
ostrzej na wiatr, nie zdajc sobie sprawy z faktu, e jego posunicie moe jeszcze zosta zauwaone przez obserwatora
patrzcego ku zachodowi. Hornblower potoczy wokoo spojrzeniem. Bolay go oczy, wic chwyciwszy si siatki hamakowej

zamkn je, eby da im odpocz. Minuta nigdy nie wydaa mu si tak duga jak teraz. Potem rozwar powieki. Nie byo
ladu jasnoci. W miejscu soca lnia Wenus. Ludzie obok niego stali si prawie niewidoczni. Za chwil pojawia si jedna
janiejsza gwiazda, za ni druga i obserwator z Petit Minou musia straci Hotspura z oczu. Przekn lin, zebra si w
sobie i ruszy do dziaania.
Zwin marsie i bramsle!
Marynarze popdzili na olinowanie. W ciszy nocnej sycha byo wyranie, jak drgay wanty, gdy pidziesiciu ludzi
wspinao si po wyblinkach.
A teraz, panie Bush, prosz askawie wykona zwrot przez ruf. Kurs poudnie ku zachodowi.
Poudnie ku zachodowi, sir.
Nadszed wkrtce czas na nastpny rozkaz.
Opuci bramstengi!
To by moment, gdy trening i praktyka daway swe owoce. Manewr, ktry kiedy by tylko mczcym wiczeniem,
zosta wykonany w mroku nocy zupenie gadko.
Postawi sztaksle fokmasztu i grotmasztu. Zwin fokagiel.
Hornblower podszed do kompasu.
Jak steruje pod tymi aglami?
Mina chwila, w czasie ktrej ledwie widoczna posta u steru obrcia koo dla prby w jedn i w drug stron.
Dosy dobrze, sir.
W porzdku.
Hornblower pozmienia sylwetk Hotspura, jak tylko potrafi. Nawet kto dowiadczony musiaby popatrze tej
ciemnej nocy dwa albo trzy razy, eby rozpozna okrt, na ktrym pozostawiono tylko agle skone i grotagiel, opuszczono
bramstengi. Hornblower wpatrywa si w map przy nikym wietle kompasu, cakiem zreszt niepotrzebnie. Od dwch dni
studiowa j i wbija sobie w pami ten jej fragment, a wreszcie utrwali mu si w mzgu do tego stopnia, e bdzie go
chyba pamita do dnia mierci, ktrym mg by dzisiejszy. Podnis wzrok do gry i stwierdzi, e jak si spodziewa,
wysiek towarzyszcy patrzeniu na map przy sabym owietleniu uniemoliwi mu na chwil zobaczenie czegokolwiek w
ciemnociach. Drugi raz tego nie zrobi.
Panie Prowse, prosz od tej chwili spoglda na map, kiedy uzna to pan za konieczne. Panie Bush! Wybierze
pan dwch najlepszych marynarzy do sondowania i przyle ich do mnie na ruf! Po chwili dwie ciemne postacie
zameldoway si u Hornblowera, ktry wyda im krtkie polecenie. Stacie na awach wantowych po obu burtach.
Zachowujcie si tak cicho, jak tylko potraficie. Nie rzuca oowianki, pki nie dostaniecie ode mnie rozkazu. Wcigniecie
linki i wypucicie je potem na cztery snie. Pyniemy po wodzie z prdkoci trzech wzw, a kiedy zacznie si przypyw,
bdziemy si wolniuteko przesuwa nad dnem. Trzymajcie palce na linkach i mwcie po cichu, co bdziecie czuli.
Rozstawi gocw do przekazywania waszych informacji. Zrozumiano.
Tak jest, sir.
Wybiy cztery szklanki, zwiastujc koniec drugiej wachty amanej.
Panie Bush, nie chc wicej sysze dzwonu. Teraz moe pan przygotowa okrt do boju. Nie, jeszcze
chwileczk. Chc mie dziaa zaadowane, kade dwoma pociskami, i wytoczone. Niech wsun kliny i obni dziaa, ile si
da. A gdy tylko zaogi znajd si na stanowiskach, chc mie absolutn cisz. Ani sowa, ani szmeru. Jeli komu handszpak
upadnie na pokad, dostanie dwa tuziny batw. Absolutna cisza.

 Tak jest, sir.

Bardzo dobrze, panie Bush. Prosz robi swoje.
Pki marynarze zajmowali stanowiska bojowe, otwierali furty i wytaczali dziaa, na pokadzie trwa haas i turkot, ale
potem okrt zapad w milczenie. Wszyscy byli gotowi, od kanoniera w magazynie do obserwatora na salingu fokmasztu, i
Hotspur sun cicho na poudnie przy wietrze o rumb za trawersem.
Jedna szklanka pierwszej wachty zameldowa szeptem Prowse, odwracajc klepsydr na podstawie kompasu.
Godzin temu zacz si przypyw. Za p godziny kabotaowce stojce na poudniu w zwartej grupie pod oson
baterii z Camaret, podnios kotwice; nie, czyni to ju teraz, bo dla nich woda jest dostatecznie wysoka. Bd si przesuwa
na wiosach i przeciga na kotwicach zawonych, aby przej z przypywem przez niebezpieczny tor wodny Toulinguet,
okry cypel i dosta si do Goulet. Bd chciay dotrze w bezpieczny rejon za Rafami Maych Dziewczynek i wej z
pywem na red Brestu, gdzie flota francuska czeka niecierpliwie na zapasy ywnociowe, liny i ptno aglowe. Wracajc
mylami do Petit Minou na pnocy Hornblower wyobrazi sobie panujce tam zamieszanie i zdenerwowanie. Manewry
Eskadry Przybrzenej musiay zosta zauwaone. Czujny wzrok mwi niespokojnym umysom na brzegu francuskim o
niedostatecznie zakamuflowanych przygotowaniach Brytyjczykw do koncentracji si w celu zadania gronego ciosu. Cztery
okrty liniowe i dwie due fregaty mogy wystawi oddzia desantowy nawet bez uciekania si do pomocy jednostek floty
gwnej o sile tysica ludzi, a moe i wikszej. Na wybrzeu stacjonowao przypuszczalnie dwa razy tyle piechoty i
artylerii, ale oddziay te, rozcignite na odcinku piciu mil, stanowiy atwy obiekt dla ataku przypuszczonego w
niespodziewanym punkcie wrd ciemnoci nocy. Ponadto byo tam wiele statkw kabotaowych stojcych pod oson
baterii z dalszego koca Cypla Mateusza. Kursoway one od baterii do baterii czyniy to tygodniami, robic setki mil a
teraz czekay w gromadzie w zatoczkach i ujciach maych rzeczek na okazj odbycia ostatniego i najniebezpieczniejszego
odcinka do Brestu. Grone zblienie si Eskadry Przybrzeenej napeni je obaw, e Brytyjczycy mog planowa nowy atak,
ekspedycj odcinajc, podprowadzenie branderw, okrtw bombowych czy moe nawet uycie tych wieo
wprowadzonych rakiet. Ale ta koncentracja si brytyjskich na pnocy pozostawia przynajmniej poudnie bez stray, o czym
nie omieszka donie stacja sygnaowa na Petit Minou. Kabotaowce zgromadzone w okolicy Camaret chasse-marees,
czyli eglujce z prdem bd mogy przedosta si z pywem przez straszliwie niebezpieczny tor wodny Toulinguet i
dotrze do Goulet. Hornblower spodziewa si, a waciwie by pewien, e nie zauwaono Hotspura wracajcego, aby
odci im t drog. Mia on zanurzenie o sze stp mniejsze od kadej fregaty, niemal takie samo jak due chasse-marees i
jeli miao go si poprowadzi, jego przybycie pomidzy skay i mielizny Toulinguet stanie si cakowitym zaskoczeniem.
Dwie szklanki, sir oznajmi szeptem Prowse. O tej porze prd pywu bdzie szed najszybciej, z prdkoci
czterech wzw, podnoszc poziom wody o trzydzieci stp, wlewajc si do Goulet przez przejcie Toulinguet naokoo
ska Council. Marynarze sprawowali si dobrze; tylko dwa razy jacy bardziej niecierpliwi narobili troch haasu w
ciemnociach, ale natychmiast uciszyy ich grone pomruki podoficerw. Dotykam dna z prawej burty, sir nadbieg
szeptem meldunek zza burty i zaraz drugi: Dotykam dna z lewej.
Linki sondujcych miay dwadziecia cztery stopy dugoci od oowianki do powierzchni wody, ale przy powolnym
ruchu okrtu nawet cikie oowianki troch wloky si za nim. Faktycznie jest chyba tylko szesnacie stp a wic zostaje
jeszcze pi w zapasie
Przekaza pytanie. Jakie dno wyczuwacie? Za dziesi sekund nadesza odpowied.
Piaszczyste, sir.
To musi by sporo za skaami Council, sir szepn Prowse.
Tak. Na sterze, rumb w lewo.
Patrzc przez lornetk nocn Hornblower widzia saby zarys linii brzegowej. Tak, i jeszcze bysk bieli, sabiutk fal
przyboju rozbijajc si o skay Council. Zza burty posysza szept:
Teraz dno skaliste, sir, robi si pyciej.

 Bardzo dobrze.
Z prawej strony dziobu dojrza niewyran biel. To kipiel w tej szalonej pltaninie ska i mielizn za torem wodnym
Corbin, Trepieds i tak dalej. Wci wiaa leciutka nocna bryza.
Przekaza pytanie. Jakie dno?
Musia czeka na odpowied dusz chwil, bo acuch przekazujcych przerwa si i trzeba j byo powtarza.
Wreszcie usysza:
Dno skaliste, sir. Ale prawie si ju nie posuwamy nad dnem.
A wic Hotspur idzie teraz w ciemnociach pod narastajcy pyw, majc pod stpk niecay jard wody, a wiatr
pcha go pod prd przelatujcy z szumem po obu burtach okrtu. Hornblower rozway w mylach te wszystkie problemy.
Na sterze, dwa rumby w prawo.
Musi oblicza dokadnie, bo Hotspur jest teraz zbrasowany bardzo ostro dwa razy ostrzegawczo zao- potay
sztaksle a okrtowi pezncemu jak krab w poprzek pywu trzeba umoliwi miejsce na dryf.
Panie Bush, prosz pj na aw wantow grotmasztu z lewej burty i wrci z meldunkiem.
C za pikna noc, z westchnieniami balsamicznego powietrza w pltaninie takielunku, z wygwiedonym niebem i
cichutkim odgosem fal przyboju.
Suniemy si nad dnem, sir raportowa szeptem Bush. Dno skaliste, a oowiank z lewej burty jest pod
okrtem.
By to skutek krabowatego ruchu Hotspura.
Trzy szklanki, sir oznajmi Prowse.
Teraz kabotaowce bd miay ju dosy wody, eby pokona pycizny za Rougaste i wpyn na tor wodny.
Wyrusz niedugo, bo przypyw trwa nie wicej ni cztery i p godziny, wic nie mog traci czasu tak to sobie wanie
wykalkulowa, przekazuj swe sugestie Pellewowi, tak bezksiycow noc i przybr pywu w tym wanie momencie. Ale
wszystko mogo skoczy si aosnym fiaskiem, nawet jeli Hotspur nie waduje si na jedn z tych gronych ska, ktre
sterczay na kursie okrtu.
Prosz spojrze, sir! Prosz spojrze! zaszepta gwatownie Bush. Rumb przed trawersem!
Tak. Majaczcy ksztat, ciemniejsze jdro na tle ciemnej powierzchni. I jeszcze co; plusk cikich wiose po wodzie.
Nie koniec na tym; ciemnych ksztatw przybywao. Zgodnie z ostatnimi informacjami, w Camaret stao pidziesit
kabotaowcw i wszystko wskazywao, e bd chciay pyn razem.
Prosz przej, panie Bush, do baterii na prawej burcie. Niech pan uprzedzi obsad. Zaczekajcie na mj rozkaz,
a wtedy niech kady pocisk bdzie celny.
Tak jest, sir.
Mimo rodkw ostronoci Hotspur by znacznie bardziej widoczny ni kabotaowce; powinny go ju zauway,
chyba e s zaabsorbowane trudnociami nawigacyjnymi. Ach! Kto krzykn na najbliszym statku, a potem rozlega si
caa seria obwoa, krzykw i ostrzee.
Otworzy ogie, panie Bush.
Czerwony bysk w ciemnociach, rozdzierajcy uszy huk, zapach dymu prochowego. Jeszcze jeden bysk i nastpny
grzmot. Hornblower sign po omacku po tub, eby mg by syszany poprzez strzelanin. Lecz Bush sprawowa si
wspaniale, za artylerzyci nie potraciwszy gw oddawali pojedyncze strzay po ustawieniu dzia przez celowniczych na cel.

Przy obnionych dziaach podwjne pociski z kadej lufy omiatay gadk powierzchni wody; Hornblowerowi zdawao si,
e syszy jki z trafionych kabotaowcw, lecz przerwy midzy strzaami armat byy bardzo krtkie. agodny wiatr
przegania dym po okrcie, skbiajc wok niego gst chmur. Pochyli si, eby si z niej wydosta. W nieustannym
zgieku bitewnym odpalay dziaa, lawety dudniy po pokadzie, dziaonowi podawali rykiem rozkazy. Bysk towarzyszcy
strzaowi armaty owietli co tu przy burcie toncy kabotaowiec, ju po pokad w wodzie. Musia dosta z p tuzina
kul w swoj kruch burt. Poprzez haas przedar si krzyk od awy wantowej grota:
Jeden wazi na pokad!
Jaki zdesperowany pywak dotar do Hotspura; Hornblower mg zda na Busha zaatwienie si z tego rodzaju
jecami. Z prawej burty pojawio si wicej ciemnych sylwetek, wystawiajcych si na cel. Grupa kabotaowcw pyna z
prdkoci trzech wzw, niesiona pywem, ktremu Hotspur przeciwstawia si z pomoc wiatru. Wiosujc nawet z
caej siy zaogi francuskie nie zdoayby pj pod pyw. Nie mogy zawrci; mogy skrci w bok ale z jednej strony
sterczay skay Council, a z drugiej Corbin i Trepieds, a wok nich gstwina raf. Hotspur czu si jak Guli- wer; by
gigantem w porwnaniu z tymi lilipucimi sta- teczkami, tak jak sam by karzekiem przy spotkaniu z brobdingnagiarisk[9]
Loire.
Nieco po lewej burcie Hornblower dojrza p tuzina punkcikw ognia. To bateria na Toulinguet, oddalona o dwa
tysice jardw. Z tej odlegoci mog sobie prbowa szczcia, strzelajc w kierunku byskw z armat Hotspura.
Hotspur, wci idc wolno nad dnem, by ruchomym celem, i Francuzom w celowaniu przeszkadza bdzie obawa przed
trafieniem wasnych stateczkw. Strzelanie nocne w takich warunkach jest strat kul i prochu. Foreman, u szczytu
podniecenia, rycza do zaogi karonady z pokadu rufowego.
Jest na mielinie! Zostawi go to trup!
Hornblower obrci si eby popatrze; ten kabotaowiec wpad z ca pewnoci na skay, wic nie warto byo
strzela do niego. Postanowi zanotowa w myli plus dla Foremana, ktry mimo modego wieku i rozgorczkowania nie
straci gowy.
Cztery szklanki, sir meldowa Prowse wrd optanego zgieku. To byo nagym przypomnieniem dla
Hornblowera, e i on nie moe straci gowy. Trudno byo myle i oblicza, jeszcze trudniej przywoywa szczegy mapy
przed oczy wyobrani, ale musi to robi. Uzmysowi sobie, e Hotspur moe ju nie mie marginesu bezpieczestwa po
stronie odldowej.
Wykona zwrot przez ruf panie Prowse powiedzia; odrobin za pno przypomnia sobie o zwyczajowym
dodaniu nazwiska, aby to zabrzmiao cakiem naturalnie. Prosz przej na lewy hals.
Tak jest, sir.
Prowse przyoy tub do ust i gdzie w ciemnoci zdyscyplinowani marynarze pognali do szotw i brasw. W
czasie wykonywania zwrotu z toru wodnego zbliy si do Hotspura jeszcze jeden ciemny ksztat.
Je me rends! Je me rends![10] krzycza kto stamtd.
Kabotaowiec usiowa si podda, zanim salwa burtowa z Hotspura zdmuchnie go z powierzchni wody. Uderzy
nawet o burt, rzucony prdem, ale zaraz odsun si poddanie si byo przedwczesne, bo teraz ju by za Hotspurem,
znikajc w ciemnociach.
Hej, awa wantowa! zawoa Hornblower. Zmierzy gboko!
Dwa snie! odkrzykn kto w odpowiedzi. Pod stpk Hotspura zostao zaledwie sze cali wody; oddala
si od niebezpieczestw z jednej burty, a zblia si do nich z drugiej.
Obsadzi dziaa lewej burty! Sondowa po prawej burcie!
Hotspur szed ju nowym kursem, gdy zamajaczy jeszcze jeden nieszczsny kabotaowiec. W krtkim momencie
ciszy Hornblower usysza, e Bush uprzedza obsady dzia lewej burty, a potem gruchna salwa. Dym skbi si, a poprzez

tuman dobieg gos sondujcego:

Rwno trzy!
Co innego mwi dym, co innego sonda.
Trzy i p!
Wiatr musi zmienia kierunek w lewo, panie Prowse. Prosz pilnowa kompasu.
Tak jest, sir. I jest pi szklanek, sir.
Pyw doszed prawie swego szczytu; jeszcze jeden czynnik, o ktrym trzeba pamita. Obsada lewej karonady na
pokadzie rufowym obracaa j do koca pasa obstrzau i Hornblower, spojrzawszy w kierunku tej wiartki, zobaczy
kabotaowiec za ruf Hotspura. Dwa byski z tamtego kierunku i trzask pod stopami powiedziay mu, e stateczek ma
zamontowane armatki, e odda z nich salw burtow i e co najmniej jedna kula bya celna. Salwa z pukawek, ale nawet
pocisk czterofun- towy mg przebi dziur w sabej burcie Hotspura. Karonada odpowiedziaa z hukiem.
Troch ostrzej! rozkaza Hornblower sternikom; rwnoczenie rejestrowa w myli zawoania sondujcych.
Panie Bush! Przygotowa dziaa lewej burty w czasie wyostrzania.
Hotspur zbliy si do linii wiatru: na pokadzie gwnym jczay i zgrzytay dziaa obracane przez artylerzystw na
cel za pomoc handszpakw i drgw elaznych.
Cel! krzykn Bush, a po kilku dugich sekundach: Ognia!
Armaty wypaliy prawie rwnoczenie i Hornblowerowi wydao si chocia wiedzia, e si myli i usysza
omot pociskw o kaduby kabotaowcw. W chwil pniej, olepiony kbami dymu, sysza ju naprawd krzyki i
woania z tamtego kierunku, ale nie mia czasu zastanawia si nad tym. Pozostao jeszcze tylko p godziny przypywu.
aden kabotaowiec nie mg ju teraz nadpyn torem wodnym, bo gdyby ruszy w drog, nie zdyby okry ska
Council przed rozpoczciem si odpywu. By te najwyszy czas wywika Hotspura spord otaczajcych go raf i
mielizn. Musi wyj na koczcym si przypywie, ale ju przy poowie wysokoci pywu moe dotkn dna i osi
niesawnie na mielinie, bezradny w wietle dziennym pod ogniem baterii Toulinguet.
Czas powiedzie do widzenia przemwi Hornblower do Prowse'a. Uwiadomi sobie, wstrznity, e
napicie i podniecenie odebrao mu chyba przytomno, bo inaczej nie rzuciby tak omieszajcej uwagi. Bdzie si musia
przez dusz chwil szczeglnie kontrolowa. Dotknicie dna przy opadajcym pywie byoby znacznie niebezpieczniejsze ni
w czasie przypywu. Przekn lin i za cen jeszcze jednego wysiku uspokoi si i odzyska panowanie nad sob.
Sam poprowadz okrt, panie Prowse oznajmi, sigajc po tub. Zaoga do brasw! Zaoga do zwrotu
przez ruf!
Nastpny rozkaz rzucony sternikowi zmieni hals okrtu; Prowse przy kompasie podawa kurs. Musi znale dla
swego okrtu wyjcie spord czyhajcych ze wszystkich stron niebezpieczestw. Marynarze z cakowit beztrosk zaczli
gono objawia rado, ale par ostrych sw rzuconych przez Busha uciszyo ich. Hotspur pez teraz w grobowej ciszy.
Od czasu zachodu soca wiatr obrci si w lewo o trzy nimby, sir zameldowa Prowse.
Dzikuj.
Majc wiatr tu za trawersem Hotspur dawa si atwo prowadzi, ale tym razem trzeba byo polega na instynkcie,
a nie na obliczeniach. Hornblower prowadzi okrt na samej granicy bezpieczestwa, podczas wysokiego poziomu wody,
nad mieliznami ledwie przykrytymi wysok wod przypywu. Musia wyczuwa drog powrotn na podstawie wskaza
oowianki i obserwacji sabo widocznego brzegu i pycizn. Koo sterowe, wyszukujce drog okrtowi, obracao si
nieustannie w jedn lub w drug stron. Przez kilka gronych sekund znajdowali si tu przy brzegu zawietrznym, ale
Hornblower zdy byskawicznie nakaza ponowne przeoenie steru.

 Przesilenie pywu, sir oznajmi Prowse.

Dzikuj.
Przesilenie pywu, jeli nie wdadz si adne inne nieobliczalne czynniki. Od paru dni wia stale lekki wiatr z
poudniowego wschodu. To take musi wzi po uwag.
Dokadnie pi! krzykn marynarz z oowiank.
Bogu dziki! mrukn Prowse.
Nareszcie Hotspur ma pod stpk blisko dwadziecia stp wody, ale wci gro mu wystajce wierzchoki ska.
Rumb w lewo rozkaza Hornblower.
Gboko sze!
Panie Bush! Hornblower pomyla, e musi zachowa spokj i rwnowag. Nie moe zdradzi po sobie
uczucia ulgi, w ogle adnego uczucia, chocia kracowe wyczerpanie walczyo w nim z pragnieniem wybuchnicia
nieopanowanym miechem. Zechce pan zamocowa dziaa. A potem moe pan zwolni ludzi ze stanowisk alarmowych.
Tak jest, sir.
Panie Prowse, musz panu podzikowa, za pask bardzo uyteczn pomoc.
Mnie, sir? Prowse wci trwa w gbokim poczuciu winy i pretensji do samego siebie. Hornblower wyobrazi
sobie zaskoczenie malujce si na jego zapadej twarzy i uda, e nie usysza wymamrotanych przez niego sw.
Moe pan pooy okrt w dryf, panie Prowse. Nie chcemy chyba, eby wit zasta nas pod obstrzaem z Petit
Minou.
Nie, sir. Oczywicie e nie, sir.
Wszystko skoczyo si dobrze. Hotspur wszed na tor wodny i by bezpieczny. Kabotaowce z poudnia dostay
lekcj, ktrej dugo nie zapomn. A teraz okazao si, e noc nie jest taka ciemna i to nie dlatego, e oczy przywyky do
ciemnoci, lecz z cakiem innej przyczyny. Twarze marynarzy bielay janiejszymi plamami, widocznymi po drugiej stronie
pokadu. Obrciwszy si na ruf, Hornblower ujrza niskie wzgrza Quelern sterczce jak paskorzeba na tle janiejszego
nieba; nad ich wierzcho- ' karni pojawi si srebrny punkcik. Zupenie zapomnia, e nadesza wanie pora wschodu ksiyca,
a by to jeden z czynnikw, jakie podkrela w licie do Pellewa. Rg ksiyca wypyn nad szczyty wzniesie, owietlajc
zatok agodnym blaskiem. Postawiono bramstengi, rozwinito marsie i zwinito sztaksle.
Co to za haas? zapyta Hornblower, posyszawszy tpe uderzenia gdzie na dziobie.
To ciela zalepia dziur od pocisku, sir wyjani Bush. Ten ostatni kabotaowiec przestrzeli nam praw
burt na dziobie tu nad lini wody.
S ranni?
Nie, sir.
Bardzo dobrze.
Musia si zdoby na wysiek zadania tych pyta i zakoczenia rozmowy normalnym subowym zwrotem.
Mog teraz mie pewno, panie Bush, e nie zgubi pan drogi rzek. Nie potrafi sobie odmwi tego artu,
chocia czu, e brzmi w nim faszywa nuta. Marynarze przebrasowywali grotmarsel, eby Hotspur mg dryfowa
spokojnie. Moe pan zarzdzi zwyke wachty, panie Bush. I prosz dopilnowa, eby wezwano mnie o smej szklance
pierwszej wachty po pnocy.

 Tak jest, sir.

Mia przed sob cztery i p godziny ciszy i spokoju. Ca znkan dusz i ciaem tskni do odpoczynku a
raczej zapomnienia. Najpniej w godzin po wicie Pellew bdzie oczekiwa od niego wysania raportu na temat wydarze
wieczoru, a pisanie zajmie mu godzin. Musi te przy okazji zdoby si na list do Marii i wysa go na Tonnanta razem z
raportem wwczas bdzie szansa, e Maria go otrzyma. Na list do ony bdzie potrzebowa wicej czasu ni na pismo do
Pellewa. To mu przypomniao o czym innym. Trzeba jeszcze zrobi jeden wysiek.
Panie Bush!
Sir?
W czasie wachty porannej bd wysya d na Tonnanta. Gdyby ktry z oficerw czy czonkw zaogi
chcia przesa listy, to bd mieli okazj.
Tak jest, sir. Dzikuj, sir.
W kabinie czeka go dalszy wydatek si przy zdejmowaniu butw, ale zjawienie si Grimesa oszczdzio mu tego.
Grimes cign buty, rozebra go z munduru i rozwiza halsztuk. Hornblower poddawa si tym czynnociom bez protestu;
by zbyt zmczony, eby si certowa. Przez chwil pozwoli sobie na luksus swobodnego poruszania znuonymi stopami w
samych poczochach, a potem upad bokiem na koj i rozcign si na niej twarz do pocieli, objwszy gow rkami.
Grimes przykry go i wyszed.
Obudzony przez Gimesa czu si fatalnie. Mia wraenie, e bol go wszystkie stawy, a obmycie twarzy zimn wod
morsk zaledwie troch rozjanio mu w gowie. Musia zwalczy w sobie skutki dugiego okresu napicia, jak inni skutki
hulanki. Ale przyszed do siebie na tyle, e gdy zasiad do pisania raportu, by w stanie wodzi po papierze lewoskrzydym
pirem.
Sir.
Wypeniajc Paskie instrukcje z dnia 16 bm., udaem si po poudniu 18
Kocowy ustp zostawi do witu, kiedy si zorientuje, co ma napisa. Odoy list na bok i sign po nastpn
kartk papieru. Ogryza koniec pira, zastanawiajc si, jak zacz. Napisa: Moja Droga ono i teraz gryz piro,
namylajc si, co pisa dalej. Z ulg powita ponowne wejcie Grimesa.
Pozdrowienia od pana Busha, sir, wit ju niedaleko.
Mia wymwk, eby skoczy episto.
A teraz, mj Najukochaszy spojrza na list od Marii, eby sobie uatwi dobranie czuego sowa Aniele,
obowizki znowu wzywaj mnie na pokad, wic musz koczy to pisanie z ponownie rzuci okiem na list Marii
najgbsz mioci do mojej Drogiej Maonki, ukochanej Matki naszego przyszego Dziecicia.
Twj kochajcy m
Horatio
Rozwidniao si szybko, gdy wyszed na pokad rufowy.
Panie Young, prosz Przebrasowa grotmarsel. Bdziemy szli na poudnie przez pewien czas. Dzie dobry, panie
Bush.
Dzie dobry, sir.
Bush prbowa dojrze co przez lunet w kierunku poudniowym. Udao mu si dziki szybkiemu rozwidnianiu si i
zmniejszaniu odlegoci.

 Tam s, sir! Boe, sir jeden, dwa, trzy i jeszcze dwa na skaach Council. W torze wodnym wida jakby
wrak Zao si, e to ten, comy go zatopili, sir.
W blasku jutrzenki ustpujcy pyw ukaza mielizny i brzeg zasany rozbitymi stateczkami, co zapaciy za prb
przebicia si przez blokad, czarnymi na tle krysztaowo jasnego powietrza.
Wszystkie podziurawione i zalane wod, sir cign Bush. Nie ma mowy o ich uratowaniu.
Hornblower ukada ju w mylach kocowy etap swego raportu.
Mam podstawy do stwierdzenia, e nie mniej ni dziesi jednostek kabotaowych zostao zatopionych lub
wpdzonych na mielizn w czasie tej utarczki. Ten pomylny rezultat
Fortuna przesza nam koo nosa, sir mrucza Bush. Na tych skaach ley adna sumka pryzowego.
Niewtpliwie tak, ale w decydujcych chwilach ubiegej nocy nie mogo by mowy o braniu statkw w niewol.
Obowizkiem Hotspura byo niszczy wszystko, co si dao, a nie napenia prn sakiewk dowdcy, wysyajc odzie
dla objcia zdobyczy, przy ryzyku, e poowa upu si wymknie. Sowa Hornblowera przerway trzy kolejne wytryski na
gadkiej wodzie na prawym trawersie. Pocisk armatni lecia ku nim skaczc po powierzchni, a znikn w wodzie w
odlegoci zaledwie kabla. Jednoczenie dobieg ich uszu huk wystrzaw z dzia. W byskawicznie uniesionych lunetach
dojrzeli kb dymu nad bateri Toulinguet.
Strzelaj sobie, Monsser le Frog[11] drwi Bush. Swoje dostae.
Musimy mie pewno, e jestemy poza zasigiem powiedzia Hornblower. Prosz wykona zwrot.
Usiowa naladowa cakowit obojtno Busha na obstrza. Mwi sobie w duchu, e nie z tchrzostwa, a z
rozsdku pilnuje, eby Hotspur nie zosta trafiony przez salw z dwudziestoczterofuntwek, ale mimo to pokpiwa w
mylach sam z siebie.
Mg jednak pogratulowa sobie z jednego powodu. Potrafi utrzyma jzyk za zbami w czasie rozmowy o
pryzowem. Ju mia wybuchn potpieniem caego zgubnego w skutkach systemu, ale powstrzyma si. Bush i tak uwaa
go za dziwaka, a gdyby Hornblower zdradzi si ze swymi pogldami na pryzowe na system, dziki ktremu si zarabiao
i wypacao od Bush by si jeszcze bardziej utwierdzi w swojej opinii i uzna go za zdziwaczaego liberaa,
rewolucjonist i wrcz niebezpiecznego wywrotowca.
Rozdzia IX
Hornblower sta gotw do zejcia do czekajcej odzi. Przemwi oficjalnym, subowym tonem:
Panie Bush, przejmie pan dowdztwo.
Tak jest, sir.
Hornblower pamita, eby si rozejrze wokoo, przygotowujc si do zajcia miejsca w odzi. Popatrzy na
chopcw trapowych w biaych rkawiczkach, ktre na t uroczyst chwil kaza Bush zrobi z biaych nici szydekiem
jakiemu uzdolnionemu marynarzowi crochet mwio si po francusku na t czynno. Przebieg wzrokiem po
pomocnikach bosmanw, odgwizdujcych mu salut poegnalny, po czym przeszed przez burt. Gwizdki urway si w
momencie, gdy stan stop na awce odziowej taka wanie bya wysoko wolnej burty Hotspura, a zgodnie z
ceremoniaem oddawanie honorw ustawao w chwili, gdy gowa oddalajcego si oficera zrwnaa si z pokadem.
Hornblower przedosta si na awk rufow, co mu utrudnia kapelusz, rkawiczki, szpada u boku i kurtka odziowa, i rzuci
krtki rozkaz Hewittowi. Bosakowy odj bosak i nastpia chwila pozornego zamieszania, gdy d odchodzia od burty
okrtu, a cztery brzowe ramiona przy faach wcigay na maszt agiel rejkowy. Ogarno go dziwne uczucie, gdy tak siedzia
na rwnym poziomie z wod i mg rk dosign zielonych fal; po raz pierwszy od ponad omiu tygodni postawi stop
poza okrt.
d ustawia si na kursie i pyna fordewindem, gdy wiatr skrci o kilka rumbw na poudnie. Hornblower

obejrza si na Hotspura lecego w dryfie. Przebieg fachowym wzrokiem po sylwetce okrtu, notujc w pamici
zaobserwowany znowu od zewntrz wzajemny stosunek wysokoci masztw, odlegoci midzy nimi i wychyl bukszprytu.
Teraz wiedzia ju wiele o zachowaniu si okrtu pod aglami, lecz zawsze mona si byo jeszcze czego nauczy. Ale nie w
tej chwili, gdy silniejszy powiew wiatru przechyli d i Hornblower poczu si nagle niepewnie. Drobne fale, nic nie
znaczce dla Hotspura, urastay do olbrzymich rozmiarw, gdy napotykaa je maa d, ktra oprcz przechyw bocznych
zacza si bardzo nieprzyjemnie kiwa w przd i w ty. Po solidnym, budzcym zaufanie pokadzie Hotspura po
przyzwyczajeniu si, nie bez trudnoci, do jego ruchw niepokoi si wielce nowym otoczeniem i niespodziankami, jakie
ze sob nioso, tym bardziej e ju by zdenerwowany tym, co go czekao. Przeyka gsto lin, usiujc walczy z chorob
morsk, ktra zaatakowaa go znienacka; eby odwrci myli, skoncentrowa uwag na Tonnancie, do ktrego zbliali si
powoli.
Na szczycie grotmasztu pyszni si proporczyk komo- dorski, zamiast wimpla powiewajcego nad innymi okrtami w
stanie kampanii. Oznaczao to, e dowdca tej jednostki ma wadz nad innymi okrtami. Pellew nie tylko mia wysok lokat
na licie dowdcw, ale by wyranie typowany na wane stanowisko po dojciu do rangi admiraa. We Flocie Kanau na
pewno byli kontradmiraowie, ktrzy mocno zazdrocili Pellewowi piastowania dowdztwa Eskadry Przybrzenej. Do burty
okrtu podesza d pomalowana w czerwony wzr na biaym tle, niepodobna do jednostek dostarczanych zwykle przez
zaopatrzenie marynarki wojennej. Hornblower patrzy na dobrane kolorem do odzi biao-czerwone uniformy jej zaogi; jaki
fircykowaty kapitan przyby widocznie z wizyt czy moe nawet admira. Widzia, jak posta we wstgach orderw i
epoletach wspina si na pokad. Po wodzie pobiegy odgosy gwizdkw i bum-bum orkiestry okrtowej. W nastpnej chwili
na szczycie fokmasztu wykwita flaga eskadry biaej. Wiceadmira biaej eskadry! To nie moe by nikt inny jak sam
Cornwallis.
Hornblower pomyla, e spotkanie, na ktre zosta wezwany lakonicznym sygnaem Wszyscy dowdcy okrtw,
bdzie czym wicej ni spotkaniem towarzyskim. Popatrzy zmartwiony na podniszczony mundur i rozpi kurtk odziow,
eby odkry epolet na lewym ramieniu sfatygowany mosiny przedmiot, ktry zosta mu sprzed dwch lat, z czasw
jego wczeniejszego, nie zatwierdzonego awansu na dowdc okrtu. Hornblower widzia wyranie, jak oficer subowy przy
trapie odwraca wzrok od lunety i kae odej czterem z omiu chopcw trapowych w biaych rkawiczkach w
niewidoczne miejsce, aby zwykemu dowdcy nie oddano tych samych honorw co wiceadmiraowi. Barkas admiraa
odsun si i jego miejsce zaja d Hotspura, wiozca Hornblowera nie na tyle zdenerwowanego i znkanego chorob
morsk, eby si nie przejmowa, czy sposb, w jaki ni manewrowano, nie rzuci aby zego wiata na jego okrt. To
zmartwienie jednak ustpio natychmiast koniecznoci skoncentrowania si na czynnoci wchodzenia na okrt. By to wyniosy
dwupokadowiec i chocia znaczne pochylenie dorodkowe burt uatwiao zadanie, wdrapywanie si z godnoci, z
zabranymi rzeczami pod pach, nie byo dla dugonogiego Hornblowera spraw atw. Jako dotar na pokad i mimo
niemiaoci i zaaferowania przypomnia sobie o zasalutowaniu dotkniciem kapelusza stray prezentujcej przed nim bro.
Kapitan Hornblower? zapyta oficer wachtowy. Pozna go po jednym epolecie na lewym ramieniu; by jedynym
dowdc z takimi dystynkcjami w Eskadrze Przybrzenej a moe i w caej Flocie Kanau. Ten mody czowiek
poprowadzi pana.
Pokad Tonnanta wyda si niewiarygodnie obszerny po zatoczonym pokadzie Hotspura, ale Tonnant nie by
zwykym siedemdziesicioczterodziaowcem, lecz okrtem osiemdziesicioczterodziaowym, z wymiarami i wizaniami
godnymi trjpokadowca. By przypomnieniem okresu, gdy Francuzi budowali wielkie jednostki, w nadziei, e przemog
brytyjskie okrty, uzbrojone w siedemdziesit cztery dziaa, brutaln si, a nie umiejtnociami i dyscyplin. Jak im si to
powiodo, wiadczy fakt, e Tonnant pywa teraz pod bander angielsk.
Poniewa aden admira nie przebywa stale na okrcie, obszerne kabiny rufwki przerobiono na jeden apartament
dla Pellewa. Panowa tu niewiarygodny luksus. Zaraz za posterunkiem pokady byy wysane dywanami wiltonowskimi[12]
w dodatku w ktrych stopy wprost tony bez szmeru. W przedpokoju steward w niezkazitel- nie biaym drelichowym
ubraniu odebra od Hornblowera kapelusz, rkawiczki i okrycie.
Kapitan Hornblower, sir zaanonsowa mody czowiek otwierajc drzwi.
Belki pokadu byy tu na wysokoci szeciu stp nad dywanem, i Pellew, przywyky do tej wysokoci, ruszy
uciska do nie pochylajc si wcale, w odrnieniu od Hornblowera, ktry schyli si instynktownie przy swoim wzrocie
piciu stp i jedenastu cali.

 Ciesz si, e pana widz, Hornblower przemwi Pellew. Prawdziwie si ciesz. Mam panu wiele do
powiedzenia, bo listy, jak zawsze, nie mwi wszystkiego. Ale musz dokona prezentacji. Przypuszczam, e admira zna ju
pana?
Hornblower wymieni ucisk doni z Cornwallisem, mamroczc te same zwroty grzecznociowe, jakie wypowiedzia
do Pellewa. Nastpiy prezentacje dalszych nazwisk, znanych kademu, kto czytywa w Gazette[13] opisy zwycistw
morskich: Grindall z Prince, Mars- field z Minotaura, lord Henry Paulet z Terrible i z p tuzina innych. Hornblower
poczu si olepiony, chocia przybywa prosto z jasnego wiata zewntrznego. W caej tej grupie by jeszcze jeden oficer z
pojedynczym epoletem, ale nosi go na prawym ramieniu znak, e i on osign zaszczytn rang mianowanego
kapitana[14] i musi tylko poy jeszcze troch, eby sobie przypi drugi epolet po dalszych trzech latach stau a jeli
bdzie y dostatecznie dugo eby ewentualnie rwnie doj do niebosinych wyyn rangi admiralskiej. Sta o wiele
wyej nad zwykym kapitanem-dowdc ni ten nad skromnym porucznikiem[15].
Hornblower usiad na wskazanym krzele, podwiadomie przechylajc je do tyu, aby uczyni siebie, najmodszego,
absolutnie najmodszego rang oficera, moliwie jak najmniej widocznym. Kabina wybita bya jakim bogatym materiaem
adamaszkiem, pomyla Hornblower w kolorach gaki muszkatoowej i dyskretnego bkitu, niezwykle przyjemnego dla
oka. wiato dzienne wlewao si przez wielkie okno rufowe, odbijajc si w srebrnych lampach wiszcych. Bya tu te pka
z ksikami, niektrymi w adnej skrzanej oprawie, lecz bystre oko Hornblowera odkryo postrzpione egzemplarze
Mariners' Guide[16] i publikacje Admiralicji na temat wybrzey Francji. W drugim kocu stay dwa masywne przedmioty
zasonite draperi w sposb nadajcy im foremny ksztat, tak e nikt nie wtajemniczony nie odgadby, e s to dwie
karonady-osiemnastofuntwki.
Sir Edwardzie, musi pan potrzebowa caych piciu minut, eby usun to wszystko podczas przygotowa
bojowych zauway Cornwallis.
Wystarcz cztery minuty i dziesi sekund ze stoperem, sir odpar Pellew na zwalenie wszystkiego, nawet
grodzi.
W tej chwili wszed inny steward, rwnie w nienobiaym drelichu, szepn co do Pellewa, jak dobrze
wytresowany lokaj w siedzibie ksicej. Pellew podnis si z fotela.
Obiad, panowie oznajmi. Pozwlcie, e was poprowadz. Rozwarte na ocie drzwi w grodzi
rdokrcia ukazay jadalni, poduny st nakryty biaym adamaszkowym obrusem, lnice srebra, poyskujce szka i
stewardw ustawionych pod grodzi. Nie mogo by specjalnych wtpliwoci co do kolejnoci zasiadania, gdy od chwili
awansu kady dowdca w Brytyjskiej Marynarce Wojennej sprawdza swoje miejsce na licie dowdcw; Hornblower i
kapitan z jednym epoletem zmierzali na koniec stou, gdy Pellew zatrzyma wszystkich mwic:
Na propozycj admiraa postanowilimy dzi da sobie spokj z pierwszestwem zasiadania do stou. Panowie
znajd swoje nazwiska na kartach przy nakryciach.
Teraz wszyscy zaczli szuka gorczkowo swoich miejsc; Hornblower znalaz swoje midzy lordem Hen- rym
Pauletem a Hosierem z Fam, naprzeciwko samego Cornwallisa.
Wysunem tak propozycj wobec Sir Edwarda mwi Cornwallis, zajmujc bez popiechu miejsce gdy
inaczej zawsze siedzimy przy naszych ssiadach z listy dowdcw. A szczeglnie w warunkach blokady odmiana jest
rzecz bardzo podan.
Opuci si na krzeso, a za nim uczynili to samo modsi rang. Hornblower, starannie zwaajcy, by zachowywa si
stosownie, nie potrafi si powstrzyma od zoliwego skomentowania w myli przepisw o ceremoniale w marynarce
wojennej, mwicych o zrwnaniu si gowy oficera z poziomem pokadu gwnego gdy tyek admiraa dotknie siedzenia
jego krzesa
Pellew daje dobre obiady zauway lord Henry, ledzc podliwym okiem wazy i pmiski w rkach
stewardw krcych wok stou. Najwikszy postawiono przed nim. Po zdjciu ogromnej srebrnej pokrywy ukaza si
wspaniay pasztet uformowany w wie z papierow bander brytyjsk na szczycie.

 Fantastyczne wykrzykn Cornwallis. Co jest w lochach tej wiey?

Pellew smutno potrzsn gow. Tylko woowina i nerki, sir. Woowina uduszona na miciutko. Jak zwykle, tak i
tym razem nasz okrtowy byczek by za twardy dla zwykych miertelnikw i tylko duszenie doprowadzio jego miso do
stanu jadalnoci. Nerki wic przeznaczyem na sporzdzenie pasztetu misno-nerkowego.
A mka?
Oficer prowiantowy przysa mi worek, sir. Niestety, leaa w wodzie zzowej, czego mona si byo spodziewa,
lecz na wierzchu byo tyle nie zepsutej, e starczyo na chrupic skrk na pasztecie.
Gest Pellewa wskazujcy na srebrne patery do chleba, wypenione sucharami okrtowymi, mwi, e w bardziej
szczliwych okolicznociach leayby tam wiee bueczki.
Jestem pewien, e bdzie wietny w smaku powiedzia Cornwallis. Lordzie Henry, czy zechce mi pan go
poda, jeli serce paskie przeyje zniszczenie tych wspaniaych blankw?
Paulet zabra si do dzielenia pasztetu specjalnym noem i widelcem, a Hornblower duma nad tym, e syn markiza
podaje synowi lorda pasztet sporzdzony z przydziaowego byczka i zepsutej mki.
Kapitanie Hosier, to obok pana to ragout wieprzowe mwi Pellew. A przynajmniej mj szef kuchni tak to
nazywa. Moe si okaza bardziej sone ni zwykle ze wzgldu na zy, ktre uroni w t potraw. Kapitanowi Durhamowi
zostaa ostatnia ywa winka we Flocie Kanau i wszystko zoto, jakie posiadam, nie wyrwaoby mu jej z rk, tote mj
biedny kucharz musia uy zawartoci beczki z solank.
Udao mu si doskonale, przynajmniej z pasztetem zauway Cornwallis. Musi by z niego artysta.
Zaangaowaem go w okresie pokoju cign Pellew i zabraem ze sob po wybuchu wojny. Wedug
stanowiska w alarmie bojowym jest celowniczym dziaa na prawej burcie pokadu dolnego.
jeli celuje rwnie dobrze, jak gotuje rzek Cornwallis sigajc po napenion przez stewarda szklank to na
pohybel Francuzom.
Speniono toast z pomrukiem aprobaty.
wiee jarzyny! wykrzykn lord Henry w ekstazie. Kalafior!
Paski przydzia, Hornblower, jest w tej chwili w drodze na pana okrt oznajmi Cornwallis. Staramy si
nie zapomina o panu.
Hotspur jest jak Uriasz Hetyta[17] zauway maomwny kapitan na kocu stou, o nazwisku Collins.
Na pierwszej linii bitwy.
Hornblower by wdziczny Collinsowi za t uwag, gdy dziki niej uwiadomi sobie nagle co, z czego przedtem nie
zdawa sobie sprawy; e woli by na okrojonych racjach w przedniej linii bitwy ni z mnstwem jarzyn wrd gwnych si
floty.
Moda marchewka! entuzjazmowa si lord Henry, zagldajc kolejno do kadej salaterki z jarzynami. A
to co? Nie wierz wasnym oczom!
Wiosenne nowalijki, lordzie Henry wyjani Pellew. Na groszek i fasol musimy jeszcze zaczeka.
Cudowne!
Sir Edwardzie, co pan robi, e te kurczta s takie tuste? pyta Grindall.
To tylko sprawa pokarmu. Jeszcze jeden sekret mojego szefa kuchni.

 W interesie oglnym powinien go pan zdradzi nalega Cornwallis. ywot kurczt cierpicych na chorob
morsk rzadko prowadzi do przybierania na wadze.
No c, sir, skoro pan pyta. Zaoga tego okrtu skada si z szeciuset pidziesiciu ludzi. Codziennie
oprniamy trzynacie pidziesiciofuntowych workw z chlebem. Cay sekret polega na tym, co si robi z tymi workami.
Co? odezwao si kilka gosw.
Przed oprnieniem trzeba w nie postuka i potrzsn nimi. Nie na tyle, eby pokruszy suchary, ale dosy
energicznie. Potem szybko wybra zawarto i oto! Na dnie kadego worka zostanie masa robakw i larw
przeposzonych z naturalnego rodowiska i nie majcych czasu na znalezienie nowego schronienia. Wierzcie mi, panowie, nic
bardziej nie tuczy kurczaka, jak tuste, wykarmione na sucharach robaki. Hornblower, paski talerz jest pusty. Nieche pan
nakada.
Hornblower chcia naoy sobie kurczcia, ale jako zamia si w duchu to, co przed chwil usysza,
odebrao mu ch. Pasztet woowy mia wielkie wzicie i ju mao co z niego zostao, a jako modszy oficer wiedzia, e
starsi rang bd chcieli go sobie dobra. Ragout wieprzowe z cebul stao na drugim kocu stou.
Zaczn od tego, sir zdecydowa wskazujc na stojc przed nim nie tknit dotd potraw.
Hornbolwer ma takiego nosa, e moe zawstydzi nas wszystkich ucieszy si Pellew. To jest frykas, z
ktrego mj kucharz jest szczeglnie dumny. Hornblower, niech pan wemie do tego puree z ziemniakw.
Bya to potrawa z gowizny. Na duych patach, odcitych przez Hornblowera, wida byo jakie ciemne kawaeczki.
Nie byo wtpliwoci, e jest wyjtkowo smaczna; przypominajc sobie wszystko, co wiedzia o sztuce kulinarnej, doszed
do wniosku, e te czarne kawaeczki to s pewnie trufle, o ktrych sysza, ale nigdy ich nie prbowa. Puree ziemniaczane,
ktre on nazywaby tuczonymi kartoflami, nie przypominao tuczonych kartofli, ktre jad na okrcie czy w Anglii, w barze
z potrawami po sze pensw. Byo doprawione lekko, ale znakomicie jeli anioy jedz tuczone kartofle, to zwrciyby
si do kucharza Pellewa o ich przygotowanie. Z nowalijkami i marchewk czego mu tak ogromnie brakowao
na.Hotspurze i z frykasem stanowiy niebiaskie danie. Spostrzegszy si e poera jedzenie jak wilk, chcia si
opanowa, ale rzuciwszy ukradkiem spojrzeniem wok stou stwierdzi, e inni czyni to samo ze szkod dla rozmowy;
pojedyncze sowa wypowiadane przyciszonym gosem mieszay si ze szczkiem sztucw.
Wino przed panem, sir. Paskie zdrowie, admirale. Grindall, zechce pan pchn do mnie cebul z
pomylnym wiatrem? i tak dalej.
Lordzie Henry, moe sprbuje pan galantyny? spyta Pellew. Steward, czysty talerz dla lorda Hen- ry'ego.
Tak to Hornblower dowiedzia si, jaka jest prawdziwa nazwa frykasu, ktrym si delektowa. Przydryfowao do
niego ragout, wic nabra sobie obficie; stojcy za krzesem steward byskawicznie zmieni mu talerz. Rozkoszowa si
wyszukanym smakiem gotowanych cebulek pywajcych w boskim sosie. Potem, jakby za dotkniciem magicznej rdki,
sprztnito ze stou i pojawiy si nowe dania, pudding z wielk iloci rodzynek i sutanek, galaretka w dwch kolorach;
duo pracy musiao pochon rozgotowanie ratek woowych, ktre po odcedze- niu day wspania elatyn.
W tym puddingu nie ma mki przepraszajco wyjani Pellew. Kuchnia zastpia j jako okruchami
sucharw.
Ten deser by najwspanialszy, jaki mona byo sobie wyobrazi; podano go ze sodkim sosem z dodatkiem imbiru,
ktry podnis smak owocw. Hornblower zapa si na myli, e jeli zostanie kiedy mianowany kapitanem i wzbogaci si
na pryzowem, bdzie musia dobrze si zastanawia, jakie zapasy ywnoci zabra dla siebie na okrt. A Maria niewiele mu
w tym bdzie pomocna, pomyla z przygnbieniem. By jeszcze przy niej mylami, gdy znowu uprztnito st.
Caerphilly, sir? zamrucza mu steward nad uchem. Wensleydale? Czerwony Cheshire?
Byy to gatunki proponowanych mu serw. Nabra sobie jak szo nazwy gatunkw nic mu nie mwiy i uczyni
epokowe odkrycie, e Wensleydale i porto dobrego rocznika doskonale id w parze, jak Kastor i Polluks, wjedajc
triumfalnie jako punkt kulminacyjny wspaniaej procesji. Najedzony do syta, z dwoma szklankami wina w odku

wszystko, na co sobie pozwoli by ogromnie dumny z tego odkrycia, prawie rwnie doniosego jak odkrycia Kolumba i
Cooka. Niemal rwnoczenie dokona jeszcze jednego, ktre go ubawio. Miseczki do pukania palcw z cyzelowanego
srebra, postawione wanie na stole, wyglday bardzo wytwornie; ostatnim razem widzia co takiego jako mody
midszypmen na obiedzie w paacu gubernatora na Gibraltarze. W kadej pywa kawaeczek skrki cytrynowej, ale woda,
w ktrej skrka pywaa, bya zwyk wod morsk, co stwierdzi dotykajc jej ukradkiem wargami. Byo w tym co
podnoszcego na duchu.
Cornwallis zatrzyma na nim spojrzenie swoich niebieskich oczu.
Panie Wiceprezydencie, toast za Krla[18] powiedzia.
Hornblower szybko si ockn z bogich rozmyla. Musia wzi si w gar, jak wwczas gdy halsowa
Hotspurem cigany przez Loire. Poczeka na chwil uwagi ze strony zebranych, wtedy podnis si, z kielichem w doni,
i unoszc go uczyni zado odwiecznemu rytualnemu obowizkowi najmodszego obecnego oficera.
Panowie, za Krla wznis toast.
Za Krla! powtrzyli wszyscy, niektrzy dodajc Niech Bg go bogosawi czy Niech nam dugo panuje,
zanim usiedli z powrotem.
Jego krlewska wysoko ksi Clarence oznajmi lord Henry tonem czowieka prowadzcego zwyk
rozmow powiedzia mi, e w czasie swego pobytu w morzu tyle razy uderzy si o belki pokadu wznoszc zdrowie
swego ojca jak panowie wiecie, jest on wysokiego wzrostu e rozwaa na serio zwrcenie si do Jego Wysokoci o
pozwolenie, w formie specjalnego przywileju dla Marynarki Krlewskiej, picia zdrowia krla na siedzco.
W drugim kocu stou Andrews, dowdca Flory, wrci do przerwanej rozmowy.
Pitnacie funtw na gow mwi tyle dostali wszyscy moi chopcy z pryzowego. Stalimy w zatoce
Cawsand, gotowi do wyjcia. Kobiety opuciy okrt, ani jednej odzi handlarzy w zasigu gosu, a tu moi ludzie
pomylcie sobie, zwykli marynarze maj po pitnacie funtw w kieszeni.
Tym lepiej dla nich, jak przyjdzie okazja je wyda rzek Marsfield.
Hornblower przeprowadzi szybko w pamici obliczenie. Flora musi mie zaog z jakich trzystu ludzi, na ktrych
przypado do podziau wier pryzowego. Tyle samo mia dla siebie dowdca, a wic Andrews musia otrzyma a conto,
niekoniecznie w caoci ze cztery tysice piset funtw, w wyniku jakiego udanego wypadu, przypuszczalnie bez
ryzyka i bez adnej straty w ludziach; pienidze za przechwycenie francuskich statkw handlowych odcitych na morzu.
Pomyla ponuro o ostatnim licie Marii i o tym, na co wydaby cztery tysice piset funtw.
Wesoo bdzie w Plymouth, gdy wrci Flota Kanau zauway Andrews.
Wanie na ten temat chciabym co panom powiedzie wtrci Cornwallis, przerywajc rozmow. Mwi
tonem bezbarwnym i obojtnym, a jego opanowana twarz miaa wygld maski. Wszystkie oczy zwrciy si na niego.
Flota Kanau nie wraca do Plymouth oznajmi. Nadesza chwila, aby powiedzie to otwarcie.
Zapado milczenie, w czasie ktrego Cornwallis wyranie czeka na pytania. Przerwa je ponury Collins.
A co z wod, sir? Zapasami?
Zostan nam dostarczone.
Woda, sir?
Tak. Zbudowalimy cztery specjalne barki. Bd nam dowozi wod. Statki zaopatrzeniowe dostarcz ywno.
Kady nowy okrt doczajcy do nas zabierze wiee zapasy, jarzyny i ywe bydo, tyle, ile zdoa zaadowa na pokad.
Zapobiegnie to szkorbutowi. Nie odsyam adnego okrtu dla uzupenienia zapasw.

 Musimy zatem czeka na zimowe wichury, zanim znowu ujrzymy Plymouth, sir?
Nawet jeszcze nie wtedy odpar Cornwallis. aden okrt i aden dowdca nie wejdzie do Plymouth bez
mojego wyranego rozkazu. Czy tak dowiadczonym oficerom, jak panowie, musz wyjania, dlaczego?
Przyczyny byy oczywiste zarwno dla Hornblowera, jak i dla innych. Flota Kanau moe sobie chcie szuka
schronienia, gdy dm wichury poudniowo-zachodnie i gdy przy tych sztormowych wiatrach z poudniowego zachodu okrty
francuskie nie wydostan si z Brestu, ale cienina Plymouth jest trudna do eglugi, za wiatr wschodni mgby opni
wyjcie floty brytyjskiej, odwlec je nawet o par dni, a w tym czasie pomylny wiatr dla jednostek francuskich pomgby im
si wymkn. Byo te wiele innych powodw, na przykad choroba. Kady dowdca okrtu wie, e im duej okrt jest w
morzu, tym zdrowsz ma zaog. Albo dezercja i fakt, e dyscyplina ucierpiaaby mocno wskutek hulanek na ldzie.
Ale w czasie sztormu, sir? zapyta kto. Moe nas zepchn z Kanau prosto na pnoc.
Nie odpar zdecydowanie Cornwallis. Jeli zacznie nas spycha z tej pozycji, miejscem spotkania bdzie
zatoka Tor[19]. Tam zakotwiczymy.
Zebrani pgosem komentowali podan informacj. Tor Bay jest odsonitym, niedogodnym kotwicowiskiem, ledwie
chronionym od zachodu, lecz ma t oczywist zalet, e przy pierwszej zmianie wiatru flota moe wyj w morze i
przedosta si znowu pod Ushant, zanim trudne do manewrowania okrty francuskie zd wypyn za Goulet.
A wic aden z nas nie znajdzie si na ziemi angielskiej do koca wojny, sir? odezwa si Collins.
Umiech odmieni twarz Cornwallisa. Tego nie mona nigdy powiedzie. Wszyscy, kady z was, moe zej na
ld spauzowa, umiechajc si jeszcze szerzej w momencie, gdy moja stopa stanie na nim.
Uwaga ta wywoaa miech, wstrzemiliwy, leez z odcieniem podziwu. Hornblowerowi, ktry pilnie obserwowa t
scen, nagle przyszo co do gowy. Pytania i uwagi Collinsa byy bardzo fachowe, niezwykle trafne. Hornblower mia
wraenie, e przysuchuje si fragmentowi z gry przygotowanego dialogu, a podejrzenie to wzmocnio si, gdy sobie
przypomnia, e Collins jest pierwszym kapitanem pod dowdztwem Cornwallisa, kim, kogo Francuzi nazwaliby szefem
sztabu. Hornblower rozejrza si wokoo. Nie mg nie podziwia Cornwallisa, ktrego nienaganne zachowanie kryo tyle
nieoczekiwanej subtelnoci. Mg te pogratulowa sobie, e odkry tajemnic, on, najmodszy z obecnych oficerw, on
jeden spord tych wszystkich dowdcw o znacznie duszym stau od niego, wybitnych osigniciach i szlacheckim
pochodzeniu. Ogarno go zdecydowane zadowolenie z samego siebie, a byo to uczucie niezwyke i bardzo przyjemne.
Samozadowolenie i porto dobrego rocznika pocztkowo zaciemnio mu wiadomo konsekwencji tego, co sysza,
lecz potem nagle przysza do gowy nowa myl, ktra zniweczya doskonay nastrj i sprowadzia sensacje odkowe,
podobne do tych, jakie daway o sobie zna, gdy idc bejdewindem Hotspur wchodzi na szczyt fali i zsuwa si w
przechyle na drug burt. Maria! Napisa pogodny list, zapowiadajcy, e wkrtce si zobacz. Na Hotspurze zostao
wody i ywnoci tylko na pidziesit dni; wiea ywno uzupeni zapasy, ale jeli chodzi o wod, mao (tak sdzi wtedy)
mona byo zrobi. By przekonany, e Hotspur od czasu do czasu bdzie zachodzi do Plymouth po wod, ywno i
drewno na opa. A teraz Marii nie podniesie w ogle na duchu jego obecno w czasie ciy. Bdzie musia jej napisa, e
nie dotrzyma przyrzeczenia, e nie ma nadziei na ich spotkanie. Sprawi jej okropny bl, nie tylko dlatego, e jej boyszcze
okae si czowiekiem, ktry nie dotrzymuje obietnic.
Oderwa si nagle od tych myli, od wyobrae o Marii, usyszawszy swoje nazwisko wymienione w trakcie
rozmowy przy stole. Prawie wszyscy zgromadzeni patrzyli na niego, a on usilnie stara si zda sobie spraw, o czym bya
mowa. Kto chyba sam Cornwallis powiedzia, e informacje uzyskane z wybrzea francuskiego s zadowalajce i
pouczajce, ale Hornblower absolutnie nie wiedzia, co zostao powiedziane potem, i teraz, czujc na sobie oczy wszystkich,
wodzi wzrokiem wok stou w zdezorientowaniu, ktre usiowa ukry pod niewzruszonym wyrazem twarzy.
Hornblower, wszystkich nas interesuje rdo informacji ponagla Cornwallis, powtarzajc widocznie co, co
zostao powiedziane poprzednio.
Hornblower uczyni ruch gowy oznaczajcy zdecydowane zaprzeczenie, zanim jeszcze zdy przeanalizowa
sytuacj i ubra odmow w adne swka.

