Super Model NR 34

Europejskie spotkania modelarzy redukcyjnych oraz wystawa konkursowa
Modzieowe Mistrzostwa Republiki Czeskiej modeli plastikowych
MODELLBRNO 2011
18 czerwca 2011
Centrum Wystawowe w Brnie, Pawilon B, Republika Czeska
www.modellbrno.cz
GWNI PARTNERZY I ORGANIZATORZY
GWNI SPONSORZY
AZ Model Blek Hobby Kits Lifecolor.cz Eduard Model Accessories junek-R Modelartikl.cz MPM Production Nordland Models OD Vgner Transtech Tooling
SPONSORZY
Catering Infinito CMK ExtraTECH Hauler HpH Keraservis MODEL Box PK Graphica Reda Rotschein Airbrush Model Shop Sklenstv Rosprim
Veletrn vstavn servis Web Facies Wingscale CZ
PARTNERZY MEDIALNI
Kagero Letectv a kosmonautika Model Rdio Krokodl Radio R Revi SAM Publications Super Model Tamiya Model Magazine International
Super Model nr 3/2011
Drodzy Czytelnicy!
rzed Pastwem kolejna odsona magazynu modelarskiego Super Model.

Chciabym przede wszystkim podzikowa tym zWas, ktrzy przesali nam swoje opinie na temat modyfikacji ksztatu pisma.
Idc za waszym gosem, wtym numerze obecny jest dzia nowoci, przy czym do jego wsptworzenia chciabym zachci dziaajcych na
polskim rynku dystrybutorw, oile zainteresowani s udzielaniem rzetelnych informacji dotyczcych oferowanych produktw iakcesoriw.
Kontynuujemy te uzupenianie relacji zbudowy modeli dokumentacj i szersz ocen zestaww pod ktem merytorycznym.
Przykadem tego ostatniego niech bdzie materia powicony pojazdowi M3A1 Scout Car,
gdzie prcz wybornego warsztatu Krystiana
Ciechowicza publikujemy zdjcia egzemplarza
muzealnego tego pojazdu oraz krytyczn ocen zestawu Hobby Bossa wwykonaniu Marka
Cieliczko, ktrego serdecznie witamy wgronie
wsppracownikw.
Mionikw samolotw z szachownicami zainteresuje zapewne relacja z budowy

Spitfire Mk Vb, za sterami ktrego zasiada Jan
Zumbach. Take ten materia wzbogacilimy
planszami barwnymi, ktre przydadz si fanom
tego najznamienitszego brytyjskiego samolotu myliwskiego. Chciabym rwnie zwrci
uwag na obszern relacj zbudowy zimowej
winiety z Tygrysem w roli gwnej. Jej autor
na jedenastu stronach prezentuje szczegowo
wiele interesujcych technik, zarwno wmaterii
malowania pojazdu jak itworzenia nietuzinkowej scenerii: penej bota, niegu ipkajcego
lodu, ktremu nie straszne coraz wiksze upay
za oknem, wieszczce ryche nadejcie lata. Bez
obaw nasza redakcja nie planuje adnej kanikuy; kolejny, wakacyjny numer Super Modelu
pojawi si na pocztku sierpnia. Jednoczenie
zachcam do prenumeraty wdobie urlopowego zamieszania taka forma pozwoli uj zachodu zposzukiwaniami czasopisma wkioskach
isalonach prasowych.
Serdecznie pozdrawiam
Maciej Gralczyk
Redaktor PROWADZCY
Tumaczenia:Marcin Surzyn, Maciej Gralczyk

Nakad:4000 egz.
Redaktor naczelny:Damian Majsak
Zastpca red. nacz.:Mariusz ukasik
Redaktor prowadzcy:Maciej Gralczyk
e-mail:maciejgoralczyk@kagero.pl
Sekretarz redakcji: Karolina Kamierska
e-mail:redakcja@kagero.pl
tel. 81 749 11 82
Opracowanie graficzne: Damian Majsak,
Marcin Wachowicz
DTP:ukasz Maj, KAGERO STUDIO
Redakcja zastrzega sobie prawo do dokonywania

skrtw tekstw izmiany tytuw oraz nie ponosi
odpowiedzialnoci za opinie autorw zawarte
w tekstach. Materiaw nie zamwionych nie
zwracamy.
Endkampf um das Reichsgebiet 1944-1945. Ostfront . . . . . . . 6

Mercedes D.IIIa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Pasy pilota firmy HGW wskalach 1:32 i1:48 . . . . . . . . . . . . . . 8
Yokosuka MXY7 Ohka Model 11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
SAAB J-21R . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Breguet Bre 693AB2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Modelarskie ABC
Farby akrylowe Akan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
samoloty zszachownic
Spitfire Mk.Vb Jana Zumbacha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
SAMOLOTY
Miss Behave czyli mj pierwszy P-47 zTamiya . . . . . . . . . . 24
Fokker Dr. I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Wydawca: KAGERO Publishing Sp. zo.o.

ul. Megiewska 9F 20-209 Lublin
tel./fax 081749 11 81
www.kagero.pl, kagero@kagero.pl
Marketing: Joanna Majsak (dyr.),
marketing@kagero.pl
Sprzeda: e-mail:oferta@kagero.pl,
tel. 81 749 20 20
Wydawca magazynu modelarskiego Super Model ostrzega P.T. Sprzedawcw, esprzeda aktualnych i archiwalnych numerw czasopisma
po innej cenie ni wydrukowana na okadce
jest dziaaniem na szkod Wydawcy i skutkuje
odpowiedzialnoci karn.
E-50 Standardpanzer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Okiem malkontenta: M3A1 Scout Car Early Production
Hobby Boss 1:35 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
M3A1 Scout Car z bliska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
M3A1 Scout Car . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Dioramy iwiniety
Tygrys wtarapatach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
POLECAMY:
Korekta:Karolina Kamierska
Wsppracownicy:
Krzysztof Baranowski, Rafa Bulanda, Tomasz
Chacewicz, Marek Cieliczko, Krystian Ciechowicz,
Jacek Cielak, Jakub Galicki, Libor Jekl, Zdenk
Krm, Tomasz Modasiak, Apoloniusz Musiaek,
Adam Obrbski, Luciano Rodriguez, Wojciech
Strojek, Przemysaw Syposz, Kamil Feliks
Sztarbaa, Jakub Vilingr, Tomasz Wajnkaim, Robert
Wjcik, Lubo Zach, Artur ty
recenzje
POJAZDY
Redakcja:Stanisaw Jaboski, Leszek A. Wieliczko,

Mariusz ukasik
ISSN 1733-8964
WNUMERZE:
Nowoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
w w w . k a g e r o . p l
nr 3/2011
SUPER MODEL
nowoci
Nowinki zKS-Model
Seafire L Mk.IIC 1:72
Gloster Meteor F Mk.1 1:72
CAC CA-13 Boomerang 1:48
Producent: MPM
Producent: Special Hobby
Producent: Sword
Numer katalogowy: 72567
Rodzaj: wtrysk
Rodzaj: wtrysk
Rodzaj: wtrysk
Ilo czci: 76
Ilo czci: 211
Ilo czci: 81
Kalkomanie: 4 malowania
Uwagi: zawiera el. ywiczne ifototrawione
Uwagi: zawiera 6 el. ywicznych
Blackburn Skua Mk.II Silver Wing 1:72

Dassault MD 450 Ouragan 1:72
Fw 190 D-9 Late 1:48

Producent: Eduard
Producent: Valom
Rodzaj: wtrysk
Numery katalogowe: 7259 i7260
Ilo czci: 102
Rodzaj: wtrysk
Rodzaj: wtrysk
Ilo czci: 150 plastikowych
Ilo czci: 71 plastikowych
Kalkomanie: 5 malowa
Uwagi: edycja Profipack, zawiera kolorowe el. fototrawione
imaski
Uwagi: zawiera el. fototrawione iywiczny fotel pilota, wydanie zinn kalkomani znr. kat.7260
Hawker Sea Fury T.20 1:72

Nowinki zEduard Polska Sp. zo.o.
Fw 190 D-11 1:48

Producent: Eduard
Rodzaj: wtrysk
Rodzaj: wtrysk
Ilo czci: 159
Ilo czci: 69
Kalkomanie: 1 malowanie
Uwagi: edycja Weekend
Uwagi: zawiera el. ywiczne, fototrawione iosony kabiny vacu
B-24D Mission Centenarians 1:72

Producent: Eduard
Albatros D.III OEFFAG 253 1:48
Rodzaj: wtrysk
MiG-21MT/SMT 1:48
Producent: Eduard
Ilo czci: 204
Producent: Eduard
Rodzaj: wtrysk
Uwagi: limitowana edycja, wypraski Academy/Minicraft, zawiera kolorowe el. fototrawione imaski
Rodzaj: wtrysk
Ilo czci: 383 plastikowe
Ilo czci: 65
Kalkomanie: 1 malowanie
Uwagi: edycja Profipack, zawiera kolorowe el. fototrawione,

maski iel. ywiczne
Uwagi: edycja Weekend
Model 339C/D Buffalo Dutch & Japanese 1:72

model 167F-A.3 Glenn In Arme de lAir 1940/45 1:48
Bf 109 E over the Balkan Peninsula 1:32

Producent: Eduard
Rodzaj: wtrysk
Rodzaj: wtrysk
Ilo czci: 54
Rodzaj: wtrysk
Ilo czci: 152 plastikowe
Ilo czci: 190
Uwagi: zawiera el. ywiczne ifototrawione, malowania wbarwach holenderskich ijaposkich
Uwagi: limitowana edycja, zawiera kolorowe el. fototrawione,

maski iel. ywiczne
SUPER MODEL
nr 3/2011
K
A
!
Y
W
YS
A
K
YB
SZ
redni czas realizacji

zamwienia ok 24 godzin,
przesyka kurierska tasza ni poczta,
od 11z do 15,50z. (z pobraniem)
Stany magazynowe
na stronie aktualizowane on-line.
Posiadamy w ofercie
modele prawie wszystkich
dostpnych w Polsce
producentw
Od niedawna rwnie
blachy i ywice
Eduard, Aires, Extratech
CMK i inne
RECENZJE
Ksika ufundowana przez
po l e c amy
luftfahrtverlag-start.de
Endkampf um das Reichsgebiet 1944-1945. Ostfront

Axel Urbanke, Luftfahrtverlag-Start, Bad Zwischenhahn 2009.
ABER
ul. Jaowcowa 15
40-750 Katowice
www.aber.net.pl
AML
Ke Studance 1048
735 14 Orlova - Lutyn
Czech Republic
www.aml.cz
oc ena ksi ki
5/5
ATAK MODEL
ul. Bazyliaska 3/4
03-203 Warszawa
atakmodel.istore.pl
EDUARD
Mrov 170
435 21 Obrnice
Czech Republic
www.eduard.cz
FLY
blova kolonie 814
735 53 Doln Lutyn
Czech Republic
www.fly814.cz
HGW
etzkov 7
46601 Jablonec nad Nisou
Czech Republic
battlefield.eshop-zdarma.cz
MASTER
ul. 26 Kwietnia 49/44
71-126 Szczecin
www.master-model.pl
MPM PRODUCTION LTD.
Meziles 718
193 00 Praha 9
Czech Republic
www.cmkkits.com
PAVLA MODELS
U Vtopny 10
700 30 Ostrava
Czech Republic
www.pavlamodels.cz
SUPER MODEL
nr 3/2011
Maciej Gralczyk
iemieckie wydawnictwo Luftfahrtverlag-Start

trwale wpisao si wwiadomo entuzjastw
si powietrznych ipodwodnych III Rzeszy dziki
czasopismom Luftwaffe im Focus iU-Boot im
Focus. W obu seriach regularnie pojawiaj si dotychczas niepublikowane fotografie, przy czym nawet jeeli cz zawartoci stanowi zdjcia znane ju
zinnych publikacji, to bardzo wysoka jako druku,
reprodukcji fotogramw itowarzyszcych im czasem
plansz barwnych oraz znakomicie opracowane teksty
sprawiaj, e zdecydowanie warto sign po te magazyny. Oprcz nich wydawnictwo przygotowao jak
dotd dwie ksiki, jedn znich chciabym przybliy
czytelnikom Super Modelu.
Endkampf um das Reichsgebiet 1944-1945.
Ostfront to wduej mierze album zdjciowy wtwardej oprawie, powicony ostatnim miesicom II wojny wiatowej na froncie wschodnim. Na 160 stronach
wformacie 23x28cm zamieszczono 161 czarno-biaych
i22 kolorowe fotografie. Cao podzielono tematycznie na 8 rozdziaw:
16 padziernika 1944 roku Armia Radziecka przekracza granic Rzeszy,
dziaania na terenie Prus Wschodnich w styczniu
ilutym 1945 roku,
walki na Pomorzu Wschodnim inad Odr wlutym
imarcu 1945 roku,
lsk wogniu wojny od stycznia do maja 1945 roku,
bitwa oWrocaw luty-maj 1945 roku,
walki w Prusach Wschodnich oraz na Kpie
Oksywskiej wmarcu ikwietniu 1945 roku,
dziaania w Sambii od stycznia do kwietnia 1945
roku - obrona Krlewca iPiawy,
dywizja pancerna Hermann Gring wakcji wrejonie
Zgorzelca iBudziszyna wkwietniu imaju 1945
roku.
Zamieszczone zdjcia przestawiaj gwnie
niemiecki sprzt bojowy ionierzy, ale mionicy polonikw zzadowoleniem odkryj na nich
take polskiego IS-2 zimieniem Tadeusz wymalowanym na wiey czy transporter gsienicowy
Universal Carrier i dziao samobiene ISU-122
oznaczone orzekami. Obecne s rwnie czogi
idziaa samobiene Armii Radzieckiej, przewanie zniszczone i porzucone. Kad z fotografii
opatrzono podpisami wjzyku niemieckim iangielskim.

Dwujzyczny jest rwnie nieco skromny tekst gwny,
ktry stanowi ogln charakterystyk poszczeglnego
tematu lub opis przebiegu dziaa niektrych jednostek
wdanym okresie irejonie wten sposb autor potraktowa np. kwesti walk na Pomorzu Wschodnim inad
Odr. Tekst uzupeniaj czytelne, kolorowe mapki.
Wrmy jednak do zdj. Jako ich reprodukcji
jest jak zwykle wpublikacjach Luftfahrtverlag-Start wymienita. Wiele fotografii zajmuje niemal ca stron,
co zpewnoci ucieszy czytelnikw zainteresowanych
szczegami wygldu pojazdw bd umundurowania
iwyposaenia onierzy. Co prawda, wbrew twierdzeniu
autora, niektre zdjcia pojawiay si ju winnych publikacjach, ale wysoki poziom edytorski Endkampf...
umoliwia dokadniejsze zapoznanie si znimi, dlatego te ksika jest ciekaw propozycj dla modelarzy.
Powinna wzbudzi zainteresowanie na polskim rynku,
poniewa spora cz zawartoci dotyczy dziaa na
naszych ziemiach, anie lada gratk moe by potencjalna moliwo budowy dioramy lub winietki przedstawiajcej jak wojenn sytuacj zwasnego ssiedztwa
na podstawie zamieszczonego wtym albumie fotogramu. Wtym zakresie rozczaruj si niestety mieszkacy
Warmii poszukujcy zdj ze swojej okolicy (do ktrych
ija si zaliczam), natomiast obecne s m.in. fotografie
wykonane wGiycku, Godapi, Jedwabnie, Pyrzycach
iokolicy, rejonie Stargardu Szczeciskiego iChoszczna,
Szczecinie, okolicach Lublica, Oawy, Krosna
Odrzaskiego i wsi Chichy, Lubaniu, Gubczycach,
Wrocawiu ijego przedmieciach oraz Gdyni.
Zprzyjemnoci zachcam do zakupu tej pozycji,
dostpnej bezporednio uwydawcy (www.luftfahrtverlag-start.de) wcenie 54 euro. Zpewnoci bdzie stanowi ozdob biblioteczki zarwno amatora historii jak
imodelarza. Za przekazanie egzemplarza do recenzji
serdecznie dzikuj Benedicte iAxelowi Urbanke. m
Zestaw ufundowany przez
Mercedes D.IIIa
Mariusz ukasik
ilnik Mercedes D.IIIa to wzmocniona do

170 KM izmodernizowana wersja modelu
D.III, ktra trafia do produkcji wczerwcu
1917 roku. By chodzony wod, wyposaony wpodwjny ganik odwch gardzielach
sscych idwch komorach pywakowych, zasilajcych po trzy cylindry, posiada centralny waek rozrzdowy zaworw. Mia on stanowi napd Albatrosa D.III, ale prawdopodobnie znalaz
zastosowanie m.in. take we wczesnych wersjach Fokkera D.VII oraz Pfalzu D.IIIa iJunkersie
CL-1. Przeprowadzone przez Brytyjczykw powojenne badania jego parametrw okrelaj
moc nawet na 180 KM itak wanie warto
najczciej mona spotka wliteraturze.
Prawdopodobnie zmyl owaloryzacji eduardowskiego modelu Albatrosa D.III wpodziace 1:48 inny czeski producent, firma Artillery,
wmyl znanej ju dosy dobrze bardzo sprawnej kooperacji rnych podmiotw wtym kraju,
oferuje ywiczn replik silnika Mercedes D.IIIa
wtej wanie skali. Niezbyt poprawny iuproszczony plastikowy motor, jaki znajdujemy wkolejnych wcieleniach miniatur Eduarda, znalaz wic
take swj lepszy zamiennik. Skada si on jedynie zczterech elementw. Odlany wjednej bryle korpus wraz zcylindrami iosprztem wzbogacamy tylko oddzielnie odlanym w dwch
czciach kolektorem dolotowym oraz pomp
wodn. Precyzja ijako odwzorowania jest wysoka, cznie zna og doskonale widocznymi
wgrnej czci szczegami mechanizmu napdu zaworw. Lekkie zastrzeenia mona mie
www.ksmodel.pl
oc ena zes tawu
4/5
Artillery 1:48 nr kat. art.60
tylko do braku rub czcych grn i doln

cz bloku silnika oraz pompy oleju iotworu
spustowego w dolnej czci bloku. Ten drugi
detal atwo dorobimy na podstawie zdj irysunkw. Nie znajdziemy take wtej miniaturze
zaznaczonego okablowania silnika, ale to raczej
zaleta ni wada. Najczciej zbyt grube jego odwzorowanie zdecydowanie atwiej jest dorobi
ni usun. Nie ma take wzestawie kolektora
wydechowego samego silnika, ale to raczej ze
wzgldu na jego rne formy, jakie wystpoway
wrnych samolotach. Przewanie ten element
moemy zapoyczy zkonkretnego modelu, do
jakiego bdziemy prbowali dopasowa nasz
jednostk napdow.
Tutaj wanie moemy napotka najwiksze
problemy. Zestaw nie jest w sumie dedykowany do konkretnego wyrobu, konkretnego
producenta i odwzorowuje rzeczywisty silnik
Mercedes D.IIIa. Ju pierwsze porwnanie do
repliki motoru wmodelu Albatros D.III Eduarda
zwiastuje niejakie problemy z jego wpasowaniem. Wyjciem byaby minidioramka zwyjtym
zpatowca silnikiem, umieszczonym na stanowisku remontowym. Pozwolioby to pokaza
i wntrze komory, i sam silnik w sposb bardzo efektowny ijednoczenie najmniej wymagajcy adaptacji do konkretnego zastosowania.
Wpudeku nie uwiadczymy adnej instrukcji
montau i malowania, wic jestemy skazani
na samodzielne badania wtych dziedzinach, ale
na szczcie wInternecie mona znale sporo
zdj tej jednostki napdowej, wtym rwnie
zdjcia zMuzeum Lotnictwa wKrakowie, ktre
posiada taki silnik wswoich zbiorach. Warto take sign do literatury dotyczcej samolotw,
wktrych montowano Mercedesa D.IIIa.
Za recenzowany egzemplarz pragn podzikowa wacicielowi firmy Artillery oraz jej polskiemu dystrybutorowi, KS-Model zCzstochowy.m
rdo zdj: Muzeum Lotnictwa
w Krakowie, Internet.
nr 3/2011
SUPER MODEL
RECENZJE
Zestawy ufundowane przez
po l e c amy
RS MODELS
U Lomu 513/7
795 01 Rmaov
Czech Republic
www.rsmodels.cz
STEEL SCORPION
ul. Jagielloska 64/5
03-468 Warszawa
www.steelscorpion.pl
SWORD
Tnsk 1508
739 34 enov
Czech Republic
www.swordmodels.cz
Sklepy:
AeroSklep
ul. Stawowa 6
55-330 Wrblowice
www.aerografy.com
Eduard Polska Sp. z o.o.
ul. Tczowa 38
53-602 Wrocaw
eduard@eduard.pl
KS-Model
ul. Targowa 3
42-200 Czstochowa
www.ksmodel.pl
Moje Hobby
PJB-Firma
Handlowo-Usugowa
ul. Grsko 6
32-020 Wieliczka
www.mojehobby.pl
Gunze Sangyo Polska
M-Zone - sklep firmowy
ul. Kociuszki 49
50-011 Wrocaw
www.gunze.pl
TANK models
Al. Ujazdowskie 16/48
00-478 Warszawa
www.tankmodels.pl
SUPER MODEL
nr 3/2011
hgw.webgarden.cz
Pasy pilota firmy HGW wskalach 1:32 i1:48

