Super Model NR 23

Super Model nr 3/2009
Drodzy Czytelnicy!
ddaj wWasze rce kolejny spniony,

ale za to grubszy Super Model. Mam
nadziej, e zwikszona objto zrekompensuje Wam czas oczekiwania na nasz
Magazyn.
W najnowszym numerze prezentujemy
najlepsze modele spord nadesanych
do Redakcji. Znajdziecie w nim modele
mistrzw, nie tylko polskich. Gorco polecam modele Zdenka Sebesty, Lubosza
Zacha, Stanisawa Jaboskiego iMacieja
ywczyka. Jestem przekonany, e kady temat zainspiruje Was iwzbogaci wiedz na
temat sposobw wykonania wiernych irealistycznych replik.
Gorco zachcam do udziau w naszym konkursie-wystawie modelarskiej
wKraniku, ktr organizujemy zkranickim klubem PA-LO-OK. To ju trzynasta impreza tego typu wKraniku, ale organizo-
wana po raz pierwszy znaszym tak znacznym zaangaowaniem. Przygotowujemy

dla Was szereg atrakcji, nagrd, upominkw. Jestem przekonany, e nikt zuczestnikw tej imprezy nie wyjedzie zpustymi
rkoma. Moecie liczy na nasz gocinno, a najlepsi modelarze z pewnoci
otrzymaj godne swoich modeli nagrody.
Pierwsza ztych nagrd ju jest wnaszej
redakcji iczeka zniecierpliwoci na nowego waciciela. Prezentujemy j poniej.
Korekta:Jolanta Aleksandrowicz, Karolina Tokarz

ISSN 1733-8964
Nakad:4000 egz.
www.supermodel.kagero.pl
Redaktor naczelny:Damian Majsak
Zastpca red. nacz.:Krzysztof Bartoszek
e-mail:supermodel@kagero.pl
tel. 081749 20 20
Sekretarz redakcji:
Karolina Tokarz
e-mail:redakcja@kagero.pl
tel. 081 749 11 82
Opracowanie graficzne:
Damian Majsak, Marcin Wachowicz
DTP:Marcin Goofit, Marcin Wachowicz
w w w . k a g e r o . p l
Redakcja: Peter Argyropoulos, Krzysztof Barcz,

Stanisaw Jaboski, Leszek A. Wieliczko, Andrzej
ak
Wsppracownicy: Krzysztof Baranowski, Wojciech Butrycz, Wojciech Fajga, Zdenk Krm,
Przemysaw Litewka, Ricardo Abad Medina, Bartosz Obara, Bill Plunk, Luciano Rodriguez, Jacek
Rzeszut, Andrzej Smoliski, Marcin Sokoowski,
Tomasz Szlagor, Arkadiusz Wrbel, Lubo Zach
Redakcja zastrzega sobie prawo do dokonywania skrtw tekstw i zmiany tytuw oraz nie
ponosi odpowiedzialnoci za opinie autorw
zawarte w tekstach. Materiaw nie zamwionych nie zwracamy.
Serdecznie pozdrawiam
Redaktor Naczelny
Damian Majsak
WNUMERZE
Nowoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
RECENZJE
Nakajima Ki-43 Hayabusa (Oscar) wmodelach . . . . . . . . . . . . . . 8
Wingnut Wings. Primus Inter Pares. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
French Char B1 bis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
M3A1 Scout Car. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
3,7 cm Flak 43. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
F-16D Block 52+ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
SAMOLOTY
Latajca walizka. Handley Page HP.52 Hampden Mk.I. . . . . . . . . 20
L-60 Brygadyr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
L-60 Mini Walk Around . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Focke Wulf Fw 190 A-8. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Spad XIII late . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
AH-64 Apache A, D. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
OKRTY
IJN Nagato. Cz 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
abc modelarstwa
Jak wykona prawidowe nacigi linek. Cz I. . . . . . . . . . . . 54
cywilne
Actros Black Edition. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
POJAZDY
Dodge 203a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Spalony T-34. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Sd.Kfz.9 FAMO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Wydawca:
KAGERO Publishing Sp. zo.o.
ul. Megiewska 9F
20-209 Lublin
tel./fax 081749 11 81
www.kagero.pl, kagero@kagero.pl
Marketing:
Joanna Majsak (dyr.), marketing@kagero.pl
WYSTAWY/INNE
Konkurs Modelarski Kranik 2009. REGULAMIN . . . . . . . . . . . . 76
Tabela Barw Pojazdw Armii Francuskiej
wlatach 1939-1940. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Sprzeda:
Agnieszka Kuchciak
e-mail:oferta@kagero.pl, tel. 081 749 20 20
Wydawca magazynu modelarskiego Super
Model ostrzega P.T. Sprzedawcw, e sprzeda aktualnych iarchiwalnych numerw czasopisma po innej cenie ni wydrukowana
na okadce jest dziaaniem na szkod Wydawcy iskutkuje odpowiedzialnoci karn.
nr 3/2009
SUPER MODEL
NOWOCI
Samoloty
Reggiane Re 2002 1:48

Junkers Ju 88A-6/U1:72
Producent: Hasegawa
Numer katalogowy: 00963
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: 151
Kalkomanie: 2 wersje
Uwagi: nabazie wczeniejszych zestaww
P-38 L/M Lightning 1:72

Producent: Revell
Rodzaj: wtrysk
Status: wznowienie
Ilo czci: 101
Uwagi: otwarte silniki iprzedzia uzbrojenia
Pe-8 ONStalins Plane 1:72

Producent: Zvezda
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: 335
Kalkomanie: 1 wersja
Uwagi: figurki Stalina, Beri, Mootowa izaogi
Producent: Tamiya
Rodzaj: wtrysk
Status: eks-Italeri
Ilo czci: nn
Kalkomanie: 6 wersji
Uwagi: figurka pilota iakcesoria lotniskowe
DH Mosquito NF 11 & British Car 10HP 1:48

Producent: Tamiya
Rodzaj: wtrysk
Status: nabazie wczeniejszych zestaww
Ilo czci: nn
Uwagi: 3 figurki
Me 262 A-2a 1:144

Producent: Trumpeter
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: 38
52-K 85mm AA Gun 1:72

Producent: ACE
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: 97
StuG IV early 1:35

Producent: Dragon
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: nn
Uwagi: elementy fototrawione
PzBeoWg II 1:72
Producent: ACE
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: 96
Uwagi: fototrawione gsienice
Type 97 Sidecar 1:48

Producent: Hasegawa
Numer katalogowy: X48-16
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: 118
Uwagi: 2 modele
Befehls-Panther Ausf.G 1:35

Producent: Dragon
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: nn
Befehlsjager 38 Ausf.M 1:35

Producent: Dragon
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: nn
Kalkomanie: nn
Sd.Kfz.164 Bergepanzerwagen IV 1:35
EF-2000B Eurofigter 1:32

F-15 K Slam Eagle 1:48
Producent: Academy
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: 178
Kalkomanie: nn
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: 508
Pojazdy
Bf 110 G-2 1:48

Producent: Eduard
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: 276
Uwagi: elementy fototrawione, maski
SUPER MODEL
nr 3/2009
M977 8x8 Cargo Truck 1:72

Producent: Academy
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: 130
Sd.Kfz. 7/2 3.7 cm Flak 37 1:35

Producent: Dragon
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: 690
Uwagi: replika silnika, dwie opcjonalne kabiny
Sherman Mk. III DV 1:35

Producent: Dragon
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: 398
Producent: Dragon
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: 556
Flakpanzer IV Ostwind 1:35

Producent: Dragon
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: nn
Kalkomanie: nn
NOWOCI
Sd.Kfz.7 (8t) late 1:35

Producent: Dragon
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: nn
Kalkomanie: nn
Uwagi: elementy fototrawione, winylowe koa
M7 HMC Priest 1:35

Producent: Revell
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: 256
Uwagi: 1 figurka
Sherman III 1:35

Producent: Tasca
Numer katalogowy: 35-017
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo-zapowied
Ilo czci: nn
Uwagi: 1 figurka
IJN Light Cruiser Mikuma 1:350

German Infantry in Wachmantel 1:35
Producent: Dragon
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: nn
Uwagi: 4 figurki
Dampflokomotive BR 86 1:35
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: 634
Admiral Graf Spee 1:350

German Motorcycle Repair Crew 1:35
Producent: Master Box
Rodzaj: wtrysk
Ilo czci: nn
Uwagi: 4 figurki
M1117 Guardian ASV 1:35

Matilda mk III/IV 1:35
Producent: Tamiya
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: nn
Uwagi: 3 figurki
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: 369
Uwagi: detale wntrza
Figurki
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: 402
U-Boot typ XXVIIB 1:72

Ticket Home 1:35
Rodzaj: wtrysk
Ilo czci: nn
Uwagi: 4 figurki
Producent: ICM
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: 253
Cywilne
Tyrrell P34 Six Wheeler 1:20
Citroen Traction 11CV 1:35

Producent: Tamiya
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: nn
Uwagi: figurka kierowcy
Producent: Tamiya
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: nn
Winter Panzer Riders 1:35

Producent: Dragon
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: nn
Uwagi: 4 figurki
Stukas im Anflug! 1:35

Rodzaj: wtrysk
Ilo czci: nn
Uwagi: 4 figurki
Producent: Tamiya
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: nn
Okrty
Sd.Kfz.251/1 Ausf.D 1:48

Producent: Tamiya
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: nn
Uwagi: 2 figurki
Monte Casino Defenders 1:35

Producent: Dragon
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: nn
Uwagi: 4 figurki
HMS Repulse 1:700

Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: 317
Uwagi: peny kadub
Kawasaki Z1300 1:16

Producent: Tamiya
Rodzaj: wtrysk
Status: nowo
Ilo czci: nn
Uwagi: nabazie wczeniejszego zestawu
nr 3/2009
SUPER MODEL
NOWOCI
Nowoci AZ Model
Krzysztof Barcz
asi poudniowi ssiedzi ju nas przekonali, espotentatami wprodukcji modeli

w tej czci Europy. Mnogo produktw pochodzenia czeskiego ukazujcych
si comiesic wsprzeday moe doprowadzi
dozawrotw gowy nawet najbardziej zapalonych mionikw sztuki modelarskiej.
Wlad za tym pdem ku nowociom zapewne idzie potny wir wportfelu, ale toju zupenie inna historia ipozostawmy j ekonomistom.
Wydaje si, eodkilku miesicy liderem produkcji nowych zestaww ireedycji przejtych
odinnych firm jest AZ Model. Zadziwiajce jest
tempo ukazywania si nowoci, wcigu miesica liczba wprowadzonych dosprzeday nowych modeli siga od3 do6. Coza tym idzie?
Jak zjakoci?
Postaram si odpowiedzie natepytania.
Dodam, emam kontakt zjednym zwacicieli

firmy panem Petrem Muzykantem, ktry nabieco mnie informuje oplanach wydawniczych firmy, ajednoczenie podkrela, enawznowienia
nie ma czasu iliczba 500 sztuk danego produktu
tomaksimum, jakie stara si wypuci narynek.
Poniekd rozumiem takie postpowanie, jednak
widz wtym rozwizaniu pewien chwyt marketingowy. Ot wszyscy, ktrzy spni si znaby-
SUPER MODEL
nr 3/2009
ciem modelu, bd go mogli kupi ju tylko wtzw.

drugim obiegu, czyli musz liczy nagiedy lub
aukcje. Tak wic nowoci schodz napniu. Nie
jest topomys jedynie tej firmy, wzapowiedziach
wydawcw z caego wiata na rok 2009 wiele
firm dodaje napis LIMITED EDITION, cowymusza napotencjalnym nabywcy szukanie rodkw
na pozyskanie modelu w trybie natychmiastowym. Czyby toby pomys nakryzys globalny?
Modele AZ Model to ciekawa propozycja na rynku, z reguy s to modele samolotw nieprodukowane przez inne firmy,
awic prawdziwe rarytasy dla modelarzy. Tak
te jest znowociami kwietnia br. Dotychczas
Supermarine Spiteful F Mk XIV by dostpny
jedynie jako model ywiczny, zreszt wykonany
przez bliskiego kuzyna AZ Model firm Legato,
dzi ten model wpostaci wypraski za cen okoo
48 z trafia narynki modelarskie. Niestety cho
model bardzo ciekawy dla kolekcjonerw konstrukcji spitopodobnych, towtym przypadku
mamy tylko dwie ramki iprzeroczyst kabink.
Producent zadba o ciekawe kalkomanie. W jednym
zestawie s to malowania do wersji prototypw
brytyjskich.
Wdrugim zestawie znajduj si te same wypraski
modelu oraz fantazyjne ma-
noci tego zestawu moe

stanowi fakt, ekonstrukcja tabya
jedynie testowana wniewielkich ilociach wraz
zpodobnym wariantem morskim Seafang, wyprzedzia go era samolotw odrzutowych iniewiele jest dobrej dokumentacji.
lowania samolotu typu What If - coby byo gdyby czyli prawdopodobne malowania powprowadzeniu maszyny nastan jednostek brytyjskich,
holenderskich a nawet lotnictwa finlandii. Nie
miay one nic wsplnego zprawd historyczn,
gdy jak wiadomo Spitefull nie mia okazji walczy zJapoczykami oraz nie by eksportowany.
Icho AZ Model przyzwyczai ju nas domaej blaszki, to jakby usprawiedliwienie skrom-
Inn bardzo ciekaw propozycj jest Stinson

OY-2, (cena okoo 45 z) rwnie od razu
w dwch rnych pudekach dostajemy ten
sam model zinnymi kalkomaniami. Wersja In
Korea, jak sama nazwa wskazuje, daje nam
model wersji rozpoznawczej z okresu wojny
koreaskiej wbarwach Marines x 2 (oliwkowozielone iciemnogranatowe) oraz US Air Force.
Wdrugim pudeku dostajemy wersj L-5 wspe-
RECENZJE
Kompletna makieta silnika, fotele pilotw, migo
oraz kolektor wydechowy i blaszki
tablic przyrzdw
na pewno dodadz
atrakcyjnoci miniaturowej replice tej
ciekawej konstrukcji.
Wida, e w skali 1:48 modele AZ
Model d do perfekcji zestaww typu
Profipak. Wplanach
wydawniczych firmy
jest dugo oczekiwany przez naszych rodakw model Zlina
L-50 w skali 1:48,
wiem od pana Petra,
e premiera tego zecjalnych malowaniach, jedno znich w stawu bdzie najesiepasach inwazyjnych zokresu II wojny ni br. Natomiast inny
wiatowej. Dodam, etak pomalowa- model Pitts Special
ny oryginalny samolot spokojnie lata wskali 1:48 ukaza si
dodzi, uwietniajc pokazy lotni- ju przed wakacjami
cze. Wypraski wobu modelach s ijest tonowo mocidentyczne, wzestawie otrzymuje- no oczekiwana przez
my dwa kaduby rnice si jedy- modelarzy budujnie liniami podziau blach. Niestety tute nie ma cych cywilne statki
blaszek ani dodatkw ywicznych. Kolejn no- powietrzne. Zestaw zawiera dwie ramki plawoci, araczej reedycj zaczerpnit odinne- stikowe oraz skromn replik silnika zywicy.
go czeskiego producenta jest model Fw190A-0. Napocztek ukazaa si wersja S2A, ale wiem
Tuproducent postara si idomodelu doda y- zzapowiedzi, ebdzie te wersja S2B. Gdy piwiczne kompletne wntrze kabiny pilota oraz y- sz tesowa, narynek czeski wchodzi model
wiczne wnki podwozia gwnego. In plus warto pozyskany od innego czeskiego producenta
doda, eosona kabiny iwiatrochron zostay Classic Airframes Grumman J4F Gosling Mk1.
odlane jako osobne czci, couatwi pokazanie Oryginalny model CA Grumman J4F Widgeon
wntrza kabiny. Nauwag zasuguje jeszcze jed- kosztowa okoo 135 z, byo wnim nieco ywina nowo, cho tym razem wskali 1:48. Jest cy, produkt AZ Model kosztuje okoo 95 z irwtomodel amerykaskiego wiatrakowca Kellet nie sfotele zaogi ipasaerw zywicy, oraz
YG-1A/B (cena okoo 6570 z). Cho zestaw oferuje ciekawe maten ma wiele czci wsplnych zprodukowan lowania z pocztkw
wczeniej japosk odmian Kaaba KA-GO, izraelskiego lotnicto na uznanie zasuguje fakt wprowadzenia twa. Maria tych firm
bardzo wielu czci z ywicy oraz elementw da nam modelarzom
fototrawionych.
jeszcze jeden ciekawy
produkt, amianowicie izraelskiego Skyhawka

TA-4H/K wskali 1:48.
Reasumujc, produkty AZ Model sniewtpliwie ciekaw propozycj uzupenienia kolekcji
modeli, oczywicie, jakoprodukty zform niskocinieniowych, wymagaj nieco wicej pracy
przy montau, lecz oryginalno iniepowtarzalno tonapewno atuty, za ktre warto zapaci
do rozsdn cen.

nr 3/2009
SUPER MODEL
RECENZJE
Nakajima Ki-43 Hayabusa

(Oscar) wmodelach
Mariusz ukasik
gronie samolotw, jakie

raczej obowizkowo powinny znale si wzbiorach kadego mionika
lotnictwa II wojny wiatowej znajduje si bez wtpienia japoski
podstawowy myliwiec pocztkowego okresu walk Nakajima Ki-43
Hayabusa. Niestety mimo takiej rekomendacji sama replika nie miaa
szczcia zagoci w katalogach
zbyt wielu firm. W zasadzie tylko
japoscy wytwrcy zajli si tym
tematem itowprzewaajcej wikszoci dosy dawno temu. Odbio
si to niestety na jakoci samych
modeli i co za tym idzie stawia
due wyzwanie przed modelarzami
chccymi wykona wiern replik
tej piknej maszyny.
Naszczcie ostatnie lata zaowocoway spor iloci
zestaww waloryzacyjnych, coniewtpliwie uatwi nam prac.
Jedynie dla porzdku warto zauway, esporo archaicznych replik
czasami
w bardzo
dziwnych
skalach
nie
jest
ju dzisiaj
produkowanych
i tylko
ku zadowoleniu
SUPER MODEL
nr 3/2009
statystykw znalazy si wnaszym

zestawieniu. Zaczynajc odpodziaki 1:72 dostajemy wniej dodyspozycji wzasadzie dwa zestawy speniajce jako tako dzisiejsze standardy itotylko dziki wspistniejcymi znimi zestawami waloryzacyjnymi. Pierwszy toprzedstawiajcy
wczesn odmian Sokoa model Ki43-Ifirmy Fujimi, wystpujcy pod
rnymi numerami katalogowymi
(C1, C2, C3, 7A-C4, 7A-C5, 7A-C6),
rnicy si pomidzy sob wzasadzie tylko kalkomaniami. Model
dosy dobrze wypada w porwnaniu zplanami, ma wgbne linie
podziau blach, dosy uproszczone
detale kokpitu, ale take zbyt pytkie wnki podwozia, zbdny reflektor wlewym skrzydle, uproszczony
silnik tylko w postaci pierwszego
rzdu cylindrw i brakujce dwie
linie na grnej powierzchni pata.
Ingerencji bd te wymaga elementy podwozia odwzorowane
ze sporym uproszeniem. Bardzo
podobne uwagi mona skierowa
pod adresem drugiego zestawu
wtej podziace, czyli Ki-43-II firmy
Hasegawa onumerze katalogowym
A1 (501:500). Dodatkowo wypraski
maj wypuke linie podziau, asam
model jest mieszanin wersji redniej ipnej tej odmiany samolotu
i wymaga delikatnych poprawek
wtej materii. Wzasadzie poprawnie moemy wykona tylko redni odmian, likwidujc reflektor
wlewym skrzydle. Przy proponowanej przez producenta odmianie
pnej musimy niestety ingerowa wksztat klapek regulujcych
przepyw powietrza wok silnika,
co nie bdzie zadaniem atwym

i bdzie wymaga odcicia czci silnikowej od kaduba. Pna
odmiana miaa te ju dodatkowe
zbiorniki przeniesione nazewntrz
podwozia, czego nie uwzgldniono
wzestawie. Oile wmodelu Fujimi
uproszczony silnik nie jest zbyt widoczny przez przedni chodnic
piercieniow, toju wmodelu Ki43-II Hasegawy bdzie wymaga

sporych zabiegw, gdy jest duo
bardziej wyeksponowany. Najlepiej
wymieni go nazestaw ywiczny,
gdy ztym, codostajemy wwypraskach niewiele da si zrobi. Naten
rok zapowiadany jest zestaw firmy
Special Hobby o numerze katalogowym SH72170, przedstawiajcy
finaln wersj Ki-43-II Ko, comoe
wzbogaci ofert rynku w tej podziace. Istnieje jeszcze typowy
short-run firmy AML produkowany pod numerem katalogowym
72030 iodwzorowujcy kocowy
typ Oskara Ki-43-III Ko. W zestawie znajdziemy oprcz wyprasek
z grubymi liniami podziau blach,
pustym praktycznie wntrzem ibardzo uproszczonymi detalami take
woreczek zywicznymi odlewami
kokpitu, silnika, jego osony oraz
wnk ik podwozia oraz dwie vakuformowe kabiny i dobry arkusz
kalkomanii z4 wersjami malowania.
Alternatywy dla tej wersji nie ma,
wic wypada chtnym zmierzy si
ztym wanie zestawem.
Pozostae modele ztej skali, ktre
nie sju produkowane, ale jeszcze
mona nanie trafi nagiedach, jak
na przykad Arii, Revell czy te LS
(wpodziace 1:75) nie przedstawiaj
wikszej wartoci jako baza dowykonania poprawnej repliki. Spord
zestaww waloryzacyjnych, jakie
dostajemy waktualnej ofercie, bardzo dobrym produktem s obydwa silniki konfekcjonowane przez
Engine & Things, izwaszcza wobliczu sporego uproszczenia tego detalu wprezentowanych modelach,
RECENZJE
powinny zastpi swoje plastikowe

odpowiedniki. Take blaszka zelementami fototrawionymi Eduarda
o numerze katalogowym 72 175
doposaa nas w przypadku Ki43-IFujimi wdelikatne detale kokpitu, podwozia isilnikowej chodnicy
piercieniowej. Alternatyw dla niej
jest zestaw Parta dedykowny Ki-43II (S72 201), rwnie bogaty wdetale kokpitu, nowe metalowe klapy
iszczegy podwozia oraz osprztu
silnika Ha-115. Wypada wspomnie
jeszcze onowych osonach kabiny
bardzo dobrej jakoci wwykonaniu
Falcona (nr kat. FCV13) doobydwu
wersji Oscara, oraz oywicznych zamiennikach k podwozia (Equipage
nr kat. J705). Co do kalkomanii,
to oprcz niezych zestawowych
opcji dostajemy dodatkowo zoferty
firmy AeroMaster dwie alternatywne propozycje innych ni fabryczne
oznakowa maszyn tego typu wrnych wersjach. Montex pomoe
nam swoimi maskami w pomalowaniu osony kabiny ik podwozia.
Mionicy wikszych modeli
wpodziace 1:48 maj nieco bogatszy wybr wrd proponowanych
zestaww. Wodniesieniu dowczesnej Hayabusy wwersji Ki-43-Imoemy sign pojeden ztrzech wyrobw firm Fine Molds, Hasegawy
lub Nichimo. Najpopularniejszy
znich inajatwiej dostpny zestaw
Hasegawy o numerze katalogowym JT80 prezentuje si bardzo
dobrze, a jego niewtpliwymi zaletami s wgbne linie podziau
blach o delikatnym i poprawnym
rysunku, spore zdetalowanie kokpitu, niele odwzorowany silnik
zdwoma kompletnymi gwiazdami
cylindrw, oddzielone klapy, ktre
moemy wykona wpozycji bojowej, bardzo dobre oszklenie oraz
oglnie biorc poprawne odwzorowanie bryy patowca. Niewtpliwie
poprawek wymagaj wnki podwozia dosy ubogie wszczegy, jak
rwnie samo podwozie wymagajce uzupenie choby oprzewody hamulcowe. Pewn niedogodnoci stake doklejane kocwki skrzyde, detal wiadczcy
oplanowanej produkcji pniejszej
wersji Hayabusy. Utrudnia tomonta iobrbk sklejonych czci patowca. Poza tym warto chyba wtej
podziace odtworzy szwy nitowe

dosy gste i wyranie widoczne
naprawdziwym samolocie.
Zestawy Fine Molds i Nichimo
strudniej dostpne inieco drosze odHasegawy, ale za topierwszy zproducentw oferuje kilka odmian wczesnoseryjnych Oscarw
zawierajcych oprcz innych zestaww kalkomanii take izestaw
niezbdnych czci dowykonania
poprawnej odmiany. Niestety nie
miaem w rkach tych wyprasek,
cho opinie internetowe naich temat sbardzo pochlebne.
Co do pniejszej odmiany Ki43-II, totutaj rwnie moemy wybiera pomidzy limitowan edycj Hasegawy o numerze katalogowym JT82, dwoma zestawami
Fine Molds umoliwiajcymi budow pnej ikocowej wersji samolotu oraz najstarszym znich zestawem firmy Arii. Poza tym ostatnim
ju ponad 30-letnim staruszkiem,
najgorszym znich wszystkich, pozostae modele pozwalaj bez zbdnych wysikw zbudowa poprawn replik Hayabusy. Dla tych, ktrzy bd chcieli mie w swoich
zbiorach ostatni produkowan seryjnie wersj Oscara, czyli Ki-43-III
Ko, tylko Fine Molds w podziace
1:48 oferuje zestaw onumerze katalogowym FA11. Wyboru, jak napisaem, nie ma, opinie natemat wyprasek szbiene zwczeniejszymi
ocenami tego producenta, a model znajduje si w aktualnej ofercie handlowej.
Spord sporej w tej podziace
oferty zestaww waloryzacyjnych
przede wszystkim warto zwrci
uwag nadoskonae silniki zarwno wczesnych, jak i pnych odmian Hayabusy. Jako rosyjskiego producenta firmy Vector jest
fantastyczna i w ciemno mona
poleci ich wyroby. Niewiele odbiega odnich wtej dziedzinie Engine
&Things, ale ich zestawy snieco
drosze itrudniejsze dozdobycia.
Nie polecabym ywicznych odpowiednikw czeskiej firmy CMK,
gdy s one porwnywalne z fa-
brycznymi wypraskami Hasegawy.

