You are on page 1of 15

Temat 1:

Technologia wtryskiwania tworzyw sztucznych


1. Podstawowe pojcia (np. polimery, tworzywa sztuczne, dodatki, wtryskiwanie)
Polimery - substancje chemiczne o bardzo duej masie czsteczkowej, ktre skadaj si z

wielokrotnie powtrzonych jednostek zwanych merami.


Wtryskiwanie jest cyklicznym procesem, w ktrym materia wyjciowy jest w postaci granulatu,
krajanki lub rzadziej proszku podawany z pojemnika do ogrzewanego cylindra.
Dodatki: s to zwizki modyfikujce waciwoci polimerw (napeniacze, zmikczacze
plastyfikatory, stabilizatory, rodki smarujce, rodki antystatyczne, rodki tiksotropujce,
antypiryny, rodki barwice, porofory, inne np. zarodki krystalizacji),
Tworzywo sztuczne: polimer+dodatki
2. Zasada procesu wtryskiwania rnych typow tworzyw sztucznych
-W cylindrze jest on uplastyczniany i pod dziaaniem siy wywieranej na tok lub limak jest
wtryskiwany przez dysz i tuleje do wlewka gniazd formujcych.
-Tworzywo zestala si w formie w niskiej lub podwyszonej temperaturze.
-Zestalone tworzywo jest usuwane z formy w postaci wypraski, po czym cykl procesu rozpoczyna si
od nowa.
-Zadaniem wtryskarki jest doprowadzenie w wyniku ogrzewania do stanu plastyczno-pynnego
tworzywa w cylindrze, a nastpnie przemieszczenie go do formy pokonujc opory pynicia.
-Zabezpieczenie powek formy przed rozwarciem realizuje si poprzez specjalny ukad zamykajcy
wtryskarki.

3. Budowa klasycznej wtryskarki

4. Rodzaje ukadow uplastyczniajcych stosowanych w przetwrstwie tworzyw sztucznych

5. Cykl procesu wtryskiwania


1. Zamykanie formy 2. Dojazd agregatu do formy i wtrysk 3. Docisk 4. Zestalanie wypraski
(rwnolegle z faz 3 i 5) 5. Odjazd agregatu, pobranie nowej porcji tworzywa i jego uplastycznianie
6. Otwarcie formy i wyrzucenie wypraski
6. Podstawowe parametry procesu wtryskiwania
a) Temperatura wtrysku: To temperatura, ktrej tworzywo uzyskuje odpowiedni pynno
pozwalajc na pokonanie oporw przepywu w cylindrze, dyszy i kanaach wlewowych.
b) Temperatura formy: Na skutek temperatury formy tworzywo ulega zestaleniu.
c) Cinienie: Suy do przemieszczenia materiau plastyczno-pynnego w cylindrze i wtryskiwania go
do formy. Cinienie w cylindrze jest wytworzone przez tok lub limak. Rozrniamy cinienie w dyszy,
w formie (wewntrzne) i zewntrzne.
d) Czas cyklu wtrysku: Oprcz temperatury i cinienia jest trzecim z najwaniejszych parametrw.
Okrela on trwanie poszczeglnych faz procesu. Na czas cyklu wpywaj m.in.: *wydajno
uplastyczniania (najwiksze masowe naprenie przepywu tworzywa przez specjaln dysz); *sia
zamknicia formy; *cinienie wtrysku; * szybko wtrysku; *liczba tzw. suchych wtryskw
7. Przykady wyrobow produkowanych w/w metod
Wyroby bryowe o rnej masie (np. ksztatki techniczne, dla budownictwa, obudowy sprztu AGD
oraz dla przemysu elektronicznego, wyroby medyczne- np. obudowy termometrw, klocki dla dzieci).

Temat 2:
Technologia formowania prniowego tworzyw sztucznych
1.Zasada procesu formowania prniowego (termoformowania)
Termoformowanie polega na rwnomiernym nagrzaniu pyty lub folii z tworzywa sztucznego,
zamocowanego w ramie napinajcej, nastpnie jej odksztaceniu pod wpywem cinienia
zewntrznego odwzorowujc ksztat formy. Podczas termoformowania pod wpywem napre
tworzywo odksztaca si, stan tego odksztacenia jest utrwalany podczas chodzenia.
2. Wymagania w stosunku do materiaw formowanych prniowo
Tworzywa stosowane w termoformowaniu powinny:

- posiada szeroki zakres temperatur przetwrstwa.


- umoliwia uzyskanie odpowiedniej gbokoci formowania: H/D (stosunek wysokoci formowania
do rednicy)
- powinny dobrze pyn, dokadnie wypenia zagbienie i ukada si na krawdziach form,
- folie lub pyty powinny charakteryzowa si jednorodnoci materiau w caym przekroju (bez
pcherzy), wtrce, dziur, mie lnic powierzchni i sta grubo,
- powinny ulega pod wpywem ogrzewania cakowitemu i rwnomiernemu zmikczaniu tak, aby
mona byo formowa wyroby przy nad cinieniach lub rnicy cinie rzdu 1 bar (0,1 MPa)
- zachowa ksztat po formowaniu i wytrzymao wynikajc z cech materiau wyjciowego

3. Metody formowania prniowego


Termoformowanie rni si sposobem podawanego cinienia na formowany arkusz pyty lub folii,
std wyrni moemy dwie metody:
a)formowanie prniowe (podcinieniowe): formowanie odbywa si przez wymuszenie
odksztacenia arkusza folii lub pyty przy pomocy prni
b)formowanie cinieniowe (nadcinieniowe): pod cinienie zastpowane jest przez sprone
powietrze.
Zarwno formowanie prniowe i cinieniowe moe odbywa si w formach negatywowych jak i
pozytywowych, bez wstpnego rozcigania i ze wstpnym rozciganiem.