Tomek Wajnkaim
zeska firma HGW pojawia si na polskim rynku stosunkowo niedawno. W swojej ofercie
ma rne akcesoria modelarskie, ale flagowym
produktem s pasy pilota dostpne wskalach
1:48 i1:32. Zastosowanie ich imitacji stanowi najprostszy sposb waloryzacji kokpitu wmodelu samolotu.
Najatwiej wykorzysta kalkomanie, ktre producenci
czsto dodaj na arkuszu, by wtradycyjny sposb zaaplikowa je wodpowiednim miejscu. Zaawansowany
modelarz nie bdzie jednak takim efektem usatysfakcjonowany, bowiem kalkomanie jako pasy s paskie.
Firmy produkujce tego rodzaju waloryzacje modeli
przyzwyczaiy nas do czci fototrawionych. Popularne
blachy mona dowolnie wygina, malowa, dodawa imitacje zaczepek czy klamerek. Efekt prosty ibardzo skuteczny. Rzadziej spotykan iprzewanie mniej
efektown metod jest fotel ju zgotowymi pasami
odlany zywicy.
Firma HGW proponuje nam jeszcze inn technologi. Na arkuszu tkaniny odrobnym splocie wydrukowane s imitacje pasw parcianych lub skrzanych.
Paski trzeba wyci ostrym noykiem wzdu zaznaczonych linii. Po oddzieleniu fragmentu mona dokadnie przyjrze si, zczego zrobiono arkusz. Jest
to mocny, drobno tkany materia. Po wyciciu nie
strzpi si na brzegach ijest zdecydowanie mocniejszy od papieru. Na paskach oprcz odpowiedniego
koloru nadrukowano imitacj ciegu wzmacniajcego
tkanin. Tak przygotowany paseczek pozostaje tylko
nawlec na odpowiedni klamr. Fototrawione klamry,
ocena zestaww
4/5
zapinki izamki oczywicie take doczono do zestawu. Przeplatanie nie jest proste iwymaga cierpliwoci, ale komu jej brakuje na pewno nie nam modelarzom! Tkanina czy si doskonale cyjanoakrylem
ifarba nie schodzi znadruku pod wpywem tego kleju. Mocne szarpanie klamry rwnie nie spowodowao uszczerbku farby na powierzchni sprawdziem.
Pasy mona praktycznie dowolnie ukada.
Korzystajc zjednego zestawu, moemy zaopatrzy
dwa modele. Instrukcja montau jest czytelna iprosta,
chocia producent mgby uzupeni j orysunki, jak
wdanym typie pasy powinny wyglda na fotelu
gdzie je przyklei, zagi itp. Nie wszyscy to wiedz
imniej zaawansowani modelarze mog mie ztym
pewien kopot. Nie wpywa to jednak znaczco na
moj pozytywn opini otych produktach, za ktrych
przekazanie do recenzji dzikuj wacicielowi HGW,
p. Janowi Bobkowi.
m
Model ufundowany przez
www.ksmodel.pl
Yokosuka MXY7 Ohka Model 11
oc ena zes tawu
4/5
Artillery skala 1:144 nr kat. 14405

Mariusz ukasik
aposka latajca bomba, a waciwie samobjczy samolot-pocisk Yokosuka MXY7

Ohka, to jedna z broni ostatniej szansy,
po jak signli stojcy w obliczu klski
fanatyczni dowdcy z Kraju Kwitncej Wini.
Zbudowana w iloci 755 egzemplarzy jej podstawowa wersja, Model 11, bya napdzana
trzema silnikami rakietowymi Type 4 Mark 1
Model 20 o cigu 800 kG. Mogy one t zaopatrzon w 1200-kilogramow gowic bojow
maszyn rozpdzi w locie nurkowym do ponad
900 km/h. May zasig zmusza do przenoszenia
pocisku w poblie potencjalnego celu za pomoc samolotu nosiciela. Stosowano tutaj gwnie
bombowiec Mitsubishi G4M2E type 1 Betty ze
zmodyfikowan, otwart komor bombow. To
by wanie najsabszy element caej strategii,
gdy stosunkowo powolny i ciki samolot-matka by atwym do wyeliminowania przeciwnikiem, zwaszcza w obliczu kolosalnej wrcz
przewagi w powietrzu Amerykanw. Na skutek
tego oraz niskiego poziomu wyszkolenia pilotw-samobjcw, ktrzy zasiadali w zamknitym na stae kokpicie za sterami tego trudnego
w prowadzeniu patowca, konkretne sukcesy
zdarzay si niezmiernie rzadko. Jednym z bardziej spektakularnych byo zatopienie amerykaskiego niszczyciela USS Mannert L. Abele
(DD-733) w dniu 12 kwietnia 1945 roku niedaleko Okinawy.
Nie spotkaem dotychczas adnego modelu
Ohki w skali 1:144, natomiast Minicraft Models
proponuje nam za to trzy modele samolotu-nosiciela Mitsubishi G4M Betty (nr kat. CFR001;
CFR003; CFR005). Wanie z myl o wzbogaceniu i uatrakcyjnieniu tych zestaww czeska firma
Artillery przygotowaa miniatur Yokosuka MXY7
Ohka Model 11, za ktrej przekazanie do recenzji dzikujemy jej wacicielowi oraz polskiemu
oc ena zes tawu
SPECIAL HOBBY skala 1:72 nr kat. SH72207
Piotr Dmitruk
harakterystyczne ju dla tego producenta

do due isolidne pudeko zprzycigajc oko, dynamiczn grafik, kryje wsobie
solidnie zapakowane woddzielne woreczki
dwie ramki zszarego tworzywa, jedn zprzezroczystego, dwie wlewki ywiczne, blaszk
fototrawion z klisz przedstawiajc zegary
tablicy przyrzdw oraz instrukcj montau.
Zaczn wanie od niej, aby potem przej do
miniatury. Jest to dwunastostronicowa ksieczka opracowana wedug schematu, do ktrego
przyzwyczaio nas ju wiele firm. Na pierwszej
stronie znajduje si krtka historia protoplasty
modelu, czyli SAABa J-21R, wjzykach czeskim
i angielskim. Na drugiej stronie rozrysowane
s (rozmieszczone na ramkach) wszystkie czci, zjakich skada si model. Kolejne rysunki
to bardzo szczegowy, przemylany i czytel-
ny przewodnik skadania. Uderzajce jest, e

mimo duej iloci elementw iskomplikowania
budowy, trudno jaki etap pomin lub sklei
co nieprawidowo. Nie zapomniano rwnie
oosobnym schemacie rozmieszczenia napisw
eksploatacyjnych, za na kocu przedstawiono
cztery proponowane malowania. Dwa znich s
praktycznie identyczne to egzemplarz oznaczony czerwonym N wokresie suby iobec-
4/5
nie wystawiany wmuzeum. Wtym przypadku

drobne rnice wystpuj tylko wksztacie liter
i cyfr, przy czym warto podkreli, e zostay
one uwzgldnione take warkusiku kalkomanii! W najbardziej chyba atrakcyjnym z sugerowanych schematw, zbiaymi kocwkami
skrzyde, wkrad si bd. Jak mona zauway
na zdjciu obecnym wmonografii SAABa autorstwa Mikaela Forslunda, zktrej korzystaem
przy ocenie modelu, ten samolot przynajmniej
na grnej powierzchni skrzyde nie powinien
mie koron goda pastwowego.
Wsamych kalkomaniach zastosowano moim
zdaniem zbyt ciemny granatowy kolor oznacze
pastwowych, aponadto niektre napisy eksploatacyjne przeznaczone na ciemnozielon powierzchni s czarne, podczas gdy powinny by
biae. Brakuje te kilku drobnych napisw.
Przygldajc si ramkom wtryskowym mona zauway niewielk ilo nadlewek, niestety
obecnych wmiejscach, wktrych ich usunicie
nr 3/2011
SUPER MODEL
Zestaw ufundowany przez Eduard Polska Sp. z o.o.
SAAB J-21R
dystrybutorowi tych produktw KS-Model. Cay

model to w sumie 6 odlanych w ywicy elementw, gdzie podstaw stanowi kadub ze skrzydami oraz doklejany do niego tylny statecznik
poziomy z podwjnym statecznikiem pionowym.
Otrzymujemy take symboliczne wyposaenie kabiny pilota w postaci fotela i drka sterowego.
Caoci dopeniaj dwie (jedna zapasowa) formowane prniowo przezroczyste osony kokpitu oraz arkusik kalkomanii, zawierajcy dwie
wersje numeru bocznego (I-10 i I-18) oraz cztery
Hinomaru na grne i dolne powierzchnie pata.
W zaczonej instrukcji oprcz sposobu montau
modelu pokazano take plan samej Ohki w podziace 1:144 oraz sposb jej montau w komorze bombowej Betty. Na tej podstawie bdziemy
musieli dokona przerbki modelu bombowca,
gdy Minicraft nie oferuje tej konkretnej wersji
Mitsubishi G4M. ywiczny odlew jest dosy wyrany, bez nadlewek i przesuni, z zaznaczonymi liniami podziau blach. Porwnanie podstawowych wymiarw nie wykazuje wikszych odchyle od danych technicznych, wic gotowa replika
bez wtpienia bdzie przypominaa prawdziw
Ohk. Najtrudniejszym etapem budowy bdzie
bez wtpienia precyzyjne wycicie i dopasowanie do kaduba osony kabiny, i chyba wanie
dlatego na wszelki wypadek dostajemy j w zdublowanej postaci. Skromne wyposaenie wntrza
powinno w tej skali zupenie wystarczy, tym bar-
dziej, e oryginalny kokpit nie grzeszy skomplikowaniem. Gotowy model ma naprawd mikroskopijne rozmiary. Przy rozpitoci 3,5 cm oraz
dugoci 4,2 cm trudno bdzie go dojrze czy to
na pce naszej gabloty, czy te pod brzuchem
prawie piciokrotnie wikszej Betty, ale przecie
mae te potrafi by pikne
Bardzo duo pomocnego przy budowie repliki
materiau faktograficznego i opisowego jak rwnie dobre rysunki i schematy malowa znajdzie Czytelnik w numerach 21, 23 i 24 magazynu
Militaria XX wieku, publikowanego przez OW
Kagero.
m
RECENZJE
Zestaw ufundowany przez Eduard Polska Sp. z o.o.
bdzie do uciliwe, np. na goleniach podwozia. Rzuca si natomiast woczy dua ilo wystajcych ladw po wypychaczach, ktre trzeba
usun, poniewa mog utrudnia monta. Na
szczcie zazwyczaj znajduj si one wniewidocznych pniej pozycjach. Nieco zbyt grube
wydaj si rwnie krawdzie spywu skrzyde,
ale to nic, czemu nie daoby si zaradzi.
Elementy przezroczyste s czyste icienkie, ale
niestety niezbyt rwne idaj efekt soczewkowania pilnie potrzebne formowane prniowo zamienniki! Ponadto monta osony kabiny moe
okaza si do trudny, poniewa skada si ona
zwiatrochronu ipozostaych dwch czci, sklejanych na styk. Co ciekawe, wramce umieszczono jeszcze drugi wiatrochron oinnej formie,
przewidziany dla migowej wersji SAAB J-21A,
ale wplanach zamieszczonych wksice, zktrej korzystaem, takiej rnicy nie uwzgldniono.
Wydanie wersji migowej zostao ju potwierdzone wzapowiedziach firmy Special Hobby.
Ciekawe, jak wypadnie wporwnaniu ze starym
Hellerem?
Po wyciciu podstawowych elementw zramek iprzyoeniu ich do planw mona zauway, e gondola kaduba jest za krtka wtylnej
czci o1 mm, za o1,5 mm za krtkie s tylne okienka osony kabiny, co ju troch wida.
Wyranie widoczny niedostatek stanowi brak
makiety silnika i kanaw dolotowych, wskutek czego przez kadub zieje dziura. Rozpito
skrzyde jest za maa o 1 mm, a zewntrzne
czci maj odrobin za duy kt skosu. Zkolei
rozstawienie belek kadubowych jest o1 mm za
due, ale same belki maj prawidowy ksztat,
cho na usterzeniu kierunku brakuje klapek wywaajcych. Statecznik poziomy rwnie posiada prawidowy ksztat, podobnie jak podwieszany zasobnik zuzbrojeniem. Zbiorniki dodatkowe
s natomiast nieco za dugie izbyt ostro zakoczone, za to po sklejeniu powinny idealnie da
si naoy na kocwki skrzyde.
Na powierzchni zewntrznej czci linie podziaowe s nieco uproszczone, brakuje te
kilku pokryw. Nie potrafi jednak producentowi darowa, e skrzydowe hamulce aerodynamiczne odwzorowa tylko wpostaci reliefu,
cho mona byo umieci je wrd elementw
fototrawionych. Prbne zoenie skrzyde igondoli kaduba pokazuje znakomite spasowanie.
Prawdopodobnie nie bdzie konieczne uycie
szpachli nawet wmiejscu otak skomplikowanym ksztacie.
Ciekawostk stanowi zaprojektowanie modelu
wsposb uniemoliwiajcy pomyk podczas
montau lewej iprawej belki ogonowej. Rni
si one szerokoci wypustki wczci wchodzcej wskrzydo, atake innym umieszczeniem
gniazd dla kokw na obu kocach statecznika
poziomego. Przewiduj trudnoci zustaleniem
geometrii wanie tego zespou, zwaszcza e
producent przewidzia jeszcze wklejenie nieco zbyt szerokich elementw wnk podwozia
gwnego troch za duo dobrego na raz.
Podobnie problematyczne moe by prawidowe usytuowanie wnki podwozia przedniego,
wklejanej na oko bez elementw ustalajcych,
ktra musi wpasowa si wpodog kabiny. Ten
element jest odrobin za szeroki, atylna ciana
kabiny rwnie nie wpasowuje si wkadub idealnie. Wewntrzne cianki kabiny iwnk podwozia maj ju zaznaczone elementy konstrukcyjne
iniektre szczegy, anaprawd wntrze wzbogaci mona przez liczne czci wtryskowe, ywiczne ifototrawione obecne wzestawie. Duo
uwagi powicono goleniom podwozia, skadajcym si zduej iloci elementw. Obawiam si
10
SUPER MODEL
nr 3/2011
tylko owytrzymao klejonej na styk przedniej

goleni. Ze wzgldu na oryginalny bienik k,
jedynym sposobem ich wykonania byo odlanie
zywicy. Koa podwozia gwnego wyszy bardzo adnie iprecyzyjnie, niestety maj o1 mm
za ma rednic.
Podsumowujc, jest to zestaw nie pozbawiony wad, ale wykonany bardzo solidnie. Zpew-
noci dorwnuje jakoci wielkoseryjnym

modelom dalekowschodnich producentw.
Sklejony nawet bez uycia wszystkich drobnych
elementw, znakomicie bdzie prezentowa si
na pce, anieco poprawiony iuzupeniony bdzie znakomit iszczegow miniatur. Nie polecam go jednak pocztkujcym modelarzom.

m
RECENZJE
Model ufundowany przez Eduard Polska Sp. z o.o.
Breguet Bre 693AB2

Azur skala 1:72 nr kat. A053
Marcin Surzyn
o przegranej Bre 690 wkonkursie na ciki, trzymiejscowy myliwiec dla Arme de

lAir konstruktorzy firmy Breuget przeprojektowali samolot na maszyn bombowo-szturmow. W miejscu zlikwidowanego stanowiska nawigatora wygospodarowano przestrze do powikszenia komory bombowej,
ktra moga po przerbkach pomieci 400 kg
bomb, zmodyfikowano te konfiguracj uzbrojenia strzeleckiego maszyny. Po zmianach pilot
mg prowadzi ostrza wprzd zdwch karabinw maszynowych MAC kalibru 7,5 mm oraz
jednego dziaka HS 404 kalibru 20 mm. Nowy,
dwumiejscowy szturmowiec uzyska akceptacj francuskiego lotnictwa izosta skierowany
do produkcji seryjnej jako Bre 691AB2. Jego
nastpca, oznaczony Breguet Bre 693AB2, zamieni wmarcu 1940 roku na liniach produkcyjnych wczeniej produkowany model. Zmiany
konstrukcyjne wzgldem starszej wersji samolotu obejmoway przede wszystkim wymian zawodnych silnikw Hispano-Suiza 14AB
na sprawdzone jednostki napdowe GnomeRhne 14M. Dodatkowo wzmocniono podwozie oraz zmieniono sposb montau przedniego uzbrojenia strzeleckiego, ktre wnowszym
typie byo zainstalowane na stae (w Bre 691
mona je byo przestawia wd wzakresie od
0 do 15 wzgldem osi podunej samolotu).
Wyprodukowano wsumie okoo 250 maszyn
Bre 693AB2, ktre razem z Bre 691AB2 oraz
kilkunastoma egzemplarzami pniejszej wersji Bre 695AB2 wziy udzia w walkach nad
Francj w 1940 roku. Jednostki operujce na
tych typach samolotw odnotoway wysokie
straty, zarwno wskutek dziaa niemieckiej artylerii przeciwlotniczej jak imyliwcw wroga.
Spowodowane to byo stosowaniem niedopracowanej taktyki atakw szturmowych, aprzede
wszystkim wykonywaniem lotw bojowych przy
duej przewadze Luftwaffe. Pewien wpyw na
wysok danin krwi, jak zapacili lotnicy latajcy Bre 693, wywaro niewielkie dowiadczenie
zag, zktrych wiele posiadao niedostateczny
nalot na tych maszynach. Po zakoczeniu walk
niemiecko-francuskich ocalae maszyny suyy
dalej wlotnictwie kolaboracyjnego Vichy. Po zajciu przez Niemcw francuskiej strefy nieokupowanej w 1942 roku wikszo Breguetw
zezomowano, natomiast kilka znich trafio do
woskiej Regia Aeronautica, gdzie krtko suyy
jako samoloty szkolne.
Do czasu wydania opisywanego zestawu
jedynym wyprodukowanym wczeniej modelem Bre 693 wskali 1:72
12
SUPER MODEL
nr 3/2011
oc ena zes tawu
4/5
bya miniatura przygotowana przez francuskiego

Hellera oraz jej przepak dystrybuowany przez
czeski Smer. Replika ta reprezentuje standard
tego producenta zwypukymi liniami podziau
blach oraz wypukymi nitami. Ciekawostk stanowi odwzorowanie sposobu montau blach
pokrycia patowca, zktrych cz woryginale bya czona na zakadk. Produkt Hellera
wwielu miejscach jest nadmiernie uproszczony praktycznie wogle pozbawiony jest wntrza kaduba oraz szczegw wnk czy samego
podwozia. Rwnie pozostae detale, jak np. silniki, miga oraz karabin strzelca, nie grzesz
precyzj iwiernoci oryginaom. Poza wzmiankowanym odwzorowaniem cze blach na zakadk praktycznie jedyn zalet repliki rodem
zFrancji by sam fakt jej istnienia.
Nic wic dziwnego, e zapowiedzi ukazania si nowego modelu ciarnej Francuzki, jak
artobliwie nazwa Bre 693 jeden zczeskich modelarzy, wywoyway niemae oywienie wrd
mionikw Arme de lAir wminiaturze. Breguet
firmy Azur (de facto MPM) zosta opracowany
od nowa, co jest doskonale widoczne, kiedy
przyoymy do niego elementy zestawu Hellera.
Pudeko zawiera 3 ramki zszarego tworzywa z87
czciami, jedn zprzezroczystego z14 czciami, may arkusz z25 elementami fototrawionymi
oraz 3 elementy ywiczne: silniki ikarabin maszynowy MAC obsugiwany przez strzelca.
Na przyzwoitej jakoci wypraskach z szarego tworzywa znajdziemy cakiem precyzyjnie
odlane elementy, ktre posiadaj pewn ilo
wypywek inadlewek. Te ostatnie, wwikszoci do delikatne, wystpuj m.in. na krawdziach siatek wylotw maych kolektorw rur
wydechowych wbudowanych wosony silnika
oraz na krawdziach wyci pod oszklenie modelu. Delikatne wyrwnanie noykiem iprzeszlifowanie tych miejsc pozwoli pozby si problemu. Kilkanacie drobnych czci posiada jamki
skurczowe, na szczcie pojawiaj si one tylko na zapasowych magazynkach do karabinu
maszynowego strzelca ikorpusach bomb oraz
osonie kka ogonowego. Magazynki ibomby
zamykamy we wntrzu kaduba, wic nawet bez
poprawek jamki nie bd widoczne, natomiast
naprawa tej wady na owiewce kka ogonowego nie nastrczy praktycznie adnych trudnoci.
Powierzchnia ma satynowo-matow faktur, dobrze znan zwielu innych ostatnio wydanych
wyrobw grupy MPM.
Kadub i stateczniki poziome czciowo posiadaj elementy ustalajce, umiejscowione
wpaszczyznach pocze kadub-skrzydo istatecznik poziomy-stateczniki pionowe, ktre powinny uatwi monta tych czci ze sob. Na
pewno konieczne bdzie delikatne odchudzenie
krawdzi spywu skrzyde, zwaszcza jego lewej,
grnej powki. Gwne elementy patowca maj
wgbne, ostre idelikatne linie podziau, ajedynie wkilku miejscach konieczne bdzie ich pogbienie lub inne drobne poprawki. Prno natomiast moemy szuka odwzorowania pocze
blach na zakadk oraz kilku wystajcych nad
powierzchni wzmocnie blach widocznych na
kadubie iskrzydach oryginau. Moim zdaniem
warto je odtworzy na miniaturze za pomoc
arkuszy bardzo cienkiego tworzywa bd folii
aluminiowej, bowiem mog znaczco podnie

