Biuletyn Instytutu Zachodniego

Seria Specjalna Uchodcy w Europie

Niemiecka pomoc humanitarna bilans roku
Joanna Dobrowolska-Polak
Katastrofa humanitarna na Bliskim Wschodzie i masowy
napyw

do

Europy

poszukujcych

pomocy

uchodcw

znaczco zwikszyy zainteresowanie rzdw pastw sytuacj

ofiar konfliktw zbrojnych. W 2015 r. sprawy humanitarne
pozostaway w centrum zainteresowania europejskich pastw.
Republika Federalna Niemiec, stanowica dla wikszoci
uchodcw wymarzone docelowe miejsce pobytu, bya w
mijajcym roku jednym z najwikszych globalnych donatorw
pomocy

humanitarnej

dla

ofiar

konfliktw

kryzysw

humanitarnych, pomocy udzielanej poza granicami pastwa

niemieckiego. W biecym roku (wedug stanu na 13.12.2015 r.)

Nr 207/2015
171215
INSTYTUT ZACHODNI
im. Zygmunta
Wojciechowskiego
Pozna

RFN uplasowaa si na trzecim miejscu wrd donatorw

pastwowych przekazaa na pomoc humanitarn 948 mln
USD, co stanowio 5,37% globalnego wolumenu pomocy.
Wyprzedziy j Stany Zjednoczone (5631 mln USD 31,9%
pomocy wiatowej) i Wielka Brytania (1445 mln USD 8,19%).
Wielko nakadw na pomoc pozwolia jednak RFN na
zdeklasowanie midzy innymi takich pastw, jak Wochy (97

Redakcja:
Radosaw Grodzki
Jacek Kubera
Piotr Kubiak
Krzysztof Malinowski

mln USD 0,55% globalnej pomocy) i Francja (61 mln USD

0,35%) oraz Czechy (11 mln USD 0,06%) i Polska (5 mln
USD 0,03% globalnej pomocy)1.

Korekta:
Hanna Ranek
1

ISSN 2450-5080

Wszystkie prezentowane dane s wynikiem oblicze wasnych

dokonywanych na podstawie informacji zawartych w Financial
Tracking System (FTS) UN OCHA.

W ostatnich piciu latach Niemcy znaczco podniosy warto rodkw przeznaczanych na dziaalno pomocow. Cho warto niemieckiej pomocy w 2015 r. stanowia
75% ubiegorocznej dotacji (rekordowej dla RFN), bya jednak dwuipkrotnie wiksza
ni w 2010 r.

Tabela 1. Pomoc humanitarna RFN w latach 2010-2015

Rok

Warto pomocy w USD

2010

385 641 322

2011

433 320 139

2012

551 093 068

2014

633 418 954

2015

1 274 212 640

2016

948 157 151

rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych z Financial Tracking System (FTS)

UN OCHA, stan na 13 grudnia 2015 r.

Niemiecka pomoc przekazywana w 2015 r. charakteryzowaa si odmiennie

od pomocy sprzed 2012 r. nowym sposobem przedstawiania powodw
przekazywania pomocy, zmienionymi kanaami transferu humanitarnego wsparcia
i czciowym odpolitycznieniem. Rzd federalny nie zrezygnowa jednak z
decydowania o miejscach alokacji pomocy.
Wraz ze wzrostem rodkw wydatkowanych na wsparcie humanitarne RFN
dokonaa istotnej zmiany w sposobie przedstawiania niemieckiej pomocy. Przed
Arabsk Wiosn oraz przed kryzysem uchodczym Niemcy dostrzegay wag
przekazywania pomocy humanitarnej, sytuoway j jednak nie tyle w kategorii dziaa
motywowanych solidarnoci midzyludzk i humanitaryzmem, ale przedstawiay j
jako istotny instrument wspierajcy realizacj celw niemieckiej polityki zagranicznej.
Instrumentalizacja pomocy przejawiaa si w lokowaniu pomocy w miejscach
o strategicznym znaczeniu dla polityki RFN, wiadczeniu jej na obszarach
kryzysowych, na ktrych operowaa Bundeswehra, czy uywaniu do transferowania
pomocy zalenych od pastwa niemieckich organizacji. Federalne Ministerstwo Spraw
Zagranicznych deklarowao, e pomoc humanitarna za granic jest wanym polem
dziaania niemieckiej polityki zagranicznej (Auswrtiges Amt, ffentliche Anhrung
zum Vierjahresbericht Humanitre Hilfe, Bundestag 28.02.2007). Obecnie rzdzca

