Zbir zada z fizyki

(dla gimnazjalistw i nie tylko)

Autor: mgr in. Roman Paszkowski

Piaseczno 2008

Zbir zada z fizyki.

Autor: mgr in. Roman Paszkowski
Wszelkie prawa zastrzeone
.
( to opracowanie bdzie uzupeniane i poprawiane )

Wstp.

W fizyce mamy wiele wielkoci fizycznych. Te, ktre s zwizane z kierunkiem

i zwrotem dziaania, nazywamy
wielkociami wektorowymi np: prdko, sia,
przyspieszenie, oraz niezwizane z kierunkiem dziaania, tak zwane skalarne: praca, moc,
masa, gsto.
Dlatego w fizyce, rozwizujc zadania tekstowe naley zawsze zilustrowa tre zadania,
(rysunek nie musi by dzieem artystycznym) narysowa o kierunkow, lub ukad
wsprzdnych, zaznaczy wszystkie dane z treci zadania, a take szukane wielkoci ze
znakiem zapytania. Dziki osi kierunkowej lub ukadowi wsprzdnych, zawsze bdziemy
wiedzieli, czy dana wielko fizyczna jest dodatnia (zwrot wektora danej wielkoci jest
zgodny ze zwrotem osi), czy ujemna (zwrot wektora danej wielkoci fizycznej skierowany
jest w stron przeciwn, do zwrotu osi). Jednoznacznie okrelimy zwrot i znak znalezionego
rozwizania, danego zadania. Uatwi nam to przede wszystkim napisanie rwna, ktre
doprowadz do rozwizania zadania. Patrzc na rysunek, na ktrym narysujemy wektory, o
ktrych jest mowa w treci zadania, opiszemy je symbolami literowymi ( kada wielko
fizyczna ma swj przyjty symbol literowy: prdko v, droga S, przyspieszenie a, moc P,
praca W itd.) i przystpujemy do napisania rwna.. Przy wielkociach szukanych moemy
postawi znak zapytania. Wszystkie wielkoci fizyczne maj swoj warto, ktr wyraamy
w liczbach i danych jednostkach. Aby nie byo pomyek w rozwizaniach, naley wszystkie
wielkoci fizyczne przedstawia w jednostkach Ukadu SI, bo wszystkie wzory s tak
skonstruowane, e ten warunek musi by speniony. Zwrmy uwag, aby nie byo tych
samych nazw wielkoci fizycznych, dla rnych wartoci.
Aby nie byo wtpliwoci, czy dana litera jest symbolem literowym danej wielkoci fizycznej,
czy jednostk, zaleca si pisanie jednostek w nawiasie kwadratowym. Zmniejsza to rwnie
ryzyko popenienia bdu przy upraszczaniu liczb, z niestarannie napisanymi jednostkami.

Mam nadziej, e to opracowanie pomoe modziey zrozumie fizyk,

pozna metody rozwizywania zada i poczu przyjemno w obcowaniu z
tym przedmiotem.
Nie wierzcie tym, ktrzy powtarzaj: fizyka jest trudna, bo to
stwierdzenie wytwarza w Was dystans, do tego przedmiotu. Tylko
systematyczna praca daje wspaniae efekty.

Spis treci:

Str.

Wstp .. .. 2
1. Przeliczanie jednostek....

2. Dodawanie si.. 6
3. Moment siy.. 9
4. Ruch jednostajny. 12
4.1. Prdko rednia w ruchu jednostajnym. 17
5. Ruch jednostajnie przyspieszony, bez prdkoci pocztkowej. 18
6. Rzuty w polu grawitacyjnym. 22
7. Pd masy 26
8. Dynamika punktu materialnego 30
9. Praca 32
10. Tarcie35
11. Energia mechaniczna 37
12. Gsto materii.41
13. Hydrostatyka44
14. Ciepo50
15. Elektrostatyka 55
16. Prd elektryczny stay 59
17. Magnetyzm

67

18. Prd przemienny 67

19. Drgania i fale mechaniczne 68
20. Fale elektromagnetyczne 71
21. Optyka

72

22. Fizyka jdrowa 74

23. Skala, podziaka..................... ..76
24. Sprysto cia..78
25. Przemiany energii..80
26. Porwnanie ruchu postpowego z obrotowym...82
27. Odpowiedzi do zada83

1.

Przeliczanie jednostek.

Kto nie ma wprawy w przeliczaniu jednostek, przelicza najpierw na podstawow jednostk

w Ukadzie SI, a nastpnie na dan.
teragigamegakilohektodekadecycentymilimikronanopikofemto-

1012
T
9
10
G
106
M
3
10
k
102
h
10
da
1
10-1 d
10-2 c
10-3 m
10-6
10-9
n
-12
10
p
10-15 f

Przykad 1. Przelicz jednostki:

345 [mm] = ? [cm]
Pamitaj o podstawowej zasadzie: ile razy nowa jednostka jest wiksza, tyle razy liczba przy
niej stojca jest mniejsza. I odwrotnie.
345[mm] = 34510-3[m] = 34510-3 102[cm] = 34510-1[cm] = 34,5[cm]
Objanienie:
Wspczynnik 10-3 wynika z tego, e metr, jest tysic razy wikszy od milimetra, wic
liczba musi by tysic razy mniejsza. Dzielimy przez tysic, lub mnoymy przez jedn
tysiczn, w zapisie matematycznym, razy dziesi, z wykadnikiem ujemny, minus trzy.
Wspczynnik 102, dlatego, e centymetr jest sto razy mniejszy od metra, wic liczba sto razy
wiksza. Wykadnik potgi liczby 10 wynosi plus dwa. Razem potga liczby 10 wynosi minus
jeden. Kto wie, e 10 razy jest wikszy centymetr od milimetra, to od razu przesunie
przecinek w lew stron o jedno miejsce, zmniejszajc liczb dziesiciokrotnie.

Przykad 2:
14256[Pa] = ? [hPa]
14256[Pa] = 1425610-610-2[hPa] = 1425610-8 [hPa]= 1,425610-4[hPa]

Objanienie do przykadu drugiego:

Przelicznik 10-6 , paskal jest jednostk cinienia wiksz milion razy, od mikro paskala.
Jeeli jednostka milion razy wiksza, to liczba stojca przed jednostk bdzie milion razy
mniejsza. (Wykadnik liczby 10 ujemny, minus sze). Wspczynnik 10-2 ,przedrostek hektooznacza, e jednostka jest sto razy wiksza od paskala, wic liczba bdzie sto razy mniejsza.
Wykadnik potgi wynosi minus dwa. cznie wykadnik potgi wynosi, zgodnie z zasadami
matematyki minus osiem. W technice podaje si pierwsz liczb znaczc, a nastpnie rzd
wielkoci przy pomocy liczby 10 i jej wykadnika potgi.
Zadania:

1. 16,5 [cm] =
2. 356 [mm] =
3. 0,056 [km] =
4. 67,3 [dam] =
5. 1,03 [m] =
6. 0,003 [hm] =
7. 1,456 [cm] =
8. 44,8 [mm] =
9. 0,0002 [km] =
10.0,0012 [m] =
11. 23,9 [hm] =
12. 78,0 [dm] =
13. 136,5 [cm] =
14. 35,6 [mm] =
15. 8,56 [km] =
16. 67,3 [dam] =
17. 1,03 [m] =
18. 0,38 [hm] =
19. 31,6 [cm] =
20. 2,89 [mm] =
21. 0,602 [km] =
22. 0,12 [m] =
23. 123,9 [hm] =
24. 7,80 [dm] =
25. 1,785 [cm] =
26. 3,56 [mm] =
27. 7,656 [km] =
28. 67,7 [dam] =
29. 51,03 [m] =
30. 0,0983 [hm] =
31. 45,6 [cm] =
32. 474,8 [mm] =
33. 0,0267 [km] =
34 . 0,0051 [m] =

[m]
[dm]
[dam]
[hm]
[mm]
[km]
[dam]
[m]
[dm]
[mm]
[dm]
[cm]
[m]
[dm]
[dam]
[hm]
[mm]
[km]
[dam]
[m]
[dm]
[mm]
[dm]
[cm]
[m]
[dm]
[dam]
[hm]
[mm]
[km]
[dam]
[m]
[dm]
[mm]
5

35. 0,239 [hm] =

36. 478,0 [dm] =
37. 6,98 [ dm] =
38.0,000004 [km] =
39. 0,854 [hm] =
40.
4,8 [cm] =

[dm]
[cm]
[ mm]
[mm]
[dm]
[m]

2.

Dodawanie si.

Sia jest wielkoci wektorow. Kierunek jej dziaania moe by dowolny. My

ograniczymy si do si dziaajcych wzdu jednej prostej, oraz do si, o kierunkach do siebie
prostopadych. Jeeli siy dziaaj wzdu jednej prostej np: siy poziome, to zdajemy sobie
spraw, e ich zwroty mog by skierowane w stron lew, lub w stron praw. Rysujemy
lini poziom, a na niej wektory si, z ich nazwami ( F1, F2 itd.), zgodnie z treci zadania.
Nastpnie rysujemy o kierunkow rwnoleg do kierunku dziaania si. Moe by ona
skierowana w stron lew lub praw. To tylko i wycznie zaley od czowieka
rozwizujcego zadanie. Narysowany wektor siy o zwrocie zgodnym, ze zwrotem osi, jest
dodatni, a o zwrocie przeciwnym, ujemny. W zadaniach z dodawania wektorw moemy
oblicza si wypadkow FW, lub si rwnowac FR. Sia wypadkowa jest sum
algebraiczn dodawanych si, a wic bierzemy pod uwag znaki si, zwracajc baczn uwag
na zwrot narysowanej siy, w stosunku do zwrotu osi. Sia rwnowaca FR, jest to sia o
kierunku, wartoci i punkcie przyoenia taka sama, jak sia wypadkowa, lecz o zwrocie
przeciwnym.

FW = F1 + F2 + F3 +..
Aby ciao byo w rwnowadze, zgodnie z pierwsz zasad dynamiki Newtona, na to ciao, nie
moe dziaa jakakolwiek sia zewntrzna, lub wszystkie dziaajce siy, musz si wzajemnie
rwnoway.

FW + FR = 0
Zawsze, si dziaajc na ciao o kierunku pionowym, skierowanym do dou, jest sia
cikoci, (ciar ciaa) FG, nazywana si grawitacji. Obliczamy j mnoc mas ciaa m,
wyraon w jednostce masy, kilogram [kg], przez przyspieszenie ziemskie g, wyraane w
[m/s2], zgodnie z drug zasad dynamiki Newtona. Przyjmujemy z maym przyblieniem
g = 10[m/s2]

FG = mg
Przykad 1:

Dwaj chopcy razem cign wzek w jedn stron siami: F1 = 100[N] i F2 = 150[N]. Oblicz
si wypadkow FW i si rwnowac FR.
Nie wiemy, czy chopcy cign wzek w stron lew, czy w praw. Tre zadania nie jest
jednoznaczna. Zakadamy, e cign w stron praw. W tym samym kierunku ( poziomo ) i o
zwrocie w prawo skierujemy o kierunkow.

Teraz rysujemy na poziomym torze ( pozioma kreska), wzek i dwie siy skierowane w praw
stron, nazywajc F1 i F2. Chopcw nie musimy rysowa. Przystpujemy do obliczenia siy
wypadkowej:
FW = F1 + F2 = 100[N] +150[N] = 250[N]
Obie siy dodatnie, poniewa skierowane s zgodnie z dodatnim kierunkiem osi.
Obliczamy si rwnowac, a wic si, ktra mimo dziaania dwch chopcw, spowoduje
zatrzymanie wzka. ( lub bdzie porusza si po linii prostej ruchem jednostajnym, zgodnie z
pierwsz zasad dynamiki Newtona)
FW + FR = 0
FR = -FW = -250[N]
Wnioskujemy, e sia rwnowaca ma kierunek siy wypadkowej, ten sam punkt zaczepienia
i warto liczbow, ale o przeciwnym znaku, czyli o zwrocie przeciwnym. wiadczy o tym
znak minus.
Przykad 2.
W zawodach przecigania liny wzili udzia: trzej chopcy n = 3, cignc siami
FCh = 50[N] kady i cztery dziewczynki z = 4, cignc siami FDz = 40[N] kada. Oblicz si
wypadkow FW i si rwnowac FR.
Rysujemy lini poziom, a nastpnie trzy siy ( chopcy ) w stron praw, a cztery siy w
stron lew, oraz je opisujemy. Tak jak poprzednio, rysujemy o kierunkow w stron praw.
Przystpujemy do oblicze.

FW = FCh - FDz
FW = nFCh - zFDz
FW = 350[N] - 440[N] = 150[N] 160[N] = -10[N]

Wniosek: silniejsze s dziewczynki o 10[N]. Lina przesuwa si bdzie w lew stron,

przeciwnie do zwrotu osi.
Obliczamy si rwnowac:
FW + FR = 0
FR = -FW = -(-10[N]) = 10[N]
Wniosek: Sia rwnowaca jest skierowana zgodnie z osi i ma warto FR = 10[N]
Po przyoeniu tej siy, lina jak i zawodnicy bd sta w miejscu ( lub zgodnie z pierwsz
zasad dynamiki Newtona, bdzie porusza si ruchem jednostajnym, po linii prostej ).
Zadania:
Do kadego zadania narysuj schemat dziaajcych si, ich nazwy i o kierunkow ( ilustracj).
Zad 1. Dwaj chopcy cign sanki siami F1 = 100[N] i F2 = 150[N]. Oblicz si wypadkow
FW dziaajc na sanki.
Zad 2. Traktor cignie dwie jednakowe przyczepy z si F = 600[N]. Jaki opr stawia kada
przyczepa, i w ktr stron jest skierowany ten opr?
Zad 3. W zawodach przecigania liny, za jej jeden koniec cignie n = 6 dziewczynek, a za
drugi m = 4 chopcw. Kada dziewczynka cignie si Fd = 100[N], a kady chopiec si
Fc = 150 [N]. Oblicz si wypadkow z jak cign lin chopcy, si wypadkow dziewczt,
a take, jaka dziaa sia wypadkowa na lin?
Zad 4. Na balon dziaa sia wyporu (nona) skierowana do gry, o wartoci FA = 1200[N].
Ciar balonu wynosi G = 400[N], a w koszu gondoli, znajduje si czowiek o ciarze
FG = 100 [N]. Oblicz si wypadkow dziaajc na balon. Jak ma warto sia
(rwnowaca) utrzymujca balon tu nad ziemi, gdy jest on na tzw. uwizi?
Zad 5. Trzej chopcy cign wzek siami F1 = 20[N], F2 = 40[N] i F3 = 60[N]. Jaka sia
wypadkowa dziaa na wzek? Oblicz si rwnowac potrzebn do zatrzymania wzka.
Zad 6. Czowiek niesie trzy przedmioty o ciarach: G1 = 25[N], G2 = 40[N] i G3 = 35[N].
Oblicz ciar cakowity i si rwnowac, z jak dwiga czowiek te ciaa.
Zad 7. Aby przesun szaf trzeba dziaa na ni si F = 500[N]. Jak si musi dziaa drugi
chopiec, jeeli pierwszy jest w stanie pcha szaf si F1 = 300[N]?
Zad 8. Ilu chopcw jest potrzebnych, aby wcign do gry ciar G = 1800 [N], jeeli
wiadomo, e kady z nich dziaa jednakow si F = 400[N]?
Zad 9. Czowiek trzyma jedn rk teczk o masie m = 5 [kg], oraz ciar F =60 [N]
znajdujcy si w niej. Oblicz si rwnowac oddziaywania rki.
Zad 10. Zosia kupia m1 = 5 [kg] jabek i m2 = 6 [kg] gruszek. Jaki ciar dziaa na rk Zosi
podczas niesienia owocw? Nazwij si oddziaywania Zosi. Ile ona wynosi?

Zad 11. Jacek trzyma paczk z cukierkami si F = 38 [N]. Oblicz mas cukierkw, jeeli
wiadomo, e masa pudeka wynosi mp = 0,8 [kg].
Zad 12. Tramwaj ma mas mt = 12 000 [kg] i wiadomo, e jedzie w nim z = 50 pasaerw, a
kady o redniej masie m = 70 [kg]. Z jak si cakowit naciska tramwaj na tory podczas
jazdy, i jak si naciska kade koo na szyn, przy zaoeniu rwnomiernego rozkadu mas
na cztery koa?
Zad 13. Ilu ludzi jedzie samochodem, jeeli wiadomo, e ciar auta wraz z pasaerami
wynosi G = 12000 [N], rednia masa czowieka m1=50[kg], a masa auta wynosi
ma = 1000 [kg]?
Zad 14. Chopiec niesie n = 5 jednakowych ksiek o masie cakowitej
m = 6 [kg]. Jaki jest ciar jednej ksiki?
Zad 15. Na pce jest n = 8 ksiek i kilka sownikw. Masa jednej ksiki wynosi
m1 = 0,5[kg], a ciar jednego sownika Fs = 10[N]. Ile jest sownikw, jeeli wiadomo, e
ciar cakowity utrzymywany przez pk wynosi Fg = 100 [N]?
Zad 16. Ojciec trzyma na rkach troje dzieci o cznym ich ciarze G = 180[N]. Jak ma
mas jeden z bliniakw, jeeli wiadomo, e masa starszego brata wynosi m1 = 9[kg]?
Zad 17. Ciarowiec podnosi mas m = 150 [kg], a ciar jego ciaa wynosi Fg = 1200[N]. Z
jak si jego nogi naciskaj na podest? Oblicz si rwnowac.
Zad 18. Jaka jest masa kosza mk = ?, jeeli wiadomo, ze znajduje si w nim
n = 8 borowikw cznej ich masie m = 6[kg], oraz z = 15 malakw? Jeden malak ma mas
mm = 0,1[kg]. Cakowity ciar kosza z grzybami wynosi F = 90[N].
Zad 19. Samolot ma mas ms = 1500 [kg] i leci nim n = 4 ludzi, o cznej ich masie
m = 250 [kg]. Ile wynosi sia nona samolotu?

3.

Moment siy.

Sia, ktra dziaa na ciao powoduje jego przesunicie, wzdu kierunku dziaania. A co
bdzie, jeeli w jednym punkcie ciao to bdzie unieruchomione, a kierunek siy nie bdzie
przechodzi przez ten punkt. Wwczas ciao to bdzie obraca si dookoa tego punktu
nieruchomego. Przyczyn obrotw bdzie tak zwany moment siy, liczony wzgldem tego
punktu. Nazywa mona ten moment, momentem obrotowym. Jednostk momentu jest [Nm]
(niutonometr).

MA = Fr
gdzie: MA[Nm] moment siy wzgldem punktu A.
F[N] sia dziaajca na ciao.
r[m] - rami siy, odlego punktu A, od kierunku siy F.
Moment siy dziaajcy na dane ciao obliczany wzgldem nieruchomego punktu np.: A.
Moment siy moe obraca ciao w prawo (zgodnie z ruchem wskazwek zegara), i taki
moment nazywa bdziemy dodatnim (znak plus), oraz moment obracajcy ciao w lew
9

stron, moment ujemny, o znaku minus. W zadaniach obliczamy moment wypadkowy MW, a
take moment rwnowacy MR. (podobnie jak z siami). Pamitajmy, e na dane ciao moe
dziaa jednoczenie wiele si: F1, F2, F3, .. . Wwczas moment wypadkowy, wzgldem
punktu A obliczamy: ( tu mowa jest o siach rwnolegych do siebie, dziaajcych w jednej
paszczynie i prostopadle skierowanych do ramion )

MWA= M1A + M2A + M3A +

MWA = F1r1 + F2r2 + F3r3 +
Przy dodawaniu momentw do siebie, musimy zwr uwag na znak momentu siy, zgodnie z
przyjt zasad wczeniej.
Aby ciao si nie obracao, lub obracao si ruchem jednostajnym dookoa nieruchomego
punktu A, to suma momentw wszystkich dziaajcych si, musi by rwna zero.
MW + MR = 0
MR = -MW
gdzie: MR[Nm] moment rwnowacy
MW[Nm] moment wypadkowy.
Przykad 1.
Mechanik dokrca rub kluczem, o dugoci r = 20[cm], naciskajc na koniec klucza si
F = 8[N]. Oblicz moment siy F, dziaajcy na rub.
Warto ramienia siy, naley przeliczy z centymetrw na metry:
r = 20[cm] = 0,2[m]
Teraz przystpujemy do obliczania wartoci momentu obrotowego wzgldem osi ruby:

M = Fr = 8[N]0,2[m] = 1,6[Nm]
Po podstawieniu danych do rwnania literowego, naley zastanowi si nad znakiem
momentu siy. ruba obraca si w prawo, zgodnie ze wskazwkami zegara, pozostaje znak
plus.
Przykad 2.
Na hutawce wykonanej z deski o dugoci L = 4[m], podpartej w jej rodku, dwoje dzieci o
masach m1 = 20[kg] i m2 = 25[kg] zaczo si huta. Oblicz moment wypadkowy dziaajcy
na hutawk, gdy dzieci s jednoczenie na hutawce, nie podpierajc si o ziemi.
Wykonujemy rysunek, nanoszc siy dziaajce wraz z ich nazwami przyporzdkowane
masom FG1 i FG2 i odlegoci si, od osi obrotu (miejsca podparcia hutawki) r1 i r2.
.
10

11

12

O kierunkow rysujemy zgodnie z przemieszczeniem ciaa. Jeeli wicej jest w ruchu

cia, pojazdw, zawodnikw, wwczas przyjmujemy o dowolnie skierowan, w lew lub w
praw stron. Ruch jest wielkoci fizyczn wzgldn. Co to oznacza? My uwaamy ciao za
poruszajce si, gdy zmienia bdzie swoje pooenie wzgldem innych cia, uwaanych
przez nas, za nieruchome. Przykad: dwaj koledzy id drog obok siebie. Obaj poruszaj si
wzgldem drogi ( drog traktujemy jako nieruchom ) i maj jednakowe prdkoci. Gdyby
teraz spojrze na chopcw, to obaj, wzgldem siebie nie zmieniaj odlegoci w czasie. To
oznacza, e ich wzgldna prdko wynosi zero.
Przykad 1:
Obliczanie prdkoci wzgldnej dwch pojazdw poruszajcych si z prdkociami
v1=2[m/s] i v2 = 3[m/s], jadcych w jednym kierunku i w t sam stron. Oblicz prdko
wzgldn pojazdu drugiego wzgldem pierwszego. Rysujemy pojazdy i oba wektory
prdkoci, oraz o kierunkow, zgodn ze zwrotami wektorw prdkoci. Nastpnie
obliczamy prdko wzgldn, odejmujc od warto prdkoci pojazdu v2, warto prdkoci
pojazdu pierwszego. Pamitamy o zwrotach wektorw prdkoci porwnujc ze zwrotem osi.
Zgodne zwroty, znak plus, zwrot przeciwny do zwrotu osi, znak minus.

v21 = v2 v1
v21 = 3[m/s] 2[m/s] = 1[m/s]
Pojazd drugi porusza si zgodnie z osi, z prdkoci wzgldn, w odniesieniu do pojazdu
pierwszego z prdkoci v21 = 1[m/s]
Przykad 2
.
Dwaj kolarze jad naprzeciw siebie z prdkociami v1 = 12[m/s] i v2 = 10[m/s]. Oblicz
prdko wzgldn kolarza drugiego wzgldem kolarza pierwszego. Od nas zaley, czy kolarz
pierwszy jedzie w lew stron, czy odwrotnie. Rwnie narysowanie osi kierunkowej jest
dowolne: w lew lub praw stron jest skierowana. Obliczenia wykonujemy zgodnie z
wasnym rysunkiem i przyjt osi kierunkow. Rysujemy ilustracj i przystpujemy do
oblicze:

v21 = v2 v1 = 10[m/s] (- 12[m/s]) = 10[m/s] + 12[m/s] = 22[m/s]

Wektor prdkoci v1 jest zwrcony w przeciwn stron ni o kierunkowa, wic ma znak
ujemny.
Przykad 3:
13

Jak drog przejedzie pojazd poruszajcy si z prdkoci v = 3[m/s] w czasie t = 30[s]?

Do kadego zadania narysuj ilustracj. Obliczamy zgodnie ze wzorem:

S = vt = 3[m/s]30[s] = 90[m]
Przykad 4:
Dwaj kolarze wyjechali jednoczenie z dwch miast oddalonych od siebie o
S = 500[m] z prdkociami: v1 = 4[m/s] i v2 = 6[m/s]. Ile czasu bd jechali do momentu
spotkania si? Rysujemy ilustracj, a na niej opisujemy symbolami literowymi wielkoci
fizyczne, czyli ich nazwy.

Poniewa, obaj jechali tyle samo czasu, wic rwnanie na czas jazdy obu kolarzy, moemy
napisa:

t1 = t 2 = t
W ten sposb napisalimy rwnanie, dziki ktremu likwidujemy jedn niewiadom. Teraz
zajmiemy si drogami. Kolarz pierwszy przejedzie z miejscowoci A odcinek drogi S1, ktry
jest nieznany, a kolarz drugi odcinek drogi S2, rwnie nieznany. Z rysunku wida, e drogi
obu kolarzy od startu do spotkania si, razem stanowi ca drog S. Teraz piszemy nastpne
rwnanie:

S1 + S2 = S
I podstawiamy do tego rwnania szczegowe wzory, zgodnie z teori:

S1 = v1t

S2 = v2t otrzymujemy rwnanie, po podstawieniu do

poprzedniego:

v1t + v2t = S
wycigamy t przed nawias, nastpnie dzielimy obustronnie rwnanie przez to, co jest w
nawiasie:

14

t ( v1 + v2 ) = S / : (v1 + v2 )
S
500[m]
t = -------------- = --------------------- = 50[s]
v1 + v2
4[m/s] + 6[m/s]
Zadania:
Zad 1. Przelicz jednostki prdkoci:
a.
b.
c.
d.
e.
f.