walory wizualne modelu. Stery, lotki iklapy zaznaczono troch wyraniejszymi liniami podziau,
zktrych zwaszcza te oddzielajce lotki na dolnej powierzchni skrzyde oraz wduo mniejszym
stopniu te oddzielajce stery kierunku wymagaj pewnych poprawek po prostu miejscami
s troch nierwne. Zaskoczyy mnie gadkie
powierzchnie sterowe iklapy miniatury, pozbawione odwzorowania pciennego pokrycia. Na
wikszoci zdj nie wida dobrze makrofaktury
powierzchni sterowych i trudno si dopatrze
ugicia ptna midzy ebrami lub wzmocnie
ptna na ebrach, ale trzeba zaznaczy, e fotografie Bre 693 wwikszoci nie s najwyszej
jakoci. Plany wdokumentacji, wskazujce stosowanie pciennego pokrycia tych elementw,
zainicjoway moje uwane poszukiwania irzeczywicie udao si mi znale dwa zdjcia, ktre to
potwierdzaj. Od subiektywnej oceny modelarza
bdzie wic zaleao wyprowadzenie lub pozostawienie bez zmian poszycia elementw sterowych. Po analizie zdj sdz, e najlepszym
sposobem bdzie naklejenie na te fragmenty patowca wskich icieniutkich paseczkw wmiejscu
eber. Najwygodniej wtym celu skorzysta zodpowiednich prefabrykatw Plastructa lub paskw
przycitych zfolii aluminiowej. Po wyschniciu
kleju idelikatnym oszlifowaniu paskw ztworzywa oraz ewentualnym naniesieniu Surfarcera na
paski zalufolii efekt tych zabiegw bdzie zbliony do widocznego na materiale fotograficznym.
Miniatura Bregueta ma zaznaczone elementy
konstrukcji i wyposaenia kabin na ciankach
wntrza kaduba, adodatkowo uzupeniamy je
okolejne doklejane elementy, zczego dwa su do zakrycia od rodka wnk na wytoczenia
przejcia skrzydo-kadub, ktrych oczywicie
nie byo woryginale. Trzeba jednak nadmieni,
e sporo jeszcze pozostaje do uzupenienia,
szczeglnie wkabinie pilota, gdzie zdjcia poka-
Model ufundowany przez Eduard Polska Sp. z o.o.
zuj prawdziw pltanin przewodw ioprzyrzdowania. Purystom pozostaje zatem wzbogacanie kokpitu owiele elementw wykonanych od
podstaw. Wzaczonej przez producenta blaszce
do waloryzacji kabin su wycznie pasy zaogi. Tablic przyrzdw wraz zklisz oraz inne
elementy wyposaenia kokpitw mona znale w zestawie blaszek fototrawionych firmy
Extratech EX72132, dedykowanym modelowi
Hellera/Smera. Produkt czeskiego konkurenta
Eduarda zawiera take czci pozwalajce wzbogaci podwozie, wic warto go naby.
Okoo poowy zawartoci arkusza detali fototrawionych zzestawu Azura zajmuj elementy
brzechw bomb. Na pewno bd bardzo przydatne podczas przygotowania otwartych drzwi
komory bombowej, jednak iwtym przypadku
budujcy replik natrafi na utrudnienia wpostaci skromnej dokumentacji szczegw tej partii
samolotu.
Nie najgorzej prezentuj si elementy podwozia. Jego golenie izastrzay po wykonaniu
niewielkich waloryzacji wpostaci kilku dodatkowych elementw zastrzaw oraz przewodw
hydraulicznych uzyskaj zupenie przekonujcy
wygld. Jest te iyka dziegciu nadmiernie
uproszczono felgi k gwnych, ktre s zupenie gadkie. Na wyraniejszych zdjciach wida,
e felgi posiaday otwory ulgowe. Tutaj rwnie
lekarstwem bdzie zestaw blaszek Extratechu.
Wnki podwozia nie posiadaj praktycznie adnych szczegw konstrukcji, tutaj jednak zapewne zawini brak fotografii tego fragmentu
patowca. Nie znalazem bowiem wprzytoczonej
dokumentacji ani jednego zdjcia przedstawiajcego ten zesp samolotu itylko na jednym
ze szkicw wida co na ksztat zbiornikw paliwa na ciankach bocznych gondoli silnikowych
wrejonie wnk podwozia, ale nieznajomo jzyka francuskiego nie pozwala mi niestety na
zweryfikowanie tego spostrzeenia wtekcie.
wietne wraenie sprawiaj ywiczne repliki
silnikw Gnome-Rhne 14M, ktre s bardzo
subtelnie idokadnie odlane. Co ciekawe, wykonano je od razu z popychaczami zaworw,
ale dziki wysokiej jakoci odlewu po odpowiednim malowaniu nie bdzie to przeszkadza.
Wprawdzie nie s to cae silniki, skadajce si
zdwch gwiazd cylindrw, tylko uproszczone
miniatury przygotowane jako ptorej gwiazdy,
jednak przy zamknitych osonach nie bdzie to
wogle zauwaalne.
miga posiadaj osobno doklejane, pojedyncze opaty, ale ich monta nie bdzie nadmiernie
utrudniony, bowiem kada zopat posiada koek
ustalajcy, pomocny przy wklejaniu ich wgniazdach kopakw. Wydaje si rwnie, e opaty miga s odrobin zbyt smuke wzgldem
pierwowzorw, ale rnice te wporwnaniu do
migie Hellera s niewielkie. Najbardziej wymagajcy modelarze zapewne bd mogli sign
po miga zHenschla Hs 129 B firmy Italeri, kt-
re wydaj si by idealne (niemiecki samolot by

wyposaony wjednostki napdowe ztej samej
rodziny, zaimplementowane wraz zzespoami
migie).
Ramka przeroczysta zawiera elementy pozwalajce na budow modelu z zamknit
kabin pilota i przymknit oson strzelca.
Znajdziemy na niej take przeszklone drzwi komory bombowej i wszystkie okienka kaduba
wraz z reflektorem umieszczonym w dziobie
i jego oson. Poszczeglne detale oszklenia
s krystalicznie przejrzyste i w zasadzie do
cienkie, za ich ramy odtworzono jako wypuke. Jako nie budzi wikszych zastrzee, cho
warto troch odchudzi tyln krawd potwartej osony strzelca. Ostrzegam przy okazji przed
podejmowaniem prb zamontowania wminiaturze Azura zamiennika vacu firmy Falcon, dedykowanego Bre 693 Hellera. Oba wypusty mocno
rni si proporcjami oszklenia inie da si tego
zrobi bez drastycznych przerbek odpowiednich fragmentw patowca czeskiego wyrobu.
Czytelna instrukcja w 12 krokach prowadzi
nas przez kolejne etapy budowy. Miejsca montau poszczeglnych elementw s rozrysowane wystarczajco precyzyjnie, wic nawet
mao zaawansowani entuzjaci modelarstwa
nie powinni mie problemw zokreleniem, co
igdzie naley przyklei. Zawsze mnie cieszy, e
wmodelach grupy MPM, gdy to tylko moliwe,
dobierane s ciekawe malowania samolotw
zasuonych lotnikw. Zazwyczaj przytaczana
jest wtedy krciutka historia egzemplarza ilosy
jego zaogi. Nie inaczej jest wtym przypadku.
Dobrej jakoci arkusz kalkomanii bez przesuni
znakw, zostrym drukiem iprawidow kolorystyk przygotowaa firma Aviprint. Umoliwia on
wykonanie miniatury wjednym znastpujcych
malowa:
1. biaa 7 S/C Thannberga z3 Escadrille zGBA
II/54, maj 1940 r.;
2. biaa VI Cne Nicota, dowdcy 4 Escadrille
zGBA III/51, maj 1940 r.;
3. biaa IV Cne Bernarda zGBA I/51, maj 1940 r.;
4. biaa 1 Lt. Lebourga z 1 Escadrille z GBA
I/54, maj 1940 r.
Nie dostrzegem odchyek zgodnoci ksztatu
wszelkich oznacze przynalenoci pastwowej
iindywidualnych oraz numerw seryjnych olekko finezyjnej czcionce wydrukowanych na kalkomanii wzgldem oryginaw. Drobne rnice
midzy rysunkami winstrukcji azdjciami dotycz jedynie ksztatu czci pl kamuflau, ale
naprawd nie jest to nic powanego. Wszystkie

proponowane maszyny nosiy typowe malowanie lotnictwa francuskiego wkolorach Khaki,
Gris Bleu Fonc, Therre de Sienne na grnych
iGris Bleu Claire na dolnych powierzchniach,
aniewielkie rnice midzy nimi dotycz tylko
ksztatu pl kamuflau, oznacze indywidualnych oraz gode jednostek.
Reasumujc, mimo wymienionych drobnych niedocigni jest to dobra replika, ktr
zczystym sumieniem mog poleci szerokiemu gronu modelarzy zainteresowanych samolotami zokresu II wojny wiatowej. Wykonana
prosto z pudeka, nawet bez dokonania proponowanych wtekcie poprawek, bdzie bez
wtpienia ozdob niejednej kolekcji. Uwaam,
e nieopatrzona sylwetka tego interesujcego
aeroplanu zdecydowanie zasuguje na swoje miejsce w witrynce. Zinformacji udzielonej
jaki czas temu przez przedstawiciela MPM
Production na czeskich forach dyskusyjnych wynika, e moemy si wprzyszoci spodziewa
miniatur Bre 695AB2, Bre 693AB2 wbarwach
Luftwaffe iRegia Aeronautica oraz ewentualnie
Bre 691AB2 ten ostatni miaby zawiera wiksz ilo elementw ywicznych, niezbdnych
do konwersji modelu na wczeniejsz wersj.
Tymczasem za recenzowany zestaw pragn podzikowa firmie Eduard Polska Sp. zo.o., dystrybutorowi MPM Production wPolsce, dziki
uprzejmoci ktrego otrzymaem go do oceny.

m
Bibliografia:
Marchand, P. & Takamori, J. Les AILES de GLOIRE nr 1,
Breguet 690, 691, 693, 694, 695, 700, Le Muy 2000,
Pelletier, A. French Bombers of World War II in action,
Carrollton 2003.
Rivire, P. Les Breguet 691, 693 & 695 Dans la Bataille
de France, Le Fanatique de lAviation 4/1985.
Internet.
nr 3/2011
SUPER MODEL
13
MODELARSKIE ABC
Farby Akan dostpne tylko w
saharahobby.pl
Farby akrylowe Akan

Jakub Vilingr
ie upyno wiele czasu od momentu, kiedy wkocu pojawi si na czeskim rynku importer farb akrylowych firmy Akan.
Modelarze, ktrych interesuje budowa
sowieckich lub rosyjskich samolotw bojowych,
zdecydowanie wyjd na swoje, poniewa producent zRosji gwnie do nich kieruje swoje wyroby. Asortyment Akana obejmuje zarwno farby
zokresu midzywojennego, jak rwnie kolory
uywane przez Wojenno-Wozduszne Siy ZSRR
podczas Wielkiej Wojny Ojczynianej, atake te,
ktre s chyba najbardziej interesujce mnstwo odcieni stosowanych na samolotach imigowcach wspczesnego lotnictwa rosyjskiego.
Pord kolorw odwzorowujcych aktualn kolorystyk odnajdziemy farby przeznaczone na
samoloty morskie (Su-33/39...), myliwce MiG21/23/27/29 czy konstrukcje OKB Suchoja. To
zreszt nie wszystkie zestawy, wspisie widniej
jeszcze inne. Jeli si nie myl, takiej palety autentycznych kolorw nie posiada wofercie aden inny wytwrca farb przeznaczonych dla modelarzy, zatem entuzjaci maszyn zza wschodniej
granicy mog wiwatowa. Obok wyej wymienionych unikatowych farb znajdziemy rwnie
wkatalogu odcienie przeznaczone na samoloty
innych si powietrznych (RAF, Luftwaffe). Duy
atut wyrobw Akana stanowi wyborna wierno
wzgldem barw pierwowzorw, co mnie wielce
ucieszyo.
Rosyjski producent sprzedaje swoje wyroby
pojedynczo lub winteresujco wykoncypowanych zestawach, obejmujcych m.in. okrelone
epoki wdziejach lotnictwa naszego wschodniego ssiada. Wtakim pakiecie znajdziemy sze
buteleczek uoonych wplastikowej wytoczce
zkolorow, papierow okadk, na ktrej zostay
przytoczone informacje dotyczce oferowanego produktu. Odrobin nieprzyjemnym faktem
moe by to, e s one pisane wycznie cyrylic, zczym mog mie problem modsze roczniki
modelarzy.
Poszczeglne farby s rozlewane do plastikowych buteleczek opojemnoci 15 ml. Jedna
taka farbka kosztuje okoo 12 PLN, co jest cakiem przyjazn cen (dla przykadu farby Mr.
Hobby z serii Mr. Color o pojemnoci 10 ml
s sprzedawane wCzechach za cen okoo 11
PLN). Przed pierwszym uyciem buteleczk naley przez chwil dobrze potrzsa wrku oraz
oderwa pasek zabezpieczajcy znakrtki. Po jej
odkrceniu konieczne jest dodatkowe, staranne
przemieszanie farby bezporednio przed rozpoczciem malowania.
Rozgldaem si za oryginalnym rozcieczalnikiem, ale importer niestety nie mia go
w dyspozycji. Dosa mi go pniej, jednake
jego dziaanie wtrakcie pierwszego testu wielce
mnie zaskoczyo. Po dodaniu rozcieczalnika farba natychmiast zwaya si iwytrci si wniej
pigment! Nie pozostao mi nic innego, jak odwiey moj znajomo jzyka rosyjskiego ze
szkoy podstawowej iprzeoy na czeski tekst
wazbuce, ktry znajdowa si na opakowaniu
rozcieczalnika. Znapisu na butelce dowiedziaem si, e specyfik ten jest przeznaczony do
rozcieczania emalii olejnych (enamel). Iwszystko stao si jasne, bowiem Akan obok farb akry-
14
SUPER MODEL
nr 3/2011
lowych produkuje take syntetyczne emalie olejne. Tego ostatniego produktu nie testowaem,
wic nie mam pojcia, jakiej jakoci s te farby.
Zdecydowaem si przetestowa rozcieczanie rosyjskich akryli uniwersalnym rozcieczalnikiem Testors, ktry jest przeznaczony do zmiany konsystencji farb firm Testors, Model Master,
Pactra iPolly Scale. Do zbiorniczka aerografu
wlaem kilka kropel rozcieczalnika iwmiesza-
em do niego za pomoc pdzelka odrobin farby Akan, po czym cao dobrze przemieszaem.
Rosyjski akryl wtrybie natychmiastowym perfekcyjnie poczy si zrozcieczalnikiem, wic
do rozrzedzania tych farb wyrb Testorsa nadaje
si znakomicie. Przy prbach malowania aerografem wszystko przebiegao zgodnie zoczekiwaniami, awasnoci tych farb przyrwnabym
do wasnoci produktw Pactry. Wwielu aspek-
Farby Akan dostpne tylko w
saharahobby.pl
tach farby Akan s do Pactr bardzo podobne

prawie analogicznie pachn (ledwie wyczuwalny poziom intensywnoci zapachu), zasychaj
wprzecigu trzech minut po naniesieniu za pomoc aerografu, a po wyschniciu/utwardzeniu s wytrzymae. Oglnie bardzo dobrze si
znimi pracuje, awprzypadku wyczerpania rozcieczalnika mona je rwnie rozrzedza wod
destylowan. Ta ostatnia wasno mnie bardzo
uradowaa, poniewa farby bezzapachowe bardzo mi odpowiadaj. Celowo unikam syntetycznych emalii olejnych oraz farb Mr. Color, gdy
ich intensywny zapach naprawd przeszkadza
nie tylko mi, ale imojej onie, ktra zawsze wtedy wygania mnie miot na dwr razem ztymi
moimi zapaszkami.
Po pewnym czasie malowania aerografem
mog si na jego igle pojawi niewielkie grudki
zaschnitej farby, ale po zastosowaniu dodatku
wpostaci opniacza do farb akrylowych firmy
Agama albo podobnego produktu Vallejo ten
problem praktycznie zupenie zanika. Zazwyczaj
wystarczy jedynie co jaki czas na boku przedmucha aerograf farb znastaw maksymalnego strumienia farby oraz powietrza, apo przetarciu igy pdzelkiem zamoczonym wzmywaczu
mona bezstresowo kontynuowa malowanie.
Przed naoeniem farby konieczne jest odpowiednie przygotowanie powierzchni. Naley
przynajmniej przeprowadzi operacj jej odtuszczania, aju zdecydowanie najlepiej naoy na ni podkad np. ze szpachlwki natryskowej. Wtedy farba doskonale trzyma si powierzchni. Nie najgorzej akryle Akana trzymaj
si jedynie odtuszczonego plastiku, co niekiedy
rwnie moe okaza si przydatne.
Podsumowujc, rosyjskie farby wywoay
u mnie pozytywne odczucia, a gwnie uja
mnie szeroka gama kolorw umoliwiajcych realistyczne pomalowanie historycznych iwspczesnych samolotw ztego kraju.
m
Model aGG-3 zosta pomalowany farbami

akrylowymi Akan
Polecamy zakup farb akrylowych Akan

uwycznego dystrybutora:
Sahara Hobby
ul. Powstacw Warszawy 7/58

21-100 Lubartw
saharahobby.pl
nr 3/2011
SUPER MODEL
15
SAMOLOTY zSZACHOWNIC
Spitfire Mk.Vb
1:32
Hobby Boss
Jana Zumbacha
oc ena zes tawu
4/5
Tomek Wajnkaim
odczas budowy tego modelu towarzyszy

mi cay czas duch niepokornego Jana
Zumbacha. Pata mi psikusy, wyciga
na manowce, pniej nagrodzi ipogaska
mentalnie po gowie. Amoe zabrako mi przez
chwil cnoty, pokory i banalnej, modelarskiej
czujnoci. Ocecie sami...
jtkowo dobrze. Ogromn zalet tego modelu

stanowi moliwo zrobienia go wmalowaniu
jednego znaszych asw II wojny wiatowej
Jana Zumbacha. Na takie te si zdecydowaem.
Itutaj zaczy si kopoty najwikszy sprawia bdny kopak miga! Spitfire Mk.Vb onuKopotliwy kopak
Zestaw firmy Hobby Boss pojawi si na ryn- merze EN951, na ktrym lata Zumbach, powiku cakiem niedawno. Nie jest drogi, szczeglnie nien mie kopak Rotol, tymczasem projektanci
jak na tak du skal. Po otwarciu pudeka mo- Hobby Bossa zupenie otym zapomnieli. Dziki
na si mile zaskoczy, oceniajc jako zarw- uprzejmoci mojego kolegi, znanego dzkieno czci jak itworzywa. Podzia technologicz- go modelarza Krystiana Ciechowicza, wszeny wyprasek jest sensowny ipozwala na adne dem w posiadanie odpowiedniego zamienoddanie szczegu, za nitowanie oddano wynika. Uratowaa mnie firma Hasegawa, ktra
wstarym wypucie uwzgldnia a cztery rne

warianty do wyboru. Niestety, okazao si, e
bdne s rwnie opaty miga. Tego jednak
nie skorygowaem, gdy zorientowaem si za
pno. Dalej byo ju tylko lepiej!
Wntrze
Prac klasycznie rozpoczem od kokpitu.

