Biuletyn Instytutu Zachodniego

Seria Specjalna Uchodcy w Europie

Ataki na kobiety i rekordowo wysoki napyw
imigrantw do RFN wyzwania
dla niemieckiej polityki asymilacji imigrantw
Joanna Dobrowolska-Polak
Ataki na kobiety, dokonane w noc sylwestrow 2015/2016 r.
w Kolonii, Dsseldorfie, Hamburgu i innych niemieckich miastach, zbulwersoway niemieck opini publiczn. Najwiksz
ich liczb zanotowano w Nadrenii Pnocnej-Westfalii, gdzie
mczyni o wygldzie sugerujcym pochodzenie z Afryki Pnocnej i Bliskiego Wschodu, dziaajcy w zorganizowanych
grupach, molestowali i okradali kobiety. 7 stycznia 2016 r. prasa podawaa informacj o ponad 130 ofiarach tych aktw (Zeit

Nr 213/2016
80116
INSTYTUT ZACHODNI
im. Zygmunta
Wojciechowskiego
Pozna

online). Ataki zostay przez opini publiczn niezwocznie

powizane z masowym napywem imigrantw do Niemiec
i spotkay si z daniami natychmiastowego ograniczenia ich
przyjmowania. Zintensyfikoway te dyskusj na temat relacji
midzykulturowych, w tym postrzegania roli kobiet w kulturach
muzumaskiej i judeochrzecijaskiej, dopuszczalnych form
zachowa kulturowych i odpowiedzialnoci pastwa, imigrantw i spoeczestwa przyjmujcego (w tym przypadku zaata-

Redakcja:
Radosaw Grodzki
Jacek Kubera
Piotr Kubiak
Krzysztof Malinowski

kowanych kobiet) za unikanie star midzykulturowych.

Korekta:
Hanna Ranek

do RFN w 2015 r. Zgodnie z nim do Niemiec w minionym roku

Upublicznienie informacji o atakach na kobiety niemal zbiego

si z prezentacj, 6 stycznia 2016 r., przez Ministra Spraw
Wewntrznych Thomasa de Maizire raportu na temat imigracji
przybyo 1,1 mln imigrantw, uchodcw i osb poszukujcych
azylu. Liczba przybyych osb przekroczya znaczco rzdowe

ISSN 2450-5080

szacunki z wrzenia 2015 r., kiedy spodziewano si w skali roku okoo 800 tys.
przybyszy. Na koniec grudnia 2015 r. w systemie EASY (Erstverteilung von der
Asylbegehrenden), wstpnej rejestracji osb ubiegajcych si o azyl, zostao
zarejestrowanych 1 091 894 osb. Napyw imigrantw w 2015 r. okaza si wic
piciokrotnie wyszy ni w poprzednim 2014 r. Z grupy przybyych 476 649 osb
zoyo wnioski o udzielenie azylu, 441 899 zoyo wnioski po raz pierwszy
(Erstantrge), a 34 750 ponownie (Folgeantrge). Szczyt liczby skadanych wnioskw
przypad na listopad 2015 r.

Tabela 1. Liczba wnioskw azylowych zoonych w RFN w 2014 i 2015 r.

Rok 2014
cznie
202 834

Rok 2015
I

II

III

IV

VI

VII

VIII

IX

XI

XII

cznie

25 035

26 085

32 055

27 175

25 990

35 445

37 530

36 420

43 065

54 875

57 816

48 277

476 649

rdo: Bundesamt fr Migration und Flchtlinge 2015: Mehr Asylantrge in

Deutschland als jemals zuvor, informacja z 6.01.2016 r.

Osoby zarejestrowane w systemie EASY, pochodziy gwnie z piciu pastw,

w kolejnoci z: Syrii (428.468 osb), Afganistanu (154.046), Iraku (121.662), Albanii
(69.426) i Kosowa (33.049); (BMF 2015: Mehr Asylantrge in Deutschland als jemals
zuvor, informacja z 6.01.2016 r.). Imigranci, ktrzy w 2015 r. zoyli w RFN swoje
pierwsze wnioski o azyl (Erstantrge), pochodzili gwnie z Syrii (36%), cznie 158
657 osb (co oznacza napyw zwikszony o 300% w stosunku do 2014 r.), Albanii
(12%) 53 805 osb (napyw zwikszony o 584%), Kosowa (7,5%) 33 427 osb (napyw
zwikszony o 384%), Afganistanu (7%) 31 382 osoby (napyw zwikszony o 244%),
Iraku (7%) 29 784 osoby (napyw zwikszony o 457%) i Serbii (4%) 16 700 osb
(napyw zmniejszony o 2,7%). (Asylgeschftsstatistik fr den Monat Dezember 2015,
Bundesamt fr Migration und Flchtlinge, Referat 124, s. 4).