Doskonaym uzupenieniem fabrycznych zestaww jest te blaszka Parta, zwaszcza wodniesieniu
do Ki-43-I (S48 112), gdzie plastikowa chodnica piercieniowa obowizkowo wymaga podmiany najej
fototrawiony odpowiednik. Warto
te wzbogaci o metalowe detale
wntrze kabiny pilota i szczegy
podwozia. Rwnie czeski Eduard
oferuje kilka zestaww dowaloryzacji obydwu odmian Oscara, zarwno wedycjach Zoom (FE202),
jak i penych Detail Set (48385).
Ostatnio wzbogaci ofert take o kolorowe blaszki dla odmiany Ki-43-II (nr kat. 49202). Dla
chtnych znajdziemy te na rynku nowe ywiczne koa (Equipage
nr kat. J403 oraz True Details nr
kat. 48021) ivakuformowe kabiny
(Squadrona iFalcona) oraz doskonae ywiczne zestawy wzbogacajce kokpit firmy FM. Tradycyjnie
te sporo nowych wzorw oznakowania innych odfabrycznie proponowanych oferuj nam firmy
produkujce kalkomanie, takie jak
AeroMaster, Superscale. Take nasz
Montex proponuje wykonanie nowych malowa za pomoc masek
wkilku ciekawych zestawach.
Podziaka 1:32 towzasadzie jeden model dodyspozycji leciwy
Ki-43-II firmy Hasegawa onumerze
katalogowym ST3. Wtak duej skali
nie spenia ju wtej chwili wadnej
mierze wspczesnych oczekiwa
i wymaga sporych zabiegw dla
wykonania wiernej kopii Hayabusy.
Stanowi pomieszanie odmian redniej ipnej, przez cowymaga kilku korekt detali ibdzie raczej baz
dowykonania wczeniejszych serii.
Oprcz wypukych linii podziau
blach ma dosy topornie wykonane imitacje nitw, sabo zdetalowane podwozie, ubogi kokpit
oraz mocno uproszczony silnik.
Kuriozalnie przebiega te linia
podziau patw poprzez faktur
lotek iklap, przez cobdzie potrzebne posklejeniu tych detali
odtworzenie rysunku na tych
powierzchniach. Wobliczu koniecznoci przerycia iprzenitowania

caego patowca nie jest tojednak
tak dramatyczne zadanie. Prac
uatwia nieco zestaw elementw
fototrawionych dedykowanych temu modelowi przez Eduarda pod
numerem katalogowym 32047,
gdzie znajdziemy praktycznie cae
nowe wntrze kabiny pilota, klapki
chodzenia silnika oraz piercieniow chodnic umieszczon przed
jednostk napdow. Ten ostatni
detal pozwoli zasoni niezbyt udan replik motoru Ha-115, ale warto pamita, ewystpowa tylko
w przedprodukcyjnej serii Ki-43-II
znieco innym typem osony silnika, bez reflektora wlewym skrzydle
idodatkowymi zbiornikami paliwa
na zaczepach bliej osi kaduba.
W kocowym etapie budowania
modelu pomocne mog by maski
Monteksu uatwiajce malowanie
osony kabiny ikoa podwozia.
Koczc przegld proponowanych zestaww wrnych skalach,
mona skonkludowa, e w zasadzie w kadej podziace moemy
znale dobry lub bardzo dobry model interesujcej nas wersji, poza
kocow seri Ki-43-III dostpn
jedynie wskali 1:48. Niestety najniszy poziom jest w najwikszej
podziace 1:32, gdzie poza jednym
marnym zawodnikiem wbarwach
Hasegawy, nie mamy wczym wybiera. Dynamiczny rozwj nowych producentw gwnie azjatyckich moe jednak t opini ju
niedugo zmieni, czego zarwno
sobie, jak i mionikom replik gorco ycz. Naszczcie wytwrcy
zestaww waloryzacyjnych ju dzisiaj pomagaj nam w spenianiu
marze opiknych Wdrownych
Sokoach z krwistoczerwonymi Hinomaru na skrzydach. Dla
chccych rozszerzy swoj wiedz
oNakajima Ki-43 Hayabusa iwyj
poza standardowe sklejanie tego,
coznajdziemy wpudekach producentw modeli, przygotowalimy
take spis najpopularniejszej literatury traktujcej ointeresujcym nas
temacie. Niestety, lektura powoduje nieco chaosu, gwnie wdziedzinie nazewnictwa
poszczeglnych
odmian i wersji
samolotu, gdzie
zwaszcza angielskojzyczne publikacje dokonuj
nieco dowolnych
nr 3/2009
SUPER MODEL
RECENZJE
przekadw oryginalnych okrele japoskich. Najblisze prawdy

s wedug mojej oceny obydwie
stosunkowo nowe pozycje, niestety pisane w nieczytelnym dla
przecitnego czytelnika jzyku
Zestawy Ki-43
1:32
Hasegawa nr kat. ST3 Ki-43-II
1:48
Arii nr kat. 0322 Ki-43-IIb
Fine Molds nr kat. FA09 Ki-43-II Kai
type 1
Fine Molds nr kat. FA10 Ki-43-II
Otsu
Fine Molds nr kat. FA11 Ki-43-III
Koh
Fine Molds nr kat. FA12 Ki-43-IKai
Fine Molds nr kat. FB04 Ki-43-Ilate
version
Hasegawa nr kat. JT80 Ki-43-I
Hasegawa nr kat. JT82 Ki-43-II (seria limitowana)
Nichimo nr kat. 4820 Ki-43-I
Otaki nr kat. nn Ki-43-Ib (nieprodukowany)
1:72
AML nr kat. 72030 Ki-43-III Ko
Arii nr kat. 53001 Ki-43-I(nieprodukowany)
Arii nr kat. 53002 Ki-43-II (nieprodukowany)
Fujimi nr kat. 35508 Ki-43-Itype 1
Fujimi nr kat. C1 Ki-43-Itype 1
Fujimi nr kat. 7A-C4 Ki-43-Itype 4
Gartex nr kat, SA-9 Ki-43-III (nieprodukowany)
Hasegawa nr kat. B17 Ki-43-IIA (nieprodukowany)
Hasegawa nr kat. A1 Ki-43-II
Hasegawa nr kat. AP123 Ki-43-II (nieprodukowany)
Hasegawa nr kat. SP130 Ki-43-II (nieprodukowany)
Revell nr kat. H641 Ki-43 (nieprodukowany)
Special Hobby nr kat. SH72170 Ki-43-II Ko
(zapowied 2009)
10
SUPER MODEL
nr 3/2009
Kraju Kwitncej Wini,

z serii Famous Airplanes
numer 65 i Aero Detail
numer 29. Maj one charakter prac zbiorowych,
jednake pod kierownictwem uznanych autorytetw panw Yutaki
Yuzawy i Shigeru
Nohary, cogwarantuje
ich wysoki poziom merytoryczny.
Wdziedzinie wyposaenia kokpitw
Oscara, jak rwnie innych maszyn
lotnictwa Japonii, bezkonkurencyjnym rdem informacji swszystkie prace pana Roberta C. Mikesha.
Pozostae skale
(wwikszoci nieprodukowane)
AHM skala 1:70 Ki-43 eks-Fujimi
Aoshima skala 1:51 Ki-43-IIb
Arii skala 1:89 Ki-43 eks-Ikko
Bachmann skala 1:70 Ki-43 eks-Fujimi
BMW skala 1:75 Ki-43-Ieks-LS
Doyusha skala 1:100 Ki-43-II eksMarusan
Fuji skala 1:99 Ki-43-Ieks-Marusan
Fujimi skala 1:70 Ki-43
Ikko skala 1:89 Ki-43
KSN/Midori skala 1:62 Ki-43
KSN/Midowri skala 1:28 Ki-43
LS skala 1:75 Ki-43-IMarusan skala
1:100 Ki-43-IMarusan skala 1:99 Ki43-IMarusan skala 1:50 Ki-43-IMilion Plamo skala 1:50 Ki-43
Mitsawa skala 1:144 Ki-43-INakamira Sangyo skala 1:106 Ki-43 eksSarwa
Nichimo skala 1:48 Ki-43
Otaki skala 1:48 Ki-43-IIb pniej
Arii/Matchbox
Riccon skala 1:32 Ki-43-Iywica
RSL skala 1:50 Ki-43 eks-Marusan
Sankyo skala 1:150 Ki-43
Sanwa/Tokoyo Piamo skala 1:106
Ki-43
Sanwa/Tokoyo Piamo skala 1:120
Ki-43
Skywave skala 1:700 Ki-43
Tamiya skala 1:50 Ki-43-II
Tokoyo Sharp skala 1:61 Ki-43
Toycraft Berg skala 1:48 Ki-43 II ywica (zapowied 1994 rok, nieprodukowany)
Tukuda skala 1:700 Ki-43-II eks-Skywave
UPC skala 1:50 Ki-43-II eks-Marusan
Za skala 1:70 Ki-43
Akcesoria
1:32
Eduard nr kat. 32047 Ki-43-II PE Set
Eduard nr kat. XL029 Ki-43-II maski
nieprodukowane)
Montex nr kat. K32026 Ki-43-II maski
Montex nr kat. SM32030 Ki-43-II
maski
Bibliografia
R.M. Bueschel, Nakajima Ki-43 Hayabusa I-III, Reading 1970
R.M. Bueschel, Nakajima Ki-43 Hayabusa I-III, Atglen 1995
B. Collier, Japanese Aircraft of World War II. Londyn 1979
R.J. Francillon, Japanese Aircraft of the Pacific War, Londyn 1970
S.W. Iwanow, Ki-43 Hayabusa czast 1 i2, Bieorieck 2000
M. ukasik, Nakajima Ki-43 Hayabusa Topdrawings 05, Lublin 2009
R.C. Mikesh, Japanese Cockpit Interiors part 1 i2, Boylston 1976
R.C. Mikesh, Japanese Aircraft Equipment1940-45, Atglen 2004
R.C. Mikesh, Japanese Aircraft Interiors 1940-45, Sturbridge 2000
S. Nohara, Nakajima Ki-43 Oskar Hayabusa, Tokio 2000
W. Pajdosz / M.T.Wlodarczyk, Nakajima Ki-43 Hayabusa Oskar, Gdask 1998
P.H. Siergiejew, Japoskie asy Lotnictwa Armii 1937-45, Kirow 2000
P. Skulski, Nakajima K-43 Hayabusa Oscar, Wrocaw 1999
M.C. Windrow, The Nakajima Ki-43 Hayabusa, Surrey 1965
Y. Yuzawa, Army type 1 Fighter Hayabusa, Tokio 1997
Zbiorowa, Camouflage & Markings of Imperial Japanese Army Fighters, Tokio 1996
1:48
Cutting Edge nr kat. CEBM48119
koa Ki-43-I maski
CMK nr kat. nn silnik Nakajima Ha115 ywica (nieprodukowane)
Eduard nr kat 49202 Ki-43-II Color
PE Set
Eduard nr kat. FE202 Ki-43-II PE
zoom
Eduard nr kat. 48385 Ki-43-IPE Set
Eduard nr kat. EX193 Ki-43-II maski
Eduard nr kat. XF134 Ki-43-Imaski (nieprodukowane)
Eduard nr kat. XF156 Ki-43-II maski
(nieprodukowane)
Eduard nr kat. XF131 Ki-43-III maski (nieprodukowane)
Engine & Things nr kat. 48138 silnik
Nakajima HA-115 ywica
Engine & Things nr kat. 48141 silnik
Equipage nr kat. J403 koa Ki-43
ywica
Falcon nr kat. 34 IJAAF WWII canopy vakuforma
FM nr kat. nn kokpit ywica
Montex nr kat. MM48100 Ki43-Imaski
Montex nr kat. SM48100 Ki-43-Imaski
Montex nr kat. K48013 Ki-43-Imaski
Montex nr kat. K48014 Ki-43-Imaski
Montex nr kat. MM48058 Ki-43-II
maski
maski
Part nr kat. S48 112 Ki-43-Iel. Fototrawione
Part nr kat. S48 113 Ki-43-II el. Fototrawione
Squadron nr kat. 9546 Ki-43 canopy vakuforma
True Details nr kat. 48021 koa Ki43 ywica
Vector nr kat. 48019 silnik Nakajima

HA-25 ywica
Vector nr kat. 48020 silnik Nakajima
HA-115 ywica
1:72
Engine &Things nr kat. 72017 silnik
Nakajima Sakae 21 ywica
Engine &Things nr kat. 72018 silnik
Eduard nr kat. 72-175 Ki-43-Idetail
set el. Fototrawione
Eduard nr kat CX157 Ki-43-Imaski
Eduard nr kat. XS143 Ki-43-Imaski
(nieprodukowane)
Equipage nr kat. J705 koa Ki-43
ywica
Falcon nr kat. FCV13 IJAAF WWII
canopy vakuforma
maski
Part nr kat. S72 201 Ki-43-II el. Fototrawione
Kalkomanie
1:48
AeroMaster 48-006, IJAAF Fighters
(Ki-43-III)
AeroMaster 48-011, Nakajima Ki43 Oscar
AeroMaster 48-316, IJAAF Falcons
pt I
pt II
pt III
AeroMaster SP48-06, Special Attack
Squadrons
Superscale 48515 Ki-43 Oscar
Superscale 48516 Ki-43 Oscar
1:72
AeroMaster 72018, Hayabusa Collection
AeroMaster SP72-04, Eagles of the
Rising Sun
RECENZJE
Wingnut
Wings
Primus Inter Pares

Damian Majsak
eeli zastanawiasz si nad

stworzeniem kolekcji samolotw zIwojny wiatowej lub
poszukujesz modeli samolotw uywanych w polskim lotnictwie w latach 20. XX wieku masz
znakomit okazj sign po najlepsze na wiecie zestawy wskali 1:32.
Onowozelandzkiej firmie Wingnut
Wings dowiesz si niemal wszystkiego ze strony www.wingnutwings.
com. Firm stworzyli, jak sama nazwa wskazuje prawdziwi zapalecy,
entuzjaci lotnictwa. Wingnut Wings
nie jest nastawiony na zysk dopki
dziaalno przedsibiorstwa bdzie
pokrywaa koszty tworzenia produktw, dopty bdzie istnie. Modele
Wingnuts Wings mona kupi wycznie poprzez sklep internetowy
firmy. W cen zestaww wliczone
s koszty przesyki do dowolnego
miejsca na wiecie.
Zaintrygowany tym, co zobaczyem na ww. stronach, zamwiem wszystkie cztery modele, jakie
wtej chwili oferuje nowozelandzki
producent. Od wielu lat kolekcjonuj samoloty wskali 1:32, ostatnio
coraz czciej sigam po zestawy dotyczce I wojny wiatowej.
Skala 1:32 dla modeli samolotw
pocztkw awiacji to moim zdaniem najlepsza skala dla tych
wdzicznych aeroplanw. Ich
gabaryty s na tyle due, aby
mona byo odwzorowa
wiele szczegw, azarazem
na pce zajmuj miejsca
mniej wicej tyle co samoloty z II wojny wiatowej wpodziace 1:48.
Kiedy modele do
mnie dotary, byem w trakcie budowy Albatrosa
D.IRodena. Pisz
o tym dlatego,
e po otwarciu paczki ido-
tkniciu pudeek, spojrzeniu na wypraski iinstrukcj montau odesza

mi ochota na dokoczenie tego
Albatrosa oraz na pozostae modele Rodena.
Jeli miae w rkach zestaw
A6M5 ZERO Tamiyi lub modele
Acurate Miniatures, bdzie Ci atwiej uwierzy w mj zachwyt.
Nie sdziem, e mona tak piknie zapakowa model itak znakomicie wykona plastikowe detale.
Dwuczciowe pudeko jest wykonane zgrubego imocnego kartonu. Zdobica je ilustracja to reprodukcja obrazu olejnego Stevena
Andersona wykonanego na ptnie. Dodatkowym smaczkiem s
elementy wykoczeniowe ze srebrzystej folii. Projekt pudeka jest
doskonale przemylany iwykonany. Instrukcja montau to kolorowa
broszura formatu A4 wydrukowana na kredowym papierze wysokiej
gramatury, ktra krok po kroku prowadzi nas poprzez wszystkie etapy
budowy i malowania. Instrukcja
skada si z przestrzennych rysunkw 3D, co zdecydowanie uatwia
prace nad modelem. Tam gdzie
to moliwe i konieczne, Wingnut
Wings prezentuje winstrukcji archiwalne zdjcia samolotu lub egzemplarza muzealnego, zwracajc uwag na szczegy kon-
strukcji. Bardzo czytelnie pokazuje

mocowania nacigw najwiksz
zmor modelarzy budujcych dwupatowce! Prezentuje te sprawdzon metod malowania imitacji
pokrycia sklejkowego. Twrcy modeli Wingnut Wings przy tworzeniu
swoich produktw opierali si na
dokumentacji fabrycznej ianalizie
egz. muzealnych. Signli te do
literatury przedmiotu.
Kady zestaw jest maksymalnie
wydetalowany. Wydawaoby si, e
proste konstrukcje zlat 19141918
mona odtworzy w skali 1:32
wco najwyej kilkudziesiciu elementach. Tym czasem najprostszy
zestaw SE 5a skada si z ponad
100 czci. Kady model wzbogacony jest oma blaszk zczciami fototrawionymi. Potna
pachta kalkomanii firmy Cartograf
zawiera komplet oznacze do kilku malowa zaprezentowanych na
piknych sylwetkach barwnych jakoci rwnej ilustracjom barwnym
Janusza wiatonia.
Tworzywo, jakim Wingnut Wings
posuy si do wykonania wyprasek, jest najlepszego gatunku, przyjemnie bierze si je do rki, jest rewelacyjne wobrbce. Elementy nie
maj nawet najdrobniejszych nadlewek, przesuni itp. S znakomicie odwzorowane, gdzieniegdzie
wystpuj tylko delikatne skurcze
tworzywa. Wypychacze ustawione
s tak, aby nie denerwowa modelarza, elementy uoone s wwypraskach
wyjtkowo ergonomicznie, a ich

podzia technologiczny nie budzi
zastrzee.
Nigdy nie widziaem tak piknie,
ztakim pietyzmem zapakowanych
iwykonanych modeli.
Twrcy firmy napisali w licie
doczonym do przesyki, e staraj si wykonywa swoje zestawy
tak, jak zawsze chcieli, aby wykonywano modele. Przyznam, e mieli
bardzo wygrowane wymagania
i jak wida sprostaa im dopiero
ich wasna firma.
Wingnut Wings wydaje si bardzo dobrze przemylanym przedsiwziciem biznesowym. Firma
wycenia swoje modele na poziomie 5979 USD, co nie jest wygrowan stawk zwaywszy na
jako, jak zapewnia. Omijajc zachannych irzadko inwestujcych
w promocj swoich dostawcw
porednikw Wingnut Wings ma
ogromne szanse nawiza bezporednie relacje z modelarzami zainteresowanymi Iwojn wiatow
i stworzy dla swoich produktw
bardzo dobry, stabilny iprzewidywalny rynek. Doczajc do krgu odbiorcw Wingnut Wings,
poczujesz si kim wyjtkowym
i spdzisz niezapomniane chwile
z rewelacyjnie przygotowanymi
(w Nowej Zelandii) i wyprodukowanymi (wChinach) modelami.
Nie ma jednak ry bez kolcw.
Gdy zoysz zamwienie, modele
zostan wysane w cigu 24 godzin, ale polski urzd celny najpierw zatrzyma przesyk na dugie
dwa tygodnie, anastpnie kae ci
za ni zapaci bardzo wysokie co. Ja za 6 modeli
(dokupiem jeszcze dwa
po otrzymaniu przesyki)
zapaciem ponad 500 z
opat celnych!
n
1:32
Wingnut Wings
nr 3/2009
SUPER MODEL
11
Junkers J.1 (J.4). Mbelwagen

Anderthalbdecker, czyli dwumiejscowy ptorapat, by samolotem cakowicie metalowowym
pokrytym blach. Skonstruowali go
Otto Mader, Hans Strudel i Heine
Brandenburg.
Wyprodukowano 228 egz.
w wytwrni Junkers-Fokker (JFA)
wDessau.
12
SUPER MODEL
nr 3/2009
Samolot mia suy do bezporedniego wsparcia piechoty.

Zakadano, e lecce aw Junkersy
J.1 bd niszczyy si yw przeciwnika, ostrzeliwujc go zniskiego
puapu dwoma karabinami maszynowymi Parabellum kal. 7,9 mm
zamontowanymi ukonie wkadubie i strzelajcymi do przodu poprzez otwory wdolnym pancerzu.
Obsugiwa je mia obserwator, ktry mia te do dyspozycji ruchomy
km Parabellum na obrotniku.
Protoplasta wspczesnego A-10
nie sprawdzi si wroli szturmowca. Po debiucie wcharakterze opancerzonego samolotu pola walki sta
si powietrzn ciarwk dowoc na front amunicj. Dziki zamontowanej na jego pokadzie wacej
100 kg radiostacji ze zwijan anten
dugoci 12 m by zpowodzeniem
wykorzystywany do wsppracy
zartyleri. Junkers J.Izracji swojej
duej masy startowej (2176 kg) potrzebowa dugiego rozbiegu, ztrudem osiga prdko 155 km/h
i puap zaledwie 3000 metrw.
Niezwykle ociay, mao zwrotny
itrudny wpilotau zosta nazwany
wozem meblowym.
Zaogi nie lubiy tego samolotu, mimo e jego pancerz czyni
go niezwykle odpornym na ogie
przeciwlotniczy wroga.
Wingnut Wings wykona replik tego samolotu perfekcyjnie.
Duralowa blacha falista patentu
Hugo Junkersa, bdca najwikszym wyzwaniem dla projektantw
modelu prezentuje si bardzo dobrze, zaznaczono na niej rwnie nitowanie. Grne skrzydo skada si
zkilku elementw, jest wzmocnione
od rodka ebrami ima rozpito
50 cm.
Wnajbliszym numerze Super
Modelu przedstawimy relacj zbudowy tego monstrualnego jak na
owe czasy ptorapata.
n
L.V.G. C.VI
L.V.G. C.VI produkowany wwytwrni Luft-Verkhers-Gesselskraft

by rozwiniciem bardzo udanego
samolotu wywiadowczego L.V.G.
C.V. By nieco mniejszy, lejszy
i znacznie szybszy od swojego
poprzednika. Napd samolotu stanowi 6-cylindrowy silnik rzdowy chodzony ciecz Benz Bz IV.
Silnik nie by osonity pokrywami
precyzyjnie odwzorowany silnik
wreplice Wingnut Wings prezentuje si znakomicie.
L.V.G. C.VI by bardzo lubianym
przez zaogi samolotem. Sprawdzi
si wroli samolotu obserwacyjnego iwsppracujcego zartyleri.
Dziki operowaniu pod oson myliwcw straty wjednostkach byy
stosunkowo niskie. Do koca wojny wyprodukowano 1000 egz. tego
dwupata.
To drugi co do wielkoci model
Wingnut Wings. Misternie wykonany, jak kady model tego producenta, bdzie ozdob kolekcji
samolotw z I wojny wiatowej
i samolotw z biao-czerwon
szachownic do tego modelu
KAGERO Publishing take opracowuje kalkomanie.
Model wyposaono w replik
dwch karabinw obserwatora
Parabellum LMG 14/17 i LMG
14. Szkoda, e Wingnut Wings na
doczonej blaszce nie uwzgldni
chodnicy do LMG 14. Doczona
do zestawu kalkomania umoliwia
wykonanie jednej z 7 opcji malowania. Skrzyda mona pokry ulowym deseniem Lozenge. Niestety
kalkomania nie zostaa przygotowana precyzyjnie tak pod wzgldem odwzorowania charakterystycznego wzoru drukowanego
na ptnie, jak igeometrii skrzyde trzeba j precyzyjnie docina do kadego skrzyda. n

Personel latajcy 8. Eskadry Wywiadowczej we wrzeniu 1920 r. wChemie
NOWOCI
Bristol F.2b
Bristol F.2b by jednosilnikowym dwumiejscowym

dwupatem wwersji cikiego myliwca.
Debiut samolotu okaza si
wyjtkowo nieudany. 5 kwietnia 6
Bristoli F.2a (wersja bez ruchomego karabinu obserwatora) zostay
przechwycone przez Albatrosy D.III
prowadzone przez Manfreda von
Richthofena zJasta 11. Niemcy bez
trudu zestrzelili cztery samoloty.
Jeden zocalaych Bristoli rozbi si
podczas ldowania. Kolejna misja
tych samolotw bya rwnie tragiczna. Po bolesnych dowiadczeniach
uzbrojono samolot wdodatkowy karabin na obrotniku izmieniono taktyk walki. Bristol F.2b okaza si wyjtkowym samolotem. Zamwienie
produkcyjne wynioso a 5500 egz.
Dziesi wytwrni zaangaowanych
wprodukcj Bristola zdoao do
koca wojny wyprodukowa ponad 3000
egz.
S.E.5a
Tak jak Supermarine Spitfire sta

si legend II wojny wiatowej
tak S.E.5a uzyska tytu najlepszego brytyjskiego myliwca Iwojny
wiatowej.
Mimo e debiutowa dopiero
wiosn 1917 roku, jego historia zaczyna si ju w1915 r., kiedy to we
Francji zademonstrowano pierwszy
silnik widlasty Marcka Birkigta firmy Hispano Suisa. Szwajcarski silnik zosta natychmiast zamwiony
przez Brytyjczykw. Kiedy Albert
14
SUPER MODEL
nr 3/2009
Model Bristola F.2b dla polskiego modelarza jest akomym kskiem (Lotnictwo polskie uywao
tych samolotw w okresie midzywojennym). Kalkomanie do modelu 1:32 przygotowuje KAGERO
Publishing.
Model posiada dwie repliki migie czteroopatowego orednicy
krgu 2993 mm idwuopatowego
orednicy krgu 2993 mm. Mona
go wykona z pojedynczym lub
podwjnym km. Lewis wz. 15 kal.
7,7mm.
n
Ball zaatakowa wpojedynk sze

niemieckich myliwcw, dwa zestrzeli, anastpnie wymanewrowa
pozostae ioderwa si od przeciwnika, byo jasne, e SE.5a bdzie
podstawowym myliwcem RFC.
Wyposaono wten typ samolotu
15 dywizjonw RFC we Francji, dwa
w Palestynie, trzy w Macedonii,
jeden wMezopotamii icztery dywizjony na Wyspach Brytyjskich.

Na SE.5a latali Australijczycy (jeden dywizjon) iAmerykanie (dwa
dywizjony).
Najlepsi piloci myliwscy aliantw odnieli najwicej zwycistw
wanie na tym samolocie.
SE.5a zosta wyprodukowany do
1918 r. wiloci 5195 egz.
Wingnut Wings wyposay model w dwa rodzaje migie oraz

wdwa rodzaje kaduba jeden prosto zfabryki, drugi zmczony walk
zpomarszczonym pokryciem pciennym widocznym na wielu frontowych fotografiach.
Do tego modelu KAGERO
Publishing przygotowuje kalkomani wpolskim malowaniu.
n
RECENZJE
French
Char
B1
bis
Trumpeter skala 1:72 nr kat. 07263
J
eeli spojrzymy tylko nadane

techniczne, to Char B1-bis
powinien podczas dziaa przeciwko Panzerwaffe
wroku 1940 by krlem pl bitewnych. Doskonale uzbrojony wdziao 75 mm umieszczone wkadubie
oraz dziao 47 mm w obrotowej
wieyczce, jak rwnie wdwa karabiny maszynowe, mia opancerzenie sigajce 60 mm ipotny
trzystukonny silnik. Niestety nie zawsze cyfry snajlepszym wykadnikiem moliwoci technicznych itak
te byo iwtym przypadku. Bardzo
wolny, ze skomplikowan trakcj
oraz le zaprojektowanym uzbrojeniem, ktre zewzgldu naciasnot ikaduba, iwieyczki praktycznie
byo nie do uycia, a dodatkowo
wcinity wprzestarza koncepcj
francuskich pancerniakw, wktrej
todowdca mia za zadanie celowanie gwnym dziaem, nie mg
speni pokadanych wnim nadziei.
Niewielka ilo, okoo 300 wozw
zmontowanych wtej wersji, wiadczya te o nieduej wydolnoci
przemysu zbrojeniowego. Niemcy
pozdobyciu duej iloci tych czogw pokampanii francuskiej tylko
czciowo wykorzystali go jako
sprzt drugoliniowy iszkoleniowy.
Na szczcie dla nas modelarzy
zalety, ktre klasyfikuj pojazdy,
nie s takie same, jakimi kieruj
si ich uytkownicy, wic nieudane maszyny maj szans zdoby
mimo wszystko nasze uznanie. Czy
tozewzgldu naswoj urod (czasami wzgldn), czy tozewzgldu
naswoje malowania. Char B1 bis
naley wanie do tej grupy modeli. Prawie zawsze chciaem mie
go wswojej kolekcji, ale zewzgldu na to, e w ogle francuski
sprzt nie znajdowa wielkiego
uznania woczach producentw
replik w mojej skali,
nie miaem wielkiego
wyboru w tej materii. Za czasw starego Matchboxa jeszcze
nie interesowaem si
ma pancerk, wic
dopiero wznowienie zestawu Char B1 bis i FT-
17 wwykonaniu Revella pozwolio

mi sta si szczliwym posiadaczem tego czogu. Czekaem jednak cierpliwie, boruch, jaki zacz
si wok tego tematu w innych
skalach zwiastowa i w podziace
1:72 jak now jako. Nie pomyliem si iniedawno zadebiutowa
narynku model wytwrni Trumpeter o numerze katalogowym
07263 sygnowany
nazw French Char
B1 bis. Co znajdziemy w typowym dla
Chiczykw pudeku
ze zdjciem samego
bohatera nafrontowej
stronie?
Dokadnie 60 czci
nakilku ramkach zostao
wykonanych dosy precyzyjnie i czysto. Nity
wydaj si na pierwszy rzut oka nieco zbyt
wyrane, ale w prawdziwym pojedzie te
s sporych rozmiarw. Caa grna cz
wanny kaduba zostaa wykonana jako jeden element,
conapewno znacznie uatwi monta. Drobne niecisoci znalazem
naprzedniej pycie, bardziej podobnej doChar B1 ni dojego mocniej
opancerzonego brata, ale zgrubsza mona ten szczeg zaakceptowa. Troch za due uproszczenia przyjto w odwzorowaniu przedniego opuszczanego
wizjera mechanika kierowcy, ale
zewzgldu nato, ejest towanie jeden element, ewentualna
korekta nie bdzie atwa. Koa
none to take jeden zesp,
odlany moe niezbyt wiernie
w stosunku do oryginau, ale
biorc pod uwag ich rednic oraz to, e s w wikszoci zasonite przez boczne
osony, to powinno to w zupenoci wystarczy. Scae
metalowe, wic uciliwe malowanie banday nas wtym przypadku
omija. Botniki wystpuj podobnie
jak wydechy w dwch wa-
riantach, dla wersji wczeniejszych

i pniejszych, i warto zwrci
baczniejsz uwag namontowany
rodzaj. Rni si wzasadzie tylko
szerokoci. Nawewntrznej stronie
znajdziemy lady powypychaczach,
ale napewno nie bd one widoczne wgotowym modelu.
Wogle jak naprodukt Trumpetera,

tospotykamy si ztym mankamentem niezwykle rzadko itylko wnieistotnych miejscach. Duy plus za
zaprojektowanie ukadw
wlewowych. Koa
napinajce inapdzajce sprawidowe iwierne oryginaom. Bardzo
dokadnie odwzorowano te spodni
cz wanny kaduba, detal czsto
traktowany po macoszemu przez producentw wyprasek. Osprzt, detale
i narzdzia to take
pozytywy modelu,
s delikatne i wy-
Mariusz ukasik
OCENA ZESTAWU
konane jako oddzielne elementy.