 Nie powiedzia na poparcie swego gestu.

Tyle osb jest tu obecnych; z tajemnicy bd nici, jeli pozna je taka dua grupa ludzi. Rybacy owicy sardele i ci z
wicierzami na homary, z ktrymi przeprowadza potajemne transakcje, szafujc hojnie brytyjskim zotem a waciwie
francuskim spotkaj si z krtk rozpraw, jeli ich dziaalno zostanie ujawniona wadzom francuskim. Zgin i ju nigdy
nie dostarcz mu dalszych informacji. Pragn gorco, aby jego dziaania pozostay tajemnic, a przecie siedzia tu wrd
oficerw o wysokich rangach, z ktrych kady moe mie wpyw na jego karier. Na szczcie zdecydowa ju tym krtkim
nie, ktre tak nagle wyrwao mu si z ust i teraz nie byo odwrotu. A stao si to z powodu Marii. Musi przesta
myle o niej i znale jaki sposb zagodzenia formy odmowy.
To znacznie waniejsze ni recepta na tuczenie kurczt, sir powiedzia, a potem, w nagym olnieniu, przenis
z siebie odpowiedzialno dodajc: Nie chciabym ujawnia moich przedsiwzi bez wyranego rozkazu.
Jego wyostrzone zmysy wyczuy zrozumienie w reakcji Cornwallisa.
Sdz, Hornblower, e nie ma potrzeby zdecydowa Cornwallis odwracajc si do innych. Ale zanim si
odwrci, czyby naprawd mrugn leciutko lewym okiem, tym bliszym Hornblowera? Tak czy nie? Hornblower nie mia
pewnoci.
Gdy towarzystwo wrcio do omawiania przyszych operacji, Hornblower wyczu nieomylnie co jeszcze w
atmosferze, jaka panowaa przed chwil. Co, co wywoao w nim gorce oburzenie. Ci bojowi oficerowie, dowdcy
okrtw liniowych, zadowalali si zwaleniem brudnej roboty, zwizanej ze zbieraniem informacji, na najmodszego koleg,
kogo ledwie zasugujcego na ich uwag. Nie bd brudzi swych arystokratycznych rk; jeli nic nie znaczcy dowdca
mao wanego supa chce robi t robot, to mu j zostawi, z tolerancyjnym lekcewaeniem.
Ot to lekcewaenie nie byo bynajmniej jednostronne. Bojowi dowdcy mieli swe miejsce w oglnym ukadzie
rzeczy, ale tylko mao wane miejsce, i kady mg by bojowym kapitanem, nawet jeli musia si nauczy dawi strach i
opanowywa napicie wprowadzajce w drenie koczyny. Hornblower dowiadcza podobnych objaww jeszcze w tej
chwili, kiedy przecie wcale nie by w niebezpieczestwie. Dobre porto i znakomity obiad, myli o Marii i niech w
stosunku do obecnych kolegw zmieszay si w nim w bliski wrzenia odwar czarownicy. Na szczcie, z tej mieszaniny
wykrystalizoway si pomysy, jeden, a potem drugi, wice si ze sob w logiczny cig. Towarzyszce podnieceniu
pulsowanie krwi pod skr wryo wykluwanie si planu, podobnie jak u czarownicy w Makbecie kucie w kciukach
przepowiadao zblianie si czego niedobrego. Wkrtce plan uoy si w mylach ze szczegami i Hornblower uspokoi
si. Po tym mylowym wysiku mzg mia jasny, jak chory po przesileniu ataku febry.
Do realizacji tego planu potrzebna bya ciemna noc i poowa przypywu na godzin przed witem; natura zapewni te
warunki wczeniej czy pniej, idc za swymi niezmiennymi prawami. Plan jak kady inny wymaga te szczcia oraz
zdecydowanego i szybkiego dziaania. Tkwia w nim te ewentualno niepowodzenia, ale czy tak nie jest zawsze, gdy si
co planuje? Potrzebny bdzie kto dobrze mwicy po francusku i Hornblower, oceniajc na zimno swe umiejtnoci,
uzna, e nie on jest t osob. Szlachcic francuski, uciekinier bez grosza przy duszy, ktry w dziecistwie uczy go z
miernym powodzeniem francuskiego i manier (a zupenie bez sukcesu muzyki i taca) zupenie nie nauczy prawidowego
akcentu ucznia guchego na tony. Znal wietnie gramatyk i budow zda, ale nikt nigdy nie wemie go za Francuza.
Hornblower ju przed kocem przyjcia podj wszelkie niezbdne decyzje i postara si, niby przypadkowo, stan
obok Collinsa w momencie przywoywania odzi admiraa.
Czy jest kto we Flocie Kanau, kto by doskonale mwi po francusku, sir? zapyta.
Pan przecie mwi po francusku zdziwi si Collins.
Nie na tyle dobrze, jeli chodzi o to, co mam na myli, sir rzek Hornblower, bardziej zaskoczony ni
pochlebiony zakresem informacji posiadanych przez Collinsa. Miabym sposb wykorzystania czowieka mwicego po
francusku jak Francuz.
Jest Ctard mwi Collins, pocierajc w zamyleniu podbrdek. Porucznik na Marlborough. Pochodzi z
Guernsey[20]. Mwi jak rodowity Francuz, o ile wiem, uywa tego jzyka od dziecka. Co pan chce, eby on robi?

 Podchodzi barkas admiraa, sir zameldowa Pellewowi zdyszany posaniec.

Nie zd ju panu tego powiedzie, sir stwierdzi Hornblower. Mog przedoy plan Sir Edwardowi. Ale
nic z niego nie wyjdzie bez kogo mwicego perfekt po francusku.
Towarzystwo zdao wanie w kierunku trapu; Collins, zgodnie z etykiet obowizujc w marynarce wojennej,
musia zej do barkasa przed Cornwallisem.
Odkomenderuj Ctarda z jego okrtu do specjalnego zadania mwi w popiechu Collins. Przel go do
pana i pan sam si zorientuje.
Dzikuj, sir!
Cornwallis dzikowa teraz gospodarzowi i egna si z innymi dowdcami. Collins dyskretnie, ale z zadziwiajc
szybkoci uczyni to samo i znikn za burt. Za nim schodzi Cornwallis, z caym ceremoniaem warty honorowej, orkiestr
i chopcami trapowymi, podczas gdy opuszczano jego flag, z fokmasztu. Odpyn, i barkas za barkasem podchodziy do
burty, kady pysznicy si now powok farby, z zaogami wystrojonymi wspaniale na koszt dowdcw, ktrzy jeden za
drugim schodzili kolejno wedug starszestwa, by odpyn do swych okrtw.
W kocu podesza maa bura dka rufowa z Hotspura, z zaog w ubraniach wyfasowanych z pywajcego
magazynu w dniu przydzielenia na okrt.
Do widzenia, sir rzek Hornblower wycigajc do do Pellewa.
Pellew ucisn tyle rk i wypowiedzia tyle sw poegnalnych, e Hornblower chcia skrci jak najbardziej swoje
poegnanie.
Do widzenia, Hornblower odpar Pellew i Hornblower szybko odszed salutujc. wiergot gwizdkw trwa do
momentu, a gowa jego zrwnaa si z pokadem gwnym, a potem Hornblower wykona ryzykowny skok do odzi ze
sfatygowanym kapeluszem, takimi rkawiczkami, szpad i wszystkimi innymi rzeczami, ktre mia ze sob.
Rozdzia X
Skorzystam z okazji, panie Bush mwi Hornblower eby powtrzy to, co ju mwiem. Przykro mi, e
nie dano panu szansy.
Nie ma rady, sir. Taka jest suba odpar Bush, rysujcy si przed Hornblowerem niewyran plam na
ciemnym pokadzie rufowym. Te filozoficzne sowa wypowiedziane byy gorzkim tonem. Wszystko miecio si w logicznym
szalestwie wojny to, e Bush odczuwa al, i nie pozwolono mu zaryzykowa yciem, i to, e Hornblower, ktry mia
wanie podj owo ryzyko, wspczujc Bushowi przemawia bezbarwnym, obojtnym tonem, jakby w ogle nie odczuwa
zdenerwowania ani obawy.
Hornblower, znajc siebie, wiedzia doskonale, e gdyby jakim cudem nadeszy rozkazy zabraniajce mu brania
osobistego udziau w przygotowywanym wypadzie, odczuby ogromn ulg, zadowolenie i ulg. Ale byo to rzecz
absolutnie niemoliw, bo rozkazy mwiy wyranie, e oddzia desantowy bdzie dowodzony przez kapitana Horatio
Hornblowera z Hotspura. Zdanie to zostao wyjanione we wczeniejszym ustpie: poniewa porucznik Ctard ma
duszy sta od porucznika Busha. Ctard nie mgby w aden sposb by przeniesiony z jednego okrtu dla objcia
dowdztwa grupy desantowej, zoonej z ludzi pochodzcych z innego; trudno si te byo spodziewa, e bdzie podlega
modszemu staem oficerowi, i jedynym wyjciem z trudnoci byo powierzenie dowdztwa Hornblowerowi. Pellew piszc
te rozkazy w ciszy swej wspaniaej kabiny by jak Walkiria z legend skandynawskich, ktre zaczynay by wanie popularne
w Anglii by on Wybierajcym Tego co Zginie. To co skreli swym pirem, mogo rwnie dobrze oznacza, e Bush
przeyje, a Hornblower zginie.
Ale sytuacja miaa jeszcze drug stron. Hornblower musia niechtnie przyzna sam przed sob, e nie byby bardziej
zadowolony, gdyby dowodzenie powierzono Bushowi. Planowana operacja moe si uda tylko pod warunkiem, e zostanie
przeprowadzona z nerwem i dokadnie rozoona w czasie, na co Busha by moe nie byo sta. Rzecz absurdalna, ale
cieszyo go, e sam dowodzi wypraw, co uzna za przejaw jednej z ujemnych stron swego charakteru.

 Panie Bush, pamita pan dobrze, co ma pan robi, pki nie wrc? zapyta. I w razie gdybym nie wrci?
Tak, sir.
Hornblower poczu fal chodu przebiegajc po krzyu, gdy tak lekkim tonem mwi o moliwoci swojej mierci.
Za godzin moe by ju nieksztatnym, sztywniejcym trupem.
A zatem id si przygotowa powiedzia, odwracajc si z dobrze udawan nonszalancj.
Ledwie dotar do kajuty, wszed Grimes.
Sir! przemwi i Hornblower odwrci si, aby spojrze na niego. Grimes by ledwie po dwudziestce, chudy,
bardzo nerwowy i pobudliwy. Teraz twarz jego bya blada ze wzgldu na obowizki stewarda spdza mao czasu w
socu na pokadzie a wargi poruszay si z trudem.
O co chodzi? spyta szorstko Hornblower.
Niech mi pan nie kae i ze sob, sir! bekota Grimes. Pan nie chce mnie zabra, sir, prawda, e nie?
Hornblower osupia. W cigu wszystkich lat swej suby na morzu nigdy nie spotka si z czym podobnym. To byo
tchrzostwo; mona byoby to nawet uzna za bunt. Kilka sekund wystarczyo eby Grimes cign na siebie grob chosty,
a moe nawet stryczka. Hornblower sta bez sowa wlepiajc w niego wzrok.
Nie przydam si na nic, sir cign Grimes. Mgbym mgbym krzycze!
No c, to by mocny argument. Wydajc rozkazy zwizane z wypadem Hornblower mianowa Grimesa swoim
posacem i adiutantem. Uczyni ten wybr bez zastanowienia; by bardzo lekkomylnym Wybierajcym Tego co Zginie.
Teraz dosta lekcj. Przeraony czowiek u jego boku, sptany strachem, mg wystawi na niebezpieczestwo ca
wypraw. Ale pierwsze sowa, jakie zdoa z siebie wydusi, byy echem poprzednich myli.
Na Boga, mgbym ci powiesi! krzykn.
Nie, sir! Nie, sir! Bagam, sir Grimes by bliski zaamania; jeszcze moment, a padnie na kolana.
Och, na lito bosk powiedzia Hornblower. Zdawa sobie spraw, e odczuwa pogard nie jako do
tchrza, ale jako do czowieka, ktry sobie pozwoli na okazanie tchrzostwa. A potem spyta siebie w myli, jakim prawem
czuje t pogard Wreszcie te pomyla o dobrej stronie Suby, o Nie mg traci czasu na tak banaln analiz.
Bardzo dobrze warkn. Moesz zosta na okrcie. Stul pysk, durniu!
Grimes ju mia rozpywa si w podzikowaniach, ale Hornblower mu przerwa.
Wezm Hewitta, z drugiej odzi. On moe i ze mn. Polij po niego.
Minuty uciekay, jak zwykle gdy rozpracowywano ostatnie szczegy planu. Hornblower przesun pas przez ptl w
pochwie kordu i zapi go na sobie. Szpada zawieszona na rapciach mogaby zawadza, obija si o przeszkody; kord
bdzie porczniejsz broni na t okazj. Pomyla jeszcze, czyby nie zabra pistoletu, ale zrezygnowa z tego zamiaru. W
pewnych okolicznociach pistolet mgby si przyda, lecz stanowiby spore obcienie. Mia tu co znacznie cichszego
dug kiszk ze sztywnego ptna wypenion piaskiem, z ptl na do. Wsun j bez trudu do prawej kieszeni.
Hewitt zameldowa si i Hornblower powiedzia mu w paru sowach, co bdzie jego zadaniem. Dugie spojrzenie
rzucone na Grimesa zdradzio, o czym pomyla w tej chwili Hewitt, ale nie byo czasu na dyskusj; sprawa moe by
odoona na pniej. Hewittowi pokazano zawinitko pierwotnie przygotowane dla Grimesa: krzesiwo i stal, na wypadek
zganicia lepej latarni, szmaty nasycone olejem, lont wolnotlcy, lont szybko- tlcy, niebieskie pochodnie do
byskawicznego intensywnego podpalania. Hewitt obejrza wszystko z powag i zway w rku swoj kiszk z piaskiem.
Bardzo dobrze. Idziemy powiedzia Hornblower.

 Sir! odezwa si nagle Grimes bagalnym tonem, ale Hornblower nie chcia i naprawd nie mg
powici mu teraz ani sekundy.
Na pokadzie byo ciemno cho oko wykol, i oczy Hornblowera potrzeboway duszej chwili, aby przyzwyczai si
do tego mroku.
Oficerowie jeden po drugim meldowali sw gotowo.
Wie pan dokadnie, panie Ctard, co ma pan mwi?
Tak, sir.
Ctard nie mia w sobie ani krzty francuskiej nerwowoci. By tak flegmatyczny, jak tylko mg sobie yczy kady
oficer dowodzcy.
Obecnych pidziesiciu jeden szeregowcw i podoficerw zameldowa dowdca onierzy piechoty
morskiej.
onierze ci, dostarczeni na okrt ubiegej nocy, przez cay dzie leeli stoczeni pod pokadem, ukryci przed lunetami
z Petit Minou.
Dzikuj, kapitanie Jones. Sprawdzi pan, czy aden muszkiet nie jest nabity?
Tak, sir.
Ani jeden strza nie moe pa przed rozpoczciem alarmu. Zadanie ma by wykonane przy pomocy bagnetw i kolb
oraz kiszek z piaskiem ale jedynie nie zaadowane muszkiety mogy to zagwarantowa.
Pierwszy oddzia desantowy ju jest w odzi rybackiej, sir zameldowa Bush.
Dzikuj, panie Bush. wietnie, panie Ctard, moemy rusza.
Przy burcie staa d do poowu homarw, porwana noc, ku zaskoczeniu jej zaogi. Rybakw zatrzymano pod
pokadem jecw; zaskoczenie ich wyniko ze zamania tradycyjnie przestrzeganej neutralnoci w stosunku do odzi
rybackich w okresie dugich wojen. Wszyscy znali Hornblowera, nieraz sprzedawali mu cz swego poowu za zoto, a
jednak nie bardzo wierzyli zapewnieniu, e d zostanie im pniej zwrcona. Na razie staa przy burcie i Ctard wsiad do
niej w lad za Hewittem, a Hornblower za Ctardem. Na dnie, gdzie zwykle leay wicierze, przykucno omiu marynarzy.
Sanderson, Hewitt, Black, Downes, do wiose. Reszta niech si schowa pod okrnice. Panie Ctard, prosz
usi tu, naprzeciw mnie.
Hornblower odczeka a wszyscy si usadowili. Czarna sylwetka odzi musi wyglda naturalnie w mroku nocy.
Nadesza waciwa chwila.
Odbija rozkaza.
Wiosa, z pocztku ciko wleczone po wodzie, zaczy pracowa skuteczniej i d szybko zostawia Hotspura za
sob. Wyruszali na ryzykown wypraw, a Hornblower wiedzia a nazbyt dobrze, e dzieje si tak wycznie za jego
spraw. Gdyby nie przyszed mu do gowy ten pomys, wszyscy spaliby spokojnie na okrcie; jutro zgin ludzie, ktrzy
pozostaliby przy yciu, gdyby nie on.
Odsun na bok t ponur myl, a take spraw Grimesa, ktr zajmie si, jak wrci. Skoncentrowa si na
sterowaniu odzi, lecz gdzie w gbi mzgu wci tuka si myl niby odgosy okrtu podczas omawiania planw jak
te zaoga potraktuje Grimesa, bo Hewitt przed opuszczeniem okrtu na pewno opowiedzia o wszystkim swoim kamratom.
Z rk na rumplu Hornblower prowadzi d prostym kursem na pnoc, w kierunku Petit Minou. Maj do
przebycia mil i wier. A wszystko bdzie na nic, jeli nie trafi na may pomost wtedy caa wyprawa skoczy si
godnym poaowania fiaskiem. Kierowa si na ledwie widoczn lini stromych wzgrz na pnocnym brzegu Goulet; zna je

ju do dobrze po tygodniach wpatrywania si w ich zarysy, a gwn wskazwk by ostry wystp, spod ktrego spywa
do morza strumyk, wier mili na zachd od semafora. W trakcie posuwania si odzi musia mie stale przed sob t
szczerb brzegow. Po paru minutach dojrza ju majaczcy w grze sam semafor na tle ciemnego nieba. A potem byo ju
atwo.
Wiosa jczay w dulkach, rozbryzgujc pirami wod; agodne fale, na ktrych wznosili si i opadali, wydaway si
by z czarnego szka. Nie musieli podpywa cicho i niezauwaalnie; wprost przeciwnie, d z wicierzami na homary
powinna zachowywa si tak, jakby miaa pene prawo podchodzi do ldu. U stp stromego brzegu znajdowa si may
pomost zalewany przez wysz wod przypywu. Rybacy owicy homary mieli zwyczaj przybija tam i wysadza na brzeg
paru ludzi z poowem. Dwigajc na gowach kosze kady z tuzinem ywych homarw wspinali si ciek przez
wzgrza do Brestu, aby zdy na otwarcie rynku, nawet mimo opnienia odzi przez wiatr lub pyw. Hornblower,
przeprowadzajc na swojej jolce rekonesans z bezpiecznej odlegoci, zaobserwowa w cigu kilku kolejnych nocy te
elementy zachowania si rybakw, ktrych nie mg ustali w trakcie rozmw z nimi.
Jest. Jest pomost. Hornblower mocniej zacisn do na rumplu. Z koca pomostu dobiego gone zapytanie
wartownika:
Qui va la?[21]
Hornblower trci kolanem Ctarda, niepotrzebnie zreszt, bo ten mia ju odpowied gotow.
Camille zawoa. I doda po francusku: d homarowa. Sternik Quillien.
Byli ju na pomocie, kulminacyjny moment, od ktrego zaleao wszystko. Krzepki Black, starszy z obsady
dziobwki, wiedzia, co ma robi, gdy nadejdzie waciwa chwila. Ctard powiedzia z odzi:
Mam homara dla waszego oficera.
Wstajc i chwytajc si pomostu Hornblower ledwie widzia ciemn posta stranika patrzcego w d ku nim, lecz
Black ju skoczy z dziobu jak pantera, a za nim Downs i Sanderson. Jakie cienie skbiy si, lecz wszystko odbyo si
cichutko bez jednego dwiku.
Zrobione, sir powiedzia Black.
Hornblower z link w doni wydrapa si jako na czworakach po liskim brzegu pomostu, gdzie czeka Black,
przytrzymujc nie dajce oznak ycia ciao wartownika. Kiszki z piaskiem pracoway bezgonie; podstpny cios od tyu w
odsonity kark, szybki chwyt i po wszystkim. Wartownik nie upuci nawet muszkietu; Black trzyma go wraz z
muszkietem w swych potnych ramionach.
Teraz opuci ciao niewane czy martwe, czy tylko nieprzytomne na zamulon, kamienn podbudow
pomostu.
Jeli wyda odgos, podernij mu gardo rozkaza Hornblower.
Wszystko poszo jak z patka, lecz wydawao si nierealne, niby jaki koszmarny sen. Odwracajc si, eby zaoy
wze wyblinkowy ba pachoek, Hornblower poczu, e grn warg ma wci podcignit jak warczcy dziki zwierz.
Ctard by przy nim; Sanderson ju zamocowa cum dziobow odzi.
Idziemy.
Pomost mia zaledwie kilka jardw dugoci; na drugim kocu, gdzie rozchodziy si cieki do baterii, natkn si na
drugiego wartownika. Z odzi zabrali kilka pustych koszy. Black i Ctard ustawili je na gowach i ruszyli. Ctard porodku,
Hornblower z lewej, a Black z prawej strony, aby mie woln rk do operowania woreczkiem z piaskiem. Oto i
wartownik. Nie zada hasa i pozdrowi ich artobliwie, a Ctard znowu zacz o homarze, ktry by uznanym, cho
nieoficjalnym mytem, paconym oficerowi dowodzcemu stra za uywanie pomostu. Spotkanie wygldao cakiem
zwyczajnie do momentu, gdy Black, opuciwszy kosz, machn swoj kiszk z piaskiem i wszyscy trzej skoczyli na
wartownika. Ctard chwyci go rkami za gardo, a Hornblower wali jak szalony swoj broni z piasku, desperacko

pragnc uzyska pewno, e stranik zosta unieszkodliwiony. W mgnieniu oka byo po wszystkim. Hornblower podnis
wzrok na otaczajc ich ciemn, milczc noc, u ng czujc ciao wartownika. Wraz z Blackiem i Ctardem stanowili
cienkie ostrze klina, ktry przebi piercie obrony francuskiej. Teraz trzeba wcisn klin do rodka. Za nimi podao szeciu
towarzyszy, ktrzy przybyli z okrtu siedzc w kucki w odzi rybackiej, a jeszcze dalej w tyle siedemdziesiciu onierzy
piechoty morskiej i marynarzy w odziach z Hotspura
Odcignli drugiego wartownika na pomost i zostawili go przy dwch ludziach pilnujcych odzi. Zaczynajc
wspinaczk po stromym urwisku, ktre oglda jedynie przez lunet z pokadu Hotspura, Hornblower wid za sob omiu
ludzi. Tu za nim posuwa si Hewitt; swd rozgrzanego metalu i tuszczu w spokojnym powietrzu nocy wiadczy, e lepa
latarnia jeszcze si pali. cieka bya liska i kamienista, i Hornblower musia bardzo uwaa posuwajc si po niej w gr.
Nie potrzebowali si zbytnio pieszy, lecz mimo e znajdowali si na obszarze, gdzie osoby cywilne poruszay si
przypuszczalnie do swobodnie niemniej wewntrz piercienia stray nie naleao robi haasu ani zwraca zbytnio
uwagi.
W kocu cieka zrobia si mniej stroma, potem si wygadzia i przecia inn ciek pod ktem prostym.
Sta! mrukn Hornblower do Hewitta i posun si jeszcze dwa kroki, gdy Hewitt przekazywa rozkaz do
tyu; nage zatrzymanie spowodowaoby, e ludzie idcy za nim powpadaliby na siebie.
Byli na wierzchoku wzgrza. Z powodu wyrwnanej powierzchni nie byo go wida przez lunety z Hotspura;
nawet po wpyniciu daleko w gb Iroise nie mogli dojrze tego miejsca z salingu grotmasztu. Mieli teraz przed sob
wyrany widok wyniosej konstrukcji telegrafu, a u jego stp co jakby dach, ale nie widzieli, co jest na poziomie gruntu;
Hornblowerowi nie udao si uzyska adnej informacji na ten temat w czasie rozmw z rybakami.
Czeka! rzuci szeptem do tyu i ruszy ostronie przed siebie, z rkami wycignitymi do przodu. Zaraz te
dotkn nimi drewnianych sztachet zupenie zwyczajnego potu; na pewno nie bya to przeszkoda o charakterze wojskowym.
A dalej bya furtka, zwyka furtka z drewnian zasuwk. Wida stacji semaforowej nie pilnowano zbyt cile pot i furtka
stanowiy jedynie uprzejme ostrzeenie dla intruzw z jakiej racji zreszt tutaj, wrd francuskich baterii brzegowych,
mieliby si tacy znale.
Hewitt! Ctard!
Obaj podeszli do niego i wszyscy trzej wytajc wzrok wpatrywali si w ciemno.
Widzicie co?
Wyglda na dom szepn Ctard.
Co pitrowego. Na dole okna, a wyej rodzaj platformy. Mieszka tu chyba obsuga telegrafu. Hornblower ostronie
pomanipulowa przy zasuwce i furtka otworzya si bez oporu. A wtedy nagy haas, tu nad uchem, sprawi, e zesztywnia;
ale wnet si uspokoi, posyszawszy pianie koguta i trzepot skrzyde. Obsuga semafora trzyma tu pewnie drb w kurnikach
i kogut za wczenie oznajmi dzie. Nie mona zwleka duej. Wezwawszy towarzyszy do furtki, Hornblower podawa im
rozkazy. Nadesza waciwa chwila: oddziay onierzy piechoty morskiej powinny by teraz w poowie drogi strom ciek
prowadzc do baterii. Koczy wanie przekazywanie polecenia, gdy ujrza co jeszcze, a w tym samym momencie Ctard
chwyci go za rami. W dwch oknach wida byo wiato, saby poblask, ktry ich rozszerzonym renicom ukaza cay
budynek. Idziemy!
Ruszyli. Hornblower, Ctard, Hewitt i dwaj marynarze z siekierami, a pozostali czterej z muszkietami rozsypali si,
okrajc teren. cieka wioda prosto do drzwi, rwnie z drewnian zasuw, ktr Hornblower prbowa gorczkowo
otworzy, lecz drzwi stawiy opr zasuwa bya zamknita od rodka i jej szczk wywoa zdziwiony okrzyk za drzwiami.
Gos kobiecy! Ochrypy i gony, niewtpliwie kobiecy. Marynarz z siekier u boku Hornblowera zamierzy si do ciosu w
drzwi, lecz w tej samej chwili jego towarzysz rozbi okno i wskoczy do rodka, a Ctard za nim. Kobieta krzyczaa coraz
goniej, kto odsun zasuw i Hornblower run do wntrza przez otwarte drzwi.
Stoczek ojowy owietla dziwn scen, a Hewitt otworzy okienko lepej latarni i zamiata ni pkola, aby da
wicej wiata. Ogromne kody drewniane, ustawione do siebie pod ktem czterdziestu piciu stopni, stanowiy podpory

masztu. Tam, gdzie zostao troch miejsca, stay meble wiejskie, st i krzesa, na pododze mata rogoowa i dalej piec.
Ctard, ze szpad i pistoletem, zatrzyma si porodku izby, w drugim kocu staa wrzeszczca kobieta, potnej tuszy, z
gst grzyw czarnych wosw. Miaa na sobie koszul nocn, ktra ledwie przykrywaa jej kolana. W wewntrznych
drzwiach ukaza si brodaty mczyzna z owosionymi nogami widocznymi spod koszuli. Kobieta krzyczaa dalej, ale Ctard
przemwi gono po francusku, wymachujc pistoletem prawdopodobnie nie nabitym i krzyk usta, nie tyle moe w
wyniku grb Ctarda, ile zaintrygowania przybyymi o wicie intruzami. Niewiasta wybauszaa na nich oczy, udajc tylko,
e usiuje przysoni swoj nago.
Trzeba byo jednak podj decyzj; krzyki mogy wywoa alarm i prawdopodobnie tak si ju stao. Oparta o
gruby maszt semafora drabina wioda do klapy w stropie. Za ni musiaa znajdowa si aparatura poruszajca ramionami
semafora. Brodacz w koszuli nocnej jest na pewno telegrafist, pewnie cywilem, i mieszka z on w miejscu pracy.
Konstrukcja platformy roboczej w grze uatwiaa im wybudowanie tych pokoikw mieszkalnych na dole.
Hornblower przyby tu spali semafor i spali go, nawet jeli ma przy tym ucierpie mieszkanie osoby cywilnej. Reszta
jego oddziaku stoczya si w saloniku, a dwaj ludzie z muszkietami wychodzili z sypialni, dokd dostali si przez inne
okno. Hornblower musia przystan i pomyle chwil. Przypuszcza, e w tym momencie bdzie si jeszcze bi z
onierzami francuskimi, a tu mia ju sytuacj cakowicie opanowan i w dodatku kobiet za przeciwnika. Ale ju ochon
i mg uporzdkowa swoje myli.
Wy, z muszkietami, wychodzi rozkaza. Idcie do potu i stacie na stray. Ctard, na drabin. Prosz
znie na d wszystkie ksigi sygnaowe, jakie pan znajdzie. I papiery. Szybko daj panu dwie minuty. Tu ma pan
latarni. Black, przynie co tej kobiecie. Wystarczy przecierado z ka, a potem wyprowad oboje i pilnuj ich. Hewitt,
jeste gotw do podpalania?
Przebiego mu przez myl, e Moniteur w Paryu moe narobi wiele szumu na temat zego traktowania kobiety
przez wyuzdanych marynarzy angielskich, ale nic na to nie poradzi, eby nie wiem jak by przezorny. Black narzuci kobiecie
na ramiona podart kodr, a potem wypchn powierzone mu owieczki przez drzwi frontowe. Hewitt przystan, eby si
zastanowi. Nigdy dotd nie podpala domu i wida byo, e nieatwo przystosowuje si do nowych sytuacji.
Tutaj Hornblower wskaza dolny koniec masztu telegrafu. Wok niego stay wielkie kody drewna.
Hornblower zacz pomaga Hewittowi w spychaniu mebli w t stron, a potem ruszy po dalsze do sypialni.
Daj jakie szmaty! zawoa.
Ctard schodzi z drabiny z narczem ksiek.
Teraz. Rozpalamy ogie komenderowa Hornblower.
Dziwnie byo robi co takiego z zimn krwi.
Sprbujmy z pieca sugerowa Ctard.
Hewitt unis klamk u drzwi pieca, ale byy one zbyt gorce, eby mona ich byo dotkn, wic opar si plecami o
cian, nogi wpar w piec i zacz go pcha. Piec przewrci si i potoczy, na podog posypay si wgle. Hornblower
wyrwa kilka niebieskich pochodni z wizki trzymanej przez Hewitta; stoczek ojowy tli si jeszcze i mona byo je od niego
zapali. Pierwszy zapalnik zatrzeszcza i bluzn fajerwerkiem pomieni. Siarka i saletra, posypane prochem armatnim;
niebieskie pochodnie byy idealne do tego celu. Przytkn syczcy pomie do nasikych olejem szmat, zapali nastpn
pochodni i rzuci, a potem jeszcze jedn.
Prawdziwa scena z pieka. Niesamowity siny blask rozwietli pokj, ale zaraz mgieka dymu zasnua wszystko.
Opary poncej siarki draniy nozdrza. Fajerwerki syczay i huczay ogniem, a Hornblower zapala coraz to nowe zapalniki i
rozrzuca niebieskie pochodnie w najbardziej podatnych na zapalenie miejscach saloniku i sypialni. Hewitt wpad na pomys
i zerwawszy mat rogoow z podogi, cisn j na palce si szmaty. Ju i drewno zaczynao trzeszcze i pryska
strumieniem tych iskier przebijajcych si przez niebieski tuman gstniejcego dymu.
Bdzie si pali! orzek Ctard.

Pomienie z buchajcej ogniem maty wpezy na jeden z pochyych klocw, ich gorce jzyki lizay szorstk
powierzchni drewna. Patrzyli zafascynowani. Na tym skalistym wierzchoku nie ma na pewno ani studni, ani rda i nie
bdzie mowy o wygaszeniu ognia, gdy si porzdnie rozpali. Ju zajy si deski cianki dziaowej w dwch miejscach, tam
gdzie Hornblower wsun w szczeliny niebieskie pochodnie; pomie w jednym z nich skoczy nagle o dwie stopy w gr,
rodzc gone trzaski i wiee strumienie iskier.
Idziemy!
Na dworze powietrze byo rzekie i przejrzyste. Gdy mrugajc powiekami posuwali si ostronie po nierwnym
terenie, niky punkcik sabego wiata, pierwszy zwiastun dnia, zabarwi niebo. Hornblower dostrzeg majaczc posta tgiej
niewiasty okutanej w kodr; kaa jako dziwnie, pochlipujc gono co kilka sekund. Kto musia kopniciem otworzy
kurnik, bo w pmroku zewszd dobiegao gdakanie kur. Cae wntrze chaty stao w pomieniach, a niebo rozjanio si na
tyle, e Hornblower widzia na jego tle dziwnego ksztatu potny maszt telegrafu z ramionami semafora zwisajcymi
bezwadnie. Rozchodzio si od niego osiem lin stalowych, zaczepionych o wpuszczone w ska supy. Liny wzmacniay
ciki maszt, chronic go przed naporem gwatownych wichrw atlantyckich, a supy suyy rwnie za podpory
chwiejcego si potu ze sztachet otaczajcych obejcie. Wida byo bohaterskie prby zaoenia ogrdka na ziemi
przyniesionej tu przypuszczalnie na plecach z doliny; par krzaczkw bratkw, klombik i dwie ndzne pelargonie,
przydeptane przez jakiego niezdar.
wiato dzienne byo jeszcze sabe i pomienie poerajce chat wieciy janiej od niego. Z bocznej ciany piterka
wypyna fala rozwietlonego nimi dymu, a zaraz potem wystrzeliy pomienie spomidzy wypaczonych przez ogie desek.
Mieli tam na grze nielich kolekcj lin, blokw i lewarw mwi Ctard. Ale niewiele ju z tego zostao.
Nikt ju tego nie ugasi. A my nie wiemy, co si dzieje z onierzami piechoty morskiej rzek Hornblower.
Idziemy, chopcy.
By przygotowany na powstrzymywanie nieprzyjaciela przy pomocy muszkieterw, gdyby pojawi si przed
podpaleniem caego obejcia. Ale wszystko poszo dobrze, i nie byo to potrzebne. Tak dobrze, e a trzeba byo odczeka
chwil na zebranie si oddziaku. Gdy powoli wychodzili przez furtk, te kilka minut oczekiwania sprawio, e cay poprzedni
popiech wyda si zbdny. Nad powierzchni morza unosia si leciutka letnia mgieka: marsie Hotspura z grotmarslem
zbrasowanym na prac wstecz wida byo znacznie lepiej ni jego kadub, szary punkcik w perowej mgle. Przy furtce
staa gruba niewiasta; kodra przykrywajca jej nago opada na ziemi, a ona nie zwaajc na to wygraaa piciami i
wykrzykiwaa ku nim przeklestwa.
Z zamglonej doliny po prawej stronie zejcia nadbieg dwik instrumentu muzycznego, trbki czy rogu myliwskiego.
To ich pobudka orzek Ctard, zelizgujc si po zboczu tu za Hornblowerem.
Ledwie wypowiedzia te sowa, gdy dwik podjty zosta przez dalsze trbki, a w chwil pniej rozleg si strza z
muszkietu, za nim nastpne. Towarzyszyo im echo werbla. Wkrtce kilka bbnw bio na alarm.
To onierze piechoty morskiej stwierdzi Ctard.
Tak odpar krtko Hornblower. Idziemy. Ogie z muszkietw by zym znakiem dla czci oddziau
desantowego szturmujcego bateri. Najprawdopodobniej by tam wartownik, ktrego naleao bezgonie unieszkodliwi.
Niestety, zosta wszczty alarm. Pojawia si stra moe ze dwudziestu ludzi uzbrojonych i wyekwipowanych a teraz
podrywano gwne siy. W barakach poniej grzbietu wzgrza stacjonuje jednostka artyleryjska, moe niezbyt skuteczna w
walce na muszkiety i bagnety, lecz po drugiej stronie znajduje si batalion piechoty, budzony w tej chwili ze snu. Hornblower
rzuci rozkaz i skrci ciek w prawo ku baterii, zanim myli zdyy sformuowa si jasno w jego mzgu. Docierajc do
grzbietu wzniesienia, mia ju obmylony nowy plan.
Sta!
Skupili si za jego plecami.
adowa!

Oderwali zbami osonki naboi, zaadowali panewki i wsypali adunki prochu do luf muszkietw i pistoletw. Do
wylotw luf wepchnli przybitki, na wierzch wsunli naboje i wszystko razem przybili wyciorami.
Ctard, wemie pan muszkieterw na flank. Reszta idzie ze mn.
Przez otwory strzelnicze w zakrzywionym szacu wida byo du bateri z jej czterema trzydziestodwufuntwkami, a dalej tyralier onierzy piechoty morskiej, w mundurach poyskujcych szkaratem w wietle rozwidniajcego si
dnia, trzymajcych w szachu oddzia francuski, ktrego obecno zdradzay jedynie byski muszkietw i kby dymu. Nage
zjawienie si na flance Ctarda i jego ludzi, oddziau o nie znanej sile, spowodowao chwilowe cofnicie si Francuzw.
W rodku wewntrznej frontowej partii szaca kapitan Jones w czerwonym uniformie szturmowa z czwrk
onierzy drzwi; obok lea adunek podobny do niesionego przez Hewitta, niebieskie pochodnie, zwoje lontu wolnotlcego i
szybkotlcego. W tyle wida byo ciaa dwch polegych onierzy, jednego trafionego potwornie w twarz. Jones podnis
wzrok na Hornblowera, ten jednak nie traci czasu na rozmow.
Odsu si! Marynarze z siekierami!
Zadaniem solidnych drzwi drewnianych, wzmocnionych elazem, byo jedynie broni wstpu cywilnym
zodziejaszkom; miaa ich pilnowa stra. Pod ciosami siekier ustpiy szybko.
Wszystkie dziaa zagwodone meldowa Jones.
To bya najmniejsza cz zadania. elazny marsz- pikiel, wbity w otwr zapaowy armaty, unieszkodliwia j na
okres utarczki, ale zbrojarz z wiertem przywrci j w godzin do stanu uywalnoci. Stojc na schodku szaca Hornblower
patrzy przez jego wierzch; Francuzi gotowali si do nowego ataku. Lecz trzon topora wsadzony w wybit szpar podziaa
jak dwignia. Black chwyci za krawd skrzyda drzwiowego i wytywszy siy oderwa j. Jeszcze tuzin ciosw, nastpne
szarpnicie i ju droga przez drzwi staa otworem. Skulony czowiek mg si przecisn tdy do pogronego w ciemnoci
wntrza.
Ja pjd powiedzia Hornblower. Nie mg polega na Jonesie ani na onierzach. Ufa tylko sobie. Chwyci
zwj szybkotlcego lontu i przecisn si przez pogruchotane drzwi. Pod stopami wyczu drewniane schodki, ale spodziewa
si tego, wic nie przewrci si na nich. Schyli si pod sufitem i po omacku schodzi w d. Doszed do pomostu i zakrtu,
skd wiody dalsze schody pogrone w jeszcze gstszych ciemnociach, a potem wycignitymi rkami dotkn zasony z
sery. Odsun j na bok i postpi ostronie dalej. Byo tu cakiem ciemno. Znajdowa si w magazynie, w miejscu, do
ktrego obsuga amunicyjna wchodzia w mikkich kapciach, gdy podkute buty mogy spowodowa iskr i zapalenie si
prochu. Maca ostronie rkami dookoa; jedn dotkn ciany adunkw, napenionych prochem cylindrycznych woreczkw
z szerzy, a drug szorstkiej powierzchni beczki. To byy baryki z prochem do cofna si mimo woli, jakby dotkna
wa. Nie ma czasu na takie gupstwa, w kadej chwili grozia mu naga mier.
Wyj kord, klnc w ciemnoci ze zdenerwowania. Dwa razy dgn w cian adunkw i usysza cichy szelest
ziarenek prochu wysypujcego si kaskad z naci. Musi znale pewny punkt zaczepienia dla zapalnika; schyli si i
zanurzy ostrze kordu w jeszcze inny adunek. Wycign kawaek szybkotlcego lontu i nawin go na rkoje, po czym
wbi kord w stoek prochu na pododze; moe niepotrzebnie czyni tyle zabiegw, kiedy wystarczy iskra, by wywoa
eksplozj. Odwijajc lont ostronie, bardzo ostronie, eby nie wyszarpn kordu, wyszed za zason i ruszy schodami w
gr, za zakrt, ku coraz janiejszemu wiatu. Blask wpadajcy przez rozbite drzwi olepi go. Mrugajc powiekami
wycofywa si dalej w zgitej postawie i wci odwija lont szybkotlcy.
Odetnij! rzuci do Blacka, ktry przeci lont swoim kordem w miejscu wskazanym przez Hornblowera.
Pomie pomknie po loncie szybciej ni wzrok; te pidziesit stp do magazynu spali si mniej ni w sekund.
Odetnij mi jard z tego! rozkaza Hornblower, wskazujc na lont wolnotlcy.
Lont ten zosta starannie wyprbowany. W spokojnym powietrzu spala si dokadnie w tempie trzydziestu cali na
godzin, czyli cal w dwie minuty. Jednake Hornblower nie mia bynajmniej zamiaru zostawia godziny na spalenie si caego
jarda. Sysza huk muszkietw, sysza echo werbli odbijajce si od wzgrz. Musi zachowa spokj.

 Odetnij jeszcze stop i zapal!

Gdy Black speni ten rozkaz, Hornblower zwizywa lont wolnotlcy z szybkotlcym, sprawdzajc pewno
poczenia. Zajmujc si tymi wanymi szczegami musia wci mie na uwadze ogln sytuacj.
Hewitt! krzykn, podnoszc wzrok znad lontw. Suchaj uwanie. Pobiegniesz do oddziau onierzy
dowodzonego przez porucznika, tam za szczyt wzgrza. Powiesz mu, e bdziemy si teraz wycofywa i on ma osania nasz
odwrt na ostatnim zboczu, nad odziami. Zrozumiano?
Tak jest, sir.
No to le.
Dobrze e to nie Grimesowi trzeba byo powierzy t misj.
Zapalniki zostay ju szczepione i Hornblower rozejrza si wokoo.
Przynie tu tego trupa!
Black nie zadajc pyta przywlk ciao do stp drzwi. Hornblower poprzednio rozglda si za gazem, ale ciao nada
si lepiej. Nie zesztywniao jeszcze i rka daa si bezwadnie uoy na loncie szybkotlcym, tu nad wzem, gdy
Hornblower wepchn cay nadmiar lontu z powrotem przez strzaskane drzwi. Trup suy do zamaskowania zapalnika. Jeli
Francuzi nadejd za wczenie, zyska w ten sposb cenne sekundy dla swego planu; gdy pomie dotrze do lontu
szybkotlcego, przeskoczy pod rk zabitego i pomknie w d do prochu. Gdyby chcc sprawdzi magazyn odcignli
trupa na bok, zapalnik tkwicy w drzwiach wcignie wze do rodka, znw pozwalajc zyska sekund lub dwie moe
poncy koniec stoczy si po schodach, wprost do magazynu.
Kapitanie Jones! Prosz uprzedzi wszystkich, eby byli gotowi do odwrotu. Natychmiast! Black, daj mi ten
palcy si zapalnik.
Ja to zrobi, sir.
Stul pysk.
Hornblower uj zapalony lont wolnotlcy i podmucha na niego, aby oywi pomie. Potem spojrza na odcinek
tego lontu przywizany do lontu szybkotlcego. Zwrci szczegow uwag na miejsce oddalone ptora cala od wza;
by.tam czarny punkcik sucy jako znak. Ptora cala. Trzy minuty.
Black, na szaniec. Ale ju. Krzyknij na nich, eby uciekali. Krzycz!
Gdy Black zacz krzycze, Hornblower przycisn tlcy si koniec do czarnego punkcika. Po dwch sekundach
odj go; lont wolnotlcy zapali si i tli w dwch kierunkach w jednym nieszkodliwie, w stron, gdzie go byo za duo,
w drugim, w kierunku wza, do odlegego o ptora cala lontu szybkotlcego. Hornblower sprawdzi, czy si dobrze tli, a
potem skoczy na szaniec.
onierze piechoty morskiej mijali go, biegnc z powrotem, z Ctardem i jego marynarzami ubezpieczajcymi tyy.
Za ptorej minuty, teraz ju za minut! Francuzi nastpowali za nimi zaledwie w odlegoci strzau z muszkietu.
Ctard, niech si pan lepiej popieszy. Prdzej!
Ruszyli biegiem.
Spokojnie, wy tam! rycza Jones. Ba si, eby ludzie nie wpadli w panik, uciekajc przed nieprzyjacielem,
zamiast wycofywa si regularnie. Ale na wszystko jest swj czas. onierze zaczli biec, nie zwracajc uwagi na jego krzyki
i wymachiwanie rkami.
Idziemy, Jones rzuci Hornblower mijajc go, lecz Jonesa ogarna gorczka walki i dalej urga Francuzom,
stojc, samotny, twarz do nieprzyjaciela.

A potem stao si. Ziemia zakoysaa si pod ich stopami, a zachwiali si na nogach i zatoczyli. W uszach zahuczaa
potna, druzgocca eksplozja, niebo pociemniao. Hornblower obejrza si. Siup dymu strzela wci w gr, coraz wyej,
niosc czarne odamki. A potem sup poszerzy si u gry w ksztat grzyba. Co z trzaskiem upado dziesi jardw od
nich, rozrzucajc z grzechotem odamki kamieni wok ng Hornblowera. Powietrzem leciao co duego, wirujc w trakcie
opadania ukiem w d. Ptonowy blok skalny z dachu magazynu spad prosto na Jonesa i jego czerwony mundur, jakby
celujc specjalnie w niego, i zelizgiwa si w d z bestialsk determinacj kompletnego starcia aosnej istoty, ktr wlk
pod sob. Hornblower i Ctard patrzyli w hipnotycznym przeraeniu na blok, ktry zatrzyma si z lewej strony, sze stp
od nich.
Dla Hornblowera bya to najtrudniejsza chwila. Musia otrzsn si z oszoomienia.
Idziemy.
Trzeba si zdoby na jasno mylenia. Byli ju na ostatnim zboczu, nad odziami. Oddzia onierzy pod.
dowdztwem porucznika, wysany dla ochrony flanki, wycofa si do tego miejsca i ustawi w szyku, ostrzeliwu- jc si
przed nacierajcym tumem Francuzw. Mieli oni niebieskie, biao lamowane mundury to piechota, a nie artylerzyci, z
ktrymi starli si przy baterii. Za oddzia- kiem pdzia caa kolumna piechoty w takt ze dwudziestu bbnw wybijajcych
wesoy rytm pas de charge.
Wsiadajcie do odzi poleci Hornblower grupie marynarzy i onierzy piechoty morskiej, nadbiegajcej od
strony baterii, a potem zwrci si do porucznika.
Kapitan Jones poleg. Doczycie biegiem, gdy reszta znajdzie si na pomocie.
Tak, sir.
Zza plecw Hornblowera, odwrconego tyem do nieprzyjaciela, dobieg nagle ostry dwik, jak uderzenie siekiery
cieli o drewno. Odwrci si jednym skokiem. Saniajc si szed Ctard j szpad, ksiki i papiery, ktre dwiga cay
czas, upuci na ziemi. Hornblower zobaczy, e jego lewa rka dynda, jakby zawieszona na nitce. A potem trysna krew.
Kula z muszkietu trafia Ctarda w ko ramieniow i strzaskaa j. Jeden ludzi z siekierami, ktry jeszcze nie odszed,
podtrzyma go, gdy pada na ziemi.
Ach ach ach! jcza Ctard za kadym ruchem strzaskanego ramienia. Patrzy na Hornblowera
nieprzytomnym wzrokiem.
Przykro mi, e pana trafiono powiedzia Hornblower, a potem do marynarza z siekier: Wecie go do
odzi.
Ctard zdrow praw rk wskazywa na ziemi i Hornblower poleci drugiemu z siekier:
Pozbierajcie te papiery i zabierzcie je te do odzi
Ale to nie zadowolio Ctarda.
Moja szpada! Moja szpada!
Dopilnuj jej obieca Hornblower. Absurdalne pojcie honoru byo tak gboko zakorzenione, e nawet w
tych warunkach Ctard nie mg znie myli, by jego szpada zostaa na polu walki. Podnoszc j, Hornblower uzmysowi
sobie, e sam nie ma swego kordu. Marynarz z siekier zbiera ksiki i papiery.
Pomcie panu Ctardowi zej do odzi rzek Hornblower i tknity nag myl doda: Przewicie mu
szalem rami nad ran i mocno zacinijcie. Zrozumiano?
Ctard, podtrzymywany przez drugiego marynarza z siekier, ju schodzi kulejc ciek. Wszelki ruch oznacza
piekielny bl. Przy kadym kroku Hornblower sysza jego rozdzierajce serce jki ach ach ach!
Nadchodz! powiedzia porucznik piechoty morskiej.

Francuzi, omieleni zblianiem si caej kolumny towarzyszy, rzucili si do ataku. Szybkim rzutem oka Hornblower
stwierdzi, e caa reszta jego ludzi jest ju na pomocie; odbijaa wanie od niego wypeniona marynarzami d rybacka.
Kacie biec tam swoim ludziom rozkaza, a gdy zaczli biec, ruszy za nimi.
Gnali jak szaleni, lizgajc si i osuwajc, ciek w d ku pomostowi, a za nimi, wyjc, pdzili Francuzi. Ale by
tam oddziaek osaniajcy, zgodnie z przewidujcym rozkazem wydanym przez Hornblowera poprzedniego dnia: trzynastu
onierzy z Hotspura pod dowdztwem sieranta. Zbudowali barykad na pomocie, te na rozkaz Hornblowera wydany
po przemyleniu warunkw, w jakich moe si odbywa taki gwatowny odwrt. Barykada, spiesznie postawiona z gazw
i wypenionych kamieniami beczek po rybach, ledwie sigaa pasa. Cofajcy si przeskoczyli przez ni, Hornblower na
kocu; wymachujc koczynami wyldowa daleko po drugiej stronie, cudem utrzymujc si na nogach.
onierze z Hotspura! Obsadzi barykad. Reszta do odzi!
Dwunastu onierzy uklko za barykad; dwanacie muszkietw wysuno si nad ni. Na ten widok cigajcy
Francuzi zawahali si i prbowali stan.
Celowa nisko! krzykn ochryple porucznik piechoty morskiej.
Prosz wraca i zabra ludzi do odzi, panie Jak- mutam rzuci ostro Hornblower. Niech szalupa bdzie
gotowa do odcumowania, a pan niech wsiada do jola i odpywa.
Francuzi znw ruszyli do przodu; Hornblower obejrza si i zobaczy porucznika opuszczajcego pomost za ostatnim
onierzem.
Teraz, sierancie, dajcie im!
Ognia! zakomenderowa sierant.
Salwa bya wspaniaa, ale nie mieli czasu, eby j podziwia.
Idziemy! krzykn Hornblower. Do szalupy!
Pod ciarem zeskakujcych onierzy z Hotspura szalupa odsuna si od pomostu, gdy dobiega do jego skraju;
musia przeskoczy nad jardem czarnej wody, ale jako sign nogami okrnicy i run na dzib midzy stoczonych
onierzy. Na szczcie pamita, eby odrzuci szpad Ctarda, tote pad na dno odzi nie ranic nikogo. Odepchnli si
wiosami i bosakami od pomostu i odpynli. Hornblower przedosta si na awk rufow, o mao nie nastpiwszy na twarz
Ctarda lecego bez przytomnoci na pododze odzi.
Wiosa zaszuray w dulkach. Oddalili si o dwadziecia, trzydzieci jardw, zanim pierwsi Francuzi wpadli wyjc na
pomost i stanli, miotani wciekoci, na skraju podmurowania. Na bezcenn chwil zapomnieli nawet o trzymanych w
rkach muszkietach. Stoczeni w szalupie marynarze wybuchnli szyderczymi okrzykami, budzc wcieko Hornblowera.
Cisza! Milcze wszyscy!
Cisza, jaka zapada w szalupie, bardziej drania ni haas. Z pomostu wypali jeden muszkiet czy dwa i Hornblower
przez rami zobaczy, jak onierz francuski przyklka, eby dobrze wycelowa, wybiera cel, jak lufa muszkietu skrca si
perspektywicznie, a muszka zostaa ustawiona dokadnie na niego. Zastanawia si gorczkowo, czy ma si rzuci na dno
odzi, gdy pad strza. Poczu nagle dreszcz przelatujcy przez ciao i zobaczy z ulg, e kula wbia si w grub dbow
paw odzi tu obok niego. Oprzytomnia i spojrzawszy do przodu ujrza Hewitta przepychajcego si do niego na ruf,
wic przemwi najspokojniejszym gosem, na jaki pozwoliy mu nerwy.
Hewitt! Id na dzib, do dziaka. Jest zaadowane kartaczami. Kiedy ustawimy si na cel, daj ognia. A potem
rzuci rozkaz wiolarzom i Cargillowi przy rumplu: Lewo na burt. Prawa burta, wiosowa wstecz.
Lewa burta. Wiosowa wstecz.

Szalupa przestaa si obraca; zwrcona bya dziobem prosto do pomostu i Hewitt, odsunwszy innych na bok,
patrzy z zimn krwi przez celownik czterofuntowej karonady dziobowej, manipulujc klinem podniesienia. Potem odchyli
si w bok i pocign za sznur do odpalania. Odrzut pchn d gwatownie do tyu, jak gdyby uderzya o ska podwodn,
i dym spowi wszystkich pospnym caunem.
Prawa naprzd, mocniej wiosowa! Prawo na burt! Szalupa zawracaa z trudem. Lewa naprzd!
Dziewi wierfuntowych szrapneli przeorao grup na pomocie: zasay go ciaa, jedne lece spokojnie, inne
wijce si z blu. Bonaparte mia pod broni wier miliona onierzy, ale teraz straci ich paru. Moe mniej ni kropl z
wiadra, ale zawsze co. Znaleli si ju poza zasigiem strzau z muszkietw i Hornblower przemwi do Cargilla siedzcego
obok na awce rufowej.
Dobrze pan wykona swoj cz zadania, panie Cargill.
Dzikuj, sir.
Cargill zosta wyznaczony przez Hornblowera do wyldowania z onierzami, zajcia si odziami i przygotowania ich
do wycofania si.
Ale moe byoby lepiej, gdyby pan najpierw odesa szalup, a na koniec zostawi jola. Wtedy szalupa mogaby
stan opodal i osania pozostaych swoj armatk.
Myslaem o tym, sir. Ale nie wiedziaem do ostatniej chwili, ilu ludzi bdzie w kocowej grupie. Dlatego musiaem
zatrzyma szalup.
By moe ma pan racj przyzna niechtnie Hornblower, a potem, ulegajc poczuciu sprawiedliwoci, rzek:
Waciwie jestem pewien, e mia pan racj.
Dzikuj, sir powtrzy Cargill, a po chwili doda: Szkoda, e nie pozwoli mi pan i ze sob.
Niektrzy ludzie maj dziwne zachcianki, pomyla gorzko Hornblower, baczc na lecego u ich stp bez
przytomnoci Ctarda ze strzaskanym ramieniem; ale musia uspokaja wzburzone uczucia w tych wraliwych modziecach
akncych odznaczenia si i awansu.
Czowieku, nieche si pan zastanowi powiedzia, znw starajc si rozumowa logicznie. Kto musia
pilnowa pomostu, a pan najlepiej si do tego nadawa.
Dzikuj, sir powtrzy Cargill jeszcze raz i znowu ze smutkiem; nie ma lekarstwa na gupot.
Nagle Hornblowera tkna myl i obejrza si przez rami. Musia spojrze dwukrotnie, chocia wiedzia, czego szuka
wzrokiem. Zarys wzgrz zmieni si. Zobaczy wstg czarnego dymu bijc ze szczytu. Semafor znikn. Nie byo ju
wyniosej konstrukcji, ktra szpiegowaa ich ruchy i donosia o kadym przegrupowaniu Eskadry Przybrzenej. Fachowi
brytyjscy marynarze, ta- kielarze i ciele nie zdoaliby go odbudowa gdyby otrzymali takie zadanie szybciej ni w
tydzie. Francuzom zajmie to przypuszczalnie co najmniej dwa tygodnie, a jego osobistym zdaniem trzy.
A tam czeka na nich Hotspur, z grotmarslem zrefo- wanym na prac wstecz, taki sam jak widziany p godziny
temu; p godziny, ktre wydawao si trwa tydzie. d rybacka i jol podchodziy ju do lewej burty okrtu, a Cargill
sterowa ku prawej; na tych spokojnych wodach i przy tak agodnym wietrze odzie nie musiay chroni si po zawietrznej.
Wiosa! zawoa Cargill i szalupa podsuna si pod burt, a tam ju z gry, z bliska, patrzy na nich Bush.
Hornblower chwyci si lin trapu i podcign si na nich. Jako dowdca mia prawo, ale i obowizek wchodzi
pierwszy. Przerwa gratulacje Busha:
Panie Bush, prosz moliwie jak najszybciej zabra rannych. I posa nosze po pana Ctarda.
Czy jest ranny, sir?