Dobrze zaprojektowany przez producenta, skada
si praktycznie bez kleju. Po pooeniu waciwego do wntrz samolotw tego okresu zielono-siwego koloru RAF dodaem lekki wash iwzmocniem wyrazisto drobnych elementw technik
zanim zaczniesz...
Wykorzystane zestawy:
Supermarine Spitfire Mk.Vb Hobby Boss
83205.
800, 1000, 1500 i2000,

Mr. Masking Sol R,
kredki pastelowe oprawne wdrewno,
aerograf Harder&Steenbeck Evolution
Silverline odyszy 0,2 mm.
wybrane narzdzia imateriay:

chemia modelarska:
klej cyjanoakrylowy RIKU,
kleje do polistyrenu Tamiya Extra Thin
Cement iMr.Hobby Mr.Cement Deluxe,
szpachlwka Tamiya Basic Putty,
chiskie papiery cierne ogramaturach 600,
16
SUPER MODEL
nr 3/2011
podkad Mr. Surfacer 1200,

zestawy farb Mr.Hobby: CS-652 RAF Color
(WW2) i CS-651 Interior Colors for Aircraft
(WW2),
Jan Zumbach
Urodzi si w1915 roku wUrsynowie. Wychowywa si wokolicach Brodnicy. Jego dziadek
by Szwajcarem iJanek posiada takie wanie obywatelstwo. Nie przeszkodzio mu to wdostaniu si do wojska polskiego, bo zwyczajnie nikomu oobcym pochodzeniu ibraku wymaganego obywatelstwa nie powiedzia! Po subie wpiechocie trafi do Dblina, gdzie w1938 roku
ukoczy Szko Podchorych Lotnictwa. Tu przed wybuchem wojny mia wypadek lotniczy,
co wyczyo go zdziaa zbrojnych. Wpoowie wrzenia przedosta si przez Rumuni iLiban
do Francji, gdzie lata wkluczach kominowych, apo jej upadku trafi do Wielkiej Brytanii.
Jako pilot polskiego 303. Dywizjonu RAF bra udzia w bitwie o Angli, zestrzeliwujc
a 8 przeciwnikw i 1 prawdopodobnie. W maju 1942 roku zosta dowdc tej jednostki, awkwietniu 1943 roku 3. Polskiego Skrzyda Myliwskiego. Ukoczy Wysz Szko
Lotnicz, awojn zakoczy jako podpukownik, Kawaler Virtuti Militari, Krzya Walecznych
iDistinguished Flying Cross. Pod koniec wojny trafi na krtko do niewoli. W1946 roku, po
rozwizaniu polskich dywizjonw, dosta trzy dni na opuszczenie Wielkiej Brytanii. Zamieszka
wkraju swoich dziadkw Szwajcarii.
Okres wojny irwnie bogaty yciorys powojenny opisa Zumbach wswoich wspomnieniach
opublikowanych pod tytuem Ostatnia walka (polskie wydanie w2007 roku). Ksik czyta si
jak najlepszy krymina. Historycy zarzucaj autorowi konfabulacje, ale wpisuje si to wniezwykle
pokrcone drogi yciowe Jana on nie mg napisa grzecznych ipoukadanych niczym raport wspomnie. Czytamy wic m.in. opijacko-erotycznych ekscesach polskich pilotw podczas
suby wAnglii, awczeniej wszkole dbliskiej. Po wojnie Zumbach balansowa na granicy
prawa, przemycajc drog lotnicz zoto, papierosy czy bro. Jako najemnik walczy wAfryce,
organizujc siy lotnicze Katangi walczcej zKongo. Kilka lat po upadku Katangi wrci jeszcze
na Czarny Ld idowodzi lotnictwem Biafry wtrakcie jej prby secesji zNigerii. By te midzy
innymi wacicielem dyskoteki wParyu. Zmar wniewyjanionych okolicznociach 3 stycznia
1986 roku we Francji. Dzie wczeniej chwali si przyjacioom, e czeka go nader intratny interes. Jan Zumbach zosta pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powzkach wWarszawie.
Wtym roku mina 25. rocznica jego mierci.
farby akrylowe Tamiya (kolory podstawowe

ido rozjaniania),
metalizer Mr. Hobby Super Metallic SM-04
Super Stainless,
Sidolux jako byszczcy lakier bezbarwny,
lakiery bezbarwne Mr.Color: C046 Gloss,
C182 Matt iC181 Semi-Gloss,
pyny do kalkomanii: Microscale MicroSet
iMicroSol,
White Spirit firmy Talens,
farby olejne dla plastykw firm Talens
i Rowney: czarny, umbra palona, brz Van
Dyck, siena palona, ugier jasny, lazur alizarowy jasny, ultramaryna, bkit pruski, biel
cynkowa.
rda:
Uwagi dotyczce zestawu:

brak miga Rotol wraz z kopakiem
wzestawie,
bardzo niedokadny iwprowadzajcy wbd
schemat malowania winstrukcji.
Matusiak, W. Donaldy Zumbacha, RossaGraph

2003.
Internet.
nr 3/2011
SUPER MODEL
17
Kokpit nie skada si moe z ogromnej

iloci elementw, ale kiedy owiewka ma
by zamknita, wyglda bardzo dobrze i nie
wymaga dodatkowej waloryzacji
Model skleja si bardzo dobrze, nie potrzeba duych iloci szpachlwki. Nie jestem mionikiem
krwawej rozprawy z bry modelu, kiedy oprcz duej iloci papieru i szpachlwki ciernego
tracimy co znacznie cenniejszego nasz czas
suchego pdzla. Wzestawie znajdziemy niewielk blaszk, zktrej wziem pasy ipyt pancern
pilota. Przypalony ry (gotowaem wtrakcie modelowania) by jedyn przykr spraw podczas
zamykania kaduba. Modelarstwo wciga, dlatego te od tej pory uywam minutnika.
Kadub iskrzyda
Wtym modelu Spitfire mona wykona widoczne komory amunicyjne wskrzydach izamontowane tam karabiny. Nie otwieraem ich,
poniewa zaplanowaem ten model jako gotowy do lotu. Podobnie jest zjednostk napdow, synnym Merlinem. Przy odrobinie wysiku
idodaniu kilku elementw we wasnym zakresie
zestaw pozwala na ciekawe odwzorowanie silnika. Po zczeniu skrzyde zkadubem model
nabra charakterystycznej sylwetki jak twierdz
niektrzy najpikniejszej whistorii. Doprawdy
robi wraenie. Zdjcia warsztatowe uwidaczniaj, jak niewiele szpachli potrzeba, by zlikwidowa wszelkie nierwnoci idrobne szczeliny.
Kamufla
Po uprzednim wyrwnaniu powierzchni Mr.

Surfacerem 1200 naniosem paski pre-shadingu.
Zrobiem to dosy regularnie, ale nie podkrelaem wszystkich paneli, tylko miejsca naturalnego opywania samolotu przez powietrze wlocie.
Dwie barwy zabezpieczyem wczeniej: pasek
Sky na ogonie i ty na natarciach skrzyde.
Szczeglnie ten ostatni kolor stwarza due kopoty wskutek sabego krycia pigmentu tych farb.
Po przyciemnieniu czenia paneli pomalowaem wybrane miejsca metalizerem Super
Metallic firmy Mr. Hobby, by po przeschniciu
za pomoc ostrego patyczka nanie na nich
plamy maskolu. Wten sposb przygotowaem
baz do zrobienia obi i wytar powstaych
podczas eksploatacji blach poszycia. Poniewa
w zestawie podano zy schemat malowania,
naley z niego zrezygnowa i koniecznie skorzysta z innych opracowa. Do odtworzenia
kamuflau dziennego myliwca RAF (od 1941
roku) uyem odpowiednich farb zzestawu firmy Mr. Hobby: Medium Sea Grey / Ocean Grey
/ Dark Green. Ostatni, zielony kolor, nanosiem
aerografem zrki bez maskowania granic
kamuflau. Czasami wykorzystuj waeczki zplasteliny Patafix, ale wtym przypadku tak duej
skali metoda odrczna okazaa si najlepsza.
Tym bardziej, e pniejsze naoenie lekkich
filtrw osabio optycznie granice kolorw. Po
wyschniciu farb zdarem maskol zpowierzchni razem zfragmentami ich powoki. Krawdzie
18
SUPER MODEL
nr 3/2011
Pikna, klasyczna brya Spitfire. Odrobina Tamiya Putty iczas na malowanie
Na zdjciu wida bardzo dobrze oddane nitowanie. Po szlifowaniu zawsze trzeba pamita
owyczyszczeniu modelu zpyu zzaschnitej szpachlwki. Ja po prostu myj plastik wwodzie
zodrobin detergentu
wytar blach na tym etapie nie wyglday zbyt

realistycznie. Dopiero po brudzeniu, washu
i domalowaniu okopce wyostrzyem krawdzie metalicznych plam oraz dorobiem srebrn
kredk dodatkowe.
Kalkomanie
Zamiast klasycznego lakieru bezbarwnego

czasami stosuj akrylowy Sidolux (emulsj do
czyszczenia podg ipaneli). Kad j szerokim,
mikkim pdzlem. Preparat ten ma kilka zalet:
nawet pod pdzlem daje rwn powierzchni,
mona go bezpiecznie ka na kalkomanie...
no i przyjemnie pachnie. Do korzystania z tej
emulsji zmusia mnie nieprzyjemna przygoda
z lakierem typowo modelarskim przy jednym
z poprzednich modeli. Okaza si zbyt agresywny. Pooony aerografem spowodowa, e
kalki si pomarszczyy ipopkay. Ile to niesie
za sob kopotu, nawet nie warto wspomina
szlifowanie, poprawki malarskie inowy zestaw
kalkomanii. Kalkomanie zzestawu okazay si
by doskonaej jakoci inie miaem znimi problemw. Kolejna warstwa Sidoluxu imogem
zaczyna ostatni etap brudzenia.
Pamitajc o sabo kryjcym pigmencie

tej farby, pomalowaem najpierw tym
kolorem krawdzie natarcia skrzyde. Schemat
malowania podany w instrukcji modelu
niestety nie uwzgldnia tego szczegu. Po
pre-shadingu pooyem plamy metalizerem
izabezpieczyem je maskolem
Brudzenie
Brudzenie to wmoim przypadku zawsze proces wielowarstwowy. Najpierw mocno rozcieczon olejn farb artystyczn wypeniem linie
podziau. To prosty zabieg. Uywam farb olejnych
rnych firm. Kolory to umbra palona, czarny
ibrz Van Dycka. Po wyschniciu medium (tutaj
White Spirit) pooyem aerografem warstw matowego lakieru. Na nim farba olejna zachowuje
si inaczej mona cieniowa model niczym obraz. Niektre panele ciemniej, inne janiej. Gdzie
trzeba podbarwi brzem zaciek paliwa lub olej
wypywajcy z silnika. Wspomniany wczeniej
efekt filtrw to mocno rozcieczona farba olejna pooona pdzlem na caej paszczynie.
Pozwala to na zmniejszenie kontrastu pomidzy
kolorami kamuflau istonowanie janiejszych obszarw. Na zdjciach zepoki Spitfire ogldany
od spodu to czsto jeden wielki zaciek pynw
zsilnika. Ostatni etap prac stanowio przyklejenie drobnych elementw oraz anten. Uzyskany
efekt pozostawiam ocenie Czytelnikw. Dzikuj
kolegom Januszowi wiatoniowi iAleksandrowi
Grskiemu za pomoc merytoryczn przy budowie modelu.
Wytarcie do blachy nie wyglda jeszcze zbyt

dobrze, bowiem maskol nie daje zbyt ostrych
krawdzi. Teraz pora na cienki pdzel ikredki.
Kolor Dark Green zosta pomalowany zrki
Okopcenia zrobiem mieszank brzu, czerni

i lakieru bezbarwnego. Miks by mocno
transparentny, wic niektre miejsca trzeba
byo malowa kilka razy dla wzmocnienia
efektu okopce
nr 3/2011
SUPER MODEL
19
20
SUPER MODEL
nr 3/2011
nr 3/2011
SUPER MODEL
21
22
SUPER MODEL
nr 3/2011
Spitfire Mk Vb nr P8742 WX-A z 302. D.M. Poznaskiego, Harrowbeer, kwiecie 1942 r.
POLECAMY
Sylwetka barwna
Janusz wiato
nr 3/2011
SUPER MODEL
23
Spitfire XVI nr TE206 QH-M z 302. D.M. Poznaskiego, Varrelbusch, druga poowa 1945 r.
POLECAMY
Sylwetka barwna
Janusz wiato
SAMOLOTY
Miss Behave czyli mj pierwszy P-47 zTamiya
1:48
T a m i y a
oc ena zes tawu
5/5
Artur ty
istoria samolotu P-47 Thunderbolt siga roku 1939, kiedy to firma Republic zaprezentowaa model lekkiego, wysokociowego samolotu ooznaczeniu AP-10.
Jednake wojna wEuropie szybko zweryfikowaa wizje amerykaskich projektantw istao
si jasnym dla wszystkich, e myliwiec, ktry
ma sprawdzi si w boju, musi by mocniej
opancerzony oraz posiada du si ognia.

Wodpowiedzi na tak postawione wymagania
w 1941 roku gwny konstruktor Aleksander
Kartveli przedstawi prototyp nowego myliwca. Wielki iniezgrabny, wyglda jak go
okreli Kartveli jak dinozaur, ale o waciwych proporcjach. ZXP-47B wywodzi si P-47
Thunderbolt, ktry zapisa si na trwae whistorii lotnictwa wojskowego. Dzi nazwalibymy
go samolotem wielozadaniowym jednakowo
dobrze spisywa si bowiem jako szturmowiec
okadajcy bombami niemieckie kolumny jak

te jako myliwiec sucy polowaniom na
asw Luftwaffe.
Kilka lat temu japoska firma Tamiya wypucia na rynek dwie miniatury P-47D wskali 1:48: Bubbletop i Razorback. Mi bardziej
wpad woko sympatyczny garbus izachcony pochlebnymi opiniami kolegw zakupiem
model. Istotnie, pierwsze ogldziny potwierdziy wysok jako wyprasek, brak nadlewek,
jamek skurczowych i innych nieprzyjemnych
zanim zaczniesz...
P-47D Razorback Tamiya 61086,

P-47D Thunderbolt Engine QuickBoost 48005,
blaszka fototrawiona Eduard FE226,
zestaw kalkomanii Thunderbolts Galore VII AeroMaster 48-348.
Wybrane narzdzia imateriay:
kleje do plastiku Tamiya Extra Thin iTamiya

Cement,
24
SUPER MODEL
nr 3/2011
klej cyjanoakrylowy Cyjanopan ME,

n modelarski,
psety wska iszeroka, paska,
igy lekarskie nr 5 i3,
drut miedziany 0,2 mm i0,5 mm,
papier cierny gradacji od 500 do 1200,
miniszlifierka,
tama maskujca Tamiya,
maskol Mr. Hobby Mr. Masking Sol R,
aerograf Mr. Hobby Procon Boy WA 0,3 mm,
pdzle MagPol: 00, 0, 1, 3, paski 2.
niespodzianek, cho za niedopuszczalne uznaem proponowane przez producenta rozwizanie kwestii pasw pilota poprzez przyklejenie
imitujcej je kalkomanii. Dokupiem wic niewielki zestaw kolorowanych elementw fototrawionych Eduarda nr FE226, ktry znakomicie
poprawi ilo detali wkabinie, atake pozwoli
na dooenie kilku szczegw na zewntrz samolotu. Od znajomego modelarza otrzymaem
rwnie przeznaczon do tego modelu ywiczn replik silnika firmy QuickBoost. Malowania
Uyta chemia modelarska:

podkad Mr. Surfacer 1000,
farby:
Mr. Hobby seria Hobby Color: H80 Khaki
Green, H12 Flat Black, H11 Flat White,
H18 Steel, H422 Light Green, H52 Olive
Drab, H13 Flat Red, H53 Neutral Grey, H68
Dark Grey, H417 Light Blue, H74 Duck Egg
Green, MC218 Aluminium,
Mr. Hobby Mr.Metal Color: MC-218
Aluminium,
proponowane przez Tamiy uznaem za zbyt

popularne ipostanowiem zakupi jeden zzestaww kalkomanii firmy Aeromaster.
Budow modelu rozpoczem od kabiny pilota.
Skada si ona zpodogi, dwch cianek bocznych, tylnej ciany, fotela oraz tablicy przyrzdw
zorczykiem. Wszystko wykonano bardzo dokadnie, ale mimo to tablica przyrzdw, pasy pilota,
kilka kabelkw oraz celownik zzestawu Eduarda
zwikszaj wraenie precyzyjnoci wntrza.
Zawiera on rwnie peday steru kierunku, lecz
nie polecam ich stosowania, bowiem plastikowe

wygldaj wedug mnie duo lepiej. Wkabinie
dorobiem jeszcze cigno idce pod ktem od
drka sterowego wstron tablicy przyrzdw
iprzewd zasilania celownika oraz zmodyfikowaem sam celownik, wycinajc szybk celownika
przeziernego, aby wpniejszym etapie budowy zastpi j wycit wasnorcznie ztwardej
koszulki na dokumenty. Jeli chcemy, aby nasza
kabina dodatkowo zyskaa na wygldzie, warto
dooy okablowanie tylnej strony tablicy przy-
Humbrol: 27001 Matt Aluminium, 21 Gloss

Black,
Model Master: 4851 Yellow Zinc Chromate,
Lifecolor Tensocrom: 202 Sand, 203 Earth,
rozcieczalnik Mr. Aqueous Hobby Color
Thinner,
woda destylowana (do rozcieczania pozostaych farb akrylowych),
lakiery bezbarwne: Model Master 4637 SemiGloss Clear Acryl, Sidolux,
MIG Production P220 Dark Wash,
pyny do kalkomanii: Microscale MicroSet
iMicroSol,
farby olejne dla plastykw Maries: Burnt
Umber, Ivory Black, Vermilion,
rozcieczalnik do farb olejnych White Spirit
Artists Grade firmy Talens.
rda:
www.littlefriends.co.uk
Szlagor, T. Republic P-47 Thunderbolt vol. III,
OW Kagero 2006.
nr 3/2011
SUPER MODEL
25
26
SUPER MODEL
nr 3/2011
rzdw. Wbrew pozorom, jest ono bardzo dobrze

widoczne po skoczeniu budowy iszkoda, eby
miaa wtym miejscu straszy dua szpara.
Gdy wikszo elementw miaem ju sklejone, rozpoczem malowanie tutaj bez rewolucji
izbdnych udziwnie. Jako podkadu uyem
Mr. Surfacera ogradacji 1000, awcharakterze
farby bazowej Khaki Green z odrobin Olive
Drab zpalety Hobby Color firmy Mr. Hobby, ktr naniosem aerografem. Wiksze paszczyzny
rozjaniem kolorem Light Green. Wtedy nadszed czas na detale takie jak przeczniki, zagwek czy drek sterowy. Do ich pomalowania
uyem pdzli 00 firmy MagPol. Moe nie s
one narzdziami zgrnej pki, lecz wypadaj
korzystnie wporwnaniu np. zwyrobami firmy
Italeri. Pniej pooyem wkabinie filtr wykonany zTensocromw onazwach Sand iEarth.
Taki zabieg ma na celu stonowanie zbyt jasnych
barw lub stworzenie imitacji nalotu pojawiajcego si na duych powierzchniach wspecyficznych warunkach. Wykonuje si go bardzo
prosto, natryskujc aerografem mocno rozcieczon farb akrylow wodpowiednio dobranej
barwie. Poniewa ja chciaem stonowa ziele,
uyem koloru piaskowego iziemistego. Teraz
nadesza pora na pokrycie caoci Sidoluxem,
anastpnie zastosowanie specyfiku Dark Wash
firmy MIG, ktry bardzo adnie wnikn we
wszystkie szczeliny izagbienia, uwypuklajc
detale. Po washu przetarem jeszcze krawdzie
elementw kabiny janiejszym odcieniem bazowego koloru, stosujc technik suchego pdzla.
Dziki temu zyskaem janiejsze pola pod obicia
iotarcia. Te zostay wykonane za pomoc gbki ifarby Mr. Metal Color onazwie Aluminium.
Poszczeglne podzespoy kabiny byy wreszcie
gotowe do montau. Proces ten przebieg bez
adnych przykrych niespodzianek i mogem
przystpi do sklejania kaduba.
Na tym etapie budowy potwierdziy si opinie osamoskadalnoci modelu. Przy naoeniu wikszej iloci kleju miejsc czenia waciwie nie trzeba byo szpachlowa. Po kadubie
przysza pora na skrzyda. Tutaj take obyo si
bez najmniejszych problemw. Myl, e warto
zwrci uwag na sposb czenia kaduba ze
skrzydami zaproponowany przez producenta.
Ot skrzyda nakada si na wklejone wczeniej
wkadub dwigary. Rozwizanie to uwaam za
bardzo udane z kilku wzgldw. Po pierwsze,
gwarantuje bardzo silne i sztywne poczenie
obu elementw, po drugie pomaga nam uzyska
waciwy wznios skrzyde iwreszcie pozwala na
uproszczenie procesu technologicznego wykonania wnk podwozia. Wspomniane wnki zostay
pomalowane po wklejeniu skrzyde w kadub.
Jako podkadu uyem Mr. Surfacera, nastpnie
wykonaem preshading, po ktrym pomalowaem cao farb Yellow Zinc Chromate Model
Mastera. Pniej zrobiem wash, suchopdzlowanie iobicia wten sam sposb, co wkabinie.
Gdy miaem ju poskadan ca bry samolotu, zajem si silnikiem. Uyty przeze mnie ywiczny zamiennik zQuickBoosta bije na gow
odpowiednik zzestawu Tamiya. Po wstpnej obrbce nawierciem dziurki pod okablowanie po
dwie, anie po jednej na kady cylinder, tak jak to
zrobiem na pocztku iwkleiem popychacze zaworw. Caa jednostka napdowa zostaa pokryta
farb Steel zpalety Hobby Color, apotem przetarta technik suchego pdzla Humbrolowskim
metalizerem 27001 Matt Aluminium. Niektre
czci zostay pomalowane farb Neutral Grey.
Oczywicie itutaj wykonaem wash, lecz dopiero po odpowiednim zabezpieczeniu powierzchni
lakierem bezbarwnym. Po tych dziaaniach sil-
nr 3/2011
SUPER MODEL
27
28
SUPER MODEL
nr 3/2011
nik zQuickBoosta by gotowy do montau, przy

czym zanim do tego przystpimy, naley bardzo
mocno zeszlifowa element, ktry bdzie przylega do kaduba, aby motor nie opiera si ojego
oson. Teraz nadesza pora na obrbk wszystkich maych czci, ktre jeszcze pozostay do
zrobienia. Pod n trafiy wic klapy, pokrywy
wnk podwozia, koa, itp. drobiazgi. Jedynie golenie podwozia gwnego wymagay wikszej
ingerencji. Dorobiem przy nich przewody instalacji hydraulicznej oraz dokleiem fototrawione
elementy zblaszki Eduarda. Po zamaskowaniu
przezroczystych i innych newralgicznych powierzchni miniatura bya gotowa do malowania.
Zdecydowaem si na jedn z propozycji
zzestawu kalkomanii firmy AeroMaster nr 48348, a konkretnie P-47D-22-RE (s/n 42-26387)
onazwie wasnej Miss Behave, uytkowany
przez Lt. Roberta Boswortha, latajcego w1944

roku w82. Dywizjonie Myliwskim 78. Grupy
Myliwskiej. Ten egzemplarz jest otyle interesujcy, i jego malowanie nie jest jednoznaczne,
aponadto posiada kilka smaczkw: przewitujcy biay pasek na sterze kierunku, pozostaoci
pasw inwazyjnych, czarne obwdki na biaych
pasach na sterach wysokoci czy te pozostawione wkolorze naturalnego metalu powierzch-
nr 3/2011
SUPER MODEL
29
nie za owiewk kabiny pilota. Analizujc wsplnie ze znajomymi modelarzami dostpne zdjcia
oryginau imateriay rdowe, doszedem do
wniosku, e dolne powierzchnie zdecydowanie
nie s wkolorze Neutral Grey, tylko wRAF Sky.
Pojawiy si rwnie wtpliwoci co do barwy
grnych powierzchni maszyny, lecz postanowiem pozostawi je wkolorze Olive Drab.
Malowanie modelu rozpoczem od pokrycia go Surfacera 1000. Wszystkie powierzchnie
przepolerowaem filcowym krkiem zamocowanym do szlifierki, usuwajc wszelkie woski
ipaprochy. Do malowania kamuflau oraz pasw uyem wycznie farb firmy Mr. Hobby
zserii Hobby Color. Po preshadingu naniosem
kolor bazowy grnych powierzchni, Olive Drab,
za spd zosta wstpnie powleczony farb
Duck Egg Green. Namalowaem take pasy inwazyjne oraz paski na sterach wysokoci ikierunku, maskujc uprzednio odpowiednie pola
tam Tamiya. W przypadku pasw inwazyjnych zaczynaem od koloru biaego, po jego
wyschniciu naklejaem kawaki tamy, apozo-
sta powierzchni zamalowywaem na czarno.