Nieco wtpliwoci pojawio si przy
ocenie wiey Char B1 bis. Poprzyoeniu do planw w skali wydaje
si nieco za maa. Wzasadzie jest
tej samej wielkoci, cotazmodelu Revell-Matchbox wykonanego
przecie w podziace 1:76. Poza
tym brakuje w niej kilku elementw takich jak tylny waz, zaamania
grnej pyty wprzedniej jej czci,
czy szczegw bocznych wizjerw.
Haki na bokach wiey s zbyt toporne ibd wymaga napewno
zabiegw odchudzajcych, adziako 47 mm wymaga nawiercenia
lufy. Grny waz kierowcy ma
ksztat nieco inny, ni pokazuj
torysunki izdjcia. By moe
odwzorowuje oninn wersj ni
ta, zktr si zetknem, ale sygnalizuj problem, gdy wmodelu Tamiyi wwikszej podziace
ten detal ma inny wygld, adotyczy przecie podobnych egzemplarzy w tych samych oznaczeniach. Najgorszym elementem
zestawu sgsienice wykonane
zgumy, niezbyt przypominajce
orygina wykonany cakowicie
zgrubej blachy zcharakterystycznymi nakadkami iwidocznymi czeniami poszczeglnych ogniw.
Tutaj nie bdziemy w stanie zbyt
wiele zmieni i tylko pokrycie ich
spor warstw bota moe uratowa nasz model. W zasadzie
ten element wyglda dokadnie tak

samo wmodelu Matchbox-Revell
pochodzcym sprzed ponad 30 lat.
Tutaj duy minus dla Trumpetera,
e nie wykona nawet p kroku
naprzd w stosunku do swoich
przedpotopowych przodkw.
Co do malowa, to w pudeku
znajdziemy dokadnie dwa, jak
ju pisaem cignite z Tamiyi.
Jedno to czog o nazwie wasnej
Bourrasque i numerze taktycz-
nr 3/2009
SUPER MODEL
15
NOWOCI
nym 257 z 2. Sekcji 1. Kompanii
15. Batalionu 2. Pancernej Dywizji,
zduym niebieskim sercem nawiey it sylwetk kota naprzedniej
pycie kaduba, wdwukolorowym
kamuflau z kampanii francuskiej
zmaja 1940 roku. Drugi topojazd
o numerze 481 i nazwie wasnej
Vercingetorix z 3. Kompanii 46.
Batalionu 4. Pancernej Dywizji tym
razem dla odmiany w kamuflau
trjbarwnym zkonturowym odciciem plam, te z maja 1940 roku.
Malowania bardzo efektowne, ale
dla przykadu wmodelu MatchboxRevell byo ich cztery. Moemy sign potamte kalkomanie, jeli zapragniemy odej od schematw
Trumpetera lub jeli chcemy mie
naprzykad Char B1 bis wbarwach

Panzerwaffe. Podsumowujc, dostajemy z rk chiskiego producenta dobr replik bardzo ciekawego pojazdu, niele uszczegowion, dosy prost w budowie,
za stosunkowo uczciw cen. Nie
jest wolna oddrobnych potkni,
wtym najbardziej spektakularnego
wpostaci gsienic, bdzie jednak
na pewno bardzo mocno przypominaa prawdziwy ciki czog
francuski Char B1 bis. Ja napewno zbuduj repliki zobydwu zestaww, tak Trumpetera, jak iRevella.
Kocowy efekt moe bd mg
pokaza Czytelnikom magazynu
Super Model.

M3A1
Scout
Car
Italeri skala 1:72 nr kat. 7063
Mariusz ukasik
poowie czerwca 1939 roku na poligon wAberdeen wstanie Ohio zosta

dostarczony doprb zzakadw White
Company w Cleveleand w ramach
programu 5935 najnowszy opancerzony pojazd zwiadowczy amerykaskiej armii M3A1.
Odbiega jeszcze wygldem odswojej docelowej postaci, ale udane testy idalsze modyfikacje doprowadziy wroku 1940 dorozpoczcia
produkcji seryjnej nowego pojazdu. Doczasu
zaprzestania wytwarzania tego typu samochodu opancerzonego w marcu 1994 roku przed
bramy fabryki White Motor Company wyjecha-
16
SUPER MODEL
nr 3/2009
o prawie 21000 egzemplarzy. Niemal poowa

z nich, w ramach umowy Lend-Lease, trafia
doZwizku Radzieckiego. Take iPolacy wjednostkach PSZ mieli okazj zasi za kierownic tych samochodw. Mimo sporej szybkoci,
niezego opancerzenia isporej mocy jednostki
napdowej, pojazd nie dorwnywa swoimi trakcyjnymi moliwociami wtrudniejszym terenie
pojazdom gsienicowym. Rwnie brak grnej
osony, stwarzajcy zagroenie dla zaogi, stanowi spory minus w opinii jego uytkownikw. Mimo toprzez cay okres trwania dziaa
wojennych praktycznie nawszystkich frontach
II wojny wiatowej mona znale White M3A
Scout Car wjednostkach bojowych. Wydaje si,
ewzwizku ztym take ifirmy modelarskie powinny mie wswoich katalogach ten samochd
nastae. Niestety, dotej pory nie mia onszczcia do replik we wszystkich skalach. W podziace 1:35 funkcjonowa jedynie revellowski
zestaw onumerze katalogowym 03078. Wmaej skali 1:72 od czasu zaprzestania produkcji
przez firm Esci ten temat zia kolosaln pustk.
Naszczcie spadkobierca form Italeri niedaw-
RECENZJE
no wypuci pod numerem katalogowym 7063

reedycj tego zestawu. Mimo upywu lat, czciowo dziki modernizacji form, jako wyprasek niespecjalnie ucierpiaa, anowe kalkomanie
oywiy dodatkowo stary temat. Wmomencie,
gdy trafi namj modelarski st, sta si obiektem specjalnego zainteresowania, awnioskami
zobserwacji postanowiem podzieli si rwnie
izCzytelnikami magazynu Super Model.
Wypraski wkolorze przypominajcym farb
Olive Drab, co stanowi spore uatwienie przy
malowaniu modelu, znajduj si nadwch ramkach. Jak ju wspomniaem, dziki zabiegom
producenta jako odlewu jest bardzo dobra,
nadlewek praktycznie nie ma, a lady po wypychaczach wystpuj tylko wmiejscach niewidocznych. Jedyne miejsca, gdzie mog one
budzi sprzeciw, tojest tylna ciana, drzwi iwewntrzna cz plandeki, sstosunkowo atwe
doobrobienia, aopony odstrony wnk k itak
pozostaj niewidoczne. Blisko 90 czci pozwala
wmiar wiernie odtworzy wszystkie detale pojazdu, cho napewno bez wasnej inwencji si
nie odbdzie. Zdecydowanie ingerencji wymaga
uzbrojenie samochodu. Zarwno Browning M1,
jak iM2 zyskaj mocno, wzbogacone szczegami zapoyczonymi zelementw fototrawionych
dedykowanych innym zestawom, jak itymi wykonanymi samodzielnie. Take iwntrze pojazdu zwaszcza przedzia kierowania, gdzie mamy
tylko kierownic imarn imitacj tablicy przyrzdw, bdzie wdzicznym tematem waloryzacji, zwaszcza jeli decydujemy si naodkryty
wariant samochodu bez plandeki. Tutaj due
uznanie dla Italeri. Brezentowy dach nad przedziaem transportowym jest odtworzony bardzo
dokadnie iprzy umiejtnym malowaniu moe
by ozdob repliki. Wikszo znas, mam nadziej, zdecyduje si jednak nadrug opcj, mogc wten sposb zaprezentowa cae wntrze
i pene uzbrojenie Scout Cara. W tym jednak
przypadku musimy mie wiadomo, e fabryczny zestaw bdzie wymaga sporego nakadu pracy. Przednia szyba wraz zpancern oson todwie oddzielne czci pozwalajce opcjonalnie wykona ten detal wpozycji otwartej, ale
tutaj take musimy popracowa nad gruboci
cianek, jak zwykle przesadzon w tej skali.
Dodatkowo oszklenie take musimy wykona
sami, ale wtym przypadku przy prostoktnych
okienkach poza ich rozmiarem nie ma adnych
innych utrudnie. Model niele ley wplanach,
inie wymaga wtym zakresie specjalnych korekt,
wic ten problem rwnie nas omija. Jeli chodzi ozdetalowanie dolnej czci ramy izawieszenia, towmojej opinii niezbdny kompromis
zosta na pewno osignity, cho zastpienie
widoku silnika odspodu pen pyt, moe pozostawi lekki niedosyt. Chtni naodwzorowanie jednostki napdowej wtym miejscu maj
pene pole dopopisu. Gdyby kto chcia pomyle owersji zsilnikiem Diesla, towarto pamita onieco innym przebiegu rury wydechowej.
Napewno drobnych uzupenie wymagaj takie
szczegy, jak osony reflektorw przednich, narzdzia iich mocowanie oraz wszelkie uchwyty
zewntrzne. Obecne wzestawie Italeri figurki zaogantw moemy spokojnie omin, boani jako ich odlewu, ani nieco sztuczne pozycje nie
zasuguj nawiksz uwag. Dochodzc doetapu malowania ioznakowania pojazdu, dostaniemy wpudeku cztery propozycje samochodw
wkamuflau Olive Drab, przy czym tylko jeden
z nich, to onierz US Army z 1. Armoured
Division zTunezji z1943 roku. Pozostae tofrancuski Scout Car z1944 roku idwa malowania
radzieckie ztego samego roku znieznanych jednostek. Nie dotarem domateriaw faktograficznych pozwalajcych zweryfikowa wszystkie
warianty, ale niewielka ilo staych elementw
oznakowania poza numerami igodami pozwala nasignicie rwnie ipoinne alternatywne
wersje. Jeli chcielibymy sign przy budowie
modelu po wiarygodne i szczegowe rda
dokumentujce budow samochodu, tomog
poleci przede wszystkim oryginalny Technical
Manual oznaczony numerem TM 9-705 Scout
Car M3A1, gdzie znajdziemy oprcz opisw take sporo rysunkw izdj oryginalnych podzespow. Moemy take posikowa si spor iloci zdj replik pojazdu jakie znajdziemy wsieci, zewzgldu nadu popularno tego typu
wrd rnego rodzaju kolekcjonerw i grup
rekonstrukcyjnych na caym wiecie. Warto
jednak zwrci uwag na autentyczno poszczeglnych czci, gdy tutaj panuje ju spora
dowolno wdziedzinie wiernoci oryginaowi.
Bardzo wartociow dokumentacj stanowi te
20 numer magazynu Militaria XX wieku, ktry
ukaza si we wrzeniu ipadzierniku 2007 roku.
Doskonaej jakoci zdjcia Davida Doyleawydrukowane wduym formacie pokazuj rne
wersje White M3A Scout Car z rnych uj
iwrnej konfiguracji. Precyzyjne podpisy pozwalaj dokadnie zorientowa si w prezen-
OCENA ZESTAWU
towanych nafotografiach szczegach. Ja bez

wtpienia bd si tym materiaem posikowa
przy produkcji swojego modelu, oczym mam
nadzieje zawiadomi take iczytelnikw magazynu Super Model.
nr 3/2009
SUPER MODEL
17
NOWOCI
3,7 cm Flak 43
Maco skala 1:72 nr kat. 7202
akiem niedawno pojawiy si na naszym rynku wyroby firmy Maco Plastic

Model Kits, firmowanej take nazwiskiem Matthiasa Conrada
zeStrausbergu. Poza sygnowanym
pierwszym numerem katalogowym
7201 pojazdem sWS schwerer
Wehrmachtschlepper znajdziemy
wofercie tego producenta jeszcze
dwa modele wtej samej podziace
1:72, stanowice w sumie jeden
zestaw cignika, armaty przeciwlotniczej i wzka amunicyjnego.
Zaciekawiony zarwno oryginalnym tematem, jak i obiecujcymi zdjciami wyprasek signem
napocztek ponajbardziej dla mnie
ciekawy temat oznaczony numerem katalogowym 7202 izatytuowany 3,7 cm Flak 43. Stosunkowo
mao znany typ popularnego dziaka przeciwlotniczego wystpujcego wliteraturze pod pen nazw
3.7 cm Flak 43L/89, to osadzony
na wzku transportowym i przystosowany doszybkiego ustawienia w pozycji bojowej doskonay jak na czas II wojny wiatowej
zestaw przeciwlotniczy o duej
szybkostrzelnoci i skutecznoci.
Nowoczesny system podawania
amunicji w kasetowych omiosztukowych magazynkach i precyzyjny optyczny celownik, daway
przy operujcych na niskim pua-
18
SUPER MODEL
nr 3/2009
pie (do2000 m) samolotach du

skuteczno w przypadku dobrze
wyszkolonej obsugi. Stosowany
rwnie w oparciu o samobiene platformy podwoziowe typu
Sd.Kfz.7 isWS, stanowi owysokiej
skutecznoci tego rodzaju uzbrojenia wkocowej fazie wojny gwnie na zachodnim teatrze dziaa.
W przyjemnym dla oka pudeku
zkolorowym schematem malowania naodwrocie znajdziemy jedn
ramk wyprasek z jasnoszarego
plastiku oraz czarno-bia instrukcj zrysunkami 3D. Typowy shortrun zcharakterystycznym dla tego
typu podziaem formy budzi jednak spory szacunek jakoci odlewu. 60 precyzyjnie odtworzonych
czci, w tym take transportowy
wzek-przyczepka pozwalaj wykona dokadny model w dwch
opcjonalnych pozycjach bojowej
imarszowej. Rnica jest niewielka i zamyka si w pozycjonowaniu siedziska celowniczego i kasety nauski. Monta nie wyglda
zbyt skomplikowanie, ale zarwno
ze wzgldu na zoono repliki,
jak ima czytelno rysunkw 3D,
wymaga bdzie odrobiny wprawy.
Naniektrych detalach wida lady powypychaczach idrobne niedokadnoci odlewu wymagajce
delikatnych ingerencji. Delikatnych
zewzgldu nawielko korekty, jak
i obszarw, po ktrych bdziemy
si porusza. Niektre szczegy
wpostaci uchwytw, dwigni, pokrte czy te oson, kwalifikuj si
dowymiany nawykonane zcieszych materiaw typu blacha czy
drut. Zakres zaley przede wszystkim odnaszych umiejtnoci to,
co zrobimy, powinno by lepsze
odtego, cozaoferowa producent.
Przegldajc dokadnie wypraski
w pierwszej kolejnoci zakwalifikowaem do tej grupy oson
pancern dziaka. Woryginale jest
ona wykonana z blach czonych
od rodka nitami i rubami z wyranie zarysowanymi krawdziami.
Wmodelu tojeden kawaek plastiku ozaokrglonych zkoniecznoci
(technologia wykonania) brzegach.
Naszczcie ksztat jest prawidowy, wic moemy si posuy
wypraskami jako wzorcem. Sama
lufa dziaka wymaga nawiercenia
oraz wykonania szeregu otworw
w hamulcu wylotowym. Mimo
ejej korpus skada si take zkilku
czci, todrobne detale bdziemy
musieli uzupeni wasnym sumptem. Naramkach znajdziemy te 6
Mariusz ukasik
OCENA ZESTAWU
kaset zamunicj, ktra uatrakcyjnia

replik, Instrukcja nakazuje pomalowanie usek na kolor mosiny,
apociskw naczarno, ale zdjcia
znalezione w sieci raczej wskazuj na janiejszy odcie czoowej
czci amunicji. Zauwayem jeszcze brak w zestawie wspornikw
przedniej nieruchomej ciany osony, ktra wystpuje na zdjciach
oryginalnych dziaek, ale to stosunkowo prosty do uzupenienia
detal. Malowanie proponowane
przez firm Maco to trjkolorowy
kamufla z bazowym Wehrmacht
Olive ipasami wbarwach zielonej
i brzowej, ale spotyka si take
jednolicie te malowania zestawu
przeciwlotniczego. Wybr naley
donas. Coprawda najefektowniej
nasz model wyglda wkomplecie
z przyczepk amunicyjn (numer
katalogowy 7203) icignikiem, ale
moemy te ustawi namaej winietce samotnego Flaka 43 i te
bdzie prezentowa si ciekawie.
Jako cignika moemy zastpczo
zamiast sWS-auy Sd.Kfz.251 lub
innego o odpowiednim ucigu.
Masa dziaka to ponad 1200 kilogramw, adochodzi dotego jeszcze przyczepa amunicyjna, wic pojazd holujcy te musi mie swoj
moc ipowinnimy otym pamita
przy kompozycji scenki. Mam nadziej, efirma Maco wprzyszoci take bdzie raczy nas takimi
wyszukanymi zestawami, ajakoci
dorwna oryginalnoci.
RECENZJE
F-16D
Block
52+
Zestaw uzupeniajcy CMK nr kat. 7156
wskali 1:72 domodeli Academy
Wojciech Butrycz
ak naleao si spodziewa, reakcja narynku modelarskim nawersje polskich (igreckich) F-16 nadesza odnaszych poudniowych ssiadw, a nie od naszych rodzimych producentw brany modelarskiej.
Uprzednio recenzowaem ju zestaw CMK
z dwoma CFT (Conformal Fuel Tanks), czyli
konformatywnymi (dopasowanymi) zbiornikami paliwa. Teraz kolej naduo waniejszy zestaw
umoliwiajcy przebudow jednomiejscowego
F-16C firmy Academy, nadwumiejscowy F-16D
Block 52+ (Advanced) wmalowaniu polskiego
lub greckiego lotnictwa wojskowego.
W skad zestawu wchodzi 30 elementw
ywicznych, w tym piknie, jak w oryginale
Academy, odlana grna przednia cz kaduba zkokpitem dwuosobowym, charakterystyczna belka grzbietowa zakoczona pojemnikiem
spadochronowym, wlot powietrza idysza wylotowa charakterystyczne dla wersji zsilnikami
Pratt & Whitney.
Wlot powietrza i zwizana z nim chirurgia
plastyczna nie bd nam potrzebne, jeli nabdziemy wersj KC F-16C (koreaski Fighting
Falcon), gdy wtakie silniki swyposaone koreaskie KF-16. CMK jednak sprytnie pomyla o tych modelarzach, ktrzy, szczeglnie
wEuropie, maj trudnoci wzdobyciu koreaczyka, albowiem, nie wiedzie czemu, model ten jest ztrudem osigalny, wprzeciwiestwie doF-16 CG/CJ.
Jak chodzi odysz wylotow, totazzestawu AIRES dla F-16 A/B jest owiele lepsza, ale
toznowu dodatkowy wydatek. Wskad czci
ywicznych wchodz te: cay statecznik pionowy oraz zestaw k podwozia. Jeli obecno wzestawie statecznika pionowego moe
by zrozumiaa, boproducent chcia uchroni
modelarzy mniej zaawansowanych odniebezpiecznego odcinania tego odpodstawy wersji F-16C, toobecno takich samych jak wdoskonaym zestawie Academy k podwozia jest
zagadkowa. Zreszt mam podejrzenia, eelementy tesdokadn kopi elementw zestawu Academy. No prawie dokadn, gdy krawd natarcia statecznika pozbawiona zostaa
elementw anten, ktre (prawidowo) wmodelu Academy s. Zatem musimy wybra: albo
odcinanie statecznika od podstawy w plastyku, albo dorabianie anten (uprzednio odcitych, brrrrr!) doywicy. Anteny szreszt najwikszym bdem tego zestawu. Wlot powietrza
pozbawiony jest charakterystycznych dla polskich F-16C/D anten, jednej mieczowej, drugiej
wksztacie do sporego bbla, brak jest dwch
anten systemu detekcji zbliania naskrzydach,
a te na pojemniku spadochronu hamujcego
szego ksztatu izbyt maej rednicy, ponadto brakuje trapezowych paskich anten nabelce grzbietowej za kabin iprzed statecznikiem
oraz wiata pozycyjnego tylnego nad pojemnikiem spadochronu. Wikszo tych elemen-
tw, szczeglnie tepaskie, jest dowykonania

zpytki plastyku wcigu kilku minut, teowalne
te mona do szybko wykona zprtw odpowiedniej rednicy (copokazaem wmoim artykule nt. budowy F-16C).
Poza czciami ywicznymi wskad zestawu wchodz: toczone oszklenia kabiny dwumiejscowej
w moim zestawie dwie
sztuki, jedna zapasowa?
Daj znak zapytania, gdy
w instrukcji nie wymienia
si dwch sztuk, by moe
to uroda mojego zestawu.
Zdarzao mi si ju naby modele zpodwjnymi kalkami.
Znakomite s kolorowane
blaszki Eduarda zzestawem paneli kontrolnych, pasw foteli wyrzucanych iwszelkich kolorowych
kratek, nieze ste kalkomanie
zawarte namaym arkuszu iprzedstawiajce znaki dla 4 polskich
i 6 greckich maszyn. Moje zastrzeenia budz szachownice ze zbyt
wskimi obwdkami szachownice
tenaley zastpi np. wzitymi z kagerowskich TOPSHOTS oF-16.
Zestaw zamyka instrukcja z kolorowymi sylwetkami greckich i polskich
F-16. Natej ostatniej brakuje anteny mieczowej pod wlotem powietrza odziwo
wszystkie inne spoprawnie umieszczone, cho ich elementw brak wzestawie?!
Wsumie ten zestaw plus model Academy
to jedyna w tej chwili moliwo wykonania F-16D Block 52+ w skali 1:72.
W skali 1:48 wanie ukaza si polski
F-16D chiskiej firmy KINETIC.
POLECAMY
www.kagero.pl
OCENA ZESTAWU
nr 3/2009
SUPER MODEL
19
SAMOLOTY
Latajca walizka
1:72
V alom
Handley Page HP.52 Hampden Mk.I

Libor Jekl
tumaczenie: Mariusz ukasik
rzezwisko latajca kijanka

lub latajca walizka niezwykle trafnie charakteryzuje wygld bombowca, ktry
powsta w pierwszej poowie lat
trzydziestych wzakadach Handley
Page, podobnie jak jego konkurent
Vickers Wellington, wodpowiedzi
narozpisane zapotrzebowanie brytyjskiego ministerstwa lotnictwa.
Rwnie podobnie, jak iwspczesne mu: wspomniany Wellington,
Whitley czy te Blenheim, ponis
wielkie straty wpierwszej fazie drugiej wojny wiatowej gwnie podczas dziennych dziaa nad kontynentem. Dlatego przeniesienie go
dooperacji prowadzonych wnocy
przeduyo ywot tego przestarzaego ju natym etapie rozwoju
lotnictwa samolotu dopocztkw
1942 roku, kiedy tozosta ostatecznie wycofany zpierwszoliniowych
jednostek. Cz samolotw zmodernizowano do wersji torpedowych, cz suya do szkolenia
zag bombowych, acz znalaza
20
SUPER MODEL
nr 3/2009
zastosowanie jako samoloty sub

meteorologicznych. Okoo 20 egzemplarzy oddano wramach umowy Land-Lease radzieckiemu lotnictwu, gdzie suyy wroli samolotw
torpedowych dopoowy roku 1943.
Jeden Hampden trafi doSzwecji,
gdzie lata dokoca lat czterdziestych. Wsumie ztam produkcyjnych zakadw Handley Page zeszo
1430 maszyn razem zwczeniejsz
wersj napdzan rzdowymi silnikami Napier Dagger inazywanych
Hereford.
Model
Dugie oczekiwanie nanastpc

starego modelu firmy Airfix bdcego jedyn replik Hampdena,
a przechodzcego w midzyczasie rne reinkarnacje chociaby
w opakowaniach Bilka, zostao
w kocu uwieczone sukcesem
dziki firmie Valom. Kto cierpliwie
czeka na wspomnianego nastpc, ten powinien by nowym produktem usatysfakcjonowany, gdy
prezentuje on zupenie inne standardy. Ju na pierwszy rzut oka

wida czysto i precyzj wyprasek bez nadlewek iladw powypychaczach, take wobszarze najdrobniejszych detali, jak chociaby
karabinw maszynowych. Jedynym
mankamentem spojawiajce si
na grubszych fragmentach lekkie
zapadnicia tworzywa, cowmoim
przypadku zdarzyo si napokrywie
radiokompasu iwlotach powietrza.
wietnie odlane s silniki Bristol
Pegasus, w plastiku taka jako
jest rzadko spotykana. Wzorowo
te odtworzona jest powierzchnia
modelu z wgbnymi liniami podziau i delikatnym nitowaniem.
Nity maj czworoktny przekrj,
coniestety znika pod warstw farby. Warto pochwali te producenta
za cienkie krawdzie spywu pata,
conie jest powszechne wodniesieniu doshort-runw iczsto stanowi spor bolczk przy sklejaniu.
Przezroczyste detale stake odlane bardzo precyzyjnie, cho mogy-
by by nieco ciesze, cozaowocowaoby take wiksz przejrzystoci. Za to z radoci powitaem

obecno takich szczegw jak
osony wiate pozycyjnych ireflektora rwnie wykonanych z przezroczystego plastiku. Dodatkowo
wzestawie znajdziemy arkusz blachy fototrawionej zdetalami gwnie kokpitu, w tym tablicy przyrzdw ipasw. Caoci dopenia
kalkomania zawierajca oznaczenia
dla dwch schematw malowania.
Przez monta prowadzi nas czytelna instrukcja wydrukowana nakredowym papierze formatu A5 iprezentujca take archiwalne zdjcia
wyposaenia wntrza maszyny.
Jak dowiedziaem si zModelara
numer 10/2008, Valom wypuci dodatkowy arkusz kalkomanii
do dwch malowa, a niedugo
potem zestawy uzupeniajce zawierajce ramki z plastikowymi
pokrywami komory bombowej dla
wersji B Mk.I Mik TB Mk.I, nocne
tumiki pomieni rur wydechowych,
nr 3/2009
SUPER MODEL
21
podskrzydowe wyrzutniki, atake

bomby owagomiarze 250 lb i500
lb, jak rwnie torped Mk.XII,
wszystko zaopatrzone te wdodatkow blaszk fototrawion dowaloryzacji tych dodatkw. Czciowo
dotyczy ontake obecnego nakalkomaniach wariantu radzieckiego
Hampdena oznaczonego naschemacie B Mk.I, a w rzeczywistoci
bdcego torpedow odmian TB
Mk.Iwyposaon wtumiki pomieni, ktrych wpierwotnym zestawie
nie byo.
Teraz sprbujmy porwna model z prawdziwym samolotem.
Wedug dostpnych mi fotografii
oraz planw replika zgrubsza dobrze trzyma si w prawidowych
proporcjach igabarytach. Gotowy
model take mocno przypomina samolot nazdjciach ipasuje doprzeskalowanych rysunkw zpublikacji
Warpaint. Jedyne, cozdoaem wychwyci, to brak okrgych paneli
nagrze kaduba, czy brak wzestawie moliwoci zrobienia radzieckiej
wersji, cowymaga dokupienia dodatkowego zestawu. Jedyn rnic wwersji torpedowej byy oprcz
wewntrznych urzdze drzwi pokrywy komory mieszczcej torped, ktre byy czsto pozostawiane
otwarte. Wpozycji zamknitej zmieniay jednak wyranie obrys dolnej
czci kaduba. Powodem bya
dodatkowa instalacja stabilizujca
wtorpedzie umoliwiajca jej zrzut
przy wikszej prdkoci. Ta przerbka pocigna za sob obnienie
stanowiska strzeleckiego ookoo 30
cm poto, aby torpeda ztym skrzydekiem moga zmieci si pod samolotem, cozkolei zaowocowao
zmian oszklenia i bocznych jego
okienek. Dao towwygldzie tego
obszaru w prawdziwym samolocie charakterystyczny schodek.
Valom nie uwzgldni tej rnicy
wswoim modelu inie przewidzia
takiej przerbki wzestawie waloryzacyjnym. Pozostaje mie nadziej,
euwzgldni towanonsowanej ju
czystej wersji torpedowej samolotu. Trzeba pamita, aby przy wykonywaniu repliki posikowa si
obficie zdjciami, gdy samoloty
byy rnie wyposaane wtumiki
pomieni narurach wydechowych
i dodatkowe wyrzutniki podskrzydowe, wrnych momentach swojej bojowej kariery. Prezentowany
zestaw zawiera dwa warianty kolorystyczne oznakowania. Jeden
to maszyna z 49. Dywizjonu o literach kodowych FE-A i numerze
fabrycznym P1333 w dziennym
schemacie malowania samolotw
bombowych z kamuflaem w aty
ciemnozielone i ziemistobrzowe
na grnych powierzchniach oraz
czarnym spodem. Drugi schemat
przedstawia samolot z 1404. jednostki meteorologicznej Coastal
Command zczerwon liter E inumerem AT225 wmorskim schemacie bdcym kombinacj ciemno-
22
SUPER MODEL
nr 3/2009
szarego morskiego ibiaego. Oile

pierwszy wariant jest dosy dobrze
udokumentowany w fotografiach
inie budzi wikszych wtpliwoci,
poza pominitymi wkalkomaniach
znakami na dolnych powierzchniach, towprzypadku drugiej maszyny pojawia si sporo wtpliwoci. Wedug zdjcia z ksiki The
Hampden File ten egzemparz by
wyposaony wdugie tumiki pomieni (w zestawie proponuje si
krtkie) i nie mia zewntrznych
podwiesze. Wedug niektrych
rde dodatkowo ta fotografia
nosi znaki retuszu, co moe by
ladem ingerencji cenzora naprzykad w przypadku wystpowania
na samolocie radaru typu ASR.1,
czasami stosowanego take we
wczesnych wersjach Hudsonw
Castal Command.
Budowa
Wstpna przymiarka podstawowych elementw modelu nie wykazaa wikszych bdw wyprasek
i jedynie obiecywaa lekk operacj w tradycyjnym miejscu, czyli
na poczeniu skrzyde i kaduba.
Wntrze kabiny zaproponowane
przez Valom jest poprawne, ale
wedug mnie brakuje w nim kilku
detali. Postanowiem doposay je
we wasnym zakresie, ograniczajc
uzupenienia domiejsc, ktre bd
widoczne posklejeniu. Wkokpicie
pilota wzbogaciem gwnie cz
detali nabocznych ciankach, tyln pwrg, przesunem sterownic non za tablic przyrzdw,
anapododze dorobiem kompas.
Stanowisko bombardiera otrzymao
imitacj bocznej struktury kaduba
z cienkich plastikowych paskw
oraz wykonan z plastiku i drutu instalacj celownika zajmujc
wiksz cze przeznaczonej temu
czonkowi zaogi przestrze. Nastanowisku tylnego strzelca dorobiem
fragment wrgi z otworzonymi
drzwiami itym samym sposobem
jak wczeniej uzupeniem boczny
rysunek wrg ipodunic kaduba.
Cao pomalowaem farb Interior
Green i lekko przybrudziem przy
pomocy pdzla farbami Vallejo. Jak
ju pisaem, przy czeniu skrzyde
zkadubem wystpiy drobne niedopasowania detali. Za powstae
szczeliny, atake niedopasowania
profili mog ponosi odpowiedzialno due gondole silnikowe
wraz zszerokimi komorami gwnego podwozia naspodniej czci
skrzyde, ktre wprocesie odlewania prawdopodobnie znieksztaciy
ten obszar. Nawewntrznej czci
przy krawdzi spywu musiaem
lekko dogi krawd tak, aby dopasowa j do ksztatu fragmentu na kadubie, a niedokadnoci
zaszpachlowa dwuskadnikow
mas. Troch szpachlowania wymagaa te dolna powierzchnia czenia pata ikaduba. Dalsze prace
wtym stylu dooyem sobie sam,
OCENA ZESTAWU
nr 3/2009
SUPER MODEL
23
decydujc si nawykonanie otwartych drzwi komory bombowej.