FORMOWANIE NEGATYWOWE: Formowanie to polega na wcigniciu folii lub pyty z tworzywa


sztucznego w negatywow form (wkls matryc)
1- folia z tworzywa sztucznego, 2- forma negatywowa, 3rama dociskajca foli do formy, 4- uszczelka, 5- otwory
czce komor formowania z "prni", 6- pyta
grzewcza

*FORMOWANIE POZYTYWOWE:
Stosowane formy w tej metodzie maj ksztat wypukych stempli,
na ktre nacigana jest folia lub pyta w procesie formowania

4. Wady i zalety procesu, wyrobw


ZALETY:

May nakad inwestycyjny w przeliczeniu na 1 szt. lub na ciar 1 szt.


Niski koszt form, co zmniejsza ryzyko przy uruchamianiu nowej produkcji,

Moliwo szybkiego wykonywania prototypw z rnych tworzyw sztucznych.


Proces jest rentowny rwnie w przypadku maych serii.
Moliwo wytwarzania wyrobw cienkich i bardzo cienkich o duych powierzchniach
Krtki cykl pracy, znaczna wydajno.
Moliwo stosowania form wielokrotnych, zwikszajcych wydajno produkcji,
Znaczna swoboda wyboru surowca do formowania

WADY:

Wysokie ceny surowca - ceny pyt i folii s ok. 100% wysze od cen granulatu,
Powstawanie odpadw przy przycinaniu pyty i oddzielaniu wyprasek od arkusza (tzw. aur)
Nierwnomiernoci w gruboci cianek wyrobu,
Nie mona formowa wyrobw z otworami. Otwory wykonuje si w osobnej operacji.
W przypadku formowania negatywowego wystpuje pocienienie cianek wyrobu.
Konieczno wykonywania obrbki wykaczajcej (obcinanie obrzey, wiercenie otworw
itp.).

5. Kierunki zastosowa wyrobw formowanych prniowo


Najczstsze zastosowanie tej metody formowania to otrzymywanie wyrobw cienkociennych o
duej powierzchni z polistyrenu PS, kopolimeru ABS, twardego PVC, polimetakrylanu metylu PMMA,
polietylenu PE, polipropylenu PP, celuloidu i octanw celulozy. Najczciej stosuje si t metod do
wytwarzania wyrobw opakowaniowych z polistyrenu, polietylenu, polipropylenu czy te
polimetakrylanu metylu.
Tace, kubki, naczynia jednorazowego uytku.

Temat 3:
Technologia wytaczania tworzyw sztucznych
1. Podstawowe pojcia:
Kalibracja - to proces ostatecznego ustalania ksztatu i wymiarw wyrobu (wytoczki). Kalibracja
polega na niwelowaniu efektu spcznienia metodami mechanicznymi. nadcinieniowe stosowane
do kalibracji rur. Stosujemy do tego kalibratory:
podcinieniowe stosowane do kalibracji rur, wy
na zasadzie przecigania stosowane do kalibracji profili otwartych,
na zasadzie walcowania -stosowane do kalibracji pyt
Spcznienie powytoczeniowe (efekt Barusa) to proces powikszania si wymiarw poprzecznych
wyrobu po wyjciu z ustnika gowicy lub kapilary
Wytoczyna- wyrb powstajcy w procesie wytaczania.

2. Zasad procesu wytaczania


Wytaczanie jest metod przetwrstwa polegajc na cigym uplastycznianiu tworzywa w ukadzie
uplastyczniajcym i przepychaniu go przez kanay gowicy wytaczarskiej. Proces wytaczania

przebiega w wytaczarkach, gdzie narzdziem jest gowica wytaczarska zaopatrzona w dysz


wytaczarsk, a otrzymany przedmiot nosi nazw wytoczyny. W technologii rozrnia si trzy metody
wytaczania:
- wytaczanie koami zbatymi (w pompie zbatej elementami robaczymi s odpowiednie koa
zbate) stosowane do wykonywania przdzy, yek,
-wytaczanie tokiem,
- wytaczanie limakiem.
3. Rodzaje wytaczania (konwencjonalne, autotermiczne, tokowe, porujce, powlekajce)

