Professional Documents
Culture Documents
2015
nr ewid. 205/2015/D/15/505/KAP
REALIZACJA
PRZEZ PODMIOTY WYKONUJCE ZADANIA PUBLICZNE
OBOWIZKU DOSTOSOWANIA ICH STRON INTERNETOWYCH
DO POTRZEB OSB NIEPENOSPRAWNYCH
DEPARTAMENT
ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
MISJ
WIZJ
Dyrektor
Departamentu Administracji Publicznej:
Bogdan Skwarka
Zatwierdzam:
Prezes Najwyszej Izby Kontroli:
Krzysztof Kwiatkowski
Warszawa, dnia
www.nik.gov.pl
Spis treci
11
50
5. ZACZNIKI
52
Wyjanienie
j.s.t. jednostka samorzdu terytorialnego;
jzyki
Opracowano m.in. na podstawie polskiego tumaczenia Standardu WCAG 2.0 dostpnego na stronie
www.fdc.org.pl/wcag2/index.html.
2
Dz. U. z 2012 r., poz. 526 ze zm.
3
Dz. U. z 2015 r., poz. 1096.
1
Skrt
Wyjanienie
kod CAPTCHA rodzaj zabezpieczenia stosowanego na stronach internetowych,
polegajcego najczciej na prezentacji uytkownikowi tekstu
wpostaci znieksztaconego obrazu, np. znieksztaconych liter i cyfr,
ktre uytkownik powinien odczyta i nastpnie przepisa poprawnie
do formularza na stronie internetowej w celu potwierdzenia, e
formularz jest wypeniany przez czowieka, a nie automatycznie
przez program;
kod strony/kod zapis przy pomocy okrelonego jzyka programowania, opisujcy
HTML instrukcje i operacje jakie powinien wykona komputer na
zgromadzonych lub pobranych danych;
Skrt
Wyjanienie
WCAG 2.0 (ang. Web Content Accessibility Guideliness) to wytyczne dotyczce
uatwie w dostpie do treci publikowanych w Internecie,
opracowane przez konsorcjum W3C4, ktre zrzesza najwiksze firmy
i organizacje wiata. S to rekomendacje dotyczce tworzenia treci
internetowych w taki sposb, aby byy dostpne dla szerszego
grona uytkownikw niepenosprawnych, w tym dla osb
niewidomych i sabowidzcych, guchych i niedosyszcych, osb
majcych trudnoci w uczeniu si, niepenosprawnych ruchowo,
z zaburzeniami mowy, nadwraliwoci na wiato, oraz osb
z niepenosprawnociami zoonymi. Wytyczne zostay oparte na
czterech zasadach: postrzegalnoci, funkcjonalnoci, zrozumiaoci
i kompatybilnoci, a kad zasad opisuj wytyczne;
wykluczenie brak lub ograniczona moliwo skorzystania z nowoczesnych form
cyfrowe komunikowania si;
. ZAOENIA KONTROLI
ZAOENIA KONTROLI
rozumie to, i kada informacja i usuga na danej stronie bdzie moliwa do odczytania
i wykorzystania przez kadego uytkownika korzystajcego z powszechnie stosowanych
technologii. Samodzielny dostp oznacza, i informacje lub usugi mog zosta wykorzystane
przez kadego uytkownika bez potrzeby angaowania innych osb. Bezpieczny dostp
oznacza, e korzystanie z informacji lub usug nie narusza zasad bezpieczestwa. Efektywny
dostp oznacza, e nie jest wymagany znaczco wyszy wydatek pracy, czasu lub finansowy
na osignicie porwnywalnego efektu9.
Kontrola zostaa podjta z inicjatywy wasnej NIK w zwizku z istotnymi zmianami wprzepisach
prawa, ktrych celem byo uatwienie osobom niepenosprawnym korzystanie z serwisw
internetowych podmiotw realizujcych zadania publiczne. Izba wzia pod uwag, e
Penomocnik Rzdu do Spraw Osb Niepenosprawnych zwrci si do NIK oobjcie kontrol
dostosowania stron internetowych instytucji publicznych do wymogw midzynarodowego
standardu WCAG 2.0, ktrych wdroenie przeciwdziaa wykluczeniu cyfrowemu osb
niepenosprawnych. Ponadto, w 2015 r. do NIK o przeprowadzenie kontroli w zakresie
dostosowania stron internetowych podmiotw wykonujcych zadania publiczne do potrzeb
osb niepenosprawnych zwrcia si Fundacja INTEGRACJA.
Wykonywanie zada dotyczcych dostosowania stron internetowych urzdw do potrzeb
uytkownikw niepenosprawnych w zakresie i na poziomie okrelonym w rozporzdzeniu
KRI nie byo dotychczas przedmiotem szczegowego badania przez NIK ze wzgldu
na to, e zgodnie z 22 w zwizku z 23 i 25 rozporzdzenia KRI strony te powinny by
dostosowane nie pniej ni do dnia 31 maja 2015 r. Przeprowadzenie obecnej kontroli
miao na celu zbadanie w wybranych urzdach administracji rzdowej oraz samorzdowej
realizacji obowizku dostosowania ich stron internetowych do wymogw standardu WCAG
2.0 wzakresie wynikajcym z 19 rozporzdzenia KRI.
Wczeniej w ramach kontroli przeprowadzonej w 2014 r. Wdraanie wybranych wymaga
dotyczcych systemw teleinformatycznych, wymiany informacji w postaci elektronicznej
oraz Krajowych Ram Interoperacyjnoci na przykadzie niektrych urzdw gmin miejskich
i miast na prawach powiatu10 NIK sprawdzaa dostosowanie sposobu prezentacji informacji
przez systemy informatyczne do potrzeb osb niepenosprawnych jedynie w zakresie
wystpowania na stronach internetowych urzdw bdw w skadni HTML, jednake bez
dokonywania oceny dziaalnoci kontrolowanych jednostek w tym obszarze, ze wzgldu na to,
e dostosowanie dotychczas istniejcych systemw teleinformatycznych do wymogw WCAG
2.0 powinno nastpi do dnia 31 maja 2015 r. W toku ww. kontroli stwierdzono szereg bdw
w prezentowaniu treci na stronach internetowych urzdw.