Wrgi wewntrzne komory, zarwno przednia, jak itylna, nie pasoway zupenie doprzekrojw kaduba
wtym miejscu iwymagay sporych
uzupenie tak wspomnian mas,
jak ikawakami plastiku poto, eby
nie straszy wielkimi dziurami.
Po wyszlifowaniu wszystkich tych
miejsc przejcia ipoczenia stay
si niewidoczne. Makiety silnikw
Bristol Pegasus tochyba najdoskonalszy fragment caoci wyprasek
ipolekkim przeszlifowaniu pomalowaem je byszczcymi metalizerami Model Master. Nie spotkaem
zestawu ani modelu, gdzie poprawnie byby odwzorowany system wydechowy wbrytyjskim samolocie,
zwaszcza w obszarze poczenia
poszczeglnych rur z piercieniowym kolektorem. Tak samo notorycznie zaleca si malowanie tych
detali na miedziany lub mosiny
kolor. Nic bardziej bdnego, kolektor by stalowy idopiero oddziaywanie wysokiej temperatury spalin
powodowao zmian koloru charakterystycznie dla wypalonej stali
wodcieniach odciemnobrzowego
dociemnotego. Wydaje mi si,
e dosy wierne odzwierciedlenie
tego koloru uzyskaem poprzez dopenienie rozrzedzonego mocno mosi-
24
SUPER MODEL
nr 3/2009
dzu Agamy, ktry nadaje metaliczn faktur, domieszk farby czarnej

ibrzowej.
Szpachlowanie nie byo potrzebne przy montau czci silnikowej
samolotu, warto jedynie zwrci
uwag namonta oson igondoli
tak, aby leay wjednej osi, awloty powietrza iwydechy nadolnych
powierzchniach znajdoway si
wodpowiednich pozycjach. Nie ma
adnych ustalajcych kokw, wic
opomyk nie byoby trudno przy
okrgych przekrojach. Odrobiny
uwagi oraz dopasowania przed
klejeniem wymagaj te stateczniki
pionowe, ale tobyo nic wporwnaniu ztym, coprzyszo potem
Zmor tego modelu okazay si
detale przezroczyste, jakie znajdziemy wpudeku. Dotego stopnia nie pasuj wprzeznaczone im
miejsca, i powziem podejrzenie, e pochodz z innego zestawu. Po wielokrotnym sprawdzaniu, przymierzaniu, prbach dopasowania doszedem do wniosku,
e najlepszym wyjciem bdzie
poyczenie czci podzespow
z zestawu firmy Falcon (nr kat. 8
RAF Bombers WW2), dedykowanego modelowi Airfix przy skorzystaniu tylko zodsuwanej czci
owiewki kabiny pilota iczciowej
korekty nosa zfabrycznego zestawu Valom. Szkoda, eValom
nie skopiowa caej przedniej czci z Airfixa, bo wtedy mgbym

posuy si kompletnym produktem Falcona, ktry jest poprawnie
wykonany ipasuje tam, gdzie jest
przeznaczony. Oszklony fabryczny
nos wjego grnej czci musiaem
dogina naciepo iszlifowa, apniej przyklei namocno cyjanoakrylem, aby pasowa doprzekroju
przedniej czci kaduba, odktrej
by sporo szerszy. Myl, emona byo wczeniej prbowa klinowa ca przedni cz, ale ja
miaem ju zmontowane ipomalowane kokpity i nie chciaem wraca dopocztkowego etapu pracy.
Nie przyszo mi dogowy, ewtak
dobrze napozr zaprojektowanych
wypraskach mog spotka mnie
takie niespodzianki. Poza tym wymagaoby toprzerbek tablicy przyrzdw i korekty znowu oszklenia
osony kabiny, atonie byoby chyba prostsze dowykonania ni moja
wersja przerbek. Niestety wzwizku znapreniami, jakim musiaem
podda detale przezroczyste, pojawiy si na nich mikropknicia
widoczne pod szkem powikszajcym. Dalsze prace nad modelem
cay czas odbyway si w stresie,
czy tedeformacje mog pj dalej, copostawioby pod znakiem zapytania cay sens dotychczasowych
zabiegw. Po niezbdnym przy
tych poprawkach przeszlifowaniu iwygadzeniu wszystkich pocze oraz pooeniu
kontrolnego podkadu mogem, uprzednio maskujc
wszystkie niezbdne obsza-
ry, przystpi domalowania modelu. Sam proces nakadania farb jest

standardowy, wic mog go pomin, achciaabym zwrci uwag
Czytelnikw na jeden problem.
Zdaj sobie spraw, ewprzypadku brytyjskich maszyn rnorodno kamuflay tosprawa problematyczna, ale mona byo przecie
zpunktu widzenia producenta wybra chocia bardziej atrakcyjne
malowania, czy to Admiral Foo
Gang Guya Gibsona czy te samolot Rodericka Learoyda zrysunkiem
Pinokia naprzedzie. Wkocu obydwaj to posiadacze najwyszego
brytyjskiego odznaczenia Victoria
Cross. Niezadowolony z pudekowych kalkomanii, zdecydowaem
si na maszyn z 83. Dywizjonu.
W jej zaodze take znajdowa si
posiadacz tego medalu strzelecradiotelegrafista John Hannah.
Potrzebny zestaw liter OL-W znalazem w ofercie firmy Tally-Ho,
ktra proponuje kompletny alfabet
angielskich dywizjonowych oznacze. Reszta kalkomanii pochodzi
od Valoma. Bombowe uzbrojenie
modelu proponowane winstrukcji
ma skada si zminiatur bomb 500
lb, ale niestety nie mieszcz si one
w komorze. Musiaem w zwizku
z tym sign do domowych zapasw, skd udao mi si wydoby
osiem sztuk bomb 250 lb, ktre
popomalowaniu nakremowy kolor ilekkim nadaniu ladw zuycia
przy pomocy olejnych farb Vallejo
powdroway na swoje miejsce.
Karabiny maszynowe Vickers pochodz bezporednio z zestawu,
a drobnej waloryzacji poddaem
jedynie ich mocowania icelowniki.
Z modelarskiego magazynu wzi-
em jeszcze celownik koowy pilota.

Bardzo duej ostronoci wymaga
monta podzespow podwozia
gwnego. Poprawny przebieg tej
operacji bez wtpienia uatwi nam
zdjcia oryginalnych detali, gdy
instrukcja nie rozstrzyga wszystkich wtpliwoci. Na wszelki wypadek lekko rozwierciem wszystkie otwory montaowe, tak aby
mie lekkie pole manewru izapas
przy pasowaniu skomplikowanego
mechanizmu. Polecam montowa
cao bez przyklejenia tylnych
wspornikw, ktre stylko wsunite wgniazda wgoleniach idopiero popozycjonowaniu przyklejone
nastae. Uchroni nas toprzed zamaniem lub pogiciem delikatnych
widelcw przy czeniu elementw
wzesp. Wnki reflektorw wkrawdzi natarcia lewego skrzyda za-
budowaem przy wykorzystaniu

zestawu Griffon. Osony zrobiem
zuformowanego cienkiego kawaka przezroczystej folii przy wykorzystaniu drewnianego kopyta samodzielnej produkcji. Zamaskowaem
je paskiem folii adozakoczenia
caego procesu malowania i wykaczania. Nakocu rozcignem
nitk anteny iprzykleiem miga.
Zakoczenie
Kocowa ocena zestawu jest

bardzo utrudniona. Na pozr dostajemy bardzo ciekawy model samolotu uywanego zarwno przez
RAF, jak i radzieckie i szwedzkie
lotnictwo, o oryginalnej sylwetce
nie majcy waciwie poza starym
Airfixem adnej alternatywy narynku. Jednoczenie wykazane bdy
wmontau iniedopasowanie czci
czciowo deklasuj zestaw imog

mniej zaprawionych wbojach weteranw zniechci doskoczenia
projektu. Oszklenie najgorszy
element wpudeku wymaga bezwzgldnego signicia poprodukt
Falcona lub zrobienia go od podstaw samodzielnie. Toznowu ogranicza liczb tych, ktrzy skoni si
do signicia po wyrb Valom.
Tym, ktrzy pjd moim ladem, ycz oprcz cierpliwoci take wicej
szczcia ode mnie.
Farby
Agama,
Metal mosaz,
Gunze Aqueous:
H4 Yellow, H11 Flat White, H12 Flat
Blafl, H47 Red Bron, H72 Dark Earth,
H73 Dark Green, H76 Burnt Iron,
Gunze Mr.Color:
155 Super Clear Gloss, 187 Super

Clear UV Cut Flat, 364 Interior Grey
Green,
Vallejo Model Color:
990 Light Grey, 70950 Black, 70953
Flat Yellow, 70957 Flat Red,
Alclad II Lacquer,
ALC116 Semi-Matte Aluminium,
Abtailung 502,
Abt.080 Wash Bron, Abt.110 Black,
MIG Pigments,
P027 Light Dust,
P231 Gun Metal
Bibliografia
A.W. Hall, Handley Page Hampden and
Hereford, Warpaint 57, Hall Park
Publishing.
M. Postlethwaite, Hampden Squadrons
of World War II in Focus, Red Kite.
nr 3/2009
SUPER MODEL
25
SAMOLOTY
L-60 Brygadyr
Krzysztof Barcz
amolot L-60 Brigadyr zosta opraOczywicie wybraem wersj polcowany jako nastpca niemiecskiego lotnictwa sanitarnego. Ten wakiego samolotu Fieseler 156
riant malowania przewidzia producent
Storch, uywanego przez lotnici umieci odpowiednie kalkomanie
M odel dotej wanie wersji.
two czechosowackie odkoca wojny. A Z
Model nie jest trudny, lecz wymaga
Pracami projektowymi iopracowaniem prototypu wpraskiej wytwrni Aero kiero- uwagi. Formy tzw. niskocinieniowe (ywiczne)
wa do1953 roku zesp pod przewodnictwem wytwarzaj produkt, ktry naley montowa
in. Ondreja Nemeca. Zbudowano trzy egzem- zeszczeglnym zwrceniem uwagi nadopasoplarze prbne. Pierwszy, oznaczony jako XL-60, wanie szczeglnie wprzedziale czenia pooblatano w1953 roku. Trzeci, oblatany w1955 wek kaduba. Nim przystpiem dotej czynnoroku, bdcy wzorem do produkcji seryjnej ci, wykonaem wntrze kabiny. Posikowaem
toju dzieo in. Zdenka Rublica. Opracowany si fotografiami zgromadzonymi wkrakowskim
przez niego samolot by wielozadaniowym, muzeum, zreszt jak si potem okazao, bardzo
4-miejscowym, zastrzaowym grnopatem przydatnymi podczas budowy poprawnej miniokonstrukcji cakowicie metalowej. Produkcja repliki. Nieco zmieniem ukad tablicy przyrzseryjna, trwajca wlatach 19561960, zamkna dw oraz zrobiem miejsce pod nosze, wywalasi liczb 250 egzemplarzy.
jc fotele zaogi zwersji turystycznej. Maleka
Samoloty L-60 eksportowano dowielu krajw blaszka dodaje smaczku wyposaeniu wntrza
m.in.: NRD, ZSRR, Nowej Zelandii, Argentyny kabiny, anaszczegln uwag zasuguj peday
oraz Egiptu. WPolsce eksploatowano 3 egzem- orczyka wykonane bardzo realistycznie. Podczas
plarze wwersji L-60F. Zakupio je Ministerstwo prac wstpnych wyciem drzwi wejciowe
Zdrowia i przekazao do dyspozycji lotnictwa poprawej stronie ipomalowaem cae wntrze
sanitarnego
nakolor szaroniebieski. Nieco pracy przyspoSamoloty L-60 budowano wwielu wersjach: rzyo mi dopasowanie nasucho przezroczystej
m.in. dyspozycyjnej, sanitarnej i rolniczej. osony kabiny, aby lekko nachodzia naobudoProwadzono take prby zwersj dla wojska - w tablicy przyrzdw.
L-160, pomys jednak zarzucono.
Oson przezroczyst wypolerowaem, anaEksponowany L-60 o numerze fabrycznym stpnie osoniem tam Tamiya.
150723 iznakach SP-FXA znajdujcy si wzbioWkleiem w oson patyczek plastikorach Muzeum Lotnictwa Polskiego wKrakowie, wy w celu wzmocnienia przylegania skrzyzosta zakupiony w 1957 roku i do 1974 roku de. Producent zaleca klejenie tego elementu
by eksploatowany w subie lotnictwa sani- nastyk. Takie rozwizanie spowoduje, eskrzytarnego. Do muzeum zosta przekazany przez da pochwili obwisn jak wsy Pisudskiego,
Zesp Lotnictwa Sanitarnego wdniu 6 stycz- dlatego wane jest usztywnienie tej konstruknia 1974 roku.
cji. Potej operacji skrzyda wmoim L-60 pozoProdukt znanego ju u nas w kraju produ- stay wpozycji 90 stopni adoczasu montau
centa zza poudniowej granicy nie jest trudny zastrzaw.
dowykonania imog go poleci nawet mao
Tylko niewielkiej iloci szpachli uyem nadoldowiadczonym modelarzom. Model oprcz nej czci kaduba oraz podczas montau silnika
wersji podstawowej mona rwnie wykona wykonanego jako odlew ywiczny. Wprzypadku
w wersji na nartach w barwach lotnictwa cy- silnika naleao nieco zaszpachlowa szczelin
wilnego Niemiec Wschodnich (DDR tucieka- przylegania silnika do kaduba.
wostka czy mode pokolenie zna tnazw).
Podczas tego zabiegu posiko-
26
1:72
SUPER MODEL
nr 3/2009
waem si mask ztamy Tamiya, poniewa nie

chciaem zabrudzi szpachl wspaniale odlanych
szczegw konstrukcji blach pokrywajcych silnik. Malowanie rozpoczem odzagruntowania
modelu podkadem biaym Mr. Baze White oczywicie zbogatych zestaww Gunze, ktrych ju
uywam odkilku lat iwci mnie zadziwiaj jakoci powoki ponaoeniu.
Potem nasta czas na malowanie emaliami: najpierw poszed kolor biay pmatowy,
apowyschniciu naoyem mieszank koloru
niebieskiego jasnego z szarym. Mieszanki tej
sporzdziem nieco wicej iprzelaem dopojemniczka zastpczego na wszelki wypadek.
Po pomalowaniu kaduba ze zmontowanymi
skrzydami pooyem kalkomanie na kadub,
a co najwaniejsze na doln cz skrzyde,
poniewa podoklejeniu zastrzaw taoperacja
nie byaby moliwa.
Jak si okazao, zastrzay byy nieco za krtkie, w takim przypadku wystarczyo doklei
paskownik polistyrenowy klejem cjanoakrylowym, poczeka dob, a dobrze wyschnie
i wypolerowa, a nastpnie przyci do zakadanych rozmiarw. Na fotografii zbiorczej
zaznaczone kolorem czerwonym s miejsca,
na ktre naley zwrci szczegln uwag
podczas montau modelu. Natomiast kolorem
tym zaznaczyem niezbdne modernizacje,
OCENA ZESTAWU
jakich naley dokona, aby model by odzwierciedleniem repliki polskiego L-60.

1. Petwa ogonowa najlepiej wykona j
zcienkiego kawaka polistyrenu
2. Zastrzay tylnego statecznika zkawaka cienkiego drutu miedzianego
3. Wzmocnienia mocowania zastrzaw iamortyzatorw bardzo cienki drucik
4. Rury wydechowe silnika igy lekarskie odpowiednio przycite
5. wiata pozycyjne nakocach skrzyde oraz

reflektor doadowania nalewym skrzydle wykonaem zzestawu blaszek Eduard
Kolorem czerwonym zaznaczyem dodatkowo
poprawione amortyzatory, araczej ich osony
gumowe, ktre wykonaem zcienkiego drutu cynowego odpowiednio nawinitego natrzpie,
anastpnie nieco spaszczonego.
Mojego L-60 przestawiem wpostaci scenki
sytuacyjnej, gdzie pilot pomaga w opatrywa-
niu i przygotowaniu do transportu rannego,

askaut zpomocniczej druyny harcersko-lotniczej pomaga wzaadunku napokad samolotu.
Wska asfaltowa droga powstaa zkawakw
drobnoziarnistego papieru ciernego, atrawa
z resztek wykadzin stosowanych do makiet
kolejek typu PIKO-HO. Tak powsta kolejny mj
may eksponat kolekcji lotnictwa polskiego.
Autor bardzo dzikuje firmie AZ Model za
ufundowanie modelu.
nr 3/2009
SUPER MODEL
27
L-60 Mini Walk Around
28
SUPER MODEL
nr 3/2009
www.kagero.pl
p u b l i s h i n g

ul. Megiewska 9F, 20-209 Lublin,
tel./fax +48 81 749-11-81 www.kagero.pl
Wnumerze:
Tragiczne pokazy
Tajemnica zRadziechowic, czyli pierwsze
zwycistwo asa Luftwaffe Hansa Philippa
Thunderbolty nad Belgi. Kpt. pil. Czesaw
Gwczyski w390. Sqn USAAF
Odbudowa Fw 190 F-8 biaa 1 W.Nr. 931862
Lieutenant Colonel William Arthur Shomo
Su-22 wPolsce
Ostatni belgijski TLP
VI Maopolski Piknik Lotniczy
60-lecie NATO wMuzeum Lotnictwa Polskiego
SU-17/22 wModelarstwie
SAMOLOTY
od koniec 1937 r. Ministerstwo Lotnictwa

Rzeszy (Reichsluftfahrtministerium RLM)
ogosio zapotrzebowanie nanowy myliwiec stanowicy alternatyw dla doskonaego wowym czasie Messerschmitta Bf 109. Jak
dalekowzroczne byo to planowanie, pokazay
nastpne lata. Mimo tego eBf 109 wcoraz doskonalszych wersjach by produkowany dokoca wojny, torwnolegle take ikolejne wcielenia
Foki zaczy od1940 coraz szerzej wchodzi
na uzbrojenie jednostek Luftwaffe. Najliczniej
reprezentowanym przedstawicielem klasycznej
odmiany krtkonosej myliwskiej wersji Fw 190
Aby zbudowany wprawie 1400 egzemplarzach
seryjny wariant oznaczany A-8. Produkowany
odpocztku 1944 roku, wietnie uzbrojony iwyposaony w doskona jednostk napdow
BMW 801 D-2 o mocy 1730 KM, stanowi doskonae narzdzie w rkach dowiadczonych
asw hitlerowskiej Luftwaffe. Skierowany wroli
opancerzonego myliwca dowalki zpotnymi
formacjami alianckich bombowcw, take iztych
zada wywiza si znakomicie mimo ogromnej
przewagi ilociowej, zjak musia si zmierzy.
Dodzisiaj Focke Wulf Fw 190 tojeden znajlepiej
rozpoznawalnych samolotw-uczestnikw II wojny wiatowej.
Model
Mimo tego, eprawie wszystkie firmy modelarskie maj wswojej ofercie Fw 190 Awpodziace 1:48, toitak kady oczekiwa, coprzyniesie
nam nowy produkt Eduarda. Wedug zgodnej
opinii poziomem wykonania wyranie pokona
swoich poprzednikw, przede wszystkim wgbnymi liniami podziau iodwzorowaniem nitowania. Zestaw pozwala wykona model zotworzonym przedziaem silnika BMW 801 iprzedziaami
uzbrojenia. Niektre detale, jak choby karabiny
MG 131 sporwnywalne pod wzgldem precyzji znajlepszymi ywicznymi odlewami. Stajemy
wic przed dylematem, czy wykorzystywa czci zfabrycznego zestawu za cen niewielkiego
uproszczenia, czy wzbogaci cao sprzedawanymi oddzielnie dodatkami fototrawionymi
Eduarda dowaloryzacji silnika iuzbrojenia, gdzie
znajdziemy na przykad nowe cienkie cianki
oson pokryw przedziau napdowego? Moemy
te w kocu, tak jak ja to uczyniem, sign
poywiczny produkt Airesa, gdzie dostaniemy
kompletny zesp napdowy, nowy kokpit, wnki
podwozia isame koa podwozia gwnego.
em, pokryty delikatn lini wgbnego podziau

blach oraz wietnie odwzorowanym nitowaniem.
Niestety wedug planw izdj nie jest tokompletny rysunek ibrakuje wnim okoo 1/3 wystpujcych wrzeczywistoci linii. Uzupeniem wic
we wasnym zakresie to, czego nie znalazem
nafabrycznych wypraskach. Wtym miejscu nasza mnie taka uwaga, ejednak mimo wszystko
atwiej doda brakujce, ni zlikwidowa bdne
linie. Pozwolio mi toprzej doporzdku dziennego nad tym niewielkim minusem zestawu.
Nitowaem koem zbatym orozstawie zbw
0,7 mm, co umoliwio mi uzyskanie rysunku
szww bardzo podobnego do ju wystpujcego. Praktycznie nie mogem popewnym czasie odrni linii moich ieduardowskich. Kokpit
Airesa wmontowaem waciwie bez zmian ipokusiem si jedynie ouzupenienie go obarwione pasy itablic przyrzdw pochodzce zzestawu. Celownik pozosta take ten, ktry oferowa
Eduard. Odsuwan cz owiewki kabiny wykonaem sam odpodstaw zprzezroczystej folii dla
uzyskania lepszej przejrzystoci tego elementu.
Dodatkowo, oprcz tego coproponuje producent, czyli przedziau napdowego otworzyem
wmodelu dwie pokrywy ukadu wydechowego
wkadubie iwziernik kontrolny zespou tylnego
podwozia polewej stronie statecznika pionowego. Wntrze tego ostatniego elementu uzupeniem detalami zzestawu CMK dedykowanego
dla modelu Tamiyi, wcznie zsamym kkiem
ogonowym. Potem przysza pora naprace powicone patom mojej Foki. Dodolnej czci
bez problemu dopasowaem i wkleiem wnki
podwozia zzestawu Airesa. Trzeba tylko bardzo
uwaa nato, aby tak pozycjonowa detal, eby
przechodzca przez niego osona ilufa dziaka
MG 151 trafia dokadnie w przeznaczony dla
niej otwr. Pole manewru jest niewielkie, wic
obowizuje stara zasada: trzy razy przymierz,
raz przyklej. Posklejeniu skrzyde zamontowaem jeszcze pikne klapy zdodatkowego zestawu fototrawionego Eduarda. U nasady pata
przy samym kadubie wkleiem take pochodzce zAiresa iprzeznaczone dla tamiyowego Fw
190 A-3 ywiczne wnki komr dziaek. Teraz

mogem ju zmontowa kadub zeskrzydami,
dokadnie pilnujc utrzymania geometrii isymetrii czonych podzespow. Teraz najtrudniejszy ichyba najbardziej skomplikowany
fragment budowy repliki Focke
Wulfa, czyli wykonanie jednostki napdowej. Miniatura
BMW 801 to jeden z najbardziej zoonych silnikw, jaki wswojej karierze
modelarskiej zbudowaem.
Musiaem przebrn przez
nieskoczon pltanin nie tylko plastikowych, ale take miedzianych i oowianych drucikw.
Widoczny przez przedni wentylator
oraz przez otwarte boczne pokrywy
zesp, wymaga duej uwagi i precyzji przy montau wszystkich czci.
Kocowy efekt zaley przecie od tych
drobnych kroczkw stawianych wkadym
momencie budowy. Kompletny silnik pomalowaem metalizerem Model Master, anastpnie pocieniowaem mieszanin olejnej czarnej
iRaw Umber. Przewody idetale pomalowaem
farbami Vallejo wrnych odcieniach, korzystajc
zdostpnej dokumentacji. Cay podzesp wkleiem nasamym kocu doju gotowego modelu. Wkocu Niemcy take doprowadzili dotego,
eoryginalny BMW 801 by wymieniany wrazie
potrzeby jako cao zobudow ioprzyrzdowaniem. Korzystaem wic zdobrych isprawdzonych wzorw.
Malowanie
Po zamaskowaniu niezbdnych miejsc, czyli

wszelkich wnk, kokpitu, ciany ogniowej, silnika przystpiem do malowania modelu.
Tradycyjnie zaczem odpokrycia caoci preparatem Mr. Surfacer
1000 dla wyrwnania
iwykrycia wszelkich niedo -
Budowa
Nawstpie musiaem rozstrzygn podstawowy problem wyboru wersji samolotu.