- konwencjonalne wytaczarka z ukadem limakowym,


- tokowe wytaczarka z ukadem bezlimakowym tokowym,
- porujce do ukadu uplastyczniajcego dodaje si porofor w celu otrzymania porowatej
wytoczyny,
- autotermiczne jest to proces wytaczania bez grzejnikw w ukadzie uplastyczniajcym
wytaczarki. Strumie ciepa generowany jest wskutek tarcia tworzywa. Tego typu wytaczanie
stosowane jest w przemyle gwnie do wytaczania z rozdmuchiwaniem folii polietylenowej.
- powlekajce podcinieniowe i cinieniowe. W metodzie cinieniowej powlekany profil
przesuwa si z okrelon szybkoci przez gowic powlekajca. Uplastycznione
tworzywo zostaje pod cinieniem naniesione na profil wewntrz gowicy. Po
wyjciu z urzdzenia materia si ochadza, dziki czemu bardzo dokadnie przylega
do profilu.
4. limakowy ukad uplastyczniajcy
limakowy ukad uplastyczniajcy skada si z zespou mechanicznego, ktry tworz cylinder i
obracajcy si limak umieszczony w jego wntrzu. W cylindrze znajduj si grzejniki oraz
wentylatory, natomiast urzdzenia sterujco-regulujce stanowi oddzielny element. Przetwarzany
materia na pocztku wprowadza si do zasobnika tworzywa, po czym jest on wprowadzany do
ukadu limakowego, gdzie nastpuje jego uplastycznianie. Uplastycznione tworzywo przechodzi
dalej do narzdzia, w przypadku wytaczania gowicy wytaczarskiej, w przypadku wtrysku - do
formy wtryskowej.
5. Rodzaje gowic wytaczarskich
Gowica wytaczarska jest narzdziem sucym do ksztatowania profilu wytoczyny. Generalnie
istniej trzy typy gowic:
gowice proste, przeznaczone do wytaczania profili, prtw, rur itd.,
gowice ktowe lub krzyowe do wytaczania folii rkawowej oraz nakadania izolacji na kable,
gowice szczelinowe do wytaczania pyt
6. Wydajno wytaczania
Osigalna wydajno wynosi powyej 1000 kg/h.

7. Elementy linii do cigego wytaczania profili


1-mieszarka, 2-zbiornik tworzywa, 3-wytaczarka, 4-kalibrator, 5-urzdzenie chodzce, 6-odciag, 7znakowanie rury/profilu, 8-pia, 9-magazyn

8. Przykady wyrobow produkowanych w/w technologi


Metod wytaczania mona wytwarza bardzo szeroki asortyment wyrobw, poczwszy od profili o
rnych przekrojach (rur, prtw), a do pyt oraz folii w postaci wstgi lub rkawa. Mona w ten
sposb nanosi izolacje na przewody elektryczne, powleka liny oraz inne noniki tworzywem
sztucznym.

Temat 4: Technologie wytwarzania laminatow z tworzyw


sztucznych
1. Podstawowe pojcia (tworzywa chemoutwardzalne, kompozyty, laminaty, elkot)
Laminaty: To tworzywa powstae z poczenia wkien z lepiszczem. Wkna stanowi konstrukcj a
lepiszcze (bdce najczciej ywic) scalaj i cz wkna. Doskonaa przyczepno ywic do wkna
powoduje, e powstay w ten sposb produkt charakteryzuje si wytrzymaoci mechaniczn,
niewielkim ciarem waciwym, odpornoci na korozj, itd.
Kompozyt: To materia utworzony z co najmniej dwch komponentw majcych waciwoci nowe
(lepsze) w stosunku do tych komponentw. Skada si z osnowy i umieszczonego w niej zbrojenia o
znacznie lepszych waciwociach chemicznych.

Tworzywa chemoutwardzalne: To polimery przechodzce nieodwracalnie ze stanu plastycznego w


stan utwardzony, pod wpywem czynnikw chemicznych. Ulegaj utwardzeniu ju w temperaturze
pokojowej pod wpywem dziaania specjalnych substancji zwanych utwardzaczami. Reakcja ta
przebiega z wiksz prdkoci w temperaturach podwyszonych. Najczciej stosowanymi
tworzywami chemoutwardzalnymi s ywice poliestrowe i epoksydowe.

elkot - zewntrzna warstwa laminatu poliestrowo - szklanego , nadajcego mu elastyczny wygld,


kolor , trwao i odporno na dziaanie czynnikw atmosferycznych.
2. Surowce do wytwarzania laminatw: ywice chemoutwardzalne, wkna
ywice chemoutwardzalne: polimery te maj wolne grupy funkcyjne zdolne do dalszej reakcji
chemicznej. Ulegaj one utwardzeniu (usieciowaniu) pod wpywem
dziaania zwizkw chemicznych, zwanych czsto utwardzaczami. Czynnik sieciujcy reaguje z
wolnymi grupami funkcyjnymi polimeru i tworzy wizania poprzeczne pomidzy acuchami. W
wyniku utwardzenia polimery te staj si nietopliwe i nierozpuszczalne (nie mona ich ponownie
przetwarza). Do grupy tej zalicza si nienasycone ywice poliestrowe i epoksydowe.
Wkna: podstawowa jednostka struktury wielu materiaw, ktra charakteryzuje si znaczn
dugoci i niewielkim przekrojem. Zwykle przyjmuje si, e wknem jest struktura, ktrej dugo

