Biuletyn Instytutu Zachodniego

Seria Specjalna Uchodcy w Europie

Zaangaowanie midzynarodowe Austrii
w kontekcie kryzysu migracyjnego
i konfliktu w Syrii
Kamil Szubart
Permanentnie postpujcy od kilku lat proces destabilizacji
na obszarze Bliskiego Wschodu i Afryki Pnocnej wywoa jeden z najpowaniejszych kryzysw migracyjnych w Europie od
chwili zakoczenia II wojny wiatowej. Setki tysicy uchodcw
z obszarw Syrii i pnocnego Iraku podejmuj dramatyczne
prby przedostania si na wzgldnie stabilne obszary w Libanie, Jordanii i Turcji, aby nastpnie podj wysiki na rzecz dotarcia do jednego z krajw UE. Kryzys migracyjny jest rwnie

Nr 216/2016
180116
INSTYTUT ZACHODNI
im. Zygmunta
Wojciechowskiego
Pozna

okazj dla setek tysicy uchodcw ekonomicznych z rejonu

Bakanw, szczeglnie z Kosowa i Albanii, na nielegalne
przedostanie si na terytorium pastw UE, a nastpnie podjcie nielegalnej pracy, ewentualnie egzystencj bazujc na
szerokim wachlarzu wiadcze socjalnych. Pomimo e gwnym celem migracji dla zdecydowanej wikszoci zarwno
uchodcw wojennych, jak i emigrantw ekonomicznych jest
Republika Federalna Niemiec (RFN) w konsekwencji Wilkom-

Redakcja:
Radosaw Grodzki
Jacek Kubera
Piotr Kubiak
Krzysztof Malinowski
Korekta:
Hanna Ranek

menspolitik zaprezentowanej przez kanclerz Angel Merkel na

przeomie sierpnia i wrzenia 2015 r., to Austria pozostaje jednym z gwnych pastw tranzytowych wykorzystywanych podczas tego exodusu. Sprawia to, e kryzys migracyjny jest gwnym czynnikiem determinujcym debat polityczn wewntrz
kraju, jak rwnie zwiksza aktywno dyplomatyczn Wiednia
na arenie midzynarodowej.

ISSN 2450-5080

Katastrofa humanitarna na Bliskim Wschodzie i masowy napyw do Europy poszukujcych pomocy uchodcw znaczco zwikszyy zainteresowanie rzdw pastw
sytuacj ofiar konfliktw zbrojnych. W 2015 r. sprawy humanitarne pozostaway
w centrum zainteresowania europejskich pastw.
*
Zaangaowanie midzynarodowe Wiednia w kontekcie kryzysu migracyjnego
koncentruje si przede wszystkim na dziaaniach multilateralnych, a wic w ramach UE
i OBWE. Innym elementem s relacje bilateralne, przede wszystkim z RFN,
jak i krajami regionu Zatoki Perskiej, w percepcji Wiednia odgrywajcymi kluczow rol
we wzgldnej stabilizacji Syrii. W kontekcie UE, Austria popiera zaktywizowanie Turcji
w jej dziaaniach sucych ograniczeniu migracji w kierunku pastw czonkowskich
UE, w pierwszej kolejnoci poprzez wyasygnowanie wsparcia finansowego, a nastpnie oywienie dialogu akcesyjnego z Ankar. Dlatego te na szczycie unijnych
przywdcw 29 listopada 2015 r. Wiede popar dwustronny plan dziaania UE-Turcja,
pogbiajcy wspprac w odniesieniu do kryzysu migracyjnego, w tym zapewnienie
stronie tureckiej pomocy finansowej w wysokoci 3 mld euro, przy wkadzie Wiednia
w kwocie 59 mln euro1.
Rwnolegle do wspierania dziaa sucych finansowemu wzmocnieniu
Ankary, jak rwnie zintensyfikowania dialogu akcesyjnego, Austria utrzymuje
werbaln presj kierowan wobec czonkw Grupy Wyszehradzkiej (V4), krajw
batyckich, Rumunii i Bugarii sprzeciwiajcych si obligatoryjnym kwotom uchodczym
zaproponowanym przez Komisj Europejsk 9 wrzenia 2015 r. W tym celu Wiede
wykorzystuje cay wachlarz rodkw, zwaszcza polityk historyczn. Midzy innymi
12 wrzenia 2015 r. kanclerz Werner Faymann (SP)2 udzieli wywiadu dla
niemieckiego tygodnika Der Spiegel, w ktrym to otwarcie skrytykowa decyzj
Budapesztu w sprawie budowy potu granicznego na 175-kilometrowym odcinku
granicy z Serbi, przypominajc jednoczenie fakt udzielenia pomocy 180 tys.
wgierskich azylantw po wydarzeniach z 1956 r. Drugim elementem zaostrzenia
austriackiej krytyki wobec V4, m.in. Polski, jest groba zmniejszenia unijnych dotacji,
co zostao wyartykuowane przez kanclerza W. Faymanna na szczycie Rady
Europejskiej w Brukseli w dniach 17-18 grudnia 2015 r.