Potem przystpiem do cieniowania poszczeglnych powierzchni repliki. Przyjem zasad, aby
cieniowa od czoa kadego panelu: zprzodu
miao by janiej ni ztyu, zakadajc, e dla
skrzyde przd jest przy krawdzi natarcia, adla
kaduba na jego grzbiecie. Rozjanienia wykonaem, dodajc do bazowych odcieni odrobin farby onazwie Sandy Yellow. To zbliony do
barwy koci soniowej, bardzo jasny, piaskowy
kolor, ktry powoduje, e rozjaniana farba jest
janiejsza, ale nie wpada w biel. Pniej nadszed czas na warstw Sidoluxu ikalkomanie,
przy czym wszystkie napisy eksploatacyjne
pochodziy zarkusza doczonego do zestawu
Tamiya. Odrobina pynw Set iSol spowodowaa, e piknie ukaday si wkadym, nawet najbardziej fikunym zakamarku modelu. Moje najwiksze obawy budzia szachownica na osonie
silnika, ale okazao si, e nie taki diabe straszny
icaa operacja przebiega zgodnie zplanem.
Po kalkach na ca miniatur naniosem ziemisto-piaskowy filtr zTenscocromw. Miao to na
W listopadzie 1944 roku 78th FG przeniosa si czasowo do Bassingbourne, gdzie

wykonano powysze zdjcie. Drugi w szeregu samolot Lt. Roberta Boswortha P-47D-22-RE
(s/n 42-26387) MX-W o nazwie wasnej Miss Behave, przed nim maszyna pierwszego
pogromcy Me 262, Lt. Col. Josepha Myersa P-47D-27-RE (s/n 42-27339) MX-S
30
SUPER MODEL
nr 3/2011
celu stonowanie wszelkich zbyt jaskrawych barw

inadanie modelowi nieco patyny. Filtr zabezpieczyem Sidoluxem i zabraem si za wash. Na
grne idolne powierzchnie skrzyde oraz gr
iboki kaduba naoyem Dark Wash firmy MIG,
natomiast na d kaduba brunatno-rdzawy wash,
samodzielnie wykonany zfarb olejnych. Do cierania nadmiaru uyem jak zwykle patyczkw do
uszu ipdzli. Wtrakcie tej czynnoci formowaem take zacieki wpodanych miejscach.
Wypadaoby jeszcze wspomnie o uytych
przeze mnie metalizerach. Stosowaem gwnie
farb Mr. Hobby z serii Mr. Metal Color o nazwie Aluminium, kadc j na podkad z czarnego, byszczcego Humbrola 21. Metalizer ten
jest przyjazny dla modelarza. Mona go wietnie
kontrolowa, apo wypolerowaniu znakomicie
imituje metal, cho trzeba pamita o zabezpieczeniu pokrytych nim powierzchni. Do tego
celu posuyem si Sidoluxem. Obawiaem si
nieco, e zepsuje to efekt metalicznoci, lecz na
szczcie nic takiego si nie stao. Oczywicie,
powierzchnia pod malowanie metalizerem musi
by idealna wolna od wszelkiego rodzaju rys,
zadrapa czy paprochw.
Po doklejeniu uzbrojenia, zbiornika zpaliwem
i goleni podwozia model by prawie gotowy
zostay mi do zrobienia jeszcze dwie rzeczy. Po
pierwsze, lekkie obocenie k i pokryw wnk
podwozia. Podczas ogldania zdj maszyn 78.
Grupy Myliwskiej zauwayem, e wielokrotnie
operoway one ztrawiastych ldowisk, wic delikatne ubrudzenie dolnych, majcych kontakt znawierzchni lotniska czci samolotu, jest dopuszczalne. Ponadto trzeba byo namalowa okopcenia, co uczyniem korzystajc zaerografu iczarnej
oraz rdzawobrzowej farby akrylowej. Pozostao
jeszcze pokry wszystkie pomalowane powierzchnie pmatowym lakierem bezbarwnym Model
Mastera imoja Miss Behave bya ukoczona.
Podczas budowy P-47D zTamiya odniosem
same pozytywne wraenia. Model jest idealny
iadnie pomalowany, nawet bez adnych dodatkw bdzie cieszy oko kadego modelarza.
Mog go zczystym sumieniem poleci zarwno
pocztkujcym jak izaawansowanym. Pierwsi
na pewno nie zniechc si do tego wspaniaego hobby, a najpewniej nabior apetytu na
dalsze sklejanie. Drudzy za po wzbogaceniu
japoskiego zestawu owasnorcznie wykonane lub gotowe dodatki stworz kolejn wietn
miniatur do swej kolekcji.
m
www.master-model.pl
www.master-model.pl
AIR MASTER SERIES:

Skala 1:48
AM-48-001 Browning M2 Aircraft .50 Caliber (12.7mm) Barrels (2 PCS) lufy lotniczych Browningw M2 kal. 12.7mm (2 szt.)
AM-48-003 Spitfire Mk Vb Hispano 20mm Cannons In fairings (2 PCS) lufy dziaek Hispano kal. 20mm wosonach do Spitfire Mk Vb (2 szt.)
AM-48-012 German Machine Gun MG 17 (7.92 mm) Barrels (2 PCS) lufy km-w MG 17 kal. 7,92mm (2 szt.)
AM-48-016 German Machine Gun MK 108 (30 mm) Barrels & Blast Tubes (2 PCS) lufy dziaek MK 108 kal. 30mm (2 szt.)
AM-48-029 Browning AN/M2 Aircraft .30 Caliber (7,62 mm) Barrels (2 PCS) lufy km-w Browning AN/M2 kal. 7,62 mm (2 szt.)
AM-48-030 Dassault Mirage III / Mirage 5 Pitot Tube rurka Pitota do Mirage III / Mirage 5
AM-48-031 Dassault Mirage 2000 Pitot Tube rurka Pitota do Mirage 2000
AM-48-032 Panavia Tornado Pitot Tube & AOA Probes Tornado rurka Pitota isondy AOA do Tornado
Skala 1:72
AM-72-012 Fw 190 A-2 - A-5 Armament Set & Pitot Tube (MG17, MG FF, MG 151 Barrel Tips) lufy uzbrojenia (MG 17, MG FF, MG 151) irurka Pitota
do Fw 190 A2-A5
AM-72-013 Fw 190 A-6 Armament Set & Pitot Tube (MG 17, MG 151 Barrel Tips) lufy uzbrojenia (MG 17, MG 151) irurka Pitota do Fw 190 A-6
AM-72-014 Fw 190 A-7, A-8 Armament Set & Pitot Tube (MG 131, MG 151 Barrel Tips) lufy uzbrojenia (MG 131, MG 151) irurka Pitota Fw 190 A-7, A-8
AM-72-015 German Machine Gun MG 151 (20mm) Barrels (2 PCS) lufy dziaek MG 151/20 kal. 20mm (2 szt.)
AM-72-016 German Radar FuG 220 Lichtenstein SN-2 (Used f.e. on Bf 110, Ju 88, He 219) anteny radaru FuG 220 Liechetenstein SN-2 (m.in. Bf
110, Ju 88, He 219)
AM-72-017 Japanese Type 99 20mm Mark 2 Cannon Barrels (4 PCS) lufy japoskich dziaek Type 99 Mark2 kal.20mm (4 szt.)
32
SUPER MODEL
nr 3/2011
nr 3/2011
SUPER MODEL
33
SAMOLOTY
1:32
R o d e n
Fokker Dr. I
oc ena zes tawu
3/5
Jakub Vilingr
dkd pamitam, lotnictwo zokresu Iwojny wiatowej pozostawao poza sfer

moich zainteresowa, poniewa druty
nacigw oraz konieczno kompletowania modelu zwczeniej pomalowanych komponentw wywoyway we mnie niemal nabony
strach. Brrr! Jak si domylam, zapewne dobrze znacie to powiedzenie wyzwania naley podejmowa, zatem kiedy tylko pojawia
si moliwo budowy Fokkera Dr. I, chyba
najsynniejszego samolotu Wielkiej Wojny, nie
wahaem si ani minuty. Uwaam, e naley
sprbowa wszystkiego, a co wicej, jestem
gotowy na kad niemi niespodziank.
W przypadku zakupu modelu ukraiskiego
Rodena nie uszczuplimy nadmiernie zawartoci portfela, jednake jego wyprasek nie mona
zaliczy wpoczet produktw wybitnej jakoci.
Powierzchnia elementw jest pokryta kaszk,

znajdziemy na nich take wypywki oraz jamki
skurczowe. Uwaam si wkocu za modelarza, wic musiaem si zadowoli zestawem
wymagajcym troch wikszego zakresu prac
przy usuwaniu wad, ktre znajdziemy napraktycznie wszystkich elementach. Ze wzgldu na
relatywn prostot zestawu chtnie signem
po dedykowane mu elementy fototrawione
polskiego Parta. Tutaj spotkaa mnie niemia
niespodzianka, bowiem cz wytrawionych
detali okazaa si mocno przekombinowana,
ado tego instrukcja jest wrcz niewiarygodnie
nieprzejrzysta oraz mylca. Gdyby zestaw blaszek nie posiada instrukcji montau, wyszoby to na jedno, poniewa praktycznie na lepo
odgaduje si, gdzie dany element naleaoby
osadzi ijak wogle niektre podzespoy ze
sob poskada. Cz detali zblaszek zdecydowanie przysuya si kocowemu wygldowi modelu, ale niestety niektrych elementw
w ogle nie wykorzystaem z powodu nieja-
snoci winstrukcji. Po prostu nie doszedem

do tego, gdzie je umieci.
Z powodu wypywek i grubych ramek wlewowych budow miniatury rozpoczem od
usuwania tych pozostaoci odlewniczych. Aby
przypieszy proces montau, posklejaem ze
sob wszystkie elementy podzielone na powki. Dalej naleao ju kady zpodzespow malowa osobno, anastpnie poskada ze sob
pomalowane, opatrzone ladami wypowienia ieksploatacji oraz polakierowane moduy.
Musz zaznaczy, e czci modelu nie s zbyt
dobrze spasowane, wic etapu szpachlowania
niestety nie mona wyeliminowa z procesu
budowy.
Do klejenia czci zplastiku wykorzystuj perfekcyjny klej Revell Contacta Proffesional, dziki
ktremu spoiny po wyschniciu s dostatecznie
mocne. Ze wzgldu na zawarto rozpuszczalnika wtym produkcie naley zapewni odpowiednio duszy czas schnicia czonych elementw, dlatego ja odoyem na okres jednego ty-
zanim zaczniesz...
Fokker Dr. I Roden 601,
Elementy fototrawione Part S32028 dedykowane modelowi Fokker Dr. Ifirmy Roden,
toczone karabiny Spandau Master Model
AM-32-023 German WW I machine gun
Spandau LMG 08/15 (2pcs).
Wybrane narzdzia imateriay:
kleje Revell Contacta Professional iTamiya
34
SUPER MODEL
nr 3/2011
Extra Thin,
drut miedziany,
ni zweny Chemlon,
gbka.
farby Tamiya: XF-57 Buff, XF-23 Light Blue,
XF-55 Deck Tan, XF-61 Dark Green, XF-10 Flat
Brown,
gotowe washe MIG Productions: P220 Dark
wash, P221 Brown wash, P222 Neutral wash,
godnia sklejone iwyszpachlowane skrzyda oraz

inne podzespoy wcelu umoliwienia doskonaego wyschnicia spoin iszpachlwki. Gdybym
tego nie zrobi, mgbym niefortunnie stwierdzi
wtrakcie szlifowania, e miejsca cze s nadal mikkie od kleju. Aby dodatkowo zapobiec
zwichrowaniu sklejonych powek skrzyde, dociyem ich powierzchnie do momentu, kiedy
klej cakowicie wysech.
Wmidzyczasie zaczem dziaania przy kadubie. Wybornym pomysem projektanta zestawu Parta byo przygotowanie blaszek odwzorowujcychfragmenty pyt ze sklejki, ktre dziki
wytrawionym sojom drewna znakomicie nadaway si do zastosowania technik barwienia soi
P411 Standard Rust Effects, P412 Light Rust

Effects,
gotowe washe AK Interactive: AK013 Rust
streaks, AK015 Dust effect,
farby olejne 502. Abteilung: ABT-080 Wash
Brown, ABT-100 Faded Grey,
pyn do podg Sidolux jako byszczcy lakier
bezbarwny,
pyny do kalkomanii Mr.Hobby Mr. Mark
Setter i Mr. Mark Softer oraz Agama
Hypersol.
drewna (flodrowania) oraz nanoszenia ladw

eksploatacji. Po natryniciu na imitacj sklejki emalii Tamiya XF-57 Buff izabezpieczeniu jej
pynem do podg Sidolux, ktry speni tu rol
byszczcego lakieru akrylowego, przystpiem
do napuszczania soi drewna rdzawym ibrzowym washem MIG Productions. Po wyschniciu
washa ipolakierowaniu pyt sklejki matowym
lakierem przystpiem do naoenia na ni metod suchego pdzla artystycznej farby olejnej
wkolorze ochry. Biorc pod uwag, jak jestem
zielony wtemacie odwzorowania drewnianych
powierzchni dotd nie miaem ztym adnych
dowiadcze nie wyszo to ostatecznie tak le,
jak si tego obawiaem. Pozostae powierzchnie
rda:
Czeska monografia Model Hobby Profil nr1,

Krylia rodiny 3/89,
Lotnictwo 9/07, 5/08,
Pilot club 1/06,
Skrzydlata Polska 5-6/91, 3/93.
kryte ptnem pomalowaem aerografem emali Tamiya XF-55 Deck Tan. Podog ze sklejki
odtworzyem za pomoc rozcieczonej artystycznej farby olejnej, ktr nanosiem grubsz
gbk. Rozcierajc ni farb, odwzorowaem
soje drewna widoczne na sklejce. Nastpnie we
wszystkie kty izagbienia wpuciem gotowe
washe wodcieniach rdzy firm MIG Productions
iAK Interactive.
Do skomplikowany by proces wkadania
wszystkich detali do wntrza kaduba. Naley
zwrci uwag na poprawne geometrycznie
umiejscowienie konstrukcji z rur, gdy jest to
uwagi:
Polecam starannie zapozna si zdokumentacj dotyczc Fokkera Dr.Iprzed budow
modelu, zwaszcza gdy zamierzacie wykorzysta zestaw elementw fototrawionych firmy
Part, ktrego instrukcj montau trzeba okreli jako zupenie nieprzydatn.
nr 3/2011
SUPER MODEL
35
wane dla bardzo dokadnego uoenia

rurowych poprzeczek oraz zasobnikw
amunicji. Trzeba zwaszcza dopilnowa,
by konstrukcja kratownicy zachowaa
odpowiednie kty midzy elementami.
Musz zaznaczy, e obie konstrukcje
przestrzenne s rnej dugoci, tak wic
popenienie bdu moe by dzieem chwili. Zasobniki amunicji do karabinw Spandau
uznaem za troch zbyt grube, dlatego generalnie polecam ich wymian na detale zblaszki
Parta. Sam zdecydowaem si pozostawi te
oryginalne, plastikowe, oczywicie odpowiednio zeszlifowane, bowiem itak na koniec uznaem, e nie bd dobrze widoczne. Projektanci
Rodena niestety pominli przyrzdy pokadowe, ktre na szczcie znajdziemy pord elementw fototrawionych polskiego producenta. Zdecydowanie podnosz one atrakcyjno
gotowej miniatury, doskonale j oywiajc.
Sklejony i wyszpachlowany kadub poczyem ze rodkowym patem, dopilnowujc zachowania odpowiedniej geometrii patowca,
anastpnie poszpachlowaem oraz odtworzyem zniszczone linie podziau powierzchni samolotu. Przejcie skrzydo-kadub praktycznie
wogle nie jest dopasowane, tym samym nie
ominie nas szpachlowanie iodpowiednie wyprowadzenie tej powierzchni.
Tak przygotowany pprodukt by waciwie
gotowy do malowania. Dolne powierzchnie
pokryem natryskowo jasnoniebiesk emali
Tamiya XF-23 Light Blue, agrne powierzchnie
patowca opatrzyem barw ptna XF-55 Deck
Tan. Na ten podkad po katastrofalnych niepowodzeniach ze cieraniememalii syntetycznych
oraz farb olejnych dla plastykw zdecydowaem si nanie aerografem delikatne paski
zielonej farby XF-61 Dark Green. Sporadycznie
malunek ten uzupeniaem opojedycze paski
wykonane brzow farb XF-10 Flat Brown.
Widoczny na zdjciach efekt osignem prowadzc aerograf szybkim ruchem bardzo blisko
malowanej powierzchni, znastaw cinienia na
kompresorze gdzie wokolicach jednej atmosfery. Technika malowania bya wzorowana na
szmyraniu pdzlem. Jednym, szybkim cigiem prowadziem aerograf tam izpowrotem.
Wynikiem tych prac byo co, co przypominao
cierany kamufla oryginau. Wiekszo modelarzy, ktra nie buduje modeli pierwszowojennych samolotw, mwia mi, e malowanie
wyglda wietnie, natomiast wszyscy zajmujcy si tematyk aerostatw Wielkiej Wojny byli
odmiennego zdania itwierdzili, e kamufla wyglda strasznie. Ze wzgldu na rozkadajce si
wproporcjach okoo p na p opinie pozytywne inegatywne zadecydowaem opozostawieniu tak odwzorowanych powierzchni Fokkera.
Po dokoczeniu pasiastego malowania byem wielce zadowolony zefektu ipuszyem si
jak paw, patrzc na interesujcy wygld zasadniczego kamuflau. Byo tak do czasu, kiedy
rozpoczem nakadanie kalkomanii zzestawu
Rodena na byszczce powierzchnie, uprzednio
pokryte znanym akrylowym lakierem do parkietw. Ztak szalenie beznadziejnymi naklejkami
nie pracowaem ju od niepamitnych czasw!
Oznakowanie dao si przesuwa na papierze
podkadowym dopiero po okoo piciominutowym namaczaniu, akiedy chciaem je zsun
zpodkadu, natychmiast pkao irwao si na
kawaeczki. Dodatkowo kalki byy wrcz niewiarygodnie sztywne, cho w ich ukadaniu czciowo pomagao umieszczenie poszczeglnych
oznacze na pynie Mr. Mark Setter ipniejsze
zmikczanie Mr. Mark Softerem. Wobrbie linii
36
SUPER MODEL
nr 3/2011
MIDZYNARODOWE
POKAZY LOTNICZE
honorowy patronat
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
Bronisawa Komorowskiego
Zapraszamy do odwiedzenia najwikszej lotniczej imprezy w Polsce w 2011 roku!