Pocztkowo skaniaem si ku szturmowej wersji Fw 190 A-8/R-2 z dziakami
MK 108 wskrzydach, ale zorientowaem si, etemaszyny nie miay kadubowych karabinw MG 131. Poza
tym, e nie dysponowaem materiaem fotograficznym pokazujcym tak
odchudzon przestrze nad silnikiem,
to przede wszystkim szkoda mi byo
pozbywa si atrakcyjnych replik w tak
wyeksponowanym miejscu. Decydujc si
nakonkretne malowanie Focke Wulfa, wybraem wkocu niebiesk 13 majora Walthera
Dala zeStab./JG 300 wanie wodmianie R2,
ale zezdjtym opancerzeniem kabiny izMG 131
nad silnikiem. Prawdopodobnie wpatach pozostay take dziaka MK 108. Tak przynajmniej
utrzymuj wswoich opracowaniach J.Crandall
(Eagle Cals), aza nim take wswojej instrukcji
sam Eduard. Cay model jest, jak ju wspomnia-
30
SUPER MODEL
nr 3/2009
kadnoci.
Po drobnych
poprawkach pocze dolne powierzchnie
patowca otrzymay barw RLM
76 (C117), a grne kombinacj kamuflau RLM 75 (C037) i RLM 75 (C304). Jako podkad pod kalkomanie iniezbdny wash uyem
byszczcego lakieru Future. Przy nakadaniu
oznacze pochodzcych zfabrycznego arkusza pomagaem sobie preparatem Mr. Mark
Softer. Wszystkie kalkomanie pooyy si
idealnie. Pokolejnym lakierowaniu zaaplikowaem delikatny wash zmieszaniny
czarnej i brzowej olejnej farby 502
Abteilung, doprowadzonej doodpowiedniej konsystencji rozcieczalnikiem Miga. Towietny rodek gwarantujcy doskonae wymieszanie
Focke Wulf Fw
190 A-8
Zdenk ebesta
skadnikw, bez wystpowania drobnych grudek, a przy tym dajcy szybki

czas schnicia powierzchni. Delikatne otarcia
iobicia zasymulowaem szar ialuminiow farb Vallejo. Dopodwozia dokleiem jeszcze natym
etapie drobne detale zbarwionej blaszki Eduarda.
Finalnym procesem byo pokrycie caego modelu warstw pbyszczcego lakieru Mr. Color,
ktry doskonale wyrwna iuplastyczni tonacj
malowania.
Zakoczenie
Budowa Focke Wulfa Fw 190 A-8 bya bardzo

przyjemna iwzasadzie bezproblemowa. Zestaw
gwarantuje wietny wygld repliki przy zastosowaniu tylko fabrycznego produktu. Bardziej wymagajcy maj moliwo uycia dodatkowych
zestaww fototrawionych Eduarda, pozwalajcych uzupeni obszary silnika, klap i wnk,
atake ywiczny komplet Airesa rwnie wzbogacajcy to, coznajdziemy wwypraskach. Bez
wtpienia tym modelem czeska firma potwierdzia swoj przynaleno dowiatowej czowki
wdziedzinie modelarskiej produkcji.
n
1:48
E D U A R D
OCENA ZESTAWU
nr 3/2009
SUPER MODEL
31
Bardzo przydatny barwiony fabryczny zestaw fototrawiony

Eduarda
Klapy wykonane z fototrawionej blaszki Eduarda

zamontowane wgrnej czci skrzyda
Uzupenione nity nagrnej czci skrzyda nie rni si

wcale odfabrycznych
Dolna otwierana cz klap te zfototrawie Eduarda
Pat gotowy dozamontowania wkadubie
Lekkiej korekty wymagay te wyloty usek wdolnej czci

pata
ywiczne wnki podwozia zzestawu Airesa zamontowane

wpacie
ywiczne komory przykadubowych dziaek zzestawu CMK
Komory podwozia zostay wzbogacone drobnymi

fototrawieniami
Golenie podwozia uzupeniem we wasnym zakresie

potrzebnymi szczegami
Fototrawione osony podwozia wzbogacone owewntrzn

struktur
Grna osona kadubowych karabinw oraz boczne osony

silnika iwydechu zpikn struktur wewntrzn
Przednia cz osony silnika zpiercieniow chodnic oleju
Ten sam detal wwidoku zzewntrz
Komplet oson przedniej czci maszyny
32
SUPER MODEL
nr 3/2009
Korpus silnika BMW 801 zywicznymi cylindrami Airesa
Ten sam detal zabudowany elementami fototrawionymi

iwasn produkcj drucikow
Pierwsze malowania metalizerem Model Master
Kompletny zesp napdowy zwaloryzowany ipomalowany
Ten sam element widziany odstrony prawego wydechu
Rzut oka nacao odspodu
Fototrawiony wentylator wyglda przepiknie
Mieszanina drucikw wyprowadzona dosilnika
Dodatkowo wycity panel kontrolny zespou tylnego

podwozia wstateczniku
Odrodka zamontowana ywiczna wnka CMK
ywiczny kokpit Airesa pokryty Surfacerem
Popomalowaniu iuzupenieniu ofototrawione pasy wyglda

jak ywy
Tablica tofabryczne barwione fototrawienia Eduarda
ywiczny fotel Airesa oeniony z barwionymi pasami

Eduarda
Cay podzesp zamontowany wkadubie
nr 3/2009
SUPER MODEL
33
Monta pata z kadubem nie nastrcza wikszych

problemw
Take idolne powierzchnie pasoway idealnie
Kamufla RLM 74/75 nagrnych powierzchniach
Pod delikatn warstw dokadnie widoczny preshading
Dolne powierzchnie w RLM 76 z delikatnym ladami

eksploatacji
Charakterystyczny motling na bocznych powierzchniach

kaduba
Kalkomanie nalewej poowie samolotu
Oznaczenia naprawej stronie
Ostrzegawcze, przerywane linie nagrnej czci pata tote

kalkomania
Numer ikrzy nakadubie doskonale wtopiy si wlinie podziau
34
SUPER MODEL
nr 3/2009
Take ikrzye nadolnej czci pata wygldaj jak namalowane
Bibliografia
J. Andal, FW 190 A/F/G/S, Poprad 2007

E. Brown Ryle & M. Laing, Fw 190 D Walkaround no. 10, Carrolton 1997
M. Laing & E. Brown Ryle, Fw 190 AWalkaround no. 22, Carrolton 2000
B. Filley, Focke Wulf Fw 190A/F and G in Action, Carrolton 1999
S. Nohara, Fw 190 AAerodetail no 6, Tokyo 1993
S. Nohara, Fw 190 A/F/G Model Art no 316, Tokyo 1988
J. Janda & V. Poruba, Focke-Wulf Fw 190F/G, Hradec Kralove 1995
A. Skupiewski, Fw 190 A/F/G, Gdask 1994
K. Janowicz, Focke Wulf Fw 190 t. 14, Kagero, Lublin 2004
nr 3/2009
SUPER MODEL
35
Impreza w ramach projektu

Midzy Wschodem a Zachodem...
wystawa statkw
powietrznych Sojuszu
Pnocnoatlantyckiego
NATO 1949-2009
PATRONAT HONOROWY
Minister Obrony
Narodowej
5-6 wrzenia 2009 roku

Organizator:
Muzeum Lotnictwa Polskiego
w Krakowie
al. Jana Pawa II 39, Krakw
Marszaek Wojewdztwa
Maopolskiego
PARTNER STRATEGICZNY
PATRONAT MEDIALNY
Wicej informacji ju wkrtce!

www.muzeumlotnictwa.pl
www.kagero.pl
Projekt wspfinansowany przez Uni Europejsk w ramach Maopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013
UNIA EUROPEJSKA
EUROPEJSKI FUNDUSZ
ROZWOJU REGIONALNEGO
MINIATUROWE
NATO
Midzynarodowy
Konkurs i Wystawa
Modelarska
SAMOLOTY
Spad XIII late
Detale kokpitu przygotowane domontau
38
SUPER MODEL
nr 3/2009
E D U A R D
1:48
Lubo Zach
pad XIII by podczas I wojny wiatowej

jednym z najdoskonalszych myliwcw
tego okresu. Wprowadzony do suby
w 1917 roku, jako powikszona i ulepszona wersja Spada VII, odziedziczy wszystkie
jego zalety, jednoczenie pozbywajc si wad.
Wyposaony wbardzo wydajny rzdowy silnik
widlasty Hispano-Suiza 8 Be omocy 235 KM
iuzbrojony wdwa karabiny maszynowe Vickers
kal. 7,69 mm przy mocnej konstrukcji idobrych
wasnociach pilotaowych sta si ulubionym
samolotem wielu asw, takich jak chociaby
Rene Fonck czy Edward Rickenbacker. Dokoca wojny wszed na wyposaenie prawie 100
eskadr, aipowojnie siy powietrzne wielu krajw zdecydoway si na eksploatacj maszyn
tego typu. Trafi rwnie idopolskiego lotnictwa, zdy wzi udzia wwojnie polsko-bolszewickiej, askoczy sub w1924 roku weskadrach treningowych. Wzgodnej opinii historykw iuytkownikw jego konstruktor in. Louis
Bchereau moe by dumny zeswojego dziea.
OCENA ZESTAWU
Model
Wtypowym dla Eduarda rozmiarowo pudeku
znajdziemy trzy ramki plastikowych wyprasek,
jedn ramk ztrzema rnymi przezroczystymi
wiatrochronami, barwion blaszk fototrawion, kalkomani iczarno-bia instrukcj (kolorowy wariant docignicia zestrony producenta). Mamy opcjonalne cztery warianty kolorystyczne maszyny. Ja zdecydowaem si nawariant Azpiknym pajkiem nagrzbiecie kaduba.
Ju pierwszy rzut oka nawypraski daje obraz
wysokiej jakoci wtryskowych detali. Pomimo
prezentowanych nainternetowych forach negatywnych opinii o nadmiernym i nie zawsze
potrzebnym rozdetalowaniu wczeniejszych zestaww tego producenta tutaj nie spotkamy si
ztakim zjawiskiem.
Budowa
Wedug instrukcji zaczynamy zabaw odzoenia i pomalowania kokpitu, wzbogacajc

go barwionymi fototrawieniami doczonymi
Podoga precyzyjnie osadzona nadolnym pacie
domodelu. Pomimo tego eprzedzia pilota jest

dosy mocno uszczegowiony, jak nakonstrukcj ztego okresu, tomonta nie stanowi adnego problemu. Wszystko pasuje dosiebie idealnie, awklejenie kokpitu zarwno dokaduba,
jak idodolnych patw, gdzie jest mocowany,
nie nastrcza wikszych problemw. Dodatkowe
pozycjonowanie podogi poprzez nacicie,
wktre wchodzi dwigar dolnego pata, nie
pozwala wzasadzie naaden bd. Przykrycie
skompletowanym wczeniejszym grnym detalem zaatwia ostatecznie spraw. Kadub klasycznie sklejamy z dwch powek, na ktre
wpniejszym etapie naklejamy trzeci wierzchni element. Musimy tylko uwaa na styczne
paszczyzny obydwu powek, aby nie za bardzo je zeszlifowa, gdy wtakim przypadku krawdzie grnej czci bd poprostu za szerokie. Przestrzegam, gdy sam omao conie doprowadziem dotakiej sytuacji. Wgruncie rzeczy nie byoby adnej tragedii, bo zawsze atwiej zeszlifowa nadmiar ni dokada brakuj-
Zamknity kadub zdoklejon grn czci
Dokadnie pasuj te elementy spodniej czci
Wotwartym kokpicie sporo wida
Doklejona przednia ciana silnika z kratownic osony

chodnicy
nr 3/2009
SUPER MODEL
39
Wiatrochron istatecznik pionowy ju naswoich miejscach
Widoczne cienkie krawdzie spywu sterw
Szczegy mocowania zespou podwozia
Patowiec gotowy narazie jako dolnopat
Po pomalowaniu dolnych powierzchni zamaskowaem je

dodalszych prac
Wida te zamaskowane pasy natyle kaduba
Kamufla grnych powierzchni malowany odrki
pozdjciu masek wyglda bardzo dobrze
Szkoda tylko, eprzejcia kolorw nie sprawidowe
Matowy lakier jako podkad pod cieniowanie
Odrki malowana pajczyna nakadubie
Kalkomanie pooyy si wymienicie, czteroczciowy pajk

rwnie
40
SUPER MODEL
nr 3/2009
cy fragment, ale spokojnie mona odj sobie

niepotrzebnej pracy, precyzyjnie dopasowujc
cao dosiebie podczas montau. Dolny pat
take piknie pasuje dokaduba, apodoklejeniu jeszcze delikatnie odwzorowanego zcienk
jak n krawdzi spywu usterzenia ipododaniu grnych idolnych oson silnika oraz doklejeniu przedniej czci zkratownic wlotu powietrza mamy wzasadzie zgrubny monta modelu zgowy. Pozostaje tylko dooenie zastrzaw
statecznika poziomego ikonstrukcji podwozia,
aby Spad mg stan prawie nawasnych nogach jeszcze jako dolnopat.
Malowanie
Przed malowaniem pooyem na caej powierzchni, oczywicie pozamaskowaniu kokpitu, jako podkad cienk warstw Mr. Base White.
Popierwsze dla sprawdzenia dokadnoci zmontowania igadkoci pocze oraz powtre jako
podkad pod malowane niewdzicznym irnie
kryjcym czerwonym kolorem pasy natyle ka-
duba. Kamufla, jaki wybraem, jest stosunkowo skomplikowany, podobnie zreszt jak itrzy
pozostae, ale przy jego odtwarzaniu mamy spore pole dopopisu. Jednym sowem dobre zadanie dla ambitnych. Uyem farb Gunze rekomendowanych take winstrukcji, cho naspd wykorzystaem farb Tamiyi ztej prostej przyczyny,
ewdanym momencie nie dysponowaem odpowiednim odcieniem farby polecanego producenta. Ponatryniciu czerwonej barwy wokolicy pasw natyle kaduba zamaskowaem odpowiednie obszary ipomalowaem spodnie czci patw oraz kaduba. Nastpnie poich zamaskowaniu zrki aerografem wykonaem kamufla grnych paszczyzn, rozmywajc krawdzie
rozdziau kolorw. Niestety popeniem wtym
miejscu bd, o ktrym dowiedziaem si dopiero poskoczeniu modelu. Przejcia kolorw
powinny by ostre oodcitych granicach, ale
byo ju za pno na tak radykalne poprawki.
Bd musia ztym y, ale lojalnie uprzedzam
Czytelnikw Super Modelu, aby nie powielili
mojego bdu. Popokryciu caego modelu bezbarwnym matowym lakierem wycieniowaem

pastelami niektre detale naskrzydach ikadubie. Pajczyn nakadubie namalowaem akwarelowymi pastelami od rki drobnym pdzelkiem imimo wczeniejszych obaw poszo stosunkowo atwo. Teraz nacao poszed lakier
byszczcy Gunze, jako podkad pod kalkomanie. Teostatnie pooyy si przy pomocy pynw bardzo dobrze, asam pajk skadajcy si
zczterech czci idealnie pasuje naswoje miejsce nagrze ibokach kaduba.
Monta kocowy
Zoenie w cao grnego pata, zastrzaw idolnego pata wymagao najwicej uwagi
podczas caego procesu produkcji Spada XIII.
Gwnie dziki bardzo dobremu wzajemnemu dopasowaniu czci udao mi si tozrobi
wmiar bezproblemowo, cho naley bardzo
uwaa nazachowanie geometrii isymetrii czonych podzespow. Wykoczyo mnie dopiero montowanie nacigw, ktre wtym samolocie skadaj si zponad trzydziestu odcinkw,
przy czym niektre maj dugo zaledwie kilkunastu milimetrw. Posuguj si wtym celu
silikonow yk przecigan przez druciane
oczko, zamontowane wskrzydle iumieszczon w napinaczu wykonanym z rurki wyciganej nad wieczk z patyczka od lizaka. Udao
mi si dosta yk wczarnym kolorze orednicy 0,16 mm, wic odpado mi jej malowanie
na skoczonej konstrukcji, co zawsze moe
grozi uszkodzeniem misternej plecionki. Jeli
wpenym zdrowiu przejdziemy etap nacigw,
to pokrywamy samolot matowym lakierem
imontujemy brakujce mu jeszcze rury wydechowe, migo, koa podwozia, uzbrojenie ikilka
drobnych detali nacaej powierzchni wedug instrukcji. Mamy wkocu gotowy model piknego samolotu wpiknym malowaniu.
nr 3/2009
SUPER MODEL
41
SAMOLOTY
AH-64 Apache A, D
cz 1
1:48
H asegawa
Krzysztof Baranowski
migowiec szturmowy AH-64 Apache

to jedna z najpopularniejszych maszyn bojowych ostatniego wierwiecza. Opracowany zosta na przeomie
lat 70. i 80., a do suby w US Army wszed
w1984 roku. Wzaoeniach Apache mia stanowi antidotum namiadc przewag broni pancernej, jak dysponoway wojska Ukadu
Warszawskiego nad siami NATO wprzypadku
wybuchu konfliktu zbrojnego wEuropie. Dziki
moliwoci uzbrojenia kadego zAH-64 nawet
w16 rakiet Hellfire, mia ondziesitkowa kolumny pancerne prce nazachd Europy.
Naszczcie dowybuchu zimnej wojny nigdy
nie doszo ipod koniec lat 80. mogo si wydawa, eAH-64 nie bdzie mia okazji sprawdzi si
nawielk skal jako latajcy niszczyciel czogw.
Wszystko zmienio si jednak w1990r., zchwil
ataku wojsk irackich naKuwejt. Wolny wiat zdecydowa si namilitarn odpowied iwczesnym
witem 17 stycznia 1991 roku migowce AH-64A
zesynnej 101. Dywizji Powietrznodesantowej odpaliy swoje rakiety Hellfire, niszczc dwie wane
instalacje radarowej irackiej obrony przeciwlotniczej. Byy topierwsze strzay oddane woperacji
Pustynna burza.
Pierwsza wojna wIraku dowioda, eApache
doskonale sprawdza si w warunkach bojowych. Jednak armia USA do szybko uwiadomia sobie konieczno unowoczenienia migowca. Napocztku lat 90. rozpoczto proces
opracowania nowszej wersji AH-64D Longbow

Apache, wyposaonej midzy innymi wradar
iprzystosowanej dowsppracy znow wersj rakiet AGM-114L Hellfire. Wersja Longbow
Apache wesza dosuby w1998 roku.
Ilo dostpnych zestaww umoliwiajcych
wykonanie modelu AH-64 Apache jest wspmierna dopopularnoci tego migowca. Wsamej skali 1:48 modelarze mog wybiera wofercie Academy, Italeri, Monogram/Revell oraz
Hasegawy, jednak zestawy proponowane przez
tych producentw obarczone swikszymi lub
mniejszymi bdami. Kiedy postanowiem zbudowa replik Apache, zaoyem, emodel powstanie bez uycia fototrawionych lub ywicznych zestaww waloryzujcych. Dlatego zdecydowaem si nadrosze odkonkurencji, ale
te i znacznie lepiej opracowane zestawy pochodzce odHasegawy. Postanowiem wykona rwnolegle dwa modele, wwersji Aoraz
D. Zdecydowaem si nanastpujce zestawy:
AH-64D Apache Longbow, numer zestawu
PT23, umoliwiajcy wykonanie modelu wklasycznym ciemnooliwkowym malowaniu US
Army,
AH-64A Apache, numer zestawu 9772, pozwalajcy na wykonanie modelu migowca
w szaro-szarym malowaniu, biorcego udzia
woperacji Iracka wolno w2004 roku.
Obie maszyny mam zamiar wykona wmalowaniu izoznaczeniami, jakie nosiy migow-
ce biorce udzia woperacji Iracka wolno

wokresie 20032004 r.
Oba wymienione wyej zestawy Hasegawy
rni si midzy sob jedynie jedn spord
16 wyprasek oraz oczywicie zestawem kalkomanii. Wanie kalkomanie okazuj si jednym z najsabszych elementw zestawu zawierajcego AH-64A. Kolory, ktre zostay uyte woznaczeniach inapisach eksploatacyjnych
nie sodcieniami szaroci, ale raczej odcieniami brzu, cowida nazdj. 1. Zupenie nie zgadzaj si zkolorami kamuflau proponowanymi przez instrukcj. Co wicej rwnie w instrukcji Hasegawa wydaje si mao precyzyjna.
Jako dwa odcienie szaroci podano kolory Light
Ghost Gray (FS 36375) oraz Dark Ghost Gray (FS
36320). Jednak woryginale ten egzemplarz AH64 zosta pomalowany wodcienie szaroci uywane obecnie przez marines, awic jako ciemniejszy szary powinien zosta uyty Medium
Gray (FS 35237). Udao mi si torwnie potwierdzi, ogldajc zdjcia tej maszyny wykonane wczasie suby wIraku.
Ambitny pocztek kokpity ifotele

Wpierwszej kolejnoci nawarsztat trafiy kokpity obu modeli. Zostay one do dobrze zdetalowane przez producenta, jednak poich dokadniejszym porwnaniu zdokumentacj zdjFot. 3
Fot. 1
42
SUPER MODEL
nr 3/2009
Fot. 2
ciow doszedem downiosku, ewarto bdzie

je nieco wzbogaci.
Przymiarki elementw zawierajcych boczne
panele instrumentw ujawniy, ekoeczki ustalajce ich pooenie nie zostay umiejscowione
wystarczajco dokadnie (zdj. 2). Skutecznym
rozwizaniem byo rozwiercenie otworw
wwannie kokpitu, copozwolio narczne dopasowanie pooenia tych paneli.
Kolejne elementy kokpitu, ktre wymagay dodatkowej uwagi, tofotele. Woryginale ich siedziska spokryte materiaem zdo dobrze widoczn faktur, natomiast tezzestaww szupenie gadkie idodatkowo maj odwzorowan gr cz pasw bezpieczestwa. Codziwne, dolna cz pasw zostaa przez producenta cakowicie pominita. Aby poprawi wygld
foteli wyfrezowaem imitacj pasw, anastpnie okleiem siedziska izagwki foli aluminiow uzyskan zpaczki popapierosach (zdj. 3).
Wprawdzie folia nie oddaje idealnie faktury obicia wtej skali, jednak wizualnie bardzo poprawia wygld foteli.
Przygotowane wstpnie elementy, takie jak
wanna kabiny, fotele oraz tablice przyrzdw
pomalowaem mieszank czarnej iszarej farby
akrylowej Model Master. Proporcje mieszanki
dobraem na oko, starajc si uzyska spowiay odcie czerni znany zezdj oryginaw.
Nastpnie, posikujc si dokumentacj
zdjciow, przystpiem do malowania elementw tablic przyrzdw. Wikszo elementw pomalowaem akrylowym kolorem jasnoszarym, korzystajc z metody suchego pdzla. Tam gdzie byo to konieczne, naniosem
czarn, t, czerwon i pomaraczow farb akrylow, korzystajc z najcieszego pdzelka. Na koniec pomalowaem wywietlacze ekranw LCD, uywajc dotego mieszanki byszczcych akryli Pactry: A11 Green oraz
A4 French Blue, wproporcjach 3:1. Mieszank
rozcieczyem wod w stopniu umoliwiajcym atwe rozprowadzenie jej pdzlem pocaej powierzchni wywietlaczy bez powstawania
smug. Proces powtarzaem kilkakrotnie, za kadym razem nanoszc obficie mieszank iczekajc dojej podeschnicia. Donaniesienia otar
i zabrudze we wntrzach kokpitw uyem
wspomnianej wczeniej metody suchego pdzla. Nastpnie gotowe ju tablice przyrzdw
(zdj. 4) wraz zdrkami sterowymi idwigniami zmiany skoku wirnika trafiy naswoje miejsce wwannach kokpitw (zdj. 5).
Teraz przyszed czas na dokoczenie foteli
pilotw. Ich siedziska pomalowaem akrylow
mieszank koloru czerwonego, niebieskiego,
brzowego i czarnego w takich proporcjach,
aby uzyska ciemnoszarofioletowy odcie obicia. Farb nanosiem pdzlem psuchym
chodzio o to, aby farba nie dostaa si
w zagbienia faktury, a jedynie pokrya ich
grzbiety.
Fot. 4
Pasy przy fotelach wykonaem zpomalowanych naczarno paskw grubej folii aluminiowej
(opakowanie spoywcze) oraz cienkich drucikw
cynowych imitujcych klamry.
Zanim przystpiem dowklejenia gotowych
foteli, tylne oraz boczne cianki kokpitw przetarem brzowym pigmentem Mig, aby wydoby
faktur wyguszajcego obicia, znajdujcego si
wtych miejscach. Zarkuszy iprcikw polistyrenowych dorobiem te brakujce detektory pooenia hemu pilota, znajdujce si poobu stronach ztyu foteli (nawypraskach umieszczone
zostay tylko detektory przeznaczone domontau za fotelami strzelcw). Kompletne kokpity
wraz zfotelami wkleiem wpowki kadubw,
anastpnie zamontowaem pancerne szyby oddzielajce kabin strzelca odpilota (zdj. 6).
Kokpity gotowe, a wic czas na owiewki.
Kada z nich skada si z gwnego elementu oraz dwch uchylanych dogry drzwi wykonanych z przezroczystego plastiku. Szyby
owiewek zamaskowaem z obu stron tam
Tamiya, a nastpnie pomalowaem tym samym ciemnoszarym kolorem, ktrego uyem wczeniej do malowania wntrza kokpitw. Na zewntrznych powierzchniach owiewek znajduj si adnie odwzorowane detale uszczelek, nitw itp., jednak od wewntrz
s one niemal cakowicie pozbawione detali.
Teubogie wntrza byyby doskonale widoczne poprzez uchylone drzwi kokpitw, dlatego te postanowiem wykona brakujce instalacje i uchwyty. Z cynowego drutu o gruboci 0,5 mm dorobiem uchwyty znajdujce
si nasuficie owiewki. Posuyem si szablonem wykonanym z polistyrenowej pytki, zachowujc dziki temu ten sam ksztat i wielko wszystkich wykonanych elementw (zdj.
7). Przewody instalacji wykonaem zcynowego drucika orednicy 0,4 mm. Klamry mocujce przewody do owiewki rwnie wykonaem przy pomocy cyny: rozpaszczone odcinki drucika przyklejaem klejem CA doprzewodu instalacji, anastpnie przycinaem skalpelem, zostawiajc tylko krtki odcinek przy samym przewodzie (zdj. 8). Wszystkie elementy dorobione dla wzbogacenia owiewki wida
na zdjciu 9, natomiast zdjcie 10 przedstawia porwnanie owiewki waloryzowanej ioryginalnej zzestawu. Zdjcie 11 prezentuje gotow kabin!
Uzbrojenie podwieszane Hellfire w4 odmianach

Kady zbudowanych migowcw bdzie wyposaony wpar wyrzutni rakiet niekierowanych
FFAR oraz wdwie prowadnice zpodwieszonymi rakietami Hellfire. Zgodnie zinstrukcj wersja
AH-64A moe by uzbrojona wrakiety typu A/C
(standardowa dugo) oraz typu F (przeduona rakieta zdodatkow gowic bojow wuka-
dzie tandem). Jednak znajdujce si w zestawie Hasegawy elementy stanowice przeduenie rakiet, szbyt dugie iwymagaj przycicia
tak, eby dugo caej rakiety pozmontowaniu
wynosia 37,5 mm. Dla wersji AH-64D producent modelu przewidzia moliwo podwieszenia rakiet wwersji krtkiej (K rakieta naprowadzana optycznie, zewntrznie identyczna zwersj A/C) oraz dugiej zgowic rakiety wnieco
innym ksztacie (L rakieta naprowadzana radarowo). Wprzypadku tych dwch wersji wymiary elementw zestawu spoprawne inie wymagaj adnych korekt. Zdjcie 12 przedstawia
zmontowan prowadnic oraz rakiety wwersji
L, F iK/A/C (patrzc odgry).
Analizujc dokumentacj zdjciow zauwayem, e rakiety Hellfire uywane w czasie
operacji Iracka wolno wlatach 2003-2004
r. byy malowane inaczej ni to proponuje instrukcja modelu. Naarkuszu kalkomanii doczonym dozestawu AH-64A znalazy si oznaczenia starszego typu dwa te kwadraty identyfikujce rodzaj gowicy inapdu rakiety, znapisem US ARMY pomidzy nimi (patrz zdjcie
1, element 29). Natomiast Hellfirey podwieszane namigowcach wokresie operacji Iracka
wolno byy oznaczane przy uyciu dwch lub
trzech tych pasw malowanych nacaym obwodzie rakiety. Arkusz kalkomanii dla wersji AH64D zawiera analogiczne oznaczenia jak wprzypadku wersji A, tyle ewkolorze pomaraczowym iuzupenione napisem INERT, oznaczajcym pociski wiczebne. Skoro jednak postanowiem wykona oba modele jako maszyny biorce udzia woperacji Iracka wolno, rwnie
Apache wwersji D otrzyma oznaczenia wformie tych pasw.
Wiedzc, jak sabe waciwoci kryjce ma
ta farba akrylowa Model Master (podobnie
jak wprzypadku biaej farby, problem dotyczy
nie tylko tego koloru itego producenta), postanowiem wpierwszej kolejnoci pomalowa cae
rakiety nato, anastpnie pozamaskowaniu
pasw pomalowa je nakolor waciwy. Domaskowania uyem tamy firmy Micron, oszerokoci 1 mm (zdj. 13). Potrzebne domaskowania paski tamy przy odrobinie wprawy mona
uzyska, przycinajc doodpowiedniej szerokoci tam maskujc firmy Tamiya.
Kolejnym krokiem byo pomalowanie rakiet
kolorem waciwym, czyli mieszank czarnej farby akrylowej zkilkoma kroplami koloru brzowego iszarego. Chodzio ouzyskanie lekko wypowiaej powierzchni znanej zezdj. Naczubkach
rakiet wwersjach A/C, F iK wkleiem detektory
wizki laserowej wykonane zprzezroczystego
plastiku i pomalowane od wewntrz na kolor
stalowy. Rakiety w wersji L zostay natomiast
wyposaone w osony radarw pomalowane
nakolor Light Tan. Zdjcie 14 przedstawia gotowe rakiety Hellfire dla migowcw AH-64A
(poprawej) iAH-64D (polewej).
Fot. 5
Fot. 6
nr 3/2009
SUPER MODEL
43
Fot. 8
Fot. 9
Fot. 10
Fot. 11
Fot. 12
Fot. 13
Fot. 14
Fot. 15
Fot. 16
Fot. 17
Fot. 18
Fot. 7
Zespoy napdowe
Napd migowcw Apache stanowi dwa silniki General Electric T700-GE-701C. Wraz zprzekadni zprzodu irozpraszaczami ciepa Black
Hole ztyu, stanowi one zespoy napdowe,
widoczne po obu stronach kaduba migowca. Zespoy tedla pnej wersji Aoraz wersji D
szasadniczo takie same, std identycznie wygldajce elementy wobu zestawach Hasegawy.
Pewien problem przy ich montau moe stanowi rnica wwymiarach midzy frontem gondoli silnika ajej bokami. Bardzo blisko krawdzi
czenia znajduje si spora ilo wypukych nitw, ktra zjednej strony uniemoliwia szlifowanie miejsca czenia, ale zdrugiej wznacznym
stopniu ukrywa drobne niedokadnoci (zdj. 15).
Wdolnej czci kadej zgondoli silnikowych
Apache znajduj si dwie aluzje otwierajce
44
SUPER MODEL
nr 3/2009
si automatycznie wczasie postoju migowca naziemi. Chcc by wiernym dokumentacji, postanowiem wyci teotwory, awpniejszym etapie prac dorobi rwnie ich zamknicia oraz widoczne wewntrz zasobniki
zelektronik. Wpierwszej kolejnoci cienkim
wiertem nawierciem wewntrz obrysw
aluzji kilka pooonych blisko siebie otworw. Nastpnie skalpelem wykroiem zbdny
plastik, a brzegi wykoczyem przy pomocy
pilnika. Poszczeglne etapy pracy przedstawia
zdjcie 16. Nastpnie przysza kolej na skadajce si z trzech elementw przekadnie.
Przed ich zmontowaniem pomalowaem wewntrzne elementy naczarno imetod suchego pdzla wydobyem kilka widocznych szczegw (zdj. 17).
Znajdujce si z tyu gondoli rozpraszacze ciepa wymagay nieco wicej obrbki.
Musiaem uy Surfacera Gunze ogradacji 500

jako szpachli wpynie oraz papieru ciernego,
aby pozby si linii czenia czci, wyranie
widocznych wewntrz kanaw wylotowych
zrozpraszaczy. Nastpnie rozpraszacze pomalowaem czarnym akrylem zamanym kilkoma
kroplami szarego. Kanay dolotowe dorozpraszaczy otrzymay aluminiowo-zote wykoczenie. Nakoniec przybrudziem je nieco przy uyciu brzowego pigmentu Mig. Wtakim stanie
bd czeka naostateczny monta popomalowaniu gondoli silnikw nakolory kamuflau.
Przygotowane do malowania gondole wraz
z przekadniami i gotowymi rozpraszaczami
ciepa przedstawia zdjcie 18.
Nadalsz cz relacji zapraszam dojednego
zkolejnych numerw magazynu Super Model.