Ponadto, NIK przeprowadzia w 2014 r. kontrol wiadczenie usug publicznych osobom
posugujcym si jzykiem migowym11, w toku ktrej sprawdzono m.in. dostpno informacji
Dostpne www, Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego, Krakw 2009. Opracowane w ramach projektu
Samorzd Rwnych Szans, wspfinansowanego ze rodkw PFRON.
10
P/14/004/KAP.
11
P/14/105/LPO.
9
ZAOENIA KONTROLI
12
ZAOENIA KONTROLI
kontrol przeprowadzono na podstawie art. 2 ust. 2 w zwizku z art. 5 ust. 2 ustawy o NIK, tj.
pod wzgldem legalnoci, rzetelnoci i gospodarnoci.
Kontrol objto okres od dnia wejcia w ycie rozporzdzenia KRI, tj. od 31 maja 2012 r. do dnia
zakoczenia czynnoci kontrolnych w 2015 r. Czynnoci kontrolne przeprowadzono wokresie
od 19 czerwca do 4 wrzenia 2015 r.
Przy opracowaniu tematyki kontroli oraz w trakcie czci bada kontrolnych korzystano
z wiedzy i dowiadczenia specjalistw zewntrznych z Fundacji INTEGRACJA. Dokonano
take przegldu wszystkich kontrolowanych serwisw internetowych z udziaem osb
zczterema rodzajami niepenosprawnoci w celu sprawdzenia dostpnoci tych serwisw dla
uytkownikw niepenosprawnych.
10
NIK zastosowaa w kontroli nastpujc skal ocen: pozytywna, negatywna, opisowa. Opisow
form oceny oglnej kontrolowanej dziaalnoci stosowano wtedy, gdy dziaania lub stwierdzone
nieprawidowoci w poszczeglnych obszarach objtych kontrol nie daway podstaw do oglnej oceny
pozytywnej, jak rwnie nie uzasadniay wydania oglnej oceny negatywnej.
14
Tj. serwisy internetowe MZ i PFRON, z tym e w serwisie MZ stwierdzono niewielkie problemy
zdostpnoci, ktre zostay usunite jeszcze w trakcie kontroli.
15
UM Leszno i UM Oawa oraz UG Polkowice.
16
Puapka na klawiaturze wystpuje jeli fokus klawiatury zostanie zatrzymany na jakim elemencie strony
internetowej i nie jest moliwe jego dalsze przejcie przy uyciu standardowych metod przejcia (strzaki,
klawisz Tab) i wymagane jest w tym celu uycie np. myszki.
13
11
P O D S U M O WA N I E W Y N I K W KO N T R O L I
92,9%
91,3%
bdy parsowania
82,6%
78,3%
78,3%
69,6%
56,5%
12
P O D S U M O WA N I E W Y N I K W KO N T R O L I
19
13
P O D S U M O WA N I E W Y N I K W KO N T R O L I
skorzysta z formularzy, gdy nie wiedz jak je wypeni - programy komputerowe nie
mog odczyta instrukcji w tym zakresie. Dodatkowo na niektrych stronach internetowych
(21,7%) stosowano zabezpieczenie kodem CAPTCHA, ktry nie mg by odczytany
przez czytniki ekranu, co w praktyce uniemoliwiao skorzystanie z formularza osobom
niewidomym isabowidzcym. [str. 37]
7. W trakcie kontroli kierownicy urzdw podnosili, e zmiany dokonywane w celu
dostosowania stron internetowych byy ograniczone ze wzgldu na znaczne dodatkowe
koszty, na ktrych sfinansowanie niektre gminy nie posiaday rodkw. Jednoczenie
zustale kontroli wynika, e spord kontrolowanych jednostek tylko UM Leszna wystpi
wmarcu 2015 r. do Ministra Administracji i Cyfryzacji z wnioskiem o dofinansowanie projektu
budowy stron internetowych urzdu dostosowanych do potrzeb osb niepenosprawnych
(w ramach konkursu na udzielenie dotacji na dofinansowanie budowy lub dostosowania
stron internetowych podmiotw realizujcych zadania publiczne do potrzeb osb
niepenosprawnych, ogoszonego w styczniu 2015 r.). UM Leszna otrzyma informacj
odofinansowaniu zgoszonego projektu we wrzeniu 2015 r., ju po zakoczeniu kontroli
NIK. [str. 20]
8. Z informacji uzyskanych na podstawie art. 29 ust. 1 pkt 2 lit. f ustawy o NIK od Ministra
Administracji i Cyfryzacji wynika, e rodki finansowe na wsparcie dziaa w zakresie
wsparcia dostpnoci serwisw internetowych dla potrzeb osb niepenosprawnych
zostay przyznane po raz pierwszy w 2014 r. w wysokoci 1 414,9 tys. z. Naley zaznaczy,
e obowizek dostosowania stron zosta zawarty w rozporzdzeniu KRI ju w roku 2012.
W 2015 r. Minister Administracji i Cyfryzacji zaplanowa na ten cel kwot 12 000,0 tys.
z. W ramach tej kwoty 2 000,0 tys. z przeznaczono na sze projektw wyonionych
wkonkursie Dziaania na rzecz poprawy dostpnoci zasobw i serwisw internetowych dla
osb niepenosprawnych i seniorw. Natomiast 10 000,0 tys. z przeznaczono na projekty
w ramach konkursu na udzielenie dotacji na dofinansowanie budowy lub dostosowania
stron internetowych podmiotw realizujcych zadania publiczne do potrzeb osb
niepenosprawnych. Od ogoszenia ww. konkursu (koniec stycznia 2015 r.) do
ogoszenia jego wynikw (koniec sierpnia 2015 r.) upyno blisko 7 miesicy, za
umowy bd zawierane dopiero po uruchomieniu rezerwy celowej przez Ministerstwo
Finansw. W ramach tego konkursu pozytywn ocen uzyskao 131 wnioskw na czn
kwot dofinansowania 3 961,6 tys. z (39,6% dostpnych rodkw). [str. 45 49]
Ponadto, MAiC w celu udostpnienia informacji w zakresie dostosowania stron
internetowych do potrzeb osb niepenosprawnych uruchomio na swojej stronie
internetowej baz wiedzy odostpnoci.