 Tak. Hornblower nie chcia wdawa si w zbdne wyjanienia. Trzeba go do nich przywiza i wcign
tali z noku rei. Ma strzaskane rami.
Tak jest, sir Bush zrozumia, e Hornblower nie jest w nastroju do rozmowy.
Czy lekarz gotw?
Ju zacz prac, sir.
Bush wskaza rk kilku rannych wcignitych na pokad z jolu i znoszonych teraz na d.
Bardzo dobrze.
Hornblower ruszy do swej kajuty; nie musia wyjania, e ma napisa raport ani ucieka si do wymwek. Ale jak
zawsze po akcji tskni ogromnie do samotnoci kabiny, bardziej nawet ni do snu i zapomnienia o zmczeniu. Uczyniwszy,
dwa kroki, zreflektowa si. Nie bdzie eleganckiego zakoczenia przedsiwzicia. Jeszcze nie ma dla niego spokoju
zacz kl w duchu w stanie kracowego rozdranienia, uywajc przeklestw, jakie rzadko zdarzao mu si wypowiada.
Musi zaatwi spraw z Grimesem, i to od razu. Musi postanowi, co zrobi. Ukara go? Kara czowieka za to, e
jest tchrzem? To tak, jak kara kogo za posiadanie rudych wosw. Hornblower przestpowa z nogi na nog; nie mogc
spacerowa po pokadzie, chcia chocia w ten sposb pobudzi znuony umys do dalszej pracy. Ukara Grimesa za
zdradzenie si z tchrzostwem? To ju bardziej miao sens. Nie dlatego e wyjdzie to na dobre Grimesowi, ale e odstraszy
innych od okazywania tchrzostwa. S oficerowie, ktrzy karz nie z powodu wymogu dyscypliny, lecz poniewa uwaaj,
e za przestpstwo naley nakada kar, tak jak grzesznikw naley zsya do pieka. Hornblower nie przyznawa sobie
wadzy boskiej, co niektrzy oficerowie uwaali za rzecz naturaln.
Ale musi co zrobi. Pomyla o sdzie wojennym. Jest jedynym wiadkiem, lecz sd bdzie wiedzia, e mwi
prawd. Jego sowa zadecyduj o losie Grimesa, a potem stryczek albo najmniej piset kijw, podczas ktrych Grimes
bdzie krzycza z blu, zanim padnie bez zmysw, eby by kurowany do nowego dnia tortury, i jeszcze raz a zrobi si
z niego mamroccy idiota, pozbawiony si i rozumu.
Hornblower odrzuci t myl ze wstrtem. Wiedzia, e zaoga ju si domyla. Grimes zacz ju cierpie swoj kar,
ale dyscyplina na Hotspurze musi by zachowana. On sam musi dopeni swego obowizku; musi zapaci za to, e jest
oficerem marynarki wojennej, podobnie jak ju paci chorob morsk czy ryzykujc yciem. Musi kaza natychmiast
umieci Grimesa w areszcie; przez t dob, ktr Grimes spdzi tam w acuchach, on bdzie mg powzi ostateczn
decyzj. Ruszy na ruf do kabiny, nie czujc ulgi na myl o odpoczynku.
Otworzy drzwi i ju nie byo problemu, tylko wstrt, potworny wstrt. Bo na linie zaczepionej o hak do lampy wisia
Grimes. Koysa si w takt agodnych przechyw okrtu, jego stopy wloky si po pokadzie, ktrego prawie dotyka
kolanami. Mia sin twarz i wywalony jzyk ten wiszcy straszny przedmiot waciwie nie przypomina Grimesa. Nie mia
odwagi wzi udzia w operacji desantowej, ale gdy sobie uwiadomi swoje zachowanie, a zaoga pokazaa, co o tym
myli, zdoby si na ten czyn, na wystawienie si na powoln mier z uduszenia, zsuwajc si po lekkim szarpniciu na
podog z przykucnitej pozycji na koi.
Wrd caej zaogi Hotspura Grimes, jako steward kapitaski, by jedynym czowiekiem, ktry mg znale
dostatecznie odosobnione miejsce dla tego czynu. Przewidzia chost lub stryczek, przecierpia szyderstwa towarzyszy; bya
gorzka ironia w fakcie, e stacji semaforowej, ktr tak si ba zaatakowa, broni bezradny cywil i jego ona.
Hotspur poddawa si agodnie dugiej martwej fali, gowa z wywieszonym jzykiem i dyndajce bezwadnie rce
koysay si do taktu, a stopy szuray po deskach. (Hornblower otrzsn si z przeraenia i mimo zmczenia i odrazy zmusi
do jasnego mylenia. Podszed do drzwi kabiny; mona byo darowa, e nie sta tam jeszcze wartownik, gdy onierze z
Hotspura dopiero wracali na pokad.
Posa po pana Busha powiedzia.
Nie upyna minuta, a Bush nadbieg w popiechu, aby stan jak wryty na widok trupa.

 Panie Bush, niech to natychmiat std zabior. Wyrzuci za burt. Jeli pan uwaa za stosowne, moe mie
chrzecijask ceremoni pogrzebow.
Tak jest, sir.
Bush milcza, potwierdziwszy otrzymanie rozkazu. Wiedzia, e tu, w kajucie, Hornblower ma jeszcze mniej chci do
rozmowy ni przedtem na pokadzie. Hornblower przeszed do kabiny nawigacyjnej, wcisn si w krzeso i siedzia milczc,
z rkami opartymi nieruchomo na stole. Po krtkiej chwili usysza nadejcie ludzi przysanych przez Busha. Sucha ich
gonej, beztroskiej gadaniny, ktry zamia si nawet, ale wszystko ucicho, gdy zdali sobie spraw, e on jest za ssiednimi
drzwiami. Gosy przeszy w ochrype szepty. Usysza cikie stpania, a potem odgos wleczenia i ju wiedzia, e ciao
zostao zabrane.
Wtedy wsta, by wykona postanowienie uczynione przed chwil w momencie jasnoci umysu. Wszed do kabiny
zdecydowanym krokiem, lecz troch jak kto idcy na pojedynek nie z wasnej woli. Nie chcia tu wchodzi, brzydzi si
tego miejsca, ale na tak maej jednostce jak Hotspur nie mia gdzie pj. Odsun od siebie podszeptywan mu przez
sabo myl, e mgby si przeprowadzi do ktrej z wydzielonych kajut na midzypokadzie, a przysa tu na przykad
podoficerw. Pocignoby to za sob nie koczce si niewygody i rzecz najwaniejsza nie koczce si komentarze.
Musi tu zosta, a im duej bdzie si zastanawia, tym trudniej mu to przyjdzie. By zmczony do tego stopnia, e ledwie si
trzyma na nogach. Podszed do koi; oczyma duszy widzia Grimesa na klczkach, z ptl na szyi, jak si odbija od koi.
Zmusi si do spojrzenia na zimno na ten obraz, jak na co, co mino. Oto teraniejszo pad na koj z butami na
nogach, w pasie do kordu, z kiszk z piaskiem w kieszeni. Nie byo Grimesa, eby go rozebra.
Rozdzia XI
Hornblower napisa dat, adres i sowo Sir i wtedy uwiadomi sobie, e nie tak atwo bdzie uoy ten raport.
By pewny, e ukae si on w Gazette, pewny od chwili, gdy zacz myle o koniecznoci jego napisania. Bdzie to
Pismo do Gazette, jeden z kilku raportw wybranych do publikacji spord setek takich pism napywajcych do
Admiralicji, a pierwsze jego wystpienie w druku. Postanowi sporzdzi zwyke, normalne sprawozdanie, wedug
uwiconych tradycj wzorw, a przerwa nie dlatego, e mia trem lecz eby si zastanowi. Opublikowanie tego pisma
sprawi, e przeczytaj je wszyscy, caa marynarka wojenna, wic i jego podwadni. A wiedzia zbyt dobrze, jak kade nie
przemylane sowo bdzie komentowane i waone przez przewraliwione jednostki.
Rzecz waniejsza, bdzie ono czytane przez wszystkich w Anglii, a zatem i przez Mari. Bdzie moga zerkn na
jego ycie przez szpark, przez ktr nigdy dotd nie zdarzyo si jej patrze. Z punktu widzenia jego pozycji w marynarce
wojennej uwypuklenie w skromnych sowach niebezpieczestw, jakie przeszed, mogoby by podane, lecz
kcioby si z pogodnym, niefrasobliwym tonem listu, jaki zamierza napisa do ony. Maria jest rezolutn osbk i nie da
si oszuka; przeczytanie jego wypowiedzi w Gazette, po licie do niej, wzbudzioby w niej obaw i nieufno, co teraz,
gdy nosi w sobie dziedzica nazwiska Hornblower, mogoby si odbi fatalnie i na niej, i na dziecku.
Stan przed wyborem, i musia wybra to, co lepsze dla Marii. Zbagatelizuje swoje trudnoci i niebezpieczestwa;
moe ludzie z marynarki wojennej wyczytaj midzy wierszami to, czego Maria nie domyli si w swojej niewiadomoci.
Umoczy znowu piro w kaamarzu i gryzc jego koniec zastanawia si przez chwil, czy pisma, jakie czytywa w
Gazette, pisane byy w podobnie trudnych sytuacjach. Doszed do wniosku, e w wikszoci wypadkw chyba tak. C,
pismo trzeba napisa. Nie da si od tego wymiga ani te odoy na pniej. Niezbdny wstp, zaczynajcy si od sw:
Zgodnie z Paskimi rozkazami, uatwi pocztek, a potem szo ju gadko. Musia przypomnie sobie wszystko, o czym
powinien napisa. Pan William Bush, mj pierwszy oficer, zachowa si bardzo przykadnie, proponujc ochotniczo swoje
uczestnictwo, lecz poleciem mu zosta w charakterze dowdcy okrtu. I dalej cign bez trudu: Porucznik Charles
Ctard z okrtu JKM Marlborough, ktry na ochotnika wzi udzia w wyprawie, odda nieocenione usugi dziki swojej
znajomoci jzyka francuskiego. Z alem donosz Panu, e rana, jak odnis, spowodowaa konieczno amputacji, a jego
ycie jest jeszcze w niebezpieczestwie. Ale musia doda co jeszcze. Pan jake mu na imi? pan Aleksander
Cargill, zastpca oficera nawigacyjnego, otrzyma ode mnie zadanie nadzorowania wycofywania si w odziach po
zrealizowaniu wypadu, z ktrego to zadania wywiza si ku memu cakowitemu zadowoleniu. Nastpny ustp zadowoli
Mari. Stacja telegraficzna zostaa wzita bez najlejszego oporu przez oddzia pod moim osobistym dowdztwem,
podpalona i kompletnie zniszczona, po zabezpieczeniu wszystkich poufnych papierw. Inteligentni oficerowie marynarki
wojennej wyej oceni operacj przeprowadzon bez strat w ludziach ni tak, ktra skoczyaby si jatk.

A teraz o baterii; na ten temat trzeba pisa ostronie. Kapitan Jones z oddziau Krlewskiej Piechoty Morskiej, dzielnie unieszkodliwiwszy bateri, dosta si, niestety, w stref eksplozji magazynu i musz donie Z talem o
jego mierci jak rwnie o mierci lub zaginiciu kilku innych onierzy. Jeden z nich by rwnie uyteczny po mierci, co
ywy. Zgani siebie. Wci nie mg si powstrzyma, eby nie wraca pamici do tych minut pod drzwiami magazynu.
Podj pisanie. Porucznik Reid z Krlewskiej Piechoty Morskiej broni flanki i ubezpiecza odwrt, przy niewielkich
stratach. Jego zachowanie zasuguje na moj cakowit aprobat.
Tak byo naprawd i przyjemnie byo to pisa. Tak samo zreszt jak nastpny ustp. Jestem niezmiernie rad, e
mog donie, i baterie zostay kompletnie rozbite. Szaniec zwalono wraz z armatami, lawety, rzecz zrozumiaa, zostay
zniszczone, gdy w baterii wybucha co najmniej tona prochu. Bateria skadaa si z czterech trzydziestodwufuntwek. Na
jeden adunek dla takiego dziaa potrzeba dziesiciu funtw prochu, a magazyn, lecy znacznie poniej szacw, musia mie
adunkw przynajmniej na pidziesit strzaw na dziao. W miejscu szaca pozosta krater.
Mia ju teraz niewiele do napisania. Wycofywanie si poszo dobrze. Zaczam list zabitych, rannych i
zaginionych. Mia przed sob t list w brudnopisie i zacz uwanie przepisywa. Wdowy i pogreni w smutku rodzice
znajd pociech czytajc te nazwiska w Gazette. Zgin jeden marynarz, a kilku odnioso lekkie rany. Spisa ich i zacz
od nowego wiersza. Krlewska Piechota Morska. Zabici. Kapitan Henry Jones. Szeregowi Naga myl sprawia, e
przerwa, z pirem uniesionym w powietrzu. Pociech bdzie nie tylko widok nazwisk w Gazette; rodzice i wdowy mog
otrzyma zalegy od po zmarych i jaki niewielki zasiek. Myla jeszcze o tym, gdy Bush wpad pdem do kajuty.
Sir, chciabym pokaza co panu z pokadu.
Bardzo dobrze, zaraz przyjd.
Zastanawia si tylko krtk chwil. Pod nagwkiem Polegli marynarze byo jedno nazwisko James Johnson,
marynarz. Doda drugie: John Grimes, steward kapitaski, a potem odoy piro i poszed na pokad.
Sir, prosz tam spojrze rzek Bush wskazujc gorczkowo na brzeg i podajc sw lunet.
Widok wci si jeszcze wydawa niezwyky; wzgrze bez semafora i baterii dobrze widocznych poprzednio,
teraz zmienio si w kopiec ziemi. Ale Bushowi nie o to chodzio. Zboczem jechaa konno dua grupa; Hornblowerowi
wydao si, e widzi w lunecie pira i zote szamerunki.
To s chyba generaowie, sir mwi z przejciem Bush. Przyjechali obejrze szkody. Komendant,
gubernator, naczelny inynier i caa reszta. Mamy ich teraz prawie w zasigu, sir. Moemy podej z wiatrem tak, e tego
nie zauwa, wytoczy szybko dziaa, pen elewacj i w taki duy cel z salwy burtowej moglibymy trafi przynajmniej
jednym pociskiem, sir.
Myl, e moglibymy zgodzi si Hornblower. Spojrza na wiatrowskaz i na brzeg. - Powinnimy, wykona
zwrot przez ruf i
Bush czeka, a Hornblower skoczy zdanie, ale si nie doczeka.
Czy mam wyda rozkaz, sir?
Nie odpowiedzia w kocu Hornblower. Lepiej nie.
Bush by zbyt dobrym podwadnym, by protestowa, lecz wyranie wida byo po nim rozczarowanie, tote
Hornblower postanowi zagodzi odmow wyjanieniem. Moe by i zabili generaa, ale prdzej byby to zwyky dragon.
Przy tym spowodowaliby zwrcenie przez nieprzyjaciela bacznej uwagi na obecn sabo tego odcinka wybrzea.
Sprowadz baterie polowe cign Hornblower. Co prawda tylko dziewiciofuntwki, ale
Tak, sir. Mogyby da si we znaki dokoczy Bush, zgadzajc si z nim niechtnie, Czy ma pan co innego
w planie, sir?

 Ja nie. On powiedzia Hornblower. Za wszystkie operacje Eskadry Przybrzenej odpowiada Pellew i na jego
konto pjd. Wykona gett w kierunku eskadry i opoczcego na wietrze szerokiego proporczyka Pellewa.
Ale nie mia on duej powiewa. d, ktra powioza raport Hornblowera na Tonnanta, powrcia nie tylko z
zapasami, ale i z poczt subow.
Sir odezwa si Orrock po jej wrczeniu. Komodor przysa wraz ze mn marynarza z Tonnanta. Ma list
do pana.
Gdzie jest?
Osobnik wyglda na prostego marynarza, w zwykej, fasowanej odziey. Sta z kapeluszem w rku, a jego gruby
jasny harcap wiadczy, e to marynarz nie od dzisiaj. Hornblower wzi pismo i zama piecz.

Mj Drogi Hornblowerze,
Z ogromnym alem musz potwierdzi przekazan Panu drog subow wiadomo, e Paski najnowszy
raport jest ostatnim, jaki bd mia przyjemno czyta. Zostaem awansowany i podnios proporce admiralski jako
kontradmira dowodzcy eskadr zbierajc si do blokady Roche- fort. Kontradmira W. Parker przejmuje
dowdztwo nad Eskadr Przybrzen. Poleciem mu Pana jak najgorcej, chocia najlepszym poleceniem s Paskie
czyny. Lecz oficerowie dowodzcy miewaj swoich faworytw, ludzi ktrych znaj osobicie. Trudno to krytykowa,
skoro ja sam pozwoliem sobie na posiadanie faworyta, ktry ma inicjay H.H. Ale zostawmy ten temat i przejdmy
do innego, jeszcze bardziej osobistego.
W Paskim raporcie zauwayem, e mia pan pecha straci swego stewarda, pozwalam wic sobie przesa
Panu w zastpstwie Jamesa Doughty'ego. By on stewardem zmarego kapitana Stevensa z ,,Magnificent i teraz
zosta nakoniony, aby zgosi si ochotniczo na ,Hotspura. Wywnioskowaem, e ma on duo praktycznego
dowiadczenia w subie na dworach i mam nadziej ze uzna go Pan za odpowiedniego i e bdzie Panu suy wiele
lat. Jeli przez ten okres czasu jego obecno bdzie Panu o mnie przypominaa, bd z tego bardzo rad.
Paski oddany przyjaciel
E. Pellew
Mimo e Hornblower by zdolny do szybkiego mylenia, mina chwila, zanim przetrawi skomplikowan tre wieo
przeczytanego listu. Zawiera on same ze wieci; z o zmianie dowdztwa i nie mniej z, chocia pod innym wzgldem, e
zostaje obarczony lokajem, ktry bdzie wybrzydza na jego gospodarstwo. Jednake jeli praca w marynarce wojennej
uczya ludzi czegokolwiek, to przyjmowania filozoficznie drakoskich zmian.
Doughty? odezwa si Hornblower.
Sir.
Doughty sta peen szacunku, lecz Hornblowerowi wydao si, e jest w jego spojrzeniu co kpicego.
Masz by moim stewardem. Jeli bdziesz spenia swoje obowizki, nie musisz si niczego obawia.
Tak, sir. Nie, sir.
Przywioze swoje rzeczy?
Tak jest, sir.
Pierwszy oficer poleci komu wskaza ci, gdzie moesz rozwiesi swj hamak. Bdziesz dzieli pomieszczenie z
moim pisarzem.
Steward kapitaski jest jedynym marynarzem na okrcie, ktry nie musi spa w komorze lin kotwicznych.
Tak jest, sir.
A wic moesz obj swoje obowizki.
Tak jest, sir.
W kilka minut pniej Hornblower siedzcy w swojej kajucie podnis wzrok i ujrza milczc posta wlizgujc si
przez drzwi; Doughty wiedzia, e jako osobisty steward nie musi puka, jeli wartownik powie mu, e dowdca jest sam.
Czy jad pan obiad, sir?
Hornblower potrzebowa chwili czasu, aby odpowiedzie na to pytanie, po rozbitym dniu i cakiem bezsennej nocy.
Przez ten czas Doughty patrzy z szacunkiem ponad jego ramieniem. Oczy mia bardzo niebieskie.

 Nie. Nie jadem. Zrb mi co odpar Hornblower.

Tak, sir.
Niebieskie oczy rozejrzay si po kajucie nie znajdujc niczego.
Nie, nie mam zapasw w kabinie. Bdziesz musia pj do kambuza. Pan Simmonds poszuka czego dla mnie.
Kucharz okrtowy w randze podoficera mia prawo do pan przed nazwiskiem. Nie. Zaczekaj. S na okrcie dwa
homary. Znajdziesz je w baryce z wod morsk koo bomw. To mi co przypomniao. Twj poprzednik nie yje od blisko
dwudziestu czterech godzin, a woda w baryce nie zostaa zmieniona. Pjd do oficera subowego z pozdrowieniami ode
mnie i popro, eby kaza to zrobi przy pomocy pompy do mycia pokadu. Dziki temu, gdy bd jad jednego homara,
drugi bdzie y dalej.
Tak, sir. A moe, jeli teraz oba ugotuj, to jednego mgby pan zje na gorco, a drugiego jutro na zimno, sir.
Mgbym zgodzi si Hornblower nieobowi- zujco.
Majonez powiedzia Doughty. Czy na okrcie s jajka, sir? I olej saatkowy?
Nie, nie ma rzuci ostro Hornblower. Nie ma innych zapasw kabinowych na tym okrcie poza tymi dwoma
przekltymi homarami.
Tak, sir. Wobec tego podam jeden z masem i zobacz, co si da zrobi jutro, sir.
Rb, u diaba, co chcesz i przesta mi zawraca gow powiedzia Hornblower.
Humor pogarsza mu si coraz bardziej. Nie tylko musi bra szturmem baterie, ale jeszcze pamita o utrzymywaniu
homarw przy yciu. A Pellew opuszcza flot strzegc Brestu; oficjalne rozkazy, ktre wanie przeczyta, podaway
szczegy o salutach dla nowego dowdcy floty. Jutro ten przeklty Doughty, ze swym przekltym majonezem, bdzie
gmera w jego atanych koszulach.
Tak, sir rzek Doughty i znikn rwnie cicho jak si pojawi.
Hornblower wyszed na pokad, eby spacerem rozadowa zy nastrj. Ju pierwszy yk rozkosznego wieczornego
powietrza wpyn na niego uspokajajco; take popiech, z jakim wszyscy na pokadzie rufowym prze- biegali na burt
zawietrzn, eby jemu zostawi stron nawietrzn. Mia tu dla siebie tyle miejsca, ile mg zapragn pi dugich krokw
w stron dziobu i pi z powrotem ale inni oficerowie bd teraz przechadza si w zbitej gromadce. Trudno. Musia
trzy razy pisa swj raport dla Pellewa, brudnopis, czystopis i kopia do poufnej teczki. Niektrzy dowdcy powierzali to
zadanie pisarzom, ale nie Hornblower. Pisarze kapitascy mieli zwyczaj wykorzystywa swe zaufane stanowisko; niektrzy
oficerowie na okrcie chtnie dowiedzieliby si, co o nich mwi dowdca i jakie s plany na przyszo. Martin nigdy nie
bdzie mia tej szansy. Niech si ogranicza do list zaogi i ksig inwentarza czy innych nudnych spraw zatruwajcych ycie
dowdcy okrtu.
Teraz Pellew ich opuszcza i to jest pech. Wczeniej dzisiaj Hornblower puszcza wodze fantazji, wyobraajc sobie,
e ktrego dnia pozna niewysowion rado otrzymania rangi wyszego dowdcy, awansu na kapitana[22]. Wymagaoby
to bardzo silnego poparcia, we flocie i w Admiralicji. Z przeniesieniem Pellewa straci przyjaciela we flocie. Po przejciu
Parry'ego na emerytur uby mu przyjaciel w Admiralicji nie zna tam nikogo poza nim. Awans na dowdc okrtu by dla
niego fantastycznym umiechem szczcia. Gdy dojdzie do rozpuszczania zaogi Hotspura, znajdzie si trzystu ambitnych
modych oficerw, z wpywowymi wujkami i kuzynami, dnych zajcia jego miejsca. A on moe gni na ldzie na poowie
pensji. Z Mari. Z Mari i dzieckiem. Spodnia strona medalu nie bya bardziej atrakcyjna ni wierzchnia.
Ale to mu nie pomoe pozby si opanowujcego go przygnbienia. Napisa do Marii list, z ktrego moe by
dumny, list podnoszcy na duchu, pogodny i tak serdeczny, jak potrafi. W grze Wenus lnia na wieczornym niebie.
Powietrze morskie byo podniecajce, orzewiajce, rozkoszne. wiat jest na pewno lepszy, ni mu si wydawa w obecnym
stanie wyczerpania nerwowego. Trzeba byo caej godziny przechadzania si, eby w to uwierzy. Przy kocu tej godziny
monotonne chodzenie tam i z powrotem sprawio, e zwolni si nazbyt szybki tok jego myli. By teraz zdrowo zmczony, a
ledwo pomyla o jedzeniu, poczu, e jest godny jak wilk. Widzia, jak Doughty przemyka przez pokad raz i drugi; nawet

bdc w najwikszej rozterce duchowej, zauwaa natychmiast, wiadomie czy podwiadomie, wszystko, co si dziao na
okrcie. Zacz si ju bardzo niecierpliwi i noc zapada wokoo, gdy wreszcie przerwano mu przechadzk po pokadzie.
Paski obiad gotowy, sir.
Doughty sta przed nim z szacunkiem.
Bardzo dobrze. Zaraz przyjd.
Hornblower usadowi si za stoem w kabinie nawigacyjnej. Doughty wcisn si w ciasn przestrze obok krzesa.
Za chwileczk, sir, przynios obiad z kambuza. Czy mog nala panu troch jabecznika, sir?
Nala mi troch?
Doughty nalewa ju z dzbanka do kubka, a potem znik. Hornblower sprbowa ostronie. Nie byo najmniejszej
wtpliwoci, mia w kubku doskonay jabecznik, mody, ale rafinowany, czuo si w nim owoce, a wcale nie by sodki.
Smakowa niebiasko po miesicach na wodzie z beczki. Hornblower pocign dwa yki i zaraz przechyliwszy gow do
tyu z rozkosz wla w gardo ca zawarto kubka. Nie zacz jeszcze rozmyla nad tym ciekawym zjawiskiem, gdy
Doughty wlizn si znowu do kabiny nawigacyjnej.
Talerz jest gorcy, sir ostrzeg.
A c tu masz, u licha? spyta Hornblower.
Kotlety z homara, sir odpar Doughty, dolewajc jabecznika, a potem gestem wskaza na drewnian
sosjerk, ktr postawi wanie na stole. Sos malany, sir.
Nadzwyczajne. Mia przed sob na talerzu zgrabne brzowe kotleciki, niczym na zewntrz nie przypominajce
homara, ale gdy doda troch sosu i sprbowa, smakoway wymienicie. Siekany homar. A kiedy Doughty podnis
pokrywk z popkanego naczynia na jarzyny, zaskoczonym oczom Hornblowera ukazaa si potrawa, o jakiej mona
marzy. Mode kartofelki, zociste, o smakowitym wygldzie. Naoy sobie skwapliwie i zacz je, prawie parzc sobie
nimi usta. Nie ma nic lepszego od pierwszych w roku modych kartofli.
Przysano z jarzynami dla okrtu, sir wyjani Doughty. Zdyem jeszcze je zabezpieczy.
Hornblower nie musia pyta, przed czym trzeba zabezpiecza mode kartofle. Wiedzia to i owo o patniku Huffnellu
i o apetytach modych ludzi z mesy oficerskiej. Kotlety z homara, mode kartofle i doskonay sos ma- lany; delektowa si
obiadem, odwracajc myli od sucharw okrtowych dostarczonych przez bark zaopatrzeniow z robakami. By
przyzwyczajony do robakw, ktre zawsze pojawiay si ju po miesicu pobytu w morzu, a nawet wczeniej, jeli suchary
leay przedtem dugo w magazynie. Biorc znowu na widelec duy kawaek kotleta, broni si wytrwale przed wizj
robakw w sucharach.
Pocign jeszcze jeden yk jabecznika i dopiero wtedy przypomnia sobie, e mia spyta, skd on pochodzi.
Wziem go na paski rachunek, sir wyjani Doughty. Za wier funta tytoniu.
Od kogo?
Sir rzek Doughty obiecaem, e nie powiem.
Och, dobrze machn rk Hornblower.
Byo tylko jedno rdo jabecznika. Camilla, d rybakw owicych homary, ktr zarekwirowa ubiegej nocy.
Rybacy bretoscy musieli oczywicie mie beczuk na pokadzie i kto j wyszpera; najprawdopodobniej Martin, jego
pisarz.
Mam nadziej, e nabye ca bary powiedzia Hornblower.

 Nieca, niestety, sir. Ale wszystko, co w niej zostao.

Z dwugalonowej baryki jabecznika a moe i wikszej Martin mg w cigu dwudziestu czterech godzin
wytrbi najwyej galon. Doughty musia zauway baryk w pomieszczeniu, ktre dzieli z Martinem. Na pewno uy
mocniejszego argumentu ni wiartka tytoniu, eby skoni Martina do rozstania si z ni, ale Hornblowerowi byo wszystko
jedno.
Ser, sir oznajmi Doughty.
Hornblower zjad wszystko, co stao na stole.
A ser przydziaowy, dostarczony dla zaogi by do dobry i maso wiee; d musiaa przywie now
beczuk i Doughty jako dobra si do niej, mimo e nie zuyto jeszcze starego, zjeczaego zapasu. Oprniwszy dzbanek
jabecznika, Hornblower poczu si lepiej ni kiedykolwiek w cigu ostatnich dni.
Id teraz spa oznajmi.
Tak, sir.
Doughty otworzy drzwi kabiny nawigacyjnej i Hornblower przeszed do swojej kajuty. Lampa koysaa si u belki
pokadu. Poatana koszula nocna leaa wyoona na koi. Moe dziki temu, e wypi tyle jabecznika, Hornblower nie
krpowa si obecnoci Doughty'ego. Umy zby i przygotowa si do pjcia spa. Doughty odebra mundur, ktry
Hornblower cign z siebie; Doughty podnis spodnie rzucone przez niego na podog; krci si w pobliu, gdy
Hornblower upad na koj, i obcign na nim koce.
Wyczyszcz mundur, sir. Tu jest szlafrok, na wypadek gdyby wezwano pana w nocy, sir. Czy mam zgasi lamp,
sir?
Tak.
Dobranoc, sir.
Dopiero nastpnego ranka Hornblower przypomnia sobie, e w tej kajucie powiesi si Grimes. I dopiero
nastpnego ranka wspomnia o tamtych minutach w magazynie z prochem. Doughty ju da pozna swoj warto.
Rozdzia XII
Wystrzelono saluty. Flaga Pellewa zostaa podniesiona i Tonnant odpyn, aby zapocztkowa blokad Rochefort. Na okrcie admiralskim podniesiono proporzec admiraa Parkera i wszystkie okrty pozdrowiy obie flagi, kady
salutem z trzynastu armat. Francuzi na stokach wzgrz musieli widzie dym i sysze huk wystrzaw, a oficerowie ich
marynarki wojennej musieli z tego wywnioskowa, e do Floty Kanau przyby jeszcze jeden kontradmira; smutno pewnie
przy tym kiwali gowami nad tym dalszym dowodem zwikszania si przewagi Brytyjskiej Marynarki Wojennej nad francusk
w wycigu formowania si morskich.
Patrzc w kierunku Goulet ponad czarnymi zarysami Raf Maych Dziewczynek Hornblower mg policzy okrty
wojenne stojce na kotwicach na redzie Brestu. Osiemnacie okrtw liniowych i siedem fregat, ale wszystkie z zaogami
poniej minimum i z niepenymi zapasami; adna konkurencja dla wspaniaych okrtw liniowych pod dowdztwem
Cornwallisa, czekajcych za red, co dzie sprawniejszych i coraz bardziej grujcych duchem bojowym . Nelson w
pobliu Toulonu, a teraz Pellew pod Rochefort trzymali w szachu sabsze eskadry francuskie. Pod ich oson brytyjska flota
handlowa eglowaa przez morza nie molestowana przez nikogo, z wyjtkiem korsarzy, a okrty handlowe, czone w due
konwoje, byy osaniane bezporednio przez inne eskadry brytyjskie o cznej sile przewyszajcej nawet si eskadr
blokujcych. Liny i konopie, drewno, elazo i mied, terpentyna i sl, bawena i saletra pyny swobodnie do Wysp
Brytyjskich, gdzie byy rozprowadzane bez ogranicze, umoliwiajc cig prac stoczniom, podczas gdy stocznie francuskie
skazane byy na bezczynno, jak na gangren nastpujc po ustaniu krenia.
Jednake sytuacja nie bya tak cakowicie bezpieczna. Bonaparte mia dwiecie tysicy wojska stacjonujcego wzdu
brzegw Kanau, najpotniejsz armi na wiecie. A w portach nad Kanaem, od Saint-Malo do Ostendy i jeszcze dalej

gromadzia si flotylla siedmiu tysicy odzi paskodennych. Admira Keith ze swymi fregatami, wspierany przez kilka
liniowcw, osania Kana przed niebezpieczestwem ze strony Bonapartego; inwazja nie bya moliwa, dopki Anglia
panowaa nad wodami Kanau.
Mimo to przewaga Anglii bya do chwiejna. Gdyby osiemnastu okrtom liniowym, stojcym na redzie Brestu, udao
si wymkn, mogyby okry Ushant i odcignwszy w jaki sposb Cornwallisa, popyn dalej, przepdzajc Keitha i
niszczc jego okrty. Trzy dni wystarczyyby na zaadowanie armii napoleoskiej na odzie i przebycie Kanau, i Bonaparte
mgby wydawa dekrety z zamku windsorskiego, tak jak czyni ju z Mediolanu i z Brukseli. Uniemoliwia to Cornwallis
ze swoj eskadr oraz Hotspur i jego potniejsi towarzysze; ale chwila nieuwagi, le obmylony ruch, i trjbarwna flaga
moga si wznie nad londyskim Tower.
Liczc okrty stojce na redzie Brestu, Hornblower by gboko wiadom, e ta codzienna czynno poranna jest
dobitnym, najzuchwalszym wyrazem potgi Anglii na morzu. Anglia ma serce, mzg i rami, a on z Hotspurem s czuym,
najdalej wysunitym koniuszkiem palca tego potnego ramienia. Osiemnacie okrtw liniowych na kotwicy, z tego dwa
trjpokadowce. Siedem fregat. Te same co wczoraj. adnemu okrtowi nie udao si wymkn niezauwaenie w cigu nocy
przez przesmyk Four lub Raz.
Panie Foreman! Prosz zasygnalizowa do okrtu admiralskiego: Nieprzyjaciel na kotwicy. Sytuacja bez zmian.
Foreman nadawa ju ten sygna kilkakrotnie, lecz obserwujcy go dyskretnie Hornblower zauway, e sprawdza on
liczby sygnaw w ksidze sygnaowej. Foreman powinien zna na pami wszystkie z tysica ustalonych sygnaw, ale
bardzo dobrze, gdy czas na to pozwala, e szuka potwierdzenia tego, co mwi mu pami. Pomyka o jedn cyfr i
bdne przekazanie ostrzeenia, e nieprzyjaciel wypywa w morze.
Okrt admiralski potwierdza, sir meldowa Foreman.
Bardzo dobrze.
Poole, jako oficer subowy, zrobi odpowiedni notatk w prowadzonym na brudno dzienniku okrtowym.
Marynarze zmywali pokad, soce podnosio si nad widnokrgiem. Dzie wstawa pikny i wszystko wskazywao na to, e
bdzie to dzie jak kady inny.
Siedem szklanek, sir oznajmi Prowse.
Jeszcze tylko p godziny odpywu; czas odej od brzegu zawietrznego, zanim zacznie si przypyw.
Panie Poole, prosz wykona zwrot przez ruf. Kurs zachd ku pnocy.
Dzie dobry, sir.
Dzie dobry, panie Bush.
Bush wiedzia, e nie ma co prbowa dalszej rozmowy, mg zreszt powici uwag obserwowaniu, czy
marynarze sprawnie przebrasowuj grotmarsel i jak Poole prowadzi okrt po wypenieniu si marsli. Hornblower omit
spojrzeniem pnocny brzeg, jak zwykle szukajc jakich objaww zmiany. Koncentrowa uwag na grzbiecie wzgrza, za
ktrym kapitana Jonesa spotkaa mier, gdy Poole zameldowa znowu:
Wiatr skrci na zachd, sir. Nie mog i kursem zachd ku pnocy.
Wic niech bdzie zachd na pnocno-zachd odpar Hornblower, wci z oczyma przy lunecie.
Tak jest, sir. Zachd na pnocno-zachd, penymi aglami na wiatr. W gosie Poole'a mona byo odczu
ulg; oficer moe mie obawy, meldujc dowdcy, e jego ostatni rozkaz jest nie do wykonania.
Hornblower wyczu, e Bush stan przy nim, z lunet skierowan w t sam stron.
Kolumna wojska, sir powiedzia Bush.

 Tak.
Hornblower dojrza czoo kolumny przechodzce przez grzbiet wzgrza. Chcia wiedzie, jak duga bdzie ta
kolumna. Cigna si bez koca poprzez grzbiet wzniesienia i w lunecie wygldaa niby gsienica peznca spiesznie po
bardziej nierwnym zboczu. A oto i wyjanienie. Obok gsienicy pojawi si rzd mrwek podajcych ciek jeszcze
szybciej. Artyleria polowa sze dziaek z pwoziami i wozem zamykajcym tyy. Gowa gsienicy signa dalszego
koca grzbietu, zanim jej ogon pojawi si nad bliszym. Bya to kolumna piechoty rozcignita na ponad mil, pi tysicy
onierzy, moe wicej dywizja piechoty z przynalen artyleri. Moga to by po prostu cz garnizonu z Brestu,
wychodzca na wiczenia i manewry na zboczu wzgrza, lecz ruchy jej byy zbyt spieszne i celowe, ni mona by oczekiwa
w takim wypadku.
Przesun lunet dalej po brzegu i nagle zatrzyma j, przeykajc lin z podniecenia. Zobaczy atwe do rozpoznania
agle lugrowe francuskiego kabotaowca, wychodzcego spoza wyniosego masywu Cypla Mateusza. Jeszcze dwa caa
grupa. Czyby te kabotaowce prboway przej do Brestu przez blokad, w wietle dnia, pod nosem Hotspura? Rzecz
raczej nieprawdopodobna. Ale oto rozlegy si strzay armatnie, bang bang bang, przypuszczalnie z baterii polowej,
skrytej za dalsz parti wzgrza. Za kabotaowcami pojawia si fregata brytyjska, potem druga, w momencie gdy statki
zaczy wykonywa zwrot; po zmianie halsu okazao si, e nie powiewaj nad nimi adne bandery.
Pryzy, sir. A to Najada i Doris stwierdzi Bush.
Dwie fregaty brytyjskie musiay wedrze si noc przez przesmyk Four pod brzeg Ushant i odci tym
kabotaowcom wyjcie z zatoczek Le Conquet, gdzie stoczone szukay schronienia. Pikny kawaek roboty, bez wtpienia,
lecz ich uprowadzenie stao si moliwe tylko dziki zniszczeniu baterii na Petit Minou. Fregaty halsoway ladem torowym
kabotaowcw, jak owczarki zaganiajce stado owiec. Eskortoway triumfalnie swoje pryzy do Eskadry Przybrzenej, skd
najprawdopodobniej zostan one wysane do Anglii na sprzeda. Bush odj lunet od oczu i zwrci spojrzenie na
Hornblowera; Prowse doczy do nich.
Sze pryzw, sir zauway Bush.
Te kabotaowce id po tysic funtw za sztuk, sir dorzuci Prowse. I wicej, jeli maj na pokadzie
zaopatrzenie dla okrtw wojennych, a sdz, e tak wanie jest w tym wypadku. Sze tysicy funtw. Siedem tysicy. I
adnego kopotu ze sprzeda, sir. Zgodnie z owiadczeniem krlewskim, wydanym po wypowiedzeniu wojny, pryzy wzite
przez Krlewsk Marynark Wojenn staway si ju teraz tradycyjnie absolutn wasnoci tych, ktrzy je zdobyli.
A na s nie byo w polu widzenia, sir cign Bush.
W owiadczeniu krlewskim znajdowao si zastrzeenie, e warto pryzw, po odjciu czci nalenej admiraom,
winna by podzielona midzy jednostki znajdujce si w polu widzenia w momencie opuszczenia bander przez pryzy lub
przejcia ich przez zdobywcw.
Trudno si spodziewa, ebymy byli w polu widzenia odezwa si Hornblower. Mwic to mia na myli fakt,
e Hotspur zbyt by zaabsorbowany obowizkiem obserwowania Goulet, lecz inni bdnie zrozumieli jego sowa.
Nie, sir. Nie przy Bush nie dokoczy sw, ktre mogyby zosta poczytane za bunt. Chcia ju powiedzie
nie przy admirale Parkerze jako dowodzcym, ale mia do rozumu, eby urwa zdanie, gdy poj wreszcie, co
Hornblower mia na myli.
Jedna sma to byoby co koo tysica funtw wtrci Prowse.
Jedna sma wartoci pryzw miaa by, zgodnie z owiadczeniem krlewskim, podzielona midzy oficerw i
nawigatorw okrtw biorcych udzia w zajciu pryzw. Hornblower przeprowadza inne obliczenie. Na dowdcw
okrtw przypadao dwie sme; gdyby Hotspur zosta wczony w przedsiwzicie, wraz z Najad i Doris, on sam
staby si bogatszy o piset funtw.
A przecie to my otworzylimy im drog, sir kontynuowa Prowse.
To pan, sir Bush urwa zdanie po raz drugi.

 Tak si toczy koo fortuny na wojnie przemwi Hornblower lekkim tonem lub raczej koo pechu.
Hornblower by gboko przekonany, e cay system pryzowego jest wadliwy i le wpywa na efektywno
marynarki wojennej w czasie wojny. Powiedzia sobie jednak, e to tak jak z kwanymi winogronami, e sam mylaby
inaczej, gdyby zdoby znaczn sum pryzowego. Ale nie wpyno to na zagodzenie jego zdania o tym systemie.
Hej, tam, na dziobie! krzykn Poole zza kompasu. Sondowa z awy wantowej.
Trzej najstarsi staem oficerowie, stojcy przy siatce hamakowej, wrcili nagle do rzeczywistoci. Hornblower poczu
zimny dreszcz przebiegajcy mu po krzyu, gdy poj swoje niewybaczalne zaniedbanie. Zapomnia o ustalonym przez siebie
kursie. Hotspur pyn spokojnie w kierunku niebezpieczestwa, grozio mu wejcie na mielizn i to bya jego wina, wynik
braku uwagi z jego strony. W tej chwili nie mia czasu na robienie sobie wyrzutw. Podnis gos, starajc si nada mu
spokojne brzmienie.
Dzikuj, panie Poole! krzykn. Prosz odwoa ten rozkaz. Niech pan przejdzie na przeciwny hals.
Na twarzach Busha i Prowse'a malowao si poczucie winy, wygldali obaj jak zbite psy. Byo ich obowizkiem, a
w szczeglnoci Prowse'a, ostrzec go, gdyby Hotspur zblia si do miejsca niebezpiecznego pod wzgldem nawigacyjnym.
Nie mieli odwagi napotka jego spojrzenia; udawali, e s gboko zainteresowani sposobem prowadzenia Hotspura przez
Poole'a w czasie wykonywania zwrotu. Skrzypiay reje obracajcego si okrtu, agle zaopotay, a potem znw zaczy
bra dobrze, gdy wiatr dmuchn w nie pod innym ktem.
Ster na nawietrzn! rozkaza Poole koczc manewr. Tak mocowa! Wybiera buliny!
Hotspur ustali si na nowym kursie, z dala od gronego brzegu, do ktrego podszed zbyt blisko, i
niebezpieczestwo zostao zaegnane.
Widzicie, panowie zacz Hornblower chodnym tonem, odczekawszy, a Bush i Prowse spojrzeli na niego z
uwag. Widzicie, istnieje cay szereg niekorzystnych stron systemu pryzowego. A teraz poznaem jeszcze jedn i mam
nadziej, e panowie rwnie. Dzikuj, to wystarczy.
Odeszli cicho, a on pozosta przy siatce hamakowej i zacz wymyla sobie w duchu. By to pierwszy moment
nieuwagi w czasie dziesiciu lat jego zawodowej suby. Robi bdy z powodu niewiedzy, brawury, ale nigdy dotd przez
niedbalstwo. Gdyby w tym momencie oficerem wachtowym by jaki dure, on sam mg by teraz czowiekiem
skoczonym. Jeli Hotspur wado- waby si na mielizn przy dobrej pogodzie i sabym wietrze, byby to dla niego koniec
wszystkiego. Sd wojenny, wyrzucenie ze suby, a potem? Z gorzk pogard dla samego siebie stwierdzi, e nie umiaby
nawet wyebra na chleb dla siebie, nie mwic o Marii. Mgby ewentualnie zamustrowa jako prosty marynarz i przy
swej niezdarnoci i roztargnieniu staby si ofiar bicza i bosmaskiej trzciny. mier byaby lepsza. Przebieg go zimny
dreszcz.
Przenis uwag na Poole'a stojcego spokojnie przy kompasie. Jakie motywy skoniy go do wydania rozkazu uycia
sondy? Czy bya to tylko przezorno, czy te taktowny sposb zwrcenia uwagi dowdcy na sytuacj, w jakiej znalaz si
okrt? Jego obecne zachowanie nic na ten temat nie mwio. Od chwili objcia dowdztwa na Hotspurze Hornblower
studiowa charaktery swoich oficerw; nie posdza Poole'a o gbie pomysowoci czy taktu, ale przyzna sam przed sob,
e Poole mg posiada te cechy, nie dostrzeone. W kadym razie musi zaoy, e tak jest. Wolno zszed z pokadu
rufowego.
Dzikuj, panie Poole rzek powoli i bardzo wyranie.
Poole zasalutowa w odpowiedzi, lecz jego prosta twarz nie zmienia wyrazu. Hornblower poszed dalej na p
rozdraniony na p rozbawiony faktem, e jego pytania pozostay bez odpowiedzi. Byo to chwilow ulg od nkajcych go
wci wyrzutw sumienia.
Lekcja, ktr otrzyma, drczya go przez cae lato. Gdyby nie ten fakt, blokada Brestu w czasie tych zotych
miesicy moga by traktowana przez Hornblowera jak wakacje na jachcie, nieco wprawdzie makabryczne. Jaki wiecki
teolog wywid teori, e grzesznicy w piekle bd karani koniecznoci powtarzania w nieskoczono, w niewysowionej

nudzie i przesycie, grzechw popenionych przez siebie za ycia; i wanie Hornblower spdza te urocze miesice na samych
przyjemnych czynnociach, a poczu, e ma ich do. Dzie po dniu, noc za noc, przez najpikniejsze lato, jakie ludzie
pamitali, Hotspur kry u wejcia do Brestu. Podchodzi do Goulet, gdy przypyw osiga najwyszy poziom, i przezornie
wycofywa si w bezpieczny rejon z kocem odpywu. Liczy okrty francuskie, meldowa wynik obserwacji admiraowi
Parkerowi. Stawa w dryfie na spokojnym morzu przy agodnym powiewie. Gdy wia wiatr z zachodu, wypywa w morze,
aby by z dala od brzegu zawietrznego; przy wietrze wschodnim halsowa z powrotem pod nos bezradnych Francuzw w
ich bezpiecznej przystani.
Te miesice, niezwykle grone dla Anglii, gdy Grand Armee, w sile dwustu tysicy ludzi, staa trzydzieci mil od
wybrzea Kentu, dla Hotspura byy miesicami spokoju, mimo e z licznymi okrtami nieprzyjacielskimi w polu widzenia.
Zdarzay si przelotne deszcze, w czasie ktrych kabotaowce odwanie usioway wej do portu lub wymkn si z niego;
byy te pracowite chwile, gdy nadlatyway szkway i trzeba byo refowa marsie. Miewali spotkania, po zapadniciu zmroku,
z odziami rybac- kimi, rozmowy przy szklance rumu z rybakami breto- skimi, kupowanie krabw, homarw i sardeli i
ostatniego dekretu Inscription Maritime lub egzemplarza Moniteura sprzed tygodnia.
Luneta Hornblowera ukazaa gromady robotnikw jak mrwki odbudowujcych wysadzone w powietrze baterie;
przez par tygodni obserwowa wznoszenie rusztowa i noyc dwigowych na Petit Minou, a po tych przygotowaniach
powolne, trwajce cae trzy dni dwiganie do pionu nowego masztu stacji semaforowej. W nastpnych dniach przybyy mu
ramiona poziome i pionowe; przed kocem lata ramiona te zaczy znowu wymachiwa, donoszc o ruchach eskadry
blokujcej.
Duo to pomoe Francuzom stoczonym na jednostkach zakotwiczonych na redzie! Bierno i poczucie niszoci
bd wywieray swj wpyw na nieszczsne zaogi. Liczba okrtw gotowych do wyruszenia moe wzrasta powoli; moe te
znajd si dla nich zaogi, lecz z kadym dniem szala zdolnoci bojowej, szala potgi morskiej przechylaa si coraz szybciej
na korzy Brytyjczykw, stale kontynuujcych wiczenia na morzu i cigle wzmacnianych morskimi dostawami z caego
wiata.
Trzeba byo paci za to; panowanie nad morzami nie przychodzio samo, dziki zrzdzeniu losu. Flota Kanau pacia
krwi, yciem istnie ludzkich oraz powiceniem swobody i wypoczynku oficerw i czonkw zag. Ich szranki topniay
wolno, lecz stale. Zwyke choroby zbieray niewielkie niwo; wrd mczyzn w zaraniu ycia odizolowanych od reszty
wiata wypadki zachorowa zdarzay si rzadko, chocia dao si zauway, e po wizytach jednostek zaopatrzeniowych z
Anglii przez flot przelatyway epidemie gryp, za reumatyzm choroba marynarska stale dawaa o sobie zna.
Straty powodowane byy gwnie przez inne przyczyny. Niektrzy marynarze w momencie nieuwagi czy niedbalstwa
spadali z rei. Inni nabawiali si przepukliny, i tych byo sporo, gdy mimo pomysowych blokw i lin wiele ogromnych
ciarw trzeba byo podnosi sam tylko si ludzk. Zdarzay si zgniecenia palcw i stp, gdy wielkie baryki solonych
zapasw wrzucano do odzi z zaopatrzeniowcw i wcigano je na pokady okrtw bojowych. Nieraz takie zmiadenie
czonkw mimo caej troski lekarzy koczyo si gangren, amputacj i mierci. Zdarzali si lekkomylni marynarze,
ktrzy przy wiczeniach w strzelaniu do celu tracili rce, przybijajc nabj w nieprawidowo przetartej wyciorem lufie lub nie
cofajc si na czas z linii odrzutu. Byy tego roku trzy wypadki zgonw w rezultacie bjek, gdy nuda przechodzia w histeri
i gdy zaczto wyciga noe; przy kadej z tych okazji gina druga osoba ycie za ycie wieszana w obecnoci
pozostaych okrtw, na oczach marynarzy ustawionych w szeregu wzdu burt, aby poznali, jaka jest kara za utrat
panowania nad sob. A raz zaogi ustawiono przy burtach, eby patrzyy, jak pewien nieszczsny mody marynarz paci cen
za zbrodni jeszcze gorsz od morderstwa za podniesienie pici na swego zwierzchnika, oficera. Incydenty tego rodzaju
byy nieuniknione przy monotonnym halsowaniu okrtw tam i z powrotem po wiecznie szarym, niegocinnym morzu.
Dobrze si zoyo dla Hotspura, e dowodzi nim czowiek, ktry z kracow niechci odnosi si do kadej
postaci bezczynnoci lub monotonii. Mapy Iroise byy znane z niedokadnoci; Hotspur zada sobie trud przeprowadzenia
sondowa, linia za lini, zrobienia, serii za seri, pomiarw triangulacyjnych z cyplw i szczytw wzniesie. Gdy flota zacza
cierpie na brak odpowiedniego rodzaju piasku, tak niezbdnego do utrzymania pokadw w nienagannej czystoci, to aden
inny okrt, lecz wanie Hotspur zaradzi temu brakowi, wynajdujc malekie, zagubione zatoczki wzdu wybrzea, gdzie
mg wyldowa oddzia desantowy przekraczajc granice panowania nad Europ, czym tak chepi si Bonaparte aby
napeni worki tym cennym towarem. Organizowano zawody w owieniu ryb, dziki ktrym zostaa prawie przeamana
gboko zakorzeniona niech marynarzy do ryb jako poywienia; nagroda w postaci funta tytoniu za najwiksz liczb ryb
zowionych przez jedn z mes sprawia, e wszystkie mesy zabieray si do wyrabiania haczykw i przynt.