1 [km/h] =
5 [km/h] =
18 [km/h] =
72 [km/h] =
36 [km/h] =
108[km/h] =

[m/s]
[m/s]
[m/s]
[m/s]
[m/s]
[m/s]

g.
h.
i.
j.
k.
l.

1
8
10
20
40
15

[m/s] =
[m/s] =
[m/s] =
[m/s] =
[m/s] =
[m/s] =

[km/h]
[km/h]
[km/h]
[km/h]
[km/h]
[km/h]

Wskazwka: przeliczajc jednostki, ktre s zapisane w uamku [m/s] oraz [km/h], mona
zapamita przelicznik liczb 3,6 , ktra zawiera w sobie przeliczenia obu jednostek.
1[m/s] = 3,6[km/h]
( mona atwo zapamita, e przy obu wikszych jednostkach jest wiksza liczba wartoci
prdkoci 3,6 razy )
Przykad 1:
40[m/s] = 40[m/s]3,6 = 144[km/h]
Przykad 2.
108[km/h] = 108[km/h] : 3,6 = 30[m/s]
Zad 2. Jak drog przejecha samochd w czasie t = 3 [h], jeeli porusza si ze sta
prdkoci v = 35 [km/h] ? Wynik podaj w kilometrach i metrach.
Zad 3. Jaka jest rednia prdko turysty, jeeli w czasie t = 4 [h] przeby drog S = 24 [km]?
Zad 4. Ile czasu potrzebuje bocian, aby przelecie drog S = 400 [km] ze sta prdkoci
v = 80 [km/h] ?
Zad 5. Dwaj kolarze jechali z prdkociami v1 = 36 [km/h] i v2 = 20 [m/s]. Ktry z nich jecha
szybciej i o ile? Wynik podaj w [m/s] i [km/h].
Zad 6. Dwa samochody wyjechay jednoczenie z miejscowoci A, z prdkociami
v1 = 72 [km/h] i v2 = 108 [km/h]. Oblicz, jak drog przejecha kady z nich w czasie
t = 5 [h], oraz jaka jest odlego midzy nimi, po tym czasie. Wynik podaj w metrach.

15

Zad 7. Z miejscowoci A wyjecha motocyklista z prdkoci v1 = 20 [m/s], a w tym samym

momencie drugi motocyklista ruszy z miejscowoci B, z prdkoci v2 = 25 [m/s]. Jeeli
odlego midzy miastami wynosi S = 9 [km], to ile czasu jechali do momentu spotkania,
i jak drog pokona kady z nich? Jaka jest prdko motocyklistw wzgldem siebie ?
Zad 8. Zawodnik trenuje na stadionie, na ktrym bienia ma dugo s = 400 [m]. Zawodnik
biegnie z prdkoci v = 5 [m/s]. Ile czasu t = ? potrzebuje zawodnik na obiegnicie stadionu
n = 5 razy ?
Zad 9. Dwaj zawodnicy trenuj biegi na stadionie na bieni o dugoci s = 800 [m]. Jeden z
nich biegnie z prdkoci v1 = 4 [m/s], a drugi v2 = 5 [m/s]. Oblicz, w przypadku, gdy obaj
wyrusz z linii startu w t sam stron:
a- czas kadego zawodnika potrzebny na obiegnicie stadionu.
b- drog jak musi jeszcze pokona zawodnik wolniejszy, gdy pierwszy bdzie na mecie.
c- wzgldn prdko zawodnikw.
d- ile czasu bd biec zawodnicy i jakie drogi pokonaj, gdy szybszy zawodnik dogoni
wolniejszego? ( zdystansuje )
e- ile czasu bd biec zawodnicy do momentu spotkania si, i gdzie si spotkaj, gdy wyrusz
naprzeciw siebie?
Zad 10. Gdy jeden samochd przejecha drog S1 = 1000 [m] z prdkoci v1 = 40 [m/s],
drugi wyruszy za nim z prdkoci v2 = 60 [m/s]. Oblicz, po jakim czasie samochody si
spotkaj, i jak drog przejedzie kady z nich?
Zad 11. Statek pynie po rzece z prdkoci v1 = 5 [m/s] wzgldem stojcej wody. Prdko
nurtu rzeki mierzona wzgldem brzegu wynosi vr = 2 [m/s]. Ile czasu potrzebuje statek na
przepynicie z miejscowoci A do miejscowoci B i odwrotnie, lecymi na brzegu rzeki,
jeeli odlego midzy miastami wynosi S = 1600 [m] ?
Zad 12. Autobus wyjecha z miejscowoci A z prdkoci v1 = 36 [km/h]. Po czasie
t = 5 [min], wyjecha za nim motocyklista, jadc z prdkoci v2 = 20 [m/s]. Oblicz:
a- jak drog przejecha autobus do momentu wystartowania motocyklisty ?
b- jak drog przejecha motocyklista, do momentu dogonienia autobusu ?
c- ile czasu jecha autobus, a ile motocyklista ?
Zad 13. Z miejscowoci A i B, odlegych od siebie o S = 6000[m], wyjechali jednoczenie
dwaj kolarze. Kolarz A, jecha z prdkoci vA = 20[m/s], a kolarz B, ca drog przejecha w
czasie tBA = 3[min] i 20[s].
Oblicz:
1 ile czasu tAB = ? jecha do miejscowoci B, kolarz A?
2 z jak prdkoci vB = ?, porusza si kolarz B?
3 ile czasu t = ?, jechali kolarze, od startu, do momentu spotkania si?
4 jaka jest prdko wzgldna tWZ = ? kolarzy?
5 jaka jest dugo drogi SA. = ?, SB = ?, jak pokona kady kolarz, od startu do momentu
mijania si?
6 jakie odcinki drogi SA = ?, SB = ?, pozostay do przejechania kolarzom, od momentu
mijania si?
7 jaka droga do spotkania, pozostaa kolarzom, jeeli od jednoczesnego startu min czas
t1 = 1[min]?
8 ile czasu t2 jechali kolarze, jeeli odlego midzy nimi wynosi jeszcze S=2[km] ?
9 ile czasu duej t3 , jechaby wolniejszy kolarz od szybszego, i jaka droga, by jemu

16

pozostaa do miejscowoci B, gdyby wyruszyli jednoczenie z miejscowoci A?

Zad 14. Cyrkowiec objeda aren o rednicy d = 20[m] przez t = 3[min]. Oblicz prdko
cyrkowca, wiedzc, e przejecha n = 30 penych rund.
Zad 15. Jaka jest odlego midzy miastami A i B, jeeli dwaj kolarze wyjechali
jednoczenie jadc naprzeciw siebie z prdkociami va = 5[m/s] i vb = 8[m/s] i po czasie
t = 5[min], odlego midzy nimi wynosia S0 = 400[m]? Oblicz czas jazdy kolarzy. W
jakiej odlegoci od miasta A spotkali si? Jaka jest wzgldna prdko kolarzy?
Zad 16. Dwaj sportowcy wystartowali jednoczenie z linii startu z prdkociami v1 = 4[m/s]
i v2 = 6[m/s], biegnc dookoa stadionu o obwodzie So = 800[m]. Ile czasu biegli i jak drog
przebieg kady z nich, gdy szybszy dogoni wolniejszego? ( zdystansowa zawodnika)
Zad 17. Motocyklista jadc z prdkoci vm = 40[m/s] dogoni pocig o dugoci L = 200[m],
jadcy z prdkoci vp = 30[m/s]. Ile czasu motocyklista wyprzedza pocig? Jak drog
przejecha kady pojazd, w czasie wyprzedzania?
Zad 18. Dwa pocigi o dugociach l1 = 300[m] i l2 = 500[m] jadc naprzeciw siebie z
prdkociami v1 = 10[m/s] i v2 = 8[m/s] mijaj si. Oblicz czas mijania si pocigw, oraz
miejsce mijania si tyw pocigw.
Zad 19. Dwaj kolarze wyjechali jednoczenie z miejscowoci A i B odlegymi od siebie o
l = 600[m] z prdkociami va = 4[m/s] i vb = 6[m/s]. W tym samym momencie wyleciaa
mucha z miejscowoci A i lecc z prdkoci v = 12[m/s] lataa pomidzy zawodnikami.
Oblicz drog przebyt przez much od startu, do momentu spotkania si kolarzy.
Zad 20. W wagonie o dugoci l = 20[m], w kierunku jego jazdy, poruszajcego si z
prdkoci v1 = 2[m/s] idzie w, z prdkoci v2 = 0,5[m/s]. Jak drog przebdzie w,
przechodzc przez cay wagon? Jak drog przejedzie idc w stron przeciwn? Jak drog
przejedzie idc przez wagon tam i z powrotem?
Zad 21. Statek o dugoci L = 300[m], pynie z prdkoci v1 = 2m/s]. Ile czasu bdzie pyn
motorwka od rufy do dziobu statku i z powrotem, jeeli porusza si po wodzie z prdkoci
v2 = 10[m/s]?

4.1 Prdko rednia, w ruchu jednostajnym.

Jeeli turysta wdruje autostopem, to caa droga SC., skada si bdzie z kilku odcinkw
np. trzech ( S1, S2, S3 ), a kady z nich, pokonany bdzie w rnym czasie ( trzy przedziay
czasu: t1,t2, t3). Prdko rednia bdzie obliczana w nastpujcy sposb:
SC.
S1 + S2 + S3
vr. = --------- = -----------------tC
t1 + t2 + t3
gdzie: Sc[m]-droga cakowita
tc[s]-cakowity czas

17

Przykad 1:
pojazd przejecha pierwszy odcinek drogi S1 = 35[m] w czasie t1 = 14[s], a drugi odcinek
drogi S2 = 115[m] w czasie t2 = 36[s]. Oblicz redni prdko vr na caej drodze S.
Obliczamy redni prdko, zgodnie ze wzorem:
SC.
S1 + S2
35[m] + 115[m]
150[m]
vr. = --------- = ------------ = ------------------------- = ---------- = 3[m/s]
tC
t1 + t2
14[s] + 36[s]
50[s]
Zadania:
Zad 1. Wdrowiec przeby trzy odcinki drogi S1 = 200[m] piechot z prdkoci vr. = 2[m/s],
S2 = 1[km] w czasie t2 = 2[min] i odcinek trzeci S3 = 600[m] w czasie t3 = 40[s]. Oblicz
prdko redni vr wdrowca na caej drodze.
Zad 2. Turysta przejecha w czasie czterech dni, rnymi rodkami lokomocji nastpujce
odcinki drogi: pierwszego dnia S1 = 50[km], drugiego dnia S2 = 120[km], trzeciego
S3 = 0[km], a w czwartym dniu S4 = 50[km]. Ile wynosi rednia prdko turysty?
Zad 3. Pojazd przejecha ze redni prdkoci vr = 5[m/s], drog Sc = 1000[m]. Jeeli
pierwszy odcinek o dugoci S1 = 400[m] przejecha w czasie t1 = 100[s], to jaka bya
prdko v2 tego pojazdu, na drugim odcinku drogi?
Zad 4. Pojazd przejecha dwa odcinki drogi z prdkociami v1 = 10[m/s] i v2 = 8[m/s],
odpowiednio w czasie t1 = 40[s] i t2 = 20[s]. Oblicz prdko redni
Zad 5. Wdrowiec przeby trzy odcinki drogi. Pierwszy o dugoci S1 = 200[m] w czasie
t1 = 25[s], drugi odcinek o dugoci S2 = 500[m] w czasie t2 = 40[s], a trzeci odcinek o
dugoci S3 = 800[m] z prdkoci v3 = 50[m/s]. Oblicz prdko redni, z jak pokona
wdrowiec ca drog.

5. Ruch jednostajnie przyspieszony.

Przyspieszenie jest wielkoci fizyczn wektorow. Symbolem literowym przyspieszenia jest

a, natomiast jednostk przyspieszenia jest [m/s2]. Przyspieszenie grawitacyjne o symbolu g
przyjmujemy w przyblieniu g = 10[m/s2]. Przyspieszenie obliczamy dzielc warto zmiany
prdkoci, do czasu w ktrym ta zmiana nastpia:

v k - vP

a = -------- = ------------t
t

gdzie: a[m/s2]- przyspieszenie

v[m/s] - zmiana prdkoci
t[s] - czas, w ktrym nastpia zmiana prdkoci
vK[m/s] prdko kocowa
18

vP[m/s] prdko pocztkowa

Pamitaj, w fizyce delta ( ) oznacza rnic ( odejmowanie ), zawsze od wartoci
kocowej, odejmujemy warto pocztkow. Moe si okaza, e pojazd zwalnia.
Wwczas rnica prdkoci jest ujemna. Takie przyspieszenie nazywamy opnieniem. Dla
uatwienia oblicze, przyjmujemy na pocztku ruchu, warto prdkoci pocztkowej rwn
zero, vP = 0[m/s]. Prdko kocow w ruchu jednostajnie przyspieszonym, bez prdkoci
pocztkowej, lub inaczej nazywajc, z prdkoci pocztkow zero, vp = 0[m/s], obliczamy ze
wzoru:

vK = at
Drog w ruchu jednostajnie przyspieszonym, odbywajcym si bez prdkoci pocztkowej
obliczamy ze wzoru:

at2
S = ----------2
Przykad 1:
Oblicz przyspieszenie pojazdu, ktry w czasie t = 5[s], zwikszy prdko z v1 = 4[m/s] do
v2 = 7[m/s].

v K - vP

7[m/s] 4[m/s]

a = -------- = ------------- = ------------------------- = 0,6[m/s2]

t
t
5[s]
Przykad 2:
Jak prdko kocow vK = ? osignie ciao w czasie t = 6[s], jeeli porusza si z
przyspieszeniem a = 0,5[m/s2]

vK = at = 0,5[m/s2]6[s] = 3[m/s]
Przykad 3.
Ciao porusza si ruchem jednostajnie przyspieszonym, z przyspieszeniem a = 2[m/s2], w
czasie t = 8[s], bez prdkoci pocztkowej. Wykonaj ilustracj do kadej czci zadania.
Oblicz:
1 prdko kocow ciaa v8=?.
2 drog S8 = ? w czasie omiu sekund.
3 drog przebyt w czasie pitej sekundy S5 = ?
4 Zmian prdkoci w czasie szstej sekundy v6 = ?.

19

1.
v8 = at = 2[m/s2]8[s] = 16[m/s]
at2
2.

2[m/s2]82 [s2]

S = ----------- = --------------------- = 64[m]

2
2

Uwaga: jeeli podnosimy do potgi drugiej ( do kwadratu ) liczb mianowan, to zarwno

liczba, jak i jednostka, jest podniesiona do tej samej potgi.
3. W tej czci zadania naley si zastanowi. Mianowicie, obliczamy drog w pitej
sekundzie ruchu. To oznacza, e od caej drogi przebytej w czasie piciu sekund, naley odj
drog przebyt w czasie pierwszych czterech sekund ruchu. Pita sekunda trwa od
zakoczenia czwartej sekundy, do rozpoczcia szstej.

at52
at42
a
2[m/s2]
2
2
S5 = S5 S4 =------- - -------- = ---- (t5 - t4 ) = ------2
2
2
2

( 52[s2] 42[s2] ) = 9[m]

4. Rnica prdkoci w szstej sekundzie ruchu obliczana jest poprzez odjcie od prdkoci
kocowej po szeciu sekundach ruchu, prdko kocow po piciu sekundach ruchu.
Kocowa prdko po piciu sekundach ruchu jest prdkoci pocztkow ciaa na pocztku
loty w szstej sekundzie ruchu.

v6 = v6 v5 = at6 - at5 = a(t6-t5)=2[m/s2](6[s] - 5[s]) = 2[m/s]

20

Zadania:
Zad 1. Oblicz prdko kocow ciaa poruszajcego si w czasie t = 7[s], z przyspieszeniem
a = 4[m/s2].
Zad 2. Ile czasu musi si rozpdza ciao, aby osign prdko kocow v = 40[m/s], jeeli
porusza si z przyspieszeniem a = 0,5[m/s2]?
Zad 3. Jakie jest przyspieszenie ciaa a = ?, jeeli w czasie t = 50[s], osigno prdko
v = 20[m/s]?
Zad4. Ciao zmienio w czasie t = 4[s] prdko z v1 = 8[m/s] na prdko v2 = 3[m/s]. Jakie
jest przyspieszenie tego ciaa?
Zad 5. Ciao zwikszyo swoj prdko o v = 3[m/s], w czasie t = 6[s]. Ile wynosi
przyspieszenie a, tego ciaa?
Zad 6. Oblicz prdko kocow, spadajcego swobodnie ciaa w czasie t = 5[s].
Zad 7. Ile czasu spada swobodnie ciao, jeeli osigno prdko kocow v = 40[m/s]?
Zad 8. Oblicz drog przebyt przez ciao w ruchu jednostajnie przyspieszonym, jeeli
przyspieszenie wynosi a = 2[m/s2], w czasie t = 12[s].
Zad 9. Pojazd jadc z prdkoci vp = 25[m/s], zatrzyma si w czasie t = 5[s]. Ile wynosi
przyspieszenie pojazdu i jak si nazywa?
Zad 10. Ciao porusza si ruchem jednostajnie przyspieszonym z przyspieszeniem
a = 2[m/s2], w czasie t = 8[s], bez prdkoci pocztkowej.
Oblicz:
1 prdko kocow ciaa v8=?.
2 drog S8 = ? w czasie omiu sekund.
3 drog przebyt w czasie pitej sekundy S5 = ?
4 Zmian prdkoci w czasie szstej sekundy v6 = ?.
5 po jakim czasie od startu, ciao bdzie miao prdko dwa razy wiksz, od prdkoci,
jak osignie, po czterech sekundach ruchu?
6 drog przebyt po szstej sekundzie.
7 - przyspieszenie ciaa a1 = ?, z jakim powinno porusza si to ciao, aby pokona ca drog,
w czasie dwa razy krtszym? Jak prdko kocow osignie wwczas to ciao?
Zad 11. Dwa pojazdy jednoczenie wyjechay z dwch miejscowoci A i B, odlegych od
siebie o S = 6000[m] z przyspieszeniami: aA = 2[m/s2] i aB = 3[m/s2]. Oblicz:
1- czas jazdy t = ?, po ktrym si spotkaj.
2- drog jak przejecha kady z nich do spotkania si.
3- prdko wzgldn midzy pojazdami w momencie mijania si.
4- drog jak kademu pozostaa do przejechania.
5- czas potrzebny kademu z nich na przejechanie caej drogi.
6- czas jazdy od startu do momentu, gdy midzy nimi jest odlego S1 = 2[km].
7- odlego midzy pojazdami, po czasie jazdy t2 = 60[s] od startu.
8- prdkoci jakie osigaj w momencie przyjazdu do celu.

21

Zad 12. Oblicz drog przebyt przez ciao, w czasie t = 12[s], podczas spadku swobodnego,
i jak osigno prdko kocow vK ?.
Zad 13. Jak drog przebyo ciao w spadku swobodnym, w trzeciej sekundzie lotu?
Oblicz rnic prdkoci w tym przedziale czasu.
Zad 14. Dwa pojazdy wyjechay jednoczenie z linii startu z przyspieszeniami a1 = 0,5[m/s2]
i a2 = 0,6[m/s2]. Oblicz:
1- czas jazdy kadego z nich na trasie S = 1000[m].
2- jak drog musi jeszcze przejecha pojazd wolniejszy, gdy szybszy zamelduje si na mecie
i ile czasu bdzie jecha do mety?
3- jakie prdkoci osign pojazdy przekraczajc lini mety?
4- ile wynosi rnica prdkoci pojazdw w poowie dystansu i na mecie?

6. Rzuty w polu grawitacyjnym.

Aby okreli pooenie ciaa w przestrzeni, naley przyj ukad wsprzdnych x,y. Wsprzdna
x okrela jak daleko od miejsca wyrzucenia znajduje si ciao, natomiast wsprzdna y, okreli
miejsce pooenia nad ziemi wysoko. Najoglniejszym przypadkiem rzutu w polu

grawitacyjnym jest rzut ukony, wykonany z pewnej wysokoci H0. Ruch ciaa mona
rozpatrywa jako ruch zoony z ruchu jednostajnego wzdu prostej pochylonej do poziomu
pod ktem , z prdkoci pocztkow vo, oraz spadku swobodnego, czyli ruchu jednostajnie
przyspieszonego skierowanego do dou z przyspieszeniem g. Pytanie dlaczego? Ot, ciao po
wyrzuceniu leci swobodnie, a na nie dziaa tylko sia grawitacji. Mona rwnie spojrze
inaczej na ten ruch. Mona rozoy wektor prdkoci pocztkowej vo na dwie skadowe:
wzdu poziomej osi x, skadowa pozioma vox, oraz drug skadow pionow, wzdu osi y,
voy . Wwczas ruch bdzie zoony z trzech ruchw, ktre odbywaj si jednoczenie: ruch
jednostajny wzdu osi x, ruch jednostajny wzdu osi y i spadek swobodny, pionowo do
dou. Obliczamy skadowe ruchw jednostajnych:

vox
voy

vo cos
vo sin

Aby obliczy prdko ciaa wzdu osi pionowej, naley doda do siebie obie skadowe
pionowe:

vy = voy gt
W kierunku poziomym prdko ciaa w kadym momencie lotu jest staa vox
Pooenie ciaa w czasie, okrela si podajc wsprzdn x i y. Na starcie ciao znajduje si
na wysokoci Ho. Nastpnie po wyrzuceniu, w czasie wsprzdna y leccego ciaa zmienia
si zgodnie z rwnaniem:

22

gt2
gt2
y = Ho + voy t - ------- = Ho + vo sin t - -----2
2
Wsprzdna x zmienia si zgodnie z ruchem jednostajnym:

x = voxt = vo cos t
Jedyny problem do wyjanienia, to kt . Jest to kt zawarty pomidzy osi x, a wektorem
prdkoci pocztkowej vo. Tak jak na matematyce, zgodnie z koem trygonometrycznym. Dla
rnych rzutw, podajemy pewne wartoci kta i wartoci funkcji trygonometrycznych:

[0]
Rzut poziomy.
Rzut pionowy do gry.
Spadek swobodny.
Rzut pionowy do dou.
Rzut ukony.

0
90
270
270
0 - 360

sin

cos Prdko pocz. vo [m/s]

0
1
-1
-1

1
0
0
0

vo
vo
0
vo
vo

Najczciej, przyjmuje si kt w rzucie ukonym w zakresie od 0o do 90o.

Naley doda, e ciao porusza si w ukadzie wsprzdnych xy. Najlepiej, gdy ciao
rozpoczyna swj ruch bdc na osi x, majc wsprzdn o wartoci x = 0 i wsprzdn
y = H0. Jeeli tor jest symetryczny, to znaczy start i zakoczenie lotu jest na osi x ( na tej
samej wysokoci), wwczas czas wznoszenia jest rwny czasowi opadania.

tw = top
Czas cakowity lotu jest sum czasu opadania i wznoszenia.

tc = tw + top = 2tw = 2top

Poniewa ciao w najwyszym punkcie w kierunku pionowym ma prdko zero, to
spadajc na o x osignie prdko pionow vyo.

vo sin = gtw = gtop

2vosin
tc = ------------g

23

Prdko kocow vk obliczamy wykorzystujc twierdzenie Pitagorasa, z prdkoci

kocowej wzdu osi y i prdkoci staej wzdu osi x.

vk2 = vy 2 + vox2
Przykad 1:
Ciao rzucono poziomo z prdkoci pocztkow v0 = 10[m/s] z wysokoci H0 = 5[m]. Oblicz
zasig lotu (x), oraz czas lotu t.