9. Ponadto, w trakcie kontroli NIK osoby niepenosprawne20 dokonay przegldu
kontrolowanych stron. Wikszo stron, ktrych przegldu dokonali uytkownicy
Przegldu stron dokonali na zlecenie NIK uytkownicy z czterema rodzajami niepenosprawnoci,
wsppracujcy z Fundacj INTEGRACJA, tj. osoba niewidoma, sabowidzca i gucha oraz uytkownik
niepenosprawny ruchowo, ktry przy obsudze komputera korzysta gwnie z klawiatury, a nie myszy.
20
14
P O D S U M O WA N I E W Y N I K W KO N T R O L I
15
P O D S U M O WA N I E W Y N I K W KO N T R O L I
16
P O D S U M O WA N I E W Y N I K W KO N T R O L I
17
P O D S U M O WA N I E W Y N I K W KO N T R O L I
internetowych zaleci ich sprawdzanie pod ktem atwoci obsugi przez rnych uytkownikw
(user-friendliness)30.
NIK wnioskuje do:
1. Ministra Cyfryzacji o:
30
18
19
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
20
Zastpca Prezydenta Miasta Jeleniej Gry wskaza, i nie byo potrzeby dodatkowego
szkolenia pracownikw w tym zakresie, gdy kwalifikacje zwizane z dostpnoci stron
internetowych dla osb niepenosprawnych byy przez pracownikw uzupeniane na
bieco we wasnym zakresie.
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
21
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
Badaniem NIK nie obejmowano nastpujcych wymogw Standardu: pozycji 3.3.4 Zapobieganie
bdom (kontekst prawny, finansowy, zwizany z podawaniem danych) oraz pozycji 4.1.2 - Nazwa, rola,
warto.
41
W tym: 11 skontrolowanych serwisw nie speniao od czterech do dziewiciu wymogw, a 10 zbadanych
serwisw nie speniao 10 i wicej wymogw.
40
22
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
odpowiedni kontrast bez koniecznoci uywania w tym celu wersji alternatywnej strony
czy dodatkowych narzdzi.
23
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
Rysunek nr 1
Przykad tekstw alternatywnych do banerw graficznych (opis przy atrybucie alt) na stronie
www.mpips.gov.pl
czy informacje, struktura oraz relacje pomidzy treciami przedstawiane w treci mogy
by odczytane przez program komputerowy lub byy dostpne wpostaci tekstu44;
czy nagwki i etykiety opisyway temat lub cel danej treci, aw przypadku kiedy wtreci
wymagane byo wprowadzenie informacji przez uytkownika zamieszczono etykiety
zopisem lub waciwe instrukcje45;
czy jzyk treci na stronie zosta prawidowo zadeklarowany w kodzie HTML. Ponadto,
sprawdzono, czy zastosowano dodatkowe oznaczenia w kodzie HTML dla cytatw
i fragmentw w jzyku innym ni jzyk bazowy46 (tj. czy zapewniono aby program
44
45
46
42
43
24
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
Wykres nr 2
Najczstsze bdy mogce utrudnia korzystanie ze stron internetowych zuyciem czytnika ekranu
91,3%
82,6%
78,3%
69,6%
56,5%
Bdy w zakresie
Bdy
struktury i relacji
wkodzie
prezentowanych jzyka HTML
treci
i arkuszach
CSS
Bdy
Nieprawidowe
wdostarczaniu
etykiety
treci
nietekstowych
Bdy
wdeklaracji
w kodzie
strony jzyka
bazowego (lub
cytatw)
25
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
3. Aby informacje, struktura oraz relacje pomidzy treciami mogy by odczytane przez czytnik
ekranu istotne jest zapewnienie prawidowej struktury nagwkowej. Jest ona szczeglnie
istotna dla osb niewidomych, gdy pozwala im na zapoznawanie si z treciami strony,
przy uyciu jedynie nawigacji po samych nagwkach i znacznie skraca im czas docierania
do informacji. Waciwa i jednorodna logika nagwkowa strony pozwala uytkownikowi
niewidomemu pozna relacje pomidzy poszczeglnymi elementami serwisu oraz jego
struktur, co umoliwia ergonomiczne posugiwanie si nim. Dostpne nagwki i etykiety
powinny opisywa temat lub cel treci. Zasadniczo serwisy internetowe powinny zawiera
jeden nagwek poziomu pierwszego z przypisan nazw, kolejne poziomy nagwkw
powinny by budowane poprzez podzia treci przez nagwki niszego rzdu.
W dwch50 spord 23 badanych serwisw nie wystpiy problemy, ktre mog skutkowa
nieprawidowym odczytaniem przez program komputerowy struktury nagwkowej i relacji
pomidzy treciami. Na pozostaych skontrolowanych stronach internetowych (91,3%)
stwierdzono rne bdy w zakresie struktury i relacji i dotyczyy one: bdw w hierarchii
struktury nagwkowej, utworzenia wielu nagwkw pierwszego poziomu, oznaczania
nagwkiem pierwszego poziomu niewaciwych elementw strony, tworzenia pustych
znacznikw nagwkw. Innym problemem wystpujcym na badanych stronach to
formatowanie tylko w postaci wizualnej, tj. widoczne na stronie internetowej listy, cytaty,
tabele nie miay adekwatnych oznacze w kodzie HTML, ktre by mogy zosta prawidowo
odczytane przez czytniki ekranu. Moe to uniemoliwi osobom niewidomym i sabowidzcym
korzystajcym z czytnika ekranu zapoznanie si z opublikowan informacj. W trakcie kontroli
stwierdzono bdy takie jak: brak w kodzie strony prawidowo zadeklarowanej struktury
treci w zakresie: cytatw51, tabel52, list53. Powysze bdy stanowiy naruszenie wymogw
okrelonych w pozycji 1.3.1 Standardu WCAG 2.0. Ponadto na 16 z 23 skontrolowanych stron
52
53
50
51
26
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
27
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
www.adaptacje.uw.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=10&Itemid=20.