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 2

Tabela 2. Liczba wnioskw o azyl zoonych w krajach zwizkowych w 2015 r.

Kraj zwizkowy

Liczba wnioskw

Nadrenia Pnocna-Westfalia

77 223

Bawaria

71 168

Badenia-Wirtembergia

61 671

Saksonia Dolna

37 975

Berlin

36 197

Hesja

28 724

Saksonia

28 317

Nadrenia-Palatynat

19 697

Meklemburgia-Pomorze Przednie

19 383

Brandenburgia

19 324

Saksonia-Anhalt

17 292

Szlezwik-Holsztyn

16 351

Turyngia

14 733

Hamburg

13 157

Kraj Saary

10 358

Brema

4.888

rdo: Asylgeschftsstatistik fr den Monat Dezember 2015, Bundesamt fr Migration

und Flchtlinge, Referat 124, s. 5.

Imigranci lokowani byli w poszczeglnych krajach zwizkowych zgodnie z kluczem przyjtym przez rzd federalny. W 2016 r. najwicej imigrantw przyjm te same
kraje zwizkowe, co w roku minionym.

Tabela 3. Federalny system lokacji imigrantw w 2016 r.

Kraj zwizkowy

Kwoty dla wnioskw

azylowych

Nadrenia Pnocna-Westfalia

21,21%

Bawaria

15,52%

Badenia-Wirtembergia

12,86%

Saksonia Dolna

9,32%

Berlin

7,36%

Hesja

5,08%

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 3

Saksonia

5,05%

Nadrenia-Palatynat

4,84%

Meklemburgia-Pomorze Przednie

3,40%

Brandenburgia

3,08%

Saksonia-Anhalt

2,83%

Szlezwik-Holsztyn

2,72%

Turyngia

2,53%

Hamburg

2,03%

Kraj Saary

1,22%

Brema

0,94%

rdo: Bundesamt fr Migration und Flchtlinge. Verteilung der Asylbewerber 2016.

Wraz z publikacj danych o napywie imigrantw minister de Maizire podajc za postulatami niemieckich politykw (m.in. ostatnim apelem bawarskiej
minister spraw socjalnych Emilii Mueller z 31.12.2015 r. i premiera Bawarii Horsta
Seehofera z 5.01.2016 r.) zapowiedzia zatrzymanie napywu imigrantw do RFN.
Sytuacja midzynarodowa, szczeglnie w rejonie objtym skutkami kryzysu syryjskiego, jednak nie sprzyja zatrzymaniu migracji do Europy. Wrcz przeciwnie, mona
spodziewa si dalszego napywu imigrantw. Zgodnie ze stanem na koniec grudnia
2015 r., tylko w pastwach ociennych Syrii przebywa obecnie 4,12 mln syryjskich
uchodcw ok. 2 mln w Turcji, 1,1 mln w Libanie, 0,6 w Jordanii, 0,2 w Iraku, 0,1
w Egipcie (UN OCHA 2016 Syrian Arab Republic Humanitarian Response Plan:
January - December 2016, s. 4). Mimo wysikw spoecznoci midzynarodowej
pomoc dla tych uchodcw jest niewystarczajca, w skali 2015 r. wpaty midzynarodowych donatorw pozwoliy na zaspokojenie jedynie 59% podstawowych potrzeb
yciowych uchodcw (Regional Refugee and Resilence Plan for 2015, UN OCHA
Financial Trackig System, stan na 7.01.2016 r.). W tej sytuacji naley si spodziewa
dalszego napywu uchodcw, tym bardziej e w wyniku trwajcej w Syrii wojny
wysiedlenia i uchodstwo nadal trwaj.
Przybywajcy do Europy imigranci w zdecydowanej wikszoci pochodz
z muzumaskiego, gwnie arabskiego krgu kulturowego, co oznacza, e ich
przyjmowanie w Europie moe prowadzi do powstania nowych pograniczy kulturowych. Turbulencje migracyjne mog dotyczy zarwno przybyszy, jak i spoeczestwa
przyjmujcego. W tym drugim przypadku mog one obejmowa redefinicj rdzennych
wartoci stanowicych kanon cywilizacyjno-kulturowy, osabienie filarw europejskich