500 mln euro na ten cel wyasygnuje Komisja Europejska, pozosta kwot pastwa czonkowskie.
2
SP Socjaldemokratyczna Partia Austrii (Sozialdemokratische Partei sterreichs).

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 2

Rwnie austriacka dyplomacja z jej szefem, ministrem Sebastianem Kurzem

3

(VP) na czele zdecydowaa si wzmocni swoj aktywno na forum OBWE,

traktujc je jako platform dialogu szczeglnie z pastwami spoza UE. Zostao
to potwierdzone przez ministra S. Kurza podczas Rady Ministerialnej OBWE
podsumowujcej serbsk prezydencj, ktra odbya si dniach 2-3 grudnia 2015 r.
w Belgradzie. Zwikszenie austriackiej aktywnoci wynika rwnie z faktu, e w 2016 r.
Austria obok Serbii i RFN sprawujcej prezydencj w organizacji, wejdzie w skad
tzw. Trjki (Troiki), bdcej ciaem konsultacyjnym OBWE, natomiast w 2017 r. obejmie
samodzielne przewodnictwo na forum OBWE. W zwizku z tym Wiede zintensyfikuje
swoj aktywno na forum organizacji, przede wszystkim w kontekcie kryzysu
migracyjnego, ktry obok sytuacji w Donbasie bdzie priorytetowym celem niemieckiej
dyplomacji, o czym wspomina szef niemieckiej dyplomacji Frank-Walter Steinmeier
podczas spotkania Staej Rady OBWE 2 lipca 2015 r. w Wiedniu.
W ramach koalicji rzdzcej SP-VP moemy wyrni nieformalny podzia
kompetencji ze wzgldu na materi wewntrz- i pozaunijn. W stosunkach bilateralnych z RFN i UE zwikszon rol wykazuj kanclerz W. Faymann i minister spraw
wewntrznych Johanna Mikl-Leitner (VP), regularnie spotykajca si ze swoimi
odpowiednikami z RFN i z pozostaych pastw czonkowskich UE. W odniesieniu
do aspektw zewntrznych wzgldem UE prym wiedzie szef austriackiej dyplomacji.
Wiede do susznie dostrzega rol mocarstw regionalnych: Iranu i Arabii
Saudyjskiej w rozwizaniu kryzysu syryjskiego, a wic porednio rwnie kryzysu
uchodczego. W kontekcie Iranu doskona moliwoci do rozmw dwu-,
jak i wielostronnych byy negocjacje nad iraskim programem nuklearnym, cyklicznie
odbywajce si w Wiedniu w ramach formuy 5+1, gdzie minister S. Kurz peni rol
gospodarza, de iure pozostajcego poza oficjalnym formatem negocjacji. Ponadto
kryzys syryjski i jego konsekwencja w postaci niekontrolowanych migracji bya
gwnym tematem dwustronnych rozmw podczas oficjalnej wizyty w Teheranie, ktr
w dniach 7-9 wrzenia 2015 r. zoy prezydent Heinz Fischer wraz z towarzyszcymi
mu czonkami delegacji w osobach wicekanclerza i ministra gospodarki Reinholda
Mitterlehnera (VP), ministra S. Kurza i przewodniczcego Austriackiej Federalnej
Izby Gospodarczej Christophera Leitla (Wirtschaftskammer sterreich). Nota bene
bya to pierwsza oficjalna wizyta strony austriackiej od podpisania przez czonkw
formatu 5+1 ukadu w sprawie iraskiego programu nuklearnego, ktre miao miejsce
14 lipca 2015 r. w Wiedniu.

VP Austriacka Partia Ludowa (sterreichische Volkspartei).