Pozycja Standardu 1.4.1 Uycie koloru.
58
Pozycja Standardu 1.4.3 Kontrast minimalny. Wyjtki: Duy tekst oraz grafiki takiego tekstu posiadaj
kontrast przynajmniej 3:1, kontrast minimalny nie ma zastosowania dla tekstw lub obrazu tekstu,
bdcych elementem nieuywanych czci interfejsu uytkownika, majcych cel czysto dekoracyjny,
ktre nie s widoczne lub te s czci obrazu zawierajcego inne istotne treci wizualne oraz nie
wymaga si minimalnego kontrastu dla tekstu, ktry jest czci logo lub nazwy wasnej produktu
(marki).
59
Pozycja Standardu 1.4.4 Zmiana rozmiaru tekstu.
60
Pozycje Standardu 2.2.1 Moliwo dostosowania czasu oraz 2.2.2 Wstrzymywanie (pauza),
zatrzymywanie, ukrywanie.
56
57
28
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
Wykres nr 3
Bdy w zakresie zapewnienia wizualnej dostpnoci stron internetowych
43,5%
31,3%
13,0%
13,0%
Bdy zwizane
ze zmian
rozmiaru tekstu
Niewystarczajcy kontrast jest szczeglnie uciliwy dla osb sabowidzcych, ktre mog
mie problemy z odczytaniem takich treci. Dla wikszoci skontrolowanych stron zapewniono
dodatkowe mechanizmy wspomagajce, suce zapewnieniu wysokiego kontrastu strony.
Niemniej jednak w przypadku trzech62 serwisw (tj. 13,0%) skorzystanie z udogodnienia
powodowao problemy z odbiorem treci zamieszczonych na stronie.
Dotyczy serwisw: MZ, MPiPS (www.mpips.gov.pl), NFZ oraz UM: Iawa, Konin, Jaworzno, Lubo, Oawa,
Wisa oraz UG Polkowice.
62
Dotyczy serwisw UM: Lubo, Radom i Ruda lska.
61
29
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
63
64
30
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
(7) kontrolowanych stronach nie stosowano tego typu rozwiza. Dla tego typu elementw
wane jest aby zapewni uytkownikom czas na zapoznanie si z informacjami. W przypadku
piciu65 z 16 powyszych stron (31,3%) stwierdzono, e nie zapewniono uytkownikom
moliwoci zatrzymania automatycznie przewijajcych si informacji, co byo niezgodne
z wymogiem okrelonym w pozycji 2.2.2 Standardu WCAG 2.0 i stanowio utrudnienie
dla uytkownikw niepenosprawnych, ktrzy potrzebuj wicej czasu na zapoznanie si
zinformacjami.
5. Ponadto na czterech stronach66 udostpniono mechanizmy suce do powikszenia tekstu,
ktre nie dziaay poprawnie, tj. powikszenie nastpowao tylko w odniesieniu do niektrych
elementw tekstowych strony. W ocenie NIK umieszczajc mechanizmy majce na celu
wspomaganie dostpno stron internetowych naley zapewni ich prawidowe dziaanie.
3.2.3. Zapewnienie atwego poruszania si (nawigacji) po stronie internetowej dla
uytkownikw niepenosprawnych
Nawigacja jest sposobem poruszania si po stronie internetowej w celu dotarcia do okrelonych,
poszukiwanych informacji. NIK obja badaniem nastpujce wymagania standardu WCAG 2.0
zwizane z nawigacj po stronie, tj.:
67
68
69
70
71
72
73
74
65
66
Dotyczy serwisw: MPiPS (www.mpips.gov.pl) oraz UM: Iawa, Jaworzno, Konin i Ruda lska.
Dotyczy serwisw UM: Lbork, Lubo, Starogard Gdaski, yrardw.
Pozycja Standardu 2.1.1 Klawiatura.
Pozycja Standardu 2.4.7 Widoczny fokus.
Pozycja Standardu 2.1.2 Brak puapki na klawiatur.
Pozycja Standardu 3.2.3 Konsekwentna nawigacja.
Pozycja Standardu 2.4.1 Moliwo pominicia blokw.
Pozycja Standardu 2.4.2 Tytuy stron.
Pozycja Standardu 2.4.5 Wiele drg.
Pozycja Standardu 2.4.4 Cel linku (w kontekcie).
31
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
Wykres nr 4
Najczstsze bdy zwizane z nawigacj po stronach internetowych
78,3%
34,8%
13,0%
Problemy
zobsug stron
z uyciem
klawiatury
Brak skiplinkw
Jedna droga
dotarcia do
informacji
75
76
32
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
I tak, jeden serwis (UM Leszno), ze wzgldu na wyczony fokus klawiatury, by w peni
niedostpny dla uytkownikw niepenosprawnych korzystajcych z komputera wycznie
przy uyciu klawiatury, a korzystanie z czterech77 serwisw byo znaczco utrudnione ze
wzgldu na niewidoczny fokus klawiatury. W kolejnych dziewiciu78 (39,1%) serwisach
wymaga wzmocnienia fokus klawiatury by on niewidoczny na niektrych elementach,
stosowana zwykle wykropkowana ramka bya sabowidoczna, a czasem zlewaa si
zzaznaczanymi elementami i bya niewidoczna.
W piciu79 (21,7%) badanych serwisach wystpiy problemy z dostpnoci przy uyciu
klawiatury niektrych elementw na badanych podstronach, przy czym na stronach Miasta
Oawy i Gminy Polkowice bdy byy szczeglnie dotkliwe, gdy dotyczyy elementw
menu nawigacyjnego. W pozostaych trzech jednostkach problemy dotyczyy pomijania
elementw stopki strony, pl formularza i baneru graficznego.