Najwikszy internetowy sklep modelarski wPolsce

bogata oferta iprzystpne ceny
www.MojeHobby.pl
PJB - FHU ul. Grsko 6 32-020 Wieliczka, (0)501-176-561, sklep@mojehobby.pl
Nasza firma powstaa zpoczenia dwch czynnikw, zamiowania
do modelarstwa oraz zdobytego wczeniej dowiadczenia w dziedzinie sprzeday internetowej. Kadc nacisk na dwa najwaniejsze
aspekty: bogactwo oferty oraz sprawno realizacji zamwie, szybko zdobylimy tysice klientw pord bardzo duej aktualnie konkurencji wbrany.
Dziki zorganizowaniu sprawnej sieci wsppracy z dostawcami,
oferujemy bogaty asortyment dostpny w rzeczywistoci a nie tylko wInternecie, adziki wdroeniu metod sprzeday znanych tylko
zduych iprofesjonalnych sklepw internetowych, zamwienia realizowane s sprawnie iszybko.
Ponad 4000 modeli dostpnych od rki oraz kolejne 5000 pojawiajce si

okresowo wsprzeday.
Wiele modeli niesprowadzanych przez oficjalnych polskich importerw,
zwaszcza wiele pozycji Tamiya.
Firma Hasegawa wbiecej sprzeday.
Dodatki waloryzacyjne, kalkomanie, elementy fototrawione.
Dua oferta chemii inarzdzi modelarskich. Narzdzia Tamiya, aerografy od
najtaszych modeli po oryginalne Iwaty oraz wiele innych.
Dokadne zdjcia zawartoci pudeek, ramki, kalkomanie, instrukcje.
Aktualnie na stronie jest ju ponad 20.000 zdj! Sprawd jako ramek,
wersje malowania iinne informacje bez wychodzenia zdomu!
Dziki uprzejmoci sklepu

wkrtce na amach SM
uka si recenzje
przedstawionych modeli
OKRTY
IJN Nagato
cz 1
46
SUPER MODEL
nr 3/2009
Zdenk Krm
1:350
Hasegawa
OCENA ZESTAWU
nr 3/2009
SUPER MODEL
47
Ostatnie chwile IJN Nagato (Operation Crossroads, 25 lipca 1946 roku)
wadziecia lat po pokazaniu si pierwszych pancernikw w Wielkiej Brytanii

Japoczycy skonstruowali
i niebawem zbudowali klas pancernikw, ktra przewyszaa swoj jakoci najlepsze okrty angielskiej Home Fleet i amerykaskiej
US Navy. Nowe okrty zostay decyzj ministra marynarki Yamamoto
Gonnohyode zaliczone do klasy pancernikw, apierwszy znich
otrzyma nazw Nagato, odjednej z prowincji w poudniowo-zachodniej czci Honsiu. Wsplnie
zbliniaczym Mutsu posiada najpotniejsz na ten czas artyleri
gwn okalibrze 406 mm. Okrty
byy silnie opancerzone i rozwijay wiksz prdko ni angielskie
pancerniki klasy Queen Elizabeth.
Artyleria rednia skadaa si zdziesiciu dzia 140 mm nakadej burcie. Nagato mia charakterystyczn i niepowtarzaln nadbudwk
napokadzie przypominajc swoim ksztatem pagod. Stpk pooono 28 sierpnia 1917 roku wstoczni Kure Kaigun Kosho wKure. Okrt
zosta wodowany 9 listopada 1919
roku i wraz z Mutsu by jedynym przedstawicielem swojej klasy. Jego wcielenie dosuby nastpio poniewiele ponad 12 miesicach 25 listopada 1920 roku. Oba
okrty byy przez cay czas swojej
suby wielokrotnie modernizowane iprzezbrajane. Najpowaniejsza
z przerbek nastpia w latach
193436. Okrt zosta przeduony
o9,14 metra, otrzyma bble przeciwtorpedowe, jak rwnie dziesi nowych kotw opalanych
rop. Zdjto jeden komin, adrugi
powanie przebudowano. Przybya
rufowa katapulta oraz zmniejszono
liczb dzia redniego kalibru 140
mm doomiu, instalujc dodatkowo nanadbudwkach osiem uniwersalnych dzia 127 mm oraz dodatkowe stanowiska artylerii przeciwlotniczej. Wraz zezwikszeniem
opancerzenia zwikszya si te
o6500 t wyporno okrtu, osigajc poziom standardow 39130
t. Nagato iMutsu wziy udzia
praktycznie we wszystkich waniejszych bitwach na Pacyfiku, przy
czym doczasu wcielenia dosuby pancernika Yamato Nagato
by okrtem flagowym cesarskiej
marynarki. To z jego pokadu wysano rozkaz do ataku na Pearl
Harbour. Jako jedyny duy japo-
48
SUPER MODEL
nr 3/2009
ski okrt przetrwa wojn. Przejty

przez Amerykanw, zosta wykorzystany jako okrt-cel podczas
prbnych wybuchw atomowych
na atolu Bikini. Przetrwa pierwszy wybuch przeprowadzony 1 lipca 1946. Zaton naskutek drugiej,
tym razem podwodnej, eksplozji
bomby atomowej, ktrej dokonano 25 lipca tego samego roku.
Model
Ostatnimi czasy dosownie otworzy si worek z modelami japoskich okrtw z okresu II wojny
wiatowej. Moliwe, e stao si
tonaskutek tego, ewyczerpano
ju praktycznie asortyment w tej
dziedzinie w zakresie skali 1:700
i wszyscy wiksi producenci postanowili skierowa swoje wysiki
napodziak 1:350. Razem znimi
oczywicie podyli producenci akcesoriw uzupeniajcych iznaszego modelarskiego punktu widzenia
chciaoby si zakrzykn: oby tak
dalej!!! IJN Nagato tojeden zostatnich wyrobw japoskiego koncernu Hasegawa. Ukaza si narynku
w roku 2007 pod numerem katalogowym Z 24. W wielkim i piknym pudeku znajdziemy wszystko lub prawie wszystko, co potrzebne do budowy tego modelu. Gorce podzikowania za zawarto i chwaa za to wytwrcy.
Dziewitnacie ramek zjasnoszarego tworzywa zawiera mnstwo niezwykle precyzyjnie ibez najmniejszych niedokadnoci odlanych
czci. Jedna ramka zawiera przezroczyste detale. Wpudeku znajdziemy te eleganck podstawk
domodelu, arkusz kalkomanii iarkusz samoprzylepnej folii zflagami
sygnaowymi. Nasamym dnie czeka nanas te may woreczek zacuchem kotwicznym. Jako bonus
Hasegawa docza figurk admiraa
Isoroku Yamamoto, odlan zbiaej
ywicy wskali 1:32. Jak ju pisaem
model jest pikny ichyba najlepszy
poMikasie, jaki dosta si wmoje
rce. Gotowy zestaw ma przedstawia okrt w roku 1941, czyli
jeszcze przed kolejn przebudow
zwikszajc dodatkowo si obrony przeciwlotniczej. Dla wykonania
tych modernizacji iwykonania modelu zroku 1944 producent zaopatrzy nas wdodatkowe uzbrojenie
obecne naramkach. Myl, epozwala toodtworzy iwczeniejsze
wersje okrtu, ale dotego bdzie-
my potrzebowali take nowego kaduba. Aby nie popa w zbytni

eufori, wypraski maj te i kilka
minusw. Najwikszym znich jest
niewtpliwie bdny izbyt gboki
rysunek linii bocznych burt kaduba cakowicie niezgodny zrzeczywistym ich wygldem. Poza tym zosta wykonany take inapodwodnej czci okrtu, gdzie wogle go
nie byo. Myl, eproducent mg
torozwiza inaczej. Jeli pozostawimy totak, jak jest wwypraskach,
tomoemy mie kopoty przy montau niektrych detali zzestaww
uzupeniajcych. Wczasie pisania
tego artykuu pojawi si ju narynku model bliniaczego Mutsu rnicego si kilkoma detalami. Ju
zaczyna kry mi gowie dziwna

myl, ale todopiero przyszo
Zdjcie Mutsu wsuchym doku
Hasegawa niestety mocno uprocia cae zagadnienie
nacinajc gbokie rowy na caych burtach
Waloryzacje
Jako jedna zpierwszych namodel Hasegawy wdziedzinie akcesoriw uzupeniajcych odpowiedziaa sama Hasegawa. Zawierajca
dwa arkusze blaszek iramk zczciami oraz toczone lufy iywiczne dki bya sprzedawana jako
dodatkowy zestaw. Dzisiaj kady
z nich stanowi oddzielny zestaw.
Zblaszkami pracuje si bardzo dobrze, cho wedug mnie poziom ich
wykonania odstaje lekko odkonkurencji. Szybko odezwali si te inni
producenci detali fototrawionych
ipikne zestawy sygnowali zarw-
no WEM, jak i GMM. Osobicie

signem pojeszcze inny produkt
chiskiego Lion Roara. Zestaw zawiera zarwno czci do okrtu zroku 1941, jak i1944. Cotam
znajdziemy? W sumie 10 arkuszy
blaszek najwyszej jakoci oraz toczone lufy artylerii gwnej. Z ywicy dostaniemy te worki stanowice oson przeciwlotnicz stanowisk. Doczona kilkustronicowa instrukcja, pomimo paru drobnych bdw, przeprowadzi nas jasno przez cay monta tego fototrawionego wiata.
Mamy wic wrkach wszystko,
conam moe pomc wperfekcyjnym wykonaniu repliki. Jest jeszcze
w ofercie drewniany pokad produkcji Hasegawy, ale nie widziaem
go, wic nie mog wypowiada si
najego temat.
Budowa
Budowa modelu zacza si konwencjonalnie odkaduba. Ten skada si z dwch powek wzmocnionych wklejanymi trzynastoma
wrgami. Jeszcze przed ich zmontowaniem wywierciem wszystkie okna-bulaje. Pniej przeszkl
je Clearfixem Humbrola. Przy sklejaniu kaduba adnych rewelacji,
wszystko pasuje jak ula. Najgorsze
swtej czci paskudne linie podziaowe nakadubie. Nie wiem, jak
Hasegawa moga wypuci takiego babola, przecie znane spowszechnie archiwalne zdjcia oryginau. Doszedem do wniosku,
eszlifowanie starych linii iwykonywanie nowych byoby samobjstwem ipocignie za sob dalsze
nieszczcia, wic postanowiem
tylko zaszpachlowa rowy poniej
linii wodnej, apozostae zostawi
takie, jakie siliczy, elekko wysubtelniej pod Surfacerem ifarb.
Doszpachlowania uyem zielonego Squadrona. Musiaem pooy
dwie warstwy ipniej jeszcze dwie
wykoczeniowe Surfacera 500, kadorazowo szlifujc cao po kadej z nich. Ta praca bya najcisz wcaym procesie powstawania
modelu, cho itak lejsza odalternatywnego wykonywania nowych
linii. Postanowiem, ebd wykonywa kompletne nadbudwki jako
oddzielne caoci idopiero nakocu pocz je zpokadem. Dlatego
prawie caa fototrawiona drobnica zostaa wstpnie pokryta kamuflaem, apochodzia ona gwnie
zzestawu ILion Roar najaposkie
okrty. Nacay model zuyem dwa
pojemniki-buteleczki farby, cowynika zarwno zjego wielkoci, jak
izoonoci. Kady detal by przed
malowaniem pokryty Surfacerem
1000, dla wyrwnania powierzchni
oraz Mr Resin Surfacer jako podkadem. Wydaje mi si, eten ostatni lepiej spenia trol odklasycznego Surfacera. Mimo to zwracam uwag na ostrone obchodzenie si zczciami, gdy farba
mimo wszystko lubi schodzi zmetalowych elementw. Wtym miejscu musz pochwali Lion Roara
za wietne spasowanie wszystkich
elementw. Zarwno dosiebie nawzajem, jak idodetali Hasegawy
pasuj idealnie, cho wtym drugim
przypadku wkilku miejscach by leciutki dysonans. Prawie w kadym detalu chiski producent daje
czci na zapas, wic przy uwanym skadaniu zostao mi sporo
elementw na przyszo. Pokad
rzeczywistego okrtu by drewniany, wic czekao mnie odwzorowanie tego namodelu. Najpierw tak
powierzchni tworzyem, nanoszc
pdzlem olejn farb prosto ztuby;
nastpnie rozcieraem j, tworzc
rysunek sojw. Napodkad najlepiej nadaje si beowa farba, optymalnie pmatowa. Musimy da jej
dobrze wyschn (ja czekaem 14
dni), przed pooeniem matowego
lakieru, wmoim przypadku wyrobu Gunze. Dalsze prace przebiegay
ju bez problemw iwmiar szybko. Fabryczna instrukcja prowadzi nas bezbdnie przez cay czas.
Najwiksze wyzwanie czeka nas dopiero przy samym kocu montau,
przy budowie systemu anten. Ten
element wyjtkowo w przypadku
japoskich okrtw jest nad wyraz
skomplikowany. Sam schemat poprowadzenia linek jako odtworzyem zezdj samego Nagato, jak
inazasadzie analogii przy pomocy fotografii innych jednostek, oraz
wszczeglnoci napodstawie rysunkw. Teostatnie zebraem zkilku rnych publikacji iconajgorsze
wkadej wyglday one nieco inaczej. Nie wszystko da si zweryfikowa zdjciami, gdy najczciej
srobione zdaleka, nie snajlepszej jakoci iwzwizku ztym rzadko zdobywaem stuprocentow
pewno. Na linki uyem tradycyjnie yki wdkarskiej orednicy
0,06 mm. Wszystko kleiem cyjanoakrylem. Liny staraem si napina ju podczas samego montau.
Pniejsze naciganie ich gorcym
powietrzem nie zawsze si sprawdza przy takiej iloci nacigw
igrozi zerwaniem ich, gdy trudno
kontrolowa cay proces wtej gstwinie pajczych nitek. Donapinania uywam rnych obcinikw
iwszelakich narzdzi typu np. klamerki dobielizny. Wmyl zasady
potrzeba matk wynalazku staram
si dostosowywa metod dookolicznoci, czyli dostpnoci obszaru, najakim mog si porusza, czy
te wymaganej siy. Bez wzgldu
nametod jest toitak kadorazowo ostra gra nerww. Pozmontowaniu tego wszystkiego przychodzi
jeszcze kolej napomalowanie modelu. Uywam farby Gunze imitujcej kolor gumowych opon. Lekki
dreszczyk wystpuje jeszcze podczas samego nacierania yek farb, ale jako udao mi si dojecha
do koca. Flagi wykonaem z kal-
Postanowiem zaszpachlowa cay spd okrtu poniej linii wodnej
zielonym Squadronem wdwch etapach
kadorazowo szlifujc pooon warstw
Nawierciem wszystkie okna-bulaje
take wdoklejanej grnej czci dziobu
nr 3/2009
SUPER MODEL
49
Wszystkie wrgi najpierw wkleiem do prawej burty
apo przymiarce dokleiem lew burt
Cao po sklejeniu zaszpachlowaem dodatkowo warstw Mr Surfacera 1200
Dokleiem podpory iwyprowadzenia waw napdowych
rodkowy pokad wymaga waloryzacji elementami fototrawionymi
Spiowaem zbdne detale odlane wplastiku
izastpiem fototrawionymi lepiej odwzorowujcymi rzeczywisto
Po pomalowaniu dopiero wida wpeni rnic
Pokad dobrze pasuje do burt kaduba...
... wymaga jednak nawiercenia kilku dodatkowych otworw
50
SUPER MODEL
nr 3/2009
Przy poczeniu pokadw wystarczyo zalanie spoiny cyjanoakrylem...
... to samo przy lekkim dociniciu burt wykonaem na bocznych krawdziach
Cao zaszpachlowaem dodatkowo Mr Surfacerem 500...
co cakowicie zakryo czenie
Cao zostaa pokryta Mr Surfacerem 1200
... co zamaskowao wszystkie ewentualne niedokadnoci
Jako podkad imitujcy drewniany pokad uyem mieszanki farb Gunze H24 iH1
co dao bardzo cienk warstw jasnobeowego koloru
Nastpnie naniosem bezporednio ztubki brzow olejn farb
rozsmarowan niejednolicie pdzlem
nr 3/2009
SUPER MODEL
51
dla uzyskania efektu drewnianej powierzchni
Po zmatowieniu lakierem Gunze efekt by zadowalajcy
Na rodkowym pokadzie posuyem si farbami zoryginalnego zestawu Mr Color For Navy

Vessels
Tak wyglda dzib po skoczonych pracach
atak ju po pomalowaniu czci podwodnej
Dla pokazania efektu jeszcze wygld rufy Nagato
Najmudniejszym zajciem byo maskowanie pokadu
Na rdokrciu tama bya docinana tak jak biegy krawdzie oryginalnych pyt, ktre pniej
przyciemniem
Na drewnianej czci pokadu maskowaem wikszymi odcinkami tamy
a do zakrycia caej powierzchni pokadu
52
SUPER MODEL
nr 3/2009
Wdalszym etapie rwnie rdokrcie zostao cakowicie zamaskowane
Pozostao tylko to, co miao by pomalowane na szaro
Szczeglnej uwagi wymagay zakamarki wok detali fototrawionych
Dosy duej delikatnoci wymagao te maskowanie przy relingach
Cao okrtu przygotowana do malowania na szaro, spd ju otrzyma docelowy kolor
Teraz cao pokryem wstpnie Mr Surfacerem 1200 jako podkadem
Wida, e mona spokojnie przystpi do malowania
Nie mniej uciliwe byo delikatne zrywanie pooonych masek
komanii doczonej do zestawu.

Po przyklejeniu ich do linek smarowaem je jeszcze preparatem
dozmikczania kalkomanii, tak eby
mc im nada wymagany ksztat.
Wykonywaem toprzy zamknitym
oknie, eby przecig nie zniszczy
delikatnych pouyciu zmikczaczy
naklejek. Popoprawieniu uszkodzonych wtych procesach elementw
(byo ich kilka), pokryem model
cienk warstw lakieru dla zabezpieczenia caoci. Pozostao ju tylko doczy Nagato doreszty mojej miniaturowej floty.
Podsumowanie
Co napisa na koniec? Przede

wszystkim nie polecam modelu mao
dowiadczonym kolegom itonie tylko zewzgldu najego cen. Mimo
ecaa budowa przebiega praktycznie bezproblemowo iwszystko pasuje dosiebie wrcz idealnie, toskomplikowana konstrukcja samego pierwowzoru idua ilo drobnych podzespow moe zniechci modelarza
zmniej wypracowanym warsztatem
wtej dziedzinie. Nie jestem wstanie
poda, ile godzin zajo mi zbudowanie Nagato, ale od momentu
rozpoczcia jego budowy dochwili zakoczenia mino 5 miesicy

i do do pracowitych. Na pewno
wyduyo prace skorzystanie z zestawu waloryzacyjnego Lion Roar,
ale kocowy efekt jest tego napewno wart. Goy zestaw Hasegawy
nie gwarantuje takiego wygldu detali, choby zewzgldu naogranicze-
nia technologiczne we wtryskowych

produktach. NaMutsu mam zamiar
wspomc si innym zestawem waloryzacyjnym, ale tylko zewzgldw
pogldowych, aby pozna, cooferuje wtej dziedzinie konkurencja. Mam
nadziej podzieli si tym dowiadczeniem take zCzytelnikami Super
Modelu.
Cdn.
Bibliografia
IJN Nagato 3d Gakken, Tokio 2006

M. Skwiot, Nagato, Mutsu vol 1,2, Gdask ,2008
M. Skwiot, Nagato, Mutsu, Gdask, 1996
O.A. Rubanow, Linienyje korabli tipa Nagato, Samara 2005
nr 3/2009
SUPER MODEL
53
ABC MODELARSTWA
Jak wykona prawidowe

nacigi linek
Krzysztof Barcz
Cz I
Fokker zbardzo dobrze wykonanymi linkami nagrnym pacie
agadnienie wykonania nacigu linek wsamolotach zokresu pionierskiego byo ju

wielokrotnie poruszane na amach SM.
Chciabym raz jeszcze pokaza metody
i proste chwyty w sztuce zaplatania linek
usztywniajcych konstrukcj samolotu.
Model arzeczywisto
Pocztkowo wokresie pierwszych konstrukcji

stosowano linki konopne izwyke sznurki. Jak
si szybko okazao, bardzo podatne naprzetarcia izerwanie. Zaczto wic stosowa linki stalowe, pocztkowo wformie pojedynczego drutu, awkocu wformie plecionki. Lecz nadal
wnieobcionych siowo nacigach stosowano
lekkie sznurki konopne. Nie bez znaczenia jest
tusowo lekkie.
W lotnictwie wielk wag przykada si
dowagi, czyli masy. Linki plecione byy lejsze
od cignionych stalowych drutw, ale nadal
byy do cikie, tym bardziej ewkonstrukcjach pionierskich uywano ich sporo. Towanie wlotnictwie poraz pierwszy zaczto uywa linek plecionych zwtkiem sznura konopnego. Taka konstrukcja bya znacznie mocniejsza, podatna na zaginanie, i co najwaniejsze
lekka. Nie mona bezporednio okreli gruboci linek stosowanych do nacigw w samolotach. Wiadomo z dokumentacji technicznej
statkw powietrznych, e poczwszy od roku
1912 dopocztku lat czterdziestych ubiegego
wieku stosowano linki plecione o rednicach
od3 mm do6 mm. Czsto wukadzie mieszanym ze wzgldu na przenoszone obcienia,
co znacznie utrudnia modelarzowi dobranie
odpowiedniej miniaturowej nici. Naley jeszcze
uwzgldni, epod koniec ery dwupatw szczeglnie w lotnictwie RAF linki wyparte zostay
przez tamy, np.: Gladiator, Swordfish.
54
SUPER MODEL
nr 3/2009
Fot. 1
Fot. 2
Nasuwa si pytanie, jakie dobra rednice nitek, aby model wyglda poprawie.
W najpopularniejszych skalach 1:72 i 1:48
stonici orednicy 0,040,1 mm, problem pojawia si wskalach 1:32 i1:24 gdy tumamy
do czynienia ze rednicami 0,10,25 mm
iwtym przypadku szczeglnie musimy skupi
uwag nad doborem odpowiedniego materiau imitujcego.
Zczego linki
Kady modelarz budujcy modele zpocztkowego okresu lotnictwa pokilku prbach ma