Eksperymentowano z manewrowaniem okrtem, prbujc metod wychodzcych z uycia i nowych, gdy przy pomocy
starannych i dokadnych pomiarw logiem okrelano rezultat refowania marsli na motylka lub zakadano, e okrt straci
ster i oficerowie wachtowi prbowali swoich umiejtnoci w manewrowaniu wycznie przy pomocy agli.
Sam Hornblower wiczy swj umys w rozpracowywaniu problemw nawigacyjnych. Doskonae warunki do
obserwacji ksiycowych pozwalay oznacza dokadnie dugo geograficzn przedmiot sporw od czasw
Kartagiczykw za cen nie koczcych si wylicze. Hornblower postanowi doskonali si w tej metodzie, a jego
oficerowie i modzi dentelmeni opakiwali t decyzj, gdy i oni musieli prowadzi obserwacje ksiyca i wyliczenia.
Dugo geograficzn Raf Maych Dziewczynek obliczano tego lata na Hotspurze ze sto razy, otrzymujc blisko setk
rnych wynikw.
Dla Hornblowera byo to zajcie dajce satysfakcj, tym wiksz, gdy stwierdzi, e wyrabia w sobie niezbdn
wpraw. Prbowa naby podobn atwo w innym kierunku, z gorszym jednak rezultatem, pisujc cotygodniowe listy do
Marii. Istniaa ograniczona liczba czuych swek, sposobw mwienia, e mu jej brak i e si spodziewa, i jej cia
pomylnie posuwa si naprzd. By tylko jeden sposb wytumaczenia si z tego, e nie wraca do Anglii, jak obieca, i Maria
w swoich listach zrzdzia troch na uciliwo jego suby. Gdy od czasu do czasu przybyway statki z wod i trzeba byo
wykona ogromn prac przetransportowania tego pynu, ju niewieego, na Hotspura, Hornblower zawsze chwyta si na
myli, e posiadanie tych osiemnastu ton na pokadzie oznacza jeszcze miesic pisania listw do Marii.
Rozdzia XIII
Dzwon Hotspura wybi dwa podwjne uderzenia; bya szsta wieczorem i wrd zapadajcych ciemnoci koczya
si pierwsza wachta amana.
Zachd soca, sir odezwa si Bush.
Tak zgodzi si Hornblower.
Dokadnie szsta, zrwnanie dnia z noc, sir.
Tak powtrzy Hornblower; wiedzia doskonale, co Bush teraz powie.
Bdziemy mieli zachodni sztorm albo nie nazywam si William Bush.
Bardzo moliwe odpar Hornblower, ktry przez cay dzie wyczuwa pismo nosem.
W tej sprawie Hornblower by heretykiem. Nie wierzy, e zwykle przejcie z dnia o minut duszego od dwunastu
godzin na krtszy o minut wywouje sztormy zachodnie. O tym czasie zdarzaj si wichury, bo zblia si zima, lecz
dziewidziesiciu dziewiciu marynarzy na stu wierzyo twardo w przyczyn bardziej bezporedni, cho przy tym te
bardziej tajemnicz.
Wiatr wzmaga si i morze zaczyna si burzy, sir cign nieubaganie Bush.
Tak.
Hornblower przemg pokus stwierdzenia, e to nie dlatego, i soce zaszo przypadkiem o szstej, gdy wiedzia,
e gdyby wyrazi taki pogld, spotkaby si z tolerancyjnym, milczcym sprzeciwem, stosowanym wobec pogldw
wypowiadanych przez dzieci, ekscen- trykw i dowdcw okrtw.
Mamy wody na dwadziecia osiem dni, sir. Dwadziecia cztery, jeli odejmiemy to, co si rozleje i wycieknie.
Trzydzieci sze, przy zmniejszonych racjach poprawi go Hornblower.
Tak, sir potwierdzi Bush, wypowiadajc te dwa wyrazy bardzo znaczcym tonem.
Wydam odpowiedni rozkaz w cigu tygodnia rzek Hornblower.
Trudno byo si spodziewa, e jaki sztorm bdzie trwa przez miesic, ale drugi moe nadej za pierwszym, zanim

przypyn z Plymouth statki z wod, eby napeni baryki okrtu. Byo zasug organizacji stworzonej przez Cornwallisa, e
podczas blisko szeciu miesicy cigego pobytu w morzu Hotspur nie musia ani razu przechodzi na oszczdzanie wody.
Gdyby stao si to konieczne, byaby to jeszcze jedna dokuczliwa niewygoda spowodowana przez bieg czasu.
Dzikuj, sir powiedzia Bush salutujc i odszed do swoich zaj na ciemnym, koyszcym si pokadzie.
Hornblower mia rnego rodzaju kopoty. Poprzedniego ranka Doughty zwrci mu uwag, e jego mundur ma
dziury na okciach, a Hornblower mia tylko dwa inne, nie liczc munduru galowego. Doughty umia zrcznie ata, lecz mimo
poszukiwa na caym okrcie nie znalaz materiau o tak samo spowiaym odcieniu. Spodnie na siedzeniu zrobiy si cienkie
jak papier, i chocia Hornblower nie wyobraa sobie siebie w workowatych spodniach fasowanych przez marynarzy, musia
schowa sobie na zapas jedn tak par. Nosi grub bielizn zimow i zeszego roku w kwietniu wydawao si, e trzy
komplety wystarcz, ale teraz, w okresie sztormw, bdzie czsto przemaka do suchej nitki, ze sabymi widokami na
wysuszenie czegokolwiek. Naurgawszy sobie w mylach usiowa zasn, przewidujc niespokojn noc. Przynajmniej obiad
zjad dobry. Doughty udusi ogon woowy, najmniej lubian cz z cotygodniowego przydziaowego byczka, i zrobi z tego
potraw godn krla. Jeli wichura si przecignie, moe to by na dugi czas jego ostatni przyzwoity obiad. Zima dawaa
zna o sobie na ldzie i na morzu. Teraz ju nie moe spodziewa si adnych jarzyn, poza kartoflami i gotowan kapust,
a do nastpnej wiosny.
Obawy przed zakceniem spoczynku nocnego okazay si suszne. Hornblower nie spa ju dusz chwil.
Wyczuwajc oywiony ruch Hotspura, prbowa zmusi si do wstania i ubrania si lub zawoania o przyniesienie wiata,
eby mc poczyta, gdy nadbiegli i zaczli bbni w drzwi.
Sygna z okrtu flagowego, sir!
Id.
Doughty by naprawd ideaem sucego; przyby w tej samej chwili z latarni sztormow.
Bdzie pan potrzebowa swojej grubej kurtki, sir, a na wierzch paszcz sztormowy. Oto paska zydwestka, sir.
Niech pan lepiej wemie szal, sir, eby kurtka nie zamoka.
Szal, owinity wok szyi, wchania rozbryzgi, ktre w przeciwnym razie przedostawayby si midzy zyd- westk i
paszcz sztormowy i wsikay w kurtk. Doughty opatula Hornblowera jak matka dziecko do szkoy. Obaj zataczali si przy
tym i potykali na podskakujcym pokadzie. Potem Hornblower wyszed w huczc ciemno.
Biaa rakieta i dwa niebieskie wiata z flagowca, sir meldowa Young. To znaczy Zaj stanowiska dalsze
od brzegu.
Dzikuj. Jakie agle mamy postawione? Hornblower mg domyli si odpowiedzi, wyczuwajc ruchy
okrtu, ale chcia mie pewno. Wyszed ze wiata i byo zbyt ciemno, eby mg ju co widzie.
Podwjnie zrefowane marsie i grotagiel, sir.
Zwin groagiel i przej na lewy hals.
Lewy hals. Tak jest, sir.
Sygna polecajcy zajcie stanowisk dalszych od brzegu oznacza odchodzenie Floty Kanau dalej w morze. Gwne
siy zajy pozycje siedemdziesit mil od Brestu, gdzie nic im nie grozio ze strony brzegu po zawietrznej i gdzie miay otwart
drog do Tor Bay zatoki omijajcej z jednej strony Ushant, a z drugiej Start gdyby sztorm uniemoliwi pozostawanie
na morzu. Eskadra Przybrzena miaa sta o trzydzieci mil bliej ldu. Skadaa si ona z jednostek najostrzej eglujcych na
wiatr, ktre mogy sobie pozwoli na to dodatkowe ryzyko dla przebywania w pobliu Brestu na wypadek, gdyby naga
zmiana kierunku wiatru umoliwia Francuzom wyjcie z portu.
Nie by to zreszt wycznie problemem wymknicia si okrtw, lecz take ewentualnego wpynicia do Brestu
dalszych jednostek. Po Atlantyku kryy mae eskadry francuskie, brat Bonapartego ze swoj amerykask on by na
okrcie jednej z nich prbujc na wszelki sposb wej do ktrego z portw francuskich, zanim skoczy si woda i

ywno. Najada, Doris i Hotspur miay pozosta, aby zagradza drog, przechwytywa wiadomoci i meldowa o
sytuacji. Byy najlepiej przygotowane do stawiania czoa niebezpieczestwom i stanowiyby najmniejsz strat, gdyby im si
to nie udao. Tak wic Hotspur musia zaj pozycj zaledwie dwadziecia mil na zachd od Ushant, gdzie idce penym
wiatrem w sztormie okrty francuskie bd najprawdopodobniej prboway podchodzi do ldu.
W ciemnoci zamajaczy Bush, wykrzykujc poprzez wichur.
Mwiem, sir, e zrwnanie dnia z noc.
Tak.
A bdzie jeszcze gorzej, zanim si to uspokoi, sir.
Niewtpliwie.
Hotspur szed teraz bejdewindem, to podskakujc w gr, to kiwajc si wzdunie i poprzecznie na ogromnych
niewidocznych falach gnanych przez wichur od dziobu z lewej burty. Hornblower wyczu z niechci, e Busha cieszy ta
zmiana scenerii. Silna wichura i przebijanie si pod wiatr dziaao na Busha pobudzajco po dugich dniach dobrej pogody,
natomiast Hornblower z trudem utrzymywa si na nogach i obawia si reakcji swego odka na t nag zmian.
Wiatr wy wokoo i na pokad wdzieray si strugi wody. Czarna noc wypeniona bya zgiekiem. Hornblower trzyma
si siatki hamakowej; jedcy, ktrych widywa w dziecistwie w cyrku, okrajcy scen stojc w rozkroku na grzbietach
dwch koni, nie mieli trudniejszego zadania ni on teraz. A przy tym w twarze wol- tyerw nie lay si wci, jak z kuba,
bryzgi wody.
Gwatowno wiatru zmieniaa si nieznacznie. Nie byy to porywy, a raczej nasilanie si wiatru nie poprzedzane
chwilowym osabniciem jego siy. Podeszwami butw, domi rk wyczuwa nieustanne zwikszanie si przechyw
Hotspura i jego coraz mniej elastyczn reakcj. Ma za duo postawionych agli. Stojc o jard od Younga Hornblower
wykrzycza rozkaz w jego ucho.
Zrefowa poczwrnie marsie!
Tak jest, sir.
Do wyolbrzymionych odgosw nocy wmieszay si teraz przeraliwe gwizdki pomocnikw bosmaskich; na
rdokrciu rzucano gone rozkazy biegncym i potykajcym si w popiechu marynarzom.
Caa zaoga do refowania marsli!
Marynarze docierali jako na swoje stanowiska; bya to chwila, kiedy tysice razy powtarzane wiczenia przynosiy
owoce, gdy ludzie w zamieszaniu i ciemnociach wypeniali zadania wbite im do gw w atwiejszych warunkach.
Hornblower odczu jako chwilow ulg dla Hotspura to, e Young postawi marsie w opot, co zmniejszyo ich naprenie.
Teraz marynarze pobiegli na maszty, gdzie bd dokonywa wyczynw cyrkowych, w porwnaniu z ktrymi zwyke
utrzymywanie si na nogach byo dziecinn zabawk. aden artysta trapezu nie musia nigdy wykonywa swojej pracy w
absolutnych ciemnociach lub stojc na tak niepewnym oparciu jak perta, czy zdobywa si na moliwy dziki wiczeniom
wysiek przesunicia przewizu nokowego, wiszc pidziesit stp nad nieubaganym morzem. Nawet pogromca lww
ledzcy czujnym okiem swoje perfidne bestie nie ma do czynienia z wrogoci rwn okrutnej wrogoci bezdusznych
ptnisk, usiujcych pozbawi chwiejnego oparcia stopy ludzi z obsugi masztw.
Odrobin przeoony ster sprawi, e agle wypeniy si ponownie i Hotspur przechyli si na burt, mocujc si
wciekle z wiatrem. Nie ma z pewnoci lepszego przykadu triumfu nad lepymi siami natury ni chwila, gdy okrt
wykorzystuje dla swoich celw wysiki wichury pchajcej go do zniszczenia. Hornblower przedosta si do kompasu i
sprawdzi kurs okrtu, analizujc w myli problemy znosu i dryfu na tle widzianego oczyma duszy obrazu ldu. Stojcy obok
Prowse przypuszczalnie czyni to samo.
Chyba udao nam si wydosta na pene morze, sir. Prowse musia kad sylab wykrzykiwa oddzielnie, to
samo Hornblower, gdy mwi:

 Bdziemy tak trzyma jeszcze troch, jeli si da.

Rzecz zadziwiajca, jak szybko upywa czas w tych okolicznociach. Musiao ju by niedaleko do witu. A sztorm
nasila si cigle; mino blisko dwadziecia cztery godziny od czasu, gdy Hornblower zaobserwowa ostrzegawcze objawy, a
sztorm jeszcze nie osign swej szczytowej siy. Zanosio si na dugi okres wichury, na trzy dni, a moe i duej. Nawet gdy
zeleje, wiatr moe dugo jeszcze wia z zachodu, opniajc podr z Plymouth zaopatrzeniowcw z wod i ywnoci,
a gdy wreszcie przybd, Hotspur moe si znajdowa na pozycji z dala od Goulet.
Panie Bush! Hornblower musia wycign rk i dotkn ramienia Busha, eby na tym wietrze zwrci jego
uwag. Od dzi zmniejszamy racj wody. Dwie na trzech.
Tak jest, sir. Moim zdaniem to adna rnica, sir.
Bush mao si przejmowa ograniczeniami, jakie musieli znosi marynarze czy on sam. Nie chodzio o rezygnacj z
luksusu; obcicie racji wody zwikszao jej niedosyt. Ju zwyky przydzia w postaci galonu dziennie na gow stanowi
niedostatek, ledwie pozwalajcy wyy. Dwie trzecie galonu dziennie to wielkie ograniczenie; po kilku dniach pragnienie
bdzie towarzyszy kadej myli. Jakby na urgowisko, w tym momencie pracoway pompy. Elastyczno i sprysto
Hotspura, zabezpieczajca go przed rozpadniciem si pod dziaaniem tych napre, oznaczaa rwnoczenie, e woda ma
wiksze moliwoci penetracji poprzez jego konstrukcj, przenikajc do wntrza przez kracowo napite szwy poszycia
zarwno nad lini wody, jak i pod ni. Woda bdzie zbiera si w zzach, ba gboko stopy, potem dwch, trzech. W
czasie sztormu wikszo zaogi czeka sze godzin cikiej pracy fizycznej dziennie przy pompach godzina w czasie
kadej wachty.
Nadchodzi szary wit. Wiatr nasila si i Hotspur nie mg ju dalej z nim walczy.
Panie Cargill! Cargill peni wanie sub oficera wachtowego. Bdziemy sztormowa pod grotsztak- slem.
Hornblower musia wykrzycze rozkaz ca si puc, zanim Cargill kiwn gow, e rozumie.
Caa zaoga! Caa zaoga!
Kilka minut cikich wysikw przynioso podany rezultat. Bez potnego dziaania marsli Hotspur przesta
przechyla si tak stromo; umiarkowany wpyw grotsztaksla utrzymywa go w stanie do stabilnym i ster przesta ju
odwraca may okrt cigle pod wiatr. Hotspur wznosi si i opada swobodniej, z wiksz fantazj, lecz z mniejszym
wysikiem. Dalej podskakiwa jak pika i nabiera fali przez nawietrzn stron dziobu, lecz w jego zachowaniu nastpia
cakowita zmiana; poddawa si wiatrowi, zamiast mu si przeciwstawia, ryzykujc rozbicie w drzazgi.
Bush poda Hornblowerowi lunet i wskaza na nawietrzn, gdzie blado rysowa si szary widnokrg
postrzpiony, najeony pdzcymi ku nim falami. Hornblower zmusi si, eby uj lunet obu rkami. Przed obiektywem
migno morze, a potem niebo, w miar jak Hotspur wzbija si na kolejne fale. Trudno byo obj spojrzeniem obszar
wskazywany przez Busha; trzeba byo prbowa raz po razie, a udao si schwyta w obiektyw obraz przemykajcy w
polu widzenia wiele godzin patrzenia przez lunet wyrobio w Hornblowerze potrzebny refleks i wkrtce podda go
dokadniej, cho przerywanej obserwacji.
Najada, sir krzykn mu Bush w ucho.
Fregata sztormowaa, podobnie jak Hotspur, w odlegoci kilku mil po nawietrznej. Miaa postawiony jeden z tych
nowych marsli sztormowych, bardzo pytki i bez refw. Mg on odda due usugi przy sztormowaniu, gdy samo
zmniejszenie wysokoci byo znaczne. Gdy Hornblower obrci spojrzenie z powrotem na Hotspura, obserwujc jego
zachowanie pod grotsztakslem, nie mia nic do zarzucenia. Z grzecznoci chcia powiedzie co na ten temat, oddajc lunet,
ale grzeczno na nic by si nie zdaa wobec koniecznoci przekrzykiwania wiatru, tote ograniczy si do aprobujcego ruchu
gow. Lecz widok Najady od zachodu stanowi potwierdzenie, e Hotspur trzyma si wyznaczonej pozycji, zreszt dalej
na widnokrgu Hornblower dojrza przelotnie miotan przez fal Doris. Zrobi wszystko, co w obecnej chwili byo do
zrobienia. Czowiek rozsdny zjadby niadanie, majc na to czas, i nie zwracaby uwagi na leciutk reakcj odka na ten
nowy, odmienny rodzaj koysania. Nie pozostawao mu nic innego, jak to przetrzyma.

Wrci do kajuty, a tu czeka go przyjemny moment. Zameldowa si intendent Huffnell z porannym raportem.
Okazao si, e przy pierwszych objawach pogarszania si pogody Bush i Huffnell na wasn rk zasadzili kucharza
Simmondsa do gotowania strawy.
Wspaniale, panie Huffnell.
Tak nakazyway paskie stae rozkazy, sir.
I rzeczywicie. Doda odpowiedni ustp po przeczytaniu rozkazw Cornwallisa o zajmowaniu stanowisk w czasie
sztormw z zachodu. Simmonds zdoa ugotowa w kotach Hotspura trzysta funtw solonej wieprzowiny i tyle funtw
suszonego grochu, zanim stan pogody zmusi go do wygaszenia ognia.
Zdyo si prawie dogotowa, sir doda Huffnell. A zatem przez nastpne trzy dni a w razie koniecznoci cztery zaoga bdzie miaa co jeszcze do jedzenia poza sucharami. Gotowan wieprzowin na zimno i zimny
pudding z grochu; tym puddingiem wanie Czowiek na Ksiycu sparzy sobie usta wedug sw wierszyka dla dzieci.
Dzikuj, panie Huffnell. Nie wydaje si, eby ten sztorm mg trwa duej ni cztery dni.
Tyle wanie trwa, sprowadzajc po najpikniejszym lecie najgorsz zim, jak ludzie pamitali. Przez te cztery dni
Hotspur sztormowa, miotany przez fale i smagany przez wiatr, a Hornblower, peen obaw, przeprowadza obliczenia
znosu i dryfu; gdy wiatr skrci na pnoc, przenis swoj uwag z Ushant w kierunku pnocnym od wysepki Sein, na
poudnie od podejcia do Brestu. Dopiero pitego dnia mona byo postawi potrjnie zrefowane marsie i Hotspur zacz
przebija si z powrotem na swoj pozycj, a Simmonds znowu rozpali ogie w kambuzie i dostarczy zaodze i
Hornblowerowi dla odmiany po gotowanej wieprzowinie na zimno gorcej gotowanej woowiny.
Nawet wwczas ta wichura na trzy refy sprawiaa, e atlantyckie way wodne byy tak samo potne, jak na
pocztku. Hotspur dwiga si na nie rad nierad i zelizgiwa, skrcajc si po swojemu jak korkocig, gdy martwa fala
uderzaa w nawietrzn stron dziobu, zataczajc si w swj specyficzny sposb pod ciosami zaamanej fali i przechylajc na
boki jeszcze niebezpieczniej, kiedy rzadko na szczcie fala wysza od normalnych zabieraa wiatr aglom, a okrt
nabiera wody na pokady. Lecz godzina pompowania w czasie kadej wachty wystarczaa na usuwanie caej wody z zz, a
zmieniajc hals co dwie godziny, Hotspur, z trudem wprawdzie, odsuwa si coraz dalej w morze zyskujc najwyej
p mili pod wiatr przy kadym halsowaniu i dopywa do swojej stosunkowo bezpiecznej pozycji wyjciowej przed
nastpnym sztormem.
Te wichury byy jakby zemst za przepikn pogod, jak mieli tego lata. Moliwe zreszt, e nie byo to tak zupenie
nieuzasadnione. Hornblower przyznawa przed sob, i moe co by w twierdzeniu, e wskutek przeduajcego si lokalnie
wysokiego cinienia w okresie letnim za pogoda z zachodu napieraa teraz z si znacznie wiksz ni zwykle. Jakkolwiek
by nie byo, mocna wichura po pierwszym sztormie, trwajca cztery dni, przerodzia si pniej w gwatowny sztorm, dmc
wci od zachodu z si prawie huraganow; nastay szare, pospne dni, z wiszcymi nisko chmurami i czarnymi jak smoa
nocami, gdy wiatr wy nieustannie w takielunku, a uszy nie wytrzymyway tego dwiku, a adna cena nie wydawaa si za
wysoka za pi minut lub nawet sekund spokoju, ktrego by si jednak nie dao kupi za adn cen. Skrzypienie i stkanie
konstrukcji Hotspura mieszao si z wyciem wichru, a drewniane czci okrtu wibroway w takt drga takielunku, a si
wydawao, e ciao i dusza, wyczerpane zgiekiem i trudami samego ruchu, nie znios ju ani minuty. A jednak znosiy cae
dnie.
Gwatowny sztorm przycich, przeradzajc si w mocn wichur, przy ktrej wystarczao pojedyncze zrefowanie
marsli i ktra potem w co trudno uwierzy znowu przesza w gwatowny sztorm, trzeci w tym miesicu, odnawiajc
stare zniszczenia, gdy ruch okrtu rzuca tam i z powrotem wszystkim, co znajdowao si na pokadzie. Wanie w czasie
tego sztormu Hornblower przey kryzys duchowy. Nie chodzio tu tylko o dokonanie oblicze. Sprawa trapia go gboko,
chocia robi co mg, eby nie da niczego po sobie pozna w czasie przyjmowania codziennych raportw Busha, Huffnella
i lekarza okrtowego Wallisa. Mg utworzy z nich oficjaln rad; mg zabezpieczy si, dajc ich opinii na pimie dla
ewentualnego przedstawienia sdowi ledczemu, ale nie leao to w jego naturze. Odpowiedzialno to byo powietrze,
ktrym oddycha; nie potrafi ucieka od niej, tak jak nie byby w stanie zatrzyma oddechu na duszy czas.
Pierwszego dnia, kiedy mona byo postawi zrefowane marsie, podj decyzj.

 Panie Prowse, bd zobowizany, jeli ustali pan kurs na zblienie si do Najady, aby mogli tam odczyta nasze
sygnay.
Tak jest, sir.
Stojc na pokadzie rufowym wrd wiejcego nieustannie piekielnego wiatru Hornblower wcieka si na Prowse'a
za jego pytajce spojrzenie. Rzecz jasna, e mesa oficerska dyskutowaa nad tym problemem. Wiedzieli naturalnie o
niedostatku wody do picia, wiedzieli te, e Wallis wykry trzy wypadki obolaych dzise najwczeniejsze objawy
szkorbutu w marynarce wojennej, gdzie choroba ta przestaa by grona, z wyjtkiem okolicznoci szczeglnych.
Zastanawiali si niewtpliwie, kiedy ich dowdca ustpi wobec tych okolicznoci. Moe porobili nawet zakady. Problem i
decyzja bya jego spraw, a nie ich.
Hotspur przebija si przez wzburzone morze do miejsca po zawietrznej stronie dziobu Najady, w ktrym flagi
sygnaowe bd powieway pod ktem prostym do linii obserwacji.
Panie Foreman, zechce pan zasygnalizowa do Najady. Prosz o pozwolenie powrotu do portu.
Prosz o pozwolenie powrotu do portu. Tak jest, sir.
Najada bya jedynym okrtem Eskadry Przybrzenej i Floty Kanau jaki by w polu widzenia, tote jej
dowdca by starszym oficerem na pozycji. Kady dowdca by starszy subowo od dowdcy Hotspura.
Najada potwierdza odbir sygnau, sir zameldowa Foreman i po dziesiciu sekundach doda:
Najada do Hotspura, sir. Sygna pytania.
Mona to byo sformuowa troch uprzejmiej. Chambers z Najady mg zasygnalizowa Podajcie powody
proby czy co w tym rodzaju. Ale pojedyncz flag, oznaczajc zapytanie, mona byo wcign atwo i szybko.
Hornblower uj swj nastpny sygna rwnie lapidarnie.
Hotspur do Najady. Wody na osiem dni.
Obserwowa, jak flagi sygnalizujce odpowied biegn po flaglinkach Najady. Odpowied nie bya potwierdzajca:
jeli wyraaa przyzwolenie, to obwarowane warunkami.
Najada do Hotspura, sir. Zostacie jeszcze cztery dni.
Dzikuj, panie Foreman.
Zao si, e sam ma wody na pokadzie na dwa miesice, sir mrukn Bush ze zoci.
I ja tak przypuszczam, panie Bush.
Znajdowali si w odlegoci dwustu dziesiciu mil od zatoki Tor; dwa dni eglugi przy pomylnym wietrze, bez
marginesu na nie sprzyjajce okolicznoci. Jeli pod koniec tego czterodniowego okresu wiatr zwrci si na wschd, co jest
cakiem moliwe, nie dotr do Tor Bay ani za tydzie, ani jeszcze pniej; moe si zdarzy, e statki z wod przepynwszy
Kana nie natrafi na nich od razu, a potem moe si okaza, e morze jest zbyt wzburzone dla przetransportowania wody.
Istnieje realne zagroenie, e zaoga Hotspura zginie z pragnienia. Hornblowerowi przedoenie swojej proby nie przyszo
atwo; nie chcia uchodzi za jednego z tych dowdcw, ktrzy pragn jedynie powrotu do portu, tote zwleka do
ostatniego uzasadnionego rozsdkiem momentu. Cham- bers mia na spraw inny pogld, rzecz zwyka, gdy si ma do
czynienia z cudzymi kopotami. By to atwy sposb pokazania swego zdecydowania i stanowczoci. atwy i wygodny, tani
sposb.
Panie Foreman, prosz nada sygna. Dzikuj. Wracam na pozycj. Do widzenia. Panie Prowse, odpyniemy z
wiatrem, gdy sygna zostanie potwierdzony. Panie Bush, od dzi zmniejszamy dalej racje wody. Jedna na dwch.
Dwie kwaterki wody dziennie na wszystkie potrzeby i to takiej wody dla ludzi na solonym wikcie to poniej

minimum koniecznego dla zdrowia. Oznaczao to choroby i niewygody, ale znaczyo take, i ostatnia kropelka wody
zostanie wypita dopiero za szesnacie dni.
Kapitan Chambers nie przewidzia pogody i trudno byo wini go za to, e na czwarty dzie po wymianie sygnaw
wiatr z zachodu przeszed rzecz wprost nie do uwierzenia w czwarty gwatowny sztorm tej nkanej wichurami jesieni.
Wanie koczya si wachta popoudniowa, kiedy poproszono znowu Hornblowera o przybycie na pokad i wyraenie
zgody na zwinicie zrefowanych marsli i zastpienie ich ponownie sztormowym sztakslem. Robio si ju ciemno; czas
zrwnania dnia z noc, kiedy soce zachodzio o szstej, dawno min, a w dodatku wiatr od zachodu sta si teraz
przejmujco zimny. Nie mrony ani lodowaty ale wanie zimny, przenikliwie zimny. Hornblower prbowa chodzi po
niepewnym pokadzie, eby pobudzi krenie krwi. Rozgrzao go nie tyle chodzenie, co fizyczny wysiek utrzymywania si na
nogach. Pod jego stopami Hotspur skaka jak jele, a z dou dochodzi pospny odgos pracujcych pomp.
Maj wody jeszcze na sze dni; na dwanacie przy racjach zmniejszonych o poow. Mrok nocy nie by
pospniejszy od jego myli. Mino pi tygodni od ostatniej okazji wysania listu do Marii, a sze od jej ostatniego listu,
sze tygodni zachodnich wichur, zachodnich sztormw. Wszystko mogo si zdarzy z ni lub z dzieckiem. A ona si tak
samo boi o Hotspura i o niego.
Fala wiksza od innych, wynurzywszy si z ciemnoci, runa na nawietrzn stron dziobu. Hornblower wyczu pod
stopami, e okrt zwolni i przesta stawia opr. Woda musiaa zala rdokrcie na wysoko jarda, a moe i wiksz, na
pokad wlao si z pidziesit albo i z szedziesit ton. Przez moment Hotspur sta jak martwy, a wreszcie przechyli si
na bok, pocztkowo nieznacznie, a potem gbiej; poprzez wichur sycha byo szum przelewajcych si po nim katarakt
wody. Uwolniwszy si od jej ciaru, wyrzuconego kaskadami przez przecione otwory ciekowe, okrt wrci z trudem
do ycia, eby znowu zacz skoki z grzbietu fali w dolin. Takie uderzenie mogo si okaza zgubne dla Hotspura; za
ktrym razem mg si nie wykaraska lub przetrwa, ale z pknitym pokadem. Nowa fala uderzya w dzib, jak mot
oszalaego giganta, a potem druga.
Nastpny dzie by gorszy, faktycznie najgorszy ze wszystkich, jakie przey Hotspur w czasie tych obdnych
tygodni. Nieznaczna zmiana kierunku czy te wzrost siy wiatru wywoa fale powodujce ogromne przechyy wzdune, na
ktre Hotspur szczeglnie reagowa. rdokrcie stao teraz prawie cigle pod wod i okrt pracowa bez chwili
wytchnienia zanim zdoa uwolni si od poprzedniej, chwytaa go w swe szpony nastpna fala. Oznaczao to, e pompy
musiay pracowa trzy godziny na kad czterogodzinn wacht; nawet przy udziale podoficerw, marynarzy nie penicych
wacht i obsady rdokrcia jak rwnie onierzy piechoty morskiej kady wykonywa t cik prac przez dwanacie
godzin na dob.
Bush patrzy Hornblowerowi prosto w oczy, jak zawsze gdy przychodzi zoy swj raport.
Najada dalej pojawia si od czasu do czasu w polu widzenia, sir, lecz nie ma mowy o odczytywaniu sygnaw.
Tego dnia, zgodnie z rozkazami kapitana Chambersa, mogli ju wyruszy do portu.
Tak. Ale chyba nie moemy pyn fordewindem przy tym wietrze i stanie morza.
Na twarzy Busha odbia si wewntrzna walka. Zdolno Hotspura do przeciwstawiania si obecnemu naporowi fal
nie bya nieograniczona, lecz z drugiej strony odwrcenie si ruf i pynicie z fal byoby manewrem wielce
niebezpiecznym.
Czy Huffnell skada ju panu raport, sir?
Tak odpar Hornblower.
Pod pokadem zostawiono dziewi baryek z wod, kada o zawartoci stu galonw, ktre stay w dolnej
komorze lin kotwicznych przez sto dni. Teraz okazao si, e woda w jednej z nich zostaa wymieszana z wod morsk i
nie mona jej waciwie pi. To samo moe by z reszt.
Dzikuj, panie Bush powiedzia Hornblower koczc posuchanie. Bdziemy sztormowa jeszcze
przynajmniej przez dzi.

Wiatr o tej sile musi wkrtce zagodnie. Ale Hornblower mia przeczucie, e tak si nie stanie.
I rzeczywicie. Nastpnego dnia spniony wit zasta Hotspura ciko pracujcego na wodzie pod ciemnymi
chmurami; fale byy wci tak samo nieokieznane, a wiatr d jak szalony. Wyszedszy na pokad w nasikej wilgoci
odziey, Hornblower ju wiedzia, e nadszed czas na ostateczn decyzj. Zdawa sobie spraw z grocych im
niebezpieczestw i spdzi znaczn cz nocy, obmylajc sposb stawienia im czoa.
Panie Bush, przejdziemy na peny wiatr.
Tak jest, sir.
Zanim okrt przestawi si na fordewind, bdzie musia wystawi na fale swoj wraliw burt. Nastpi sekundy, w
czasie ktrych moe przechyli si a do krawdzi pokadnikw, zanurzy si pod fale i sta si wrakiem.
Panie Cargill!
Bdzie to chwila znacznie groniejsza ni pocig Loire i wanie Cargillowi naley powierzy wykonanie podobnego
zadania, jak wtedy, w rwnie trudnej sytuacji. Stojc z nim twarz w twarz Hornblower wykrzykiwa instrukcje.
Prosz i na dzib. Przygotowa si do czciowego postawienia forsztaksla. Zacz wciga, gdy machn rk.
Tak jest, sir.
Opuci, jak machn drugi raz.
Tak jest, sir.
Panie Bush. Trzeba bdzie postawi fokmarsel.
Tak jest, sir.
Zrefowa go na motylka.
Tak jest, sir.
Uwaa przy szotach. Czeka, a machn rk drugi raz.
Drugi raz. Tak jest, sir.
Rufa Hotspura bya prawie tak samo sab oson, jak jego burty. Jeli zostanie wystawiona na fale w chwili
bezruchu, okrt nabierze wody ruf fala runie na niego i przemiecie od rufy do dziobnicy, a tego ciosu Hotspur ju
chyba nie przetrzyma. Fokmarsel nada mu konieczn prdko , lecz postawienie go przed przejciem na fordewind przechyli
Hotspura do koca burty. Zrefowanie go na motylka obcignicie dolnych rogw przy czci rodkowej zwinitej
wystawi na dziaanie wiatru niniejsz powierzchni ptna ni normalnie zrefowany agiel, lecz przy tej wichurze dostateczn
dla posuwania si okrtu do przodu z konieczn prdkoci. Hornblower stan koo steru, gdzie by dobrze widoczny od
strony dziobu. Przebieg wzrokiem po takielunku, upewniajc si, e zakoczono przygotowania do zrefowania fokmarsla na
motylka patrzy jeszcze chwil, obserwujc taniec drzewc na tle rozszalaego nieba. Nastpnie przenis uwag na morze
za burt nawietrzn, na olbrzymie way wodne gnajce na okrt. Obserwowa przechyy boczne i wzdune; oceni si
wyjcego wiatru, ktry prbowa zwali go z ng. Ten wicher chce go ogupi, sparaliowa. Musi mie umys czujny i
zdolny do jasnego mylenia, gdy jego ciao nka wiatr.
Zamana fala rozbia si o nawietrzn stron dziobu, trysnwszy w gr wysokim, lecz krtkotrwaym supem
bryzgw. Zielona masa wody runa przez rdokrcie w kierunku rufy i Hornblower przekn nerwowo lin, gdy
wygldao, e Hotspur ju si z tego nie wyka- raska. Podnis si jednak, wolno i ze znueniem, strzsajc ciar z
pokadu. Teraz nadszed moment wystpujcy regularnie przy zblianiu si fal. Dzib dwiga si wanie na najblisz z nich.
Hornblower machn rk i zobaczy wiotki rg forsztaksla wznoszcy si po sztagu. Okrt przechyli si niebezpiecznie pod
naporem wiatru.

 Prawo na burt! krzykn do marynarzy u steru.

Potworny nacisk sztaksla na bukszpryt zacz obraca Hotspura jak wiatrowskaz; w miar obrotu wiatr wiejcy
coraz bardziej z rufy nadawa mu sterown prdko, pozwalajc przypieszy obrt. Wci bdc w dolinie fali
Hotspur obraca si jednak. Hornblower machn drugi raz. Marynarze pocignli za szoty, odsaniajc szotowe rogi
fokmarsla. Hotspur skoczy do przodu pod uderzeniem wiatru w ptnisko. Ju miaa ich zala fala, ale znika z kcika oka
Hornblowera, gdy okrt ustawi si do niej wiartk rufow, a potem ruf.
Wstrzymywa ster. Ster na rodek.
Napr agli na fokmaszt ustawi Hotspura prosto na peny wiatr bez uciekania si do pomocy steru; w gruncie
rzeczy ster opniby tylko nabranie przez okrt penej prdkoci. Bdzie do czasu na manewrowanie sterem, gdy okrt
nabierze swojej najwikszej prdkoci. Hornblower nastawi si na uderzenie fali, ktra cigaa ich teraz od rufy. Po paru
sekundach nadbiega, lecz rufa podnisszy si zagodzia si uderzenia. Gdy Hotspur dwign znowu swj dzib, troch
wody przelao si przez reling rufowy i spyno na ruf. Teraz mknli z falami, pync tylko nieco szybciej od nich. Taka
prdko bya podana; nie wymagaa adnych zmian w liczbie rozwinitych agli, adnego nawet nieznacznego zmniejszania
czy zwikszania powierzchni fokmarsla zre- fowaego na motylka. Byli w sytuacji bezpiecznej, lecz jednoczenie
niewypowiedzianie ryzykownej, balansowali na ostrzu brzytwy. Najmniejsze zboczenie z kursu i byoby po Hotspurze.
Pilnujcie, eby nie zszed z kursu! zawoa Hornblower do marynarzy u steru, a starszy sternik z siwymi
kdziorami, ktre wysunwszy si spod zydwe- stki smagay mu policzki, skin potakujco gow, nie odrywajc oczu od
fokmarsla. Hornblower wiedzia a nawet dziki swej wyobrani jakby wyczuwa domi jak bardzo trudno i niepewnie
odbiera si zachowanie koa sterowego i steru w trakcie ucieczki przed gonicymi okrt falami, ten chwilowy brak reakcji
obracanych szprych, zawahanie si okrtu w momencie, gdy dwigajca si fala za ruf zabiera fokmarslowi cz
wypeniajcego go wiatru, trudne do opanowania uczucie spadania w czasie zelizgiwania si okrtu po zboczu fali. Chwila
nieuwagi pechowy moment mogy spowo- dowa nieszczcie.
Jednake tymczasem szli bezpiecznie penym wiatrem w stron Kanau. Prowse wpatrywa si w kompas i notowa
nowy kurs na tablicy zlicze nawigacyjnych; na jego polecenie Orrock z jednym z marynarzy ruszyli na ruf rzuci log i
okreli prdko. Na pokad rufowy wszed umiechnity Bush, rad z udania si manewru i oywiony zmian sytuacji.
Kurs pnocny wschd ku wschodowi meldowa Prowse. Prdko ponad siedem wzw.
Teraz trzeba byo si upora z nowymi problemami. Wpywali do Kanau. Mieli przed sob pycizny i cyple; byy te
pywy skomplikowane prdy pywowe Kanau, ktre naleao wzi pod uwag. Wkrtce zmieni si sam charakter fal,
gdy atlantyckie way wodne poddane zostan wpywowi pyciejcej wody i zwania si Kanau oraz zmiennoci pyww.
Istnia te generalny problem: jak unikn zepchnicia na drug stron Kanau, dokd gna ich sztorm, oraz problem
szczeglny: jak dosta si do Tor Bay.
Wszystkie te sprawy wymagay powanych oblicze i posikowania si tablicami pyww, zwaszcza wobec
niemonoci sondowania przy posuwaniu si fordewindem.
Na tym kursie powinnimy zobaczy Ushant, sir zawoa Prowse.
To bardzo by im pomogo, dajc pewn podstaw dla przyszych oblicze i now pozycj odejcia od ldu.
Hornblower krzykn, eby Orrock z lunet wszed na saling fokmasztu do pomocy znajdujcemu si tam obserwatorowi, a
sam przystpi do rozwizywania nowej serii problemw na przykad czy potrafi zmusi si do zejcia z pokadu oraz czy
powinien zaprosi Prowse'a do udziau w obliczeniach. Odpowied na oba te pytania musiaa by twierdzca. Bush to dobry
eglarz i mona mu powierzy pilnowanie steru i agli, Prowse za jest niezym nawigatorem; z litery prawa jest wesp z
Hornblowerem odpowiedzialny za ustalanie kursu i mgby mie al za pominicie go przy tej czynnoci. Tak wic cho
Hornblower nie pragn jego towarzystwa, zasiedli obaj w kabinie nawigacyjnej i borykali si z tablicami pyww, kiedy po
pukaniu, ktrego nie syszeli, Foreman otworzy drzwi. Do kabiny wdary si wszystkie odgosy okrtu.
Wiadomo od pana Busha, sir. Wida Ushant na prawym trawersie, w odlegoci siedmiu lub omiu mil, sir.
Dzikuj, panie Foreman.

To by szczliwy traf, pierwszy, jaki im si przydarzy. Mogli teraz zaplanowa nastpny etap w walce z natur o
nagicie jej sil do swej woli. Bya to naprawd walka; dla marynarzy u steru dugotrwaa prba wytrzymaoci fizycznej,
wymagajca zmian co p godziny, a dla Hornblowera prba utrzymywania swego umysu w stanie penej gotowoci przez
nastpne trzydzieci godzin. Przeprowadzili dowiadczenie z wyprbowaniem steru, eby sprawdzi, czy da si i penym
baksztagiem, majc wiatr z lewej burty o par rombw. Trzy razy prbowali i za kadym razem musieli szybko poniecha
wysikw, gdy poczone dziaanie fal i wiatru sprawiao, e tracili panowanie nad okrtem, ale za czwartym razem okazao
si to moliwe, bo fale stay si krtsze po wejciu gbiej w Kana i wskutek zwrcenia si pywu w kierunku wybrzea
francuskiego. Szli teraz z nie zmniejszon prdkoci mimo oporu petwy sterowej Sternicy borykali si z koem sterowym,
ktre obracane ich domi kopao i wierzgao, jakby byo yw i zoliw istot, a caa zaoga wypruwaa z siebie yy przy
brasach, trymujc rej z dokadnoci pozwalajc umkn niebezpieczestwa wypadnicia z wiatru.
W kadym razie nie grozio im ju zanurzenie si caego Hotspura pod wod. Nie byo mowy o tym, aby jego *
dzib utkn w pozostajcym w tyj.e kocu jakiej opieszaej fali, eby si wicej nie podnie. Dla zrwnowaenia dziaania
fokmarsla wcignli stersztaksel, ktry uly sternikom w pracy, chocia tak. przechyli Hotspura, e otwory strzelnicze po
prawej burcie zrwnyway si z powierzchni wody. agiel wytrzymywa przez jedn gron godzin i Hornblower mia
wraenie, e przez cay ten czas wstrzymuje oddech; wreszcie pk w samym rodku z hukiem jak przy wystrzale z
dwunastofuntwki, rozdarty na powiewajce jak proporce strzpy ptna, ktre opotay na wietrze niczym baty furmanw,
gdy sternicy usiowali przeciwdziaa ponownej tendencji Hotspura do odwrcenia si od wiatru. Jednake chwilowe
powodzenie usprawiedliwiao zastpienie agla ster- stensztakslem, z ledwie podcignitym rogiem grnym i z doem oraz
rogiem halsowym zabezpieczonymi za pomoc sejzingw. By to nowiutki agiel i potrafi wytrzymywa naprenie,
kompensujc w ten sposb trudy i kopoty z jego postawieniem.
Skoczy si krtki, ponury dzie i teraz trzeba byo wszystko robi w ciemnociach szalejcej nocy, gdy brak snu
wzmaga odrtwienie, zmczenie i otpiao powodowan przez nie sabncy wiatr. Wskutek przytumionej wraliwoci
Hornblower wolniej reagowa na zmian zachowania si :Hotspura pod stopami. Zmiana nastpowaa stopniowo,lecz
wreszcie staa si na tyle wyrana, e j odczu; zmys wzroku wyrczony tu zosta przez dotyk, ktry mwi, e fale staj si
krtsze i bardziej strome; bya to stoczona fala Kanau, a nie rwnomierny, rozkoysany bieg waw wodnych Atlantyku.
Hotspur szed teraz szybciej, w pewnym sensie gwatowniej; fale, cho mniejsze, czciej przechodziy przez jego
dzib. Mimo cigle znacznej gbokoci odlego do dna Kanau zmniejszya si ze stu do czterdziestu sni i naleao wzi
pod uwag zwrot pywu, chocia sztorm z zachodu musia podnie wody Kanau znacznie powyej przecitnego poziomu.
A do tego Kana si zwa; way wodne, ktre miay dosy miejsca midzy Ushant i Scilly, zostay tu cinite i te
wszystkie czynniki naraz daway zna o sobie. Hotspur by teraz zalewany przez cay czas i tylko nieustanna praca pomp
utrzymywaa wod na dole w dopuszczalnych granicach pomp obsugiwanych przez ludzi zmczonych, spragnionych,
godnych i nie wyspanych, ktrzy za kadym razem rzucali si swoim ciarem na dugie ich trzonki z uczuciem, e nie bd
w stanie zdoby si ponownie na ten wysiek.
O czwartej rano Hornblower odczu zmian kierunku wiatru i na jedn cenn godzin zdy zarzdzi zmian kursu,
zanim nagy skrt wiatru nie rzuci ich z powrotem na hals pierwotny. Lecz wedug oblicze okrt posun si w ten sposb
znacznie na pnoc. Hornblower tak si z tego ucieszy, e siedzc w kabinie nawigacyjnej opar gow o rce na stole i ku
swemu zaskoczeniu, przespa kilka bezcennych minut, a przy jakim silniejszym podskoku okrtu uderzy gow o st i
ockn si, aby znuonym krokiem uda si znowu na pokad rufowy.
Chciabym, eby si dao rzuci sond, sir krzykn Prowse.
Tak.
Ale teraz, mimo ciemnoci, Hornblower czu, e po ostatnim zyskaniu na odlegoci i po zmianie w stanie morza
mogli sobie pozwoli na postawienie na jaki czas okrtu w dryf. Mg ama sobie gow nad problemem dryfu i znosu;
mg zdoby si na wezwanie wyczerpanej obsugi marsla do zwinicia zrefowanego na motylka fokmarsla, gdy sam sta w
czujnej gotowoci do wykrcenia na wiatr pod stersztakslem i przeoenia steru we waciwym momencie, tak aby skierowa
okrt dziobem pod strome fale. Podczas sztormowania pod wiatr okrt miota si gwatownie i kapryniej ni kiedykolwiek
przedtem; mimo to udao si rzuci sond gbinow, z ca zaog ustawion wok burt okrtu i woajc Uwaga!
Uwaga! w miar jak kady popuszcza swj odcinek liny. Trzydzieci osiem sni trzydzieci siedem znowu
trzydzieci osiem; trzykrotne sondowa- nie zajo godzin, a przez ten czas wszyscy przemokli do suchej nitki i umczyli si

setnie. Dao to jednak o uamek wicej potrzebnych danych, a sztormowanie pod wiatr ulyo w pracy umczonym
sternikom i tak zmniejszyo naprenie szww poszycia, e pompy mogy spokojnie wypompowywa wod z dna.
W pierwszym mdym wietle jutrzenki wcignli znw fokmarsel na motylka i Hornblower stan przed zadaniem
obrcenia Hotspura na baksztag w ten sposb, by nie dopuci podczas zwrotu do pooenia si okfetu na burt. A
potem gnali po staremu; pokady nieustannie zalewaa woda, okrt kiwa si na boki, a stkaa jego drewniana konstrukcja,
a Orrock z lunet sztywnia z zimna na salingu fokmasztu. Byo poudnie, gdy zobaczy ld; w p godziny pniej Bush
wrci na pokad rufowy z salingu, dokd wszed przekona si, czy jest tak) jak mwi Orrock. Bush by bardziej zmczony,
ni sam by skonny si przyzna; brudne, wpadnite policzki porastaa broda nie golona od paru dni, lecz wci jeszcze
potrafi si cieszy z tego, co zobaczy.
Bolt Head, sir! zawoa. Dobrze na lewo od dziobu. Udao mi si take zobaczy przyldek Start.
Dzikuj.
Bush bardzo pragn powiedzie, co sdzi na temat wyczynu nawigacyjnego Hotspura, chocia musiaby przy tym
krzycze, lecz Hornblower nie mia czasu, cierpliwoci ani nawet siy, aby go sucha. Nie wolno byo w tej ostatniej chwili
dopuci do zdryfowania okrtu zbyt daleko na zawietrzn; naleao te przygotowa si do stanicia na kotwicy w trudnych
na pewno warunkach. Trzeba byo rwnie pamita o stoczeniu fal pywu w okolicy przyldka Start, o koniecznoci
obchodzenia Berry Head tak blisko, jak si tylko da. Gdy przyldek Start zasoni ich od wiatru, nastpia naga, trudna do
okrelenia zmiana stanu morza; stroma, zbita fala wydawaa si niczym w porwnaniu z t, ktrej dowiadcza Hotspur
pi minut wczeniej, a ld przyj na siebie cz uderzenia huraganowego wiatru, zmniejszajc jego si do normalnej
wichury, przy ktrej okrt mg jeszcze pyn penym wiatrem. Jak w Iroise i tutaj bya Nowa Skaa i Czarne Skay i
wreszcie ostatni trudny moment podejcia do Berry Head.
Okrty wojenne na kotwicach, sir meldowa Bush, omiatajc lunet zatok Tor, gdy otworzy si widok na ni.
Widz Dreadnought. A tam stoi Temeraire. Na Boga, to Flota Kanau! Jeden siedzi na mielinie na redzie Torquay.
Dwupokadowiec musia wlec kotwice.
Tak. Musimy jako obciy dodatkowo kotwic gwn, zanim j rzucimy, panie Bush. Trzeba bdzie uy
karonady szalupowej. Ma pan czas dopilnowa tego.
Tak jest, sir.
Nawet tu, w zatoce Tor, wichura jeszcze da ca si. W miejscu, gdzie dwupokadowiec wlk za sob kotwice,
trzeba byo zachowa wszelk ostrono kosztem nawet najwikszego wysiku. Siedmiocetnarow karonad o- dziowa,
zamocowana do liny kotwicznej w odlegoci pidziesiciu stp od wacej ton kotwicy gwnej, moga uchroni t
kotwic przed wyrwaniem i wleczeniem po dnie. Tak wic Hotspur na oczach Floty Kanau okry Berry Head pod
zrefowanym na motylka fokmarslem i stersztakslem sztormowym, pync w kierunku nabrzea Brixham i ustawiajc si
dziobem do wiatru; wyczerpana zaoga zwina fokmarsel, rzucia kotwice i resztkami si opucia stengi, a Prowse z
Hornblowerem dokonali starannych namiarw, eby si upewni, i nie wlok kotwicy. Dopiero wtedy znaleli czas na
podanie swojego znaku rozpoznawczego okrtowi admiralskiemu.
Okrt flagowy potwierdza, sir zaskrzecza Foreman.
Bardzo dobrze.
Mimo kracowego zmczenia musia zrobi co jeszcze.
Panie Foreman, prosz nada sygna: Potrzebuj wody do picia.
Rozdzia XIV
Po Tor Bay szalay biae grzywacze. Ld osabia nieco wpyw wiatru; pd fal Kanau, wlewajcych si do Berry
Head, ulega zahamowaniu, a mimo to wiatr by gwatowny i fale pdzce w gb Kanau (cho przetaczay si w lewo ju
znacznie osabione, biegnc w poprzek kierunku wiatru) wraz z dziaaniem pywu sprawiay, e wody Tor Bay wrzay jak w
kotle. Przez czterdzieci osiem godzin po przybyciu Hotspura wielki trjpokadowiec Cornwallisa, Hibernia, mia

wywieszony sygna 715 i sygna zaprzeczajcy, a to oznaczao, e nie naley uywa odzi.
Nawet rybacy brixhamscy, znani z umiejtnoci posugiwania si maymi dkami, nie omielali si wypywa na
zatok Tor, gdy bya w takim stanie. W rezultacie dopiero drugiego ranka po rzuceniu kotwicy zaoga Hotspura przestaa
mczy si na dwch kwartach stchej wody dziennie. A najnieszczliwszym czowiekiem na pokadzie by Hornblower, i
to zarwno z przyczyn fizycznych, jak i psychicznych. May okrt, prawie oprniony z zapasw, sta si zabawk dla
wiatru, fali i pywu; rzuca si na kotwicy jak narowisty ko. To obraca si, to zatrzymywa nagle, eby znowu zacz nurza
nosem w fali i stawa dba. Po opuszczeniu steng jego przechyy boczne stay si pytkie i gwatowne. Bya to mieszanina
ruchw, ktre day si we znaki najbardziej odpornym odkom, a odek Hornblowera bynajmniej do nich nie nalea; a
przy tym kojarzyo mu si to z pechowym pierwszym dniem pobytu na okrcie wojennym, gdy sta si pomiewiskiem
wszystkich, zapadajc na chorob morsk na starym Justinianie stojcym na kotwicy w Spithead.
Przez te czterdzieci godzin odek przewraca mu si na nice, a czarn depresj, w jak wprawia go choroba
morska, pogbiaa jeszcze wiadomo, e Maria jest w Plymouth, odlegym zaledwie o trzydzieci mil dobr drog.
Zaalenia Cornwallisa sprawiy, e rzd zbudowa t drog poprzez poudniowe krace Dartmoor, tak aby Flota Kanau
moga by bez trudu zaopatrywana z wielkiej bazy marynarki wojennej w miejscu swojego rendez- -vous. P dnia jazdy
dobrym koniem i Hornblower trzymaby Mari w ramionach, suchaby nowin o dziecku, o ktrym, ku swojemu zdziwieniu,
zaczyna myle coraz czciej. Marynarze spdzali wolne chwile na baku, przy pachoach, gapic si na Brixham i na
nabrzee brixhamskie; nawet przy tym wietrze i potokach deszczu mona byo od czasu do czasu zobaczy niewiasty w
spdnicach, w ktre zaoga wpatrywaa si jak kot w szperk. Po przespaniu jednej spokojnej nocy i zmniejszeniu pracy
przy pompach do p godziny na kad wacht marynarze mieli teraz czas i energi na swobodn gr wyobrani. Mogli
rozmyla o kobietach i alkoholu wikszo z nich marzya o spiciu si do nieprzytomnoci wdk szmuglowan z
Brixham a Hornblower mg tylko wymiotowa i wcieka si.
Przespa jednak drug poow nastpnej nocy, gdy wiatr nie tylko przycich, lecz take skrci o dwa rumby na
pnoc, zmieniajc, jak za dotkniciem czarodziejskiej rdki, sytuacj w Tor Bay, tak e gdy o pnocy upewni si, i
kotwice wci trzymaj, podda si znueniu i spa bez zmiany pozycji przez siedem godzin. Jeszcze si cakiem nie
przebudzi, gdy Doughty wpad do kabiny.
Sygna z okrtu admiralskiego, sir.
Sznury flag powieway z flaglinek Hibernii; po zmianie kierunku wiatru mona je byo odczyta dosy atwo z
pokadu rufowego Hotspura.
Tam jest nasz numer, sir powiedzia Foreman, z lunet przy oku. Na samym pocztku.
Cornwallis przekazywa rozkazy dotyczce zaopatrzenia floty w ywno i wod, ustalajc porzdek, w jakim
okrty maj by obsuone, i ten sygna dawa Hotspurowi pierwszestwo przed wszystkimi pozostaymi.
Potwierdzi rozkaza Hornblower.
Mamy szczcie, sir zauway Bush.
Moliwe zgodzi si Hornblower. Niewtpliwie poinformowano Cornwallisa o probie Hotspura o wod do
picia, lecz mg on mie rwnie jakie dalsze plany.
Sir, prosz spojrze cign Bush. Nie trac czasu.
Dwie lichtugi, kada napdzana omioma dugimi wiosami, z szeciowiosow jol w pogotowiu, wychodziy powoli
zza koca mola brixhamskiego.
Dopilnuj odbijaczy, sir powiedzia Bush oddalajc si spiesznie.
Byy to barki z wod, cuda konstrukcji, kada zawierajca szereg wielkich zbiornikw z eliwa. Hornblower sysza
o nich; zabieray adunek o wadze pidziesiciu ton, w postaci dziesiciu tysicy galonw wody do picia, podczas gdy
Hotspur z wszystkimi beczukami, barykami i duymi beczkami napenionymi po brzegi mg zmieci niecae pitnacie
tysicy galonw.

Rozpocza si teraz orgia z uywaniem sodkiej wody. Czystej wody rdlanej, ktra nie staa w eliwnych
zbiornikach duej ni kilka dni. Lichtugi stay pod burt, szorujc o ni niespokojnie, i grupa marynarzy z Hotspura zesza
obsugiwa pikne nowoczesne pompy zamontowane na barkach, podajce wod do gry wspaniaymi brezentowymi
wami przesunitymi przez furty, a potem w d. Beczka z pokryw na pokadzie, od dawna pusta, zostaa wypukana,
napeniona i natychmiast oprniona przez zaog, po czym napeniona ponownie; w tej chwili przypuszczalnie marynarze
woleli sodk wod ni wdk.
Byo to wspaniae marnotrawstwo; pod pokadem prze- pukano baryki i wymyto je sodk wod, a popuczyny
spuszczono do zz, skd pompy okrtowe bd musiay pniej wyrzuci wod za burt kosztem pewnego nakadu pracy.
Wszyscy na pokadzie pili do syta i jeszcze wicej; Hornblower yka haustami szklank za szklank, a napeni odek, a
mimo to dwie godziny pniej znowu pi. Mia wraenie, e pcznieje jak rolina na pustyni po deszczu.
Niech pan spojrzy na to, sir powiedzia Bush z lunet w rku, wskazujc w kierunku Brixham.
W lunecie ukazaa si gromada pilnie pracujcych ludzi; byo tam wida rwnie bydo.
Szlachtowanie powiedzia Bush. wiee miso.
Wkrtce nastpna lichtuga ruszya w ich stron; z ramy zamocowanej do owra zwisay pocie woowiny, tuszki
jagnit i wi.
Nie miabym nic przeciwko pieczeni baraniej, sir westchn Bush.
Byczki, owce i winie pdzono przez wrzosowiska do Brixham, szlachtowano i rozbierano na caej dugoci
nabrzey tu przed ich zaadowaniem na barki, tak aby miso pozostawao w stanie wieym moliwie jak najduej.
S tam racje na cztery dni, sir powiedzia Bush, oceniajc ilo misa dowiadczonym okiem. I maj te
ywego byka, cztery owce i cztery winie. Przepraszam, sir postawi wartownika przy burcie.
Wikszo czonkw zaogi miaa pienidze w kieszeniach i wydaaby je chtnie na alkohol, gdyby trafia si okazja,
a ludzie z barek z zapasami ywnociowymi sprzedadz im alkohol, jeli nie zostanie ustanowiona najcilejsza kontrola.
Lichtugi z wod zakoczyy swe zadanie i odcumoway. Orgia trwaa krtko; po odjciu wy wszystko na okrcie wrcio
do normalnego toku. Od tej chwili jeden galon wody na osob dziennie bdzie musia wystarcza na wszystkie potrzeby.
Miejsce barek z wod zaja lichtuga z zapasami ywnociowymi, z workami sucharw, suszonego grochu, barykarni
masa, skrzynkami sera, workami mki owsianej. Na samym wierzchu rzucao si w oczy p tuzina siatek penych wieego
chleba. Dwiecie bochenkw czterofun- towych od samego patrzenia na nie Hornblowerowi cieka linka; czu w ustach
smak chrupkiej skrki. askawy rzd, ulegajc daniom Cornwallisa, przesya te luksusy na okrt; niewygody ycia na
morzu byy wynikiem naturalnych okolicznoci w tym samym stopniu, co nieudolnoci pracownikw ministerstwa.
Przez cay dzie nie byo ani jednej spokojnej chwili. Oto salutowa Bush, znowu domagajc si uwagi.
Pan nie wyda rozkazw w sprawie on, sir.
on?
on, sir.
W gosie Hornblowera zabrzmia ton pytajcy, natomiast Bush mwi naturalnym i zupenie obojtnym gosem.
Zgodnie z przyjt praktyk, gdy okrty jego krlewskiej moci stay w porcie, kobietom pozwalano wchodzi na pokad;
niektre z nich byy by moe onami. Byo to drobne zadouczynienie w systemie zabraniajcym mczynie
postawienia stopy na ldzie, chyba eby zdezerterowa; lecz kobiety nieuchronnie szmugloway alkohol na okrt, a sceny
dziejce si na pokadzie dolnym byy rwnie bezwstydne, jak na dworze Nerona. Naturalnym tego wynikiem byy choroby i
rozlunienie dyscypliny; potrzeba byo dni lub tygodni, aby z zaogi zrobi z powrotem dobrze pracujcy organizm.
Hornblower nie chcia, eby na jego piknym okrcie zapanowao rozprzenie, lecz jeli Hotspur ma przez duszy czas
sta na kotwicy w Tor Bay, nie moe odmwi probie uwiconej tradycj. Po prostu nie moe.
Wydam rozkazy dzi, ale troch pniej powiedzia.