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 4

spoeczestw, do ktrych nale zasady niedyskryminacji, rwnoci praw i poszanowania godnoci jednostek, tolerancji dla odmiennych religii i kultur, oraz erozj zaoe
pastwa prawa (N. Papastergiadis, The Turbulence of Migration, Cambridge 2000).
Imigranci muzumascy przybywajcy do Niemiec powikszaj grup cudzoziemcw i muzumanw trwale zamieszkaych w RFN. Zgodnie z danymi sprzed
kryzysu migracyjnego, 19% mieszkacw Niemiec miao pochodzenie migracyjne
(15,7 mln osb, Migrationsbericht 2010, s. 317). W Niemczech mieszkao ok. 4 mln
muzumanw, ktrzy cznie stanowili 5% niemieckiego spoeczestwa (BAMF,
Muslimisches Leben in Deutschland im Auftrag der Deutschen Islam-Konferenz, red.
S. Haug, S. Mssig, A. Stichs, Nrnberg 2009, s. 68). Co trzeci muzumanin mieszka
w Nadrenii Pnocnej-Westfalii (33%), wielu w Badenii-Wirtembergii (16%) i Bawarii
(13%). Do tych samych krajw zwizkowych zgodnie z federalnym systemem
relokacji imigrantw i uchodcw, kierowani s imigranci przybywajcy do Niemiec.
Muzumanie w RFN s jednak grup bardzo niejednorodn, przewaaj wrd nich
sunnici, mniejsze grupy stanowi alawici i szyici, dodatkowo wyznawcy islamu
pochodz z rnych grup narodowych i reprezentuj rne tradycje.
Przez dekady przyjmowania imigrantw pastwo niemieckie nie podejmowao
prb okrelenia wasnej polityki kulturowej i spoecznej wobec przybyszy. Do poowy lat
90. XX wieku w Niemczech dominowaa dorozumiana polityka wielokulturowoci
Multikulti, charakteryzujca si akceptacj odmiennych kultur i stylw ycia. W 1996
r. ukute zostao pojcie Leitkultur kultury przewodniej, bliszej prowadzeniu wobec
imigrantw polityki asymilacyjnej. Obie koncepcje cieray si w pierwszej dekadzie
XXI wieku. Ostatecznie, po intensywnej debacie w 2010 r., dotyczcej definicji tego
co jest niemieckie, a co nieniemieckie, kanclerz Angela Merkel opowiedziaa si
za wdraaniem polityki Leitkultur. Stwierdzeniom, e korzenie kultury niemieckiej
s judeochrzecijaskie i normy judeochrzecijaskie bd miay prymat nad prawem
szariatu (Zeit online 6.10.2010), towarzyszyo jej podsumowanie, sprowadzajce si
do wniosku, i polityka wielokulturowoci jest martwa: Multikulti is tot (Spiegel online
15.10.2010). W konsekwencji nowa polityka imigracyjna zacza zmierza do maksymalnej asymilacji imigrantw do niemieckiej kultury i nadaniu zdecydowanego prymatu
typowym wartociom niemieckiego spoeczestwa.
Wydarzenia z 2015 r. mog zachwia implementacj polityki Leitkultur.
W konsekwencji prowadzonej przez kanclerz Angel Merkel polityki otwartych granic
do Niemiec napynli imigranci z odmiennych, cakowicie nieniemieckich krgw
kulturowych. Z tego powodu, szczeglnie po bezprecedensowych w Niemczech
atakach na kobiety, podstawowym wydaje si obecnie pytanie o to, jak zachowaj si

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 5

niemieckie wadze wobec takich star na pograniczu kulturowym i wobec innych

nieuniknionych turbulencji migracyjnych. Czy zgodnie z rad burmistrz Kolonii
Henriette Rieker, ktra zalecia kobietom wyksztacenie nowych wzorcw zachowa
wspomagajcych unikanie atakw seksualnych gwny ciar dostosowania si
do zmieniajcej si sytuacji spoecznej bdzie ponosio spoeczestwo przyjmujce
imigrantw, czy te zgodnie z koncepcj Leitkultur imigranci? W przypadku wyboru
drugiej opcji, ktra wydaje si bardziej prawdopodobna, nadal pozostaj otwartymi
kwestie, w jaki sposb niemieckie wadze wymusz na transkulturowych imigrantach
dostosowanie si do w wikszoci obcych im niemieckich zasad kulturowych i jak
bd zachowyway si rne grupy spoeczestwa przyjmujcego w sytuacji kolejnych
tak intensywnych star midzykulturowych.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Tekst powsta w ramach Serii Specjalnej Biuletynw IZ powiconej biecym problemom

masowych migracji ludnoci z terenw objtych konfliktami do Europy. Prezentowane
zagadnienia obejmuj kwestie skutkw spoecznych, percepcji i nastawienia opinii publicznej,
oraz wyzwa politycznych i ekonomicznych zwizanych z napywem uchodcw w Niemczech,
Polsce, a take innych krajach Europy. Kolejne numery Biuletynu bd przybliay te kwestie
z rnych perspektyw.

Joanna Dobrowolska-Polak dr, adiunkt w Instytucie Zachodnim, zajmuje si problemami

pokoju i bezpieczestwa na wiecie, gwnie konfliktami zbrojnymi oraz polityk zagraniczn,
rozwojow i humanitarn pastw, autorka kilkudziesiciu publikacji i ekspertyz dla MSZ RP.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 6