Z treci wynika, e kt = 0[0]. Ciao, gdy leci, jego wsprzdna y maleje, na kocu tego
ruchu wynosi yk = 0 (spada na o x). Podstawiamy do wzoru:

10[m/s2]t2
gt2
y = Ho + vo sin t - ------ = 5[m] + 10[m/s]sin 0[o]t - --------------- = 0[m]
2
2
Porzdkujemy rwnanie:

10[m/s2]t2
------------- = 5[m]
2
otrzymujemy:

t = 1[s]

Teraz obliczamy wsprzdn kocow xk podstawiajc czas cakowitego lotu:

xk = voxt = vo cos t = 10[m/s]cos 0[0]1[s] = 10[m]

24

Zadania:
Zad 1. Pocisk wystrzelony poziomo, z prdkoci v0 = 50 [m/s] dolecia na odlego
S=200[m]. Z jakiej wysokoci zosta wystrzelony pocisk, i ile czasu lecia? Podaj
wsprzdne pocisku po t = 2 [s] lotu.
Zad 2. Wystrzelono pocisk poziomo z wysokoci H =125[m]. Jaka bya prdko pocztkowa
v0 = ? jeeli spad w odlegoci S = 500[m] i ile czasu lecia? W jakiej odlegoci od miejsca
wystrzau powinna znajdowa si ciana, aby pocisk uderzy w ni na wysokoci
h = 80[ m]?
Zad 3. Pocisk wystrzelony poziomo lecia t = 10 [s], spad w odlegoci S = 600 [m]. Oblicz
prdko pocztkow pocisku V0 = ?, i z jakiej wysokoci zosta wystrzelony, jak daleko
zaleciaby ten pocisk, gdyby prdko pocztkow zwikszy o 50 %?
Zad 4. Z wiey o wysokoci H = 320[m] wystrzelony pocisk poziomo trafi w cian bdc
w odlegoci S = 650[ m], na wysokoci H = 195[m]. Jak dugo lecia pocisk, i z jak
prdkoci pocztkowa V0 zosta wystrzelony? Jaki byby zasig, gdyby nie byo ciany?
Zad 5. Ciao rzucono w gr z prdkoci pocztkow v0, mino dwukrotnie punkt A, na
wysokoci h = 180 [m]. Czas przejcia midzy punktami A wynosi t = 10 [s]. Oblicz:
prdko pocztkow v0, czas t po ktrym ciao wrci do miejsca wyrzutu, czas wznoszenia
ciaa nad punktem A, wysoko maksymaln H, prdko w momencie mijania punktu A w
jedn i drug stron.
Zad 6. Od rakiety bdcej na wysokoci h = 625 [m] leccej pionowo do gry z prdkoci
v = 100 [m/s] oderwa si pusty zbiornik na paliwo. Oblicz czas, po ktrym zbiornik uderzy w
ziemi od momentu oderwania si, prdko uderzenia o ziemi, drog jak przebdzie od
momentu oderwania, maksymaln wysoko nad ziemi.
Zad 7. Ciao swobodnie spadajce ma w punkcie A prdko vA = 40 [cm/s], a w punkcie B
vB = 250[ cm/s]. Okrel odlego punktw AB. Oblicz z jakiej wysokoci spada swobodnie
ciao, czas przejcia midzy punktami AB, prdko w punkcie C, jeli jest on poniej
punktu A o 20 [m]. Jaka jest prdko ciaa w punkcie C?
Zad 8. Ciao zrzucono swobodnie z pewnej wysokoci, i po upywie t1 = 3[ s] znalazo si na
wysokoci h1 = 500 [m], po upywie nastpnych 3 [s] ciao znalazo si na wysokoci h2 . Z
jakiej wysokoci zrzucono ciao, jakie s prdkoci ciaa na wysokoci h1 i h2, jaka by
musiaa by prdko pocztkowa w punkcie zrzutu swobodnego, aby drog h1 h2 ciao
przebyo w czasie dwa razy krtszym, ni w przypadku spadku swobodnego?
Zad 9. Dwa ciaa rzucono w gr z jednakowymi prdkociami v0 = 50 [m/s], w odstpie
czasu t0 = 3[s]. Znajd miejsce spotkania cia, jaka jest prdko cia wzgldem siebie w
momencie spotkania, jak dugo byoby ciao w locie, gdyby nie byo zderzenia, po jakim
czasie lotu ciaa pierwszego nastpi zderzenie?
Zad 10. Z brzegu studni wyrzucono w gr kamie z prdkoci pocztkow v0 = 30 [m/s].
Po jakim czasie kamie uderzy o dno studni od momentu wyrzucenia, jeeli wiadomo, e
gboko studni wynosi h = 35[m]. Jak dugo leci kamie w studni, jaka jest prdko
kamienia w momencie uderzenia o wod w studni, jak drog przeby kamie, na jak
wysoko wzniesie si kamie, ile wynosi czas wznoszenia kamienia?

25

Zad 11. Spadajce swobodnie ciao przebyo w ostatnich dwch sekundach lotu drog
S2= 80[m]. Znajd cakowit drog S, prdko na kocu drogi S, oraz czas lotu ciaa . Jaka
musiaa by by prdko pocztkowa ciaa w miejscu startu, aby ca drog S pokona w
czasie trzech sekund?
Zad 12. Jedno ciao zrzucono swobodnie z wysokoci H = 180 [m], a drugie w tym
momencie rzucono do gry z prdkoci pocztkow v0 = 60 [m/s]. Na jakiej wysokoci
spotkaj si ciaa, jakie maj prdkoci w momencie spotkania, po jakim czasie nastpio
spotkanie, jak najwiksz wysoko uzyskao by ciao drugie, gdyby si nie zderzyy?
Zad 13. Dwa ciaa spadaj swobodnie z rnych wysokoci, lecz dolatuj w tym samym
momencie na ziemi, przy czym pierwsze ciao spadao w czasie t1 = 1 [s], a drugie w czasie
t2 = 2 [s]. W jakiej odlegoci od ziemi znajdowao si drugie ciao, gdy pierwsze zaczo
spada? Z jak prdkoci pocztkow naleaoby rzuci ciao drugie, aby jednoczenie
wystartoway i uderzyy o ziemi?
Zad 14. Po jakim czasie usyszymy plusk wody, jeeli do studni o gbokoci H = 125[m]
wrzucimy kamie z prdkoci pocztkow vp = 0[m/s]. Prdko dwiku w powietrzu
wynosi vd = 340[m/s].
Zad 15. Oblicz wsprzdne samolotu, leccego z prdkoci v = 100[m/s] na wysokoci
H = 1000[m], jeeli chcemy trafi pociskiem leccym z prdkoci pocztkow
v0 = 1000[m/s] z armaty, ustawionej pod ktem = 30[o]. Rozwi dwa przypadki samolot
leci wzdu osi x.

7. Pd masy.

Pd masy jest wielkoci fizyczn wektorow. Pdem ciaa nazywa bdziemy iloczyn
masy tego ciaa m[kg] wyraony w kilogramach i jej prdkoci v[m/s].

p = m v
gdzie: p[kgm/s] pd ciaa.
m[kg] masa ciaa
v[m/s] prdko ciaa.
Aby poprawnie rozwiza zadanie, naley zawsze zilustrowa je, i nanie na rysunek o
kierunkow. Zwrot wektora prdkoci danego ciaa, bdzie porwnywany do zwrotu
przyjtej osi. Gdy zwroty bd zgodne, to do oblicze przyjmujemy wektor prdkoci ze
znakiem dodatnim, a gdy zwroty bd przeciwne, znak wektora prdkoci jest ujemny. To
oznacza, e pd danej masy moe by dodatni lub ujemny. Masa jest skalarem, zawsze
dodatnia. Z obliczeniem pdu jednej masy ju sobie poradzimy. A co zrobi, gdy dwie lub

26

wicej mas poruszaj si wzdu jednej prostej i si zderzaj. Tu przychodzi nam z pomoc
prawo zachowania pdu:
W zamknitym odizolowanym ukadzie, suma
pdw wszystkich mas, ma warto sta.

pw = pw
gdzie: pW pd wypadkowy przed zderzeniem (zdarzeniem).
pW pd wypadkowy po zderzeniu ( zdarzeniu).
Moemy obliczy pd cakowity przed zderzeniem, czyli pd wypadkowy pW:

pw = p1+p2+p3+. = constans. ( staa warto)

p1, p2 itd. pdy poszczeglnych mas, w danym ukadzie zamknitym.
Pamitajmy, e w tym zamknitym ukadzie, na ciaa nie dziaaj jakiekolwiek siy
zewntrzne! W zamknitym ukadzie ciaa zderzaj si. My dla uproszczenia oblicze
przyjmujemy, e ciaa po zderzeniu sklejaj si, lub po zdarzeniu rozczaj si ( chopiec
rzuci pik, chopiec wskoczy na wzek itp). Dla uproszczenia oblicze, uwaamy, e
podczas zderzenia nie ma zamiany energii kinetycznej zawartej w ciaach na ich
odksztacanie, sklejanie.
Suma pdw po zderzeniu wynosi:

pw = p1+p2+p3 + .. = constans.
Aby poprawnie rozwiza zadanie, naley zawsze je zilustrowa, tzn: narysowa sytuacj
przed i po zderzeniu (zdarzeniu) z zaznaczeniem wektorw prdkoci i ich opisem.
Przykad 1
Dwa ciaa o masach m1 = 2[kg] i m2 = 3[kg], poruszaj si po torze poziomym z
prdkociami v1 = 4[m/s] i v2 = 1[m/s], naprzeciw siebie. Z jak prdkoci v3 = ? i w ktr
stron, bd porusza si ciaa po zderzeniu niesprystym? Aby rozwiza ten problem,
ilustrujemy sytuacj przed i po zderzeniu, przyjmujc o kierunkow na obu ilustracjach,
skierowan w t sam stron ( np. w stron praw).

m1

v1

v2

m2

m1

v3=?
m2

o
Przed zderzeniem.

Po zderzeniu.

Nie wiemy, w ktra stron, po zderzeniu bd porusza si ciaa. Dlatego rysujemy na

ilustracji szukany wektor v3 zgodnie lub przeciwnie do osi kierunkowej. My wybralimy
zwrot zgodny z osi. Zgodnie z prawem zachowania pdu, obliczamy:

27

pW = pW
p1 + p2 = p1 + p2
Ciaa po zderzeniu i poczeniu si, bd miay wspln prdko v3

m1v1 + m2 (-v2) = m1 v3 + m2 v3
Wektor v2 jest ujemny, poniewa jest skierowany w przeciwn stron ni o kierunkowa.
Teraz wycigamy v3 przed nawias:

m1v1 m2 v2 = v3 (m1 + m2) / :(m1 + m2)

Dzielc obustronnie rwnanie przez sum mas : m1 + m2 , otrzymamy szukan warto
wektora v3

v3 = (m1v1 m2 v2) / (m1 + m2)

Jak interpretowa otrzymany wynik? Jeeli obliczona prdko mas v3, po zderzeniu, ma
znak dodatni, to poruszaj si one zgodnie z wektorem prdkoci v3, zaznaczonym przez nas
na rysunku. Jeeli otrzymamy wynik jest ujemny, to ciaa bd porusza si z prdkoci v3, o
zwrocie przeciwnym, do wektora zaznaczonego na rysunku.

Zadania:
Uwaga. Wszystkie wartoci prdkoci podawane s wzgldem nieruchomego brzegu, podogi,
drzewa itp.
Zad 1. Oblicz pd, masy m = 5[kg], poruszajcej si z prdkoci v = 7[m/s].
Zad 2. Z jak prdkoci poruszaa si kula o masie m1 = 20 [kg], jeeli po zderzeniu z
nieruchom drug kul o masie m2 = 10[ kg], poruszay si po sklejeniu z prdkoci
v3 = 6 [m/s]?
Zad 3. Lokomotywa o masie m1 = 2[t], stojc na torze zostaa uderzona przez toczcy si
wagon z prdkoci v2 = 2 [m/s], o masie m2 = 500[kg]. Z jak prdkoci poruszaa si
lokomotywa poczona z wagonem po zderzeniu?
Zad 4 Kula armatnia o masie m1 = 1 [kg] wyleciaa z lufy z prdkoci v1 = 400 [m/s]. Jaka
jest masa armaty, jeeli wystrzale cofaa si z prdkoci v2 = 2[ m/s]?
Zad 5.Oblicz pd masy m = 12[kg], poruszajcej si z prdkoci v = 4[m/s].
Zad 6. Ciao o jakiej masie m =?, poruszajce si z prdkoci v = 5[m/s], ma pd o wartoci
p = 20[kg m/s]?

28

Zad 7. Ze stojcej armaty na poziomym torze i luf ustawion poziomo, dokonano wystrzau.
Kula armatnia o masie m1 = 2[kg], wyleciaa poziomo z lufy, z prdkoci v1 = 400 [m/s].
Jaka jest masa armaty, jeeli po wystrzale cofna si z prdkoci v2 = 2 [m/s]?
Zad 8. Lokomotywa o masie m1 = 2000[kg] toczc si po szynach z prdkoci v1 = 0,4[m/s]
uderzya w toczcy si z naprzeciwka wagon poruszajcy si z prdkoci v2 = 0,2[m/s] o
masie m2 = 500 [kg]. Z jak prdkoci poruszaa si lokomotywa wraz z wagonem po
zderzeniu? Z jak prdkoci bd si porusza, gdy lokomotywa dogoni toczcy si wagon?
Zad 9. Z jak prdkoci poruszaa si kula o masie m1 = 20[kg], jeeli uderzajc w drug
kul o masie m2 = 10[kg], poruszajc si z prdkoci v2 = 2[m/s], poruszay si po
zderzeniu z prdkoci v3 = 6[m/s]?
Zad 10. Chopiec o masie m1 = 50[kg] bdc na dce o masie m2 = 100[kg] zblia si do
brzegu z prdkoci v1 = 0,5[m/s]. Z jak prdkoci v3 = ? wyskoczy chopiec z dki na
brzeg, jeeli dka po wyskoczeniu chopca zatrzymaa si?
Uwaga. Wszystkie wartoci prdkoci podawane s wzgldem nieruchomego brzegu.
Zad 11. Chopiec o masie m1 = 60[kg] biegnc z prdkoci v1 = 5[m/s] wskoczy na stojcy
wzek o masie m2 = 100[kg]. Z jak prdkoci v3=? , bdzie porusza si chopiec na tym
wzku, po wskoczeniu?
Zad 12. Chopiec o masie m = 40[kg] sta na nieruchomej dce o masie M = 100[kg]. W
pewnym momencie chopiec ruszy z prdkoci v = 2[m/s]. Z jak prdkoci zacza
porusza si dka w przeciwn stron?
Zad 13. Jak mas ma kula, jeeli jej pd ma warto p = 20[kgm/s], a porusza si z
prdkoci v = 4[m/s]?
Zad 14. Chopiec o masie m1 = 50[kg] bdc na dce o masie m2 = 100[kg] zblia si do
brzegu z prdkoci v1 = 0,5[m/s]. Z jak prdkoci v3 = ? wyskoczy chopiec na brzeg,
jeeli dka po wyskoczeniu chopca: a) pyna w kierunku brzegu z prdkoci
v4 = 0,1[m/s], b) pyna w stron wody z prdkoci v5 = 0,2[m/s].?
Zad 15. Chopiec o masie m1 = 60[kg] biegnc z prdkoci v1 = 5[m/s] wskoczy na stojcy
wzek o masie m2 = 100[kg]. Z jak prdkoci v3 , bdzie porusza si chopiec na tym
wzku po wskoczeniu, gdyby wzek porusza si w przeciwnych kierunkach z prdkoci
v4 = 0,5[m/s]?
Zad 16. Dwie kule o masach m1 = 5[kg] i m2 = 2[kg] poruszay si z prdkociami v1 =1[m/s]
i v2 = 0,5[m/s]. Oblicz prdko kul po zderzeniu. Rozpatrz dwa przypadki ruch kul w jedn
stron i w stron przeciwn.
Zad 17. Ciao o masie m1=4[kg] posiadajce pd p=40[kgm/s] uderzyo w poruszajc si
kul o masie m2=12[kg]. Po zderzeniu obie kule cznie posiaday pd p3=100[kgm/s].
Oblicz prdko kuli drugiej przed zderzeniem.

29

8. Dynamika punktu materialnego.

Zgodnie z drug zasad dynamiki Newtona, przyspieszenie a, z jakim porusza si bdzie

ciao, na ktre dziaa sia zewntrzna F, jest wprost proporcjonalne do wartoci dziaajcej na
nie siy F, a odwrotnie proporcjonalne do masy m, tego ciaa.

F
a = -----m
gdzie: a[m/s2] przyspieszenie ciaa
F[N] sia zewntrzna dziaajca sia na ciao ( sia wypadkowa )
m[kg] masa ciaa
Instrukcja rozwizywania zada z II zasady dynamiki Newtona:
1. Rysujemy rozpatrywane masy zgodnie z treci zadania.
2. Rysujemy o zgodn ze zwrotem wektora prdkoci poruszajcych si mas, lub
zgodn z wektorem przyspieszenia np.: ciao porusza si do gry z przyspieszeniem
a=3[m/s2] , wwczas o skierowana jest do gry itd.
3. Jeeli jest wicej mas poczonych nitk, o biegnie rwnolegle do nitki.
4. Rysujemy wszystkie wektory si dziaajce na kad mas: si grawitacji, si nacigu
nitki, si tarcia itp.
5. Kad mas rozpatrujemy oddzielnie. Dla kadej masy obliczamy si wypadkow:
Fw1, FW2 itd, zgodnie z przyjt osi. ( pod uwag bierzemy tylko siy wpywajce na
ruch ( rwnolege do osi, rzuty si na kierunek ruchu dla danej masy).
6. Wyraamy kad si wypadkow zgodnie z II zasad dynamiki.
7. Sumujemy stronami rwnania, dziki czemu sia nacigw nitek zredukuje si.
Pozostanie tylko niewiadoma a.
Przykad 1.
Z jakim przyspieszeniem a, porusza si ciao o masie m = 4[kg], jeeli na nie dziaa sia
F = 20[N]?

Zgodnie ze wzorem obliczamy przyspieszenie a:

30

F
20[N]
a = ------ = ---------- = 5[m/s2]
m
4[kg]
Przykad 2
Ciau o jakiej masie m = ?, sia F = 50[N], nada przyspieszenie a = 5[m/s2]?
Przeksztacamy podstawowy wzr, mnoc przez mianownik:

F
a = ------ / m
m
ma = F / :a
Otrzymujemy:

F
50[N]
m = ------ = ------------- = 10[kg]
a
5[m/s2]
Zadania:
Zad 1. Jaka sia nada ciau o masie m = 8[kg] przyspieszenie a = 4 [m/s2] ?
Zad 2. Na ciao o masie m = 6[kg], dziaa sia F = 18[N]. Jakie przyspieszenie a, nada temu
ciau, ta sia?
Zad 3. Sia F = 6[N] nadaje ciau m1 przyspieszenie a = 2[m/s2]. Do tej masy doklejono mas
m2 = 4 [kg]. Jakie bdzie przyspieszenie a, tych poczonych mas?
Zad 4. Jaka sia F , nada przyspieszenie a = 2 [m/s2] pionowo do gry, masie m = 12 [kg] ?
Zad 5. Jaka sia F, dziaa na mas m = 6[kg], opadajc z przyspieszeniem a = 4[m/s2]?
Zad 6. Przez bloczek nieruchomy przewieszono nitk, na kocach ktrej zawieszono masy
m1 = 1[kg] i m2 = 2[kg]. Oblicz przyspieszenie a, tych mas, oraz si nacigu nitki FN.
Zad 7. Na poziomej desce znajduje si masa m1 = 1[kg], poczona nitk, przerzucon przez
bloczek stay, na kocu ktrej zawieszono mas m2 = 4 [kg]. Oblicz przyspieszenie mas a,
oraz nacig nitki FN.
Zad 8. Trzy masy lece na stole i poruszajce si bez tarcia m1 = 4[kg], m2 = 3[kg]
i m3 = 2[kg] poczono nitkami, i zaczto cign si F = 18[N]. Oblicz przyspieszenie mas
i siy nacigu nitek.
Zad 9. Na mas m = 7[kg] dziaaj jednoczenie dwie siy poziome o przeciwnych zwrotach
F1 = 50[N] i F2 = 20[N]. Oblicz przyspieszenie tej masy.
31

Zad 10. Sia F = 40[N] nadaje pewnej masie przyspieszenie a = 4[m/s2]. Jakie bdzie
przyspieszenie a1, jeeli sia zmaleje dwukrotnie, a masa wzronie dwukrotnie?
Zad 11. Jaka sia F, nada ciau o masie m = 3[kg] przyspieszenie a = 4[m/s2] pionowo do
dou.
Zad 12. Sia F = 240[N] nadaje pewnej masie przyspieszenie do gry a = 2[m/s2].Oblicz t
mas.

9. Praca.

. Praca jest wielkoci skalarn, czyli niezwizan z kierunkiem i zwrotem. Oznaczamy

prac symbolem literowym W. Oglny wzr do obliczenia pracy to:

W = F s
gdzie: W[J]( dul) praca wyraona jest w dulach
F[N] - sia (dziaajca wzdu wektora przesunicia, wzdu drogi)
s[m] przemieszczenie (przebyta droga )
Dla tych, ktrzy znaj funkcje trygonometryczne, podaj wzr na obliczenie pracy:

W = F s cos
gdzie: jest ktem pomidzy wektorem siy F, a wektorem przemieszczenia s.
Jednostk pracy jest 1[J] = 1[N]1[m]. Moe nam si to skojarzy z momentem
obrotowym, momentem siy. Tu sia F powoduje przesunicie, a przy momencie obrotowym,
obrt ciaa. Gdy zaczniemy si nad tematem praca zastanawia, to sprbujmy odpowiedzie
na nastpujce pytanie: czy czowiek podnoszcy ksik z podogi na st wykona t sam
prac, co drugi czowiek, gdy j zdejmowa ze stou i pooy na pododze? Pierwszy z nich
przesuwa ksik do gry, a wic przesunicie ma zwrot pionowo skierowane do gry, oraz
sia, ktr czowiek oddziaywa na przedmiot bya skierowana take do gry. Oba zwroty tj:
przesunicia i siy maj zgodny zwrot. W drugim przypadku przesunicie jest o zwrocie do
dou, a sia oddziaywania jest skierowana do gry. Zwroty s skierowane przeciwnie. Aby
nie mie wtpliwoci, co do poprawnoci obliczenia pracy, w kadym przypadku, naley
przyj o kierunkow zawsze skierowan zgodnie z przesuniciem, nastpnie porwna
zwrot siy ze zwrotem przyjtej osi. Sia, ktr dziaamy na ciao bdzie dodatni, gdy zwroty
osi i siy s zgodne, a ujemn, przy zwrotach przeciwnych.

Przykad 1
Jak prac wykona traktor, cignc przyczep si F = 500[N] na drodze s = 1[km]?

32

W = F s
W = 500[N] 1000[m] = 500 000[J] = 500[kJ]
W tym zadaniu przyjmujemy zwrot osi kierunkowej zgodnie z przesuniciem s (kierunek
i zwrot zgodny z ruchem traktora). Nastpnie sprawdzamy zgodno zwrotu siy F z osi.
Jeeli jest zwrot taki sam, to sia ma znak plus, a obliczona praca, jest dodatni.
Odp. Traktor wykona prac (dodatni) W = 500[kJ]
Przykad 2.
Dwig opuci z wysokoci H = 12[m] na ziemi ciar F = 400[N]. Jak prac wykona
dwig?

F
Fg
s

Poniewa przesunicie jest z gry do dou, wic o tym zwrocie przyjmujemy o kierunkow.
Sia F, jak dziaa dwig na ciar, jest skierowana do gry, a wic przeciwnie do zwrotu
przyjtej osi. Przyjmujemy do oblicze si ujemn ( ze znakiem minus).

W =(- F)S = (-F) H

W = (-400)[N] 12[m] = - 4800[J]
Odp. Dwig wykona ujemn prac w iloci W = - 4800[J]
A jak prac wykonamy, gdy po poziomej drodze przeniesiemy ciar Fg ? Przesunicie S jest
poziome, a dziaamy si F, skierowan pionowo do gry, rwnowac ciar Fg.

33

Fg

Zauwaymy, e sia F, jest prostopada do przesunicia. Rzut siy na kierunek przesunicia

wynosi zero, co oznacza, e warto siy, jak bierzemy do obliczenia pracy, wynosi zero.

W=Fs
W = 0[N] 50[m] = 0[J]
My nie wykonamy jakiejkolwiek pracy. No c, przenoszc ciary po poziomej drodze
jestemy pniej zmczeni, a z punktu widzenia fizyki wykonamy prac zerow.
Zauwamy, e we wzorze na obliczenie wykonanej pracy nie ma czasu. To oznacza, e praca
nie zaley od prdkoci przesuwania cia.
Zadania:
Zad 1. Jak prac wykona chopiec przesuwajc szaf na odlego S = 5[m], naciskajc na
ni si F = 400[N]?
Zad 2. Marysia podniosa wiadro z wod o masie m = 30[kg] na wysoko h = 0,8[m]. Jak
prac wykonaa dziewczynka?
Zad 3. Robotnik znis z pierwszego pitra na parter mas m = 25[kg]. Jak wykona prac,
jeeli wiadomo, e rnica poziomw parteru i pitra wynosi h = 4[m]?
Zad 4. Dwaj chopcy bawili si w przeciganie liny. Pierwszy cign w prawo si
F1 = 450[N], a drugi w lewo si F2 = 400[N]. Jak prac wykona kady z nich, jeeli lina
zostaa przesunita o S = 6[m]? Ile wynosi praca cakowita?
Zad 5. Dwig podnis mas m = 100[kg] na wysoko h = 20[m], nastpnie przesun
poziomo na odlego s = 4[m], po czym opuci o h1 = 2[m]. Jak prac wykona dwig na
kadym odcinku? Jaka jest warto pracy cakowitej, wykonanej przez t maszyn?
Zad 6. Na jak odlego Janek przecign sanki, jeeli wiadomo, e oddziaywa z si
F = 400[N], a wykona prac W = 2000[J]?
Zad 7. Na jak wysoko zostaa wcignita masa m=40[kg], jeeli prac t wykonano w
dwch etapach, wykonujc prace: W1=400[J] i W2=800[J]?
Zad 8. Przesuwano skrzyni z si F=500[N] w jedn stron na odlego S1=20[m], po czym
cofnito o S2=5[m]. Oblicz cakowit prac wykonan przy przesuwaniu skrzyni.

34

10.Tarcie.