Po kilku minutach odezwa si lekkim tonem do Busha w momencie, gdy w zasigu suchu byo z tuzin marynarzy.
Panie Bush! Hornblower mia nadziej, e jego gos nie brzmi zbyt sztucznie i teatralnie. Ma pan wiele
pracy do zrobienia na okrcie.
Tak, sir. Jest duo takielunku staego, ktry trzeba zaoy. Musimy te przewin sporo olinowania ruchomego.
No i malowanie
Bardzo dobrze, panie Bush. Gdy wszystkie te roboty zostan zakoczone, pozwolimy przyby na pokad onom,
ale nie wczeniej. Nie wczeniej, panie Bush. A jeli przedtem przyjdzie nam odpyn, to ju kwestia przypadku losowego,
spowodowanego wojn.
Tak jest, sir.
Potem przyszy listy; na poczt w Plymouth musiaa doj wiadomo o przybyciu Hotspura do Tor Bay, wic
przekazano je stamtd na okrt. Siedem listw od Marii; Hornblower otworzy najpierw ostatni, z ktrego dowiedzia si, e
Maria czuje si dobrze i e jej cia posuwa si pomylnie, a nastpnie przejrza pozostae, dowiadujc si z nich, tak jak
si spodziewa, e ucieszya si przeczytawszy w Gazette pismo jej Dzielnego Bohatera, chocia niepokoi j ryzyko, na
ktre wystawia si jej Aleksander Morski, i poera j smutek, poniewa Koniecznoci Suby nie pozwalaj jej oczom
cieszy si wiatem jego Oblicza. Hornblower by w trakcie pisania odpowiedzi, gdy eskortowany przez wartownika wszed
do jego kajuty midszypmen i poda mu kartk o nastpujcej treci:
Okrt JKM Hibernia
Tor Bay
Drogi Kapitanie Hornblower,
Jeli da si Pan wywabi ze swego okrtu o godzinie trzeciej dzi po poudniu na obiad na okrcie flagowym,
sprawi mi to wielk przyjemno.
Paski posuszny suga,
W. Cornwallis, wicead.
PS. Sygna potwierdzajcy wywieszony na Hotspurze wystarczy jako potwierdzenie przyjcia zaproszenia.
Hornblower uda si na pokad rufowy.
Panie Foreman. Prosz nada: Hotspur do flagowego. Sygna potwierdzajcy.
Po prostu potwierdzajcy, sir?
Sysza Pan.
Zaproszenie od naczelnego dowdcy byo rozkazem takim samym, jakby nosio ono podpis krlewski nawet
gdyby w postscriptum nie zostaa podyktowana taka odpowied.
A tu trzeba byo jeszcze przeadowa proch na pokad, z zachowaniem wszelkich rodkw ostronoci koniecznych
przy tej operacji. Hotspur wystrzela ton z piciu ton prochu strzelniczego, mieszczcych si w jego magazynie.
Przeadunek koczy si, gdy Prowse przyprowadzi jednego z marynarzy z zaogi barki z prochem.
Ten czowiek mwi, e ma wiadomo dla pana, sir.
Mczyzna o niadej twarzy Cygana odwanie napotka wzrok Hornblowera, z pewnoci siebie, ktrej mona byo
oczekiwa od czowieka posiadajcego w kieszeni papier chronicy go przed przymusowym wcieleniem do marynarki
wojennej.

 Co to takiego?
Wiadomo dla pana od pewnej pani, sir; powiedziano mi, e mam dosta szylinga za jej oddanie.
Hornblower popatrzy na niego uwanie. Bya tylko jedna dama, ktra moga przesa t wiadomo.
Nonsens. Ta pani obiecaa sze pensw. Czy nie tak?
Hornblower pozna Mari pod tym wzgldem, mimo krtkiego okresu poycia maeskiego.
No tak, sir.
Macie tu szylinga. Co to za wiadomo?
Ta pani powiedziaa, eby pan jej szuka na molo brixhamskim.
Bardzo dobrze.
Hornblower wyj lunet z uchwytu i poszed na dzib. Mimo e na okrcie wrzaa praca, kilku marynarzy wolnych
od wacht stao wokoo pachokw; zobaczywszy dowdc, uciekli w panice. Nastawi lunet na cel; molo Brixham, jak mg
si spodziewa, byo pene ludzi, i dugo szuka bez skutku, kierujc lunet kolejno na poszczeglne kobiety. Czy to Maria?
Bya tam jedyna niewiasta w czepku, nie w szalu. Oczywicie, to Maria; na chwil zapomnia, e jest ona w kocu
sidmego miesica ciy. Staa w pierwszym rzdzie; gdy Hornblower patrzy, podniosa rk i zamachaa chustk. Nie
moga go widzie, a w kadym razie na pewno nie moga rozpozna go z tej odlegoci bez lunety. Musiaa sysze,
podobnie jak cae Plymouth, o przybyciu Hotspura do Tor Bay; przypuszczalnie przyjechaa tutaj przez Totnes w wozie
jakiego dostawcy duga i uciliwa podr.
Pomachaa jeszcze raz, w nadziei, e na ni patrzy. Dziki temu zaktkowi mzgu, ktry ani na chwil nie przesta
czuwa nad sprawami okrtu, Hornblower usysza gwizdki pomocnika bosmaskiego przez cay dzie sycha byo
gwizdki przekazujce jakie wezwania.
Opuszcza d rufow!
Hornblower nigdy nie uwiadamia sobie wyraniej niewolniczego charakteru suby krlewskiej. Musi opuci okrt,
eby pyn na obiad do gwnodowodzcego, a w marynarce wojennej przestrzega si punktualnoci i nie moe robi z
tego kpin. A teraz Foreman nadbiega co tchu ku dziobowi.
Wiadomo od pana Busha, sir. d czeka.
Co robi? Poprosi Busha, eby napisa kartk do Marii i posa j przez d z ldu? Nie, musi zaryzykowa
spnienie Maria nie zniesie wiadomoci z drugiej rki wanie w tej chwili. Naskroba z popiechem swym
lewoskrtnym gsim pirem:
Moje Najdrosze Kochanie,
Ogromnie si ciesz, e Ci zobaczyem, ale na razie nie mam chwili wolnego czasu. Napisz do Ciebie wicej.
Twj oddany m H.
Wszystkie listy do ony podpisywa inicjaem; nie lubi swego imienia, a nie potrafi zmusi si do podpisywania
Horry. Niech to diabli, ley tu prawie gotowy list dotd nie skoczony, potem jak przerwano. Odrzuci go i prbowa
zalepi przed chwil napisan kartk opatkiem do piecztowania. Po siedmiu miesicach pobytu okrtu w morzu klej
wysech i opatek nie chcia trzyma. Doughty wierci si w pobliu z kordem, kapeluszem i paszczem zdawa sobie
spraw z koniecznoci punktualnoci tak samo jak jego dowdca. Hornblower poda otwart kartk Bushowi.
Panie Bush, prosz to askawie zaklei. I przesa odzi z ldu do pani Hornblower na molo. Tak, ona jest na
molu. odzi z ldu, panie Bush; nikt z okrtu nie moe postawi nogi na brzegu.

Zszed do odzi. Wyobraa sobie komentarze tumu, zgromadzonego na molu; Maria dowie si od lepiej
poinformowanych osb stojcych obok niej, kto to odpywa. To kapitan wchodzi do odzi. Ogarnie j fala podniecenia i
radoci. d odbia, wiatr i prd zwrciy jej dzib na chwil w stron mola; teraz Maria przeywa moment najwikszej
nadziei. Ale potem d odwrcia si, a marynarze, cignc za fay, postawili na maszt oaglowanie rejkowe. W nastpnej
chwili ju mknli w kierunku okrtu flagowego. Oddalajc si tak od Marii bez sowa czy znaku Hornblower czu wielki
smutek i wyrzuty sumienia.
Hewitt odpowiedzia na obwoanie z flagowca, zrcznie ustawi d ostrzej na wiatr, szybko opuci agiel i
wykorzystujc resztki rozpdu podpyn na tyle blisko do podwizi wantowych z prawej burty, e mona byo zahaczy
bosakiem. Hornblower poczeka na odpowiedni moment i zacz wchodzi po burcie okrtu. Gdy gowa jego zrwnaa si z
pokadem gwnym, rozlegy si powitalne gwizdki. Poprzez haas Hornblower usysza trzy ostre podwjne uderzenia
dzwonu okrtowego. Sze szklanek wachty popoudniowej; trzecia godzina, czas okrelony w zaproszeniu.
Dua kabina rufowa na Hibernii umeblowana bya mniej wykwintnie ni kabina Pellewa na Tonnancie, bardziej po
spartasku i nie tak bogato, ale dostatecznie wygodnie. Hornblower by zaskoczony, e nie zasta w niej goci; obecny by
tylko Cornwallis i Collins, kapitan floty o sardonicznym umiechu, oraz porucznik flagowy, ktry przedstawi si niewyranie
jednym z tych nowomodnych podwjnych nazwisk z cznikiem w rodku.
Hornblower czu na sobie niebieskie oczy Cornwallisa, przygldajce mu si uwanie i badawczo, w sposb ktry
kiedy indziej mgby go zaniepokoi. Ale teraz myli jego byy jeszcze zajte Mari, a poza tym uwaa si za
usprawiedliwionego ze swego sfatygowanego munduru i zwykych marynarskich spodni z powodu siedmiu miesicy pobytu
w morzu i siedmiu tygodni cigych sztormw. Mg spotka spojrzenie admiraa bez skrpowania. Uprzejmy, lecz
pozbawiony umiechu wyraz twarzy Cornwallisa znacznie agodzia jego lekko przekrzywiona peruka; Cornwallis wci nosi
wizan z tyu peruk z wosia koskiego, ktra ostatnio zaczynaa by modna wrd wonicw powozw arystokracji;
zjechaa mu teraz zawadiacko na bok, w sposb odbierajcy ca godno jego wygldowi.
Jednake niezalenie od peruki w atmosferze byo jakie skrpowanie czy moe napicie, mimo e Cornwallis by
znakomitym gospodarzem, penicym bez wysiku i z wdzikiem honory domu. Atmosfera ta sprawia, e Hornblower
prawie nie zauway potraw, ktrymi by zastawiony st. Uprzejma rozmowa bya ostrona i rozwana. Mwili o pogodzie
panujcej ostatnio; Hibernia staa w Tor Bay od kilku dni, schroniwszy si tutaj do wczenie, aby unikn ostatniego
huraganu.
Jak przedstawiay si paskie zapasy, kapitanie, gdy pan tu przyby? rzuci pytanie Collins.
Atmosfera zmienia si, byo w niej teraz co sztucznego. Collins zada swoje pytanie jakim dziwnym tonem,
podkrelonym formalnym kapitanie, szczeglnie e zwraca si do oficera niszej rangi. A potem Hornblower rozpozna ten
ton, waciwy zawczasu przygotowanej przemowie, jaki by w jego wasnym odezwaniu si do Busha w sprawie
wpuszczenia kobiet na okrt. Pozna ten ton, chocia dalej nie domyla si powodu. Odpowied sformuowa zupenie
zwyczajnie.
Miaem jeszcze sporo, sir. Woowiny i wieprzowiny co najmniej na miesic.
Nastpia przerwa, nieco za duga, eby wygldaa na naturaln, jak gdyby obecni przetrawiali usyszan informacj,
zanim Cornwallis zada nastpne pytanie.
Woda?
Z ni byo gorzej, sir. Nigdy nie udao mi si dopeni cakowicie baryek ze statkw dostarczajcych wod.
Gonilimy resztkami wpywajc do portu. Dlatego wanie skierowalimy si tutaj.
Ile mielicie?
Na dwa dni, na racjach zmniejszonych do poowy, sir. Bylimy na poowie racji dziennej przez tydzie, a na
racjach zmniejszonych o jedn trzeci przez poprzednie cztery tygodnie.
To tak powiedzia Collins i atmosfera natychmiast ulega zmianie.

 Zostawi pan bardzo niewielki margines na bd, Hornblowerze rzek Cornwallis, ale umiecha si i
Hornblower w swojej naiwnoci uwiadomi sobie dopiero teraz, o co chodzio. Zosta posdzony o przybycie zbyt
wczesne, jako jeden z tych dowdcw niechtnie walczcych ze sztormami. Cornwallis chcia si ich pozby z Floty Kanau,
a osoba Hornblowera bya te brana pod uwag.
Powinien by pan przyby co najmniej cztery dni wczeniej przemwi Cornwallis.
No wic, sir Hornblower mg si osoni, powoujc si na rozkazy Chambersa z Najady, ale nie widzia
powodu, tote zmieni zamiar i powiedzia: W kadym razie wszystko skoczyo si dobrze.
Pan, oczywicie, przyle swoje dzienniki, sir? zapyta porucznik flagowy.
Naturalnie odpowiedzia Hornblower.
Dziennik okrtowy jest dokumentem, ktry moe potwierdzi jego owiadczenie, lecz zapytanie byo nietaktowne,
prawie obraliwe, kwestionujce jego prawdomwno, tote Cornwallis natychmiast zareagowa gniewnie na t niezrczno
ze strony swego porucznika.
Kapitan Hornblower uczyni to, kiedy uzna za waciwe powiedzia. A teraz napijemy si razem wina, sir?
Rzecz dziwna, jak przyjemne stao si teraz to spotkanie; zmiana w atmosferze bya tak wyrana, jak zmiana w
owietleniu, w chwili gdy stewardzi wnieli wiece. Czterej mczyni miali si i artowali, gdy Newton, dowdca okrtu,
wszed zoy raport i pozna si z Hornblowerem.
Wiatr utrzymuje si z zachodu na pnocny zachd, sir oznajmi.
Dzikuj, kapitanie. Cornwallis przenis swoje niebieskie spojrzenie na Hornblowera. Czy jest pan gotw
do wyjcia w morze?
Tak, sir. Nie mogo by innej odpowiedzi.
Wiatr chyba zmieni si wkrtce na wschodni zastanawia si Cornwallis. Downs, Spithead, cienina
Plymouth wszystkie s zapchane statkami, ktre czekaj na pomylny wiatr, aby wyj w morze. Ale dla Hotspura
potrzebuje pan tylko jednego rumba[23].
Mgbym teraz dotrze do Ushant dwoma halsami, sir stwierdzi Hornblower. W jakim mieszkaniu w
Brixham czekaa Maria, ale on musia tak powiedzie.
Hm zastanawia si Cornwallis. le si czuj nie majc pana, Hornblower, na obserwacji Goulet. Ale mog
panu pozwoli pozosta na kotwicy jeszcze jeden dzie.
Dzikuj, sir.
Oczywicie, jeli wiatr nie skrci bardziej. Cornwallis podj decyzj. Oto paskie rozkazy. Odpynie pan
jutro o zmroku. Ale gdyby wiatr skrci jeszcze o jeden rumb, podniesie pan kotwic natychmiast. To znaczy, przy wietrze
pnocno-zachodnim ku zachodowi.
Tak jest, sir.
Odpowiedzia w ten sposb, bo sam bardzo lubi, jak jego oficerowie tak odpowiadali na jego rozkazy. Cornwallis
mwi dalej patrzc na Hornblowera z uwag.
Przed miesicem zabralimy nieze czerwone wino z jakiego pryzu. Zechce mi pan, Hornblower, zrobi zaszczyt
i przyj tuzin butelek?
Z najwiksz przyjemnoci, sir.
Kae je posa do paskiej odzi.

Cornwallis obrci si, eby wyda rozkaz swojemu stewardowi, ktry widocznie mia mu co do powiedzenia na ten
temat przyciszonym gosem; Hornblower usysza odpowied: Tak, tak, oczywicie zanim Cornwallis odwrci si do
niego.
Moe paski steward przywoa przy okazji moj d, sir? powiedzia Hornblower, uznawszy, e wizyta trwaa
ju dostatecznie dugo jak na zwyczaje Cornwallisa.
Byo cakiem ciemno, gdy Hornblower schodzi burt do odzi, gdzie trafi nogami na skrzynk z winem; wiatr by
prawie umiarkowany. Ciemna powierzchnia Tor Bay usiana bya wiatami okrtw, widzia te wiata Tor- quay, Paignton i
Brixham. Maria zatrzymaa si gdzie tam, w lokalu bez wygd, gdy w tych maych miejscowociach roi si teraz pewnie
od on oficerw.
Prosz mnie zawoa, gdy wiatr zmieni kierunek na pnocno-zachodni ku zachodowi powiedzia Hornblower
do Busha, gdy tylko stan na pokadzie.
Pnocno-zachodni ku zachodowi. Tak jest, sir. Marynarzom udao si przemyci alkohol na pokad, sir.
Czy spodziewa si pan czego innego?
Marynarz brytyjski znajdzie alkohol wszdzie, gdzie tylko bdzie mia jakikolwiek kontakt z ldem; jeli nie ma
pienidzy, odda za alkohol ubranie, buty, a nawet kolczyki.
Miaem kopot z kilkoma z nich, sir, szczeglnie jak popili piwem.
Piwo wydawano zamiast rumu, gdy tylko mona byo je dosta.
Zaatwi pan z nimi?
Tak, sir.
Bardzo dobrze, panie Bush.
Kilku marynarzy wnosio skrzynk z winem z odzi pod nadzorem Doughty'ego, a gdy Hornblower wszed do
swojej kajuty, zasta j przywizan linami do grodzi i zajmujc praktycznie cae wolne miejsce na pododze. Doughty,
pochylony, otwiera wieko przy pomocy handszpaka.
Jedyne miejsce, gdzie mona j postawi, sir wyjani przepraszajco.
Mia przypuszczalnie racj, z dwch wzgldw; na okrcie wypenionym zapasami, gdzie nawet surowe miso
wisiao we wszystkich miejscach nadajcych si i nie nadajcych do tego, nie byo prawdopodobnie adnego wolnego
skrawka, a ponadto wino nie byo bezpieczne przed marynarzami, gdyby nie znajdowao si tutaj, gdzie nieustannie stoi na
stray wartownik. Doughty trzyma w ramionach du paczk, ktr wyj ze skrzynki.
Co to jest? spyta Hornblower, a gdy zauway, e Doughty jest lekko skonsternowany i waha si z
odpowiedzi, powtrzy pytanie jeszcze ostrzej.
To tylko paczka od stewarda admiraa, sir.
Poka.
Hornblower spodziewa si, e zobaczy butelki wdki czy inne szmuglowane towary.
To zapasy kabinowe, sir.
Poka.
Tylko zapasy kabinowe, jak ju powiedziaem, sir. Doughty przeglda zawarto pokazujc Hornblowerowi
w sposb zdradzajcy, e sam nie jest pewien, co tam znajdzie. Sodka oliwa, sir, stoowa oliwa. A to suszone zioa:

majeranek, tymianek, szawia. Tu jest kawa na oko tylko p funta. I pieprz. I ocet. I
Skd, u diaba, to wzie?
Napisaem kartk, sir, do stewarda admiralskiego i przesaem przez sternika paskiej odzi. Tak nie powinno by,
eby pan nie mia tych rzeczy, sir. Teraz bd mg gotowa, jak si naley.
Czy admira wie?
Bybym zaskoczony, gdyby wiedzia, sir.
Gdy Doughty to mwi, na twarzy jego malowaa si pewna siebie wyszo, ktra nagle ujawnia Hornblowerowi
wiat, z ktrego istnienia dotychczas nie zdawa sobie sprawy. Pod lnic powierzchni wiata admiraw i kapitanw
istnia niewidoczny krg stewardw, z wasnyrni sekretnymi obyczajami i hasami, kierujcych niedostrzegalnie prywatnym
yciem swoich przeoonych.
Sir! To Bush wchodzi spiesznie do kajuty. Wiatr jest pnocny zachd ku zachodowi, sir, wyglda e
skrci jeszcze bardziej.
Hornblower potrzebowa chwili, eby przestawi swoje myli, przenie je ze stewardw i suszonych zi na okrty i
rozkazy zwizane z eglug. A potem sta si znowu sob i zacz rzuca szybkie rozkazy.
Wywoa ca zaog. Postawi stengi. Wcign reje. Chc, ebymy byli w drodze za dwadziecia minut. Za
pitnacie.
Tak jest, sir.
Spokj panujcy na okrcie przerway gwizdki i przeklestwa podoficerw pdzcych marynarzy do pracy. W
gowach zamroczonych alkoholem i piwem przejaniao si pod wpywem wysiku, wieego powietrza i chodnego
powiewu nocnego. Twarde palce zaciskay si na faach. Marynarzy posuwajcych si ostronie i potykajcych si w
ciemnoci stawiali na nogi kopniakami podoficerowie, poganiani przez pomocnikw bosmanw, ktrzy z kolei byli
popdzani przez Busha i Prowse'a. Wielkie nieporczne kiebasy, w ktre pozwijane byy agle, wycigano z miejsc, gdzie
je uoono na bomach.
Gotowi do postawienia agli, sir meldowa Bush.
Bardzo dobrze. Prosz posa marynarzy do kabestanw. Panie Foreman, jaki jest nocny sygna na Wyruszam
w drog?
Chwileczk, sir. Foreman nie nauczy si ksiki sygnaw nocnych tak dokadnie, jak powinien by to uczyni
w cigu siedmiu miesicy. Jedno wiato niebieskie i jeden bengalski fajerwerk, pokazane razem, sir.
Bardzo dobrze. Prosz to przygotowa. Panie Prowse, kurs ze Start na Ushant, jeli aska.
W ten sposb zaoga si dowie, jaki j czeka los, jeli ju tego nie odgada. Maria nie bdzie wiedziaa o niczym,
dopki nie popatrzy na Tor Bay jutro rano, aby znale tam miejsce Hotspura puste. A ca pociech dla niej bdzie
karteczka, ktr wysa przed obiadem; saba to pociecha. Nie wolno mu myle o Marii ani o dziecku.
Kabestan szczka przy wybieraniu kotwicy. Trzeba byo przezwyciy dodatkowe obcienie karonad odziow,
doczon do kotwicy; ta dodatkowa praca bya cen, jak pacili za bezpieczny postj na kotwicy w cigu ubiegych dni.
Operacja nieprzyjemna, wymagajca duego wysiku.
Czy wybra ma kotwic, sir, prawie do pionu?
Tak bardzo prosz, panie Bush. I moe pan zdj si z kotwicy, jak tylko bdzie pan mg.
Tak jest, sir.

 Prosz nada ten sygna, panie Foreman.

Pokad rufowy rozwietli si nagle. Ponure, sine wiato zmieszao si z rwnie ponur purpur fajerwerku
bengalskiego. Ledwie zgasy ostatnie byski, a ju nadesza odpowied z okrtu flagowego, niebieskie wiato, ktre zabyso
trzykrotnie, przykrywane na krtkie przerwy.
Okrt admiralski potwierdza, sir!
Bardzo dobrze.
I to by koniec jego pobytu w porcie, jego wizyty w Anglii. Nie zobaczy Marii przez nastpne miesice; bdzie ju
matk gdy ujrzy j ponownie.
Wybra szoty!
Hotspur nabiera prdkoci, obracajc si z wiatrem dla obejcia Berry Head po nawietrznej. Starajc si
przezwyciy ogarniajc go melancholi, Hornblower zastanawia si nad paroma nie zwizanymi ze sob sprawami.
Przypomnia sobie o krciutkiej rozmowie na boku midzy Cornwallisem i stewardem, ktrej by wiadkiem. By
przekonany, e steward powiedzia admiraowi o paczce przygotowanej do przekazania na Hotspura. Doughty nie by tak
sprytny, za jakiego si mia. Myl ta wywoaa saby umiech, a tymczasem Hotspur pru wody Kanau, z Berry Head
majaczcym na prawym trawersie.
Rozdzia XV
Zrobio si zimno, okropnie zimno; dni stay si krtkie, a noce bardzo dugie. Wraz z chodami przyszy wiatry
wschodnie jedno wizao si z drugim i sytuacja taktyczna odwrcia si. Bo chocia majc wiatr od wschodu
Hotspur nie obawia si przebywania przy brzegu zawietrznym, jego odpowiedzialno znacznie wzrosa. Notowanie
kierunku wiatru co godzina nie miao teraz charakteru szkoleniowego; nie bya to take tylko rutyna nawigacyjna. Gdyby wiatr
zacz wia z kierunku jednego z dziesiciu rumbw spord trzydziestu dwch, na jakie dzieli si kompas, nawet niemrawi
Francuzi mogliby wydosta si przez Goulet i wpyn na Atlantyk. W razie takiej prby obowizkiem Hotspura byo
przekazanie natychmiast ostrzeenia do Floty Kanau, aby moga si uformowa w szyk bojowy na wypadek, gdyby
popiech Francuzw wymaga przeciwdziaania, i osania kade wyjcie przez Raz, przez Iroise, przez Four jeliby
tylko, co byo rzecz bardziej prawdopodobn, chcieli oni wydosta si z blokady.
Tego dnia przypyw koczy si o drugiej po poudniu, w czasie bardzo niedogodnym, bo dopiero wwczas
Hotspur mg przystpi do swego codziennego rekonesansu z bliskiej odlegoci. Wczeniejsza prba pocigaaby za
sob ryzyko, e po ustaniu wiatru okrt pozostanie na asce pywu, ktry mgby go zanie, bezradnego, w zasig baterii na
cyplu Petit Minou i Kapucynw baterii Toulinguet; a jeszcze bardziej zgubne ni baterie mogy by dla niego Rafy Polluks
i Maych Dziewczynek.
Hornblower wyszed na pokad, gdy si tylko zaczo rozjania niezbyt wczenie w tym chyba najkrtszym dniu
roku eby sprawdzi pooenie okrtu, a tymczasem Prowse bra namiary Petit Minou i Grand Gouin.
Wesoych wit, sir powiedzia Bush. Suba w wojsku miaa to do siebie, e mwic te sowa musia
zasalutowa.
Dzikuje. Nawzajem, panie Bush.
Z kolei rzecz typowa dla suby Hornblower doskonale wiedzc, e jest dzie dwudziesty pity grudnia, cakiem
zapomnia, e to dzie Boego Narodzenia; tablice pywu nie wspominay nic o witach kocielnych.
S jakie wiadomoci od paskiej maonki, sir? spyta Bush.
Na razie nie odpar Hornblower, z umiechem tylko pwymuszonym. List, ktry wczoraj otrzymaem, by
datowany osiemnastego, ale nic w nim jeszcze nie byo.
Fakt, e otrzyma list Mani w cigu szeciu dni wiadczy rwnie o pomylnym kierunku wiatru, dziki ktremu

statek zaopatrzeniowy dostarczy mu go. Znaczyo to jednak, e moe min sze tygodni, zanim jego odpowied dojdzie do
Marii, a w cigu szeciu tygodni w cigu tygodnia wszystko si zmieni i dziecko przyjdzie na wiat. Oficer marynarki
wojennej piszc do swej ony musia jednym okiem spoglda na wiatrowskaz, podobnie jak lordowie Admiralicji przy
opracowywaniu rozkazw dotyczcych ruchw floty. Dzie Nowego Roku by dat, ktr ustalia z Mari akuszerka; w
tym czasie Maria bdzie czytaa listy, ktre on pisa przed miesicem. Poaowa, e nie napisa serdeczniej, lecz ju nic nie
mona byo na to poradzi.
Pozostawao mu spdzi cze tego ranka na ukadaniu listu, ktry, wprawdzie z opnieniem, mgby wynagrodzi
niedostatki poprzednich (z wyrzutem sumienia uwiadomi sobie, e nie pierwszy to raz zabiera si do takiego zadania), przy
czym majc przed oczyma wszelkie ewentualnoci, bdzie go jeszcze trudniej napisa ni zwykle. Wszelkie ewentualnoci: w
tym momencie Hornblowera ogarny ze przeczucia, jak wszystkich przyszych ojcw.
Siedzia do jedenastej nad tym niewdzicznym zadaniem literackim i z uczuciem ulgi (a rwnoczenie z poczuciem
winy, e tak to odczuwa) wrci na pokad rufowy, aby prowadzi Hotspura z koczcym si przypywem, gdy dobrze
zapamitane brzegi zamykay si za nim po obu stronach.
Pogoda bya nieza w dzie Boego Narodzenia, nie roziskrzony, lecz z wystarczajc mgiek w poudnie, gdy
Hornblower przekazywa rozkazy postawienia Hotspura w dryf, tak blisko rafy Polluks, jak si tylko odway. Z jego
rozkazami zbieg si guchy odgos dziaa z Petit Minou. Po odbudowie bateria ostrzeliwaa ich stamtd, jak zwykle
sprawdzajc zasig w nadziei, e tym razem Hotspur podpyn za daleko. Czy rozpoznali okrt, ktry wyrzdzi im tyle
szkody? By moe tak.
Ich salut poranny, sir zauway Bush.
Tak.
Hornblower wzi lunet w zmarznite mimo rkawiczek rce i skierowa j jak zawsze na Goulet. Czsto zdarzao
mu si zauway tam co nowego. Dzi byo sporo.
Cztery nowe okrty na kotwicy, sir stwierdzi Bush.
Wydaje mi si, e pi. Chyba to nowy ta fregata stojca w linii z wie kocieln?
Nie sdz, sir. Zmienia kotwicowisko. Wedug mnie tylko cztery nowe.
Ma pan racj, panie Bush.
Reje wcignite, sir. I sir, czy zechce pan spojrze na te marsreje?
Hornblower ju patrzy.
Nie mam pewnoci.
Wydaje mi si, e marsie s ciasno zwinite, sir.
Moliwe.
agiel zwinity ciasno by znacznie cieszy i trudniejszy do zauwaenia, ze swoj lun czci zebran w brzuch
wok masztu, ni agiel zwinity w zwyky sposb.
Wejd na saling, sir. Mody Foreman ma dobre oczy. Zabior go ze sob .
Bardzo dobrze. Nie, prosz chwilk poczeka, panie Bush. Ja pjd. Niech pan zajmie si okrtem. Ale
Foremana moe pan posa na saling.
Decyzja Hornblowera bya dowodem znaczenia, jakie przywizywa do obserwacji nowych okrtw. By wiadom
powolnoci i niezdarnoci swych ruchw; bardzo niechtnie zdradza si z tym przed lekkostopymi i lekkomylnymi
podwadnymi. Ale w tych okrtach byo co takiego

Oddycha ciko, wdrapawszy si na saling fokmasztu, lecz rozgrza si porzdnie. Mino kilka minut, zanim na tyle
si uspokoi, e zdoa chwyci okrty w pole widzenia swojej lunety. Foreman by ju tam, i marynarz na oku skurczy si,
eby jak najmniej wchodzi w oczy przeoonym. Ani Foreman, ani obserwator nie umieli nic pewnego powiedzie na temat
tych zwinitych marsli.
Ich zdania byy podobne, ale woleli nie mwi nic obowizujcego.
Czy zauwaa pan jeszcze co innego w tych okrtach, panie Foreman?
Chyba nie, sir. Nie mog powiedzie, e tak.
Czy nie sdzi pan, e s wysoko nad lini wody?
Moliwe, e tak, sir.
Te dwie nowo przybye jednostki byy maymi dwu- pokadowcami uzbrojonymi przypuszczalnie w szedziesit
cztery dziaa w kadym razie dolny rzd furt strzelniczych by chyba wyej nad lini wody ni powinien, chocia wraenie
opierao si bardziej na intuicji i wyczuciu proporcji ni na wymierzeniu. Co byo nie tak, mimo e Foreman, aczkolwiek
bardzo chcc mu si przypodoba, wyranie nie podziela jego odczucia.
Hornblower omit lunet brzegi wok kotwicowiska, szukajc czego wicej. Stay tam rzdy barakw, w ktrych
kwateroway oddziay wojskowe. onierze francuscy byli oglnie znani z umiejtnoci dbania o siebie, budowania
porzdnych schronie; wida byo wyranie dym z kuchni dzisiaj, oczywicie, bd gotowali swoje obiady witeczne.
Std wanie w dniu, w ktrym wysadzili bateri w powietrze, nadszed batalion, cigajcy ich a do odzi. Hornblower
zatrzyma na chwil lunet, przesun j wzdu i obrci z powrotem do punktu wyjciowego. Trudno byo mie pewno
przy wiejcym wanie agodnym wietrze, lecz wydao mu si, e nie widzi dymu z dwch rzdw barakw. Wszystko to w
sumie niewiele mwio; nie potrafiby nawet okreli, ilu onierzy mogo kwaterowa w tych barakach; dwa tysice, pi
tysicy; i cigle mia wtpliwoci, czy na pewno nie leci dym z tych kominw.
Kapitanie, sir! woa z pokadu Bush. Pyw zmienia kierunek.
Bardzo dobrze, ju schodz.
Dotar na pokad roztargniony i zamylony.
Panie Bush, wkrtce bd chcia ryb na obiad. Prosz specjalnie obserwowa, czy nie pojawi si Duke's
Freers.
Musia tak wymwi t nazw, by mie pewno, e Bush j zrozumia.
W dwa dni pniej Hornblower siedzia w swojej kajucie, pijc rum lub udajc, e pije z szyprem z Deux
Freres. Kupi p tuzina nie znanej mu ryby, ktr ten usilnie poleca jako bardzo smaczn. Mwi o niej carrelets
Hornblower domyla si, e mog to by pastugi. W kadym razie zapaci sztuk zota, ktr szyper wrzuci bez
komentarza do kieszeni swoich pokrytych usk spodni z sery.
Rozmowa przesza w sposb nieunikniony na to, co wida byo w Goulet, ze spraw oglnych na szczegy, i
skoncentrowaa si na jednostkach nowo przybyych na kotwicowisko. Szyper machn lekcewaco rk.
Arme's en flute rzuci lekko.
En flute! To wyjaniao spraw. Fragmenty ukadanki weszy na swoje miejsce. Hornblower nie zachowujc
ostronoci pocign duy yk rumu z wod i udawa, e opanowuje kaszel, aby nie da pozna po sobie wzrostu
zainteresowania. Okrt wojenny z wcignitymi dziaami przy otwartych furtach przypomina flet ma szereg pustych
otworw w burcie.
Nie do walki wyjania rybak. Tylko dla zapasw czy wojska albo co pan jeszcze chce.

Specjalnie dla wojska. Zapasy najlepiej przewozi si na okrtach handlowych, przeznaczonych do transportu
adunkw, natomiast okrty wojenne budowane s do przewoenia wikszej liczby ludzi ich urzdzenia kuchenne i
pomieszczenia do magazynowania wody projektowano z t wanie myl. Przy zmniejszonej do minimum liczbie marynarzy
niezbdnej do obsugi okrtu zostawao tam duo miejsca dla onierzy. W takim wypadku armaty by zawadzay, a w
Brecie mona ich natychmiast uy do uzbrojenia nowych okrtw. Po zabraniu armat na pokadzie robio si duo wolnego
miejsca i mona byo stoczy dalsze oddziay; im wicej ich byo, tym trudniejsze zadanie miaa kuchnia i magazyn wody,
lecz podczas krtkiej podry nie ucierpi zbytnio z tego powodu. Krtka podr. Nie Indie Zachodnie, nie Przyldek
Dobrej Nadziei i na pewno nie Indie. Czterdziestodziaowa fregata en flute moe wie nawet z tysic onierzy. Trzy tysice
ludzi, plus jeszcze piciuset na uzbrojonych jednostkach eskortujcych. Ta niewielka liczba wykluczaa Angli. Nawet
Napoleon, szafujcy rozrzutnie yciem ludzkim, nie rzucaby tak niewielkiej siy do inwazji Anglii bya tam co najmniej
niedua armia i silne oddziay obrony cywilnej. By tylko moliwy jeden cel Irlandia, gdzie przy niezadowolonej ludnoci
cywilnej siy obronne byy sabe.
A zatem nie stanowi one dla mnie niebezpieczestwa powiedzia Hornblower, spodziewajc si, e przerwa,
w czasie ktrej zastanawia si nad t spraw, nie bya raco duga.
Nawet nie dla tego maego okrtu zgodzi si Bretoczyk z umiechem.
Duo wysiku kosztowao Hornblowera kontynuowanie rozmowy w sposb nie zdradzajcy podniecenia. Pragn
natychmiast zacz dziaa, lecz nie chcia zdradzi swej niecierpliwoci; szyper bretoski poprosi o jeszcze jedn porcj
rumu i nie zamierza si pieszy. Na szczcie Hornblower przypomnia sobie nalegania Doughty'ego, eby oprcz ryb kupi
jabecznika, tote przenis rozmow na ten temat. Tak, przyzna szyper, maj na pokadzie Deux Freres baryk
jabecznika, ale trudno mu powiedzie, ile tam jest, poniewa popijali ju z niej w cigu dnia. Sprzeda to, co zostao.
Hornblower zmusi si do targowania; nie chcia, eby rybak si zorientowa, e przekazana przez niego informacja
warta jest dalszych sztuk zota. Twierdzi, e jabecznik, ktrego nie wiadomo ile jest, powinien zosta mu podarowany, a
rybak z byskiem chytroci w swoich chopskich oczach odmwi z oburzeniem. Przez kilka minut trwa targ, a tymczasem
poziom rumu w szklance Bretoczyka stale si zmniejsza.
Niech bdzie jeden frank zaproponowa w kocu Hornblower. Dwadziecia sous.
Dwadziecia sous i szklanka rumu odpowiedzia rybak i Hornblower musia si pogodzi z t dalsz zwok,
lecz warto byo narazi si na ni, aby zachowa wzgldy szypra i upi jego podejrzenia.
Tak wic z gow mtn od rumu uczucie, ktrego Hornblower nie znosi odprowadziwszy gocia do burty,
zasiad wreszcie do napisania tej bardzo pilnej informacji. aden sygna nie mg przekaza wszystkiego, co chcia
powiedzie, a ponadto aden sygna nie bdzie dostatecznie tajny. Dobierajc sw na tyle starannie, na ile pozwoli mu stan
umysu po alkoholu, pisa o swoich podejrzeniach, e Francuzi mog planowa inwazj Irlandii, i na czym opiera te
podejrzenia. Skoczy list, zadowolony, i podpisa: H. Hornblower, dowdca. Potem odwrci papier i zaadresowa:
Kontradmira William Parker, dowodzcy Eskadr Przybrzen, zoy list i zalakowa. Parker naley do wielkiego klanu
Parkerw; byli i s liczni admiraowie i kapitanowie o tym nazwisku, chocia dotd aden z nich nie wyrni si
szczeglnie; jego list moe sprawi, e ta sytuacja ulegnie zmianie.
Wysa go duga i trudna bya to droga dla odzi i czeka niecierpliwie na potwierdzenie.
Sir,
Paski list z dzisiejsz dat zosta odebrany i otrzyma nalen uwag
Paski posuszny suga,
W. Parker.
Hornblower przeczyta byskawicznie te kilka sw; otworzy list na pokadzie rufowym, nie za w swojej kabinie, i
woy do kieszeni, majc nadziej, e wyraz jego twarzy nie zdradzi rozczarowania.
Panie Bush powiedzia bdziemy musieli kontynuowa blisze ni zwykle obserwacje Goulet, szczeglnie

noc i przy mglistej pogodzie.

Tak jest, sir.
Przypuszczalnie Parker potrzebowa czasu, eby przetrawi informacj i pniej opracuje plan; do tego czasu
obowizkiem Hornblowera byo dziaa bez rozkazw.
Bdziemy podchodzi okrtem do Raf Maych Dziewczynek, ilekro da si to zrobi niepostrzeenie.
Rafy Maych Dziewczynek? Tak jest, sir.
Bush zwrci na niego bardzo uwane spojrzenie. Nikt przy zdrowych zmysach poza sytuacj absolutnie
przymusow nie wystawiaby okrtu na ryzyko podchodzenia do tych niebezpiecznych nawigacyjnie okolic w warunkach
zej widocznoci. To prawda; lecz istniaa sytuacja przymusowa. Trzy tysice dobrze wyszkolonych onierzy francuskich
ldujcych w Irlandii mogoby wznieci w tym niespokojnym kraju ogie buntu, ktry objby go od koca do koca
pomieniem znacznie gwatowniejszym ni ten, ktry przytumiono w roku 1798.
Sprbujemy dzi wieczorem powiedzia Hornblower.
Tak jest, sir.
Rafy Maych Dziewczynek leay dokadnie w rodku przesmyku prowadzcego do Goulet; po obu stronach biegy
tory wodne, szerokie ledwo na wier mili, ktrymi w t i z powrotem pdzi prd pywu. Francuzi zechc prawdopodobnie
wymkn si w czasie odpywu. Nie, raczej nie, poniewa przy pomylnym wietrze przy tym stale wiejcym chodnym
wietrze wschodnim Francuzi mog i pod przypyw. Trzeba obserwowa Goulet mimo utrudnie powodowanych z
widocznoci, i Hotspur musi prowadzi te obserwacje.
Rozdzia XVI
Przepraszam, sir odezwa si Bush, zostajc jeszcze przez chwil po zoeniu swojego popoudniowego raportu
i wahajc si przed podjciem nastpnego kroku, na ktry si wyranie zdecydowa.
Tak, panie Bush?
Wie pan, sir, nie wyglda pan za dobrze.
Czyby?
Za duo pan pracuje, sir. Dzie i noc.
To dziwna rzecz sysze co takiego od marynarza, panie Bush. I oficera suby krlewskiej.
A jednak to prawda, sir. Nie spa pan ani godziny od paru dni. Jest pan chudszy ni zwykle, odkd pana
pamitam, sir.
Obawiam si, e mimo wszystko bd to musia przetrwa, panie Bush.
Mog tylko powiedzie, e wolabym, aby pan nie musia, sir.
Dzikuj, panie Bush. Prawd mwic mylaem, eby si teraz pooy.
Ciesz si z tego, sir.
Prosz dopilnowa, eby mnie wezwano, gdy widoczno zacznie si pogarsza.
Tak jest, sir.
Czy mog panu zawierzy, panie Bush? Zbytni powag tej rozmowy zagodzi umiech.

 Moe pan, sir.

Dzikuj panie Bush.
Po odejciu Busha Hornblower zacz z zainteresowaniem przyglda si w zmatowiaym, wyszczerbionym lusterku
swemu chudemu obliczu, wpadnitym policzkom i zapadym skroniom, ostremu nosowi i spiczastemu podbrdkowi. Lecz
nie by to prawdziwy Hornblower. Tamten uwiziony wewntrz, w tym ciele, wci przynajmniej dotychczas opiera
si wpywowi niewygd i nie ustajcego ostatnio napicia. Ten prawdziwy Hornblower patrzy na siebie z gboko
osadzonych oczu widocznych w lustrze z byskiem aprobaty, w ktrym mona byo dostrzec lad moe nie tyle zoliwoci,
ile czego w tym rodzaju jakiego cynicznego rozbawienia na widok Hornblowera wypatrujcego oznak, ktre by
zdradzay saboci jego ciaa. Czas jednak by zbyt cenny, eby go marnowa; znuona powoka cielesna, ktr Hornblower
musia wszdzie wlec za sob, domagaa si odpoczynku.A jeli ju idzie o t sabo ciaa, to co za przyjemno, co za
rozkosz przyoy do brzucha butelk z ciep wod, ktr Doughty woy mu do koi, czu ciepo i odprenie mimo
wilgotnego chodu pocieli i przenikliwego zimna panujcego w kajucie.
Sir odezwa si Doughty, wchodzc do kabiny zdawao si po minucie, a wedug zegara po dwch
godzinach. Pan Prowse przysya mnie. Pada nieg, sir.
Bardzo dobrze. Ju przychodz.
Jak czsto wymawia te sowa? Za kadym razem, gdy widoczno si pogarszaa, w napiciu podprowadza
Hotspura w gr Goulet, posuwajc si po omacku w stref pen niebezpieczestw, obserwujc wiatr i pyw,
przeprowadzajc bardzo skomplikowane obliczenia, czujny na kad zmian warunkw i gotw do byskawicznego
wycofania si przy pierwszych objawach poprawy widocznoci, nie tylko aby unikn ognia z baterii, lecz aby nie pozwoli
Francuzom zorientowa si, jak bardzo czujnie s pilnowani.
nieg dopiero zacz pada, sir mwi Doughty. Ale pan Prowse mwi, e bdzie pada przez ca noc.
Machinalnie, z pomoc Doughty'ego Hornblower opatuli si w ubranie pokadowe, niewiadom tego, co robi.
Wyszed na zupenie inny wiat, na pokad, gdzie stopy deptay cienki dywan nieny i gdzie Prowse majaczy w
ciemnociach, poyskujc bia powok niegu na paszczu sztormowym.
Wiatr pnoc ku wschodowi, sir, umiarkowany. Przypyw potrwa jeszcze godzin.
Dzikuj. Prosz wywoa zaog i posa na stanowiska. Mog spa przy armatach.
Tak jest, sir.
Za pi minut ma by absolutna cisza.
Tak jest, sir.
To bya normalna rutyna. Im bardziej malaa odlego widzenia, tym okrt musia by bardziej przygotowany do
otwarcia ognia na wypadek, gdyby nieprzyjaciel pojawi si blisko burty. Ale w jego wasnych obowizkach nie byo rutyny;
za kadym razem, gdy prowadzi okrt bliej ldu, panoway inne warunki, wiatr wia z innego kierunku i nasilenie pywu
byo inne. Po raz pierwszy zdarzyo si, e wiatr tak mocno wykrci na pnoc. Tej nocy okrt bdzie musia przemkn si
opodal Petit Minou tak blisko, jak tylko si da, eby idc bejdewindem zdy jeszcze wpyn do przesmyku pnocnego na
resztce przypywu, majc po prawej burcie Rafy Maych Dziewczynek.
Zaoga bya w dobrym nastroju; artowali i wydawali okrzyki zdziwienia, wychodzc na nieg z cuchncego ciepa
midzypokadu, lecz ostre upomnienia uciszyy ich. Po wytrymowaniu rei i wydaniu rozkazw sternikom na Hotspurze
zapanowaa miertelna cisza jak na statku-widmie i okrt sun przez nieprzeniknion noc, ciemniejsz ni kiedykolwiek, a
w powietrzu cicho wiroway gste patki niene.
Przy relingu rufowym wisiaa latarnia aluzjowa do odczytywania logu, chocia wskazania logu miay mniejsze
znaczenie przy tak rnej od nich[24] prdkoci posuwania si nad dnem kanau instynkt i dowiadczenie byy tu
waniejsze. Na awie wantowej z lewej burty stao dwch marynarzy z oowiank. Ze swego miejsca po nawietrznej stronie

pokadu rufowego Hornblower sysza ich ciche zawoania, mimo e postawiono dodatkowo marynarza, aby w razie
potrzeby przekazywa informacje. Pi sni. Cztery snie. Jeli prowadzi bdn nawigacj, znajd si na mielinie przed
nastpnym rzuceniem sondy. Na skaach, pod obstrzaem dzia z Petit Minou, rozbici i zniszczeni; Hornblower mimo woli
zacisn pici w rkawiczkach i napi minie. Sze i p snia. Tyle wanie przewidzia, niemniej ulyo mu mia
sobie troch za ze to uczucie ulgi, znamionujce brak wiary w prawidowo wasnych oblicze.
Penymi aglami na wiatr rozkaza.
Podeszli do Petit Minou tak blisko, jak si dao, wier mili od tych dobrze znanych wzgrz, ale nic nie zdoali
zauway. Gdziekolwiek Hornblower zwrci spojrzenie, mia przed sob gst czarn cian w odlegoci zaledwie jarda.
Jedenacie sni; byli teraz na skraju toru wodnego. Koniec przypywu, dwa dni po najniszych pywach kwadraturowych, i
wiatr pnoc ku wschodowi, prdko prdu powinna by poniej wza, a przeciwprd za Mengam nie powinien w ogle
si pojawia.
Nie ma dna!
Ponad dwadziecia sni; to dobrze.
Dobra taka noc dla tych abojadw, sir mrukn Bosh obok niego; czeka na ten moment.
Niewtpliwie noc bya dobra dla Francuzw, jeli zdecydowali si wymkn. Znali czas odpywu i przypywu rwnie
dobrze jak on. Widzieli nieg. Dogodna pora dla podniesienia kotwicy, wyruszenia w drog i obejcia Goulet przy
sprzyjajcym wietrze i odpywie. Przy tym wietrze trudno byoby wydosta si przez Four; Iroise jest pilnowana tak
przynajmniej si spodziewa przez Eskadr Przybrzen. W tak ciemn noc mogli wybra t drog, zamiast trudnego
przejcia przez Raz du Sein.
Dziewitnacie sni; by za Rafami Maych Dziewczynek i mg mie pewno, e uda si obej Mengam po
nawietrznej. Dziewitnacie sni.
Teraz powinno nastpi przesilenie pywu, sir mrukn Prowse, ktry spojrza wanie na zegarek w wietle
osonitego kompasu.
Znajdowali si za Mengam; przez nastpne kilka minut sondowanie powinno prawie cigle wykazywa dziewitnacie
sni. W tym czasie musi zapanowa nastpny ostatni zreszt ruch. Przywoa przed oczy wyobrani map morsk.
Niech pan sucha! Bush szturchn Hornblowera okciem w ebra, eby szybciej zwrci jego uwag.
Przesta sondowa! Hornblower wypowiedzia te sowa normalnym gosem, aby mie pewno, e go zrozumiano; przy
tym kierunku wiatru nie zostanie poniesiony daleko w stron, w ktr wlepi wzrok.
Znowu usyszeli ten dwik, a take inne odgosy. Wytony such Hornblowera pochwyci wyduon monosylab
przyniesion przez wiatr. To Francuz wola Seize, szesnacie. Piloci francuscy wci jeszcze uywali staromodnej miary
toise do okrelania gbokoci, ktra wynosia nieco wicej ni angielski se.
wiata! mrukn Bush, znowu szturchajc okciem Hornblowera. Tu i wdzie co zamigotao Francuz nie
zaciemni swojego okrtu tak skutecznie, jak to zrobiono na Hotspurze. wiata byy widoczne na tyle, e mona si byo
troch orientowa wedug nich. Statek-widmo przepywa w odlegoci rzutu sucharem. Nagle uwidoczniy si marsie
musiay mie na powierzchniach od strony rufy cienk powok niegu ta poyskujca biel odbijaa wszelkie wiato. A
potem
Trzy czerwone wiata w rzdzie na rei stermasztu szepn Bush.
Teraz byy dostatecznie widoczne; od strony dziobu przypuszczalnie zasonite, skierowane prosto na ruf dla
orientacji nastpnych okrtw. W nagym natchnieniu Hornblower podj natychmiastow decyzj, formuujc w myli plany
na biec chwil, na nastpne pi minut i na bardziej odleg przyszo.
Prdko rzuci do Busha. Niech pan kae wcign trzy wiata ustawione w taki sam sposb. Maj by
zaciemnione, przygotowane do odsonicia.

Przy ostatnim sowie Bush ju rusza pdem, lecz myli Hornblowera mkny szybciej, lotem byskawicy. Hotspur
nie moe wykona zwrotu przez sztag; musi obrci si przez ruf.
Wykona zwrot przez ruf rzuci do Prowse'a; nie byo czasu na uprzejmo, z jak zwykle wydawa rozkazy.
Gdy Hotspur zakoczy zwrot, Hornblower zobaczy, e trzy czerwone wiata, poprzednio oddzielone, poczyy
si teraz prawie w jedno. W tym samym momencie ciemno przeci ostry niebieski bysk; okrt francuski zmienia kurs,
kierujc si na Goulet i zapali niebiesk latarni jako wskazwk dla okrtw idcych za nim, aby kolejno obracay si przez
ruf. Hornblower zobaczy teraz majaczcy zarys nastpnego okrtu francuskiego niebieskie wiato pomogo mu go
dojrze.
Kiedy Hornblower by jecem w Ferrol, Pellew, na starej Indefatigable, zmyli raz eskadr francusk, wymykajc
si z Brestu, naladujc sygnay francuskie. Ale tamto miao miejsce na stosunkowo otwartych wodach Iroise. Hornblower
myla o czym podobnym, lecz tu, w wskim przesmyku Goulet, mg dziaa bardziej zdecydowanie.
Przej na prawy bejdewind rzuci do Prowse'a i Hotspur obrci si jeszcze bardziej, w miar jak
niewidoczna zaoga wybieraa niewidoczne brasy.
Drugi statek w konwoju francuskim koczy wanie zwrot i dzib Hotspura by skierowany prawie prosto na
niego.
Ster lekko w lewo. Dzib Hotspura odchyli si. Wstrzymywa.
Hornblower chcia ustawi swj okrt moliwie jak najbliej burty francuza, nie naraajc si jednak na zderzenie z
nim.
Posaem zaufanego marynarza ze wiatami na maszty, sir. To meldowa Bush. Za dwie minuty bd
gotowe.
Prosz i do dzia rzuci krtko Hornblower, a po chwili ciszy sign po tub.
Pokad gwny! Obsadzi dziaa prawej burty! Wytoczy !
Jaki by szyk eskadry francuskiej ? Moga mie uzbrojon eskort, nie eby torowa drog wrd okrtw Floty
Kanau, lecz by ochrania transportowce, ktrym udao si wynikn napotkanym przypadkowo patrolujcym fregatom
brytyjskim. S tam chyba dwie due fregaty, jedna na czele, a druga zamykajca tyy, pomidzy nimi za przypuszczalnie
bezbronne transportowce, fregaty uzbrojone en flute.
Ster w lewo! Tak trzyma!
Reja w rej z drugim okrtem z konwoju francuskiego sun Hotspur przez Goulet, dwa okrty-widma burta przy
burcie, wrd padajcego niegu. Usta rumor lawet armatnich.
Ognia!
Dziesiciu artylerzystw przy dziesiciu dziaach pocigno za sznury do odpalania i burta Hotspura rozjarzya si
pomieniem, owietlajc jasnym blaskiem agle i kadub francuza; w tym wietle patki niegu wyglday jak gdyby zawisy w
powietrzu.
Ogie cigy, chopcy!
Z okrtu francuskiego day si sysze krzyki i woania, a potem gos mwicych po francusku jakby do ucha
Hornblowera kapitan francuski, skierowawszy tub prosto ku niemu, obwoywa go z odlegoci trzydziestu jardw. Na
pewno wymyla przy tym, zdziwiony, e okrt francuski strzela do niego, tutaj, gdzie nie moga si przecie znale adna
jednostka brytyjska. Jego sowa gwatownie zostay przerwane hukiem i byskiem pierwszego dziaa z nastpnej salwy
burtowej; dalsze dziaa odzyway si kolejno tak szybko, jak tylko potrafili adowa je i odpala marynarze. Przy kadym
bysku ukazywa si na chwil okrt francuski, lecz jego drgajcy obraz zaraz znika. Pociski z dziewiciofuntwek waliy w

okrt zatoczony ludmi. W chwili gdy Hornblower sta wyprostowany na pokadzie swego Hotspura, ludzie tam konali
dziesitkami w mkach tylko dlatego, e zmuszono ich do suby tyranowi z Kontynentu. Francuzi nie wytrzymaj tego na
pewno. Niewtpliwie wycofaj si przed tym niespodziewanym i niezrozumianym atakiem. Ach! Okrt zawraca, chocia nie
mia gdzie, bo tu za jego burt byy skay i pycizny przybrzene. Na rei stermasztu janiay trzy czerwone wiata.
Przypadkowo czy celowo przeoono tam ster na nawietrzn. Musi mie pewno co do tego.
Ster troch w prawo.
Hotspur obraca si w prawo, jego dziaa wci biy. Do.
Troch w lewo. Tak trzyma.
Za chwil rzuci przez tub: Przerwa ogie!
Cisz, jaka teraz nastpia, rozdar trzask okrtu francuskiego uderzajcego o brzeg, oskot walcych si drzewc, jki
rozpaczy. W ciemnociach nie rozwietlanych teraz byskami dzia Hornblower przesta widzie cokolwiek, ale musi dziaa
tak, jak gdyby widzia; nie moe straci ani chwili.
Przebrasowa grotmarsel na prac wstecz! Pozosta na brasach.
Dalsze statki francuskie nadpyway chcc nie chcc; nie mogy zrobi nic innego majc wiatr w ruf, odpyw pod
stpk, a skay po obu burtach. Musi myle szybciej od nich; wci jeszcze mg korzysta z zaskoczenia dowdca
nastpnego okrtu francuskiego jeszcze nie mia czasu na zebranie myli.
Teraz Hotspur ma Rafy Maych Dziewczynek po zawietrznej; nie mona ju zwleka ani chwili.
Uwaga na brasach!
Oto wyania si z ciemnoci, coraz bliej i bliej, ludzie na baku krzycz w panice.
Lewo na burt!
Hotspur szed na tyle szybko, e mg reagowa na ruchy steru; dzioby okrtw oddaliy si od siebie, o wos
unikajc zderzenia.
Ognia!
Wszystkie agle francuza opotay, zaoga nie panowaa nad nimi dostatecznie, a po przeoraniu pokadu przez pociski
z dziewiciofuntwek okrt nie wrci szybko do siebie. Hotspur nie powinien wysuwa si przed fregat; ma jeszcze w
zapasie troch czasu i miejsca.
Grotmarsel na prac wstecz!
Zaoga bya wietnie wyszkolona, a okrt posuszny jak maszyna. Nawet chopcy do roznoszenia prochu, wchodzc
po trapach i zbiegajc z nich w ciemnociach gstych jak smoa, wykonywali swoje obowizki z wielk dokadnoci,
dostarczajc armatom prochu, gdy artyleria ani na chwil nie przerywaa ognia, ryczc oguszajco i zalewajc Francuzw
pomaraczowym wiatem; dym odpywa powoli na burt nie zaangaowan w bj.
Teraz po przebrasowaniu grotmarsla na prac wstecz, nie mg ju czeka ani chwili. Musi wypeni agle wiatrem i
ruszy naprzd, nawet gdyby miao to oznacza oderwanie si od nieprzyjaciela.
Uwaga na brasach!
A do tego momentu nie uwiadamia sobie piekielnego huku karonad strzelajcych obok niego na pokadzie
rufowym, popiesznie bijc zasypyway one kartaczami pokad transportowca. W ich byskach zobaczy maszty francuza,
cofajce si w miar jak Hotspur odzyskiwa prdko. Przy nastpnym bysku zobaczy co innego, inny obraz, trwajcy
sekund; bukszpryt okrtu kadcy si w poprzek pokadu francuza od strony burty nie objtej walk, i usysza trzask i
krzyki. Nastpny za ruf okrt francuski wpad dziobem na swego poprzednika. Rozleg si rozdzierajcy trzask, po ktrym

nastpiy dalsze; przeszed na ruf, eby lepiej widzie, lecz noc stana jak ciana przed jego olepionymi oczyma. Mg tylko
sucha, ale to co sysza, wystarczyo. Obracany wiatrem okrt, ktry wpad na poprzednika, rozdziera jego wanty i fay
swoim bukszprytem, a opar si o grotmaszt. Potem zwali si stenga fokmasztu, a za ni reje. Oba okrty sczepione ze
sob leay bezradnie, majc po zawietrznej Rafy Maych Dziewczynek. Zobaczy niebieskie pochodnie palce si na
francuzach, gdzie usiowano opanowa beznadziejn sytuacj; niebieskie pochodnie i czerwone wiata na rejach
obracajcych si okrtw kryy wok siebie jak jaki ukad planetarny. Nie byo dla nich ucieczki. Gdy Hotspur
odpywa, niesiony wiatrem i prdem, Hornblowerowi si wydao, e syszy trzask rozbijajcych si francuzw o Rafy
Maych Dziewczynek, ale nie mia pewnoci i nie byo czasu oczywicie, nie byo czasu eby o tym myle. W tym
okresie odpywu na rafie Polluks powstawa przeciwprd, wic musi wzi poprawk na to. A potem znajdzie si na wodach
Iroise, ktre wydaway mu si tak niebezpieczne, zanim odway si wyprawi do Goulet, a z Brestu wyjd okrty w nie
znanej sile, ostrzeone strzelanin i zgiekiem, e nieprzyjaciel znalaz si wrd nich.
Rzuci spieszne spojrzenie na kompas, wyczu si wiatru ha policzkach. Nieprzyjaciel ile z niego zostao bdzie
teraz na pewno spieszy z wiatrem do Raz du Sein i bdzie si stara obej szerokim ukiem mielizn Trepieds. Musi
zagrodzi mu drog; nastpny okrt w linii jest pewnie gdzie tu blisko, ale za kilka sekund ju nie bdzie zamknity w
wskim przesmyku Goulet. A co robi pierwsza fregata, ta, ktrej pozwoli przepyn nie atakujc?
Hej, awa wantowa! Sondowa.
Musi trzyma si moliwie jak najbardziej po nawietrznej.
Nie ma dna! Linka nie siga dna.
Minli wic raf Oolluks.
Przesta sondowa.
Szli prosto prawym halsem; wrd nieprzeniknionych ciemnoci sysza obok ciki oddech Prowse'a, ale poza tym
wok panowaa cisza. Wkrtce trzeba bdzie znowu zmierzy gboko. Ale c to? Wiatr i woda przyniosy wyrany
odgos czego cikiego spadajcego do wody. To odgos rzucanej sondy a po odpowiedniej przerwie usysza wysokie
zawoanie sondujcego. Jaki okrt pyn tu po nawietrznej. Gdy odlego si zmniejszya, wytywszy such, usysza inne
dwiki, gosy i skrzypienie rei. Przechyli si przez porcz i powiedzia spokojnie w d, w kierunku rdokrcia.
Zaj stanowiska przy dziaach.
To bya ona, sabo majaczca z prawej strony dziobu.
Dwa rumby w lewo. Wstrzymywa.
W tej samej chwili z fregaty zauwaono Hotspura; z ciemnoci dobiego przez tub obwoanie, lecz zanim
przebrzmiao, Hornblower ponownie rzuci rozkaz na rdokrcie.
Ognia!
Dziaa wypaliy prawie rwnoczenie, a odczu, jak kadub okrtu zachwia si od siy odrzutu. Bysk salwy burtowej
owietli znowu zarys okrtu. Nie ma co prbowa wpdzenia go na pycizny; za duo mia na to przestrzeni morskiej. Uj w
do tub.
Podnie lufy! Celowa w drzewca!
Mona byo pozbawi go masztu. Pierwsze dziao z nowej salwy burtowej wypalio zaraz po wypowiedzeniu
ostatniego rozkazu jaki dure nie sucha uwanie. Lecz nastpne dziaa strzelay kolejno, po przerwie niezbdnej na
wycignicie klinw; bysk za byskiem, huk za hukiem. Jeszcze raz i jeszcze raz, i jeszcze raz. Strumie wiata ukaza
zmieniony ksztat stermarsla na jednostce nieprzyjacielskiej; w tym samym momencie agiel ten przesun si powoli poza
trawers. Francuz przebrasowa agle na prac wstecz w desperackim wysiku ucieczki przed swoim przeladowc, ryzykujc
ostrzelanie z rufy w nadziei, e uda mu si przelizgn za ruf Hotspura i przej na fordewind. Hornblower zamierza
obrci Hotspura przez ruf, wzi fregat w ogie lewej salwy burtowej i ciga j a do Trepieds; ju przyoy tub do

ust, gdy ciemno przed nim wybucha wulkanem ognia.