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 3

W ubiegym roku, minister S. Kurz rwnie dwukrotnie (w styczniu i listopadzie

2015 r.) goci w Rijadzie, gdzie rozmawia z saudyjskimi decydentami politycznymi
z krlem Salmanem bin Abdulazizem na czele. Szczeglnie druga wizyta w dniach
25-27 listopada 2015 r., podczas ktrej doszo do rozmw z saudyjskim monarch, jak
rwnie szefami resortu spraw zagranicznych Adelem Al-Jubeirem i wewntrznych
Mohammedem bin Nayefem, zostaa przez ministra S. Kurza okrelona za niezwykle
konstruktywn. Mona domniemywa, e w czasie dwustronnych rozmw poruszono
take kwesti finansowania przez zamonych saudyjskich darczycw (fundacje,
banki, jak rwnie osoby indywidualne) wszelkiego rodzaju stowarzysze i fundacji
muzumaskich w Austrii, z ktrych wiele propaguje radykalne odamy islamu w postaci
wahabizmu i salafizmu. Potwierdzeniem tej hipotezy s dziaania, ktre na pocztku
grudnia 2015 r. zapowiedzia minister S. Kurz, a wic szereg kontroli nad
muzumaskimi instytucjami dziaajcymi w Austrii, przede wszystkim w sferze
edukacji. W pierwszej kolejnoci dziaania austriackich wadz maj zosta skoncentrowane na muzumaskich przedszkolach, ktrych w samym Wiedniu znajduje si ju
ponad 150, a w wielu z nich jest prowadzona wstpna indoktrynacja dzieci w duchu
prawa szariatu. Dziaania zaanonsowane przez rzd federalny obliczone s zatem na
asymilacj osb, ktre przybyy bd w najbliszej przyszoci przybd na terytorium
Austrii. Dotyczy to w szczeglnoci modziey i dzieci, ktre bd zobowizane do
podjcia lub kontynuacji edukacji w Austrii, pozostajc jednoczenie naraonymi na
dziaalno radykalnych rodowisk islamskich. Fakt ten odgrywa wic kluczow rol
dla austriackich wadz z uwagi na to, e proces islamizacji austriackiego spoeczestwa jest jednym z najszybszych w ramach UE i przed 2030 r. odsetek muzumanw
wyniesie 10% austriackiej populacji. W roku szkolnym 2014/2015 po raz pierwszy
w historii wrd dzieci rozpoczynajcych nauk w wiedeskich szkoach podstawowych najwiksz liczb stanowiy dzieci z rodzin muzumaskich (10 734), dla porwnania z rodzin rzymskokatolickich 8632, serbskich ortodoksw 4259, natomiast
z rodzin bez przynalenoci religijnej 3219.
*
Drugim filarem dziaa Wiednia na arenie midzynarodowej jest intensyfikacja
kontaktw dwustronnych przede wszystkim z RFN. Berlin jest kluczowym partnerem
strony austriackiej, bdc jednoczenie punktem docelowym dla 90% uchodcw
przybywajcych na terytorium Austrii w ramach dwch szlakw migracyjnych z Wgier
i Sowenii. Po implementacji decyzji o uszczelnieniu wgierskiej granicy z Serbi
14/15 wrzenia 2015 r. i Chorwacj 16/17 padziernika 2015 r. fala migracyjna
skierowaa si w kierunku Sowenii i granicy sowesko-austriackiej, ktra od poowy

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 4

padziernika 2015 r. do chwili obecnej jest gwnym szlakiem napywu uchodcw

do Austrii4.
Wysiki na rzecz wikszego zaangaowania w rozwizanie konfliktu syryjskiego
mocarstw regionalnych, a wic Iranu i Arabii Saudyjskiej, w czym bardzo aktywnie
uczestniczy dyplomacja austriacka, przyniosy pierwsze pozytywne symptomy. W padzierniku i listopadzie 2015 r. Wiede dwukrotnie goci przedstawicieli 17 pastw
i szefow unijnej dyplomacji Federic Mogherini, ktrzy dyskutowali na temat moliwoci zakoczenia trwajcego od 4 lat konfliktu w Syrii. Pomimo e oba szczyty
zakoczyy si jedynie oglnymi deklaracjami, to do koca grudnia 2015 r. stanowiy
do dobry prognostyk na przyszo, zanim zostao to zniweczone poprzez kolejn
odson konfliktu irasko-saudyjskiego. Wykonanie przez Saudyjczykw wyroku
mierci na szyickim duchownym Nimru al-Nimru, a w konsekwencji zerwanie
stosunkw dyplomatycznych przez Rijad i Teheran 4 stycznia 2016 r. stawia zatem
pod znakiem zapytania kolejne spotkania w Wiedniu.
Z kolei dla samej Austrii penienie roli gospodarza podczas szczytw to nie
tylko presti, ale rwnie element dziaa sucych zwikszeniu pozycji kraju
i samego ministra S. Kurza wrd pastw regionu Zatoki Perskiej. Umoliwia to zatem
skuteczniejsze artykuowanie austriackich interesw narodowych, wrd ktrych
jednym z kluczowych zagroe dla bezpieczestwa wewntrznego Austrii jest obecny
kryzys migracyjny, biorc pod uwag jej ograniczone zasoby logistyczne, finansowe
i ludzkie w kontekcie skali migracji.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Tekst powsta w ramach Serii Specjalnej Biuletynw IZ powiconej biecym problemom

masowych migracji ludnoci z terenw objtych konfliktami do Europy. Prezentowane
zagadnienia obejmuj kwestie skutkw spoecznych, percepcji i nastawienia opinii publicznej,
oraz wyzwa politycznych i ekonomicznych zwizanych z napywem uchodcw w Niemczech,
Polsce, a take innych krajach Europy. Kolejne numery Biuletynu bd przybliay te kwestie
z rnych perspektyw.

Kamil Szubart asystent w Instytucie Zachodnim, zajmuje si problematyk bezpieczestwa

midzynarodowego w stosunkach transatlantyckich oraz polityk zagraniczn i bezpieczestwa
RFN.

Dziennie granic austriacko-sowesk przekracza 8-12,5 tys. uchodcw.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 5