Podczas przesuwania po pododze przedmiotw zauwaamy opr, jaki stawiaj

przedmioty. Jest to sia tarcia T. Jest ona zawsze skierowana w przeciwn stron ni kierunek
i zwrot wektora prdkoci, czyli do kierunku ruchu. Sia ta zaley od: siy dociskajcej ciao
do powierzchni drogi, po ktrej si przesuwa, rodzaju materiau, z ktrego wykonane jest
ciao i rodzaju materiau, z ktrego wykonano drog ( to zostao uwzgldnione we
wspczynniku tarcia ). Zaleno midzy siami jest nastpujca:

T = Fd
gdzie: T[N] sia tarcia
Fd[N] sia docisku
wspczynnik tarcia.
Sia docisku, jest si wypadkow obliczan wedug osi skierowanej od ciaa do powierzchni
drogi. Bierze si pod uwag wszystkie siy dziaajce na ciao o kierunku prostopadym do
powierzchni drogi. Sia wypadkowa jest oddziaywaniem ciaa na powierzchni drogi, w
kierunku prostopadym do niej.
Przykad 1.
Oblicz si tarcia podczas przesuwania ciaa o masie m = 20[kg] po pododze, jeeli
wspczynnik tarcia wynosi = 0,2. Sia, jaka dociska ciao do podogi jest si grawitacji.
Rozwijamy rwnanie na si tarcia:

T = FG = mg = 20[kg]10[m/s2]0,2 = 40[N]
Przykad 2.
Ciao o masie m = 40[kg] jest przesuwane po poziomej drodze, przy wspczynniku tarcia
= 0,1. Dodatkow si dociskajc ciao do podoa jest sia F = 50[N]. Oblicz si tarcia.
W pierwszej kolejnoci naley narysowa o, o kierunku prostopadym do drogi o zwrocie od
ciaa do powierzchni drogi. Nastpnie obliczy si wypadkow, ktra jest si docisku:

35

T = Fd = (FG+F) = (mg + F) = (40[kg]10[m/s2] +50[N])0,1 = 45[N]

Zadania:
Zad 1 Jaka jest sia tarcia T, jeeli przesuwamy mas m = 20[kg] po poziomej powierzchni
ruchem jednostajnym, przy wspczynniku tarcia = 0,15?
Zad 2. Jaka jest warto wspczynnika tarcia , jeeli przesuwajc mas m = 1[kg], naleao
uy siy F = 40[N].
Zad3. Oblicz si tarcia T, przy przesuwaniu ciaru FG = 120[N] po poziomej drodze, przy
wspczynniku tarcia = 0,1.
Zad 4. Dwie masy m1 = 20[kg] i m2 = 60[kg], poczone s nitk i przesuwane po poziomym
torze, przy wspczynniku tarcia = 0,2. Jaka sia minimalna jest w stanie te masy przesuwa
ruchem jednostajnym? Oblicz siy tarcia dziaajce na poszczeglne masy.
Zad 5. Jaka jest masa przesuwanego ciaa, jeeli sia tarcia o podoe wynosi T = 60[N], a
wspczynnik tarcia = 0,2. Sia dodatkowa dociskajca t mas do podoa ma warto
F = 200[ N]
Zad 6. Oblicz warto wspczynnika tarcia , jeeli przesuwajc ciar G = 200[ N] uyto
siy F = 40[N].
Zad 7. Oblicz si tarcia dla przesuwanej masy m=250[kg], przy wspcz. tarcia = 0,2.
Zad 8. Przesuwano jednoczenie dwie masy m1=40 [kg] i m2 = 60 [kg] przy wspczynnikach
tarcia odpowiednio 1 = 0,4 i 2 = 0.2 Jakiej siy naleao uy do przesunicia tych mas
ruchem jednostajnym?
Zad 9 Mas m=20 [kg] docinito spryn do podoa si F= 400 [N]. Jeeli wspczynnik
tarcia wynosi = 0,1, to jaka sia F = ? jest potrzebna do przesunicia tego ciaa?
Zad10. Jak mas da si przesun si F = 15[N], jeeli wspczynnik tarcia tego ciaa o
podoe wynosi = 0,2
Zad 11. Wiatr przesuwa po suficie balon o masie m = 4[kg], na ktry dziaa sia wyporu
(Archimedesa) FA = 600[N]. Oblicz si oddziaywania wiatru, jeeli wspczynnik tarcia
balonu o sufit wynosi = 0,15.
Zad 12. Jak minimaln si naley dociska mas m = 4[kg] do pionowej ciany, aby przy
wspczynniku tarcia = 0,2 nie przesuwaa si?

36

Zad 13. Masa m = 40[kg] przesuwana jest po pododze, przy wspczynniku tarcia = 0,2.
Jaka sia docisku FD do podoa musi dziaa na to ciao, aby przesuwa je ruchem
jednostajnym si F = 60[N]?
Zad 14. Ilu krotnie wzronie sia tarcia, jeeli masa przesuwanego ciaa wzronie
czterokrotnie, a wspczynnik tarcia zmaleje dwukrotnie?

11. Energia mechaniczna.

Podczas podnoszenia pewnej masy z podogi na wysoko S wykonujemy prac dodatni

obliczan:
W = FGS.
Przesunicie skierowane jest do gry, a my dziaamy si F, skierowan w t sam stron.
Praca jest prac dodatni Sia oddziaywania jest rwna sile grawitacji, poniewa ruch jest
jednostajny i zgodnie z trzeci zasad dynamiki Newtona

FW = -FG +F = 0.
F = FG = mg
Zastanawiamy si, gdzie podziaa si ta woona przez nas praca W. Ot zostaa ona
zgromadzona w tym ciele, zwikszajc tzw. energi potencjaln Ep podnoszonej masy.

Ep = mgh
gdzie: Ep[J] energia potencjalna
m[kg] podnoszona masa
h[m] przesunicie, zmiana wysokoci pooenia masy.
Naley zaznaczy, e my moemy obliczy warto zmiany energii potencjalnej, przyjmujc
warto tej energii na poziomie odniesienia, rwn zero. Przesunicie ( rnica pooenia
ciaa, liczona w kierunku pionowym ) przyjo si oznacza literk H, h. Jeeli ciao po
podniesieniu pucimy swobodnie, to zacznie si porusza w d ruchem jednostajnie
przyspieszonym. Ciao to zwiksza tzw. energi kinetyczn Ek, obliczan ze wzoru:
mv2
Ek = ------2
gdzie: Ek[J] energia kinetyczna
m[kg] masa ciaa
v[m/s] prdko ciaa.

37

Okazuje si, e suma energii potencjalnej Ep i energii kinetycznej Ek , spadajcego swobodnie

ciaa, na dowolnej wysokoci jest staa.

Ep + Ek = const.
Mwimy o prawie zachowania energii mechanicznej. W polu grawitacyjnym, gdy, ciao
spada swobodnie, energia potencjalna tego ciaa maleje, zamieniajc si w energi
kinetyczn. Gdy ciao porusza si do gry, wwczas, energia kinetyczna zamienia si na
energi potencjaln ( do momentu zatrzymania si ). Opory powietrza pomijamy.

mv2
mgh + --------- = const.
2
Energie te, nazywamy energi mechaniczn.
Przykad 1
Oblicz energi potencjaln ( t energi obliczamy wzgldem poziomu odniesienia, gdzie jej
warto przyjmujemy rwn zero) ksiki o masie m = 0,5[kg], podniesionej ze stou na
pk, przy rnicy wysokoci h = 0,6[m]. Energia potencjalna na poziomie stou, jako
poziomu odniesienia wynosi zero. Wykonujemy prac, ktra zamienia si na energi
potencjaln ksiki, obliczan wg wzoru:

Ep = mgh = 1[kg]10[m/s2]0,6[m] = 6[J]

Przykad 2.
Ciao o masie m = 2[kg] spada z wysokoci h = 4[m]. Oblicz energi kinetyczn, jak bdzie
miao to ciao, w momencie uderzania w ziemi.
W najwyszym punkcie nad ziemi ciao posiada tylko energi potencjaln, poniewa si
nie porusza.

38

Ep = mgh = 2[kg]10[m/s2]4[m] = 80[J]

Na poziomie ziemi, jako poziomu odniesienia, wzgldem ktrego okrelamy pooenia ciaa,
jego energia potencjalna ma warto zero. To oznacza, e caa energia potencjalna zamienia
si na energi kinetyczn:

Ep =0 czyli Ek = 80[J]
Oblicz energi kinetyczn tego ciaa na wysokoci h1 = 1[m].
Teraz wykonujemy ilustracj do zadania, wymiarujc pooenie ciaa nad poziomem
odniesienia:

Wiedzc, e na dowolnej wysokoci, suma energii mechanicznej jest staa, dla danego ciaa,
obliczamy:
Ep1 + Ek1 = Ep2 + Ek2 = const.
W najwyszym punkcie prdko ciaa ma warto 0[m/s], wic energia kinetyczna wynosi
rwnie zero
Ek1 = 0 poniewa v1 = 0

Ek2 = Ep Ep2 = mgh - mgh1 = = mg ( h h1) =

2[kg]10[m/s2](4[m] 1[m]) = 60[J]
Zadania:
Zad 1. Oblicz energi potencjaln Ep, ciaa o masie m = 4[kg] podniesionego na wysoko
h = 5[m].

39

Zad 2. Oblicz energi kinetyczn ciaa o masie m = 5[kg] poruszajcego si z prdkoci

v = 8[m/s].
Zad 3. Jak prac trzeba woy w podniesienie masy m = 4 [kg] na wysoko h = 40 [m]?
Ile wyniesie warto energii potencjalnej tego ciaa?
Zad 4. Z jakiej wysokoci spada masa m = 6 [kg], jeeli jej energia kinetyczna tu nad ziemi
wynosi Ek = 500[ J]?
Zad 5. Oblicz energi kinetyczn ciaa Ek o masie m = 30[kg] na wysokoci h = 2[m] nad
ziemi, jeeli na pocztku spadku swobodnego posiadao energie potencjaln Ep = 1200[J].
Zad 6. Ciaa o masie m1 = 3 [kg] i m2 = 6 [kg] spadaj z wysokoci h = 10 [m]. Oblicz, ile
razy energia potencjalna i energia kinetyczna ciaa drugiego, bdzie wiksza, w stosunku do
ciaa pierwszego.
Zad 7. Z jakiej wysokoci h, spada ciao o masie m = 8[kg], jeeli osigno prdko
kocow v = 5[ m/s]. Jak najwiksz energi kinetyczn ma to ciao, i w ktrym miejscu?
Zad 8. Jaki jest stosunek mas dwch cia spadajcych z tej samej wysokoci, jeeli energia
kinetyczna pierwszego ciaa jest wiksza od energii kinetycznej ciaa drugiego dwukrotnie?
Zad 9. Jaki jest stosunek prdkoci cia spadajcych, o tych samych masach, jeeli energia
kinetyczna ciaa jednego jest dwa razy wiksza od energii kinetycznej ciaa drugiego?
Zad 10. Ile razy zmniejszya si energia kinetyczna ciaa, ktrego prdko zmalaa
dwukrotnie?
Zad 11. Na jak wysoko wtoczy si samochd rozpdzony do prdkoci v = 20[m/s]?
Zad 12. Jak prdko v, osignie ciao staczajce si bez tarcia po rwni pochyej o
wysokoci h = 5[m?
Zad 13. Czy ciao majce prdko v = 10[m/s] spada swobodnie z wysokoci h = 20[m]?
Zad 14. Oblicz energi potencjaln ciaa o masie m = 40[kg], podniesionego na wysoko
h = 6[m].
Zad 15. Oblicz prdko poruszajcego si ciaa o masie m = 1[kg], jeeli jego energia
kinetyczna wynosi Ek = 50[J].
Zad 16. Oblicz najwiksz wysoko z jakiej spada ciao o masie m = 10[kg], jeeli ma na
pewnej wysokoci energi kinetyczn o wartoci Ek = 60[J] i energi potencjaln Ep = 40[J].
Zad 17. Podnoszc pewne ciao do gry, wykonano prac W = 1000[J]. Spadajc swobodnie
na pewnej wysokoci energia kinetyczna tego ciaa stanowia Ek =80% caej energii. Na jakiej
wysokoci znajdowao si to ciao, jeeli jego masa wynosia m = 2[kg]?
Zad 18. Ile wynosi energia kinetyczna samochodu o masie m = 800[kg], poruszajcego si z
prdkoci v = 36[km/h]?

40

Zad 19.Na jak wysoko maksymaln h, wzniesie si ciao wyrzucone do gry z prdkoci
v = 8[m/s]?
Zad 20. Oblicz prdko ciaa wyrzuconego do gry z prdkoci v = 20[m/s] na wysokoci
H = 15[m].
Zad 21. Na jak wysoko h, wtoczy si kamie po zboczu gry, jeeli u podna porusza
si z prdkoci v = 5[m/s]?
Zad 22. Wzek o masie m = 100[kg] toczy si po poziomej jezdni z prdkoci v1 = 7[m/s].
Po przejechaniu pewnej drogi straci energi w iloci E = 1650[J]. Z jak prdkoci toczy
si ten wzek po stracie tej energii?
Zad 23. Oblicz mas ciaa, jeeli podnoszc na wysoko h = 40[m] posiadao energi
Ep = 1200[J].
Zad 24. Ciao o masie m poruszao si z prdkoci v = 10[m/s]. W pewnym momencie
zaczo porusza si po drodze, na ktrej wspczynnik tarcia wynosi = 0,4. Jak drog
pokonao to ciao, do zatrzymania si?
Zad 25. Ciao o masie m = 10[kg] poruszao si poziomo z prdkoci v1= 5[m/s], a nastpnie
pokonujc pewien odcinek szorstkiej drogi, zmniejszyo prdko do v2 = 3[m/s]. Oblicz
stracon energi przez ciao, dugo drogi, jeeli wspczynnik tarcia wynosi = 0.5.
Zad 26. Ciao bdce na rwni pochyej o wysokoci h = 8,5[m] zaczo si zsuwa raz bez
tarcia, a nastpnym z tarciem. Oblicz prdko kocow ciaa zsuwajcego si bez tarcia. Ile
wynosi prdko ciaa zsuwajcego si z tarciem, jeeli na skutek tarcia ciao stracio 40%
swojej energii?
Zad 27. Ciao o masie m = 4[kg], po zsuniciu si z rwni pochyej o wysokoci h = 8[m]
natrafio na chropowat powierzchni, po ktrej si przesuwao do zatrzymania. Oblicz
dugo drogi, jeeli wspczynnik tarcia na niej wynosi = 0,6.
Zad 28. Ciao o masie m = 2[kg] poruszao si z pewn prdkoci. Po pokonaniu drogi
S = 60[m] na ktrej wspczynnik tarcia wynosi = 0,3 zatrzymao si. Oblicz prdko
pocztkow tego ciaa.
Zad 29. Na pocztku rwni pochyej, ciao o masie m = 7[kg] posiadao pd
p = 140[kg m/s], i zaczo wjeda po rwni. Na jak wysoko si wznioso to ciao?
Zad 30. Na jak wysoko wznioso si ciao z poprzedniego zadania, jeeli stracio podczas
wznoszenia 20% swojej pierwotnej energii?

12. Gsto materii.

Gdy podnosimy jakie ciaa o podobnych wymiarach, mwimy, e jedne s lekkie (styropian),
a inne cikie ( metale). Pod tym wzgldem, ciaa materialne jednorodne, s
41

scharakteryzowane przez wielko fizyczn zwan gstoci, oznaczan greck literk

(czyt: ro), a jej jednostk jest [kg/m3]. Inn nazw tej wielkoci fizycznej jest masa waciwa.
Innymi sowy, jest to masa jednostki objtoci ciaa. Jest ona podawana dla rnych
materiaw w tablicach fizyczno chemicznych. Moemy j odczyta, lub obliczy z
zalenoci:
m
= --------

V
gdzie: [kg/m3] gsto materii. ( w niektrych ksikach autorzy wprowadzili literk d, dla
oznaczenia gstoci.)
m[kg] masa ciaa.
V[m3] objto ciaa.
Jeeli mas waciw pomnoymy przez przyspieszenie ziemskie g = 10[m/s2], otrzymamy
now wielko fizyczn, zwan ciarem waciwym, oznaczanym liter .
= g
Jest to sia grawitacji dziaajca na jednostk objtoci ciaa. Wyraa si j w :

[N]
-------[m3]

Przykad 1.
Oblicz gsto = ? ciaa, o masie m = 400[kg] i objtoci jak zajmuje V = 0,5[m3].
Zgodnie ze wzorem, obliczamy gsto materiau, z ktrego wykonano to ciao:

m
400[kg]
= --------- = ------------- = 800[kg/m3]
V
0,5[m3]
Przykad 2.
Jak mas m = ?, bdzie mia prostopadocian o wymiarach a = 1[m], b = 2[m], c = 4[m],
wykonany z materiau o = 500[kg/m3]?
Obliczamy z podstawowego wzoru, dodatkowo rozwijajc go o znajomo z matematyki, na
obliczenie objtoci prostopadocianu:
42

Mnoymy przez mianownik:

m
= -------- /V

V
V = m
teraz zamieniamy stronami rwnanie

m = V = abc = 500[kg/m3] 1[m]2[m]4[m] = 4000[kg]

Zadania:
Zad 1. Jak gsto ma ciao jednorodne o objtoci V = 2,5[m3] i masie m = 9000[kg]?
Zad 2. Oblicz ciar waciwy wody, wiedzc, e jej gsto wynosi = 1000[kg/m3].
Zad 3. Ile wynosi gsto materiau, z ktrego wykonano szecian o boku a = 0,5[m] i masie
m = 1500[kg]?
Zad 4. Jaka jest masa i gsto walca, o objtoci V = 400[dm3], ktrego ciar wynosi
G = 2000[N]?
Zad 5. Oblicz objto kuli, ktrej masa wynosi m = 600[kg], a gsto ma warto
= 40[kg/m3].
Zad 6. Jaka jest dugo L, prta o przekroju poprzecznym S = 2[cm2], masie m = 4[kg],
wykonanego z materiau o gstoci = 500[kg/m3]?
Zad 7. Jaka jest powierzchnia blachy, o gruboci a = 0,01[m], wykonanej z materiau o
gstoci = 8000[kg/m3] i masie m = 1600[kg]?
Zad 8. Jaka jest gsto styropianu, ktrego n = 10 pyt, o objtoci jednej pyty
V1 = 50[ dm3] ma mas m = 15[kg]?
Zad 9. Ile razy gsto ciaa drugiego jest wiksza od gstoci ciaa pierwszego, jeeli ich
objtoci s jednakowe, a masa ciaa drugiego jest dwa razy wiksza od masy ciaa
pierwszego?
Zad 10. Oblicz objto ciaa pierwszego V1, ktrego masa wynosi m = 500[kg],
wykonanego z tego samego materiau co ciao drugie, ktre ma ciar G = 6000[N], a
objto jego wynosi V2 = 0,8[m3].
Zad 11. Oblicz mas cieczy w puszce, w ktrej znajduje si ciecz o gstoci =1200[kg/m3].
Gdy puszka bya napeniona ciecz o ciarze waciwym = 40000[N/m3], jej ciar wynosi
FG = 800[N].

43

13. Hydrostatyka.

Kady z nas, zanurzajc rk w wodzie odczuwa tylko zmian temperatury, i to, e woda
jest mokra. Wystarczy woy rk do woreczka foliowego, a nastpnie zanurzy w wodzie.
Zauwaymy nacisk wody na ciao, przez foli. Jest to dziaanie cinienia wody na ciao.
Cinienie jest to sia oddziaywania cieczy lub gazu na jednostk powierzchni, a take
oddziaywania ciaa staego na ciecze lub gazy np.: spranie gazu w pompce tokowej,
strzykawka.

F
p = ----S
gdzie: p[N/m2] cinienie. Jednostka cinienia ma swoj nazw paskal [Pa]
F[N] sia oddziaywania
S[m2] powierzchnia, na ktr dziaa sia F.
Zgodnie z prawem Pascala: cinienie panujce w cieczy dziaa we wszystkich kierunkach, a
na dowolne cianki naczynia dziaa zawsze prostopadle. Cinienie obliczamy:

p = gh
gdzie: p[N/m2];[Pa]- cinienie hydrostatyczne na gbokoci h[m]
[kg/m3]- gsto cieczy
g[m/s2] -przyspieszenie ziemskie.
h[m] - gboko mierzona od powierzchni cieczy.
Z tym prawem cile czy si prawo Archimedesa: na kade ciao zanurzone w pynie
( w technice pynem nazywany zarwno ciecz, jak i gaz ), dziaa sia wyporu FA, ( oznacza
bdziemy symbolem FA) skierowana pionowo do gry, rwna ciarowi cieczy, wypartej
przez to ciao ( tylko cz zanurzona ciaa wypiera pyn ).

FA = cgVc
gdzie: FA[N] sia wyporu ( sia Archimedesa), rwna ciarowi cieczy o objtoci
zanurzonej czci ciaa.
3
c[kg/m ] gsto cieczy, w ktrej zanurzone jest ciao
g[m/s2] przyspieszenie ziemskie
Vc[m3] objto wypartej cieczy ( objto zanurzonej czci ciaa)
Uwagi do zada:
- wszystkie jednostki musz by w Ukadzie SI

44

- w zadaniach z U rurk, pras hydrauliczn: naley za poziom odniesienia zawsze bra

poziom, idc od dou w jednorodnej cieczy, do momentu zmiany cieczy, porwnujc
cinienia panujce na tej gbokoci w obu ramionach U rurki.
- rozwizujc zadania z si wyporu FA, naley narysowa o kierunkow, dla okrelenia
zwrotu dziaajcych si. Mamy czsto do czynienia z rwnowag si, a wic z przypadkiem,
gdzie sia wypadkowa ma warto zero.
Przykad 1.
Oblicz cinienie panujce w jeziorze na gbokoci h = 8[m].

Korzystamy z prawa Pascala:

p = gh
i podstawiamy do wzoru, znajc gsto wody: ( = 1000[kg/m3] lub 1[g/cm3], a take
1[kg/dm3]) obliczamy:
Uwaga: podajc warto gstoci cia, pamitajmy o przeliczniku 1000 stojcym przy
wikszych jednostkach:
= 1000[kg/m3] = 1[g/cm3]

p = 1000[kg/m3]10[m/s2]8[m] = 80 000[Pa] = 800[hPa]

Przykad 2.
W cylindrze pod tokiem, o powierzchni S = 10[dm2] znajduje si gaz. Oblicz cinienie p
gazu, jeeli na tok dziaa sia F = 5000[N].

45

F
5000[N]
p = ----- = --------- = 50 000[Pa] = 500[hPa]
S
0,1[m2]
Przykad 3.
Oblicz si wyporu FA ( si Archimedesa ) dziaajc na kul pywajc po wodzie o
objtoci V = 5[m3], ktrej poowa jest zanurzona.

FA = cgVc = 1000[kg/m3]10[m/s2]0,55[m3] = 25 000[N] = 25[kN]

Zadania:
Zad 1. Jakie cinienie panuje na gbokoci h = 5[m] w jeziorze?
Zad 2. Jaka jest gsto cieczy, jeeli na gbokoci h = 8[m] panuje cinienie p = 400 [hPa]?
Zad 3. Oblicz cinienie panujce w zbiorniku na gbokoci h = 6[m], jeeli ciar waciwy
cieczy wynosi = 8000[N/m3].
Zad 4. Jakie cinienie wywoa sia F = 40[N] dziaajca na tok strzykawki, o powierzchni
S = 8[cm2]?
Zad 5. Jak si naporu wywoa ciecz bdca pod cinieniem p = 20[Pa], na powierzchni
S = 40[dm2]?
Zad 6. Oblicz cinienie panujce w zbiorniku z gazem, jeeli na waz o powierzchni
S = 0,4[m2] dziaa sia naporu F = 12000[N].
Zad 7. Jak rnic wysokoci poziomw wody w U-rurce wywoa cinienie gazu
p = 50[Pa], dopywajcego do jednego z ramion U-rurki?
Zad 8. W jednym z ramion U-rurki znajduje si ciecz nie mieszajca si z wod o gstoci
1 = 1200[kg/m3] i wysokoci h1 = 30[cm]. Jaka bdzie wysoko supka wody w drugim
ramieniu tego naczynia?