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 2

w RFN koalicja partii CDU/CSU i SPD deklaruje skupienie si na pomocy ofiarom

konfliktw zapomnianych, przestrzeganiu midzynarodowych wytycznych w udzielaniu
pomocy humanitarnej (tj. neutralno, bezpartyjno, humanitaryzm, kierowanie si
potrzebami ofiar, a nie miejscem ich przebywania/pochodzenia) oraz na cisej
wsppracy

midzynarodowymi,

uznanymi

organizacjami

humanitarnymi,

tj. organizacjami z rodziny ONZ i Czerwonego Krzya. Deklaracje te nie s jednak

opatrzone tylko klauzulami solidarnoci i empatii. Niemcy sytuuj pomoc w kontekcie
zapobiegania eskalacji i rozlewaniu si kryzysw na ocienne pastwa i regiony oraz
podkrelaj wag skupienia si na objciu opiek humanitarn osb znajdujcych si
na obszarach kryzysowych, zapomnianych przez wiat (Koalitionsvertrag zwischen
CDU, CSU und SPD z 17.12.2013, s. 180, Strategie des Auswrtigen Amts zur
Humanitren Hilfe im Ausland z 12.11.2012 r., passim). Warty zauwaenia jest fakt, e
cho Niemcy nawouj do wsppracy pastw europejskich na rzecz uchodcw, to
jednak w umowie koalicyjnej CDU/CSU i SPD umieciy pomoc humanitarn poza
dziaaniami europejskimi (co jest symptomatyczne, poniewa wikszo pastw
unijnych coraz cilej koordynuje dziaania humanitarne z Komisj Europejsk i jej
Dyrektoriatem Generalnym ds. Pomocy Humanitarnej DG ECHO) w dziale
definiujcym rol Niemiec na wiecie (Verantwortung in der Welt) i powiciy jej
bardzo niewiele miejsca.
W 2015 r. Niemcy utrzymay przemodelowany w 2013 r. sposb przekazywania federalnej pomocy. Zgodnie z deklaracjami w wikszym stopniu wspary dziaania
zreformowanej i klastrowo zarzdzanej (w obszarze pomocowym) Organizacji
Narodw Zjednoczonych oraz organizacji z jej rodziny. RFN zacza transferowa
pomoc gwnie przez dziaajce w klastrach tematycznych agendy ONZ (oraz
najwiksze organizacje pozarzdowe), podczas gdy wczeniej finansowaa gwnie
niemieckie organizacje pomocowe. Zmieniony paradygmat oznacza przede wszystkim
znaczce zwikszenie efektywnoci wydatkowanych rodkw federalnych, poniewa
dziaalno agend ONZ ma zdecydowanie najwiksze znaczenie dla zmiany sytuacji
ofiar przebywajcych w rejonach konfliktw i kryzysw humanitarnych. Zmiana ta
oznacza akceptacj przez RFN czciowego odpolitycznienia niemieckiej pomocy,
poniewa agendy ONZ s mniej ni organizacje prywatne i pozarzdowe podatne na
wskazania donatora dotyczce np. sposobu wykorzystywania dotacji, jej oznakowania
czy wyboru ofiar strony konfliktu obejmowanych pomoc.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 3

Tabela 2. Kanay transferu pomocy humanitarnej przez RFN w 2015 r. i 2010 r.

Kanay transferu pomocy

2015 r.

2010 r.

w%

w%

Agendy ONZ

72,28

37,80

Organizacje pozarzdowe

15,23

32,62

Rodzina Czerwonego Krzya

9,08

8,87

Prywatne organizacje i fundacje

2,39

16,41

Rzdy innych pastw

0,99

2,33

Inne

0,03

1,97

rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych z FTS UN OCHA, stan na 13 grudnia

2015 r.

Spord agend ONZ rzd federalny wspiera przede wszystkim dziaania

wiatowego

Funduszu

ywnociowego

(koordynujcego

pomocowe

klastry

bezpieczestwa ywnociowego oraz logistyki), ktry transferowa 21,7% niemieckiej

pomocy, Wysokiego Komisarza NZ ds. Uchodcw (kierujcego klastrem ochrony ofiar
konfliktw i wspkierujcego klastrami odpowiedzialnym za budow schronie dla
uchodcw