Chaos. Z ciemnej onieonej nocy nadleciaa salwa burtowa, omiatajc Hotspura z flanki, od dziobu do rufy. W
lad za hukiem i byskiem rozleg si oguszajcy trzask gruchotanego drewna, gony, dzwonicy odgos kuli armatniej, ktra
uderzya w zamek dziaa. Z wyciem przeleciay odamki i cisz rozdar krzyk ranionego marynarza.
Jedna z rozbrojonych fregat eskorty przypuszczalnie ta, ktra sza na czele konwoju usyszaa strzelanin, a
znajdowaa si na tyle blisko, e moga interweniowa. Przesza przed dziobem Hotspura, oddajc z flanki salw burtow.
Lewo na burt!
Z takielunkiem na pewno porzdnie uszkodzonym nie mg przej na przeciwny hals, nawet jeli by przygotowany
zaryzykowa chybiony zwrot, poniewa nie oddali si jeszcze od transportowca. Musi wykona zwrot przez ruf, choby to
oznaczao przyjcie jeszcze jednej salwy burtowej z flanki.
Wykona zwrot przez ruf!
Hotspur zacz si obraca w momencie, gdy ostatnie jego dziaa oddaway strzay do transportowca. I wtedy od
przodu, w ciemnoci, buchajc pomieniem, nadleciaa druga salwa burtowa, z kolejnymi strzaami oddzielonymi o uamki
sekundy, bijc w pogruchotany dzib Hotspura, a Hornblower sta, starajc si nawet nie mrugn powiek i
zastanawiajc si, co teraz robi. Czy to ju ostatni strza? Od dziobu dobieg znowu trzask amanego drewna, jakie urywane
odgosy, potem oguszajcy omot, a za nim krzyki i jki. Prawdopodobnie zwali si fokmaszt i reja fokmarsla runa z
hukiem na pokad.
Ster nie sucha, sir zawoa sternik od koa sterowego.
Bez fokmasztu Hotspur bdzie lecia na wiatr, nawet jeli szcztki nie bd si wloky przy burcie dziaajc jak
dryfkotwa. Hornblower czu na policzku smaganie wiatru. Hotspur znalaz si w krytycznej sytuacji teraz on zostanie
rozbity na szcztki przez dwakro silniejszego wroga uzbrojonego w czterokrotnie wiksz liczb armat, z poszyciem dwa
razy grubszym, a wic niewraliwym na saby obstrza z Hotspura. Bdzie musia desperacko walczy a do mierci.
Chyba e Nieprzyjaciel przeoy ster na lew burt, eby ostrzeliwa Hotspura ogniem od rufy, gdy tylko zorientuje si
w ciemnoci, co si stao. Czas bdzie mkn z kopyta, ale wiatr, dziki Bogu, dalej wieje, a tu przy prawej burcie
Hotspura wci znajduje si transportowiec. Hornblower krzykn przez tub:
Cisza! Cisza!
Ucicho zamieszanie i tupot na dziobie, gdzie marynarze mocowali si ze zwalonymi drzewcami. Zamilky nawet jki
rannych; to bya dyscyplina prawdziwa, a nie wymuszona batem. Z fregaty francuskiej sycha byo oskot lawet dzia
wytaczanych do nastpnej salwy burtowej, a nawet gono wydawane rozkazy. Francuz szykowa si do oddania coup de
grace[25], jak tylko ustawi si na cel. Honblower zwrci swoj tub prosto w gr, jak gdyby przemawiajc do niebios.
Mwi gosem cichym i spokojnym, aby nie usyszano go na fregacie francuskiej.
Hej tam, na rei stermarsla! Odsoni te wiata.
To bya cika chwila; wiata mogy zagasn, a chopiec pozostawiony na rei mg by zabity. Musia powtrzy
rozkaz.
Pokacie te wiata!
Zdyscyplinowany marynarz nie odkrzykn, e syszy polecenie, lecz wiata ukazay si jeden, dwa, trzy czerwone
punkty wzdu rei stermarsla. Chocia Hornblower sta pod wiatr, usysza rozkaz wykrzyczany popiesznie na fregacie. Gos
Francuza zdradza zdenerwowanie, a nawet panik. Dowdca francuski rozkazywa swoim armatom nie strzela. Pewnie
pomyla, e ju zasza jaka okropna pomyka; moe w dezorientujcej ciemnoci wzi Hotspura za sw niedawn ofiar
znajdujc si opodal. W kadym razie wstrzyma ogie; przechodzi na zawietrzn, a przejcie stu jardw na zawietrzn w
tych ciemnociach potrwa tyle, co przepynicie mili w normalnych warunkach.
Zasoni z powrotem wiata!

Nie ma potrzeby wystawia si dla dzia francuza jako cel czy obiekt, do ktrego zacznie on bi, gdy wyjani
sytuacj. Kto obok przemwi w ciemnoci.
Bush melduje si, sir. Opuszczam na chwil dziaa, jeli pan pozwoli, sir. Fokmarsel zwali si na bateri z prawej
burty. Nie mog na razie ich uywa.
Bardzo dobrze, panie Bush. Jakie s szkody?
Fokmaszt zamany sze stp nad pokadem, sir. Zwali si od morza przez praw burt. Wikszo want nie
pucia wszystko wlecze si pewnie przy burcie.
A wic musimy ale cicho, panie Bush zabra si do roboty. Najpierw prosz zwin wszystkie agle, a
potem zajmiemy si tymi szcztkami.
Zwinicie wszystkich agli sprawi, e okrt stanie si znacznie mniej widoczny dla nieprzyjaciela i zmniejszy dryf
Hotspura wlokcego za sob niepodan dryfkotw. W nastpnej chwili zameldowa si ciela.
Nabieramy bardzo szybko wody, sir w adowni ju jest dwie stopy. Moi ludzie zalepiaj jedn dziur po
pocisku, na rufie koo magazynu, ale musi by jeszcze jedna, z przodu, w komorze lin kotwicznych. Bdziemy potrzebowali
marynarzy do pomp, sir, a ja chciabym dosta jeszcze ze szeciu do pomocy w komorze linowej.
Bardzo dobrze.
Odbywao si to wszystko w jakiej nierealnej atmosferze, ale wkrtce powd tego wraenia nierealnoci wyjani
si przynajmniej czciowo. Pokady zalegaa szeciocalowa warstwa niegu, nawiana jeszcze wyej pod cianami
pionowymi, wyciszajc i hamujc kady ruch. Poczucie nierzeczywistoci jednak wypywao gwnie ze zwykego
wyczerpania, nerwowego i fizycznego, ale trzeba byo zapomnie o wyczerpaniu i stara si myle jasno w paraliujcych
ciemnociach, przy opadajcym pywie, wiedzc, e mielizna Trepieds znajduje si tu za ich zawietrzn. Trzeba byo
postawi agle natychmiast po odciciu szcztkw, a Hornblower musia decydowa, opierajc si na samym tylko
instynkcie eglarskim, jak manewrowa Hotspurem pod aglami bez fokmasztu, kierujc si municiami wiatru na
policzkach i wskazaniami wahajcego si kompasu; pamitajc przy tym cigle, e okrt moe osi na pycinie, jeli
obliczenia oka si bdne.
Panie Bush, zechce pan askawie postawi agiel pod bukszprytem.
Tak jest, sir.
Niebezpieczne zadanie dla marynarzy, ktrzy maj rozpostrze agiel pod bukszprytem w ciemnociach, przy braku
wszystkich normalnych sztagw, ktre zostay zmiecione wraz z fokmasztem; lecz trzeba byo je wykona, aby zapewni
niezbdny napr na dzib i nie dopuci do przejcia Hotspura na wiatr. Trzeba te byo postawi ciki grotagiel,
poniewa nie byo pewnoci, e stenga grotmasztu utrzyma marsie.
Hotspur wlk si na zachd, przy aobnym szczku pomp. Powoli ciemno przechodzia w szaro, a szaro
w jasno, wit si zblia, saba niezyca. A potem rozjanio si na tyle, e mona byo zobaczy nieporzdek na
pokadach i lady butw na niegu, ktrego due paty byy miejscami zabarwione na rowo. Wreszcie dojrzeli Doris.
Teraz pomoc bya ju blisko i mogli si poczu prawie bezpiecznie, chocia bd musieli jeszcze lawirowa pod przeciwne
wiatry, by z prowizorycznym fokmasztem i ciekncym okrtem wrci do Plymouth dla ponownego wyposaenia.
Dopiero kiedy zobaczyli, e Doris opuszcza odzie i wysya swoich marynarzy, Bush odwrci si do Hornblowera
i wypowiedzia tradycyjne zdanie. Nie zdawa sobie sprawy ze swego wygldu, z czarnej od prochu twarzy, zapadnitych
policzkw i zapuszczonej brody, ale sama sceneria bya na tyle niesamowita, e pobudzia nawet jego prostackie poczucie
humoru.
Szczliwego Nowego Roku, sir powiedzia z umiechem kociotrupa. A wic to by pierwszy dzie Nowego
Roku. W tym momencie obu mczyzn tkna naraz ta sama myl. Umiech znik z twarzy Busha.
Mam nadziej, e paska maonka Urwa, nie umiejc znale odpowiednich sw.

 Dzikuj, panie Bush.

Wanie w dzie Nowego Roku Maria spodziewaa si dziecka. Moga odbywa pord, gdy oni stali tu
rozmawiajc.
Rozdzia XVII
Czy bdzie pan jad na okrcie, sir? pyta Doughty.
Nie odpar Hornblower. Zawaha si, zanim wypowiedzia nastpne zdanie, ktre przyszo mu do gowy, lecz
zdecydowa si cign dalej: Dzi wieczorem Horatio Hornblower bdzie jad obiad z Horatiem Hornblowerem.
Tak, sir.
Bardzo pasko wypad ten dowcip. Moe oczywicie trudno byo oczekiwa od Doughty'ego, eby poj t
klasyczn aluzj, lecz mg on si przynajmniej umiechn, gdy dowdca raczy zaartowa.
Musi pan wzi paszcz, sir. Wci jeszcze mocno leje stwierdzi Doughty z kamiennym prawie wyrazem
twarzy.
Dzikuj.
Wydawao si, e deszcz pada codziennie od czasu, gdy Hotspur dotar do cieniny Plymouth. Wyszedszy ze
stoczni Hornblower poczu na sobie bbnienie kropel deszczu, jak gdyby to by grad, a nie deszcz. Lao tak przez ca drog
do Driver's Alley. Maa creczka gospodyni otworzya drzwi na jego pukanie. Gdy wchodzi na schody swego mieszkania,
usysza drugiego Horatia Hornblowera, dajcego gony wyraz swoim zmartwieniom. Otworzy drzwi i wszed do maego,
dusznego pokoju, gdzie z dzieckiem na rku staa Maria w dugiej, opadajcej od talii sukni. Twarz jej rozbysa radoci na
jego widok. Ledwo doczekawszy si, a zdejmie z siebie ociekajcy deszczem paszcz, upada w jego ramiona. Hornblower
ucaowa j w ciepy policzek. Chcia popatrze z bliska na maego Horatia, ale dziecko ukryo twarzyczk w ramionach
matki i rozpakao si.
Co kaprysi dzisiaj, kochanie powiedziaa Maria przepraszajcym tonem.
Biedny malec! A co z tob, moja droga? Hornblower, bdc z Mari, zawsze stara si robi wraenie, e
jest ona orodkiem jego myli.
Czuj si dosy dobrze, skarbie. Mog fruwa po schodach tam i z powrotem jak ptaszek.
Wspaniale.
Maria poklepaa dziecko po plecach.
Chciaabym, eby by miy. eby si umiechn do swego ojca.
Moe ja sprbuj?
O, nie!
Maria nie wyobraaa sobie, eby mczyzna mg trzyma paczce dziecko, nawet swoje, lecz propozycja sprawia
jej tak przyjemno, e oddaa dziecko w jego wycignite ramiona. Hornblower trzyma swojego syna zawsze dziwio
go, jak mao way takie zawinitko i spoglda na bezksztatne na razie rysy i wilgotny nosek.
No dobrze ju! powiedzia. Przejcie z rk do rk uspokoio maego Horatia, przynajmniej na chwil.
Maria staa uszczliwiona widokiem ma trzymajcego jej syna. Uczucia Hornblowera natomiast byy dziwnie
mieszane; czu zdziwienie, e przyjemnie mu trzyma w ramionach swoje dziecko, gdy zawsze sdzi, e nie jest zdolny do
takiego uczucia. Maria przytrzymaa oparcie fotela przy kominku, eby mg usi, a potem wielce odwanie
ucaowaa go w czubek gowy.

 A jak si miewa statek? spytaa przechylajc si ku niemu.

Jest prawie gotw do wyjcia w morze odpar Hornblower.
Hotspur opuszcza ju dok, gdzie jego dno zostao oczyszczone, szwy ponownie uszczelnione i dziury po kulach
zaatane. Otrzyma te nowy fokmaszt, a takielarze zaoyli takielunek stay. Pozostao tylko uzupeni zapasy.
Och, kochanie westchna Maria.
Wiatr dalej wieje z zachodu stwierdzi Hornblower. Wiatr nie stanowiby dla niego przeszkody w halsowaniu
Kanaem w kierunku morza, gdyby mg tylko wyprowadzi Hotspura przez Sound sam nie wiedzia, czemu to mwi,
dlaczego zostawia Marii odrobin nadziei.
May Horatio zacz znowu paka.
Biedaczek! powiedziaa Maria. Daj mi go.
Poradz sobie z nim.
Nie. Tak tak nie mona. W gowie Marii nie miecio si, eby ojciec musia cierpie kaprysy dziecka. Co
sobie przypomniaa. Chciae to zobaczy, mj drogi. Mama przyniosa to dzi po poudniu z ksigarni Lockharta.
Wzia czasopismo z kredensu i podaa je, zabierajc dziecko, ktre zaraz przytulia do piersi.
By to nowy numer Naval Chronicie. Maria woln rk pomagaa Hornblowerowi przewraca strony.
Tutaj! wskazaa na odpowiedni ustp, prawie na ostatniej stronie. Pierwszego stycznia tak si zaczynaa
wiadomo o przyjciu na wiat maego Horatia.
syna maonki kapitana Horatia Hornblowera z Krlewskiej Marynarki Wojennej czytaa Maria. To o
mnie i maym Horatiu. Kochanie, nie potrafi wypowiedzie, jaka jestem ci wdziczna.
Nonsens odpar Hornblower. Tak wanie myla, ale zmusi si do umiechu, ktry zagodzi brzmienie jego
sw.
Pisz o tobie kapitan cigna Maria pytajcym tonem.
Tak zgodzi si Hornblower. To dlatego, e
Wda si raz jeszcze w wyjanienia gbokiej rnicy midzy dowdc nazywanym kapitanem tylko przez grzeczno
a rang kapitana. Mwi ju o tym niejednokrotnie.
Nie uwaam, e jest to suszne stwierdzia Maria.
Bardzo niewiele rzeczy jest susznych, moja droga odpar Hornblower nieco roztargniony. Przebiega wzrokiem
stronice Naval Chronicie, cofajc si od ostatniej, od ktrej zacz. Zauway sprawozdanie z Plymouth i znalaz tam co,
czego szuka.
Wpyn slup JKM Hotspur z Floty Kanau pod awaryjnym takielunkiem i wszed natychmiast na dok. Kapitan
Horatio Hornblower uda si na ld ze subowymi przesykami. Nastpnie szy wiadomoci prawnicze: raporty z posiedze
sdu wojennego oraz miesiczny rejestr wypadkw w marynarce wojennej jak rwnie sprawozdania z debat w sprawach
morskich w parlamencie. A dalej, midzy sprawozdaniami i kolumn przeznaczon na wiersze, znalaz pisma do Gazette.
I tu byo to, czego szuka. Najpierw wprowadzenie kursyw.
Odpis pisma wiceadmiraa Sir Williama Cornwallisa do Sir Evana Nepeana, Bart., datowany na pokadzie
JKM Hibernia 2 bm.
Nastpnie list Cornwallisa.

Sir,
Niniejszym przekazuj do wiadomoci Waszych Lordow- skich Moci kopie pism, jakie otrzymaem od
kapitanw Chambersa z okrtu JKM Najada i Hornblowera ze supa JKM Hotspur, informujcych mnie o
zdobyciu francuskiej fregaty Clorinde i o nieudanej prbie Francuzw wymknicia si z Brestu z siln grup
wojska. Zachowanie obu tych oficerw zasuguje moim zdaniem na wysok ocen. Zaczam rwnie kopi listu,
ktry otrzymaem od kapitana Smitha z JKM Doris.
Mam zaszczyt pozostawa z najgbszym powaaniem,
Paski posuszny suga,
W. Cornwallis.
Dalej szed raport Chambersa. Najada zaskoczya Clorinde pod Molene i wzia j w niewol po czterdziestominutowej walce. Druga fregata francuska, ktra wysza z transportowcami, wymkna si przypuszczalnie przez Raz
du Sein i nie zostaa dotychczas schwytana.
Na kocu wydrukowano jego wasny raport. Jak zawsze, odczu fal podniecenia czytajc wasne sowa w druku.
Przestudiowa je teraz od nowa i musia przyzna, e jest zadowolony. Podawa po prostu same fakty dotyczce wpdzenia
trzech transportowcw na brzeg pod Goulet i jak atakujc czwarty Hotspur stoczy bj z francusk fregat, tracc
fokmaszt. Ani sowa o uratowaniu Irlandii od inwazji; p zdania o ciemnociach, nieycy i niebezpieczestwach
nawigacyjncych, ale to wystarczy dla ludzi znajcych si na tych sprawach.
Rwnie raport Smitha z Doris by krtki. Po spotkaniu z Hotspurem okrt ruszy w kierunku Brestu i na
mielinie Trepieds zasta fregat francusk uzbrojon en flute i odzie z ldu zabierajce z niej onierzy. Pod obstrzaem
francuskich baterii brzegowych marynarze z Doris podpynli w odziach do okrtu francuskiego i spalili go.
W Chronicie jest co jeszcze, co mogoby ci zainteresowa, kochanie zauway Hornblower, podajc
czasopismo i wskazujc palcem swj raport.
Znowu twj raport, kochany! wykrzykna Maria. Jak ty si musisz cieszy!
Szybko przebiega wzrokiem wskazany tekst.
Nie miaam czasu eby go przedtem przeczyta wyjania spogldajc na niego. May Horatio by taki
niegrzeczny. I i wiesz, kochany, ja nigdy nie zrozumiem, o co chodzi w tych wszystkich raportach. Jeste chyba dumny
z tego, czego dokonae. Oczywicie, e jeste.
Na szczcie may Horatio uderzy w tym momencie w pacz, pozwalajc Hornblowerowi zostawi jej sowa bez
odpowiedz. Maria uspokoia dziecko i cigna dalej:
Kupcy w sklepach dowiedz si jutro o wszystkim i zaraz bd chcieli mwi ze mn o tym.
Drzwi otwary si i stukajc chodakami wesza pani Mason; na jej szalu iskrzyy si krople deszczu. Zdja okrycie i
przywitaa si z Hornblowerem.
Daj mi dzieciaka powiedziaa do crki.
Horry ma jeszcze jeden raport wydrukowany w Chronicie oznajmia Maria z wan min.
Naprawd?
Pani Mason usiada przy kominku naprzeciw Hornblowera i przestudiowaa raport z wiksz uwag ni Maria, lecz
prawdopodobnie niewiele wicej od niej rozumiejc z tego, co tam byo napisane.
Admira pisze, e twoje zachowanie zasuyo na wysok ocen stwierdzia spogldajc na niego.

 Tak.
Dlaczego nie zrobi ciebie prawdziwym kapitanem, nie mianuje ci, jak ty to nazywasz?
Ta decyzja nie zaley od niego wyjani Hornblower. A w dodatku wtpi, czy zrobiby to w ogle.
Czy admiraowie nie mog mianowa kapitanw?
Nie na wodach krajowych.
Boska moc swobodnego awansowania, jaka przysugiwaa naczelnym dowdcom na odlegych pozycjach, nie
przysugiwaa w miejscach, skd mona si atwo porozumie z Admiralicj.
A co z pryzowem?
Dla Hotspura nie ma nic.
Przecie ta ta Clorinde zostaa wzita do niewoli?
Tak, lecz nas nie byo w polu widzenia.
Ale przecie wycie si bili, co?
Tak, prosz pani. Jednake tylko te okrty, ktre s w polu widzenia, uczestnicz w podziale pryzowego. Z
wyjtkiem oficerw flagowych.
A czy ty nie jeste oficerem flagowym?
Nie. Oficer flagowy to to samo co admira, prosz pani.
Pani Mason prychna pogardliwie.
Wszystko to wydaje si bardzo dziwne. A wic ty w ogle nie masz adnych korzyci z tego raportu?
Nie, prosz pani. Nie mia, przynajmniej pod tym wzgldem, o ktry chodzio pani Mason.
Ju najwyszy czas, eby dosta jakie pryzowe. Cigle sysz o okrtach, ktre zgarniaj tysice. Osiem funtw
miesicznie dla Marii, i to razem z dzieckiem. Pani Mason popatrzya na swoj crk. A karkwka barania kosztuje
trzy pensy funt. Nie rozumiem, czemu wszystko tak drogo kosztuje.
Ale mamo, Horry daje mi tyle, ile moe, jestem tego pewna.
Jako dowdca okrtu poniej szstej kategorii Hornblower otrzymywa miesiczne wynagrodzenie w wysokoci
dwunastu funtw. A przecie musi kupi sobie nowe mundury. Ceny szy szybko w gr przy popycie rosncym w czasie
wojny, za Admiralicja, mimo wielu obietnic, jeszcze nie podniosa pac oficerom marynarki wojennej.
Niektrzy kapitanowie zarabiaj sporo zauwaya pani Mason.
To wanie pryzowe i widoki na jego zdobycie utrzymyway spokj w marynarce wojennej, mimo niemoliwych
prawie do zniesienia warunkw ycia na okrtach. Wielkie bunty w Spithead i Nore miay miejsce nie dawniej ni dziesi
lat temu. Lecz Hornblower czu, e za chwil zacznie broni systemu pryzowego, jeli pani Mason bdzie w dalszym cigu
upieraa si przy swoim. Na szczcie wejcie gospodyni, ktra chciaa nakry st do kolacji, zmienio temat rozmowy. W
obecnoci obcej osoby ani pani Mason, ani Maria nie chciay mwi o tak przyziemnych sprawach, jak pienidze, tote
rozmowa przesza na grunt bardziej neutralny. Zasiedli do obiadu. Gospodyni wniosa dymic waz.
Horatio, na dnie jest kasza perowa powiedziaa pani Mason, patrzc jak on zabiera si do rozdziau jedzenia.
Tak, prosz pani.

 A Marii daj drugi kawaek ten jest przeznaczony dla ciebie.

Tak, prosz pani.
Hornblower nauczy si trzyma jzyk za zbami pod rzdami tyrana, w okresie kiedy by porucznikiem na starym
Renown, dowodzonym przez kapitana Sawyera, ale zdy ju prawie zapomnie i teraz, niechtnie, musia si uczy od
nowa. Powtarza sobie, e oeni si z wasnej woli mg powiedzie nie przed otarzem a teraz musi robi dobr
min do zej gry. Nic nie pomog ktnie z teciow. Szkoda, e Hotspur przyby na dokowanie w momencie, kiedy pani
Mason przyjechaa na pord crki, ale mg si pociesza, e taka niespodzianka nie zdarzy si znowu w czasie dni
nieskoczenie dugich dni ktre miay nadej.
Duszona baranina z perow kasz, kartofle i kapusta. Obiad mgby by bardzo przyjemny, gdyby nie to, e
atmosfera nie bya sprzyjajca, z dwch powodw. Po pierwsze, w pokoju ogrzewanym wglem byo nieznonie duszno.
Po drugie, pada deszcz i nie mona byo wywiesi prania na zewntrz, zreszt Hornblower mia wtpliwoci, czy w okolicy
Driver's Alley mona w ogle wywiesza pranie nie pilnujc go. W zwizku z tym po drugiej stronie pokoju na stojaku do
suszenia bielizny rozwieszono ubranka maego Horatia, a natura tak to urzdzia, e kada sztuka odziey, jak nosi malec,
musiaa by prana po kilka razy dziennie. Na stojaku wisiay rwnie dugie haftowane sukieneczki i dugie wdzianka
flanelowe z fryz- kami, flanelowe koszulki i powijaki oraz niezliczone pieluszki, ktre, jak tylna stra, musiay si powica,
aby chroni gwny korpus. Mokry paszcz sztormowy Hornblowera i wilgotny szal pani Mason przydaway odmiennych
akcentw panujcym w pokoju zapachom, a Hornblower podejrzewa, e may Horatio, teraz lecy w koysce obok
krzesa Marii, doda do nich co jeszcze.
Hornblower pomyla o czystym, rzekim powietrzu na Atlantyku; czu, e za chwil puca mu pkn. Robi co mg,
eby je, ale niezbyt mu si to udawao.
Nie bardzo smakuje ci obiad, Horatio zauwaya pani Mason, zezujc podejrzliwie na jego talerz.
Nie jestem specjalnie godny.
Za bardzo ci dogadza ten Doughty mrukna pani Mason.
Hornblower wiedzia, mimo e nie byo mowy na ten temat, i jego panie s zazdrosne o Doughty'ego i le si czuj
w jego obecnoci. Doughty suy u bogatych i wielkich; Doughty wiedzia, w jaki sposb przygotowywa wyszukane
potrawy; Doughty chcia pienidzy na zakup zapasw kabinowych dla Hotspura wedug swoich wybrednych gustw;
Doughty (przynajmniej wedug niewiast) mia lekcewacy stosunek do mieszkacw Driver's Alley i do rodziny, w ktr
weni si jego dowdca.
Nie mog znie, e Doughty powiedziaa Maria. Wreszcie zosta poruszony ten temat.
Moja droga, on jest cakiem nieszkodliwy zauway Hornblower.
Nieszkodliwy! pani Mason wypowiedziaa tylko to jedno sowo, lecz sam Demostenes nie potrafiby zawrze
wicej zjadliwoci w caej filipice, ale gdy wesza gospodyni, eby sprztn ze stou, pani Mason natychmiast ubraa twarz
w wyniosy wyraz.
Kiedy gospodyni opucia pokj, Hornblower uczyni instynktownie co, czego wiadomie nie byby pewnie zrobi.
Otworzy szeroko okno i wcign w puca lodowate powietrze wieczorne.
Zabijesz go! usysza gos Marii i odwrci si zdziwiony.
Maria porwaa maego Horatia z koyski i staa przyciskajc go do piersi, jak lwica bronica swoje mae przed
oczywistymi i doskonale znanymi niebezpieczestwami powietrza nocnego.
Bardzo ci przepraszam, kochanie powiedzia Hornblower. Sam nie wiem, czemu to zrobiem.
Wiedzia doskonale, e mae dzieci musz by trzymane w dusznych, ogrzanych pokojach i by peen szczerej
skruchy z powodu maego Horatia. Ale gdy obrci si, eby zamkn okno, myli jego zaczy bdzi wok Czarnych Ska

i Raf Maych Dziewczynek, wok ponurych, surowych dni i niebezpiecznych nocy na pokadzie, ktry mg nazwa swoim
wasnym. By gotw znw wyruszy w morze.
Rozdzia XVIII
Z nadejciem wiosny w blokadzie Brestu nastpio oywienie. Podczas zimy w kadym porcie francuskim budowano
odzie paskodenne. Armia francuska, w sile dwustu tysicy, dalej stacjonowaa wzdu wybrzey Kanau, oczekujc na
okazj do inwazji, i potrzeba byo tysicy uzbrojonych barek do jej przewiezienia, gdy taka okazja si zdarzy. Ale
przewidziany dla inwazji odcinek brzegu, od Boulogne do Ostendy, nie mg dostarczy jednej dziesitej ani nawet jednej
setnej potrzebnych odzi; trzeba je byo budowa wszdzie, gdzie byy do tego odpowiednie urzdzenia, a nastpnie
transportowa wzdu wybrzea do rejonu zbiorczego.
Wedug Hornblowera Bonapartemu cesarzowi Napoleonowi, jak zaczyna siebie nazywa co si pomieszao
przy przyjmowaniu tej taktyki. We Francji brakowao marynarzy i materiaw do budowy statkw; byo absurdem
marnowa materiay na budowanie odzi dla inwazji, gdy inwazja bya niemoliwa bez floty osaniajcej i gdy marynarka
francuska bya zbyt saba, aby tak flot zapewni. Caa Krlewska Marynarka Wojenna miaa si z aprobat z
powiedzenia lorda St Vincenta, ktry mwic w Izbie Lordw o armii francuskiej stwierdzi: Nie mwi, e oni nie mog
przyby. Mwi tylko, e nie mog przyby drog morsk. Dowcip ten wywoywa u kadego absurdalny obraz
Bonapartego usiujcego przetransportowa armi inwazyjn balonami Mont- golfiera; niemono podjcia prby inwazji
wynikaa z tego, e Francuzi nie byli w stanie zbudowa floty dostatecznie silnej, aby zapanowaa nad Kanaem na czas
potrzebny odziom inwazyjnym na jego przepynicie.
Dopiero w peni lata Hornblower poj, w czym tkwi dylemat Bonapartego. Bonaparte musia obstawa przy tym
absurdalnym planie, trwonic zasoby swego cesarstwa na okrty i barki desantowe, chocia rozsdny czowiek machnby
rk na ten plan i powici pienidze na bardziej rentowne przedsiwzicie. Lecz eby tak uczyni, Bonaparte musiaby
przyzna, e Anglia jest nie do zdobycia, e nie moe zosta podbita, a takie przyznanie nie tylko dodaoby ducha jego
potencjalnym wrogom na Kontynencie, lecz miaoby bardzo niepodany wpyw na ludno samej Francji. By po prostu
zmuszony i dalej t drog, budowa swoje okrty i odzie inwazyjne, aby wiat wierzy, e jest rzecz moliw, i Anglia
zostanie wkrtce doprowadzona do upadku i e on zapanuje nad kul ziemsk pan caej rasy ludzkiej.
Zreszt zawsze istniaa szansa, moe nie jedna na dziesi czy sto, ale jedna na milion. Jaka nadzwyczajna,
niemoliwa do przewidzenia kombinacja szczliwego losu, nieudolnoci rzdu brytyjskiego, pogody i okolicznoci
politycznych moga da mu tydzie, jakiego potrzebowa, eby przeprawi swoj armi. Jeli ryzyko byo olbrzymie, to
stawka do wygrania fantastyczna. Ju to samo mogo pociga gracza takiego jak Bonaparte, gdyby nawet warunki nie
zmuszay go do tego.
Tak wic odzie paskodenne budowane w kadej najmniejszej wiosce rybackiej wzdu caego wybrzea Francji
wyruszay, gdy je ukoczono, w kierunku wielkiego obozu wojskowego Boulogne, trzymajc si pycizn, poruszajc si
raczej przy pomocy wiose ni agli, kryjc si w razie potrzeby pod oson baterii brzegowych, a kada d obsadzona
bya przez pidziesiciu onierzy i kilku marynarzy. Poniewa Bonaparte wysya te odzie, Krlewska Marynarka Wojenna
czua si zobowizana przeszkadza mu w tym, jak si tylko dao.
Dlatego wanie Hotspur znalaz si chwilowo z dala od Floty Kanau, jako jeden z okrtw maej eskadry pod
rozkazami Chambersa z Najady, operujcej na pnoc od Ushant, ktra robia co moga, aby nie dopuci do przejcia p
tuzina uzbrojonych odzi wzdu dzikiego i skalistego brzegu pnocnej Bretanii.
Sygna od komodora, sir zameldowa Foreman.
Chambers duo czasu powica na sygnalizacj do swojej eskadry.
Czego chce? spyta Hornblower; Foreman przewraca kartki ksigi sygnaowej.
Zaj stanowiska w polu widzenia, namiar wschd na pnocny wschd, sir.
Dzikuj, panie Foreman. Potwierdzi. Panie Bush, Przebrasujemy na fordewind.

Przyjemny dzie, z agodnym wiatrem z poudniowego wschodu i biaymi chmurkami przepywajcymi od czasu do
czasu po bkitnym niebie. Morze za burt byo zielone. Dwie mile za trawersem widnia brzeg i spieniona kipiel. Na mapie
morskiej byy tu dziwne nazwy: Aber Wrack i Aber Benoit, mwice o pokrewiestwie midzy jzykiem bretoskim i
walijskim. Hotspur pyn penym wiatrem, a Hornblower dzieli uwag midzy Najad i brzeg, dowiadczajc uczu
skpca wobec wyczerpywania si zota. By moe trzeba tak pyn z wiatrem, lecz kada godzina tak spdzona wymaga
bdzie caego dnia lawirowania z powrotem pod wiatr. Decydujcy punkt strategiczny znajdowa si za Brestem, gdzie stay
francuskie okrty liniowe, a nie tutaj, gdzie mae odzie inwazyjne kontynuoway swoj ryzykown podr.
Moe pan znowu postawi okrt w dryf, panie Bush.
Tak jest, sir.
Byli teraz tak daleko od Najady, e trzeba by byo dobrego oka i silnej lunety, eby odczyta jej sygnay.
Jestemy jak kot u mysiej dziury, sir zauway Bush, ktry wrci do Hornblowera, gdy tylko Hotspur
pooy si w dryf z przebrasowanym grotmarslem.

 Wanie tak zgodzi si Hornblower.

odzie przygotowane do opuszczenia, sir.
Dzikuj.
Moe zaj potrzeba byskawicznego ataku na barki inwazyjne, gdy pojawi si tu za kipiel.
Komodor sygnalizuje, sir zameldowa znowu Foreman. Och, to z powodu tego lugra, sir.
O, tam idzie! powiedzia Bush.
Niewielki uzbrojony lugier pyn w kierunku brzegu.
Mamy mysz wchodzc do dziury, panie Bush zauway Hornblower, mimowolnie rozmowny.
Tak, sir. To strza armatni! I drugi!
Usyszeli odgosy wystrzaw, przyniesione przez wiatr, i zauwayli kby dymu.
Czy tam jest bateria, sir?
By moe. Ale barki inwazyjne strzelaj ze swoich armatek.
Kada barka desantowa miaa na dziobie jedn lub dwie cikie armaty, ale ju po kilku oddanych strzaach stateczki
rozlatyway si wskutek wstrzsw odrzutu. Teoretycznie w razie dojcia inwazji do skutku zadaniem tych dzia byo
oczyszczenie pla z bronicych ich oddziaw, aby barki mogy bezpiecznie dobi do ldu.
Trudno wyczu, co si tam dzieje zoci si Bush; niski cypel zasania widok.
Ostro strzelaj zauway Hornblower. Tam musi by bateria.
Czu si rozdraniony; marynarka trwonia ycie ludzkie i materiay na cel jego zdaniem zupenie bez znaczenia.
Uderza rkami w rkawiczkach, eby je rozgrza, gdy wiatr by przejmujcy.
A c to? wykrzykn Bush w podnieceniu, kierujc swoj lunet w tamt stron. Sir, niech pan spojrzy!
Na Boga, jest bez masztw!
Za cyplem ukaza si statek o ksztacie trudnym zrazu do rozpoznania. By to lugier, rozbity, dryfujcy bezradnie.
Wszystko wskazywao na to, e wpad w dobrze obmylon zasadzk.
Wci strzelaj do niego, sir zauway Prowse.
W lunecie wida byo rozbryzgi wok statku, gdy kule armatnie wpaday do morza.
Trzeba go ratowa zdecydowa Hornblower, starajc si nie da wyczu zoci w gosie. Panie Prowse,
prosz Przebrasowa na peny wiatr; pyniemy w tamt stron.
Irytowao go, e musz naraa si na niebezpieczestwo, eby naprawi czyje ze dowodzenie w wyprawie nie
uzasadnionej od samego pocztku.
Panie Bush, prosz kaza przygotowa na rufie lin do holowania.
Tak jest, sir.
Sygnalizuje komodor, sir. To mwi Foreman. Nasz znak rozpoznawczy. Pomc uszkodzonemu statkowi.
Potwierdzi.

Chambers kaza nada ten sygna, zanim mg zauway, e Hotspur ju jest gotw do tej akcji.
Hornblower obejrza dokadnie brzeg po tej stronie cypla. Nie byo tu dymu z armat ani niczego, co wiadczyoby o
jakiej baterii. Przy odrobinie szczcia wszystko, co trzeba bdzie zrobi, to przeholowa lugier za ten cyplel. Na
rdokrciu gosy Busha i Wise'a popdzay ludzi do wysiku przy przeciganiu cikiej liny na ruf. Sprawy toczyy si
szybko, jak zwykle w chwilach krytycznych. Nad gow Hornblowera przelecia z wyciem pocisk, w momencie gdy siga
po tub.
Grasshopper! Przygotowa si do odebrania liny!
Kto na pozbawionym masztw lugrze pomacha chustk potwierdzajco.
Przebrasowa grotmarsel na prac wstecz, panie Prowse, i bdziemy podchodzi do niego.
I wanie wtedy Grasshopper rozpad si, w huku dwch gonych wybuchw i w chmurze dymu. Stao si to na
oczach Hornblowera, w momencie gdy wychyli si z tub; przed sekund by tam nietknity kadub lugra, z ywymi ludmi
starajcymi si utrzyma wrak na wodzie, a w nastpnej chwili wybuch, fruwajce odamki i kby dymu. Musia to by
granat wyrzucony z ustawionych na brzegu granatnikw lub haubic. Najprawdopodobniej polowa bateria haubic, lekka i
atwa do transportu ldem, zainstalowana tam dla ochrony barek inwazyjnych. Granat musia trafi w lugier i wybuchn w
magazynie prochowym.
Hornblower widzia to wszystko, ale gdy chmura dymu rozproszya si, cz dziobowa i rufowa nie znikny z pola
widzenia. Nabrawszy wody trzymay si na powierzchni, i Hornblower dojrza tam kilka ywych postaci czepiajcych si
wraku wrd szcztkw.
Opuci d rufow! Panie Young, popynie pan po tych ludzi.
By w sytuacji gorszej ni kiedykolwiek. Strza z haubic stanowi straszliw grob dla drewnianego okrtu, ktry
mg atwo stan w ogniu nie do ugaszenia. Hornblower wcieka si, e zosta bez potrzeby wystawiony na to
niebezpieczestwo. d rufowa wracaa ju z powrotem, gdy nad okrtem przelecia nastpny kartacz. Hornblower
odrni jego dwik od dwiku wydawanego przez okrgy pocisk; powinien by zauway to wczeniej. Granat z haubicy
ma naokoo opask, zgrubienie w samym rodku, wywoujce przy locie ukiem szczeglnie zoliwy dwik, ktry ju
poprzednio sysza.
Ostrzeliwaa ich ldowa armia francuska. Gwnym zadaniem Hotspura i jego samego bya walka przeciwko
marynarce francuskiej; wystawianie cennych okrtw i marynarzy na atak onierzy, ktrzy nie kosztuj prawie nic rzd
zarzdzajcy pobr, byo kiepskim przedsiwziciem, a wystawianie ich bez monoci odwzajemnienia si ogniem to ju
czyste szalestwo. W ataku wciekoci Hornblower wali piciami w hamaki zoone na siatce, podczas gdy Young
opywa wrak zbierajc tych, ktrzy przeyli. Spojrzenie na brzeg zbiego si z pojawieniem si kbka biaego dymu. To bya
jedna z haubic zanim wiatr rozpdzi dym, mona byo zobaczy wyranie, e pasemko dymu skierowao si najpierw w
gr; haubice miay najlepszy zasig pod ktem pidziesiciu stopni, a na kocu ich trajektorii pociski opaday pod ktem
szedziesiciu stopni. Ta haubica zajmowaa stanowisko za niskim waem, w czym w rodzaju wykopu; w lunecie zobaczy
oficera stojcego nad armat i kierujcego jej ogniem.
Nagle niedaleko w grze rozlego si wycie pocisku; nawet fontanna wody, ktra wytrysna, gdy pocisk wpad w
morze, bya inna pod wzgldem ksztatu i czasu trwania od tych po okrgych kulach z armat. Young podprowadzi d
rufow pod fay. Zaczepiono bosak; Bush mia ju przygotowanych ludzi do wcigania odzi na pokad, a Hornblower
obserwujc t operacj wcieka si na kad sekund zwoki. Wikszo wyowionych miaa rany niektre z nich byy
straszne. Bdzie musia sprawdzi, czy zajto si odpowiednio tymi ludmi bdzie musia ich odwiedzi ale dopiero gdy
Hotspur znajdzie si z dala od niebezpieczestwa, na ktre zosta niepotrzebnie wystawiony.
Bardzo dobrze, panie Prowse. Prosz przej na peny wiatr.
Zaskrzypiay reje przy obrocie. Sternik mocowa si z opierajcym si koem i Hotspur powoli nabiera prdkoci,
zostawiajc nienawistny brzeg za sob. Pniej rozleg si szereg odgosw, wszystkie gone i kady inny, ktre mona byo
rozrni, mimo e nie upyny nawet dwie sekundy midzy pierwszym a ostatnim wycie pocisku, uderzenie w

drewnian cz takielunku, gboki dwik, gdy pk padun grotstengi, uderzenie w siatk hamakow obok Hornblowera i
jeszcze jedno, o trzy jardy od jego stp; i oto po pokadzie toczya si ku niemu mier, syczca mier. Nagle wskutek
przechyu pokadu toczcy si pocisk zmieni kierunek, zakrelajc nierwn krzyw wyznaczon zgrubieniem w jego
rodkowej czci. Hornblower zauway cieniutk smuk dymu, palcy si loncik o dugoci jednej smej cala. Nie byo
czasu na mylenie. Skoczy w stron pocisku kolebicego si na swoim zgrubieniu i rk w rkawiczce zgasi zapalnik.
Potar go jeszcze doni, aby si upewni, e iskra zostaa zdawiona, ju niepotrzebnie zrobi to znowu, a potem si
wyprostowa. onierz piechoty morskiej sta przy nim gestykulujc.
Wyrzu to diabelstwo za burt! poleci Hornblower; fakt, e uy przeklestwa, wiadczy, w jak wciekym
by humorze.
Rozejrza si wokoo. Wszyscy na maym, zatoczonym pokadzie rufowym stali sztywno, w nienormalnych pozach,
jak gdyby Gorgona zmienia ich nagle w kamie. Usyszawszy jego gos i zobaczywszy gest, wrcili znw do ycia, poruszyli
si i odpryli wygldao to, jak gdyby czas stan na chwil dla wszystkich, z wyjtkiem niego. Opnienie pogorszyo
jego zy nastrj, tote nie panujc nad sob zacz krzycze.
Co wy sobie wszyscy mylicie? Sternik, ster na burt! Panie Bush, niech pan tylko spojrzy na rej stermarsla!
Posa natychmiast marynarzy na maszty! Sple ten padun! Hej, wy tam! Jeszcze nie zdylicie zwin faw? Rusza si,
do diaba!
Nieznana nutka zabrzmiaa w chrze gosw automatycznie potwierdzajcych rozkazy; wrd zamieszania
Hornblower zobaczy jednym ktem oka Busha, drugim Prowse'a, patrzcych na niego z dziwnym wyrazem twarzy.
Co si z wami dzieje? wybuchn i zanim skoczy wymawia te sowa, zrozumia.
To wygaszenie zapalnika zrobio na wszystkich tak niezwyke wraenie, wydao im si wyczynem zgoa heroicznym.
Nie widzieli tego w prawdziwym wietle, jako rzeczy oczywistej, ktr naleao zrobi, faktycznie jedynej, jak mona byo
zrobi; nie wiedzieli, e rzuci si instynktownie do pocisku dlatego, i spostrzeg, e pozostaa jeszcze jedna sma cala
zapalnika. Ca jego zasug byo, e zobaczy to i zadziaa szybciej ni oni. Nie by to aden miay wyczyn, a ju na pewno
nie heroiczny.
Zwrci spojrzenie na swoich podwadnych i przy caym napiciu zmysw uwiadomi sobie, e to jest moment
rodzenia si legendy, e pniej bd opowiadane najprzedziwniejsze bajdy o tym wydarzeniu, i poczu si gboko
zakopotany. Rozemia si i zanim jego miech przebrzmia, poj, e by to miech zaenowania, bezsensowny miech idioty;
rozzoci si za to jeszcze bardziej, na siebie samego, na Chambersa z Najady, na cay wiat. Chcia znale si z dala od
tego wszystkiego, z powrotem pod Brestem, przy penieniu swych normalnych zada, bez angaowania si w niedorzeczne
akcje, ktre ani na jot nie zbliay klski Bonapartego.
Potem tkna go nowa myl, gdy zauway, e zapalnik wypali mu dziur w prawej rkawiczce. Byy to rkawiczki
dane mu przez Mari tamtego ponurego ranka, gdy szed z ni z gospody U George'a, aby wyprowadzi Hotspura w
morze.
Rozdzia XIX
Na wodach Iroise, dobrze osonity, przy wietrze wiejcym z kierunku poudniowo-wschodniego, Hotspur raz
jeszcze uzupenia swoje zapasy. To ju drugi raz, od czasu ponownego wyposaenia w Plymouth, przechodzi ten
pracochonny proces, wypeniajc beczuki wod z barek i wyudzajc ile si dao z maego zaopatrzeniowca, ktry na
rozkaz Cornwallisa peni tu sub, krc od okrtu do okrtu. Hotspur przebywa w morzu bez przerwy od szeciu
miesicy, a teraz czekay go trzy dalsze.
Hornblower patrzy z pewn ulg na odpywajcy zaopatrzeniowiec; sze miesicy w morzu ledwie wystarczyo na
pozbycie si wszelkich plag, ktre przedostay si na okrt w Plymouth: choroby, pluskwy, pchy i wszy. Najgorsze byy
pluskwy; przepdzano je z jednego ukrycia w drewnianych czciach okrtu w inne, przypalano tlcymi si pakuami,
zaklejano farb, raz po razie, i gdy ju myla, e wytpi to robactwo, jaki nieszcznik podchodzi do swego oficera
sekcyjnego i dotykajc czoa meldowa: Prosz, sir, teraz, zdaje si, s u mnie.

Mia do przeczytania siedem listw od Marii otworzy najpierw ostatni, aby si upewni, e ona i may Horatio
czuj si dobrze i skoczy ju wszystkie, gdy Bush zapuka do drzwi i wszed. Siedzc przy stole nawigacyjnym
Hornblower sucha meldunku Busha; byy to same drobiazgi, wic zacz si zastanawia, czemu Bush zawraca nimi gow
dowdcy. Potem Bush wyj co z bocznej kieszeni i Hornblower z westchnieniem pozna, e to jest wanie prawdziwy
powd tej wizyty. By to ostatni numer Naval Chronicie, ktry przyby na pokad wraz z poczt; mesa oficerska
zaprenumerowaa go wsplnie, Bush przewrci kilka stron, a potem pooy przed nim otwarte czasopismo, wskazujc
palcem ustp. Hornblowerowi wystarczyo kilka minut na jego przeczytanie: raport Chembersa dla Cornwallisa o zajciu w
pobliu Aber Wrack, ktry przypuszczalnie zosta opublikowany w Gazette, aby poinformowa opini publiczn o
okolicznociach, w jakich stracono Grasshoppera. Bush jeszcze raz pokaza palcem na ostatnie kilka wierszy. Kapitan
Hornblower informuje mnie, e Hotspur nie mia adnych strat w ludziach, mimo e zosta trafiony piciocalowym
kartaczem, ktry dokona powanych szkd w olinowaniu, lecz ktry, na szczcie, nie zdoa wybuchn.
I co, panie Bush? Hornblower mwi celowo suchym, obojtnym tonem, aby w ten sposb ostrzec Busha.
To nie jest w porzdku, sir.
Suba tak blisko kraju miaa duo zych stron. W cigu dwch lub trzech miesicy marynarze mogli przeczyta to, co
zostao opublikowane w Gazette i w czasopismach, a rzecz dziwna, jak bardzo wraliwi s ludzie na to, co si o nich
pisze. Mogo to mie zgubny wpyw na dyscyplin, wic Hornblower postanowi zaatwi spraw od razu.
Zechce pan askawie wyjani, panie Bush?
Bush nie da si zbi z tropu. Z uporem powtrzy jeszcze raz: To nie jest w porzdku, sir.
Nie w porzdku? Czy ma pan na myli, e nie by to pocisk piciocalowy?
Nie to, sir. Ale
Czy chce pan powiedzie, e nie dokona on adnych szkd olinowaniu?
Oczywicie e dokona, sir. Tylko
A moe pan implikuje, e w rzeczywistoci pocisk wybuch?
Och, nie, sir. Ja
A zatem nie widz, o co panu moe chodzi, panie Bush.
Byo mu bardzo przykro przecina tak ostro rozmow z Bushem, ale trzeba byo to zrobi. Jednake Bush by
wyjtkowo nieustpliwy.
To nie jest w porzdku, sir. To nie jest fair wobec pana, sir, ani wobec okrtu.
Nonsens, panie Bush. A kime my jestemy, jak pan sdzi? Aktorami? Politykami? Jestemy oficerami
krlewskimi, panie Bush, ktrzy maj do wypenienia swj obowizek i ktrzy nie powinni myle o niczym innym. Prosz
nigdy nie mwi do mnie w ten sposb, panie Bush.
Bush sta patrzc na niego nie rozumiejcymi oczami i wci jeszcze upierajc si przy swoim.
To nie jest fair, sir powtarza.
Czy nie sysza pan mego rozkazu, panie Bush? Nie chc o tym wicej sysze. Prosz natychmiast opuci kajut.
Czu si okropnie patrzc, jak Bush, dotknity i przygnbiony, wychodzi z ociganiem. Kopot z Bushem by taki, e
nie mia on wyobrani; nie by w stanie widzie rwnie i drugiej strony problemu. Hornblower potrafi w tej chwili
wyobrazi sobie spraw przedstawion w druku tak, jak tego chcia Bush. Pocisk upad na pokad, a ja swymi wasnymi
rkami wygasiem zapalnik w momencie gdy mia ju wybuchn. Nigdy nie napisaby czego takiego. Nie potrafi
zjednywa sobie szacunku opinii publicznej t drog, a nawet, co wicej, wzgardziby szacunkiem ludzi, ktrzy tolerowaliby

kogo wypisujcego takie rzeczy. Gdyby przypadkiem jego czyny nie mwiy same za siebie, on nigdy nie mwiby o nich.
Sarna taka moliwo wzburzya go; powiedzia sobie, e nie bya to jego osobista zasuga, lecz dobrze wywaona decyzja
powzita dla dobra suby; i pod tym wzgldem wykaza, e nie ma wicej wyobrani od Busha.
A potem da spokj. To wszystko kamstwa, oszukiwanie samego siebie; niech stanicia twarz w twarz z
prawd. Pochlebia sobie, e ma wicej wyobrani od Busha; tak, wyobrani moe wicej, ale znacznie mniej odwagi. Bush
nie mia pojcia o tym obdnym przeraeniu, o sekundzie potwornego lku, jakiego dowiadczy on, kiedy pocisk upad na
pokad. Bush nie wiedzia, e jego podziwiany dowdca oczyma wyobrani zobaczy siebie rozrywanego wybuchem na
krwawe strzpy i e wwczas jego serce serce tchrza przestao prawie bi. Bushowi obce byo sowo lk i sdzi,
e jego dowdcy take. Tote Bush nigdy si nie dowie, dlaczego Hornblower tak lekko zby incydent z pociskiem, dlaczego
tak si zoci, gdy mwiono na ten temat. Ale Hornblower wie i zawsze potrafi to sobie przypomnie, ilekro zdobdzie si
na spojrzenie prawdzie w twarz.
Na pokadzie rufowym kto wydawa gono rozkazy; rozleg si tupot bosych stp po deskach, szorowanie lin o
drewno takielunku i Hotspur zacz ustawia si na nowy kurs. Hornblower, wychylajc si z drzwi kabiny, eby
sprawdzi, dlaczego dzieje si to wszystko bez jego rozkazw, znalaz si twarz w twarz z Youngiem.
Sygna z okrtu flagowego, sir. Hotspur zameldowa si u gwnodowodzcego.
Dzikuj.
Na pokadzie rufowym Bush oznajmi, salutujc:
Wykonaem zwrot, gdy tylko odczytalimy sygna, sir.
Bardzo dobrze, panie Bush.
Gdy gwnodowodzcy wzywa okrt do zblienia si, nie mona traci czasu nawet na informowanie dowdcy.
Potwierdziem sygna, sir.
Bardzo dobrze, panie Bush.
Hotspur odwraca si ruf do Brestu; przy pomylnym wietrze od rufy wypywa w morze, oddalajc si od Francji.
Wzywajc okrt z najbardziej wysunitej pozycji gwnodowodzcy musia mie co wanego na myli. Przywoywa okrt,
a nie samego dowdc. Zanosio si na jakie zmiany.
Bush postawi zaog na baczno, eby oddaa honory przepywajc obok okrtu flagowego Parkera, z Eskadry
Przybrzenej.
Mam nadziej, e ma rwnie dobry okrt jak nasz na nasze miejsce, sir zauway Bush, ktry widocznie
podejrzewa, podobnie jak Hornblower, e odejcie z pozycji jest pocztkiem duszej ich nieobecnoci na wodach Iroise.
Niewtpliwie odpar Hornblower. By zadowolony, e Bush nie ma urazy za ostre sowa, ktrych musia
niedawno wysucha od niego. Mona to byo, rzecz jasna, przypisa nagej zmianie w zwykym toku zaj, lecz w
momencie olnienia Hornblower uwiadomi sobie, e poddajc si przez cae ycie kaprysom wiatru i pogody Bush mg
zacz odnosi si fatalistycznie do nieprzewidzianych fantazji swojego dowdcy. Oto ju otwarte morze; szeroki Atlantyk, a
na horyzoncie dugi rzd marsli w ustalonym ordynku Flota Kanau. To jej zaogi i armaty nie pozwalay Bonapartemu
podnie trjkolorowej flagi nad zamkiem windsorskim.
Nasz znak wywoawczy od gwnodowodzcego, sir. Stan w odlegoci obwoania.
Potwierdzi. Panie Prowse, prosz wzi namiar.
Przyjemne, proste zadanie, ustali kurs, tracc jak najmniej czasu, przy Hibernii idcej na wiatr pod zmniejszon
liczb agli i z Hotspurem pyncym z wiatrem z rufy pod wszystkimi zwykymi aglami. Konsultujc si z Prowsem
zrobi to tylko dla niego, bo sam wykonaby ten manewr opierajc si wycznie na wynikach wasnych obserwacji. Rozkaza

sternikowi pooy Hotspura na stopniowo zbiegajcym si kursie.