46

Zad 9. Do U-rurki nalano rtci, a nastpnie wlano do ramienia lewego wod, w iloci takiej,
e powstaa warstwa h1 = 25[cm]. Jaka powinna by wysoko supka cieczy w ramieniu
drugim, jeeli wiadomo, e ciar waciwy wlanej cieczy wynosi 2 = 20[kN/m3], a poziom
rtci w obu ramionach jest taki sam?
Zad 10. Do cieczy o ciarze waciwym = 25[kN/m3] znajdujcej si w zbiorniku woono
pionowo rurk, a do drugiego koca podczono kompresor, ktry wtacza powietrze o
cinieniu p = 125[hPa]. Na jak gboko trzeba zanurzy rurk, aby przez zanurzony jej
koniec nie wypyway pcherzyki gazu?
Zad 11. Na jak gboko zanurzy si pyta korkowa o gruboci h = 10[cm] i gstoci
= 600[kg/m3] pywajca po wodzie?
Zad 12. Do wody wrzucono kulk o objtoci V = 0,2[m3], wykonana z materiau o gstoci
= 1200[kg/m3]. Z jak si naciska kulka na dno, jeeli jest cakowicie zanurzona?
Zad 13. Do wody wrzucono kulk o objtoci V = 0,5 [m3], wykonana z materiau o gstoci
= 800[kg/m3]. Z jak si trzeba naciska na kulk, aby bya cakowicie zanurzona?
Zad 14. Do U-rurki nalano cieczy o gstoci = 800[kg/m3], a nastpnie wsunito do jednego
z ramion toczek poruszajcy si bez tarcia, o ciarze FG = 600[N] i powierzchni
S = 0,01[m2]. Oblicz rnic poziomw cieczy w U-rurce.
Zad 15. . Do U-rurki nalano cieczy o gstoci = 600[kg/m3], a nastpnie wsunito do
jednego z ramion toczek poruszajcy si bez tarcia, o ciarze FG = 1600[N] i powierzchni
S = 0,02[m2]. Na tok wywarto dodatkow si skierowan pionowo do dou o wartoci
F = 2000[N]. Oblicz rnic poziomw cieczy w U-rurce.
Zad 16. Jakie panuje cinienie w prasie hydraulicznej, jeeli powierzchnia toka duego
wynosi S1 = 0,5[m2] i unosi mas m = 1000[kg]?
Zad 17. Jak si naley naciska na tok may, o powierzchni S1 = 0,1[m2] prasy
hydraulicznej, aby tok duy, o powierzchni cztery razy wikszej, by w stanie unie ciar
G = 2000[kN]?
Zad 18. Oblicz powierzchni toka duego S1, na ktrym spoczywa ciar G = 300[kN],
jeeli tok may ma powierzchni S2 = 4[cm2], a sia dziaajca na niego wynosi F2 = 400[N].
Zad 19. Na toku duym o rednicy D = 2[m] prasy hydraulicznej spoczywa ciar
G = 6000[kN]. Oblicz powierzchni toka maego, jeeli dziaamy na tok may si
F = 300[N].
Zad 20. Oblicz si naporu na dno naczynia o powierzchni S = 400 [cm2], jeeli w naczyniu
znajduj si dwie nie mieszajce si ciecze o gstociach 1 = 1200[kg/m3] i 2 = 600[kg/m3].
Gruboci warstw cieczy wynosz odpowiednio h1 = 10[cm] i h2 = 20[cm].
Zad 21. Do wody wrzucono pyt drewnian o powierzchni dolnej S = 0,8[m2] i gruboci
h = 0,2[m]. Gsto drewna wynosi = 0,8[kg/dm3]. Na jak gboko zanurzy si pyta?

47

Zad 22. Po powierzchni wody pywa pyta styropianowa o powierzchni dolnej S = 1,6 [m2],
gruboci h = 0,1[m] i gstoci = 400[kg/m3]. Oblicz gboko zanurzenia, jeeli na pycie
spoczywa ciar G = 500[N].
Zad 23. Po wodzie pywa drewniana pyta o powierzchni dolnej S = 1,0[m2] i gruboci
h = 0,1[m]. Gsto drewna wynosi = 0,8[kg/dm3]. Jakiej naley uy siy, aby pyt
cakowicie zanurzy?
Zad 24. Szecian o boku a = 0,4[m] i gstoci = 1500[kg/m3] podtrzymujc na linie
zanurzono w wodzie do poowy jego wysokoci. Oblicz warto siy, jakiej naley uy, aby
utrzyma ten szecian w tej pozycji.
Zad 25. Jaka jest gsto materiau, z ktrego wykonano kul, jeeli w cieczy o ciarze
waciwym = 800 N/m3], pywa zanurzona do poowy?
Zad 26. Niewakie naczynie w ksztacie walca o rednicy D = 0,4[m], wysokoci h = 0,2[m]
i osi pionowej, pywa w wodzie. Jak objto trzeba wla tego naczynia cieczy o ciarze
waciwym = 50[kN/m3], aby zanurzyo si na gboko h1 = 0,1[m]?
Zad 27. Prostopadocienn odzi o wymiarach: dugo l = 6[m], szeroko a = 1[m],
wysoko h = 0,6[m] flisacy wo turystw po Dunajcu. Ilu turystw moe wsi na d
jednoczenie, jeeli wiadomo, e przecitny turysta ma mas m = 70[kg], a d wraz z
flisakiem jest o ciarze G = 2000[N]? Dla bezpieczestwa d moe zanurzy si
maksymalnie do poowy jej wysokoci.
Zad 28. Czy statek o powierzchni dna S = 400[m2], pionowych burtach, ciarze
G = 2000[kN], zaadowany wglem, w iloci m = 300 000[kg], jest w stanie pyn rzek o
gbokoci H = 1,1[m]?
Zad 29. Naczynie napenione cakowicie wod i odwrcone dnem do gry, spoczywa na dnie
jeziora, wywierajc na nie nacisk F = 50[N]. Jak objto niewakiego gazu trzeba wpuci
do tego naczynia, aby unosio si nad dnem?
Zad 30. O ile wzronie zanurzenie pywajcego po wodzie korka, o gstoci = 600[kg/m3]
i przekroju poprzecznym S = 0,2[m2], gdy obciymy go dodatkowo ciarem G = 50[N]?
Zad 31. Na jakiej gbokoci H , znajduje si nurek w wodzie, jeeli jego przyrzdy
pomiarowe wskazuj cinienie absolutne p = 2000 [hPa], a cinienie atmosferyczne ma
warto pat=1000[hPa]?
Zad 32. W Ururce znajduj si nie mieszajce ze sob dwie ciecze, o gstociach
1 = 1000 [kg/m3] i 2 = 1200 [kg/m3]. Oblicz rnic wysokoci supkw cieczy, jeeli
supek cieczy pierwszej jest o wartoci h1= 0,6 [m], a cieczy drugiej jest objtociowo wicej.
Zad 33. Oblicz gsto = ?, ciaa zanurzonego cakowicie w wodzie, jeeli jego objto
wynosi V = 5[m3], a sia dodatkowa dziaajca na ciao i utrzymujca nad dnem, jest
skierowana do gry i ma warto F = 100 [kN].
Zad 34. Oblicz gboko zanurzenia w wodzie pyty dwuwarstwowej ( warstwy uoone
poziomo), o gstociach warstw 1 = 800 [kg/m3] i 2 = 600 [kg/m3] , a ich gruboci wynosz
odpowiednio h1 = 0,1 [m] i h2 = 0,2[m].

48

Zad 35. Jaka jest grubo deski pywajcej w cieczy, jeeli jej gsto wynosi = 1[g/cm3], a
ciar waciwy cieczy wynosi = 15 [N/dm3]? Wysoko czci wynurzonej ciaa nad
powierzchni cieczy, wynosi h = 2 [cm].
Zad 36. Na jakiej gbokoci w ciance otwartego zbiornika znajduje si may otwr, przez
ktry wypywa ciecz z prdkoci v = 4 [m/s]?
Zad 37. Jakie jest cinienie p[Pa] w zbiorniku zamknitym, jeeli przez may otwr w dnie
zbiornika wypywa ciecz z prdkoci v = 20 [m/s], a w zbiorniku znajduje si warstwa
cieczy h = 3 [m]?
Zad 38. Oblicz napr cieczy na grn powierzchni walca o rednicy d = 1 [m] i wysokoci
h = 3 [m], jeeli stoi na dnie zbiornika o gbokoci H = 10 [m].
Zad 39. Na jak wysoko wzniesie si ciecz w U-rurce podczonej jednym kocem do
zamknitego zbiornika, jeeli nadcinienie w zbiorniku zamknitym wynosi P = 600 [hPa], a
ciar waciwy cieczy pomiarowej wynosi = 10 [N/dm3]?
Zad 40. Do jednego z ramion U-rurki, ktrej przekrj wynosi S = 2 [cm2] napenionej
czciowo rtci, o gstoci = 13,6 [g/cm3 ] wlano wod, o masie m = 28 [g]. Oblicz rnic
midzy poziomami rtci w tym naczyniu.
Zad 41. Tu nad dnem zbiornika, w ktrym jest warstwa wody h = 3[m], ley szecian o
boku a = 30 [cm]. Jaka jest sia naporu na ciank doln i grn szecianu?
Zad 42. W zbiorniku otwartym cakowicie napenionym o wysokoci H = 5[m] znajduje si
woda. W jakiej odlegoci od dna wykonano otwr w ciance bocznej, jeeli woda wypywa z
prdkoci v = 6 [m/s]?
Zad 43. Paski krek o gstoci = 0,5 [g/cm3] pywa po wodzie, a gboko zanurzenia
krka wynosi h = 6 [cm]. Jaka jest grubo krka?
Zad 44. Jeeli z maego otworu wykonanego w dnie otwartego zbiornika wypywa ciecz z
prdkoci v = 5 [m/s], to jakie cinienie panowao by nad lustrem tej cieczy, gdyby zbiornik
by zamknity, a ciecz wypywaa by z prdkoci V = 10[ m/s]?
Zad 45. Do U-rurki o przekroju S = 2 [cm2] , w ktrej znajdowaa si rt o gstoci
= 13,6 [g/cm3], wlano ciecz o objtoci V = 80 [cm3] i ciarze waciwym = 20 [N/dm3].
Oblicz rnic poziomw rtci w U- rurce.
Zad 46. Jakie jest cinienie p1 pod tokiem maym, prasy hydraulicznej i jaka sia dziaa F1 na
ten tok, jeeli ma on powierzchni S1=10 [cm2], a na toku duym o powierzchni S2=6 [dm2]
spoczywa masa m = 800 [kg]?
Zad 47. Na pyt o wymiarach a = 40 [cm], b = 50 [cm], c = 5 [cm] i gstoci = 0,5 [g/cm3],
pooono ciar F = 40 [N], a nastpnie wrzucono do wody. ( ciar na pycie) Na jak
gboko zanurzy si pyta?
Zad 48. Na jak gboko zanurzy si pyta dwuwarstwowa, jeeli warstwa dolna jest o
gruboci a = 2 [cm] i gstoci 1 = 0,9 [g/cm3], a warstwa grna jest o gruboci b = 3[cm]

49

i gstoci 2 = 0,6 [g/cm3], jeeli pywa po powierzchni wody?

Zad 49. Z jak si naley dziaa na prostopadocian o wymiarach a = 3 [cm], b = 4 [cm],
c = 5 [cm] i gstoci = 0,4 [g/cm3], jeeli jest cakowicie zanurzony w cieczy, o ciarze
waciwym = 10 [N/dm3]?
Zad 50. Jaka jest gsto cieczy, jeeli na ciao cakowicie zanurzone o objtoci
V = 10 [dm3] i gstoci 1 = 2,5 [g/cm3] dziaa sia skierowana do gry F = 150 [N]?
Zad 51. Pod pyt o wymiarach a= 6 [dm], b = 3 [dm], c=1[dm] i gstoci 1 = 0,3[g/cm3],
podwieszono ciarek wykonany z metalu o masie m = 2 [kg] i o gstoci 2 = 8 [g/cm3].
Oblicz zanurzenie pyty.
Zad 52. Jaka jest gsto materiau, z ktrego wykonano prt o przekroju S = 10 [cm2]
i dugoci l = 1 [m], jeeli jest zanurzony pionowo w wodzie do poowy swojej dugoci, a
dodatkowa sia dziaajca do gry na wynurzony koniec prta wynosi F = 40 [N]?
Zad 53. Okrt w ksztacie prostopadocianu o dugoci l = 100 [m] i o szerokoci b = 18 [m],
ma mas M = 1000 [t]. Sprawd, czy ten statek zaadowany wglem o masie m = 5000 [t],
przepynie przez jezioro o gbokoci h = 3 [m].
Zad 54. Do pudeka pywajcego w cieczy gstoci = 0,5 [g/cm3], w ksztacie szecianu o
boku a = 20 [cm], masie m = 100 [dag] i ciankach bardzo cienkich, wlewano wod. Ile
litrw wody wlanej do pudeka spowoduje jego zatonicie?

14. Ciepo.
Z ciepem kojarzy si pojcie - temperatura. Temperatura jest to wielko fizyczna, ktra
okrela poziom energetyczny czsteczek ciaa. Temperatur mona okreli przy pomocy
trzech skal: w stopniach Celsjusza, stopniach Fahrenheita i w kelwinach (skala bezwzgldna).
Przeliczanie jednostek ze skali w stopniach Celsjusza na skal bezwzgldn w kelwinach:

T = t + 273
gdzie: T[K] temperatura w kelwinach
t[oC] temperatura w stopniach Celsjusza
273 liczba kelwinw w skali bezwzgldnej, odpowiadajca zeru stopni Celsjusza.
i przeliczenie odwrotne:

t = T 273
Naley zaznaczy, e :
t = T

czyli 1[oC] = 1[K] = 1,8[oF]

50

Stopie Celsjusza odpowiada 1,8[oF], a na skali t = 0[oC] odpowiada t = 32[oF]

Przeliczanie temperatury ze skali Celsjusza na Fahrenheita:
T[oF] = 32 + 1,8t[oC]
Przykad:
Ile wskazuje termometr w skali Fahrenheita, jeeli na skali Celsjusza jest wskazanie
t = 40[oC]
Podstawiamy do wzoru na przeliczanie skal:
T[oF] = 32 + 1,8t[oC] = 32 + 1,840[oC] = 104[oF]
Ciepo, inaczej energia cieplna jest jedn z postaci energii. W ciaach jest ona widoczna w
postaci ruchu drgajcego czsteczek. Ilo ciepa zawartego w danym ciele, nazywamy
energi wewntrzn ciaa i obliczamy ze wzoru:

U = mcT
gdzie: U[kJ] energia wewntrzna ciaa
m[kg] masa ciaa
c[kJ/kgK] ciepo waciwe materiau z ktrego wykonano ciao
T[K] temperatura w skali bezwzgldnej ( w kelwinach )
Dla kadego materiau jest okrelane ciepo waciwe c[kJ/kgK]. Jest to ilo energii, jak
naley dostarczy do ciaa o masie m = 1[kg], aby ogrza je o t = 1[oC] lub T = 1[K].
Pamitajmy, e ciepo Q dostarczane do ciaa jest dodatnim, a ciepo odbierane z ciaa jest
ujemnym. Ilo energii cieplnej, jak musimy dostarczy do ciaa o masie m i cieple
waciwym c, aby ogrza o T, obliczamy ze wzoru:

Q = mcT
gdzie: Q[kJ] ilo dostarczonej energii
m[kg] masa ciaa ogrzewanego
c[kJ/kgK] ciepo waciwe ciaa
T[K] zmiana temperatury ciaa.
Pamitajmy, e T = Tk - Tp jest to rnica pomidzy temperatur kocow i pocztkow.
Wszystkie procesy, w ktrych zachodzi zmiana stanu skupienia odbywaj si w staej
temperaturze. Ciepo przemian fazowych jakie musimy dostarczy, lub odebra z ciaa o
okrelonej masie, obliczamy ze wzorw:

Qtop = mctop
Qpar = mcpar
gdzie: Qtop [kJ]- ciepo potrzebne na stopienie ciaa o masie m.
ctop [kJ/kg] -ciepo topnienia, ilo ciepa potrzebna na stopienie masy m = 1[kg].
ciaa staego.
51

Qpar [kJ/kg] ciepo jakie naley dostarczy, do cieczy o masie m = 1[kg], aby j
Odparowa.
cpar[kJ/kg] ciepo potrzebne na odparowanie masy m = 1[kg] cieczy.

Dla wymienionych procesw istniej procesy odwrotne. Ciepa waciwe maj t sam
warto, lecz ciepo Q przemiany ma znak przeciwny.

Parowanie skraplanie (kondensacja)

Topnienie - krzepnicie
Dane dla wody: cl = 2,1[kJ/kgK]- ciepo waciwe lodu.

ctop = 334[kJ/kg] ciepo topnienia lodu.

cw = 4,2[kJ/kgK]- ciepo waciwe wody.
cpar = 2560[kJ/kg]- ciepo parowania wody.

Przykad 1
.
Ile ciepa trzeba dostarczy, aby ogrza wod o masie m = 4[kg], o T = 20[K]
Obliczamy ze wzoru na ogrzewanie cia:

Q = mcT = 4[kg] 4,2[kJ/kgK]20[K] = 336[kJ]

Przykad 2.
Ile ciepa trzeba dostarczy, aby stopi m = 3[kg] lodu, o temperaturze t = 0[oC]
Obliczamy ze wzoru:

Qtop = mctop = 3[kg] 334[kJ/kg] = 1002[kJ]

52

Wanym elementem jest bilans cieplny, gdy stykaj si ciaa o rnych temperaturach.
Temperatury cia po jakim czasie wyrwnuj si. Tu przychodzi nam z pomoc prawo
zachowania energii: w ukadzie zamknitym odizolowanym, suma energii
wewntrznych wszystkich cia jest staa.

U1 + U2 + U3 = U1 + U2 + U3
Przykad 3.
Jaka bdzie temperatura kocowa, gdy zmieszamy dwie masy wody m1 = 2[kg] i m2 = 5[kg]
ze sob o temperaturach T1 = 300[K] i T2 = 370[K]

Z bilansu cieplnego wynika:

U1 + U2 = U1 + U2
m1c1T1 + m2c1T2 = m1c1T3 + m2c1T3 / :c1
Wycigamy przed nawias T3 z prawej strony rwnania, a take upraszczamy dzielc
rwnanie obustronnie przez c1 , oraz dzielc przez sum mas m1 + m2

m1 T1 + m2T2 = T3 ( m1 + m2) /: ( m1 + m2)

2[kg] 300[K] + 5[kg]270[K]
m1T1 + m2T2
T3 = ---------------- = ---------------------------------------- = 278,5[K]
m 1 + m2
2[kg] + 5[kg]
Zadania:
Zad 1. Przelicz temperatur w stopniach Celsjusza na skal bezwzgldn
( kelwiny) i ile wskazywaby termometr w stopniach Fahrenheita.
a. t1 = 13[0C]
f. t6 = 258[0C]
0
g. t7 = 753[0C]
b. t2 = 45[ C]
c. t3 = 150[0C]
h. t8 = 503[0C]
0
d. t4 = 303[ C]
i. t9 = 550[0C]
e. t5 = 36,6 [0C]
j. t10 = 427[0C]
53

Zad 2. Przelicz temperatur podan w kelwinach na temperatur w stopniach Celsjusza.

a. T1 = 250[K]
f. T6 = 227[K]
b. T2 = 373[K]
g. T7 = 413[K]
c. T3 = 473[K]
h. T8 = 300[K]
d. T4 = 173[K]
i. T9 = 183[K]
e. T5 = 400[K]
j. T10 = 33[K]
Zad 3. Ile ciepa Q, trzeba dostarczy do masy m = 1,5[kg] wody, aby ogrza j od
temperatury tp = 20[0C] do wrzenia? Ciepo waciwe wody wynosi cw = 4,2[kJ/kg 0C].
Zad 4. Ile ciepa dostarczono do masy m = 100[g] wody, jeeli jej temperatura podniosa si
o T = 30[K]. Ciepo waciwe wody wynosi cw = 4,2[kJ/kg 0C].
Zad 5. O ile stopni Celsjusza zmieni si temperatura oowiu, jeeli do masy m = 4[kg],
dostarczymy ciepo w iloci Q = 4[kJ]. Ciepo waciwe oowiu wynosi cw = 0,13[kJ/kg 0C].
Zad 6. Jak mas piasku mona ogrza o T = 130[K], jeeli dostarczono ciepo w iloci
Q = 35[kJ], a ciepo waciwe piasku wynosi cw = 0,88[kJ/kg 0C].
Zad 7. Ogrzewajc mas m = 0,4[kg] pewnej substancji, zuyto ciepo w iloci Q = 85[kJ].
Po pomiarach okazao si, e temperatura wzrosa o T =13[K]. Ile wynosi ciepo waciwe
tego ciaa?
Zad 8. Oblicz temperatur kocow miedzi, jeeli mas m = 3[kg] ogrzewajc od
temperatury otoczenia tp = 20[0C], zuyto ciepo w iloci Q = 5[kJ]. Ciepo waciwe miedzi
wynosi cw = 0,38[kJ/kg 0C].
Zad 9. Ile wynosia temperatura pocztkowa cynku, jeeli ogrzewajc mas m = 6[kg], do
temperatury tk = 300[0C], zuyto ciepo w iloci Q = 56[kJ]? Ciepo waciwe cynku wynosi
cw = 0,38[kJ/kg 0C].
Zad 10. Ile razy bdzie wikszy przyrost temperatury ciaa drugiego w stosunku do
pierwszego, jeeli ogrzewajc jednakowe masy tych cia, zuyjemy te same iloci energii
cieplnej, a ciepa waciwe wynosz cw1 = 4,2[kJ/kg 0C] i cw2 = 0,38[kJ/kg 0C]?
Zad 11. Ile ciepa trzeba dostarczy do lodu o temperaturze t = 0[OC] i masie m = 1,2[kg],
aby go stopi? Ciepo topnienia lodu wynosi ct = 335[kJ/kg].
Zad 12. Ile ciepa oddaje masa m = 4,5 [kg] wody o temperaturze t = 0[OC] krzepnc? Ciepo
topnienia = ciepu krzepnicia ct = ck = 335[kJ/kg].
Zad 13. Wdkarz stopi mas m = 0,6[kg] oowiu i zuy energi ciepln w iloci Q = 75[kJ].
Ile wynosi ciepo topnienia oowiu?
Zad 14. Janek stopi ld o masie m = 0,8[kg], a nastpnie ogrza otrzyman wod o
T = 20[OC]. Ile ciepa zuy Janek?
Zad 15. W elektrycznym czajniku ubyo w czasie gotowania wody V = 0,2[l]. Ile energii
elektrycznej zostao niepotrzebnie zuyte? Ciepo parowania wody wynosi cp = 2560[kJ/kg].

54

Zad 16. Mama podgrzewaa wod o masie m=2[kg], w czajniku elektrycznym, od

temperatury pocztkowej tp = 20[OC] do wrzenia. Ile wody pozostao w czajniku, jeeli
zuya energi ciepln w iloci Q = 1200[kJ]? Ciepo waciwe wody cw = 4,2[kJ/kg OC],
ciepo parowania cp =2560[kJ/kg].
Zad 17. Jak temperatur osignie woda powstaa z lodu o masiem =3,2[kg] i temp
t1 = 0[OC], jeeli pochona ciepo w iloci Q = 2000[kJ]?
Zad 18. Ile wody o temperaturze t = 100[OC] otrzymamy, odbierajc ciepo w iloci
Q = 4000[kJ], z pary wodnej o tej samej temperaturze?
Zad 19. Zmieszano mas m1 = 2[kg] wody o temperaturze t1 = 20[OC] z m2 = 5[kg]
i temperaturze t2 = 80[OC]. Jak temperatur miaa woda po wymieszaniu?
Zad 20. Do wody o masie mw = 0,8[kg] i temperaturze tw = 15[OC] wrzucono kul z oowiu o
temperaturze tO = 200[OC] i masie mO = 0,1[kg]. Jaka jest temperatura kocowa wody i kuli?
Ciepo waciwe oowiu co = 0,129[kJ/kgOC].
Zad 21.Do szklanki z wod w iloci V = 200[ml] o temperaturze t1 = 90[OC] wrzucono
kawaek lodu, o temperaturze tl = 0[OC] i masie m = 0,05[kg]. Jaka ustalia si temperatura
kocowa? ( Pomi w obliczeniach mas szklanki i straty ciepa do otoczenia )
Zad 22. Do naczynia wrzucono kawaek lodu o masie m = 0,6[kg], a nastpnie dostarczono
ciepo w iloci Q = 800[kJ]. Co otrzymano, i o jakich parametrach?
Zad 23. Ile ciepa otrzymano na kondensatorze ( skraplaczu ), jeeli powsta kondensat w
iloci V = 0,5[m3]?
Zad 24. Ile wrztku trzeba dola do naczynia z wod, o temperaturze t1 = 20[OC] i masie
m1 = 10[kg], aby uzyska wod o t = 5[OC] cieplejsz?
Zad 25. Jak mas wody o temperaturze t1 = 5[OC], naley dola do naczynia, w ktrym jest
woda w iloci m2 = 6[kg] i temperaturze t2 = 60[OC], aby uzyska wod o temperaturze
kocowej t3 = 25[OC]?

15. Elektrostatyka.
adunkiem elektrycznym nazywa bdziemy ciao obdarzone nadmiarem lub
niedomiarem elektronw. Mwimy o adunku elektrycznym dodatnim ( niedomiar
elektronw) i ujemnym ( nadmiar ). Wiemy, e elektron posiada adunek elektryczny
qe = -1,610-19[C]. jednostk adunku elektrycznego jest kulomb [C]. adunki nie znikaj, nie
zamieniaj si na cokolwiek, tylko przepywaj (przemieszczaj si) z jednego ciaa na
drugie. Z tym zjawiskiem czy si prawo zachowania adunku elektrycznego: w ukadzie
zamknitym, suma adunkw elektrycznych jest staa.