W przypadku trzech80 spord 23 (13,0%) kontrolowanych serwisw stwierdzono, e
nawigowanie z uyciem wycznie klawiatury odbywao si w sposb nieintuicyjny,
przypadkowy lub nielogiczny. I tak np.:
W serwisie NFZ fokus klawiatury omija niektre elementy nagwka (np. logo NFZ,
ikony powikszenia czcionki), porusza si w sposb niejednorodny, tj. czasem
przechodzi na kolejne elementy od prawej strony do lewej, a czasem od lewej strony
do prawej oraz pomija blok Wadze NFZ. Bdy wyjaniano jako skutek modyfikacji
przez dostawc oprogramowania zastosowanego szablonu strony podczas
33
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
34
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
85
35
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
poziomie okrelonym w rozporzdzeniu KRI, tj. nie zapewniono dla materiaw alternatywy
tekstowej, brak byo napisw w materiaach filmowych. Np.:
88
36
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
91
92
89
90
Wymg okrelony w pozycjach Standardu: 2.4.6 Nagwki i etykiety oraz 3.3.2 Etykiety lub instrukcje.
Wymg wynikajcy z pozycji 1.1.1 Standardu Tre nietekstowa.
Wymogi okrelone w pozycjach Standardu 3.3.1 - Identyfikacja bdu i 3.3.3 Sugestie korekty bdw.
Wymg zwizany z pozycj 1.1.1 Standardu Tre nietekstowa.
37
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
Wykres nr 6
Dostosowanie formularzy do potrzeb osb niepenosprawnych
Formularze w peni dostpne
30,4%
Wymogi okrelone w pozycjach Standardu: 3.2.1 Po oznaczeniu fokusem i 3.2.2 Podczas wprowadzania
danych.
94
Tj. serwisy nastpujcych jednostek: NFZ, MPiPS (strony: www.praca.gov.pl i www.mpips.gov.pl) i UM:
Bdzin, Elblg, Iawa, Jaworzno, Leszno, Lbork, Lubo, Oawa, Pia, Radom, Wabrzych, Wisa i yrardw.
95
Tj. serwisy nastpujcych jednostek: NFZ, MPiPS (www.mpips.gov.pl) oraz UM: Bdzin, Iawa, Lbork,
Oawa, Wabrzych, Wisa, Radom i Pia.
96
Tj. serwisy nastpujcych UM: Radom, Wabrzych, Leszno.
93
38
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
39
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
40
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
Uytkownicy sabowidzcy
Cz osb z dysfunkcj wzroku musi dostosowa widok strony internetowej do swoich
potrzeb, np. przy pomocy wbudowanej w przegldark internetow funkcji powikszania.
Inni korzystaj z programw powikszajcych, ktre potrafi wywietla ekran komputera
z wielokrotnym powikszeniem, a nawet modyfikowa wywietlanie stron, zgodnie
zindywidualnymi potrzebami uytkownikw.
Uytkownicy sabowidzcy najczciej wskazywali na nastpujce utrudnienia:
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
strony zawieray zbyt duo ruchomych elementw graficznych m.in. slidery, mrugajce
grafiki;
na stronach nie zamieszczano skiplinkw;
niejednolite to, na ktrym jest wywietlany tekst;
saba rozpoznawalno linkw brak wyrnika innego ni sam kolor;
problemy z nawigacj za pomoc menu, np. boczne menu nie ulegao zmianie lub
elementy nie byy wyrniane, nie wystpowaa widoczna zmiana kursora;
bardzo mae obszary klikalne.
42
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
wizualna zmiana linkw, ktre np. po najechaniu na nie myszk ulegay podkreleniu,
co uatwia zorientowa, e jest to element aktywny (np. w serwisach: www.elblag.eu,
www.lebork.pl, www.mpips.gov.pl);
dostpna mapa strony i skiplinki.
Uytkownicy niesyszcy
Odbiorcy niesyszcy (lecz widzcy) nie maj wikszych problemw z korzystaniem ze stron
internetowych. W tym przypadku, wpyw konstrukcji strony na obsug strony internetowej
jest niewielki. Za to due znaczenie maj same treci zamieszczone na stronach.
Uytkownicy niesyszcy od urodzenia lub od dziecistwa posuguj si przede wszystkim
jzykiem migowym. Jzyk polski znaj dobrze, ale czsto niewystarczajco, by zrozumie
treci napisane jzykiem urzdowym czy treci zawierajce specjalistyczne sownictwo
izwroty.
Najwiksze bariery, ktre spotykaj uytkownicy niesyszcy to m.in.:
specjalistyczne sownictwo;
trudny jzyk wielokrotnie zoone zdania i niejednoznaczne zwroty, wymagajce
bardzo dobrej znajomoci jzyka polskiego;
brak na stronach informacji dotyczcej moliwoci kontaktu w inny sposb ni przez
telefon;
brak tumaczenia najwaniejszych treci serwisu na jzyk migowy;
brak alternatywy dla materiaw multimedialnych (audio-wideo, audio lub wideo);
brak opisw zdj i grafik zamieszczanych w serwisach.
43
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
44
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
45
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
art. 29 ust. 1 pkt 2 lit. f ustawy o NIK, zwrcia si do Ministra Administracji i Cyfryzacji
o udzielenie informacji dotyczcych prowadzonych dziaa wspierajcych jednostki
zobowizane do dostosowania swoich stron do potrzeb uytkownikw niepenosprawnych
zgodnie z rozporzdzeniem KRI.
Z otrzymanej odpowiedzi wynika, e:
1. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji (MAiC) w okresie od 2012 do 31 maja
2015 r.:
a. w ramach przekazywania informacji nt. obowizku dostosowania stron internetowych
do potrzeb osb niepenosprawnych uruchomio baz wiedzy o dostpnoci na
stronie MAiC: mac.gov.pl/projekty/baza-wiedzy-o-dostepnosci (30 maja 2014 r.);
b. zagadnienie dostosowania stron internetowych do
niepenosprawnych poruszao w ramach cyklicznych bada
na dziaanie administracji publicznej w Polsce w ramach
z Jednostkami Samorzdu Terytorialnego oraz z Komisj
iSamorzdu.
potrzeb osb
Wpyw cyfryzacji
Linii Wsppracy
Wspln Rzdu
102
46
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
103
104
mac.bip.gov.pl/otwarte-konkursy-ofert/ogloszenie-o-konkursie-na-dofinansowanie-projektuinformatycznego-o-publicznym-zastosowaniu.html.
mac.bip.gov.pl/otwarte-konkursy-ofert/wyniki-konkursu-mac-na-dofinansowanie-budowy-lubdostosowania-stron-www-do-potrzeb-osob-niepelnosprawnych-korekta-listy-rankingowej.html.