swj ulubiony materia, zktrego wykonuje nacigi. Rozwiza jest kilka. Patrz Fot. 1.
Jako pierwsz pozycj pokazaem cienki drut
miedziany rodem zmikrosilniczkw elektrycznych. Wad tego rozwizania jest trudno
w barwieniu na kolor odpowiadajcy lince
stalowej, poniewa domiedzi sabo przywiera
emalia modelarska, pogrubiajc j przy okazji.
Rozwizaniem jest barwienie markerami olejnymi lub spirytusowymi dostpnymi wsklepach
papierniczych. Zalet jest moliwo nadania
ksztatu pocztkowego, gdy drut miedziany
nawet tak cienki daje si formowa w proste
odcinki.
Jako materia nr 2 proponuj zakup mikrogumki koloru biaego uywanej w dziewiarstwie i do nabycia w sklepach pasmanteryjnych lub na giedach modelarskich. Guma
tama kilka zalet: rozciga si, zmieniajc rednic, jest bardzo atwa doprzyklejenia klejami
cyjanoakrylowymi (CA), doskonale barwi si
pisakami imarkerami, jest odporna nazerwanie po przyklejeniu, odpowiada za to jej naturalna elastyczno. Niestety nie mona jej
barwi emaliami modelarskimi, gdy po nacigniciu emalia odpryskuje, pozostawiajc
paskudne biae przewity. Pozostaj ju wyej
opisane markery.
Znumerem 3 wmojej wyliczance znalaza si
ni chirurgiczna. Zalet tej nici jest to, ezbliskiego widoku symuluje plecionk, cowida goym okiem nawet przy rednicy nici 0,05 mm.
Jest czarna iatwo przykleja si klejami typu CA.
Jako nr 4 proponuj wykorzystanie yki wdkarskiej. Tumamy wielkie pole dopopisu, yki
mona naby wwielu rednicach, azakup rolki lub dwch wystarczy nacae modelarskie ycie. Tu rwnie proponuj barwi markerami
lub pisakami tak jak jest topokazane narysunku nr 1A.
Liderem rankingu, zktrego doskonale wykonuje si linki jest przez wielu modelarzy uywana
ni stylonowa zdamskich rajstop. Podzielam ten
pogld, gdy moemy przy odrobinie sprytu wycign pojedyncz link orednicy mniejszej
ni 0,01 (albo kilka linek) iwatwy sposb sple
je zesob dowymaganej rednicy. Rysunek nr
1B pokazuje jak zkilka linek stylonowych sple
wjedn za pomoc palcw iodrobiny kleju CA.
Klejem smarujemy jedynie kocwk linki, anastpnie przycinamy wcelu otrzymania ostrego
koca jak jest topokazane narysunku nr 1C.
Oczywicie doskali 1:32 i1:24 mona zpowodzeniem stosowa odpowiednie nici plecione
dostpne wsklepach pasmanteryjnych.
Model zokresu wczesnego lotnictwa zlinkami irubami nacigajcymi
Pionierski helikopter zdoskonale wykonanymi setkami linek naopatach wirnika nonego
Narzdzia
Jest kilka niezbdnych narzdzi, aby poprawnie rozcign linki napowierzchni naszego modelu. Jako pierwszy proponuj uchwyt
namodel (Fot. 2) rodem zCzech. Model przed
montaem powinien by stabilny, nasi przyjaciele zpoudnia opracowali nabazie wycinanki
zesklejki specjalny regulowany uchwyt, wkt-
Ansaldo Balilla zlinkami wykonanymi metod pierwsz
nr 3/2009
SUPER MODEL
55
wodzeniem uywa wpalcach iwierci wmiejscach trudno dostpnych dla wiertarki.
Kilka cennych uwag przed
Zazwyczaj nacigam linki podczas prac kocowych, model jest ju pomalowany bez kalkomanii ik oraz bez osprztu typu karabiny, anteny itp.
Ponacigniciu zestawu linek staram si tak
wykonywa poprawki malarskie i lady eksploatacji, aby emalia lub lakier nie miay styku
zlinkami. Pogrubi tolinki ipozostawi biay nalot nanich.
Linki przed montaem maluj markerem olejnym koloru stalowego lub pozostawiam czarne wprzypadku uywania nici chirurgicznych.
Nawet najbardziej starannie i doskonale
wykonane nacigi linek nie powstrzymaj ywicznych cienkich skrzyde oduej rozpitoci
odwyginania si. Tozjawisko mona tylko zniwelowa, wprowadzajc druciany dwigar wewntrz skrzyda. Patrz Fot. 4.
Naciganie linek
Znane mi strzy sposoby wykonania nacigw. Wszystkie trzy metody opisz woparciu
owykonane wczeniej rysunki. Oczywicie rysunki s jedynie pogldowe inie odzwierciedlaj prawdziwej skali modelu. Elementy wzaznaczonym okrgu zostay dodatkowo powikszone naosobnym rysunku zprawej strony wcelu
lepszego ujcia problemu.
Rys 2.
Metoda pierwsza to nawiercenie potworw wcelu umieszczenia tam linki. Najczciej
wdolnym skrzydle wykonuj pierwsze nawiercenie, nastpnie kocwk linki lekko smaruj
klejem typu CA iwprowadzam dootworu za pomoc psety czekam okoo 1 minuty inawiercam otwr pod grnym patem. Link nacignit przyciskam lekko napaskiej powierzchni
pata grnego w pobliu i specjalnie przygotowanym wiertem wprowadzam link wdrugi
otwr. Wotworze jest odrobina mikrokropelka
kleju CA. Zapytacie, cotoza specjalne wierto. Ot przyrzd ten powsta przez przypadek,
kiedy tozamao mi si wierto orednicy 0,25
mm. Pozostawio ono jednak charakterystyczne
strzemiczko, wktre doskonale wprowadza si
link. Wierto tonarysowaem wduym powikszeniu po prawej stronie. Wykonanie takiego
prostego przyrzdu odpodstaw nie jest trudne
wystarczy bardzo cienki prcik stalowy iga
zmaszyny krawieckiej lub wierto. Pozamaniu
ostrej kocwki naley pik modelarsk lub
kantem pilnika iglaka wyci charakterystyczne zagbienie. Dla uatwienia pracy proponuje
przyrzd oprawi w uchwyt od miniwiertarki
rcznej.
Fot. 3
56
SUPER MODEL
nr 3/2009
rym tomodel moe by swobodnie obracany

przy operacji malowania, klejenia szczegw
lub wykonania linek nacigowych.
Oczywicie uchwyt mona naby lub wykona we wasnym zakresie np. zkawakw twardego styropianu lub popularnych klockw lego.
Innymi niezbdnymi narzdziami bd (patrz
Fot. 3):
- ostry noyk modelarski
- szpiczasta pseta
- rczna wiertarka najlepsza zesprynowym
mechanizmem powrotnym uatwia wiercenie
jedna rk
- wierta o rednicy od 0,1 do 0,5 najlepiej
zgrubym trzpieniem, poniewa mona je zpo-
Rys 3.
Metoda druga jest bardzo zbliona dopierwszej w czci pocztkowej z t rnic,
enaskrzydle grnym lub dolnym wzalenoci od zoonoci elementw na powierzchni
pata wykonuj peny otwr przelotowy. Przez
ten otwr przecigam zaostrzon link, nastpnie nacigam izalewam mikrokropelk kleju CA. Powyschniciu okoo 12 min, otwr
orednicy 0,40,5 mm zalewam kropelk gstej emalii okolorze pata. Czekam awyschnie
ipoleruj drobnoziarnistym papierem wodnym,
anastpnie lekko pokrywam cao aerografem
najpierw emali o kolorze pata, a nastpnie
Fot. 4
lakierem bezbarwnym. Metoda bardzo pracochonna, lecz dajca du wytrzymao linek.

Polecana wkonstrukcjach, gdzie skrzyda isupki sbardzo cienkie, rozcignicie wtaki sposb
wzmocni konstrukcj modelu.
Rys. 4
Metod trzeci nazwabym mistrzowsk.
Wprawdziwych konstrukcjach linki sodpowiednio nacigane przez pojedyncze nacigacze rubowe lub tzw. ruby rzymskie. Naprzeciw tym wyzwaniom wyszy firmy modelarskie, nasz rodzimy
Part iczeski Eduard wykonay metod fototrawienia imitacj rub zoczkiem domocowania linki
wnajpopularniejszych skalach 1:72 i1:48. rub
wycit zramki blaszki mocuj najpierw wdolnym
pacie za pomoc kropelki kleju, nastpnie wgrnym i przystpuj do rozcigania linki. Proces
montau rub zzestaww ukazuje mj rysunek
oraz dodatkowo instrukcja producenta zzestawu
blaszki, ja odsiebie dodam, etrzeba nie lada cierpliwoci, aby przecign link przez otwr ruby
wskali 1:72. Jednak jest towykonalne, oczym
wiadcz ponisze zdjcia. Modele wykonane
tmetod wygldaj bardzo realistycznie.
Pltanina linek namodelu zokresu pionierskiego
Podsumowanie
Linki wykonane metod drug zcakowitym nawiercaniem otworw pod linki
ruby rzymskie wpowikszeniu
Wykonanie linek nacigowych jest sztuk

sam wsobie. Modele zpionierskiego okresu
lotnictwa syn ztego, enapierwszy rzut oka
wida linki, adopiero pniej konstrukcj. Itylko odumiejtnoci modelarza zalee bdzie,
czy ten widok ogldajcych urzeknie czy bdzie
przedmiotem kpin.
Caudron GIII laureat nagrody gwnej wkategorii lotnictwo tegorocznej edycji konkursu wwgierskim Mosonmagyarvr.
Nauwag zasuguje perfekcyjnie wykonanie pata odpodstaw oraz linek nacigowych
nr 3/2009
SUPER MODEL
57
cywilne
Actros Black Edition
1:24
I T A L E R I
OCENA ZESTAWU
Maciek ywczyk
ctros Black Edition tospecjalna limitowana seria cignikw siodowych Actros MP2
(druga generacja) marki Mercedes-Benz,
ktrych wyprodukowano 250 szt. Pojazdy
miay m.in. zmienion krat wlotu powietrza,
wszystkie byy czarne, rwnie podwozie byo
pomalowane czarnym byszczcym lakierem,
oraz posiaday inne drobniejsze charakterystyczne elementy wyposaenia jak boczne osony
zchromowanymi listwami, chromowane lusterka itp. Nie byy identyczne cz kodw wyposaenia bya staa, ale inne byy opcjonalne.
Przeszukujc strony WWW spotkaem naprzykad zdjcia zrnymi wersjami przewodw instalacji elektrycznej ipneumatycznej donaczepy. Poza tym wiele ztych pojazdw byo wyposaonych wdodatkowe listwy iinne elementy
chromowane.
58
SUPER MODEL
nr 3/2009
Firma Italeri wydaa model Black Edition,

wykorzystujc niestety wypraski wersji MP1,
oczym pniej. Jako jeden zelementw promocji DaimlerChrysler Automotive Polska (obecnie
Mercedes-Benz Polska), czyli Generalny Przedstawiciel koncernu Daimler AG wPolsce, przygotowaa edycj tego modelu wspecjalnym pudeku.
Zestawy przeznaczone byy dla klientw, ktrzy
zakupili cigniki siodowe iodbierali je wfabryce.
Jeden znich trafi wmoje rce ipostanowiem
go zbudowa. Pomylaem sobie, eprzy zaoeniu budowy prosto zpudeka, wjednym kolorze
ibez naczepy bdzie toszybki, iefektowny model. ycie skorygowao moje marzenia Zestaw
jest napoziomie typowym dla ciarwek Italeri,
awic sporo jest zalewek, przesuni form, jam
skurczowych oraz innych bdw. Dopasowanie
czci rwnie nie jest rewelacyjne.
Podwozie
Wcigniku siodowym bez naczepy widoczne sspore fragmenty ramy iinstalacji, dlatego zdecydowaem si nadorobienie przewodw
iinnych detali. Naszczcie mam dostp dopojazdw tego typu iobfotografowaem dokadnie
jeden zegzemplarzy. Niestety seria Black Edition
pojawia si jaki czas temu inie miaem dostpu dojej przedstawiciela. Dlatego podczas budowy modelu korzystaem zezdj ukazujcych
analogiczne rozwizania.
Monta rozpoczem od ramy. Gwne podunice po sklejeniu wymagay sporej pracy podczas obrbki, wiele detali ulego uszkodzeniu. Zeszlifowane imitacje rub wykonaem
zmiedzianego drutu. Wszystkie zbiorniki mocowane doramy imalowane razem zpodwoziem
skleiem oraz obrobiem lady czenia czci,
anastpnie zamocowaem. Niestety nie udao
mi si znale schematw poszczeglnych instalacji, dlatego przebieg przewodw rnego
rodzaju ustalaem gwnie napodstawie zdj.
Sporo elementw wymagao dorobienia lub
przerbki. Posklejeniu imitacji obudowy filtra
powietrza iobrbce ladw czenia czci faktura powierzchni znika cakowicie. Do wyran kratk odtworzyem, wykorzystujc odpowiednio przycity fragment firanki, ktry przykleiem klejem cyjanoakrylowym.
Producent wykona imitacj gniazd przewodw czcych naczep z cignikiem oraz zawieszenia kabiny, ale wformie raczej mao przekonujcej. Postanowiem wykona teelementy odpodstaw winnej wersji, ktra miaa szans uatrakcyjni replik. Sam belk wykonaem
zpytek plastikowych, nastpnie, wykorzystujc
czci plastikowe zzestawu imodelarskiego zomu, odtworzyem cay zesp. Przewody todruty zizolacj nawinite naokrgy przedmiot.
Ciekawie wyglda imitacja silnika, zestaw
Italeri umoliwia podnoszenie kabiny kierowcy. Wymaga to jednak sporej iloci uzupenie w postaci instalacji zespou napdowego, osprztu i podogi kabiny. Poza tym do
widocznymi elementami s siowniki kabiny,
ktrych pominicie byoby bardzo widoczne.

Skonstruowanie ich wten sposb, eby si skracay iwyduay jest moliwe, ale jednak do
trudne i bardzo czasochonne. Poniewa i tak
eksponuj swoje modele zamknite iraczej
poustawieniu Actrosa wgablocie nie podnosibym ju kabiny, postanowiem nie inwestowa
tyle czasu wten zestaw.
Moim gwnym problemem byo to, epodwozie miao by malowane na czarno i przez
toobawiaem si, edorobione detale nie bd
widoczne. Standardowy szary kolor stosowany
napodwoziach Mercedes-Benz daje wicej moliwoci modelarzowi nawyeksponowanie wasnych dodatkw, rozwaaem wic jakie inne
malowanie. Zdrugiej jednak strony zmiana kolorystyki spowodowaaby, e nie byby to ju
Black Edition, anawypraskach nie byo standardowej przedniej atrapy. Ostatecznie postanowiem pozosta przy wersji zpudeka. Podwozie
pomalowaem czarnym matem Pactry, anastpnie przy pomocy metody suchego pdzla uwypukliem nieco szczegy. Nastpnie pokryem
cao bezbarwnym lakierem byszczcym.
Nakoniec pomalowaem drobne detale.
Obudowa filtra powietrza miaa odpowiedni faktur, ale podczas obrbki ladw czenia czci ulega ona uszkodzeniu
Fotele trzeba wykona praktycznie od podstaw
Mocowanie reflektorw przymierzaem do kabiny przed malowaniem, nauczony przykrym dowiadczeniem wsporniki lusterek
wykonaem z drutu
Wntrze kabiny
Rwnolegle zpodwoziem budowaem rwnie kabin. Zmontowaem czciowo wntrze,

eby upewni si, eda si je wklei posklejeniu cian gwnych. Zorientowaem si, jakie
elementy mona zamocowa iwjakiej kolejnoci montowa je pniej, aby nie napotka problemw. Wntrze kabiny wActrosach drugiej
generacji (MP2) rnio si od poprzedniego
modelu, ktry stanowi wzr dla opracowania
zestawu Italeri. Dla producenta zestawu zwikszenie iloci oferowanych zestaww przy wykorzystaniu maksymalnej iloci starych form
tooszczdno, ale niestety wprzypadku woskiego producenta bdy powstajce w ten
sposb s raczej trudne do zaakceptowania.
Poniewa itak ju sporo zmieniem wstosunku dopierwotnego zaoenia budowy modelu
zpudeka, nie zdecydowaem si nakompleksow przerbk. Wymieniem jedynie fotele, ktre
wniczym nie przypominay oryginau ipowykoczeniu modelu s najbardziej widocznym
elementem wntrza. Wpierwszym momencie
chciaem przerobi czci zzestawu, ale ostatecznie wykonaem je odpodstaw zpytek plastikowych izomu modelarskiego.
Wntrze pomalowaem odpowiednimi odcieniami szaroci, afotele naczarno. Udao mi si
znale kalkomanie zgwiazdami, ktre naniosem naoparcia. Deska rozdzielcza nie prezentuje si najlepiej. Naszczcie nie jest tozbyt wi-
Podwozie uzupenione przewodami prezentuje si znacznie lepiej ni w wersji zaproponowanej przez producenta zestawu
Siodo nie jest najgorsze, ale uzupenione kilkoma detalami

wyglda bardziej realistycznie
Zawieszenie kabiny wraz z przyczami przewodw naczepy

wymagao sporo pracy, ale w modelu wyglda efektownie
nr 3/2009
SUPER MODEL
59
Wntrze kabiny jest mocno uproszczone, niektre elementy nie pasuj do tej wersji pojazdu, ale w gotowym modelu mankamenty nie s zbyt widoczne
Podwozie po pomalowaniu zostao kompletnie zmontowane i wyposaone przed zamontowaniem kabiny
60
SUPER MODEL
nr 3/2009
doczny element, nie dokonywaem wic wnim

adnych poprawek. Wykorzystaem kalkomanie
zzestawu iprzy pomocy farby brzowej iolejnej namalowaem imitacj ozdobnych okadzin.
Kabina
ciany kabiny skleiem zesob iobrobiem

lady cze. Poprzygotowaniu pomalowaem
j kilkoma warstwami czarnej byszczcej farby
Humbrola. Pozostawiem cao dowyschnicia
na kilka miesicy. Dugo rozwaaem, jak wykoczy powierzchni. Postanowiem wykorzysta lakier samochodowy, co pniej okazao
si nie najlepsz decyzj. Najpierw naniosem
kalkomanie ipotem lakier stosowany domalowania prawdziwych aut. Jest tospecyfik troch
bardziej kopotliwy wuyciu, gdy dosamego
lakieru naley doda utwardzacz oraz rozcieczalnik, poza tym poutwardzeniu jest ondo
trudno usuwalny. Trzeba wic zaraz pomalowaniu umy dokadnie aerograf. Wkilku miejscach
mimo odtuszczenia powierzchni porobiy mi si
oczka. Poszlifowaniu nastpne warstwy zniweloway problem.
Niewtpliw zalet tego typu lakieru jest to,

emona go polerowa ju nastpnego dnia.
Jest te bardzo twardy, dziki czemu ani papierem ciernym, ani podczas polerowania nie jest
tak atwo doszlifowa si dopodkadu. Niestety
proces polerowania jest dugi ido mozolny.
Niektre delikatne elementy podczas tej dugotrwaej obrbki pky dolny fragment atrapy
i osony boczne. Poprawki byy nieuniknione
i niestety nie udao si ich wykona tak, aby
nie pozosta aden lad.
Powierzchnie chromowane
Elementy chromowane podkrelaj efektowny kolor czarny izastosowano ich wBlack

Edition sporo. Dla modelarza stanowi one spore wyzwanie. Zreguy usuwam chrom zczci
pokrytych nim przez producenta, gdy widoczne slady czenia powek form, posklejeniu wida linie czenia czci, aobrbka jest
niemoliwa. Od jakiego czasu stosuj farb
imitujc chrom produkowan przez Alclad.
Niestety idealne pomalowanie zbiornika paliwa czarnym byszczcym Humbrolem nie udao mi si. Zawsze czepiay si jakie paprochy
iwkocu musiaem je spolerowa, ale niestety, ponaoeniu Alclada wida lady tej ope-
racji. Musiaem te wczeniej oklei wsporniki

zbiornika, gdy nawet tama Tamiya uszkadza
warstw chromu. Drobne korekty wykonaem
ju pdzlem.
Poza osobno montowanymi detalami, rwnie chromowane byy elementy atrapy przedniej. Si rzeczy musiaem nanie Alclad ju
polakierze bezbarwnym ipolerowaniu. Niestety
wystarczy dotkn delikatnie dwa trzy razy
ichrom schodzi. Musiaem ju kilka razy poprawia tefragmenty, naszczcie jest towykonalne. Wynika ztego, eAlclad wchodzi wreakcj
zpodkadem, alakieru samochodowego si nie
trzyma. No c, kolejne dowiadczenie przyda
si wprzyszoci.
Dodatki imonta kocowy
Przegldaem zdjcia Actrosw w poszukiwaniu jakiego urozmaicenia jednolitego

malowania. Mylaem o pomieniach, jakich
ksztatach wycitych z folii chromowej (Bare
Metal Foil) itp. Ostatecznie jednak doszedem
downiosku, eczarne auto bdzie eleganckie,
oile doda si dwie chromowane listwy naatrapie. Dorobiem je zpytki plastikowej, poza tym
przystosowaem reflektory zzestawu dodatkw
Italeri. Wymieniem rwnie numery rejestra-
cyjne, gdy tezaczone miay nieprawidowe

rozmiary.
Monta kocowy nie by jak zwykle przyjemnoci. Niby rama bya prosta, elementy zawieszenia te, a kabina siedziaa jako krzywo.
Natym etapie kade bdne zapanie wokolicach atrapy powodowao uszkodzenie chromu.
Ostatecznie uporaem si ztym zadaniem idokleiem drobne elementy. Nie jestem dokoca
zadowolony zostatecznego efektu, popeniem
kilka bdw, poza tym wkilku miejscach wybraem drog okrn mona tobyo zrobi
lepiej imoe szybciej.
Gdy robiem zdjcia, okazao si, erwnie
taka ciarwka ma swoj specyfik. Niele wychodz mi fotki samolotw irozstawiem studio jak zwykle. Okazao si, ewduych, paskich, polerowanych powierzchniach odbija
si wszystko, co niepotrzebne, jak np. napisy
narurkach stelaa namiotu bezcieniowego, klipsy trzymajce to itp. Poinnym ustawieniu modelu likwidoway si odbicia, ale lakier wyglda namatowy. Niestety, nie umiem dobrze fotografowa idugo kombinowaem iprbowaem uzyska znone zdjcia.
Nakoniec zrobiem podstawk izamknem
Actrosa pod pokryw zpleksi.

nr 3/2009
SUPER MODEL
61
POJAZDY
Dodge 203a
1:35
M O N T E X
Andrzej ak
odge 203a (T203) byy ciarwkami produkowanymi w okresie drugiej

wojny wiatowej w USA
i Kanadzie dla cywilnych zastosowa. W sumie wyprodukowano okoo 3000 pojazdw tego
typu. Cz, poprzerbkach, stosowaa armia francuska. Kilkaset
sztuk uytkowaa armia brytyjska
oraz polskie oddziay stacjonujce
naBliskim Wschodzie. Wpolskiej
armii ciarwki byy przydzielone
dokompanii zaopatrzeniowych 3.
Dywizji Strzelcw Karpackich i 5.
Kresowej Dywizji Piechoty. Wiele
ciarwek tego typu dostarczo-
62
SUPER MODEL
nr 3/2009
no doZwizku Radzieckiego wramach Lend-Lease.

Uwieczniony nazdjciach doczonych do niniejszego artykuu
model Dodge 203 przygotowaa
firma Montex. Zestaw jest wykonany bardzo szczegowo, skada
si ze 121 ywicznych szarych
czci, oraz 4 przezroczystych potrzebnych dowykonania owietlenia. Ponadto wzestawie znajduje
si 6 elementw fototrawionych,
kawaek cienkiej przezroczystej
pytki potrzebnej do wykonania
oszklenia kabiny, samoprzylepne
maski przydatne do malowania
k i pyta CD ze zdjciami mo-
delu w trakcie budowy oraz materiaami reklamowymi. Jako

podzespow modelu jest bardzo
dobra i jak na model ywiczny
prawie wszystko do siebie dobrze pasuje. Spore wraenie robi
szczegowa makieta silnika ibardzo adnie odlana kabina kierowcy
o skomplikowanym wyoblonym
ksztacie maski silnika i duych
botnikw. Co najwaniejsze czci w ogle nie s zwichrowane. Problemy, jakie napotkaem
podczas montau ciarwki
dotyczyy wzajemnego uoenia
niektrych czci. Na przykad
miaem pewne trudnoci z wa-
ciwym pozycjonowaniem silnika

i chodnicy na ramie. Z pomoc
przyszy mi materiay znalezione w Internecie, a w szczeglnoci przekroje ciarwek firmy
Dodge. Z sam chodnic by te
may problem. Nie dao si nani
naoy kabiny wraz z mask silnika. Dlatego te musiaem zeszlifowa pilnikiem przd chodnicy,
aby odpowiednio dopasowa obie
czci. Kolejny problem dotyczy
montau skrzyni adunkowej, ktr mona przed przyklejeniem
przemieszcza dowolnie wzdu
ramy nie ma adnych kokw
ustalajcych prawidowe pooe-
Kabina kierowcy z przyklejon ram szyb, ozdobn listw i napisami DODGE z blaszki
fototrawionej doczonej dozestawu
Goe wntrze kabiny przed malowaniem
wieo zmontowana skrzynia adunkowa jeszcze bez pakw plandeki
Sklejony silnik zprawej strony, jak wida odlew jest bardzo precyzyjny pomimo niewielkich
rozmiarw
Kompletna rama nakoach zwklejonym silnikiem
Zblienie nasilnik ichodnic. Pewne problemy dotyczyy wzajemnego pooenia tych czci
oraz poczenia silnika zwaem napdowym
Zmontowane wstpnie gwne podzespoy modelu dla ogldu jak te bdzie prezentowa
si gotowy
Deska rozdzielcza wkabinie kierowcy przed pomalowaniem
nr 3/2009
SUPER MODEL
63
Wstpnie obrobione drzwi kabiny
Kabina zwklejonymi reflektorami
Rama zagruntowana ziemistobrzow emali
Kabina pomalowana akrylow matow Tamiy. Wdalszej kolejnoci pokryem j bezbarwnym

byszczcym lakierem Tamiyi wsprayu kabina przecie powinna si byszcze
Pomalowane na czarno podwozie z przewitujcym brzowo-ziemistym brudem, silnik

pomalowany nakolor eliwa/aluminium
Brzowy iczarny preshading naskrzyni adunkowej
nie wzgldem tylnej ciany kabiny

kierowcy. Miaem wic powany
dylemat, czy zostawi mniejsz,
czy wiksz szpar pomidzy
tymi elementami. W kocu daem spokj rozwaaniom i przykleiem skrzyni adunkow tak
jak pokazano na zdjciach modelu znajdujcych si na pycie
CD doczonej dozestawu. Moim
zdaniem win za wyej opisane
problemy ponosi tylko iwycznie
instrukcja montau, poniewa nie
wskazuje dokadnie wzajemnego
pooenia kabiny, silnika w ramie
iskrzyni adunkowej. Totyle, jeli
chodzi o wady zestawu. Reszta
64
SUPER MODEL
nr 3/2009
jest naprawd super i do montau caoci potrzeba tylko sporo cierpliwoci i wolnego czasu.
Najwaniejsze elementy fototrawione w zestawie to rama szyb
przednich kabiny, rama zegarw
deski rozdzielczej w kabinie oraz
ozdobna rama maski silnika i napisy Dodge przykrcane woryginale do bokw maski. Z wasnorcznie wykonanych elementw
podnoszcych realizm modelu
mog wymieni okablowanie silnika, oraz paki naskrzyni adunkowej potrzebne w prawdziwej
ciarwce do rozpicia plandeki. Oczywicie w modelu jest
gotowa imitacja plandeki skrzyni

adunkowej wykonana z dwch
ywicznych elementw, ja jednak
wolaem odkryt skrzyni.
Malowanie modelu jest proste
iczy wsobie elementy cywilne
iwojskowe, poniewa kabina jest
czarna byszczca, a skrzynia adunkowa oliwkowa matowa. Ja
do pomalowania modelu uyem
akryli Tamiya ipopularnych technik postarzania kolorw bazowych, washa, odpryskw malowanych cienkim pdzelkiem, suchych pasteli i kurzenia dobrze
rozcieczon emali. Oznaczenia
z kalkomanii, ktre wykorzysta-
em na prawie gotowym modelu

tonumer rejestracyjny, ta klasa
mostu igodo 5. Kresowej Dywizji
Piechoty.
Dodge 203a to temat bardzo
ciekawy, poniewa raczej nikt nie
produkuje miniatury tej ciarwki
z polistyrenu, a przynajmniej nic
mi otym nie wiadomo. Napewno
zestaw bdzie cieszy si popularnoci wrd modelarzy budujcych miniatury polskiego sprztu wojskowego, czyli, jak to si
mwi, nasi te na tym sprzcie
jedzili, bo nasi jedzili (i latali), ku uciesze modelarzy, prawie
nawszystkim.
Skrzynia adunkowa pomalowana kolorem oliwkowym zprzyklejonymi pakami plandeki.

Paki wykonaem zpocitego napaski arkusika polistyrenu
Zmontowana ciarwka jeszcze bez czci maski silnika iskrzyni adunkowej
Zblienie nakomor silnika
Tylna cz ramy, widoczny sztywny most, resory pirowe ibliniacze koa
Widok naspodni cz Dodge 203 jak wida producent da wpudeku wszystko, cojest
potrzebne dobudowy adnej repliki
Kompletna skrzynia adunkowa zkawakiem smtnie zwisajcej plandeki iprzerzucajcymi

si koami zapasowymi
Prawie gotowy model, ale bez lewej czci osony silnika
Ufff... osony silnika wkomplecie, model nareszcie skoczony
nr 3/2009
SUPER MODEL
65
POJAZDY
Spalony T-34
1:35
T a m i y a
Andrzej ak
ako modelarz z wieloletnim dowiadczeniem, cotozniejednego soika klej iemali

musia wcha, czsto zadaj sobie pytanie, cozrobi zestarymi modelami. Kiedy
woyo si sporo wysiku wich kupno, anastpnie monta, ateraz powoli staj si bezwartociowe, gdy wraz znabyt modelarsk wiedz icigle poprawian technologi produkcji
przez Dragona, Trumpetera iinne czoowe firmy trudno ich jako wykonania uzna za zadowalajc.
Takim modelem, pokutujcym nawielu pkach nacaym wiecie jest zpewnoci bardzo
stary T-34 firmy Tamiya. Ja taki model wwersji
zszeciograniast wie idwoma jednakowymi wazami naniej, tzw. Myszk Miki, rwnie
posiadam wswojej kolekcji. Model jest stary,
niezbyt dokadny, awwielu miejscach znacznie
uproszczony, wic coznim zrobi? Sprzeda,
wyrzuci? Troch szkoda.
Ja na swojej trzydziestceczwrce postanowiem przetestowa wykonanie pojazdu porzuconego po poarze w wyniku uszkodzenia
wboju naskutek trafienia pociskiem niezbyt duego kalibru wprzedzia silnikowy. Przy czym
poar nie mia by zbyt duy, aby gotowa miniatura nie przypominaa poskrcanej masy blach
lecej dugo nazomowisku.
66
SUPER MODEL
nr 3/2009
Doodpowiedniej przerbki modelu oczywicie potrzebne byo jakie archiwalne zdjcie.