jest minimum 100 razy wiksza od jej przekroju. Wkna wystpuj zarwno w materiaach
naturalnych jak i produkowanych przez czowieka. Niektre materiay s wykonane prawie wycznie
z wkien, podczas gdy w innych wkna stanowi tylko jeden z elementw wzmacniajcych ich
struktur.
-wkno cite
-dugie wkna wglowe
-tkanina szklana
-mata szklana
Najczciej noniki wykonane s z wkien ze szka niskoalkalicznego lub niekiedy berylowego o
rednicy 7-9 mm. Mata ma posta wstgi utworzonej z chaotycznie uoonych wzgldem siebie
odcinkw wkien o dugoci 25-50 mm, spojonych niewielk iloci lepiszcza.
3. Materiay stosowane na formy, rodzaje form i rodzaje rodkow rozdzielajcych
Rodzaje form:
- wewntrzne (wklse gniazdo formujce) - forma negatywowa,
- zewntrzne (wypuke gniazdo formujce) - forma pozytywowa.
O wyborze rodzaju formy decyduje dana gadko zewntrznej lub wewntrznej powierzchni
wyrobu, poniewa powstajcy laminat posiada tylko jedn powierzchni gadk (od strony formy).
Jako tej powierzchni jest odzwierciedleniem jakoci powierzchni formy. Przeciwlega powierzchnia
(swobodna) charakteryzuje si du chropowatoci, ale w czasie eksploatacji wyrobu jest najczciej
niewidoczna. Przedmioty laminowane w formach wewn: kaduby odzi, kaski, nadwozia
samochodowe; formach zewn: brodziki, zbiorniki, zlewozmywaki, wanny, itp.
Materiay na formy: formy mog by wykonywane z tworzyw sztucznych (rwnie laminatw),
drewna, gipsu, cementu, metalu, ceramiki, itp. O wyborze materiau na form decyduj przede
wszystkim wzgldy ekonomiczne.
rodki rozdzielajce: rodki rozdzielajce maj za zadanie zapobieganie przyklejaniu si tworzywa do
form i urzdze przetwrczych, uatwiaj wyjcie uksztatowanego wyrobu oraz zabezpieczaj
urzdzenia metalowe przed korozj. Wyrniamy rodki zewntrze (stae - np. smar silikonowy i
pynne- olej silikonowy, alkohole bonkotwrcze) i wewntrzne, dodawane do tworzywa (smarujce
parafina, stearyna, stearyniany).
4. Metody formowania wyrobow z laminatow (nawarstwienie, nawijanie, przeciganie,
natryskiwanie)
A) NAKADANIE (NAWARSTWIANIE)- rczne nakadanie nonika w postaci arkuszy. Rozrnia si
dwie odmiany laminowania rcznego:
a)Nawarstwianie metod warstwy zelowanej (powlekanie formy tzw. elkotem).
Na form (pokryt rodkiem rozdzielajcym) nanosi si pdzlem lub przez natryskiwanie mieszanin
pynnej ywicy z utwardzaczem i pigmentem, Stosowana na t warstw ywica ma dodatki
zapobiegajce spywaniu z pionowych cianek i jest ywic elastyczn, odporn na uderzenia. W
mieszaninie tej nie ma nonika. Grubo tak naniesionej i utwardzonej warstwy wynosi 0,30,5 mm.
Warstwa ta decyduje o wygldzie zewntrznym wyrobu i nosi powszechnie nazw elkotu.
Wyroby z elkotem s odporne na dziaanie czynnikw atmosferycznych i nieprzepuszczalne dla
cieczy, par i gazw. Posiadaj gadk, lnic powierzchni (od strony formy) zabarwion na dowolny
kolor
b) Nawarstwianie metod maty powierzchniowej:
Na form (pokryt rodkiem rozdzielajcym) nanosi cienk warstw ywicy z utwardzaczem i, nie
czekajc na jej utwardzenie, ukada nonik w postaci maty (lub tkaniny) i kontynuuje proces
laminowania. Wyroby takie przepuszczaj wod, a na powierzchni licowej widoczne jest na og
odwzorowanie faktury nonika. Zalet powierzchni bez elkotu jest wiksza odporno na uderzenia.
B) LAMINOWANIE NATRYSKOWE:

Metoda ta polega na rwnoczesnym nakadaniu na powierzchni formy mieszaniny ywicy i krtkich