Panie Bush, prosz przygotowa okrt do stanicia w dryfie. Tak jest, sir.
Spienionym ladem torowym Hibernii suna fregata. Hornblower rzuci na ni okiem, a potem spojrza jeszcze raz.
To bya Indefatigable, niegdy sawna fregata Pellewa okrt, na ktrym on sam suy jako midszypmen w tamtym
burzliwym okresie. Nie wiedzia, e zostaa wczona do Floty Kanau. Trzy inne fregaty za ruf Indefatigable rozpozna od
razu: Meduza, Li- vely i Amphion, od pocztku nalece do Floty Kanau. Flaglinkami Hibernii powdrowa w gr
rzut flag.
Wszyscy kapitanowie, sir!
Opuci d rufow, panie Bush!
Oto by jeszcze jeden przykad, jak dobrym sug by Doughty zjawi si na pokadzie rufowym, z kordem i
opocz odziow, w cigu paru sekund po odczytaniu tego sygnau. Naleao odpyn w odzi przynajmniej rwnoczenie
z odziami z fregat, mimo, e dla Hornblowera oznaczao to dusze przebywanie w taczcej na falach dce, gdy lepsi od
niego bd przed nim przybijali do burty Hibernii. Pocieszy si myl, e wszystko to zapowiada jak now i rych
akcj.
W kabinie Hibernii jedyn osob, ktrej Hornblower musia by przedstawiony, by kapitan Graham Moore z
Indefatigable. Moore by wyjtkowo przystojnym, krzepkim Szkotem; Hornblower sysza gdzie, e jest on bratem Sir
Johna Moore'a, najlepiej zapowiadajcego si generaa w armii ldowej. Innych zna ju, Gorego z Meduzy, Hammonda
z Lively i Suttona z Am- phiona. Cornwallis siedzia tyem do wielkiego okna rufowego, majc po lewej stronie Collinsa
i piciu kapitanw przed sob.
Nie ma potrzeby traci czasu, panowie przemwi szybko. Kapitan Moore przywiz mi rozkazy z Londynu i
musimy natychmiast zacz dziaa zgodnie z nimi.
Mimo tych sw przez sekund przyglda si kolejno siedzcym przed nim dowdcom, zanim przeszed do bliszych
wyjanie.
Nasz ambasador w Madrycie zacz, a usyszawszy te sowa wszyscy obecni poruszyli si w krzesach; od
chwili wybuchu wojny w Brytyjskiej Marynarce Wojennej przewidywano, e Hiszpania podejmie znowu swoj dawn rol
sprzymierzeca Francji.
Cornwallis mwi szybko, lecz jasno. Agenci brytyjscy w Madrycie wykryli tre tajnych klauzul traktatu San
Ildefonso midzy Francj i Hiszpani; potwierdzio to podejrzenia, jakie ywiono od dawna. Na podstawie tych klauzul
Hiszpania bya zobowizana do wypowiedzenia wojny Anglii, gdy tylko Francja zada tego od niej, a zanim to si stanie,
zobowizana jest wpaca milion frankw miesicznie do skarbu francuskiego.
Milion frankw miesicznie w zocie i srebrze, panowie podkreli Cornwallis.
Bonaparte wci potrzebowa pienidzy na wydatki wojenne; Hiszpania moga ich dostarczy dziki swoim
kopalniom w Meksyku i Peru. Co miesic wozy zaadowane monetami transportowano przeczami pirenejskimi do Francji.
Co roku eskadra hiszpaska dostarczaa produkty kopalniane z Ameryki do Kadyksu.
Nastpna flota[26] oczekiwana jest tej jesieni, panowie cign Cornwallis. Zazwyczaj przywozi ona
okoo czterech milionw dolarw dla Korony i mniej wicej tyle samo dla odbiorcw prywatnych.
Osiem milionw dolarw, a srebrny dolar hiszpaski w Anglii zalanej pienidzem papierowym ma warto caych
siedmiu szylingw. Prawie trzy miliony funtw.
Te pienidze, ktre nie s przekazywane Bonapartemu kontynuowa Cornwallis pjd w wikszej czci
na ponowne wyposaenie hiszpaskiej floty wojennej, aby mona jej byo uy przeciwko Anglii, kiedykolwiek zada tego
Bonaparte. Rozumiecie zatem, panowie, dlaczego jest rzecz podan, aby flota nie dotara do Kadyksu w tym roku.

 A wic to wojna, sir? zapyta Moore, lecz Cornwallis potrzsn gow.

Nie. Wysyam eskadr, aby przechwycia flot i spodziewam si, e panowie ju si domylili, i wybraem do
tego wasze okrty. Lecz to nie jest wojna. Kapitan Moore, oficer najstarszy z was staem, otrzyma instrukcj, aby zada
od Hiszpanw zmiany kursu i wpynicia do portu angielskiego. Tam skarb zostanie zabrany, a okrty puszczone wolno.
Skarb nie bdzie skonfiskowany, lecz zatrzymany przez rzd jego krlewskiej moci jako zastaw, ktry zostanie zwrcony
jego najbardziej katolickiej krlewskiej moci po zawarciu oglnego pokoju.
Co to za okrty sir?
Fregaty. Okrty wojenne. Trzy fregaty, czasami cztery. Dowodzone przez hiszpaskich oficerw marynarki
wojennej, sir?
Tak.
Oni si nigdy nie zgodz, sir. Nie bd dziaali wbrew otrzymanym rozkazom tylko dlatego, e im tak kaemy.
Cornwallis popatrzy w gr, na belki pokadu i opuci wzrok.
Bd panowie mieli rozkazy na pimie, aby ich zmusi.
A zatem trzeba bdzie si z nimi bi, sir?
Jeli bd na tyle niemdrzy, eby si opiera.
A to bdzie wojna, sir.
Tak. Rzd jego krlewskiej moci jest zdania, e Hiszpania jest mniej niebezpieczna jako otwarty wrg bez omiu
milionw dolarw, ni byaby jako wrg ukryty, majc te pienidze. Czy sytuacja jest teraz zupenie ja sna dla panw?
Teraz sprawa staa si oczywista. Problem mona byo uzmysowi sobie szybciej przy pomocy prostego dziaania
arytmetycznego. Pryzowe; jedna czwarta trzech milionw funtw dla dowdcw mniej wicej okoo omiuset tysicy
funtw na kadego. Olbrzymia fortuna; z tak sum kapitan mgby kupi majtek ziemski i mie jeszcze dosy na
zainwestowanie w papiery wartociowe, pozwalajce na wygodne ycie z odsetek. Hornblower widzia, e kady z
pozostaych czterech kapitanw czyni te same obliczenia.
Widz, e zrozumielicie, panowie. Kapitan Moore wyda wam rozkazy na wypadek rozdzielenia si i przygotuje
plan przechwycenia skarbu. Kapitan Hornblower wszystkie oczy zwrciy si na niego wyruszy natychmiast na
Hotspurze do Kadyksu, aby odebra najwiesze wiadomoci od konsula jego brytyjskiej krlewskiej moci przed
doczeniem do panw na pozycji wybranej przez kapitana Moore'a. Kapitanie Hornblower, czy zechce pan askawie zosta,
gdy reszta panw odejdzie?
Byo to bardzo uprzejme odesanie pozostaych czterech, ktrzy ruszyli za Collinsem po rozkazy, zostawiajc
Hornblowera twarz w twarz z Cornwallisem. Odkd Hornblower pamita, niebieskie oczy Cornwallisa patrzyy zawsze
uprzejmie, lecz poza tym zazwyczaj absolutnie bez wyrazu. Teraz, wyjtkowo, by w nich jaki rozbawiony bysk.
Pan, Hornblower, nie zarobi nigdy w swoim yciu ani pensa pryzowego, nieprawda? zapyta Cornwallis.
Nie, sir.
Wydaje si, e tym razem zgarnie pan kilka pensw.
Czy sdzi pan, e Diegowie bd si bi, sir?
A pan?
Tak, sir.

 Tylko dure mgby myle inaczej, a pan, Hornblower, nie jest durniem.
Kto zabiegajcy o aski powiedziaby na te sowa dzikuj, sir, ale Hornblower nie mia zamiaru zabiega o aski.
Czy jestemy w stanie walczy z Hiszpani z rwnym powodzeniem co z Francj?
Sdz, e tak. Pana bardziej interesuje wojna ni pryzowe, Hornblower?
Oczywicie, sir.
Collins ju wrci do kabiny i przysuchiwa si rozmowie.
Jak dotd, dobrze pan sobie radzi na wojnie, Hornblower zauway Cornwallis. Jest pan na drodze do
uzyskania sawy.
Dzikuj, sir. Tym razem mg to powiedzie, poniewa sawa nie znaczya nic.
Nie ma pan, jak rozumiem, powiza z dworem? Ani przyjaci w rzdzie czy w Admiralicji?
Nie, sir.
Droga od zwykego dowdcy do penego kapitana, Hornblower, jest bardzo, bardzo duga.
Tak, sir.
Nie ma pan take adnych modych dentelmenw u siebie na Hotspurze.
Nie, sir.
W praktyce prawie kady dowdca w marynarce wojennej mia na swym okrcie kilku modych ludzi z dobrych
rodzin, ktrzy zacigali si jako praktykanci lub asystenci, eby si uczy na oficerw. Wikszo rodzin miaa modszego
syna, ktrego chciaa jako urzdzi, a to by rwnie dobry sposb, jak kady inny. Przyjcie takiego obcienia opacao si
kapitanowi pod wielu wzgldami, szczeglnie ze wzgldu na to, e robic t uprzejmo, mg on spodziewa si jej
odwzajemnienia przez dan rodzin. Kapitanowie mogli mie i czsto mieli z tego zyski pienine, przywaszczajc
sobie skp pac praktykanta i wydzielajc mu w zamian kieszonkowe.
A dlaczego nie? spyta Cornwallis.
Kiedy wysyano nas w morze, przysano mi czterech praktykantw z Akademii Marynarki Wojennej, sir. A od
tamtej pory nie byo czasu.
Gwnym powodem, dla ktrego modzi dentelmeni z Akademii Marynarki Wojennej chopcy z listem
krlewskim byli przez kapitanw traktowani z niechci, by ten, e ich obecno zmniejszaa liczb praktykantw, z
ktrych kapitan mg mie korzy.
Nie mia pan szczcia zauway Cornwallis.
Tak, sir.
Przepraszam, sir odezwa si Collins, przerywajc rozmow. Tu s rozkazy, kapitanie, dotyczce paskiego
postpowania w Kadyksie. Otrzyma pan, oczywicie, dodatkowe rozkazy od kapitana Moore'a.
Dzikuj, sir.
Cornwallis znalaz jeszcze chwil czasu na pogawdk.
Mia pan szczcie tego dnia, gdy stracilimy Grasshoppera, e tamten pocisk nie wybuch, nieprawda,
Hornblower?

 Tak, sir.
To rzecz zupenie nie do wiary dorzuci Collins jak wylgarni plotek moe by flota. O tym pocisku kr
niewiarygodne historie.
Spoglda ktem oka na Hornblowera, lecz ten patrzc mu prosto w twarz, odparowa:
Nie moe mnie pan czyni odpowiedzialnym, za to sir.
Oczywicie e nie zagodzi rzecz Cornwallis. No c, Hornblower, niech los zawsze panu sprzyja.
Rozdzia XX
W pogodnym nastroju Hornblower wraca na pokad Hotspura. W niedalekiej perspektywie czekao go sto
pidziesit tysicy funtw pryzowego. To powinno zadowoli pani Mason. Udao mu si te oderwa szybko myli od
obrazu Marii jako dziedziczki w majtku ziemskim, przenoszc je na najblisz przyszo, na wizyt w Kadyksie i
czekajcy go kontakt z dyplomat, a nastpnie na planowane przechwycenie na szerokim Atlantyku skarbu wiezionego
przez flot hiszpask. A gdyby jeszcze nie byo dosy poywki dla przyjemnych marze na jawie, mg powspomina
swoj rozmow z Cornwallisem. Na wodach krajowych gwnodowodzcy ma niewielkie moliwoci awansowania, lecz
niewtpliwie jego zalecenia mog zaway. By moe
Bush nie umiecha si, gdy salutujc wita go z powrotem na okrcie. Na jego twarzy malowao si zmartwienie i
niepokj.
Co si stao, panie Bush? zapyta Hornblower.
Co, z czego pan nie bdzie zadowolony, sir.
Czyby jego marzenia okazay si bezpodstawne? Czyby na Hotspurze wykryto pknicie powodujce przeciek
nie do zaatania?
O co chodzi? Hornblower zdy urwa zdanie, zanim doda u licha.
Paski steward zosta aresztowany za bunt, sir Hornblower patrzy bez sowa na Busha, ktry cign dalej:
Uderzy swojego przeoonego.
Nie chcc pokaza po sobie zaskoczenia ani zmartwienia Hornblower przybra kamienny wyraz twarzy.
Sygna od komodora, sir! przerwa im Foreman. Nasz znak wywoawczy. Wysia d.
Potwierdzi. Panie Orrock! Niech natychmiast opuszcz d.
Moore na Indefatigable ju podnis szeroki proporzec oznajmiajcy, e dowodzcym oficerem eskadry jest on.
Fregaty wci stay w dryfie, w zbitej gromadce. Byo tam do kapitanw dla skompletowania sdu wojennego, ktry mg
skaza Doughty'ego na powieszenie jeszcze tego popoudnia.
No wic, panie Bush, nieche mi pan powie, co pan wie na ren temat.
Prawa strona pokadu rufowego opustoszaa, gdy tylko Hornblower z Bushem ruszyli w jej kierunku. Prywatna
rozmowa bya tam moliwa w tym samym stopniu co gdziekolwiek indziej na tym maym okrcie.
O ile si orientuj, sir zacz Bush byo to tak
Przy przeadunku zaopatrzenia na okrt w czasie pobytu w morzu musiaa pracowa caa zaoga, a po zaadowaniu
wci jeszcze wszyscy mieli co robi przy rozmieszczaniu zapasw na okrcie. Doughty pracujc w brygadzie na
rdokrciu przeciwstawi si rozkazowi pomocnika bosmaskiego nazwiskiem Mayne. Mayne uy swego argumentu, linki
z wzami, ktr podoficerowie posugiwali si przy kadej usprawiedliwiajcej to okazji zbyt czsto zdaniem
Hornblowera. A wtedy Doughty uderzy przeoonego. Ze dwudziestu wiadkw widziao ten incydent i krew pync z

rozcitej o zby wargi Mayne'a.

Ten Mayne zawsze lubi czepia si ludzi, sir powiedzia Bush. Ale to
Tak przerwa Hornblower.
Zna na pami dwudziesty drugi artyku Regulaminu Wojennego. Pierwsza jego cz mwia o uderzeniu
przeoonego; druga o ktniach i braku posuszestwa. I pierwsza koczya si sowami: poniesie kar mierci; nie byo
w niej agodzcych sw, takich jak lub inn podobn kar. Krew popyna i byli na to wiadkowie. Niektrzy
podoficerowie, w ramach wzajemnych ustpstw przy cikiej pracy na pokadzie okrtu, mogli zaatwi tak spraw
polubownie, ale nie Mayne.
Gdzie jest teraz Doughty? zapyta.
Zakuty w kajdany, sir. To bya jedyna moliwa odpowied.
Rozkazy od komodora, sir! Orrock pdzi ku nim przez pokad, powiewajc zapiecztowanym listem, ktry
Hornblower wzi do rki.
Doughty mg poczeka, rozkazy nie mogy. Hornblower pomyla, czyby nie wrci do swej kajuty, eby przeczyta
je w spokoju. Ale nie ma spokoju dla dowdcy. Gdy zama piecz, Bush i Orrock odeszli zostawiajc go samego, na ile to
w ogle byo moliwe; oczy wszystkich, ktrzy w tej chwili nie robili nic konkretnego, patrzyy w jego stron. Pierwsze
zdanie byo jasne i wyranie sprecyzowane.
Sir!
Prosi si Pana i nakazuje, aby uda si Pan natychmiast na krlewskim supie Hotspur pod Paskim dowdztwem
do portu Kadyks.
W nastpnym ustpie dano od niego wykonania w Kadyksie rozkazw, jakie otrzyma od gwnodowodzcego.
Ustp trzeci i ostatni okrela miejsce spotkania, szeroko i dugo geograficzn jak rwnie odlego i namiar od
Przyldka w. Wincentego i da od niego, by uda si tam moliwie z jak najwikszym popiechem, gdy tylko wykona
w Kadyksie to, co mu nakazuj rozkazy.
Przeczyta raz jeszcze, niepotrzebnie zreszt, pierwszy ustp. Byo tam sowo natychmiast.
Panie Bush! Prosz postawi wszystkie moliwe agle. Panie Prowse, kurs na obejcie przyldka Finisterre po
nawietrznej, moliwie jak najszybciej. Panie Foreman, prosz nada sygna do komodora: Hotspur do Idenfatigable.
Prosz o pozwolenie odpynicia.
Ledwie zdy raz przej pokad rufowy tam i z powrotem, gdy ukaza si sygna: Komodor do Hotspura.
Potwierdzajcy.
Dzikuj, panie Foreman. Ster na zawietrzn, panie Bush. Kurs poudniowo-zachodni ku poudniu.
Poudniowo-zachodni ku poudniu. Tak jest, sir. Hotspur wykona obrt i nabiera szybkoci w miar, jak
wszystkie agle zaczy wypenia si wiatrem.
Kurs poudniowo-zachodni ku poudniu, sir meldowa zdyszany Prowse.
Dzikuj, panie Prowse.
Wiatr mieli z trawersu i Hotspur pru spienion wod, a przy brasach spoceni marynarze trymowali reje,
ustawiajc je pod ktem, ktry cakowicie zadowoli uwane oko Busha.
Panie Bush, prosz postawi bombramsle. Moe te kae pan askawie zaoy takielunek agli bocznych.
Tak jest, sir.

Hotspur przechyli si pod dziaaniem wiatru, nie jakby by pozbawiony krgosupa, lecz w sposb, w jaki ostrze
dobrej szabli zgina si pod naciskiem. Eskadra okrtw linowych staa opodal po zawietrznej i Hotspur przemkn obok
nich, oddajc honory nalene przy mijaniu. Hornblower wyobraa sobie zazdro marynarzy z tych okrtw na widok
maego supa pyncego ku przygodzie. Ale nie brali oni pod uwag ptorarocznego krcenia si Hotspura wrd ska i
mielizn Iroise.
Postawi agle boczne, sir? zapyta Bush.
Tak, jeli pan askaw, panie Bush. Panie Young, co mwi log?
Dziewi, sir. Moe troszeczk wicej dziewi i wier.
Dziewi wzw, bez postawionych agli bocznych. Wspaniae, radosne uczucie po miesicach przebywania na
zamknitych wodach.
Staruszek nie zapomnia biega, sir zauway Bush, z twarz rozjanion tymi samymi uczuciami; a Bush nie
wiedzia jeszcze, e udaj si w poszukiwaniu omiu milionw dolarw. Ani e I w tym momencie caa rado
Hornblowera nagle si ulotnia.
Zlecia z wyyn jak kto spadajcy z bombramrei. A do tej chwili zapomnia zupenie o Doughtym. Sowo
natychmiast w rozkazach Moore'a przeduyo ycie Doughty'emu. Przy moliwoci zebrania wszystkich dowdcw, z
gwnodowodzcym w pobliu, dla zatwierdzenia wyroku, Doughty mg zosta postawiony przed sd wojenny i skazany
w cigu godziny. Mg teraz nie y, a ju na pewno nie doyby jutrzejszego ranka. Kapitanowie Floty Kanau byliby
bezlitoni wobec buntownika.
Teraz jednak musi spraw zaatwi sam. Ale nie ma co si zbytnio spieszy, nie idzie przecie o stumienie spisku.
eby powiesi Doughty'ego, nie musi korzysta ze swych uprawnie przewidzianych na nadzwyczajne okolicznoci.
Wyobrazi sobie ponur przyszo Dough- ty'ego zakutego w kajdany i ca zaog okrtu wiadom, e maj wrd siebie
kogo skazanego na stryczek. To wpynie le na wszystkich. A na niego samego jeszcze bardziej ni na innych z
wyjtkiem tylko Doughty'ego. Hornblowerowi robio si niedobrze na myl o wieszaniu Doughty'ego. Uwiadomi sobie, e
go polubi. W gruncie rzeczy czu respekt dla oddania Doughty'ego i sposobu, w jaki spenia swoje obowizki; pozostajc
nieustannie do dyspozycji, Doughty nauczy si zapewnia swojemu dowdcy wygody ze sprawnoci podobn do tej, z
jak umazane smo palce dowiadczonych marynarzy potrafiy wykona dugie sploty lin.
Hornblower przeklina swj los. Po raz tysiczny w cigu swego ycia stwierdzi, e suba dla krla jest jak wampir,
nienawistna i rwnoczenie pocigajca. Trudno mu byo zdecydowa si, co ma robi. Przede wszystkim musi pozna
dokadniej ca spraw.
Panie Bush, czy zechce pan poleci dowdcy stray, eby doprowadzi Doughty'ego do mojej kabiny?
Tak jest, sir.
Szczk elaza zwiastowa przybycie Doughty'ego pod drzwi kabiny, z kajdanami na rkach.
Bardzo dobrze, dowdco stray. Prosz poczeka na zewntrz.
Doughty patrzy Hornblowerowi prosto w oczy swymi nieustpliwymi niebieskimi oczyma.
I c?
Bardzo mi przykro, sir. Bardzo mi przykro, e sprawiam panu taki kopot.
Po c, u licha, to zrobie?
Hornblower domyla si, e stosunki Mayne'a z Do- ughtym od dawna byy napite. Mayne nakaza Dough- ty'emu
wykona jak szczeglnie brudn robot w momencie, gdy Doughty szykowa si do podania obiadu swemu dowdcy.
Protest Doughty'ego da natychmiast okazj dla Mayne'a do chwycenia za link z wzami.

 Ja ja nie mgbym cierpie uderzenia, sir. Chyba dlatego, e zbyt dugo przebywaem z dentelmenami.
Wrd dentelmenw uderzenie mogo by starte tylko krwi; wrd klas niszych przyjmowao si je potulnie, bez
sowa protestu. Hornblower by dowdc okrtu, z wadz prawie nieograniczon. Mg powiedzie May- nemu, eby
zamkn usta; mg nakaza zdjcie kajdan Doughty'emu i puszczenie caego incydentu w niepami. W niepami?
Pozwoli zaodze myle, e mona bezkarnie oddawa podoficerom uderzenia? Pozwoli zaodze myle, e ich dowdca ma
faworytw?
Niech to wszyscy diabli wcieka si Hornblower, bijc piciami w st kabiny nawigacyjnej.
Mog wyuczy kogo innego, eby zaj moje miejsce, sir powiedzia Doughty zanim zanim
Nie mg wypowiedzie tych sw.
Nie! Nie! Nie! Niepodobna dopuci, eby Doughty porusza si po okrcie, cigajc na siebie niezdrowe
spojrzenia wszystkich.
Moe pan wyprbowa Baileya, sir, stewarda mesy artyleryjskiej. On jest najlepszy z caej tej hooty.
Tak.
Ch wspdziaania ze strony Doughty'ego wcale nie uatwiaa sprawy. A potem co mu przyszo do gowy.
Niemiaa myl o moliwoci rozwizania odrobin lepszego ni inne. Znajdowali si w odlegoci dziewiciuset mil, a nawet
wicej, od Kadyksu, ale pynli z pomylnym wiatrem.
Bdziesz musia poczeka na sd. Dowdca stray! Prosz zabra tego czowieka. Nie musi pan go trzyma w
kajdanach, a ja wydam rozkazy w sprawie spacerw.
Do widzenia, sir.
Byo rzecz straszn widzie, jak Doughty zachowuje niewzruszony wyraz twarzy, tak starannie kultywowany w
czasie, gdy by jego stewardem, i wiedzie przy tym, e kryje si pod nim obdny lk. Jednake Hornblower musia jako o
tym zapomnie. Musia wyj na pokad Hotspura, mkncego po morzu z postawionymi wszystkimi aglami, jak ko penej
krwi, ktremu popuszczono cugli po dugim okresie hamowania biegu. Trudno byo zapomnie o tej ponurej sprawie, ale
cie rzucany przez ni blad nieco pod bkitem nieba, po ktrym suny biae chmurki, i pod tcz rozbryzgw nad dziobem,
gdy pynli Zatok Biskajsk, wysani w misji tym bardziej ekscytujcej dla zaogi, e nie umiaa odgadn jej celu.
Pewn dystrakcj irytujc zreszt dla Hornblowera stanowio poddawanie si niezdarnej obsudze Baileya,
sprowadzonego z mesy artyleryjskiej. Mia satysfakcj, e prawidowo zaoczyli ld w pobliu przyldka Ortegal i e
przepywali wzdu wybrzea biskajskiego, majc prawie w zasigu widzenia port Ferrol, w ktrym spdzi ponure miesice
niewoli usiowa bezskutecznie dojrze Diabelskie Ky, gdzie zarobi sobie na wolno. Nastpnie okryli ten daleki
naronik Europy i zmieniwszy kurs, wci o dziwo przy sprzyjajcym wietrze, opynli, ju bejdewindem, przyldek
Roca po nawietrznej.
Zdarzya si noc, gdy wiatr, agodny wprawdzie, zmieni kierunek na przeciwny, i Hotspur musia przechodzi na
lewy hals i oddala si od ldu, a Hornblower, wycigany z koi z tuzin razy, wcieka si ze zniecierpliwienia. Nasta po niej
cudowny wit, z agodnym powiewem, najpierw z poudniowego zachodu, a potem silniejszym, z zachodu, tak e mona
byo postawi agle boczne, bo Hotspur doszed ju tak daleko, e pozycja poudniowa wypada po nawietrznej przyldka
Roca znajdujcego si tu poza polem widzenia.
Oznaczao to dla Hornblowera jeszcze jedn rozbit noc, gdy trzeba byo przeprowadzi wan zmian kursu opodal
Przyldka w. Wincentego, eby skierowa okrt prosto do Kadyksu, z pomylnym wiatrem z lewej wiartki rufowej i z
cigle jeszcze postawionymi wszystkimi aglami. Po poudniu, gdy Hotspur dalej sun z prdkoci czsto sigajc
jedenastu wzw, marynarz na oku zameldowa, e widzi zarys ldu, nisko pooonego, dobrze po lewej stronie dziobu.
Teraz zaczli napotyka coraz wicej stateczkw przybrzenych spiesznie podnoszcych neutralne flagi portugalskie lub
hiszpaskie na widok brytyjskiego okrtu wojennego. W dziesi minut pniej nastpny okrzyk z salingu oznajmi, e
zaoczenie ldu byo prawidowe, a po dalszych dziesiciu minutach luneta Hornblowera, skierowana dobrze na prawo od

dziobu, pochwycia lnic biel miasta Kadyks.

Hornblower powinien by by rad ze swego osignicia, ale jak zwykle nie byo czasu na gratulowanie sobie. Musia
poczyni przygotowania do zwrcenia si o pozwolenie wadz hiszpaskich na wejcie do portu; czu te podniecenie
perspektyw zetknicia si z przedstawicielem brytyjskim i teraz lub nigdy trzeba byo podj decyzj w sprawie
obmylonego wczeniej sposobu zaatwienia sprawy Doughty'ego. Myl o Doughtym nkaa go w cigu tych wspaniaych
dni pod rozwinitymi aglami, odrywaa od nie na jawie o bogactwie i awansie i przeszkadzaa w rozwaaniach, jak ma
zachowa si w Kadyksie. Bya jak wtki uboczne w sztukach Szekspira, wci wynurzajce si z gbi, aby chwilami zaj
miejsce na rwni z wtkiem gwnym.
Jednake Hornblower ostatecznie doszed do wniosku, e spraw mona byo zaatwi teraz albo nigdy. Musi
zdecydowa i zacz natychmiast dziaa. Wczeniej byoby przedwczenie, pniej za pno. Dostatecznie czsto
ryzykowa yciem w subie krlewskiej, moe wic suba jest mu winna w rewanu czyje ycie byo to dosy
nacigane uzasadnienie, tote po podjciu decyzji powiedzia sobie w duchu, e po prostu ulega wasnej zachciance.
Zatrzasn lunet z tak sam determinacj, z jak walczy z nieprzyjacielem w Goulet.
Prosz posa po mojego stewarda poleci.
Nikt nie domyliby si, e czowiek, ktry wymwi te zwyke sowa, planuje powane naruszenie swoich
obowizkw.
Bailey, sama skra i koci, z figur modzieca mimo swoich lat, przyoy do do czoa pozdrawiajc dowdc; na
pokadzie rufowym w obrbie widzenia i (rzecz waniejsza) w zasigu suchu znajdowao si akurat z tuzin ludzi.
Przypuszczam, e konsul jego krlewskiej moci bdzie dzi u mnie na kolacji powiedzia Hornblower.
Chc mu zaproponowa co zupenie specjalnego.
No wic, sir zacz Bailey, i to bya wanie odpowied, jakiej Hornblower oczekiwa od niego.
No, mwe! krzykn ostrym tonem.
Ja nie bardzo wiem co, sir powiedzia Bailey. Ucierpia ju od wybuchw gniewu Hornblowera nie
planowanych zreszt jak dotd lecz teraz obracao si to na korzy.
Do diaba, czowieku. Wymyle co.
Jest kawaek zimnej woowiny, sir
Zimna woowina? Dla konsula jego krlewskiej moci? Nonsens.
Hornblower przeszed si po pokadzie w gbokim zamyleniu, a potem zawrci.
Panie Bush! Trzeba bdzie zwolni Doughty'ego z wizienia na ten wieczr. Z tego tu nie bd mia adnego
poytku. Prosz dopilnowa, eby zgosi si do mnie w mojej kabinie, kiedy znajd chwil czasu.
Tak jest, sir.
Bardzo dobrze, Bailey. Wracaj pod pokad. A teraz, panie Bush, prosz przygotowa karonad nr l na prawej
burcie do salutw. A ten lugier w dryfie, czy to nie czekajca na nas guarda costa [27]?
Soce skaniajce si ku zachodowi spowio biae domy Kadyksu w romantyczne rowe wiato, gdy Hotspur
zblia si do portu. Oficerowie suby zdrowia, marynarki wojennej i armii ldowej weszli na pokad, aby dopilnowa
ochrony Kadyksu przed zaraz i naruszeniem neutralnoci. Hornblower zacz mwi po hiszpasku, co szo troch opornie
nie uywa tego jzyka od ostatniej wojny, a ponadto ostatnio mwi czsto po francusku lecz mimo tych trudnoci
znajomo hiszpaskiego bardzo pomoga w zaatwianiu formalnoci, gdy Hotspur pod postawionymi marslami sun ku
wejciu do zatoki, tak pamitnej mimo lat, jakie miny od czasu jego ostatniej wizyty w tym porcie na Indefatigable.

Wieczorny powiew ponis odgos salutw po zatoce; Santa Catalina odpowiedziaa na wystrza karonady, a pilot
hiszpaski prowadzi Hotspura midzy wysepkami o nazwach Prosita i Maciory Hornblower podejrzewa, e w
wypadku Prosit chodzio o Morwiny, Porpoises po hiszpasku. Marynarze czekali w pogotowiu na zwinicie agli i
rzucenie kotwicy. W zatoce stay ju jakie okrty wojenne nie nalece do marynarki hiszpaskiej; maszty i reje jej
okrtw widniay dalej, w wewntrznym basenie portu.
Estados Unidos poinformowa hiszpaski oficer marynarki wojennej, wskazujc na najblisz fregat.
Hornblower zobaczy bander w paski i gwiazdy i proporzec komodorski na grotmaszcie.
Panie Bush! Przygotowa si do oddania honorw przy mijaniu.
Constitution. Komodor Preble doda oficer hiszpaski.
Amerykanie prowadzili swoj wasn wojn, w Trypo- lisie, dalej na Morzu rdziemnym; przypuszczalnie Preble
Hornblower nie by pewny, czy dobrze dosysza nazwisko by wieo mianowanym amerykaskim
gwnodowodzcym. Rozleg si odgos werbli i marynarze ustawili si wzdu burty, pozdrawiajc kapeluszami
przepywajcego Hotspura.
Fregata francuska Felicite cign hiszpaski oficer, wskazujc na drugi okrt wojenny.
Dwadziecia dwie furty strzelnicze w burcie jedna z tych wielkich fregat francuskich; lecz nie byo potrzeby
zwraca na ni wikszej uwagi. Jako nieprzyjaciele, w porcie neutralnym, bd si nawzajem ignorowa, udawa, e si nie
widz, jak uczyniliby dentelmeni, gdyby przez jaki pech spotkali si w przerwie midzy wyzwaniem a pojedynkiem.
Szczcie, e nie musia si nad tym zastanawia, tym bardziej e ujrzawszy Con- stitution wprowadzi pewn zmian w
planach dotyczcych innej sprawy wtek uboczny znowu wdziera si w nurt wtku gwnego.
Kapitanie, moe pan stan na kotwicy owiadczy oficer hiszpaski.
Ster na nawietrzn! Panie Bush!
Hotspur obrci si, marsie zostay zwinite w godnym pochway tempie, zawya lina kotwiczna wybiegajca z
kluzy. Bardzo dobrze si stao, e operacj t wykonano bezbdnie, gdy bya ona przeprowadzona na oczach okrtw
marynarki wojennej trzech rnych narodw. Po zatoce odbi si echem tpy odgos wystrzau.
Strza oznajmiajcy zachd soca! Prosz opuci bander, panie Bush.
Oficerowie hiszpascy stanli rzdem z kapeluszami w rku, kaniajc si na poegnanie. Hornblower z najwiksz
uprzejmoci, na jak potrafi si zdoby, rwnie zdj kapelusz i zamiata nim, kaniajc si i dzikujc, po czym
odprowadzi Hiszpanw do burty.
A oto zblia si wasz konsul zauway oficer marynarki wojennej ju schodzc do odzi.
Wrd gstniejcych ciemnoci od miasta pyn ku nim na wiosach skiff i Hornblower, skracajc ostatnie sowa
poegnania, prbowa przypomnie sobie, jakie honory nale si konsulowi przybywajcemu na pokad po zachodzie
soca. Niebo na zachodzie miao kolor krwawej czerwieni, wiatr usta i po oywczym powietrzu Atlantyku Hornblowerowi
wydao si, e w zatoce jest duszno i nie ma czym oddycha. A teraz bdzie musia zaatwia tajne sprawy pastwowej
wagi i spraw Dough- ty'ego.
Gdy rozmyla o swoich kopotach, przypomnia mu si jeszcze jeden. Nastpi teraz przerwa w jego listach do
Marii; mog upyn miesice, zanim otrzyma znw od niego wiadomo. Bdzie przewidywaa rzeczy najgorsze. Ale nie mia
czasu zastanawia si nad tym. Musia natychmiast przystpi do dziaania.
Rozdzia XXI
Przy sabncym wietrze Hotspur obrci si na kotwicach i teraz z okna rufowego kabiny nawigacyjnej wida byo
okrt Stanw Zjednoczonych Constitution, owietlony wasnymi wiatami, stojcy nieruchomo na kotwicy na martwej
wodzie.

 Jeli mona zapyta, sir odezwa si Doughty, jak zawsze z szacunkiem co to za miejscowo?
Kadyks odpar Hornblower; tylko przez moment dziwi si jego ignorancji jako wizie pod pokadem mg
nie wiedzie, gdzie jest, jak zreszt niektrzy z zaogi. Wskaza przez okno kabiny. A to jest fregata amerykaska,
Constitution.
Tak, sir.
Zanim Hornblower nie ujrza stojcej na kotwicy Constitution, widzia w ciemnych okularach przyszo
Doughty'ego, jako dezertera, bez grosza przy duszy na nabrzeach Kadyksu, nie omielajcego si zamustrowa w roli
zwykego marynarza na ktry ze statkw handlowych w obawie, e zostanie znw wzity si do marynarki wojennej i
rozpoznany; godujcego w najgorszym razie jako ebrak, a w najlepszym jako onierz po zacigniciu si do
hiszpaskiej armii obdartusw. W kadym razie nawet taka przyszo bya lepsza ni stryczek. A teraz rysowaa si jeszcze
lepsza. Okrty wojenne nigdy nie miay dosy ludzi, nawet jeli Preble nie potrzebowa dobrego stewarda.
Bailey przyszed z kapitaskiej kabiny z ostatni butelk bordo.
Doughty przeleje to do karafki powiedzia Hornblower. I jeszcze jedno, Doughty, pamitaj, e szklanki
maj by naprawd czyste. Chc, eby lniy.
Tak, sir.
Bailey, id na dzib, do kambuza. Dopilnuj, eby trzymali tam ogie do gotowania koci szpikowych.
Tak jest, sir.
Sprawa bya prosta, dopki kady krok by dobrze obliczony w czasie. Bailey wyszed, a Doughty zabra si do
przelewania czerwonego wina.
Przy okazji, Doughty, czy umiesz pywa?
Doughty nie podnis gowy.
Tak, sir. mwi prawie szeptem. Dzikuj, sir.
Teraz nastpio oczekiwane pukanie do drzwi.
d podchodzi pod burt, sir!
Bardzo dobrze, ju id.
Hornblower wybieg na pokad rufowy i zszed trapem przywita gocia. Zapada noc i zatoka Kadyks staa
spokojna, jak ciemne lustro.
Pan Carron nie traci czasu; pobieg przodem na ruf tak szybko, e Hornblower ledwo nady za nim. Gdy usiad na
krzele w kabinie nawigacyjnej, miao si wraenie, e cakowicie wypenia sob to mae pomieszczenie, by bowiem
mczyzn wysokim, o cikiej budowie ciaa. Otar czoo chusteczk i poprawi peruk.
Szklaneczk wina, sir?
Dzikuj. Pan Carron nie tracc czasu przystpi od razu do rzeczy, gdy Hornblower napenia szklanki.
Pan jest z Floty Kanau?
Tak, sir pod rozkazami admiraa Cornwallisa.
A zatem zna pan sytuacj. Wie pan o flocie? Carron zniy gos przy ostatnich sowach.

 Tak, sir. Jestem tutaj, eby uzyska najwiesze wiadomoci dla eskadry fregat.
Bd musiay dziaa. Madryt nie zdradza oznak ulegoci.
Bardzo dobrze, sir.
Godoy umiera ze strachu przed Boniem. Kraj nie chce walczy z Angli, lecz Godoy raczej wda si w walk, ni
mu si narazi.
Tak, sir.
Jestem pewien, e czekaj tylko na przybycie floty, a potem Hiszpania wypowie wojn. Bonio chce
wykorzysta hiszpask marynark wojenn do realizacji swojego projektu inwazji Anglii.
Tak, sir.
Nie dlatego, eby Diegowie byli mu zbyt wielk pomoc. Nie maj ani jednego okrtu gotowego do wyjcia w
morze. Ale stoi tutaj Felicite. Czterdzieci cztery dziaa. Pan j widzia oczywicie?
Tak, sir.
Ostrzee flot, jeli zorientuje si, na co si zanosi.
Oczywicie, sir.
Moje ostatnie wiadomoci pochodz sprzed mniej ni trzech dni. Kurier odby dalek podr z Madrytu. Godoy
nie wie jeszcze, e odkrylimy tajne klauzule w traktacie San Ildefonso, lecz domyli si wkrtce, na podstawie usztywnienia
naszego stosunku do nich.
Tak, sir.
A zatem, im szybciej pan std odpynie, tym lepiej. A oto przesyka dla oficera dowodzcego eskadr przechwytujc. Przygotowaem j, gdy tylko zauwayem, e wchodzi pan do zatoki.
Dzikuj, sir. Jest nim kapitan Graham Moore, na Indefatigable.
Hornblower woy przesyk do kieszeni. Od pewnego czasu sysza haas i przyciszone gosy w kabinie za drzwiami
i domyla si powodu. Teraz rozlego si pukanie i w drzwiach ukazaa si twarz Busha.
Chwileczk, prosz, panie Bush. Powinien pan wiedzie, e jestem zajty. Sucham panie Carron?
Bush by jedynym czowiekiem na okrcie, ktry omieli si wej w tej chwili i to tylko dlatego, e uzna, i sprawa
jest pilna.
Powinien pan odpyn w cigu godziny.
Tak, sir. Miaem nadziej, e zechce pan zje ze mn kolacj dzi wieczorem.
Obowizek przed przyjemnoci, ale dzikuj panu. Wrc teraz na brzeg i zaatwi niezbdne formalnoci z
wadzami hiszpaskimi. Wkrtce zacznie wia bryza od ldu i z t bryz bdzie mg pan wypyn.
Tak, sir.
Prosz poczyni wszystkie przygotowania do podniesienia kotwicy. Zna pan prawo dwudziestu czterech godzin?
Tak, sir.
Zgodnie z warunkami neutralnoci okrt jednej z walczcych nacji mg opuci port neutralny dopiero w
dwadziecia cztery godziny po wyjciu okrtu drugiego walczcego kraju.

 Diegowie mog nie egzekwowa tego od Felicite, ale na pewno wymusz to na panu, jeli dostarczy im pan
sposobnoci. Dwie trzecie zaogi Felicite jest teraz w tawernach Kadyksu, wic musi pan skorzysta z okazji. Bd tu na
miejscu, eby przypomnie Diegom o zasadzie dwudziestu czterech godzin, jeli fregata zechce ruszy za panem, a
przynajmniej bd mg opni jej wyjcie. Diegowie nie omiel si obraa nas, w czasie gdy flota jest jeszcze w
morzu.
Tak, sir. Rozumiem. Dzikuj, sir.
Carron wsta z krzesa, a za nim Hornblower.
Prosz wezwa d konsula powiedzia Hornblower, gdy wyszli na pokad rufowy, gdzie Bush cigle chcia mu
co powiedzie, a Hornblower wci nie mia czasu go wysuchiwa.
I nawet gdy Carron opuci ju okrt, Busha dalej obowizywa rozkaz, eby nie przeszkadza.
Prosz wybra ma kotwic a du wycign do pionu, panie Bush.
Tak jest, sir. Jeli pan pozwoli, sir
Trzeba to zrobi po cichu, panie Bush. adnych gwizdkw, adnych rozkazw, ktre mogaby usysze Felicite.
Prosz postawi dwch zaufanych ludzi przy kabestanie i wykorzysta stare agle dla przytumienia odgosw zapadek
kabestanu. Nie chc sysze ani jednego dwiku.
Tak jest, sir. Ale
Niech pan idzie i osobicie dopilnuje wszystkiego, jeli aska, panie Bush.
Nikt inny nie omieliby si nachodzi dowdcy, gdy spacerowa tej ciepej nocy po pokadzie rufowym. Zreszt
niedugo pilot przyby na okrt; Carronowi udao si widocznie przypieszy wolny proces mylenia hiszpaskich urzdnikw.
Postawiono marsie, podniesiono kotwic i Hotspur ruszy wolno przez zatok, pchany pierwszymi agodnymi powiewami
nocnej bryzy od ldu. Hornblower uwanie obserwowa pilota. Gdyby Hotspur, wychodzc w morze, wadowa si na
mielizn, mogoby to by rozwizaniem problemu dla Hiszpanw, i Hornblower postanowi, e to si nie moe zdarzy.
Dopiero gdy pilot opuci okrt i Hotspur ustawi si na kursie na poudniowy zachd, znalaz woln chwil dla Busha.
Sir! Doughty uciek!
Uciek?
Na pokadzie rufowym byo zbyt ciemno, eby Bush mg widzie twarz Hornblowera, a on stara si bardzo, eby
gos jego brzmia naturalnie.
Tak, sir. Musia wylizn si przez okno rufowe paskiej kabiny, sir. Potem opuci si w wod po zawiasach
steru, pod samym nawisem rufowym, gdzie nikt nie mg go zauway, i popyn, sir.
To bardzo niedobrze, panie Bush. Kto za to zapaci.
Ale, sir
Co, panie Bush?
Wyglda na to, e pan zostawi go samego w kabinie, gdy konsul przyby na pokad, sir. I on wtedy skorzysta z
okazji.
Pan chce przez to powiedzie, e to jest moja wina, panie Bush?
No c, tak sir, jeli pan chce to tak sformuowa.
Hm, moe ma pan racj, chocia nie wypada mi tego mwi. Hornblower przerwa na chwil, dalej starajc si

zachowywa w sposb naturalny.

Boe, ale to oburzajce. Jestem wcieky na siebie. Jak mogem tak gupio postpi!
Pewnie dlatego, e mia pan wiele spraw na gowie, sir.
Przykro byo sucha Busha wystpujcego w obronie swojego dowdcy, gdy sam dowdca rzuca na siebie gromy.
Nie ma dla mnie usprawiedliwienia. Nigdy sobie tego nie wybacz.
Zaznacz D na licie zaogi przy jego nazwisku, sir.
Tak, niech pan to lepiej zrobi.
Z duych liter na licie zaogi mona si byo wiele dowiedzie. Z znaczyo zwolniony, ZZ znaczyo zwolniony,
zmar, a D dezerter.
Ale s rwnie dobre nowiny, panie Bush. Zgodnie z tym, co mwi rozkazy, musz pana przestrzec, panie Bush,
e jeli co si ze mn stanie, nic z tego, co panu teraz powiem, nie powinno przeciec do wiadomoci zaogi okrtu.
Oczywicie, sir.
Skarb; pryzowe, hiszpaskie dublony i dolary. Hiszpaska flota wiozca skarb. Jeli istniao co, co mogo odcign
myli Busha od ucieczki Doughty'ego przed rk sprawiedliwoci, to wanie to.
To bd miliony, sir! zawoa Bush.
Tak. Miliony.
Marynarze z piciu okrtw bd mieli do podziau midzy siebie jedn czwart pryzowego taka sama suma
zostanie podzielona midzy piciu dowdcw oznaczao to szeset funtw na gow. Porucznicy, oficerowie nawigacyjni
i dowdcy piechoty morskiej dostan do podziau jedn sm. Pitnacie tysicy dla Busha, z grubsza liczc.
Fortuna, sir.
Udzia Hornblowera wyniesie dziesi takich fortun.
Czy pamita pan, sir, jak ostatnim razem przechwycilimy flot? To byo chyba w dziewidziesitym
dziewitym, jak mi si zdaj, sir. Niektrzy z naszych chopakw po otrzymaniu pryzowego pokupowali sobie zote zegarki i
przechwalali si nimi na Gospord Hard, eby wszyscy widzieli, jacy s bogaci.
No c, moe pan pomarzy, panie Bush, co i ja mam zamiar sprbowa robi. Ale prosz pamita, ani sowa
nikomu.
Nie, sir. Oczywicie e nie.
Plan mg si przecie nie powie. Flota moga unikn przechwycenia i schroni si w Kadyksie, moga
zawrci, a nawet w ogle nie wypyn. W takim wypadku najlepiej bdzie, jeli rzd hiszpaski i cay wiat nie
dowie si o tym planie.
Caa ta sprawa i zwizane z ni widoki na wzbogacenie powinny dziaa podniecajco i cieszy, lecz tego wieczora
nie budziy one w Hornblowerze adnego z tych uczu. Byy owocem Morza Martwego[28], obracajcym si w popi
w ustach jedzcego. Hornblower wciek si na Baileya i odesa go; nastpnie usiad na koi, w zbyt zym humorze, eby
cieszyo go koysanie si koi, wiadczce, e Hotspur znw jest w morzu i e pynie w podniecajcej i rokujcej korzyci
misji. Siedzia ze zwieszon gow, w gbokiej depresji. Naruszy zasad uczciwoci; nie mg ju mie szacunku dla samego
siebie. W yciu popenia bdy, ktre trudno byo sobie wybaczy, lecz tym razem uczyni co znacznie gorszego. Postpi
wbrew swoim obowizkom. Dopuci do dezercji przestpcy waciwie sam j obmyli. Zama zoon przysig, a
uczyni to wycznie z przyczyn osobistych, ulegajc swojemu kaprysowi. Nie dla dobra suby, nie dla sprawy kraju, lecz

dlatego, e jest osobnikiem sentymentalnym, o mikkim sercu. Wstydzi si za siebie, a wstyd sta si jeszcze dotkliwszy, gdy
po beznamitnej analizie swego postpku doszed do wniosku, e gdyby mia przey to, co si stao, jeszcze raz, postpiby
tak samo.
Nie byo dla niego usprawiedliwienia. Jedyne, na ktre powoywa si przed sob, e suba winna mu czyje ycie,
poniewa on sam tyle razy ryzykowa wasne, byo nonsensem. Okoliczno agodzca, e dyscyplina nie ucierpi z tego
powodu, gdy pyn z nowym, podniecajcym zadaniem, nie miaa znaczenia. Czu dla siebie pogard, jak dla zdrajcy; gorzej
jeszcze, obudnego zdrajcy, ktry przeprowadzi swj plan z niezwykym sprytem, cechujcym urodzonego konspiratora.
Pierwsze sowo, jakie mu przyszo na myl, byo waciwe: uczciwo. To wanie utraci. Opakiwa utracon uczciwo jak
Niobe swoje zmare dzieci.
Rozdzia XXII
Rozkazy kapitana Grahama Moorea, dotyczce rozstawienia eskadry fregat w celu przechwycenia floty, byy tak
dobre, e nawet Hornblower musia je aczkolwiek niechtnie zaaprobowa. Pi okrtw ustawio si w szyku torowym
z pnocy na poudnie, do granic widzialnoci. Przy pitnastu milach odstepu jednego od drugiego, wliczajc odlego
widnokrgu okrtw najbardziej wysunietych na pnoc i poudnie, obszar morza o szerokoci dziewidziesiciu mil objety
zosta kontrol. Za dnia okrty halsoway lub pyny w kierunku Ameryki; noc wracay na kurs ku Europie, tak, e gdyby
wskutek zego zrzdzenia losu flota dotara w ciemnociach do linii okrtw, okres czasu, jaki mieliby na jej wykrycie, byby
z tego powodu znacznie duszy. Pozycja o wicie wyznaczona zostaa na dugoci geograficznej Przyldka w. Wincentego
9o dugoci zachodniej a pozycja o zachodzie sonca miaa by tak daleko wysunita na zachd, jak to byo podane
w danych okolicznociach.
Tak wic zadanie wykrycia igy, w postaci floty, w stogu siana, to znaczy na Atlantyku, byo nieco prostsze, ni
mogo si wydawa na pierwszy rzut oka. Po pierwsze, na zasadzie mao elastycznego prawa hiszpaskiego flota musiaa
wyadowa swj adunek nie gdzie indziej, tylko w Kadyksie. Po drugie, kierunek wiatru wskazywa na ten rumb kompasu,
z ktrego flota moga si pojawi. Po trzecie, flota po dugiej podry morskiej moga nie ufa swoim obliczeniom
dugoci geograficznej, za dziki pomiarom sekstantem moga by wzgldnie pewna co do szerokoci geograficznej swej
pozycji; naleao si spodziewa, e koncowe etapy swojej drogi przejdzie kursem wschodnim na szerokoci geograficznej
Kadyksu 36o30 szerokoci pnocnej, tak aby mie pewno, e uniknie zblienia do brzegu portugalskiego z jednej
strony i afrykaskiego z drugiej.
Ot w srodku linii okrtw brytyjskich, mniej wicej, mniej wiecej na szerokosci geograficznej pnocnej 36o30,
staa w dryfie Indefatigable, z komodorem na pokadzie, a pozostae okrty leay w dryfie odpowiednio na pnoc i
poudnie od niej. Sygna flagowy za dnia lub rakieta w nocy miay ostrzec okrty w szyku o zblianiu si floty, tote
eskadra nie powinna mie trudnoci z szybkim skoncentrowanie si przy okrcie nadajcym sygna, sto pidziesit mil od
Kadyksu, majc wiele czasu i miejsca na wymuszenie swoich da.
Na godzin przed witem Hornblower wyszed na pokad, jak uczyni to ju dwukrotnie tej nocy wychodzi tak co
dwie godziny i w cigu nocy poprzednich. Noc bya jasna, a widoczno dalej dobra.
Wiatr pnocny wschd ku pnocy, sir meldowa Prowse. Namiar na Przyldek w. Wincentego czysta
pnoc, odlego okoo pitnastu mil.
Umiarkowany wiatr; mona by postawi wszystkie agle razem z bombramslami, chocia Hotspur mia postawione
tylko marsie i szed bejdewindem na lewym halsie. Hornblower skierowa lunet na prawy trawers w kierunku poudniowym,
to znaczy w tym, gdzie powinna znajdowa si Meduza, nastpna w szyku; Hotspur, jak przystao okrtowi o tak
niewielkim znaczeniu, by jednostk wysunit najbardziej na pnoc, w miejsce, gdzie pojawienie si floty wydawao si
najmniej prawdopodobne. Byo jeszcze za ciemno, eby mona byo widzie Meduz.
Panie Foreman, prosz wej na saling z ksik sygnaow.
Wszystkich oficerw i marynarzy na Hotspurze musiaa, oczywicie, zaintrygowa ta codzienna praktyka, ciga
obserwacja niewielkiego szmatu wody. Inteligentniejsi spord nich mogli odgadn, jakie jest prawdziwe zadanie eskadry.
Na to nie byo rady.

 Tam widz j, sir! powiedzia Prowse. Halsuje na poudniowy zachd. Jestemy nieco wysunici przed
pozycj.
Przebrasowa stermarsel na prac wstecz.
Mogli wyj par mil poza swoje stanowisko po takiej dugiej nocy. atwo byo zreszt wrci na dokadny namiar,
rwno na pnoc od Meduzy.
Hej, pokad! Foreman woa z salingu grotmasztu. Meduza sygnalizuje. Komodor do wszystkich
okrtw.
Meduza przekazywaa sygna z Indefatigable, ktra bya na poudniu, poza polem widzenia.
Wykona zwrot przez ruf kontynuowa Foreman. Kurs zachd. Pod marslami.
Panie Cheeseman, prosz potwierdzi. Cheeseman by drugim oficerem sygnaowym, uczcym si zawodu jako
zastpca Foremana.
Panie Prowse, prosz postawi ludzi na brasach.
Moore'a musi cieszy mono manewrowania zespoem okrtw rozcignitych na dugoci szedziesiciu mil przy
pomocy podnoszenia i opuszczania flag.
Na pokadzie! W gosie Foremana brzmia inny ton, nie ten, jakim przemawia normalnie. Widz agiel po
lewej stronie dziobu, prawie w kierunku na wiatr, sir. Pynie szybko penym wiatrem.
Hotspur wci czeka na opuszczenie flagi sygnaowej na Meduzie, co miao by sygnaem do wykonania zwrotu.
Co pan moe o nim powiedzie, panie Foreman?
To okrt wojenny, sir. Fregata. Wyglda na francusk, sir. To moe by Felicite, sir.
Moga to by rzeczywicie Felicite, wychodzca z Kadyksu. Do tej pory pewnie ju tam dotara wiadomo o
kordonie brytyjskim na morzu. Felicite moga wyj z portu; mogaby ostrzec i zawrci flot, gdyby udao si jej
przej przez lini okrtw brytyjskich. Moga te krci si na horyzoncie a do pojawienia si floty i wwczas wtrci si
do negocjacji. Bonaparte miaby okazj zrobi wielki szum w Moniteurze na temat bohaterskiej Francuskiej Marynarki
Wojennej, pieszcej z pomoc nkanej flocie neutralnej. A obecno Felicite moga powanie zaway na szali, gdyby
przyszo do walki; dua fregata francuska i cztery wielkie hiszpaskie przeciwko jednej duej brytyjskiej, trzem maym i
jednemu supowi.
Wejd na saling i sam zobacz, sir To by Bush, jak zwykle w odpowiednim miejscu i w odpowiednim
czasie. Pobieg po wyblinkach ze zwinnoci marynarza.
Opuszczono sygna, sir! krzykn Foreman.
W tym momencie Hotspur powinien przeoy ster, eby wszystkie pi okrtw wykonao razem zwrot przez ruf.
Nie, panie Prowse. Zaczekamy.
Meduza na horyzoncie wykonaa zwrot. Sza teraz penym wiatrem, zwikszajc szybko odlego od Hotspura
na przeciwnym kursie.
To na pewno Felicite, sir krzykn Bush.
Dzikuj, panie Bush. Prosz askawie zej natychmiast. Doboszu! Bi na alarm bojowy. Przygotowa okrt do
boju. Panie Cheeseman, prosz wysa nastpujcy sygna: Widzimy francusk fregat po nawietrznej.
Tak jest, sir. Meduza szybko znika z pola widzenia.

 Mimo to prosz podnie sygna.