Poprzejrzeniu swoich zasobw, trafiem natakie wzeszycie serii In Action nr 2020, przedstawia ono porzucony iczciowo spalony pojazd wspukanym zimowym kamuflau.
Model, jaki miaem wkolekcji, by dokadnie
w takiej wersji jak na zdjciu, potrzebne byy
tylko drobne przerbki iulepszenia obejmujce szczegy wazu nastanowisku kierowcy-mechanika, pogite botniki, reflektor przedni, siatk napokrywie silnika itp. Wszystkie brakujce
elementy wyszukaem wzapasowych czciach
ukoczonych ju modeli pojazdw napodwoziu
T-34. Poich dopasowaniu iprzyklejeniu mona
byo przystpi donakadania kamuflau.
Malowanie rozpoczem odnaoenia akrylami Tamiyi bazowej zielonej powoki. Poniewa
model mia mie liczne lady zardzewie,
wniektrych miejscach naoyem nieregularne plamy rudobrzowej emalii. Powyschniciu
podkadu zwilyem pdzelkiem zanurzonym
wwodzie niektre miejsca modelu, nastpnie
posypaem je sol kuchenn. Posolone miejsca stay si maskowaniem baz dowykonania odpryskw zimowego kamuflau i wykwitw rdzy. Wdalszej kolejnoci model zosta
pomalowany bia matow Agam przy uy-
ciu aerografu. Biae plamy naoyem z rn

intensywnoci, aby zrnicowa fragmenty
powierzchni kaduba i wiey. Po wyschniciu
emalii przysza kolej nausunicie soli. Uyem
dotego celu twardego pdzelka. Spod krysztakw soli ukazay si miejscami brzowe plamy
rdzy, awniektrych miejscach zielony kamufla
pierwszy etap postarzania modelu miaem za
sob. Wdalszej kolejnoci trzeba byo podmalowa cienkim pdzelkiem najwaniejsze krawdzie bryy modelu, aby je uwypukli. Dodatkowe
odrapania zimowego kamuflau zrobiem bardzo
prosto drapic powierzchni modelu drucian
szczoteczk. Taka szczoteczka owosiu wykonanym zmosinych drucikw jest dotego idealna, jeli oczywicie nie drapie si zbyt mocno,
bomona dodrapa si dogoego polistyrenu.
Numer taktyczny nabokach wiey bardzo szybko narysowaem niezmywalnym czerwonym
pisakiem dopyt CD. Nie wyszed idealnie rwno, ale nazdjciu oryginalnego pojazdu ten element take nie by namalowany zbyt starannie.
Dowykonania zaciekw rdzy ponownie signem po aerograf i dobrze rozrzedzony w oryginalnym rozcieczalniku akryl Tamiyi. Rdz
nanosiem odgry dodou, aby wten sposb
imitowa zacieki, jakie powstaj, gdy pordzawych fragmentach pojazdu przez pewien czas
Wpeni wyposaony model zagruntowaem zielon baz kamuflau, anastpnie pdzlem

namalowaem due brzowe powierzchnie wmiejscach, wktrych spodziewaem si rdzawych
wykwitw
Naoyem namodel mask zsoli kuchennej
Biay kamufla wykonaem matow Agam
Spod zimowego kamuflau wystaj niezdrapane jeszcze krysztaki soli
Model bez solnej maski
Zdrapaem sl za pomoc pdzelka otwardym wosiu. Nie trzeba byo moczy modelu, aby
sl si rozpucia
Kolejny etap smugi rdzy isadza popoarze namalowane matowymi akrylami Tamiyi przy
uyciu aerografu
Nazblieniu wida szczegy odpryski rdzy izimowego kamuflau, odrapane krawdzie

metalow szczoteczk, sadz irdzawe zacieki
nr 3/2009
SUPER MODEL
67
Gotowy model
Czerwony numer taktyczny namalowaem za pomoc pisaka dopyt CD
Gotowy model nadioramie. Niedoskonaoci dopasowania gsienic dopodoa zamaskowane

wirem
Kolor kamuflau wspgra zkolorami natury
68
SUPER MODEL
nr 3/2009
spywa woda deszczowa. Ostatnim elementem

malowania stao si naoenie aerografem ladw popoarze. Wykorzystaem dotego celu
czarn matow emali, rwnie japoskiego
producenta. Mat tych akryli jest bardzo gboki
iidealnie nadaje si dotakich celw.
Gotowy model trafi nama dioram, naktrej znajduje si jedynie fragment brukowanej
drogi. Pobocze teje drogi poronite jest wysokimi chwastami, zeschymi ipogniecionymi
w trakcie zimy. Drog wykonaem z gotowej
pytki formowanej prniowo, natomiast zescha
rolinno jest produktem naturalnym polskiej
przyrody, aprzytwierdziem j dopodstawki dioramy za pomoc wikolu. Powyschniciu kleju
stolarskiego pomalowaem dioram aerografem
bruk odcieniami szaroci, a roliny zieleni,

ci ibrzami. Nagotowej podstawce umieciem model, ajego najblisz okolic pokryem take wirem ipiaskiem wrnych kolorach
oraz elementami wojskowego wyposaenia, aby
cao kompozycji zyskaa narealizmie. Dziki
tym zabiegom T-34 z odzysku moe przey w mojej kolekcji drug modo.
nr 3/2009
SUPER MODEL
69
POJAZDY
Sd.Kfz.9 FAMO
1:35
T a m i y a
Stanisaw Jaboski
amo to najwikszy spord niemieckich

cignikw pgsienicowych. Pojazd omasie 18 ton by wykorzystywany doewakuacji uszkodzonych czogw oduej masie
jak Tygrys czy Pantera (3 Famo). Wyposaony
wnaczep mg przewozi uszkodzone czogi
rednie np. Panzer IV. Produkcja Famo wkilku
wersjach rozpocza si od1936 r., kiedy topowstao zamwienie naten typ pojazdu. Dokoca wojny zostao wyprodukowanych ok. 2500
pojazdw. Cignik ten by wyposaony w12-cylindrowy silnik typu Maybach HL 108.
Kilka lat temu Tamiya wypucia w skali 1:35 model cignika pgsienicowego Famo.
Wypraski, jak zwykle utej firmy, snanajwyszym

poziomie. Detale bardzo dobrze odwzorowane
ispasowane. Model przedstawia wczesn wersj
produkcyjn. Mj model doposayem wdwa zestawy blaszek firmy Aber oraz wiele drobnych detali zinnych modeli lub odlanych wywicy. Jego
budowa nie jest trudna, ale wprzypadku zastosowania blach moe sprawi troch kopotu.
Sam model to jeszcze nie wszystko, trzeba
go ustawi naodpowiedniej podstawce. Swoje
Famo wykonaem zokresu walk naBakanach,
wic ipodstawka miaa nawizywa dotej czci Europy. Naokrgej podstawie umieciem
fragment brukowanej drogi osonitej po obu
stronach kamiennym murkiem. Droga przebiega polekko nachylonym stoku, std ten murek.
Przedni cz muru lekko uszkodziem, aby lepiej by widoczny model, a poza tym bardziej
urozmaicia si podstawka. Zbocze obsiaem kilkoma krzewami ikpami wysuszonej trawy. Aby
pojedynczemu Famo nie byo smutno, nadrodze
umieciem jeszcze trzy ywiczne figurki: dwch
mechanikw i oficera Panzerwaffe. Figurki pochodz zAiresa. Naposzczeglnych zdjciach
przedstawi etapy z budowy modelu oraz zastosowane przy tym materiay. Na koniec mj
produkt finalny, czyli Famo podczas drobnej naprawy gdzie najednej zdrg Jugosawii.
Ukoczony i zmontowany silnik wzbogacony o blaszki

Abera oraz przewody zdrutu. Cz przewodw ielementy
usztywniajce nad silnikiem jeszcze niepomalowane
Zamontowana tablica przyrzdw wykonana przy wykorzystaniu folii zzegarami zawartej wzestawie Abera. Od spodu
folia pomalowana biaym podkadem
Gotowy przedzia silnikowy przybrudzony suchymi pastelami przed naoeniem pokryw
70
SUPER MODEL
nr 3/2009
Grna pokrywa przedziau silnikowego oraz drzwiczki boczne

wtrakcie pokrywania szarym podkadem Panzer Grey
Zamontowana grna pokrywa przedziau silnikowego,

przyklejone siedzenia iosprzt wkabinie zaogi
Uzbrojenie obsugi umocowane na stelaach
Skrzynia adunkowa wfazie montau blaszek
Tylna cz ramy zbbnem wycigarki pokryta szarym podkadem Panzer Grey
Tylna cz ramy z zamontowanymi tumikami i rurami

wydechowymi. Tumiki irury pokryte mieszank bezbarwnego akrylu zrdzaw such pastel
Przd pojazdu pokryty szarym podkadem Panzer Grey
nr 3/2009
SUPER MODEL
71
Cz silnikowa izaogi pomalowane kolorem podstawowym

Panzer Grey przed cieniowaniem
Detale komory silnikowej zlewej strony pojazdu
Rama mocowania koa zapasowego, podnonik idrzwiczki

boczne
Zapasowe koo wramie. Elementy jeszcze bez cieniowania

iprzybrudzenia
Pomalowane szarym podkadem Panzer Grey felgi inaoone

na nie gumowe opony
Pomalowane szarym podkadem koa zabezpieczone

sidoluksem
Prawie gotowe koo przednie pokryte suchymi pastelami
Elementy ukadu jezdnego idolna cz pojazdu pokryte

suchymi pastelami
Zamontowana skrzynia pomalowana szarym podkadem

Panzer Grey
Ruchome drzwiczki boczne iwyposaenie szuflad
Szuflady boczne bez osprztu izdodatkowymi narzdziami
72
SUPER MODEL
nr 3/2009
Sklejona gsienica pomalowana ciemnobrzowym podkadem Tamiyi XF64
Elementy gumowe gsienicy pomalowane na czarno

Humbrolem 33
Mieszanka pigmentw naoona pdzlem, a nastpnie

utrwalona preparatem Miga
Przy wykorzystaniu metalizerw Agamy, najpierw gun metalu, anastpnie aluminium zaznaczone pracujce powierzchnie gsienicy
Zaoona gotowa gsienica
Za pomoc artystycznej olejnej jasnej rdzawej farby zaznaczone zadrapania iobicia na ukadzie jezdnym
Zacieki oleju wykonane czarn artystyczn farb olejn. Na

wczeniej wykonane zadrapania iobicia dodatkowo naoone
mniejsze ubytki przy pomocy ciemnobrzowej artystycznej
farby olejnej
Cieniowanie. Panzer Grey zdomieszk ok. 20% biaej naniesiony aerografem na centralne czci powierzchni. Brzowe
plamy wmiejscach zagbie to olejna artystyczna roztarta
pdzlem
Naoone, anastpnie utrwalone preparatem Miga suche

pastele wprzedziale zaogi iskrzyni adunkowej
Zadrapania iobicia bocznych igrnych powierzchni pojazdu

to ciemnoszary Panzer Grey plus 60% biaej ina to naoona
artystyczna olejna rdzawa jasna iciemna
Rdzawe zacieki wykonane pdzlem artystyczn farb olejn
nr 3/2009
SUPER MODEL
73
Gotowe boczne zasobniki
Boczne i grne powierzchnie modelu pokryte suchymi

pastelami utrwalone preparatem Miga
Zwinita lina zapasowa wykonana z cienkiego drutu

lutowniczego
Prawie gotowy model jeszcze bez czci zamiennych na

skrzyni adunkowej
74
SUPER MODEL
nr 3/2009
Tylna cz ramy z bbnem wycigarki pokryta szarym

podkadem Panzer Grey
Maskowanie przedniej szyby przed pokryciem kurzu
Dodatkowe elementy wykorzystane przy zabudowie skrzyni

adunkowej
Podstawka wariant pierwszy
Podstawka wariant drugi. T wanie wykorzystaem do Famo
Wygld zabudowanej podstawki jeszcze bez modelu Famo,

nie ma jeszcze brzowego koloru na powierzchni drewnianej
Figurki mechanikw podczas malowania
Ukoczony model Famo na podstawce
nr 3/2009
SUPER MODEL
75
REGULAMIN KONKURSU
XIII Oglnopolski Konkurs Modelarski Kranik 2009

Konkurs modeli plastikowych ikartonowych
I Organizatorzy
Kranicki Klub Modelarski PA-LO-OK

Fundacja HISTORIA IWSPCZESNO
II Partnerzy instytucjonalni
Starostwo Powiatowe wKraniku

Urzd Miasta wKraniku
Zesp Placwek Owiatowych nr 1
III Partnerzy Medialni
Ilustrowany Magazyn Wojskowy ARMIA

Ilustrowany Magazyn Historyczny MILITARIA XX
wieku
Magazyn Modelarski SUPER MODEL
Magazyn Lotniczy AERO
RC Przegld Modelarski
Gos Kranika
TV Kranik
3. Przyjmowanie modeli
Do konkursu przyjmowane bd tylko modele wykonane wasnorcznie przez modelarzy. Wprzypadku wtpliwoci, co do autorstwa zgoszonego modelu, organizatorzy przewiduj przeprowadzenie rozmowy wyjaniajcej zzawodnikiem, awprzypadku jego nieobecnoci
zastrzegaj sobie prawo dyskwalifikacji modelu. GRUPY
WIEKOWE: Przewiduje si podzia na grupy wiekowe:
M modzik do 12 lat (urodzeni wroku 1997 ipniej)
J junior, 1318 lat (urodzeni wlatach 19921996) S
senior, powyej 18 lat (urodzeni do 1991 r.)
4. Ocena inagrody
Zgoszone do konkursu modele ocenia komisja powoana przez organizatora wg zasady podoba si nie
podoba si. Najlepsi wykonawcy modeli uhonorowani zostan wartociowymi nagrodami rzeczowymi.
V Program konkursu
Pitek 9.10.09
godz. 1518 przyjmowane modeli (lub telefonicznie
ustalona godzina wygodna dla modelarzy)
Sobota 10.10.09
godz. 812 przyjmowanie modeli,
godz. 1120 wystawa modeli, gieda modelarska
godz. 15.30 odprawa sdziw iocena modeli
Niedziela 11.10.09
godz. 914 wystawa modeli, gieda modelarska
godz. 13 ogoszenie wynikw, rozdanie nagrd
izakoczenie konkursu.
VI Postanowienia regulaminowe
1. Rodzaj zawodw
Konkurs ma charakter otwarty, mog wnim uczestniczy modelarze indywidualni izrzeszeni wklubach imodelarniach; liczba iwiek uczestnikw jest nieograniczona. Celem konkursu jest popularyzacja modelarstwa, zainteresowa technicznych ihistorycznych wrd dzieci,
modziey idorosych, promocja powiatu kranickiego
iLubelszczyzny oraz aktywnej formy spdzania wolnego czasu, integracja polskiego rodowiska modelarskiego, atake poznawanie historii militariw. Wzwizku
zprzypadajcymi wbiecym roku rocznicami dodatkowo wkonkursie pragniemy spopularyzowa tematyk
wojny obronnej 1939 roku oraz sprztu pastw NATO.
2. Warunki uczestnictwa wkonkursie
Warunkiem uczestnictwa wkonkursie jest zgoszenie
udziau uorganizatora:
wformie listownej:
ul. Megiewska 9F, 20-209 Lublin
(wterminie do 5.10.2009 r.)
wformie elektronicznej na adres:
supermodel@kagero.pl
(wterminie do 9.10.2009 r.)
osobicie w dniu rozpoczcia konkursu 10 padziernika 2009 r. najpniej do godz. 12.00 wZespole
Placwek Owiatowych nr 1, ul.T. Kociuszki 23 tel.
081 825 24 25 23-200 Kranik.
Kierownik konkursu: Tomasz Frczek
tel. 0-691 377 763 e-mail: frt@wp.pl
Kady zuczestnikw moe zgosi do konkursu pi modeli, maksymalnie po dwa wdanej klasie. Wklasyfikacji
bdzie uwzgldniany najlepszy model danego uczestnika wdanej klasie.
Organizatorzy isdziowie mog czy klasy wprzypadku maej iloci zgoszonych modeli wdanej klasie.
Kady model powinien zawiera dokumentacj, ktr
mog stanowi: instrukcja budowy imalowania zawarta wzestawie lub dodatkowe materiay dokumentujce
model, np. fotografie, rysunki itp. Dopuszczamy take
uczestnictwo modeli bez dokumentacji oraz modele
poza konkursem.
Modele sdziw isponsorw bd oceniane wplebiscycie modelarzy uczestnikw konkursu. Modele zgromadzone na wystawie bd oceniane wplebiscycie publicznoci. Podczas konkursu bdzie prowadzona kwesta na
rzecz dzieci zHospicjum im. Maego Ksicia wLublinie.
VII Podzia na klasy

Modele plastikowe
Budowle
Figurki
Klasa
PL-1s
PL-2s
PL-3s
PL-1w
PL-2w
PL-3w
P-2s
P-3s
P-2w
P-3w
PA-1
PA-2
PB-1Ks
PB-2Ks
PB-1Kw
PB-2Kw
PB-1Gs
PB-2Gs
PB-1Gw
PB-2Gw
PC-1
PC-2
PC-3
P-1
P-2
PM-1s
PM-2s
PM-1w
PM-2w
PF-1
PF-2
PF-3
PF-4
KLASA
KS-1s
KS-2s
KOs
Ks
KS-1w
KS-2w
KOw
Kw
KX
KKs
KGs
KKw
KKw
KSZs
KCs
KSZw
KCw
Ks
KMs
Kw
KMw
KP
KB
KF
Dioramy kartonowe
KD
Dioramy:
lotnicze
koowe
morskie
INNE (otwarta)
DL
DK
DM
KLASA
Przekroje
PR
Lotnicze
IV Termin imiejsce
911.10.2009 r.
Zesp Placwek Owiatowych nr 1
tel. 081 825 24 25
ul. T. Kociuszki 23 23-200 Kranik
Organizatorzy przewiduj rwnie nagrody specjalne.

Nagrody gwne zostan przyznane najlepszym modelom prezentujcym militaria uyte bojowo wroku1939
oraz repliki sprztu znajdujcego si w wyposaeniu
pastw czonkowskich NATO. Organizatorzy zastrzegaj
sobie prawo do wasnej interpretacji regulaminu, decyzje komisji sdziowskiej s ostateczne inie podlegaj
oprotestowaniu. Poza oficjalnymi konkursami dopuszcza
si nagrody specjalne ipatronackie przyznawane poza
kryteriami wystawy wedug oceny fundatora nagrody.
migowce
Artyleria
Pojazdy bojowe koowe
Pojazdy bojowe gsienicowe

Pojazdy cywilne
imotocykle
aglowce
Statki (okrty) motorowe
Figurki
KARTONOWE
Lotnicze
Pojazdy wojskowe
Pojazdy cywilne
Statki
Skala
1:35 iwiksze
1:48 1:50
1:72 imniejsze
1:35 iwiksze
1:48 1:50
1:72 imniejsze
1:48 1:50
1:72 imniejsze
1:48 1:50
1:72 imniejsze
1:48 imniejsze
1:35 iwiksze
1:48 imniejsze
1:35 iwiksze
1:48 mniejsze
1:35 iwiksze
1/48 imniejsze
1:35 iwiksze
1/48 imniejsze
1:35 iwiksze
1/48 imniejsze
1:35 1/24
1:18 iwiksze
1:200 iwiksze
1:250 imniejsze
1:200 iwiksze
1:250 imniejsze
1:200 iwiksze
1:250 imniejsze
75 mm imniejsze do 1914 r.
75 mm imniejsze po 1914 r.
75 mm powyej
popiersia
RODZAJ
Samoloty migowe jednosilnikowe
Samoloty migowe wielosilnikowe
Samoloty odrzutowe
migowce
Samoloty migowe jednosilnikowe
Samoloty migowe wielosilnikowe
Samoloty odrzutowe
migowce
Kosmiczne
Koowe
Gsienicowe
Koowe
Gsienicowe
Szynowe (take pocigi pancerne)
Koowe igsienicowe
Szynowe (take pocigi pancerne)
Koowe igsienicowe
aglowce
Motorowce
aglowce
Motorowce
Podwodne
Tematyka dowolna
Powierzchnia dowolna
Wykonanie zdowolnych materiaw, powierzchnia iskala dowolna
RODZAJ
Modele plastikowe
ikartonowe, skala dowolna
Modele od podstaw
MP
Materia iskala dowolne, dopuszcza si uycie wmodelu 10% czci fabrycznych
STANDARD model wykonany zpudeka bez zestaww waloryzujcych iwasnych modyfikacji
WALORYZOWANE (OTWARTA) modele zwykorzystaniem dostpnych zestaww waloryzujcych izwasnymi modyfikacjami
VIII Sprawy organizacyjne
Powyszy program ma charakter roboczy imoe ulec maym zmianom. Organizatorzy nie ubezpieczaj zawodnikw
imodeli. Uczestnicy przyjedaj na koszt wasny, organizatorzy nie zapewniaj rezerwacji noclegw. Przewidziany
jest bezpatny nocleg na miejscu wiloci 30 miejsc. piwory ikoce wasne uczestnikw.
Baza noclegowa hotelowa: www.krasnik.pl
ZAPRASZAJ ORGANIZATORZY
Regulamin ikarta zgoszenia do pobrania ze strony www.kagero.pl

76
SUPER MODEL
nr 3/2009
Wielkie rozdanie
wKraniku!
Konkurs Modelarski wKraniku organizowany wdniach 10-11 padziernika 2009 r.

przez Kranicki Klub Modelarski PA-LO-OK oraz Oficyn Wydawnicz KAGERO
bdzie obfitowa wwiele atrakcyjnych nagrd rzeczowych.
Pragniemy uczci 70. rocznic wybuchu II wojny wiatowej, 60. rocznic powstania NATO
oraz 10. rocznic przystpienia Polski do Sojuszu Pnocnoatlantyckiego.
Modele wice si ztymi rocznicami bd mogy liczy na najatrakcyjniejsze nagrody.
Sdziowie isponsorzy wystawiajcy swoje modele bd oceniani przez modelarzy biorcych
udzia wkonkursie wspecjalnym plebiscycie. Publiczno take bdzie oceniaa modele uczestnikw.
Nagrody rzeczowe to m.in. monitory LCD, drukarki, teleskopy, repliki broni iwiele wiele innych.
Wicej informacji wczasopismach Oficyny Wydawniczej KAGERO.
Budujcie modele iprzybywajcie!
Polecamy: nowoci i zapowiedzi
www.kagero.pl
TABEL A BARW POJAZDW ARMII FRANCUSKIEJ W L ATACH 1939-1940

Nazwa
oryginalna
Vert Olive
Brun (Chocolat)
Vert Fonc
Terre dombre
Ocre jaune clair
Bleu gendarme
brillant
Bleu fonc
Brun Fonc
Vert
Vermillon
Jaune
Bleu clair
Blanc
Rouge
Noir
Argent
Orange
Lp
01
02
03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17
Kolor
FS 595b
Humbrol
Gunze
Pactra
Testros
oliwkowy
brzowo czekoladowy
ciemnozielony
terrakota
ta ochra
ciemny szaroniebieski
byszczcy
szaroniebieski
ciemnobrzowy
zielony
rowy
ty
niebieski
biay
czerwony
czarny
srebrny, aluminiowy
pomaraczowy
34227
30122
34079
33434
33245
120
160
179
93
63
H132
H47
H309
H346
A124
A103
A29
A25
A20
1716
15109
15
H5
35164
30117
34108
31630
33538
35109
37875
31302
37038
17178
32516
144
186
101
200
154
14
34
19
33
11
82
H42
1710
Xtracolor Tamiya
X110
1706
XF-64
XF-58
XF-59
XF-59
Uwagi
elementy kamuflau
elementy kamuflau
elementy kamuflau
elementy kamuflau
ciemny piaskowy, okolice Sahary
2031
X124
X-3
jednolite malowanie samochodw andarmerii
A36
A22
1720
1701
X125
XF-18
XF-64
XF-5
XF-17
A27
A4
A47
A7
A46
A71
A13
1708
2715
1768
1503
1749
1790
1527
X106
X124
X405
18
Bleu marine
niebieski morski
15050
190
H328
1772
X123
X-03
19
Gris fer
Gris vert trs
fonc
szary metaliczny
36118
125
H308
1723
X130
XF-24
jendolite malowanie samochodw

elementy oznakowania
znaki rozpoznawcze, elementy oznakowania
napisy, numery, elementy oznakowania, motocykle
wszystkie powierzchnie, naturalny kolor metalu
byszczcy napojazdach, matowy nasanitarkach larme
de lair
samochody transportowe larme de lair
ciemny zielony
34095
80
XF-05
kamufla pojazdw larme de lair
20
H19
H329
H25
H11
H3
H12
H8
H24
A50
1786
X404
X142
X-4
XF-2
X-7
XF-1
XF-16
X-6
Uwagi:
1. Podane odcienie emalii modelarskich maj charakter poczci przybliony, tak aby maksymalnie uproci dobr odpowiedniego koloru.
2. Niektre odcienie gwnie farb Humbrol mog nie wystpowa waktualnej ofercie producenta, ale zewzgldu napopularno tych emalii zostay podane dla atwiejszego znalezienia
innych zamiennikw wliteraturze posugujcej si tymi numerami.
3. Wzdecydowanej wikszoci farby uywane fabrycznie dokamuflowania pojazdw byy pmatowe, odstpstwa odtej zasady zaznaczono wtabeli
4. Pojazdy armii francuskiej po1940 roku walczcej uboku sprzymierzonych nie stematem niniejszego opracowania
Mariusz ukasik, Andrzej ak
78
SUPER MODEL
nr 3/2009
www.armia24.pl
Wnumerze m.in:
Polskie Cougary Pancerny Telic 2003-2009 Siy zbrojne Estonii
Radziecki myliwiec Su-27 A-7P Corsair II w Muzeum Lotnictwa Polskiego
Loyal Arrow 2009 Amerykaskie okrty podwodne typu Tang

Super Model NR 23

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Super Model NR 23

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Super Model nr 3/2009

ddaj wWasze rce kolejny spniony,

wana po raz pierwszy znaszym tak znacznym zaangaowaniem. Przygotowujemy

Korekta:Jolanta Aleksandrowicz, Karolina Tokarz

Redakcja: Peter Argyropoulos, Krzysztof Barcz,

Reggiane Re 2002 1:48

P-38 L/M Lightning 1:72

Pe-8 ONStalins Plane 1:72

DH Mosquito NF 11 & British Car 10HP 1:48

Me 262 A-2a 1:144

52-K 85mm AA Gun 1:72

StuG IV early 1:35

Type 97 Sidecar 1:48

Befehls-Panther Ausf.G 1:35

Befehlsjager 38 Ausf.M 1:35

Sd.Kfz.164 Bergepanzerwagen IV 1:35

EF-2000B Eurofigter 1:32

Bf 110 G-2 1:48

M977 8x8 Cargo Truck 1:72

Sd.Kfz. 7/2 3.7 cm Flak 37 1:35

Sherman Mk. III DV 1:35

Flakpanzer IV Ostwind 1:35

Sd.Kfz.7 (8t) late 1:35

M7 HMC Priest 1:35

Sherman III 1:35

IJN Light Cruiser Mikuma 1:350

Admiral Graf Spee 1:350

M1117 Guardian ASV 1:35

U-Boot typ XXVIIB 1:72

Tyrrell P34 Six Wheeler 1:20

Citroen Traction 11CV 1:35

Winter Panzer Riders 1:35

Stukas im Anflug! 1:35

Sd.Kfz.251/1 Ausf.D 1:48

Monte Casino Defenders 1:35

HMS Repulse 1:700

Kawasaki Z1300 1:16

asi poudniowi ssiedzi ju nas przekonali, espotentatami wprodukcji modeli

Dodam, emam kontakt zjednym zwacicieli

ciem modelu, bd go mogli kupi ju tylko wtzw.

noci tego zestawu moe

Inn bardzo ciekaw propozycj jest Stinson

produkt, amianowicie izraelskiego Skyhawka

Nakajima Ki-43 Hayabusa

gronie samolotw, jakie

statystykw znalazy si wnaszym

co nie bdzie zadaniem atwym

piercieniow, toju wmodelu Ki43-II Hasegawy bdzie wymaga

powinny zastpi swoje plastikowe

podziace odtworzy szwy nitowe

brycznymi wypraskami Hasegawy.

powierzchniach. Wobliczu koniecznoci przerycia iprzenitowania

przekadw oryginalnych okrele japoskich. Najblisze prawdy

Kraju Kwitncej Wini,

Vector nr kat. 48019 silnik Nakajima

Primus Inter Pares

eeli zastanawiasz si nad

tkniciu pudeek, spojrzeniu na wypraski iinstrukcj montau odesza

strukcji. Bardzo czytelnie pokazuje

wyjtkowo ergonomicznie, a ich

Junkers J.1 (J.4). Mbelwagen

Samolot mia suy do bezporedniego wsparcia piechoty.

L.V.G. C.VI produkowany wwytwrni Luft-Verkhers-Gesselskraft