47
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I
Ponadto, wskazano e przy MAiC dziaa grupa Szerokiego Porozumienia na Rzecz Umiejtnoci
Cyfrowych w Polsce, ktra zrzesza organizacje pozarzdowe zajmujce si tematyk
dostpnoci, ktra m.in. wskazuje dobre praktyki w przygotowywaniu produktw dostpnych
dla wszystkich uytkownikw, promuje rozwizania zwikszajce dostpno, organizuje
warsztaty i seminaria powicone tworzeniu i zarzdzaniu serwisami internetowymi. W
ramach grupy opracowano dokument pn. Mapa dostpnoci, ktry skierowany jest do
podmiotw realizujcych zadania publiczne, niezbdne w procesie zamwienia nowej
dostpnej strony internetowej lub dostosowania ju istniejcej.
49
. I N F O R M A C J E D O D AT K O W E
4.1 Przygotowanie kontroli
50
I N F O R M A C J E D O D AT K O W E
51
N II KK I N R 1
. ZZ AA CC ZZ N
52
ZACZNIK NR 1
z Rygi z 2006 r.111, zgodnie z ktr szczeglnie wane jest zapewnienie lepszego dostpu
do Technologii Informacyjnych i Komunikacyjnych (TIK) ludziom niepenosprawnym oraz
starszym. Sygnatariusze deklaracji zobowizali si do zapewnienia dostpnoci i uytecznoci
produktw i usug TIK dla wszystkich osb, ze szczeglnym uwzgldnieniem osb
niepenosprawnych. Realizacj powyszego celu zaoono poprzez zapewnienie dostpnoci
treci cyfrowych na wszystkich platformach, interoperacyjnoci technologii wspomagajcych
oraz upowszechnianie w procesie opracowywania i rozwoju produktw i usug TIK
projektw umoliwiajcych korzystanie z nich przez wszystkie grupy spoeczne. W ramach
tej deklaracji Rzd Rzeczypospolitej Polskiej zobowiza si do zapewnienia dostpnoci
wszystkich publicznych stron internetowych do roku 2010 poprzez zapewnienie zgodnoci
z odpowiednimi oglnymi standardami i wytycznymi dotyczcymi dostpnoci stron
internetowych okrelanymi przez konsorcjum W3C. Zapewnianie dostpnoci dokumentw
elektronicznych dla osb niepenosprawnych oraz udostpniane ich w odpowiednich
i, jeeli to tylko moliwe, uznanych w caej Unii Europejskiej formatach. Postanowienia
deklaracji z Rygi zostay potwierdzone w deklaracji ministerialnej w sprawie administracji
elektronicznej, przyjtej jednomylnie w Malm w Szwecji, w dniu 18 listopada 2009 r.
W polskim porzdku prawnym prawa osb niepenosprawnych znalazy wyraz w przepisach
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.112, w ktrej w art. 32 wprowadzono
zakaz dyskryminacji oraz zasad rwnoci wszystkich wobec prawa. Zgodnie z tym przepisem
wszyscy maj prawo do rwnego traktowania przez wadze publiczne, nikt nie moe by
dyskryminowany w yciu politycznym, spoecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek
przyczyny. W myl art. 54 ust. 1 Konstytucji RP kademu zapewnia si wolno pozyskiwania
i rozpowszechniania informacji. W ustawie zasadniczej w art. 61 zaznaczono, i obywatel
ma prawo do uzyskiwania informacji o dziaalnoci organw wadzy publicznej oraz osb
penicych funkcje publiczne. Prawo to obejmuje rwnie uzyskiwanie informacji o dziaalnoci
organw samorzdu gospodarczego i zawodowego, a take innych osb oraz jednostek
organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonuj one zadania wadzy publicznej i gospodaruj
mieniem komunalnym lub majtkiem Skarbu Pastwa. Ponadto w art. 69 Konstytucji RP
podkrelono, e osobom niepenosprawnym wadze publiczne udzielaj, zgodnie z ustaw,
pomocy wzabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji spoecznej.
Realizacja postanowie rwnociowych znajduje zastosowanie w aktach niszego rzdu, tj.
ustawach i rozporzdzeniach. Normy zawarte w Konstytucji RP maj charakter generalny, ich
implementacja dokonywana jest poprzez ustawy i rozporzdzenia.
Uchwa z dnia 1 sierpnia 1997 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej zatwierdzi Kart Praw
Osb Niepenosprawnych113, ktra jest deklaracj polityczn i nie wywouje bezporednich
Deklaracja zostaa podjta w Rydze podczas Konferencji Ministerialnej ICT for an inclusive society, deklaracj
podpisali m.in. Ministrowie Pastw Czonkowskich Unii Europejskiej, krajw starajcych si oakcesj oraz
krajw kandydujcych do czonkostwa i krajw nalecych do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego
Handlu.
112
Dz. U. Nr 78, poz. 483, ze zm.
113
M.P. z 1997 r., Nr 50, poz. 475.
111
53
ZACZNIK NR 1
skutkw prawnych dla osb niepenosprawnych. Na mocy tej uchway Rzd Rzeczypospolitej
Polskiej zosta zobowizany do skadania w terminie do 30 czerwca kadego roku,
informacji opodjtych dziaaniach w celu urzeczywistnienia praw osb niepenosprawnych.
W powyszej Karcie Sejm potwierdzi prawa osb niepenosprawnych do niezalenego,
samodzielnego i aktywnego ycia oraz zakaz dyskryminacji. Sejm stwierdzi, i oznacza to
w szczeglnoci prawo osb niepenosprawnych do ycia w rodowisku wolnym od barier
funkcjonalnych, w tym m.in. dostpu do urzdw, dostpu do informacji, moliwoci
komunikacji midzyludzkiej (1 pkt 8 Karty).