Gomi tegorocznych pokazw bd wiatowej klasy zespoy akrobacyjne i solici tacy jak:
Frecce Tricolori (Wochy), Patrouille de France (Francja), Flying Bulls (Austria),
Patrouille Suisse (Szwajcaria), Wings of Storm (Chorwacja), B-52 Stratofortress (USA),
F-16 Demo Team (Holandia), Su-22, MiG-29, F-16 (Polska) oraz wiele, wiele innych!
Dla Was 570 minut pokazw i 100 statkw powietrznych na wystawie statycznej!
podziau lotek nacinaem kalkomanie ostrym

skalpelem iukadaem je wliniach za pomoc
kleju Tamiya Extra Thin, anastpnie naprawiaem uszkodzenia wodorozcieczalnymi farbami
Vallejo Color. Finalna operacja polegaa na pokryciu kalkomanii silnym rodkiem zmikczajcym Agama Hypersol, ktry natrysnem aerografem przy niskim cinieniu powietrza zasilajcego. Uwaga, po naoeniu pynu Hypersol
nie mona pod adnym pozorem dotyka kalkomanii do czasu ich wyschnicia, inaczej sprawimy sobie wielki kopot... Podsumowujc, by
to wielce nieprzyjemny, wrcz przyprawiajcy
mnie ozawa serca, etap budowy modelu!
Kompletowanie pomalowanych podzespow modelu rwnie przypominao sceny wycite ywcem zklasycznego horroru klasy B,
zmnstwem latajcych skalpeli, pset, poszarpanych nerww oraz spor iloci siarczystych
przeklestw. Zawczasu nie powikszyem sobie
otworw do osadzania zastrzaw, ktre przechodziy przez rodkowy pat, co przepaciem
kilkukrotnym obtarciem wczeniej pomalowanych ipolakierowanych zastrzaw. Humor mi
si poprawi, kiedy zerknem na nadzwyczajnie
wykonane, toczone karabiny Spandau polskiej
firmy Master to bez wtpienia najpikniejsze czcicaego modelu! Zoenie karabinw
wcao wprawdzie wymaga odrobiny cierpliwoci, ale nie jest to problem, ktrego by nie
mona przezwyciy. Wrezultacie otrzymujemy fantastyczne, miniaturowe repliki broni, wymagajce jedynie zaadowania pasw zamunicj zzestawu blaszek Parta.
Na ostatni etap budowy skaday si gwnie wszelkie retusze. Zgodnie zwczeniejszymi
przypuszczeniami, w wielu miejscach podra-
38
SUPER MODEL
nr 3/2011
paem lub winny sposb uszkodziem gotowe

powoki malarskie poprzez nieuwan manipulacj podzespoami modelu. Na szczcie nie
byo tego duo, poniewa caego Fokkera pokryem lakierem do parkietw, ktry jest twardy iwduej mierze ochroni jego malowanie.
Niewielk liczb linii podziau patowca napuciem gotowymi washami MIG Productions (Dark,
Neutral, Brown iich wzajemnymi mieszankami).
Wypuke detale powierzchni dodatkowo podkreliem nanoszon technik suchego pdzla (drybrush) artystyczn farb olejn 502. Abteilung
Faded Gray. Na samym kocu prac czeka mnie
monta nacigw midzy grnym irodkowym
skrzydem oraz wramach podzespou podwozia. Zapomniaem wczeniej wywierci otworki
na oczka zdrutu, zatem wkonsekwencji kilkukrotnie przyszlifowaem sobie krawd natarcia skrzyda obracajc si gowic wiertarki...
Do otworw wkleiem oczka skrcone zdrutu,
amidzy nimi rozpiem delikatn ni zweny
Chemlon wielka wygoda tego rozwizania
spoczywaa wtym, e to wkno jest elastyczne, a przy tym bardzo cienkie. Po tych zabiegach wstawiem wieo ukoczon miniatur
do witrynki i mogem si rozkoszowa widokiem pomniejszonego Fokkera, nie baczc na
wszystkie miejsca modelu, ktre nie uday mi
si tak, jakbym sobie tego yczy. Jego wygld
naprawd mnie cieszy, zwaszcza, i to mj debiut wtematyce samolotw zIwojny wiatowej.
Bya to taka premiera przed przygotowywanym
Fokkerem F.I, ktry si do mnie umiecha zbezkresnego magazynku modeli. Tak nawiasem mwic, interesuje mnie, kto to wszystko dokoczy
po mojej mierci.
m
40
SUPER MODEL
nr 3/2011
POJAZDY
E-50
Standardpanzer
1:35
Tr umpeter
oc ena zes tawu
4/5
Kamil Feliks Sztarbaa
rumpeter do konsekwentnie realizuje

projekty niemieckich inynierw, ktre
podczas II wojny wiatowej nie wyszy
poza st krelarski. Po wczeniejszych
pojazdach z serii Entwicklung, w poowie ubiegego roku na rynku pojawiy si dwa kolejne: E-50 oraz E-75. Modele s do podobne
najbardziej zauwaalne rnice sprowadzaj
si do ukadu jezdnego (cilej rzecz biorc,
iloci k) oraz wiey. E-50 wyposaony jest
wSchmalturm znan zPantery F, ponadto producent przewidzia moliwo wyboru dwch
rnych armat. Wzestawie znajdziemy te niewielk blaszk zgrillami idrobnymi elementami
zapinek oraz gumowe gsienice. Chocia s cakiem adnie wykonane, mona je sklei klejem
do plastiku idaj si cakiem adnie uoy, to
jednak uwaam je za najsabszy punkt modelu.
Zapewne, gwnie za spraw wspomnie zbudowy modelu KW-2 tego wytwrcy, gdzie gsienice skaday si zpojedynczych ogniw oraz
paskw, przy czym grne miay od razu wyprofilowany delikatny zwis. To genialne rozwizanie.
Wrmy jednak do modelu E-50.
zanim zaczniesz...
folia maskujca Oramask,

lutownica ze stokowym grotem,
pasta akrylowa Vallejo White Pumice,
mikki owek (8B).
wykorzystane zestawy:
Chemia modelarska:
German E-50 (50-75 tons)/Standardpanzer
Trumpeter 01536,
ywiczne figurki czogistw firmy TANK,
zestaw noktowizyjny z modeli AFV Club.
42
SUPER MODEL
nr 3/2011
emalie akrylowe Tamiya,

farby Mr.Hobby z serii Mr.Color,
patyny Tensocrom firmy Lifecolor,
akryle Vallejo,
farby olejne dla plastykw,
pigmenty MIG.
Uwagi dotyczce zestawu:
Zestaw do wysokiej jakoci, cho miejscami razi uproszczeniami czy nadlewkami
na niektrych elementach. Najsabszy punkt
modelu to gumowe gsienice: do twarde
i nieszczeglnie finezyjne.
Budowa
Pojazd skleiem wzasadzie prosto zpuda.
Dodaem jedynie zestaw noktowizyjny dla szofera, ktrego elementy czekay na swj czas wmagazynie jako pozostao po ktrym zestawie
AFV. Sam monta nie przysporzy adnych trudnoci wszystko jest spasowane idealnie, aposzczeglne czci nie wymagay powaniejszej
obrbki. Skupi si zatem na opisie drobnych
zniszcze. lady po rykoszetach i trafieniach
z broni maokalibrowej zrobiem rozgrzanym
grotem lutownicy, anastpnie wykoczyem je
przy uyciu ostrego noyka. Botniki podfrezowaem od spodu, by atwiej byo je pogi oraz
wyci brakujce fragmenty.
Na burty wanny kaduba naniosem niewielk
ilo pasty Vallejo White Pumice, ktra pomalowana, imitowa miaa przyklejone boto. Jak
wspomniaem, model okaza si perfekcyjnie
spasowany, postanowiem zatem pozostawi
gr id kaduba nie sklejone jako osobne
elementy atwiej byo je malowa.
Malowanie
Malowanie rozpoczem od naniesienia kolorw bazowych. Poniewa korzystam z farb

Tamiya, ktre cechuje doskonaa przyczepno
do podoa, pierwsz warstw traktuj zarazem
jako podkad. Dolne powierzchnie iukad jezdny pokryem brzem (XF-10), natomiast grn
cz kaduba oraz wie pomalowaem kolorem khaki (XF-49). Potem przysza kolej na rozjanienia. Na pocztek, farb Dark yellow (XF-60)
pokryem bez maa cay model wtaki sposb,
by jedynie wokolicach brzegw poszczeglnych
paneli czy pyt przewityway barwy bazowe.
Do bardziej wyrazistych rozjanie uyem farby Buff (XF-57). Aby unikn chmurzenia farb
na ssiadujce panele ipowierzchnie modelu,
uywam kawaka kartonika.
Dalsze prace wymagay nieco wicej precyzji,
aco za tym idzie, przejcia zaerografu na pdzel. Koczc etap rozjanie, mocno rozcieczon farb Iraqui sand zpalety Vallejo pokryem wystajce elementy, brzegi pyt pancerza
irne detale. Powierzchnie, ktre planowaem
wykona jako pozostawione w kolorze minii
(niektre koa, klapy, pokrywy czy wreszcie lufa)
pomalowaem farb Cavalry brown. Nastpnie,
barw t rozjaniem, napylajc zaerografu kolor pomaraczowy (X-6).
Aby podkreli wiatocie na bryle, na dolne
fragmenty pyt iwzakamarki naniosem aerografem rozcieczon mieszank transparentnej
nr 3/2011
SUPER MODEL
43
farby Smoke (X-19), delikatnie przeamanej pomaraczem. Przypuszczam, i podobny efekt

osign mona korzystajc z transparentnej
Tamiya Clear orange.
Detale i oporzdzenie saperskie pokolorowaem farbami Vallejo stosujc midzy innymi English uniform na elementy drewniane,
Gunmetal grey na metalowe czy Dark rust na
wydechy. Fragment pancerza, odsonity przez
zdemontowane pyty botnikw, pomalowaem
rdzawymi odcieniami, nakadanymi kawakiem
gbki. Postanowiem te doda smaczek wpostaci kamuflau na jednej zpyt botnika. Wtym
celu wyciem wybijakiem w folii maskujcej
niewielkie kka, ktre nakleiem na botnik.
Nastpnie pomalowaem go zjednej strony brzem, azdrugiej zieleni, po czym wykonaem
rozjanienia mieszank kolorw bazowych ikoloru tozielonego. Pokolorowan miniatur
pokryem bezbarwnym pbyszczcym lakierem
Topcoat Mr. Hobby wsprayu.
Poniewa chciaem unikn znaczcej zmiany
odcieni na modelu, zdecydowaem si na bardzo delikatny osz. Ca powierzchni pojazdu
spryskaem white spiritem, po czym wzagbienia iokolice wystajcych detali zapuciem
mieszank tego medium zniewielk iloci
olejnej farby brz van dyke. Uzyskany
efekt, w tym delikatne zacieki
wniektrych miejscach, zabezpieczyem bezbarwnym satynowym
werniksem
Lifecolor.
44
SUPER MODEL
nr 3/2011
Brudzenie ilady eksploatacji

Zacieki, wypowienia, plamy ibrud na pancerzu wykonuj metod zwan mokre wmokre. Na zwilon rozcieczalnikiem Lifecolor
powierzchni modelu napryskuj i nakadam
pdzelkiem rnej wielkoci plamy mocno rozcieczonych farb akrylowych iTensocromw.
Staram si przy tym, by ssiadoway ze sob
kontrastujce odcienie. Dodatkowo, na tym etapie, czarnym Tensocromem Smoke zapuciem
miejsca, w ktrych osz by moim zdaniem
zbyt subtelny.
W nastpnej kolejnoci przystpiem do
wykonania obi. Najpierw, kawakiem gbki
icienkim pdzelkiem, naniosem farb beow
w rnych miejscach naraonych na zuycie.
Nastpnie, wtych samych rejonach iuywajc
tych samych utensyliw, pooyem mieszank
czarnej byszczcej zniewielk iloci gunmetalu ismoke.
Na ukad jezdny idolne partie wanny naniosem aerografem pigment MIG Europe Dust.
Gdy wysech, jego nadmiar starem twardym,
suchym pdzlem.
Prace wykoczeniowe
By uzna model za skoczony, musiaem popracowa nad szeregiem drobiazgw. Mikkim owkiem przetarem metaliczne obicia, niektre krawdzie oraz powierzchnie gsienic. Reflektory podczerwieni najpierw
pomalowaem farb czerwon, apotem zalaem
46
SUPER MODEL
nr 3/2011
je tamiyowskim Smoke. Przez oczka na wiey

przecignem drut, pomalowany uprzednio
rdzawymi odcieniami. We wazach zamontowaem dopasowane wczeniej iwymalowane
akrylami Vallejo figurki. Zamknicie isklejenie ze sob powek kaduba byo jednoznaczne z zamkniciem prac nad
miniatur.
m
nr 3/2011
SUPER MODEL
47
48
SUPER MODEL
nr 3/2011
POJAZDY
Okiem malkontenta:
M3A1 Scout Car Early Production Hobby Boss 1:35
Egzemplarz pilotaowy wersji M3A1. Bardzo charakterystyczne jest oszklenie kabiny przednia szyba mocno wysunita ku przodowi i dwa
dodatkowe boczne okienka. Pod szperaczem mocowanie skadanego brezentowego wiadra. Ten element oraz toporek obok skrzyni akumulatora
znikn wpniejszych egzemplarzach [Fot. National Archives and Records Administration]
Marek Cieliczko
zy kto jeszcze pamita KAW-owskie zeszyty zserii II Wojna wiatowa? Mimo tendencyjnej treci, wydawnictwo to pozwalao zetkn si ze sprztem wojskowym
wszystkich stron konfliktu. To tam pojawiy si
sylwetki Tygrysa, Char B1 bis iinnych. Wzeszycie zatytuowanym Overlord po raz pierwszy
zetknem si ze Scout Carem iod razu pokochaem t konstrukcj. Zeszyt KAW-uznieco karykaturalnym wizerunkiem Scouta posiadam do dzi.
Mimo swej niezaprzeczalnej urody, auto nie
podbio serc producentw modeli ani historykw zajmujcych si sprztem bojowym. Moe
dlatego, e nie miao niemieckich korzeni? Przez
cale lata dostpny by tylko jeden model wskali 1:35 konfekcjonowany przez firm PeerlessMax we wczesnych latach 70., anastpnie przez
Italeri iZvezd. Solidnej monografii M3A1 nie
doczeka si tej do tej pory, std te wiele jest
jeszcze wtpliwoci whistorii tego pojazdu do
wyjanienia. Wiemy, czym charakteryzoway
si pierwsze pojazdy oraz czym si odznaczay wozy zkoca produkcji. Niestety nie da si
bezbdnie ustali, jakich zmian dokonano pomidzy poszczeglnymi seriami produkcyjnymi, ktrych byo wsumie osiem. Na zdjciach
zczasw wojny pojawiaj si te Scouty, oktrych monografie milcz, np. z koem zapasowym zainstalowanym jak w naszych Fiatach
508, czyli po boku silnika izodpowiednim zagbieniem wprzednim botniku. Byy rwnie
sanitarki zdodatkowymi, trzecimi drzwiami na
tylnej cianie. Niestety, nie wiadomo, czy byy
to przerbki fabryczne czy warsztatw polowych. Takie customizowane auta znajdoway si rwnie na wyposaeniu Polskich Si
Zbrojnych. Mona wic tylko pozazdroci mionikom Panzerwaffe, ktrzy wiedz w jakim
50
SUPER MODEL
nr 3/2011
zakadzie iwktrym miesicu dokonano jakiej

mao istotnej modyfikacji.
Pragncych pozna histori powstania irozwoju Scout Cara odsyam do znakomitego artykuu Davida DoyleawMilitariach XX wieku
(wrzesie-padziernik 2007 r.). Do powiedzie,
e samochd przyjto do uzbrojenia armii amerykaskiej wczerwcu 1940 roku, ale wkrtce zosta
wyparty przez znacznie bardziej uniwersalnego
Halftracka. Zogu 21-22 tysicy wyprodukowanych pojazdw blisko 7 tys. trafio do Wielkiej
Brytanii, ok. 4 tys. do Zwizku Radzieckiego itysic do armii innych nacji. Przez polskie rce przeszo ponad sto wozw. Chocia Scout Car zosta
do szybko uznany przez swoich twrcw za
pojazd nienowoczesny, to mia zaszczyt walczy
chyba na wszystkich kontynentach wiata, apoje-
dyncze egzemplarze jeszcze do niedawna suyy

siom policyjnym rnych egzotycznych krajw.
Wrmy do modelu. Wedug opisu na pudeku miniatura ma przedstawia wczesn wersj
Scouta, jednak tak nie jest. Prawdopodobnie
Chiczycy zdjli wymiary zjakiego muzealnego
egzemplarza, ktry przez lata suby przeszed
wiele modernizacji bd te by odrestaurowanym skadakiem. W modelu s rwnie takie
elementy, ktre ka wtpi wto, e projektanci
widzieli kiedykolwiek ten pojazd na ywo.
O pozytywach pisa nie bd. O tym, e
Scout Car Hobby Bossa jest adny, ma precyzyjnie oddane detale isilnik pod mask, mona si
przekona ogldajc wypraski. Skupi si wic
na bdach. To, czy warto je poprawia, zaley
ju od indywidualnej decyzji modelarza. Nawet
Testowy M3A1E3. Dziakiem 37 mm nie zawracajmy sobie gowy. Na tym zdjciu doskonale wida
cechy wczesnego pojazdu. S to: wczesne koa bez obrczy bojowych, brak mocowa kanistrw,
klapki wizjerw w przedniej zasonie od wewntrznej strony, ryflowana podoga starego wzoru,
spawany konierz dookoa prowadnicy km-w (charakterystyczny naronik iwarto zwrci uwag,
e szyna od wewntrz jest gadka) [Fot. Patton Museum, Ft. Knox, Ky.]
wiato do jazdy wzaciemnieniu
model wykonany prosto zpuda moe prezentowa si wymienicie wystarczy spojrze na

prezentowan wtym numerze Super Modelu
prac Krystiana Ciechowicza. Poniej moja lista
uchybie wytwrcy.
Wpnym modelu M3A1 zostao zainstalowane po lewej stronie obudowy chodnicy wiato
typu notek. Hobby Boss docza t lamp,
mimo e nie powinno jej tam by.
ruby
Oryginalne pyty pancerne mocowano rubami obie grzybkowym znaciciem rowkowym.

Nacicia we bach byy zawsze skierowane
w jedn stron, na powierzchniach bocznych
pionowo, a na poziomych wzdu pojazdu.
Wedug niektrych takie uoenie miao uatwia
spywanie wody, co zapobiegao korozji. Inni
uwaaj, e celem takiego uporzdkowanego
uoenia bya moliwo szybkiego stwierdzenia, czy jaka ruba si nie poluzowaa. Wmodelu kada ruba ma nacicie winn stron.
Koa
Wczesne wozy miay stalowe felgi zomioma

otworami ulgowymi itakie uwzgldnia zestaw
Zvezda/Italeri. Pocztkowo M3A1 mia te opony kierunkowe zbienikiem zblionym do litery
V. Ju od trzeciej serii Scouty posiaday felgi
ztzw. obrcz bojow (ang. combat rims), czyli
tak jak wmodelu Hobby Bossa. Byy rwnie
wyposaone wuniwersalne opony boto-nieg.
Podoga
We wczesnych pojazdach podoga z pyt

ryflowanych (ezkowych) miaa inny wzr wypustek antypolizgowych. W obu przypadkach miay one ksztat wyduonych wrzecion,
lecz pierwotnie byy one rozoone rwnolegle wdeszczyk. Pniej wprowadzono wzr
w siateczk, gdzie ezki s ustawione pod
ktem prostym wzgldem siebie. Taka wanie
podoga jest wmodelu.
Prowadnica karabinw maszynowych
Szyna, do ktrej byy mocowane wzki zbroni, rnia si sposobem zamocowania do kaduba. Pocztkowo do szyny by przyspawany
pod ktem 90 stalowy fartuch, na ktrego
obwodzie znajdoway si wypustki z dziurk
Przednia zasona pancerna
ruby wol taczy solo. Na kadej ze rub

nacicie na jej bie jest skierowane w inn
stron [Fot. Marek Cieliczko]
na rub czc zposzyciem. Wpniejszym
czasie zrezygnowano zdospawanego konierza,
za szyn czono zburtami wozu za pomoc
dystansw ze stalowych pasw profilowanych
wksztacie litery u. Dystanse byy mocowane do szyny za pomoc rub heksagonalnych,
ktrych by byy rozmieszczone od wewntrznej
strony szyny. Wmodelu mamy prawdziwe kuriozum szyna jest mocowana do bokw kaduba za pomoc dystansw, ztyu za ma dospawany konierz. To jest wanie ten element, ktry
powoduje, e zaczynam wierzy, i projektanci
zHobby Bossa nigdy nie widzieli auta na ywo.
Biorc pod uwag chaotyczne poustawiane ruby pancerza, mona zaoy, e mieli do czynienia zmocno zdekompletowanym pojazdem,
restaurowanym po amatorsku, areszt dorabiali
na podstawie zdj.
wiata tylne
Pierwotnie, mieszczce si w jednej obudowie tylne wiato konwojowe istopu miay

ksztat ezek umieszczonych jedna nad drug.
Zczasem ksztat dolnej ezki (stop) uleg zmianie
na prostoktny. Takie wiata zostay odwzorowane wmodelu.
Kierowca ipasaer Scouta, wodrnieniu od

przeciwnikw, byli wtej komfortowej sytuacji, ze
mogli oglda wiat przez du przedni szyb.
Wrazie zagroenia opuszczano pcalowej gruboci pancern zason idalszej obserwacji dokonywano przez dwa otwory, ktrych wielko
regulowano ruchom klapk. We wczesnych
pojazdach klapki te wraz zprowadnicami byy
zainstalowane od wewntrznej strony pancernej
pyty. Wwozach produkowanych pniej elementy te znalazy si po stronie zewntrznej. Tak
samo jest wmodelu.
Inne
Przedzia silnika jest uboszy ni wrzeczywistoci, ale to drobiazg. Osobicie najbardziej auj, e producent zapomnia onagrzewnicy pod
desk rozdzielcz po stronie pasaera, ktra jest
wmodelu Zvezdy/Italeri.
Podsumowujc, model przedstawia bardziej
wersj pn ni wczesn. Jeli kto chciaby
zniego zrobi pojazd zkoca produkcji, czyli
powszechnie spotykany na zdjciach z epoki,
powinien po bokach silnika zainstalowa dwa
wieszaki na kanistry zpaliwem. S to elementy, ktre wraz zpnymi koami jednoznacznie
odrniaj te pojazdy od wczeniejszych. Mimo
wykazanych powyej niedocigni merytorycznych model jest pikny idobrze si go skada,
zatem idcie ikupcie go sobie wszyscy.