Bush zbieg z salingu jak byskawica i wymieni krciutkie spojrzenia z Hornblowerem, a nastpnie popieszy
nadzorowa przygotowanie okrtu do walki. W jego wzroku byo pytanie. On jeden na okrcie, poza Hornblowerem, zna
cel przebywania brytyjskiej eskadry w tym rejonie. Jeli Hotspur znajdzie si z dala od innych okrtw, gdy flota
zostanie zauwaona, straci swj udzia z pryzowem. Lecz pryzowe to by tylko jeden czynnik; gwnym celem bya flota.
Hotspur nie wzi pod uwag sygnaw Meduzy i oddala si od tego celu, wystawiajc si na niebezpieczestwo. A
Bush wiedzia rwnie, jaka jest rnica si Hotspura i Felicite. Walka na salwy burtowe moe si skoczy tylko
mierci poowy zaogi Hotspura i popadniciem drugiej poowy w niewol.
Nie wida Meduzy, sir. Nie potwierdzia sygnau. To by Foreman, wci jeszcze na salingu.
Bardzo dobrze, panie Foreman. Moe pan zej.
Wida go z pokadu, sir powiedzia Prowse.
Tak. Prosto na horyzoncie rysoway si wyrane marsie i bramsle francuza. Hornblowerowi trudno byo
utrzyma je w polu widzenia lunety. Krew pulsowaa mu w skroniach z podniecenia; mg tylko mie nadziej, e na jego
twarzy nie wida lku i napicia.
Okrt przygotowany do boju, sir zameldowa Bush.
Dziaa zostay wytoczone, podniecona obsuga staa na stanowiskach.
Skrca ostro na wiatr! zawoa Prowse.
To tak!
Felicite przesza na prawy hals, aby przepuci Hotspura daleko za ruf. Uchylaa si od waki.
Czy nie ma zamiaru walczy? wykrzykn Bush.
Hornblower uspokoi si troch, widzc ten dowd prawidowoci jego oceny. Skierowa swj okrt ku Felicite z
zamiarem wdania si w ciki pojedynek z duej odlegoci. Mia nadziej, e zestrzeli tyle drzewc Felicite i okaleczy j
do tego stopnia, i nie zdy ona ostrzec floty. A francuz dziaa zgodnie z jego przypuszczeniem. Nie chcia ryzykowa
uszkodzenia, zanim nie wykona swojej misji.
Panie Prowse, prosz wykona zwrot.
Hotspur obrci si jak maszyna.
Penymi aglami na wiatr.
Szli przeci Felicite drog przed dziobem na silnie zbienym kursie. Francuz uchylajc si od bitwy mia zamiar
przelizn si za flank zespou brytyjskiego, wymkn si na otwarte morze i dopyn do floty przed brytyjczykami, a
teraz Hotspur go uprzedza. Obserwujc marsie na horyzoncie Hornblower zauway, e si przechylaj.
Zawraca!
Duo mu to pomoe. Daleko za marslami bya nika niebieska linia na widnokrgu, dumne wybrzee poudniowej
Portugalii.
Nie uda mu si obej w. Wincentego po nawietrznej na tym kursie dorzuci Prowse.
Lagos, w. Wincenty, Sagres same wielkie nazwy w historii morskiej; ten wystajcy cypel udaremni prb
Felicite uniknicia bitwy. Bdzie wkrtce musiaa wda si w bj, i Hornblower ju widzia oczyma duszy, co to bdzie za
bitwa.

 Panie Bush!
Sir!
Prosz nakierowa dwa dziaa prosto w stron rufy. Trzeba bdzie wyci tam pawe. Przystpi natychmiast
do pracy.
Tak jest, sir.
Dzikuj, panie Bush.
Okrty aglowe miay zawsze trudnoci przy strzelaniu bezporednio w kierunku dziobu lub rufy; nie znaleziono
jeszcze adnego zadowalajcego rozwizania tej trudnoci. Zazwyczaj dziaa, bardzo poyteczne przy salwach burtowych, na
rufie i dziobie byy nieprzydatne, a konstrukcja okrtw potwierdzaa ten fakt. Teraz woanie o ciel z jego ludmi
zwiastowao rezygnacj ze wszystkich zalet, jakie budowniczowie przydawali okrtom budujc je w ten sposb od wielu
wiekw. Hotspur osabia swoj konstrukcj dla chwilowej korzyci w rzadko spotykanej sytuacji. Hornblower czu pod
stopami skrzypienie drewna i wibracj pracujcych pi.
Prosz posa artylerzyst na ruf. Niech zaoy talie i liny do przecigania armat.
Niebieska linia brzegu rysowaa si teraz znacznie ostrzej; wida byo ju dobrze grujcy cypel Przyldka w.
Wincentego. Felicite wynurzya si nad widnokrg z dug, dug lini armat, wyranie widoczn wzdu jej burty,
wytoczonych i przygotowanych do boju. Jej grotmarsel zaopota przy zawracaniu. Teraz ona rzucaa wyzwanie do boju,
narzucaa bitw.
Ster na zawietrzn, panie Prowse. Przebrasowa grotmarsel na prac wstecz.
Kada uzyskana minuta bya cenna. Hotspur rwnie zawrci. Hornblower nie mia zamiaru wdawa si w
beznadziejn walk; jeli francuz mg czeka, on bdzie czeka take. Przy tym agodnym wietrze i spokojnym stanie morza
Hotspur mia nad wielkim okrtem francuskim przewag, z ktrej nie naleao tak atwo rezygnowa. Hotspur i Felicite
zachowyway si jak dwaj bokserzy wstpujcy na ring. Dzie by przepikny, o niebieskim niebie i bkitnym morzu; a on
mg si wkrtce poegna z tym piknym wiatem. Turkot lawet armatnich oznajmi, e jedno dziao zostao ju przesunite
na pozycj; w tej minucie nie wiadomo dlaczego pomyla o Marii i o maym Horatiu. Zupene szalestwo; natychmiast
porzuci t myl.
Sekundy pyny wolno; moe dowdca francuski zwoa narad wojenn na swoim pokadzie rufowym; moe si
tylko waha, niezdolny podj decyzji w momencie, gdy wa si losy narodw.
Wiadomo od pana Busha, sir. Jedno dziao wytoczone, gotowe do boju, sir. Drugie bdzie za pi minut.
Dzikuj, panie Orrock. Prosz powiedzie panu Bushowi, eby postawi przy tych dziaach swych najlepszych
celowniczych.
Grotmarsel Felicite wypenia si znowu.
Marynarze do brasw!
Hotspur ruszy w kierunku nieprzyjaciela. Hornblower nie zamierza odda niepotrzebnie ani cala przestrzeni
morskiej.
Ster na zawietrzn!
Po wykonaniu zwrotu Hotspur znalaz si w odlegoci bardzo dugiego strzau armatniego. Dzib Felicite celowa
prosto w nich. Hotspur wykrci si ruf wprost na nieprzyjaciela; oba okrty byy dokadnie w linii.
Prosz powiedzie panu Bushowi, eby otworzy ogie!
Bush uczyni to, zanim rozkaz dotar do niego. Rozleg si huk armat, nad nawisem rufowym buchn dym i niesiony

wiatrem skbi si nad pokadem rufowym. Hornblower patrzy z wyteniem przez lunet, lecz mg dojrze tylko pikn
lini dziobu Felicite, jej ostro sterczcy bukszpryt i poyskujce agle. Pokad pod stopami przenosi oskot lawet
wytaczanych ponownie dzia. Bang! Teraz Hornblower zobaczy. Stojc nad dziaem ledzi lini lotu pocisku, znaczek, jakby
od niechcenia narysowany owkiem, suncy po bieli i bkicie, w gr i w d, zanim dym nie zosta zdmuchnity do
przodu. Strza by na pewno celny. Dym nie pozwoli mu obserwowa lotu drugiego pocisku.
Brytyjska dalekosina dziesiciofuntwka bya najlepszym dziaem, gdy szo o precyzj strzelania. Dawaa si
wyjtkowo dobrze ustawia na cel, a pociski wyrzucaa dokadniej ni dziaa o wikszym przekroju lufy. Pocisk, nawet z
dziewiciofuntwki, lecc z prdkoci tysica stp* na sekund, mg zada ciki cios. Bang! Francuzowi nie bdzie w
smak taki obstrza bez monoci odwzajemnienia si.
Prosz spojrze! krzykn Prowse.
Kliwer Felicite straci swj ksztat i opota na wietrze; trudno byo dojrze na pierwszy rzut oka, co si stao.
Pk mu foksztag, sir zadecydowa Prowse.
To, e Prowse mia racj, mona byo stwierdzi w chwil pniej, gdy Felicite zwina kliwer. Utrata samego agla
nie stanowia zbyt wielkiej szkody, lecz w skomplikowanym systemie rozkadu obcienia i rwnowaenia takielunku
foksztag by bardzo wanym elementem (jak konstytucja francuska, zanim Bonaparte zdoby wadz), ktry utrzymywa
maszty okrtw we waciwym pooeniu pod naporem agli.
Panie Orrock, niech pan pobiegnie na d i powie do pana Busha: Dobra robota.
Bang! Gdy dym rozwia si, Hornblower zobaczy, e
* ponad trzystu metrw
Felicite zawraca i oddaje salw burtow, spowijajc si w wielk ruchom awic dymu. Gdzie blisko przelecia
pocisk ze straszliwym wyciem; z powierzchni wody wystrzeliy dwie fontanny, po jednej z kadej strony rufy, i to byo
wszystko, co Hornblower dojrza i usysza po tej salwie. Trudno byo si spodziewa, e zdenerwowana zaoga, strzelajca
z przechylajcego si okrtu, potrafi lepiej wykona zadanie, nawet jeli ma do dyspozycji dwadziecia dwa dziaa.
Zaoga Hotspura wzniosa radosny okrzyk i Hornblower obrciwszy si zobaczy, e wszyscy marynarze, nie zajci
w tej chwili konkretn prac, wycignwszy szyje, obserwowali przez otwory strzelnicze francuza za ruf. Trudno im byo
tego zabrania, lecz gdy z powrotem skierowa wzrok na Felicite, ujrza co, co sprawio, e spiesznie odesa ludzi do
roboty. Francuz wykrci nie tylko po to, eby wystrzeli salw burtow; stan w dryfie, z ostro zbrasowanym marslem na
ster- maszcie, w celu splecenia foksztagu. Przy takiej pozycji jego dzia nie bdzie mona kierowa na cel. Nie wolno traci
ani sekundy, teraz gdy Hotspur szed penym wiatrem i gdy odlego midzy okrtami stawaa si zbyt dua, eby mona
to byo odrobi.
Uwaga przy dziaach z lewej burty! Marynarze do brasw! Ster na lew burt!
Hotspur obrci si i przeszed gadko na lewy hals. Znalaz si dziki temu po lewej stronie za ruf Felicite, gdzie
adna armata francuska nie moga wzi go na cel. Bush bieg od rufy pilnowa armat lewobur- towych; przechodzi od dziaa
do dziaa, sprawdzajc wzrokiem, czy podniesienie i ustawienie na cel jest prawidowe, a tymczasem Hotspur oddawa
salw burtow do bezbronnego nieprzyjaciela. Bardzo dugi zasig, lecz ktry z tych pociskw musi spowodowa
uszkodzenie. Hornblower obserwowa namiar na Felicite, zmieniajcy si w miar jak Hotspur zachodzi j od rufy.
Przygotowa si do zmiany halsu po nastpnej salwie!
Rozleg si huk dziewiciu dzia. Dym kbi si jeszcze na rdokrciu, gdy Hotspur ju zmienia kurs.
Przej na dziaa prawoburtowej
Podnieceni marynarze przebiegli na drug burt nastawia dziaa i celowa. Rozlega si nastpna salwa burtowa, ale
stermarsel Felicite obraca si.

 Ster na zawietrzn.
Zanim znkany francuz przeszed z powrotem na peny wiatr, Hotspur zdy wyprzedzi jego manewr; oba okrty
znalazy si ponownie w linii i Bush znowu pobieg na ruf pilnowa obstrzau z pocigwek rufowych. By to odwet za
bitw z Loire, dawno, dawno temu. Przy umiarkowanym wietrze i spokojnym morzu atwy w manewrowaniu slup
growa pod kadym wzgldem nad du fregat; to, co si dziao teraz, byo tylko prbk tego, co bdzie trwao przez cay
ten ciki dzie, o godzie, pod zotym socem, na niebieskim morzu, wrd kbw dymu prochowego.
Najwaniejszym atutem Hotspura byo jego pooenie po zawietrznej. Wanie na zawietrznej, za widnokrgiem,
czekaa eskadra brytyjska; francuz nie bdzie mia odwagi dugo ciga go w tamtym kierunku, gdzie mgby znale si w
puapce, midzy wiatrem i przewaajc si nieprzyjacielsk. Ponadto okrt francuski mia do wykonania wane zadanie
odszukania i ostrzeenia eskadry hiszpaskiej; lecz gdy ju uzyska do przestrzeni morskiej, aby obej Przyldek w.
Wincentego po nawietrznej i zawrci, jego may przeladowca nie odstpowa go, ostrzeliwujc pogruchotan ruf,
dziurawic kulami agle i siejc spustoszenie w olinowaniu ruchomym.
W cigu tego dugiego dnia Felicite oddaa wiele salw burtowych, wszystkie z duego zasigu i na og le
wycelowane, poniewa Hotspur ucieka z linii ognia. Przez cay ten dugi dzie Hornblower sta na pokadzie rufowym,
wydajc bez namysu rozkazy i prowadzc swj niewielki okrt z nie sabnc uwag i niewyczerpan pomysowoci. Od
czasu do czasu pocisk z Felicite trafia w cel; zmczonymi oczyma patrzy Hornblower, jak kula z osiemnastofuntwki
wpada przez furt strzelnicz i zmienia piciu marynarzy w krwaw, wijc si z blu mas. Do pnego popoudnia
Hotspurowi udawao si unikn wikszego uszkodzenia, ale wiatr skrca na poudnie, a soce wolno pezo ku
zachodowi. Po tej zmianie kierunku wiatru pooenie Hotspura stao si niebezpieczniejsze, a w miar upywu czasu
zmczenie zaczynao paraliowa mzg Hornblowera.
Z odlegoci dobrych trzech czwartych mili Felicite oddaa wreszcie celny strza, jedyny z caej salwy burtowej,
ktr wystrzelia zboczywszy silnie z kursu. Z takielunku dobieg trzask. Spojrzawszy w gr Hornblower zobaczy
zwisajc grotrej, ktra pka przestrzelona przez sam rodek; kada powka wisiaa na swoich stropach pod innym
cudacznym ktem, groc spadniciem na pokad i przebiciem go jak strza. Mia wic Hornblower do rozwizania nowy,
pilny probelm. Przyjrzawszy si uwanie dyndajcym w powietrzu szcztkom, rzuci sternikom rozkaz, ktry wprowadzi
agle w opot i zlikwidowa naprenie.
Panie Wise! Prosz zabra tylu ludzi, ilu panu potrzeba i zamocowa to, co zostao z grotrei.
Potem przyoy znw lunet do bolcych oczu, eby sprawdzi, co zrobi teraz Felicite. Mogaby narzuci walk z
bliskiego dystansu, gdyby natychmiast wyzyskaa okazj. Wwczas musiaby bi si do ostatniego tchu. Lecz przez lunet
zobaczy co zupenie innego. Musia spojrze jeszcze raz, zanim uwierzy na pprzytomnemu mzgowi i zmczonym oczom.
Felicite wysza z dryfu i postawiwszy wszystkie agle, skierowaa si w stron zachodzcego soca. Z podwinitym
ogonem uciekaa za widnokrg od przeladowcy, ktry pozbawi j ducha podczas tych dziewiciu godzin nieustannej walki.
Marynarze patrzyli na to, widzieli, jak fregata umyka, ktry wznis okrzyk radoci, podjty przez wszystkich na
pokadzie. mieli si, szczerzc zby, dziwnie biae w zasmolonych twarzach. Bush nadszed ze rdokrcia, tak samo czarny
od prochu jak oni.
Sir! powiedzia. Nie wiem jak panu gratulowa.
Dzikuj, panie Bush. Moe zechce pan sprawdzi, co robi pan Wise. Mamy dwa zapasowe bomy do agli
bocznych prosz wzmocni nimi grotrej.
Tak, jest, sir.
Mimo zmczenia, ktrego nawet Bush nie potrafi ukry, na jego czarnej od prochu twarzy pojawi si znowu ten
dziwny badawczy wyraz, zdradzajcy podziw i zaskoczenie. Tyle chcia w tej chwili wypowiedzie, tote trzeba byo
wielkiego wysiku z jego strony, eby odej bez sowa; gdy odchodzi, Hornblower rzuci za nim:
Panie Bush, chc, eby okrt znowu by gotw do boju przed zachodem soca.

Meldowa si Gurney, artylerzysta.

Zuylimy cay grny magazyn prochu, sir, i napoczlimy drugi. Razem poszo z ptorej tony prochu. I pi ton
pociskw, sir. Wystrzelalimy wszystkie naboje, moi ludzie przygotowuj teraz nowe.
Nastpnie zgosi si ciela, a za nim intendent Huffnell i Wallis, lekarz okrtowy; naleao poczyni przygotowania
do nakarmienia ywych i pochowa zmarych.
Zmarli, ktrych zna tak dobrze; z uczuciem gbokiego alu i osobistej straty sucha listy nazwisk odczytywanej
przez Wallisa. Marynarze dobrzy i li, ywi jeszcze rano, teraz odeszli z tego wiata, poniewa on spenia swj obowizek.
Nie wolno mu tak myle. Trudn peni sub, cik i bezlitosn, jak stal, jak tncy powietrze pocisk armatni.
O dziewitej wieczorem Hornblower zasiad do posiku, pierwszego od poprzedniego wieczora, i poddajc si
niezrcznym zabiegom Baileya, pomyla jeszcze raz o Doughtym, a od niego przeszed w sposb zupenie naturalny do
rozmyla o omiu milionach hiszpaskich dolarw pryzowego. Jego sumienie uwolnio si wreszcie od poczucia winy. Nie
musia stawia siebie w jednym rzdzie z kapitanami-oszustami, o jakich sysza, ze znanymi mu oficerami-malwersantami.
Mg ocigajc si jeszcze udzieli sobie rozgrzeszenia.
Rozdzia XXIII
Z uszkodzonymi burtami i prowizorycznie wzmocnion grotreja Hotspur wraca na miejsce spotkania wyznaczone
na wypadek rozproszenia si okrtw eskadry. Nawet tu, na tej agodnej klimatycznie szerokoci geograficznej Europy
Poudniowej, zima dawaa o sobie zna. Noce byy chodne, d zimny wiatr, i Hotspur musia sztormowa przez
dwadziecia cztery godziny, podrzucany przez fale jak pika. Pozycja z Przyldkiem w. Wincentego oddalonym w kierunku
pnocnym o czterdzieci pi mil bya miejscem spotkania, lecz przybywszy tam nie znaleli ladu po eskadrze brytyjskiej.
Hornblower przemierza pokad tam i z powrotem, zastanawiajc si, jak podj decyzj obliczajc, jak daleko na
zawietrzn zepchna ostatnia wichura Indefatigable i towarzyszce jej jednostki, i rozmylajc, co mu teraz nakazuje
czyni obowizek. Bush przyglda mu si z daleka, gdy tak chodzi po pokadzie; mimo e zosta dopuszczony do tajemnicy
dotyczcej floty, wiedzia, e lepiej nie przeszkadza. Wreszcie z salingu dobiego woanie:
Widz agiel! agiel po nawietrznej! Hej, pokad! I drugi te. Wyglda jak flota, sir.
Bush mg ju teraz podej do Hornblowera.
To pewnie fregaty, sir.
Moliwe. Hornblower zawoa w kierunku salingu: Ile agli teraz wida?
Osiem, sir. Wygldaj na okrty liniowe, przynajmniej niektre z nich, sir. Tak, sir, trjpokadowiec i kilka
okrtw dwupokadowych.
Eskadra okrtw liniowych, zdajca w kierunku Kadyksu. By moe francuska jednostkom marynarki
wojennej Bonapartego czasem udawao si wymkn przez blokad. W takim wypadku mia obowizek zidentyfikowa je,
ryzykujc popadniciem w niewol. Najprawdopodobniej s to jednak okrty brytyjskie. Hornblowera ogarny ze
przeczucia na temat znaczenia ich pobytu w tym rejonie.
Panie Bush, idziemy w tamt stron. Panie Foreman! Prosz podnie sygna tajny.
Teraz ukazay si marsie, sze okrtw liniowych w szyku, i z kadej flanki fregata.
Okrt wiodcy odpowiada sygnaem 264, sir. To jest tajny sygna na ten tydzie.
Bardzo dobrze. Poda nasz znak rozpoznawczy. Szare morze i sine niebo wydaway si odbija depresj, jaka
zacza ogarnia Hornblowera.
Dreadnought, sir. Admira Parker, jego flaga na maszcie.

A wic Parker oddzieli si od floty Ushant; ze przeczucie si nasilio.

Okrt admiralski do Hotspura, sir. Kapitan, stawi si u mnie.
Dzikuj, panie Foreman. Panie Bush, prosz przygotowa d rufow.
Parker wid Hornblowera na pokad rufowy Dread- noughta z ponurym wyrazem twarzy, przypominajcym
panujc wanie pogod. Jego oczy i wosy, a nawet oblicze (w odrnieniu od smagych twarzy wok niego) robiy
wraenie bezbarwnej szaroci. By jednak ubrany elegancko, tak e Hornblower poczu si przez moment jak oberwaniec i
poaowa, e tego ranka nie ogoli si dokadniej.
Co pan tu robi, kapitanie Hornblower?
Jestem w miejscu spotkania wyznaczonym dla eskadry kapitana Moore'a, sir.
Kapitan Moore jest ju w Anglii.
Ta wiadomo nie poruszya Hornblowera, bo to wanie spodziewa si usysze. Musia jednak da jak
odpowied.
Naprawd, sir?
Nie sysza pan nowin?
Nie miaem adnych wiadomoci od tygodnia, sir.
Moore przechwyci hiszpask flot, wiozc skarb. Gdzie si pan podziewa?
Miaem starcie z fregat francusk, sir.
Rzut oka na Hotspura stojcego w dryfie na trawersie Dreadnoughta pozwoli zobaczy grotrej i wiee aty na
burtach.
Straci pan fortun w postaci pryzowego.
I ja tak myl, sir.
Sze milionw dolarw. Diegowie walczyli i jedna z ich fregat wyleciaa w powietrze z ca zaog, zanim inne
si podday.
Na okrcie zaangaowanym w bj porzdek i dyscyplina musiay by idealne; chwila nieuwagi ze strony chopca
roznoszcego proch lub adowniczego moga si skoczy tragicznie. Rozmylajc nad t spraw, Hornblower tym razem nic
nie powiedzia, a Parker cign nie czekajc na jego sowa.
A wic mamy wojn z Hiszpani. Diegowie wypowiedz wojn natychmiast, gdy dotr do nich te wieci
przypuszczalnie ju to uczynili. Ta eskadra zostaa odczona od Floty Kanau, aby rozpocz blokad Kadyksu.
Tak, sir.
Pan niech lepiej idzie na pnoc, za Moorem. Zgosi si pan do Floty Kanau pod Ushant, po dalsze rozkazy.
Tak jest, sir.
Zimne, szare oczy nie zdradzay najlejszego ladu ludzkich uczu. Chop patrzy na krow z wikszym
zainteresowaniem ni ten admira na kapitana.
Dobrej drogi, kapitanie.
Dzikuj, sir.

Wia silny wiatr z zachodu ku pnocy; Hotspur bdzie musia wyj daleko w morze, aby obej Przyldek w.
Wincentego po nawietrznej, i jeszcze dalej, jeli chce mie pewno, e minie przyldek Roca po nawietrznej. Parker i jego
jednostki miay pomylny wiatr do Kadyksu i chocia Hornblower wyda rozkazy natychmiast po wejciu na okrt, byy ju
za widnokrgiem w chwili, gdy wcignito d na Hotspura, ktry ruszy prawym bejdewindem w drog powrotn do
Ushant. Gdy szed tak, wystawiajc praw burt na uderzenia fal, mona byo usysze i wyczu jaki dodatkowy element w
jego ruchu. Ilekro fala podsuwaa si pod niego i dzib zaczyna zapada w wod, rozlega si tpy odgos i wstrzs
przebiega przez ca konstrukcj; to samo powtarzao si, gdy okrt, zszedszy z grzbietu fali, znowu dwiga si w gr.
Dwa takie odgosy przypaday na kad fal, tak e ucho zaczo si ich spodziewa przy kolejnym podnoszeniu si i
opadaniu okrtu. To ta wzmocniona reja, wzita midzy dwa zapasowe drzewca. Mimo e byy mocno cignite, pozosta
jednak niewielki luz, i cikie powki rei przesuway si to do przodu, to do tyu z tpym szuraniem, dwa razy na kad fal,
a mzg i ucho miao do tych cigych monotonnych odgosw.
Nastpnego dnia, gdy Hotspur wci szed dalej w Atlantyk, chcc zyska na odlegoci od ldu, Bailey oderwa
na chwil Hornblowera od rozmyla.
To byo w kieszeni paskiej koszuli nocnej, sir. Znalazem to, kiedy chciaem j upra.
Poda zoon kartk papieru z kilkoma sowami; musiaa zosta napisana tego wieczora gdy Hotspursta na
kotwicy w zatoce Kadyks. Bailey nie mia widocznie zwyczaju zbyt czsto pra koszul nocnych.
Sir,
W zapasach kabinowych kocz si kapary i pieprz turecki.
Dzikuj, sir, dzikuj.
Paski uniony, posuszny suga
J. Doughty.
Hornblower zgnit kartk w doni. Przypomnienie epizodu z Doughtym sprawio mu bl. To musi by ostatni raz.
Czytae to, Bailey?
Nie, sir. Nie jestem uczony, sir.
Bya to normalna odpowied analfabety w Krlewskiej Marynarce Wojennej, lecz Hornblower uspokoi si dopiero,
gdy sprawdzi list zacigow i zobaczy krzyyk przy nazwisku Baileya. Wikszo Szkotw umiaa czyta i pisa
szczliwie si stao, e Bailey by wyjtkiem.
Tak wic Hotspur szed dalej bejdewindem, pocztkowo prawego, a potem lewego halsu, bardzo ostronie
stawiajc agle na uszkodzonej grotrei i zdajc na pnoc przez szary Atlantyk. A wreszcie okry Finisterre po
nawietrznej i mg, odpadszy o dwa rumby od wiatru, pyn prosto do Ushant po przeciwprostoktnej Zatoki Biskajskiej.
W wigili Nowego Roku pada nieg, tak samo jak w wigili poprzedniego Nowego Roku, kiedy to Hotspur udaremni
prb inwazji Bonapartego na Irlandi. Dzie by deszczowy i ponury, a za widoczno bardzo ograniczaa widnokrg, gdy
Hotspur dotar do szerokoci geograficznej Ushant i pyn wolno poszukujc Floty Kanau. Z tumanu mgy wynurzy si
Thun- derer i min ich, za nim Majestic, a na obwoania Busha usyszeli upragniony odzew Hibernii. Po krtkiej
chwili, w czasie ktrej przekazano admiraowi wiadomo o przybyciu Hotspura, rozlego si znowu woanie; by to gos
Collinsa, atwy do rozpoznania mimo tuby.
Kapitan Hornblower?
Tak, sir.
Czy zechce pan przyby na pokad?
Hornblower by ju gotw, tak dokadnie ogolony, e paliy go policzki. Mia na sobie najlepszy mundur, a w

kieszeni dwa egzemplarze raportu.

Cornwallis trzs si w swoim krzele w kajucie, opatulony grubymi szalami na ramionach i na kolanach,
przypuszczalnie z gorc butelk pod stopami. W tych szalach i z peruk wyglda jak stara kobieta, pki nie podnis na
Hornblowera spojrzenia swoich porcelanowo niebieskich oczu.
C, u licha, wyrabia pan tym razem, Hornblower?
Mam tu raport, sir.
Prosz da go Collinsowi. A teraz niech pan opowiada.
Hornblower poda fakty tak zwile, jak tylko potrafi.
Moore by wcieky, e pan si oddali. Ale sdz, e wybaczy panu, gdy si o tym wszystkim dowie. Meduza
nie potwierdzia w ogle paskiego sygnau?
Nie, sir.
Dobrze pan zrobi idc za Felicite. Zwrc na to uwag w paskim raporcie. Moore powinien by zadowolony,
e ma o jeden okrt mniej do podziau pryzowego.
Jestem pewien, e wcale o tym nie myla, sir.
Moe ma pan racj. Ale pan, Hornblower. Mg pan uda, e nie zauway Felicite takie rzeczy zdarzay si
ju w marynarce wojennej. A wtedy mgby pan zosta z Moorem i mie swj udzia w pryzowem.
Gdyby Felicite udao si obej Przyldek w. Wincentego, mogoby w ogle nie by pryzowego, sir.
Rozumiem. To jasne. Cornwallis mrugn okiem. Otworzyem przed panem drog do bogactwa, a pan nim
wzgardzi.
Wcale tak nie byo, sir.
Hornblower zrozumia nagle, e Cornwallis wiadomie wybra jego i Hotspura do towarzyszenia Moore'owi, eby
da mu mono uczestniczenia w podziale pryzowego. Wszystkie okrty na pewno chciay i na t wypraw;
przypuszczalnie bya to nagroda za nuce czuwanie w Goulet.
Teraz Collins wtrci si do rozmowy.
Jak paskie zapasy?
Mam dosy, sir. ywnoci i wody jeszcze na szedziesit dni przy penych racjach.
Co z prochem i z pociskami?
Collins postukiwa palcem w raport Hornblowera, ktry wanie czyta.
Wystarczy na nastpn walk.
A okrt?
Zalepilimy dziury po pociskach. Moemy stawia agle na grotrei, jak dugo wiatr nie jest zbyt silny.
Znowu przemwi Cornwallis:
Bardzo si pan zmartwi, jeli bdzie pan musia uda si z powrotem do Plymouth?
Oczywicie e nie, sir.

 To dobrze, bo wysyam tam pana dla dokonania napraw.

Tak jest, sir. Kiedy mam odpyn?
Czy tak panu spieszno, e nie zostanie pan na obiedzie?
Nie, sir.
Cornwallis rozemia si. Wolabym nie wystawia pana na t prb.
Popatrzy na kontrolny przekanik wiatrowskazu przymocowany w grze pord belek pokadu. Ludzie, ktrzy
spdzili cae ycie, walczc z kaprysami wiatru, mieli jednakowy pogld na t spraw; gdy wieje pomylny wiatr, nie ma co
marnowa choby godziny na gupstwa.
Powinien pan odpyn zaraz cign Cornwallis. Pan wie, e otrzymaem nowego zastpc?
Nie, sir.
Lord Gardner. Teraz, gdy bd musia walczy przeciw Diegom i Boniowi naraz, potrzebuj wiceadmiraa.
Nie jestem tym zaskoczony, sir.
Jeli pan bdzie odpywa przy tak zej widocznoci jak teraz, nie musi pan oddawa mu salutu. Oszczdzi to
krlowi troch prochu, ktry pan tak lubi zuywa. Collins, prosz przekaza kapitanowi Hornblowerowi przeznaczone dla
niego rozkazy.
A wic wraca znowu do Plymouth. Do Marii.
Rozdzia XXIV
To by rzeczywicie wspaniay spektakl powiedziaa Maria.
Naval Chronicie, na ktr rzuca okiem Hornblower rozmawiajc z ni, uya identycznych sw: Wspaniay
spektakl.
Niewtpliwie tak, moja droga.
Mia przed oczyma opis przenoszenia na ld z Plymouth skarbu z hiszpaskich fregat wzitych do niewoli przez
eskadr Moore'a. Niezbdne byy, oczywicie, wojskowe rodki ostronoci, gdy miliony funtw w zocie i srebrze trzeba
byo zaadowa do wozw i przewie ulicami do Cytadeli, lecz rozgos nadany temu wydarzeniu by wikszy, ni byo to
konieczne ze wzgldw wojskowych. Drugi puk gwardii dragonw dostarczy eskorty konnej, a siedemdziesity pierwszy
piechoty maszerowa przy wozach; miejscowa milicja obsadzia ulice, a wszystkie orkiestry wojskowe w promieniu mili gray
patriotyczne melodie. A kiedy skarb przewoono do Londynu, maszeroway z nim oddziay wojska ze swoimi orkiestrami,
tak e wszystkie miasta, przez ktre przechodzi konwj, byy wiadkiem tego samego spektaklu. Hornblower podejrzewa,
e rzdowi zaleao na tym, aby jak najwiksza liczba obywateli dowiedziaa si o tym wzrocie zasobw kraju w
momencie, gdy Hiszpania dosza do listy nieprzyjaci Anglii.
Mwi, e kady z kapitanw tych okrtw dostanie setki tysicy funtw powiedziaa Maria. Jak mylisz
kochanie, my chyba nigdy nie doczekamy si takiego szczcia?
To si zawsze moe zdarzy odpar Hornblower.
Byo rzecz bardzo dziwn, ale przy tym bardzo wygodn, e Maria nie zdawaa sobie sprawy ze zwizku midzy
ostatni walk Hotspura z Felicite a przechwyceniem floty przez Mooore'a. Maria bya bystra i mylaa szybko, ale
sprawy morskie wolaa zostawia swemu mowi i nigdy nie przyszo jej do gowy pyta go, jak to si stao, e Hotspur,
mimo e nalea do Floty Kanau, stojcej w pobliu Ushant, znalaz si nagle koo Przyldka w. Wincentego. Pani Mason
moga by bar- dzej dociekliwa, lecz na szczcie pojechaa z powrotem do Southsea.

 Co si stao z Doughtym? zapytaa Maria.

Zdezerterowa odpar Hornblower; na szczcie Maria nie zainteresowaa si take szczegami dezercji i nie
zadawaa mu pyta w tej sprawie.
Wcale si nie martwi, mj drogi zauwaya tylko. Mnie on si nigdy nie podoba. Ale obawiam si, e tobie
go brak.
Daj sobie doskonale rad bez niego stwierdzi Hornblower. Nie byo po co kupowa kaparw i pieprzu
tureckiego w czasie obecnego pobytu w Plymouth; Bailey nie bdzie nigdy wiedzia, co z tym robi.
By moe kiedy ja bd moga zajmowa si tob, a nie ci wszyscy sucy westchna Maria.
W jej gosie zabrzmiaa znowu czua nuta; przysuna si bliej do ma.
Nikt inny nie potrafiby lepiej tego robi ni ty, moja droga odpar Hornblower. Musia to powiedzie. Nie
chcia jej rani. Oeni si dobrowolnie i musia dalej gra swoj rol. Przytulia si do niego, a on obj j ramieniem.
Jeste najlepszym mem, kochany powiedziaa jestem z tob szczliwa.
Nie tak jak ja z tob stwierdzi Hornblower. Znw odezwa si w nim niski intrygant, wyrafinowany
nikczemnik, czowiek, ktry obmyli ucieczk Doughty'ego od sprawiedliwoci. Nie, musi pamita o tym, e sumienie jego
jest teraz czyste pod tym wzgldem. Pogard dla samego siebie zmy krwi przelan na pokadach Felicite.
Czsto kiedy myl o tobie, mj skarbie, i o mnie, zastanawiam si zacza Maria z jak now nut w
gosie czemu jeste taki dobry dla mnie.
Nonsens achn si szorstko Hornblower. Musisz by zawsze pewna moich uczu dla ciebie, kochana.
Nigdy nie wolno ci wtpi we mnie.
Mj najdroszy powiedziaa Maria i gos jej znowu si zmieni, nuta niepewnoci znika i wrcia czuo.
Rzucia si w jego ramiona.
Jestem szczliwa, e tym razem moesz pozosta tak dugo w Plymouth.
To podarunek losu dla mnie, mj skarbie.
Wymiana belek, ktre Bush tak skwapliwie powycina z rufy Hotspura, przygotowujc okrt do walki z Felicite,
okazaa si zadaniem bardzo pracochonnym. Trzeba byo prawie cakowicie przebudowa ruf.
A malutki pi jak anioek przez cay wieczr cigna Maria. Hornblower mia nadziej, e nie oznacza to, i
bdzie on paka przez ca noc.
Usyszawszy pukanie do drzwi, Maria wyrwaa si z ramion Hornblowera.
Jaki pan chce si widzie z panem odezwa si gos gospodyni.
Bush, w paszczu marynarskim i w szalu, sta wahajc si na progu.
Dobry wieczr, sir. Paski suga, madam. Mam nadziej, e nie przeszkadzam.
Oczywicie e nie powiedzia Hornblower, zastanawiajc si, co za zmiana wiatru czy sytuacji politycznej
moga przynie tu Busha. Czu przy tym, e zachowanie Busha jest jakie dziwne.
Nieche pan wchodzi, czowieku. Prosz wej. Niech pan zdejmie paszcz. Chyba e ma pan jakie pilne nowiny
?
Niezbyt pilne, sir powiedzia z zakopotaniem Bush, pozwalajc zdj z siebie paszcz. Ale uwaaem, e

pan powinien si o tym dowiedzie.

Sta spogldajc na nich oboje, z oczami lekko skierowanymi w bok, niepewny, czy milczenie Marii nie oznacza, e
jest on niepodanym gociem, ale Maria uspokoia jego obawy.
Moe zechce pan usi, panie Bush?
Dzikuj, madam.
Usiadszy, popatrzy znw na jedno i na drugie; Hornblower zorientowa si teraz , e Bush jest troch pijany.
No wic o co chodzi? zapyta.
Twarz Busha wykrzywi radosny umiech.
Prawa Admiralicji, sir oznajmi.
Co ma pan na myli?
Moore'a i fregaty to znaczy, kapitana Moore'a, oczywicie, bardzo przepraszam, sir.
Co z nimi?
Byem w kawiarni Lorda Hawke'a, sir czsto zachodz tam wieczorami kiedy przyszy z Londynu gazety z
zeszej rody. I tam to byo, sir. Prawa Admiralicji.
Wraki; wieloryby wyrzucone na brzeg; adunki z rozbitych okrtw; towary wyrzucone za burt Prawa Admiralicji
zajmoway si tego rodzaju rzeczami, zawaszczajc je dla Korony; mimo nazwy lordowie Admiralicji nie mieli z tym nic do
czynienia. Umiech Busha przeszed w miech.
Dobrze im tak, co, sir? cieszy si.
Prosz nam to wyjani dokadniej.
Cay skarb z floty, sir. To nie liczy si w ogle za pryzowe, a przechodzi na rzd na podstawie Praw
Admiralicji. Fregaty nie dostaj ani pensa. Widzi pan, to si stao w czasie pokoju.
Teraz Hornblower zrozumia. W razie wybuchu wojny z jakim krajem okrty tego kraju stojce w portach
brytyjskich byy konfiskowane przez rzd na podstawie Praw Admiralicji; pryzowe podlegao innej kategorii, gdy pryzowe,
zdobyte na morzu w czasie wojny, stanowio wasno Korony i byo przekazywane tym, co je zdobyli, rozkazem Rady,
ktra przejmowaa prawa Korony.
Rzd od strony prawnej by cakowicie upowaniony do takiego postpowania. I chocia zaogi fregat bd
wcieke, caa reszta marynarki wojennej bdzie si z nich miaa, tak jak mia si teraz Bush.
A wic nic nie stracilimy, sir, z powodu paskiego szlachetnego czynu. Szlachetnego zawsze chciaem
powiedzie panu, e to byo szlachetne, sir.
Jak moglicie w ogle co straci? zapytaa Maria.
Czy pani nic nie wie o tym, madam? spyta Bush zwracajc spojrzenie na ni. Widzia, e Maria nie ma pojcia
o moliwoci, z ktrej zrezygnowa Hotspur, ale by na tyle trzewy, eby doj do wniosku, e nie ma co wdawa si w
wyjanienia.
C to za czyn kapitana Hornblowera, ktry pan uwaa za tak szlachetny? spytaa Maria.
Im mniej si mwi, tym lepiej, madam odpar Bush. Wsun do do bocznej kieszeni i wyj z niej buteleczk.
Pozwoliem sobie zabra to ze sob, madam, ebymy mogli wypi zdrowie kapitana Moore'a i Indefatigable oraz Praw

Admiralicji. To rum, madam, z dodatkiem gorcej wody, cytryny i cukru. Odpowiedni napj na t por dnia.
Hornblower pochwyci spojrzenie Marii.
Jest dzi na to za pno, panie Bush powiedzia. Wypijemy ten toast jutro. Pomog panu woy paszcz.
Gdy Bush opuci ich (poraony faktem, e dowdca pomaga mu wdziewa paszcz), Hornblower wrci do Marii.
Trafi na pewno z powrotem na okrt powiedzia.
A wic uczynie co szlachetnego, skarbie rzeka Maria.
Bush by pijany odpar Hornblower. Mwi gupstwa.
Zastanawiam si zacza Maria. Oczy jej lniy. Zawsze, kochany, myl o tobie jako o szlachetnym
czowieku.
Nonsens przerwa Hornblower.
Maria podesza do niego i zarzucia mu rce na szyj i mg znowu wzi j w ramiona.
Oczywicie, musisz mie tajemnice przede mn cigna. Rozumiem. Jeste oficerem w subie krlewskiej,
chocia dla mnie jeste najdroszym mem.
Znalazszy si w jego objciach przechylia gow do tyu, eby na niego popatrze.
To nie tajemnica cigna e kocham ci, mj najdroszy, caym sercem. Bardziej ni ycie.
Hornblower wiedzia, e to prawda. Poczu, e wzbiera w nim czuo dla niej. Ale ona mwia dalej.
Jeszcze co nie jest tajemnic cigna Maria. Moe si ju domylie. Chyba tak.
Zastanawiaem si wanie powiedzia Hornblower. Bardzo jestem szczliwy z tego powodu, moja droga
ono.
Maria umiechna si i twarz jej zupenie si zmienia. Moe tym razem bdzie creczka. Sodka, maa
dziewczynka.
Hornblower, jak mwi, podejrzewa, e Maria jest w ciy. Nie wiedzia, czy cieszy go ta wiadomo, chocia
powiedzia, e tak. Mia jeszcze upyn dzie lub dwa, zanim Hotspur wyjdzie znowu w morze, z powrotem do blokady
Brestu, z powrotem do monotonnych niebezpieczestw Goulet.
Rozdzia XXV
Hotspur sta w dryfie na wodach Iroise, a statek zaopatrzeniowy obok, blisko burty i znw miao si zacz
trudne zadanie przetransportowywania zapasw. Po szedziesiciu dniach blokady byo duo do roboty, mimo e agodne
soce wczesnego lata uprzyjemniao prac. Zaoono odbojnice na burt i pierwsza d odbia od statku zaopatrzeniowego,
wiozc oficera, ktry mia zaatwi wstpne formalnoci.
Tutaj jest poczta, sir powiedzia, wrczajc Hornblowerowi ma paczk listw przeznaczonych dla zaogi.
A tu jest pismo od gwnodowodzcego, sir. Przysali je do mnie z Hibernii, gdy mijaem Eskadr Zewntrzn.
Dzikuj rzek Hornblower.
Poda paczk z listami Bushowi, aeby je posortowa. Bd tam listy od Marii, ale pismo od gwnodowodzcego
otworzy najpierw. Byo zaadresowane urzdowo.
Horatio Hornblower, Esq.

Kapitan i dowdca[29]
Hotspur, slup JKM
List by zapiecztowany nieoficjaln pieczci, ktr Hornblower natychmiast zama.
Mj Drogi Kapitanie Hornblower,
Mam nadziej, e uzna Pan za moliwe zoy mi wizyt na Hibernii, poniewa mam wiadomoci dla Pana,
ktre najlepiej byoby przekaza osobicie. Aby nie musia Pan wycofywa Hotspura z jego pozycji i oszczdzi
sobie dugiej drogi odzi, moe Pan przyby na statku zaopatrzeniowym, ktry dorczy ten list. Jest Pan w zwizku
z tym upowaniony przekaza dowdztwo swojemu pierwszemu oficerowi, a ja postaram si zapewni Panu sposb
powrotu na Paski okrt po zaatwieniu naszych spraw. Czekam z radoci na spotkanie z Panem.
Paski posuszny suga
W. Cornwallis.
Hornblower osupia, a potem przeraony wyrwa pozostae listy z rk Busha i zacz gorczkowo szuka w nich
listu od Marii.
Najlepiej byoby przekaza osobicie Hornblower przestraszy si, e co si stao z Mari i e Cornwallis
podj si sam przekaza mu t wiadomo. Ale oto i list od Marii sprzed omiu zaledwie dni ona i may Horatio oraz
dziecko majce przyj na wiat czuli si dobrze. Cornwallis nie mg mie wiadomoci z pniejszej daty.
Hornblower przeczyta list ponownie, wac kade sowo, jak kochanek, ktry otrzyma pierwszy list miosny. Ton
pisma by serdeczny, chocia Hornblower uzna w duchu, e wezwanie na reprymend mogo by napisane w podobny
sposb. Z wyjtkiem swka na wstpie: Mj; to byo odstpstwo od stylu oficjalnego ale mogo to by po prostu
przejzyczenie. Hornblower wrci na pokad, miejc si w duchu z siebie. Zachowa si rzeczywicie jak zakochany
modzik. Jeli przez te wszystkie lata suby nie nauczy si przeczekiwa cierpliwie ponurej godziny dzielcej go od tego, co
musi nastpi, to znaczy, e marynarka wojenna niczego go dotd nie nauczya.
Powoli przeadowywano zapasy na Hotspura; trzeba byo podpisywa kwity i odpowiada na ostatnie spieszne
pytania ludzi obawiajcych si przejcia odpowiedzialnoci.
Rbcie, jak sami uwaacie rzuci ostro Hornblower i doda: Pan Bush powie wam, co trzeba robi i
spodziewam si, e potrafi was zagoni do pracy.
Wreszcie znalaz si na obcym pokadzie, obserwujc z wielkim zainteresowaniem manewry zaopatrzeniowca, ktry
nabrawszy wiatru w agle odpywa z Iroise. Kapitan zaoferowa mu swoj kajut i zaproponowa wyprbowanie nowej
partii butelek rumu, lecz Hornblower odpowiedzia odmownie na obie propozycje. Sta spokojnie na rufie, przy relingu, gdy
oddalali si od brzegu, lawirujc ostronie midzy jednostkami Eskadry Przy- brzeenej i ustawiajc si na kursie na odlege
marsie gwnych si Floty Kanau.
Wielki kadub Hibernii zamajaczy przed nimi i Hornblower po chwili wspi si na pokad i odsalutowa
wartownikom. Newton, dowdca okrtu, i Collins, sekretarz admiraa, ktrzy byli wanie na pokadzie, przyjli go do
serdecznie; mia nadziej, e nie dostrzegli, jak odpowiadajc na ich dobry wieczr, przeyka z podniecenia lin. Collins
chcia prowadzi go do pomiesz- |zeri admiraa.
Niech si pan nie trudzi, sir. Sam trafi zaprotestowa Hornblower.
Wol przeprowadzi pana koo cerberw strzegcych tych rejonw odpar Collins.
Cornwallis siedzia przy biurku, a jego adiutant przy drugim, lecz obaj wstali, gdy wszed Hornblower, i adiutant
wyszed po cichu przez zasonite drzwi w ciance grodziowej. Cornwallis uj do Hornblowera i potrzsn ni serdecznie.
Nie szo wic o reprymend, ale mimo to Hornblower odway si przysi tylko na skraju krzesa wskazanego mu przez
Cornwallisa.

Cornwallis usiad swobodnie, wyprostowany swoim zwyczajem.

I c? zapyta.
Hornblower uwiadomi sobie, e Cornwallis stara si ukry swj nastrj, ale czy rzeczywicie? mrugn
przy tym swoimi niebieskimi oczyma, czy tylko tak si Hornblowerowi wydao?
Te wszystkie lata na stanowisku gwnodowodzcego nie przeksztaciy admiraa w dyplomat. A moe i tak.
Hornblower mg tylko czeka; nie by w stanie nic wymyli w odpowiedzi na rzucone pytanie.
Miaem wiadomo na pana temat z Intendentury Marynarki Wojennej powiedzia wreszcie Cornwallis.
Tak, sir? Teraz Hornblower odzyska mow; Intendentura Marynarki Wojennej zajmowaa si zaopatrzeniem
w ywno i zapasy i innymi podobnymi sprawami. To nie mogo by nic powanego.
Zwrcili mi uwag na szybkie zuywanie zaopatrzenia przez Hotspura. Zdaje si, Hornblower, e jest pan
bardzo kosztowny. Proch, naboje, agle, liny zuywa pan tego tyle, jakby Hotspur by okrtem liniowym. Czy ma pan
co do wyjanienia?
Nie, sir. Nie potrzebowa si broni, przynajmniej przed Cornwallisem.
Ani ja. Cornwallis umiechn si mwic to i wyraz jego twarzy zmieni si zupenie.
I wanie tak odpowiem Intendenturze. Obowizkiem oficera marynarki wojennej jest strzela i wystawia si na
strzay.
Dzikuj, sir.
Uczyniem wic ju, co do mnie naleao, przekazujc t informacj.
Umiech znikn z twarzy Cornwallisa, ktra przybraa wyraz pospny i nieco smutny. Wyglda teraz na znacznie
starszego. Hornblower mia ju wsta z krzesa; zrozumia, e Cornwallis posa po niego, aby stpi ostro zarzutw
Intendentury. W subie sprawy czsto rozwizyway si same. Ale Cornwallis cign dalej; smutny wyraz jego twarzy
znalaz odbicie w pospnym tonie gosu.
Teraz moemy pozostawi na boku sprawy subowe powiedzia i przej do spraw bardziej osobistych.
Opuszczam moj flag, Hornblower.
Bardzo mi przykro to sysze, sir. Nie wypowiedzia machinalnie banalnych sw. Hornblowerowi byo
rzeczywicie przykro i Cornwallis nie mia co do tego wtpliwoci.
Na wszystkich przychodzi ten czas cign. Pidziesit jeden lat w marynarce wojennej.
I do tego trudnych lat, sir.
Tak. Od dwch lat i trzech miesicy nie postawiem stopy na ldzie.
Ale nikt inny nie potrafiby dokona tego co pan, sir.
Nikt inny nie mgby utrzyma Floty Kanau jak jednego walczcego organizmu podczas pierwszych lat dziaa
wojennych, krzyujcego kad prb Bonapartego umknicia przed jej miadc przewag.
Pan mi pochlebia odpar Cornwallis. Bardzo to uprzejmie z paskiej strony, Hornblower. Gardner
przejmuje moje stanowisko i bdzie peni swoje obowizki rwnie dobrze jak ja.
Mimo smutnego nastroju Hornblower zauway, e Cornwallis wypowiedzia to nazwisko bez oficjalnego swka
lord lub admira; gwnodowodzcy niewane e odchodzi na emerytur rozmawia z nim z nieoficjaln
poufaoci.

 Nie umiem powiedzie, jak bardzo smutna to dla mnie wiadomo, sir powiedzia.
Postarajmy si spojrze pogodniej na sprawy odpar Cornwallis. Patrzy dziwnie badawczo swoimi niebieskimi
oczyma prosto w oczy Hornblowera. Widocznie to, co w nich zobaczy, byo mu szczeglnie mie. Wyraz twarzy
Cornwallisa zagodnia. Pojawio si na niej co, co mona by wzi za przejaw uczucia.
Czy to wszystko nic nie znaczy dla pana, Hornblower? zapyta Cornwallis.
Nie, sir odpar Hornblower zaintrygowany. Tylko to, co ju powiedziaem. Naprawd ogromnie auj, e
pan odchodzi ze suby.
I nic poza tym?
Nie, sir.
Nie wiedziaem, e taka bezinteresowno jest moliwa. Pamita pan moe, jaki jest ostatni przywilej
gwnodowodzcego przed odejciem na emerytur?
Nie, sir. W chwili gdy Hornblower wymawia te sowa, byo to prawd; w sekund pniej ju wiedzia.
Och, oczywicie
Teraz zaczyna panu wita w gowie. Mam prawo awansowa trzy osoby. Midszypmena na porucznika.
Porucznika na zwykego dowdc, a tego na kapitana[30].
Tak, sir Hornblower z trudem wypowiedzia te sowa.
To dobry system cign Cornwallis. U koca swojej kariery gwnodowodzcy moe da te awanse bez
obaw i bez aski. Nie ma ju czego oczekiwa na tym wiecie i moe uatwi prac nastpcy, dokonujc wyboru wycznie
z punktu widzenia dobra suby.
Tak, sir.
Czy musz mwi dalej? Mam zamiar awansowa pana na kapitana[31].
Dzikuj, sir. Nie mog To prawda. Trudno byo mu mwi.
Jak ju powiedziaem, idzie o dobro suby. Jest pan, Hornblower, najlepszym, jakiego mog wybra.
Dzikuj, sir.
Niech pan zauway, e jest to ostatnia przysuga, jak mog panu wywiadczy. Za dwa tygodnie od dzi bd
niczym. Powiedzia pan, e nie ma pan przyjaci na wyszych stanowiskach.
Tak, sir. Nie mam, sir.
Za awanse wci rozdziela si w drodze aski. Mam nadziej, e pan j znajdzie, Hornblower. I mam rwnie
nadziej, e bdzie pan mia wicej szczcia w pryzowem. Ja zrobiem dla pana, co mogem.
Wol by ubogim kapitanem ni bogaczem na kadym innym stanowisku, sir.
Z wyjtkiem chyba stanowiska admiraa powiedzia Cornwallis. Umiecha si przy tym.
Tak, sir.
Cornwallis podnis si z krzesa. By teraz znowu gwnodowodzcym i Hornblower zrozumia, e czas ju odej.
Cornwallis podnis gos i wysokim tonem uywanym w marynarce wojennej krzykn:
Posa po kapitana Collinsa!

 Musz panu jak najgorcej podzikowa, sir.

Niech pan mi wicej me dzikuje. Podzikowa mi pan dostatecznie. Jeli kiedykolwiek zostanie pan admiraem i
bdzie mg rozdziela aski, zrozumie pan, dlaczego.
Wszed Collins i stan w progu.
Do widzenia, Hornblower.
Do widzenia, sir.
Jeszcze ucisk doni, ju bez sw, i Hornblower ruszy za Collinsem na pokad rufowy.
Czeka na pana stateczek rozwocy wod rzek Collins. Par halsw i bdzie pan na Hotspurze.
Dzikuj, sir.
Za trzy tygodnie napisz o panu w Gazette. Do czasu na zaatwienie paskich spraw.
Dzikuj, sir.
Rozlegy si saluty, wiergot gwizdkw i po chwili Hornblower znalaz si w odzi wiosowej, ktra go poniosa na
statek dostarczajcy wod. Z trudem zachowywa si uprzejmie wobec jego dowdcy. Skpa zaoga zdya postawi due
agle lugrowe, zanim Hornblower uwiadomi sobie, e warto byo dokadniej przypatrywa si tej interesujcej czynnoci. Po
wytrymowa- niu agli na bejdewind stateczek skierowa si ku Francji, zostawiajc za sob spieniony lad torowy.
Hornblowerowi wci jeszcze brzmiay w uszach ostatnie sowa Collinsa. Bdzie musia opuci Hotspura;
powiedzie do widzenia Bushowi i reszcie. Ta myl napenia go smutkiem, ktry przytumi nieco jego rado. Bd musia,
oczywicie, opuci swj okrt; Hotspur jest za may na dowdztwo dla mianowanego kapitana. Bdzie musia czeka na
inne; jako modszy kapitan na licie dowdcw dostanie prawdopodobnie najmniejsz i najmniej wan jednostk marynarki
wojennej, jaki okrt szstej klasy. Mimo wszystko jest ju kapitanem. Maria bdzie zachwycona.

[1] Chodzi o

kana La M anche.

[2] Angielska wersja francuskiej wyspy Ouessant.

[3] Esq. Esquire tytu grzecznociowy.
[4] Jalapa rolina pochodzca z
[5] Sotto voce pgosem, z

M eksyku, ktrej korze ma waciwoci przeczyszczajce.

cicha.

[6] Ang.: rogue wave.

[7] Pellew ma rang komodora (we wspczesnej polskiej marynarce odpowiednik kontradmiraa) i

dowodzi zespoem okrtw, a jednoczenie, jako

dowdca Tonnanta, tytuowany jest kapitanem. Z racji funkcji dowdcy Hotspura i Hornblower w praktyce jest tytuowany kapitanem, cho ma
rang commander (nosi epolet na lewym ramieniu). Rzeczywisty angielski stopie kapitana we wspczesnej Polskiej Marynarce Wojennej odpowiada
stopniowi komandor, ale e chodzi o epok, w ktrej nie mielimy wasnej marynarki, a co za tym idzie: i terminologii, ostatecznie decydujemy si nie
uywa terminu komandor (moe w poprzednich tomach gdzie si przewin), tumaczc captain kapitan, z kontekstu za wynika, czy chodzi o
synonim dowdcy, czy o rang kapitana. Commander oddajemy okrelnikami: modszy oficer, dowdca, take kapitan; jest to stopie poredni
midzy porucznikiem a kapitanem, przedzielony jeszcze od stanowiska penego kapitana szczebelkiem niejako modszego kapitana: post-captain
kapitan mianowany, (nosi epolet na prawym ramieniu), zatwierdzonego na licie oficerw-dowdcw, ktr to rang uzyska Hornblower przy kocu
obecnego tomu. Gdy w zakoczeniu poprzedniego tomu,Porucznik Hornblower, mwi si o zatwierdzony m awansie Hornblowera na kapitana, chodzi
oczywicie o omawiane tu praktyczne stanowisko dowdcy, z ktrym zwyczajowo zwizane jest okrelenie kapitan, nie za o faktyczn rang (przyp.
red).

[8] Kawaler Orderu ani.

[9] Brobdingnag kraina wielkoludw z

Podry Guliwera Swifta.

[10] Je me rends! (fr.) poddaj si!

[11] Panie abojadzie. Poprawnie po fr.: Monsieur le Frog.
[12] Wyrabiane w

miecie Wilton.

[13] Gazette urzdowe pismo, ogaszajce nominacje, przeniesienia i

in. dane zwizane ze sub morsk.

[14] Or.: post captain.

[15] Patrz przypis 7.
[16] M ariners' Guide Poradnik M orski.
[17] Uriasz Hetyta wdz Hetytw. Hetyci zaoyli w

III tysicleciu p.n.e. w rodkowej Azji Mniejszej pastwo, ktre po szczytowym rozkwicie w

XIV w. p.n.e. upado w XII w. p.n.e.

[18] Or.: M r Vice, the King formua towarzyszca rytuaowi zwizanemu z

toastem za krla.

[19] Zatoka Tor obecnie Lyme.

[20] Guersney wyspa w

pobliu Francji, patrz mapka.

[21] Qui va la? Kto idzie?

[22] Patrz przypis 7.
[23] Zmiany kierunku wiatru.
[24] Z

powodu pywu.

[25] Coup de grace ostateczny cios.

[26] Flota (hiszp.) eskadra, maa flotylla okrtw.
[27] Statek przybrzeny (hiszp.)
[28] Owoc Morza M artwego, zwany te jabkiem sodomskim (solanum sodomaeum). Wg poda staroytnych wntrze owocu zmieniao si w
gdy kto prbowa go zerwa, skuszony adnym wygldem (podobny do pomidora).

[29] Or.: M aster and Commander.

[30] Or.: Lieutenant to Commander. Commander to Captain (p. przypis 7).
[31] Hornblower by do tej pory kapitanem-dowdc supa w

randze Commander, teraz bdzie kapitanem fregaty w randze post-captain, co

przysugiwao w dawnej marynarce brytyjskiej po trzech latach dowodzenia jednostkami marynarki wojennej.

popi,