W dniu 1 kwietnia 2012 r. wesza w ycie ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o jzyku
migowym i innych rodkach komunikowania si, w ktrej okrelono zasady obsugi
osb dowiadczajcych trwale lub okresowo trudnoci w komunikowaniu si. W ustawie
jako rodki wspierajce komunikowanie si wskazano rozwizania lub usugi umoliwiajce
kontakt, m.in. poprzez strony internetowe speniajce standardy dostpnoci dla osb
niepenosprawnych. Organy administracji publicznej zostay zobowizane do udostpnienia
usug pozwalajcych na komunikowanie si, w szczeglnoci wykorzystanie rodkw
wspierajcych komunikowanie si (art. 9 ustawy).
W ustawie z dnia 6 wrzenia 2001 r. o dostpie do informacji publicznej114 okrelono zasady
dostpu do informacji publicznej. Zgodnie z art. 2 powoanej ustawy kademu przysuguje
prawo dostpu do informacji publicznej. Ponadto w art. 7 ust. 1 zaznaczono, i udostpnianie
informacji publicznych nastpuje m.in. w drodze ogaszania informacji publicznych, w tym
dokumentw urzdowych, w Biuletynie Informacji Publicznej urzdowym publikatorze
teleinformatycznym, utworzonym w celu powszechnego udostpniania informacji publicznej.
Zgodnie z art. 4. ust. 1 przedmiotowej ustawy obowizane do udostpniania informacji
publicznej s wadze publiczne oraz inne podmioty wykonujce zadania publiczne,
w szczeglnoci: organy wadzy publicznej, organy samorzdw gospodarczych
i zawodowych, podmioty reprezentujce zgodnie z odrbnymi przepisami Skarb Pastwa,
podmioty reprezentujce pastwowe osoby prawne albo osoby prawne samorzdu
terytorialnego oraz podmioty reprezentujce inne pastwowe jednostki organizacyjne albo
jednostki organizacyjne samorzdu terytorialnego, podmioty reprezentujce inne osoby
lub jednostki organizacyjne, ktre wykonuj zadania publiczne lub dysponuj majtkiem
publicznym, oraz osoby prawne, w ktrych Skarb Pastwa, jednostki samorzdu terytorialnego
lub samorzdu gospodarczego albo zawodowego maj pozycj dominujc w rozumieniu
przepisw oochronie konkurencji i konsumentw.
Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji z dnia 18 stycznia 2007
r. w sprawie Biuletynu Informacji Publicznej115, okrelio szczegowe wymagania
dotyczce ukadu ujednoliconego systemu stron Biuletynu Informacji Publicznej (dalej:
BIP), w szczeglnoci w zakresie struktury strony gwnej i standardw struktury stron
Dz. U. z 2015 r., poz. 2058
Dz. U. Nr 10, poz. 68.
114
115
54
ZACZNIK NR 1
podmiotowych BIP. W myl 7 ust. 1 pkt 1 ww. rozporzdzenia strony BIP speniaj
minimalne wymagania dla systemw teleinformatycznych okrelone w rozporzdzeniu Rady
Ministrw z dnia 11 padziernika 2005 r. w sprawie minimalnych wymaga dla systemw
teleinformatycznych, ktre zostao uchylone z dniem 17 grudnia 2010 r. przez ustaw z dnia
12 lutego 2010 r. o zmianie ustawy o informatyzacji dziaalnoci podmiotw realizujcych
zadania publiczne oraz niektrych innych ustaw116.
Powysza nowelizacja dodaa w ustawie z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji dziaalnoci
podmiotw realizujcych zadania publiczne art. 18 pkt 1 lit. c, zobowizujcy Rad
Ministrw do okrelenia w drodze rozporzdzenia minimalnych wymaga dla systemw
teleinformatycznych, majc na uwadze konieczno zapewnienia dostpu do zasobw
informacji osobom niepenosprawnym, z uwzgldnieniem Polskich Norm oraz innych
dokumentw normalizacyjnych zatwierdzonych przez krajow jednostk normalizacyjn,
zachowujc zasad rwnego traktowania rnych rozwiza informatycznych.
Realizacj powyszego obowizku jest rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 12 kwietnia
2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjnoci, minimalnych wymaga dla
rejestrw publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych
wymaga dla systemw teleinformatycznych, wprowadzajce obowizek zapewnienia
dostpu do zasobw informacji podmiotw publicznych dla osb niepenosprawnych.
Wszystkie podmioty realizujce zadania publiczne zostay zobowizane do dostosowania
swoich serwisw internetowych dla potrzeb osb niepenosprawnych i wszystkich, ktrzy
z rnych powodw nie mog w peni skorzysta z zasobw Internetu. Zgodnie z 19
rozporzdzenia KRI w systemie teleinformatycznym podmiotu realizujcego zadania
publiczne suce prezentacji zasobw informacji naley zapewni spenienie przez ten
system wymaga Web Content Accessibility Guidelines 2.0, z uwzgldnieniem poziomu
AA, okrelonych w zaczniku nr 4 do rozporzdzenia. Wymagania w zakresie dostpnoci
systemu dla osb niepenosprawnych powinny by spenione nie pniej ni w terminie
3 lat od dnia wejcia w ycie rozporzdzenia117, tj. nie pniej ni do dnia 31 maja 2015
r. ( 22 rozporzdzenia KRI). Ponadto, jeeli przed tym terminem przeprowadzana bya
istotna modernizacja systemu teleinformatycznego funkcjonujcego w dniu wejcia w ycie
rozporzdzenia (31 maja 2012 r.), to stosownie do postanowie 23 rozporzdzenia KRI w jej
ramach uwzgldni naleao rwnie dostosowanie systemu do wymaga Standardu WCAG
2.0.
W systemie teleinformatycznym podmiotu sucym do realizacji zadania publicznego naley
zapewni spenienie wymaga w czterech obszarach: postrzegania, funkcjonalnoci,
zrozumiaoci i kompatybilnoci. W tym celu w zaczniku nr 4 do rozporzdzenia KRI
wskazano 36 wymaga wynikajcych ze standardu WCAG 2.0.