m
Bibliografia
Doyle, D. M3A1 Scout Car Walk Around, Squadron/
Signal 2010.
Magnuski, J. Wozy bojowe PSZ 1940-1946, Lampart
1998.
Automobilista wydanie specjalne nr 02/2010.
Militaria XX wieku, nr 5(20),wrz.-pa. 2007, OW Kagero.
Pny egzemplarz wpodobnym ujciu. Zignorujmy fakt, e jest to wersja radio. Prosz przyjrze si nastpujcym elementom: koa, mocowanie
kanistrw, zasony wizjerw w przedniej klapie, prowadnica km-w. Wzoru ryfli na pododze akurat tu nie wida, ale jest inny, sowo [Fot. Patton
Museum, Ft. Knox, Ky.]
nr 3/2011
SUPER MODEL
51
POJAZDY
M3A1 Scout Car z bliska

Marek Cieliczko
Zdjcia Anna Rysko
Widok oglny
Przednie wiato
Amerykaski kanister z przytroczonym brezentowym wiadrem
Przedni lewy amortyzator ramieniowy firmy Delco. U gry wida

fragment wspornika botnika
52
SUPER MODEL
nr 3/2011
Przegub kulisty przedniego koa. U gry wida drek poduny igrne

rami zwrotnicy. Kocwka drka powinna by zabezpieczona skrzanym
pokrowcem
Ciasne wntrze Scouta. Po wewntrznej stronie prowadnicy wida by rub mocujcych,

co oznacza, e mamy do czynienia z modelem pnym
Tak wyglda p cala litej stali. Pozostae

elementy poszycia maj wier cala gruboci
Zbiorczy zegar zawierajcy: amperomierz,

wskanik cinienia oleju, temperatur wody
chodzcej silnik oraz poziom paliwa. W lewym
grnym rogu wida przecznik pomidzy
gwnym a rezerwowym zbiornikiem paliwa
Widok fragmentu ramy, do ktrej mocowane s

wkadki z szybami, pancerna zasona oraz prowadnica
karabinw maszynowych
Wzek oa karabinowego M30
Dystansy mocujce prowadnic karabinw

maszynowych do tylnej pyty pancerza
Prdkociomierz
Tylny zderzak wraz z pk, do ktrej

przytraczano trjnogi karabinw. Sdzc po
niecodziennym ryflowaniu, pka dorabiana
wspczenie.
W wczesnych Scoutach pka koczya si
rwno z kocem podtrzymujcego j profilu.
Takie zagicie jak na fotografii to ju domena
wozw pnych
nr 3/2011
SUPER MODEL
53
POJAZDY
M3A1 Scout Car
1:35
Hobby Boss
Krystian Ciechowicz
oowy transporter opancerzony M3 Scout

Car po raz pierwszy znalaz si w boju
na przeomie lat 1941-42 na Filipinach.
Wpniejszym okresie dotar rwnie na
pozostae teatry dziaa wojennych. By to pewny i niezawodny wz bojowy, bardzo lubiany
przez zaogi. Uywaa go chyba kada z nacji
walczcych po stronie aliantw.
Jeli chodzi ominiatury tego ciekawego pojazdu, modelarze nie mieli dotychczas zbyt duego wyboru. Ba, nie mieli go wogle, bowiem
jedynym dostpnym zestawem na rynku by
do wiekowy model konfekcjonowany przez
Italeri iZvezd. Od niedawna mamy dla alternatyw dziki chiskiej firmie Hobby Boss, ktra
przygotowaa cakiem now replik Scout Cara.
Biorc pod uwag jako wykonania, ilo detali oraz cen, produkt Italeri/Zvezda jest moim
zdaniem na zgry przegranej pozycji.
Rzumy wic okiem na zawarto pudeka. Po
jego otwarciu ukazuje si nam 7 ramek wkolorze cielistym, instrukcja, kartonik zkalkomaniami
oraz maa blaszka fototrawiona. Sam schemat
montau sprawia bardzo dobre wraenie: jest
przejrzysty, kady etap budowy bardzo dobrze
rozrysowano inie ma wtpliwoci, co igdzie
trzeba przyklei. Wkadka zkolorowymi sylwetkami naszego pojazdu wydrukowana zostaa na

papierze kredowym, co poprawia wizualny odbir caoci. Czci modelu odlano bardzo dobrze. Detale s ostre, nie ma jamek skurczowych
iniedolewek po prostu wiatowa, wysoka jako. Warto jednak wspomnie, i model Hobby
Bossa to skadak kopia odrestaurowanego
egzemplarza muzealnego, ktry zosta zoony
zkilku Scout Carw rnych wersji. Dodatkow
yk dziegciu stanowi lady wypychaczy na
oc ena zes tawu
4/5
grodziach pomidzy przedziaem kierowcy asilnikiem, przedziaem kierowcy adesantem oraz

na tylnej cianie od wewntrz.
Prace rozpoczem wic od zaszpachlowania
ubytkw Mr. Hobby Dissolved Putty wymieszan
zklejem cyjanoakrylowym. Szpachla ta bardzo
adnie reaguje zklejami CA (miesza si znimi),
apowstaa mikstura bardzo szybko schnie, dobrze trzyma si podoa ijednoczenie nie jest
tak krucha jak sam cyjanoakryl. Tak mieszank mona rwnie dobrze przyrzdzi take ze
szpachlwki Tamiya. Po przeszlifowaniu miejsc
jej aplikacji drobnym (800) papierem ciernym
zanim zaczniesz...
wykorzystane zestawy:
U.S. M3A1 White Scout Car (Early Production)
Hobby Boss 82451.
noyk modelarski,
pseta wska,
kleje do plastiku Tamiya Extra Thin, Tamiya
Cement,
klej Super Glue,
54
SUPER MODEL
nr 3/2011
szpachlwka Mr. Hobby Mr. Dissolved Putty,

tama Tamiya,
aerograf Mr. Hobby PS-267 0.2 mm,
pdzle 00, 0, 1, 2, 4, 6.
Chemia modelarska:
podkad Vallejo Black Primer 74.602,

farby:
Mr. Hobby seria Mr.Color: C304 FS34087
Olive Drab, C004 Yellow, C364 Interior
Green, C044 Tan, C062 Flat White, C033
mona byo zabra si do sklejania. Nie bd

si na ten temat specjalnie rozpisywa, poniewa nie dokonywaem adnych przerbek, modyfikacji czy waloryzacji zestawu. Wystarczyo
postpowa zgodnie zkolejnoci podan winstrukcji, adziki idealnemu spasowaniu czci
sklejenie caego modelu, wliczajc wycicie zramek ilekk obrbk, trwao sze godzin.
Gdy pojazd by ju sklejony, naleao go przygotowa do malowania. Do tego celu uyem
podkadu wsprayu firmy Vallejo onazwie Black
Primer. Dodam tylko, e podwozie nie byo jeszcze na stae zmontowane zbud. Po natryniciu podkadu przystpiem do malowania wn-
trza. Jako koloru bazowego uyem farby Olive

Drab C304 zpalety Mr. Color firmy Mr. Hobby.
Nastpnie zrobiem rozjanienia, korzystajc
zOlive Drab zmieszanego zt C004 wproporcji 50/50. Komor silnika pokryem natomiast
farb Interior Green C364. Po tych czynnociach
zabezpieczyem pomalowane ju powierzchnie
izajem si zewntrzn czci nadwozia. Tutaj
zaczem od naniesienia warstwy bazowej zpiaskowej XF-59 Tamiya. Wykonanie rozjanie podzieliem na dwa etapy. Najpierw posuyem si
akrylem H079 zserii Hobby Color japoskiej Mr.
Hobby, za potem mieszank farb C044 iC062

zpalety Mr. Color tego producenta wproporcji
50/50. Wtym stadium model wyglda na bardzo jasny, lecz wash ifiltry zrobi ztym porzdek. Najpierw jednak musiaem uzupeni kamufla oczarne plamy, ktre wymalowaem farb
C033, rozjanion lekko niebieskawym XF-18
zTamiya. Mogem teraz przygotowa miniatur
pooenie kalkomanii.
Aby powierzchnia bya idealnie gadka,
naoyem na model pi warstw akrylowego lakieru byszczcego firmy Model Master.
Kalki z zestawu Hobby Bossa nie sprawiy
mi adnych nieprzyjemnych niespodzianek.
Wybraem malowanie pojazdu nalecego do
20. Nowozelandzkiego Puku Pancernego, stacjonujcego w1945 roku wTriecie. Zaraz po
naklejeniu kalkomanii siedzenia wzbogaciy si
owycik.
Gulf War,
Flat Black,
Mr. Hobby seria Hobby Color: H079 Sandy farba olejna dla plastykw Van Gogh: brz
Yellow,
Van Dycka,
Tamiya: XF-59 Desert Yellow, XF-18 Medium rozpuszczalnik bezzapachowy Renesans.
Blue,
rozcieczalnik Mr. Hobby Mr.Color Thinner,
akrylowy lakier bezbarwny byszczcy Model
Master 4638,
matowy lakier bezbarwny Mr. Hobby C182
Flat Clear,
pasta Vallejo Sandy Paste 26232,
pigmenty MIG: P028 European Dust, P037
nr 3/2011
SUPER MODEL
55
56
SUPER MODEL
nr 3/2011
Kolejn faz prac malarskich by wash. Do jego wykonania nie stosuj gotowych preparatw sam sporzdzam odpowiedni mikstur
zfarby olejnej dla plastykw Van Gogh onazwie Van Dycke Brown
zrozpuszczalnikiem bezzapachowym firmy Renesans. Wten sposb
uzyskaem gst ciecz, ktr naoyem na cae powierzchnie budowanej repliki, anie tylko wok szczegw. Po kilku minutach przystpiem do jej cierania. Dokonaem tego za pomoc do szerokiego
pdzla, cignc go po pionowych paszczyznach wkierunku zgry
na d, natomiast na paskich wstron, wktr dana paszczyzna
opada. Wten sposb oprcz pozbycia si nadmiaru washa moemy
take kontrolowa powstawanie bardzo fajnie wygldajcych zaciekw, tworzcych si przy wystajcych elementach, takich jak nity,
zawiasy czy uchwyty.
Potem przysza pora na suchopdzlowanie. Cay zabieg jest banalnie prosty, aznaczco poprawia wygld naszej miniatury. Najpierw
przygotowuj sobie janiejsze odcienie farb, ktre bd rozjania.
Nastpnie maczam wnich pdzel, po czym wycieram go praktycznie
do sucha wpapierowy rcznik. Pdzel musi by naprawd bardzo do-
nr 3/2011
SUPER MODEL
57
brze wytarty, aby nie robi smug. Gdy si otym

upewni, bior model ijed sobie pdzlem
po wszystkich wystajcych elementach, krawdziach itp. Dziki temu pigment znajdujcy si
na pdzlu osiada na nich irozjania je, wzmacniajc ich wyeksponowanie. Niby nic, ajednak
efekt cieszy oko. Mj Scout Car by prawie
gotowy.
No wanie, prawie. Nadszed czas na zrobienie obi, otar iinnych uszkodze powoki
lakierniczej. Rozpoczem od naniesienia za pomoc gbki ipdzla miejsc wkolorze bazowym
czyli XF-59. Gbk wykonywaem je na naronikach iwrejonach szczeglnie czstego wycierania przez zaogi, natomiast pdzlem wymalowaem dranicia na botnikach ibokach pancerza. Na te jasne pola naniosem brz Van Dycka,
take korzystajc zgbki lub pdzla zalenie
od rodzaju obi. Wdalszej kolejnoci wymalowaem narzdzia oraz podstawy pod karabiny
maszynowe izamontowaem uzbrojenie.
Pozostao jeszcze nieco ubrudzi model. Do
tego celu uyem przede wszystkim Sandy Paste
zVallejo, ktra imituje zaschnite boto. Kurzenie
natomiast wykonaem za pomoc pigmentw
MIGa European Dust iGulf War, nanoszonych

pdzelkiem na pojazd i wcieranych w koa.
Pozostao jeszcze zabezpieczy cao rozpylon zaerografu mgiek matowego lakieru bezbarwnego Mr. Hobby iprace mogem uzna za
zakoczone.
Tytuem podsumowania wypada napisa,
e budowa Scout Cara bya czyst przyjemnoci. Dobra instrukcja, wietna jako tworzywa izaprojektowanie elementw wprzemylany sposb powoduj, e ten produkt zChin
naley zaliczy do grona samoskadalnych.
Firma Hobby Boss przyzwyczaja nas do bardzo
dobrej jakoci wypustw zmnstwem detali,
wdodatku przewanie za niewielkie pienidze.
Mam nadziej, e tak pozostanie. Polecam gorco ten zestaw wszystkim mionikom alianckich pojazdw z okresu II wojny wiatowej.
Dzikuj rwnie wacicielowi sklepu Martola
za przekazanie modelu.
m
58
SUPER MODEL
nr 3/2011
nr 3/2011
SUPER MODEL
59
dioramy iwiniety
Tygrys
1:35
D r a g o n
wtarapatach
Adam Obrbski
rudno o bardziej znany i rozpoznawalny

pojazd z okresu II wojny wiatowej ni
Tygrys. Kady may czy duy, modelarz
czy sklejacz otym czogu sysza. Nie jest
wic dzieem przypadku, i jest to popularny temat zarwno dla producentw plastikowych miniatur jak iwrd ich nabywcw. Pojawienie si
modelu tego czogu w moim warsztacie byo
zatem jedynie kwesti czasu. Wybr pad na
zestaw Dragona onumerze katalogowym 6600
wmojej ulubionej skali 1:35. Wpudle znajdziemy multum wyprasek ze wietnie odlanymi czciami oadnych detalach. Gsienice to popularne DS-y, ktrych obecno bardzo mnie ucieszya, gdy dobrze mi si znimi pracuje. Cao
dopeniaj blaszka zelementami do wzbogacenia narzdzi oraz siatki na pyt silnikow.
Budowa
Pierwsze pozytywne wraenie podlega weryfikacji podczas budowy tego kolosa. Zaczem
zwyczajowo od skadania wanny. Bardzo miym jest fakt, e
producent
umoli-
oc ena zes tawu
4/5
wia zrobienie ruchomego zawieszenia. To dziecinnie prosty zabieg, polegajcy na wklejeniu

kilku prtw wwann, apotem przymocowaniu
wahaczy. Polecam do tego klej cyjanoakrylowy,
poniewa zdowiadczenia wiem, i elementy
mocowane przy uyciu zwykego kleju do polistyrenu potrafiy si wyrobi iodpa.
Gwny mankament tego modelu stanowi
spasowanie kaduba. Ju podczas wstpnych
przymiarek wygldao to nieciekawie powstaway nieprzyjemne szpary przy spawach, apyta silnikowa lekko odstawaa. Poradziem ztym
sobie wsposb najprostszy zmoliwych
skleiem wszystko mocno klejem cyjanoakrylowym, apniej
na o yem w newralgiczne miejsca

szpachl
Tamiya. Aby unikn
uszkodze elementw plastikowych podczas szlifowania, nadmiar
szpachli usunem wacikiem
do uszu nasczonym debonderem. Kolejnymi elementami, ktre doprowadziy mnie do
szewskiej pasji, byy kable lamp mocowanych

na przedzie pojazdu. Producent woy do pudeka owo okablowanie wpostaci sztywnego drutu,
jednake nijak mona je zastosowa. Uwierzcie
mi drodzy Czytelnicy, e prbowaem umieci
je na swoim miejscu we wszelkich konfiguracjach, a jednak skoczyo si na dorobieniu
ich we wasnym zakresie. Nieudany by take
mechanizm otwierania wazu dowdcy, ktry
wymieniem na blaszk zpozostaoci po innej
miniaturze Tygrysa.
Przestrzec te musz przed bredniami iabsurdami, od ktrych a roi si winstrukcji montau. Dla przykadu uwierzywszy Chiczykom,
wywierciem wsugerowanych miejscach dziury na oporzdzenie. Jakie byo moje zdziwienie,
gdy okazao si, e spod narzdzi, lin iinnych
bambetli wystaj mi niewykorzystane dziury,
ktre miayby pozycjonowa rne elementy.
Zalecam zatem dokadn analiz zarwno kolejnoci skadania sugerowanej przez instrukcj,
jak idokadne pasowanie wszystkich elementw
nie tylko przed przyklejeniem ich do miniatury,
ale take przed usuniciem jakiego detalu lub
borowaniem otworw.
Wspomniane problemy nie dyskwalifikuj jednak tego zestawu. Ma on zdecydowanie
wicej mocnych punktw ni wad. Na uznanie
zasuguje midzy innymi spasowanie wiey. Jest
idealne, waciwie tylko tacy nadgorliwcy jak ja
zanim zaczniesz...
Pz.Kpfw.VI Ausf.E Tiger IInitial Production
Dragon 6600,
figury zzestaww:
German Tank Crew Wet/Cold - Verlinden
#1613 Battle!
German Infantry - Verlinden #1884,
Winter Grenadiers, Wiking Division
Dragon 6372.
60
SUPER MODEL
nr 3/2011
klej cyjanoakrylowy,
szpachlwka Tamiya Putty White,
zmywacz do kleju cyjanoakrylowego Debonder,
arkusz polistyrenu przezroczystego Tamiya,
soda oczyszczona,
gips szpachlowy,
balsa,
piasek,
styrodur,
szko wodne,
posu si tutaj szpachl. Ze swojej strony zmodyfikowaem troch zasobniki montowane na jej
cianach. Za pomoc miniwiertarki irnych frezw powyginaem je, anastpnie przeszlifowaem drobnym papierem ciernym. To banalna
metoda, ktra przy odrobinie wprawy pozwala
uzyska bardzo ciekawe efekty spracowanej blachy, niczym nie ustpujce temu, co osign
mona pracujc zelementami fototrawionymi.
Dugo mylaem nad wyborem czasu imiejsca akcji dla planowanej winiety. Po przejrzeniu
dostpnych mi materiaw ifigur wybr pad
na do skomplikowan scenk z zaamujcym si pod pojazdem lodem oraz traccym
wskutek tego rwnowag ispadajcym desantem piechoty, uprzednio okupujcym pancerz
nad silnikiem. Do wykonania podstawy caej
dioramki jak zwykle signem po styrodur.
Przycinam go do odpowiedniego rozmiaru pik do metalu, aksztatuj ostatecznie za pomoc
zwykego noa kuchennego, co jest dziecinnie
prost spraw. Jedynym minusem s odpady
iopiki, ktre wdruj po caym pomieszczeniu.
Staje si to przyczyn narzeka domownikw,
zwaszcza pci piknej. Przygotowany styrodurowy kloc okleiem bals. Tym sposobem chciaem uzyska do schludn ramk. Czasownik
chciaem nie pojawi si wpoprzednim zdaniu
przypadkowo, poniewa niski poziom higieny
iporzdku wmoim warsztacie sprawi, i problematyczne okazao si utrzymanie drewnianej
obudowy wpodanej czystoci.
Zakoczenie prac nad technicznymi aspektami modelarstwa takimi jak skadanie modelu
czy przygotowanie podstawki zawsze przyjmuj
zlekk ulg. Ot strasznie nie lubi tego robi
itroch mnie to nudzi. Znieukrywan radoci
zabraem si wic do malowania Tygrysa.
Malowanie
Farby akrylowe, ktrymi maluj, bezwzgldnie wymagaj odpowiedniego przygotowania

powierzchni, czyli podkadu. Mona oczywicie
uywa specyfikw gruntujcych jak chociaby
Mr. Surfacer firmy Mr. Hobby, ale dla leniuchw
polecam farb wsprayu odpada nam czyszczenie aerografu. Wybr tego rodzaju podkadw jest do szeroki, jednake te dedykowane
modelarstwu nios ze sob niepotrzebne koszty.
Ja id na atwizn izaopatruj si wjednym ze
sklepw zlakierami samochodowym wczarny
spray do zderzakw firmy Crafts. Kolor zosta
wybrany nieprzypadkowo, gdy naoony na
miniatur gwarantuje wraenie profesjonalizmu, jaki daje nam chwalony imodny podkad
Citadela.
Wmoim zamyle caa scenka miaa by osadzona w okresowych roztopach na pocztku
1943 roku, dlatego zdecydowaem si na do
ywica epoksydowa,
Vallejo 26230 Still Water,
Vallejo 26201 Water Effects,
trawa Glade Grass firmy Citadel.
farby Vallejo z serii Model Color i Panzer