Q1 + Q2 + Q3 + .. = Q1 + Q2 + Q3 + ..
55

adunki elektryczne wytwarzaj dookoa siebie pole elektryczne, ktre rozciga si do

nieskoczonoci. Dwa adunki elektryczne oddziauj na siebie z si Fc ( takie siy
nazywamy siami kulombowskimi, lub oddziaywania elektrostatycznymi):

Q1Q2
Fc = K -----------r2
gdzie: Fc[N] sia oddziaywania wzajemnego dwch adunkw elektrycznych.
K[NC2/m2] staa kulomba wielko charakteryzujca rodowisko, w ktrym
umieszczono adunki elektryczne.
r[m] odlego midzy adunkami.
Pole elektryczne charakteryzuj dwie wielkoci fizyczne: natenie pola E i potencja pola V.
Natenie pola okrelamy mierzc si oddziaywania Fc, pola wytworzonego przez adunek
Q, na dany prbny adunek q, umieszczony w tym polu, dzielc przez ten prbny adunek:

Fc
E = -----q
gdzie: E[N/C] natenie pola elektrycznego.
Fc[N] sia oddziaywania pola elektrycznego na prbny adunek q.
q[C] prbny adunek.
Potencja pola elektrycznego VA , w punkcie A, wyraany w woltach okrelamy, dzielc
prac W, potrzebn na przemieszczenie z punktu bdcego w nieskoczonoci do punktu A,
przez prbny adunek q.

W
VA = --------q
gdzie: VA [V] potencja pola elektrycznego w punkcie A.
W[J] praca potrzebna na przemieszczenie prbnego adunku z
nieskoczonoci do punktu A.
q[C] prbny adunek.
Przykad 1.
Oblicz si wzajemnego oddziaywania dwch adunkw elektrycznych o wartociach
Q1 = Q2 = 1[C], bdcych w odlegoci od siebie o r = 1[km].
Zgodnie ze wzorem Coulomba, obliczamy warto siy:

56

Q1Q2
1[C]1[C]
9
2 2
Fc = K ------------ = 910 [Nm /C ] ----------------- = 9000[N]
r2
10002[m2]
Z tablic odczytujemy warto staej K = 9109[Nm2/C2 ] dla prni.
Przykad 2.
Trzy adunki umieszczono w prni na linii prostej Q1 = 2[C], Q2 = -4[C] i Q3 = 3[C].
Oblicz si oddziaywania adunku Q1 i Q3 na adunek Q2. Odlego midzy adunkami
wynosi r = 1[m].
W pierwszej kolejnoci wykonujemy rysunek, umieszczajc adunki na prostej. Nastpnie
rwnolegle do tej prostej dorysowujemy o skierowan np. w prawo. Wiedzc, e dwa
adunki o jednakowych znakach si odpychaj, a o przeciwnych znakach si przycigaj,
rysujemy siy oddziaywania. Nastpnie patrzc na o dokonujemy obliczenia siy
wypadkowej. Znak wynikajcy z obliczenia, korzystajc ze wzoru, mwi o przyciganiu (
minus) i o odpychaniu (plus). Najlepiej oblicza kad si osobno, a nastpnie obliczy
wypadkow. Zaczynamy od obliczenia siy oddziaywania adunku pierwszego na adunek
drugi F12:

2[C](-4) [C]
Q1Q2
9
2 2
F12 = K ------------ = 910 [Nm /C ] ----------------- = -72109[N]
r2
12[m2]
Teraz obliczamy si oddziaywania adunku trzeciego na adunek drugi F32:

(-4) [C]3[C]
Q2Q3
9
2 2
F32 = K ------------ = 910 [Nm /C ] ----------------- = -108109N]
r2
12[m2]
57

Widzimy na rysunku, e obliczone siy s zwrcone w przeciwne strony,

i zgodnie z przyjt osi, obliczamy si wypadkow FW, biorc wartoci bezwzgldne z
oblicze pojedynczych si, F32 i F12:

FW = F32 F12 = 108109N - 72109[N] = 36109[N]

Sia wypadkowa skierowana jest zgodnie z osi ( w prawo)
Przykad 3.
Oblicz natenie pola elektrycznego w punkcie A, odlegym od rdowego adunku
Q = 5[C] o r = 4[m].
Zgodnie ze wzorem:

F
E = -----q
i po podstawieniu wzoru na si F, wzr na natenie przybierze posta:

Qq
K ------Q
KQ
9109[Nm2/C2]5[C]
r2
E =------------ = K -------- = ---------- = ------------------------- = 2,81019[N/C]
q
r2
r2
42[m2]
Przykad 4:
Oblicz potencja pola elektrycznego wytworzonego przez adunek w punkcie A. Dane z
przykadu poprzedniego.
Wzory po przeksztaceniu dadz nastpujce rwnanie na potencja pola:

KQ
9109[Nm2/C2]5[C]
V = ---- - = ------------------------- = 11,25[V]
r
4[m]
Zadania:
Zad 1. W ukadzie zamknitym znajduj si trzy adunki elektryczne:
Q1 = 5[C], Q2 = -7[C] i Q3 = 1[C]. Oblicz cakowity adunek.
58

Zad 2. W ukadzie zamknitym znajduj si dwie jednakowe kulki metalowe. Na jednaj z

nich znajduje si adunek Q1 = 10[C] a na drugiej Q2 = 0[C]. Oblicz adunki na kulkach, po
ich zetkniciu si ze sob.
Zad 3. Jaki adunek elektryczny znajdowa si na kulce drugiej, jeeli na pierwszej mia
warto Q1 = -6[C], a po zetkniciu kulek ze sob, na kadej z nich pozosta adunek
Q1 = Q2 = 1[C]?
Zad 4.W ukadzie zamknitym znajdoway si cztery adunki elektryczne zgromadzone na
jednakowych kulkach, o wartociachQ1 = 1[C], Q2 = -4[C],
Q3 = 0[C] i Q4 = 8[C]. Oblicz adunki na poszczeglnych kulkach po zetkniciu kolejno:
pierwsza z drug, trzecia z czwart, a nastpnie pierwsza z czwart.
Jaki adunek bdzie na kulce po zetkniciu wszystkich jednoczenie?
Zad 5. Oblicz si wzajemnego oddziaywania dwch adunkw elektrycznych na siebie, o
wartociach Q1 = 4[C] i Q2 = -8[C], bdcych w odlegoci r = 4[km]
Zad 6. Ile razy wzronie sia wzajemnego oddziaywania w zadaniu poprzednim, jeeli
pierwszy adunek wzronie dwukrotnie, a drugi zmaleje czterokrotnie?
Zad 7. adunki Q1 i Q2 zostay zblione do siebie tak, e ich wzajemna odlego zmalaa
dwukrotnie. Ilu krotnie zmienia si sia wzajemnego oddziaywania?
Zad 8. Dwa adunki Q1 i Q2 zostay przeniesione do innego rodowiska. Staa kulomba K
zmalaa dwukrotnie. Ilu krotnie zmienia si sia wzajemnego oddziaywania adunkw?
Zad 9. Trzy adunki Q1 = 1[C], Q2 = -2[C] i Q3 = 4[C],uoono na jednej prostej, w
odlegociach: r1 = 2[m] i r2 = 4[m]. Oblicz si oddziaywania adunku pierwszego i
trzeciego, na adunek drugi.
Zad 10. Oblicz si wzajemnego oddziaywania adunku pierwszego i drugiego na adunek
trzeci. Dane z zadania nr 9.
Zad 11. Dwa adunki Q1 = 2[mC] i Q2 = -6[mC] umieszczono w rodowisku o staej
Coulomba K = 1[Nm2/C2]. Nastpnie zwikszono kady z adunkw o Q = 1[mC]. Ilu
krotnie zmienia si sia wzajemnego oddziaywania pomidzy adunkami?

16. Prd elektryczny stay.

Prdem elektrycznym nazywamy uporzdkowany ruch wolnych elektronw, pod
wpywem pola elektrycznego. Symbolem prdu jest litera I, a jednostk amper [A]. Kady
elektron ma adunek elektryczny q = -1,610-19[C]. Jednostk adunku elektrycznego jest
1[C] kulomb. Natenie prdu elektrycznego, ( krtko prd ) obliczamy ze wzoru:

59

Q
I = ------t

1[C]
1[A] = ----------1[s]

gdzie: I[A]- natenia prdu, wyraane w amperach

Q[C]- adunek elektryczny, jaki przepyn
t[s] czas w ktrym przepyn adunek
Napiciem U, nazywamy rnic potencjaw pola elektrycznego i okrelamy je w woltach
[V]. Podczas przepywu prdu elektrycznego nastpuje spadek napicia na rezystorach
(opornikach elektrycznych). Zaleno pomidzy napiciem, rezystancj i prdem, podaje
prawo Ohma:

U
I = ------R

1[V]
1[A] = -----1[]

gdzie: I[A] natenia pyncego prdu

U[V] napicie mierzone na kocach rezystora
R[] rezystancja warto oporu wyraona w omach.
Przewody elektryczne, z ktrych wykonuje si sie elektroenergetyczn maj przekrj koowy
i do ich budowy wykorzystuje si metale: mied, aluminium i elazo (stal). My w zadaniach
przyjmujemy zerow rezystancj przewodw elektrycznych. Tak niestety nie jest. Kady
metal ma okrelon warto oporu waciwego [m], zgodnie z Ukadem SI. W starych
jednostkach opr waciwy podawano [mm2/m]. Opr waciwy jest to rezystancja jednej
yy elektrycznej o dugoci l = 1[m] i przekroju S = 1[mm2]. Opr caej yy, czyli drutu
elektrycznego obliczamy ze wzoru:

l
Rp = ---S
gdzie: Rp[] rezystancja przewodu elektrycznego.
[m] - opr waciwy materiau yy.
l[m] dugo yy przewodu elektrycznego.
S[m2] - powierzchnia przekroju jednej yy.
Uwaga: prosz pamita, e przewody elektroenergetyczne maj obok siebie uoone co
najmniej dwie yy. Dugo yy jest wwczas dwa razy dusza ni dugo przewodw
zasilajcych.
Z tablic odczytujemy wartoci oporw waciwych dla:
-8

Cu = 1,53410 [m]

60

-8

Al. = 2,41710 [m]

-8
Fe = 8,57 10 [m]
Przykad 1.
Oblicz opr elektryczny przewodu jednoyowego o dugoci l = 1[km] wykonanego z miedzi
o przekroju S = 4[mm2].

l
1000[m]
-8
Rp = ---- = 1,53410 [m] -----------S
410-6[m2]

= 3,835[]

Rezystory mona czy ze sob: szeregowo, rwnolegle i w sposb mieszany.

czenie szeregowe rezystorw:
Dla takiego poczenia obliczamy warto rezystancji zastpczej Rz

Rz = R1 + R2 + R3 +
Opr zastpczy ma warto rwn sumie wszystkich rezystorw poczonych
szeregowo. Przez wszystkie rezystory tak poczone pynie ten sam prd elektryczny, lecz
spadki napi na kadym rezystorze obliczamy z prawa Ohma.
czenie rwnolege rezystorw:

1
1
1
1
----- = ---- + ---- +------- + .
Rz
R1
R2
R3
Odwrotno oporu zastpczego jest rwna sumie odwrotnoci poczonych rwnolegle
rezystorw. Przez rezystory pyn rne prdy, lecz spadek napicia na kadym jest taki sam.
Jeeli przewody elektryczne cz si w jednym punkcie, to jednymi przewodami prdy
dopywaj, a innymi odpywaj. Takie poczenie nazywamy wzem elektrycznym. Prawo
dotyczce przepywu prdw przez wzy, jest to pierwsze prawo Kirchhoffa. Brzmi ono
nastpujco: suma prdw w wle ma warto zero. To oznacza, e w wle
Elektrycznym prd nie ginie, nie zamienia si na cokolwiek i nie gromadzi si. Przyjmujc
wartoci prdw np. dopywajcych za dodatnie a wypywajce za ujemne mamy:

I=0

czyli I1 + I2 + I3 + = 0

Prac W wykonan przez prd ( tak naprawd, to rdo napicia wykonuje prac) obliczamy
ze wzoru:

W = UQ = UIt
gdzie: W[J] wykonana praca ( elektrycy podaj prac w [Ws] - watosekundy.
61

Q[C] adunek elektryczny jaki przepyn

U[V] napicie
I[A] natenie prdu
t[s] czas przepywu prdu.
Moc odbiornika elektrycznego obliczamy ze wzoru:

W
P = ----- = UI
t
gdzie: P[W] moc elektryczna odbiornika
W[J];[Ws] praca prdu elektrycznego (praca rda napicia).
t[s] czas przepywu prdu.
U[V] napicie na zaciskach odbiornika.
I[A] natenie prdu pyncego przez odbiornik.

Przykad 1.
Oblicz spadek napicia na rezystorze R = 6[], przez ktry przepywa prd I = 3[A].

Korzystamy z prawa Ohma.

U
I = ------R
Po przeksztaceniu rwnania otrzymujemy:

U = IR = 3[A]6[] = 18[V]
Przykad 2.
Oblicz opr zastpczy dwch rezystorw o wartociach R1 = 4[] i R2 = 8[], poczonych
szeregowo, a nastpnie rwnolegle.
Poczenie szeregowe:

62

Rz = R1 + R2 = 4[] + 8[] = 12[]

Poczenie rwnolege rezystorw.

1
1
1
1
1
2+ 1
3
-------- = ----- + ---- = ---- + ------- = -------- = ------Rz
R1
R2
4[] 8[]
8[]
8[]
Obliczamy warto oporu zastpczego, przez odwrcenie lewej i prawej strony rwnania ( nie
zapominajmy odwrci take jednostki):

8
Rz = --------- [] = 2,7[]
3
Przykad 3.
Oblicz prd I3 wza, jeeli dopywaj dwa prdy I1 = 2[A] i I2 = 4[A]

Zgodnie z pierwszym prawem Kirchhoffa:

I=0

I1 + I 2 + I 3 = 0

2[A] + 4[A] + I3 = 0
I3 = - 6[A]
Odpowied: prd trzeci ma warto I3 = -6[A], wic jest prdem wypywajcym.
Przykad 4.

63

Oblicz prac W wykonan przez rdo napicia, podczas przepywu adunku Q = 20[C]
przez rezystor o wartoci R = 5[]w czasie t = 10[s]. Jaka jest wyzwalana moc P?
Obliczamy warto pyncego prdu:

Q
20[C]
I = ------- = ------- = 2[A]
t
10[s]
teraz obliczamy spadek napicia, zgodnie z prawem Ohma:

U = IR = 2[A]5[] = 10[V]
Majc obliczone napicie i prd, moemy policzy prac:

W = UQ = UIt = 10[V]2[A]10[s] = 200[Ws]

Pozostaa nam do obliczenia pobierana moc P:

W
200[Ws]
P = ----- = UI = ------------ = 20[W]
t
10[s]
Zadania:
Zad 1. Oblicz natenie prdu elektrycznego, jeeli w cigu czasu t = 15[s] przepyn
adunek elektryczny Q = 45[C].
Zad 2. W jakim czasie przepynie adunek Q = 10[C], jeeli natenie prdu wynosi
I = 2[A]?
Zad 3. Jaki adunek elektryczny Q przepynie przewodem, jeeli amperomierz pokazuje
warto pyncego prdu I = 4[A], a czas przepywu wynosi t = 0,5[min]?
Zad 4. Jaki jest spadek napicia na rezystorze o wartoci R = 5[], przez ktry przepywa
prd I = 2[A]?
Zad 5. Oblicz warto rezystora, przez ktry przepywa prd I = 3[A], a spadek napicia
wskazywany przez woltomierz wynosi U = 12[V].
Zad 6. Jaka jest warto prdu I, pyncego przez rezystor o wartoci R = 8[], jeeli spadek
napicia na rezystorze wynosi U = 4[V].
Zad 7.Oblicz warto oporu zastpczego trzech rezystorw o wartociach R1 = 3[],
R2 = 6[], R3 = 1[], poczonych szeregowo.
64

Zad 8. Oblicz warto oporu zastpczego trzech rezystorw o wartociach R1 = 3[],

R2 = 6[], R3 = 1[], poczonych rwnolegle.
Zad 9. Oblicz spadki napi na rezystorach w zad 7, oraz pyncy prd, jeeli napicie
zasilajce ma warto U = 20[V].
Zad 10. Oblicz prdy pynce przez rezystory w zad 8, jeeli napicie zasilajce ukad
elektryczny wynosi U = 4[V].
Zad 11. Dwa rezystory poczone szeregowo zasilano napiciem U = 10[V], a prd pyncy
mia warto I = 2[A]. Oblicz warto drugiego rezystora, jeeli wiadomo, e pierwszy
rezystor by o wartoci R1 = 2[]. Oblicz spadki napi na obu rezystorach.
Zad 12. Dwa rezystory o wartociach R1 = 4[], i drugi R2 = 8[], poczono rwnolegle.
Oblicz napicie zasilajce U, jeeli prd pyncy przez pierwszy rezystor ma warto
I1 = 1[A]. Jaki prd pyn przez drugi rezystor? Jaki prd dopywa do ukadu
elektrycznego?
Zad 13. Dwa rezystory R1 =1 2[], R2 =24[], poczono szeregowo i zasilono napiciem
U=48[V]. Oblicz: opr zastpczy caego ukadu, prd pyncy przez rezystory, spadki
napicia na kadym rezystorze.
Zad 14. Trzy rezystory R1=12[], R2=4[], R3=8[], poczono szeregowo i zasilono
napiciem U=12[V]. Oblicz: opr zastpczy caego ukadu, prd pyncy przez rezystory,
spadki napicia na kadym rezystorze.
Zad 15. Cztery rezystory R1=3[], R2 = 6[], R3 =12[], R4 = 24[], poczono rwnolegle
i zasilono napiciem U =12[V]. Oblicz: opr zastpczy, spadki napi na kadym rezystorze,
prd pyncy przez kady rezystor, prd dopywajcy do ukadu elektrycznego.
Zad 16. Cztery rezystory R1 =1[], R2 = 3[], R3 = 6[], R4 =8[] poczono szeregowo
i zasilono napiciem U= 18[V]. Oblicz: opr zastpczy caego ukadu, prd pyncy przez
rezystory, spadki napicia na kadym rezystorze.
Zad 17. Rezystory z zadania 16 poczono rwnolegle, zasilajc napiciem U=18[V]. Oblicz:
opr zastpczy caego ukadu, prdy pynce przez rezystory i cay ukad, spadki napi na
kadym rezystorze.
Zad 18. Trzy rezystory R1 = 2[], R2 = 2[], R3 = 4[], poczono rwnolegle i zasilono
napiciem U = 4[V]. Oblicz: opr zastpczy, spadki napi na kadym rezystorze, prd
pyncy przez kady rezystor, prd dopywajcy do ukadu elektrycznego.
Zad 19. Oblicz prac W wykonan przez odbiornik, jeeli przez niego przepyn adunek
elektryczny Q = 5[C], przy napiciu zasilajcym U = 100 [mV]. Jaka jest moc P odbiornika,
jeeli ten adunek przepywa w czasie t = 20[s]?
Zad 20. Przez arwk o rezystancji R = 6[], zasilan z akumulatora o napiciu U = 12[V]
przepywa prd elektryczny. Oblicz: prac W wykonan w czasie t = 10[s], moc arwki P,
oraz adunek Q jaki przepyn.

65

Zad 21. Przez rezystor przepyn adunek Q = 10[C]. Moc rezystora wynosi P = 2[W], a
praca wykonana wynosi W = 4[Ws]. Oblicz natenie pyncego prdu I, napicie zasilajce
U, rezystancj R.
Zad 22. Jak prac W wykonao rdo napicia, jeeli w czasie t = 40[s] przepyn adunek
elektryczny Q = 100[C], przy napiciu zasilajcym U = 20[V]? Jaka jest moc P odbiornika?
Zad 23. Grzaka elektryczna o oporze R = 25[] pracowaa przez t = 2[min], przy napiciu
U = 400[V]. Oblicz wykonan prac W, moc grzaki P, oraz adunek Q jaki przepyn.
Zad 24. Jaka jest rezystancja R odbiornika elektrycznego, jeeli moc jego wynosi P=100[W],
a przepywa prd o wartoci I = 5[A]? Ile wynosi wykonana praca W, w czasie
t = 4[s]? Oblicz napicie zasilajce U, oraz jaki przepyn adunek Q?
Zad 25. Ile czasu t pracowaa maszyna o mocy P = 0,5[kW], jeeli wykonaa prac
W = 400[Ws]? Oblicz rezystancj R maszyny, warto pyncego prdu I, adunek
elektryczny jaki przepyn, jeeli napicie zasilajce wynosi U = 200[V].
Zad 26. Przewodem elektrycznym przepyn adunek Q = 60[C] w czasie t = 15[s]. Jakie jest
natenie prdu elektrycznego J?
Zad 27. Na jak wysoko h, podniesie dwig mas m = 1000[kg], jeeli na t prac zuy
energi elektryczn w iloci W = 1[kWh]? Przyjmij sprawno przemiany energii = 100%,
a przyspieszenie grawitacyjne g=10[m/s2].
Zad 28. Czajnik elektryczny ogrzewa w czasie t = 5[min] wod, zuywajc energi
elektryczn w iloci W = 1500[Ws]. Oblicz: moc grzaki, prd pyncy, rezystancj, adunek
jaki przepyn, jeeli napicie zasilajce wynosio U = 200[V].
Zad 29. Moc silnika elektrycznego wynosi P = 4[kW]. Ile to koni mechanicznych?
Zad 30. Ile wynosi moc silnika elektrycznego, jeeli podnosi mas m = 5[kg] na wysoko
h = 20[m] w czasie t = 20[s]. Jaki przepywa prd elektryczny przez silnik, jeeli napicie
zasilajce wynosio U = 10[V]? Oblicz adunek, jaki przepyn, a take opr czynny
uzwojenia silnika.
Zad 31. Oblicz opr przewodu jednoyowego o dugoci l = 400[m] wykonanego z glinu o
przekroju S= 2,5[mm2]. Ilu krotnie zmniejszy si ten opr, jeeli aluminium zastpimy
miedzi?
Zad 32. Jaka jest dugo przewodu miedzianego (jednej yy) o przekroju S = 1[mm2],
ktrego opr wynosi Rp = 6[]?
Zad 33. Ilu krotnie zmaleje opr przewodu elektrycznego jeeli rednica yy wzrocie
dwukrotnie?
Zad 34. Ilu krotnie zmieni si opr yy przewodu aluminiowego, jeeli dugo wzronie 8
krotnie, a rednica zmaleje dwukrotnie?
Zad 35. Z pewnego stopu wykonano przewd elektryczny o oporze Rp = 8[], dugoci
l = 600[m] i przekroju S = 0,5[mm2]. Jaki jest opr waciwy tego materiau?
66

Zad 36. Oblicz opr przewodu miedzianego o przekroju S = 10[mm2] zasilajcego budynek
mieszkalny, oddalony od transformatora o L = 300[m].
Zad 37. Jakie uzyskamy napicie na uzwojeniu wtrnym transformatora jednofazowego
zasilanego napiciem skutecznym U = 230[V], jeeli przekadnia 1 = 2, oraz 2= 0,2
Zad 38. Na uzwojeniu pierwotnym transformatora jednofazowego nawinito
n1 = 1000 zwojw drutu. Ile zwojw powinno by na uzwojeniu wtrnym, aby przekadnia
transformatora wynosia = 4.
Zad 39. Transformator ma na uzwojeniu pierwotnym z1 = 1200 zwojw i zasilany napiciem
U1 = 100[V]. Moc transformatora wynosi P = 100[VA]. Oblicz: przekadni transformatora,
ilo zwojw uzwojenia wtrnego, natenia prdw, jeeli napicie wtrna ma warto
U2 = 25[V].
Zad 40. Prd pierwotny jest cztery razy wikszy od prdu wtrnego, transformatora
jednofazowego. Napicie na uzwojeniu wtrnym wynosi
U2 = 10[V]. Oblicz: przekadni, napicie zasilajce i moc transformatora.

17. Magnetyzm.
Brak zada na poziomie gimnazjum.
18. Prd przemienny.
Prdem przemiennym nazywamy taki, ktrego przebieg w czasie jest sinusoidalny.
Poniewa zmienia swoj warto, a do tego pynie raz w jedn stron, a raz w drug stron,
nie moemy mwi o wartociach rednich. Mwi si tylko o tzw. parametrach skutecznych.
Porwnuje si jego efekt energetyczny do przepywajcego prdu staego np. przez ten sam
rezystor.
I tak w prdzie przemiennym w sieci elektroenergetycznej s parametry:
czstotliwo f = 50[Hz]
okres T = 0,02[s]
napicie skuteczne w sieci domowej Usk = 230[V]
prd skuteczny Isk , podaje miernik elektryczny w amperach.
Zaleno pomidzy najwikszym napiciem chwilowym, a napiciem skutecznym podaje
zaleno:

Umax = 2 Usk
Dla prdw jest taka sama zaleno.

67

Imax = 2 Isk
Zadania:
Zad 1. Oblicz czstotliwo prdu przemiennego, oraz jego okres, jeeli w czasie t = 20[s]
byo n = 1200 cykli.
Zad 2. Jaka najwiksza warto chwilowa napicia jest w sieci domowej?
Zad 3. Przez rezystor pynie prd skuteczny o wartoci Isk = 5[A]. Jaka jest najwiksza
warto chwilowa prdu?
Zad 4. W USA czstotliwo prdu wynosi f = 60[Hz]. Oblicz okres prdu.
Zad 5. Napicie skuteczne w USA w sieci domowej wynosi Usk = 110[V]. Oblicz najwiksz
chwilow warto napicia.