wkien nonika. Do laminowania natryskowego stosuje si urzdzenie skadajce si z dwch czci:
a)pistoletu natryskowego trjdyszowego - rodkowa dysza do wkna, skrajne dysze:
jedna do ywicy z inicjatorem (utwardzaczem), druga do ywicy z aktywatorem
(przyspieszaczem),
b)zespou podawania ywicy i nonika jest to zesp przewony montowany na wzku, w
skad ktrego wchodz: 2 pojemniki do ywicy (osobno z inicjatorem i osobno z
aktywatorem), szpula z nonikiem oraz sprarka powietrza.
Laminowanie natryskowe stosuje si w produkcji masowej do wytwarzania przedmiotw o znacznych
rozmiarach.
C) PRZECIGANIE:
Przeciganie polega na cigym przesycaniu wkien dugich (np. rovingu) ciek mieszanin ywicy z
rodkami utwardzajcymi, uformowaniu przedmiotu, utwardzeniu i ewentualnym pociciu na
odcinki. Za pomoc tej metody otrzymuje si dugie profile o przekroju koowym, piercieniowym,
paskowniki, ktowniki, ceowniki, teowniki, pyty itp.
Proces przecigania moe odbywa si w ukadzie poziomym lub pionowym. Korzystniejszy jest ukad
pionowy, ze wzgldu na rwnomierniejsze rozoenie ywicy w stosunku do napeniacza na przekroju
profilu. W ukadzie poziomym moe nastpowa spywanie ywicy w dolne czci przekroju
poprzecznego formowanego ksztatownika.
D) NAWIJANIE:
Podczas nawijania nastpuje uoenie (nawinicie) potrzebnej liczby warstw nonika, przesyconego
ywic z rodkami utwardzajcymi, na form zewntrzn, nazywan rdzeniem, a nastpnie utwardzenie nawinitych warstw.
Nawijanie przeprowadza si na urzdzeniach zwanych nawijarkami, ktre maj rne rozwizania
konstrukcyjne. W kadym jednak przypadku rdze wykonuje ruch obrotowy (std nazwa procesu).
Ze wzgldu na ruch obrotowy rdzenia rozrnia si nawijanie:
rubowe- stosuje si przede wszystkim do nawijania rur oraz duych zbiornikw
walcowych.
planetarne- stosowane jest gwnie do wykonywania zbiornikw.
5. Waciwoci kompozytw polimerowych
Zalety kompozytw:
-wysoka sztywno i wytrzymao mechaniczna, atwo montau, wysoka odporno na zmczenie
materiau i korozje, skuteczne tumienie drga, niewielki ciar, maa gsto;
Wady:
- wysoka cena, produkcja (trudna teologia wytwarzania, trudne przetwrstwo. Kompozytw nie
mona atwo skrawa i nawierca, nie mona ich spawa ani zgrzewa ,czenie elementw jest
bardzo trudne), naprawa(metalowe czci mona spawa. Dziki plastycznoci metalu mona
przywracac im pierwotny ksztat itp. Naprawa elementw kompozytowych jest w zasadzie
niemoliwa), cigo i krucho (maj znikom cigliwo i s zwykle kruche).

6. Kierunki przemysowego zastosowania kompozytow polimerowych


okrtownictwo i szkutnictwo (kaduby odzi, jachtw,motorwek, kutrw, drzwi okrtowe i
chodnicze, pontony i pywaki, rury wyrzutni torpedowych i pociskw rakietowych, tarcze ochronne
okrtowych dzia artyleryjskich, maszty antenowe, osony radarw, itp.),
lotnictwo i technika rakietowa (konstrukcje szybowcowe - dzioby szybowcw, elementy kabiny,
przejcia skrzyde w kadub, zaokrglenia skrzyde i statecznikw, itp.),

budownictwo (konstrukcje sklepie hal wystawowych i pawilonw, kabiny azienkowe, brodziki,


zlewozmywaki, wanny, kioski uliczne, baseny, zbiorniki, itp),
kolejnictwo i przemys motoryzacyjny (obudowy wagonw motorowych, drzwi wagonowe,
zbiorniki na wod, zespoy kabin umywalkowych, wagoniki kolejek linowych, cysterny wagonowa i
samochodowe, karoserie samochodw, szoferki ciarwek, dachy i przody autobusw, obudowy
skuterw i wozw ciarowych, przyczepy campingowe, kaski, itp.),
przemys chemiczny, spoywczy i naftowy (rurocigi, zbiorniki, kadzie, wanny galwanizerskie,
wycigi, kominy, obudowy pomp i wentylatorw, mieszalniki, filtry bbnowe, kolumny, chodnice do
wody, itp.),
elektrotechnika i przemys maszynowy (obudowy aparatury elektronicznej i silnikw elektrycznych,
osony i obudowy tablic rozdzielczych, obudowy obrabiarek, wentylatorw, pokrywy, rnego
rodzaju ksztatki, anteny prtowe, teleskopowe, reflektorowe, itp.),
inne zastosowania (sprzt sportowy - uki, strzay, tyczki do skokw, kijki narciarskie, rakiety
tenisowe, oszczepy, wdki; rolnictwo - samonone szklarnie ogrodnicze, przenone zbiorniki dla
pestycydw, czci maszyn rolniczych; meblarstwo- siedzenia fotelowe w tramwajach, w salach
widowiskowych, na stadionach; medycyna - protezy w ortopedii; sztuka
dekoracyjna - paskorzeby, itp.).