Aces,
ywica akrylowa do pigmentw MIG P032,
pigmenty:
Vallejo: 73110 Burnt Umber,
swobodn interpretacj pojazdu oznaczonego

numerem 100. Zmusio mnie to do wykonania do efektownego, dwubarwnego kamuflau zimowego. Podstawowym kolorem byo
Panzergrau jak zwykle zastosowaem farbk
German Panzer Gray zpalety Vallejo. Moim zdaniem jest ona troch za ciemna, dlatego zawsze
ju na pocztku dodaj do niej odrobin bieli.
Pokrycie ni pojazdu otworzyo drog do kolejnych etapw malowania. Stopniowo dodawaem do przygotowanej mieszanki bazowej
kolejne dawki biaej farby wcelu namalowania rozjanie iuzyskania lekkich cieni. Warto tutaj mie na uwadze pniejsze etapy pracy nad modelem irozjani
jego poszczeglne elementy
nawet nieco na
wyrost, gdy kady
kolejny krok: wash,
filtry, brudzenie itp.
niweluj kontrasty.
Oczywicie, wszystko naley robi zwyczuciem, ktre niestety nabywa si poprzez
dowiadczenie zachcam
zatem do czstego eksperymentowania na tym polu.
Gdy zakoczyem rozjanianie Panzergrau,
zabraem si za nanoszenie biaych at, maskujcych czog w warunkach zimowych. Ich
ksztat wyznaczyem za pomoc tamy maskujcej. Aby uatwi sobie pniejsze wykonanie
imitacji odpadania biaej farby, natrysnem wte
miejsca lakier do wosw. Zmojego dowiadczenia wynika, e wan spraw jest grubo
powoki owego lakieru. Aplikowanie go bezporednio zpuszki da nam zbyt grub
warstw, dlatego polecam nakadanie go za pomoc aerografu po
uprzednim spuszczeniu go do
jakiego pojemniczka. Jakie s
konsekwencje zbyt suto naoonego lakieru do wosw? Ot
w dalszych etapach, np.
przy zabezpieczaniu mo-
delu lakierem bezbarwnym,

moemy dostpi zaszczytu obserwacji reakcji midzy
tymi specyfikami. Objawia si
ona midzy innymi pkaniem
warstwy farby nakadanej na
lakier. Tymczasem moj kolejn czynnoci byo pokrycie
wybranych
miejsc sol, gdzie za

spoiwo posuya mi zwyka kranwka. Kiedy
cay pojazd pomalowaem bia farb, zdjem maskowanie i zeskrobaem sl, oczom
mym ukaza si Tygrys omaci dalmatyczyka.
Dlatego te zabraem si ochoczo do pracy iza
pomoc namoczonej w wodzie wykaaczki zaczem skroba farb, aby efekt
ten lekko zanik. Na sam koniec
MIG: P028 Europe Dust, P033 Dark Mud,

P039 Industrial City Dirt, P232 Dry Mud,
utrwalacz do pigmentw MIG P249 Pigment
Fixer,
lakiery bezbarwne: Pactra A48 Clear Matt,
Microscale MI-04 Micro Gloss, pyn do podg Sidolux,
farby olejne dla plastykw:
Renesans seria For Art.: 50 czer, 15 siena
naturalna,
502. Abteilung: ABT-070 Dark Rust, ABT060 Light Rust.
nr 3/2011
SUPER MODEL
61
ponownie natrysnem delikatnie bia farb,

aby zniwelowa troch kontrasty powstae przy
zdzieraniu jej wczeniej naniesionej warstwy.
Po tych zabiegach model wci wyglda
do sztucznie isurowo. Przyszed zatem czas
na przebarwienia wykonywane farbami olejnymi
dla plastykw. Najpierw jednak zabezpieczyem
cao byszczcym lakierem bezbarwnym na
takim podkadzie lepiej mi si pracuje, wikszy
jest te margines bdu, gdy farba nie wera si
tak wpowok malarsk. Zwykle wtym momencie stosuj popularny fading, lecz tym razem
uznaem, e zbytnio zmieni mi on biel wbliej
nieokrelony kolor. Zdecydowaem si wic na
delikatne filtry zmocno rozcieczonej farby olej-
62
SUPER MODEL
nr 3/2011
nej. Cay pojazd stonowaem umbr naturaln,

awmiejscach uczszczanych przez zaog signem po filtry zciemnych ijasnych brzw.
Po takim przygotowaniu miniatur pokryem
jeszcze raz byszczcym lakierem inaoyem
kalkomanie. W dalszej kolejnoci z ju mniej
rozcieczonej, brzowej farby olejnej zrobiem
washa, wpuszczajc ow mieszank we wszelkie zagbienia, anadmiar wycierajc patyczkami higienicznymi. Mj ulubiony lakier matowy
zPactry zwieczy ten etap prac. Mogem zabra
si za podstawk.
nr 3/2011
SUPER MODEL
63
Podstawka
Grunt ksztatuj zwykle na bazie gipsu szpachlowego zmieszanego ze zwykym piaskiem,
dla nadania mu realistycznej faktury. Po odczekaniu, a gips nieco przyschnie, zabraem si za
obienie kolein, ladw po koach oraz gsienicach. Uyem do tego prostych narzdzi, czyli
opony zakoszonej zmodelu Katiuszy oraz gsienicy zzestawu Dragona, bowiem Chiczycy pakuj do pudeka a trzy sztuki nie musiaem si
zatem martwi jej pniejszym czyszczeniem.
Do dugi czas schnicia gipsu (czasem nawet
do dwch db) pozwoli mi si zaj wstpnym uksztatowaniem rozbitej pokrywy lodowej
akwenu. Uyem do tego celu konfekcjonowanego przez Tamiy arkusza przezroczystego plastiku. Wpytce, najpierw odpowiednio dopasowanej wymiarowo do podstawki, wywierciem
szereg otworw, ktre umoliwiy mi wyamanie
odpowiedniego wzoru. Po wstpnym wymierzeniu iwkomponowaniu kawakw przezroczystych szkieek, uznaem, e mog rozpocz
malowanie terenu. Byo to otyle atwe, e roztopowe boto nie wymaga potnego zrnicowania kolorystycznego. Posuyem si dwoma
odcieniami brzu zVallejo: German Camo Black
Brown oraz Chocolade Brown.
Aby rozpocz proces zatapiania czogu
wwodzie oraz stapiania go zterenem, musiaem upora si z gsienicami. Pierwszy krok
stanowio pokrycie DS-w podkadem jak ju
wspominaem, uywam czarnego sprayu do
zderzakw. Gdy ten wyschnie, maluj ca gsienic na jaki ciemnobrzowy kolor wtym
konkretnym przypadku by to German Camo
Black Brown. Nastpnym etapem bya aplikacja pigmentw. Rne odcienie, wtym szczeglnie Dark Mud i Umbr palon, mieszam
64
SUPER MODEL
nr 3/2011
wprzypadkowych proporcjach inakadam suto

na gsienice. Cao zabezpieczam Pigment
Fixerem MIGa isusz suszark do wosw, aby
zapobiec powstaniu oleistych obwdek. Kolejn
czynnoci byo ochlapanie gsienic rozcieczonym, janiejszym pigmentem. Robi to za
pomoc pdzla zamoczonego wtak przygotowanej substancji, strzelajc zniego kciukiem.
Na zakoczenie przetarem grzebienie gsienic
metalizerem, apotem wypolerowaem je specjaln kocwk do miniwiertarki. Zabiegi te
zostay waciwie wykonane raczej pokazowo
na potrzeby artykuu, gdy tutaj po spojeniu
Tygrysa zpodstawk inaoeniu ciemnego bota praktycznie nie wida uzyskanych opisanymi
powyej sposobami efektw.
Pojazd przytwierdziem do podstawki za pomoc kleju cyjanoakrylowego, za pniej wstawiem i przykleiem do balsowych brzegw
podstawki ld, uprzednio zmatowiony drobnym papierem ciernym. Cao bya gotowa
do zalewania ywic. Ten etap prac przysporzy
mi najwicej problemw. Podstawowym produktem, zktrego miaem zamiar zrobi wod,
byo dostpne wsklepach budowlanych szko
wodne. Kopot sprawiy mi tutaj niedostateczne
uszczelnienie podstawki (szko niestety wyciekao) oraz zbyt dugi czas schnicia (po tygodniu
powierzchnia bya ledwo cita). Sytuacja przedstawiaa si nieciekawie plan numer jeden zawid. Pozwoliem wic spyn resztkom niezaschnitego szka wodnego, po czym jeszcze raz
nr 3/2011
SUPER MODEL
65
Bocenie burt
66
SUPER MODEL
nr 3/2011
Prosty sposb na sople
podjem prb wytworzenia wody, tym razem

zywicy epoksydowej. Po kolejnych 48 godzinach okazao si, e ita zawioda; na powierzchni
powsta dziwny kryszta, podobny do skrystalizowanego miodu. Pomylaem do trzech razy
sztuka izastosowaem metod ostateczn, czyli
wylewanie cieniutkich warstewek specyfiku Still
Water firmy Vallejo. To podejcie przynioso sukces! Uzyskaem satysfakcjonujcy mnie poziom
wody, ktrej kolor otrzymaem poprzez zmieszanie zywic farb akrylowych. Barw wody mona
take dowolnie modyfikowa poprzez nakadanie cieniutkich, pprzezroczystych warstw odpowiednio zabarwionego Still Water.
Tymczasem postanowiem powrci do brudzenia idewastowania Tygrysa. Przygotowaem
mieszank pigmentw, piasku oraz ywicy MIG,
by naoy j na koa iwokolice gsienic gwoli
wtopienia Tygrysa wpodoe. Dodatkowo zabarwiem porcj Still Water farbk English Uniform
iwlaem t mieszank wzagbienia ikoleiny terenu. Dziki temu uzyskaem brudn wod, ktra
bardzo mnie satysfakcjonowaa. Wmidzyczasie
naoyem take el Water Effects zVallejo, aby
nieznacznie wzburzy wod ot, dla prby itestu. Podmalowaem te wstpnie detale pojazdu:
karabiny maszynowe, tumiki czy klocki. Kolejnym
etapem zncania si nad czogiem byo jego ubo-
cenie. W tym celu najpierw naoyem na burty lekki podkad zciemnobrzowej farby. Potem
ponownie sporzdziem mieszank podobn kolorystycznie do tej uytej przy boceniu k inabierajc j po trochu na sztywny, szeroki pdzel,
strzsaem na model przy pomocy kciuka. Tak powstay botne ochlapania. Uzupeniem je jeszcze,
wziwszy nastpny, tym razem janiejszy kolor
pigmentu, ktry rozrobiem na szybko zFixerem
i naniosem w podobny sposb. Po drobnych
korektach: wykonaniu pionowych zaciekw czy
miejscowym nabyszczaniu bocka, ten etap uznaem za zakoczony, cho pewne prace zpigmentami byy jeszcze przede mn. Pozostao mi je
zaaplikowa na grne powierzchnie czogu, gwnie w miejscach uczszczanych przez zaog.
Oczywicie wszystko zabezpieczaem Fixerem.
Przysza pora na dalsze urozmaicanie terenu.
Punktowo przykleiem traw Citadela iprzykryem j warstewk sody oczyszczonej, zlepiajc
wszystko Still Waterem. Umieciem take nieg
zsody oczyszczonej na fragmentach lodu. Teraz
zapragnem skoczy ksztatowanie wody.
Chciaem uzyska jej silne wzburzenie, do wypenienia miaem te due luki midzy poamanym lodem. Znw signem po Vallejo Water
Effects, naoyem do due iloci tego elu
za pomoc strzykawki i ostatecznie wymode-
lowaem wykaaczk wzburzon wod. Cao

odstawiem na okoo tydzie, aby uyte specyfiki wyschy istay si wzgldnie przezroczyste.
Nastpn czynnoci byo zabarwienie wody na
lekko zielonkawy kolor. Uyem tu cienkiej warstwy Still Water rozrobionego zfarbk. Troch
kombinacji wymagao zrobienie piany. Kiedy
zakupiem przeznaczony do tego specyfik Foam
& Snow Effects zVallejo, ale po jego wyprbowaniu stwierdzam, e nie nadaje si on zbytnio
do uzyskania do wyranie spienionej wody.
Zamiast niego zastosowaem zatem bia szpachl Tamiya, nanoszc j w wybrane miejsca
oraz uderzajc sztywnym pdzlem dla wycignicia maksymalnej faktury. Na cao trafi
ju tylko wielokrotnie wspomniany filtr ze Still
Watera ikwesti wody uznaem za skoczon.
Przed pomalowaniem figur zabraem si
jeszcze za dopieszczenie czogu. Punktowo
pokryem model mokrym niegiem, czciowo nabyszczyem powierzchni itp. Zrobiem
take sople, co jest niezwykle prost spraw.
Wycignem najpierw nad ogniem kawaek
przezroczystej ramki, po czym jej koniec zaostrzyem skalpelem. Po kilkukrotnym powtrzeniu tej czynnoci przykleiem sopelki cyjanoakrylem wwybranym miejscu, anastpnie subtelnie stopiem je ze sob elem Water Effects.
nr 3/2011
SUPER MODEL
67
Podstawy malowania twarzy figurki

1
Figury
Na deser zostawiam sobie zwykle malowanie figurek, take itym razem nie mogem postpi inaczej. Prace nad nimi omwi na przykadzie nieco zmodyfikowanej kukieki zzestawu Dragona, wzbogaconej o now, ywiczn
gow. Prace malarskie nad figurami zaczynam
przewanie od elementw cielistych: twarzy
idoni. Po wczeniejszym naoeniu podkadu
maluj twarzy farbk Flesh Base zserii Vallejo
Panzer Aces (fot. 1). Po jej zupenym wyschniciu przystpuj do cieniowania. Na pierwszy
ogie id podstawowe rozjanienia zmieszanki
barwy podstawowej iHighlight Flesh ztej samej serii Vallejo (fot. 2). Nakadam j gwnie
na policzki, czoo, nos, uszy iszyj. Nastpnie
ju samym Highlight Flesh maluj najmocniejsze rozjanienia (fot. 3), awe wszelkie zakamarki
izmarszczki zapuszczam mocno rozcieczon
farb Flesh Shadows (fot. 4). Po tych zabiegach
mj Niemiec wyglda bez maa jak Joker zjednego z ponadczasowych komiksw Marvela,
niezbdne jest zatem zagodzenie przej pomidzy poszczeglnymi barwami. Niezawodnie
suy do tego celu tzw. glaze mocno rozcieczona, a wic transparentna farba, nakadana
na ca twarz technika podobna do filtrw
stosowanych szeroko na modelach pojazdw
icoraz czciej take samolotw. Wzalenoci
od tego, jaki odcie koloru skry chc uzyska,
stosuj pojedyncze glazey zwczeniej wymienionych cielistych barw. (fot. 5) Po zakoczeniu
tej operacji zauwaalne jest stonowanie kolorw
izanik kontrastw, wic zazwyczaj potrzebne s
ponowne rozjanienia iglazey, a do satysfakcjonujcego mnie rezultatu. (fot. 6 i 7) Prace
nad twarz koczy namalowanie detali, takich
jak gaki oczne, brwi czy zby.
Analogicznie maluj mundur iczci oporzdzenia. Uywam do tego rwnie farb Vallejo:
German Tankcrew I (Feldgrau) przyciemnionej czerni jako koloru bazowego, Hightlight
German I (Feldgrau) do rozjanie i German
Camo Dark Green do cieniowania. Postpujc
podobnie jak przy malowaniu twarzy, moemy
uzyska ciekawy inie wymagajcy duego nakadu pracy efekt, nawet przy stosowaniu innych
barw. Zanim figury zostan przymocowane we
waciwe miejsca, brudz je jeszcze pigmentami, czym wiecz dzieo.
Jestem cakiem zadowolony z dioramy
z Tygrysem w roli gwnej. Chocia praca
z wod i specyfikami ywicznymi w pewnym
momencie nie rokowaa nadziei, przy odrobinie
samozaparcia udao mi si ztego wybrn, arezultat mona oceni na zdjciach.

m
68
SUPER MODEL
nr 3/2011
nr 3/2011
SUPER MODEL
69
PROMOCJA WAKACYJNA!*
*PROMOCJA OBEJMUJE PRENUMERAT PROCZN
Militaria XX wieku
33,00 PLN
3 wydania
IlIlus
usttrtrow
us
trow
owan
anyy
an
Ilustrowany
Magazyn Historyczny
IlIlus
lus
usttrtrow
trow
owan
anyy
an
Ilustrowany
Magazyn Wojskowy
Militaria XX wieku
Wydanie Specjalne
33,00 PLN
ARMIA
49,00 PLN
6 wyda
3 wydania
Ma
M
Maga
aga
gazy
zynn Lo
zy
LLotniczy
Lot
otn
tniciczy
tni
iczy
Magazyn
AERO
34,00 PLN
4 wydania
IlIlus
lus
usttrtrow
trow
owan
anyy
an
Ilustrowany
Magazyn Modelarski
Ilustrowany
IlIlus
usttrow
trowan
anyy
Magazyn
Historyczno-Wojskowy
Super Model
36,00 PLN
Okrty
45,00 PLN
4 wydania
6 wyda
PAKIET 3
PAKIET 1
Ilustrowany
Magazyn Historyczny
60 PLN
cena dotyczy
prenumeraty procznej
Militaria XX wieku
+
Ilustrowany
Magazyn Historyczny
68 PLN
cena dotyczy
AERO
+
Ilustrowany
Magazyn Modelarski
cena dotyczy
Super Model
Militaria XX wieku
Wydanie Specjalne
PAKIET 2
102 PLN
Magazyn Lotniczy
PAKIET 4
Ilustrowany Magazyn Historyczny
Militaria XX wieku
+
Ilustrowany Magazyn Historyczny
Militaria XX wieku
Wydanie Specjalne
+
80 PLN
Ilustrowany Magazyn
Historyczno-Wojskowy
cena dotyczy
Ilustrowany Magazyn Historyczno-Wojskowy
Okrty
+
Ilustrowany
Magazyn Modelarski
Super Model
Okrty
PAKIET WSPLNY*
* Wskad pakietu wchodz nastpujce

tytuy: Ilustrowany Magazyn Historyczny
tyt
Miilitaria XX wieku, Ilustrowany Magazyn
Hisstoryczny Militaria XX wieku Wydanie
Sppecjalne, Ilustrowany Magazyn Wojskowy
ARMIA
R , Magazyn Lotniczy AERO, Ilustrowany
Maagazyn Modelarski Super Model, Ilustrowany
Maagazyn Historyczno-Wojskowy Okrty.
210 PLN
cena dotyczy
CENNE NAGRODY!
5 odtwarzaczy DVD
aerograff
publikacjje Wyydawnictwa FINNA
pubblikkacje Wyddawnictwa Allma Press
publikacje Wydawnictwa KAGERO
iwiele innych
Opat za prenumerat naley wpaci na numer konta

Kagero Publishing Sp. zo. o.:
64 1600 1446 0003 0511 1658 6150
Wtytule przelewu prosimy poda nazw wybranej opcji prenumeraty.
Podane ceny zaw

z wieeraj st
s awk VATT i dot
otycz pr
p enu
umer
m raty krajowej
w
Ilustrowany
IlIlus
lusttrow
trowan
anyy
Magazyn Historyczny

Super Model NR 34

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Super Model NR 34

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Europejskie spotkania modelarzy redukcyjnych oraz wystawa konkursowa

Modzieowe Mistrzostwa Republiki Czeskiej modeli plastikowych

Super Model nr 3/2011

rzed Pastwem kolejna odsona magazynu modelarskiego Super Model.

Mionikw samolotw z szachownicami zainteresuje zapewne relacja z budowy

Tumaczenia:Marcin Surzyn, Maciej Gralczyk

Redakcja zastrzega sobie prawo do dokonywania

Endkampf um das Reichsgebiet 1944-1945. Ostfront . . . . . . . 6

Wydawca: KAGERO Publishing Sp. zo.o.

Redakcja:Stanisaw Jaboski, Leszek A. Wieliczko,

Seafire L Mk.IIC 1:72

Gloster Meteor F Mk.1 1:72

CAC CA-13 Boomerang 1:48

Producent: Special Hobby

Numer katalogowy: 72567

Numer katalogowy: 48117

Numer katalogowy: 72040

Ilo czci: 211

Blackburn Skua Mk.II Silver Wing 1:72

Fw 190 D-9 Late 1:48

Producent: Special Hobby

Numer katalogowy: 8189

Numery katalogowe: 7259 i7260

Ilo czci: 102

Ilo czci: 150 plastikowych

Ilo czci: 71 plastikowych

Uwagi: zawiera el. ywiczne ifototrawione

Hawker Sea Fury T.20 1:72

Fw 190 D-11 1:48

Producent: Special Hobby

Numer katalogowy: 84103

Numer katalogowy: 72124

Ilo czci: 159

Uwagi: edycja Weekend

Uwagi: zawiera el. ywiczne, fototrawione iosony kabiny vacu

B-24D Mission Centenarians 1:72

Albatros D.III OEFFAG 253 1:48

Ilo czci: 204

Numer katalogowy: 8233

Numer katalogowy: 84152

Ilo czci: 383 plastikowe

Uwagi: edycja Profipack, zawiera kolorowe el. fototrawione,

Uwagi: edycja Weekend

Model 339C/D Buffalo Dutch & Japanese 1:72

model 167F-A.3 Glenn In Arme de lAir 1940/45 1:48

Bf 109 E over the Balkan Peninsula 1:32

Numer katalogowy: 72218

Producent: Special Hobby

Numer katalogowy: 1156

Numer katalogowy: 48117

Ilo czci: 152 plastikowe

Ilo czci: 190

Uwagi: zawiera el. ywiczne ifototrawione, malowania wbarwach holenderskich ijaposkich

Uwagi: limitowana edycja, zawiera kolorowe el. fototrawione,

Uwagi: zawiera el. ywiczne ifototrawione

redni czas realizacji

Ksika ufundowana przez

Endkampf um das Reichsgebiet 1944-1945. Ostfront

iemieckie wydawnictwo Luftfahrtverlag-Start

opatrzono podpisami wjzyku niemieckim iangielskim.

Zestaw ufundowany przez

ilnik Mercedes D.IIIa to wzmocniona do

Artillery 1:48 nr kat. art.60