19. Drgania i fale mechaniczne.

Na co dzie obserwujemy ciaa, ktre wykonuj ruch drgajcy np.: drzewo chwieje si na
wietrze, wahado w zegarze, dziecko na hutawce, kawaek drewna poruszajcy si na fali w
jeziorze. Jeeli taki ruch odbywa si bez zmiany jakiegokolwiek parametru, to nazywa si
ruchem harmonicznym ( bez tumienia). Wielkoci charakteryzujce ten ruch to:
1 okres T[s] czas jednego penego drgnicia (wahnicia)
2 dugo fali [m] odlego pomidzy punktami fali o tych samych wychyleniach
i prdkociach.
3 prdko fali v[m/s] prdko przemieszczania si fali (zakcenia).
4 amplituda A[m] najwiksze wychylenie od punktu rwnowagi.
5 czoo fali linia czca punkty o tym samym wychyleniu.
6 promie fali kierunek, wzdu ktrego przemieszcza si zakcenie (fala).
Wahadem matematycznym jest zawieszony punkt materialny na nitce o masie punktowej m
i okresie T = 1[s]. Jeeli ciao zawieszone na nitce potraktujemy jako punktowe, to okres
wahnicia obliczamy ze wzoru:

T = 2 l / g
gdzie: T[s] okres czas penego wahnicia.
l[m] dugo wahada
g[m/s2] przyspieszenie ziemskie.
Przykad 1.
Oblicz dugo wahada matematycznego, o okresie T = 1[s].
Korzystamy ze wzoru

68

T = 2 l / g
Obustronnie dzielimy przez 2

T
------ = l / g
2
nastpnie podnosimy obustronnie do drugiej potgi:

T2
l
------- = -----g
42
mnoymy przez przyspieszenie ziemskie g, i zamieniamy stronami:

10[m/s2] 1[s]
gT2
l = ------- = ------------------ = 0,25[m]
42
42
Zadania:
Zad 1. Oblicz okres wahada o dugoci l = 360[cm], bdce na Ziemi.
Zad 2. Jaka jest dugo wahada na Ziemi, jeeli jego okres wynosi T = 4[s]?
Zad 3. Ile wynosi okres wahada na planecie, o przyspieszeniu gp= 1,6g
i dugoci l = 1[m]?
Zad 4. Ile bdzie wynosi dugo l wahada, jeeli obecnie okres wynosi T = 2[s], a
chcemy, aby by on trzy razy duszy?
Zad 5. O ile trzeba wyduy wahado, jeeli obecnie okres wynosi T = [s], a chcemy, aby
by on dwa razy duszy?
Zad 6. Ile wynosi bdzie okres wahada na Ziemi, jeeli na planecie o przyspieszeniu
grawitacyjnemu gp = 10g okres wynosi T = /5 [s]?
Zad 7. Ilu krotnie zmieni si dugo okresu wahada przeniesionego z Ziemi na planet o
przyspieszeniu grawitacyjnym gp = g/4?
Zad 8. Ilu krotnie naley skrci wahado, aby zachowa dugo okresu na Ziemi
i planecie, na ktrej przyspieszenie jest gp = 3,6 g?
Zad 9. O ile % naley wyduy wahado, aby okres zwikszy si o 20%?
Zad 10.Co naley zrobi z wahadem, aby zmniejszy jego okres dwukrotnie?

69

Zad 11. Ile wynosi dugo okresu wahada, ktrego okres wynosi T = 2[s], a wyduono go
o l = 60[cm]?
Zad 12. Wahado o dugoci l = 2,5[m] zainstalowano w windzie, ruszajcej do gry z
przyspieszeniem a = 3g. Oblicz dugo okresu wahada.
Zad 13. Wahado o dugoci l = 25[cm] zainstalowano w windzie, ruszajcej do dou z
przyspieszeniem a = 2g. Oblicz dugo okresu wahada.

Prdko fali obliczamy z zalenoci:

v = f
gdzie: v[m/s] prdko rozchodzenia si fal w danym orodku
[m] - dugo fali
f[Hz]; [1/s] ; [s-1] czstotliwo fali.
Czas jednego penego drgnicia (cyklu ) nazywamy okresem i oznaczamy liter T[s]

1
T = ----f
gdzie: T[s] -okres
f[Hz]- czstotliwo.
Przykad:
Oblicz czstotliwo fali, jeeli jej dugo wynosi = 0,4[m], a porusza si z prdkoci
v = 40[m/s].
Korzystamy ze wzoru:

v = f
po przeksztaceniu:

v
40[m/s]
f = -------- = ------------ = 80[Hz]

0,5[m]
Zadania:
Zad 14. Oblicz dugo fali poruszajcej si z prdkoci v = 1,5 [km/s] z czstotliwoci
f = 500[Hz]
70

Zad 15. Oblicz dugo fali , ktrej okres wynosi T = 0,1[s], poruszajcej si z prdkoci
v = 100[km/s]
Zad 16. Jaka jest czstotliwo f fali ktrej okres wynosi T = 0,04[s]
Zad 17. Oblicz czstotliwo fali dwikowej o dugoci =1,7[m].
Zad 18. Oblicz skrajne dugoci fali dwikowej w powietrzu syszalne przez czowieka.
Zad 19. Jaka jest dugo fali dwikowej poruszajcej si w stali ( vs = 5000[m/s]) i w
wodzie (vw = 1500[m/s]), jeeli w powietrzu ma prdko vp = 340[m/s], a jej dugo
p = 10[m]
Zad 20. Ile razy bdzie dusza fala dwikowa poruszajca si w wodzie i w stali, w
stosunku do poruszajcej si w powietrzu.

20. Fale elektromagnetyczne.

Fale elektromagnetyczne poruszaj si z najwiksz prdkoci w przyrodzie tj.
c = 300 000[km/s], czyli c = 3108[m/s]. Ludzkie oko widzi tylko fale o dugoci: od fali
fioletowej o dugoci f = 380[nm], do fali czerwonej o dugoci
cz= 760[nm]. Fale przechodzc przez inne orodki o gstoci optycznej wikszej, zmniejszaj
swoj prdko rozchodzenia si, co uwidacznia si w zjawisku zaamania. Obliczamy
wspczynnik zaamania n:

vpow
n = -------v

c
sin
= ------ = ---------v
sin

gdzie: n wspczynnik zaamania

c[m/s]- prdko wiata w prni.
v[m/s]- prdko wiata w danym orodku.
Zaleno prdkoci fali, czstotliwoci i jej dugoci podaje wzr:

v = f
gdzie: v[m/s]- prdko fali.
[m]- dugo fali.
f[Hz] -czstotliwo fali.
Kada fala ma swj okres T. Obliczy go moemy znajc czstotliwo fali:

1
T = -----f
71

gdzie: T[s] - okres fali.

Pamitajmy o tym, e fale przechodzc z jednego orodka optycznego do drugiego,
zmieniaj swoj prdko i dugo, zachowujc czstotliwo, od ktrej zaley barwa
wiata.

Zadania.
Zad 1. Oblicz czstotliwo fali czerwonej i fioletowej.
Zad 2. Ile razy jest dusza fala elektromagnetyczna czerwona od fioletowej?
Zad 3. Oblicz prdko wiata w szkle, jeeli wspczynnik zaamania wynosi n = 1,3.
Zad 4. Jaka jest dugo fali czerwonej w szkle, o wspczynniku zaamania n = 1,4?
Zad 5. Ile razy bdzie krtsza fala fioletowa, po przejciu z powietrza do wody i jaka bdzie
jej dugo?
Zad 6. Oblicz wspczynnik zaamania na granicy powietrze, tworzywo sztuczne, jeeli w
tym tworzywie prdko wiata jest mniejsza o 30%.
Zad 7.Oblicz czstotliwo fali w pewnym tworzywie, jeeli w powietrzu jej dugo wynosi
= 300[nm]. Ilu krotnie zmieni si dugo fali po przejciu z powietrza do tego tworzywa?
Zad 8. Ile czasu przechodzi wiato przez wiatowd o dugoci L = 6108[m], jeeli
wspczynnik zaamania tego tworzywa wynosi n = 1,2?

21. Optyka.
Rwnanie soczewki:

1
1
1
----- + ----- = ----x
y
f
gdzie: x[m] odlego przedmiotu od soczewki
y[m] odlego obrazu od soczewki
f[m] ogniskowa soczewki
Moc soczewki z okrela si w dioptriach D

1
z = ----f
gdzie: z[D] - moc soczewki
f[m]- ogniskowa
72

Moc zestawu soczewek, bdcych blisko siebie, mona obliczy z do duym

przyblieniem:

z = z1 + z2 + z3
gdzie: z[D]- moc zestawu soczewek
z1,z2,z3 - moce soczewek w zestawie (obiektyw, okular)
Jeeli przedmiot jest o wysokoci h, a obraz o wysokoci H, to powikszenie obliczymy z
zalenoci:

y
H
p = ----- = ---x
h
gdzie: p- powikszenie obrazu
x[m] odlego przedmiotu od soczewki
y[m] odlego obrazu od soczewki
h[m] - wysoko przedmiotu
H[m] - wysoko obrazu

Uwaga:
Jeeli w soczewce lub w zwierciadle pojawia si obraz pozorny, to odlego
y, obrazu w rwnaniu jest ujemna ( y ze znakiem minus).
Zadania:
Zad 1. Jaka jest moc soczewki o ogniskowej f = 0,4[m]?
Zad 2. Ile wynosi ogniskowa soczewki o mocy z = 2[D]?
Zad 3. W jakiej odlegoci powstanie obraz w soczewce skupiajcej, jeeli odlego
przedmiotu od soczewki wynosi x = 1[m], a ogniskowa ma warto f = 0,2[m]?
Zad 4. Przedmiot od soczewki ustawiono w odlegoci x = 0,4[m], a ekran znajduje si za
soczewk w odlegoci y = 5[m]. Oblicz powikszenie obrazu.
Zad 5. Oblicz ogniskow i moc soczewki z zadania czwartego.
Zad 6. Przedmiot o wysokoci h = 0,1[m] ustawiono w odlegoci x = 0,8[m] przed soczewk
o mocy z = 2[D]. Oblicz wielko obrazu, a take pooenie ekranu. Ile wynosi powikszenie
obrazu?
Zad 7. W jakiej odlegoci naley ustawi przedmiot przed soczewk skupiajc o
ogniskowej f = 1[m], aby powikszenie wynosio p = 4? Jaka jest moc soczewki?

73

Zad 8. Jakie jest powikszenie mikroskopu, jeeli powikszenie okularu wynosi pok = 20, a
powikszenie obiektywu pob = 50? Jaki jest wymiar ogldanego przedmiotu, jeeli obraz jest
o wielkoci H = 2[mm]?
Zad 9. Oblicz wielko obrazu, jeeli przedmiot ogldany ma wysoko h = 0,4[m], a
powikszenie wynosi p = 6.
Zad 10. Oblicz moc soczewki, jeeli dla niej odlego obrazu y = 1[m] a odlego
przedmiotu x = 3[m].
Zad 11. Obraz o wysokoci H = 0,3[m] powsta w odlegoci y = 0,2[m], a ogniskowa
soczewki wynosi f =0,1. Oblicz wielko przedmiotu, a take powikszenie.
Zad 12. Oblicz powikszenie soczewki skupiajcej, jeeli moc soczewki wynosi z = 2[D], a
przedmiot jest w odlegoci x = 0,4[m]. Jaki otrzymamy obraz?
Zad 13. Promie fali pada na powierzchni poziom tak, e jego kt padania = 30[o]. Jaka
jest warto kta, pomidzy promieniem odbitym, a powierzchni odbijajc?

22. Fizyka jdrowa.

Dla izotopw promieniotwrczych, okrela si okres poowicznego rozpadu, to jest czas, w
ktrym poowa atomw rozpada si. Dla okrelenia iloci atomw, jaka pozostaa w prbce
podaje rwnanie:

No
N = ----------2n
gdzie: N ilo atomw pierwiastka promieniotwrczego, jaka pozostaa w
prbce. ( ilo atomw przekada si na mas)
No- ilo atomw w prbce pierwotnej. Masa pocztkowa.
n - ilo okresw poowicznego rozpadu.
Jeeli nie mwimy o iloci atomw, tylko o masie izotopu pierwiastka promieniotwrczego,
to wzr przybierze posta:

mo
m = ----------2n
gdzie: mo [kg] - masa pierwiastka promieniotwrczego zawarta w prbce pierwotnej.
m[kg] masa pierwiastka, jaka pozostaa w prbce po czasie t.
n ilo okresw poowicznego rozpadu, jaka mina od czasu rozpoczcia prby.

74

Ilo okresw T, poowicznego rozpadu n, obliczamy ze wzoru:

t
n = -----T
gdzie: n ilo okresw poowicznego rozpadu, ktra mina od czasu rozpoczcia badania.
t - czas badania prbki.
T- czas poowicznego rozpadu.
Uwaga: czas poowicznego rozpadu jest podawany w dowolnej jednostce czasu, zalenie od
dugoci trwania. ( taka jednostka, aby liczba bya niewielka)
Przykad 1.
Pewien pierwiastek o czasie poowicznego rozpadu T = 8 [dni] zosta pobrany do bada w
iloci mo = 1[kg]. Jaka masa pierwiastka pozostaa po czasie t = 16 [dniach]?
Obliczamy ilo okresw poowicznego rozpadu, jaka mina od rozpoczcia badania:

t
16[dni]
n = ------ = ---------- = 2
T
8[dni]

Masa jaka pozostaa po 2-ch okresach:

mo
1[kg]
m = ----------- = ---------- = 0,25[kg]
2n
22
Zadania:
Zad 1. Pewien pierwiastek o okresie poowicznego rozpadu T = 10[min] przelea przez
okres t = 0,5[h]. Ile okresw poowicznego rozpadu mino w tym czasie?
Zad 2. Ile atomw pierwiastka promieniotwrczego byo na pocztku w prbce, jeeli po
okresie poowicznego rozpadu pozostao N1 = 1000[atomw].
Zad 3. Jaka cz atomw pierwiastka promieniotwrczego pozostaa po czasie t = 6 [lat],
jeeli okres poowicznego rozpadu wynosi T = 2 [lata]?
Zad 4. Jaka masa izotopu promieniotwrczego pozostaa w prbce po trzech okresach
poowicznego rozpadu, jeeli na pocztku byo m0 = 120[g]?

75

Zad 5. Jaka masa izotopu promieniotwrczego rozpada si w czwartym okresie

poowicznego rozpadu, w zadaniu poprzednim?
Zad 6. Ile razy wicej atomw rozpada si w pierwszym okresie poowicznego rozpadu, w
stosunku do iloci podlegajcej rozpadowi w okresie czwartym?
Zad 7. O ile zmniejszya si masa prbki pierwiastka promieniotwrczego i jak uleg zmianie
jego adunek elektryczny, po wyemitowaniu dwch czstek ?
Zad 8. Po trzech okresach poowicznego rozpadu pozostaa masa m = 8[g] pierwiastka. Jaka
masa mo, tego pierwiastka znajdowaa si na pocztku bada?
Zad 9 Czas poowicznego rozpadu pewnego pierwiastka wynosi T = 40[min]. Jaka masa
atomw promieniotwrczych tego pierwiastka pozostanie po czasie t = 2[h], jeeli masa
prbki pierwotnej wynosia No = 240[g]?
Zad 10.. Ile mino okresw poowicznego rozpadu, jeeli z prbki pierwotnej mo = 240[g],
pozostao m = 15[g]?

23. Skala, podziaka.

Due przedmioty, a nawet ogromne jak: szafa, dziaka rekreacyjna, dom, kraj, kontynent,
chcemy narysowa na arkuszu papieru. W tym celu stosujemy podziak (skal)
zmniejszajc, dobierajc j do wielkoci arkusza, aby maksymalnie go zaj rysunkiem.
Inaczej bdziemy postpowali, gdy chcemy narysowa mae przedmioty jak: kko zbate od
zegarka rcznego, elementy elektroniczne itp., i wwczas stosujemy podziak powikszajc.
Mona rwnie rysowa przedmioty w wymiarach naturalnych. Podziak, oznaczamy jako
stosunek dwch liczb np. 1 : 100. Oznacza to przyjt skal zmniejszajc stukrotnie. Jak to
rozumie? Ot pierwsza cyfra (liczba) oznacza dan wielko wymiar liniowy na
rysunku, mapie, a liczba druga wymiar w rzeczywistoci, w tej samej jednostce, co na
rysunku. W naszym przykadzie: jednemu centymetrowi na rysunku, odpowiada w
rzeczywistoci 100 [cm]. Zadania takie najlepiej rozwizywa zastpujc dwie kropki bdce
pomidzy liczbami, kresk uamkow
Wymiar liniowy:
Skala, podziaka 1: 10 000
Zapisujemy jako uamek, gdzie w liczniku i mianowniku s zastosowane jednoczenie te
same jednostki np: cm, mm, dm:
Wymiar na rysunku
Wymiar w rzeczywistoci

1
----------10 000

Przykad:

76

Oblicz odlego pomidzy miastami w rzeczywistoci, jeeli na mapie narysowanej w skali

1 : 200 000, odlego ta wynosi b = 10[cm].
W pierwszym uamku zapisana jest skala rysunkowa, a w drugim stosunek tych samych
wielkoci na mapie (rysunku) w liczniku i w rzeczywistoci w mianowniku. Wartoci tak
zapisanych uamkw s sobie rwne. Rozwizujemy tak, jak na chemii, czy matematyce,
wielkoci proporcjonalne na krzy.
Rysunek
Rzeczywisto

1
10[cm]
--------- = --------200 000
x[cm]

Obliczamy jak zwyke proporcje:

200 000 10 [cm]
x = ----------------------- = 2000 000 [cm] = 20 000[m] = 20[km]
1
Zadania:
Zad 1. Oblicz dugo boku b dziaki rekreacyjnej, ktrej ten bok na rysunku wykonanym w
skali 1 :500, ma dugo b1 = 8[cm].
Zad 2. W jakiej skali wykonano rysunek tyczki, jeeli w rzeczywistoci ma ona dugo
l =2,8[m], a na rysunku l1 = 140[mm]?
Zad 3. Jak dugo na rysunku bdzie miaa wysoko elementu zegarka, narysowanego w
skali 50:1, jeeli w rzeczywistoci ma wymiar h = 1,2[mm]
Zad 4. Ile razy bdzie wiksza dugo pewnego przedmiotu na rysunku, jeeli zmienimy
skal z 1:10 na 1:50.
Zad 5.Oblicz, ile razy bdzie duszy pewien wymiar na rysunku, jeeli zmienimy skal z
1:100 na 20:1
Przeliczanie powierzchni w skali.
Gdy mamy do czynienia z powierzchniami, postpujemy bardzo podobnie. Poniewa,
powierzchni obliczamy np.: prostokta mnoc dugo jednego boku, przez dugo boku
drugiego, to na rysunku mamy do czynienia ze zmniejszeniem (zwikszeniem) wymiarw
obu bokw. Przeliczajc powierzchnie naley pamita, o pomniejszeniu (powikszaniu) obu
dugoci bokw jednoczenie na rysunku, odpowiednio wedug skali (w drugiej potdze). Na
rysunku i w rzeczywistoci powierzchnie s w tych samych jednostkach. Wwczas naley
zapisa, jako uamek:
Skala 1 : 100
Powierzchnia na rysunku
Powierzchnia w rzeczywistoci

P[cm2]
12
------------ = ----------1002
P1[cm2]

Teraz rozwizujemy jak zwyke proporcje.

77

Przykad:
Oblicz powierzchni dziaki P na rysunku w cm2, wykonanym w skali 1 :1000, jeeli jej
powierzchnia w rzeczywistoci wynosi P1 = 2[a].
1[a] = 100[m2] = 106[cm2]
P[cm2]
12
------------ = ----------P1[cm2]
10002

Powierzchnia na rysunku
Powierzchnia w rzeczywistoci

P1[cm2] 12
2106[cm2]
P = ----------------------- = -------------- = 2[cm2]
10002
106
Zadania:
Zad 6. Ile wynosi powierzchnia w rzeczywistoci, jeeli rysunkiem jest kwadrat o boku
b = 5[cm] i jest narysowany w skali 1: 50?
Zad 7. Oblicz skal, w jakiej wykonano rysunek, jeeli na rysunku powierzchnia wynosi
P = 4[cm2], a w rzeczywistoci P1 = 256[cm2]
Zad 8. Ile wynosi powierzchnia prostokta na rysunku, jeeli jest on wykonany w skali 5:1, a
w rzeczywistoci ma powierzchni P1 = 100[cm2]?
Zad 9. Ile razy bdzie mniejsza powierzchni trjkta na rysunku, jeeli zmienimy skal
rysunkow z 1:4 na 5:1?

24. Sprysto cia.

Sprystoci nazywamy tak cech materiau, ktry odksztaca si ( zmienia swj
wymiar) proporcjonalnie do przyoonej siy. Tak wasno posiadaj tylko ciaa stae.
Zaleno midzy odksztaceniem, a dziaajc si wyraamy w postaci rwnania:

F = -kx
gdzie: F[N] sia rozcigajca lub ciskajca ciao
k[N/m] wspczynnik sprystoci, charakteryzujcy spryn.
x [m] odksztacenie ciaa, informacja, o ile zmieni si wymiar ciaa pod dziaaniem
na nie siy.
W fachowej literaturze w tym wzorze jest znak minus. W gimnazjum moemy go pomi.
Pewnie kady z Was zastanawia si, jak prac trzeba wykona, aby dan spryn
rozcign lub cisn o x. To zadanie wydaje si by trudnym, poniewa mamy do czynienia

78

ze zmienn wartoci siy. Praca nasza zostanie zamieniona na tzw. energi potencjaln
sprystoci. Jest ona zawarta w odksztaconej sprynie.

kx2
Esp = -------2
gdzie: Esp[J] energia sprystoci
k[N/m] - wspczynnik sprystoci.
x[m] warto odksztacenia.
Jak si dokadnie przyjrzymy temu wzorowi, to jest w swojej budowie podobny do wzoru na
energi kinetyczn ciaa, bdcego w ruchu.
Przykad 1:
Oblicz si, ktra rozcignie spryn o x = 20[cm], jeeli jej wspczynnik sprystoci
wynosi k = 50[N/cm].
F = kx = 50[ N/cm] 20[cm] = 1000[N].
Przykad 2:
Jak prac naley wykona, aby spryn o k = 40[N/cm], rozcign o x = 5[cm]?
W pierwszej kolejnoci naley zamieni jednostki na ukad SI.
k = 40[N/cm] = 4000[N/m]
x = 5[cm] = 0,05[m]

kx2
4000[N/m]0,052[m2]
Esp = -------- = --------------------------- = 5[J]
2
2
Zadania:

Zad 1. Jaka sia rozciga spryn, jeeli wspczynnik charakteryzujcy spryn wynosi
k = 15[ N/cm], a rozcigna si o x = 30[mm]?

Zad 2. Wag dynamometryczn rozcignito si F = 50[N], o x = 25 [mm]. Ile wynosi

wspczynnik charakteryzujcy spryn k ?

Zad 3. O ile rozcigna si spryna, jeeli jej wspczynnik charakteryzujcy j ma

warto k = 10 [N/cm], a zawieszono na niej mas m = 10[kg]?

Zad 4. Na zaczepie dynamometru zawieszono masy m1 = 3 [kg] i m2 = 4 [kg]. O ile mm

rozcigna si sprynka, jeeli jej wspczynnik charakteryzujcy wynosi k = 2[N/mm]?

Zad 5. Dwa dynamometry zaczepiono zaczepami za siebie i zaczto rozciga si

79

F = 40[N]. Jeden dynamometr rozcign si o x1 = 4 [cm]. Drugi dynamometr mia

wspczynnik charakteryzujcy spryn k2 = 20 [N/cm]. Ile wynosi wspczynnik k1
pierwszego dynamometru? O ile mm rozcigna si spryna dynamometru drugiego x2?
Wykonaj rysunek i zaznacz siy.

Zad 6. Dwie rne spryny poczono szeregowo ze sob, i rozcigano si F. Ile razy
wspczynnik k2 charakteryzujcy drug spryn jest wikszy od wspczynnika k1 spryny
pierwszej, jeeli x1 spryny pierwszej jest dwa razy wikszy od wyduenia x2 spryny
drugiej?
Wskazwka: poczone szeregowo spryny, jeeli s rozcigane lub ciskane jednoczenie,
to siy dziaajce na nie s sobie rwne. F1 = F2
Zad 7. Dwie spryny poczono jedn za drug. Jeden koniec tak poczonych spryn
zamocowano nieruchomo, a drugi koniec obciono si F = 100[N]. O ile przesun si
koniec takiego zestawu, jeeli wspczynniki charakteryzujce spryny wynosz
odpowiednio k1 = 20 [N/cm] i k2 = 50[N/cm]. Wskazwka jak w zadaniu nr 6.

Zad 8. Dwie rne spryny o jednakowych dugociach ustawiono pionowo do siebie

rwnolegle, i pooono na nich pewien ciar. Ile razy spryna druga jest bardziej obciona
od spryny pierwszej, jeeli wspczynnik k2 charakteryzujcy drug spryn jest 3 razy
wikszy od wspczynnika k1 spryny pierwszej. Obie spryny maj takie samo ugicie.