Temat 5:
Technologie czenia tworzyw sztucznych
1. Charakterystyka tworzyw termoplastycznych
- s to tworzywa, ktre w temperaturze pokojowej znajduj si w stanie zeszklenia lub w stanie
wysokiej elastycznoci i ktre po podgrzaniu posiadaj wasnoci lepkiego pynu
-struktura liniowa lub liniowo-rozgaziona czsteczek polimeru.
-maa gsto
- dua odporno na dziaanie rodkw silnie korodujcych
- bardzo dobre wasnoci tribologiczne, tumice
- tworzywa termoplastyczne cechuje bardzo maa odporno cieplna, co wymaga bardzo
rygorystycznego przestrzegania ustalonego zakresu temperatur eksploatacji.
- termoplasty cechuje niestety rwnie stosunkowo maa stabilno wymiarw
-mog by przetwarzane wielokrotnie
2. Metody czenia tworzyw sztucznych
KLEJENIE: Polega na naniesieniu midzy czone ciaa o przylegajcych do siebie powierzchniach,
cienkiej warstwy substancji niemetalicznej (kleju), ktra przy przejciu ze stanu ciekego w stan stay
czy klejone powierzchnie w sposb trway.
W procesie klejenia wykorzystywane s takie zjawiska fizyczne jak: adhezja i kohezja. Adhezjaodpowiada za trzymanie si kleju na czonej powierzchni. Kohezja- odpowiada za spjno samego
kleju, tzn. jego wytrzymao.\
SPAWANIE: To czenie uplastycznionych krawdzi za pomoc dodatkowego materiau w postaci
prta spawalniczego. Proces odbywa si bez nacisku wywieranego na czone elementy.
ZGRZEWANIE: czenie tworzyw poprzez ich uplastycznienie i stopienie w miejscu czenia, z
wywarciem docisku wzajemnego elementw czonych, bez dodania spoiwa.
Ze wzgldu na sposb doprowadzania ciepa do elementw czonych zgrzewanie dzielimy na:

Zgrzewanie przy nagrzewaniu od strony czonych powierzchni


Zgrzewanie, w ktrym ciepo doprowadza si do wewntrznej strony elementw czonych
Zgrzewanie, w ktrym ciepo jest wytwarzane w warstwach wierzchnich tworzyw lub w caej
masie tworzyw

3. Zasada i rodzaje procesu zgrzewania tworzyw sztucznych:


Zgrzewanie, w ktorym ciepo doprowadza si do zewntrznej
strony czonych elementow- zgrzewanie za pomoc nagrzanego drutu, tamy,
listwy, zgrzewanie impulsowe
Zgrzewanie, w ktorym ciepo doprowadza si do wewntrznej strony czonych elementow zgrzewanie przy uyciu nagrzanego klina lub
pyty,
Zgrzewanie, w ktorym ciepo wytwarzane jest w warstwach
wierzchnich lub w masie czonych elementow- zgrzewanie
tarciowe, drganiowe, pojemnociowe, ultradwikowe lub indukcyjne
4. Rodzaje pocze spawanych
a) doczoowe, b) zakadkowe, c) nakadkowe, d) teowe, e) krzyowe, f) ukone, g) ktowe

5. Przebieg procesu spawania tworzyw sztucznych


Spawanie jest metod czenia tworzyw termoplastycznych, polegajc na ich uplastycznieniu i
stopieniu w miejscu czenia, bez wywierania nacisku na czone elementy z dodaniem spoiwa (prt
spawalniczy). W procesie spawania wykorzystuje si rnorodne urzdzenia specjalistyczne.
Gwnym urzdzeniem wykorzystywanym podczas tego procesu jest palnik. Umoliwia on
dostarczanie wymaganego rodzaju energii, za pomoc ktrej jest realizowane uplastycznienie
elementw czonych. Cech charakterystyczn zastosowania procesu spawania do czenia
elementw konstrukcyjnych z tworzyw termoplastycznych jest to, e w wyniku tego postpowania
jest moliwe wykonanie poczenia elementw o duych wymiarach, a niekiedy take o zoonych
ksztatach.

6. Klejenie tworzyw sztucznych (rodzaje klejw i ich zastosowanie)


Kleje utwardzalne (zestalajce si poprzez ochadzanie)
Kleje rozpuszczalnikowe (zestalajce si na skutek odparowania lub absorpcji rozpuszczalnika)
Kleje przechodzce w stan stay w temp. normalnej - kleje na zimno
Kleje przechodzce w stan stay w temp. podwyszonej(na og do 250 oC) - kleje na gorco
Kleje cieke
Kleje plastyczne
Kleje stae (proszek, granulat, paeczki, folie - bony)
Najczciej przed przystpieniem do procesu klejenia gromadzi si tyle informacji ile tylko jest
dostpne o kadym typie kleju. Taki sposb postpowania jest mao efektywny i czasochonny.
Lepszym sposobem jest sprawdzenie oczekiwa w stosunku do gotowego, sklejonego produktu oraz
ogranicze operacyjnych w miejscu pracy. Taki sposb postpowania doprowadzi do zdefiniowania
oczekiwa w stosunku do trwaoci poczenia i ograniczy wybr kleju. Po okreleniu wymaga co do
trwaoci klejonego zcza naley z definiowa parametry operacji klejenia. Naley zwrci uwag na:
dany czas zamocowania i klamrowania, czas elowania, szkodliwe, lotne skadniki kleju
(odpowiedni system wentylacji, maski), pozycja klejenia (pionowa, pozioma), reologia kleju, tj.
dana lepko, warunki termiczne procesu klejenia (reakcje egzotermiczne, utwardzanie w
temperaturze pokojowej itp.), wielko klejonych elementw (konieczno odprowadzanie znacznych
iloci ciepa), dozowanie rczne, automatyczne.