116
117
55
ZACZNIK NR 2
Wykaz objtych kontrol jednostek, osb zajmujcych kierownicze stanowiska
odpowiedzialnych za kontrolowan dziaalno oraz ocena kontrolowanej dziaalnoci
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Departament
Administracji
Publicznej
Delegatura NIK
w Gdasku
Delegatura NIK
w Katowicach
Delegatura NIK
w Olsztynie
Delegatura NIK
w Poznaniu
Delegatura NIK
we Wrocawiu
Nazwa jednostki
objtej kontrol
Osoby odpowiedzialne za
kontrolowan dziaalno
Peniona funkcja
Imi i nazwisko
Ocena
kontrolowanej
dziaalnoci118
Ministerstwo Pracy
iPolityki Spoecznej
Minister
Wadysaw
Kosiniak-Kamysz
Ministerstwo Zdrowia
Minister
Marian Zembala
Narodowy Fundusz
Zdrowia
Prezes
Tadeusz
Jdrzejczyk
Pastwowy Fundusz
Rehabilitacji Osb
Niepenosprawnych
Prezes Zarzdu
Teresa Hernik
Urzd Miejski
wRadomiu
Prezydent Miasta
Radosaw
Witkowski
Wojciech Jasiski
Prezydent Miasta
Janusz Stankowiak
Urzd Miejski w
Lborku
Burmistrz
Witold Namylak
Urzd Miejski w
Bdzinie
Prezydent Miasta
ukasz
Komoniewski
Urzd Miejski
wJaworznie
Prezydent Miasta
Pawe Silbert
Prezydent Miasta
Grayna Dziedzic
Burmistrz
Tomasz Bujok
Prezydent Miasta
Witold Wrblewski
Burmistrz
Adam yliski
Prezydent Miasta
Jzef Zygmunt
Nowicki
Prezydent Miasta
ukasz Borowiak
Burmistrz
Magorzata
Machalska
Prezydent Miasta
Piotr Gowski
Prezydent Miasta
Marcin Zawia
Burmistrz
Tomasz
Frischmann
Urzd Gminy
wPolkowicach
Burmistrz
Wiesaw Wabik
Urzd Miejski
wWabrzychu
Prezydent Miasta
Roman Szeemej
Uyty skrt oznacza: P ocena pozytywna, N ocena negatywna, O ocena opisowa. NIK zastosowaa
w wystpieniach pokontrolnych do kierownikw kontrolowanych jednostek opisow form oceny oglnej
kontrolowanej dziaalnoci wtedy, gdy dziaania lub stwierdzone nieprawidowoci wposzczeglnych obszarach
objtych kontrol nie daway podstaw do oglnej oceny pozytywnej, jak rwnie nie uzasadniay wydania oglnej
oceny negatywnej.
118
56
Jednostka
organizacyjna NIK
przeprowadzajca
kontrol
ZACZNIK NR 3
Wykaz stron internetowych objtych przegldem z udziaem uytkownikw
niepenosprawnych
Lp.
Podmiot
1.
2.
Ministerstwo Zdrowia
www.mz.gov.pl
3.
www.nfz.gov.pl
4.
5.
www.bedzin.pl
6.
www.elblag.eu
7.
8.
9.
www.konin.pl
10.
www.leszno.pl
11.
www.lebork.pl
12.
www.lubon.pl
13.
www.jeleniagora.pl
14.
www.um.olawa.pl
15.
16.
17.
www.radom.pl
18.
www.rudaslaska.pl
19.
www.starogard.pl
20.
21.
22.
www.praca.gov.pl
www.pfron.org.pl
www.ilawa.pl
www.jaworzno.pl
www.pila.pl
www.polkowice.eu
www.wisla.pl
www.walbrzych.eu
www.zyrardow.pl
57
ZACZNIK NR 4
Wykaz najwaniejszych aktw prawnych dotyczcych kontrolowanej dziaalnoci
1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.119.
2. Ustawa z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji dziaalnoci podmiotw realizujcych
zadania publiczne120.
3. Ustawa z dnia 6 wrzenia 2001 r. o dostpie do informacji publicznej121.
4. Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o jzyku migowym i innych rodkach komunikowania
si122.
5. Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram
Interoperacyjnoci, minimalnych wymaga dla rejestrw publicznych i wymiany
informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymaga dla systemw
teleinformatycznych123.
6. Uchwaa Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. Karta Praw Osb
Niepenosprawnych124.
7. Konwencja o ochronie praw czowieka i podstawowych wolnoci z dnia 4 listopada 1950 r.
zmieniona Protokoami nr 3, 5 i 8 oraz uzupeniona Protokoem nr 2125.
8. Konwencja o prawach osb niepenosprawnych126.
9. Karta praw podstawowych Unii Europejskiej127.
58
ZACZNIK NR 5
Wykaz organw, ktrym przekazano informacj o wynikach kontroli
1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
2. Marszaek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej
3. Marszaek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej
4. Prezes Rady Ministrw
5. Prezes Trybunau Konstytucyjnego
6. Rzecznik Praw Obywatelskich
7. Minister Spraw Wewntrznych i Administracji
8. Minister Cyfryzacji
9. Minister Rodziny, Pracy i Polityki Spoecznej
10. Minister Zdrowia
11. Penomocnik Rzdu ds. Osb Niepenosprawnych
12. Przewodniczcy Sejmowej Komisji Administracji i Spraw Wewntrznych
13. Przewodniczcy Sejmowej Komisji do Spraw Kontroli Pastwowej
14. Przewodniczcy Sejmowej Komisji Polityki Spoecznej i Rodziny
15. Przewodniczcy Sejmowej Komisji Cyfryzacji, Innowacyjnoci i Nowoczesnych Technologii
16. Penomocnik Rzdu ds. Osb Niepenosprawnych
17. Penomocnik Rzdu ds. Rwnego Traktowania
18. Prezes Zarzdu Pastwowego Funduszu Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych
19. Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia
59