oraz

porednictwem

zarzdzanie

ktrego

tymczasowymi

przekaza

20%

miejscami

pomocy,

oraz

schronienia),
Funduszu

za

Narodw

Zjednoczonych Pomocy Dzieciom (kierujcego klastrem ywienia dzieci oraz klastrem

wodno-sanitarno-higienicznym i wspkierujcego klastrem edukacji), poprzez ktry
przekaza 16,7% wsparcia. Czwart i szst co do wielkoci transz otrzymay
organizacje czerwonokrzyskie: Midzynarodowy Komitet Czerwonego Krzya 5,5%
oraz Niemiecki Czerwony Krzy 3,7%. Dopiero w drugiej pitce wspieranych
organizacji znalazy si niemieckie instytucje, ktre przekazywan pomoc sygnuj
niemieckimi oznaczeniami, a ktre byy szczeglnie wspierane przez RFN we
wczeniejszych latach: Deutsche Welthungerhilfe e.V., ktre w 2015 r. transferowao
3,02% pomocy, oraz Deutsche Gesellschaft fr Internationale Zusammenarbeit
2,04%. Zmieniajc kanay transferu pomocy rzd federalny nie zrezygnowa jednak
z decydowania o miejscach alokacji rodkw przekazywanych midzynarodowym
organizacjom. Dokonywane przez niego dotacje na rzecz poszczeglnych organizacji
dedykowane s na pomoc ofiarom konkretnych kryzysw humanitarnych. W 2015 r.
RFN wspara ofiary trzydziestu omiu kryzysw. Poowa niemieckiej pomocy zostaa
przekazana dla ofiar kryzysu syryjskiego.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 4

Tabela 3. Miejsca alokacji pomocy humanitarnej RFN w 2015 r.

Kryzys humanitarny

Dotacja w USD

Udzia pomocy
dla ofiar kryzysu
w rocznej pomocy
RFN (w %)

Kryzys syryjski: Syrian Arab

471 519 961

50

Irak

88 514 709

Jemen

38 999 613

Okupowane Terytorium

37 109 487

Ukraina

27 205 884

Sudan Poudniowy

25 987 555

Afganistan

17 310 278

Somalia

14 753 030

Kryzys uchodczy z Sudanu

14 313 886

14 139 378

Pakistan

13 277 604

Myanmar

11 718 868

Kenia

10 101 010

Kolumbia

10 012 758

Czad

9 817 204

Niger

9 615 178

Sudan

9 346 700

Republika

8 093 983

Republic Civil Unrest

Palestyskie/ Palestyna

Poudniowego (Kenia, Uganda,

Etiopia)
Kongo (Demokratyczna
Republika Konga)

rodkowoafrykaska
rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych z FTS UN OCHA, stan na 13 grudnia
2015 r .

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 5

Taka struktura pomocy pozostaje zgodna z deklaracj niemieckich partii

rzdzcych, zawart w umowie koalicyjnej i od dwch lat implementowan, o woli
ulenia w cierpieniu syryjskim uchodcom przebywajcym w pastwach ociennych
Syrii i osobom wysiedlonym wewntrznie w Syrii. Niemiecka pomoc humanitarna dla
Syrii jest znaczca wpaty RFN stanowi 9,6% globalnego budetu dla ofiar
syryjskiego konfliktu i wspomaga realizacj celw humanitarnych. Jednak dziaania
spoecznoci humanitarnej na rzecz pomocy Syryjczykom s cay czas zbyt mae.
Przekazywane przez donatorw rodki pozwalaj na pokrycie jedynie 57% biecych
potrzeb wspomagajcych biologiczne przetrwanie uchodcw. Jej udzielanie nie
realizuje wic w wystarczajcym stopniu politycznego zaoenia niemieckiej pomocy
humanitarnej, zgodnie z ktrym przekazywanie pomocy humanitarnej ma zapobiega
rozlewaniu si kryzysw. Brak zabezpieczenia podstawowych potrzeb uchodcw
przebywajcych w ociennych wobec Syrii pastwach skutkuje czsto desperackimi
prbami samodzielnego stworzenia sobie przez uchodcw szansy na lepsze ycie
w Europie.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Tekst powsta w ramach Serii Specjalnej Biuletynw IZ powiconej biecym problemom

masowych migracji ludnoci z terenw objtych konfliktami do Europy. Prezentowane
zagadnienia obejmuj kwestie skutkw spoecznych, percepcji i nastawienia opinii publicznej,
oraz wyzwa politycznych i ekonomicznych zwizanych z napywem uchodcw w Niemczech,
Polsce, a take innych krajach Europy. Kolejne numery Biuletynu bd przybliay te kwestie
z rnych perspektyw.

Joanna Dobrowolska-Polak dr, adiunkt w Instytucie Zachodnim, zajmuje si problemami

pokoju i bezpieczestwa na wiecie, gwnie konfliktami zbrojnymi oraz polityk zagraniczn,
rozwojow i humanitarn pastw, autorka kilkudziesiciu publikacji i ekspertyz dla MSZ RP.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 6