Temat 6:
Technologie nanoszenia powok z tworzyw sztucznych
1. Charakterystyka tworzyw powokowych (poliamid, polietylen, polistyren, polichlorek winylu,
ywice, itd.)

Poliamidy (PA) s czciowo krystalicznymi liniowymi produktami polikondensacji, w ktrych


wystpuje grupa amidowa. S odporne na dziaanie wielu rozpuszczalnikw organicznych, olejw i
tuszczw, nie s odporne na dziaanie kwasw i zasad. Poliamidy s wytwarzane w postaci rnie
barwionych toczyw do wtrysku, folii, wkien, yek, blokw do obrbki mechanicznej oraz proszku
do pokrywania metali przez natrysk pomieniowy.

Polietyleny (PE) nale do mikkich i elastycznych termoplastw, s czciowo krystaliczne.


Ich ciar czsteczkowy, krystaliczno, struktura i waciwoci w znacznym stopniu zale
od metody polimeryzacji.Polietylen o maej gstoci (PE-LD) otrzymuje si w procesie
wysokocinieniowym, a polietylen o duej gstoci (PE-HD) otrzymuje si metoda redniolub niskocinieniow.
Do temperatury 60C odporny na dziaanie wielu czynnikw chemicznych (w tym HF i
benzyny).
Polistyren (PS) jest produktem polimeryzacji styrenu, o gstoci ok. 1,05 g/cm3,
wytrzymaoci na rozciganie 30=60 MPa i udarnoci ok. 2 J/cm2. Odporny na dziaanie
alkoholi, olejw, kwasw, zasad i wody, rozpuszcza si w niektrych wglowodorach i
ketonach. Jest jednym z najlepszych dielektrykw. Wadami polistyrenu s: maa odporno
cieplna, krucho, maa udarno i twardo powierzchniowa oraz palno.
Czysty polichlorek winylu jest biaym proszkiem o temperaturze miknicia 70C,
odpornym na dziaanie kwasu solnego, siarkowego i azotowego (rozcieczonego),
rozcieczonych wodorotlenkw sodu i potasu, olejw, wody, amoniaku, alkoholu i benzyny.
Polichlorek winylu mikki, zalenie od rodzaju i iloci zmikczacza charakteryzuje si
okrelon elastycznoci, twardoci, udarnoci i wydueniem przy rozerwaniu.Mona go
zgrzewa i klei.
ywice epoksydowe - tworzywa chemoutwardzalne na zimno lub na gorco, w zalenoci od
uytego utwardzacza. ywice epoksydowe cechuje doskonaa przyczepno do wszystkich
prawie tworzyw, a zwaszcza do metali, dobre wasnoci mechaniczne i elektryczne,
odporno na dziaanie czynnikw atmosferycznych i chemicznych, maa nasikalno wod.
ywice poliestrowe nienasycone to tworzywa chemoutwardzalne, przed utwardzeniem w
postaci gstego, tawego syropu, utwardzajce si w temperaturze otoczenia po dodaniu

inicjatorw (nadtlenek benzoilu, nadtlenek heksanonu) w iloci ok. 4% i aktywatora


(naftenian kobaltu) w iloci 0,4%. Zalenie od budowy wyjciowej ywicy i metody jej
utwardzenia kocowy produkt moe by elastyczny lub twardy i kruchy. ywice poliestrowe
cechuje duy skurcz przy utwardzaniu (6-8%)
2. Metody nakadania powok z tworzyw sztucznych (proszkowe, zanurzeniowe, polewajce,
nawalcowywanie folii, itd.)
Nanoszenie fluidyzacyjne- fluidyzacyjne nanoszenie powoki z tworzywa polega na wytworzeniu
zawiesiny sproszkowanego tworzywa w strumieniu gazu pyncego do gry -zoa fluidalnego, i
wprowadzeniu do niego przedmiotu uprzednio nagrzanego nieco powyej temperatury topnienia
tworzywa, odczekaniu okrelonego czasu, wyjciu przedmiotu ze zoa i czsto ponownym nagrzaniu
go oraz nastpnie ochodzeniu.
Nanoszenie elektrocieplne- Podczas nanoszenia elektrocieplnego wystpuj bezporednio po sobie
dwa nastpujce etapy: formowanie wstpne powoki w polu elektrycznym w rnych rodowiskach i
formowanie ostateczne powoki w polu temperatury w powietrzu. Nanoszenie elektrocieplne dzieli
si na nanoszenie elektrostatyczne, fluidyzacyjno - elektrostatyczne i elektroforetyczne
Nanoszenie (natryskiwanie) pomieniowe- W procesie nanoszenia (natryskiwania) pomieniowego
zachodzi jednoczenie: rozpylanie i przenoszenie tworzywa sproszkowanego, lub rzadziej w stanie
plastycznym, w strumieniu gazu i ciepa z pistoletu nanoszcego (natryskowego) na powierzchni
przedmiotu, nagrzewanie warstwy powierzchniowej przedmiotu, stapianie tworzywa i czenie
adhezyjne z materiaem przedmiotu oraz kohezyjne ze sob, a nastpnie zestalanie lub utwardzanie
tworzywa i ochadzanie przedmiotu z naniesion powok
Nanoszenie polewajce- Cechami charakterystycznymi nanoszenia polewajcego s: stan cieky
tworzywa wejciowego do procesu nanoszenia oraz cigo samego procesu, zwizana z
na13noszeniem tworzywa na przedmioty o duych rozmiarach lub na wstgi. Nanoszenie to dzieli si
na swobodne i wymuszone.
Nanoszenie natryskowe- Nanoszenie poprzez natryskiwanie tworzyw w stanie ciekym.
Nanoszenie zanurzeniowe- Proces nanoszenia zanurzeniowego polega na zanurzeniu przedmiotu w
tworzywie bdcym w stanie ciekym lub plastycznym, odczekaniu okrelonego czasu, wynurzeniu
przedmiotu i nastpnie zestaleniu bd utwardzeniu tworzywa powoki