25. Przemiany energii.

Kade ciao znajdujce si w polu grawitacyjnym posiada energi potencjaln Ep. Dla
naszych oblicze, przyjmujemy pewien poziom odniesienia, na ktrym ciao ma t energi
rwn zero i obliczamy tylko zmian wartoci tej energii wg rwnania:

Ep = mgh
gdzie: Ep[J] zmiana energii potencjalnej ciaa, na skutek zmiany wysokoci pooenia.
m[kg] masa ciaa
g[m/s2] przyspieszenie ziemskie (grawitacyjne), w maej odlegoci od powierzchni
Ziemi.
h[m] zmiana wysokoci pooenia ciaa.
Prosz pamita, e w przypadku zwikszania odlegoci od powierzchni Ziemi, energia
potencjalna ciaa ronie ( my wykonujemy prac, a sia, z jak oddziaujemy na ciao ma
zwrot zgodny z wektorem przemieszczenia), gdy ciao opuszczamy do dou, energia
potencjalna ciaa maleje (my wykonujemy prac si, o zwrocie przeciwnym do wektora
przemieszczenia).
Gdy ciao porusza si z pewn prdkoci, to posiada energi ruchu tzw. energi
kinetyczn, ktr obliczamy wg wzoru:

mv2
Ek = --------2
80

gdzie: Ek[J] energia kinetyczna ciaa

m[kg] masa ciaa
v[m/s] prdko poruszania si ciaa.
W przypadku odksztacania sprystego ciaa, jego energia jest obliczana wg wzoru

kx2
Esp = -------2
gdzie: Esp[J] energia sprystoci
k[N/m] - wspczynnik sprystoci.
x[m] warto odksztacenia.

W przypadku oddziaywania cia na siebie, przekazuj one energi sobie wzajemnie. W polu
grawitacyjnym, gdy ciao spada swobodnie, wwczas energia potencjalna zamienia si na
energi kinetyczn. Ciao spadajc na spryn, zamienia wasn energi potencjaln na
kinetyczn, a ta z kolei zamienia si na energi potencjaln sprystoci, w momencie
kontaktu ze spryn. Gdy nie ma strat energii podczas przemian, naley przyj, e caa
energia jednego rodzaju zamienia si na inny rodzaj energii. W przypadku dziaania siy
zewntrznej na ciao, jego energia ronie, o warto pracy wykonanej przez t si.
Przypominam praca dodatnia siy, gdy zwrot dziaajcej siy jest zgodny z wektorem
przemieszczenia. Praca ujemna, gdy zwrot siy przeciwny, do zwrotu przemieszczenia ciaa.
Przykad:
Ciao o masie m = 3[kg] spada z wysokoci h = 5[m]. Oblicz energi kinetyczn ciaa w
momencie uderzenia w ziemi.
Ek = Ep
Ek = mgh = 3[kg]10[m/s2]5[m] = 150[J]
Zadania:
Zad 1. Oblicz wspczynnik sprystoci k = ?, jeeli spryna po ciniciu o x = 5[cm]
nadaa ciau energi kinetyczn Ek = 5000[J]
Zad 2. Na jak wysoko wzniesie si ciao o masie m = 0,5[kg], jeeli spoczywa na
sprynie o k = 500[N/dm], cinitej o x = 60[cm]?
Zad 3. Ciao o masie m = 4[kg] spado z wysokoci h = 3[m] na spryn o wspczynniku
sprystoci k = 600[N/dm]. Oblicz odksztacenie spryny x = ?
Zad 4. Ciao o masie m = 2[kg] zsuno si po zboczu pagrka o wysokoci h = 5[m] bez
tarcia, po czym dalej poruszao si po poziomym torze o dugoci s = 6[m] ze
wspczynnikiem tarcia = 0,1 i uderzyo w spryn, o wspczynniku k = 300[N/cm].
Oblicz odksztacenie x spryny.

81

Zad 5. Z jak prdkoci wyleci kamie o masie m = 50[g] wystrzelony z dziecicego

pistoletu, w ktrym spryna o k = 70[N/cm] zostaa cinita o x = 10[cm]?
Zad 6. Ciao o masie m = 8[kg], poruszajc si po poziomej drodze z prdkoci v = 5[m/s]
uderzyo w spryn. Oblicz wspczynnik sprystoci spryny k =?, jeeli odksztacenie
jej wynioso x = 20[cm].
Zad 7. Wyrzucono ciao do gry z prdkoci pocztkow v = 8[m/s]. Oblicz energi
potencjaln i kinetyczn ciaa, na wysokoci h = 4[m].
Zad 8. Ciao o masie m = 6[kg] spadajc z wysokoci h = 12[m] uderzyo w spryn o
wspczynniku k = 40[N/cm], odksztacajc j o x = 10[cm]. Na jakiej wysokoci znajdowaa
si spryna?

82

26.
Porwnanieruchupostpowegozobrotowym.

RuchpostpowyRuchobrotowyUwagi
Masam[kg]I[kgm2]Imomentbezwadnoci
Czast[s]t[s]
DrogaS[m][rad]ktojakiobrciasibrya
Prdkov[m/s][rad/s][rad]radian;360[o]=2[rad]
Przyspieszeniea[m/s2][rad/s2]przyspieszeniektowe
PrzyczynaruchuF[N]M[Nm]Mmomentsiy(obrotowy).
Obliczanieprzysp.a=v/t=/t
Obliczaniedrogi
Ruchjednost.S=So+vt=o+t
Ruchjedn.przysp.S=So+at2/2=o+t2/2
Oblicz.prdkoci
Ruchjednost.v=S/t=/t=2/T=2ff[1/s]czstot.T[s]okres.
Ruchjedn.przysp.v=v0+at=o+tHamowanie:aorazsujemne.
Drugazasadadyna.F=maM=I
Pdciaap=mvp=Ip[kgm/s]
En.kinet.Ek=mv2/2Ek=I2/2Ek[J]
MocP=FvP=MP[W]
PracaW=FSW=MW[J]
Zwizekmidzyruchempostpowymiobrotowympookrgu:
v=Ra=RR[m]promie
Radian[rad]ktrodkowyopartynaukuodugocirwnejpromieniowikoa.
Mmomentsiy;M=Frgdzie:F[N]siaijejramir[m],naktrymdziaa.
TwierdzenieSteinera:I=I0+mr2rprzesunicieosiobrotubryyorodrodkacikocibryy.

83

Odpowiedzi do zada:
1.

Przeliczaniejednostek.
Zad 1. 0,165[m], Zad 2. 3,56[dm] ..

2.

Dodawaniesi:

Zad 1. Fw = 250[N]
Zad 2. F = 300[N] zwrot skierowany przeciwnie do zwrotu siy
traktora. Zad 3. Fwd = 600[N] zwrot zgodny z osi. Fwc = 600[N] zwrot przeciwny do osi.
Fw = 0[N].Zad 4. O do gry Fw = 700[N] FR = -700[N] Zad 5. Chopcy cign w jedn
stron Fw = 120[N] Zad 6. Fw = 100[N] Zad 7. Fw = 200[N] Zad 8. n = 5 Zad 9
FR = 110[N] skierowana do gry. Zad 10. FG = 110[N] Zad 11. m = 3[kg] Zad 12.
Fc = 155000[N] = 155[kN], zaoono, e s 4 koa F1 = 38750[N] Zad 13. n = 4 ludzi.
Zad 14. FG = 12[N] Zad 15. n = 6 sownikw. Zad 16. m = 4,5[kg] Zad 17. FG = 2700[N]
FR= -2700[N] Zad 18. mk = 1,5[kg] Zad 19. FN = 4[kN]

3.

Momentsiy.(Momentobrotowy)

Zad1.M=10[Nm],Zad2.r=2[m],Zad3.a)Mw=16[Nm],Mr=16[Nm]b)Mw=22[Nm],
MR=22[Nm],Zad4.a)a=6[cm]poprawejstronieb)a=2[cm]poprawejstronieZad5.F=5[N]
b)F=1,5[N],Zad6.a)Mw=10,8[Nm]b)Mw=3,6[Nm],Zad7.a)r=0,38[m]b)r=0,4[m]
c)r=0,084[m]d)r=0,12[m],Zad8.a)Mw=8,4[Nm],MR=8,4[Nm],b)Mw=18[Nm],
MR=18[Nm],c)Mw=33,6[Nm],MR=33,6[Nm],d)MW=12[Nm],MR=12[Nm]Zad9.a)F=4[N],
b)F=18[N]

4.

Ruchjednostajnyprostoliniowy.

Zad2.S=105[km]=105000[m]Zad3.V=6[km/h]Zad4.t=5[h]Zad5.V2>v1v=36[km/h]=10[m/s]
Zad6.S1=360[km],S2=540[km],S=180[km]=180000[m]Zad7.S1=4[km],S2=5[km],
v12=45[m/s]Zad8.t=400[s]Zad9.t1=200[s],t2=160[s],S=140[s],v12=1[m/s],v21=1[m/s],
t=800[s]abyzdystansowa,t=88,89[s],czasdospotkania,S1=355,55[m],S2=444,44[m]Zad10.
t=50[s],S1=2000[m],S2=3000[m]Zad11.Zprdemrzekit=228,57[s],wgrrzeki
t=533,33[s]Zad12.SA=3000[m],Sm=6000[m],ta=600[s],tm=300[s]Zad13.1)t=300[s],
2)vB=30[m/s],3)t=120[s],4)vAB=50[m/s],5)SA=2400[m],SB=3600[m],6)SA=3600[m]
SB=2400[m],8)SA=1200[m],SB=1800[m],9)t2=80[s],10)S=2[km],t=100[s],Zad14.
v=10,47[m/s]Zad15.SAB=4300[m],t=330,77[s],SA=1653,85[m],SB=2646,16[m],vAB=13[m/s]
Zad16.t=400[s],S1=1600[m],S2=2400[m]Zad17.t=20[s],Sm=800[m],Sp=600[m],Zad18.
t=44,44[s],S1=144,4[m]odmiejscamijaniatypocigupierwszegoprzesuniesiotodlego.Zad19.
S=720[m]Zad20.KierunekzgodnyS=100[m],kierunekprzeciwnyS=60[m],S=160[m]Zad21.
t=60[s]

4.1Prdkorednia.

84


Zad1.vR=6,92[m/s]Zad2.vR=0,64[m/s]Zad3.V2=6[m/s]Zad4.vR=9,33[m/s]
Zad5.vR=18,52[m/s]

5.

Ruchjednostajnieprzyspieszony.

Zad1.V=28[m/s]Zad2.t=80[s]Zad3.a=0,4[m/s2]Zad4.a=1,25[m/s2]Zad5.a=0,5[m/s2]
Zad6.v=50[m/s]Zad7.t=4[s]Zad8.S=144[m]Zad9.a=5[m/s2]Zad10.1)v8=16[m/s],
2)S8=64[m],3)S5=9[m],4)v6 =2[m/s],5)pot=8[s],6)S68=28[m],7)a1=8[m/s2],vk=32[m/s],
Zad11.t=48,99[s],2)S1=2400[m],S2=3600[m],3)v1=97,98[m/s],v2=146,97[m/s],
vwzg.=244,95[m/s],4)S1=3600[m],S2=2400[m],5)t1=77,46[s],t2=63,24[s],6)t=40[s],
7)S=3200[m],8)v1=154,92[m/s],v2=189,72[m/s]Zad12.S=720[m],vk=120[m/s],S3=25[m],
v32=10[m/s]Zad13.1)t1=63,25[s],t2=57,74[s],2)S=166.52[m/s],t=5,51[s],3)v1=31,63[m/s],
v2=34,64[m/s],4)v=2,13[m/s],v=3,01[m/s],Zad14.1)t1=63,25[s],t2=57,73[s],
2)S=166,81[m],t=5,52[s],3)v1=31,63[m/s],v2=34,64[m/s],4)vpo=2,13[m/s],vmeta=30,1[m/s].

6.

Rzutywpolugrawitacyjnym.

Zad1.t=4[s],H=80[m],y2=60[m],x2=100[m]Zad2.vo=100[m/s],t=5[s],x=300[m],Zad3.
vo=60[m/s],Ho=500[m],x=900[m],Zad4.t=5[s],v0=130[m/s],x=1040[m]Zad5.vo=70[m/s],
tc=14[s],ta=5[s],H=245[m],vA=50[m/s],Zad6.t=25[s],v=150[m/s],S=1625[m],H=1125[m]
Zad 7. tA=0,04[s], tB= 0,25[s], SAB=0,3[m], H=0,3125[m], tAB=0,21[s], HC=20,1025[m], vC=20,05[m/s]
Zad 8. H0=545[m], po 6 [s] H=365[m], v1= 30[m/s], v2 = 60[m/s], v0=49,17[m/s] Zad 9. tzd=6,5[s],
H=113,75[m], vwzg.=30[m/s], t=10[s] Zad 10. tc=7[s], tst=1[s], vk=40[m/s], S=125[m], h=45[m],
twzn.=3[s] , Zad 11. S=125[m], vk=50[m/s], t=5[s], vp=26,67[m/s], Zad 12. Hsp=135[m], vsp=30[m/s],
t=3[s],H=180[m],Zad13.H=15[m],vp=15[m/s],Zad14.t=5,37[s],Zad15.x1s=1570[m],x2s=75032[m]

7.

Pdmasy.(TrzeciazasadadynamikiNewtona)

Zad1.p=35[kgm/s]Zad2.v1=9[m/s]Zad3.v3=0,4[m/s]Zad4.m=200[kg]Zad5.p=48[kgm/s]
Zad 6. m=4[kg] Zad 7. m=400[kg] Zad 8. v=0,28[m/s], v = 0,36[m/s] Zad 9. v=8[m/s], Zad 10.
v3=1,5[m/s], Zad 11. v3=1,875[m/s], Zad 12. v=0,8[m/s], Zad 13. m=5[kg], Zad 14. va=1,3[m/s],
vb=1,7[m/s],Zad15.v1=2,19[m/s],v2=1,56[m/s],Zad16.v1=6/7[m/s],v2=4/7[m/s],Zad17.v2=5[m/s]

8.

Dynamikapunktumaterialnego.(drugazasadadynamikiNewtona)

Zad 1. F=32[N], Zad 2. a=3[m/s2], Zad 3. a=6/7 [m/s2], Zad 4. F=144[N], Zad 5. F= 36[N]
do gry, Zad 6. a=3,33[m/s2], FN=13,33[N], Zad 7. a=8[m/s2], FN=8[N], Zad 8. a=2[m/s2],
85

FN1=8[N], F2=14[N], F3=18[N], Zad 9. a=4,29[m/s2], Zad 10. a1=1[m/s2], Zad11. F=18[N],
Zad 12. m=20[kg]

9.

Praca.

Zad 1. W=2000[J], Zad 2. W=240[J], Zad 3. W=-100[J], Zad 4. W1=2700[J], W2=-2400[J],

Wc=300[J], Zad 5. Wh=20[kJ], Ws=0[J], W1=-2000[J], Wc=18000[J], Zad 6. S=5[m], Zad 7.

h=3[m], Zad 8. W=12,5[kJ]

10.Tarcie.

Zad1.T=30[N],Zad2.=4,Zad3.T=12[N],Zad4.F=160[N],F1=40[N],F2=120[N],Zad5.m=10[kg],
Zad6.=0,2Zad7.T=500[N],Zad8.F=280[N],Zad9.F=60[N],Zad10.m=7,5[kg],Zad11.F=84[N],
Zad12.F=200[N],Zad13.siadogryF=100[N],Zad14.n=2razy

11.Energiamechaniczna.

Zad 1. Ep=200[J], Zad 2. Ek=160[J], Zad 3. W=Ep=1600[J], Zad 4. h=8,33[m], Zad 5. Ek=600[J], Zad 6.
nEk=2,nEp=2,Zad7.Ek=100[J]przyziemi.Zad8.n=m2/m1=2,Zad9.n=v2/v1=1,42,Zad10.n=4,Zad11.
h=2m], Zad 12. v=10[m/s], Zad 13. nie, h=5[m], Zad 14. Ep=2400[J], Zad 15. v=10[m/s], Zad 16.
h=0,1[m], Zad 17. h=10[m], Zad 18. Ek=40[kJ], Zad 19. H=3,2[m], Zad 20. v=10[m/s], Zad 21.
h=1,25[m],Zad22.v=4[m/s],Zad23.m=3[kg]Zad24.S=12,5[m]],Zad25.W=80[J],S=1,6[m],
Zad26.v=10[m/s],v=7,75[m/s],Zad27.S=13,33[m],Zad28.v=18,97[m/s],Zad29.h=20[m],
Zad30.h=16[m]

12.Gstomaterii.

Zad 1. =3600[kg/m3], Zad 2. =10000[N/m3], Zad 3. =12000[kg/m3], Zad 4. m=200[kg],

=500[kg/m3],Zad5.V=15[m3],Zad6.L=40[m],Zad7.S=20[m2],Zad8.=30[kg/m3],Zad9n=2,
Zad10.V=2/3[m3]Zad11.m=24[kg]

13.Hydrostatyka.

Zad1.p=50000[Pa],Zad2.=500[kg/m3],Zad3.p=48000[Pa],Zad4.p=50000[Pa],Zad5.FN=8[N],
Zad6.p=30000[Pa],Zad7.h=0,5[cm],Zad8.h2=36[cm],Zad9.h=12,5[cm],Zad10.h=0,5[m],
Zad11.h=6[cm],Zad12.FN=400[N],Zad13.F=1000[N],Zad14.h=7,5[m],Zad15.h=30[m],Zad16.
p=20[kPa], Zad 17. F=500[kN], Zad 18. S1=0,3[m2], Zad 19. S2=1,57[cm2], Zad 20. F=96[N], Zad 21.
h=0,16[m],Zad22.h=0,071[m],Zad23.F=200[N],Zad24.F=640[N]dogry,Zad25.=4000[kg/m3],
Zad26.V=0,0025[m3],Zad27.n=22osoby,Zad28.Nie,Zad29.V=5[l],Zad30.h=0,025[m],
Zad31.h=10[m],Zad32.h=0,5[m],Zad33.=9000[kg/m3],Zad34.h=0,2[m],Zad35.H=6[cm],
Zad36.H=0,2[m],Zad37.p=200[kPa],Zad38.FN=54950[N],Zad39.h=6[m],Zad40.h=1,03[cm],
Zad41.FNd=2700[N],FNg=2430[N],Zad42.H=3,2[m],Zad43.H=12[cm],Zad44.p=37,5[kPa],Zad45.
h=0,29[cm], Zad 46. p=133,33[kPa], Zad 47. h=0,045[m], Zad 48. H=3,6[cm], Zad 49. F=0,36[N] do

86

dou, Zad 50. F=150[N], Zad 51. H=3,1[cm], Zad 52. =4500[kg/m3], Zad 53.nie przepynie, Zad 54.
V=3[l]

14.Ciepo.

Zad3.Q=504[kJ],Zad4.Q=12,6[kJ],Zad5.t=7,69[oC],Zad6.m=0,3[kg],Zad7.c=16,35[kJ/kgK],
Zad8.tk=24,39[oC],Zad9.tp=275,44[oC],Zad10.n=11,05[raza],Zad11.Q=402[kJ],Zad12.
Q=1507,5[kJ],Zad13.Qt=125[kJ/kg],Zad14.Q=335,2[kJ],Zad15.Q=512[kJ],Zad16.m=1,8[kg],
Zad17.t=69[oC],Zad18.m=1,56[kg],Zad19.t=62,85[oC],Zad20.t=15,71[oC],Zad21.t=56[oC],Zad
22. m1=0,46[kg] wrztku i m2=0,14[kg]pary, Zad 23. Q=1280[MJ], Zad 24. m2=2/3[kg], Zad 25.
m1=10,5[kg]

15.Elektrostatyka.

Zad1.Q=1[C],Zad2.Q1=Q2=5[C],Zad3.Q2=8[C],Zad4.Q1,3=1,5[C],Q3,4=4[C],Q14=1,5[C],Zad5.
F=18000[N],Zad6.N=2,Zad7.Wzrosan=4krotnie,Zad8.Zmalaan=2krotnie,Zad9.F=0[N],
Zad10.F=3,5109,Zad11.n=F1/F2=4/5

16.Prdelektrycznystay.

Zad1.I=3[A],Zad2.t=5[s],Zad3.Q=2[C],Zad4.U=10[V],Zad5.R=4[],Zad6.I=0,5[A],Zad7.
Rz=10[], Zad 8. Rz=2/3[], Zad 9. I=2[A], U1=6[V], U2=12[V], U3=2[V], Zad 10. I=6[A], I1=4/3[A],
I2=2/3[A],I3=4[A],Zad11.R2=3[],U1=4[V],U2=6[V],Zad12.I2=0,5[A],I=1,5[A],Zad13.Rz=36[],
I=4/3[A],U1=16[V],U2=32[V],Zad14.Rz=24[],I=0,5[A],U1=6[V],U2=2[V],U3=4[V],Zad15.Rz=8/5
[],I1=4[A],I2=2[A],I3=1[A],I4=0,5[A],Ic=7,5[A],Zad16.Rz=18[],I=1[A],U1=1[V],U2=3[V],U3=6[V],
U4=8[V],Zad17.Rz=8/13[],I1=18[A],I2=6[A],I3=3[A],I4=2,25[A],Zad18.Rz=4/5[],I1=2[A],I2=2[A],
I3=1[A],U1=U2=U3=U4=4[V],Zad19.W=0,5[J],P=0,025[W],Zad20.W=240[J],P=24[W],Q=20[C],Zad
21. T=2[s], I=5[A], U=0,4[V], Zad 22. W=2000[J], P=50[W], Zad 23. I=16[A], Q=1920[C], W=768[kJ],
P=6,4[kW], Zad 24. U=20[V], W=400[Ws], Q=20[C], R=4[], Zad 25. I=1,25[A], t=0,8[s], R=160[],
Q=1[C],Zad26.I=4[A],Zad27.h=360[m],Zad28.P=50[W],I=0,25[A],R=800[],Q=75[C],Zad29.
P=5,44[KM], Zad 30. P=50[W], I=5[A], Q=100[C], R=2[], Zad 31. RAl=0,387[], n=0,63, Zad 32.
l=391[m], Zad 33. n=4, Zad 34.wzronie n=32[krotnie], Zad 35. =0,667108[m], Zad 36.
R=0,92[],Zad37.U2=115[V],U2=1150[V],Zad38.n2=250,Zad39.=4,z2=300[zwojw],I2=4[A],
Zad40.=0,25,U1=40[V],P=10[W]

17.Magnetyzm.

18.Prdprzemienny.

Zad1.f=60[Hz],Zad2.U=325,27[V],Zad3.I=7,07[A],Zad4.T=1/60[s],Zad5.U=155,56[V]

19.Drganiaifalemechaniczne.

87


Zad1.T=1,2[s],Zad2.l=40[m],Zad3.T=0,5[s],Zad4.l=90[m],Zad5.i=7,5[m],Zad6.T=0,63
[s],Zad7.n=2[krotnie],Zad8.n=3,5[krotnie],Zad9.o44[%],Zad10.wyduy4krotnie,Zad11.
T=0,8[s],Zad12.T=0,5[s],Zad13.T=1[s].Zad14.=3[m],Zad15.f=1104[Hz],Zad16.f=25[Hz],
Zad 17. f=200[Hz], Zad 18. =0,017[m] 21,25[m], Zad 19. s=147,06[m]; w=44,12[m], Zad 20.
ns=14,7:nw=4,41

20.Faleelektromagnetyczne.

Zad1.ff=7,91014[Hz];fcz=3,91014[Hz],Zad2,n=2,Zad3.v=230,8[km/s],Zad4.=542,86[nm],Zad5.
=285,7[nm],n=1,33,Zad6.N=1,43,Zad7.f=11015[Hz],Zad8.t=2,4[s]

21.Optyka.

Zad1.z=2,5[D],Zad2.f=0,5[m],Zad3.y=4[m],Zad4.n=12,5,Zad5.f=0,37[m],Zad6.y=3,25[m];
p=4,06;H=0,4[m],Zad7.x=1,25[m];z=1[D],Zad8.pm=100;h=0,02[mm];H=2,4[m];z=4/3[D],
Zad 9. x=0,2[m]; p=1; h=0,3[m], Zad 10. z=4/3 [D], Zad 11. p=1, h=0,3 Zad 12. p=5 pozorny,
o
nieodwrcony,powikszony,Zad13.=60[ ]

22.Fizykajdrowa.

Zad1.n=3,Zad2.N0=2000[atomw],Zad3.N3=1/8N0,Zad4.m=15[g],Zad5.m4=7,5[g],Zad6.n=8,
Zad7.m=8[u],Q=6,41019[C],Zad8.m0=64[g],Zad9.m=30[g],Zad10.n=4,

23.Skala,podziaka.

Zad1.b=40[m],Zad2.1:20Zad3.hrz=60[mm],Zad4.n=5,Zad5.n=2000,Zad6.s=2500[cm2],Zad7.
1:8,Zad8.s=2500[cm2],Zad9.n=400

24.Sprystocia.

Zad1.F=45[N],Zad2.k=2000[N/m],Zad3.x=0,1[m],Zad4.x=35[mm],Zad5.k1=1000[N/m],Zad6.
k2/k1=2,Zad7.x=0,07[m],Zad8.n=3

25.Przemianyenergii.

Zad1.k=1105[N/m],Zad2.k=2103[N/m],Zad3.x=0,2[m],Zad4.x=0,2[m],Zad5.v=0,8[m/s],
Zad6.k=5[N/mm],Zad7.Ep1=20[J];Ek1=44[J],Zad8.H=11,5[m]

88