3. Waciwoci powok z tworzyw sztucznych


-niezwilalno,
-waciwoci antykorozyjne,
-obojtno fizjologiczna,
-odporno chemiczna i termiczna,
-nieprzywieralno do innych materiaw,
- minimalny wspczynnik tarcia.
4. Przygotowanie powierzchni przeznaczonych do powlekania
ODTUSZCZANIE - proces ten ma na celu usunicie z powierzchni metalowej ladw olejw lub
tuszczw oraz zanieczyszcze w nich zawartych. Oleje lub tuszcze, jak i przypadkowe
zanieczyszczenia mog niekiedy utrudnia trawienie chemiczne oraz nanoszenie warstw specjalnych
fosforanw zwikszajcych przyczepno powoki. Odtuszczanie naley przeprowadza bardzo
starannie, gdy warunkuje to przyczepno naoonej powoki.

ODTUSZCZANIE ROZPUSZCZALNIKAMI CHLOROWCOWYMI - zaliczamy do nich wszelkie pochodne


wglowodorw alifatycznych. Do odtuszczania powierzchni metalowych stosuje si zazwyczaj

trjchloroetylen oraz czterochloroetylen. Oba produkty, zarwno w stanie gazowym, jak i pynnym,
rozpuszczaj znaczn ilo substancji tuszczowych, przy czym s one niepalne, co jest korzystne ze
wzgldw bezpieczestwa. Dla penego wykorzystania waciwoci tych rozpuszczalnikw konieczne
s specjalne urzdzenia umoliwiajce otrzymanie kpieli odtuszczajcych w temperaturze wrzenia,
tj. 87 C dla trjchloroetylenu i 119 C dla czterochloroetylenu.
ODTUSZCZANIE W ROZTWORACH ALKALICZNYCH - w tym celu stosuje si roztwory alkaliczne oparte
na wodorotlenku sodowym, ktre uzupeniane s dodatkami substancji zasadowych mniej
agresywnych oraz rodkw powierzchniowo czynnych umoliwiajcych zmydlanie olejw i tuszczw.
Naley przy tym zwrci uwag na to, e niektre metale , np. stopy aluminiowe, ulegaj zniszczeniu
pod wpywem alkaliw.
OCZYSZCZANIE MECHANICZNE - tlenki znajdujce si na powierzchni s usuwane przez mechaniczne
odrywanie czsteczkami cierniwa narzuconego z odpowiedni energi kinetyczn na oczyszczany
przedmiot. Stosuje si dwa rodzaje cierniwa: mineralne i metalowe. Jako cierniwa mineralne
uywane s najczciej piaski rzeczne, piaski kwarcowe z kamienioomw i sztuczny korund (tlenek
glinowy krystaliczny). Jako cierniwo metalowe stosowany bywa rut kulisty lub pryzmowy. Zalecany
jest raczej rut pryzmowy, poniewa z uwagi na swoje dziaanie pozwala uzyskiwa powierzchni
dobrze zszorstkowan , co polepsza przyczepno powoki.
WYTRAWIANIE - ma na celu usunicie tlenkw z powierzchni oczyszczanych przedmiotw. Trawienie
jest zawsze poprzedzane odtuszczaniem, gdy kwasy nie rozpuszczaj tuszczw. Stosowanie
kwasw lub ich roztworw w celu rozpuszczenia tlenkw wymaga po trawieniu pukania wod
biec oraz pasywacji lub neutralizacji. Wszystkie kwasy rozpuszczaj, oprcz tlenkw, rwnie
metal; a zatem, aby ograniczy to niszczce dziaanie bez zmniejszenia szybkoci rozpuszczania
tlenkw, do roztworw trawicych naley dodatkowo wprowadzi odpowiednie inhibitory
ograniczajce niszczenie metalu. Inhibitorami s substancje organiczne, jak siarczki, niektre
produkty aminowe lub zwizki aminosiarkowe.
NANOSZENIE GRUNTU - przy stosowaniu organicznych powok ochronnych przygotowanie
powierzchni pod powok obejmuje rwnie dla wikszoci tworzyw sztucznych nakadanie tzw.
gruntu lub midzywarstw. Ma to na celu zapewnienie dobrego poczenia warstwy ochronnej z
podoem. Rodzaje stosowanych gruntw oraz technologie ich nanoszenia zwizane s przede
wszystkim z rodzajem tworzywa powokowego

5. Kierunki zastosowa powok z tworzyw sztucznych

You might also like